UNIVERZITET U TUZLI FILOZOFSKI FAKULTET ODSJEK: Historija
(Referat iz predmeta Opća historija Novog vijeka II)
TERMIDORSKI KONVENT DIREKTORIJUM
Student: Joldić Albin
Mentor: Ćerim Rastoder Mart., 2012 1
SADRŽAJ
2
3
3.TERMIDORSKA REAKCIJA Reakcija koja je nastupila poslije 9 termidora ispoljila se na taj način što je Konvent postepeno uništavao narodne demokratske tekovine. Ubrzo nakon 9 termidora među termidorcima poćeli su se razlikovati ljevičari i desničari. Većina je pripadala desničarima. Za neko vrijeme desničati Talijen, Baras i dr morali su računati na ljevičare Biljo-varena, Kolo d'Erboa, pa je stoga reakcija oprezno radila na neko vrijeme. Odmah poslije 9 termidora u Parizu, a potom i u cijeloj zemlji počele su se obrazovati čete „ Zlatne omladine“. Naoružani debelim toljagama i jataganima, oni su zagospodarili ulicom, napadali ljude koji su uživali glas jakobinaca, a termidorci su iz zatvora puštali zatvorenike koji su bili pohapšeni za vrijeme Rospjera. Termidorci su bili odlučni u tome da unište jakobinski klub, pa je 19 brimera gomile zlatjne omladine opustošile Jakobinski klub i isprebijali Jakobince koji su se nalazile u njemu, takva slika protjerivanja i progona Jakobinaca prenijela se na cijelu Francusku. Gomile zlatne omladine ubijale su i mučile ljude na ulici ako bi i posumnjali da su Jakobinci.1 Termidorski period karakteriziraju zamršene političke borbe, no njihova zamršenost ne može prikriti stvarnu ulogu poštenih ljudi, koji će se uskoro zvati „Prvaci“, oni su namjeravali da iz političkog života uklone one sitne buržoazije(Zanatlije i trgovce), pa ćak i sudrugove Sankilote koje su im jednog momenta nametnuli svoju volju2 Snadbijevanja Pariza hljebom naglo se pogoršalo poslije 9 termidora, pa su opet beskrajni redovi pred pekarnicama postali obična pojava. Agenti komiteta dostavljali su da su žene u redu za hljeb često govorile kako je :“ Pod Rospjeriom bilo bolje“. Sent-Antoan i druga predgrađa Pariza, gdje su živjeli radnici, umirali su od gladi stoga što se termidorci, pristalice slobodne trgovine nisu mogli a ni htjeli da se pobrinu da se stanovništvo prijestolnice obezbijedi hljebom. Teror koji je buržoazija organizirala obezglavila je narodnu radničku klasu Francuske, uništili su najbolje predstavnike Francuskog naroda. Gnijev termidoraca iskalio se i na posljednjim Jakobinskim poslanicima u Konventu. Oni su 1 preriala osuđeni na smrt ali su oni ipak izvršili samoubistvo „kamom“ koju su dodavali jedno drugom. Francuske narodne mase doživjele su potpuni poraz, njihov glas više nije niko čuo, a pobjednička buržoazija počela je zapostavljati nihove interese. Te narodne mase već su kasno svatile šta se desilo kada su Jakobici bili zbačeni sa vlasti. Žerminalski i Prerijalski ustanak pokazuju ipak narodnu volju da se izbore za svoja prava, a u vrijeme izbijanja ovih ustanaka zaključen je i mit između Francuske i Pruske.3 Rojalisti u francuskoj težili su ka uspostavi apsolutne monarhije, poslije ugušavanja Žerminalsog i Prerijalskoh ustanka, rojalist su pokazivali sve veće aktivnosti usmjerene protiv republike, oni su odlučili da uz englesku pomoć otjeraju konvent i zavedu apsolutnu monarhiju. U ljeto 1795.godine nekoliko hiljada emigranata iskrcalo se na poluostrvu Kiberonu pod zaštitom engleske flote, to je povećalo republikansko raspoloženje termidoraca koji se da bi učvrstili demokratsku republiku u Francuskoj donijeli novi uastav, kojim je poništeno opšte izborno pravo, zaveden veoma visoki cenzus, uveden dvodomni sistem i od zakonodavnih organa potpuno nezavisna izvršna vlast „ Direktorijum“, koji se sastojao od 5 ljudi kojima su data široka ovlašćenja. Novi ustav potpuno je odstranio narodne mase u političkom životu onovremene Francuske. 12 vandemjera rojalisti su digli ustanak, Rojalističke sekcije izvele su protiv konventa artiljeriju, mnoge vojne specijaliste, znatne oružane snage, konvent je bio u veoma tešlkom položaju. Kao i 9 termidora Brasje postavljen za komadanta konventove vojske, ali on nije vojnik tako da su se prisjetili mladog generala u ostavci mladog Napoleona Bonapartu, kojeg su termidorci odstranili od poslova zbog njegovih prisnih veza sa Rospjeriom mlađim. 13 vandemjera Baras je pronašao Napoleona, koji je živjeo u Parizu u prilično teškim materijalnim prilikama, on mu je predao komandu nad vojskom i Napoleon je razbio pobunjene 1
J.V. Tarle., Istorija novog veka., Beograd 2008., 118 Sobul Albert., Francuska revolucija., 325 3 J.V.Tarle.,navedeno djelo., 120 2
4
rojalističke sekcije.Pošto je pobijedio rojaliste, konvent ja zauzeo vrlo liberalan stav prema njima, u samom konventu bilo je prisutno veliki broj rojalista koji nisu gubili nadu za uspostavljanje monarhije. 26 oktobra 1795 Konvent je prekinuo svoj rad. Na posljednjoj njegovoj sjednici presjednik je izjavio: „Narodni konvent objavljuje da je njegova misija završena i da je njegovo zasjedanje zaključeno“. Sa historijske pozornice sišao je onaj konvent koji je u doba jakobinske diktature uzdrmao prijestolje i podigao narod na borbu protiv ugnjetača, koji je ukazao puteve svjetskoj historiji neprimijetno je iščezao iz političkog života Francuske.4 U termidorskim razdoblju kaosa i biješnjenja, te političkih borbi reakcijala je gledala svoje interese. 9 termidor ne znači pak prekidanje razvoja, nego ubrzanje tog procesa.5 Građanstvo koje je u godinama revolucije izvojevalo pobjedu u Francuskoj, tražilo je da se čitavo vođenje vanjske politike podredi njihovim klasnim interesima. Nastojeći da zada posljednji udarac ostacima feudalno-monarhističkim snagama, objavilo je ono lozinke o jednakosti naroda, njegovoj slobodi i bratstvu. Nakon 9 termidora započinje obnavljanje instituta i apsolutističke metode diplomacije. Prelazeći na osvajačku vanjsku politiku i zagospodarivši starom državnom mašinom. Pobjednička buržoazija željela je da iskoristi državni aparat i metode diplomacije apsolutne monarhije , izmijenivši ih samo formalno i prilagodivši ih svojim vlastitim ciljevima.6
4.VLADAVINA NOVIH BOGATAŠA
4
Isto., 122/123 S.Albert., navedeno djelo., 325 6 Historija Diplomacije., Zagreb 1951., Matica Hrvatska., 278 5
5
26 oktobra 1795.godine razišao se Konvent, ustupivši mjesto Zakonodavnom tijelu, koje je izabrano po ustavu. Dvije stotine pedeset članova Zakonodavnog tijela, ne mlađih od četrdeset godina, obrazovali su Savjet starijih, dok su ostali poslanici obrazovali savjet pet stotina. Članovi savjeta su većinom ranije članovi termidorskog Konventa. Oba doma izabrala su vladu od pet ljudi koja su se nazvala Izvršnim Direktorijem. U nju su ušli Lareveljer-Lepo, Rebel,Leturner, Baras i Karno. Presjednik Direktorija je bio Karno. Režim Direktorija, kao i režim termidorskog konventa, bio je politički oblik vladavine nove spekulantske buržoazije, pod zastavom Direktoriija zemljom je vladala buržoazija, koja se obogatila snadbijevajući vojsku i spekulišući zemljištem i namirnicama. Ta nova buržoazija, koja je davala ton društvu i ponosila se svojim bogastvom, trudila se da prevaziđe staru aristokraciju svojom raskoši i rasipništvu. Trka za nasladama određivala je sve : sadržaj pozorišnih komada, pa čak i karakter ženske mode-haljina „Antičkog kroja“ koja je jedva pokrivala tijelo. Predsjednik vlade Baras, podmitljivi političar i avanturist, bio je karakteristični predstavnik novih gospodara buržoaske republike.7 Vladavinom direktorija brzo izbija na vidjelo i počinje ključati pravi život buržoaskog društva. Groznica trgovačkih poslova, strast za bogaćenjem, opijenost nove buržoazije u kojim naslada dobija drzak, lakomislen frivolan i onesvješćujući oblik: pravo napredno iskorišćavanje Francuskog zemljišta, čiju je feudalnu deobu uništio malj revolucije. Bogaćenje krupne buržoazije išlo je paralelno sa osiromašenjem nižih narodnih slojeva. Ekonomska kriza, koju je period termidorske reakcije ostavio u naslijeđe, osudila je narod na polugladovanje. Kurs papirnih asignacija je padao: u oktobru 1795. godine za deset livara u papirnim asignacijama mogla se dobit jedna livra i devetnest sua u metalnom novcu, pred 1 novembar za sto papirnih livara dobijalo se šesnaest sua. U periodu od 1790 do 1795. godine roba je većinom poskupjela za 25-30 puta.8
5.BABEFOVA ZAVJERA 7 8
Isto., 123 Isto., 123/124
6
Očajan položaj u kome se sada našla gradska sirotinja, a naročito radnička masa dovelo je do jačanja nezadovoljstva, u radničkim kvartovima Pariza. U policijskim dostavama često se ukazivalo na to nezadovoljstvo. Mogli su se samo čuti žaljenja za Rospjeriovim vremenom. U takvim prilikama, pri sve većem nezadovoljstvu masa zbog režima direktorija, došlo je do revulcionarne zavjere na čijem čelu je bio Babef. Grah Babef ili Fransoa-Noel kako mu je bilo pravo ime, rođen je 1760.godine u malograđanskoj provinciskoj porodici. U svojoj 14 godini je napustio očinski dom i otpočeo raditi kao zemljomer, a za tim kao feudist. Njegova dužnost sastojala se u sastavljanju opisa plemićkih imanja i kratkih izvoda senjorialnih prava. Ali se pokazalo da to njegovo zanimanje nije mu bilo po ukusu, pošto ga je obuzela mržnja prema feudalizmu i aristokratiji. On je naimke, prišao revoluciji prvih dana po njenom izbijanju. Babef je u semtembru 1795.godine počeo izdavati list „Sloboda štampe“ kome je docnije dao ime narodni tribun. Taj list je uskoro postao jeedan od najradikalnijih organa demokratske opozicije. 7 frebruara 1795. godine Babef je uhapšen pod optužbom da je pozivao na ustanak i rasturanje konventa, tako da je narodni tribun prestao izlaziti. Babef je ostao u zatvoru sve do oktobra, a bio je oslobođen tek kada je rojalistički ustanak izazvao paniku među kolovođama termidorskog konventa.9 U to vrijeme dobilo je i završni oblik Babefeovo učenje. Njegov glavni dio činilo je učenje o jednakosti, faktičkoj jednakosti koja bi imala nastati kao rezultat uništenja ustanove privatne svojine. Evo i nekih njegovih najvažnijih tačaka „Agitacionih letaka“ : 1. Priroda je dala svakom čovjeku podjednako pravo da se koristi prirodnim dobrima, 2. Cilj svakog društva je da štiti tu jednakost, 3. Priroda je stavila u dužnost svakom čovjeku da radi, niko ne može izbjegavati rad, a da time ne učini prijestup itd.10 Babefov pokret doživio je neuspjeh. 10 maja 1796.godine Babef i nekoliko drugih vođa zavjere uhapšeni su na dostavu jednog od članova tajnog udruženja, oficira Grizelija, koji je policiji odao cijelu organizaciju Babefeovaca. Pokušaji da se podigne ustanak i da se Babef oslobodi iz zatvora nisu imali uspjeha, revulciona aktivnost narodnih pariških predgrađa bila je slomljena još u maju 1795.godine, poslije neuspjeha Prerijalsog ustanka. Do neuspjelog pokušaja ustanka došlo je u Grenelskom vojnom logoru kod pariza 9 semtembra 1796.godine. Babef je zajedno sa svojim najbližim saradnikom Darteom osuđen na smrt. Pogubljeni su 28 maja. Sedam drugih učesnika zavjere bili su osuđeni na progonstvo. Babefeov pokret ostao je u uskim granicama zavjere, mada se nije pretvorio u masovni pokret, već se završio neuspjehom, njegov je historijski značaj veoma veliki.11
6.DRŽAVNI UDAR(18.Fruktidora) 9
Isto., 124 Isto., 124/125 11 Isto., 126 10
7
Istovremeno sa borbom protiv spoljašnih neprijatelja, Francuska republika morala je voditi i borbu protiv monarhističkih zavjera u samoj zemlji koju su inspirisali zagranični emigranti i strane države. Pred kraj marta 1796.godine, protivrevulcionarni pokret u Vandeji, koji je otpočeo na tri godine ranije najzad je ugušila vojska generala Oša. Uhvaćene vođe Vendejaca Stofl i šaret pogubljeni su. Babefeova zavjera i pobuna u grenelskom logoru doveli su do pojačanja reakcionarnog raspoloženja kod imućnih klasa, što se pokazalo i prilikom izbora za drugu trećinu zakonodavnog tijela, koji su održani u proljeće 1797.godine. Od dvjesta šesnaest članova koji su izašli iz konventa ponovno je izabrano njih trinaest. Među novoizabranimk poslanicima bilo je mnogo rojalista. Za presjednika savjeta pet stotina izabran je general Pišegri, koji je održavao tajne veze sa agentima pretedenata na Francuski prijestoljgrofa od Provanse, brata Luja XVI.12 Nova većina u oba savjeta počela je otvoreno voditi reakcionarnu politiku, klubovi su bili zabranjeni. Zakoni protiv emigranata i sveštenika koji nisu položili zakletvu bili su ukinuti. Sveštenici koji su se vratili iz progonstva otpočeli su rojalističku agitaciju i bacali crkvenu antemu na kupce nacionalnih imanja. Ali su se monarhistički zavjerenici prevarili u računu. Ni seljaštvo, ni nova buržoazija, ni radnička klasa nisu željeli uspostavljanje monarhije.Saznavši za Piševu izdaju i pripremanje rojalističke zavjere, Direktorijum je odlučio da preduhitri i 18 fruktidora(4 septembar) 1797.godine izvršio je državni udar. Vojska pod generalom Ožerom kojeg je Napoleon poslao iz Italije, zauzela je zgrade u kojima su zasjedali savjeti. Pišegri i član direktorijuma Bartelemi, koji su osumljičeni kao rojalisti uhapšeni su. Iz savjeta starijih i iz zavjeta pet stotina bilo je isključeno mnogo reakcionara, mnogi među njima bili su osuđeni na progonstvo. Vojni sudovi izrekli su oko 160 smrtnih kazni, bile su preduzete stroge mjere protiv emigranata i sveštenika koji nisu položili zakletvu protiv rojalističke agitacije i štampe. Sastav Direktorija je obnovljen i taj novi Direktorij dao se zvati Drugi direktorij. 13
7.POHOD NA EGIPAT Drugi direktorijum nastavio je zavojevačku politiku prvog direktorijuma. S proljeća 1799. godine cijela Italija, neposredno ili posredno potpala je pod vlast Francuske. Broj kćeri 12 13
Isto., 127 Isto., 127/128
8
republika koje su zavisile od Francuske povećavao se ne samo u Italiji nego i u cijelom području Evrope.U decembru 1797. godine vratio se u Francusku Napoleon Bonaparta. Njemu je priređen svečan doček. Pobjede u Italiji donijele su Bonaparti slavu jednog od najboljih generala republike i omogućile njegovo dalje bogaćenje. Baš tada se u njemu i začela želja da zbaci vladu direktorijuma i da se sam stavi na čelo države. Ali 1797.godine po njegovim sopstvenim riječima „ Plod još nije bio sazreo“, bilo je potrebno sačekati da direktorijum izgubi svaki ugled u zemlji. U proljeće 1798. godine na Bonapartovu incijativu, vlada direktorijuma odlučila je da preuzme pohod na Egipat, ne bi li od njega načinila Francusku koloniju i tako zadala Engleskoj udarac po njenim putevima za Indiju1798 Bonaparta se iskrcao u Egiptu s vojskom od trideser hiljada ljudi i zauzeo Aleksandriju, poslije bitke kod piramida zauzeo je i Kairo, pošto je pokorio znatan dio Egipta služeći se najsurovijim sredstvima, Bonaparta je krenuo na siriju. Grad za gradom predavao se Francuskoj vojsci, 6 marta 1799.godine zauzeta je Jafa, 20 marta otpočela je opsada tvrđave Akr, čijom su odbranom rukovodili Engleski oficiri. Kako nije imao opsadne Artiljerije, Bonaparta je morao dići opsadu nakon dva mjeseca i odreći se namjere da pokori cijelu Siriju. 14 juna vratio se u Kairo, značaj Francuskih pobjeda u Egiptu bio je umanjen time što je 1 avgusta 1798.godine, u bici kod Abukira, Englezima pošlo za rukom da unište Francusku flotu. Bonapartina vojska je sada bila odsječena od ostatka Francuske.14
7.2 RATNI NEUSPJESI FRANCUSKE 1799.G Krajem 1798 Engleska je uspjela da organiyuje protiv Francuske novu koaliciju, u koju su sem Engleske ušle Rusija, Austrija, Španija, Napulj i Osmansko carstvo. Ratne operacije otpočele su u martu 1799 g. Istovremeno u zapadnoj Njemačkoj, Švajcarskoj i gornjoj Italiji. General Žurdana, koji je 1 marta prešao Rajnu, već poslije nekoliko dana potukli su Austrijanci i primorali na povlačenje. Francuska vojska u Italiji tskođer se povukla također pod pritiskom Austrijanaca.Položaj Francuza se još više pogoršao kad je u Italiju stigla Ruska vojska pod komandom vojskovođe Suvorova. U prvom sukobu sa Francuzima kod Kasina on im je naneo težak poraz i već sutradan ušao u Milano. Nije prošlo ni mjesec dana a Suvorov je očistio gornju Italiju od Francuskih vojnika, 26 maja on je zauzeo Turin, 15 avgusta novi poraz Francuza u bitci kod Novia, Ruska vojska približavalam se granicama Francuske.15
8.DRŽAVNI UDAR I PAD DIREKTORIJUMA Nezadovoljna zbog neodlučnosti Direktorijuma i njegove politike „ljuljaške“, krupna buržoazija je težila zavođenju jake vlasti, koja bi ih mogla zaštititi od opasnosti sa desna (rojalisti), odnosno s lijeva (demokrate). Tako se pojavio plan o novom državnom udaru, kojim je trebalo 14 15
Isto., 128/129 Isto., 129
9
da odbaci direktorijum, taj udar. Taj udar , pri stvorenim pogodbama, u vrijeme kada se raspadao parlamentarni režimm moguće je bilo izvršiti samo uz pomoć vojske. Pretvaranjem oslobodilačkog rata, koji je tada vodila Francuska, izvršen je preobražaj revulcionarne vojske u profesionalnu, u vojsku koja je bila vezana za ličnost generala.13 oktombra 1799.godine Bonaparta je predao komandu vojske u Egiptu generalu Kleberu,iskrcao se u Francuskoj gdje ga je svečano dočekalo stanovništvo kojih još nije napustio strah od neprijateljskih upada. Čim je došao u Pariz on je počeo da priprema udar.U to vrijeme raspadanuje Direktorijuma je toliko podmaklo da dva njegova člana Sijejes i Rože-Diko bili aktivni učesnici u zavjeri protiv republike.Do udara je došlo 18-19 brimera (9-10 novembra 1799.godine), članovi Direktorija koji nisu učestvovali u zavjeri- Baras, Goje i Mulen nisu se ni najmanje protivili udaru. Pod lažnim izgovorem „ jakobinske zavjere“ rukovodioci stvarne Bonapartine zavjere uspjeli su da Bonaparta bude naimenovan za komadanta vojske u Pariskom vojnom okrugu.Savjet starijih i savjet pet stotina prenešeni su iz Pariza u Sen-Klu. Demokratsko krilo savjeta pet stotina dočekalo je Bonapartu krajnje neprijateljski uzvikući : Dole diktator, dole tiranin. Nekoliko poslanika pojurilo je prema njemu sa uzdignutim pesnicama i istjeralo ga iz dvorane. Tada je Napoleonov brat Lisjen izašao iza dvorane i objavio vojsci da su jakobinci, koji prisustvuju sjednici savjeta i koji su potplaćeni od engleza pokušali da ubiju Napoleona Bonapartu. Tako da su vojnici rastjerali savjet pet stotina. Uveče su nekoliko članova oba savjeta koji su pobjegli na razne strane pohvatani i odvedeni u Sen-Klu. Tu im je bilo naređeno da donesu odluku o ukidanju Direktorija i predaji vlasti trojici konzula- Bonaparti, Sijejesu i Rože Diku.Stvarna vlast je od samog početka bila u Napoleonovim rukama.
10
