Sumbangan Tamadun Islam kepada Dunia

Sumbangan Tamadun Tamadun Islam kepada Dunia (2) Orang Islam telah memberi sumbangan yang begitu besar terhadap peradaban dan tamadun manusia. Sumbangan yang paling besar ialah dan aspek agama kerana agama Islam membawa akidah, iaitu kepercayaan terhadap Allah Yang Maha Esa. Menerusi akidah, manusia bebas hidup tanpa ada sesuatu yang di takuti tak utinya nya kec kecual ualii Tuh Tuhan. an. Aki Akidah dah jug jugaa men menjad jadii asp aspiras irasii bag bagii man manusi usiaa unt untuk  uk    beker bekerja ja sec secara ara ikh ikhlas las dan juj jujur. ur. Ole Oleh h seb sebab ab sif sifatn atnya ya sar sarwaja wajagat gat dan tid tidak  ak  terbatas-batas bangsa, kaum, keturunan dan geografi menyebabkan agama Islam dapat dap at dit diteri erima ma ole oleh h sem semua ua ban bangsa gsa di dun dunia. ia. Inilah antara antara seb sebab ab aga agama ma dan tamadun Islam berkembang di seluruh dunia. Di samping itu, agama Islam juga menyediaka menye diakan n unda undang-un ng-undang dang dan peratu peraturan ran hidu hidup p manus manusia ia yang dinam dinamakan akan Undang-undang Syariat yang dilaksanakan setiap masa dan tempat. Sekiranya akidah menjadi aspirasi dan motif penggerak ke arah tamadun, maka peranan syariatt itu ialah menun syaria menunjuk juk ajar serta memberi memberi kaedah yang jelas kepada asas  pembinaan tamadun. Antara asas itu ialah ilmu, iman dan amal. Ini ditambah   pula dengan aspek akhlak, iaitu asas kepada pembinaan peribadi yang luhur. Kesepaduan ketiga-ketiga aspek itu akan membentuk insan yang sem purna yang merangkumi roh, akal dan jasad. Dengan ketibaan ajaran Islam, masyarakat Eropah tidak lagi terikat dengan kawalan atau sekatan Paus gereja Rom. Bukan sah sa haj ajaa me mere reka ka ti tid dak me men ngh ghor orm mat atii in inssti titu tussi ger erej eja, a, ba bahk hkan an me mere rek ka menentangnya. Seruan agama secara paksaan yang selama mi diamal kan oleh  pihak gereja telah diubah kepada cara diplomasi dan damai. Dalam bidang falsafah dan pemikiran , daripada pengaruh Islam, orang Eropah dapat membebaskan pemikiran mereka yang selama mi dibelenggu oleh pelbagai doktrin Kristian terutama sekali hubungan manusia dengan alam. Manusia tidak  lagi dipandang sebagai makhluk yang pasif lantaran dosa warisan. Demikian  juga sikap mereka terhadap kehidupan di dunia, bukan lagi sesuatu yang dibenci lantaran ia merosakkan, tetapi sesuatu yang mesti diisi dengan aktiviti kehidupan yang ya ng be berm rmak akna na.. Pe Peru ruba baha han n si sika kap p in inii ak akhi hirn rnya ya me melah lahir irka kan n sa satu tu ge gerak rakan an intelektual yang dikenali sebagai faham humanisme pada abad ke-13M. Tokohtokoh tok oh fals falsafah afah Isl Islam am yan yang g dic dicont ontohi ohi ole oleh h ora orang ng Ero Eropah pah ial ialah ah al-K al-Kindi indi,, aldan Ibn Rus Ibn n Tu Tufay fayll de deng ngan an ka kary ryan anya ya  Hay   Farab Farabi, i, Ibn Tu Tufay fayl  l dan Rushd. hd. Ib Hayyy Ib Ibn n mengungkapkan n bahaw bahawaa manus manusia ia boleh mengenal mengenal Tuhan tanpa Yaqzan yang mengungkapka wahyu dan guru telah mempengaruhi pemikiran orang Eropah. Karya ini telah diterjemahkan ke bahasa Latin oleh Roger Bacon dan diterbitkan bersama-sama teks Arab di Oxford pada tahun 1671. Seterusnya karya tersebut diterjemahkan ke bahasa-bahasa Eropah yang lain. Bukan se takat menterjemah, malahan orang Eropah Eropa h juga menghayatinya menghayatinya melalu melaluii penci penciptaan ptaan kisah kisah-kisa -kisah h berdas berdasarkan arkan idea yang dikemukakan dalam buku tersebut. Antara kisah tersebut ialah  Robinson dihasilkan pada abad ke 18M. Crusoe yang dihasilkan Begitu juga idea falsafah  Ibn Rushd telah mempengaruhi ahli falsafah Eropah sejak abad ke-12M lagi. Pada abad ke-16M, falsafah Ibn Rushd, menurut Renan, telah diamalkan secara rasmi oleh golongan terpelajar di Itali. Dalam bidang kemasyarakatan konsep keadilan , hak individu serta penyertaan rakyat memberi pendapat, memberi layanan baik terhadap tawanan pe rang, etika  peperangan seperti melindungi nyawa kanak-kanak, orang tua dan kaum wanita yang dianjurkan oleh Islam merupakan nilai baru bagi mereka. Tokoh-tokoh

yang dicontohi dalam aspek keadilan sosial ialah Nabi Muhammad (saw) dan  para sahabatnya termasuk Abu Bakar, ‘Umar, ‘Uthman dan ‘Ali. Orang Eropah juga menda mendapat pat penge pengetahuan tahuan dalam bidan bidang g ekonomi seperti kegiatan perdagangan, perindustrian, teknologi pertanian serta sistem perairan. Teknik tanaman seperti sekoi, padi, tembikai, aprikot dan limau telah dipelajari daripada orang Islam. Tokoh-tokoh Islam yang dicontohi ialah Ibn Baytar dan al-Ghafiqi. TokohToko h-to toko koh h Is Isla lam m ya yang ng te terk rken enal al da dala lam m bi bida dang ng perubatan ialah al Razi dan al-Asrar . Al-Razi telah menghasilkan buku berjudul al-Hawi. Buku ini telah dijadikan rujukan di Eropah dalam bidang kimia. Begitu juga buku  Ibn Sina berjudul al-Qanun menjadi bahan rujukan di Eropah. Dalam bidang perkilangan , misalnya kilang membuat senjata di kota-kota  besar Islam seperti Cordova dan Baghdad telah memberikan sumbangan besar  kepada Eropah. Dalam bidan bidang g matematik  pula, ramai penuntut Eropah yang datang belajar  ke Andalus pada zaman pemerintahan Islam. Kebanyakan mereka telah menjadi   pak pakar ar da dala lam m bi bida dang ng te ters rseb ebut ut,, an anta tara rany nyaa Adelard  dan Morley da dari ri Br Brit itai ain. n. Adelard telah berguru dengan orang Islam dan beliau telah menterjemahkan karya al-Khawarizmi yang menulis tentang teori geometri dalam matematik dan statistik. Beliau telah menggunakan nombor Arab dalam terjemahannya. Seorang lagi tokoh matematik Eropah ialah  Leo  Leonard nardo o Fibo Fibonacc naccii of Pisa Pisa.. Beliau telah mempela mem pelajar jarii ilm ilmu u mat matemat ematik ik den dengan gan ora orang ng Isl Islam am di And Andalu alus. s. Kary Karyaa- kar karya ya  beliau antaranya Liberab’ci telah dijadikan bahan bacaan asas ahli matematik di Eropah. Begitu juga George Purbach, pakar matematik dari Vienna pada abad ke-15M banyak berpandukan kajian yang dilakukan oleh ahli matematik Islam seperti Ibn al-Zarqiyali. Beliau mahir dalam matematik rajah segi tiga. Dalam bidang astronomi terdapat beberapa karya karangan Abu Ma’syar dan al-Khawarizmi. Karya mereka telah diterjemahkan ke bahasa Latin oleh  Ade Kary ryaa al al-B -Bat atta tan ni ju juga ga te tela lah h Adela lard rd of Ba Bath thdan  Joh John n of Si Sivi vill llee. Ka diterjemahka diterj emahkan n ke dalam bahasa Latin oleh Alfonso X . Ahli astronomi Eropah  bernama Romond telah menulis karya astronominya berdasarkan karya  Ibn alahir ir da dala lam m me men nen entu tuka kan n ger erh han anaa  Zarqiyali (Azarchel).  Ibn Ibn alal-Zar Zarqiy qiyal aliimah mataha mat ahari ri dan tel telah ah men mencip cipta ta seb sebuah uah kom kompas pas unt untuk uk men menent entuka ukan n jar jarak ak ant antara ara   bulan bulan dan bu bumi mi dan di ant antara ara bin bintan tang-b g-bint intang ang dan mat mataha ahari. ri. Dal Dalam am bah bahasa asa Eropah Ero pah ter dap dapat at beb beberap erapaa ist istila ilah h ast astron ronomi omi yan yang g dip dipinj injam am dar daripa ipada da bah bahasa asa Arab. Antaranya ialah alsumut dan nadir (nazir). Umat Islam juga telah berjaya mencipta kompas yang digunakan dalam pelayaran di laut. Dengan itu pelayaran di la lau ut dan ke kegi giat atan an pe perd rdag agan ang gan te tela lah h ber erk kem emb ban ang g de deng ngan an le leb bih  pesat.Muhammad bin Musa telah mencipta astrolab (jam matahari). Beliau juga menc me ncip ipta ta se sebu buah ah al alat at ya yang ng da dapa patt me meng nguk ukur ur bu bula latan tan du duni nia. a. Pa Pada da ab abad ad ke ke-12M,  Abu Solet telah mencipta sebuah alat yang dapat menimbulkan semula kapal yang sudah tenggelam. Dalam bidan bidang g botani pula, umat Islam telah memberi sumbangan yang besar. Di kota-kota besar seperti Cordova, Kaherah, Baghdad dan Fez terdapat taman  bunga yang cantik dan indah. Menurut Sarton, pencapaian umat Islam dalam  bidang botani adalah jauh lebih hebat daripada pencapaian yang pernah diwarisi  bangsa Yunani. Pada abad ke-12M,  Ibn Arabi telah menulis sebuah buku tentang  botani. Al-Ghafiqi dari Cordova telah menerbitkan sebuah buku tentang tumbuhtumb tu mbuh uhan an da dan n 50 je jeni niss po poho hon n bu buah ah-b -bua uaha han. n. Se Seme ment ntar araa Ib Ibn n Si Sina na tu turu rutt

yang dicontohi dalam aspek keadilan sosial ialah Nabi Muhammad (saw) dan  para sahabatnya termasuk Abu Bakar, ‘Umar, ‘Uthman dan ‘Ali. Orang Eropah juga menda mendapat pat penge pengetahuan tahuan dalam bidan bidang g ekonomi seperti kegiatan perdagangan, perindustrian, teknologi pertanian serta sistem perairan. Teknik tanaman seperti sekoi, padi, tembikai, aprikot dan limau telah dipelajari daripada orang Islam. Tokoh-tokoh Islam yang dicontohi ialah Ibn Baytar dan al-Ghafiqi. TokohToko h-to toko koh h Is Isla lam m ya yang ng te terk rken enal al da dala lam m bi bida dang ng perubatan ialah al Razi dan al-Asrar . Al-Razi telah menghasilkan buku berjudul al-Hawi. Buku ini telah dijadikan rujukan di Eropah dalam bidang kimia. Begitu juga buku  Ibn Sina berjudul al-Qanun menjadi bahan rujukan di Eropah. Dalam bidang perkilangan , misalnya kilang membuat senjata di kota-kota  besar Islam seperti Cordova dan Baghdad telah memberikan sumbangan besar  kepada Eropah. Dalam bidan bidang g matematik  pula, ramai penuntut Eropah yang datang belajar  ke Andalus pada zaman pemerintahan Islam. Kebanyakan mereka telah menjadi   pak pakar ar da dala lam m bi bida dang ng te ters rseb ebut ut,, an anta tara rany nyaa Adelard  dan Morley da dari ri Br Brit itai ain. n. Adelard telah berguru dengan orang Islam dan beliau telah menterjemahkan karya al-Khawarizmi yang menulis tentang teori geometri dalam matematik dan statistik. Beliau telah menggunakan nombor Arab dalam terjemahannya. Seorang lagi tokoh matematik Eropah ialah  Leo  Leonard nardo o Fibo Fibonacc naccii of Pisa Pisa.. Beliau telah mempela mem pelajar jarii ilm ilmu u mat matemat ematik ik den dengan gan ora orang ng Isl Islam am di And Andalu alus. s. Kary Karyaa- kar karya ya  beliau antaranya Liberab’ci telah dijadikan bahan bacaan asas ahli matematik di Eropah. Begitu juga George Purbach, pakar matematik dari Vienna pada abad ke-15M banyak berpandukan kajian yang dilakukan oleh ahli matematik Islam seperti Ibn al-Zarqiyali. Beliau mahir dalam matematik rajah segi tiga. Dalam bidang astronomi terdapat beberapa karya karangan Abu Ma’syar dan al-Khawarizmi. Karya mereka telah diterjemahkan ke bahasa Latin oleh  Ade Kary ryaa al al-B -Bat atta tan ni ju juga ga te tela lah h Adela lard rd of Ba Bath thdan  Joh John n of Si Sivi vill llee. Ka diterjemahka diterj emahkan n ke dalam bahasa Latin oleh Alfonso X . Ahli astronomi Eropah  bernama Romond telah menulis karya astronominya berdasarkan karya  Ibn alahir ir da dala lam m me men nen entu tuka kan n ger erh han anaa  Zarqiyali (Azarchel).  Ibn Ibn alal-Zar Zarqiy qiyal aliimah mataha mat ahari ri dan tel telah ah men mencip cipta ta seb sebuah uah kom kompas pas unt untuk uk men menent entuka ukan n jar jarak ak ant antara ara   bulan bulan dan bu bumi mi dan di ant antara ara bin bintan tang-b g-bint intang ang dan mat mataha ahari. ri. Dal Dalam am bah bahasa asa Eropah Ero pah ter dap dapat at beb beberap erapaa ist istila ilah h ast astron ronomi omi yan yang g dip dipinj injam am dar daripa ipada da bah bahasa asa Arab. Antaranya ialah alsumut dan nadir (nazir). Umat Islam juga telah berjaya mencipta kompas yang digunakan dalam pelayaran di laut. Dengan itu pelayaran di la lau ut dan ke kegi giat atan an pe perd rdag agan ang gan te tela lah h ber erk kem emb ban ang g de deng ngan an le leb bih  pesat.Muhammad bin Musa telah mencipta astrolab (jam matahari). Beliau juga menc me ncip ipta ta se sebu buah ah al alat at ya yang ng da dapa patt me meng nguk ukur ur bu bula latan tan du duni nia. a. Pa Pada da ab abad ad ke ke-12M,  Abu Solet telah mencipta sebuah alat yang dapat menimbulkan semula kapal yang sudah tenggelam. Dalam bidan bidang g botani pula, umat Islam telah memberi sumbangan yang besar. Di kota-kota besar seperti Cordova, Kaherah, Baghdad dan Fez terdapat taman  bunga yang cantik dan indah. Menurut Sarton, pencapaian umat Islam dalam  bidang botani adalah jauh lebih hebat daripada pencapaian yang pernah diwarisi  bangsa Yunani. Pada abad ke-12M,  Ibn Arabi telah menulis sebuah buku tentang  botani. Al-Ghafiqi dari Cordova telah menerbitkan sebuah buku tentang tumbuhtumb tu mbuh uhan an da dan n 50 je jeni niss po poho hon n bu buah ah-b -bua uaha han. n. Se Seme ment ntar araa Ib Ibn n Si Sina na tu turu rutt

menghasilkan sebuah buku yang mengulas tentang tumbuh tumbuhan.  Ibn alang g be bera rasa sall dan An Anda dalu luss te tela lah h me meny nyus usun un se seb bua uah h bu buku ku yan ang g  Baytar  yan menyen men yenarai araikan kan 140 1400 0 jen jenis is dad dadah ah yan yang g bol boleh eh dip dipros roses es dar daripa ipada da bin binatan atang, g, tumbuh-tumbuhan dan bahan galian. Karyanya yang berjudul  Kitab al-Mughni fi merupa upakan kan seb sebuah uah buk buku u yan yang g pal paling ing per perpen pengar garuh uh al-Adwiyah al-Mufrada al-Mufradah h mer dalam dal am bid bidang ang farm farmako akolog logi. i. Ber Beriku ikutny tnya, a, kar karyaya-kar karya ya bot botani ani yan yang g ber berkai kaitan tan dengan perubatan telah dihasilkan oleh para pengkaji yang tinggi di wilayahwilayah Islam. Segala kajian itu telah membantu mengenal pasti jenis akar kayu dan tum tumbuh buh-tu -tumbu mbuhan han yan yang g ber berkha khasia siatt dan dap dapat at dig digun unaka akan n dal dalam am bid bidang ang  perubatan. Umat Isl Umat Islam am tur turut ut men mengha ghasil silkan kan kai kain n dan ker kertas tas ber bermut mutu u tin tinggi ggi mel melalu aluii kemajuan teknologi yang mereka miliki. Dalam bidang pertanian, mereka telah membina kincir air dan kincir angin. seni ni mu muzik  zik   pula, Dalam bid Dalam bidang ang se pula, pad padaa aba abad d keke-12, 12, did didapa apati ti kar karyaya-kar karya ya  penting yang dihasilkan oleh orang Islam tentang muzik telah diterjemahkan ke  bahasa  baha sa Latin Latin.. Terjem Terjemahan ahan ini dilaku dilakukan kan di Toled Toledo. o. Ahli muzik Eropa Eropah, h, Franco ofCobogne (1190M) telah mengikut jejak al-Kindi dalam bidang seni muzik. Setelah itu muncul pula John of Garland dengan dengan karyanya berjudul Ochetus yang mengkaji tentang nada suara yang diambil daripada kaedah nada suara muzik  Arab.

Dalam bidang bahasa, sastera dan seni ukir, banyak karya bahasa dan sas tera dalam bahasa Arab telah diterjemahkan ke bahasa-bahasa Eropah. Istilahistila ist ilah h Ara Arab b sep sepert ertii suk dan n ba  sukkar kar (sug (sugar), ar), kimia (al (alchem chemy), y), arsy arsyek ek (che (cheque) que) da nyak lagi telah dipinjam oleh bahasa Eropa Eropah. h. Tidak kuran kurang g penti pentingny ngnyaa tenta tentang ng ilmu pelayaran Islam. Ramai tokoh ahli pelayaran Islam yang menja menjadi di terken terkenal al antaranya ialah al-Mas’udi, Ibn Jubayr dan Ibn Battutah. Dalam bidan bidang g ketenteraan pul pula, a, tak taktik tik peperan peperangan gan yan yang g dig diguna unakan kan ole oleh h tentera Islam sejak zaman Nabi Muhammad (saw) banyak mempengaruhi taktik  dan strategi peperangan pada zaman moden. Ringkasnya, Ringkasny a, banya banyak k aspek keintelektualan keintelektualan Islam telah ditiru oleh bangsa Eropah sehingga melahirkan satu perubahan besar dalam sejarah tamadun di Eropah. Namun begitu, nilai-nilai murni yang terkandung dalam tamadun Islam tidak dimanfaatkan oleh masyarakat Barat bagi mengukuhkan lagi ta madun mereka, malah mereka menggantikannya dengan nilai-nilai kebendaan sematamata. Justeru, lahirlah era penjajahan bagi mengejar harta kekayaan tanpa batas dan sempadan.

SUMBANGAN ISLAM KEPADA TAMADUN DUNIA SEBELUM tiba zaman Renaissance , Eropah dilanda zaman gelap (dark age). Maksud dark  age ini ialah zaman masyarakat Eropah menghadapi kemunduran intelek dan kelembapan ilmu pengetahuan. Sementera masanya pula menurut  Encyclopedia Americana ialah tempoh 1000 tahun, yang bermula antara zaman kejatuhan Kerajaan Roman dan berakhir dengan kebangkitan intelektual pada kurun ke-15 Masihi. "Gelap" juga bermaksud tiada prospek yang jelas bagi masyarakat Eropah. Situasi ini wujud kerana tindakan dan cengkaman kuat pihak berkuasa agama; Gereja Kristian yang sangat  berpengaruh. Gereja serta para paderi mengongkong pemikiran masyarakat dan juga politik. Mereka berpendapat hanya gereja sahaja yang berkelayakan untuk menentukan kehidupan,  pemikiran, politik dan ilmu pengetahuan. Akibatnya kaum cendekiawan yang terdiri daripada ahli-ahli sains berasa mereka ditekan dan dikontrol. Pemikiran mereka ditolak. Sesiapa yang

mengeluarkan teori yang bertentangan dengan pandangan gereja akan ditangkap dan didera malah ada yang dibunuh. Dalam politik, gereja sering bersaing dengan kuasa-kuasa kerajaan. Biasanya apa yang  berlaku di Eropah pada abad pertengahan itu ialah kuasa gereja lebih kuat dan adakalanya terjadi semacam kerjasama, Thomas Aquinas (m 1274) seorang ahli fikir zaman ini mengeluarkan teori "negara wajib tunduk kepada kehendak gereja". St Augustine (m 430) sebelumnya juga berpendirian demikian. Manakala Dante (1265-1321) berpendapat keduadua kuasa itu hendaklah masing-masing berdiri sendiri, dan mestilah bekerjasama untuk  mewujudkan kebajikan bagi manusia (Joseph H Lynch, 1992, 172-174). Diringkaskan cerita sejarah, golongan cendekiawan sentiasa memberontak terhadap dan kongkongan gereja tersebut. Pada kurun kedua belas, gerakan intelek telah mula berjalan. Cerdik pandai Eropah mula bersikap lebih berminat untuk tahu dan lebih ghairah terhadap kebudayaan bangsa Timur yang telah lama maju. Dan Timur yang dimaksudkan itu ialah Timur Tengah. Beberapa kota besar di Timur Tengah telah menjadi kata ilmu pengetahuan seperti Iskandariah, Harran, Antiok dan Baghdad. Diskusi akademik yang melibatkan tajuk besar  seperti metafizik, perubatan, astronomi, etik, politik, fizik dan seumpamanya dibahas secara terbuka dan ilmiah. Ini bermakna sewaktu dunia Islam sudah menikmati kemajuan dan tamadun yang tinggi, Eropah masih diselimuti kegelapan dan kemunduran! Dunia telah diperlihatkan tentang betapa hebatnya perkembangan intelektual dan ilmu pengetahuan di dunia Islam antara kurun ke-9 hingga ke-12. Sewaktu pemerintahan khalifah-khalifah Abbasiyah yang mashyur; al-Mansur (754-75),  Harun al-Rashid (786-809) dan al-Makmun (813-833 ) wilayah-wilayah Islam khasnya di Baghdad telah disuburkan dengan kemunculan ahli-ahli fikir besar seperti a l-Kindi, al Farabi, Ibnu Sina, al-Biruni, Ibnu Miskawayh al-Razi, al-Khawarizmi, Ibnu Haitham, Ibnu  Rusyd Ibnu Bajja, Ibnu Masarrah, Ibnu Tufail, dan Ibnu Khaldun . Mereka menjadi pemikir pemikir dalam bidang-bidang f alsafah, metafizik, fizik, matematik, etik, politik, psikologi,  perubatan, geografi, astronomi, kimia, optik, dan muzik . Sebuah institusi bernama BaitulHikmat telah secara langsung membantu operasi ilmiah ini dengan jayanya. Kawasan Islam yang dekat dengan Eropah ialah Sepanyol. Di sini perkembangan intelek juga  berlaku dengan pesat. Philip K Hitti dalam bukunya The Arabs: A Short History menukilkan seperti berikut: "Moslem Spain wrote one of the brightest chapters in the intellectual history of medieval Europe. Between the middle of the eighth and the beginning of the thirteenth centuries, the Arabic-speaking peoples were the main bearers of the torch of culture and  civilization throughout the world, the medium through which ancient science and philosophy were recovered, supplemented and transmitted to make possible the renaissance of Western  Europe." (h 174-175). Bagi memenuhi kehendak baru masyarakat intelek Eropah ini, usaha terjemahan telah dibuat terhadap bahan-bahan ilmiah dari negara-negara Islam. Mereka tidak menterjemah bahan bahan ilmiah itu daripada bahasa Yunani. Charles Singer  dalam bukunya A Short History of   Scientific Ideas to 1900 menyenaraikan tujuh alasan mengapa tindakan terjemahan lebih  banyak buku berbahasa Arab. (h 175-176): 1. Sebelum lebih kurang tahun 1200, ilmu-ilmu Islam lebih teratur, lebih asli, lebih penting  berbanding ilmu-ilmu Rom Timur. 2. Bahasa Yunani Rom Timur jauh sekali daripada bahasa klasik. Bahasa yang digunakan oleh Aristotle sukar difahami oleh rahib-rahib yang menjaga manuskrip-manuskripnya. Tetapi bahasa Arab klasik pula mudah difahami oleh setiap orang berpendidikan tinggi yang  bertutur dan menulis bahasa Arab.

3. Keseluruhan kecenderungan ilmu Rom Timur mengarah kepada teologi falsafah dan ilmu sains. 4. Saluran-saluran perniagaan dengan Barat sama ada secara langsung dengan Islam ataupun melalui wilayah-wilayah asing terkepung di dalam Empayar Rom Timur. 5. Dalam zaman pertengahan bahasa dipelajari secara bertutur dan bukunya daripada tatabahasa Yunani. 6. Kuasa Kristian Latin tidak mencapai kemajuan di dalam menduduki Wilayah Rom Timur. Di pihak lain pula Islam sedang berundur di Barat. 7. Bantuan daripada orang Yahudi diperolehi untuk bahasa Arab, tetapi jarang sekali untuk   bahasa Yunani. Antara penterjemah Barat perintis daripada bahasa Arab ke bahasa Latin ialah  Adelard of   Bath (c 1090 – c 1150) yang telah pergi ke Sepanyol dan kepulauan Sicily. Khidmat beliau yang terkemuka ialah bidang matematik. Beliau menterjemah karya al-Khawarizm i  –  Arithmetic -dan diperkenalkan kepada Barat. Beliau juga menterjemah karya Euclid  daripada bahasa Arab. Seterusnya beliau menulis suatu dialog terkenal  Natural  Questions yang merupakan sejenis ikhtisar permulaan tentang ilmu sains Arab. Satu bidang sains di Sepanyol yang lebih progresif ialah astronomi. Sebuah kutub khanah dan akademi telah ditubuhkan di Cordova dalam tahun 970 M dan badan-badan yang serupa muncul di Toledo dan beberapa tempat lain. Ketua ahli-ahli astronomi Sepanyol dikenali oleh orang Latin sebagai Arzachel. Di Toledo beliau telah menyusun apa yang disebut "jadual  Toledo " yang telah mencapai suatu tahap kejituan yang tinggi.

 Alpetragus adalah seorang daripada ahli astronomi yang terakhir. Beliau menulis buku teks astronomi untuk mengganti teori-teori Ptolemy dengan suatu sistem planet yang benar-benar  sepusat dan berjaya menyediakan cadangan-cadangan kepada Copernicus (1993, 168-69). Penterjemah terkemuka menurut Charles Singer  ialah Gerard of Cremona (1114-87). Beliau menghabiskan banyak masa di Toledo dan menimba ilmu-ilmu Arab dari guru-guru Kristian tempatan. Beliau telah berjaya menterjemah buku berbahasa Arab ke Latin tidak kurang daripada 92 buah karya Arab yang lengkap. Banyak daripadanya amat panjang, misalnya Almagest karya Ptolemy dan Canon karya Ibnu Sina. Canon ini ialah Canon fi al-Tibb, iaitu kitab perubatan (1993, 178). Mereka juga menterjemah buku-buku falsafah. Di antara penterjemah-penterjemah cemerlang Eropah waktu itu ialah Gundissalines (1130-1150). Beliau telah menterjemah beberapa bab dari kitab al-Syifa’ oleh Ibnu Sina, buku Ihsa al-ulum oleh al-Farabi, Risalat al-aqli Wa al-Ma’qul oleh al-Kindi, Maqasid al-Falsafah oleh alGhazali, juga beberapa buah buku tentang Astronomi. Herman dari German, seorang uskup  bekerja menterjemah buku di Toledo. Pada tahun 1240, beliau telah menterjemah ulasan Ibnu Rusyd terhadap buku Ethica Nicomachaea karangan Aristotle. Pada tahun 1250, beliau menyalin dari bahasa Arab buku Rheforica oleh Aristotle dengan memakai alasan-alasan alFarabi, Ibnu Sina dan Ibnu Rusyd. Pada tahun 1256, beliau menyalin buku ulasan dari Ibnu Rusyd terhadap buku Phoetics karangan Aristotle. Buku al-Syifa’ oleh Ibnu Sina yang telah juga diterjemah ke bahasa Latin telah diterbitkan di bawah tajuk Sufficientia Physicorum di mana ahli fikir Barat Roger  Bacon sering membuat rujukan. Mengenai Rusyd pula, Michael Scot telah membuat terjemahan ke bahasa Latin, komentar-komentar beliau tentang buku falsafah Greek De Caelo et Mundo, De Enima, De Generatione et Conruptione, Physica, Metaphysica, Metarologica, Parva Maturalia dan De Substancia Orbis.

Robert dari Chester (1110-1160), pernah tinggal di Sepanyol, merupakan antara orang yang mula-mula menterjemah al-Quran. Sementara buku-buku saintifik pula, beliau menterjemah teks alkimia yang mula-mula sekali terbit dalam bahasa Latin. Penterjemahan beliau bagi karya al-Khawarizmi Algebra telah berjaya diperkenalkan kepada orang Latin. Sewaktu di England, beliau menghasilkan jadual-jadual astronomi bagi garis bujur London berdasarkan karya al-Battani dan garis lintang pula berdasarkan karya al-Khawarizmi. Raymond Lull (633-716/1236-1316) telah mempelajari bahasa Arab di Majorea dan falsafah Islam di Bugia di Tunisia. Beliau telah menterjemah Asma’al-Husna oleh Muhyi al-Din ibn Arabi. la juga ada membuat saduran dan penyesuaian beberapa passage dari Futuhat alMakkiyah hingga ia sendiri boleh menulis hal-hal berkenaan dengan sufis, akidah dan falsafah. Tetapi ia juga yang memberi inisiatif kepada pihak Kristian supaya melancar  serangan moral menentang Islam. Pengaruh al-Ghazali juga didapati sangat kuat. Dalam konteks ini, al-Ghazali dianggap ahli teologi dan falsafah. Miguel Asin Palacios telah mempelajari bukan sahaja buku Tahafut alFalasifah oleh al-Ghazali malah lain-lain buku beliau seperti Maqasid. Buku Maqasid telah diterjemah ke Latin diberi tajuk Logika et philosophia Algazelis Arabic oleh Gundisalvas dan diterbitkan di Venice pada 912/1506. Buku lain seperti al-Nafs al-Insani juga diterjemahkan dan diberi judul De Anima Humana (M M Sharif, A History of Muslim Philosophy, 1966, h 1360). Proses penterjemahan pelbagai ilmu dari Timur khasnya Sepanyol ini dibantu juga oleh  pelajar Yahudi. Bahasa Arab adalah bahasa pertuturan waktu itu. Nama-nama Yahudi yang terkenal pada zaman tersebut ialah seperti Solomon ibn Gabirol (1021-58) dari Sarafossa, Moses ben Maimon (1135-1204) dari Cordova. Terjemahan buku-buku Ibnu Rusyd yang mereka lakukan menjadi bahan-bahan akademik  yang sangat berpengaruh. Terjemahan-terjemahan tersebut telah memberi makna besar  terhadap tamadun Eropah seperti yang disebut oleh Philip KHitti di atas. Bahan-bahan tersebut dipelajari oleh para sarjana dan pelajar-pelajar tempatan. Ketika Frederick II memerintah Itali, beliau telah mendirikan Universiti Neples dan di sini ilmu  pengetahuan dari dunia Islam itu telah dipelajari. Universiti Paris dibina pada tahun 1236, kemudian Universiti Bologna dan Oxford di London. Universti-universiti ini menjadi pintu masuk ilmu-ilmu dari dunia Islam secara rasmi kepada masyarakat Eropah pada abad  pertengahan. Kemunculan Universiti Paris sebagai pusat pembelajaran adalah antara sebab penting ke arah  perkembangan bidang falsafah dalam abad ketiga belas. Usaha-usaha mempelajari falsafah Aristotle serta sejarah besar ulasan-ulasan teks yang dibuat oleh orang-orang Islam dari Baghdad dan Sepanyol dalam bidang-bidang epistemologi, metafizik dan etika berasaskan  pemikiran al-Farabi,Ibnu Gabirol, Ibnu Sina dan Ibnu Rusyd telah berlaku. Kerja-kerja terjemahan diperhebatkan. Cendekiawan Paris sibuk mempelajari buku-buku yang berjudul Deintellectu et intelligibili kerap merujuk kepada Ibnu Rusyd sekerap rujukannya terhadap Aristotle. St Thomas Aquinas merujuk kepada Ibnu Sina dalam karyanya guaestiones disputaEae de veritate (Permasalahan yang dipertikaikan mengenai kebenaran). Buku perubatan Ibnu Sina iaitu Qanun Fi al-Tib dipelajari di Eropah hingga abad ke-17. Pengaruh Ibnu Rusyd di Eropah menurut Bertrand Russell sangatlah kuat, bukan sahaja di kalangan golongan skolastik, tetapi juga di kalangan satu kumpulan besar pemikir bebas  bukan profesional (a large body of improfessional free-thinkers) yang menafikan keabadian (immotality).

Mereka digelar pengikut Ibnu Rusyd.Sementara di kalangan ahli falsafah profesional,  peminatnya yang utama ialah ahli-ahli Mazhab Franciscan dan mereka yang berada di Universiti Paris. (Russell, 413-421). Orang-orang penting di abad pertengahan seperti Sigervan Brabant dan Boethius adalah antara pengikut-pengikut Ibnu Rusyd hingga mereka mendapat kemurkaan pihak gereja. Christopter Colombus sendiri mendapat ilham daripada Ibnu Rusyd.Dalam usahanya untuk  menyeberangi lautan Atlantik, beliau dihalang oleh pelbagai pihak terutamanya sekali gereja. Tetapi beliau bertekad mahu meneruskan juga ekspidisi berbahayanya. Apabila ditanya di manakah beliau mendapat ilmu dan keberanian untuk pelayaran itu, beliau menyebut "daripada buku-buku Ibnu Rusyd!". Kaum wanita pula yang tertekan oleh pelbagai diskriminasi telah mendapat ilham dan semangat baru apabila membaca buku-buku Ibnu Rusyd mengenai wanita dan hak-hak  mereka. Kesedaran ini telah menimbulkan gerakan feminisme dan ia dipelopori oleh Dubois di Perancis dan Ockham di England iaitu kira-kira dua abad selepas kematian Ibnu Rusyd. Menurut para pengkaji pengaruh Ibnu Rusyd setidak-tidaknya ter us berpengaruh selama empat abad di Eropah. Makna penting walaupun ringkas paparan di atas ialah bangsa Barat khasnya Eropah telah mengambil inisiatif besar menterjemah malah mempelajari pelbagai jenis ilmu dari dunia Islam Sepanyol dan lain-lain wilayah di Timur Tengah. Ilmu-ilmu yang diterjemah itu melewati ilmu-ilmu falsafah, perubatan, astronomi, matematik, logik, akhlak (Etika), kimia, dan algebra. Lahir Universiti-universiti Neples, Bologna, Paris, Oxford, dan Koln, akhirnya Eropah berjaya melepasi zaman gelap meluncur menuju zaman Renaissance. Ilmu-ilmu dari dunia Islam telah membawa kejayaan kepada bangsa Eropah. Kenapakah suasana maju dan cemerlang itu tidak terjadi di alam Melayu walaupun Islam dan ilmu-ilmu dari dunia Islam Timur Tengah telah dipelajari sejak abad ke-13 lagi? Cuba kita  bandingkan hakikat ilmu di Nusantara dan di Eropah itu bagi mengenal pasti apakah yang menyebabkan kita terbelakang atau mundur, walhal daerah Nusantara ini bukan seperti Antartika. Nusantara adalah daerah yang subur dan kaya dengan pelbagai hasil bumi dan  pertanian. Ilmu pengetahuan dari Timur Tengah yang dibawa ke alam Melayu bukanlah seperti yang terjadi di Eropah. Eropah menerima ilmu-ilmu dari dunia Islam sewaktu umat Islam berada dalam kekuatan dan kemajuan. Sebab itu ilmu-ilmu yang kita sifatkan sebagai "akademik" itu  berkembang pesat di Eropah dan akhirnya mereka maju.  Nusantara mewarisi suasana yang lemah dan mundur justeru kerajaan-kerajaan Islam di Timur Tengah telah jatuh ke tangan bangsa Tartar. Pada tahun 1258 M atau pun abad ke-13, Kota Baghdad telah ditawan oleh bangsa ganas Tartar tersebut. Kumpulan-kumpulan Sufi kemudiannya mengambil peranan menjaga Islam. A H Johns dalam eseinya muslim mystics and historical writing mengungkapkan apa yang telah disebutkan oleh Gibb tentang hal kejatuhan ini: "After the capture of the caliphate, the task of maintaining the unity of the Islamic Community passed to the sufis, a development rising from the close relationship between the sufi shaikh and his disciples, the sufi missionary spirit and the popular basic of the movement. The Sufi orders gradually became stable and disciplined foundations and some of  them spread over wide areas. " (dipetik oleh A H Johns 1993, 39). Maksudnya setelah berlaku serangan bangsa ganas itu, orang-orang Sufi telah muncul dan  berfungsi menyelamatkan Islam. Dan mereka ini mengembangkan aktiviti mereka ke wilayah-wilayah yang lebih luas. Para sufi pengembara telah melakukan pengembaraan hingga ke Nusantara.

Mereka berjaya menyebarkan Islam kepada penduduk Nusantara dalam semua lapisan masyarakat. Berkat dan keistimewaan mereka telah menyebabkan berlaku perkahwinan dengan wanita tempatan, maka bertambah luaslah kegiatan pengislaman. Mengikut Prof Naguib, tariqat Naqsyabandiah adalah antara yang terbesar. Selain daripada tariqat ini ada lapan lagi tariqat yang besar. Tariqat-tariqat itu ialah Qadariyyah, Rifaiyyah, Syadiliyyah, Chistiyyah, Syatariyyah, Ahmadiyyah, Tijamiyyah dan Alawiyyah (Naguib, 1963, 32). Daripada sembilan tariqat ini terdapat banyak lagi organisasi yang lain. la bermula dengan 14  jenis tariqat kemudian berpecah lagi kepada 163. Jadi kalau dicampur dengan yang asal, menjadikan 177 tariqat, tetapi yang masih kekal hingga ke hari ini berjumlah 76 jenis tariqat sahaja (Abu Hassan Sham, 1980, 75). Sarjana Sastera Melayu Klasik dari Russia Vladimir I Braginsky dalam "pendahuluan" untuk   bukunya Tasawuf dan Sastera Melayu mengungkapkan bahawa di Nusantara ini tasawuf  telah diserap masuk ke dalam kehidupan umat Melayu: "Sejak akhir abad ke-14 terutama sekali abad ke-16-17 tasawuf selalu memainkan peranan yang sangat penting dalam sejarah, agama dan budaya di kawasan Melayu – Indonesia yang maha luas itu. Cukup dikatakan bahawa bentuk Sufi ternyata bentuk yang paling sesuai dengan mentalitas rakyat-rakyat di dunia kepulauan itu, bagi tersebar luasnya Islam di kalangan mereka. Semangat toleransi yang menjadi kelaziman dalam tasawuf mazhab Ibn Arabi yang agung itu serta juga kecekapan dan kefasihan mubaligh-mubaligh sufi yang tahu jalan-jalan menuju hati, baik para intelek dan aristokrat yang terpelajar mahupun rakyat jelata, sangat mempermudahkan bagi masuknya agama Islam ke dalam semua strata masyarakat. (1993, xi). Amalan-amalan sufi ini adalah pada peringkat untuk menebal keyakinan dalam hati dan menjalinkan keakraban yang tinggi dalam konteks hubungan intim dengan Tuhan. Selain itu ilmu-ilmu asas Islam seperti Fekah, Tauhid, al-Quran dan al-Hadith serta lain-lain terus dipelajari. Pelajar-pelajar Melayu-Indonesia yang mendapat didikan di Makkah dan Madinah pada musim haji atau selepas musim haji kembali ke Nusantara dan mengembangkan ilmu-ilmu itu kepada masyarakat setempat. (Azyumardi Azra, 1995, 17). Samudra Pasai (1280-1400) adalah tempat penulisan kitab-kitab agama dan kesusasteraan Melayu. Melaka (1400-1511) juga menampilkan hal yang serupa, ditambah lagi dengan cerita-cerita Hikayat pahlawan-pahlawan agung seperti Hikayat Amir Hamzah dan Hikayat Muhammad Ali Hanafiah yang dibaca untuk memulihkan semangat orang-orang Melayu untuk menentang Portugis pada 1511. Acheh (1511-1650 M) memaparkan para sultan yang berminat kepada agama. Pusat  pengajian agama didirikan. Sewaktu pemerintahan Sultan-sultan Iskandar Thani, Sultan Iskandar Muda dan Sultan Safiatuddin, ilmu pengetahuan khasnya agama dan tasawuf   berkembang pesat. Lahir di sini pujangga Hamzah Fansuri, Samsuddin al-Sumatrani, Nuruddin al-Raniri, Abdul Rauf Singkel, Bukhari al-Jauhari dan lain-lain. Hamzah Fansuri terkenal dengan buku-buku tasawuf aliran Wujudiah. Suasana yang serupa lahir di Johor-Riau (1650-1800). Raja-raja Riau juga berminat pada ilmu pengetahuan agama dan kesusasteraan. Bandar Penyegat menjadi pusat pengajian Islam dan banyak menerbitkan buku-buku bidang itu. Raja Ahmad, ayah Raja Ali adalah seorang yang sangat gemar pada ilmu agama. Raja Ali Haji adalah antara keluarga diraja yang menjadi alim dalam bahasa dan agama terutamanya usuluddin dan tasawuf.

Peminat-peminat persuratan klasik atau para pembaca yang berhasrat untuk mengetahui  buku-buku dan corak ilmu dalam bidang-bidang sastera, fekah, usuluddin, tasawuf, kisah nabi-nabi dan sebagainya bolehlah membaca buku Tenku Iskandar Kesusasteraan Klasik  Melayu Sepanjang Abad (1995). Buku ini sangat komprehensif tentang tajuk yang dibicarakan di atas. Setelah mengesan sejarah dan perkembangan pemikiran umat Melayu di Nusantara ini,  penulis berpendapat senario pemikiran, falsafah hidup dan budaya orang-orang Melayu dahulu berlegar-legar sekitar agama dan kesusasteraan. Alam Melayu didominasikan oleh faham ketuhanan, kemanusiaan dan kebudayaan. Bangsa Melayu dan lain-lain suku bangsa di kawasan ini telah menikmati kemajuan-kemajuan dalam bidang ini.  Namun seperti yang disebutkan di atas, ilmu-ilmu yang ada itu tidak luas dan tidak dapat menyelamatkan umat ini apabila diserang oleh contohnya bangsa-bangsa Barat. Penentangan yang keras memang ada di lokasi-lokasi serangan yang terjadi, tetapi sejarah memaparkan umat ini kalah lalu tanah air yang subur ini dijajah. Sebab utama di sini ialah  bangsa asing itu memiliki kecekapan yang lebih tinggi berbanding dengan kebolehan umat Melayu di daerah ini. Inilah persoalan yang perlu diperhatikan, bahawa citra Islam yang tiba di kawasan kita pada abad ke-13 itu adalah citra Islam yang sudah lemah dan mundur. Tidak seperti yang terjadi di Eropah di abad pertengahan, seperti yang telah disentuh di atas. Ilmu-ilmu yang mengalir ke Eropah meliputi ilmu-ilmu yang mampu memajukan pemikiran dan pencetusan idea-idea saintifik seperti falsafah, matematik, fizik, perubatan, etik, psikologi, politik, astronomi, kimia, dan optik muzik. Ilmu ini diambil dan dipelajari secara serius di Eropah iaitu di Pusat-pusat pengajian tinggi yang telah disebutkan di atas. Sebaliknya setelah umat Islam parah diserang dan ditawan oleh  bangsa Tartar dan Baghdad jatuh ke tangan mereka pada tahun 1258 M, maka ilmu yang disebutkan itu tidak sampai ke sini. Ilmu yang tiba bukanlah dari Baghdad, Harran Iskandariyah, Antiokh iaitu kota-kata intelek dan saintifik sebaliknya dari Makkah dan Madinah. Dua kata ini adalah kota agama yang penting dalam Islam dan ilmunya juga adalah ilmu-ilmu agama dalam gugusan usuluddin dan syariah serta kaya dengan amalan tasawuf. Jadi inilah ilmu-ilmu yang dipindahkan ke Nusantara. Umat ini "maju" hanyalah dalam konteks yang terhad. Perkembangan rasionalisme dan saintifik yang disebutkan oleh Naguib juga adalah dirujuk dalam perkembangan perkembangan ini dan dari sudut perubahan dari Hudisma-Buddisma kepada Islam bukan seperti yang berlaku di Eropah di abad pertengahan. Ilmu-ilmu yang mampu menjana kemajuan dalam erti yang lebih luas tidak sampai ke daerah ini. Oleh itu kita terkebelakang hingga kini. Penjajahan yang berlaku hanyalah menambah  parah pada situasi masyarakat yang sudah lemah!

SUMBANGAN TAMADUN ISLAM KEPADA DUNIA ISLAMISASI ILMU PENGETAHUAN Islam tidak pernah membezakan antara ilmu islam dan bukan islam Semua ilmu itu adalah bersumberkan Allah S.W.T Tidak timbul isu islamisasi ilmu pengetahuan di zaman kegemilangan islam Ramai ulama islam yang terlibat secara langsung dengan ilmu sains Ulama islam juga tidak menentang teori-teori sains yang baru diterokai. Penerokaan ilmu sains membentuk pengaruh yang mendalam terhadap perkembangan ilmu sains barat. Contoh penerokaan ilmu ialah: Ilmu Kimia Ilmu Perubatan Ilmu Matematik

ILMU KIMIA

Tokoh islam yang terkemuka ialah Jabir Ibn Hayyan ( Gebber) Menghasilkan kitab ilmuan seperti : Kitab al-Tarakib Kitab al-Kimya Kitab al- Sab’een Orang pertama yang menemui asid sebagai contoh : Asid nitric Asid citric ILMU KEDOKTORAN Tokoh islam yang terkenal ialah Al-Razi ( Latin: Rhazes) Kitab yang dihasilkan ialah Taqwim al – abdan fi tadbir al- insan ( Latin: Liber de variolis et morbilis- De pestilential – De peste ) yang menjadi hasil kajian perubatan tahun 1498M-1866M Kitab lain: Kitab al –mansuri Kitab al-hawi Tokoh lain ialah: Ibnu sina ( avicenna) Ali ibnu abbas ( Hally abbas) Ibn Al-Khatimah Rajah 1: Muka surat ini mempunyai maklumat mengenai otak dan bahagiannya lmu Matematik Tokoh islam yang terkemuka ialah : Muhammad Ibnu Musa al-Khawarizmi Banu Musa Ibnu Syakir Al – khawarizmi Isu islamisasi ilmu hanya berlaku setelah bermulanya permindahan ilmu daripada orang islam kepada bukan islam Perubahan yang ketara adalah pemisahan ilmu tersebut dengan unsur keagamaan atau ketuhanan. Pemisahan ini memberi kesan yang besar kepada ilmu pengetahuan Timbulnya keresahan ilmuan islam dan meraka merasakan betapa perlunya roh islam dikembalikan kepada ilmu-ilmu yang dianggap sebagai “ILMU DUNIA”  Slide 7

PRINSIP ISLAMISASI ILMU Menurut Muhammad Qutb, sesuatu ilmu yang menepati kehendak islam mestilah memenuhi ciriciri berikut: Ilmu yang dipelajari itu mestilah ilmu yang mendekatkan dirinya kepada iman, tauhid, kebaikan, kesyukuran, perasaan kehambaan, rendah diri, dan tawaddhuk kepada Allah dan manusia Ilmu itu mestilah memberikan manfaat kepada manusia, makhluk dan alam, bukannya ilmu yang menggangu kesejahteraan manusia dan keselamatan kemakmuran. Slide 8

Syarat-syarat ini hampir sama dengan prinsip-prinsip Dr Ismail Raji al-Faruqi yang menjadikan Allah s.w.t sebagai paksi kepada islamisasi ilmu pengetahuan. Prinsip-prinsip tersebut ialah: PERTAMA : Keesaan Allah S.W.T KEDUA : Kesamaan Ciptaan ( Makhluk) KETIGA: Ilmu pengetahuan dan kesatuan hakikat KEEMPAT: Kesatuan Hidup KELIMA: Kesatuan manusia KEENAM: Integrasi antara wahyu dan akal KETUJUH: Kesyumulan Manhaj dan Wasail ( ideologi yang menyeluruh) Slide 9

Syarat-syarat ini hampir sama dengan prinsip-prinsip Dr Ismail Raji al-Faruqi yang menjadikan Allah s.w.t sebagai paksi kepada islamisasi ilmu pengetahuan. Prinsip-prinsip tersebut ialah: PERTAMA : Keesaan Allah S.W.T KEDUA : Kesamaan Ciptaan ( Makhluk) KETIGA: Ilmu pengetahuan dan kesatuan hakikat KEEMPAT: Kesatuan Hidup KELIMA: Kesatuan manusia KEENAM: Integrasi antar wahyu dan akal KETUJUH: Kesyumulan Manhaj dan Wasail Slide 10

Sebagai contoh, pendahuluan yang ditulis oleh Al Razi dalam kitabnya Shukuk ‘ala alinusor Setelah diterangkan sebab beliau mengarang buku tersebut, beliau mengakhiri dengan kata-kata : “Maka aku melakukan tugas ini sambil mengharapkan pahala Allah azawajala” Ahli sains islam sentiasa menjadikan Allah S.W.T sebagai tumpuan dalam paksi penerokaan ilmu. Slide 11

IlMU SAINS LATAR BELAKANG SEJARAH ANTARA ISLAM DAN KRISTIAN RUJUK HANDBOOK Slide 12

TABIAT PERHUBUNGAN ANTARA GURU DAN MURID PERBANDINGAN DENGAN TAMADUN MODEN PERBANDINGAN ANTARA ULAMA ISLAM DAN SEBAHAGIAN PENDIDIK KINI ( RUJUK HANDBOOK) Slide 13

ISLAMISASI ILMU DAN KECEMERLANGAN AKADEMIK Islamisasi ilmu seharusnya: Dapat mengembalikan roh ilmu berteraskan ketuhanan Dapat melahirkan kecintaan ilmu Dapat mengembalikan peranan sebenar risalah ilmu dalam kehidupan manusia Dapat mengembalikan pengabadian secara total kepada Allah s.w.t Slide 14

Budaya ilmu islam adalah lahir daripada dorongan kehidupan beragama yang mana matlamat utamanya ialah mengabdikan diri kepada Allah s.w.t Kecemerlangan ilmu islam akan dapat dikecapi oleh ilmuan islam kini sekiranya budaya ilmu menjadi amalan murni dalam masyarakat islam. Sememangnya, hanya islam yang menjanjikan kehidupan ilmu yang sejati yang membawa kesejahteraan dunia dan akhirat. Mencari rezeki dengan menggunakan ilmu yang dimiliki tidak bertentangan dengan ajaran islam. Slide 15

ETIKA AHLI SEJARAH Ibnu khaldun mengkritik sikap ahli sejarah yang sering bersikap berat sebelah atau tidak jujur ketika memberikan pendapat. Sebab-sebab berat sebelah: Mempunyai semangat kepartian atau memihak kepada sesuatu kepercayaan atau pendapat serta terlalu bergantung kepada sumber yang diperolehi. Tidak memahami sumber secara teliti Meletakkan kepercayaan pada yang tidak benar atau keyakinan yang berlebihan terhadap sesuatu yang tidak pasti kebenarannya Tidak meletakkan kejadian dalam hubungan yang sebenar Jahil mengenai hukum-hakam sesebuah masyarakat. Slide 16

AL-BIRUNI Slide 17

BIODATA Nama penuhnya ialah Abū Rayḥān Muḥammad ibn Aḥmad Bīrūnī Berketurunan Tajik. Dilahirkan pada 15 September 978 di Birun, sebuah bandar di luar Kath. Digelar “ al-Biruni” yang merujuk kepada “orang asing” panggilan Khawarizm Beliau dianggap sebagai orang asing oleh penduduk khawarizm Slide 18

PENDIDIKAN Banyak memperolehi ilmu pengetahuan daripada Putera Raja Parsi, Putera Abu Al Abbas Ma'mun Khawarazmshah Hidup sezaman dengan Ibnu sina ( pakar perubatan) dan ibnu Miskawayh( pakar etik) Karya agung beliau ialah Rasa'll al-Biruni, ensiklopedia astronomi dan matematik Sepanjang hayatnya ditumpukan dengan mempelajari ilmu pengetahuan astronomi,falsafah, matematik dan bahasa Beliau juga sering mengembara. Slide 19

Beliau dapat menguasai tamadun besar ketika itu iaitu Arab dan Yunani. Beliau mempunyai hubungan erat dengan para intelek Islam dan Kristian. Seorang daripadanya ialah Abu Sahl Masihi (ahli flzik Kristian) Beliau juga berhubung rapat dengan para saudagar Kristian Syria, tujuannya adalah untuk mempelajari nama-nama orang Yunani serta sebutan dan ejaan istilah perubatan yang betul. Slide 20

BIDANG KAJIAN AL-BIRUNI Minatnya merangkumi skop yang luas iaitu: Sains Praktis Matematik Geografi Falsafah Fizik Astronomi ( Kajian Utamanya) Hal ini dapat dibuktikan melalui pengakuannya: “ Oleh kerana bidang saya adalah bidang astronomi dan sejak saya wujud di dunia ini lagi saya terkenal dengan ilmu itu dan saya tidak berniat untuk keIuar dari disipIin ilmu itu, maka saya mahu berkhidmat kepada perbendaharaan baginda (Mas’ud) yang dikenali sebagai nikmat, dengan menulis kanun (undang-undang) Sina’at al-Tanjim (Seni Astronomi).”  Slide 21

Beliau amat mementingkan pengetahuan matematik dan astronomi kerana ilmu tersebut amat berguna dalam kehidupan seharian. contohnya: Penetuan musim dan pasang surut air laut dipengaruhi oleh matahari dan bulan. Penentuan arah pengembaraan dan perjalanan berdasarkan kedudukan bintang Penentuan arah kiblat dan waktu solat berdasarkan pengetahuan tentang bintang-bintang dan kedudukannya Kedudukan garis lintang atau bujur sesuatu bandar juga dapat ditentukan berdasarkan kedudukan bintang. Slide 22

TEORI ASTRONOMI Teori alam semesta Kosmogeni Teori geosentrik Kalendar dan kronologi Matahari Contoh kitab al biruni Slide 23

TEORI ALAM SEMESTA Al-Biruni menganggap bahawa alam semesta terletak di luar permukaan sfera yang terhad Beliau tidak bersetuju dengan konsep graviti alam semesta sebagai kuasa sebenar yang terlibat seperti yang dilihat daripada pengalaman ( Teori Aristotle) Celestrial Sphere ( Kedudukan bintang) Slide 24

KOSMOGENI Al-Biruni membincangan secara terperinci tentang asal-usul alam semesta dalam bukunya al-Tahdid Beliau menolak pandangan yang mengatakan bahawa dunia ini kekal. Slide 25

TEORI GEOSENTRIK Beliau mengatakan bahawa sebarang teori baru tidak dapat diterima tanpa bukti sains yang kukuh. Selagi sesuatu teori alternatif yang sebenar belum ditemui maka wajarlah seseorang itu mempercayai dan menerima teori dan penerangan yang terdahulu. Al-Biruni menulis mengenai pergerakan matahari dalam sebuah buku berjudul Kitab al-Tatbiq fi Tahqiq Harakat alSyam yang berkaitan dengan teori ini. Slide 26

KALENDER DAN KRONOLOGI Beliau telah menulis satu risalah kecil yang menerangkan tentang siang dan malam yang juga dapat membuktikan panjang siang dalam setahun di kutub. Beliau telah mencipta sejenis alat untuk mengukur masa dan waktu di siang hari serta menulis buku mengenainya iaitu Ta’bir al-Mizan wa Taqbir al-Azman. Bukunya yang bertajuk Tanqih al-Tawarikh  membincangkan tentang tarikh. Manakala buku Tasawwur Amr al-Fajr wa al Shafiq fi Jihat al-Gharb wa al-Sharq pula inembincangkan tentang terbitnya fajar. Qanun al-Mas’udi adalah antara bukunya yang terakhir yang membincangkan perkara di atas dengan lebih terperinci. Ia membincangkan tentang siang dan malam, bulan dan tahun, bulan serta matahari, juga penerangan terperinci mengenai perbezaan takwiin, maklumat tambahan mengenai kalendar orang India, mengubah takwin Sakkala kepada takwin Hijrah. Slide 27

MATAHARI Al-Biruni turut membuat kajian tentang Matahari dan perkara-perkara yang berkaitan seperti berikut: Sifat fizikal matahari Gerakan tahun Panjang tahun solar Fajar dan Senja Slide 28

MATAHARI Sifat fizikal matahari Matahari ialah jasad yang panas bagi letusan solar yang boleh diperhatikan apabila gerhana penuh, samajuga seperti nyalaan yang muncul di sekeliling jasad yang membakar. Gerakan tahunan Matahani bergerak mengelilingi Bumi. Beliau berfikir bahawa gerakan mata hari yang perlahan dan cepat menggambarkan sesuatu orbit. Slide 29

MATAHARI Panjang tahun solar Beliau melapor kan ada empat rumusan yang berbeza iaitu 365.2426, 265.2421, 365.398 dan 365.248 hari. Al-Biruni membuat pengiraan bahawa terdapat 365 hari, 5 jam dan 46 minit. Kalendar Jalali juga mendapat 365 hari, 5 jam, 49 minit. Kiraan alBiruni ini tidak jauh perbezaan nya dengan kiraan moden iaitu 365 hari, 5 jam, 48 ininit dan 47 saat. beliau mengira titik yang tertinggi di antara Matahari dengan Bumi bergerak satu darjah dalam masa 1/3 tahun, dan 0, 0, 7, 44, 54 dalam satu hari. Perkiraan yang telah dibuat oleh alBiruni ini hampir sama dengan angka moden iaitu 52.2 setiap tahun dan satu darjah dalam masa 72 tahun. Slide 30

MATAHARI Al-Biruni mendapati senja (pagi dan petang) terjadi apabila Matahari berada 18 di bawah ufuk. Penyelidik moden mengesahkan penemuan al-Biruni ini. Beliau menulis di dalam buku  al-Lam’at mengenai penemuan tersebut. Slide 31

KARYA BELIAU DALAM ILMU MATEMATIK Tragonometri Sfera Arimetik orang India Cahaya dan Bunyi Graviti Ketumpatan Mekanik Berat dan Ukuran Geografi,Geodisi dan Statografi Slide 32

TRIGONOMETRI SFERA Al-Biruni menulis Kitab Maqalid ‘Ilm al-Hai’ah fi Basit al-Kurah Beliau juga menulis Jami’ al-Tarq al-Sa’irah fi Ma’rafah Awtar al-Da’irah yang membincangkan mengenai kaedah-kaedah dalam penemuan ukur lilit bulatan. Karangan Qanun al-Mas’udi yang berkaitan dengan trigonometri mengandungi 10 bab. Bab pertama menerangkan cara-cara mendapatkan

sisi-sisi daripada pelbagai gambar rajah seperti segi tiga sisi dan segi empat sama hingga segi sepuluh jejari sesuatu bulatan. Bab seterusnya membincangkan cara untuk mendapatkan pelbagai garis rentak lentuk. Teori ini beliau gunakan ketika menentukan sinus bagi sudut-sudut yang berganda. Slide 33

TRIGONOMETRI SFERA Beliau turut membincangkan tentang jejari bulatan sebagai satu ke satuan mnenggantikan 60 Beliau berjaya mendahului ahli matematik yang lain dengan mem buktikan rumus sinus dalam satah segi tiga iaitu.         &  nbsp;             s inA = sinB = sinC        &nbs p;             &nb sp;  a         b  &  nbsp;       c Beliau merupakan orang yang pertama mengenalpasti rumus sinus untuk satah segi tiga Slide 34

ARITMETIK ORANG INDIA Beliau telah menulis beberapa buah buku berhubung dengan subjek itu. Antaranya ialah, (a) Rashikat al-Hind iaitu Zodiak di India (b) Kaedah aritmetik yang berbeza dalam Brahma Siddhant (c) Kaedah-kaedah orang India (Rusum al- Hind) dalam pengajaran aritmetrik. (d) Mansubat al-Darab yang menerangkan tentang kaedah mendarab yang berbeza. Slide 35

CAHAYA DAN BUNYI Al-Biruni mempercayai bahawa cahaya lebih laju daripada bunyi. Menurut beliau sinaran membawa haba dari Matahari dan ia dapat menembusi air dan udara. Beliau juga mendapati senja kala bermula atau berakhir apa bila Matahari berada di bawah kaki langit. Penemuan al-Biruni ini sama dengan penemuan moden. Slide 36

GRAVITI Beliau turut memberikan sumbangan yang besar dalam bidang graviti. Beliau menolak pandangan Aristotle yang menganggap langit tidak mempunyai kuasa graviti. Beliau menolak idea bahawa tempat asal bagi air ialah di atas bumi kerana tidak ada tempat asal bagi sesuatu objek. Menurutnya jika air mengalir ia akan sampai ke pusatnya. Slide 37

KETUMPATAN Beliau dapat menyukat dengan betul ketumpatan bahan-bahan. Al-Biruni menggunakan suatu alat yang berfungsi sebagai dosimeter untuk menyukat ketumpatan. Beliau dapat menyukat air yang begitu tepat sehinggakan hasil pencubaannya itu selaras dengan nilai moden. Beliau turut memberikan sumbangan dalam bidang hidrostatik. Beliau menerangkan fenomena tentang banjir, mata air dan pninsip-prinsip yang berkaitan. Slide 38

MEKANIKAL Al-Biruni memberikan sumbangan yang banyak dalam bidang mekanik. Beliau mahir dalam bidang pengetahuan tentang peralatan. Beliau telah mencipta dua alat yang istimewa iaitu: Pengimbang hidrostatik Balai Cerap – al-ustawani Slide 39

BERAT DAN UKURAN Minatnya dalam matematik menyebabkan al-Biruni mempelajari tentang berat dan ukuran. Ini kenana ia berkait rapat dengan bidang kajian astronomi dan fizik. Ketumpatan sebenar 18 bahan yang diukur oleh beliau menunjukkan kepakarannya dalam menyediakan berat dan ukuran yang paling tepat. Slide 40

GEOGRAFI,GEODESI DAN STATOGRAFI Sumbangan beliau : membezakan antara kuala dan teluk. memberikan maklumat tentang kawasan barat laut India. Dalam bukunya India, belia u membincangkan peranan kawasan pengu nungan dalam menyumbang hujan lebat dan melindungi sebahagian daerah Kashmir. Slide 41

TAHDID NIHAYAT AL AMAKIN ( PENENTUAN BATAS DAERAH) Beliau telah menghasilkan kaedah baru untuk mengukur latitud (darjah lintang) dan longitud (darjah bujur) dan membuat pengukuran sendiri untuk menetapkan kebulatan bumi dan ketinggian serta sifat-sifat geografi bandar-bandar. Beliau telah membuat ukuran bagi menaksirkan lilitan bumi dan mendapat anggarannya 25,000 batu

Pengenalan Tamadun islam merupakan salah satu tamadun dunia yang terunggul. Kajian demi kajian telah dilakukan dan

sehingga hari ini masih lagi terdapat penemuan baru dalam tamadun islam yang masih belum disingkap oleh masyarakat moden. Sumbangannya tidak ternilai dalam membentuk generasi manusia yang bertamadun dan maju. Dalam kerja khusus ini, kami akan membincangkan sumbangan intelektual islam dalam bidang sains dan matematik iaitu dalam skop perubatan, astronomi, fizik dan biologi. D efinisi Intelektual Intelektual bermaksud golongan cerdik pandai atau golongan terpelajar. Hasil daya berfikir dan akal budi yang tinggi golongan ini telah melahirkan pelbagai ilmu dan teori yang membolehkan masyarakat hidup lebih beradab dan bertamadun. Bidang ilmu yang diterokai para intelektual merangkumi ilmu sains tulen dan sains social termasuk ilmu-ilmu agama dan bukan agama. Dalam tamadun islam terdapat ramai tokoh-tokoh intelektual yang menyumbang kepada perkembangan tamadun islam. Antaranya ialah Ibn Sina, Ibn Khaldun, Ibn Rusyd, Al- Biruni, Al-Razi, Alkhawarizmi dan ramai lagi. Pencapaian Tamadun IslamD alam Bidang Sains 1. Perubatan Pencapaian tamadun islam dalam bidang sains perubatan berada di puncak kegemilangannya pada zaman Bani Abasyiah. Walaupun ilmu ini berasal daripada tamadun asing iaitu Rom, tetapi umat Islam akhirnya telah muncul sebagai tokoh-tokoh ilmu perubatan yang disegani dunia. Mereka bukan sahaja menguasai ilmu perubatan, malah telah menyumbang sesuatu kepada bidang tersebut. Antara pakar perubatan Islam yang terulung ialah: i. Ibnu Masiwaihi (meninggal 243 Hijrah) beliau telah banyak menghasilkan kitab perubatan. ii . Ibnu As-Sahal (meninggal 255 Hijrah). Beliau menjadi pengarah rumah sakit Jundisyapur. iii. Ar-Razi (meninggal 320 Hijrah). Beliau merupakan tokoh doctor Islam yang terunggul sehingga dilantik menjadi ketua doctor-doktor di Baghdad Ali bin Abas (meninggal 428 Hijrah). Beliau dilantik menjadi doctor  peribadi Khalifah Daulah Al-Buwaihiah. v.

Ibnu Sina(meninggal

428 Hijrah). Beliau lebih dikenali sebagai ahli

falsafah. Namun demikian beliau juga merupakan seorang doctor yang terkenal. 2 . Farmasi D an Kimia Ilmu farmasi dan kimia juga amat berkembang pada zaman Bani Abasyiah. Antara umat Islam yang pakar dalam bidang ini pada masa itu ialah: i. Ibnu Baithar. Beliau telah menghasilkan tiga kitab besar iaitu Al-Mughni (berkaitan farmasi), Jami Mufaradah AlAdwiyah Wa Al-Aghziyah (berkaitan permakanan) Mizan at-Tib (panduan kepada doctor. ii . Rasyiduddin (meninggsl 634 Hijrah). Beliau telah mengarang kitab alAdwiyah al- mufradah (berkaitan dengan farmasi). iii. Jubair bin Haiyan. Disamping menjadi doctor, beliau juga merupakan pakar  dalam bidang astronomi. Pencapaian Tamadun IslamD alam Bidang Matematik Ilmu matematik dan kejuruteraan juga telah mencapai puncak kegemilangannya pada zaman Bani Abasyiah. Pada zaman itu lahir ramai sarjana dalam kedua-dua bidang ini. Antara mereka ialah: i. Thabit bin Qurrah al-Hirani.(221-288 Hijrah). Beliau mengarang kitab Hisab alAhillah (matematik), Kitab fi istikhraj al- handasiah (kejuruteraan) dan lainnya. ii . Abdul Wafa Muhammad bin Muhammmad Ismail bin Abas (meninggal 328 Hijrah). Beliau mengarang banyak kitab matematik dan kejuruteraan. Antaranya ialah Ma Yahtaj Ilaiahi al-µUmmal wa al-Kuttab Min Sanµah al- Hisab (matematik dan kejuruteraan). iii. Sinan Ali Muhammad bin Hasan bin Haitham. iv. Muhammad bin Musa Al-khawarizmi

Tamadun Islam Dan Tokoh 1. IBNU RASYD L atarbelakang ‡Ibnu Rusyd atau nama lengkapnya Abu Walid Muhammad Ibnu Ahmad.

L ahir di Kardova pada tahun 1126 dan meninggal dunia pada tahun 1198. ‡Di barat beliau lebih dikenali dengan nama Averroues. ‡

Beliau lebih terkenal sebagai ahli falsafah yang pemikirannya merintis kepada Renaissance di barat. ‡Namun demikian sumbangannya dalam bidang perubatan dan biologi

sangat besar. ‡Beliau merupakan ahli falsafah yang paling agung pernah dilahirkan dalam

sejarah Islam. ‡Pengaruhnya bukan sahaja berkembang luas di dunia Islam, tetapi juga di

kalangan masyarakat di Eropah. SumbangannyaD alam Tamadun Islam ‡Sebelum meninggal dunia, beliau telah menghasilkan bukunya yang

terkenal Al Taysir. Buku itu telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin dan bahasa Inggeris dengan judul Faclititation of Treatment. ‡Sumbangan beliau bukan sahaja dalam bidang perubatan tetapi juga

meliputi bidang falsafah,, ilmu kalam, falak, fiqh, muzik, kaji bintang, tatabahasa, dan nahu ‡Antara karya besar yang pernah dihasilkan oleh Ibnu Rusyd termasuklah

"Kulliyah fit-Thibb" yang mengandungi 16 jilid, mengenai perubatan secara umum, ‡Dalam bidang perubatan pula, Ibnu Rusyd memberi penekanan tentang

kepentingan menjaga kesihatan. Beberapa pandangan yang dikemukakan dalam bidang perubatan juga didapati mendahului zamannya. Beliau pernah menyatakan bahawa demam campak hanya akan dialami oleh setiap orang sekali sahaja.

‡Kehebatannya dalam bidang perubatan tidak berlegar di sekitar perubatan

umum, tetapi juga merangkum pembedahan dan fungsi organ di dalam tubuh manusia. ‡Keterampilan Ibnu Rusyd dalam pelbagai bidang ini, menunjukkan

bahawa beliau merupakan tokoh ilmuwan Islam yang tiada tolok bandingannya. Malahan dalam banyak perkara, pemikiran Ibnu Rusyd jauh lebih besar dan berpengaruh jika dibandingkan dengan ahli falsafah yang pernah hidup sebelum zamannya ataupun selepas kematiannya. 2 . JABIR IBN HAIYAN Latarbelakang ‡Jabir Ibnu Haiyan (750-803 masihi), juga dikenali sebagai Geber oleh

orang-orang Barat. ‡Beliau juga digelar sebagai ³Bapa Ilmu Kimia Moden´. ‡Nama penuh beliau ialah Abu Musa Jabir Ibn Hayyan. Beliau berasal dari

Kufah, Iraq. ‡Beliau bukan sahaja terkenal dalam bidang perubatan tetapi juga dalam

bidang kimia. ‡Pada peringkat awal kerjayanya, beliau pernah berguru dengan Barmaki

Vizier iaitu semasa zaman Khalifah Abbasiah pimpinan Harun Ar-Rasyid. SumbangannyaD alam Tamadun Islam Sumbangan terbesar beliau ialah dalam lapangan ilmu kimia *BIDANG FIZIK  Dalam bidang fizik Ibnu Haitham telah mengkaji tentang gerakan yang membawa beliau menemui prinsip intersia dan statik. Beliau telah mengasaskan dan menjadikan optik menjadi satu sains baru. Banyak kajian beliau telah mendahului dan diikuti oleh Francis Bacon, Leonardo da Vinci, dan Johannes Kepler. KARYA-KARYA AGUNG IBNU HAITHAM  Ibnu Haitham merupakan ilmuwan yang produktif dan memiliki banyak karya penulisan dalam pelbagai cabang ilmu. Beliau telah menulis tidak kurang daripada 200 judul buku, namun hanya sedikit yang terselamat. Di antaranya ialah:

 Maqalah fi Istikhraj Samt al-Qiblah( penyusunan kota), Maqalah fi hayat al-Alam(astronomi), Kitab fi alMinasit(kamus optik), Fi al-Maraya al-Muhriqah bi alDawair(cermin yang membakar), Maqalah fi Daw alQamar(cahaya dan gerakan langit), Zawahir alhasaq(gejala senja), Fi Kayfiyat al izlal, Fi al-Asar Allazi alQamar, Fi ad-Dawar, Fi al-Makan, fi al-Mulumar, Fi  Misahat al-Mujassamah al- Mukafi, Fi Irtifa al-Quth, semua itu adalah tentang kajian ilmu fizik dan astronomi. Karya-karya tersebut adalah berhubung dengan ilmu fizik dan matematik, iaitu di antara ilmu yang sangat dikuasainya, hampir keseluruhannya telah diterjemahkan ke dalam bahasa-bahasa Eropah.  Ibnu Haitham juga pernah menulis empat buah risalah tentang ilmu cahaya dan ilmu ukur. Risalah-risalah tersebut telah diterjemahkan ke dalam bahasa Jerman dan telah tersebar dengan meluas di Eropah sejak tahun 1907M.  Al-Munadzir adalah satu daripada karya Ibnu Haitham yang teragung tentang bidang kajian optik dan buku tersebut pernah menjadi rujukan kepada para ahli kaji optik selepasnya. Karya ini diterjemahkan olehW itelo pada tahun 1270M dan kemudiannya diterbitkan oleh F. Risner pada tahun 1572M dengan nama Thesaurus Opticae. KESIMP ULAN Sumbangan Ibnu Haitham kepada ilmu sains dan falsafah amat banyak. Kerana itulah Ibnu Haitham dikenali sebagai seorang yang miskin dari segi material tetapi kaya dengan ilmu pengetahuan. Beberapa pandangan dan pendapatnya masih relevan sehingga ke hari ini.W alau bagaimanapun sebahagian karyanya lagi telah "dicuri" dan "diceduk" oleh ilmuwan Barat tanpa memberikan penghargaan yang sewajarnya kepada beliau. Sesungguhnya barat patut berterima kasih kepada Ibnu Haitham dan para sarjana Islam kerana tanpa mereka kemungkinan dunia Eropah masih diselubungi dengan kegelapan. Kajian Ibnu Haitham telah menyediakan landasan kepada perkembangan ilmu sains dan pada masa yang sama tulisannya mengenai falsafah telah membuktikan keaslian pemikiran sarjana Islam dalam bidang ilmu tersebut yang tidak lagi dibelenggu oleh pemikiran falsafah Yunani. Setelah dikaji mengenai latarbelakang kehidupan Ibnu Haitham, dapat kita memberi kesimpulan bahawa Ibnu Haitham adalah seorang tokoh ilmuwan Islam yang sangat disegani dan termasyhur pada zamannya. Azam beliau untuk meningkat taraf hidup umat Islam dan usahanya mendekatkan diri kepada Allah tidak sia-sia. Ibnu Haitham tidak pernah puas menuntut ilmu sehingga penghujung nafasnya yang terakhir. Berkat hasil usaha dan ikhtiarnya beliau telah menjadi seorang

cendakiawan yang terkenal. Beliau bukan sekadar tokoh ilmuwan sahaja, malahan beliau amat menitik beratkan pendidikan agama sepanjang beliau menuntut ilmu. Ibnu Haitham memainkan pengaruh yang besar di tanah Arab dan  juga seluruh dunia Barat. Beliau telah memberikan sumbangan besar dalam dunia ilmu pengetahuan moden. Contohnya, teori optiknya mempengaruhi ilmuwan Eropah seperti Roger Bacon dan Johannes Kepler. Penyelidikan ilmiahnya menjadi asas penyelidikan yang kemudian diguna pakai dan dikembangkan di Barat. Sebagai seorang penuntut perlulah kita mencontohi beliau dan sebagai pendorong semangat untuk meningkatkan mutu pembelajaran serta mendekatkan dirikepada Allah SW T

P ERANAN DAN SUMBANGAN AL-KHAWARIZMI Gelaran Al-Khawarizmi Gelaran Al-Khawarizmi yang dikenali di Barat ialah al-Khawarizmi, al-Cowarizmi, alkarismi, al-Goritmi atau al-Gorism.Namaal-gorism telah dikenali pada abad pertengahan. Negara Perancis pula al-Gorismmuncul sebagai Augryam atau Angrism.Negara Inggeris pula ia dikenali sebagai Aurym atau Augrim. Sumbangan Al-Khawarizmi Melalui Karya Sumbangan hasil karya beliau sendiri, antaranya ialah : 1.Al-Jabr wa¶l Muqabalah : beliau telah mencipta pemakaian secans dan tangens dalam penyelidikan trigonometri dan astronomi. 2. Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah : Beliau telah mengajukan contoh-contoh persoalan matematik dan telah mengemukakan 800 buah soalan yang sebahagian daripadanya merupakan persoalan yamng dikemukakan oleh Neo. Babylian dalam bentuk dugaan yang telah dibuktikan kebenarannya oleh al-Khawarizmi. 3.Sistem Nombor : Beliau telah memperkenalkan konsep sifat dan ia penting dalam sistem nombor pada zaman sekarang. Ini adalah contoh-contoh sebahagian beliau yang telah dihasilkan dalam penulisan karya dan ia telah menjadi popular serta dipelajari oleh semua masyarakat yang hidup di dunia ini. Hasil Karya Al-Khawarizmi Sepertimana yang telah kita ketahui, Al-Khawarizmi dapat menghasilkan karyakarya agong dalam bidang matamatik.Hasil karya tersebut terkenal pada zaman tamadun Islam dan dikenali di Barat. Antara hasil karya yang telah beliau hasilkan ialah : 1.Sistem Nombor : ia telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin iaitu De Numero Indorum. 2.µMufatih al-Ulum¶ : yang bermaksud beliau adalah pencinta ilmu dalam pelbagai bidang. 3.Al-Jami wa al-Tafsir bi Hisab al-Hind : Karya ini telah diterjemahkan ke dalam Bahasa Latin oleh Prince Boniopagri.

4.Al-Mukhtasar Fi Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah : Pada tahun 820M dan ia mengenai algebra. 5. Al-Amal bi¶ Usturlab¶  6 . A l-Tarikh 7.Al-Maqala Fi Hisab al-Jabr wa al-Muqabilah. Ketokohan al-Khawarizmi Setiap tokoh mempunyai sifat ketokohannya yang tersendiri.Ketokohan alKhawarizmi dapat dilihat dari dua sudut iaitu dari bidang matematik dan astronomi.Namun bidang matematik akan diperjelaskan secara terperinci berbanding astronomi kerana ia melibatkan kajian yang dikaji. Dalam bidang matematik, al-Khawarizmi telah memperkenalkan aljabar dan hisab. Beliau banyak menghasilkan karya-karya yang masyhor ketika zaman tamadun Islam. Antara karya-karya yangbeliau hasilkan ialah µMafatih al-Ulum¶ .Sistem nombor  adalah salah satu sumbangan dan telah digunakan pada zaman tamadun Islam. Banyak kaedah yang diperkenalkan dalam setiap karya yang dihasilkan.Antaranya ialah kos, sin dan tan dalam trigonometri penyelesaian persamaan, teorem segitiga sama  juga segitiga sama kaki dan mengira luas segitiga, segi empat selari dan bulatan dalam geometri. Masaalah pecahan dan sifat nombor perdana dan teori nombor juga diperkenalkan.Banyak lagi konsep dalam matematik yang telah diperkenalkan alkhawarizmi sendiri. Bidang astronomi juga membuatkan al-Khawarizmi dikenali pada zaman tamadun Islam.Astronomi dapat ditakrifkan sebagai ilmufalaq [pengetahuan tentang bintangbintang yang melibatkan kajian tentang kedudukan, pergerakan, dan pemikiran serta tafsiran yang berkaitan dengan bintang]. Seawal kurun ketiga lagi lagi, al-Khawarizmi telah menghasilkan dua buah yang salah satu daripadanyatelah diterjemahkan ke Bahasa Latin dan memberi pengaruh besar  ke atas Muslim dan orangSpanyol dan Kristian. Penggunaan matematik dalam astronomi sebelum tamadun Islam amat sedikit dan terhad.Ini disebabkan oleh kemunduran pengetahuan matematik yang terhad kepada pengguna aritmetik dan geometri sahaja. P eribadi al-Khawarizmi Keperibadian al-Khawarizmi telah diakui oleh orang Islam dan juga Barat.AlKhawarizmi telah dianggap sebagai sarjana matematik yang masyhur oleh orang Islam dan ia diperakui oleh orang Barat.Ini dapat dibuktikan bahawa G.Sartonmengatakan³penca paianpencapaian yang tertinggi telah doperolehi oleh orang-orang Timur ....´ Maka temasuklah al-Khawarizmi itu sendiri. Al-Khawarizmi patu disanjungi kerana beliau adalah seorang yang pintar. Menurut

W iedmann pula berkata....¶ al-Khawarizmi mempunyai personaliti yang teguh dan seorang yang bergeliga sains¶.Setiap apa yang dinyatakan oleh penulis, ini telah terbukti bahawa alKhawarizmi mempunyai sifat keperibadian yang tinggi dan sekaligus disanjung oleh orang Islam. StrategiPengislaman Sains Matematik Pengislaman sains matematik seharusnya berlandaskan dengan beberapa perkara iaitu, ia hendaklah berlandaskan tauhid, syariah dan akhlak.Ini kerana ia perlu bagi tokohtokoh yanh beragama Islam supaya melaksanakan setiap pekerjaan atau tugasan yang mengikut undang-undang Islam. 1. Tauhid Tauhid merupakan landasan falsafah matematik Islam sepertimana dengan ilmuilmu Islam yang lain.Mengikut matlamatIslam, semuanya Ayyatullah [tanda-tanda Allah iaitu symbol kebesaran, kewujudan dan keEsaan Tuhan.Ungkapan yang wujud sewajarnya mencorakkan kegiatan matematik.Setiap falsafah dan epistemology sains matematik kita tidak harus diterima bulat-bulat tanpa syarat. 2 . Syariah Berasaskan kepada undang-undang yang mengenali tindak tanduk masyarakat. Keharmonian dan tanggungjawab kepada umat dan hak diri.Dari sudut ini, ahli matematik Islam yang cuba menyelesaikan masaalah yang melibatkan perbuatan hukum syariah seperti judi, riba dan mencabar kebenaran hakiki daripada agama samawi untuk memperkukuhkan lagi Institusi.Oleh itu, matematik Islam hendaklah berkembang selari dengan keperluan manusia dan perkembangan ini juga harus di dalam sudut syariah. 3 . Akhlak

Ciri-ciri akhlak mulia hendaklah disemaikan kedalam matematik dan juga ia perlu dimasukkan kedalam ilmu-ilmu Islam yang lain agar manusia dapat menerapkan nilai murni.Ilmu yang dipelajari contahnya akhlak yang terdapat dalam bidang matematik ini adalah penemuan aljabar yang melambangkan keadilan.Ini kerana keadilan itu dituntut oleh agama Islam itu sendiri.Melalui asas pradigma tauhid dan sya¶iyah itu dapat memperkukuhkan lagi pembinaan akhlak. Cabang Matematik Antara cabang yang diperkanalkan oleh al-Khawarizmi seperti geometri, algebra, aritmetik dan lain-lain.

Geometri Ia merupakan cabang kedua dalam matematik.Isi kandungan yang diperbincangkan dalam cabang kedua ini ialah asal-usul geometri dan rujukan utamanya ialah Kitab alUstugusat [The Elements] hasil karya Euklid : geometri dari segi bahasa berasal daripada perkataan yunani iaituµgeo¶ bererti bumi danµmetri¶ bererti sukatan.Dari segi ilmunya pula geometri itu adalah ilmu yang mengkaji hal yang berhubung dengan magnitud dan sifatsifat ruang.Geometri ini mula dipelajari sejak zaman firaun [2000SM].Kemudian Thales Miletus memperkenalkan geometri Mesir kepada Grik sebagai satu sains dedukasi dalam kurun ke6SM.Seterusnya sarjana Islam telah mengemaskanikan kaedah sains dedukasi ini terutamanya pada abad ke9M. Algebra/aljabar  Ia merupakan nadi untuk matematik algebra.Al-Khawarizmi telah diterjemahkan oleh Gerhard of Gremano dan Robert of Chaster ke dalam bahasa Eropah pada abad ke-12. sebelum munculnya karya yang berjudul µHisab al-Jibra wa al Muqabalah yang ditulis oleh al-Khawarizmi pada tahun 820M.Sebelum ini tak ada istilah aljabar.

Perintis Pengenalan Penyakit Saraf  Al- Qanun Fit-Tibb telah membincangkan serta mengenegahkan mengenai penyakit saraf. Buku tersebut juga telah mengajar mengenai cara-cara pembedahan dimana telah menekankan keperluan pembersihan luka. Malahan di dalam buku-buku tersebut juga dinyatakan keterangan ²

keterangan

dengan lebih jelas di samping hiasan gambar-gambar dan

sketsa-sketsa yang sekaligus menunjukkan pengetahuan anatomi Ibnu Sina yang luas. Ibnu Sina- Sebagai Seorang Doktor . Ibnu Sina pernah di beri gelaran sebagai "Medicorum Principal" atau "Raja Diraja Doktor" oleh kaum Latin Skolastik. Antara gelaran lain yang pernah

diberikan kepadanya adalah

sebagai "Raja Ubat". Malahan dalam dunia

Islam, ia dianggap sebagai "Zenith", puncak tertinggi dalam ilmu kedoktoran . Ibnu Sina menjadi "Doktor Di Raja" iaitu doktor kepada Sultan Nuh 11 bin Mansur di Bukhara pada tahun 378 H/ 997 M iaitu ketika beliau berusia 18 tahun. Pada waktu itu penyakit sultan dalam keadaan parah dan tidak ada doktor lain yang berjaya mengubati baginda. Akan tetapi berkat pertolongan Ibnu Sina baginda kembali pulih. Penemuan-Penemuan Baru Ibnu Sina dikenali sebagai seorang saintis yang banyak memberikan saham terhadap dunia ilmu pengetahuan melalui penemuan-penemuan barunya. Antara sumbangan beliau adalah di dalam bidang geografi, geologi, kimia dan kosmologi.

Bidang Geografi Ibnu Sina merupakan seorang ahli geografi yang mampu menerangkan

bagaimana sungai-sungai

berhubungan dan berasal dari gunung-ganang

dan lembah-lembah. Malahan ia mampu mengemukakan suatu hipotesis atau teori pada waktu itu di mana gagal dilakukan oleh ahli Yunani dan Romani sejak dari Heredotus, Aristoteles sehinggalah Protolemaious. Menurut Ibnu Sina " gunung-ganang yang memang letaknya tinggi iaitu  lingkungan mahupun lapisannya dari kulit bumi, maka apabila ia diterajang  lalu berganti rupa dikarenkan oleh sungai-sungai yang meruntuhkan  pinggiran-pinggirannya. Akibat proses seperti ini, maka terjadilah apa yang  disebut sebagai lembah-lembah." 

Bidang

Geologi, Kimia Dan Kosmologi

Sumbangan Ibnu Sina dalam bidang geologi , kimia serta kosmologi memang tidak dapat di sangsikan lagi. Menurut A.M.A shushtery, karangan Ibnu Sina mengenai ilmu pertambangan (mineral ) menjadi sumber  geologi di Eropah. Dalam bidang kimia , ia juga meninggalkan penemuan-

penemuan yang bermanafaat . Menurut Reuben Levy, Ibnu Sina telah menerangkan bahawa benda-benda logam sebenarnya berbeza antara satu dengan yang lain. Setiap logam terdiri dari berbagai jenis. Penerangan tersebut telah memperkembangkan ilmu kimia yang telah dirintis sebelumnya oleh Jabbir Ibnu Hayyan , Bapa Kimia Muslim. Sebahagian daripada karyanya yang dapat dicatat disini adalah daripada :

1.Bidang

logika "Isaguji", "The Isagoge", ilmu logika Isagoge.

2.Fi Aqsam al-Ulum al-Aqliyah (On the Divisions of the Rational Sciences) tentang pembahagian ilmu-ilmu rasional. 3.Bidang metafizika , "Ilahiyyat" (Ilmu ketuhanan) 4.Bidang psikologi , "Kitab an-Nayat" (Book of Deliverence) buku tentang kebahagiaan jiwa. 5. Fiad-Din yang telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin menjadi "Liber de Mineralibus" yakni tentang pemilikan (mimeral). 6.Bidang sastera arab "Risalah fi Asab Huduts al-Huruf" ,risalah tentang sebab-sebab terjadinya huruf.

7.Bidang syair dan

prosa "Al-Qasidah al- Aniyyah" syair-syair tentang

 jiwa manusia. 8.Cerita-cerita roman fiktif , "Risalah ath-Thayr" cerita seekor burung. 9.Bidang politik "Risalah as-Siyasah" (Book on Politics) ² Buku tentang politik. Sumbangan Ibnu Sina Ibnu Sina telah memperkembangkan ilmu psikologi dalam perubatan dan membuat beberapa perjumpaan dalam ilmu yang dikenali hari ini sebagai ilmu perubatan psikosomatics "psychosomatic medicine". Beliau memperkembangkan ilmu diagnosis melalui denyutan jantung (pulse diagnosis) untuk mengenal pasti dalam masa beberapa detik sahaja ketidak - seimbangan humor yang berkenaan . Diagnosis melalui denyutan  jantung ini masih dipratikkan oleh para hakim (doktor-doktor muslim) di Pakistan, Afghanistan dan Parsi yang menggunakan ilmu perubatan Yunani. Seorang doktor tabii dari Amerika (1981) melapurkan bahawa para hakim di Afghanistan, China, India dan Parsi sanggat berkebolehan dalam denyutan jantung di tempat yang dirasai tetapi mutunya yang pelbagai .Ini merangkumi : a.Kuat atau denyutan yang lemah. b.Masa antara denyutan. c.Kandungannya lembap di paras kulit dekat denyutan itu dan lainlain lagi. Dari ukuran-ukuran denyutan jantung seseorang hakim mungkin mengetahui dengan tepat penyakit yang dihinggapi di dalam tubuh si pesakit. Ibnu Sina menyedari kepentingan emosi dalam pemulihan. Apabila pesakit mempunyai sakit jiwa disebabkan oleh pemisahan daripada kekasihnya , beliau boleh mendapati nama dan alamat kekasihnya itu melalui cara berikut: Caranya adalah untuk menyebut banyak nama dan mengulanginya dan semasa itu jarinya diletakkan atas denyutan (pulse) apabila denyutan itu terjadi tidak teratur atau hampir-hampir berhenti , seseorang itu

hendaklah mengulang proses tersebut. Dengan cara yang sedemikan , nama jalan , rumah dan keluarga disebutkan. Selepas itu , kata Ibnu Sina "Jika anda tidak dapat mengubat penyakitnya maka temukanlah si pesakit dengan kekasihnya , menurut peraturan syariah maka buatlah".(Terjemahan). Ibnu Sina adalah doktor perubatan yang pertama mencatatkan bahawa penyakit paru-paru (plumonary tuberculosis) adalah suatu penyakit yang boleh menjangkit (contagious) dan dia menceritakan dengan tepat tanda-tanda penyakit kencing manis dan masalah yang timbul darinya. Beliau sangat berminat dalam bidang mengenai kesan akal (mind) atas jasad dan telah banyak menulis berkenaan gangguan psikologi. Beliau telah menghasilkan 250 buah karya dan masih kekal hingga ke hari ini dan termasuklah 116 buah karyanya dalam bidang "Ilmu Perubatan. Banyak karyanya ditulis dalam bahasa Arab dan juga beberapa dalam bahasa Parsi. "Qanun Fitt Tibb" adalah karyanya yang termasyur , paling selalu dicetak di Eropah pada zaman "Renaissance". Karya Qanun itu telah mempunyai pengaruh yang asas dalam ilmu perubatan di Eropah pada zaman Renaissance dan telah menjadi buku rujukan yang utama di universiti-universiti Eropah hingga ke abad 17 M. Penutup Ibnu Sina meniggal dunia di Hamdan ,dalam usia 58 tahun pada bulan Ramadhan 428 H/1037 M .Ia dimakamkan di sana. Dalam rangka memperingati 1000 tanun hari kelahirannya (Fair Millenium) di Tehran pada tahun 1955 M ia telah dinobatkan sebagai "Father of Doctor" untuk selamanya-selamanya , dan di sana (Tehran) telah dibangunkan sebuah monemun sejarah untuk itu. Makam beliau di Hamdan telah di kelilingi oleh makam-makam doktor islam yang lain. Hal ini menyebabkan ahli-ahli ilmu yang terkemudian merasa megah kalau dimakamkan di tanah perkuburan di mana "zeninth" itu dimakamkan.RUJUKAN 1.Baharudin Yatim & Sulaiman Nordin. 1997.S ains Menurut Perspektif  Islam: Pusat pengajian umum UKM, Bangi. 2.Baharudin Yatim & Sulaiman Nordin. 1997. Islam Al-Quran dan Ideologi Masa Kini: Pusat Pengajian Umum UKM, Bangi 3.H. Zainal Abidin Ahmad. 1974. Ibnu S ina . Bulan Bintang Jakarta Matematik dan astronomi Nama Al-Khwarizmi cukup harum sebagai ahli matematikIslam yang mencipta Algebra. Tanpanya mungkin dunia tidak tahu menggunakan angka kosong. Nama penuhnya Muhammad ibn Musa Al-Khwarizmi dan berasal dari Bahgdad, Iraq. Sumbangannya dalam dunia matematik terserlah dalam kajiannya menerusi Hisab al-jabr 

w¶al-muqabala. Dari situ lahirnya perkataan algebra dan ia juga antara buku

terawal menerangkan mengenai algebra. Konsep algebra diterima dalam dunia matematik Eropah.

Selain sumbangan dalam matematik, dia

 juga memberi banyak

sumbangan dalam dunia astronomi. Seorang lagi yang banyak memberi sumbangan dalam dunia matematik dan astronomi adalah Abu Jafar al-Khazin. Dalam dunia astronomi, inovasinya yang terkenal adalah al Khazin adalah Zij al-Safa¶ih, alat menyukat ketinggian bintang. Ia disifatkan sebagai hasil kerjanya yang terbaik. Prototaipnya pernah dibuat tetapi musnah sewaktu Jerman terbabit dalam Perang Dunia Kedua.

Ibn Asy Syatir juga memberi sumbangan kepada kajian astronomi dengan melahirkan Rubu¶ Mujayyab. Rubu¶ Mujayyab disifatkan sebagai peralatan yang mengandungi grid trigonometri sejagat. Rubu¶ Mujayyab ialah peralatan berbentuk sukuan y ang digunakan untuk menghitung

trigonometri dan mengukur sudut. Alat ini sebahagian daripada astrolab. Ia mempunyai bulatan ekliptik matahari dan beberapa garisan yang berkaitan dengan pengiraan waktu solat dan arah kiblat serta digunakan juga untuk mengukur ketinggian matahari atau cakerawala lain. Perubatan

Kemajuan dunia perubatan Islam dapat dilihat

menerusi kerja

penyelidikan dan penemuan Ibnu Sina, Al Razzi dan Husayn Ishak Al-Ibadi yang menterjemahkan tulisan Hippocrates dan lain-lain kerja tulisan Greek .Razzi (860-940) dilaporkan menulis lebih2 0 0 buku mengenai perubatan. satu daripadanya merangkumi etika perubatan dan Hawi, 25 naskhah ensaiklopedia amalan perubatan. Ibnu Sina (980-1037) terkenal pada usia 18 tahun dan menulis 16 buku. Satu darinya Canoun, ensaiklopedia mengenai penyakit yang ada pada zamannya. Ia diterjemahkan dalam banyak bahasa

Asas penyelidikan dan penulisan itu terbahagi kemudiannya kepada beberapa cabang sains perubatan seperti zoologi, perubatan veterinar, farmasi dan kimia. Malah perkataan kimia berasal daripada perkataan Arab al-kemia atau alchemy seperti yang dikenali selepas itu. Sekolah perubatan terpenting waktu itu adalah di Judishapur, Iran yang selepas 738 menjadi sebahagian daripada dunia Islam. Ia menjadi pusat kepada pembelajaran perubatan dan model hospital berkenaan dibina ketika zaman Abbasiyah (749-1258) P

e

l

a

y

a

r

a

n

d

a

n

n

a

v

i

g

a

s

i

bnu Batuta nama yang cukup harum dalam dunia ketamadunan Islam. Pengembaraan

bermula pada usia 20 tahun membawa kepada pelayaran sejauh 120,000 kilometer dan mengambil masa 29 tahun. Ibnu Batuta singgah di 44 negara meliputi dua benua Afrika dan Asia. Setiap kali mengunjungi sesebuah negara atau negeri, Ibnu Batuta akan membuat catatan terperinci mengenai penduduk, pemerintah, ulama serta kezaliman yang disaksikan. Beliau turut mencatatkan pengalamannya menempuh pelbagai cabaran seperti diserang penjahat, hampir lemas bersama kapal karam dan nyaris dihukum penggal oleh pemerintah yang zalim. Malangnya, pencapaian Ibnu Batuta yang luar biasa itu tidak mendapat penghargaan sewajarnya apabila manuskrip catatan itu dirampas dan disembunyikan Kerajaan Perancis yang menjajah kebanyakan negeri di benua Afrika. Manuskrip catatan beliau dipercayai disimpan di Bibliotheque Nationale, Paris menyebabkan bangsa Arab sendiri tidak dapat menghargai pencapaiannya sebagai seorang

pelayar Islam yang agung. Hakikatnya Ibnu Batuta adalah perintis pengembaraan dunia yang berjaya menguasai benua Afrika dan Asia serta pengarang yang menghasilkan karya penting dalam dunia Islam. Seorang lagi ilmuan Islam yang menyumbang dalam dunia teknologi adalah Ibnu Firnas, mencipta kapal terbang. Cubaan untuk terbang menggunakan sepasang sayap dibuat daripada bulu dan rangka kayu tidak berhasil, tetapi idea Abbas Qasim Ibnu Firnas menjadi titik permulaan kepada industri penerbangan hingga hari ini. Dia diiktiraf sebagai orang pertama dalam sejarah membuat percubaan terbang. Beliau juga dianggap pencetus teknologi penerbangan hingga terhasilnya kapal terbang dan luncur udara (paragliding) yang membolehkan manusia terbang di angkasa. D unia teknologi dan inovasi Ibnu Ismail Ibnu Al Razzaz Al Jazari (1206 SM) adalah jurutera mekanikal Islam terpenting pada zaman pertengahan. Dia juga dikenali sebagai perintis pengurusan air dan sistem hidrolik.

Dia dikenali sebagai Al Jazari sempena nama kawasan ia dilahirkan Al Jazira, nama tradisi Arab untuk kawasan utara Mesopotamia (dalam dunia moden hari ini ia terletak antara Syria dan Iraq, lebih tepat antara Tigris dan Euphrates). Ia berkhidmat untuk Dinasti Turki di Diyarbakir sebagai ketua jurutera,  jawatan yang sebelum itu dipegang bapanya. Dia mencipta aci engkol (crankshaft) dan beberapa jam mekanikal berasaskan air dan berat. Dia menulis mengenai 60 inovasinya dalam buku yang dinamakan ³AlJami Bain AlIlm Wal-Amal Al-Nafi Fi Sinat¶at Al-Hiyal´. Al-Jazari menggambarkan 50 alat mekanikal dalam enam kategori termasuk  jam air (satu daripada jam ciptaannya berjaya dibina semula oleh Muzium SainsL ondon pada 1976), kunci kombinasi, alat membasuh tangan, mesin menaikkan paras air, pam dua fungsi untuk sistem pengairan, alat penimbang statik dan pelbagai lagi. Ciptaannya juga diiktiraf sebagai robot manusia pertama dalam sejarah I S

B U

N U M B

H A

A N

I G

T H A N

A

M

*BIDANG FIZIK  Dalam bidang fizik Ibnu Haitham telah mengkaji tentang gerakan yang membawa beliau menemui prinsip intersia dan statik. Beliau telah mengasaskan dan menjadikan optik menjadi satu sains baru. Banyak kajian beliau telah mendahului dan diikuti oleh Francis Bacon, Leonardo da

Vinci, dan Johannes Kepler. KARYA-KARYA AGUNG IBNU HAITHAM  Ibnu Haitham merupakan ilmuwan yang produktif dan

&

memiliki banyak karya penulisan

dalam pelbagai cabang

ilmu. Beliau telah menulis tidak kurang daripada 200 judul buku, namun hanya sedikit yang terselamat. Di antaranya ialah:  Maqalah fi Istikhraj Samt al-Qiblah( penyusunan kota), Maqalah fi hayat al-Alam(astronomi), Kitab fi alMinasit(kamus optik), Fi al-Maraya al-Muhriqah bi alDawair(cermin yang membakar), Maqalah fi Daw alQamar( cahaya dan gerakan langit), Zawahir alhasaq(gejala senja), Fi Kayfiyat al izlal, Fi al-Asar Allazi alQamar, Fi ad-Dawar, Fi al-Makan, fi al-Mulumar, Fi  Misahat al-Mujassamah al- Mukafi, Fi Irtifa al-Quth, semua itu adalah tentang kajian ilmu fizik dan astrono mi.

Karya-karya tersebut adalah berhubung dengan ilmu fizik dan matematik, iaitu di antara ilmu yang sangat dikuasainya, hampir keseluruhannya telah diterjemahkan ke dalam bahasa-bahasa Eropah.  Ibnu Haitham juga pernah menulis empat buah risalah tentang ilmu cahaya dan ilmu ukur. Risalah-risalah tersebut telah diterjemahkan ke dalam bahasa Jerman dan telah tersebar dengan meluas di Eropah sejak tahun 1907M.  Al-Munadzir adalah satu daripada karya Ibnu Haitham yang teragung tentang bidang kajian optik dan buku tersebut pernah menjadi rujukan kepada para ahli kaji optik selepasnya. Karya ini diterjemahkan olehW itelo pada tahun 1270M dan kemudiannya diterbitkan oleh F. Risner pada tahun 1572M dengan nama Thesaurus Opticae. KESIMP ULAN Sumbangan Ibnu Haitham kepada ilmu sains dan falsafah amat banyak. Kerana itulah Ibnu Haitham dikenali sebagai seorang yang miskin dari segi material tetapi kaya dengan ilmu pengetahuan. Beberapa pandangan dan pendapa tnya masih