1.0 PENGENALAN Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai penduduk bebilang kaum dan etnik. Penduduk yang berbilang bangsa ini menghasilkan kepelbagaian budaya yang unik yang membentuk budaya Malaysia yang tersendiri. Kepelbagaian etnik dan kaum di Malaysia ini menjadikan Malaysia sebagai sebuah keluarga yang besar dan hidup dalam keadaan yang aman. Menurut Jabatan Perangkaan Malaysia (2011), berdasarkan bancian kelima yang dijalankan pada tahun 2010, jumlah penduduk di Malaysia adalah sebanyak 28.3 juta yang merangkumi 91.8% adalah warganegara dan 8.2% bukan warganegara.
Warganegara
Malaysia terdiri daripada kumpulan etnik Bumiputera (67.4%), Cina (24.6%), India (7.3%) dan Lain-lain (0.7%). Di kalangan warganegara Malaysia, Melayu merupakan kumpulan etnik utama di Semenanjung Malaysia iaitu 63.1 peratus. Iban mencatatkan 30.3 peratus daripada jumlah keseluruhan warganegara di Sarawak, manakala Kadazan/Dusun merekodkan sebanyak 24.5 peratus di Sabah. Kepelbagaian etnik di Malaysia inilah yang telah membentuk kepelbagaian sosiobudaya di Malaysia. Definisi Sosiobudaya Menurut Kamus Pelajar edisi kedua, sosio- didefinisikan sebagai kata awalan yang merujuk kepada perkaitan tentang faktor sosial atau kemasyarakatan. Budaya atau kebudayaan pula berasal daripada bahasa Sanskrit iaitu buddhayah yang terhasil daripada perkataan buddhi yang menerangkan tentang hal-hal yang berkaitan dengan budi dan akal manusia. Dalam Bahasa Inggeris budaya disebut sebagai culture yang berasal daripada perkataan Latin iaitu cultus. Menurut Kirk (2005), perkataan cultus ini menurut bangsa Roman adalah merujuk kepada simbolik kepada aktiviti mereka dalam mengerjakan dan berbakti kepada tanah. Pada mereka jika tanaman mereka berjaya ia akan membesar membentuk sebuah tamadun pula dan tamadun ini adalah sekumpulan manusia yang hidup penuh dengan budaya tersendiri. Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat pula, budaya ditakrifkan sebagai tamadun atau peradaban. Selain daripada itu, Kamus Dewan juga mendefinisikan budaya ini sebagai kemajuan fikiran dan juga akal budi. Menurut Koentrtrajaningrat (2002) dalam Noriati A. Rashid (2014) pula, budaya merupakan keseluruhan pemikiran dan hasil karya menusia yang berasaskan proses
pembelajaran. Budaya dalam definisi di atas menerangkan tentang keseluruhan hidup manusia termasuk pemikiran dan tingkah laku yang dihasilkan setelah berlakunya proses pembelajaran. Menurut Koentrtrajaningrat (2002) lagi, budaya ini mengandungi tujuh unsur utama iaitu agama dan upacara keagamaan, organisasi kemasyarakatan, sistem pegetahuan, bahasa, kesenian, sestem ekonomi dan sistem teknologi dan peralatan. Ketujuh-tujuh unsur inilah yang telah membentuk budaya secara keseluruhan. Menurut Edward Burnett Tylor, kebudayaan merupakan keseluruhan yang kompleks, yang di dalamnya terkandung pengetahuan, kepercayaan, kesenian, moral, hukum, adat istiadat, dan kemampuan-kemampuan lain yang dalam seseorang sebagai anggota masyarakat. Selain itu Andreas Eppink menyatakan bahawa kebudayaan mengandungi keseluruhan pengertian tentang nilai sosial, norma sosial, ilmu pengetahuan serta keseluruhan struktur-struktur sosial, agama, dan lain-lain, tambahan lagi segala pernyataan intelektual dan artistik yang menjadi salah satu ciri khas sebuah masyarakat. Secara konklusinya, budaya merupakan satu cara hidup yang sentiasa berkembang dan merupakan satu perkara yang diwarisi dan dimiliki oleh kelompok tertentu dari generasi ke generasi. Selain daripada unsur yang disebutkan oleh Koentrtrajaningrat, unsur budaya yang lebih mudah boleh dilihat melalui sistem agama dan politik, adat istiadat, bahasa, perkakas, pakaian, bangunan, dan karya seni. Setiap unsur ini mempunyai identity tersendiri dan apabila digabungkan menjadi satu budaya yang unik. Budaya ini boleh dikatakan sebagai suatu pola hidup yang menyeluruh kerana budaya bersifat kompleks, abstrak dan juga luas. Sosiobudaya pula boleh dirumuskan sebagai suatu cara hidup manusia yang sentiasa berkembang dan bercampur gaul dengan pelbagai kaum yang membentuk kepelbagaian dalam sesebuah masyarakat.
2.0 IMPLIKASI KEPELBAGAIAN SOSIOBUDAYA Kepelbagaian sosiobudaya ini memang wujud di Malaysia dan merupakan salah satu aspek penting yang perlu diberi perhatian dalam mengekalkan keamanan dan kesejahteraan Malaysia sebagai sebuah negara majmuk. Kepelbagaian sosiobudaya ini tidak akan menjadi satu masalah atau isu yang besar jika setiap individu dapat menyemai serta mengamalkan perasaan hormat antara satu kaum dengan kaum yang lain. Menurut Teo Kok Seong, Timbalan Pengarah Institut Alam dan Tamadun Melayu UKM (2011) bahawa dengan mengetahui budaya kaum lain tentunya rakyat Malaysia akan lebih senang lagi menerima cara hidup kaum lain sebagai keunikan seperti yang disarankan dalam Gagasan 1Malaysia. Budaya hidup setiap individu akan membentuk pelbagai jenis budaya yang tersendiri. Budaya-budaya inilah yang perlu difahami dan dipastikan supaya dapat disesuaikan dengan orang lain. Budaya hidup yang dibawa oleh pelajar ke dalam bilik darjah misalnya akan mempengaruhi iklim dan budaya bilik darjah itu sendiri. Pelajar sekolah terdiri daripada pelbagai latar belakang kaum dan etnik, bahasa dan loghat, struktur dan kelas sosial, agama dan kepercayaan, adat resam dan adab serta gender di samping persekitaran tempat tinggal yang pelbagai. Selain daripada itu, tindak laku, tindakan dan pandangan serta pendapat setiap pelajar juga berbeza kesan daripada latar budaya mereka yang tersendiri. Justeru wujudlah bermacam-macam campuran tingkah laku, tindakan dan sebagainya ini dan dibawa sehingga ke dalam bilik darjah. Kepelbagaian sosiobudaya yang wujud dalam kalangan pelajar di sekolah ini memberi pelbagai implikasi kepada bilik darjah yakni kepada murid itu sendiri, kepada guru dan juga kepada sekolah. 2.1 IMPLIKASI KEPELBAGAIAN SOSIOBUDAYA KEPADA MURID Setiap murid adalah berbeza dan mempunyai identiti mereka yang tersendiri disebabkan oleh latar belakang yang terbina adalah berlainan antara satu sama lain. Interaksi yang terbina dalam persekitaran individu akan membentuk seseorang individu itu. Antara factor yang paling mempengaruhi perkembangan individu adalah budaya yang mana mempengaruhi cara berfikir, bertindak, cara mengeluarkan pandangan atau pendapat serta cara seseorang itu meluahkan perasaan yang tersendiri. Marcelle, DuPraw dan Axner telah menyatakan bahawa terdapat enam corak asas budaya yang membuatkan setiap individu itu berbeza dan mempunyai keunikkan tersendiri. Enam corak asas yang telah dinyatakan adalah perbezaan dari segi komunikasi, berbeza sikap
terhadap konflik disebabkan oleh didikan kekeluargaan, perbezaan pendekatan dalam menyelesaikan tugasan, perbezaan dalam gaya menyelesaikan masalah, perbezaan sikap terhadap pendedahan pandangan dan perbezaan dalam pendekatan dalam proses untuk mengetahui sesuatu ilmu atau belajar. Implikasi kepelbagaian sosiobudaya terhadap pelajar ini boleh dilihat melalui aspek yang pertama iaitu aspek kemahiran dan penguasaan bahasa. Di dalam sesebuah bilik darjah pelajar boleh dibahagikan secara rawak kepada dua kumpulan utama dalam penguasaan bahasa iaitu kumpulan yang hanya bergantung kepada bahasa daerah, bahasa dialek atau bahasa ibunda sahaja dan juga pelajar yang telah menguasai dua atau lebih bahasa dengan kosa kata yang sama ada terbatas atau meluas. Bagi kumpulan yang hanya bergantung kepada bahasa daerah, bahasa dialek atau bahasa ibunda ini, kemungkinan mudah untuk menghadapi masalah ketika proses pengajaran dan pembelajaran. Contohnya, bagi murid-murid di kawasan pantai timur yang mempunyai loghat bahasa yang pekat, mereka mungkin sukar untuk membaca bahan bacaan bahasa Melayu yang standard. Selain daripada itu, pelajar dalam kalangan ini juga akan sukar untuk memahami penerangan daripada guru. Contohnya jika seorang guru yang berasal dari semenanjung Malaysia ditugaskan di kawasan pedalaman Sarawak, tentu terdapat kekangan untuk guru memahami bahasa murid dan murid untuk memahami bahasa guru. Kesannya mereka ini akan mudah untuk ketinggalan dalam pelajaran mereka. Oleh itu, guru perlu mengambil peranan dengan menjadi perantara antara murid dengan bahasa ilmu. Hal ini adalah dengan guru perlu juka menguasai bahasa pelajar-pelajar ini dan cuba sebanyak mungkin mennerapkan dan memberi pendedahan tentang bahasa ilmu yakni bahasa Melayu dan bahasa Inggeris kepada mereka. Bagi pelajar yang sememangnya telah menguasai dua atau lebih bahasa contohnya bahasa Ibunda, bahasa Malaysia dan juga bahasa Inggeris akan lebih mudah untuk meguasai pembelajaran. Hal ini demikian kerana pelajar-pelajar ini boleh mendapatkan sumber pembelajaran yang pelbagai dan hanya perlu memilih bahasa yang mereka mahukan. Pelajar yang mampu menguasai banyak bahasa ini akan lebih cepat dan tangkas dalam memahami sesuatu konsep dan boleh menjadi pelajar pintar dan cerdas jika didik dan diasuh dengan cara yang betul serta bersesuaian dengan kemampuannya. Hal ini disokong dengan pernyataan Datuk Seri Najib Tun Razak, Perdana Menteri Malaysia yang menyatakan semakin banyak kita menguasai bahasa, semakin luas pandangan kita dan kebolehan ini mampu melahirkan pelajar cemerlang.
Aspek kedua yang menyebabkan implikasi kepelbagaian sosiobudaya ini adalah aspek kaum etnik. Di Malaysia terdapat pelbagai etnik dan kaum yang hidup bersama-sama. Namun begitu terdapat juga etnik yang masih tidak mengikuti arus kemodenan dan tinggal bersamasama etnik mereka sendiri. Walau bagaimanapun, kemudahan seperti sekolah dan keperluan utama yang penting tetap disediakan untuk mereka. Bagi pelajar yang tinggal dan belajar dalam lingkungan satu etnik yang sama ini selalunya mengamalkan budaya, cara fikir dan pandangan dunia yang sama. Kebiasaannya mereka akan terikat dengan budaya dan peradaban terdahulu yang diwarisi secara turun temurun. Pemikiran mereka kurang meluas dan tidak dapat pendedahan tentang kaum lain. Pendedahan yang mereka peroleh hanyalah daripada pembacaan buku-buku di sekolah ataupun diproleh hanya daripada penerangan guru. Jika seseorang pelajar itu berjaya dalam pelajaran dan keluar daripada kelompok masyarakatnya, kemungkinan proses menyesuaikan diri dengan kaum atau etnik lain di luar akan menjadi sesuatu yang sukar. Kekangan yang dihadapi ini boleh diatasi namun memerlukan komitmen yang lebih daripada guru dan juga pihak sekolah. Murid-murid di kawasan pedalaman yang berbakat contohnya, boleh dibawa keluar dan menyertai pelabagai pertandingan seperti sukan, pidato, bahas, nyanyian dan lain-lain lagi yang mana mendedahkan mereka dengan pelajar lain di luar kawasan mereka. Walaupun cabaran untuk membawa pelajar ini tidak semudah yang disangka namun, sedikit sebanyak cara ini mampu membantu pelajar untuk menghadapi masa depan mereka. Bagi pelajar yang belajar di sekolah dan persekitaran yang mempunyai pelbagai kaum etnik, mereka akan terdedah kepada kepelbagaian budaya, adat resam dan cara berfikir. Pelajar dalam etnik ini akan dapt mempelajari perihal etnik lain secara semulajadi. Perasaan saling menerima dan menghormati dapat dipupuk disebabkan oleh pergaulan mereka pada waktu formal dan juga tidak formal. Pelajar-pelajar dalam kelompok ini tidak akan menjadikan kaum etnik itu sebagai suatu perkara yang melebarkan jurang perbezaan kerana mereka lebih terbuka untuk berkongsi pelbagai pemikiran dalam satu kebudayaan. Aspek yang ketiga adalah implikasi sosiobudaya melalui kelas sosial. Pelajar terdiri daripada pelbagai kelas sosial iaitu rendah, sederhana dan tinggi. Kelas sosial ini wujud hasil daripada taraf pendidikan dan taraf ekonomi sesebuah keluarga. Pelajar yang tergolong dalam kelas social rendah ini mungkin akan menghadapi masalah berkaitan dengan kewangan iaitu untuk membiaya wang persekolahan. Selain daripada itu, pelajar-pelajar ini kurang mendapat kemudahan belajar seperti kelas tambahan, kurang kelengkapan seperti buku-buku rujukan dan sebagainya. Kesempitan kehidupan juga menyebabkan mereka kurang mendapatkan kasih
sayang dan perhatian kerana ibu bapa sibuk mencari rezeki. Hal ini menyebabkan pelajar kurang bersemangat dan mudah untuk keciciran dalam persekolahan. Pelajar ynag berada dalam keluarga yang mempunyai taraf sosioekonomi yang sederhana dan tinggi pula kurang menghadapi masalah kerana mereka mendapat kelengkapan yang mencukupi, berpeluang menghadiri kelas-kelas tambahan selepas waktu persekolahan dan juga mendapat dorongan yang khusus daripada ibu bapa mereka yang kebanyakkan faham tentang pembelajaran mereka. Hal ini menyebabkan terdapat jurang peluang untuk mendapatkan pendidikan bagi golongan kelas sosial yang rendah dengan yang sederhana dan tinggi. Golongan sosioekonomi yang sederhan dan tinggi akan dapat peluang yang lebih meluas lagi. Implikasi kepelbagaian sosiobudaya ini juga mempengaruhi pelajar melalui aspek petempatan. Pelajar-pelajar di bandar dan pinggir bandar lebih terdedah kepada kepelbagaian budaya dan membentuk beberapa golongan berdasarkan taraf sosioekonomi keluarga mereka. Terdapat pelajar yang tergoolong dalam kategori miskin bandar, golongan sederhana yang kebanyakkanny merupakan anak-anak pegawai kerajaan dan juga golongan yang kaya. Pembangunan yang pesat di kawasan persekitaran mereka sedikit sebanyak mempengaruhi kehidupan dan sikap pelajar. Menurut Barton dan Coley (2007) dalam James Ang Jit Eng (2014) perkembangan-perkembangan di luar sekolah dengan masalah disiplin murid di sekolah menunjukkan masalah disiplin itu adalah kompleks dan sering kali terletak di luar kawalan pihak sekolah. Budaya belajar yang terbentuk dalam golongan pelajar bandar dan pinggir bandar ini banyak dipengaruhi oleh ibu bapa mereka dengan merujuk kepada cara hidup, jenis pekerjaan, tahap pendidikan dan sebagainya. Bagi pelajar dalam kalangan luar bandar dan pedalaman pula, selalunya mengamalkan budaya dan pemikiran yang sama kerana mereka hidup dalam kelompok yang sama dan tidak dapat berkongsi budaya dengan etnik lain. Kebanyakkan pelajar luar bandar kurang mendatangkan masalah kepada sekolah dari segi tingkah laku. Seterusnya, implikasi kepelbagaian sosiobudaya terhadap pelajar ini adalah dari aspek gaya berfikir dan gaya belajar. Setiap individu mempunyai gaya belajar yang tersendiri kerana keunikkan masing-masing. Terdapat tiga gaya pembelajaran iaitu gaya pembelajaran visual, audio dan kinestetik. Pembelajaran gaya visual lebih mementingkan pembelajaran yang membolehkan pelajar untuk melihat sesuatu contohnya dengan membaca. Pembelajaran gaya audio pula lebih menumpukan kepada memperoleh maklumat atau ilmu melalui pendengaran manakala gaya pembelajaran kinestetik pula perlu melibatkan pergerakan dalam mengingati dan memahami sesuatu. Selain itu gaya pembelajaran ini juga boleh dipecahkan kepada gaya pembelajaran pelajar lelaki dan pelajar perempuan. Pelajar perempuan kebiasaannya
memerlukan bantuan latar dalam berfikir berbanding pelajar lelaki yang lebih berdikari. Terdapat juga pelajar yang boleh berfikir secara pantas da nada juga pelajar yang memerlukan masa yang lebih panjang untuk faham dan mengambil tindakan. Kepelbagaian gaya belajar dan gaya berfikir ini merupakan salah satu cabaran kepada guru yang perlu menguruskan 20-30 orang individu di dalam kelas secara bersendirian. Guru perlu pandai membaca keadaan, menganalisis murid dan sentiasa memberi perhatian yang lebih kepada yang memerlukan. Implikasi kepelbagaian sosiobudaya ini juga boleh dilihat melalui gender pelajar. Pelajar lelaki dan perempuan kebiasaannya tidak mendapat layanan yang serupa kerana perlakuan mereka juga adalah berbeza. Pelajar perempuan dilihat lebih rajin belajar berbanding pelajar lelaki. Pelajar perempuan pula sentiasa dilihat sebagai individu yang kemas manakala pelajar lelaki adalah sebaliknya. Pelajar perempuan kebiasaannya menunjukkan prestasi yang baik di peringkat rendah, namun di peringkat menengah pelajar lelaki kebiasaannya lebih menonjol. Pelajar lelaki lebih dianggap bermasalah berbanding pelajar perempuan. Budaya yang diamalkan di kebanyakkan sekolah dalam mengelaskan lelaki dan perempuan sebenarnya membentuk penerimaan budaya kelainan gender ini dan pelajar lelaki dan perempuan tidak dianggap setaraf.
