Patroj kaj Filoj

% E

)

kolekto ˆ oj verdaj pagoj g Ivan Turgenjev

)

)

) )

) ) ) ) ) ) ) ) ) )

Patroj kaj Filoj

Ivan Serge Ser geje jeviˇ viˇc Turge urgenj njev ev Patroj kaj Filoj

El la rusa lingvo tradukis Kabe Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)

NATAL - BRAZILO Oktobro 2007

[email protected]

ˇ Turgenjev Ivan Sergejevic

(la 9-a de novembro 1818 — la 3-a de septembro 1883)

Kazimierz Bein (Kabe)

(1872 — la 15-a de Junio 1959)

Lazaro Ludoviko Zamenhof

(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)

Enhavo ˆ Capitro I

1

ˆ Capitro II

4

ˆ Capitro III

6

ˆ Capitro IV

11

ˆ Capitro V

15

ˆ Capitro VI

20

ˆ Capitro VII

23

ˆ Capitro VIII

28

ˆ Capitro IX

33

ˆ Capitro X

36

ˆ Capitro XI

45

ˆ Capitro XII

48

ˆ Capitro XIII

52

ˆ Capitro XIV

57

ˆ Capitro XV

61

ˆ Capitro XVI

64

ˆ Capitro XVII

72

ˆ Capitro XVIII

80

ˆ Capitro XIX

84

ˆ Capitro XX

90

ˆ Capitro XXI

98

ˆ Capitro XXII

110

ˆ Capitro XXIII

114

ˆ Capitro XXIV

119

ˆ Capitro XXV

132

ˆ Capitro XXVI

140

ˆ Capitro XXVII

146

ˆ Capitro XXVIII

157

A ?

?

PATROJ KAJ FILOJ

1

ˆ Capitro I “Nu, Petro? Vi vidas ankora˘ u nenion?” demandis la 20-an de majo de l’ jaro 1859a 185 9a viro vir o ˆcirka˘ cir ka˘ u kvardekjara, en palto, kovrita de polvo kaj en pantalono el kvadratita ˆstofo, stofo, elirante sen ˆcapo capo sur la malaltan peronon de gastejo ˆce ce la ˆsoseo soseo N. La demandita servisto estis plenv p lenvanga anga junulo kun senkolora lanugo sur la mentono kaj kun malgrandaj senbrilaj okuloj. ˆ la servist Ce servistoo ˆcio: cio: la turkisa turkisa orelring orelringo, o, la pomaditaj pomaditaj haroj, la edukitaj edukitaj gestoj, gestoj, ˆcio cio unu unuvo vorte rte montris montris homon de la nov nova progrese progresema ma generaci generacio. o. Li ekrigardis indulge la vojon kaj respondis kun memestimo: “Nenion, “Nenion, absolute absolute nenion!” nenion!” “Nenion?” diris la mastro. “Nenion absolute!” ripetis la servisto. La sinjoro eksopiris kaj sidiˆgis gis sur malgranda benko. Ni konigos lin al la leganto, dum li sidas, krucinte sub si la krurojn kruro jn kaj medite ˆcirka˘ cirka˘ urigardante. Oni nomas lin Nikolao Petroviˆc Kirsanov. Li posedas, p osedas, dek kvin verstojn versto jn de la gastejo, belan bienon de ducent kamparanoj, a˘ u farmbienon de dumil 1 “desiatinoj” , kiel li nomas ˆgin g in de l’ tempo, kiam li aranˆgis gis siajn rilatojn kun la kamparanoj la˘ u la moderna moderna manier maniero. o. Lia Lia patro patro,, un unu u el niaj genegeneraloj de l’ jaro 1812a, duonklera, vulgara, sed ne malbona homo, pursanga ruso, griziˆgis gis en la uniformo. uniformo. Li komandis komandis unue brigadon brigadon,, poste divizion divizion,, vivis kon-stante kon-stante en la provinco, provinco, kie li ludis sufiˆce ce gravan gravan rolon dank’al dank’al sia rango. rango . Nikolao Petroviˆc naskiˆ n askiˆgis gis en la sudo de Rusujo, same kiel lia pli aˆga ga frato Pa˘ ulo, pri kiu ni parolos poste; li estis edukata hejme gis ulo, gîs la aˆgo go de dek kvar jaro jar o j, ˆcirka˘ cir ka˘ uata de malkaraj guvernistoj, de adjutantoj kun senceremouata niaj, sed servutaj manieroj kaj de aliaj personoj de la regimento kaj stabo. Lia patrino, naskita fra˘ ulino Koliazin, nomata, kiel knabino, Agato, kaj kiel ulino generaledzino — Agatokleo Kuzminiˆsna sna Kirsanov, diferencis en nenio ne nio de la tiamaj tiamaj edzinoj edzinoj de l’ superaj superaj oficiroj, oficiroj, portis portis luksajn luksajn kufojn kufojn kaj bruajn silkajn silkajn vestojn, en la preˆgejo gejo unua proksimiˆgis gis al la kruco, parolis la˘ ute ute kaj multe, etendis ˆciumatene ciumatene sian manon al la infanoj por kiso, por la nokto benis ilin, — unuvorte vivis plene por sia plezuro. 1

Proksimume unu hektaro.

ˆ * Capitro

I *

2

Kvankam Kvankam Nikolao Petroviˆc tute ne posedis famon de kuraˆ gulo gul o kaj eˆc estis est is nomata timulo, oni destinis lin, kiel filon de generalo, por la milita servado, same kiel lian fraton Pa˘ ulon: sed li rompis al si la kruron en la tago mem, en ulon: kiu venis la sciigo pri lia akcepto en la armeon, kaj pasiginte du monatojn en la lito, lamis la tutan vivon. Devigita forlasi la revojn pri milita kariero por sia filo, la patro patro decidis decidis destini destini lin por la civila civila servado. servado. La generalo generalo veturveturigis lin Peterburgon, kiam li atingis la dekna˘uan uan jaron, por ke li studu en la unive universi rsitato tato.. En la sama sama jaro lia frato ricevis ricevis la oficiran oficiran rangon en gvardi gvardiaa regimen regimento. to. La du junuloj junuloj prenis komuna komunan n loˆ gejon kaj vivis tie sub ne tro seve severa ra gardo gardo de frato frato de la patri patrino no,, alta alta oficis oficisto. to. Ilia Ilia patro patro reven revenis is al sia sia divizio kaj al sia edzino, kaj nur malofte sendis al la filoj grandajn foliojn de griza papero, kovritajn per larˆga ga skribo de lerta skribista mano. En la fino de ˆciu ciu letero oni ˆciam ciam povis legi la vortojn: “Petro Kirsanov, generaloma ge neralomajoro”, joro”, ˆcirka˘ kauitajn u ˘itaj n per spiraloj. spiralo j. En la jaro ja ro 1835a Nikolao Petroviˆ Petroviˆc forlasis la universitaton kun la titolo de licenciato kaj en la sama jaro la generalo Kirsanov, eksigita post malsukcesa revuo, translokiˆgis gis kun la edzino Peterb Peterburgo urgon. n. Li luis domon apud la Ta˘ urida urida gardeno gârdeno kaj sin enskribis en la anglan klubon, kiam subite li mortis pro apopleksio. apopleksio. Agatokleo Agatokleo Kuzmini Kuzminiˆsna sna balda˘ u sekvis lin: ˆsi si ne povis kutimi al la izolita i zolita vivo en e n la ˆcefurbo; cefur bo; la ˆcagreno cagr eno pro la eksigo e ksigo alkondukis alkonduk is ˆsin sin en la tombon. tombo n. Nikolao Petroviˆc, c, ankora˘ ankorau˘ dum la vivo de siaj gepatroj enamiˆ gis, gis, je ilia granda ˆcagreno cagreno je la filino de oficisto, estinta mastro ˆ estis beleta de la domo, en kiu li loˆgis. gis. Si b eleta knabino, ne sen klereco: klereco: ˆsi si legis en la revuoj revuoj seriozajn seriozajn artikolojn artikolojn en la fako fako “Sciencoj”. “Sciencoj”. Li edziˆ gis je ˆsi, si, tuj kiam pasis la tempo de la funebro, forlasis la ministrejon de la apanaˆgoj, goj, kie li ricevis oficon dank’ al la influo de la patro, transloˆ giˆ giˆgis gis kun sia Maˆsa sa en somerloˆgejon gejon apud la Instituto de l’ arbaroj, poste en la urbon, en malgrandan kaj agrablan loˆgejon, gejon, kun pura ˆstuparo kaj malvarma salono, fine — en sian bienon, kie balda˘ u naskiˆgis gis lia filo, Arkadio Arkadio.. La geedzoj vivis vivis akorde akorde kaj trankvile: preska˘ u neniam forlasis unu la alian, kune legis, ludis je kvar manoj fortepianon, fortepianon, kantis antis duetojn; ˆsi plantis plantis floro jn kaj zorgis pri la kortaj kortaj birdoj, li iafoje iafo je ˆcasis casis kaj sin okupis per la terkulturado. Arkadio Arkadio kreskis kaj kreskis — anka˘ u bone kaj trankvi trankvile. le. Dek jaroj pasis pasis kvaza˘ kvaza˘ u sonˆgo. g o. En la jaro 1847a la edzino de Kirsanov mortis. Peza estis la bato por Kirsanov, kaj liaj haroj griziˆgis gis en kelke da semajnoj; li forveturis eksterlandon por iom distri sin. sin. . . sed venis venis la jaro 1848a. Vole nevole nevole li revenis revenis en la kamparon kamparon kaj kaj post sufiˆce ce longa senokupeco entreprenis reformo jn en la administrado de sia bieno. En la jaro 1855a li forveturigis sian filon en la universitaton de Peterburgo; li vivis vivis tri jarojn en la ˆcefurbo, cefurbo, preska˘ preska˘ u ne forlasante la hejmon kaj penante ligi rilatojn kun la junaj kolegoj de Arkadio. Dum la lasta somero li ne povis veturi Peterburgon, — kaj jen ni vidas lin en la monato majo de l’ jaro 1859a, jam tute griza, plenkorpa kaj iom kurbiˆ ginta: ginta: li atendas la filon, ricevintan, kiel iam li mem, la titolon de licenciato.

ˆ * Capitro

I *

3

La servisto, pro konveneco, a˘ u eble ne dezirante resti sub la okuloj de l’ sinjoro, iris al la pordego p ordego kaj ekfumis ekfumis pipon. Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc mallevis mallevis la kapon kaj komencis komencis rigardi la malnov malnovajn ˆstupojn de la perono: p erono: granda, multk multkolo olora ra kokid kokidoo grave grave promeni promeniss sur ili, ili, forte forte frapant frapantee per siaj grandaj grandaj flavaj piedoj; malpura kato neamike rigardis gin, gîn, kun grimaco ka˘ urante urante sur la balustrado. La suno estis bruliga: el la duonmalluma vestiblo de la gastejo flugis odoro de varma sekala sekala pano. Ekmeditis Ekmeditis nia Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc. c. “Mia filo. . . licenciato. licenciato. . . Arkaˆ Arkaˆsa. sa. . . ” senˆcese cese turniˆ gis en lia kapo; li penis pensi pri gis io alia, sed la samaj samaj pensoj revenis revenis kaj reveni revenis. s. Li rememoris rememoris la mortin mortintan tan ˆ edzinon...“Si ne gisviv gîsvivis! is!”” murm murmuret uretis is li malgaje malgaje . . . Grasa Grasa griza kolo kolombo mbo alflugis sur la vojon kaj kuris rapide trinki akvon el kotujo proksime de la puto. Nikolao Petroviˆc komencis rigardi gin, gîn, kaj lia orelo jam distingis la bruon de proksimiˆ proksimiˆgantaj gantaj radoj. . . “Sinjoro, via filo”, diris la servisto, reveninte de la pordego. Nikolao Petroviˆc salte leviˆgis gis kaj ˆetis etis la rigardon: sur la vojo sin montris tarantaso, tarantaso, al kiu estis jungitaj tri ˆcevaloj; cevaloj; en la tarantaso tarantaso ekbrilis ekbrilis la rando de studenta ˆcapo, capo, konataj trajtoj trajto j de kara persono. . . “Arkaˆ “Arkaˆsa! sa! Arka Arkaˆsa!” sa!” ekkriis ekkriis Kirsanov Kirsanov kaj kuris al la filo, svingante svingante la manojn manojn.. . . Po Post st kelk elke da mome moment ntoj oj liaj liaj lipoj lipoj jam jam algl alglui uiˆ gis gîs al la senbarba, kovrita de polvo kaj sunbruna vizaˆ go go de la juna licenciato.

PATROJ KAJ FILOJ

4

ˆ Capitro II “Permesu “Permes u al mi, paˆcjo, cjo, forskui forsk ui la polvon”, pol von”, diris Arkaˆsa sa per voˆco co iom ra˘ rauka ˘ pro la vojaˆgo, go, sed sonora kaj juna, gaje respondante al la karesoj de la patro. “Mi tute malpurigos vin.” “Ne grave, ne grave”, diris Kirsanov, batante per la mano la kolumon de la mantelo mantelo de l’ filo kaj la propran palton. “Montru “Montru vin, montru vin”, aldonis aldonis li, iom malproksimiˆgante gante kaj tuj iris per rapidaj paˆ paˆsoj soj al la gastejo, kriante: kriante: ˆ tien, ˆci “Ci ci tien, kaj rapide rapid e la ˆcevalojn!” cevalo jn!” Nikolao Petroviˆc ˆsajnis sa jnis multe pli kortuˆsita, sita, ol la filo; li estis kvaza˘ u konfuzita, timigita. Arkadio haltigis lin. “Kara patro”, diris li, “permesu, ke mi prezentu al vi mian bonan amikon, Bazarov, pri kiu mi tiel ofte skribis al vi. Li estas tiel ˆgentila, gentila, ke li konsentis gasti ˆce ce ni dum iom da tempo.” Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c rapide sin turnis kaj iris al altkresk altkreska junulo junulo en longa mantelo, ornamita per ˆsnurgalonoj, snurgalonoj, kiu ˆus us desaltis de la tarantaso; li forte skuis lian sengantan ruˆgan gan manon, kiun Bazarov ne tuj etendis al li. “Mi tre gojas”, gôjas”, komencis li, “kaj mi kore dankas vin por via afabla intenco vizi viziti ti nin; mi esperas. esperas. . . volu olu afabl afablee diri diri al mi vian nomon nomon kaj tiun tiun de via patro.” “E˘ugeno ugeno Vasiliˆcv”, cv”, respondis resp ondis Bazarov Bazar ov per p er malrapida, malra pida, sed forta fort a voˆco, co, kaj ˆ demetinte la kapuˆ kapuˆcon, con, montris al Nikolao Petroviˆ Petroviˆc sian tutan vizaˆ gon. gon. Gi estis longa kaj malgrasa, kun alta frunto, kun nazo supre plata, malsupre pintita, pintita, kun grandaj verdetaj verdetaj okuloj kaj pendantaj vangharoj vangharoj de sabla koloro; vivigita de serena rideto, ˆgi gi montris memfidon kaj inteligentecon. “Mi esperas, kara E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆcviˆ cv iˆc, c, ke vi ne enuos enu os ˆce ce ni”, ni ”, da˘ daurigis u˘rigis Nikolao la o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. La maldikaj lipoj de Bazarov apena˘ u malfermiˆgis, gis, sed li respondis nenion kaj ne levis la ˆcapon. capon. Liaj Lia j malhele blondaj blonda j haroj, ha roj, longaj longa j kaj densaj, densa j, ne kaˆ kaˆsis sis la vastajn konveksa konveksaˆˆojn de lia granda kranio. “Do Arkadio”, Arkadio”, sin turnis Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c al la filo, “ˆcu cu oni devas devas tuj jungi jung i la l a ˆcevalojn? cevalo jn? A˘ u eble vi volas iom ripozi?” “Ni ripozos hejme, kara patro; ordonu jungi.”

ˆ * Capitro

II *

5

“Tuj, tuj”, konsentis “Tuj, konsentis la patro. “He, Petro, ˆcu cu vi a˘ udas? udas? Aranˆ Arangu gû rapide la aferon.” Petro, kiu kiel moderna perfektigita servisto anstata˘ u veni kisi la manon de la juna sinjoro, nur salutis lin de malproksime, ree malaperis malap eris ˆce ce la pordego. “Mi estas est as ˆci ci tie en kaleˆso, so, sed ni havas ˆcevalo cevalo jn anka˘ ankau˘ por via tarantaso”, diris kun ˆsanceliˆ sance liˆgo go Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c, c, dum Arkadio Arkadio trinkis trinkis akvon, akvon, kiun la mastrino de l’ gastejo alportis al li en fera kruˆco. co. Bazarov ekfumis pipon pip on kaj proksimiˆgis gis al la veturigisto, kiu maljungis la ˆcevalojn. cevalojn. “Sed”, da˘ urigis urigis Kirsanov, Kirsanov, “nur du lokoj lokoj estas en mia kaleˆ aleˆso, so, kaj mi ne scia sciass kiel via via amiko. amiko. . . ” “Li veturos en la tarantaso”, interrompis lin duonvoˆ duonvoˆce ce Arkadio. “Estu kun li sen ceremonioj, mi petas vin. Li estas bonega knabo, simpla, vi vidos.” La koˆcero cer o de Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc elkondu elko ndukis kis la ˆcevalo ceval o jn. “Moviˆ gu, dikbarbulo!” sin turnis Bazarov al la veturigisto. gu, ˆ “Cu vi a˘ udis, udis, Mituhâ”, â”, ekkriis alia veturigisto, kiu staris kelke da paˆsoj so j de ili kun ku n la manoj, mano j, enˆsovitaj sovita j en la posta p osta jn poˆ p oˆsojn so jn de d e sia s ia ˆsafpelto safp elto “kia nomis vin la sinjoro? Dikbarbulo vere vi estas.” Mituh Mit uhâ â anstat ans tata˘ a˘ u respondi resp ondi ekskuis la ˆcapon capon kaj demetis demet is la kondukilojn de la meza mez a ˆcevalo, ceval o, kovrita kovri ta de ˆsvito. svi to. “Rapide, rapide, bravuloj, helpu iom”, iom” , ekkriis Nikolao Petroviˆc, c, “vi ricevos belan trinkmonon!” Post kelke kelke da minutoj minutoj la ˆcevaloj cevaloj estis jungitaj; Petro sin lokis apud la koˆ koˆcero; cero; Bazarov Bazarov saltis en la tarantason, tarantason, enˆ enˆsovis sovis la kapon en kusenon, kusenon, kaj amba˘ u veturiloj rapide ekruliˆgis. gis.

PATROJ KAJ FILOJ

6

ˆ Capitro III “Fine do vi estas licenciato licenciato kaj revenis revenis hejmen”, diris Niko lao Petroviˆ Petroviˆ c, c, metante metante sian manon jen sur la ˆsultro, sultro, jen sur la genuo de Arkadio. Arkadio. “Fine!” “Fine!” “Kaj kiel kiel fartas la onklo?” onklo?” demandi demandiss Arkadi Arkadio, o, kiu malgra˘ malgra˘ u la sincera, preska˘ u infana ˆgojo, gojo, lin pleniganta, deziris tamen kiel eble plej balda˘ u doni al la interparolo pli ˆciutagan ciutagan agordon. “Bone. Li intencis intencis veturi kun mi renkonte renkonte al vi, sed li ˆsanˆ sanˆ gis gis la decidon, mi ne scias kial!” ˆ vi longe atendis min?” demandis Arkadio. “Cu ˆ “Cirka˘ u kvin horojn.” “Kiel bona vi estas, patro!” Arkadi Arkadioo vive vive sin turnis turnis al la patro patro kaj brue kisis kisis lian lian vangon. angon. Nikola Nikolaoo Petrov Pet roviˆ iˆc malla ma lla˘ ute u˘te ekridis. “Kiel belan rajdˆ ra jdˆcevalon cevalon mi al vi preparis!” preparis!” komencis komencis li. “Vi vidos. Kaj via ˆcambro camb ro estas est as freˆse se tapeti tap etita. ta.”” ˆ “Cu vi havas ˆcambron cambron anka˘ u por Bazarov?” “Ni trovos unu anka˘ u por li.” “Estu “Estu amik amika por li, mi petas vin, vin, patro. patro. Mi ne povas povas esprimi esprimi al vi, kiel mi ˆsatas lian amikecon.” amikeco n.” ˆ “Cu longe vi konas lin?” “Nelonge.” “Jen kial mi ne vidis lin la lastan vintron. Per kio li okupas sin?” “Precipe per p er la naturscienco j. Sed li scias ˆcion. cion. En la estonta jaro li volas plenumi plenumi doktoran ekzamenon.” ekzamenon.” “Ah! Li studas la medicinon”, diris Nikolao Petroviˆc kaj eksilentis. “Petro”, aldonis aldonis li kaj etendis la manon, “jen veturas veturas niaj kamparanoj, ˆcu cu ne vere?” Petro Petro turnis la kapon, kien montris montris la mastro. mastro. Kelke Kelke da veturi veturiloj loj kun senbridigita senbrid igita j ˆcevaloj, cevalo j, rapide r apide ruliˆgis gis sur mallarˆga ga flanka vojo. vo jo. En ˆciu ciu veturilo sidis unu, du kamparanoj en malbutonumitaj ˆsafpelto j. “Efektive”, “Efektive”, respondis Petro. “Kien ili veturas, en la urbon?”

ˆ * Capitro

III *

7

“Kredebl “Kredeblee en la urbon. urbon. En drinkejon drinkejon”, ”, aldonis aldonis li malestime malestime kaj iom sin klinis al la koˆcero, cero , kvaza˘u esperante de li konfirmon. konfirmon. Sed la koˆ koˆcero cero faris neniun signon: li estis homo de la malnovaj moroj, ne aprobanta la modernajn ideojn. “Mi havas havas grandajn klopodojn klopo dojn kun la kamparanoj kamparanoj en la nuna jaro”, da˘ urigis Nikolao Petroviˆc, c, sin turnante al la filo. “Ili ne pagas al mi la luopagon.” ˆ vi estas kontenta pri viaj dungataj laboristoj?” “Cu “Jes”, murmuretis murmuretis Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c tra la dentoj, “sed oni delogas ilin, jen la malbono. malbono. Krom tio, tio, ili ne laboras laboras kun vera dilige diligente nteco. co. Ili difekt difektas as ˆ la ilojn. Cetere Cetere ili plugis plugis ne malbone. malbone. Kun la tempo ˆcio cio akordiˆ akordiˆ gos. Cu la terkulturado nun interesas vin?” “Ombro mankas ˆce ce vi; beda˘ bed a˘ urinda afero”, rimarkis Arkadio, ne respondurinda ante la lastan demandon. ˆ la norda flanko mi faris grandan markezon super la balkono”, diris “Ce Nikolao Petroviˆc, c, “oni povas nun tagmanˆ tagma nˆ gi gi en libera aero.” ˆ iom tro similas somerloˆgejon. “Gi gejon. . . cetere, ˆcio cio ˆci ci ne estas grava. grava. Sed kian aeron oni o ni spiras ˆci ci tie! Kia bonodoro! b onodoro! Vere ˆsajnas sa jnas al mi, ke nenie en la mondo oni spiras tiel bonodoran aeron, kiel en nia regiono! Kaj la ˆcielo. cielo. . . ” Arkadio subite haltis, ˆetis etis oblikvan rigardon posten kaj eksilentis. “Certe”, rimarkis Nikolao Petroviˆ c, c, “vi naskiˆ gis gi s ˆci ci tie, ti e, ˆcio ci o devas de vas ˆsajn sa jnii al vi tie ˆci ci io eksterordinara. eksterordinara. . . ” “Ne., patro, tio estas indiferenta, kie oni naskiˆgis.” gis.” “Tamen...” “Ne, tio estas tute indiferenta.” Nikolao Petroviˆc nerimarkate ekrigardis la filon. La kaleˆso so veturis ne malpli ol duonon de versto, anta˘ u ol la interparolo rekomenciˆ gis. gis. “Mi ne memoras, ˆcu cu mi skribis al vi, ke via maljuna vartistino Jegorovna mortis.” “Vere? “Vere? Kompatinda Kompa tinda maljunulino! malju nulino! Kaj Ka j Prokofiˆ Pr okofiˆc, c, ˆcu cu li vivas ankora˘ ankorau!” u˘!” ˆ “Li vivas vivas kaj tute ne ˆsanˆ sanˆ giˆ giˆgis. gis. Ciam Ciam la sama murm murmurul urulo. o. En Entute tute,, vi ne trovos granda gran dajn jn ˆsanˆ sanˆgojn gojn en Marino.” ˆ vi havas la saman intendanton?” “Cu “Tio estas eble la sola ˆsanˆ sanˆ go, g o, kiun kiun mi faris. faris. Mi decidi decidis, s, ne havi havi plu en mia servo liberigitajn servutulojn, anta˘ uajn uajn hejmserv hejmservist istojn, ojn, a˘ u almena˘ u ne konfidi konfidi al ili ofico jn, kie estas respondeco.” (Arkadio (Arkadio montris montris Petron per la 2 okuloj). “Il est libre en effet” , rimark rim arkis is Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc duo duonvoˆ nvoˆce, ce, “sed “se d li ja estas estas lakeo. lakeo. Mia nuna nuna intend intendant antoo estas estas burˆ go, go, li ˆsajnas sajn as brava brava homo. Li ricev ricevas as salajron salajron de ducent ducent kvindek kvindek rubloj rubloj jare. jare. Cetere”, Cetere”, aldonis aldonis Nikola Nikolaoo Petroviˆ Petroviˆ c, c, frotante frotante la frunton frunton kaj brovojn brovojn per la mano, kion li faris ˆciam, ciam, 2

Efektive li estas libera.

ˆ * Capitro

III *

8

kiam li estis konfuzita, “mi ˆus us diris al vi, ke vi ne trovos granda jn ˆsanˆ sanˆ gojn gojn en Marin Marino. o. . . Tio Tio estas estas ne tute gusta. gûsta. Mi devas anta˘ usciigi usciigi vin, vin, kvank kvankam. am. . . ” Li haltis por unu momento kaj da˘ urigis france. “Severa moralisto trovos urigis mian sincerecon since recon nekonvena, nekonvena, sed unue tion oni ne povas kaˆ kaˆsi, si, kaj due, kiel vi scias, mi ˆciam ciam havis miajn mia jn proprajn principojn pri la rilatoj inter patro kaj filo. Cetere, vi vi certe havos havos la rajton kondamni kondamni min. min. . . En mia aˆ go. g o. . . Un Unuv uvort ortee ˆci ci tiu. . . ˆci ci tiu knabino, pri pr i kiu vi kredeble krede ble jam a˘ udis...” u dis...” “Feniˆ “Fen iˆcka?” cka? ” senˆ se nˆgene gene demandis Arkadio. Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc ruˆgiˆ giˆgis. gis. “Ne diru ˆsian nomon la˘ute, u te, mi petas petas vin. vin. . . jes. jes. . . ˆsi s i loˆ gas gas nun ˆce ce mi. Mi lokis ˆsin sin en la domo. . . tie estis du malgrandaj malgranda j ˆcambroj. cambroj. Cetere, ˆcion cion ˆci ci oni p ovas ˆsanˆ sa nˆgi...” g i...” “Kial, “Kial, kara kara patro, patro, mi petas petas vin. . . ” “Via amiko gastos ˆce ce ni. . . gene gêne estos...” “Pro Bazarov vi ne bezonas maltrankviliˆgi. gi. Li estas super tio.” “Pro vi, fine”, diris Nikolao Petroviˆc. c. “Beda˘ urinde la flankdomo ne estas urinde en bona stato.” “Mi petas vin, patro”, interrompis Arkadio — “vi kvaza˘ u konfesas kulpon, hontu.” “Certe mi devus honti”, respondis resp ondis Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, pli p li kaj pli ruˆgiˆ giˆgante. gante. “Lasu, “Lasu, patro, mi petas vin!” Arkadi Arkadioo amike amike ekridetis ekridetis.. “Pri kio li senkulpigas sin!” pensis la juna homo, kaj sento de indulgo kaj amo al la bona kaj malforta patro, miksita kun sento de sekreta supereco, plenigis lian animon. “Lasu, mi petas vin”, ripetis li, nevole ˆguante guante la konscion pri la propraj progresemo kaj sendependeco. Nikolao Petroviˆ Petroviˆc ekrigardis lin el sub su b la fingro fin grojj de l’ mano, per kiu li frotis fro tis sian sian frunton, frunton, kaj kaj io pikis pikis lian koron. koron. . . Sed li tuj akuzis sin mem. mem. “Jen komenciˆ gas jam niaj kampoj”, ekparolis li post longa silento. gas “Kaj rekte anta˘ u ni estas nia arbaro, ˆsajnas sajna s al mi?” demandis Arkadio. “Jes, nia. Sed mi ˆgin gin vendis. En la nuna jaro oni hakos gin.” gîn.” “Kial vi vendis ˆgin?” gin?” “Mi bezonis monon; krom tio ˆci ci tiu tero apartenos balda˘ u al la kamparanoj.” “Kiuj ne pagas al vi la luopagon.” “Tio estas ilia afero: cetere venos ja iam tempo, kiam ili pagos.” “Bela arbaro, domaˆ ge ge estas”, rimarkis Arkadio, kaj komencis ˆcirka˘ cirka˘ uriurigardi. La regiono, regiono, kiun ili trapasi trapasis, s, ne povis povis esti nomata pentrinda pentrinda.. Kampoj, Kampoj, kampoj senlimaj etendiˆgis g is ˆgis gis la horizonto, jen iom sin levante, jen mallevante; tie ˆci ci kaj tie oni vidis malgrandajn arbarojn, serpentis serpentis intermontoj, intermontoj, kovritaj de maldensaj kaj malaltaj arbetoj, rememorigante al ilia okulo la

ˆ * Capitro

III *

9

propran bildon sur la malnovaj planoj de l’ tempoj de la imperiestrino Katerino. Oni renkontis renkontis anka˘ anka˘ u riveretojn riveretojn kun deˆ deˆsiritaj siritaj bordoj, kaj malgrandajn malgrandajn lagetojn kun difektitaj akvobaroj; vilaˆgojn gojn kun malaltaj kabanoj, kovritaj per nigraj nigraj pajlaj tegmen tegmentoj, toj, ofte duon duonee forˆ forˆsiritaj; siritaj; mizerajn mizerajn garbejojn, garbejojn, por draˆ draˆsi si la grenon, plektitajn plektitajn el vergoj vergoj kun oscedantaj oscedantaj pordegoj apud dezertaj dezerta j draˆsejoj; sejo j; jen masonitajn masonita jn preˆ gejojn gejojn kun defalanta defalanta stuka stukaˆo, jen lignajn kun kliniˆgintaj gintaj krucoj krucoj kaj ruinig ruinigitaj itaj tombejoj. tombejoj. Io kunpremis kunpremis iom post iom la kokoron de Arkadio. Kvaza˘ u intence ˆciuj ciuj renkontataj kamparanoj amparano j havis mizeran mize ran aspekton asp ekton kaj rajdis ra jdis malgrasa malgr asajn jn ˆcevalaˆ cevalaˆcojn: co jn: kvaza˘ u almozulo alm ozulo j en ˆcifono cifon o j staris sta ris la apudvo a pudvoja jajj saliko sa likojj kun forˆsirita sirita ˆselo kaj rompita rompi tajj branˆ br anˆcoj; co j; malgra m algrasa sajj vila vil a j, ˆ jnis, ke ili ˆus mizeraj mizera j bovinoj b ovinoj avide pinˆcis cis herbon herb on en la apudvojaj apudvo jaj kavoj. kavoj. Sajnis, Sa sin elˆsiris siris el ies kruelaj mortigaj ungegoj; la bildo de la mizeraj bestoj b estoj meze de la bela somera tago, rememorigis la fantomon de la senespera, senfina vintro kun giaj gîaj neˆgblovoj, gblovoj, frostoj frosto j kaj glacioj. . . Ne, pensis Arkadio, Arkadio, ne riˆ ca ca estas tiu ˆci ci regiono, regio no, gi gî frapas la okulon nek per bonstato, nek per diligenteco, gi ˆg i ne povas povas,, ne povas povas resti resti tia. tia. . . refor reformoj moj estas estas neces necesaj. aj. . . sed sed kiel kiel plenum plenumii ilin, ilin, kion entrepreni entrepreni?. ?. . . Tiel Tiel medi mediti tiss Ark Arkadio adio.. . . kaj du dum m li medi mediti tis, s, la prin printem tempo po da˘ urigis urigis sian ˆ venkan iron. Cio Ci o ˆcirka ci rka˘ ue u˘e estis ore or e verda, ˆcio, cio, vaste kaj mole ondis kaj brilis sub la dolˆ ca ca spiro de la varmeta vento, ˆcio, cio, — la arboj, la arbetoj, la herboj; bo j; de ˆcie cie flugis la seninterrompaj seninterrompaj triloj de la ala˘ udoj; la vaneloj jen kriis, udoj; rondflugante super la malsekaj herbejoj, jen silente kuris sur la teramasoj; promenis la korvoj, kies nigraj plumoj bele kontrastis la delikatan verdon de la printempe semitaj, ankora˘ u malaltaj grenoj; ili malaperis en la tritiko, kaj nurr de tempo al tempo oni povis vidi nu vidi iliajn kapojn kapojn en la verdaj ondoj. Arkadio rigardis, rigardis, rigardis, kaj iom post iom malaperis liaj meditoj. . . Li deˆ deˆetis de si la mantelon kaj ekrigardis la patron per tiel gajaj, infanaj okuloj, ke Nikola Niko laoo Petrov Pet roviˆ iˆc ree re e ˆcirka ci rka˘ uprenis u˘prenis lin. “Nun ni estas jam proksime”, proksime”, diris Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, “kiam ni atingos ˆci ci tiun altaˆ altaˆon, la domo jam estos videbla. Ni bone kaj feliˆce ce vivos kune, Arkaˆ Arkaˆsa; sa; vi helpos min en la mastrumado, se tio ne enuigos vin. Ni devas nun fariˆgi gi intimaj, intima j, bone b one ekkoni unu la alian, a lian, ˆcu cu ne vere?” “Certe”, respondis Arkadio, “sed kia bela tago!” “Por soleni vian venon, kara filo. Jes, la printempo estas nun en sia plena ˆ vi memoras la versojn en brilo. Cetere mi tute konsentas konsentas kun Pu Puˆˆskin: skin: Cu E˘ugeno ugeno Onegin: Malˆgoj’ goj’ por mi via aper’. Printemp’, printemp’ de l’ am’ la temp! Ho ki kia. . . ” “Arkadio”, eksonis el la tarantaso la voˆco co de Bazarov, Baz arov, “sendu al mi alumeton; meton; mi ne povas povas ekbruli ekbruligi gi la pipon.” pipon.” Nikolao Nikolao Petro Petrovi viˆˆc eksile eksilent ntis, is, kaj Arkadio, kiu komencis lin a˘uskulti uskulti ne sen miro, sed ne sen kunsento, rapide

ˆ * Capitro

III *

10

prenis preni s el la poˆ p oˆso so skatoleton s katoleton arˆgentan gentan kun alumeto alume tojj kaj ka j sendis se ndis gin ˆ al Bazarov per Petro. “Eble vi deziras cigaron?” ree kriis al li Bazarov. “Donu”, respondis Arkadio. Petro revenis en la kaleˆ kaleˆson son kaj donis al li kun la skatoleto nigran nigr an cigaron. cigaro n. Arkadio tuj ekfumis, ekfum is, disvastigante disvastiga nte ˆcirka˘ cirka˘ u si tiel fortan kaj acidan odoron de nefreˆsa sa tabako, ke Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, kiu neniam fumis, deturnis la nazon, nevole, sed nerimarkate, por ne ofendi la filon. Post kvaronhoro amba˘ u kaleˆsoj so j halt h altis is anta˘ antau˘ la perono de nova ligna domo, ru a kolorita kaj kovrita per fera, ruˆga ga tegmento. Tio estis Marino, nomata anka˘ u la “Nova Farmbieno”, a˘ u — de la kamparanoj “Orfdomo.”

PATROJ KAJ FILOJ

11

ˆ Capitro IV Ne veni veniss aro da servi servistoj stoj renk renkonte onte al la sinj sinjoroj oroj;; aperis aperis nu nurr un unu u knab knabin inoo dekdujara kaj post p ost ˆsi si eliris el la domo junulo, tre similanta Petron, vestita per griza livrea jako kun blankaj blazonbutonoj — la servisto de Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Li silente silente malfermis malfermis la pordon de la kaleˆ aleˆso so kaj demetis la anta˘ utukon de la tarantaso. Nikolao Petroviˆ c kun la filo kaj kun Bazarov iris tra tr a malluma kaj preska˘ u senmebla senmebla ˆcambro, cambro, de post kies pordo aperis kaj tuj sin kaˆsis sis juna virina vizaˆgo, go, en salonon, jam moderne meblitan. “Jen ni estas hejme”, diris Nikolao Petroviˆ Petroviˆc demetante sian ˆcapon capon kaj skuante la harojn. haro jn. “La ˆcefa cefa afero afer o nun estas vespermanˆ vesper manˆ gi kaj ripozi.” “Vere, ne malbone estus ion manˆ gi”, rimarkis Bazarov, etendante la memgi”, brojn kaj sidiˆgante gante sur kanapo. “Jes, jes, oni donu la vespermanˆgon, gon, oni donu plej balda˘ u. u. Nikola Nikolaoo Petroviˆ troviˆc, c, oni ne scias kial, komencis komencis piedfrapi. piedfrapi. “Jen venas venas Prokofiˆ Prokofiˆc gustagûstatempe.” Eniris homo sesdekjara, sesdekjara, blankhara, blankhara, malgrasa malgrasa kaj alta, en kaˆstankolora stankolora frako frako kun kupraj kupraj butonoj butonoj kaj kun roza tuko tuko sur la kolo. kolo. Li ekridetis ekridetis,, kisis kisis la manon de Arkadio, kaj salutinte la gaston, reiris al la pordo kaj metis la manojn sur la dorso. “Jen li, Prokofiˆc”, c”, komencis Nikolao Petroviˆc. c. “Fine li venis al ni. . . Kia vi trovas lin?” “En plej bona stato”, respondis la maljunulo kaj ree ekridetis, sed tuj li ˆ vi ordonas prepari la tablon?” demandis sulkigis siajn densajn brovojn. “Cu li, kun grava mieno. “Jes, “Jes, mi petas vin. Sed ˆcu cu vi ne iros iros anta˘ anta˘ ue ue en vian ˆcambron, cambron, E˘ ugeno ugeno Vasi Vas iliˆc?” “Ne, mi dankas. da nkas. Ordonu nur porti p orti tien mian valizon valizo n kaj ka j ˆci ci tiun ti un vestaˆ vest aˆcon”, con”, aldonis li, demetante sian kitelon. “Tre “T re bone. Prokofiˆc, c, prenu la mantelon de l’ sinjoro.” sinjo ro.” Prokofiˆc, c, ne sen miro, m iro, prenis preni s per p er amba˘ ambau˘ mano ma nojj la “vestaˆcon”, con”, de Bazarov Ba zarov kaj alte levinte ˆgin gin super la kapo, foriris sur la pintoj de la piedfingroj. “Kaj “Ka j vi, Arkadio, ˆcu cu vi ne volas por p or unu momento iri en vian ˆcambron!” cambron!”

ˆ * Capitro

IV *

12

“Jes, mi devas min iom purigi”, respondis Arkadio kaj sin direktis al la pordo, sed en la sama momento eniris en la salonon homo de meza kresko, vestita per longa angla suit , malalta kravato la˘u la lasta modo kaj lakitaj duonˆsuoj. suo j. Tio estis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc Kirsanov. Li ˆsajnis sajnis kvardekkvin jara: liaj mallonge tonditaj grizaj haroj havis la brilon de nova arˆgento; gento; lia vizaˆgo, go, iom galkolora, sed sen sulkoj, ekstreme regula kaj pura, estis kvaza˘u ˆcizi ci zita ta de lerta lerta artis artisto. to. Oni Oni tuj kons konstat tatis is,, ke iam li certe certe estis estis tre bela: bela: preci precipe pe rima rimarki rkindaj ndaj estis estis liaj liaj brilaj, brilaj, nigraj nigraj oval ovalaj aj okul okuloj. oj. La tuta aspekto aspekto de la onklo de Arkadio konservis ankora˘ u la harmonion de la juneco kaj tiun emon supren, for de la tero, kiu ordinare malaperas post la dudeka jaro. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc eltiris el la poˆso so de la pantalono sian belan manon kun longaj longa j roza j ungo j, manon, kiu ˆsajnis sa jnis ankora˘ u pli bela de la neˆga ga blanka manumo, butonumita per granda opalo, kaj etendis gin gîn al la nevo. Plenuminte anta˘ ue u e la e˘ uropan uropan “shake hands”, hands”, li trifoje, ruse, kisis lin, tio estas trifoje tuˆ tuˆsetis setis liajn vangojn per siaj parfumitaj parfumitaj lipharoj lipharoj kaj diris: “Bonvenon al vi!” Nikolao Petroviˆc prezentis lin al Bazarov: Pa˘ ulo ulo Petroviˆc iom klinis sian flekseblan flekseblan korpon kaj ekridetis, ekridetis, sed la manon li ne etendis kaj eˆc remetis gin gîn en la p oˆson. so n. “Mi jam komencis pensi, ke vi ne venos hodia˘u”, u”, ekparolis li per agrabla voˆco, co, afable afabl e balanciˆ balan ciˆgante, gante, movante movante la ˆsultrojn kaj montrante montrante la belegajn ˆ io okazis dum la vojo?” dentojn...“Cu “Nenio”, respondis Arkadio, “ni simple ne tre rapidis. Nun ni estas malsataj kiel lupo j. Rapidigu Rapidigu Prokofiˆ Prokofiˆcon, con, kara patro, kaj mi tuj revenos.” revenos.” “Atendu, mi iros kun vi”, ekkriis Bazarov, subite salte leviˆgante gante de la kanapo. Amba˘ u junuloj eliris. “Kiu li estas!” demandis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Amiko de Arkaˆ Arkaˆsa, sa, tre inteligenta homo, ho mo, la˘ u lia diro.” ˆ li gastos “Cu gasto s ˆce ce ni?” “Jes, jes.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc frapis la tablon per la ungoj: u ngoj: 3 “Mi trovas, ke Arkadio s’est degourdi ”, rimarkis li, “mi estas kontenta, ke li revenis.” ˆ la vespermanˆgo Ce g o oni oni malmu malmult ltee parol parolis is.. Preci Precipe pe Bazar Bazarov ov diris diris prepreska˘ u nenion, sed manˆ gis gis multe. Nikolao Petroviˆc rakontis diversajn diversa jn okazojn el sia farmvivo, kiel li nomis ˆgin, gin, esprimis sian opinion opinion pri la reformoj, pro jektataj de la registaro, pri la komitatoj, deputatoj, pri la neceso de terkulturaj maˆ maˆsinoj s inoj k. k. t. p. Pa˘ ulo Petroviˆ Petroviˆ c malrapide malrapide promenis tien kaj reen en la manˆgoˆ goˆcambro cambro (li neniam nenia m vesper ves permanˆ manˆ gis), de tempo al tempo trinkante kelke gis), da gutoj el pokalo, plenigita per ruˆ ga ga vino, kaj ankora˘ u pli malofte komu3

Farigis malpli sinˆgena. gena.

ˆ * Capitro

IV *

13

nikante sian rimarkon a˘ u, u , pli ˆguste, guste, ekkrion, ekkrion, kiel — “a, eh, hm!.” hm!.” Arkadi Arkadioo rakontis kelke da peterburgaj peterbur gaj nova novaˆoj, o j, sed li sentis sin iom genata, gênata, kiel ordinare juna homo, kiu anta˘ u nelonge ˆcesis cesis esti infano kaj revenis revenis en la lokon, lokon, kie kie oni oni rigar rigardas das lin kiel infano infanon n kaj kond onduta utass kun kun li, li, kiel kiel kun infan infano. o. Li senbezone plilongigis la frazojn, frazo jn, evitis la vorton “paˆcjo”, cjo”, kaj eˆc unufoje anstata˘ uigis uigis ˆgin gin per “patro”, kion li tamen elparolis, tra la dentoj: kun afektita indiferentec indiferentecoo verˆ verˆsis sis al si en glason multe pli da vino, ol li deziris da gi, gî, kaj trinkis trink is ˆciom. ciom. Prokofiˆc ne n e detur d eturnis nis de li la okulo jn kaj ne ˆcesis cesis movi la lipo jn, kvaza˘ u maˆcante cante ion. Post la vespermanˆ go go ˆciuj ciuj tuj disiris. disiris . “Ia strangulo estas via onklo”, diris al Arkadio Bazarov sidante en negliˆ ga ga vesto ˆce ce lia lito kaj fumante mallongan, pipon. “Kia eleganteco en kamparo! Kaj la ungoj, ungoj! Oni povus sendi ilin en ekspozicion!” “Vi ne scias”, respondis Arkadio, “li estis leono en sia tempo, mi iam rakontos al vi lian historion. Li estis belulo, turnis la kapojn al la virinoj.” “Jen la ka˘ uzo! u zo! Li rememor rememoras as ankora˘ ankora˘ u la bon bonan an tempo tempon. n. Beda˘ Beda˘ urinde, neniun neniu n li l i povas p ovas ˆcarmi carmi ˆci ci tie. Mi senˆcese cese rigardis rigar dis lin: kiajn kia jn kolumojn kolumo jn li havas, h avas, kvaza˘ u marmorajn, kaj la mentono, kiel bele gi gî estas est as razita. ra zita. Arkadio Nikolaiˆ Nikola iˆc, c, tio ja estas ridinda?” “Eble. Sed, vere, li estas tre bona homo.” “Bel “Belaa ekzem ekzempl plero ero por arkeol arkeologo ogo!! Kaj via via patro patro estas estas brav brava homo. homo. Li senbezone senbezone legas versaˆ versaˆojn kaj ne estas tre sperta en la terkulturado, terkulturado, sed li estas bonulo.” “Mia patro estas orkora homo.” ˆ vi rimarkis, ke li sentas sin ˆgenata!” “Cu genata!” Arkadio jese balancis la kapon, kvaza˘ u li mem sentus nenian genon. ˆgenon. “Strangaj homoj”, da˘ urigis urigis Bazarov, “estas “ estas ˆci ci tiuj grizharaj grizhara j romantikuloj! ro mantikuloj! Ili donas al sia nerva nerva sistemo tian evoluon, ke la egalpezo estas rompita. Nun adia˘ u! u! En mia ˆcambro cambro estas angla lavvazo, sed la pordo ne fermiˆ gas. gas. Tamen oni ne devas malˆsati sati la anglajn angla jn lavvazojn, tio estas est as la progreso!” Bazarov foriris kaj Arkadion ekregis ˆgoja goja sento. Dolˆce ce estas est as ekdormi ekdor mi en la patra domo sur konata lito, sub kovrilo, kiu estis kudrita de amataj manoj, eble de la manoj de la vartistino, de tiuj manoj, karesaj, bonaj, senlacaj. Arkadio rememor re memoris is Jegorovna Je gorovnan, n, eksopi e ksopiris ris kaj ka j deziris de ziris al ˆsi si la ˆcielan cielan feliˆcon. con. . . Por si mem li ne preˆgis. gis. Amba˘ u amikoj balda˘ u ekdormis, sed aliaj personoj en la domo ne dormis. La reveno de la filo ekscitis Nikolaon Petroviˆc. c. Li kuˆsiˆ siˆ gis, gis, sed ne estingis estingis la kandelon kaj kaj apoginte la kapon sur la mano, meditis longajn meditojn. meditojn. Lia frato sidis longe post la noktomezo noktomezo en sia kabine kabineto, to, sur larˆ larga ˆ apogseˆ go, go, anta˘ u la kameno, en kiu bruletis bru letis ˆstonkarbo. stonkarbo. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc ne sensen vestigis sin, li nur anstata˘ uis uis la lakitajn duonˆsuojn suojn per hinaj ruˆ gaj gaj pan pantofloj tofloj sen kalkanumoj. Li tenis en la manoj la lastan numeron de Galignani, sed li ne legis; li fikse rigardis la fajrujon, kie jen mortante, jen ekflamante, tremis blueta blueta fajro. . . Dio scias, scias, kie vagi vagiss liaj pensoj, p ensoj, sed ne sole en la tempo estint estintaa

ˆ * Capitro

IV *

14

ili vagis: la esprimo de lia viza ˆgo go estis absorbita kaj malgaja, kio ne okazas, kiam kiam oni pensa p ensass nu nurr pri rememoroj. rememoroj. Kaj en malgran malgranda da posta ˆcambro, cambro, sur granda kofro, sidis juna virino en blua mallonga mallonga mantelo kun blanka blanka tuko sur ˆ la nigraj nigra j haroj. haro j. Tio estis Feniˆcka. cka. Si jen a˘ uskultis, jen dormetis, jen rigardis uskultis, la malfermitan pordon, post kiu estis videbla infana lito kaj estis a˘udebla udebla egala spirado de dormanta infano.

PATROJ KAJ FILOJ

15

ˆ Capitro V En la sekvinta mateno Bazarov vekiˆ gis g is la un unua ua kaj kaj elir eliris is el la domo domo.. Eh, pensi pe nsiss li, ˆcirka˘ cir ka˘ urigarda urigardante nte,, la regiono regiono ne estas tre bela! Kiam Kiam Nikola Nikolaoo PePetroviˆ c fondis la novajn rilato jn kun la kamparanoj, li devis preni por p or la nova nova j konstrua konstruaˆˆoj kvar kvar hektarojn da tute ebena kaj nuda kampo. Li konstruis konstruis domon, loˆgejojn gejojn por la servistoj, servistoj, stalojn stalojn k. t. p., fosis fosis lageton lageton kaj kaj du putojn, plantis ˆgardenon; gardenon; sed la junaj arboj ne kreskis, en la lageto kolektiˆ gis gis tre malmulte multe da akvo, akvo, en la putoj la akvo estis estis iom salgus salgusta. ta. Sole Sole la˘ ubo el akacioj kaj siringoj donis belan ombron; iafoje oni en ˆgi gi trinkis teon kaj tagmanˆgis. gis. Bazarov en la da˘ uro uro de kelke kelke da minutoj minutoj trakuris ˆciujn ciujn vojetojn vojeto jn de la gargârdeno, iris al la korto de la brutoj, en la stalojn, trovis du knabojn, infanojn de servistoj, kaj tuj koniˆgis gis kun ili. Li iris kun ili al malgranda malgranda marˆ co, co, unu verston de la domo, por kapti ranojn. “Por “P or kio vi bezonas bezonas ranojn, sinjoro sinjoro?” ?” demandi demandiss lin unu el la knaboj. “Jen por kio”, respondis al li Bazarov, kiu posedis specialan talenton naski fidon de la homoj de la malalta klaso, kvankam li neniam indulgis ilin kaj malestime agis kun ili: “Mi distranˆcos cos ranon kaj vidos, kio fariˆgas gas en tia interno; anka˘ u vi kaj mi estas ranoj, sed ranoj, rano j, kiuj paˆ paˆsas sas sur du piedoj; piedo j; mi ekscios, kio farigas en nia interno.” “Por kio vi bezonas tion scii?” “Por ne erari, kiam vi estos malsana, kaj mi devos kuraci vin.” “Vi do estas doktoro?” “Jes.” “Vasjka, a˘ uskultu, la sinjoro diras, ke ni estas ranoj. Strange!” uskultu, “Mi timas la ranojn”, diris Vasjka, knabo sepjara, kun kapo, blanka kiel lino, en blanka bluzo kun staranta kolumo, nudpieda. ˆ ili mordas?” “Kial timi ilin? Cu “Iru en la akvon, filozofoj!” interrompis ilin Bazarov. Dume, anka˘ u Nikolao Petroviˆc vekiˆgis gis kaj iris al Arkadio, kiun li trovis jam vestita. La patro kaj la filo eliris sur la terason, ˆsirmitan sirmitan per markezo; markezo; apud la balustrado, sur tablo, inter grandaj siringaj bukedej, jam bolis la samov samovaro. Balda˘ u aperis knabino, la sama, kiu hiera˘u la unua iris renkonte al la venintoj, kaj diris per malla˘ uta ut a voˆco:

ˆ * Capitro

V *

16

ˆ ordonis de“Fedosia Nikolavna fartas ne tute bone, ne povas veni. Si mandi, ˆcu cu vi mem preparos la teon, t eon, a˘ u ˆcu cu oni devas alsend als endii Dun Dunjaˆ jaˆsan!” san !” “Mi verˆsos sos mem”, rapide rapid e respondis resp ondis al ˆsi Nikolao Petroviˆc. c. “Vi, Arkadio, ˆcu cu vi trinkas la teon kun kremo a˘ u kun citrono?” “Kun kremo”, respondis Arkadio kaj post mallonga silento li diris demande: “Kara patro?” Nikolao Petroviˆc konfuzite konfu zite ekrigardis ekrig ardis la filon. fil on. “Kio?” diris li. Arkadio mallevis la okulojn. “Pardonu, kara patro, patr o, eble mia demando ˆsajnos sajno s al vi nekonvena”, komencis li, “sed vi mem per via hiera˘ ua ua malkaˆ mal kaˆsemo sem o ekscit eks citas as min al malka mal kaˆˆsemo. sem o. . . ˆcu cu vi ne kole kolero ros? s?.. . . ” “Parolu!” ˆ Fen. . . ˆcu “Vi kuraˆgigas gigas min dema demandi ndi.. . . Cu cu ˆsi tial ne venas verˆsi si la teon, ke mi estas esta s ˆci ci tie?” Nikolao Petroviˆc sin iom deturnis. detu rnis. “Eble”, diris li fine, “ˆsi si supozas. . . ˆsi si hontas. . . ” Arkadio rapide turnis la okulojn al la patro. “Senka˘ uze uze ˆsi si hontas. hontas. Unu Unue, e, vi ja konas konas mian pensmani p ensmanieron eron (al Arkadio Arkadio agrable estis diri ˆci ci tiujn vortojn), kaj due, mi tute t ute ne volas eˆc en e n plej p lej malma lgranda bagatelo geni gêni vian vian vivon, vivon, viajn kutimojn. kutimojn. Krom tio, mi estas certa, ke vi ne povis povis fari malbonan malbonan elekton elekton;; se vi perme p ermesis sis al ˆsi si vivi vivi sub la sama sama tegmento, tegmento, sekve sekve ˆsi si meritas tion; en ˆciu ciu okazo, okazo, filo ne estas juˆ ganto de sia patro kaj precipe de tia patro, kia, kiel vi, neniam kaj en nenio ˆgenis genis mian liberecon.” La voˆ voˆco co de Arkadio Arkadio en la komenco komenco tremis: li sentis sentis sin grandanima, grandanima, sed samtempe li komprenis, ke li kvaza˘ u donas lecionon al sia patro; sed la sono de la propraj vortoj forte impresas la homon, kaj Arkadio diris la lastajn vortojn firme, eˆc kun iom da deklamo. “Dankon “Da nkon,, Arkaˆ Ar kaˆsa”, sa” , diri d iriss Nikola Ni kolaoo Petrov Pe troviˆ iˆc per p er surda sur da voˆco, co, kaj ree frotant fro tantee la frunton frunton kaj brovojn brovojn per la fingroj. fingroj. “Viaj “Viaj supozoj supozoj efektiv efektivee estas bravaj: bravaj: certe, certe, se la knabin knabinoo ne meritus meritus.. . . Tio ne estas simpla simpla kapri kaprico. co. Ne facile facile estas al mi paroli kun vi pri p ri tio; sed vi komprenas, ke malfacile estis al ˆsi si aperi ˆci ci tie anta˘ u vi, precipe en la unua tago post via veno.” “En tia okazo okazo mi mem iros al ˆsi”, si”, ekkrii ekkriiss Arkadi Arkadioo kun nov nova afluo de grandanimaj sentoj, kaj salte leviˆ gis gis de la seˆgo. go. “Mi klarigos klarig os al ˆsi, ke ˆsi si tute ne bezonas honti anta˘ u mi.” Anka˘u Nikola N ikolaoo Petrov Pe troviˆ iˆc levi l eviˆ gis. gîs. “Ark “Arkadi adio” o”,, komenc komencis is li, li, “mi petas petas vin. vin. . . ne eble eble estas. estas. . . tie. tie. . . Mi ne anta˘usci u sciig igis is al vi. vi. . . ” Sed Arkadio ne a˘ uskultis uskult is plu kaj forkuris for kuris de la teraso. te raso. Nikolao Petroviˆc seˆ kvis lin per la okuloj kaj konfuzita falis sur la seˆgon. gon. Lia koro koro ektrem ektremis. is. . . Cu

ˆ * Capitro

V *

17

prezentis sin en tiu momento anta˘ u liaj okuloj la neevitebla strangeco de la estontaj estontaj rilatoj inter li kaj la filo, ˆcu cu li konsciis, konsciis, ke eble pli grandan estimon al li montrus Arkadio, se li tute ne tuˆsus sus la aferon, ˆcu cu li riproˆcis cis al si mem sian malfortecon? ma lfortecon? — malfacile estas diri; ˆciuj ciuj ˆci ci sentoj se ntoj neklare aperis en lia konscio, la ruˆgo go ne forlasis lian vizaˆ gon gon kaj lia koro tremis. Eksonis rapidaj rapida j paˆsoj, so j, kaj Arkadio suriris la terason. t erason. “Ni koniˆgis, gis, patro!” ekkriis li kun esprimo de amika kaj bonkora triumfo sur la vizaˆgo. go. “Fedos “Fedosia ia Nikola Nikolavna vna efektive efektive ne tute bone fartas fartas hodia˘ u kaj venos enos iom iom poste. poste. Sed Sed kial kial vi ne diris diris al mi, ke mi hav havas fraton fraton?? Jam Jam hihiera˘ u vespere mi kisus lin, kiel mi kisis lin hodia˘u.” u.” Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc volis volis ion diri, volis volis sin levi kaj malfermi malfermi la brakojn. . . Arkadio sin ˆetis etis al lia kolo. “Kio “Kio?? Vi ree kisas kisas un unu u la alian? alian?”” ekson eksonis is post ili la voˆ co c o de Pa˘ ulo Pet Pe trovi ro viˆˆc. c. La patro kaj la filo egale ekˆ gojis, vidante lin en tiu momento; ekzistas gojis, kortuˆ kortuˆsantaj santaj situacioj, situacio j, kies finon tamen ta men oni deziras vidi plej balda˘ baldau. ˘ “Kio mirigas vin?” gaje ga je diris Nikolao Petroviˆc. c. “Arkaˆ “Arkaˆsa sa fine revenis al mi. mi. . . Mi ne havi haviss ankor ankora˘ a˘ u sufiˆce ce da tempo, de la hiera˘ ua ua tago, sate rigardi lin.” “Mi tute ne miras”, rimarkis Pa˘ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc, c, “mi “m i eˆc mem me m volont vol ontee ˆcirka ci rka˘ uu˘prenus lin.” Arkadio proksimiˆgis gis al la onklo kaj ree eksentis eksentis sur la vangoj la tuˆ tuˆson son de liaj bonodoraj bonodoraj lipharoj. lipharoj. Pa˘ ulo Petroviˆ Petr oviˆc sidiˆ sid iˆgis gis ˆce ce la tablo. tab lo. Li porti po rtiss elegant ele gantan an matenan kostumon la˘ u la angla gusto; lian kapon ornamis malgranda fezo. ˆ tiu fezo kaj nezorge ligita kravato aludis la liberecon de la kampara vivo; Ci sed la rigida kolumo de la ˆcemizo cemizo kun ordinara senkompateco senkompateco sin apogis ap ogis je razita mentono; estas esta s vere, ke la ˆcemizo cemizo ne n e estis est is blanka, sed multkolora, kiel konvenas por la matena tualeto. “Kie estas via nova amiko?” demandis li Arkadion. “Li ne estas hejme; li ordinare frue leviˆgas gas kaj kaj promenas promenas.. Sed mi petas vin, tute lin ne atentu; li ne amas ceremoniojn.” “Jes, tion oni vidas.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc komenc kom encis, is, ne rapida rap idante, nte, ˆsmiri smi ri pano p anon n ˆ per butero. “Cu li longe gastos gasto s ˆce ce ni?” “Mi ne scias. Li haltis ˆce ce ni survoje survoje al la patro.” “Kie loˆgas gas lia patro!” “En nia gubernio, gubernio, okdek okdek verstojn verstojn de tie ˆci. ci. Li hav havas tie malgran malgrandan dan bienon. Li estis iam regimenta doktoro.” “Te. “T e. . . te. . . te. . . Mi senˆ senˆcese c ese demandi demandiss min mem, kie kie mi a˘ udis udi s ˆci ci tiun tiu n nomon: Bazarov?. Bazarov?. . . Nikolao, Nikolao, ˆcu cu vi rememoras, rememoras, en la divizio de nia patro estis kuracisto Bazarov!” ˆ “Sajnas, jes.”

ˆ * Capitro

V *

18

“Certe, certe. Do tiu kuracisto estas lia patro. Hm!” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc ekmovis movis la lipharojn. lipharojn. “Kaj sinjoro sinjoro Bazarov Bazarov mem, kio li estas?” estas?” demandi demandiss li malrapide. “Kio “Kio estas estas Bazaro Bazarov?” v?” Arkadi Arkadioo ekrideti ekridetis. s. “Se vi deziras, deziras, onklo, onklo, mi diros al vi, kio li estas efektive.” “Mi petas vin, nevo.” “Li estas nihilisto.” “Kio!” demandis Nikolao Petroviˆc, c, kaj Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc levis lev is la tranˆ tra nˆcilon cil on kun peco da butero sur gia gîa ekstremo kaj restis senmova. “Li estas nihilisto”, ripetis Arkadio. “Nihilisto”, diris Nikolao Petroviˆ c. c. “La vorto devenas de la latina nihil, nenio, kiom mi povas juˆgi; g i; do ˆgi gi signifas signifas homon, kiu. . . nenion ˆsatas!” satas!” “Diru: kiu nenion respektas”, interrompis Pa˘ ulo ulo Petroviˆc kaj rekomencis rekomen cis ˆsmiri smi ri la pan panon. on. “Kiu rigardas ˆcion cion de kritika vidpunkto”, rimarkis Arkadio. ˆ tio ne estas la samo?” demandis Pa˘ “Cu ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Ne, “Ne, ne la samo. samo. Nihili Nihilisto sto estas homo, homo, kiu klinas klinas la kapon anta˘ u neniu a˘utoritato, utoritato, kiu akceptas neniun principon sen esploro, kiel ajn granda estas la respekto, kiun guas gûas ˆci ci tiu principo princ ipo.” .” “Kaj vi trovas, ke tio estas bona?” interrompis Pa˘ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Tio dependas de la persono, onklo. Por unu tio estas bona, kaj por alia, kontra˘ ue, ue, tre malbona.” “Jen “Jen kio. Nu, mi vidas, vidas, ke tio estas ekster ekster nia kompreno kompreno.. Ni, homoj homoj de la malnova tempo, ni opinias, ke sen principoj (Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc elpa el paro roli liss ˆci ci tiun vorton mole, la˘ u la franca maniero; Arkadio, kontra˘ ue, ue, malmole, forte akcentante la unuan silabon), sen principoj, akceptitaj, kiel vi diras, blinde, sen esploro, esploro, oni ne povas povas fari unu paˆ paˆson, son, ekspiri. ekspiri. Vous avez changé tout 4 cela , donu al vi Dio sanon kaj la rangon de generalo, kaj ni nur admiros vin, sinj sinjoroj oroj.. . . kiel kiel vi diras diras!” !” “Nihilistoj”, respondis Arkadio, akcentante ˆciun silabon. “Jes. Iam estis hegelistoj, kaj nun nihilistoj. Ni vidos, kiel vi ekzistos en malplena malplenaˆˆo, en senaera spaco; kaj nun sonorigu, mi petas vin, frato Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, jam estas tempo por mi trinki la kakaon.” kakaon.” Nikolao Petroviˆ Pe troviˆc sonorigi son origiss kaj ekkriis: ekkrii s: “Dunjaˆ “Dunj aˆsa!” sa!” Sed anstat a nstata˘ a˘ u Du Dunj njaˆ aˆsa sa sur la terason venis Feniˆ Feniˆcka cka mem. Tio estis juna virino, virino , dudektrijara, dude ktrijara, blanka kaj rondeta, kun malhelaj haroj kaj okuloj, kun ruˆ gaj gaj kaj plenaj lipoj, kiel ˆ portis puran perkalan tiuj de infano kaj kun malgrandaj delikataj manoj. Si ˆ portis grandan veston; blua nova tuko malpeze malp eze kuˆsis sis sur ˆsaj sa j ronda r onda j ˆsultro sultr o j. Si tason da kakao kaj metinte ˆgin gin anta˘ u Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, ruˆgiˆ giˆgis: gis: varma sango ˆ disfluis kiel ruˆga ga ondo sub la maldika ha˘ uto uto de ˆsia sia aminda vizaˆ go. go. Sajnis, 4

Vi ˆsanˆ sa nˆgis ˆcio ci on ˆci.

ˆ * Capitro

V *

19

ke ˆsi riproˆ rip roˆcas cas al si, ke ˆsi venis, veni s, kaj samtemp samt empe, e, ˆsi si kvaza˘ kvazau˘ sentis, sent is, ke ˆsi si havas la rajton veni. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc severe sulkigis sulkig is la brovojn, brovo jn, kaj Nikolao Petroviˆc konfuziˆ gis. gis. “Bonan tagon, Feniˆcka”, cka”, diris li tra la dentoj. “Bonan tagon”, respondis ˆsi si per nela˘ uta, uta, sed sonor s onoraa voˆco, co, kaj foriri f oririss malˆ rapide, ˆetinte ne rimarkate rigardon al Arkadio kiu amike ridetis al ˆsi. Si paˆsis sis iom balanc bal anciˆ iˆgante, gante, sed anka˘ u tio estis est is belet be letaa ˆce ce ˆsi. si. Sur la teraso teraso dum kelk kelkee da minutoj minutoj regis regis silent silento. o. Pa˘ ulo Petroviˆ Petr oviˆc trinki tri nkiss sian kakaon, kaj subite li levis la kapon. “Jen la sinjoro nihilisto kompleze iras al ni”, diris dir is li duonvoˆ duonvoˆce. ce. Efektive, en la gardeno gârdeno iris Bazarov, transpaˆsante sante la florbedo jn. Lia tola palto kaj pantalono pantalo no estis malpurigita malpur igita j de koto; marˆca ca kroˆca ca vegetaˆo o serpente serp ente ˆcirka˘ kauis u ˘ is la supron de lia malnova, malnova, ronda ˆcapelo; capelo; en la dekstra mano li tenis malgrandan sakon; en la sako moviˆ gis io vivanta. Li rapide proksimiˆgis gis gis al la teraso, iom klinis la kapon kaj diris: “Bonan tagon, sinjoroj; pardonu, ke mi venas malfrue; mi tuj revenos; mi devas loki ien miajn kaptitojn.” “Kion vi havas, hirudojn!” demandis Pa˘ ulo ulo Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Ne, ranojn.” ˆ vi manˆgas “Cu gas a˘ u edukas ilin!” “Ili servas al mi por eksperimentoj”, indiferente diris Bazarov kaj iris en la domon. “Li tranˆcos cos ilin”, diris Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc. c. “Li ne kredas je la principoj, sed kredas je la ranoj.” Arkadio kompate rigardis rigar dis la onklon; onklo n; Nikolao Petroviˆc levis kaˆ kaˆse se la ˆsulsultrojn. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc mem rimarkis, rimar kis, ke lia sprita sprit aˆo malsukcesis malsukce sis kaj komencis komenci s paroli pri la terkulturaj aferoj kaj pri la nova intendanto, kiu plendis al li, ke la servisto se rvisto Foma “diboˆ “dib oˆcas”, cas”, kaj ta˘ ugas por nenio. “Tia Ezopo li estas”, diris ugas la intendanto, “ˆcie cie li akiris malbonan malb onan famon, famon , servas ne longe kaj foriras kun sia malsaˆgeco.” geco.”

PATROJ KAJ FILOJ

20

ˆ Capitro VI Bazarov revenis, sidiˆgis gis ˆce ce la tablo kaj komencis rapide trinki teon. Amba˘ u fratoj to j silente rigardis unu la alian, kaj Arkadio kaˆ kaˆsate sate rigardis rigar dis jen la patron, patro n, jen la onklon. ˆ vi estis “Cu e stis malproksime?” ma lproksime?” demandis fine Nikolao Petroviˆc. c. ˆ la marˆ “Ce co, co, apud la tremola arbaro. Mi fortimigis fortimigis kvin, ses skolopojn; vi povas mortpafi ilin, Arkadio.” “Kaj “Ka j vi ne ˆcasas?” casas ?” “Ne.” ˆ vi vin okupas “Cu okupas speciale speciale per la fiziko fiziko?” ?” demandi demandiss siavice siavice Pa˘ ulo ulo Petroviˆ ov iˆc. ˆ “Per la fiziko, jes. Generale per la natursciencoj.” “Oni diras, ke la ˆgermanoj germanoj en la lastaj jaroj faris faris grandajn progresojn progresojn en tiuj tiu j ˆci ci scienc sci encoo j.” “Jes, la germanoj estas niaj instruantoj en ili”, respondis indiferente Bazarov. La formon “ˆ germa g ermanoj” noj”,, malo malofte fte uzata uzatan n en la rusa rusa ling lingvo vo,, Pa Pa˘ ulo, ulo ˘ , PePetroviˆc uzis u zis en ironia ironi a senco, s enco, sed neniu rimarkis rimar kis la spritaˆ s pritaˆon. on. “Vi tiel alte ˆsatas satas la germanojn?” germano jn?” diris Pa˘ ulo ulo Petroviˆc kun afektita afekt ita gengêntileco. tileco. Li komencis komencis senti senti sekreta sekretan n incito inciton. n. Lia aristokra aristokrata ta naturo ne povis povis ˆ tiu filo de kuracisto ne sole toleri la plenan indiferentecon de Bazarov. Ci ne sentis sin genata, gênata, li eˆc respondis seke kaj nevolonte nevolonte,, kaj en la sono de lia voˆco co esti es tiss audebla u˘debla io kruda, preska˘ u malrespekta. “La tieaj scienculoj estas bravaj homoj.” “Jes, jes. Pri la rusaj scienculoj via opinio ne estas kredeble same flata?” “Vi eble estas prava.” “Via senpartieco estas tre la˘ udinda”, udinda”, diris Pa˘ ulo, ulo, Petroviˆc, c, sin rektigante rekt igante kaj ˆetante la kapon iom posten. . . “Sed Arkadio Nikolaiˆc ˆus rakontis al ni, ke vi akceptas neniun a˘ utoritaton? Vi ne kredas je ili?” utoritaton? “Kial “Kial mi devas devas akcepti akcepti ilin? ilin? Kaj al kio mi devas devas kredi? kredi? Se oni diras al mi ion saˆgan, gan, mi konsentas, jen estas ˆcio.” cio.”

ˆ * Capitro

VI *

21

“La germa g ermano nojj do ˆciam ciam diras d iras ion saˆ sagan?” gân?” demandis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, kaj lia vizaˆgo go prenis tiel indiferentan kaj meditan esprimon, kvaza˘ u li tuta dronus en io supertera. “Ne ˆciuj”, ciuj”, respondis Bazarov kun haltigata oscedo, kvaza˘ u dezirante montri, ke li ne volas da˘urigi urigi la diskuton. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc ekrigardis ekrig ardis Arkadion, kvaza˘ u por komprenigi al li: Oni ne povas nei, ke via amiko estas est as ˆgentila gentila homo. “Kio koncernas min”, rekomencis li, ne sen iom da peno: “mi devas humile konfesi, konfesi, ke mi ne amas la germanojn. Pri la rusaj germanoj mi eˆc ne parolas; parolas; oni ja scias, scias, kiaj kiaj birdoj birdoj ili ili estas estas.. Sed eˆc la germa germanaj naj germa germanoj noj ne guas gûas mian ˆsaton. saton. Iam ili estis e stis ankora˘ u tolerebl tolereblaj: aj: ili havis havis homojn, kiaj Schil Schiller ler,, Goethe. . . Mia frato alte ˆsatas satas ˆci ci tiujn verkistojn. . . Sed nun ili havas havas nur ia jn hêmiistojn êmiistojn kaj materialistojn. materialistojn. . . ” “Bona hêmiisto estas pli utila, ol plej bona poeto”, po eto”, interrompis Bazarov. “Vere “Vere?” ?” diri diriss Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kaj kvaza˘ u ekdorman ekdormante, te, iomete iomete levis levis la brovojn. “Do la arto ˆsajnas sa jnas al vi tute tut e senvalora?” “La arto akiri monon, a˘ u ne ekzistas plu la hemorojdoj!” ekkriis Bazarov kun malestima rideto. “Perfe “P erfekte kte.. Jen kiel vi bonvola bonvolass ˆserci. serci. Vi do ˆcion cion neas? neas? Bone. Bone. Vi do kredas sole je la scienco?” “Mi jam havis la honoron diri al vi, ke mi kredas je nenio; kaj kio estas la scienco — la scienco generale? gênerale? Ekzistas sciencoj, same kiel metioj, profesioj; sed la scienco en la senco generala gênerala tute ne ekzistas.” “Tre “T re bone. Kaj koncer koncerne ne la aliajn principojn, principojn, akcept akceptitajn itajn en la homaj homaj rilatoj, vi havas la saman nean opinion?” ˆ tio estas juˆga “Cu ga esploro?” demandis Bazarov. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc iom i om paliˆ pal iˆgis. gis. . . Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c opiniis opiniis necesa sin miksi en la diskuton. “Jam “Jam ni pli detale parolos parolos pri ˆci ci tiu temo kun vi, kara E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc; c; ni ekscios ekscios vian opinion, opinion, kaj klarig klarigos os nian. Kio koncerna koncernass min persone, persone, mi tre gojas, gôjas, ke vi okupas okupas vin vin per la naturs natursci cienc encoj. oj. Mi a˘ udis, udis, ke Liebig faris rimarkindajn eltrovojn pri la sterkado de la tero. Vi povas helpi min en miaj agronomiaj laboroj: vi povas doni al mi utilan konsilon.” “Mi estas al via dispono, Nikolao Petroviˆ Petroviˆc: c: sed dume ni lasu Liebigon. Anta˘ u ol oni prenas libron en la manojn, oni devas lerni legi, kaj ni ne scias ankora˘ u la abc.” Nu, mi vidas, ke vere vi estas nihilisto, pensis p ensis Nikolao Petroviˆc. c. “Tamen, ne rifuzu al mi viajn servojn en okazo de bezono”, aldonis li voˆ ce. ce. “Kaj nun, frato, temp o venis por p or ni interparoli kun la intendanto.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc sin levis de la seˆ go. go. “Jes”, diris li, rigardante rigardante neniun, “malbone estas travivi kvar, kvar, kvin jarojn en la kampar amparo, o, malp malprok roksi sime me de la grandaj grandaj spir spirit itoj! oj! Oni Oni balda˘ balda˘ u fariˆ fariˆ gas gas

ˆ * Capitro

VI *

22

malsaˆgulo. g ulo. Oni Oni penas penas ne forges forgesii tion, tion, kion oni instru instruis is al ni, ni, sed, sed, ho ve, venas tago, kiam montrigas, ke ˆcio cio ˆci ci estas malsaˆ gaˆ gaˆo, o, kaj oni diras al ni, ke la prudentaj homoj ne plu sin okupas per tiaj sensignifaj aferoj kaj ke ni ˆ estas malprogresemaj homoj. Kion fari! Sajnas, ke la junularo estas nun pli saˆga, ga, ol ni.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc malrapide malra pide sin turnis turni s sur la kalkanumoj kalkanumo j kaj malrapide malr apide eliris. e liris. Nikolao Petroviˆc sekvis lin. ˆ li ˆciam “Cu ciam estas e stas tia?” t ia?” demandis malvarme Bazarov Arkadion, tuj kiam la pordo fermiˆ gis gis post amba˘ u fratoj. “A˘uskult uskultu, u, E˘ ugeno u geno,, vi estis estis tro kruda kruda por li”, li”, diri diriss Ark Arkadio adio.. “Vi “Vi lin lin ofendis.” ˆ vere? Eble mi devas “Cu devas dorloti ilin, ˆci ci tiujn provincajn aristokratojn! ˆ Cio estas nur memamo, memamo, kutimoj kutimoj de leono, afekteco afekteco.. Kial Kial li ne da˘ urigis urigis sian rolon rolon en Peterbu Peterburgo, rgo, se tia estas lia naturo. naturo. . . cetere, cetere, Dio benu lin! lin! Mi trovis trovis maloftan ekzempleron de dytiscus marginatus, marginatus, ˆcu cu vi konas konas la specon? Mi montros gin gîn al vi.” “Mi promesis al vi rakonti lian historion”, komencis Arkadio. “La historion de la skarabo?” “Lasu, E˘ ugeno u geno.. La histor historio ion n de mia onklo. onklo. Vi vidos, vidos, ke li ne estas estas tia homo, kia vi lin imagas. Li meritas kompaton, ne ridon.” “Mi ne kontra˘ udiras; udiras; sed vi lasu lin.” “Oni devas esti justa, E˘ ugeno.” ugeno.” “De kie tia konkludo?” “Mi petas vin, a˘ uskultu...” u skultu...” Arkadio rakontis al li la historion de sia onklo. La leganto, trovos gin gîn en la sekvanta sek vanta ˆcapitr cap itro. o.

PATROJ KAJ FILOJ

23

ˆ Capitro VII Pa˘ ulo ulo Petroviˆc Kirsanov Kirsan ov estis komence edukata en e n la patra domo, same kiel lia pli juna frato, Nikolao, poste en la Instituto de l’ paˆgioj. gioj. De la plej junaj jaroj li estis rimarkinde bela; li estis memfida, iom ˆsercema kaj iel kokete kolerema — li ne povis ne plaˆci. ci. Li komencis aperi ap eri ˆcie, cie, kiam li fariˆ fa riˆ gis gis oficiro. ˆ Cie oni akceptis lin kun malfermitaj brakoj, li estis dorlotata, trouzis sian sukceson, faris far is diversajn diversa jn freneza f renezaˆˆojn, ojn , sed se d eˆc tio t io ne malutilis lin. La virinoj perdis la kapon pro l’ amo al li, la viroj nomis lin afektulo, sed sekrete enviis lin. lin. Li loˆ loˆgis, gis, kiel ni jam diris, kune kun la frato, kiun li amis sincere, kvankam li tute ne similis lin. Nikolao Petroviˆ c iom lamis, havis malgrandan malgra ndan vizaˆgon gon kun agrablaj, sed iom malˆgojaj gojaj trajtoj, malgrandajn nigrajn okulojn, kaj molajn maldensajn harojn; li ne estis diligenta, sed volonte legis kaj evitis la socie societon ton.. Pa˘ ulo Petroviˆ Petroviˆ c neniun vesperon pasigis pasigis hejme, estis fama per siaj kuraˆgo go kaj korpa lerteco (li estis la unua, kiu enkondukis la modon de la gimnastikaj ekzercoj inter la eleganta junularo) kaj tralegis ne pli multe, ol kvar, kvin francajn librojn. Dudekok-jara li jam estis kapitano; brila kariero estis malfermita malfer mita al li. Subite Subit e ˆcio cio ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgis. gis. Oni memoras ankora˘ u hodia˘ u en Peterburgo la princinon R. En la tempo, ˆ havis bone pri kiu ni parolas, ˆsi sin montris iafoje iafo je en la peterburga p eterburga societo. Si edukitan kaj bonmanieran edzon, sed iom malsaˆ gan, kaj ne havis infanojn. gan, ˆ Si subite forvojaˆgadis gadis eksterlandon, subite revenadis Rusujon, entute vivis ˆ havis famon de senpripensa koketulino, kun fervoro sin strangan vivon. Si donis al ˆciuj ciuj plezuroj, dancis gis gîs falo, ridis ka j ˆsercis kun junuloj, kiujn ˆsi akceptis anta˘ u la tagmanˆ go go en la duonlumo duo nlumo de sia salono, salono , kaj nokte ˆsi si ploris kaj preˆgis, gis, ne povan povante te ie a jn trovi trovi trankvilo trankvilon. n. Ofte gis gîs la mateno ˆsi si kuris en sia ˆcambro, cambro, malespere tordante tordante la manojn, a˘ u sidis, pala kaj tremanta anta˘ u psalmaro. Venis la tago, kaj jen subite ˆsi ree fariˆ gis gis eleganta sinjorino, ree faris vizito jn, ridis, babilis kaj sin s in ˆetis renkonte al ˆcio, cio, kio povis p ovis doni do ni al ˆsi si ˆ korpo plej ple j malgran malg randan dan distr di straaˆon. on . Sia korp o estis esti s admirinde admir inde gracia; gr acia; ˆsia sia harligo har ligo de ora o ra koloro kaj peza kiel oro, falis ˆgis gis la genuoj, sed neniu nen iu povus p ovus ˆsin sin nomi belulino. En ˆsia sia tuta vizaˆgo go belaj estis estis nu nurr la okuloj, kaj eˆ c ne la okuloj mem — ili estis ne grandaj kaj grizaj — sed ilia rigardo rapida kaj profunda, senzorga ˆgis gis braveco kaj meditema gis gîs malespero — enigma rigardo. Io eksterordinara

ˆ * Capitro

VII *

24

ˆ sin brilis en ˆsi si eˆc tiam, kiam ˆsia sia lango babilis vortojn plej sensignifajn. sensignifa jn. Si vestis tre elegante. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc renkontis ˆsin sin en balo, dancis danc is kun ˆsi mazurkon, mazur kon, dum kiu li ne diris eˆc unu prudentan prudentan vorton, vorton, kaj pasie ekamis ekamis ˆsin. sin. Kutiminta Kutiminta al la venkoj, li anka˘u tie ˆci ci rapide atingis la celon; sed la facileco de la triumfo ne malvarmigis malvarmigis lin. lin. Kontra˘ Kontra˘ ue: ue: li ankora˘ ankora˘ u pli dolore, pli forte kroˆciˆ ciˆ gis gi s al ˆci ci tiu virino, en kiu, eˆc en la momento, kiam ˆsi si sin donis tuta, ˆciam ciam restis ankora˘ u io kaˆ kaˆsita sita kaj ne atingebla, kien neniu povis penetri. Kio estis sur la ˆ jnis, ke ˆsin fundo de ˆci ci tiu koro? Dio sola povas tion scii. Sajnis, Sa sin regas iaj sekretaj sekreta j kaj de ˆsi mem ne konataj fortoj; forto j; ili ludis kun ˆsi, kiel ili volis; ˆsia sia malgranda ˆ tuta konduto preinteligenteco ne povis kontra˘ ustari ustari iliajn kapricojn. Sia zentis vicon de nekonsekvencaj agoj; la solajn leterojn, kiuj povus veki la suspekton susp ekton de ˆsia sia edzo, edzo , ˆsi si skribis al homo, preska˘ u fremda fre mda al ˆsi; si; kiam kia m ˆsi si amis, ami s, ˆsia sia amo spiris malˆgojon: go jon: ˆsi si ne ridis kaj ne ˆsercis serc is plu kun tiu, kiun ˆsi elektis, elekti s, a˘uskultis uskultis kaj rigardis rigardis lin kvaza˘ u kun miro. miro . Iafoje, Iafo je, plej ofte subite, ˆci ci tiu miro fariˆgis gis malvarma teruro; terur o; ˆsia sia vizaˆgo go prenis senvivan sovaˆgan gan esprimon; espri mon; ˆsi si sin ˆslosis slosis en la dormoˆcambro cambro kaj la ˆcambristino, cambrist ino, almetinte almet inte la orelon orelo n al la seruro, serur o, povis a˘ udi udi ˆsiajn siajn haltigatajn haltigata jn plorego jn. Pli ol unu fojon, fo jon, revenante hejmen de amkunveno, Kirsanov sentis se ntis en la koro la mordantan morda ntan maldolˆcon, con, kiu naskiˆ na skiˆ gas gas post definitiva malsukceso. “Kion plu mi deziras?” demandis li sin mem, kaj lia koro ˆciam ciam sopiris sopir is al io. i o. Fo je li donaci d onaciss al a l ˆsi si ringon ringo n kun k un ˆstono, stono , sur s ur kiu estis gravurita sfinkso. “Kio gi gî estas!” demandis ˆsi, “sfinkso?” “Jes”, respondis li, “kaj la sfinkso estas vi.” ˆ vi “Mi?” “Mi?” demandi demandiss ˆsi si kaj malrapi malrapide de levis levis al li enigman enigman rigardo rigardon. n. “Cu scias, ke tio tre flatas min?” aldonis ˆsi si kun delikata delikata rideto, kaj ˆsiaj siaj okuloj rigardis same strange. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc suferis sufer is eˆc tiam, kiam la princino princ ino R. lin amis; sed kiam ˆsi ˆ fariˆgis gis malvarma por li, kaj tio okazis balda˘u, u, li preska˘ u freneziˆ gis. gis. Jaluzo manˆgegis gegis lin, li ne lasis ˆsin sin trankvila, trank vila, kaj ˆcie cie sekvis ˆsin; sin; lia senˆcesa cesa perseper sekuto ˆsin tedis kaj ˆsi si forveturis eksterlandon. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc eksiˆgis g is el la armeo malgra˘ u la petoj de la amikoj, malgra˘ u la admonoj de la superuloj, kaj forveturis por sekvi la princinon; kvar jarojn li pasigis en fremdaj landoj jen sekvante sekvante ˆsin, jen forlasante ˆsin kun la intenco ne plu ˆsin sin revidi. Li hontis hontis anta˘ u si mem, mem, li indign indignis is pro la propra propra malfortec malforteco. o. . . sed nenio nenio helpis. helpis. ˆ bildo, ˆci Sia ci tiu nekomprenebla, preska˘ u sensenca, sed ˆcarma carma bildo tro profunde eniˆgis gis en lian koron. En Badeno iliaj rilatoj rekomenciˆ gis gis preska˘ u kiel anta˘ ue. ue. Anta˘ uvidante neeviteblan disiˆ uvidante gon, gon, li deziris almena˘ u resti res ti ˆsia amiko, ami ko, ˆ kvaza˘ u amikeco amikeco kun tia virino virino estus ebla. ebla. . . Si sekrete forlasis Badenon, kaj de tiu tempo temp o ˆciam ciam evitis Pa˘ ulon. Li revenis Rusujon, penis ekvivi la anta˘ ulon. uan uan vivon, vivon, sed ne povis reveni reveni sur la iaman vojon. Kvaza˘ Kvaza˘ u venenita li vagis de loko al loko; li ankora˘u faris vizitojn, konservis konservis ˆciujn ciujn kutimojn de eleganta eleganta

ˆ * Capitro

VII *

25

sinjoro; li povis sin glori per du, tri novaj venkoj; sed li esperis plu nenion de si mem, de aliaj, kaj nenion entreprenis. entreprenis. Li maljuniˆ maljunigis, gîs, griziˆgis; gis; bezono fariˆgis gis por li sidi vespere en la klubo, kie, manˆgata gata de la galo kaj enuo, li indiferente disputis en societo de fra˘ uloj, uloj, — ˆcio cio ˆci, ci, kiel oni scias, estas malbona signo. Pri edziˆgo go li kompre komprenebl neblee ne pensis. Dek jaroj pasis pasis tiamaniere tiamaniere,, un unuton utone, e, senfruk senfrukte te kaj rapide, rapide, terure rapide. rapide. Nenie Nenie la tempo kuras tiel rapide, rapide, kiel kiel en Rusujo; en la malliberejo, oni diras, gi gî kuras ankora˘ u pli rapide. rapide. Foje, dum tagmanˆ go go en la klubo Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc eksciis pri la morto de la princino ˆ mortis en Parizo R. Si Parizo en stato proksima proksima de frenezo. frenezo. Li leviˆ gis de la tablo kaj longe paˆsis sis en la ˆcambroj cambroj de la klubo, haltante kvaza˘ kvaza˘ u ˆstonigita stoni gita apud la tabloj tabloj de la kartludan artludantoj, toj, sed ne revenis revenis hejmen hejmen pli frue, frue, ol ordinare. ordinare. Po Post st iom da tempo li ricevis ricevis paketon, paketon, adresit adresitan an al lia nomo: nomo: en gi gî estis la ringo, ˆ kiun li donis al la princino. Si trastrekis la sfinkson per krucforma linio kaj petis, ke oni diru al li, ke la kruco estas la solvo de la enigmo. Tio okazis en la komenco de la jaro 1848a, en la sama tempo, kiam Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, perdinte la edzinon, venis Peterburgon. Peterburgon . Pa˘ ulo Petroviˆ Petr oviˆc preska˘ pre ska˘ u ne vidis la fraton de la tempo, kiam Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c ekloˆ gis gis en la kamparo: la edziˆgo g o de la lasta koincidis kun la unuaj tagoj de la rilatoj de Pa˘ ulo Petroviˆ Petroviˆc kun la princino. Reveninte de la fremdaj fremda j lando j, li vizitis Nikolaon Petroviˆ Petroviˆc kun la intenco gasti ˆce ce li du, tri monatojn monato jn kaj gui gûi lian feliˆcon, con, sed li restis de li nur unu semajnon. La diferenco en la situacio de amba˘ u fratoj estis estis tiam tro granda. granda. En la jaro 1848a la diferenco diferenco malgrand malgrandiˆ iˆ gis: Nikolao Nikolao Petroviˆc perdis p erdis la edzinon, edzin on, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc la rememorojn; rememoro jn; post la morto mort o de la princino princ ino li penis p enis ne pensi p ensi pri pr i ˆsi. si. Sed Nikolao Nikola o Petroviˆc havis la senton se nton de regule r egule pasigita pasigita vivo: vivo: lia filo kreskis kreskis anta˘ anta˘ u li liaj aj okul okuloj; oj; Pa˘ ulo, ulo, kontra˘ kontra˘ ue, ue, malˆgoja goja fra˘ ulo, komencis la krepuskan periodon de la vivo, periodon de beda˘ ulo, uroj, uroj, similaj al esperoj, de esperoj similaj al beda˘uroj, uroj, kiam la juneco jam pasis kaj la maljuneco ankora˘ u ne komenciˆ gis. gis. ˆ tiu tempo estis pli malfacila por Pa˘ Ci ulo ulo Petroviˆc ol por iu a jn: perdinte sian estintecon, estinte con, li perdis p erdis ˆcion. cion. “Mi ne invitas invitas vin nun en Marinon”, Marinon”, diris al li foje Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc (li donis ˆci ci tiun nomon al sia bieno por honori la edzinon), “vi enuis tie, kiam Mario vivis ankora˘ u, u, kaj nun?” “Mi tiam estis ankora˘ u malsaˆga ga kaj vanta”, respondis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc, c, “nun se ne pli saˆga, ga, mi estas pli trankv trankvila ila.. Kontra˘ Kontra˘ ue, u e, se vi permesas, mi estas preta nun resti rest i de vi por p or ˆciam.” ciam.” Anstata˘ u respo res pondi ndi Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc ˆcirka˘ cir ka˘ uprenis lin; sed pasis unu jaro uprenis kaj duono, anta˘ u ol Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc decidiˆ dec idiˆgis gis plenumi sian intencon. Sed unu fojon ekloˆginte ginte en la kamparo, li ne forlasis forlasis ˆsin plu, eˆc dum la tri vintroj, vintroj, kiujn Nikolao Petroviˆc pasigis en Peterburgo kun la filo. Li komencis multe legi, plejparte angle; tutan sian vivon li aranˆgis gis la˘ u la angla maniero, malofte vizitis la najbarojn kaj forlasis la hejmon nur por la elektoj, dum kiuj li

ˆ * Capitro

VII *

26

ordinare silentis, silentis, nur malofte malfermante malfermante la bu buˆˆson son por inciti kaj timigi la bienulojn de la malnova generacio per siaj liberalaj diroj, ne proksimiˆgante gante ˆ tiuj kaj tiuj akuzis lin pri tamen al la reprezentantoj de la generacio nova. Ci fiereco; ˆci ci tiuj kaj tiuj respektis lin pro liaj perfektaj aristokrataj aristokrataj manieroj, pro la famo pri liaj venkoj, venkoj, pro tio, ke li sin bele vestis vestis kaj ˆciam ciam loˆ gis gis en la plej bona ˆcambro cambro de la plej bona hotelo; pro tio, ke li ordinare bone manˆ gis kaj eˆc foje fo je tagmanˆ tagma nˆ gis gis kun Wellington elling ton ˆce ce Ludoviko Filipo; Filip o; pro tio, ke li l i ˆciam ciam kunprenis vojaˆgan gan arˆ gentan gentan skatolon kaj banujon; pro tio, ke li ˆciam ciam odoris eksterordinarajn, admirinde “noblajn” parfumojn; pro tio, ke li majstre ludis viston kaj ˆciam ciam perdis; fine, oni respektis lin pro lia neriproˆcebla cebla honesteco. La sinjorino j nomis lin ˆcarma carma melankoliulo, sed la virinoj virino j ne ekzistis plu por li. “Vi do vidas, E˘ ugeno”, diris Arkadio, finante sian rakonton, “kiel maljuste ugeno”, vi juˆgis gis mian onklon! Mi ne parolas pri la servoj, kiujn li faris al mia patro, pli ol unu fojon donante al li sian tutan monon; vi ne scias, kredeble, ke ilia bieno ne estas dividita; li ˆciam ciam estas preta helpi iun ajn aj n ka j ˆciam ciam defendas la aferojn de la kamparanoj, kvankam parolante kun ili, li sulkigas la frunton kaj flaras flaras odekol odekolon onon. on. . . ” “Konata afero: la nervoj”, interrompis Bazarov. “Eble, “Eble, sed li havas havas tre bonan koron. koron. Fine, Fine, li estas estas tre intelig inteligen enta. ta. Kiajn konsil onsilojn ojn li don donis is al mi. . . preci precipe. pe. . . preci precipe pe pri la rilat rilatoj oj al la virinoj. virinoj.”” “Ah! “Ah! Kiun Kiun brogis brogis varmeg varmegaa lakto, lakto, tiu blov blovas sur la malvarma malvarman. n. Konata Konata afero!” “Unuvorte”, da˘ urigis urigis Arkadio, “li estas profunde malfeliˆca, ca, kredu al mi; malestimi lin estas peko.” “Sed kiu malestimas lin?” respondis Bazarov. “Malgra˘ u ˆcio cio mi diras, diras , ke homo, kiu sian tutan vivon metis sur karton de la virina amo, kaj kiam la karto malgajnis, tiel mallevis la kapon, ke li ta˘ugas, ugas, plu por nenio, tia homo estas nur individuo de la vira sekso. Vi diras, ke li estas malfeliˆca: ca: mi kredas al vi, sed ne la tuta malsaˆgo go forlasis lin. Mi estas certa, ke li opinias sin brava brava homo tial, ke li legas Galignani kaj unu fojon en monato savas kamparanon de la vergoj.” “Ne forgesu la edukon, kiun li ricevis, la tempon, en kiu li vivis”, rimarkis Arkadio. ˆ homo devas mem eduki sin, “Lian edukon?” edukon?” interrompis interrompis Bazarov. Bazarov. “Ciu kiel kiel mi, ekzemple. ekzemple. . . Kio koncer koncernas nas la tempon, kial kial mi devas devas dependi de gi? gî? Prefere gi gî dependu de mi. Ne, mia kara, ˆcio cio ˆci ci estas malforteco, malforteco, vanteco! anteco! Kaj la misteraj rilatoj inter viro kaj virino! Ni, fiziologoj scias, kiaj ili estas. Studu la anatomion de la okulo: de kie povas deveni en gi gî la enigma rigardo, ˆ ˆci kia vi nomis ˆgin? gin? Cio ci estas e stas romantismo, romanti smo, sensencaˆ sense ncaˆo, o, putreco, putr eco, artismo. artis mo. Ni iru prefere rigardi la skarabon.” Amba˘ u amikoj iris en la ˆcambron cambron de Bazarov, en kiu jam ekregis medicine-

ˆ * Capitro

VII *

kirurgia odoro, miksita kun odoro de malkara tabako.

27

PATROJ KAJ FILOJ

28

ˆ Capitro VIII Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc ne longe ˆceestis ceestis la interparolon de la frato kun la intendanto, alta kaj malgrasa homo, kun dolˆca ca voˆ co co de ftizulo kaj kun ruzaj ruza j okuloj, kiu ˆciujn ciujn rimarkojn de Nikolao Petroviˆc respondis per: “Kompreneble, konata afero!” kaj penis prezenti la kamparanojn kiel drinkulojn drinkulojn kaj ˆstelistojn. stelistojn. La nova nova maniero administri la bienon knaris kiel neˆ neˆsmirita smirita rado, krakis kiel meblo, farita de kampara lignajisto el malseka malseka ligno. Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc ne perdis la kuraˆgon, gon, sed ofte sopiris kaj meditis: li sentis, ke sen mono la afero ne iros bone, kaj monon li preska˘u ne havis havis plu. Ark Arkadio adio diri diriss la veron: veron: Pa˘ ulo ulo Petroviˆc pli ol unu fojon fo jon helpis la fraton; pli ol unu fojon, fojo n, vidante kiel li vane rompas al si la kapon, serˆ cante cante rimedon sin savi savi el embaraso, embaraso, Pa˘ ulo Patroviˆc malrapide malra pide proksimiˆ proks imiˆgis gis al la fenestro kaj, metinte la manojn en la poˆsojn, sojn , murmuretis tra la dentoj: “Mais je puis vous donner de l’ argent” 5 , kaj don donis is al li monon; sed ˆci ci tiun tiun fojon li mem havis havis nenion, nenion, li do preferis preferis foriri. La disputoj pri la administrado administrado de la bieno ˆciam ciam enuigis lin; cetere, al li ˆciam ci am ˆsa sa jnis jn is,, ke k e Nikola Niko laoo Petrov Pet roviˆ iˆc malg ma lgra ra˘ u˘ tutaj siaj fervoro kaj diligenteco, alpaˆsas sas al la afero ne de la gusta gûsta flanko; sed montri, en kio estas la eraro de Nikolao Petroviˆ Pet roviˆc, c, li ne n e povus. p ovus. “Mia frato, frato , ne estas sufiˆce ce praktika”, pr aktika”, diris d iris li al si mem, “oni trompas t rompas lin.” Nikolao Petroviˆc, c, kontra˘ ue, ue, havis altan opinion pri la praktikaj kapabloj de Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kaj ˆciam ciam petis de li konsilon. “Mi estas homo mola, malforta, la tutan vivon mi pasigis malproksime de la mondo”, ofte diris li, “vi, kontra˘ue, ue, tiel multe vivis kun la homoj, vi bone konas ilin: vi havas aglan rigardon.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, responde al tiaj tia j vortoj, nur deturnis sin, sed li ne senigis la fraton de la iluzio. Lasinte Nikolaon Petroviˆc en la kabineto, li iris en la koridoron, kiu apartigis la anta˘ uan parton de l’ domo de la posta, kaj atinginte malaltan pordon, uan haltis hal tis ˆsancel san celiˆ iˆgante, gante, tordis la lipharojn kaj ekfrapis. “Kiu estas tie? Eniru!” Eniru !” eksonis ekson is la voˆco co de Feniˆcka. cka. “Tio estas mi”, diris Pa˘ ulo ulo Petroviˆ c kaj malfermis la pordon. Feniˆcka cka salt sa ltee levi le viˆ gis gîs de la seˆgo, go, sur kiu ˆsi si sidis kun sia infano; infan o; ˆsi transdonis trans donis ˆgin gin sur la brakojn de knabino, kiu tuj elportis ˆgin gin el la ˆcambro, cambro, kaj rapide 5

Sed mi povas doni al vi monon.

ˆ * Capitro

VIII *

29

ordigis sian tukon. “Pardonu, se mi malhelpis vin”, komencis Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, ne rigardante rigar dante ˆsin, sin, “mi volis nur peti vin. . . hodia˘ u, u, ˆsajnas, sajnas, oni sendas en la urbon. . . ordonu ordonu aˆceti ceti por mi verdan teon.” teon. ” “Verda “Verdan n teon” t eon”,, ripet ri petis is Feniˆcka, cka, “kiom “kio m da gi gî vi deziras!” “Duona “Du ona funto funt o sufiˆcas. cas . Sed mi vidas vid as ˆce ce vi ˆci ci tie ˆsanˆ sangon”, gôn”, aldonis aldon is li, ˆetante rapidan rigardon, kiu glitis anka˘ u sur la vizaˆgo go de Feniˆcka. cka. “Jen, la rulkurtenoj”, rulkurteno j”, diris li, vidante; ke ˆsi si ne komprenas lin. “Jes. Nikolao Petroviˆc donacis ilin al mi; sed jam longe ili estas ˆci ci tie.” “Jam longe mi ne estis ˆci ci vi. Nun vi havas havas ˆci ci tie belan loˆ gejon.” gejon.” “Dank’al “Dank ’al la bon boneco eco de Nikolao Petroviˆc”, c”, murmuretis murmureti s Feniˆcka. cka. “Vi loˆgas gas ˆci ci tie pli komforte, ol en la flankdomo?” demandis demandis Pa˘ ulo Petroviˆ ov iˆc gentile, gêntile, sed sen plej malgranda rideto. “Kompreneble, pli komforte.” “Kiu estas nun en la ˆcambroj, cambroj, kiujn vi okupis!” “Nun tie estas la lavistinoj.” “A!” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Pet roviˆc eksilentis. eks ilentis. “Nun li foriros”, for iros”, pensis pen sis Feniˆcka; cka; sed li ne foriris, forir is, kaj ˆsi si staris stari s anta˘ antau˘ li, kvaza˘ u ˆstonigita, stonigita, malforte movante movante la fingrojn. fingro jn. “Kial vi ordonis elporti vian etulon?” ekparolis fine Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc. c. “Mi amas infanojn, montru gin gîn al mi.” ˆ timis Pa˘ Feniˆcka cka tuta tu ta ruˆ rugiˆ gîˆgis gis pro konfuzo kaj ˆgojo. gojo. Si ulon ulon Petroviˆc: c: li preska˘ u neniam nenia m parolis parol is kun ˆsi. “Dunjaˆ “Dunj aˆsa”, sa”, vokis ˆsi, “alportu “alp ortu Mitjan, Mitja n, mi petas pet as vin (Feniˆ cka cka al neniu en la domo diris “ci”). Ne, atendu; oni devas vesti lin.” Feniˆcka cka sin direktis direk tis al la pordo. por do. “Ne grave”, diris Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Mi tuj”, respondis Feniˆcka cka kaj rapide eliris. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc restis sola, kaj nun tre atente ˆcirka˘ cirka˘ uriga urigardi rdis. s. La malmalgranda, granda, malalt malaltaa ˆcambro, cambro, en kiu li estis, estis, estis estis tre pura kaj agrabla agrabla.. En gi ˆ odoris la planko, anta˘ u nelonge kolorita, kamomil kamomiloo kaj meliso. meliso. Apud la muro staris seˆgoj goj kun dorsoj en formo de liroj; liro j; ili estis aˆcetitaj cetitaj de la mortinta mortinta generalo neralo en Po Poluj lujo, o, dum la militi militiro. ro. En un unu u angulo angulo staris malgranda malgranda lito sub kurteno kurteno muslina muslina,, flanke flanke de kofro kun feraj strioj strioj kaj kun ronda kovri kovrilo. lo. En la kontra˘ ua angulo brulis lampo anta˘ ua u malhela bildo de Nikolao Miraklofaranto; eta porcelana ovo kun ruˆ ga rubando pendis ligita al la a˘ureolo ga ureolo sur la brusto brusto de la sanktulo sanktulo.. Sur la fenestraj fenestraj platoj platoj verde verde brilis brilis vitraj vazoj kun konfita konfitaˆˆoj, preparitaj preparitaj en la pasinta jaro kaj zorge fermitaj; sur iliaj paperaj kovriloj kovriloj Feniˆ cka cka propramane propramane skribis skribis per grandaj literoj: “grosoj.” Nikolao Nikolao Petroviˆc tre amis tiun ˆci ci konfitaˆon. on. Sub la plafono, plafo no, sur longa ˆsnureto snureto penpen dis kaˆgo go kun mallongvos mallongvosta ta fringelo; fringelo; ˆsi si senˆ cese cese pepis kaj saltis kaj la kaˆ go go senˆcese ces e balanc bal anciˆ iˆgis gis kaj kaj tremis: tremis: kanabaj anabaj grajnoj kun malforta malforta bruo falis falis sur

ˆ * Capitro

VIII *

30

la plankon. Inter la du fenestroj super malgranda komodo pendis malbonaj fotografaj portretoj de Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc en diversaj diversaj pozoj faritaj de trapasanta artist a rtisto; o; apude pendis pen dis malsukces m alsukcesaa fotogr fo tografaˆ afaˆo o de d e Feniˆcka cka mem: senokula senoku la vizaˆgo go nenature ridis en nigra kadro — nenion plu oni povis distingi. Super Feniˆcka cka la generalo gener alo Jermolov, Jermo lov, en e n ˆcerkesa cerkesa mantelo minace sulkigis sulkig is la brovojn, brovo jn, rigardante la malproksimajn montojn de Ka˘ ukazo ukazo el e l sub su b silka si lka ˆsueto sueto por pingloj, falanta sur lian frunton. Pasis kvin minutoj; en la najbara najba ra ˆcambro cambro estis a˘ udebla udeb la bruo b ruo de paˆsoj so j kaj ka j murmureto. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ c prenis de la komodo malnovan malnovan malpuran libron, apartan volumon de nekompleta tuto Pafistoj de Massalski, kaj turnis kelke da paˆ goj. g oj. . . La pordo pordo malf malferm ermiˆ iˆ gis, gis, kaj eniris Feniˆcka cka kun Mitja sur la brakoj. ˆ surmetis al li ruˆgan Si gan ˆcemizon cemizon kun galono galon o sur la kolumo, kombis liajn harojn haro jn kaj viˆsis sis lian vizaˆ viz aˆgon: gon: li malfacile spiris, penis sin elˆsiri siri per la tuta korpo kaj svingis la manojn, mano jn, kiel faras ˆciuj ciuj sanaj infanoj; infano j; sed la eleganta ˆcemizo, cemizo, kiel oni povis rimarki, rimarki, faris faris impreso impreson n je li: esprimo esprimo de kont konten enteco teco brilis brilis sur lia tuta rondeta vizaˆ go. go. Feniˆcka cka ordigis o rdigis anka˘ u siajn harojn kaj surmetis novan tukon; sed ˆsi si povis resti, kia ˆsi si estis. Efektive, ˆcu cu estas en la mondo io pli ˆcarma, carma, ol juna, bela b ela patrino kun sana infano sur la brako! brako! “Kia bravulo”, diris karese Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Pet roviˆc kaj ka j tiklis tikl is la duoblan duobl an mentonon me ntonon de Mitja per la pinto de la longa ungo de sia montra fingro: la infano rigardis la fringelon kaj ekridis. “Tio estas via onklo”, on klo”, diris Feniˆcka, cka, klininte al li sian vizaˆ gon gon kaj delikate balancis balan cis lin, l in, dum Dunjaˆ D unjaˆsa sa kaˆse se metis me tis sur s ur la platon plato n de la fenest f enestro ro ekbruli e kbruligitan gitan bonodoran kandelon, lokinte sub gi gî kupran kup ran groˆson. son . “Kiom da monatoj li havas?” demandis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Ses monatojn; la dek-unuan dek-unuan de ˆci ci tiu monato li komencos komencos la sepan.” ˆ ne “Cu n e la okan, Feodosia Feodosia Nikolavna?” Nikolavna?” ne sen konfuzo sin miksis Dunjaˆsa sa en la interparolon. “Ne, la sepan; kion vi diras!” La infano ree ekridis, fikse rigardis rigardis la kofron kaj subite kaptis kaptis la patrinon per la tuta mano je la nazo kaj lipo j. “Petolulo”, “Petolulo”, diris Feniˆcka, cka, ne forigante forig ante sian vizaˆgon gon de liaj fingroj. “Li similas mian fraton”, rimarkis Pa˘ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Kiun li povus p ovus simili? s imili? pensis pe nsis Feniˆcka. cka. “Tio estas via onklo”, on klo”, ripetis rip etis ˆsi, si, jam per murmureto. “A! Pa˘ ulo! ulo! Jen kie vi estas!” eksonis subite la voˆ co co de Nikolao Petroviˆc. c. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c rapide sin turnis kaj sulkigis sulkigis la brovojn; brovojn; sed lia frato tiel ˆgoje, goje, tiel danke rigardis lin, ke li ne povis ne respondi al li per rideto. “Bravan knabon vi havas”, diris li kaj ekrigardis la horloˆgon: gon: “mi venis venis ˆci ci tien, por mendi teon. . . ” Kaj prenante indiferentan esprimon, Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc tuj forlas for lasis is la ˆcamcam bron. ˆ li venis ne invitite?” “Cu invitite? ” demandis deman dis Feniˆckan ckan Nikolao N ikolao Petroviˆc. c.

ˆ * Capitro

VIII *

31

“Jes. Li ekfrapis kaj eniris.” “Ka j Arkaˆsa sa ne estis est is plu ˆce ce vi!” ˆ mi ne devas reveni en la flankdomon, Nikolao Petroviˆc?” “Ne. Cu c?” “Por kio!” “Mi pensas, ke tio estos pli bona en la unua tempo.” “N. . . ne”, diris Nikolao Petroviˆ Petroviˆc kun ˆsanceliˆ sanceliˆ go kaj frotis sian frunton. go “Tio “T ion n oni devis devis pri frue. frue. . . Bonan Bonan tagon, tagon, grasu grasulo lo”, ”, diri diriss li subi subite te vivi viviˆ gante gânte kaj proksimiˆginte ginte al la infano, kisis lian vangon; poste li sin iom klinis kaj almetis la lipojn lipo jn al la mano de Feniˆ Feniˆcka, cka, kiu blanke brilis kiel lakto sur la ruˆ ga ga ˆcemizo cem izo de Mitja. Mit ja. “Nikolao Petroviˆ Petroviˆc! c! Kion vi faras!” fara s!” murmuretis la juna virino, kaj mallevis la okulojn, poste ˆsi si malrapide malrapide relevis relevis ilin. . . ˆcarma carma estis la esprimo de ˆsiaj siaj okuloj, kiam ˆsi si rigardis rigard is de malsupre kaj ridis karese kaj naive. Nikolao Petroviˆc koniˆgis gis kun Feniˆ eniˆcka cka en la sekvant sekvantaa maniero maniero.. Foje, anta˘ u tri jaroj, li estis devigita pasigi la nokton en gastejo en malproksima distrikta distrikta urbo. Lin surprizis agrable la pureco de la ˆcambro, cambro, kiun oni donis ˆ al li, la freˆseco sec o de d e la l a lita l ita tola tol aˆo: o: “Cu la mastrino estas germanino?” pensis li; sed li eraris. La mastrino estis rusino, virino kvindekjara, kvindekjara, pure vestita, vestita, kun intelig inte ligenta enta dolˆca ca vizaˆ viz aˆgo go kaj serioza parolmaniero. Li parolis paro lis kun ˆsi, si, trinkante teon; teo n; ˆsi si tre plaˆcis cis al li. Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc tiam tia m ˆus us transl tra nsloˆ oˆ giˆ giˆgis gis en sian novan domon, kaj ne dezirante dezirante havi servutulojn, kiel servistojn, servistojn, serˆ cis cis dungatojn. La mastrino, siaflanke, plendis pri la malgranda kvanto de la gastoj, pri la malfacilaj malfacilaj tempoj; li proponis al ˆsi si plenumi en lia domo la rolon de l’ ekoˆ nomino; nomino ; ˆsi si konsentis. Sia edzo mortis anta˘ u longe, lasinte al ˆsi si unu filinon Feniˆckan. ckan. Post du d u sema se majno jnojj Arina Ar ina Saviˆsna, sna, tia oni nomis la novan n ovan ekonomiekonom inon, venis kun la filino en Marinon kaj ekloˆ gis gis en la flankdomo flankdomo.. La elekto elekto de Nikolao Petroviˆc estis sukcesa. Arina enkondukis ordon en la domon. Pri Feniˆcka, cka, kiu estis tiam jam deksepjara, deksep jara, neniu parolis kaj ne multaj ˆsin sin vidis: ˆsi si vivis senbrue, senbrue , mode m odeste, ste, kaj nur dum la dimanˆcoj co j en la parohâ preˆ gejo gejo Nikolao Petroviˆc rimarkis rimar kis la delikatan profilon profil on de ˆsia sia blanka vizaˆ go. go. Tiel pasis pli ol unu jaro. Foje, matene, Arina venis en lian kabineton kaj, kiel ordinare, humile salutinte salutinte lin, demandis, demandis, ˆcu cu li povas povas helpi al ˆsia sia filino, al kiu fajrero el la kameno saltis en la okulon. okulon . Nikolao Petroviˆc kiel ˆciuj ciuj bienulo j, vivantaj ˆciam ciam hejme, sin okupis per p er la kuracado kaj eˆc venigis venigis malgrandan malgrandan homeopatian homeopatian apotekon. apotekon. Li ordonis al Arina tuj alkonduki la malsanulinon. malsanulinon. Eksciinte, Eksciinte, ke la sinjoro sinjor o vokas ˆsin, sin, Feniˆcka cka forte fo rte ektimis, ektimi s, ˆsi si iris tamen kun la patrino. patri no. Nikolao Petroviˆc kondukis ˆsin sin al la fenestro fenes tro kaj prenis preni s ˆsian sian kapon per amba˘ u manoj. Esplorinte Esplo rinte bon bonee ˆsian sian okulon, okulon , ruˆ rugan gân de la inflamo, li ordonis fari kompresojn, tuj mem preparis la medikamen medikamenton, ton, kaj disˆ disˆsirinte sirinte en pecojn sian naztukon, naztukon, montris, montris , kiel oni devas de vas meti ilin. ilin . Feniˆcka cka atente a˘ auskultis u˘skultis lin kaj kiam li finis, ˆsi si volis foriri. “Kisu la manon de la sinjoro, malsaˆ ga ga infano!” diris al ˆsi si Arina.

ˆ * Capitro

VIII *

32

Nikolao Petroviˆc ne n e donis d onis al ˆsi si la l a manon, ma non, kaj konfuzita konfuzi ta mem kisis ˆsian sian klinitan klinita n kapon je la hardisiˆgo. go. La okulo de Feniˆcka cka balda˘ baldau˘ resaniˆ gis, gis, sed la impreso, farita farit a de ˆsi si je Nikolao Petroviˆc, c, malaperis malap eris ne balda˘ baldau. u˘. Li senˆ s enˆcese cese vidis spirite spirit e ˆci ci tiun puran, delikatan, time levitan vizaˆ gon; gon; li sentis sub siaj manoj mano j ˆsiajn siajn molajn harojn, haro jn, vidis ˆsiajn siajn senpekajn lipojn malfermetitajn, malfermetitajn, de post kiuj brilis en la radioj radioj de l’ suno ˆsiaj siaj malsek malsekaj, aj, perlaj dentoj. dentoj. Li komen komencis cis tre atente atente rigardi ˆsin sin en la preˆ gejo, gejo, penis plej ofte ekparoli kun ˆsi. si. En la komenco ˆsi si estis iom sovaˆga, ga, kaj foje, anta˘ u la vespero, renkontinte lin sur vojeto, kiun la piediranto j faris tra sekala kampo, ˆsi si eniris en la altan densan d ensan sek se kalon, en ˆ kiu abunde kreskis cejanoj kaj absinto. Si kaˆ kaˆsis sis sin tie, por ke li ne vidu ˆsin. Li rimarkis rimarkis ˆsian sian kapon tra la ora reto de la spikoj, spikoj, de kie ˆsi si rigardis, rigardis, kiel sovaˆga ga bestet b esteto, o, kaj ka j amike kriis al ˆsi: si: “Bonan “Bona n tagon, tag on, Feniˆcka! cka! Mi ne mordas.” morda s.” “Bonan “Bona n tagon”, tagon ”, respondis resp ondis ˆsi, si, ne forlasante forla sante sian kaˆ kaˆsejon. sejon . Iom post iom ˆsi si komencis kutimi al li, sed ˆciam ciam ankora˘ u estis konfuzita en lia ˆceesto. ceesto. Subite ˆsia patrino Arina mortis pro hôlero. ôlero. Kion devis fari ˆ heredis de la patrino la amon al la ordo, prudenton kaj seriozan Fen Feniˆcka? ka? Si karakteron; karaktero n; sed s ed ˆsi si estis est is tiel ti el juna, ju na, tiel sola; Nikolao Petroviˆc estis es tis tiel t iel bona b ona kaj ka j delik delikata. ata. . . Senuti Senutile le estus estus rakont rakontii la ceteron. ceteron. . . “Vi diras, ke mia frato senceremonie senceremonie venis al vi!” demandis demandis ˆsin sin Nikolao Nikolao Petroviˆc. c. “Li ekfrap e kfrapis is kaj ka j eniris!” eni ris!” “Jes.” “Bone, bone. Donu al mi Mitjan, mi lin iom balancos.” Nikolao Petroviˆ Petroviˆc komencis levi la filon preska˘ u gis gîs la plafono, je granda plezuro de la etulo kaj je ne malgranda maltrankvilo de la patrino, kiu ˆce ce ˆciu ciu lia suprenflugo, etendis siajn manojn al liaj nudiˆ gintaj gintaj piedetoj. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc revenis r evenis en sian elegantan eleg antan kabineton, kies muroj muro j estis est is tapetap etitaj per bela papero de sovaˆ ga ga koloro, kun armiloj, pendigitaj sur multkol multkolora ora persa tapigo, kun nuksarbaj mebloj, kovritaj per malhele verda drapo, kun libroˆ libroˆsranko sranko renaissance renaissance el maljuna maljuna nigra kverko, kverko, kun bronzaj statuetoj sur belega belega skribota skribotablo, blo, kun fajrujo. fajrujo. . . Li sin ˆetis etis sur la kanapon, anapon, krucis krucis la manojn sub la kapo kaj restis senmova, preska˘u kun malespero rigardante la ˆ tial, ke li deziris kaˆsi plafonon. Cu si de la muroj tion, kion oni povi p oviss legi sur lia vizaˆgo, g o, a˘ u pro alia ka˘ uzo, uzo, li leviˆgis, gis, mallevis la pezajn kurtenojn de la fenestroj fenestro j kaj ree sin ˆetis etis sur la kanapon.

PATROJ KAJ FILOJ

33

ˆ Capitro IX En la sama tago Bazarov koniˆgis gis kun Feniˆcka. cka. Li promenis kun Arkadio en la gardeno gârdeno kaj klarigis al li, kial kelkaj arboj, precipe la junaj kverkoj, ne radikis. “Oni devas planti ˆci ci tie pli da arˆ gentaj poploj kaj abioj kaj tilioj, se vi gentaj volas, volas, submetinte submetinte fruktodonan teron. Jen la la˘ ubo bele kreskas”, aldonis li, ubo “ˆcar car la akacio akacio kaj siringo estas b onuloj, onuloj, ili ne bezonas zorgojn. Halt! iu estas tie.” En la la˘ ubo ubo sidis Feniˆcka cka kun Dunjaˆsa sa kaj Mitja; Mitja ; Bazarov Bazar ov haltis h altis kaj Arkadio salutis sa lutis Feniˆckan ckan per p er kapmovo, kiel malnovan amikino a mikinon. n. “Kiu estas tio?” demandis Bazarov tuj, kiam ili preterpasis. “Kiel beleta ˆsi si esta es tas! s!”” “Pri kiu vi parolas?” “Stranga demando: nur unu estas beleta.” Arkadio, ne n e sen konfuzo, kon fuzo, klarigis klarig is al li en e n kelke da vorto vort o j, kiu estas Feniˆcka. cka. “Hm!”, “Hm!”, diris diris Bazaro Bazarov, v, “via patro, oni vidas, vidas, amas la bonajn pecojn. Li plaˆ cas cas al mi, via patro. Li estas bravulo. bravulo. Sed oni devas devas koniˆ gi”, gi”, aldonis li kaj sin direktis al la la˘ubo. ubo. “E˘ugeno!” ugeno!” kun timo kriis al li Arkadio, “pli singarde, mi petas vin.” “Ne ekscitiˆgu”, gu”, respondis Bazarov, “ne hodia˘ u mi naskiˆgis, gis, mi konas la mondon.” Proksimiˆginte gint e al Feniˆcka, cka, li demeti dem etiss la ˆcapon. cap on. “Permesu, ke mi min prezentu al vi”, komencis li kun ˆgentila gentila saluto: “Mi estas amiko de Arkadio Nikolaiˆc ka j homo kvieta.” Feniˆ Feniˆcka cka levi le viˆgis gîs de la benko kaj silente rigardis lin. “Kia “Kia bela b ela infano! infano!”” da˘ urigis Bazarov. “Ne estu maltrankvila, mia rigardo urigis ˆ li al neniu ankora˘ u alportis alp ortis malfeliˆcon. con. Kial liaj lia j vangoj estas tiel ruˆ gaj? gaj? Cu ricevas dentojn?” “Jes”, “Jes” , respon res pondis dis Feniˆcka, cka, “li jam ja m havas kvar dentojn, dento jn, kaj ka j nun la dentkarno de ntkarno ree re e ˆsvelis sve lis.” .” “Montru “Montru lin al mi. . . ne timu, timu, mi estas kuraci kuracisto. sto.”” Bazarov Bazarov prenis la infanon sur la manojn. La etulo, je la miro de Feniˆ cka cka kaj Dunjaˆsa, sa, tute ne kontra˘ ustaris ustaris kaj ne ektimis.

ˆ * Capitro

IX *

34

“Mi vidas, vidas. . . Ne grava, grava, ˆcio cio estas en ordo: li havos havos fortajn dentojn. Se io okazos, okazos, alvoku min. Kaj vi mem, ˆcu cu vi estas sana?” “Sana, dank’al Dio.” “Kaj “Ka j vi?” aldonis Bazarov, Ba zarov, sin turnante al a l Dunjaˆsa. sa. Dunjaˆsa, sa, knabino tre modesta en la loˆ gejo kaj ridulino ekster la pordo, gejo anstata˘ u respondi eksplodis per rido. “Tre bone. Jen, mi redonas al vi vian heroon.” “Kiel trankvila trank vila li estis e stis sur viaj via j mano ma noj”, j”, diris Feniˆcka cka duonvoˆce, ce, repreninte repr eninte la infanon. ˆ “Ciuj infanoj estas trankvilaj, kiam mi prenas ilin”, respondis Bazarov, “mi konas sekretan rimedon por tio.” “La infanoj infano j sentas, se ntas, kiu amas ilin”, rimarkis Dunjaˆsa. sa. “Tute “T ute vere”, jesis Feniˆcka. cka. “Same Mitja ne al ˆciu ciu permesas, ke oni on i lin prenu sur la manojn.” “Kaj al mi, ˆcu cu li permesos p ermesos?” ?” demandis demandis Arkadio, Arkadio, kiu iom da tempo staris flanke, sed fine proksimiˆ gis gis al la la˘ ubo. ubo. Li logis al si Mitjan, sed la infano ˆetis etis la kapon posten post en kaj komencis krii; Feniˆcka cka konfu kon fuzi ziˆ gis. gîs. “Alian “Alian fojon, fo jon, kiam li kutimos al mi”, diris Arkadio Arkadio amike. Amba˘ Amba˘u amikoj foriris. “Kia oni nomas ˆsin?” sin?” demandis Bazarov. “Feniˆ “Feniˆcka. cka. . . Feodosia”, respondis Arkadio. Arkadio. “Kaj la˘ u la nomo de ˆsia sia patro. . . Anka˘ Anka˘ u tion oni devas scii.” “Nikolavna.” “Bene 6 . Al mi plaˆcas cas en ˆsi, si, ke ˆsi si ne estas est as tro konfuzit kon fuzita. a. Ekzistas Ekzist as persono pe rsono j, ˆ estas kiuj kondamnus kondamnus tion. Kia sensencaˆ sensencaˆo? Kial ˆsi si devas devas konfuziˆ konfuziˆ gi? gi? Si patrino, patr ino, do ˆsi estas esta s prava.” ˆ “Si estas prava”, prava”, rimarki rimarkiss Arkadi Arkadio, o, “sed mia patro. patro. . . ” “Anka˘ u li estas prava”, interrompis lin Bazarov. “Ne. “Ne. . . ne tia estas estas mia mia opini opinio. o.”” ˆ jnas, ke vi preferus ne dividi la heredaˆ “Sajnas, Sa heredaˆon.” “Kiel vi ne hontas supozi ˆce ce mi tiajn tia jn penso jn!” fajre fa jre ekkriis Arkadio. “Ne de tiu vidpunkto mi malla˘ udas mian patron; mi opinias, ke li devus edziˆ udas gi gi kun ku n ˆsi.” si .” “He, he!” trankvile diris Bazarov. “Kia grandanimeco! Vi do ne neas la gravecon de la edziˆ go; tion mi ne supozus pri vi.” go; La amikoj kelke kelke da paˆsoj soj iris silente. “Mi vidis la tutan bienon de via patro”, rekomencis rekomencis Bazarov. Bazarov. “La brutaro estas mizera, la ˆcevaloj cevaloj ta˘ ugas ugas plu por nenio. La konstrua konstruaˆˆoj anka˘ anka˘ u ne 6

Bone.

ˆ * Capitro

IX *

35

multe multe valoras, aloras, la laborist laboristoj oj ˆsajnas sajnas teruraj teruraj drinku drinkuloj; loj; la intend intendan anto to estas estas a˘u malsaˆgulo gulo a˘ u fripono, — la afero ne estas por mi ankora˘ u tute klara.” “Severa vi estas hodia˘ u, u , E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc.” c. ” “La bravaj bravaj kamparanoj amparanoj certe, certe trompos vian vian patron. patron. Vi konas konas la proverbon: ’La rusa kamparano trompos eˆc la bonan Dion’.” “Mi komencas konsenti kun la onklo”, rimarkis Arkadio, “vi havas tre malaltan opinion pri la rusoj.” “Ne grave grave!! La sola merito de la rusoj estas, ke ili pri si mem havas havas plej malalt malaltan an opinion opinion.. Grave Grave estas, ke dufoje du estas estas kvar, kvar, kaj ˆcio cio alia alia estas estas sensignifa.” “Anka˘ u la naturo estas sensignifa?” demandis Arkadio, medite rigardante la multkolorajn kampojn, bele kaj dolˆce ce lumigita jn de la subiranta suno. “Anka˘ u la naturo estas sensignifa, en tiu senco, kiel vi gin gîn komprenas. La naturo ne estas templo, sed laborejo, kaj la homo estas en gi gî laboristo.” En la sama momento de la domo alflugis al ili malrapidaj sonoj de violonˆ olonˆcelo. celo. Iu ludis sentplene, sentplene, kvank kvankam am per nelerta mano, la “Atendon”, “Atendon”, de Schubert, kaj kvaza˘ u mielo disfluis en e n la aero la dolˆca ca melodio. “Kiu ludas?” demandis Bazarov mirigita. “Mia patro.” “Via patro patr o ludas violonˆcelon?” celon ?” “Jes.” “Kian aˆ gon gon havas via patro?” “Kvardek kvar.” Bazarov subite eksplodis per rido. “Kial vi ridas!” “Kial? homo kvardekkvarjara, pater familias 7 , en la distrikto N. ludas la violo vio lonˆ nˆcelo ce lon! n!”” Bazarov ridis kaj ridis; sed Arkadio, kiom ajn granda estis lia respekto al la majstro ma jstro,, ˆci ci tiun fojon fo jon eˆc ne ekridetis. ekrid etis.

7

Familia patro.

PATROJ KAJ FILOJ

36

ˆ Capitro X Pasiss ˆcirka Pasi ci rka˘ u˘ du semajnoj. semajno j. La vivo en Marino Marino fluis unutone: unutone: Arkadio Arkadio vivis vivis kiel ˆ sibarito, sibarito, Bazarov Bazarov laboris. Ciuj en la domo kutimis al li, al liaj senceremoniaj manieroj, manieroj, al liaj paroloj paroloj mallon mallongaj gaj kaj sekaj. sekaj. Feniˆ eniˆcka, cka, pli ol la aliaj, aliaj, tiel tiel kutimis al li, ke foje fo je nokte ˆsi si ordonis, ke oni lin veku: Mitja havis konvulsiojn; Bazarov venis, kiel ordinare, iom ˆsercante, sercante, iom oscedante, restis ˆce ce ˆsi si du horojn kaj helpis helpis al la infano. infano. Sed, Sed, aliflank aliflanke, e, Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc per pe r ˆciuj ciu j forto for tojj de sia animo ekmalamis E˘ ugenon ugeno n Vasiliˆc: c: li opiniis opinii s lin fierulo, fierul o, bravaˆ culo, culo, cinikulo, cinikulo, plebano; li suspektis, ke Bazarov Bazarov ne estimas lin, eble malestimas malestimas lin, lin, Pa˘ ulon ulon Kirsanov! Nikolao Petroviˆc iom timis la junan “nihiliston”, kaj ka j dubis, ˆcu cu lia influo estas utila por p or Arkadio; sed li volonte a˘ uskultis uskultis lin, volonte ˆceestis ceestis liajn lia jn fizikajn fizikajn kaj hêmiajn êmiajn eksperimentojn. eksperimentojn. Bazarov Bazarov alportis kun si mikroskopon kaj dum longaj horoj estis okupata per gi. gî. Anka˘ Anka˘ u la servistoj kutimis kutimis al li, kvank kvankam am li mokis ilin: ilin: ili sentis sentis,, ke malgra˘ malgra˘u ˆcio cio li estas ilia egalulo, egalu lo, ne sinjoro. sinjor o. Dunjaˆsa sa volonte ˆsercis serci s kun k un li kaj kaˆ kaˆse, se, plensignife plensi gnife rigardis rigar dis lin, preterkurante kvaza˘ u juna koturnino; Petro, homo ekstreme memama kaj malsaˆga, ga, ˆciam ciam kun sulkigita sulkigita frunto, frunto, homo, kies tuta merito konsistis konsistis en tio, ke li havis ˆgentilajn gentilajn manierojn, sciis silabi kaj ofte purigis per broso sian surtuton — eˆc li ridetis kaj sereniˆ gis, kiam Bazarov turnis sian atenton al li; gis, la buboj de la korto kuris post la “doktoro”, kiel hundidoj. Sole la maljunulo Prokofiˆc ne amis lin, kun malgaja malga ja mieno servis lin ˆce ce la manˆ gotablo, gotablo, nomis lin “senfeligisto”, “vagulo”, kaj asertis, ke Bazarov kun siaj vangharoj estas vera porko p orko en arbetaro. arbetar o. Prokofiˆc, c, la˘ u sia maniero, estis aristokrato ne malpli ol Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Venis enis la plej plej belaj tagoj de l’ jaro — la unuaj tagoj de junio. junio. La vetero vetero estis belega; b elega; vere estas, ke de malproksime minacis minac is hôlero, ôlero, sed la loˆ gantoj gantoj de la gubernio guber nio N. jam kutimis al ˆsiaj siaj vizitoj. Bazarov tre frue vekiˆ gis gis kaj iris du, tri verstojn de la domo, ne por promeni (li ne amis la sencelajn promenojn), sed per kolekti herbojn, insektojn. Iafoje Arkadio akompanis lin. Revenante ili ordinare disputis, kaj Arkadio ordinare estis venkita, kvankam li parolis pli multe ol la amiko. Fo je, ili pli longe restis ekstere; e kstere; Nikolao Petroviˆc iris renkonte al ili en la ˆgardenon gardenon kaj atinginte la la˘ ubon, ubon, li subite eka˘ udis udis la rapidajn rapida jn paˆsojn sojn kaj la

ˆ * Capitro

X *

37

voˆcojn co jn de amba˘ ambau˘ junuloj. junuloj. Ili iris ˆce ce la alia flanko de la la˘ubo, ubo, kaj ne povis lin vidi. “Vi tro malmulte konas mian patron”, diris Arkadio. Nikolao Petroviˆc restis rest is senmova. “Via patro estas brava homo”, respondis Bazarov, “sed pasis lia tempo, kantita estas lia kanto.” Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c etendis la orelon. . . Arkadio Arkadio respondis nenion. La homo, kies tempo jam pasis, staris du, tri minutojn senmove kaj malrapide ekiris hejmen. “Anta˘ uhiera˘ uhiera˘ u mi vidis, ke li legas versaˆ versaˆojn de Puˆskin”, skin”, da˘ urigis urigis dume Bazarov. “Klarigu al li, mi petas vin, ke tio estas absurda. Li ja ne estas plu infano: jam estas tempo ˆeti for ˆci ci tiun balaaˆ balaaˆon. Kia ideo esti romantikulo en la nuna tempo! Donu al li ian bonan libron.” “Kion doni al li?” demandis Arkadio. “Oni povus komenci per ‘Stoff und Kraft’ 8 de Bilchner.” “Jes. Tia estis anka˘u mia intenco”, rimarkis aprobe Arkadio. “‘Stoff “‘Stoff und Kraft’ estas estas skribita skribita en populara populara lingv lingvo. o. . . ” “Jen kiel, mi kaj vi”, diris en la sama tago Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc al la frato, sidan sidante te en lia kabineto kabineto,. ,. . . “ni estas estas juˆ gitaj: pasis nia tempo, kantita estas nia gitaj: kanto. Eble Bazarov Bazarov estas prava; prava; sed unu afero, mi konfesas, konfesas, doloras min: mi esperis guste gûste nun intime kaj amike proksimiˆgi gi al Arkadio kaj jen mi restas malanta˘ ue, li preterpasis min, ni ne povas kompreni unu la alian.” ue, “Kial li estas anta˘ ue? u e? Per Per kio li tiel tiel dife diferen rencas cas de ni?” ni?” malp malpaci acienc encee ˆ ekkriis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc. c. “Cion ˆci ci metis met is en lian kapon tiu sinjoro, sinjo ro, la nihilisto. Mi malama mal amass ˆci ci tiun tiu n doktor dok toraˆ aˆcon; con ; la˘ lau˘ mia opinio, li estas simple ˆcarlatano; carlatano; mi estas certa, ke malgra˘ u ˆciuj ciuj siaj ranoj rano j li ne multe scias, eˆc en la fiziko.” “Ne, frato, tion vi ne diru: Bazarov estas inteligenta kaj klera.” “Kaj kia memamo abomena”, ree interrompis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. ˆ “Jes”, diris Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c, c, “li estas memama. Sajnas, ke tio estas ˆ neevitebla; sed jen kion mi absolute ne povas kompreni. Sajnas al mi, ke mi faras ˆcion, cion, por ne resti malanta˘ ue u e de la tempo: tempo: mi aranˆ aranˆ gis gis moderne miajn rilatojn kun la kamparanoj, mi fondis farmbienon, en la tuta gubernio oni nomas min ruˆgulo; gulo; mi legas, mi lernas, entute mi penas esti sur la nivelo de la moderna tempo, — kaj ili diras, ke mia kanto estas kantita. Jes, frato, mi mem komencas pensi, ke ˆgi gi estas kantita.” “Kial!” “Jen “Jen kial. kial. Hodia˘ Hodia˘ u mi sidis kaj legis versaˆ versaˆojn de Pu Puˆˆskin. skin. . . Tio estis ‘ciganoj’. ganoj’. . . Subite Subite Arkadi Arkadioo proksim proksimiˆ iˆ gas al mi kaj silente, kun karesa kompato gas delikate, kvaza˘ u de infano, prenis mian libron kaj metis anta˘ u mi alian, germanan. . . ekridetis ekridetis kaj foriris, foriris, kunprenante kunprenante la libron de Pu Puˆˆskin.” skin.” 8

Materio kaj forto.

ˆ * Capitro

X *

38

“Jen kio! Kaj kian libron li donis al vi!” “Jen “J en ˆci ci tiun ti un.” .” Nikolao Petroviˆc elprenis elpre nis el la posta pos ta poˆso so de la surtuto surtu to la faman broˆsuron suron de B¨ uchner, uchner, la na˘ uan uan eldonon. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc turnis tur nis gin gîn en la manoj. ˆ vi “Hm!” murmuris li, “Arkadio “ Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆc sin okupas per p er via eduko. Cu provis legi la broˆsuron!” suron !” “Mi provis.” “Kaj?” “A˘u mi estas malsaˆga, g a, a˘ u tio ˆci ci estas sensenca sensencaˆo. Kredeble Kredeble mi estas malsaˆga.” ga.” “Vi ne forgesis la germanan lingvon!” demandis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Mi bone komprenas germane.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc ree turnis la broˆsuron suron en la manoj ka j kaˆ kaˆse se rigardis la fraton. Amba˘ u silentis. “Apropos “Apro pos”, ”, komencis Nikolao Petroviˆc, c, videble videb le dezirante dezir ante ˆsanˆ gi gi la temon. “Mi ricevis leteron de Koliazin.” “De Mateo Mat eo Iljiˆc.” c.” “Jes “Jes,, de li. Li veni veniss en M. por revizi reviziii la gubern gubernio ion. n. Li estas estas nun alta alta persono. Li skribas al mi, ke li deziras, kiel parenco, vidi nin kaj invitas nin kaj Arkadion en la urbon.” “Vi veturos?” demandis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Ne; kaj vi?” “Anka˘ u mi ne veturos. Mi tute ne vidas la neceson sin treni kvindek verstojn pro liaj belaj okuloj. Mathieu volas sin montri al ni en sia tuta gloro; la diablo lin prenu. Sufiˆ cos cos por p or li la incenso de la oficistaro. Io eksterordinara, sekreta sekreta konsil konsilist isto! o! Se mi da˘ urigus urigus mian servadon, tiun ˆci ci malsaˆ gan gan kaj mizeran zeran vivon, vivon, mi estus estus nu nun n general generalo-a o-adjut djutant anto. o. Cetere, Cetere, vi kaj mi. . . nia kant kantoo jam estas kantita.” “Jes, frato; evidente venis jam la tempo mendi ˆcerkojn cerkojn kaj ka j kruci la mano jn sur la brusto”, rimarkis Nikolao Petroviˆc kun sopiro. “Ne, frato; mi ne kapitulacos tiel facile”, murmuris Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc. c. “Ni ankora˘ u batalos kontra˘ u la doktoro, mi tion anta˘usentas.” usentas.” La batalo okazis okazis en la sama tago ˆce ce la vespera teo. Pa˘ ulo Petroviˆ Petr oviˆc venis veni s en la salonon jam batalpreta, ba talpreta, incitita kaj senˆsanceli sanceli ga. gâ. Li atendis nur nur pretekston, por sin ˆeti kontra˘u la malamiko, sed preteksto longe ne venis. Bazarov generale ˆgenerale parolis malmulte malmulte en la ˆceesto ceesto de la “maljunuloj “maljunuloj Kirsanov”, Kirsanov”, (tiaj li nomis amba˘ u fratojn), kaj en tiu vespero li ne estis bonhumora kaj silente trinkis trinkis teon, teon, unu glason glason post alia. Pa˘ ulo Petroviˆ Petroviˆc brulis pro malpacienco; fine lia deziro plenumiˆgis. gis. Oni parolis pri unu el la najbaraj bienuloj. “Senta˘ ugu lo, aris ugulo, a ristok tokrat rataˆ aˆco”, co” , indiferente diris Bazarov, kiu renkontadis lin en Peterburgo.

ˆ * Capitro

X *

39

“Permesu al mi demandi vin”, komencis Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c, c, kaj liaj lipoj tremis, “la˘ u via opinio la vortoj “senta˘ ugulo” kaj “aristokrato” signifas la ugulo” samon!” “Mi diris: aristokrataˆ aristokrataˆ co”, co”, respondis Bazarov, Bazarov, malrapide malrapide sorbante sorbante sian teon. “Jes; sed mi supozas, ke vi havas la saman opinion pri la aristokratoj kaj aristokrataˆ aristokrataˆ coj. coj. Mi opinias mia devo deklari al vi, ke mi ne konsentas konsentas kun vi. Mi kuraˆ kuraˆ gas gas diri, ke ˆciuj ciuj konas konas min kiel homon liberalan kaj amantan amantan la progreson; sed guste gûste tial mi estimas la aristokratojn, aristokratojn, la verajn. Rememoru, Rememoru, estimata sinjoro (de tiuj ˆci vortoj vorto j Bazarov levis la okulojn okulo jn al Pa˘ ulo Petrov Pet roviˆ iˆc), c) , rememoru, rememoru, estimata sinjoro”, ripetis li per akra voˆ voˆco, co, “la anglajn aristokraristokratojn. Ili ne cedas eˆc minimume minimume de siaj ra jtoj, kaj tial ili respektas la ra jtojn de la aliaj; ili postulas la plenumon de la devoj rilate al ili; kaj tial ili mem plenu plenumas mas siajn devojn. devojn. La aristok aristokrata rataro ro donis donis la liberecon liberecon al Angluj Anglujoo kaj subtenas gin.” gîn.” “Ni a˘ udis udis multfoje multfoje ˆci ci tiun rakonton”, rakonton”, diris Bazarov, “sed kion vi volas volas pruvi per tio?” “Estimata sinjoro, mi volas pruvi per tio (Pa˘ ulo ulo Petroviˆc elparolis elpar olis la lastan vorton la˘ u la popola dirmaniero; kiam li koleris, li faris tion intence, kvankam li bone sciis, ke tio estas kontra˘ u la reguloj de la gramatiko gramatiko.. Tiu ˆci ci stranga kutimo estos heredaˆ heredaˆo de la tempoj de Aleksandro Aleksandro I. La tiamaj altranguloj, en la maloftaj okazoj, kiam ili parolis la gepatran lingvon, uzis kelkajn tiajn popolajn vortojn, kvaza˘ u por komprenigi, ke ili estas pursangaj rusoj, sed samtempe samtempe altranguloj, altranguloj, al kiuj estas permesite malˆsati sati la regulojn, faritajn por la lernantoj) — mi volas pruvi per tio, ke sen la sento de la memestimo memestimo — en la aristokrato aristokrato ˆci ci tiu sento sento estas tre forta — ekzistas ekzistas nenia firma fundam fundamen ento to por la socia. . . bien bien public. public. . . por la socia konstr konstrua uaˆˆo. La individuo, individuo, estimata estimata sinjoro, sinjoro, jen la ˆcefa cefa afero; la homa individuo individuo devas devas esti fortika, forti ka, kiel ˆstonego, stone go, ˆcar car sur gi gî ˆcion cion oni konstruas. konstruas. Mi tre bone scias, ekzemple, ke vi trovas ridindaj miajn kutimojn, mian kostumon, mian amon al pureco, sed ˆcio cio ˆci ci estas e stas rezultato de la sento de l’ memestimo, memest imo, de la sento de la devo, jes sinjoro, de la devo. Mi vivas en la kamparo, en provinca angulo, sed mi ne malzorgas mian personon, mi estimas en mi la homon.” “Permesu, Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc”, c”, diris Bazarov, “vi “ vi estimas e stimas vin kaj sidas kun krucitaj krucitaj brakoj; kian utilon utilon tio donas al bien public? public? Se vi ne estimus estimus gin, gîn, vi farus la samon.” Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc paliˆ pal iˆgis. gis. “Tio estas tute alia demando. Mi tute ne volas klarigi al vi nun, kial mi sidas sidas kun krucitaj brakoj, brakoj, kiel kiel vi diras. diras. Mi volas volas nur rememorigi rememorigi al vi, ke la aristokratismo estas principo, kaj ke nur nemoralaj a˘ u senvaloraj homoj povas povas en nia nia tempo tempo vivi vivi sen princi principoj. poj. Mi diris diris tion tion al Arkadi Arkadioo en la du duaa ˆ ne vere, Nikolao?” Nikolao tago post lia alveno, mi ripetas tion nun al vi. Cu

ˆ * Capitro

X *

40

Petroviˆc jese balancis balan cis la kapon. “Aristokratism “Aristokratismo, o, liberalismo, liberalismo, progreso, progreso, principoj”, ripetis dume Bazarov, Bazarov, “kiom “kiom da fremdaj fremdaj por la rusoj. . . kaj senutilaj senutilaj vortoj! vortoj! La rusoj tute ne bezobezonas ilin.” “Kion ili bezonas, la˘u via opinio? Kiam oni a˘uskultas uskultas vin, oni venas al la konkludo, ke ni estas ekster la homaro, ekster giaj gîaj leˆgoj. goj. Pripensu, la logiko de la histor historio io postul postulas as.. . . ” “Por kio ni bezonas la logikon? Ni vivas tre bone sen ˆgi.” gi.” “Kiel?” “Jen kiel. Vi, mi supozas, ne bezonas la logikon por meti pecon da pano en vian via n buˆson, son , kiam k iam vi estas est as malsat mal sata. a. Por kio ˆciuj ciu j ˆci ci abstra abs traktaˆ ktaˆoj?” o j?” Pa˘ ulo ulo Petroviˆc eksving e ksvingis is la l a mano ma nojn. jn. “Mi plu ne komprenas vin. Vi ofendas la rusan popolon. Mi ne komprenas, kiel oni pov p ovas as malˆ malˆsati sati la principo principojn, jn, la regulojn? Kio direktas vin en la vivo?” “Mi jam diris diris al vi, onklo, onklo, ke ni malˆ malˆsatas satas la a˘ utoritatojn”, utoritatojn”, sin miksis Arkadio en la disputon. “Ni agas, direktataj de tio, kion ni opinias utila”, utila”, respondis Bazarov. Bazarov. “En la nuna tempo plej utile estas nei, kaj ni neas.” ˆ “Cion?” ˆ “Cion.” “Kio “Kion n vi diras diras?? Ne sole sole la arton arton,, la poezio poezion. n. . . sed sed anka˘ anka˘ u...terure u ...terure estas diri...” ˆ “Cion”, kun neesprimebla trankvilo ripetis Bazarov. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc fikse rigardis lin. Li ne atendis tian respondon. Arkadio Arkadio ruˆgiˆ giˆgis gis pro plezuro. “Tamen, “T amen, permesu”, ekparolis ekparolis Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c. c. “Vi ˆcion cion neas, a˘ u pli gustadire, ˆgustadire, vi ˆcion cion detruas. . . Sed oni devas anka˘ u konstrui.” “Tio “T io ne estas estas nia afero. afero. . . An Anta˘ ta˘ ue oni devas purigi la lokon.” ue “La nuntempa stato de la popolo tion postulas”, grave aldonis Arkadio. “Ni devas plenumi ˆci ci tiujn postulojn, p ostulojn, ni ne havas havas la rajton zorgi pri la kontentiˆ go de la propra egoismo.” go La lasta frazo, fr azo, oni povis p ovis rimarki, ne plaˆ p laˆcis cis al Bazarov; gi ˆgi havis odoron de la filozofio, filozo fio, tio t io estas esta s de la romantismo, roma ntismo, ˆcar car Bazarov anka˘ u la filozofion nomis romantismo, sed li ne trovis necesa refuti sian junan lernanton. “Ne, ne!” ekkriis Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kun subita eksplodo, .“Mi ne n e volas kredi, ke vi, sinjoroj, efektive konas la rusan popolon, ke vi estas reprezentantoj de giaj ˆg iaj bezonoj, de giaj ˆgiaj deziroj. deziroj. Ne, la rusa popolo ne estas tia, kia vi imagas imagas ˆ gin. ˆgin. Gi pie respektas la tradicion, la familion, gi gˆ i ne povas povas vivi vivi sen kredo kredo.. . . ” “Mi ne diskutos kontra˘ u tio”, interrompis interrompis Bazarov, Bazarov, “mi eˆc estas preta konsenti, ke en tio vi estas prava.” “Kaj “Kaj se mi estas estas prav prava. . . ”

ˆ * Capitro

X *

41

“Tamen tio ˆci ci pruvas nenion.” nenio n.” “Jes, pruvas pruvas nenion”, nenion”, ripetis Arkadio Arkadio kun memcerteco memcerteco de sperta ˆsakludanto, kiu anta˘ uvidis, uvidis , ˆsajne sa jne lertan lerta n paˆson son de la kontra˘ uulo, uulo, kaj tial tute ne konfuziˆ gis. gis. “Kiamaniere “Kiamaniere tio pruvas pruvas nenion?” murmuris murmuris Pa˘ ulo ulo Petroviˆc mirigit m irigite. e. “Do vi marˆsas sas kontra˘ kontr a˘u via popolo?” “Eˆc se estus tiel?” ekkriis ekkriis Bazarov. Bazarov. “La popolo p opolo kredas, ke kiam tondras, ˆ mi devas konsenti la profeto Elio promenas en la ˆcielo cielo en kaleˆ kaleˆso. so. Do? Cu kun gi? gî? Krom tio, ˆgi gi estas est as rusa, rusa , kaj ˆcu cu mi mem ne estas ruso?” “Ne, post ˆcio, cio, kion vi ˆus diris, vi ne estas ruso! Mi ne povas povas opinii vin ruso.” “Mia avo plugis la teron”, fiere respondis Bazarov. “Demandu iun ajn el viaj kamparanoj, kiun el ni du, vin a˘u min, li pli volonte nomos sia samlandano. Vi ne scias eˆc paroli par oli kun li.” “Kaj vi parolas kun li kaj samtempe malestimas lin.” “Kial ne, se li meritas malestimon? Vi malla˘ udas mian vidmanieron, sed udas kiu diris al vi, ke ˆgi g i estas en mi okaza, ke ˆgi g i ne estas ka˘ uzita u zita de la sama popola spirito, por kiu vi tiel batalas?” “Kompreneble! Tre necesaj estas la nihilistoj!” ˆ ili estas necesaj, a˘ “Cu u ne, ne estas nia afero decidi. Anka˘u vi ja opinias vin ne senutila.” “Sinjor “Sinjoroj, oj, sinjoroj, sinjoroj, mi petas vin, lasu la perso p ersonojn!” nojn!” ekkrii ekkriiss Nikola Nikolaoo PePetroviˆ trov iˆc kaj leviˆ lev iˆgis. gis. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ c ekridetis kaj metinte la manon sur la ˆsultron sultron de l’ frato, devigis lin ree sidiˆgi. gi. “Estu “Estu trankvi trankvila” la”,, diris diris li. “Mi ne forgeso forgesoss min, min, ˆguste guste pro la sento sento de la memestimo memestimo,, kiun kiun tiel tiel senkompa senkompate te mokas mokas la sinjoro. sinjoro. . . la sinjoro sinjoro doktoro. doktoro. Permesu”, da˘ urigis li, sin turnante ree al Bazarov, “eble vi pensas, ke via urigis doktrino doktrino estas nova? nova? Vane vi imagas tion. La materialismo, materialismo, kiun vi predikas, predikas, multfoje multfoje jam estis moda, kaj ˆciam ciam bankrotis. bankrotis. . . ” “Ree fremda vorto!” interrompis lin Bazarov. Li komencis koleri, kaj lia vizaˆgo go ekhavis kupran kaj vulgaran koloron. “Anta˘ u ˆcio cio ni nenion predikas, tio ne estas nia kutimo.” “Kion do vi faras?” “Jen “Jen kion kion ni faras faras.. Iam, Iam, anta˘ anta˘ u nelonge, ni diris, ke niaj oficistoj estas korupteblaj, ke ni posedas nek vojojn, nek komercon, nek ta˘ ugajn u gajn juˆ gajn gajn inst instit ituci uciojn. ojn. . . ” “Jes, jes, vi estas akuzantoj; akuzantoj; tiaj, ˆsajnas, sajnas, oni nomas vin. Mi konsentas konsentas kun kun multaj multaj el viaj akuzoj, akuzoj, sed. sed. . . ” “Kaj poste ni konvinkiˆgis, gis, ke sole babili, ˆciam ciam babili ba bili pri niaj ulceroj ulcero j kondukas nur al senutila se nutilaˆˆoj, al doktrinismo; ni rimarkis, ke anka˘ u niaj prudentuloj, tiel nomataj progresemaj homoj kaj akuzantoj valoras nenion, ke ni

ˆ * Capitro

X *

42

nin okupas per p er sensencaˆ sensencaˆoj, oj, diskutas diskutas pri ia arto, senkonscia senkonscia krea kapablo, parlamentismo, neceso havi advokatojn kaj la diablo scias pri kio, kiam oni devus zorgi zorg i pri la ˆciutaga ciuta ga pano, p ano, kiam plej kruda superstiˆ sup erstiˆco co sufokas su fokas nin, nin , kiam kia m ˆciuj ciuj niaj nia j akciaj akciaj kompanioj kompanioj bankrotas sole pro tio, ke mankas honestaj homoj, kiam kiam eˆ c la libereco libereco,, pri kiu klopodas klopodas la registar registaro, o, alportos alportos kredebl kredeblee neniun utilon, ˆcar car la kamparano volonte ˆstelus de si mem, por sin veneni en la drinkejo.” “Jes”, interrompis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, “jes: “je s: vi pri ˆcio cio ˆci ci konvinkiˆ konvin kiˆgis gis kaj decidis mem entrepreni nenion seriozan.” “Kaj decidis entrepreni nenion”, malgaje ripetis Bazarov. Li subite ekkoleris kontra˘ u si mem, ke li tiel multe parolis kun la aristokrato. “Kaj nur insulti?” “Kaj insulti.” “Kaj tion oni nomas nihilismo!” “Kaj tion oni nornas nihilismo”, nihilismo”, ree ripetis Bazarov kaj tiun ˆci ci fojon per intence provokanta tono. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc iom palpebru palp ebrumis. mis. “Jen kio!” diris li per strange trankvila voˆ co. co. “La nihilismo devas resanigi ˆcion, cion, kaj vi, vi estas niaj savantoj savantoj kaj herooj. Sed kial vi insultas la aliajn, ˆ vi ne same babilas, kiel ˆciuj?” ekzemple tiujn akuzantojn? Cu ciuj?” “Eble “Eb le alia, ali a, sed ˆci ci tiu peko pe ko ne n e ˆsarˆ sargas gâs nian konsciencon”, diris Bazarov tra la dentoj. “Kio do? Vi pretendas, ke vi agas? Vi vin preparas al agado!” Bazaro Bazarov v respondi respondiss nenion. nenion. Pa˘ ulo Petroviˆ Petroviˆc ektremis, sed tuj ekregis sin mem. “Hm!...Agi, rompi...”, da˘urigis urigis li. “Sed rompi, romp i, se vi eˆc ne scias, kial?” “Ni rompas, ˆcar car ni estas forto”, rimarkis Arkadio. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc ekrigardis sian nevon ka j ekridetis. “Jes, la forto, ne bezonas rajtigon”, diris Arkadio kaj sin rektigis. “Malfeliˆ “Malf eliˆca!” ca!” ekkriis ekkrii s Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c; c; li ne povis plu regi sin. “Pripensu, kion vi subtenas subt enas en Rusujo per p er via ridinda sentenco! Ne, eˆc anˆ gelo gelo perdus la pacienco paciencon! n! La forto! Anka˘ Anka˘ u la sovaˆga ga kalmuko kaj mongolo posedas forton, sed por kio gi ˆgi povas servi nin? Ni ˆsatas satas la civilizacion, jes, estimata sinjoro, sinjoro , ni ˆsatas giajn gîajn fruktojn. Ne diru al mi, ke ˆci ci tiuj fruktoj estas sensignifaj: sensignifaj: la plej 9 mizera miz era ˆcambroko camb rokolor lorist isto, o, un barbouilleur , dancludisto, al kiu oni pagas kvin kopekojn por vespero, eˆc ili estas pli utila j ol vi, ˆcar car ili estas est as reprezentantoj r eprezentantoj de la civi civili lizac zacio io,, ne de la vulgar vulgaraa mongo mongola la forto! forto! Vi imagas imagas,, ke vi estas estas progresemaj homoj, kaj la plej ta˘ uga loko por vi estus kalmuka veturilo. La uga forto forto!! Ne forges forgesu, u, fin fine, e, sinjo sinjoroj roj fortaj, fortaj, ke via via tuta tuta nombro nombro estas estas kvar kvar kaj 9

Fuˆspent sp entri rist sto. o.

ˆ * Capitro

X *

43

duono, kaj la aliaj estas milionoj kaj ne permesos al vi piedpremi iliajn plej sanktajn kredojn; ili frakasos vin!” “Se ili frak frakasos nin, nin, kion fari?” fari?” diris diris Bazaro Bazarov. v. “Sed via via kalkul kalkuloo estas malproksima de la vero. Ni ne estas tiel malmultenombraj, kiel vi opinias.” “Kio? Vi do serioze esperas venkon en la batalo kontra˘ u la tuta popolo?” “Unukopek “Unukopekaa kandelo, vi scias, bruligis Moskvon”, Moskvon”, respondis Bazarov. Bazarov. “Jes, “Jes, jes. En la komen komenco co fiereco preska˘ preska˘ u satana, kaj poste moka ironio. Jen kio delogas la junularon, jen kio venkas la nespertajn korojn de la buboj! Rigardu, unu el ili sidas apud vi, li estas preska˘ u en ekstazo anta˘ u vi, ˆguu guu lian adoron. (Arkadio sin deturnis kaj sulkigis la brovojn). Kaj ˆci ci tiu infekto disvastiˆgis gis jam malproksimen. malproksimen. Oni rakontis rakontis al mi, ke en Romo niaj pentristoj ne metas plu piedon en Vatikano. atikano. Rafaelon Rafaelon ili opinias preska˘ preska˘ u malsaˆgulo, ul o, ˆcar li estas a˘ utoritato, kiel ili diras; kaj ili mem estas senfortaj kaj senfruktaj; utoritato, ilia fantazio sufiˆcas cas apena˘ apenau˘ por ‘Knabi ‘Knabino no de fonta fontano’ no’,, por nenio nenio alia alia!! Kaj la knabino knabino estas abomene pentrita. pentrita. La˘ u via opinio ili estas est as bravuloj, ˆcu cu ne vere?” “La˘ u mia opinio”, respondis Bazarov, “Rafaelo ne valoras unu kupran groˆson; son; kaj ili ne valoras pli multe ol li.” “Bra “Brav ve, brav brave! A˘ usku u skultu ltu,, Ark Arkadio. adio. . . jen kiajn kiajn espri esprimojn mojn devas devas uzi uzi la nunt nu ntempaj empaj junuloj! junuloj! Kaj ˆcu cu ili povus ne sekvi sekvi vin? En la tempo tempo pasin pasinta ta la junuloj devis lerni; ili ne volis esti rigardataj kiel ignorantoj, ili do nevole devis labori. lab ori. Nun sufiˆcas cas al ili diri: ˆcio cio en la mondo estas sensencaˆ sense ncaˆo! o! Kaj Ka j ˆcio cio estas preta. La junuloj ekˆ gojis. Kaj efektive, iam ili simple estis malsaˆguloj, gojis. guloj, kaj nun ili subite fariˆgis gis nihilistoj.” “Jen vi forgesis la senton de la memestimo, tiel gloratan de vi”, rimarkis Bazarov kun flegmo, dum Arkadio ruˆ giˆ giˆgis gis pro indigno kaj kaj liaj okuloj ekflamis. ekflamis. ˆ “Nia disputo disputo kondukis kondukis nin tro malproksi malproksimen. men. . . Sajnas, ke pli bone estos gin gîn ˆcesigi. cesigi. Mi tiam konsentos konsentos kun vi”, aldonis aldonis li leviˆ gante gante de la seˆ go, go, “kiam vi prezentos al mi unu solan institucion en nia vivo, familia a˘u socia, kiu ne meritas plenan, senkompatan nuligon.” nuligon.” “Mi prezentos al vi milionojn da tiaj institucioj”, ekkriis Pa˘ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc, c, “milionojn! La komunumo, ekzemple.” Malvarma rideto kurbigis la lipojn de Bazarov. “Kio koncernas la komunumon”, respondis li, “vi prefere parolu pri gi gî kun via frato. Li nun, ˆsajnas, sajnas, spertis sp ertis per la faktoj, fakto j, kio estas la komunumo komunumo,, solidareco, sobreco kaj aliaj belaj aferoj.” “La familio, fine, la familio, tia, kia ˆgi gi ekzistas e kzistas ˆce ce niaj kamparanoj!” kriis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Anka˘ u ˆci ci tiun tiun demando demandon, n, mi opinia opinias, s, pli bone estus, estus, por vi mem, ne esplori tro detale. Vi ne demandu la bofilinojn pri iliaj bopatroj! Sekvu mian konsilon, Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, vi pripensu pr ipensu unu, du tagojn, tago jn, — en la nuna momento vi trovos nenion, mi supozas. Trapasu ˆciujn ciujn klaso jn de nia

ˆ * Capitro

X *

44

nacio, nacio, kaj kaj dume Ark Arkadio kaj kaj mi, ni. ni. . . ” “Ridos ˆcion”, cion”, finis la frazon Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Ne, ni tranˆcos cos ranojn ra nojn.. Ni iru, Arkadio; gis gîs la revido, sinjoroj.” Amba˘ u amikoj amikoj eliris eliris.. La fratoj restis solaj solaj kaj en la unua momento momento nur rigardis unu la alian. “Jen”, komencis, fine, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, “nia nuna junularo! jen nia j postp osteuloj!” “Niaj posteuloj”, ripetis kun malgaja sopiro Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c. c. Dum la tuta disputo li sidis, kvaza˘ u sur flamantaj flamantaj karboj, kaj nur kaˆse se melankolie melankolie ˆ rigardis rigardis Arkadion. Arkadion. “Cu vi scias, frato, kion mi rememoris? Foje mi disputis ˆ kriis, ne volis min a˘usku kun mia mortinta patrino: Si u skult lti. i. . . Fine Fine mi diris diris al ˆ ˆsi: si: ’Vi ne povas povas min kompreni, kompreni, ni apartenas al du diversaj generacioj.’ generacioj.’ Si sentis sin terure ofendita, o fendita, kaj mi pensis: ’Kion fari? La pilolo estas maldolˆca, ca, tamen oni devas ˆgin gin engluti. engluti.’’ Nun venis venis nia vico, kaj niaj posteuloj posteuloj pov p ovas as diri al ni: ’Vi ne apartenas al nia generacio, englutu la pilolon’.” “Vi estas tro bonkora kaj modesta”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, “mi, “mi , konko ntra˘ ue, ne dubas, ke ni estas multe pli pravaj, ol tiuj sinjoroj, kvankam ni ue, parolas, eble, per lingvo iom malnoviˆginta, ginta, kaj ni ne posedas ilian bravaˆ bravaˆcan can memfi memfidon don.. . . Kaj kiel kiel afek afektem temaa estas estas la nu nunt ntemp empaa junul junularo aro!! Kiam Kiam oni demandas ˆce ce la tablo: ’Kian vinon vi deziras, ruˆ gan gan a˘ u blankan?’ ili respondas: ’Mi havas la kutimon preferi la ruˆgan’, gan’, per basa voˆ voˆco co kaj kun tiel serioza mieno, kvaza˘ u la tuta universo rigardus rigardus ilin en ˆci ci tiu momento. momento. . . ” “Vi ne deziras plu teon?” diris Feniˆcka, cka, enˆsovinte sovinte la kapon tra t ra la pordo: ˆsi si ne kura ku raˆ gis gîs eniri, dum en la salono sonis la voˆ voˆcoj coj de la disputantoj. disputantoj. “Ne, vi povas ordoni, ke oni forprenu la samovaron”, respondis Nikolao Petrov Pet roviˆ iˆc kaj ka j levi le viˆ gis gîs renkonte al ˆsi. si. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc diris al li simple: simple : bon soir 10 kaj sin direktis al sia kabineto.

10

Bonan vesperon.

PATROJ KAJ FILOJ

45

ˆ Capitro XI Post duonhoro Nikolao Petroviˆc iris en la gardenon, gârdenon, en sian amatan la˘ ubon. ubon. Malˆgojaj goja j meditoj premis lin. Unu Unuafoje afoje li klare konsciis konsciis la senfundaˆ senfundaˆon, kiu apartigis lin de la filo; li anta˘usentis, usentis, ke kun k un ˆciu ciu tago gi gî pli kaj pli grandiˆgos. gos. Do vane en Peterburgo Peterburgo vintre dum tutaj tagoj li studis la plej novajn novajn verkojn; verkojn; vane li a˘uskultis uskultis atente la interparolojn de la junuloj; vane li gojis, gôjis, kiam li sukcesis meti anka˘u sian vorton en iliajn bolantajn parolojn. Mia frato diras, ke ni estas pravaj, pravaj, pensis li — kaj metinte metinte flanke flanke ˆciun ciun memamon, mi mem pensas, ke ili estas pli malproksime de la vero, ol ni, sed samtempe mi sentas, ke ili ili posedas ion, ion, kion ni ne havas, havas, ian superec superecon on je ni. . . . La junecon? junecon? Ne: ˆ ne en tio konsistas ilia supereco, ke en ili restis malpli ne sole la junecon. Cu da sinjoreco, ol en ni? Nikolao Petroviˆc mallevis la kapon kaj frotis la vizaˆ gon gon per la mano. “Sed malˆsati sati la poezion?” ree pensis p ensis li, “ne simpatii simpatii kun la arto, kun la naturo...” Li rigard rig ardis is ˆcirka˘ cir ka˘ ue, ue, kvaza˘ u por kompreni, kiel oni povas ne simpatii kun la naturo naturo.. Jam Jam proksi proksimi miˆ gis gîs la vespero, la suno sin kaˆsis sis post malgranda malgranda tremola arbaro, kreskanta duonan verston de la gardeno, gârdeno, ka j ˆetis senfinan ombron sur la senmovajn kampo jn. Kamparano trote t rote ra jdis blankan ˆcevalon cevalon sur malhela, mallarˆga g a vojeto vojeto de la rando rando de la arbaro: arbaro: kvank kvankam am li rajdis rajdis en la ombro, li estis tuta klare videbla; oni eˆc povis rimarki flika flikaˆon sur lia dorso. dorso. La sunaj radioj radioj penetris penetris en la arbaron arbaron kaj, traboran traborante te la densa densaˆon, on, verˆ verˆsis sis sur la trunkojn trunkojn de la tremoloj tiel varman lumon, ke ili fariˆ gis gis similaj al pino j; ilia j folio j ˆsajnis sajnis preska˘ u bluaj kaj super ili alte pendis la hele blua ˆcielo, cielo, delikate delikate borderita de la vesperruˆ go. go. La hirundoj hirundoj flugis alte; alte; la vento vento eksile eksilent ntis; is; malfrui malfruintaj ntaj abeloj malrapi malrapide de kaj dorme dorme zumis zumis inter inter la siring siringaj aj floroj; floro j; kolono de muˆ muˆsoj soj dancis super izolita branˆco co etendita. Kiel bela b ela estas e stas ˆcio cio ˆci, ci, mia Dio! pensis Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, kaj la amataj amata j versoj murmurete flugis de liaj lipoj: li rememoris Arkadion, Stoff und Kraft kaj eksilentis, sed restis senmova kaj da˘ urigis urigis la doloran plezuron plezuron de la soleca meditado. Li amis mediti; la vivo en la kamparo evoluigis en li ˆci ci tiun kapablon. Anta˘ u nelonge li same meditis, atendante sian filon en la gastejo, kaj de tiu tempo jam plenumiˆ gis gi s ˆsanˆ sa nˆgo, go, jam fiksiˆgis gis la rilatoj kun Arkadio, tiam neklaraj ankora˘u, u,

ˆ * Capitro

XI *

46

kaj kiel!. kiel!... . Sin prezent prezentis is al li la bildo de la mortinta mortinta edzino, edzino, sed ne tia, kia li ˆsin sin konis koni s en e n la l a da˘ d a˘uro uro de longaj longa j jaro j, ne bona mastrino, ˆciam ciam hejme restanta, sed juna knabino, kun maldika talio, senpeke demanda rigardo, kaj forte kunplek kunplektita tita harligo harligo super la infana infana kolo. kolo. Li rememori rememoris, s, kiel kiel li ekvidi ekvidiss ˆsin sin unuafoje. Li estis tiam ankora˘ u studento. stude nto. Li renkontis ˆsin sin sur la ˆstuparo stupa ro de sia loˆgejo gejo kaj nevole puˆsegis segis ˆsin, sin, sin turnis, volis peti pardonon kaj sukcesis nur murmuri: “Pardon, monsieur” 11; ˆsi si klinis la kapon, ekridetis e kridetis kaj subite, kvaza˘ u timigita, forkuris, de la kurbiˆgo go de la ˆstuparo rapide ekrigardis ekrigardis lin kaj ruˆgiˆ giˆgis. g is. Poste oste,, la unuaj unuaj nekur nekuraa gaj gâj vizitoj, vizitoj, duon duonvo vortoj, rtoj, duon duonride ridetoj, toj, momentoj de dubo, malˆ gojo, gojo, pasio pasio kaj fine la ebriigan ebriiganta ta feliˆ feliˆco. co. . . Kie estas estas ˆ fariˆgis ˆcio ˆci? Si gis lia edzino, edzino, li estis feliˆ feliˆ ca, ca, kiel kiel nemult nemultaj aj sur la tero. tero. . . Sed, pensis li, la dolˆ caj, caj, unuaj momentoj, momentoj, kial ili ne povas povas da˘ uri uri vivon eternan, senmortan? Li ne penis klarigi klar igi al si mem ˆci ci tiun ideon, sed li sentis, ke li deziras reteni rete ni feliˆcan can tempon temp on p per er io pli forta ol la memoro, li deziris ree senti la proksimecon pr oksimecon de sia Mario, ˆsiajn siajn varmon kaj spiron, kaj jam ˆsajnis sajnis al li, ke super li. . . “Nikolao Petroviˆ Petroviˆc”, c”, eksonis proksime de li la voˆ co co de Feniˆcka, cka, “kie vi estas?” Li ektremis. ektremis. Li ne sentis sentis honton, honton, li ne faris faris al si riproˆ riproˆcojn cojn . . . Li eˆ c ne imagis la eblecon kompari la edzinon kun Feniˆ cka, cka, sed li beda˘ b eda˘ uris, ri s, ke ˆsi serˆ se rˆcas ca s ˆ lin en tiu ˆci ci momento. Sia voˆ voˆco co tuj rememorigis rememorigis al li liajn grizajn harojn, lian maljunecon, lian nunan staton. La sorˆ clando, clando, en kiun li jam estis eniranta, eniranta, kiu jam estis aperanta el la nubaj ondoj ondo j de l’ tempo t empo pasinta, ekˆsanceliˆ sanceliˆ gis gis kaj malaperis. “Mi estas tie ˆci”, ci”, respondis li, “mi venos, iru.” Jen la sinjoraj kutimoj, pensis li. Feniˆ cka cka silente silente rigardis al li en la la˘ ubon ubon kaj kaj malaperi malaperis. s. Li konkonˆ o ˆcirka statis kun miro, ke la nokto surprizis lin en liaj meditoj. Cio Ci ci rka˘ ue u ˘ e fariˆgis gis malluma kaj silenta, kaj la vizaˆgo go de Feniˆcka cka ˆsajnis sa jnis al li pala kaj malgranda malgra nda en la krepus krepusk ko. Li leviˆ leviˆ gis gis por reveni reveni hejmen, sed lia tuˆsita sita koro ne povis trankviliˆgi gi en lia brusto, kaj li komencis malrapide promeni en la ˆgardeno, gardeno, jen medite rigardante anta˘ u siaj piedoj, piedoj, jen levan levante te la okulojn okulojn al la ˆcielo, cielo, kie jam svarmi svarmiss kaj briletis briletis la steloj. steloj. Li promenis promenis longe, longe, presk preska˘ u gis gîs laciˆgo, go, kaj lia maltrankvilo, ia serˆcanta, canta, nedifinita, malˆ goja, goja, ne malaperis. malaperis. Ho, kiel kiel ridus lin Bazarov, se li ekscius, kio fariˆgis gis en e n li tiam! Eˆc Arkadio Ar kadio kondamnus konda mnus ˆ lin. Ce li, kvardekkvarjara agronomo kaj mastro, larmoj aperis en la okuloj, senmotivaj larmoj; larmoj ; tio estis centoble ce ntoble pli malbona ol la violonˆcelo. celo. Nikolao Petroviˆc ne ˆcesis cesis promeni prome ni kaj ne povis decidiˆ decid iˆ gi gi eniri en la domon, en ˆci ci tiun serenan kaj intiman intiman neston, kiu tiel invite rigardis lin per siaj lumigitaj fenestroj; li ne havis la kuraˆgon gon forlasi la mallumon, la ˆgardenon, gardenon, la impreson impreson de freˆ freˆsa sa aero sur la vizaˆ go, ˆci ci tiun malˆgojon, go jon, ˆci ci tiun maltrankvi11

Mi petas pardonon, pardonon, sinjoro.

ˆ * Capitro

XI *

47

lon... ˆ la kurbiˆgo Ce go de la vojeto li renkontis Pa˘ ulon ul on Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Kio “Kio estas estas al vi?” vi?” demandi demandiss li Nikola Nikolaon on Petro Petrovi viˆˆc, c, “vi estas estas pala pala kiel kiel fantomo; kial vi ne iras dormi?” Nikolao Petroviˆc klarigis al li en kelke da vortoj la staton de sia animo kaj foriris. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc iris gis gîs la ekstremo de la gardeno. gârdeno. Anka˘ u li ekmeditis, anka˘ u li levis la okulojn al la ˆcielo. cielo. Sed en liaj belaj, malhelaj malhelaj okuloj rebrilis nenio, nenio, ekster la lumo de la steloj. Li ne estis estis romantik romantikulo ulo,, kaj ne sciis revi lia animo, elegante seka kaj pasia, mizantropa la˘ u la franca maniero. ˆ “Cu vi scia scias? s?”” diri diriss en la sama sama nokto nokto Bazar Bazarov ov al Ark Arkadio adio.. “Mi “Mi hav havas bonegan ideon. Via patro diris hodia˘ u, ke li ricevis inviton de tiu via altranga u, parenco. Via patro ne veturos al li; ni ekspedu nin tien, li ja invitas anka˘ u vin. Vi vidas, kia vetero estas nun ˆci ci tie. Ni faros agrablan agr ablan ekskurson, ni rigardos la urbon. Ni pasigos tie kvin, ses tagojn, ne pli multe!” “Kaj “Ka j de tie vi revenos tien t ien ˆci?” ci?” “Ne, mi devas veturi al mia patro. Vi scias, li loˆgas tridek verstojn de vi. Jam dum longe mi ne vidis lin; mi devas fari la plezuron al la maljunuloj. Ili estas bravaj homoj, precipe la patro: tre amuza. Mi estas ilia sola filo.” “Longe “Long e vi gastos gasto s ˆce ce ili?” “Ne. Mi kredeble enuos tie.” “Kaj revenante vi vizitos nin?” ˆ ni veturu?” “Mi ne sci scias as.. . . eble eble.. Do? Cu “Bone”, respondis Arkadio Arkadio indiferente. indiferente. En la fundo de sia koro li tre ekˆgojis gojis pro la propono de sia amiko, sed li opiniis sia devo kaˆ kaˆsi si sian senton. Ne vane li estis nihilisto. En la sekvinta tago li forveturis kun Bazarov en la urbon M. La junularo de Marino beda˘ uris uris ilian forveturon; Dunjaˆsa sa verˆ verˆsis sis kelke da larmoj. . . sed la maljunuloj pli libere ekspiris.

PATROJ KAJ FILOJ

48

ˆ Capitro XII La urbo M., kien veturis niaj amikoj, estis administrata de guberniestro, ankora˘ u juna homo, progresema kaj despota, kiel tio ofte okazas en Rusujo. En la unua jaro de sia administrado, li sukcesis malpaciˆgi g i ne sole kun la marˆsalo salo de la nobelaro, eks-subkapitano, gvardia ˆcevaledukisto cevaledukisto kaj tre gastama homo, sed anka˘ u kun la propraj propraj oficistoj. oficistoj. La malkonse malkonsentoj ntoj atingis atingis fine tian gradon, ke la ministro en Peterburgo trovis necesa sendi konfidaton kun la komisio komisio esplori ˆcion en la urbo mem. La registaro registaro elektis elektis por ˆci ci tiu rolo Mateon Iljiˆ Iljiˆc Koliazin, Koliazin, filon de tiu Koliazin, Koliazin, kiu iam estis zorganto zorganto de l’ fratoj Kirsanov. Anka˘ u li apartenis al la “junaj”, tio estas, li anta˘u nelonge atingis la aˆgon gon de kvarde kvardek k jaroj, sed li jam celis celis al alta ˆstata stata posteno posteno kaj portis ordenan stelon sur ˆciu ciu flanko de l’ brusto. Unu el ili, estas vere, estis eksterlanda, eksterlanda, malmulte malmulte ˆsatata. satata. Same, kiel la guberniestro, guberniestro, kiun li devis juˆ gi, gi, li estis rigardata kiel progresulo, kaj kvankam li jam estis altrangulo, li ne similis al aliaj altranguloj. Li havis pri si mem plej altan opinion; lia memamo estis senlima, sed liaj manieroj estis simplaj, li rigardis aprobe, a˘uskultis uskultis sen severeco kaj tiel bonkore bo nkore ridis, ke en la unua tempo temp o li eˆc akiris reputacion de “bona knabo.” En gravaj okazoj li tamen sciis uzi feran manon. “La energio estas nepre necesa”, diradis li tiam, “l’ energie est la premire u ˆcio cio ˆci ci li estis plej ofte trompata tromp ata qualit qua lit´é d’un d’ un homme ho mme d’état” eta t” 12; sed malgra˘ kaj ˆciu ciu iom sperta oficisto kondukis lin je la nazo. Mateo Iljiˆ Iljiˆc parolis kun granda respekto re spekto pri Guizot, kaj penis p enis konvinki ˆciun, ciun, ke li ne estas e stas rutinulo kaj ka j malprogresema formalisto, ke neniu grava fenomeno de la socia vivo preterpasas lian atenton. . . ˆciuj ciuj tiaj tia j frazoj frazo j estis tre bone b one konataj konata j de li. Li eˆc observis la evoluon de la moderna literaturo, kun majesta indiferenteco, estas vere: plenaˆga ga homo, renkontinte sur la strato procesion de knaboj, aligas iafoje al gi. ˆgi. En la realeco Mateo Iljiˆ Iljiˆc ne multe multe diferencis diferencis de la ˆstataj stataj altranguloj altranguloj de la tempo temp o de Aleksandro I, kiuj sin preparante prepa rante al vesperkunveno ˆce ce sinjorino Sveˆcina, cin a, kiu loˆgis gis tiam en Peterburgo, legis matene paˆ gon gon de Condillac; sed liaj manieroj estis aliaj, pli modernaj. Li estis lerta kortegano, granda ruzulo kaj nenio plu; li ne sciis gvidi la aferojn, ne posedis inteligentecon, sed bone 12

Energio estas ˆcefa cefa postulo post ulo por ˆstatisto. stati sto.

ˆ * Capitro

XII *

49

zorgis pri la propraj aferoj, en kiuj neniu povus lin trompi, kaj tio ja estas plej grava. Mateo Iljiˆc akceptis a kceptis Arkadion kun bonkoreco, propra al klera altoficisto, oni preska˘ u povus povus diri ˆserceme serceme.. Li tamen tamen ekmiri ekmiris, s, kiam kiam li ekscii eksciis, s, ke la invititaj invititaj parencoj restis en la kamparo. “Via patro ˆciam estis strangulo”, strangulo”, diris li, svingante la penikojn de sia eleganta velura negliˆga ga vesto. Subite, sin turnante al juna oficisto en dece butonumita uniformo, li ekkriis kun mieno de multoku multokupit pitaa persono: persono: “Kio?” “Kio?” La juna homo, homo, kies lipoj kungluiˆ kungluiˆ gis pro longa silento, leviˆgis gis kaj konfuzita konfuzita rigardis sian ˆcefon. cefon. Sed, konsternin konsterninte te la subulon, subulon, Mateo, Iljiˆc ne turnis plu atenton al li. Niaj altranguloj altranguloj generale gênerale amas konfuzi siajn subulojn; la rimedoj, kiujn ili uzas por atingi la celon, estas tre diversaj. La sekvanta maniero, inter aliaj, estas tre uzata: “is quite a favourit” 13, kiel diras la angloj. La ˆcefo cefo subite ˆcesas cesas kompreni kompreni la plej simplajn vortojn, li kvaza˘ u perdas la a˘ udkapablon. udkapablon. Li demandas ekzemple: “Kia tago estas hodia˘ u?” u?” Al li oni plej respekte respekte respondas: respondas: “Vendr “Vendredo, edo, via ekscelenco.” “Kio? Kio? Kion vi diras?” diras?” pene ridetas la ˆcefo. cefo. “Hodia˘ u estas vendredo, via ekscelenco.” “Kio? Kiel? Kio estas vendredo? Kia vendredo?” “Vendredo, via ekscelenco, tago de la semajno.” ˆ vi volas doni al mi lecionojn?” “Kio? Cu Mateo Iljiˆc kun tuta sia liberalismo lib eralismo estis tamen ta men tia altrangulo. “Mi konsilas al vi, mia amiko, fari viziton al la guberniestro”, diris li al Arkadi Arkadio. o. “Vi “Vi kompre omprenas nas:: mi konsi konsila lass tion tion al vi ne tial tial,, ke mi restas restas fidela al la antikvaj tradicioj, ordonantaj sin klini anta˘ u la ˆstataj stata j povoj, ne; sed simple tial, ke la guberniestro estas homo comme il faut 14; krom tio, sendube vi deziras koniˆgi gi kun ˆci ci tiea societo. . . Vi ne estas urso, mi esperas? Postmorga˘ u la guberniestro donos grandan balon.” “Vi estos tie?” demandis Arkadio. “Por mi li donos la balon”, balon ”, respondis re spondis Mateo Iljiˆc, c, preska˘ u kun kompato. ˆ vi dancas?” “Cu “Mi dancas, sed malbone.” ˆ tie vi trovos kelke da belaj virinoj, cetere, por juna homo “Domaˆge. ge. Ci estas honto ne danci. Ree mi diras tion ne kiel partiano de la antikvaj moroj; mi tute ne opinias, ke la inteligenteco estas en la piedoj, sed la byronismo estas ridinda, il a fait son temps 15.” “Ne, “Ne, onklo, onklo, ne pro la byron byronism ismoo mi. . . ” “Mi konigos vin kun la ˆci ci tieaj tiea j sinjorinoj, sinjorino j, mi prenos vin sub mian flugilon”, ˆ estas tre ˆsatata. Gi satata . Deca. 15 ˆ Gia tempo pasis. 13 14

ˆ * Capitro

XII *

50

interrompis Mateo Iljiˆc kaj ekridis kun kontenta kontenta mieno. “Estos varme al vi, ˆcu ne?” Eniris servisto servisto kaj anoncis la prezidanton prezidanton de la registara kaso. kaso. Tio estis maljunulo maljunulo kun dolˆ dolˆca ca rigardo, kun sulkigitaj sulkigitaj lipoj, kiu ekstreme amis la naˆ abeleto prenas tributon de turon, precipe somere, kiam la˘ u liaj vortoj: “ Ciu ˆciu ciu floreto. . . ” Arkadio foriris. Li trovis sian amikon en la gastejo, kie ili haltis, kaj longe persvadis lin iri al la guberniestro guberniestro.. “Kion “Kion fari!” diris diris fine Bazaro Bazarov, v, “kion oni kuiris kuiris,, tion tion oni devas manˆgi. gi. Ni venis venis por p or rigardi rigardi la bienulojn, bienulojn, ni iru rigardi rigardi ilin.”, ilin.”, La guberniestro akceptis la junulojn gentile, gêntile, sed ne invitis invitis ilin sidiˆgi gi kaj mem ne sidiˆgis. gis. Li ˆciam ciam estis okupita o kupita kaj rapidis; de la mateno li portis port is la uniformon, unifor mon, malv malvastan astan kaj ekstrem ekstremee rigidan rigidan krav kravaton, aton, neniam neniam havis havis tempon tempon por sate manˆgi gi kaj trinki, trinki, senˆ cese cese donis ordonojn. En la gubernio oni moknomis moknomis lin Burdalu, aludante per tio ne la faman francan predikiston, sed malbonan bieron, bieron, nomatan nomatan “burda. “burda.”” Li invit invitis is Arkadi Arkadion on kaj E˘ ugenon ugenon al sia balo, kaj post du minutoj minutoj ripetis la inviton, opiniante opiniante ilin fratoj frato j kaj nomante nomante Kajsaro Ka jsarov. v. Forlasante la domon de la guberniestro, ili renkontis fiakron, el kiu subite elsaltis homo de nealta kresko, en hungara surtuto la˘ u la modo de la slavofiloj 16, kaj kun ekkrio: “E˘ ugeno ugeno Vasiliˆc!” c!” ekkuris ekkur is al a l Bazarov. Baz arov. “Ah! “Ah! tio estas vi, Herr Sitnik Sitnikov ov”, ”, diris diris Bazaro Bazarov, v, ne interr interrompa ompant ntee sian sian paˆsadon sadon sur la trotuaro. trot uaro. “Kiel vi venis tien ˆci?” ci?” “Imagu, tute okaze”, respondis Sitnikov kaj sin turninte al la fiakro, kelke da fojo j svingis svingis la manojn kaj ekkrii ekkriis: s: “Sekvu “Sekvu nin, sekvu! sekvu! Mia patro havas havas ˆci ci tie negocon”, nego con”, da˘ urigis urigis li, li, transsaltant transsaltantee kaveton kaveton,, “li petis min. . . Hodia˘ u mi eksciis eksciis pri via alveno, kaj jam estis ˆce ce vi. . . (Efektive, (Efektive, la amikoj, reveninte reveninte en sian ˆcambron, cambron, trovis trovis tie vizitkarton vizitkarton kun fleksitaj anguloj, portantan de unu flanko flanko la nomon nomon de Sitnik Sitnikov ov france, france, kaj kaj de la alia — per slavaj slavaj literoj). literoj). . . Mi esperas, ke vi ne venas de la guberniestro?” “Ne esperu, ni venas rekte de li.” “En tia tia okazo okazo anka˘ anka˘ u mi iros al li...E˘ugeno ugeno Vasiliˆc, c, konigu min kun via.. via.. . kun kun la sinj sinjor oro.. o.. . ” “Sitnikov, Kirsanov”, murmuris Bazarov, ne haltante. “Mi estas ˆcarmita”, carmi ta”, komencis Sitnikov, paˆsante sante kun la flanko anta˘ antauen, ˘ ridetante kaj rapide detirante siajn tro elegantajn gantojn, “Mi multe a˘ udis... Mi estas malnova konato de E˘ ugeno ugeno Vasiliˆc, c, mi eˆc povas diri: lia lernanto. lerna nto. Al li mi ˆsuldas suldas mian renaskiˆ rena skiˆgon.” gon.” Arkadio Arkadio ekrigardis ekrigardis la lernanton lernanton de Bazarov. Bazarov. Maltrankvila Maltrankvila kaj kaj rigida esprimo estis legebla en la etaj, cetere agrablaj trajtoj de lia kvaza˘ u lekita 16

Tiaj en la 4-a jardeko de la pasinta jarcento oni nomis en Rusujo la partianojn de l’ unuiˆ go go de d e ˆciuj ciuj slavaj popolo pop oloj. j.

ˆ * Capitro

XII *

51

vizaˆgo; go; malgrandaj, kvaza˘ u enpremitaj okuloj rigardis fikse kaj maltrankvile; anka˘ u lia rido estis maltrankvila: ia mallonga, seka rido. ˆ vi kredas al mi”, da˘urigis “Cu urigis li, “ke kiam E˘ ugeno ugen o Vasiliˆc diris unuafoje, ke oni ne devas respekti la a˘ utoritatojn, mi eksentis tian gojon...mi utoritatojn, gˆ ojon...mi kvaza˘ u retrov retrovis is la vidk vidkapablon apablon!! Jen, Jen, pensis pensis mi, fine mi trovis trovis homon! homon! A propos, propos, E˘ugeno ugeno Vasiliˆc, c, vi nepre n epre devas viziti viz iti unu u nu ˆci ci tiean t iean sinjorinon, sinjor inon, kiu estas e stas plene kapabla kompreni vin kaj por kiu via vizito estos vera festo; vi sendube a˘u udis d is pri pr i ˆsi.” si .” “Kiu ˆsi si estas?” demandis tedite Bazarov. “Ku “K ukˆsin, si n, Eudoxie, Eudoxie, E˘udoksio udoksi o Kukˆsin. sin. Rimarkinda Rimark inda naturo, natu ro, emancip´ emanc ipée ee en ˆ vi scias? Ni iru al ˆsi la vera senco de l’ vorto, progresema virino. Cu si nun, ˆ loˆgas ˆciuj ci uj kune ku ne.. Si gas du paˆsojn so jn de ˆci ci tie. Vi ankora˘ ankorau˘ ne matenmanˆ gis?” gis?” “Ne ankora˘ u.” u.” ˆ vi komprenas, disiˆgis “Do bonege. Si, gis de d e la edzo, e dzo, ˆsi si dependas de pendas de neniu.” ˆ “Cu ˆsi si estas bela?” interrompis Bazarov. “N. “N. . . ne, tion tion oni ne povas povas diri. diri.”” “Kial do, d o, por p or kia diablo vi invitas nin al ˆsi?” si?” ˆ regalos nin per ˆcampano.” “Ah, vi ˆserculo. serculo. . . Si campano.” ˆ via patro ˆciam, “Vere? “Vere? Tuj oni vidas praktikan praktikan homon. Cu ciam, ankora˘ u sin okupas per branda negoco?” “Jes”, “Jes”, rapide rapide respondi respondiss Sitnik Sitnikov ov kaj kaj akre ekridis ekridis.. . . “Do? Vi iros?” iros?” “Vere, mi ne scias.” “Vi volis rigardi la homojn, homo jn, iru”, diris duonvoˆ duonvoˆce ce Arkadio. Arkadio. “Kaj vi, sinjoro Kirsanov”, interrompis Sitnikov. “Anka˘u vi iru, mi petas, ni ne povas iri sen vi.” “Sed kiel ni povas invadi ˆciuj ciuj tri?” ˆ estas senceremonia virino.” “Ne grave. Si “Botelon da ˆcampano campano ni ricevos!” r icevos!” demandis Bazarov. “Tri!” ekkriis Sitnikov. “Mi garantias.” “Per kio!” “Per la propra kapo.” “Prefere estus — per la monujo de via patro. Cetere, ni iru.”

PATROJ KAJ FILOJ

52

ˆ Capitro XIII La malgra malgranda nda nobel nobelaa domo domo la˘ u la mosk moskv va gust gusto, o, en kiu kiu loˆ logis gˆ is E˘ udoksio udoksio Kukˆ Kukˆsin, sin, staris en unu el la ˆus us forbrulintaj forbrulintaj stratoj de l’ urbo M.; kiel oni ˆ la pordo, super scias, niaj guberniaj urboj brulas ˆciun ciun kvinan jaron. Ce malrekte malrekte na jlita vizitkarto, vizitkarto, pendis la ˆsnuro de la sonorilo. sonorilo. . . En la anta˘ uˆcambro iris renkonte al la venintoj virino en kufo — io meza inter servistino kaj akompanantino; klara signo de la progresemaj ideoj de la mastrino! Sitnikov demand dem andis, is, ˆcu cu E˘udoksio udoks io Nikitiˆsna sna estas hejme? hejme ? “Tio estas vi, Victor ?” ?” eksonis ekson is alta al ta voˆco co el e l la najbara na jbara ˆcambro. cambro. “Eniru!” “Enir u!” La virino en kufo tuj malaperis. “Mi ne estas sola”, diris Sitnikov, Sitnikov, lerte deˆ deˆetante etante la hungaran hungaran surtuton, sub kiu li portis specon de angla palto, kaj direktante memfidan rigardon al Arkadio kaj Bazarov. “Ne grave”, respondis resp ondis la voˆco. co. “Entrez!” 17 La junulo ju nulojj eniris. enir is. La ˆcambro, cambro , en kiun ili il i enpaˆsis, sis, similis pli laborkabinet lab orkabineton on ol salonon. salonon. Pa Paperoj, peroj, leteroj, leteroj, dikaj dikaj nu numeroj meroj de rusaj revuoj, kiuj plejparte plejparte ne estis distranˆcitaj, cita j, kuˆsis sis senorde sur tabloj, tablo j, kovritaj de polvo, ˆcie cie estis disˆ disˆetitaj etita j cigaredoj, cigaredo j, duone konsumitaj. Sur leda kanapo duonkuˆsis sis sinjorino, ankora˘ u juna, juna, blond blonda, a, nezorg nezorgee kombi ombita ta,, en silk silka, a, ne tre pu pura ra vesto, esto, kun kun grandaj braceletoj sur la mallongaj manoj kaj kun punta tuko sur la kapo. ˆ leviˆgis Si gis de la kanapo kaj senzorge senzorge surtira surtirante nte sur siajn ˆsultrojn sultrojn velur veluran an mantelon kun flaviˆginta ginta ermena pelto, ekparolis malrapide: “Bonan tagon, Victor ”, ”, kaj premis la manon de Sitnikov. “Bazarov, Kirsanov”, diris li mallonge, imitante la manieron de Bazarov. “Mi tre t re ˆgojas”, go jas”, respondis resp ondis sinjorino sinjo rino Kukˆsin, sin, kaj fiksante fik sante sur Bazarov B azarov siajn sia jn rondajn okulojn, inter kiuj orfe sin levis malgranda ruˆ ga ga nazeto, iom turnita supren, aldonis: “mi konas vin”, kaj premis anka˘u lian manon. Bazarov iom sulkigis la brovojn. En la malgranda, sensignifa figuro de la emancipita virino, estis nenio malbela; malb ela; sed la esprimo de ˆsia sia vizaˆ go go impresis ˆ vi estas malagrable. malagrable. Oni nevole deziris demandi ˆsin: sin: “Cu estas malsata malsata?? A˘ u vi enuas? enuas? Eble Eble vi timas timas ion? Por kio via penado?” penado?” Same Same kiel ˆce ce Sitniko Sitnikov, v, 17

Eniru!

ˆ * Capitro

XIII *

53

ˆ parolis kaj moviˆgis ˆciam cia m io mordis mor dis ˆsian sia n animon ani mon.. Si gis malzorge kaj nelerte; ˆsi, si, sendube, rigardis sin mem kiel bonkoran kaj simplan estaˆon, on, kaj malgra˘ malgrau˘ tio, kion kio n a jn ˆsi si fari fa ris, s, ˆciam ci am ˆsajn sa jnis, is, ke guste gûste tion ˆsi ne volis fari, ˆcio cio estis farita, farit a, kiel nomas tion la infanoj — intence, tio estas ne simple, ne nature. ˆ havis la kutimon, propran “Jes, jes, je s, mi konas vin, Bazarov”, rip etis ˆsi. si. (Si al multaj provincaj kaj moskvaj sinjorinoj, de la unua tago nomi la virojn ˆ vi deziras cigaron?” per ilia familia nomo). “Cu “Cigaron, “Cigaron, konsenti konsentite”, te”, interrompis interrompis Sitnikov, Sitnikov, kiu jam sin ˆetis sur apogseˆgon gon kaj levis supren la piedojn, “sed donu al ni anka˘ u matenmanˆ gon. g on. Ni estas terure malsataj, ne forgesu regali nin per botelo da ˆcampano.” campano.” “Sibarito”, diris E˘ udoksio udoks io kaj ekridis. ekridi s. (Kiam ˆsi ridis, ˆsia supra dentkarno ˆ ne vere, Bazarov, li estas sibarito?” malkovriˆgis gis super la dentoj). “Cu “Mi amas la komforton de la vivo”, respondis Sitnikov kun grava mieno. “Tio ne malhelpas min esti liberalo.” “Ne, tio malhelpas, malhelpas! malhelpas!”” ekkriis ekkriis E˘udoksio, udoksio, ˆsi tamen ordonis al la ˆcambristino cambris tino prepari prepa ri matenmanˆ mate nmanˆ gon gon kaj ˆcampan cam panon. on. “Kia “Kia estas estas via opinio!” opinio!” aldonis aldonis ˆsi, si, sin turnan turnante te al Bazarov Bazarov.. “Mi estas certa, ke vi partoprenas la mian.” “Ne, vi eraras”, respondis Bazarov, “peco da viando estas pli bona ol peco pec o da pano, eˆc de la hêmia êmia vidpunkto.” vidpu nkto.” “Vi vin okupas per la hêmio? êmio? Tio estas mia pasio. Mi eˆc mem elpensis mastikon.” “Mastikon? Vi?” ˆ vi scias, por kia celo? Por fari pupojn, la kapojn de l’ pupoj, “Jes, mi. Cu tio estas pli fortika. fortika. Mi estas praktika praktika virino. virino. Sed ˆsi si ne estas ankora˘ u preta. Mi devas ankora˘ u legi Liebigon. A propos, propos, ˆcu cu vi legis le gis la artikolon a rtikolon de Kisliakov pri la virina virina laboro en la ’Moskv ’Moskva Revuo’? Legu, Legu, mi petas vin. Vin sendube sendube interesas la virina problemo? Anka˘ u la lernejoj? Kion faras via amiko? Kia estas lia nomo?” Sinjorino Kukˆsin sin ellasis siajn demandojn demando jn unu post alia kun afektita malma lzorgeco ne atendante respondon; dorlotitaj infanoj tiel parolas kun siaj vartistinoj. “Mia nomo estas Arkadio Nikolaiˆc Kirsanov”, respondis Arkadio, “kaj mi faras nenion.” E˘udoksio udoksio eksplodis per rido. “Tio estas ˆcarma! carma! Vi ne fumas? Viktoro, Viktoro, ˆcu cu vi scias, mi koleras kontra˘ u vi?” “Kial?” ˆ estas malprogresema “Vi komencis ree, oni diras, la˘ udi udi George Sand. Si ˆ oni ˆ scias nenion virino kaj nenio plu! Cu o ni povas p ovas kompari ˆsin kun Emerson! Emers on! Si ˆ nenion a˘ pri la edukado, pri la fiziologio, pri io ajn. Si udis, udis, mi estas certa, pri la embriologio, kaj en nia tempo eˆc unu paˆson son oni ne povas fari sen gi” ˆ

ˆ * Capitro

XIII *

54

(E˘udoksio udoksio disetendis disetendis la manojn ˆce ce la lastaj vortoj). “Ah, kian admirindan admirindan artikolon skribis pri tio Eliseviˆc! c! Tio estas genia sinjoro! sinjor o! (E˘ udoksio udoksio konstante uzis la vorton ’sinjoro’, anstata˘ u ’homo’). ’homo’). Bazaro Bazarov, v, sidiˆ gu g u apud mi, sur la kanapo. Vi kredeble ne scias, ke mi terure vin timas.” “Kial? Mi dezirus scii.” “Vi estas danˆgera gera sinjoro: sinjoro: vi estas tiel kritik kritikema. ema. Ah, mia Dio, ridinda ridinda afero, afero, mi parolas parolas,, kiel kiel stepa stepa bienul bienulino ino.. Cetere Cetere mi efektiv efektivee estas estas bienu bienulin lino. o. Mi mem administras la bienon kaj imagu, mia inspektisto Erofej estas rimarkinda tipo, tute kiel ’Pathfinder’, de Cooper: estas en li io primitiva. Mi definitive fiksiˆgis gis tie ˆci: ci: abomena urbo, ˆcu cu ne vere? Sed kion fari!” “Urbo kiel aliaj”, malvarme diris Bazarov. “Oni “Oni sin okupa okupass nu nurr per mala malalt ltaj aj aferoj, aferoj, jen jen kio kio estas estas terura! terura! An Anta˘ ta˘ ue mi vintre loˆgis g is en Mosk Moskv vo. . . sed sed nun tie loˆ gas gas mia legitima, legiti ma, sinjoro sinjo ro Kukˆsin. sin. Cetere, anka˘ u Moskv Moskvoo estas estas nun. nun. . . mi ne scias scias.. . . tute alia alia.. Mi intenc intencas as vetur veturii eksterlandon; en la pasinta jaro mi jam estis tute preparita.” “Parizon, “Parizon, kompreneble? kompreneble?”” demandis Bazarov. “Parizon “Parizon kaj Heidelbergon.” Heidelbergon.” “Por kio tien?”, “Por kio? Bunsen ja loˆ gas gas tie!” Je tio Bazarov trovis nenian respondon. “Pierr Pierree Sapojn Sapojniko ikov. v. . . ˆcu cu vi konas kona s lin?” lin? ” “Ne, mi lin ne konas.” ˆ tio estas ebla? Pierr “Cu Pierree Sapojn Sapojniko ikov. v. . . li ja estas konstante ˆce ce Lidio ostatov.” “Anka˘ u ˆsin mi ne konas.” “Li proponis sin por min akompani. Dank’ al Dio, mi estas libera, mi ne hav havas infanojn. infanojn. . . Kion Kion mi diris: diris: dank’al dank’al Dio! cetere, cetere, tio signifas signifas nenion.” nenion.” E˘udoksio udoksio rulis cigaredon cigaredon per siaj fingroj, flaviˆ flaviˆgintaj gintaj pro la tabako, tabako, gluis gin ˆgin per la lango, iom ˆgin gin suˆcis cis kaj ekfumis. ekfumi s. Venis la ˆcambristino cambris tino kun plato. plato . ˆ “Jen la matenmanˆ go! go! Cu vi volas manˆgi gi peceton? Viktoro, malˆstopu stopu la botelon; tio estas via specialo.” “Mia, mia”, murmuris Sitnikov kaj ree akre ekridis. ˆ estas “Cu estas ˆci ci tie belaj virinoj?” virinoj?” demandi demandiss Bazaro Bazarov, v, finint finintee trinki trinki trian trian glaseton. “Estas”, respondis E˘ udoksio, udoksio, “sed ili ˆciuj ciuj estas tiel sensignifa j. Ekzemple, 18 estas malbela. malbela. Beda˘ Beda˘ urinde, urinde, ˆsia sia reputacio. reputacio. . . cetere, mon amie Odincov ne estas tio ne estus grava, sed ˆsi si havas nenian liberecon liberec on de la opinioj, opinio j, nenia jn altajn alta jn ideo jn, nenion. nenio n. . . de ˆcio cio ˆci. ci. Oni devas ˆsanˆ sanˆgi gi la tutan sistemon de la edukado. Mi jam pensis pri tio; niaj virinoj estas tre malbone edukitaj.” 18

Mia amikino Odincov.

ˆ * Capitro

XIII *

55

“Nenion vi faros el ili”, interrompis interrompis Sitnikov. Sitnikov. “Oni devas devas malestimi ilin kaj mi malestimas ilin plene kaj komplete! (La ebleco malestimi kaj esprimi sian malestimon estis la plej agrabla sento por Sitnikov; precipe li atakis la virinojn, ne anta˘ usentante, ke post kelke da monatoj la sorto devigos lin usentante, rampi anta˘ u la edzino sole tial, ke ˆsi si estis naskita princidino Durdoleosov) Durdoleosov).. Neniu Neniu el ili povus kompreni kompreni nian interparo interparolon lon;; neniu neniu el ili valoras valoras,, ke ni, seriozaj serioza j viroj, viroj , parolu pri ˆsi!” “Sed ili tute ne bezonas kompreni nian interparolon”, diris Bazarov. “Pri kiuj vi parolas?” sin miksis E˘ udoksio en la interparolon. udoksio “Pri la belaj virinoj.” “Kiel? Vi do partoprenas la opinion de Proudhomme?” Proudhomme ?” Bazarov fiere sin rektigis. “Mi partoprenas nenies opiniojn; mi posedas proprajn.” “For la a˘ utoritatojn!” utoritatojn!” ekkriis ekkriis Sitnikov, Sitnikov, gojante, gôjante, ke li trovis okazon akre esprimi siajn pensojn penso jn en la ˆceesto ceesto de la homo, kiu estis lia fetiˆco. co. “Sed Macaulay mem”, komencis sinjorino sinjor ino Kukˆsin. sin. “For Macaulay !” !” tondris Sitnikov. “Vi estas partiano de la virinaˆcoj!” co j!” “Ne de la virinaˆ virinaˆcoj, coj, sed de la rajtoj rajto j de l’ virinoj, kiujn mi ˆuris defendi ˆgis gis la lasta guto de mia sango.” “For!” “For!” Sed tie ˆci ci Sitnikov haltis. “Anka˘ u mi ne neas ilin”, diris li. “Ne, mi vidas ke vi estas slavofilo!” “Ne, “Ne, mi ne estas slavo slavofilo filo,, kvank kvankam, am, cetere. cetere. . . ” “Ne, “Ne, ne, ne! Vi estas estas slavo slavofil filo! o! Vi estas estas adepto adepto de Domost Domostroj roj 19. Vi dezirus vipi la virinojn!” “La vipo estas bona afero”, diris Bazarov, “sed ni jam venis al la lasta guto...” “De kio?” interrompis E˘ udoksio. udoksio. “De la ˆcampano, campano, respektinda E˘ udoksia udoksi a Nikitiˆcna, cna, de la ˆcampano, campa no, ne de via sango.” “Mi ne povas a˘ uskulti indiferente, kiam oni atakas la virinojn”, da˘ uskulti urigis urigis E˘udoksio udoksio.. “Tio “Tio estas estas terura. terura. Anstata˘ Anstata˘ u ataki ilin, vi prefere legu la libron 20 de Michelet: De l’ amour . Ad Admi miri rind ndaa verk verko! Sinjo Sinjoroj, roj, ni parolu parolu pri la amo”, aldonis E˘ udoksio udoksio sopire mallevante mallevante la manon ma non sur la ˆcifitan cifitan kusenon de la kanapo. Sekvis subita silento. silento. “Ne, por kio paroli pri la amo”, diris Bazarov, “sed vi menciis sinjorinon Odincov. Odinc ov. . . Tia, ˆsajnas, sa jnas, vi nomis ˆsin? Kiu ˆsi si estas?” esta s?” ˆ ˆ estas inteli“Carma, Carma , ˆcarma!” carma !” pepis pep is Sitnikov. S itnikov. “Mi prezentos prez entos vin al ˆsi. si. Si genta, riˆca ca kaj vidvino. vidvin o. Beda˘ Bedaurinde, u˘rind e, ˆsi si ne estas ankora˘ ankorau˘ sufiˆ su fiˆce ce prog pr ogre rese sema ma:: ˆsi si 19 20

Literatura verko de la deksesa jarcento. Pri la amo.

ˆ * Capitro

XIII *

56

devus pli intime koniˆgi gi kun nia E˘ udoksio. Mi trinkas por via sano, E˘ udoksio. udoksio! udoksio! Ni kunfrap kunfrapu u la pokalojn!” pokalojn!” “Et toc, et toc, et tin-ti tin-tin-t n-tin. in. Et toc, et toc, et tintintin!” “Viktoro, vi estas petolulo.” La matenmanˆ go go da˘ uris uris longe. longe . La unuan u nuan botelon b otelon sekvis se kvis dua, tria, eˆc kvara...E˘ udoksio udoksio babilis senlace; Sitnikov Sitnikov subtenis ˆsin. sin. Multe ili diskutis diskutis pri tio, kio estas la edziˆgo, go, ˆcu cu tio estas superstiˆ sup erstiˆco co a˘ u krimo; kiaj naskiˆgas g as la homoj, egalaj a˘ u ne; en kio konsistas konsistas la individu individueco? eco? La afero fine iris tiel malproksimen, ke E˘ udoksio, udoksio, tute ruˆga g a de la vino, frapante per siaj plataj ungoj la klavojn de la neagordita fortepiano komencis kanti per ra˘ uka voˆ voˆco ciganajn ciganajn kantojn antojn kaj poste la romancon romancon de SeimourSeimour-Chi Chiff: ff: “Sonˆ “Songas ˆ la dormetanta Grenado”. Grena do”. Sitnikov Sitni kov ˆcirka˘ cirka˘ uis sian kapon per skarpo kaj ludis la rolon uis de la svenanta amanto ˆce ce la vortoj: “Ni kunigu niajn lipojn En ardanta kiso.” Arkadio fine ne povis plu tion toleri. “Sinjoroj, tio komencas simili frenezulejon”, diris li la˘ute. ute. Bazarov, kiu nur de tempo t empo al tempo metis met is en la interparolon ˆsercan sercan vorton — li sin okupis pli fervore fervore per la ˆcampano campano — la˘ ute oscedis, leviˆgis g is kaj ne adia˘ uante uante la mastrinon, eliris kun Arkadio. Arkadio. Sitnikov Sitnikov salte leviˆ gis, gis, por sekvi ilin. “Do? “Do? Do?” Do?” demandi demandiss li, servutule servutule kurant kurantee jen de un unu u flanko, flanko, jen de la ˆ alia. “Mi ja diris al vi: rimarkinda persono! Jen virino, kiajn ni bezonas! Si estas, en sia speco, fenomeno de la plej alta moraleco.” “Kaj tiu ejo de cia patro estas anka˘ u fenomeno de la plej alta moraleco?” demandis Bazarov, montrante per la fingro drinkejon, kiun ili preterpasis en la sama momento. Sitnikov ree la˘ ute ute ekridis. Li forte hontis pro sia deveno kaj li ne sciis, ˆcu cu li devas senti sin flatita a˘u ofendita per la subita “ci” de Bazarov.

PATROJ KAJ FILOJ

57

ˆ Capitro XIV Post kelke da tagoj tago j havis lokon la balo ba lo ˆce ce la guberniestro. guberniestro . Mateo Iljiˆc estis la vera heroo de la festo. La marˆsalo salo de la nobelaro deklaris al ˆciuj ciuj kaj al ˆciu, ciu, ke li venis venis sole por honori lin; la guberniestro, guberniestro, eˆc dum la balo, eˆc restante restante senmova, senmova, ne ˆcesis cesis doni siajn ordonojn. ordono jn. La gentileco gêntile co de d e Mateo, Ma teo, Iljiˆc povis p ovis esti e sti komparata komparata nur kun lia majesteco. Li diris al ˆciu ciu flatan vorton: vorton: al unuj kun nuanco nuanco de malˆ malˆsato, sato, al aliaj kun nuanco nuanco de respekto; li diris komplimentojn komplimentojn 21 al la virinoj “en vrai chevalier francais” , kaj senˆcese cese ridis forte kaj la˘ ute, ute, sen ehô, kiel konvenas konvenas al altrangulo. Li frapis Arkadion je la dorso kaj la˘ ute ute nomis lin “kara nevo”, E˘ ugenon, kiu portis iom malnovan frakon, li honoris ugenon, per distrita, sed bonvola glita rigardo kaj per neklara, sed amika murmuro, en kiu oni povis povis disting distingii nu nur: r: “mi”, “mi”, kaj “sstrem “sstreme”; e”; li etendis etendis unu fingron fingron al Sitnikov kaj ekridetis ekr idetis al li, sed tuj sin deturnis; det urnis; li ˆetis etis gentilan gêntilan “enc “e ncha hant´ nté” e” 22 eˆc al sinjor s injorino ino Kukˆ Ku kˆsin, sin, kiu venis sen krinolin kr inolinoo kaj en malpura ma lpura j ganto j, sed se d kun paradiza paradiza birdo en la haroj. La kunve kunveno no estis estis tre multenom multenombra, bra, la kavali avaliroj roj ne mankis; la viroj en civilaj vestoj plej parte sin premis de la muroj, sed la reprezentantoj de la armeo dancis fervore, precipe unu el ili, kiu vivis kvin, ses semajnojn en Parizo, kie li lernis kelkajn karakterizajn ekkriojn, kiel: “zut; ah fichtrre; pst, pst, mon bibi”, bibi”, k. t. p. Li elparolis ilin perfekte, kun la vera pariza pariz a ˆsiko, siko, sed s ed samtemp s amtempee li diris: “si j’aurais”, u “si j’avais” j’aurais”, anstata˘ j’avais”, “absolument”, “absolument”, en la senco de “certe”, “ce rte”, unuvorte li parolis ˆci ci tiun lingvon rusefrancan, kiun tiel mokas mokas la francoj, kiam ili ne bezonas diri al ni, ke ni parolas france kiel anˆgeloj, geloj, “comme des anges”. anges”. Arkadio dancis malbone, kiel ni jam scias, Bazarov tute ne dancis; ili amba˘ u sin lokis en angulo, al ili aliˆgis gis Sitniko Sitnikov. v. Kun malestim malestimaa rideto rideto sur la lipo, farante venenajn rimarkojn, li bravaˆ bravaˆce ce rigardis ˆcirka˘ cirka˘ ue kaj sentis, ˆsajna sa jnas, s, veran vera n guon. gûon. Subite la esprimo de lia vizaˆgo ˆsan sa ngiˆ gîˆgis gis kaj sin turninte al Arkadio, li kvaza˘u konfuzita diris: “Sinjorino Odincov venis.” Arkadio sin turnis kaj ekvidis altan virinon en nigra vesto. ˆ haltis ˆce ˆ Si ce la pordo de la salono. Siaj nudaj brakoj bele pendis ˆce ce ˆsia sia 21 22

Envere franca kavaliro. Ravita (mi estas).

ˆ * Capitro

XIV *

58

gracia gracia busto; busto; bele falis falis de la brilaj brilaj haroj sur la rondajn rondajn ˆsultrojn sultrojn malpezaj malpezaj branˆcetoj ceto j de fuksio; trankvile kaj inteligente — trankvile, ne reveme rigardis ˆsiaj siaj helaj hela j okulo j el sub la frunto iom arkforma; ˆsiaj siaj lipoj lipo j ridis apena˘ apenau˘ rimarˆ keble. Sia tuta vizaˆgo go spiris ian karesan kaj dolˆcan can forton. ˆ vi konas ˆsin?” “Cu sin?” demandis Arkadio Sitnikovon. “Intime. Se vi deziras, mi prezentos vin.” “Bone. “Bone. . . post la kv kvadrilo. adrilo.”” Anka˘u Bazarov turnis sian atenton al sinjorino Odincov. ˆ ne similas la aliajn virinaˆcojn.” “Kiu estas tiu figuro!” demandis li. “Si co jn.” Kiam Kiam la kvadri kvadrilo lo estis estis finita, finita, Sitnik Sitnikov ov kondu kondukis kis Arkadi Arkadion on al sinjori sinjorino no Odincov; sed permesite estas dubi, ˆcu cu li vere konis ˆsin intime: li balda˘ u konfuziˆgis gis dum d um sia si a parolad pa rolado, o, kaj ka j ˆsi si iom mire lin rigard r igardis. is. Tamen ˆsia sia vizaˆ v izaˆ go go prenis ˆ amikan esprimon, espri mon, kiam ˆsi a˘udis udis la familian nomon de Arkadio. Si demandis lin, ˆcu cu li estas filo de Nikolao Petroviˆc? c? “Jes”, respondis li. “Mi du fojojn vidis vian patron. Mi multe a˘udis udis pri li”, da˘urigis uri gis ˆsi, si, “mi tre gojas, gôjas, ke mi koniˆgis gis kun vi.” ˆ En la sama momento momento alkuris alkuris adjutanto adjutanto kaj invitis invitis ˆsin sin al kvadrilo kvadrilo.. Si konsentis. ˆ vi dancas?” respekte demandis Arkadio. “Cu ˆ mi ˆsajnas “Mi dancas. dancas. Kial Kial vi supozas, ke mi ne dancas? Cu sa jnas al vi tro maljuna por tio?” “Ah, “Ah, kion vi diras. . . En tia okazo okazo permesu al mi inviti inviti vin al mazurk mazurko.” o.” Sinjorino Sinjorino Odincov Odincov bonvole bonvole ridetis. ridetis. “Volont “Volonte”, e”, diris ˆsi si kaj ekrigardis ekrigardis Arkadion Arkadion ne per protekta rigardo, sed kiel la edzinigitaj fratinoj rigardas siajn tre junajn fratojn. Sinjorino Odincov estis iom pli aˆga ga ol Arkadio, ˆsi si komencis sian dudekna˘uan uan jaron, sed en ˆsia ˆceesto ceesto li sentis sin liceano, studento, kvaza˘ u la diferenco inter iliaj aˆgoj go j estus multe pli granda. Mateo Iljiˆc proksimiˆgis gi s al ˆsi si kun ku n majesta mieno, kaj humilaj humilaj komplimen komplimentoj. toj. Arkadio Arkadio flankiris, sed ne ˆcesis cesis ˆ same observi ˆsin; sin; li ne deturnis de ˆsi si la okulojn anka˘ u dum la kvadrilo. Si senˆgene gene parolis kun sia dancanto, kiel kun la altrangulo: altrangulo: ˆsi si delikate delikate movis movis ˆ la kapon kaj okulojn kaj du, tri fojojn delikate ekridis. Si havis iom dikan nazon, kiel preska˘ u ˆciuj ciuj rusino j, kaj la koloro de ˆsia vizaˆgo go ne estis tute pura; malgra˘ u ˆcio cio ˆci ci Arkadio venis al la konkludo, konkludo , ke neniam n eniam ankora˘ ankorau˘ li renkontis tiel ˆcarman carma n virinon. virino n. La sono de ˆsia sia voˆco co ne forlasis forla sis liajn lia jn orelo jn; eˆc la faldo j de ˆsia sia vesto, kiel ˆsajnis sa jnis al li, falis alie, ol ˆce ce la virino j, kiuj ˆcirka˘ cirka˘uis ui s ˆsin si n — pli pl i gracie kaj pli vaste, kaj ˆsiaj movoj movoj estis samtempe fluantaj fluantaj kaj naturaj. Arkadio, Arkadio, sentis iom da maltrankvilo maltrankvilo en sia koro, kiam ˆce ce la unuaj sonoj de la mazurko, li sidiˆgis gis apud sia dancantino kaj ne sciante, kiel komenci la interparolon, nur karesis siajn harojn kaj trovis neniun konvenan vorton. Sed ne longe li estis maltrankvila kaj konfuzita; la trankvilo de sinjorino,

ˆ * Capitro

XIV *

59

Odincov komunikiˆgis gis anka˘ u al li: ne pasis ankora˘u kvarona horo, kaj li jam libere rakontis pri sia patro, pri sia vivo en Peterburgo kaj en la kamparo. Sinjorino Odincov a˘ uskultis uskultis lin kun ˆgentila gentila atento, fermante kaj malfermante sian ventumilon; lia babilo ˆcesadis, cesadis, kiam oni invitis ˆsin sin danci; Sitnikov, inˆ revenadis, ree siditis, prenis la ventumon, ˆsia ter aliaj, invitis ˆsin sin dufoje. dufo je. Si sia brusto ne spiris pli rapide, kaj Arkadio Arkadio rekomencis rekomencis babili, plena de la fefiˆ co co esti proksime proks ime de ˆsi, si, paroli parol i kun ˆsi, si, rigardante rigar dante ˆsiajn sia jn okulo jn, ˆsian sian belan be lan frunˆ ton, tutan slan amindan, seriozan kaj inteligentan vizaˆgon. gon. Si mem parolis malmulte; malmulte ; el e l kelkaj ˆsiaj sia j rimarko ri markojj Arkadio konkludis, konkludis , ke ˆci ci tiu t iu juna ju na virino v irino jam multe multe trasentis trasentis kaj trapensi trapensis. s. . . “Kun kiu vi staris, kiam sinjoro Sitnikov kondukis vin al mi!” demandis ˆsi. ˆ ne vere, kia “Ah, “Ah, vi rimarkis rimarkis lin?” lin?” demandi demandiss siaflank siaflankee Arkadio Arkadio.. “Cu brava vizaˆgo? go? Tio estas Bazarov, mia amiko.” Arkadio komencis rakonti pri sia amiko. Li parolis pri li tiel detale kaj kun tia entuziasmo, ke sinjorino Odincov sin turnis al li kaj atente lin rigardis. rigardis. Dume la mazurko proksimiˆ proksimiˆ gis gis al la fino. Arkadio beda˘ uris, uris, ke li devas disiˆgi gi kun sia dancant dancantino: ino: li tiel bone pasigi pasigiss kun ˆsi ˆcirka ir ka˘ u ˘ un unu u horon horon!! Estas Estas vere, vere, ke dum la tuta tempo li sent sentis is,, ke li kvaza˘ u devus esti danka danka al ˆsi si por p or ˆsia sia protekto. . . sed la junaj koroj ne sentas sentas sin humiligitaj per la protekto de bela virino. La muziko eksilentis. “Merci” 23, diris sinjorino Odincov, leviˆgante. gante. “Vi promesi promesiss viziti min, min, alkonduku anka˘ u vian amikon. Mi estas tre scivola vidi homon, kiu havas la kuraˆgon gon kredi je nenio.” La guberniestro, guberniestro, proksimiˆ proksimiˆ gis gis al sinjorino sinjorino Odincov, Odincov, anoncis al ˆsi, si, ke la vespermanˆgo go estas preta kaj ka j donis al ˆsi si sian brakon kun sia ordinara oficiala mieno. Forirante, ˆsi si sin turnis, por ankora˘ u unu fojon ekrideti kaj fari signon per la kapo. kap o. Li profun p rofunde de saluti s alutiss ˆsin, sin, sekvis ˆsin sin per p er la l a okulo ok ulojj (kiel (k iel gracia g racia ˆsajnis sa jnis al li ˆsia si a figur fig uro, o, ˆcirka ci rka˘ u˘ita de la griza brilo de la silka vestol) kaj pensante: “En uita ˆci ci tiu ti u momento mom ento ˆsi si jam forgesis forge sis pri pr i mia ekzisto”, ekzist o”, li sentis se ntis en la koro ian noblan n oblan rezignac rezignacion. ion. . . “Nu!” “Nu!” demandi demandiss Bazarov Bazarov Arkadi Arkadion, on, kiam kiam Kirsano Kirsanov v reveni reveniss en lian lian anˆ vi guis gulo gulon. n. “Cu gûis plezuron? plezuron? Iu sinjoro ˆus us diris al mi, ke ˆci ci tiu sinjorino sinjorino ˆ estas. . . hm, hm; sed ˆsajnas, sajnas, ke la sinjoro estas malsaˆ gulo. gulo. Cu la˘ u via opinio, ˆsi si efektive estas. . . hm, hm?” “Mi ne bone komprenas la interjekcion”, respondis Arkadio. “Rigardu lin, la senpekulon!.” “En tia okazo okazo mi ne kompre komprenas nas vian sinjoro sinjoron. n. Sinjori Sinjorino no Odinco Odincov v estas estas ˆcarma, carma, sendube, sed ˆsiaj siaj manieroj estas tiel malvarmaj malvarmaj kaj severaj, severaj, ke. . . ” 23

Dankon.

ˆ * Capitro

XIV *

60

“La kvietaj kvietaj akvoj akvoj ˆsiras siras la bordon. bordon. . . vi scias! scias!”” interr interromp ompis is lin Bazarov. Bazarov. “Vi diras, ke ˆsi estas estas malv malvarma, arma, do tiom tiom pli bongusta. bongusta. Vi ja amas la glaglaciaˆ ci aˆon? o n?”” ˆ ˆci ˆ “Cio ci estas ebla”, murmuris murmuris Arkadio, Arkadio, “mi ne povas povas juˆ gi g i pri tio. Si deziras koniˆgi gi kun vi kaj petis min, ke mi vin alkonduku.” “Mi imagas, imagas, kiel vi priskribi priskribiss min! min! Cetere, Cetere, vi bone faris. faris. Konduku Konduku min. Kiu a jn ˆsi si estas — simple gubernia leonino, leonino, a˘ u “ema “e manc ncip ip´ée” ee ”, de la speco de sinjorino sinjor ino Kukˆsin, sin, ˆsi si havas tia jn ˆsultro sultr o jn, kiajn kia jn mi jam dum longe ne vidis.” La cinismo de Bazarov malagrable impresis Arkadion, sed — kiel tio ofte okazas — li riproˆcis cis al la amiko ne tion, kio al li malplaˆcis cis en Bazarov en tiu ˆci ci mome mo ment nto. o. “Kial vi rifuzas al la virinoj la liberecon de la pensoj?” diris li duonvoˆ duonvoˆce. ce. “Tial, ke, la˘ u miaj observoj, el la virinoj pensas libere nur la malbelaj.” La interpa inte rparol roloo ˆcesis ces is ˆce ce tiuj tiu j ˆci ci vorto vort o j. Amba˘ Ambau˘ junuloj forveturis tuj post la vespermanˆgo. go. Sinjorino Sinjorino Kukˆ Kukˆsin sin nerve kolere, kolere, ne sen timo, sekvis ilin per rido: ˆsia sia memamo estis profunde vundita per tio, ke neniu el amba˘ u turnis ˆ sian sia n atenton ate nton al ˆsi. si. Si restis en la balo pli longe ol ˆciuj, ciuj, kaj matene en la kvara horo ˆsi dancis kun Sitnikov polkon-mazurkon p olkon-mazurkon la˘ lau˘ la pariza maniero. Per tiu edifa spektaklo finiˆgis gis la festo de la guberniestro.

PATROJ KAJ FILOJ

61

ˆ Capitro XV “Ni vidu, al kia klaso de l’ sudbestoj apartenas ˆci ci tiu persono”, diris en la sekvinta sekvinta tago Bazarov Bazarov al Arkadio, Arkadio, suprenirante suprenirante sur la ˆstuparo stuparo de la hotelo, kie loˆgis gis sinjorino Odincov. “Mia nazo sentas, sentas, ke tie ˆci ci io ne estas en ordo.” “Vi mirigas min!” ekkriis Arkadio. “Kiel? Vi, vi Bazarov, estas partiano de la mallarˆga g a mora moralec leco, o, kiu kiu.. . . ” ˆ vi ne scias, “Kia strangulo vi estas!” respondis indiferente Bazarov. “Cu ke en nia lingvo kaj por ni ’ne estas en ordo’, signifas ’estas en ordo’? Sekve, ˆ ne vi mem diris hodia˘ akiro estas. Cu u, u, ke ˆsi strange edziniˆ gis, gis, kvankam la˘u mia opinio, edziniˆgi gi je riˆ ca ca maljunulo maljunulo tute ne estas stranga afero, sed kontra˘ ue ue pruden prudenta. ta. Mi ne fidas al la urbaj klaˆcoj, coj, sed mi amas kredi, kredi, kiel kiel diras nia klera guberniestro, ke ili estas pravaj.” Arkadi Arkadioo respondi respondiss nenion nenion kaj ekfrapi ekfrapiss la pordon pordon de la ˆcambro. cambro. Juna Juna servisto en livreo enkondukis amba˘ u amikojn en grandan ˆcambron, cambron, malbone meblitan, meblitan, kiel ˆciuj ciuj ˆcambroj cambroj de la rusaj hoteloj, sed ornamitan ornamitan per floroj. ˆ ˆsajnis Balda˘ u aperis sinjorino Odincov en simpla matena vesto. Si sa jnis ankora˘ ankorau˘ pli juna ˆce ce la lumo de la printempa pri ntempa suno. s uno. Arkadio prezentis pr ezentis al ˆsi si E˘ Eugenon ˘ kaj kun granda miro rimarkis, ke Bazarov kvaza˘ u konfuziˆgis, gis, dum sinjorino Odincov restis tute trankvila, kiel hiera˘ u. Bazarov mem rimarkis, ke li konfuziˆgis u. gis kaj tio kolerigis lin. Bela afero! Mi ektimis virinaˆcon! con! pensis li, kaj sin ˆetinte etinte sur seˆgon, gon, ne mapli senˆgene gene ol Sitnikov, komencis paroli kun troigita memfido. Sinjorino Odincov ne deturnis de li siajn helajn okulojn. Anna Sergeevna Sergeevna Odincov Odincov estis filino de Sergej Nikolai Nikolaiˆˆc Loktev, konata konata belulo, aferisto kaj kartludanto, kiu brilis kaj bruis dek kvin jarojn en Peterburgo kaj Moskvo kaj finis per tio, ke li sin plene ruinigis kaj estis devigita translokiˆgi gi en la kamparon, kie li balda˘u mortis, lasinte malgrandan heredaˆ heredaˆon on al siaj du filinoj: Anna — dudekjara dudekjara kaj Katerino — dekdujara. dekdujara. Ilia patrino, apartenanta al la malriˆciˆ ciˆ ginta familio de l’ princo K., mortis ginta en Peterburgo, Peterburgo, kiam ˆsia edzo guis gûis ankora˘ u plenan plenan prosperon. prosperon. La situaci situacioo de Anna post la morto de l’ patro, estis tre malfacila. malfacila. Brila eduko, kiun ˆsi si ricevis ricevis en Peterburgo, Peterburgo, ne preparis ˆsin sin al la zorgoj zorgo j de la mastrumado, al la ˆ vivo vivo en provinca provinca angulo. Si konis absolute neniun en la tuta ˆcirka˘ cirka˘ uaˆo kaj ka j de ˆ patro penis eviti rilatojn kun la najbaroj; li neniu povis peti konsilon. Sia

ˆ * Capitro

XV *

62

malestimis ilin, anka˘u ili i li malest m alestimis imis lin ˆciu ciu la˘u sia maniero. manie ro. Tamen ˆsi si ne perper dis la kapon kaj tuj venigis al si fratinon de l’ patrino, la princinon Avdotian Stepanovnan K., malican kaj ruzan maljunulinon, kiu ekloˆginte ginte en la domo de la nevino, okupis ˆciujn ciujn plej bela jn ˆcambrojn, cambrojn, murmuris de la mateno gis ˆ la vespero, ka j eˆc en la gardeno gârdeno promenis ne alie, ol akompanata de sia sola servutulo, malgaja lakeo en malnova flava livreo kun blua pasamento kaj en triangula triangula ˆcapelo. capelo. Anna pacience toleris ˆciujn ciujn kapricojn de la onklino onklino kaj, ˆsajnas, sa jnas, iom paciˆgis g is kun la penso penso velki elki en la provi provinca nca angul angulo. o. . . Sed la sorto sorto ion alian destinis al ˆsi. Okaze ekvidis ˆsin sin iu Odincov, tre riˆca ca homo, kvarkvardeksesjara, strangulo, hipohondriulo, dika kaj peza, cetere ne malsaˆ ga g a kaj ˆ konsentis esti lia edzino; ne malbona; li enamiˆgis gis kaj petis ˆsian sian manon. Si li vivis kun ˆsi si ne pli multe ol ses jarojn jaro jn kaj lasis al ˆsi si sian tutan riˆcaˆ caˆon. on. Sinjorino Sinjo rino Odincov Odinc ov ˆcirka˘ cirka˘ u unu jaron post la morto de l’ edzo ne forlasis la kamparon; poste ˆsi forveturis forveturis kun la fratino eksterlandon, eksterlandon, sed estis nur en Germanujo, eksopiris al la patrujo kaj revenis por vivi en sia amata bieno Nikolskoje, Nikolsko je, kvardek k vardek versto vers tojn jn de la urbo urb o M. Tie T ie ˆsi si havis belegan, bele gan, riˆce ce meblitan me blitan domon, belegan gardenon gârdenon kun oranˆ gerioj; gerioj; la mortinta Odincov Odincov nenion rifuzis al si. En la urbon Anna Sergeevna venis malofte; plejparte pro aferoj kaj por nelonge. En la gubernio oni ne amis ˆsin, sin, oni forte kriis kontra˘ kontra˘ u ˆsia edzi ed zini niˆ go gô kun Odincov, rakontis pri ˆsi si ˆciujn ciujn ebla jn fabelo fab elojn, jn, asertis, aser tis, ke ˆsi si helpis la patron en liaj kartludaj artifikoj, ke ne senka˘ uze uze ˆsi si veturis eksterlandon, sed p or kaˆsi si malˆ ma lˆgojajn gojajn sekvojn. sekvojn. . . “Vi komp komprena renass de kio?” aldonis aldonis la indigna indignant ntaj aj ˆ trairis la fajron kaj akvon”, rakontantoj. rakontantoj. “Si akvon”, oni rakontis rakontis pri ˆsi; si; konata konata guˆ bernia spritulo ordinare aldonis: “kaj ˆciujn ciujn elementojn.” Ciuj Ciu j ˆci ci klaˆ kl aˆco co j esti es tiss konata j de ˆsi; sed ˆsi si lasis la sis ilin il in preter p reter siaj sia j orelo or eloj: j: ˆsi si havis havi s liberan lib eran kaj decideman decid eman karakteron. Sinjorino Odincov sidis sin apogante sur la dorso de l’ seˆgo go kaj metinte unu manon sur la alian, a˘ uskultis uskultis Bazarovon. Bazarovon. Li parolis, kontra˘ u sia kutimo, sufiˆce ce multe kaj ka j estis klare, ke li penas interesi ˆsin. sin. Tio multe mirigis Arkadion; sed li ne povus p ovus diri, ˆcu cu lia amiko atingis la celon. Sur la vizaˆ go go de Anna Sergeevna Serg eevna malfacile malfac ile estis legi, kiajn kia jn impreso impre sojn jn ˆsi si sentis; ˆsi si konservis konservi s ˆciam ciam la saman esprimon, gentilan, gêntilan, subtilan; subtilan; en ˆsiaj siaj belaj okuloj brilis brilis atento, atento, sed atento atento sen emocio. emocio. La strangaj strangaj manieroj manieroj de Bazarov, Bazarov, en la unuaj minutoj minutoj de la vizito, vizito, malagrable malagrable impresis impresis ˆsin, sin, kiel malbona odoro a˘ u akra sono; sed ˆsi si tuj komprenis, ke li sentis embarason, kaj tio eˆc flatis ˆsin. Nur la trivialeco indignigis indignigis ˆsin, sin, kaj pri trivialeco trivialeco neniu povus akuzi Bazarovon. Bazarovon. La sorto destinis destinis por p or Arkadio Arkadio en ˆci ci tiu tago unu surprizon surprizon post alia. Li supozis, ke Bazarov parolos kun sinjorino Odincov, kiel kun inteligenta virino, pri siaj principoj kaj opinioj: ˆsi si ja mem esprimis deziron a˘ audi u˘di homon, “kiu havas la kuraˆgon gon kredi je nenio”, sed Bazarov parolis pri la medicino, homeopatio, botaniko. Sinjorino Sinjorino Odincov ne perdis p erdis la tempon en la izoleco: ˆsi si legis ˆ direktis la interparolon al kelkajn bonajn librojn kaj korekte parolis ruse. Si

ˆ * Capitro

XV *

63

la muziko, sed rimarkinte, ke Bazarov malˆsatas satas la artojn, arto jn, iom post iom revenis al la botaniko, kvankam Arkadio jam komencis traktaton pri la popolaj melodioj. Sinjorino Odincov ne ˆcesis cesis rigardi lin, kiel pli junan fraton; ˆsajnis, sa jnis, ke ˆsi ˆsatas satas en li nur la bonecon kaj la sincerecon de lia juna aˆ go go — nenion plu. plu. Pli ol tri horojn da˘ uris la interparolo serena, varia kaj viva. uris La amikoj fine leviˆgis gis kaj komencis adia˘ ui u i la mastri mastrinon non.. An Anna na SergeSergeevna gentile gêntile rigardis ilin, etendis al amba˘ u sian belan, blankan manon kaj pripensinte iom, kun sendecida, sed bonkora rideto diris: “Se vi, sinjoroj, ne timas la enuon, vizitu min en Nikolskoje.” “Kia supozo, Anna Sergeevna”, ekkriis Arkadio, Arkadio, “mi estos feliˆca. ca. . . ” “Kaj vi, monsieur Bazarov!” Bazarov nur klinis sin, kaj Arkadio devis ekmiri ankora˘u unu unu fojon: fojon: li rimarkis, ke lia amiko ruˆgiˆ giˆgis. gis. “Do?” diris Arkadio Arkadio al li sur la strato. “Vi ˆciam ciam ankora˘ u opinia opi nias, s, ke ˆsi si esta estas. s. . . hm, hm, hm?” hm?” “Kiu “Kiu povas povas scii! scii! Sed kiaj senem senemoci ociaj aj mani manieroj” eroj”,, da˘ urigis Bazarov kaj post mallonga silento aldonis: “Vera dukino, reˆ gino! gino! Mankas al ˆsi si nur krono sur la kapo kaj trena tren aˆo o ˆce ce la vesto.” “Niaj dukinoj dukino j ne parolas ruse, kiel ˆsi”, rimarkis Arkadio. ˆ “Si spertis anka˘ u malsukceson, malsukce son, ˆsi si manˆgis gis saman panon, kiel ni.” “Sed pro tio ˆsi si ne estas malpli ˆcarma”, carma ”, diris Arkadio. “Kia riˆca ca korpo! kor po!”” da˘ urigis Bazarov, “kia ekzemplero por anatomia tablo.” urigis ˆ “Cesu, pro Dio, E˘ ugeno! tio estas abomena.” ugeno! ˆ estas de la plej unua kvali “Ne koleru, delikatulo. Si kvalito, to, konata konata afero. afero. . . Ni devas veturi vetu ri al ˆsi.” “Kiam?” “Postmorga˘ u, u, se vi volas. volas. Kion ni faros ˆci ci tie? Ni trinkos ˆcampanon campanon kun sinjorino Kukˆsin? sin? Ni a˘ a uskulto u˘ skultoss vian vian parencon parencon,, la liberala liberalan n altrangaltrangulon? ulon?.. . . Postmor ostmorga˘ ga˘ u ni nin ekspedos. ekspedos. Tiom Tiom pli, ke la bieneto bieneto de mia patro estas ne malproksime de tie, Nikolskoje ja estas apud la vojo X.” “Jes.” “Optime. Optime. Ni ne prokrastu; prokrastu; prokrastas prokrastas nur nur malsaˆ guloj kaj trosaˆgaj. g aj. Mi diras al vi: riˆca ca korpo.” korpo .” Post tri tagoj amba˘ u amikoj amikoj veturi veturiss sur la vojo al Nikols Nikolskoje. koje. La tago estis serena kaj ne tro varmega, la dungitaj ˆcevaloj cevaloj akorde akorde kuris, svingante svingante siajn torditajn torditajn kaj plektitajn plektitajn vostojn. vostojn. Arkadio Arkadio rigardis rigardis la vojon kaj ridetis ridetis,, li mem ne sciis kial. “Gratulu min”, ekkriis subite Bazarov; “hodia˘ u estas la 22-a de junio, la tago de mia patrono. patrono. Ni vidos, vidos, kiel li zorgas zorgas pri mi. Hodia˘ u oni atendas min hejme”, aldonis li, malla˘ utigante utigante la voˆ voˆcon. con. . . “Ili atendos, ne grave.” grave.”

PATROJ KAJ FILOJ

64

ˆ Capitro XVI La domo, en kiu loˆgis gis Anna Sergeevna, staris sur libera ne alta monteto, ne malproksime de flava masonita preˆ gejo kun verda tegmento, blankaj kolonoj gejo 24 kaj pentraˆ pe ntraˆoj o j al fresco super la ˆcefa cefa pordo, prezentantaj la “Reviviˆ “ Reviviˆ gon gon de Kristo”, la˘ u la “itala”, gusto. Precipe rimarkinda rimarkinda estis brunvizaˆ brunvizaˆ ga ga militisto en kiraso; kiraso; liaj konturoj konturoj estis estis rondigi rondigitaj, taj, li okupis okupis la frontan frontan lokon. lokon. Po Post st la preˆgejo gejo sin etendis en du vicoj la domoj de la vilaˆ go, kies kamentuboj supergo, staris staris la pajlajn tegmen tegmentojn. tojn. La sinjora sinjora domo domo estis estis konstr konstruita uita la˘ u la sama stilo, kiel la preˆgejo, gejo, — gi gî estas konata de ni sub la nomo de Aleksandra stilo. ˆ tiu domo anka˘u estis flave kolorita kaj havis verdan tegmenton, blankajn Ci kolonojn kolonojn kaj frontonon frontonon kun blazono. blazono. La gubernia arhîtekto konstruis konstruis la domon kaj la preˆgejon gejon kun la aprobo de la mortinta Odincov, kiu malamis ˆciujn ciujn vantajn kaj modema mod emajn jn novaˆ novaˆojn, o jn, kiaj kia j li nomis ilin. La domon ˆcirka˘ cirka˘ uis uis la malhelaj arboj de la maljuna gardeno, gârdeno, aleo de tonditaj abioj kondukis al la perono. Niajn amikojn renkontis en la anta˘ uˆ uˆcambro cambro du lakeoj en livreo; unu el ili tuj kuris por trovi la administranton de la domo. La lasta, dika viro en nigra frako, tuj venis kaj kondukis la gastojn la˘ u ˆstuparo stupa ro kun tapiˆso so en apartan apar tan ˆcambron, cambron, kie jam staris du lito j kun ˆciuj ciuj ob jektoj, jekto j, necesaj nece saj por la tualeto. En la domo regis ordo: ˆcio cio estis pura, ˆcie cie odoris agrabla parfumo, kvaza˘ u en la a˘udienca udienca salono de ministro. “Anna Sergeevna petas, ke vi volu kompleze kompleze malsupreniri malsupreniri al ˆsi si post duˆ vi ne ordonos dume ion?” onhoro”, diris al ili la administranto. “Cu “Nenion, estimata. — cetere, volu alporti glaseton da brando.” “Mi obeas”, diris la administranto ne sen surprizo kaj foriris, knarante per pe r la ˆsuo suo j. ˆ “Kia high-life 25!” rimarkis Bazarov. “ Sajnas, ke en via lingvo oni tia ˆgin gin nomas. Dukino, mi ˆciam ciam ripetas la samon.” sa mon.” “Bela dukino”, respondis Arkadio, “kiu tuj de la unua fojo invitis al si tiajn aristokratojn, kiaj vi kaj mi!” 24 25

Freske pentritaj. Altklasa vivo.

ˆ * Capitro

XVI *

65

“Preci “Precipe: pe: mi, mi, eston estonta ta kurac kuracis isto, to, filo filo de kurac kuracis isto to kaj nepo nepo de preˆ pregeja ˆ pedel pedelo. o. . . Vi ja scias, scias, ke mi estas estas nepo de preˆ pregeja gêja pedelo? pedelo? Kiel Kiel Speransk Speranski”, i”, aldonis aldonis Bazarov, Bazarov, post mallonga mallonga silento silento kaj kurbigante kurbigante la lipojn. “T “Tamen amen ˆsi si ˆ trodorlotis sin; ah, ah , kiel trodorlotis sin ˆci ci tiu sinjorino! Cu ni ne devas surmeti la frakojn?” Arkadio nur levis la ˆsultrojn, sultro jn, sed anka˘ u li sentis sin iom konfuzita. Post Po st duon duonhoro horo Bazarov Bazarov kun Arkadio Arkadio malsupre malsuprenir niris is en la salonon salonon.. Tio estis vasta, alta ˆcambro, cambro, sufiˆce ce lukse meblita, sed sen multe da gusto. Pezaj, multekostaj mebloj staris kun la ordinara reguleco apud la muroj, tapetitaj per bruna papero kun oraj ora j desegnaˆ desegnaˆoj. La mortinta Oldincov venigis venigis ilin el Moskvo Moskvo per sia amiko amiko kaj komis komisiis iisto, to, vinve vinvendi ndisto. sto. Super la meza kanapo kanapo pendis portreto de blonda viro kun sulkiˆ ginta ginta vizaˆgo; go; ˆsajnis, sajnis, ke li neamike rigardas la gastojn. “Kredeble tio estas li mem”, murmuretis Bazarov al Arkadio kaj farante ˆ ne pli bone estus forkuri!” grimacon per la nazo, li aldonis: “Cu ˆ portis malpezan bareˆ Sed en la sama momento eniris la mastrino. Si gan gan veston; la haroj, glate kombitaj post la orelojn, donis knabinan aspekton al ˆsia si a pu pura ra kaj ka j freˆ fr eˆsa sa viza vi zaˆ go. gô. “Mi dankas vin, ke vi plenumis la parolon”, par olon”, komencis ˆsi, si, “mi esperas, ke vi iom da tempo gastos ˆce ce mi; ˆci ci tie, vere, ne estas malbone. ma lbone. Mi konigos vin kun mia fratino, ˆsi si bone b one ludas fortepianon. fortepianon. Por vi, monsieur monsieur Bazarov, Bazarov, tio estas indiferenta; sed vi, monsieur Kirsanov, se mi ne eraras, vi amas muzikon. Krom la fratino frati no ˆce ce mi loˆgas gas maljuna onklino, kaj unu najbaro vizitas nin por kartludi: jen nia tuta societo. Kaj nun ni sidiˆgu.” gu.” La sinjorino diris ˆci ci tiun malgrandan speech 26 kun neordinara klareco, kvaza˘ u ˆsi si lernis lerni s gin gîn memore; poste ˆci ci sin turnis al Arkadio. Arkadio. Montriˆ Montriˆ gis, gis, ke ˆsia sia patrino patr ino konis la patrinon patr inon de Arkadio, kiu eˆc konfidis al ˆsi si la sekreton sekre ton de sia amo al Nikolao Petroviˆ Petroviˆc. c. Arkadio komencis flame paroli pri p ri sia mortinta patrino, Bazarov dume rigardis la albumojn. Kiel modesta mi fariˆ gis, gis, pensis li. Bela Bel a ˆcashund cas hundoo kun hele hel e blua blu a ˆcirka˘ cir ka˘ ukolo enkuris en la salonon, frapante la ukolo plankon per la ungegoj; balda˘ u poste eniris knabino dekokjara, nigrahara kaj ˆ brunvizaˆ ga kun rondeta, agrabla vizaˆgo, ga go, kun malgrandaj malhelaj okuloj. Si tenis en la manoj korbon, plenan de floroj. “Jen mia Katja”, diris sinjorino sinjorino Odincov, Odincov, montrante, montrante, ˆsin sin per movo movo de l’ kapo. Katja malpeze sidiˆgis gis apud la fratino kaj kaj komen komencis cis ordigi ordigi la florojn. La hundo, kies nomo estis Fifi, proksimiˆgis, gis, svingante la voston, al la gastoj, kaj puˆsis sis unu post la alia per sia malvarma nazo na zo je la mano. “Vi mem ˆcion cio n ˆci ci deˆsiris? sir is?”” demand dem andis is sinjor sin jorino ino Odincov Odi ncov.. 26

Alparolo.

ˆ * Capitro

XVI *

66

“Jes”, respondis Katja. ˆ la onklino venos trinki teon?” “Cu ˆ venos.” “Si Kiam Katja parolis, ˆsi si tre agrable ridetis, honteme kaj sincere, kaj rigardis ˆ en ˆsi havis ankora˘ ridinde severe de malsupre supren. Cio ankorau˘ la verdecon de l’ juneco: la voˆ voˆco, co, la lanugo lanugo sur la tuta vizaˆ go, la rozaj manoj kun blanketaj ˆ senˆcese rondoj sur la manplatoj, la iom mallarˆgaj gaj ˆsultroj. sultroj. . . Si ces e ruˆgiˆ giˆgis gis kaj rapide spiris. spiris. Sinjorino Odincov sin turnis al Bazarov. “Nur por p or konveneco vi rigardas la desegna dese gnaˆˆojn, ojn , E˘ Eugeno uge ˘ no Vasiliˆ asi liˆc”, c”, komenci kome nciss ˆsi. si. “Tio ne interesas vin. Proksimiˆgu gu prefere al ni, kaj ni disputu pri io.” Bazarov proksimiˆgis. gis. “Volonte, sed pri kio?” respondis li. “Pri kio vi deziras. Mi avertas vin, ke mi estas terura disputulino.” “Vi?” “Mi. Tio vin kvaza˘ u mirigas. Kial?” ˆ “Car vi posedas, kiom mi povas juˆgi, gi, serenan kaj malvarman karakteron, kaj por disputo estas necesa varmeco.” “Kiaman “Kiamanier ieree vi ekscii eksciiss tion tiel rapide? rapide? Mi estas, unue, nepacienca nepacienca kaj insistema, vi demandu Katjan; kaj due, mi tre facile varmiˆ gas.” gas.” Bazarov ekrigardis Annan Sergeevnan. “Eble, “Eble, vi devas devas pli bone scii. Vi do deziras deziras disputi, disputi, mi estas estas preta. Mi rigardis rigardis vidaˆ vidaˆojn ojn de la Saksa Svisujo Svisujo en via albumo, kaj vi diris, ke tio ne povas interesi min. Vi diris tion tial, ke vi ne supozas en mi artistan senton, — efektive mi ˆgin gin ne posedas. p osedas. Sed la vidaˆoj oj povis interesi min de la geologia vidpunkto, de la vidpunkto de la formacio, de l’ montoj, ekzemple.” “Tion mi ne kredas. Kiel geologo, vi prefere serˆcu cu en libro, en speciala verko, ne en desegna deseg naˆˆo.” “Desegnaˆ “Desegnaˆo klare prezentas al miaj okuloj tion, kio estas priskribita priskribita en verko sur dekoj da paˆgoj.” goj.” Sinjorino Odincov momenton silentis. “Do vi ne posedas eˆc unu guton da artista sento?” rekomencis rekomencis ˆsi, si, sin apogante sur la tablo kaj per la sama movo proksimigante sian vizaˆgon g on al Bazarov. “Kiel vi vivas sen ˆgi!” gi!” “Por kio ˆgi gi estas necesa, se permesite estas demandi?” “Se ne por io alia, almena˘u por ekkoni kaj studi la homojn.” Bazarov ekridetis. “Unue, por tio ekzistas la sperto de l’ vivo; kaj due, mi kura ˆgas gas diri al ˆ vi, ne valoras la penon studi apartajn individuojn. Ciuj homoj similas unu alian, per la korpo kaj per la animo; ˆciu ciu el ni posedas p osedas cerbon, koron, koron, lienon, lienon, pulmojn de la sama strukturo; strukt uro; malgranda j variaˆ variaˆoj o j signifas nenion; anka˘ u la tiel nomataj moralaj ecoj estas identaj identaj ˆce ce ˆciuj ciuj homoj. Sufiˆ cas cas unu homa

ˆ * Capitro

XVI *

67

ekzemplero por juˆ gi gi pri ˆciuj ciuj aliaj. La homoj estas kiel la arboj arb oj en la arbaro: neniu botanikisto studos ˆciun ciun apartan betulon.” Katja, kiu ne rapidante elektis floron al floro, mirigite levis la okulojn al Bazarov, kaj renkontinte lian rapidan kaj senˆ genan genan rigardon, ruˆ giˆ giˆgis g is ˆgis gis la oreloj. Anna Sergeevna balancis la kapon. “La arbo j en la arbaro”, ripetis ˆsi. “Do, la˘ u via opinio, ne ekzistas diferenco inter saˆ ga ga kaj malsaˆga ga homo, inter bona b ona kaj malbona.” “Ne “Ne ekzis ekzista tas; s; same same kiel kiel inter inter sana sana kaj mals malsan ana. a. La pulmoj pulmoj de ftiz ftizul uloo ne estas en la sama stato, kiel miaj a˘ u viaj, kvankam ilia strukturo estas la sama. sama. Ni scias scias,, pli pli malp malpli li,, de kio devena devenass la korpaj korpaj mals malsanoj anoj;; kaj la moralaj malsanoj devenas devenas de malbona eduko, eduko, de diversaj diversaj sensenca sensencaˆoj, per kiuj oni plenigas de la infaneco la kapojn, de la abomena stato de la socio, — unuvorte plibonigu la socion, kaj la malsanoj ne ekzistos plu.” Bazarov Baz arov diris dir is ˆcion cio n ˆci ci kun mieno, mie no, kvaza˘ kvazau˘ li samtempe pensus: Kredu a˘u ne kredu kredu al mi, tio estas por mi tute indife indiferen renta! ta! Li malrapide malrapide konduki kondukiss siajn fingrojn sur la vangharoj, kaj liaj okuloj kuris de unu angulo de l’ ˆcambro cambro al alia. “Vi kredas”, respondis Anna Sergeevna, “ke kiam la socio pliboniˆ gos, gos, ekzistos plu nek malsaˆgaj, gaj, nek malbonaj homoj?” “Almena˘u, u, kiam la socio so cio estos esto s bone b one organizita, org anizita, estos tute indiferente, indifer ente, ˆcu cu ˆsi si esta es tass saˆ saga, gâ, malbona a˘ u bona.” “Jes, mi komprenas; ˆciuj ciuj ja posedas saman lienon.” ˆ “Guste tiel, sinjorino.” Sinjorino Odincov sin turnis al Arkadio. “Kaj “Ka j kia estas via opinio, Arkadio Nikolaiˆc?” c?” “Mi konsentas kun E˘ ugeno”, ugeno”, respondis li. Katja rigardis lin de malsupre. “Vi mirigas min, sinjoroj”, diris sinjorino Odincov, “sed ni ankora˘u revenos venos al la sama temo. temo. Nun mi a˘ udas, ke mia onklino venas trinki teon; ni udas, devas indulg i ndulgii ˆsajn sa jn orelo jn.” La onklino de Anna Sergeevna, la princidino K., malgrasa kaj malgranda virino, kun vizaˆgo go ne pli granda ol pugno kaj kaj kun senmovaj senmovaj kaj malicaj okuloj sub la grizaj brovoj, eniris kaj apena˘ u salutinte la gastojn, peze sidiˆgis gis sur larˆga ga velura apogseˆ go, go, sur kiu neniu, ekster ˆsi, si, havis havis la rajton sidiˆ gi. gi. Katja Katja starigis al ˆsi benketon sub la piedojn; piedo jn; la maljunulino ne dankis ˆsin, eˆc ne ekrigardis ekrig ardis ˆsin; sin; ˆsi si nur ekmovis e kmovis la mano jn sub flava ˆsalo, salo, kovranta preska˘ u tutan ˆsian sian malgrasan malgr asan korpon. korpo n. La princidino princ idino amis la flavan koloron: kolor on: sur ˆsia sia kufo ˆsi si havis hele flavajn rubandojn. “Kiel vi pasigis la nokton?” demandis sinjorino Odincov, plila˘utigante utigante la voˆ voˆcon. “Ree ˆci ci tiu hundo estas est as tie ˆci”, ci”, murmuris responde respo nde la maljunulino. Rimarkinte, markinte, ke la hundo faras du sendecidajn sendecidajn pasojn al ˆsi, ˆsi ekkriis: ekkriis: “For, “For,

ˆ * Capitro

XVI *

68

for!” Katja alvokis la hundon kaj malfermis la pordon. Fifi ˆgoje goje saltis eksteren, esperante, ke oni gin gîn kondukos al promeno, sed restinte restinte sola ekster la pordo, komencis komencis grati kaj b oji. La princidino sulkigis sulkigis la brovojn, Katja volis eliri. “Mi pensas, pensas, ke la teo estas estas preta?” preta?” demandi demandiss sinjorino sinjorino Odinco Odincov. v. “Sin“Sin joroj, joroj, ni iru; onklin onklino, o, mi petas vin, ni trink trinkos os teon.” La princidin princidinoo silen silente te ˆ leviˆgis gis de la seˆgo go kaj unua eliris el la salono. Ciuj sekvis ˆsin sin en la manˆgoˆcambron. Knabo en kozak kozaka livreo brue forpuˆ forpuˆsis sis de la tablo seˆ gon, gon, kovritan per kusenoj, anka˘ u speciale sp eciale rezervitan re zervitan por la princidino; Katja, verˆsante sante la teon, al ˆsi si unua donis tason, ornamitan ornamitan per blazono. La maljunulino maljunulino metis mielon en sian tason (la˘ u ˆsia sia opinio trinki teon kun sukero sukero estas peke kaj kare, kvankam kvankam ˆsi si ne elspezis mem eˆc unu kopekon) kaj subite demandis per ra˘ uka uka voˆco: “Kion skribas princo Ivan?” Neniu respondis resp ondis al ˆsi. Bazarov kaj Arkadio balda˘ u komprenis, ke oni ne turnas atenton al ˆsi, si, kvankam kvankam oni respekte kondutas kun ˆsi. si. “Oni konservas konservas ˆsin sin kiel ornamon pro ˆsia sia princa sango”, pensis Bazarov. Bazarov. . . Post la teo Anna Sergeevna proponis fari promenon; sed komencis pluveti kaj la tuta societo, kun escepto de la princidino, revenis en la salonon. Venis la najbaro, amanto de la kartludo; lia nomo estis Porfir Platoniˆ P latoniˆc. c. Tio estis grasa, griza gr iza homo kun mallongaj, kvaza˘ u tornitaj piedoj, tre gentila gêntila kaj kaj ridema. Anna Sergeevna, Sergeevna, kiu plejparte parolis kun Bazarov, demandis E˘ ugenon, ugenon, ˆcu cu li deziras fari kun 27 ili batalon je preferanco . Bazarov Bazarov konsentis, konsentis, dirante, ke li devas devas kiel eble plej frue sin prepari al la funkcioj de distrikta kuracisto. “Gardu vin”, diris Anna Anna Sergeevna, “ni vin batos. Kaj vi, Katja”, aldonis ˆsi, si, “ludu ion al Arkadio Nikolaiˆc; c; li amas muzikon, anka˘ u ni a˘ uskultos.” uskultos.” Katja nevolonte nevolonte proksimiˆ proksimiˆ gis al la fortepiano; anka˘ gis u Arkadio, kvankam li efektive efekt ive amis ami s muzikon, muzikon , nevolonte ne volonte sekvis ˆsin; sin; al li ˆsajnis, sa jnis, ke sinjorin sin jorinoo Odincov Od incov forsendas lin, kaj en lia koro, kiel de ˆciu ciu juna homo de lia aˆ go, go, jam germis gêrmis ia neklara kaj dolora sento de l’ naskiˆ ganta ganta amo. Katja malfermis malfermis la fortepianon kaj ne rigard r igardante ante Arkadion, A rkadion, diris duonvoˆce: ce: “Kion mi devas ludi?” “Kion vi deziras”, indiferente respondis Arkadio. “Kian muzikon vi preferas?” ripetis Katja, ne ˆsanˆ sanˆ gante gante la tonon. “La klasikan”, respondis same Arkadio. ˆ vi amas Mozarton?” “Cu “Mozarton mi amas.” ˆ ludis tre bone, Katja prenis la ce mol sonaton-fantazion de Mozart. Si kvankam iom severe kaj seke. Ne deturnante la okulojn de la notoj kaj forte 27

Prefero de ludo.

ˆ * Capitro

XVI *

69

kunpreminte kunpreminte la lipojn, ˆsi si sidis senmove kaj rekte, kaj nur ˆce ce la fino de la sonato sonat o ˆsia sia vizaˆgo go ekflamis kaj malgranda malgranda buklo de ˆsiaj siaj haroj apartiˆ gis kaj falis sur ˆsiajn nigrajn nigra jn brovojn. Kun speciala guo gûo Arkadio a˘ uskultis la lastan parton de l’ sonato, la paruskultis ton, en kiu, meze de ˆcarma carma ga jeco de sennuba sennuba melodio, subite naskiˆ gas gas eksplodoj de dolora, preska˘ u tragedia malˆgojo. g ojo. . . Sed la pensoj, pensoj, kiujn kiujn veki vekiss en li la sonoj sono j de Mozart, Mo zart, ne koncernis Katjan. Rigardante ˆsin, sin, li nur pensis: p ensis: Vere, ne malbone ludas la fra˘ ulino, ulino, kaj ˆsi si mem estas ne malbela. Fininte la sonaton, Katja, ne levante la manojn de la klavoj, demandis: “Sufiˆ ce?” ce?” Arkadio Arkadio respondis, ke li ne volas volas plu trouzi ˆsian sian gentilecon, gêntilecon, kaj komencis paroli paro li kun ˆsi pri Mozart; Mozar t; li demandis, deman dis, ˆcu cu ˆsi si mem elektis elekt is la sonaton sonat on a˘u ˆcu cu iu rekomendis gin gîn al ˆsi? si? Sed Katja respondis al li unusilabe: unusilabe: ˆsi si sin kaˆsis, eniˆgis gis en sin mem. Kiam tio okazadis okazadis al ˆsi, si, ˆsi si ne balda˘ u eliˆgis gis eksˆ ne estis teren; ter en; ˆsia sia vizaˆ viz aˆgo go ricevis tiam obstinan, preska˘ u rigidan esprimon. Si timema, sed nekonfidema nekonfidema kaj iom konfuzata konfuzata de la fratino, ˆsin sin edukinta, edukinta, kiu kompr kompreneb eneble le tute ne supozis supozis tion. Arkadi Arkadio, o, kiu ne sciis, sciis, kion li devas devas fari, fine alvokis la revenintan Fifi kaj kun bonkora rideto komencis karesi gian gîan kapon. Katja Katja revenis revenis al siaj floroj. Dume Bazarov perdis kaj perdis; Anna Sergeevna majstre kartludis, Porfir Platon Pla toniˆ iˆc anka˘ ankau˘ estis ne malbona ludanto. Bazarov estis batita, kaj kvankam la perdo ne estis estis granda, granda, ˆsi si tamen estis malagrabl malagrablaa por li. Dum la vespermanˆgo go Anna Sergeevna revenis al la botaniko. “Ni faru morga˘ u matene promenon”, diris ˆsi si al li, “mi deziras ekscii de vi la latinajn nomojn de la kampaj vegeta vegetaˆˆoj oj kaj iliajn ecojn.” “Por kio vi bezonas la latinajn nomojn?” demandis Bazarov. “En ˆcio cio la ordo estas necesa”, neces a”, respondis resp ondis ˆsi. si. “Kia ˆcarma carma virino estas Anna Sergeevna!” Serg eevna!” ekkriis Arkadio, kiam li restis sola en la ˆcambro., cambro., kiun oni donis al ili. “Jes”, respondis Bazarov, “virinaˆco co kun cerbo. Multon ˆsi jam spertis.” “En kia senco vi tion diras, E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc?” c? ” “En bona b ona senco, senco , en bona, kara mia Arkadio, Nikolaiˆc! c! Mi estas certa, ke ˆsi si bonege bo nege adminis a dministras tras sian si an bienon. bien on. Sed admirind ad mirindaa estas esta s ne ˆsi, si, sed ˆsia sia fratino.” fra tino.” “Kiel, tiu nigrakapa!” “Jes, tiu nigrakapa. nigra kapa. Jen kio estas freˆsa, sa, netuˆsita, sita, timema, timema , silentema, silentem a, ˆcio, cio, kion vi volas. Jen per kiu oni povus p ovus sin okupi. El ˆsi si oni povas povas ankora˘ u fari ˆcion, cion, kion oni deziras; d eziras; kaj tiu estas est as hardita har dita fero.” fe ro.” Arkadio Arkadio nenion respondis al Bazarov, Bazarov, kaj ˆciu ciu el ili sin kuˆ kuˆsigis sigis kun siaj propraj propraj pensoj. Anka˘u An Anna na Serge Sergeev evna na en tiu tiu vespero espero pensis pensis pri siaj gastoj. gastoj. Bazar Bazarov ov ˆ plaˆcis cis al ˆsi si dank’al la plena manko de koketeco kaj akreco de l’ opinioj. Si vidis en li ion novan, novan, kion ˆsi si ankora˘ u ne renkontis, kaj ˆsi si estis scivola. Anna Sergeevna Serge evna estis sufiˆce ce stranga stran ga estaˆo. o. Havante nenia ne niajn jn superstiˆ sup erstiˆcojn, co jn,

ˆ * Capitro

XVI *

70

ˆ vidis klare multon, neniajn nenia jn forta jn kredo jn, ˆsi si cedis al nenio kaj iris nenien. Si multaj aferoj afero j interesis ˆsin, sin, sed nenio plene ˆsin kontentigis; kontentigis; cetere, kredeble ˆ spirito estis scivola kaj samtempe inˆsi si ne deziris plenan kontentiˆ gon. gon. Sia diferenta; ˆsiaj dubo dubojj neniam silentiˆ gis gis ˆgis gis forgeso, kaj neniam plifortiˆgis gis ˆgis gis alarmo. Se ˆsi si ne estus riˆ ca ca kaj sendependa, ˆsi si eble sin ˆetus en la batalon, ekkonus ekkonus la pasion. . . Sed ˆsia vivo vivo estis facila, facila, kvank kvankam am ˆsi iafoje enuis, enuis, kaj ka j ˆsi si da˘ da urigis u˘ rigis pasigi la tagojn unu post alia, ne rapidante kaj nur malofte ˆ ekscitiˆgante. gante. Cielarkaj koloroj iafoje ekbrilis anka˘ u anta˘ u ˆsiaj siaj okuloj, sed kiam ili estingiˆgis, gis, ˆsi si revenis re venis al sia trankvilo t rankvilo kaj ka j ne beda˘ bedauris u˘ris ilian malaperon. ˆ Sia fantazio transportis ˆsin iafoje iafo je trans la limojn de tio, kio estas permesit p ermesitaa la˘u la leˆgoj go j de la ordinara moraleco; sed eˆc tiam ˆsia sia sango fluis trankvile en ˆsia sia ˆcarme carme gracia kaj egalpeza korpo. Iafoje okazis, okazis, ke elirante elirante el sia bonodora bano, Anna Sergeevna, tuta varma kaj sopiranta, revis pri la vanteco de ˆ la vivo, pri ˆsiaj sia j malˆgojo, g ojo, laboro laboro kaj kaj malbo malbono. no. . . Sian animon plenigis subita kuraˆgo, go, en ˆsi si ekbolis nobla celado; sed sufiˆcis cis trablovo de vento el duonfermita fenestro, kaj Anna Sergeevna kuntiriˆ gis, gis, plendis, preska˘ u koleris, kaj nur unu deziron havis en tia minuto: ke ne blovu ˆci ci tiu abomena vento. Kiel ˆciuj ciuj virinoj, kiuj ne sukcesis ekami, ˆsi si deziris ion, ˆsi si mem ne sciis, ˆ kion. Gustad Gus tadire ire,, ˆsi si deziris dez iris nenion nen ion,, kvankam ˆsajni sa jniss al ˆsi, si, ke ˆsi dezira dez irass ˆcion. cio n. ˆ apena˘ ˆ edziniˆgis Si u povis toleri sian edzon. Si gis nur pro kalkulo, kvankam ˆsi si kredeble ne konsentus fariˆ gi gi lia edzino, se ˆsi si ne opinius opinius lin bona homo. Sed de tiu tempo temp o ˆsi ˆciam ciam sentis sekretan sekre tan antipation antipat ion al ˆciuj ciuj viroj, viro j, kiujn ˆsi si imagis ˆciujn ciujn malpuraj, malpura j, peza j, apatiaj, apatia j, turmentemaj turmentema j estaˆ estaˆoj. Foje ˆsi si renkontis ie en sia vojaˆgo go junan belan svedon kun kavalira esprimo sur la vizaˆgo, go, kun honestaj, honesta j, bluaj okuloj sub alta, libera frunto; li forte impresis ˆsin, sin, sed se d tio ˆsin sin ne malhelpis reveni Rusujon. Stranga Stra nga homo ho mo estas est as ˆci ci tiu kurac k uracisto! isto! pensis pen sis ˆsi, si, kuˆsante sante en e n sia luksa lu ksa lito, lit o, sur su r kusenoj, kusenoj, ornamitaj ornamitaj per pun puntoj, toj, sub silka silka litotuk litotuko. o. . . Ann Annaa Sergeev Sergeevna na heredis ˆ tre amis sian pekan, de la patro malgrandan parton de lia amo al la lukso. Si sed bonan b onan patron, patro n, kaj ka j li adoris a doris ˆsin, sin, amike ˆsercis serci s kun ˆsi, si, kvaza˘ k vaza˘ u kun kamarado, kaj plene konfidis al ˆsi, si, petis pet is de ˆsi si konsilo kon silojn. jn. La patrinon patri non ˆsi si ape a penau nau memoris. memor is. ˆ sin etendis, ekStranga homo estas ˆci ci tiu kuracisto! ripetis ˆsi al si. Si ridetis, ridetis, ˆetis etis la manojn post la kapon, poste p oste trakuris per siaj okuloj du, tri paˆgojn gojn de malbona franca romano, ellasis la libron el la mano kaj ekdormis, pura kaj malvarma, malvarma, en pura, bonodora bono dora tolaˆ tolaˆo. En la sekvinta mateno Anna Sergeevna, tuj post la matenman go, gô, iris al botanika ekskurso kun Bazarov kaj revenis kelke da minutoj anta˘u la tagmanˆgo. go. Arkadio Arkadio restis hejme kaj pasigis pasigis ˆcirka˘ cirka˘ u unu horon kun Katja. Li ne enuis enuis kun ˆsi, si, ˆsi mem proponis ripeti al li la hiera˘ uan uan sonaton; sonaton; sed kiam revenis revenis sinjorino sinjorino Odincov, Odincov, kiam li ekvidis ekvidis ˆsin, lia koro subite eksentis eksentis ˆ iris tra la ˆgardeno premon... Si gardeno per iom lacaj paˆsoj; soj; ˆsiaj siaj vangoj estis ruˆ gaj ga j ˆ turnis en kaj la okulo j brilis pli bele b ele ol ordinare ordinar e sub la ronda pa jla ˆcapelo. capelo. Si

ˆ * Capitro

XVI *

71

la fingro j maldikan trunketon de kampa floro, floro , ˆsia sia malpeza malp eza manteleto deglitis sur ˆsiajn siajn kubutojn, kubuto jn, kaj la larˆ gaj ga j grizaj griza j rubandoj rubando j ˆcirka˘ cirka˘ uprenis upre nis ˆsian sian bruston. brust on. Bazarov Bazarov iris post ˆsi si memfide kaj senˆ gene, gene, kiel ˆciam, ciam, sed la esprimo esprimo de lia vizaˆgo, go, kvankam gaja ga ja kaj eˆc amika, a mika, ne plaˆcis cis al Arkadio. A rkadio. Murmurinte Murmuri nte tra t ra la dentoj “bonan tagon!” Bazarov Bazarov iris en sian ˆcambron, cambron, kaj sinjorino sinjorino Odincov Odincov distrita premis la manon de Arkadio kaj anka˘ u preterpasis lin. ˆ ni ne vidis unu la alian hodia˘u? Bonan Bonan tagon? tagon? pensis pensis Arkadi Arkadio. o. . . Cu u?

PATROJ KAJ FILOJ

72

ˆ Capitro XVII La tempo, kiel oni scias, iafoje flugas kiel birdo, iafoje rampas kiel vermo; sed plej feliˆca ca estas la homo tiam, kiam li eˆc ne rimarkas, rimar kas, ˆcu cu ˆsi pasas rapide rapid e a˘u malrapide. Arkadio kaj Bazarov guste gûste tiamaniere pasigis dek kvin tagojn ˆce ce sinjorino Odincov. La ka˘ uzo uzo de tio estis estis parte parte la ordo, ordo, kiu regis en ˆsia sia ˆ ˆ domo kaj en ˆsia sia vivo. Si severe gin gîn obeis kaj devigis devigis la aliajn ˆsin obei. Cio dum la tago estis farata farata en fiksita fiksita tempo. Matene, Matene, precize precize je la oka oka horo, la tuta societo kunvenis por trinki teon; de la teo ˆgis gis la matenmanˆgo, go , ˆciu faris, kion li volis; la mastrino estis okupita kun la administranto de la bieno, kun la administran administranto to de la domo kaj kun la ˆcefino cefino de la provizejo. provizejo. Anta˘ Anta˘ u la matenmanˆgo go la societo ree kunvenis por interparoli a˘ u legi; la vespero estis rezervita por promenoj, kartludo, muziko; je la deka kaj duono Anna Sergeevna foriris forir is en sian ˆcambron, cambron , donis do nis ordono o rdono jn por p or la sekvonta tago kaj kuˆ k uˆsiˆ siˆ gis. Al Bazarov Bazar ov ne n e plaˆcis cis ˆci ci tiu mezurita, mezur ita, iom solena solen a reguleco regu leco de la ˆciutago ciuta go vivo; “kvaza˘ u sur la reloj”, asertis li; la lakeoj en livreo, la majestaj administrantoj antoj de la domo domo vundis vundis lian demokrat demokratan an senton. senton. Li diris, diris, ke se oni volus volus esti konsekvenca, oni devus tagmanˆ gi g i la˘ u la angla maniero, en frakoj kaj ˆ blankaj kravatoj. Li foje komencis pri tio diskuton kun Anna Sergeevna. Sia ˆ atente konduto estis tia, ke ˆciu ciu senˆgene gene povis esprimi al ˆsi si siajn opiniojn. opinio jn. Si a˘uskultis uskultis lin kaj diris: “De via vidpunkto vidpunkto vi estas prava, prava, kaj eble en tiu ˆci ci okazo okazo mi ludas la rolon de sinjorina sinjorina moˆ moˆsto; sto; sed en la kamparo neeble estas vivi senorde, alie oni mortus pro p ro enuo”, kaj ˆsi si da˘ daurigis u˘rigis la anta˘ uan uan vivmanievivmanieron. Bazarov Bazarov murmuris, murmuris, sed dank’al la ordo en la domo de sinjorino Odincov, Odincov, en kiu ˆcio cio “ruliˆ “ruli gis gîs kvaza˘ u sur la reloj”, la vivo de Bazarov kaj de Arkadio estis estis tiel tiel facila facila kaj agrabla agrabla de ˆsi. Cetere, Cetere, de la unua tago de l’ restado restado en Nikolskoje en amba˘u junul ju nuloo j fari fa riˆˆgis gi s ˆsanˆ sa nˆgo. go. Bazarov, al kiu sinjorino Odincov klare klare montri montriss sian sian preferon preferon,, perdis perdis sian sian ordinara ordinaran n egalpezon egalpezon:: li facile ekscitiˆgis, gis, parolis nevolonte, rigardis kolere kaj ne povis longe resti sur la sama loko, io kvaza˘ u levis levis lin. Arkadi Arkadio, o, kiu definitiv definitivee decidis decidis,, ke li enamiˆ gis g is je Anna Sergeevna, dronis en silenta silenta melankolio. melankolio. Cetere, ˆci ci tiu melankolio melankolio ne malhelpis lin proksimiˆgi gi al Katja; Katja ; ˆsi eˆc helpis lin ligi kun ˆsi si amikajn, amikaj n, korajn kora jn ˆ rilatojn. Si ne ˆsatas satas min! Estu tiel. . . Sed jen bona estaˆ estaˆo o ne forpuˆsas sas min, pensis li kaj lia koro ree ˆguis guis la dolˆcon con de la grandanima j sentoj. sento j. Katja kom-

ˆ * Capitro

XVII *

73

prenis malklare, ke li serˆcas cas konsolon en e n ˆsia sia societo, ka j rifuzis nek al li, nek ne k al si la senpekan plezuron de duonhontema, duonhontema, duonkonfidema duonkonfidema amikeco. En la ˆceesto ceesto de Anna Sergeevna ili ne parolis unu kun la alia: Katja ˆciam ciam eniˆ gis en sin mem sub la penetrema rigardo de l’ fratino, Arkadio, kiel konvenas al amanto, amanto, en la ˆceesto ceesto de la objekto de sia flamo al nenio nenio alia alia povis povis turni turni sian sian atenton; atenton; tamen bone estis al li nu nurr kun Katja. Katja. Li sentis, sentis, ke li ne estas estas kapabla interesi sinjorinon Odincov; li konfuziˆ gis, gis, kiam li restis sola kun ˆsi; si; anka˘ u ˆsi si ne sciis, kion diri al li; li estis tro juna por ˆsi. Kontra˘ ue, ue, kun Katja Arkadio sentis sin kvaza˘ u hejme: li indulge indulge kondutis kondutis kun ˆsi, ne malhelpis malhelpis ˆsin sin esprimi la impresojn, impreso jn, kiujn naskis en ˆsi la muziko, romano, versaˆ versaˆoj o j kaj aliaj bagateloj, ne rimarkante a˘ u ne konsciante, konscia nte, ke ˆci ci tiuj bagateloj interesas anka˘ u lin. Katja de sia flanko ne malhelpis malhelpis lin malˆ goji. Arkadio volonte restis goji. kun Katja, sinjorino Odincov — kun Bazarov, kaj tial jen kio okazis ordinare: amba˘ u paroj, restinte nelonge kune, disiˆ gis gis ˆciu ciu en e n alian alia n flankon, flan kon, precip p recipee dum du m la promenoj. promenoj. Katja Katja adoris la naturon, naturon, anka˘ anka˘ u Arkadio amis gin, ˆgin, kvankam li ne kuraˆgis gis tion konfesi; sinjorino Odincov estis indiferenta al ˆgi, gi, same kiel Bazarov. La preska˘ u konstanta konstanta disiˆ go de niaj amikoj ne restis sen sekvoj: la go rilato rilat o j inter i nter ili komencis komenci s ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgi. gi. Bazarov ˆcesis cesis paroli kun Arkadio Arkadio pri sinjorino Odincov, ˆcesis cesis eˆc kritiki kritik i ˆsiajn sia jn aristokrat arist okrataa jn maniero manier o jn; li da˘ urigis urigis siajn la˘udojn udojn pri Katja kaj konsilis konsilis nur moderigi en ˆsi si la sentimen sentimentalajn talajn emojn, sed liaj la˘ udoj estis lakonaj, liaj konsiloj — sekaj kaj entute li interparolis udoj kun Arkadio multe malpli ol anta˘ ue. u e. . . li kv kvaza˘ aza˘ u evitis lin, kvaza˘u honti hontis. s. . . Arkadio ˆcion cion ˆci ci rimarkis, rimar kis, sed konservis konservi s la l a observoj obser vojn n por si. La vera ka˘ uzo uzo de ˆci ci tiu t iu “nova “ novaˆˆo” estis la sento, s ento, vekita de sinjorino sinjor ino Odincov Odinc ov en Bazarov, sento, kiu lin turmentis kaj kolerigis kaj kiun li tuj neus kun malestima malestima rido kaj cinika cinika insulto, insulto, se iu farus eˆc plej malgrandan aludon al la ebleco de tio, kio fariˆgis gis en li. Bazarov Bazarov estis estis granda granda amanto amanto de l’ virinoj kaj de la virina beleco, sed la amon en la ideala senco a˘ u romantika, kia li nomis ˆgin, gin, li opiniis sensencaˆ sensencaˆo, nepardonebla malsaˆ go, go, la kavalirajn sentojn — kripleco a˘ u malsano. malsano. Pli ol unu fojon li esprimis esprimis sian miron, miron, kial oni ne metis en frenezulejon la kavaliron kavaliron Toggenburg kun ˆciuj ciuj trubaduro trub aduroj. j. “Se virino plaˆcas cas al vi”, diradis li, “penu “p enu atingi at ingi la celon; se ˆsi si rifuzas, r ifuzas, iru vian vojon, la tero estas sufiˆce ce granda.” Sinjorino Odincov plaˆcis cis al li: la famoj, fa moj, kurantaj pri ˆsi, la libereco ka j sendependeco sendepende co de ˆsiaj opinioj, opinio j, ˆsia sia senduba prefero al li, tio ˆsajnis sajnis favora, favora, por li; tamen li balda˘ u komprenis, ke li “ne atingos la celon”, sed sin deturni de ˆsi si li ne havis havis la forton; li rimarkis tion kun granda miro. Lia sango bolis, kiam li rememoris ˆsin; sin; li facile fa cile ekregus sian sangon, sed io alia naskiˆgis gis en li, kion li ne volis volis allasi, allasi, kion li ˆciam ciam mokis, kio ribeligis lian lian tutan fierecon. fierecon. En la interp interparol aroloj oj kun Anna Sergeevna Sergeevna li ankora˘ ankora˘ u pli forte ol anta˘ ue montris sian indiferentecon al tio romantika; sed restante sola ue kun ˆsi, si, li kun indigno konstatis romantikulon romantikulon en si mem. Tiam li iris en la arbaro arb aron n kaj ka j paˆ p aˆsis sis en gi gî per p er granda g randa j paˆsoj, so j, rompant r ompantee la renkontata renkonta tajn jn branˆ b ranˆcojn co jn

ˆ * Capitro

XVII *

74

kaj insult ins ultante ante duo duonvoˆ nvoˆce ce sin kaj ˆsin; sin ; a˘ u li grimpis sur fojnamason kaj obstine fermante fermante la okulojn, devigis devigis sin dormi kaj, kompreneble, kompreneble, ne ˆciam ciam sukcesis. sukcesis. Subite Sub ite li imagis ima gis,, ke ˆci ci tiuj tiu j ˆcasta cas tajj mano man o j iam ˆcirka˘ cir ka˘ uprenos upre nos lian kolon, ke ˆci ci tiuj fieraj lipoj respondos al liaj kisoj, ke ˆci ci tiuj saˆ gaj okuloj karese, jes karese, gaj fiksos fiksos sian rigardon rigardon sur liaj okuloj. . . kaj li sentis sentis kapturn kapturnon, on, li sin forgesis forgesis por unu momento, gis gîs kiam indigno indigno ree ekbolis ekbolis en li. Li kaptis kaptis sin mem je diversaj “hontindaj” pensoj, kvaza˘ u la diablo tentus lin. Iafoje ˆsajnis al li, ke anka˘ u en sinjorino Odincov fariˆ gis ˆsan sa ngo, gô, ke en la esprim e sprimoo de ˆsia vizaˆgo go brilis io neordi neordinar nara, a, ke eble. eble. . . Sed tiam tiam li ordina ordinare re frapis frapis per la piedo piedo a˘ u grincis per la dentoj kaj minacis al si mem per la pugno. Tamen Bazarov ne tute eraris. Li frapis la fantazion de Anna Sergeevna; li interesis ˆsin, ˆsi si multe pensis pri li. Dum lia foresto ˆsi si ne enuis, ne atendis lin, sed lia apero ap ero tuj tu j vivigis ˆsin; sin; li volonte restis kun li sola kaj volonte parolis kun li, eˆc tiam, kiam li incitis incit is ˆsin sin a˘u vundis ˆsian sian guston, gusto n, ˆsian sian inklinon inklin on al la ˆ eleganteco. Si kvaza˘ u volis provi lin kaj sin. Fo je, promenante prom enante kun ˆsi si en e n la gardeno, gârdeno, li subite diris per malˆgoja go ja voˆco, co , ke ˆ li intencas balda˘ u veturi veturi en la bienon bienon de sia patro. patro. . . Si paliˆgis, gis, io kvaza˘u pikis ˆsian sian koron, koron, tiel pikis, pikis, ke ˆsi si ekmiris ekmiris kaj poste longe pensis, kion tio povas povas signifi. Bazarov diris al ˆsi si pri sia forveturo ne kun la intenco provi ˆsin, sin, vidi, kiel tio ˆsin sin impresos: li neniam afektis. afektis. Matene en la sama tago li renkontis renkontis ˆ la intendanton de sia patro, p atro, sian iaman vartiston, Timofeiˆc. c. Ci tiu Timofeiˆ Timo feiˆc, c, sprita, viva maljunulo, kun paliˆgintaj gintaj flavaj haroj, kun sunbruna ruˆ ga ga vizaˆgo go kaj kun etaj larmoj en fermetitaj okuloj, neatendite aperis anta˘ u Bazarov en sia mallonga vesto el dika, grize blueta drapo; li estis zonita per rimeno kaj portis gudritajn botojn. “Bonan tagon, maljunulo!” ekkriis Bazarov. “Bonan tagon, sinjoro E˘ ugeno ugeno Vasiliˆc”, c”, komencis la maljunulo kaj goje gôje ekridetis; lia tuta vizaˆgo go sulkiˆgis. gis. ˆ oni sendis vin por min venigi?” “Kio kondukas vin ˆci ci tien? Cu “Kion vi diras?” diras?” balbutis balbutis Timofeiˆ Timofeiˆc (li rememoris la severan severan ordonon, ricevitan de l’ sinjoro anta˘ u la forveturo). “Mi veturis en la urbon pro aferoj de l’ sinjoro, mi eka˘ udis udis pri via ˆceesto ceesto kaj mi iom flankiri flankiriss de la vojo por rigardi vian moˆston. ston. . . mi ne venis venis por p or ˆgeni geni vin!” ˆ la vojo al la urbo iras “Bone, ne mensogu”, interrompis lin Bazarov. “Cu tra tr a ˆci ci tie? ti e?”” Timofe Tim ofeiˆ iˆc konfuzi konf uziˆ gîs kaj respondis nenion. gis “Mia patro bone fartas!” “Dank’al Dio.” “Kaj mia patrino?” “Anka˘ u Arina Vasiljevna, dank’al Dio.” “Ili certe atendas min!” La maljunulo klinis flanken sian malgrandan kapon.

ˆ * Capitro

XVII *

75

“Ah, E˘ ugeno ugeno Vasili asiliˆˆc, c, kiel kiel ne atendi atendi vin! vin! Kredu Kredu al mi, la koro koro sangas, sangas, kiam oni rigardas viajn gepatrojn.” “Bone, bone! Lasu la rakontojn. Diru, ke mi balda˘u venos.” “Mi obeas”, kun sopiro respondis Timofeiˆc. c. Elirinte el la domo, li per amba˘ u mano ma nojj ˆsovis sov is sian si an ˆcap ca p on gis gîs oreloj, suriris sian mizeran veturilon, kaj ektrotetis, sed ne al la urbo. Vespere en la sama tago tag o sinjorino Odincov sidis en sia ˆcambro cambro kun Bazarov. Arkadio paˆsis sis en la salono sal ono kaj ka j a˘ auskultis u˘skultis la ludon de Katja. La princidino princidino supren sup reniris iris en sian sia n ˆcambron camb ron;; ˆsi si generale gênerale malamis la gastojn, gasto jn, kaj precipe ˆci ci tit iujn “nova “nova jn senˆsuulojn”, suulojn ”, kiaj ˆsi si nomis ilin. En la paradaj parada j ˆcambroj cambroj ˆsi si nur koleretis; sed en sia ˆcambro, cambro, anta˘ u sia ˆcambris camb ristin tino, o, ˆsi si iafo iaf o je verˆsis sis tia jn insultojn, sulto jn, ke la kufo kun la garnaˆ garnaˆo o saltis sur ˆsia sia kapo. Sinjorino Odincov sciis ˆcion ˆci. “Kiel vi povas pensi pri la forveturo”, komencis ˆsi; “kaj via promeso?” prome so?” Bazarov ektremis. “Kia promeso?” promeso?” “Vi forgesis? Vi ja intencis intencis doni al mi kelke kelke da lecionoj de la hêmio.” êmio.” “Kio “Kion n fari fari!! La patro atenda atendass min; min; mi ne pov povas plu prokr prokras asti. ti. Ceter Cetere, e, 28 vi pov p ovas as legi: Pelouse Pelouse et Fremy: remy: “Not “N otio ions ns gén´ enérales eral es de chemi ch emie” e” , tio estas bona libro kaj klare skribita. Vi trovos en ˆgi gi ˆcion, cion, kion vi bezonas.” bez onas.” “Tam “T amen en vi diri diriss al mi, mi, ke libro libro ne pov povas ansta anstata˘ ta˘ ui. u i. . . mi forg forges esis is vian vian esprimon, sed vi scias, kion mi volas diri, vi memoras?” “Kion fari!” ripetis Bazarov. “Por kio veturi?” diris sinjorino Odincov, malla˘ utigant uti gantee la voˆcon. con . ˆ apogis sian kapon al la dorso de la seˆgo Li ekriga ekr igardi rdiss ˆsin. sin . Si go kaj krucis ˆ sur la brusto la manojn, nudajn gis gîs la kubutoj. kubutoj. Si ˆsajnis saj nis pli pala de la lumo de la sola lampo, ˆcirkaa˘ cirkaa˘ uita uita per papera ˆsirmilo. sirmilo. Vasta blanka blanka vesto vesto kovris kovris ˆsin sin per siaj molaj faldoj; apena˘ u estis videblaj la pintoj pintoj de ˆsiaj siaj piedoj, kiuj anka˘ u estis krucitaj. “Kaj por kio resti?” respondis Bazarov. Sinjorino Odincov iom turnis la kapon. ˆ ne estas ˆ vi pensas ke oni ne “Kiel por kio? Cu estas al vi gaje ˆce ce mi? Cu beda˘ uros uros ˆci ci tie vian foreston?” fores ton?” “Mi estas certa, ke ne.” Sinjorino Odincov silentis dum momento. “Malpra “Malprave ve vi pensas tion. tion. Cetere, Cetere, mi ne kredas al vi. Vi ne povis tion tion diri serioze.” Bazarov sidis senmove. “E˘ ugeno ugen o Vasiliˆc, c, kial vi silentas?” silentas ?” “Kion mi povas diri al vi? La homoj generale gênerale ne meritas beda˘ uron, uron, tiom pli mi.” “Kial?” 28

ˆ Generala kompreno pri h êmio. êmio.

ˆ * Capitro

XVII *

76

“Mi estas homo pozitiva, neinteresa. Mi ne scias paroli.” “Vi deziras a˘ udi de mi komplimenton, E˘ udi ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc?” c? ” ˆ vi mem ne scias, ke la eleganta flanko de “Tio ne estas mia kutimo. Cu la vivo estas fremda por mi, la flanko, kiun vi tiel ˆsatas?” Sinjorino Odincov mordis la angulon de sia naztuko. “Pensu, kion vi volas, sed mi enuos, kiam vi forveturos.” “Arkadio “Arkadio restos”, respondis Bazarov. Bazarov. Sinjorino Odincov delikate levis la ˆsultrojn. sultro jn. “Mi enuos”, ripetis rip etis ˆsi. si. ˆ “Cu vere? En ˆciu ciu okazo vi ne longe enuos.” “Kial vi pensas tion?” “Tial, ke vi mem diris al mi, ke vi enuas nur tiam, kiam via ordo estas atencata atencata.. Vi tiel senpeke senpeke regule regule aranˆ gis gis vian vivon, ke en ˆgi gi ne restas loko por enuo, enuo, por sopiro. sopiro. . . por iu ajn malagra malagrabla bla sento. sento.”” “Vi do pensas, pensas, ke mi estas senpeka. senpeka. . . tio estas, estas, ke mi tiel regule regule aranˆ gis mian vivon?” “Kompren “Komprenebl eble! e! Ekzempl Ekzemple: e: post kelke kelke da minutoj minutoj sonoros sonoros la deka deka horo, horo, kaj mi jam scias de anta˘ ue, ue, ke vi forpelos min.” “Ne, mi ne forpelos vin, E˘ ugeno ugeno Vasili Vasiliˆˆc. c. Vi povas resti. Malfermu Malfermu la fenestro fenestron. n. . . oni sufoki sufokiˆ gas gâ s ˆci ci tie. ti e.”” ˆ malfermiˆgis Bazarov leviˆgis gis kaj puˆsis sis la fenestron. Gi gis subite kun bruo. Li ne supozis, ke ˆgi gi malfermiˆgas gas tiel facile, kaj liaj manoj tremis. Malluma, mola nokto ekrigardis ekrigardis en la ˆcambron, cambron, kun sia preska˘ preska˘ u nigra ˆcielo, cielo, delikate bruantaj bruantaj arboj kaj freˆ freˆsa sa odoro de la libera, pura aero. “Mallevu la kurtenon kaj sidiˆgu”, gu”, diris sinjorino Odincov, “mi dezirus iom babili kun vi anta˘ u via via forv forvetu eturo. ro. Rakon Rakontu tu al mi ion pri vi mem; vi neniam parolas pri vi.” “Mi penas paroli kun vi pri utilaj aferoj, Anna Sergeevna.” “Vi estas estas tre modesta. modesta. . . Sed mi dezirus dezirus ekscii ekscii ion pri vi, pri via familio, familio, pri via patro, pro kiu vi forlasas, nin.” Kial ˆsi si diras tion al mi? pensis Bazarov. ˆ ˆci “Cio ci tute ne estas interesa”, interesa”, diris li voˆ voˆce, ce, “precipe por vi, ni estas mala malalt ltaj aj homoj homoj.. . . ” “Kaj mi, la˘ u via opinio, mi estas aristokratino?” Bazarov levis al ˆsi si siajn okulojn. okulo jn. “Jes”, respondis li, troigante la akrecon de la tono. ˆ ekridetis. Si “Mi vidas, ke vi malbone min konas, konas, kvank kvankam am vi asertas, ke ˆciuj ciuj homoj simila similass un unu u alian alian kaj ne valoras valoras la penon p enon studi studi ilin. ilin. Mi iam rakon rakontos tos al vi mian mian vivon. vivon. . . sed anta˘ anta˘ ue vi rakontu al mi vian.” ue “Mi malmult malmultee konas konas vin”, ripetis Bazarov. Bazarov. “Eble “Eble vi estas prava; prava; eble, eble, efektive, ˆciu ciu homo estas enigmo. Vi, ekzemple, vi evitas la societon, gi gî tedas

ˆ * Capitro

XVII *

77

vin, — tamen vi invitis en vian hejmon du studentojn. Kial vi, tiel inteligenta kaj bela, vivas en la kamparo?” “Kie “Kiel? l? Kiel Kiel vi diris diris tion?” tion?” viv vive inter interrom rompi piss sinjori sinjorino no Odinco Odincov. v. “Vi, “Vi, tiel tiel.. . . bela? bela?”” Bazarov sulkigis la brovojn. “Tio estas indiferenta”, indiferenta”, murmuris murmuris li. “Mi volis diri, ke mi ne komprenas bone, por kio vi loˆgiˆ giˆgis gis en la kamparo?” “Vi tion tion ne kompre komprenas. nas. . . tamen tamen vi iel klariga klarigass tion al vi.” vi.” “Jes. . . mi pensas, ke vi ˆciam ciam restas en la sama loko, ˆcar vi trodorlotis vin, ˆcar car vi tre amas la komforton, lukson, kaj ˆcio cio alia estas indiferenta por vi.” Sinjorino Odincov ree ekridetis. “Vi absolute ne volas kredi, ke mi estas kapabla al pasio?” “Pro scivolo, eble, sed ne alie.” ˆ vere? Nun mi komprenas, kial ni tiel bone interkonsentas; vi ja estas “Cu tia sama, kia mi.” “Ni interk interkonse onsenta ntas. s. . . ” surde surde ripetis ripetis Bazarov Bazarov.. “Ah, “Ah, jes!. . . Mi forgesis, forgesis, ke vi volas forvetur forveturi.” i.” Bazarov leviˆgis. gis. La lampo malforte lumis en la mezo de la mallumiˆginta, ginta, bonodora, bonodora, izolita izolita ˆcambro. cambro. La kurteno kurteno,, de tempo al tempo balanciˆ balanciˆ ganta, enlasis internen la ekscitantan freˆsecon secon de la nokto, — ekstere estis a˘ audebla ˘ gia ˆgia mistera murmureto. murmureto. Sinjorino Sinjorino Odincov estis tute senmova, senmova, sed sekreta ekscito ekscito ekregis ekregis ˆsin sin iom post iom. Bazaro Bazarov v sentis sentis la samon. samon. Li kompr komprenis enis subi subite, te, ke li estas estas sola kun juna, juna, bela bela viri virino. no. . . “Kie “Kien n vi iras? iras?”” malrap malrapid idee diri di riss ˆsi. si . Li respondis nenion kaj sin mallevis sur la seˆgon. gon. “Do, vi opinias opinias min trankvila, trankvila, mola kaj trodorlotita trodorlotita estaˆ estaˆo”, o”, da˘ urig ur igis is ˆsi si per la sama sama voˆ voˆco, co, ne deturnan deturnante te la okulojn okulojn de la fenestro. fenestro. “Kaj mi scias ˆ vere vi estas pri mi, ke mi estas malfeliˆca.” ca.” “Vi estas malfeliˆca? ca? Kial? Cu sentema je malnob m alnobla lajj klaˆcoj?” co j?” ˆ kolerigis, ke li tiel komprenis Sinjorino Oldincov sulkigis la brovojn. Sin ˆsin. ˆ tiuj “Ci tiu j klaˆ k laˆcoj co j eˆc ne n e ridiga rid igass min, m in, E˘ ugeno ugeno Vasiliˆc, c, kaj ka j mi estas tro fiera, por ke ili povu p ovu maltrankviligi min. Mi estas malfeliˆca. ca. . . ˆcar car mi ne havas deziron, volon volon vivi. vivi. Vi rigardas rigardas min fide, vi pensas: pensas: ’Tion ’Tion diras aristokra aristokratino tino,, tute kovrita per puntoj kaj sidanta sur velura seˆ go.’ go.’ Mi tute ne kaˆ kaˆsas sas tion: mi amas tion, kion vi nomas komforto, sed samtempe mi malmulte deziras vivi. Rigardu tiujn ˆci ci kontra˘ udirojn, udirojn, kiel vi volas. volas. Cetere, ˆcio cio ˆci ci estas por p or vi romantismo.” Bazarov balancis la kapon. “Vi estas sana, sendependa, sen dependa, riˆca; ca; kion plu vi deziras?” “Kion mi deziras”, ripetis sinjorino Odincov kaj eksopiris.

ˆ * Capitro

XVII *

78

“Mi estas estas tre laca, laca, mi estas estas maljuna maljuna,, al mi ˆsajnas, sajnas, ke mi vivas vivas jam tre longe. Jes, mi estas est as maljuna”, aldonis ˆsi, si, malrapide surtirante la ekstremojn ekstremo jn ˆ okuloj renkontis la okulojn de la manteleto sur siajn nudajn manojn. Siaj de Bazarov, ka j ˆsi iomete ruˆ giˆ giˆgis. gis. “P “Post ost mi jam estas tiom tiom da rememoroj: rememoroj: la vivo en Peterburgo, riˆceco, ceco, poste malriˆceco, ceco, poste la morto de mia patro, edziniˆgo, go, vojaˆgo g o ekst ekster erla land ndon on k. k. t. p., p., k. t. p. Mult Multee da reme rememo moroj roj,, kaj kaj nenio inda pro rememoro; anta˘ u mi longa, longa, longa longa vojo, vojo, sen celo. celo. . . Kaj mi ne sentas deziron iri.” “Vi estas tiel senrevigita?” demandis Bazarov. “Ne”, respondis sinjorino Odincov post pa˘ uzo, “sed mi ne estas kontentuzo, ˆ as al mi, ke se mi povus igita. Sajnas Sajn povus doni al io mian mian amon. amon. . . ” “Vi dezirus ekami”, interrompis ˆsin sin Bazarov, Bazar ov, “sed vi ne povas ekami: jen kie estas esta s via v ia tuta malfeliˆ malfel iˆco.” co.” Sinjorino Odincov komencis rigardi la manikojn de sia manteleto. ˆ mi ne povas ekami?” diris ˆsi. “Cu si. “Mi dubas! Sed malprave mi nomis n omis tion malfeliˆco. co. Kontra˘ ue, ue, tiu meritas kompaton, kiun renkontas tia aventuro.” “Kia aventuro?” “Ekami.” “De kie vi scias tion?” “De rakontoj”, kolere respondis Bazarov. Vi koketas, pensis li, vi enuas kaj incitas min por pasigi la tempon, kaj mi. . . Lia koro, koro, efektive, efektive, ˆsiriˆ siriˆ gis. gis. “Krom tio, vi estas eble tro postulema”, diris li, klinante sian korpon anta˘ uen kaj ludante kun la flanko de la apogse ˆgo. uen g o. “E “Ebl ble. e. La˘ u mia opinio, a˘u ˆcio, ci o, au ˘ nenio. Vivo Vivo por p or vivo. vivo. Se vi prenis prenis mian, mian, donu vian, kaj kaj tiam tiam sen beda˘ uro, sen reveno. Alie, prefere nenio.” uro, “Konsidere “Kons idere ˆcion”, cion” , diris Bazarov, Bazar ov, “ˆci ci tiu kondiˆco co estas justa, justa , kaj mi miras, ke gis gîs hodia˘ u. u. . . vi ne trovis trovis,, kion vi dezir deziras. as.”” “Kaj vi pensas, ke facile estas sin plene doni al io ajn!” “Ne facile, se oni konsideras malvarme kaj atendas kaj alte taksas sin mem; sed sen pripenso sin doni estas facile.” “Kiel ne taksi sin alte? Se mi valoras neniom, kiu bezonas min?” “Tio ne estas mia afero; la alia devas kalkuli, kalkuli, kiom mi valoras. valoras. La ˆcefa cefa afero afero estas estas scii scii sin sin don doni. i.”” Sinjo Sinjori rino no Odinco Odincov v iom iom levi leviss sian sian dorso dorson n de la apogseˆ go. go. “Vi parolas, kvaza˘ u vi ˆcion ci on ˆci ci jam ja m sper sp erti tis” s”,, komen kom enci ciss ˆsi. si . “Simpla okazo, Anna Sergeevna: ˆcio cio ˆci, ci, vi scias, ne estas mia specialo.” “Sed vi scius vin doni?” “Mi ne scias; mi ne volas glori min.” Sinjorino Sinjorino Odincov respondis nenion, nenion, Bazarov eksilenti eksilentis. s. Sonoj de la fortepiano atingis ilin de la salono.

ˆ * Capitro

XVII *

79

“Kiel malfrue Katja ludas hodia˘ u”, rimarkis Anna Sergeevna. u”, Bazarov leviˆgis. gis. “Jes, jam estas malfrue, tempo estas por vi ripozi.” “Atend “Atendu, u, kien vi rapidas rapidas.. . . mi devas devas diri al vi unu vorton. vorton.”” “Kian?” “Atendu”, murmuretis sinjorino Odincov. ˆ okuloj haltis sur Bazarov; ˆsajnis, Siaj sa jnis, ke ˆsi si atente rigardas lin. Li trap t rapaˆ aˆsis sis la ˆcambron camb ron,, post p ostee subit su bitee proks pr oksimiˆ imiˆgis gis al ˆsi, si, rapide diris “adia˘ “adia u”, u˘”, ˆ levis siajn kunpremis premi s ˆsian sian manon tiel, ke ˆsi preska˘ u ekkriis, kaj eliris. Si gluiˆgintajn gintajn fingrojn al la lipoj, blovis sur ilin, kaj rapide salte leviˆginte ginte de la seˆgo, go, sin direktis per p er rapidaj paˆ paˆsoj soj al la pordo, p ordo, kvaza˘ u dezirante revoki E˘ugenon. ugenon. . . La ˆcambris cambristin tinoo eniris eniris kun karafo arafo sur arˆ genta genta pleto. pleto. Sinjori Sinjorino no ˆ Odincov haltis, h altis, ordonis al ˆsi si foriri, ree sidiˆ gis gis kaj komencis mediti. Sia harligo malligiˆgis gis kaj falis sur ˆsian sian ˆsultron, sultr on, kvaza˘ u nigra nigra serpen serpento. La lampo lampo longe ankora˘ u brilis en la ˆcambro cambro de Anna Sergeevna kaj longe ˆsi si restis senmova, kondukante de tempo al tempo la fingrojn sur la manoj, kiujn delikate mordetis la nokta malvarmo. Post du d u horo hor o j Bazarov Baz arov revenis re venis en e n sian sia n dormoˆ dor moˆcambron cambron kun ˆsuoj, suo j, malseka ma lsekajj de la roso, kun senordaj haroj haro j kaj malgaja mieno. Li trovis Arkadion Arkadion ˆce ce la skribotablo, kun libro en la manoj, kun surtuto, butonumita gis gîs la mentono. “Vi ne dormas ankora˘ u?” u?” diris li preska˘ u kun beda˘ uro. uro. “Vi longe restis hodia˘ u ˆce ce Anna Sergee S ergeevna”, vna”, diris Arkadio, Ar kadio, ne resp r espondante ondante lian demandon. “Jes, mi restis kun ˆsi la tutan tempon, kiam vi kun Katerino Sergeevna Sergeevna ludis la fortepianon.” “Mi ne ludis. ludis. . . ” kome komenci nciss Ark Arkadio adio kaj eksi eksile lent ntis is.. Li senti sentis, s, ke larmoj larmoj alfluas al liaj okuloj, kaj li ne volis plori anta˘u sia mokema amiko.

PATROJ KAJ FILOJ

80

ˆ Capitro XVIII En la sekvinta tago, kiam sinjorino Odincov aperis por la teo, Bazarov longe ˆ sin turnis al li, sidis sidis klinita klinita super sia taso kaj subite subite ekrigar ekrigardis dis ˆsin. sin. . . Si kvaza˘ u li puˆsis sis ˆsin, sin , kaj al li ˆsajni sa jnis, s, ke ˆsia sia vizaˆ viz aˆgo go iom paliˆ pal iˆgis gis dum la nokto. ˆ balda˘ Si u foriris f oriris en sian ˆcambron cambron kaj revenis nur por la matenmanˆ mat enmanˆ go. g o. De la mateno la vetero estis pluva, ne eble estis promeni. La tuta societo kunvenis por legi. Arkadi Arkadioo prenis prenis la lastan lastan numeron numeron de revuo kaj komencis komencis legi. legi. La princidino, la˘ u sia kutimo, esprimis sur sia vizaˆgo go miron, kvaza˘ u li farus ion nekonvenan, nekonvenan, poste ˆsi si kolere rigardis lin; sed li tute ne turnis atenton al ˆsi. si. “E˘ugeno ugeno Vasiliˆc”, c”, ekparolis Anna Sergeevna, “ni iru en mian ˆcambron. cambron. . . Mi volas volas demandi demandi vin. . . Vi rekomen rekomendis dis al mi hiera˘ u lern lernol olib ibron ron.. . . ” ˆ leviˆgis Si gis kaj sin direktis al la pordo. La princidino princidino rigardis ˆcirka˘ cirka˘ ue ue kun tia mieno, kvaza˘ u ˆsi si dezirus diri: “Rigardu, “Rigardu, rigardu, rigardu, kiel mi miras!” miras!” kaj ree turnis siajn okulojn al Arkadio, sed li plila˘ utigis uti gis la voˆcon con kaj interˆ inte rˆsanˆ sanginte gînte rigardon kun Katja, apud kiu li sidis, da˘ urigis urigis la legadon. Sinjorino Odincov per pe r rapidaj ra pidaj paˆsoj soj atingis sian kabineton. Bazarov Bazarov rapide sekvis ˆsin, sin, ne levante levante la okulojn kaj nur kaptante kaptante per la oreloj la siblon kaj murmureton de la silka vesto, glitante anta˘ u li. Sinjorino Odincov sidiˆgis g is sur la sama seˆgo, go, sur kiu ˆsi sidis hiera˘ u. u . An Ank ka˘ u Bazarov okupis sian hiera˘ uan uan lokon. “Kia estas la titolo de la libro?” komencis komencis ˆsi si post mallonga mallonga silento. silento. “Pelo “Pe lous usee et Frémy: emy : Notio No tions ns gén´ enérales eral es.. . . ” respondis Bazarov. “Mi povas anka˘ u rekomendi rekomendi al vi: Ganot. Ganot. Traité él´ elémenta eme ntaire ire de ph phys ysiq ique ue experi ex perimen men-29 tale . En la lasta verko verko la desegnaˆ desegnaˆoj estas pli klaraj kaj entute la lernolilernolibro...” “E˘ugeno ugeno Vasiliˆ Vasiliˆc, c, pardonu al mi. Sed mi invitis vin tien ne por p or paroli kun vi pri lernolibroj. lernolibroj. Mi dezirus rekomenci rekomenci nian hiera˘ hiera˘ uan uan interparolon. interparolon. Vi foriris tiel tiel subit subite. e. . . Vi ne enuos? enuos?”” “Mi estas al via dispono, Anna Sergeevna. Sed pri kio ni parolis hiera˘ u?” u?” Sinjorino Odincov ˆetis etis oblikvan oblikvan rigardon al Bazarov. 29

Elementa lernolibro pri eksperimenta fiziko.

ˆ * Capitro

XVIII *

81

“Mi parolis parolis kun vi, se mi ne eraras, eraras, pri la feliˆ co. co. Mi rakontis rakontis al vi pri ˆ mi diris la vorton mi mem. Car vorton feliˆ feliˆco, co, mi devas devas fari unu demandon: demandon: kial, kiam ni ˆguas, guas, ekzemple, muzikon, belan vesperon, interparolon kun simpatiaj homo j, kial ˆcio cio ˆci ci ˆsajnas sa jnas al ni pli aludo al iu senlima, senlim a, ie ekzistanta ekzist anta feliˆco, co, ol vera feliˆ fel iˆco, co, feliˆ fel iˆco, co, kiun ni mem guas? gûas? A˘ u eble vi sentas nenion similan?” “Vi konas konas la prove proverbon: rbon: Tie estas bone, kie ni ne estas”, estas”, respondis respondis Bazarov, “cetere, vi mem diris hiera˘ u, ke vi ne estas kontentigita. Kaj efektive, u, tiaj pensoj neniam venas en mian kapon.” “Eble ili ˆsajnas sajn as al vi ridindaj?” ridinda j?” “Ne, sed ili ne venas en mian kapon.” ˆ vere? Mi tre dezirus scii, pri kio vi pensas?” “Cu “Kiel? Mi vin ne komprenas.” “A˘uskultu, uskultu, jam anta˘ u longe mi deziris malkaˆ malkaˆse se interparoli kun vi. Superflue estus diri diri al vi, ke vi ne estas ordinara ordinara homo — vi mem scias scias tion. — Vi estas ankora˘ u juna; la tuta vivo, estas ankora˘u anta˘ u vi. Al kio kio vi vi vin vin preparas? Kia estonteco atendas vin? Kia estas la celo. al kiu vi iras? Kion vi havas sur la fundo de via koro? Unuvorte, kiu vi estas, kio vi estas?” “Vi “Vi miri mirigas gas min, min, An Anna na Sergeevn Sergeevna. a. Vi scias, scias, ke mi min okup okupas as per la naturs natursci cienc encoj oj kaj kiu kiu mi estas estas.. . . ” “Jes. Kiu vi estas?” “Mi jam diris al vi, ke mi estas estonta distrikta kuracisto.” Anna Sergeevna faris senpaciencan movon. “Kial vi diras tion? Vi mem ne kredas al tio. Arkadio povus tiel respondi al mi, ne vi.” “Sed “Sed per kio, kio, mia amik amiko. o. . . ” ˆ ˆ ˆ vi mem “Cesu! Cu estas eble, ke vin kontentigas tiel modesta agado? Cu ne asertas asertas ˆciam, ciam, ke la medici medicino no ne ekzista ekzistass por vi? Vi, kun via ambicio ambicio,, distri distrikta kta kuracisto! kuracisto! Vi tiamanie tiamaniere re respondas respondas al mi, por vin liberigi liberigi de mia scivolo, ˆcar car vi hav h avas as neniom. da konfido al mi. T amen E˘ ugeno uge no Vasiliˆc, c, kredu kre du al mi, mi povus p ovus kompreni vin: mi mem estis malriˆca ca kaj ambicia, kiel vi; mi trairis eble samajn provojn, kiel vi.” ˆ ˆci “Cio ci estas tre bela, Anna Sergeevna, Sergeevna, sed vi pardonu pardonu al mi, mi entute ne havas havas kutimon kutimon fari konfidenci konfidenciojn: ojn: inter inter vi kaj mi estas tia interspa interspaco. co. . . ” “Kia interspaco? Vi ree diros al mi, ke mi estas aristokratino? Lasu tion, ˆ as, ke E˘ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc. c. Sajnas, Sajn ke mi pruvi pruviss al vi. . . ” “Kaj krom tio”, interrompis Bazarov, “mi ne komprenas la plezuron paroli kaj pensi pri la estonteco, kiu plejparte ne dependas de ni. Se aperos okazo fari ion, tre bone; se ne, oni almena˘ u estos kontenta, ke oni anta˘ ue ue ne vane babilis.” “Vi nomas nomas amik amikan interparo interparolon lon babilo. babilo. . . A˘ u eble vi min, kiel virinon, ne trovas trovas inda de via konfido? Vi ja malestimas nin n in ˆciujn.” ciujn.” “Vin mi ne malestimas, Anna Sergeevna, vi tion scias.”

ˆ * Capitro

XVIII *

82

“Ne, “Ne, mi scias nenion. nenion. . . , sed ni supozu, ke estas estas tiel. Mi kompre komprenas, nas, ke ke vi ne deziras paroli paroli pri via estonta estonta agado; sed tio, kio okazas okazas nun nun en vi. . . ” “Okazas!” ripetis Bazarov, “ˆcu cu mi estas regno a˘ u societo so cieto?? En ˆciu ciu okazo, tio tute ne estas interesa. Cetere, ˆcu cu ni ˆciam ciam povas la˘ laute ˘ diri ˆcion, cion, kio en ni ’okazas’.” “Vere “Vere mi ne scias, kial oni ne povus diri d iri ˆcion, cion, kion oni havas en la koro.” “Vi povas?” demandis Bazarov. “Mi povas”, respondis respond is Anna Sergeevna post mallonga ˆsanceliˆ sanceliˆ go. go. Bazarov klinis la kapon. “Vi estas pli feliˆca ca ol mi.” Anna Sergeevna demande rigardis lin. “Vi povas aserti, kion vi volas”, da˘ urigis urigis ˆsi, si, “tamen io diras al mi, ke ne vane ni renkon renkontis tis unu la alian, alian, ke ni estos estos bonaj amikoj. amikoj. Mi estas certa, ke via — mi ne scias, kiel ˆgin gin nomi — ke via rigideco, via manko de konfido fine malaperos.” “Kaj vi rimarki rimarkiss en mi rigideco rigidecon. n. . . kaj manko mankon n de konfido konfido,, kiel vi nomis tion?” “Jes.” “Kaj vi dezirus koni la ka˘ uzon uzon de ˆci ci tiu rigideco, vi dezirus deziru s scii, kio okazas en mi?” “Jes”, ripetis r ipetis sinjorino Odincov kun la timo, kiun ˆsi si ankora˘ ankorau˘ ne komprenis. “Kaj vi ne koleros kontra˘ u mi?” “Ne.” “Ne?” Bazarov Bazarov staris, turninte turninte al ˆsi si la dorson. “Do sciu, ke mi amas vin malsaˆge, ge, freneze freneze.. . . Jen kion kion vi atingi atingis.” s.” Anna Sergeevna etendis anta˘ uen uen amba˘ u manojn. Bazarov apogis la frunton sur la fenestra vitro. Li sufokiˆgis; gis; lia tuta korpo videble tremis. Sed tio ne estis la tremo de junula timo, ne la dolˆca ca teruro teru ro de la unua konfeso ekregis lin: tio estis la pasio, kiu bolis en li, forta kaj peza pasio, simila al la malico kaj eble eble parenca parenca kun ˆsi. si. . . Sinjori Sinjorino no Odinco Odincov v eksen eksentis tis samtempe samtempe timon timon kaj kompaton al li. “E˘ugeno uge no Vasiliˆ asi liˆc”, c”, diris dir is ˆsi si kaj nevola nevo la karesemo kares emo eksoni eks oniss en ˆsia sia voˆco. co. Li sin turnis rapide, ˆetis etis sur ˆsin sin manˆ geganta gegantan n rigardon rigardon kaj kaptint aptintee amba˘ u ˆsiajn sia jn mano jn, subite subit e altiris altir is ˆsin sin al sia brusto. brust o. ˆ ne tuj liberigis sin de lia ˆcirka˘ Si cirka˘ upreno; upreno; sed post unu momento momento ˆsi jam staris malproksime en angulo kaj rigardis de tie E˘ ugenon. ugenon. Li sin ˆetis al ˆsi. si. . . ˆ “Vi ne komprenis komprenis min”, murmuretis murmuretis ˆsi si rapide kun teruro. Sajnis, Sajnis , ke ankora˘ u unu lia paˆso, so, kaj ˆsi si ekkrius. . . Bazarov mordis la lipo jn kaj foriris. Post duonhoro, duonhoro, ˆcambristino cambristino transdonis transdonis al Anna Sergeevna Sergeevna karteton de ˆ mi devas forveturi hodia˘ Bazarov; gi gî konsistis el unu sola linio: “ Cu u a˘u ˆcu mi povas resti ˆgis gis morga˘ u?” u?” Sinjorino Sinjorino Odincov Odincov respondis: “Kial forvetur forveturi? i?

ˆ * Capitro

XVIII *

83

Mi ne komprenis komprenis vin, vi ne komprenis komprenis min”, kaj ˆsi diris al si: “Anka˘ “Anka˘ u min mem mi ne komprenis.” ˆ ne montris sin anta˘ Si u la tagmanˆ go go kaj senˆcese ces e paˆsis sis en la ˆcambro camb ro de unu ekstremo en la alian, metinte la manojn sur la dorso, de tempo al tempo haltante jen anta˘ u la fenestro, jen anta˘ u la spegulo kaj kaj malrapide malrapide frotante per ˆ demandis sin, kio naztuko la kolon, sur kiu ˆsi si sentis varmegan makulon. Si devigi dev igiss ˆsin sin peni pe ni akiri akir i la l a malkaˆ m alkaˆsan san konfeso konf eson n de d e Baza B azarov, rov, kaj ˆcu cu ˆsi si ne suspe sus pekti ktiss ˆ ion. . . “Mi estas kulpa”, diris ˆsi voˆ voˆce, ce, “sed mi ne povis tion anta˘ uvidi.” Si meditis meditis kaj ruˆ giˆ giˆgis, gis, rememorante la preska˘ u bestan vizaˆgon gon de Bazarov, Bazarov, kiam li sin ˆetis et is al ˆsi. si. . . ˆ ekvidis sin en “A˘u?” u?” diris ˆsi si voˆ voˆce, ce, kaj haltis, haltis, skuante skuante la buklojn. . . Si la spegulo; ˆsia sia kapo, posten klinita, klinita, kun mistera rideto sur la duonfermitaj, duonfermitaj, duonmalfer duonm alfermita mitajj okulo o kulojj kaj ka j lipo lip o j, ˆsajne, sa jne, diris al ˆsi si en e n tiu ti u ˆci ci momento m omento ion, pro kio ˆsi si mem ektremis. e ktremis. . . “Ne”, decidis ˆsi si fine. “Dio scias, kien tio alkondukus; oni o ni ne povas ˆserci serci kun tio; tamen la trankvileco estas la plej bona afero en la mondo.” ˆ trankvileco Sia trankvileco ne estis skuita; sed ˆsi malˆ gojiˆ gojiˆ gis gis kaj eˆc verˆsis sis kelke da ˆ larmoj, mem ne sciante kial; certe ne la ricevita ofendo estis la ka˘ uzo. uzo. Si ne sentis sin ofendita; gustadire ˆgustadire ˆsi si sentis sin kulpa. Sub la influo de diversaj malklaraj malklaraj sentoj; de la konscio pri la pasanta pasanta vivo, vivo, de deziro de io nova, nova, ˆsi si devigis sin iri ˆgis gis certa limo, devigis sin rigardi trans ˆgin gin kaj ekvidis tie eˆc ne senfundaˆ senfundaˆon, sed malplenon. malplenon. . . a˘ u abom ab omen enaaˆon. o n.

PATROJ KAJ FILOJ

84

ˆ Capitro XIX Kiel a jn sciis sin regi sinjorino Odincov kaj estis super ˆciuj ciuj superstiˆcoj, co j, tamen ˆsi sentis sin iom konfuzita, kiam ˆsi si aperis en la manˆ goˆ goˆcambro, camb ro, por po r la tagmanˆgo. go. Cetere, Ceter e, ˆsi si pasis sufiˆce ce feliˆce. ce. Porfir Platonoviˆ Plato noviˆc venis, rakontis diversajn anekdotojn; anekdoto jn; li ˆus us revenis re venis el la urbo. Interalie li alportis la novaˆ novaˆon, on, ke la guberniestro Burdalu ordonis al siaj oficistoj por specialaj komisioj, porti porti spron spronojn, ojn, por la okaz okazo, o, se li sendo sendoss ilin ilin ien ien sur sur ˆceval c evalo, o, por pli pli da rapideco. rapideco. Arkadio Arkadio duonvoˆ duonvoˆce ce diskutis diskutis kun Katja kaj diplomate diplomate servis al la princidino. princidino. Bazarov Bazarov obstine kaj kaj malgaje silentis. silentis. Sinjorino Sinjorino Odincov Odincov du, tri fojo jn rekte, ne kaˆ kaˆse se ekrigardis lian vizaˆ gon, severan kaj galan, kun mallevgon, itaj okuloj, kun esprimo de malestima decidemo en ˆciu ciu traj t rajto, to, ka j ˆsi si pensis: p ensis: Ne...ne...ne...Post la tagmanˆgo go ˆsi si iris kun la tuta societo en la gardenon. gârdenon. Rimarkinte, Rimar kinte, ke Bazarov B azarov deziras dezir as paroli parol i kun ˆsi, ˆsi si flankiris flanki ris kelke da paˆsoj so j kaj haltis. Li proksimiˆgis gis al ˆsi si kaj ne levante levante la okulojn, okulo jn, diris per surda voˆ co: co: “Mi devas devas peti vian vian pardonon pardonon,, Ann Annaa Sergeev Sergeevna. na. Vi ne povas povas ne koler kolerii kontra˘ u mi.” “Ne, mi ne koleras kontra˘ u vi, E˘ugeno ugeno Vasiliˆc”, c”, respondis resp ondis sinjorino sinjor ino OdinO dincov, “sed mi estas ˆcagrenita. cagrenita. . . ” “Tiom pli malbone. malb one. En ˆciu ciu okazo, o kazo, mi estas sufiˆce ce punita. Mia situacio, vi certe konsentas, estas plej malsaˆga. ga. Vi skribis al mi: ’kial forveturi?’ Sed mi ne povas kaj ne volas resti. Morga˘ u mi ne estos plu ˆci ci tie.” “E˘ugeno ugeno Vasiliˆ Vasiliˆc, c, kial vi. . . ” “Kial mi forveturas?” “Ne, ne tion mi volis diri.” “La tempo pasinta pasinta ne revenas revenas,, Anna Sergeevna Sergeevna.. . . pli frue frue a˘ u malpli frue tio devus okazi. Do, mi devas forveturi. . . Mi komprenas nur unu kondiˆ kondiˆcon, con, je kiu mi povus resti; sed ˆgi gi neniam plenumiˆgos. gos. Vi ja pardonu pard onu mian mia n brava br avaˆˆcon, con, vi ja ne amas min kaj neniam ekamos?” La okuloj de Bazarov ekbrilis dum unu momento sub liaj nigraj brovoj. Anna Sergeevna ne respondis al li. Mi timas ˆci ci tiun homon, trakuris tra ˆsia si a kapo. kap o. “Adia˘ u”, diris Bazarov, kvaza˘ u”, u divenante divenante ˆsian sian penson, kaj ekiris al la domo.

ˆ * Capitro

XIX *

85

Anna Sergeevna Sergeevna malrapide malrapide sekvis sekvis lin kaj alvokin alvokinte te Katjan, prenis ˆsian sian ˆ ne forlasis ˆ ne partoprenis en la brakon sub sian. Si forla sis ˆsin sin anta˘u la vespero. Si kartludo kaj ofte ridis, kio tute ne akordiˆ gis gis kun ˆsia sia pala kaj konfuzita konfuzit a vizaˆ vi zaˆ go. go. Arkadio komprenis nenion kaj observis ˆsin, kiel tion faras ˆciuj ciuj junuloj, tio estas senˆ cese cese demandis demandis sin: “Kion tio signifas?” signifas?” Bazarov Bazarov sin ˆslosis slosis en sia ˆcambro, cambro, sed por la teo li reveni revenis. s. Ann Annaa Sergeevn Sergeevnaa deziris deziris diri al li bonan vorton, vorton, sed ˆsi ne sciis plu, kiel ekparoli ekparoli al li. . . Neatendita Neatendita cirkonstanco cirkonstanco savis ˆsin sin el la embaraso: embaraso: oni anoncis la viziton viziton de Sitnikov. Malfacile estas esprimi per vortoj, kiel la juna progresulo enkuris en la ˆcambr ca mbron on,, kvaza k vaza˘ u˘ koturn koturno. o. Decidin Decidinte, te, kun sia kutima kutima trudemo trudemo,, veturi veturi en la bienon al la virino, kiun li apena˘u konis, kiu neniam lin invitis, sed ˆce ce kiu, la˘u la kolektitaj de li sciigoj, gastis tiel inteligentaj kaj proksimaj homoj, li tamen tremis gis gˆ is la medolo de l’ ostoj kaj anstata˘ u diri la anta˘ ue u e preparitajn senkulpiˆgojn gojn kaj salutojn, li balbutis balbutis ian sensencaˆ sensencaˆon, ke E˘ udoksio udoksio Kukˆ Kukˆsin sin sendis lin por p or ekscii pri la farto de Anna Sergeevna, kaj ke Arkadio, Arkadio, ˆ anka˘ u ˆciam ciam parolis pri ˆsi si kun plej grandaj granda j la˘ udoj... u doj... Ce tiuj ˆci ci vortoj li implikiˆgis gis kaj tiel konfuziˆgis, gis, ke li okupis lokon sur sia propra ˆcapelo. capelo. Tamen, ˆcar car neniu forpelis lin kaj Anna Sergeevna Sergeevna eˆc prezentis prezentis lin al la fratino kaj princidino, li balda˘ u retrov retrovis is la egalpezon egalpezon kaj komencis komencis babili. babili. La apero de homa malsaˆgo g o estas estas ofte utila utila en la viv vivo: gi gî liberigas la kordojn, tro forte streˆcitajn, cita jn, senebriigas la memfidajn memfida jn a˘ u memforgesajn sentojn, rememorigante al ili ilian proksiman parencecon kun ili. Kun la apero de Sitnikov Sitnikov ˆcio cio fariˆgis gis pli ordinara kaj simpla; ˆciuj ciuj eˆc vespermanˆ gis gis pli abunde kaj disiris vespere duonhoron pli frue ol ordinare. “Mi pov p ovas as nun ripeti al vi”, diris, kuˆsante sante en la lito, Arkadio al Bazarov, kiu anka˘ u senvestigis sin: “Kial vi estas tiel malˆgoja? goja? Sendube, vi plenumis ian sanktan devon?” De iom da tempo inter la junuloj regis la pse˘ udo-indiferenta mokado, kiu udo-indiferenta ˆciam ciam estas signo de sekreta nekontenteco nekontenteco a˘ u de neesprimitaj suspektoj. “Morga˘ u mi veturos al la patro”, diris Bazarov. Arkadio, leviˆgis gis kaj sin apogis sur la kubuto. “A!” respondis li. “Kaj tial vi estas tiel malˆgoja?” goja?” Bazarov oscedis. “Kiu multe scias, rapide maljuniˆgas.” gas.” “Kaj Anna Sergeevna?” da˘ urigis urigis Arkadio. “Anna Sergeevna? Kio?” “Mi volis diri: ˆcu cu ˆsi si permesos per mesos al vi forveturi?” forvetu ri?” “Mi ne estas dungita de ˆsi.” Arkadio ekmeditis. ekmed itis. Bazarov Bazar ov kuˆsiˆ siˆgis gis kaj turnis la vizaˆgon gon al la muro. Pasis kelke da silentaj minutoj. “E˘ugeno!” ugeno!” ekkriis subite Arkadio.

ˆ * Capitro

XIX *

86

“Kio?” “Mi veturos morga˘ u kun vi.” Bazarov respondis nenion. “Sed mi veturos hejmen”, da˘ urigis urigis Arkadio. Arkadio. “Ni veturos veturos kune ˆgis gis la kolonio de Koklov, kaj tie vi prenos ˆcevalojn cevalojn de Fedot. Mi kun plezuro koniˆ gus kun viaj gepatroj, sed mi ne volas ˆgeni geni ilin ilin kaj vin. Vi ja poste revenos revenos al ni!” “Mi lasis ˆce ce vi miajn pakaˆ pakaˆojn”, ojn ”, respondis Bazarov, ne turnante sin. Li ne demandis min, kial mi forveturos? Kaj tiel subite, kiel li, pensis Arkadio. Vere, kial mi forveturos, kial li forveturas? da˘ urigis urigis li siajn meditojn. Li ne povis respondi kontentige siajn demandojn, kaj lian koron plenigis io maldol maldolˆˆca. ca. Li sentis sentis,, ke malfacile malfacile estos por li forlasi forlasi la vivon, vivon, al kiu li tiel kutimis kutimis;; sed resti sola estus iel strange. strange. Io okazis okazis inter inter ili — parolis parolis li al si mem — por kio mi restos plantita anta˘ u ˆsi si post p ost lia forveturo? fo rveturo? Mi definitive de finitive tedos ˆsin, sin, perdos la lastan ˆsaton. saton. Li komencis imagi imag i sinjorinon Odincov, sed poste aliaj trajtoj iom post iom kovris la belan vizaˆ gon gon de la juna vidvino. “Kat “Katja ja.. . . doma domaˆ ge!. gê!. . . ”, murmure urmureti tiss Ark Arkadio adio al la kuse kuseno, no, sur sur kiun kiun jam falis falis larmo. larmo. . . Per subita subita movo movo li levis levis la kapon kaj kaj la˘ ute ute diris: “Por kia diablo ˆci ci tiu malsaˆgulo gulo Sitnikov venis ˆci ci tien?” Bazarov unue sin ekmovis e kmovis sur la litaˆo, o, kaj poste diris: “Vi, mia kara, estas ankora˘ u malsaˆga, ga, kiel mi vidas. vidas. Po Porr mi, kompren komprenu u tion, por mi estas necesaj tiaj malsaˆ guloj. Ne la dioj ja bakas la potojn.” guloj. Eh, eh!. . . pensis Arkadio Arkadio kaj kaj la unuan fojon sin prezentis prezentis anta˘ u li por unu minuto minuto la senfund senfundeco eco de la memamo memamo de Bazaro Bazarov. v. “Ni do estas dioj, vi kaj mi? tio estas — vi estas dio, kaj mi eble malsaˆgulo?” gulo?” “Jes”, konsentis malgaje Bazarov, “vi estas ankora˘u malsaˆga.” ga.” Sinjorino Odincov ne montris grandan miron, kiam en la sekvinta tago Arkadio diris al ˆsi, si, ke li forveturos kun Bazarov; ˆsi si ˆsajnis saj nis distrita kaj laca. Katja Katja silen silente te kaj serioze serioze rigardi rigardiss lin, lin, la princid princidino ino eˆ c faris faris la signon signon de la kruco sub sia ˆsalo, salo, tiel, ke li ne povis tion ne rimarki, rimarki, kaj Sitnikov Sitnikov estis tute konsternita. konsternita. Li ˆus us malsupreniris malsupreniris por la matenmanˆ matenmango gô en eleganta, tiun ˆci ci fojon ne slavofila kostumo; en la anta˘utago utago li mirigis la serviston, kiu devis zorgi pri li, per p er la multeco multeco de sia tolaˆ tolaˆo, kaj subite liaj kamaradoj forlasas lin! Momenton li saltetis, kiel ˆcasata casata leporo lep oro de la rando de arbaro, kaj subite, preska˘ u kun teruro, preska˘ u kun krio, anoncis, ke anka˘ u li intencas forveturi. “Mi havas havas tre komfortan kaleˆ kaleˆson”, son”, aldonis la malfeliˆca ca juna homo, sin turnante al Arkadio, “mi povas veturigi vin, kaj E˘ugeno ugeno Vasiliˆc prenos pren os vian tarantason; tiamaniere eˆc estos pli oportune.” “Sed “Sed,, sinj sinjor oro, o, mi petas petas vin. vin. . . nia nia bien bienoo tute tute ne esta estass sur sur via via vojo kaj malproksime.” “Ne grave, ne grave; mi havas multe da tempo kaj aferoj alvokas min tien.”

ˆ * Capitro

XIX *

87

“Brandaj aferoj!” demandis Arkadio, per tro malestima tono. Sed Sitnikov estis tiel malespera, ke kontra˘u sia kutimo li eˆc ne ekridis. “Mi certigas vin, ke mia kaleˆ aleˆso so estas tre komforta”, komforta”, balbutis balbutis li, “estos sufiˆ su fiˆce ce da loko lo ko p or ˆciuj ci uj.” .” “Ne ˆcagrenu cagrenu sinjoron sinjo ron Sitnikov per rifuzo”, diris Anna Sergeevna. Arkadio ekrigardis ˆsin sin kaj profunde klinis la kapon. La gastoj forveturis post la matenmanˆ go. go. Adia˘ uante uante E˘ ugenon, ugenon, sinjorino sinjorino Odincov etendis al li la manon kaj diris: ˆ revido, “Gis revid o, ˆcu cu ne vere!” “Kiel vi ordonas”, respondis Bazarov. “En tia okazo, ni revidos unu la alian.” Arkadi Arkadioo la un unua ua eliris eliris sur la peronon peronon kaj okupis okupis lokon lokon en la kaleˆ aleˆso so de Sitnik Sitnikov ov.. La admini administra strant ntoo de la domo domo plenrespe plenrespekte kte helpis lin eniri, kaj li, li volonte lin batus a˘u plorus. plorus. Bazaro Bazarov v sidiˆ gis gis en la tarantaso tarantason. n. Ating Atingin inte te la kolonion de Koklov, Arkadio atendis, gis gîs kiam la gastejmastro Fedot jungis ˆcevalojn, cevalo jn, kaj proksimiˆ proksi miˆginte ginte al la tarantaso, kun ordinara rideto, diris al Bazarov: “E˘ugeno, ugeno, prenu min kun vi; mi volas veturi al vi.” “Sidiˆgu”, gu”, respondis Bazarov tra la dentoj. Sitn Si tnikov ikov,, kiu paˆsis si s ˆcirka ci rka˘ u ˘ la rado ra dojj de sia kaleˆ kaleˆso, so, vigle v igle fa jfante, larˆ ge ge malfermis la buˆson, son , a˘udante udante ˆci ci tiujn t iujn vorto jn. Arkadio kun malvarma sango prenis siajn sia jn pakaˆ pakaˆojn o jn el lia kaleˆ kaleˆso, so, sidiˆgis gis apud Bazarov kaj ˆgentile gentile salutinte sian anta˘ uan kamaradon de la vojaˆ uan go, go, ekkriis: “Anta˘uen!” uen!” La tarantaso ekruliˆ gis gis kaj balda˘ u malaperis el la vido. . . Sitnikov, Sitnikov, definitiv definitivee konfuzita, konfuzita, rigardis sian sian koˆ koˆceron, ceron, sed tiu ludis per la vipo super la vosto vosto de la flanka flanka ˆcevalo. cevalo. Tiam Sitnikov saltis en la kaleˆson son kaj tondre kriante al du preterpasanta pr eterpasantajj kamparanoj: ano j: “Surmetu la ˆcapo capo jn, malsaˆguloj!” guloj!” ektrotis en la urbon, kiun li atingis tre malfrue. En la sekvinta tago, ˆce ce fra˘ ulino ulino Kukˆsin, sin, li akre insultis la du “abomenajn fierulojn kaj malˆ gentilulojn.” gentilulojn.” Sidiˆgante gante en la tarantaso apud Bazarov, Arkadio, forte premis lian manon ˆ kaj longe diris nenion. Sajnis, ke Bazarov komprenas la manpremon kaj la sile silen nton kaj estis estis danka danka por ili. ili. La last lastan an nokto nokton n li tute ne dormi dormis, s, li ne fumis, preska˘ u nenion manˆgis g is jam dum kelke kelke da tagoj. Malgaje Malgaje kaj akre akre desegniˆgis gis lia malgrasiˆginta ginta profilo pr ofilo sub lia profunde metita ˆcapo. capo. “Amiko”, “Amiko”, diris li fine, “donu al mi cigaron. . . Rigardu, Rigardu, ˆcu cu mia lango estas flava?” “Flava”, respondis Arkadio. “Jes. “Jes. . . kaj la cigaro cigaro ne ˆsajnas sajnas al mi bongusta bongusta.. La maˆ maˆsino sino ne estas estas en ordo.” “Vi, efekti efe ktive, ve, ˆsanˆ san giˆ gîˆgis gis en la lasta tempo”, rimarkis Arkadio. “Ne grave! grave! Mia bona farto farto revenos revenos.. Nur unu afero ˆcagrenas cagrenas min: mia patrino estas tre karesema kaj sentema. Se oni ne plenplenigas sian ventron

ˆ * Capitro

XIX *

88

kaj ne manˆgas gas dek fojo fo jojn jn ˆciutage, ciuta ge, ˆsi si ploras plora s pro p ro ˆcagreno. cagr eno. Mia patro patr o ne n e estas e stas tia, la vivo kribris lin pli ol unu fojon. Ne, mi ne povas fumi”, aldonis li kaj ˆetis la cigaron en la polvon de la vojo. ˆ via bieno estas dudek kvin verstoj?” demandis Arkadio. “Gis “Dudek kvin. Cetere, demandu ˆci ci tiun t iun saˆ gulon.” gulon.” Li montris la kamparanon sur la kondukbenko, laboriston de Fedot. Sed la saˆ gulo gulo respondis: “Kiu povas scii, la verstoj verstoj ne estas mezuritaj ˆci ci tie”, kaj komencis duonvoˆ duonvoˆce ce insulti la mezan ˆcevalon cevalon pro pr o tio, ke gi gî senˆ se nˆcese ce se skuis la kapon. “Jes, jes”, ekparolis Bazarov, “Jen estas leciono por vi, mia juna amiko, ˆ homo pendas sur instrua ekzemplo! La diablo scias, kia sensencaˆ sensencaˆo! Ciu fadeno, ˆciuminute ciuminute povas malfermigi sub li senfundaˆ senfundaˆo, ka j li mem elpensas por si diversajn malagrablaˆ malagrablaˆon, on, venenas sian vivon.” “Kion vi aludas?” demandis Arkadio. “Mi aludas nenion, mi diras sen aludoj, ke ni amba˘ u, u, vi kaj mi, kondutis tre malsaˆge. ge. Por kio babili pro tio? Mi rimarkis jam en la kliniko: kiu koleras kontra˘ u sia doloro, tiu certe ˆgin gin venkos.” “Mi ne tute komprenas vin”, diris Arkadio, “ˆsajnas, sajna s, ke vi ne havas havas ka˘ uzon uzon plendi.” “Se vi ne tute komprenas komprenas min, jen kion mi komunik komunikos os al vi: la˘ u mia opinio pli bon bonee estas pisti ˆstono ston o jn sur ˆsoseo, soseo , ol permesi per mesi al virino ekregi ekreg i eˆc pinton de ˆ ˆci fingro. Cio ci estas. . . ” Bazarov Bazarov volis diri sian amatan vorton “romantismo”, “romantismo”, sed li haltigi haltigiss sin kaj diris: diris: “sensen “sensenca caˆˆo.” o.” “Vi nun ne kredos kredos al mi, sed mi ripetas ripetas al vi: ni trovis trovis virina virinan n societon, societon, kaj al ni estis agrable; agrable; sed forlasi forlasi tian societon estas kvaza˘ u en varmega tago verˆ verˆsi si sur sin malvarman malvarman akvon. La viro ne havas tempon por sin okupi per tiaj bagateloj; la viro devas esti kruela, proklamas tre saˆga ga hispana hispana proverbo. proverbo. Jen vi ekzempl ekzemple”, e”, aldonis aldonis li, sin turnante al la kamparano sur la kondukbenko, “vi, saˆ gulo, gulo, ˆcu cu vi havas edzinon?” La kamparano montris al la junuloj sian platan vizaˆgon gon kun malklaraj okuloj. “Edzinon? Mi havas. Kial ne havi?” “Vi batas bat as ˆsin?” sin ?” ˆ okazas. Sen motivo mi ne batas ˆsin.” “La edzinon? Ciel sin.” “Perf “Pe rfek ekte te.. Ka j ˆsi, si , ˆcu cu ˆsi si bata ba tass vin?” vin ?” “Kian “Kian vorton vorton vi diris, diris, sinjoro! sinjoro! Vi amas ˆserci. serci. . . ” Estis Estis eviden evidente, te, ke li sentas sin ofendita. ˆ vi a˘ “Cu udas, udas, Arkadio Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆ c! c! Kaj nin oni batis. . . jen kio signifas signifas esti civilizitaj homoj.” Arkadio nenature ekridis, Bazarov sin deturnis kaj dum la tuta vojaˆgo go ne diris dir is eˆc unu vorton. vort on.

ˆ * Capitro

XIX *

89

La dudek kvin verstoj ˆsajnis sajnis al Arkadio Arkadio plenaj kvindek. kvindek. Sed jen sur la deklivo de altaˆ altaˆo sin montris fine la malgranda malgr anda kamparo, kie loˆ gis gis la gepatroj de Bazarov Bazarov.. . . Proksim Proksime, e, en juna betula arbaro arbaro staris nobela nobela domo kun pajla pa jla ˆ tegmento. Ce la unua kabano staris du kamparanoj en ˆcapoj capoj kaj insultis insultis unu alian. “Vi estas granda porko”, diris unu, “kaj pli malsa ˆga ga ol porkido.” “Kaj “Ka j via edzino estas e stas sorˆ so rˆcistino”, cistino”, respondis r espondis la alia. “La˘ u la senˆgeneco geneco de ilia konduto”, rimarkigis Bazarov al Arkadio, “kaj la˘u la viveco de la esprimoj vi povas juˆgi, gi, ke la kamparanoj de mia patro ne estas estas tro premataj. premataj. Jen Jen li mem mem eliras eliras el sia domo. domo. Sendub Sendubee li a˘ udis udis la sonor sonoril ilon on.. Tio Tio estas estas li, li, mi rekon rekonas as lian figuron. figuron. Eh, eh, kiel kiel li griz griziˆ iˆ gis, gis, kompatinda.”

PATROJ KAJ FILOJ

90

ˆ Capitro XX Bazarov sin klinis el la tarantaso. Arkadio etendis la kapon de post la dorso de sia amiko kaj ekvidis anta˘ u la domo altan, malgrasan homon, kun iom senorde starantaj haroj kaj kun maldika agla nazo. Li estis vestita per malnova militista surtuto ne butonumita. Li staris, dismetinte la piedojn, fumis longan pipon kaj fermetis la okulojn, por sin gardi kontra˘u la suna lumo. La ˆcevalo ceval o j haltis hal tis.. “Fine “Fine vi estas”, estas”, diris diris la patro patro de Bazaro Bazarov, v, ne ˆcesant cesantee fumi, fumi, kvank kvankam am la tubo de la pipo danc dancis is inte interr li liaj aj fin fingr groj. oj. “E “Eli liru ru,, elir eliru, u, venu enu en mian mian ˆcirka˘ kauprenon!” u ˘prenon!” Li komencis kisi la filon. “Enjuga, Enjuga”, eksonis tremanta virina voˆco. co. La pordo larˆ ge ge malfermiˆgis, gis, kaj sur la sojlo aperis rondeta, malalta maljunulˆ ekkriis ino, en blanka kufo kaj mallonga multkolora kaftano. Si ekk riis,, ˆsancel san celiˆ iˆgis gis kaj ˆ rondetaj certe falus, se Bazarov no subtenus ˆsin. sin. Siaj rondeta j manoj mano j tuj ˆcirka˘ cirka˘ uprenis lian kolon, ˆsia kapo sin alpremis alpr emis al lia brusto, br usto, kaj ˆcio cio eksilentis. Oni a˘ audis u˘dis nur ˆsian sian interrompata interro mpatan n ploron. ploro n. La maljuna Bazarov profunde spiris kaj pli forte palpebrumis. ˆ “Nu, “Nu , sufiˆce, ce, sufiˆce, ce, Ariga! Ari ga! Cesu”, diris li, interˆ interˆsanˆ sanˆginte ginte rigardon kun Arkadio, Arkadio, kiu staris senmove senmove ˆce ce la tarantaso, tarantaso, dum la kamparano sur la kondukbenko eˆc sin deturnis. “Tio estas superflua! ˆcesu, cesu, mi petas p etas vin.” “Ah, Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc”, c”, murmuretis la maljunulino, “jen fine ni havas havas lin, kolombe kolo mbeton ton,, Enjuga Enj ugan n ˆce ce ni”, ni” , kaj ne ˆcesante ces ante lin ˆcirka˘ cir ka˘ upreni, upre ni, ˆsi si forigis forig is de Bazarov sian malsekan pro la larmoj, sulkiˆgintan gintan kaj ridetantan vizaˆ gon, gon, ekrigardis lin per feliˆ feliˆcaj caj kaj kornik kornikaj aj okuloj, kaj ree sin alpremis al li. “Sendube “Send ube,, ˆcio cio ˆci ci estas natura”, natur a”, diris Vasilij Ivanoviˆc, c, “sed ni iru prefere prefe re en la ˆcambron. cambron. Kun E˘ ugeno ugeno venis gasto. Pardonu”, Pardonu”, aldonis li, sin turnante turnante al Arkadio kun malgranda riverenco. “vi komprenas, la virina malforteco; la koro de de la patri patrino. no. . . ” Li mem estis tiel kortu kortuˆˆsita, sita, ke liaj lipoj, brovoj brovoj kaj mentono mentono tremis. tremis. . . , sed li rimarkeble penis venki sin kaj eˆc ˆsajnis sajnis indiferenta. Arkadio sin klinis. “Vere, patrino, ni iru”, diris Bazarov kaj kondukis en la domon la senfortiˆgintan gintan maljunulinon. Sidiginte ˆsin sin en komforta apogseˆ ap ogseˆ go, go, li ankora˘ u unu fojon rapide kisis la patron kaj prezentis al li Arkadion.

ˆ * Capitro

XX *

91

“Mi kore ˆgojas”, go jas”, diris Vasilij Ivanoviˆc, c, “sed ne estu postulema pos tulema;; ˆce ce mi ˆcio cio estas aranˆ gita gita simple, militiste. militiste. Arina Vlasievna, Vlasievna, trankviliˆ gu, gu, mi petas vin, kia manko de kuraˆgo! go! La gasto havas malbonan opinion pri vi.” “Kara sinjoro”, diris la maljunulino tra la larmoj, “mi ne havas la honoron koni vian vian nomon nomon kaj tiun de via patro. patro. . . ” “Arkadio “Ar kadio Nikolaiˆ Nikol aiˆc”, c”, grave, grave , duo duonvoˆ nvoˆce ce diris dir is Vasilij asi lij Ivanoviˆc. c. “Pardonu min, malsaˆgan.” gan.” La maljunulino maljunulino viˆsis sis la nazon kaj poste, klinante la kapon dekstren kaj maldekstren, anka˘ u la okulojn unu post la alia. “Pard “P ardon onu u min. min. Mi ja pensi pensis, s, ke ke mi mortos mortos,, ne revidi revidint ntee mian mian ko. ko. . . o. . . o. . . lombeton...” “Kaj “Ka j jen vi revidis, sinjorino”, interrompis Vasilij Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc. c. “Janjuga”, li sin turnis al nudpieda knabino dektrijara en bele ruˆ ga ga katuna vesto, time rigardanta tra la pordo, “alportu al la mastrino glason da akvo, sur pleto, vi komprenas komprenas?? Kaj vin, vin, sinjoroj”, sinjoroj”, aldonis aldonis li kun ia malno malnovmoda vmoda jovial jovialeco, eco, “permesu al mi inviti en la kabineton de la veterano.” “Almena˘u unu u nu fo jon permesu per mesu ˆcirka˘ cirka˘ upreni upreni vin, Enjuga”, gemis gêmis Arina Vlasievna. Bazarov sin klinis al ˆsi. si. “Kia belulo b elulo vi fariˆgis!” gis!” “Belulo, “Belulo, ne belulo”, rimarkis rimarkis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c, c, “sed viro, kiel oni diras, 30 hommfe . Kaj nun mi esperas, Arina Viasievna ke, satiginte vian patrinan koron, koron, vi zorgos pri la satigo de viaj gastoj, ˆcar car kiel vi scias, oni ne nutras najtingalon per fabeloj.” La maljunulino leviˆgis g is de la seˆ go. go. “T “Tuj, uj, Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc, c, la tablo estos preta; mi mem kuros en la kuirejon kaj ordonos boligi la samovaron; samovaron; ˆcio cio estos preta, ˆcio. cio. Dum tri jaroj ja mi ne vidis lin, ne nutris, ne donis al li trinki; trinki; tio estas io!” “Bone, mastrino, zorgu, ne senhonorigu vin; kaj vi, sinjoroj, mi petas, sekvu min. Jen Timofeiˆc venis saluti vin, E˘ugeno. ugeno. Anka˘ Anka˘ u li ˆgojas, gojas, maljuna ˆ amiko. Cu ne ne ver vere? e? Vi gojas, gôjas, maljuna maljuna amiko amiko?? Sinjoroj, Sinjoroj, mi petas sekvu min.” Vasilij Ivanoviˆc kun grava mieno mie no iris anta˘uen, uen, trenante la malnov malnovajn pantoflojn, kiuj klakis sur la planko. Tuta lia malgranda domo do mo konsistis el ses eta j ˆcambroj. cambroj. Unu el ili, tiu, en kiun li kondukis konduki s la gasto jn, estis est is nomata nomat a kabineto. Dikpieda Dikpie da tablo, tablo , ˆsarˆ sarˆgita gita per p er paperoj, nigriˆgintaj gintaj pro la malnova polvo, kvaza˘ u fumaˆ f umaˆita ita j, okupis o kupis la tutan t utan spacon inter inter du fenestroj; sur la muroj pendis turkaj pafiloj, kozakaj kozakaj vipoj, du geografiaj kartoj, anatomiaj anatomiaj desegnaˆ desegnaˆoj, portreto de Hufeland, Hufeland, monogramo, monogramo, plektita plektita el haroj en nigra kadro kaj diplomo diplomo sub vitro; leda kaj disˆ disˆsirita sirita sofo staris inter du grandegaj ˆsrankoj srankoj el betulo; sur la bretoj breto j senorde premis unu alian libroj, libro j, skatoloj, pa jloˆstopitaj stopita j birdoj, birdo j, boteleto bote letoj; j; en angulo staris sta ris rompita elek el ektr traa maˆ m aˆsino si no.. 30

devas esti: homme fait = sinfarita homo (kripligita francaˆ francaˆo). o).

ˆ * Capitro

XX *

92

“Mi avertis avertis vin, mia kara vizitanto”, vizitanto”, komencis komencis Vasilij asilij Ivanov Ivanoviˆ iˆc, c, “ke ni vivas ˆci ci tie, tie , kvaza˘ kvazau˘ en bivako...” “Lasu la senkulpigojn!” interrompis interrompis Bazarov, Bazarov, “Kirsanov “Kirsanov tre bone scias, ke via domo ne estas palaco kaj ke ni ne estas Krezusoj. Kie ni lokos lin, jen estas la demando!” “Trankviliˆgu, g u, E˘ ugeno; ugeno; en la flanka flanka domo mi havas havas bonegan ˆcambron; cambron; estos tre komforte tie por via amiko.” “Vi do konstruis flankan domon en mia foresto?” “Jes, jes; tie, kie estas la vaporbanejo”, sin miksis miksis Timofeiˆ Timofeiˆc en la interinterparolon. “Tio estas najbare naj bare de la banejo”, rapide klarigis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc. c. “Cetere, nun nu n estas estas somero. somero. . . Mi tuj kuros tien por doni ordonojn; ordonojn; kaj vi, Timofeiˆ Timofeiˆ c, c, dume enportu la paka pakaˆojn ojn de l’ sinjoroj. Al vi, E˘ ugeno, mi donos, komprenugeno, 31 eble, mian kabineton. abineton. Suum cuique ”. “Jen “Jen kia estas mia patro! patro! Komik Komikaa maljun maljunulo ulo kaj tre bona”, aldoni aldoniss Bazarov, tuj kiam Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c foriris. “Sama strangulo, str angulo, kia via patro, sed de alia speco. Li babilas iom tro multe.” “Anka˘ u via patrino, ˆsajnas, sajna s, estas bonega virino”, rimarkis Arkadio. “Jes, senruza se nruza kreaˆ kreaˆo. o. Vi vidos, kian tagmanˆ t agmanˆ gon gon ˆsi si donos al ni.” “Hodia˘ u oni ne atendis vin, ni ne havas havas viandon”, diris Timofeiˆc, c, kiu ˆus us alportis la kofron de Bazarov. “Anka˘ u sen viand viandoo ni estos estos sataj; sataj; el nenio nenio oni oni povas povas fari nenio nenion. n. La malriˆceco ceco ne estas esta s malvirto.” malvir to.” “Kiom da kamparanoj havas via patro?” demandis Arkadio. “La bieno apartenas ne al li, sed al mia patrino; dek kvin kamparanoj, se mi bone memoras.” “Dudek kvin, ne malpli”, diris d iris Timofeiˆc kun ofendita mieno. Eksonis klakado de pantofloj, kaj ree aperis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc. c. “Post kelke kelke da minutoj minutoj via ˆcambro cambro estos preta por akcepti akcepti vin”, ekkriis li solene, “Arkadio. “Arkadio. . . Nikolai Nikolaiˆˆc, c, tia, ˆsajnas, sajnas, estas via honorinda honorinda nomo? Kaj jen via servanto”, aldonis li, montrante knabon, kiu eniris kun li; la knabo estis mallonge razita, portis bluan jakon, truitan ˆce ce la kubutoj kaj botojn, kiuj ne apartenis al li. “Oni nomas lin Fedk Fedka. a. Mi ree ripetas, kvankam kvankam mia filo malpermesas: ne estu postulema. Cetere, la pipon li scias plenigi. Vi ja fumas?” “Mi fumas ordinare cigarojn”, respondis Arkadio. “Kaj vi agas tre prudente. Anka˘ u mi donas la preferon al la cigaroj, sed en nia regiono, malproksima malpr oksima de la ˆcefurbo, cefurbo, estas tre tr e malfacile ricevi ilin.” 31

Al ˆciu ciu la sian. sia n.

ˆ * Capitro

XX *

93

ˆ “Cesu kanti Lazaron”, ree interrompis Bazarov. “Sidiˆ gu gu prefere prefe re jen ˆci ci tie sur la sofo kaj permesu, ke mi vin rigardu.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc ekrid ek ridis is kaj ka j sidiˆ si diˆgis. gis. Li forte similis sian filon, nur lia frunto estis pli malalta kaj pli mallarˆga, ga, la buˆ b uˆso so iom i om pli p li larˆ l arˆga ga kaj ka j li senˆ s enˆcese ces e sin si n movis, movi s, levis la ˆsultro sultr o jn, kvaza˘u la veˆsto st o genus gênus lin sub la akseloj, palpebrumis, tusetis kaj movis la fingrojn, fingr ojn, dum lia filo montris ˆciam senzorgan senz organ senmovecon. “Kanti Lazaron!” Lazaro n!” ripetis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc. c. “Vi, E˘ Eugeno, u˘geno, ne pensu, ke mi volas veki kompaton de la gasto; jen en kia dezerto ni loˆ gas. gas. Mi, kontr kontra˘ a˘ ue, ue, opinia opinias, s, ke por pensant pensantaa homo homo ne ekzistas ekzistas dezerto. dezerto. Mi almena˘ u penas, kiel oni diras, ne esti kovrita de la musko, ne resti malanta˘ue ue de la jarcento.” Vasilij Ivanoviˆc prenis p renis el la poˆso so novan flavan fulard f ulardon on — li trovis tempon temp on por kunpreni gin, gîn, kurante kur ante en la ˆcambron cambron de Arkadio — kaj daurigis, u˘rigis, svingante gin ˆgin en la aero: “Mi ne parolos, ekzemple, pri tio, ke mi liberigis miajn kamparanojn kaj cedis cedis al ili la duonon de mia tero, ne sen grandaj oferoj de mia flanko. flanko. Mi opinias opinias tion mia devo, la prudento prudento mem ordonas en ˆci ci tiu okazo, okazo, kvank kvankam am la aliaj bienul bienuloj oj tute tute ne pensas pensas pri tio: mi parola parolass pri la scienc sciencoj, oj, pri la sininstruo.” “Jes; jen mi vidas, ke vi havas la “Amikon de la sano” por la jaro 1855a”, rimarkis Bazarov. “Malnova kamarado kompleze sendas gin gîn al mi”, rapide respondis Vasilij Ivanoviˆc; c; “sed al ni, ekzemple, ekzem ple, anka˘ u la frenologio ne estas fremda”, aldonis li, sin turnan turnante, te, “cetere, “cetere, precipe precipe al Arkadi Arkadioo kaj montran montrante te sur la ˆsranko sranko malgrandan gipsan kapon, dividitan en numeritajn kvarangulojn, ja nomoj de Schinlein, de Rademacher ne estas nekonataj de ni.” ˆ oni kredas ankora˘ “Cu u je Radema Rademach cher er en via via gub gubern ernio io?” ?” deman demandi diss Bazarov. Vasilij asi lij Ivanoviˆc ektusis ekt usis.. “En nia gubernio? gubernio?.. . . Cetere, Cetere, sinjoroj, sinjoroj, vi konas konas pli bone la aferon aferon ol ni; ni ne povas sekvi vin! Vi ja venis, por nin anstata˘ ui. ui. Anka˘ u en mia tempo humoralisto Hoffmann, Brown kun sia vitalismo, ˆsajnis sa jnis tre ridindaj, ridinda j, tamen ili iam faris faris grandan bruon bruon en la mondo. mondo. Iu nova nova anstata˘ uis ˆce ce vi Rademacher’o Radem acher’on n kaj vi admiras lin, kaj post dudek kvin jaroj vi, eble, ridos anka˘u tiun.” “Por vin konsoli, mi diros al vi”, interrompis Bazarov, ˆ ni nun entute ridas la medicinon kaj akceptas neniun a˘ “Ce utoritaton.” utoritaton.” “Kiel? Vi ja volas esti kuracisto?” “Unu ne malhelpas la alion.” Vasilij Ivanoviˆc turnis turn is sian mezan mez an fingron fingr on en la pipo, pi po, kie restis rest is ankora˘ ankorau˘ iom da varmega cindro. “Eble “Eb le,, eble eble;; mi ne disp disputo utoss kun kun vi. vi. Kiu Kiu mi estas? estas? Eksk Ekskura uraci cist sto, o, regiregi-

ˆ * Capitro

XX *

94

menta, volatou 32, kaj jen nun mi fariˆgis gis agronom agronomo. o. Mi servis servis en la brigado brigado de via avo”, li sin ree turnis al Arkadio, “jes, jes, ne malmulte mi vidis dum mia mia vivo. vivo. Kaj en kiaj socie societoj toj mi estis, estis, kiajn homojn homojn mi renkon renkonti tis! s! Mi, Mi, la sama mi, kiun nun vi vidas anta˘u vi, mi palpis la pulson de la princo Witgens Witgenstein tein kaj kaj de Zukovsk Zukovski! i! La virojn de la dekkv dekkvara ara de decemb decembro, ro, en la suda armeo arme o (Vasilij Ivanoviˆc plensign pl ensignife ife kunprenis kunpr enis la lipo li pojn), jn), mi konis koni s ˆciujn. ciujn . Cetere, mi ne miksis min en la konspiron; mia afero estas la lanceto kaj nenio plu! Via avo estis respektinta homo, vera militista viro.” “Li estis vera ˆstipo, stipo, konfesu”, diris malrapide Bazarov. “Ah, E˘ ugeno, u geno, kiajn espri esprimojn mojn vi uzas! uzas! Mi petas vin. vin. . . Certe Certe,, genera generalo lo Kirs Kirsano anov v ne aparteni apartenis. s. . . ” “Lasu lin!” interrompis, Bazarov. “Proksimiˆgante gante ˆci ci tien, mi kun plezuro plezu ro rigardis vian betulan arbaron, gi gî bele kreskis.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc viviˆ vivi ˆgis. gis. “Kaj kiam vi vidos nian ˆgardenon! gardenon! Mi mem plantis ˆciun ciun arbon. arb on. Ni havas fruktojn, fruktojn, berojn kaj diversajn diversajn medicinajn medicinajn herbojn. Diru, Diru, junuloj, junuloj, kion kion vi volas, tamen Paracelsus diris sanktan veron: in herbis verbis et lapidibus 33. Kiel vi scias, mi forlasis la praktikon, tamen du, tri fojojn en semajno mi devas devas reveni reveni al mia malnov malnovaa metio. metio. Oni venas venas por peti konsilo konsilon, n, mi ja ne povas povas forpeli ilin. ilin. Iafoje mizeruloj petas helpon. Cetere, estas neniu neniu kuracisto kuracisto en la tuta regiono. regiono. Mi havas havas najbar na jbaron, on, eks-majoron, eks-majoron, kiu anka˘ anka˘ u sin okupas per la kuracado. Mi demandis, ˆcu cu li studis la medicinon? Oni respondis al mi: ne, li ne studis, studis, li kuracas pro filantr filantropi opio. o. . . Ha, ha, ha, pro filantrop filantropio! io! Kiel tio t io plaˆ p laˆcas cas al vi? Ha, ha, ha , ha!” ha !” “Fedka, plenigu mian pipon”, severe diris Bazarov. “Ni havas havas ˆci ci tie ankora˘ u alian doktoron”, da˘ urigis urigi s Vasilij Ivanoviˆc kun obstino; “li venas foje al malsanulo, kaj la malsanulo jam ad patres 34; oni ne enlasis enlasis la doktoro doktoron, n, dirante, dirante, ke oni ne plu bezonas bezonas lin. La doktoro doktoro tion tion ˆ la malsanulo singultis anta˘ ne anta˘ uvidis, uvidis, konfuzi ˆgis gis kaj demandis: ’Cu u la morto?’ morto?’ — ’Jes.’ ’Jes.’ — ’Tre ’Tre forte!’ forte!’ — ’Jes, ’Jes, tre forte.’ forte.’ — ’Bone’, ’Bone’, respondi respondiss la doktoro kaj forveturis. Ha, ha, ha!” La maljun maljunulo ulo sola ridis; ridis; Arkadi Arkadioo esprimi esprimiss rideton rideton per sia mieno. mieno. BazaBazarov nur nur enspiris fumon. La interparolo interparolo da˘ uris uris tiamaniere tiama niere ˆcirka˘ cirka˘ u unu horon. Arkadio dume iris en sian ˆcambron, cambron, kiu estis e stis simple anta˘ uˆ uˆcambro camb ro de la vaporbanejo, sed tre agrabla kaj pura. Fine venis Tanju Tanjuˆˆsa sa kaj anoncis, ke la tagmanˆgo go estas preta. Vasilij asi lij Ivanoviˆc leviˆ lev iˆgis gis la unua. “Ni “Ni iru, sinjoroj sinjoroj!! Pa Pardo rdonu nu grand grandani anime, me, se mi enui enuigi giss vin. Eble Eble mia mastrino kontentigos vin pli bone, ol mi.” 32

voil˚ voi l˚ a tout to ut:: jen je n ˆcio. ci o. En herboj herb oj estas vortoj vorto j kaj ˆstonoj. stonoj. 34 Al la prapatroj = mortis. 33

ˆ * Capitro

XX *

95

La tagmanˆ go, go, kvank kvankam am rapide farita, estis tre bona, eˆc abunda; nur la vino vino lasi lasiss ion ion por dezir deziri: i: la presk preska˘ u nigra ksereso, ksere so, aˆcetita cetit a de Timofeiˆ Timofe iˆc de komercisto, lia konato, odoris kupron a˘ u kolofonon — ne eble estis distingi; krom tio la muˆ muˆsoj soj estis estis forte forte tedaj. Ordinare Ordinare juna knabo, knabo, korta korta servist servisto, o, forpelis forp elis ilin per granda grand a verda branˆceto, ceto , sed tiun ˆci ci fojon fo jon Vasilij Ivanoviˆc forsendis sendis lin, timan timante te la malapro malaprobon bon de la junaj junaj progresu progresuloj. loj. Arina Arina Vlasie Vlasievna vna trovis tempon por sin feste vesti; ˆsi si surmetis altan kufon kun silkaj rubandoj rubando j ˆ kaj bluan galon kun surpentritaj floroj. Si ree ekploris, rigardante Enjugan, sed la edzo ne bezonis bez onis admoni admon i ˆsin: sin: ˆsi si mem tuj viˆsis sis la larmo jn por ne makuli la galo galon. n. Manˆ Mangis gîs nur la junuloj; la gemastroj jam anta˘u longe tagmanˆ gis. gis. Servis Fedka, kiun forte ˆgenis genis la botoj, helpis lin ˆgiba giba virino kun vira vizaˆgo, go, nomita Anfisuˆska, ska, kiu administris la provizejon, la hejma jn birdo jn kaj estis samtempe lavistino. Vasilij Ivanoviˆc dum la tuta tagman go gô promenis en la ˆcambro cambro kaj kun perfekt pe rfektee feliˆca, ca, eˆc radianta radia nta vizaˆ go go parolis pri la danˆ geroj, geroj, kiujn li anta˘ uvidis de la politiko de Napoleono kaj de la komplikita itala uvidis problemo. Arina Vlasievna ne vidis Arkadion, ne regalis lin; apogante sur la pugno sian rondan vizaˆ gon, gon, al kiu la plenaj, ˆcerizkoloraj cerizkoloraj lipoj, la denaskaj denaskaj makuloj sur la vangoj kaj super la brovoj, donis tre bonkoran esprimon, ˆsi si ne deturnis de la filo la okulojn kaj senˆcese cese sopiris; ˆsi si mortadis pro la deziro ekscii ekscii,, por kiel kiel longe longe li venis, venis, sed ˆsi si timis demandi demandi lin. lin. Se li diros: por du tago tag o j, pensi pe nsiss ˆsi si kaj ˆsia koro batis bat is dolore dol ore.. Post la rostaˆ ros taˆo o Vasilij asi lij Ivanoviˆc malm alaperis ape ris por unu momento mo mento kaj revenis r evenis kun malˆstopita stop ita duonbo d uonbotelo telo da ˆcampano. campa no. “Jen”, ekkriis li, “kvankam ni vivas en sovaˆga g a lando, en solenaj okazoj ni hav havas, per p er kio gajigi nin!” nin!” Li plenigis plenigis tri pokalojn pokalojn kaj glaseto glaseton, n, deklari deklaris, s, ke li trinkas por la sano de la “respektindaj vizitantoj”, kaj per unu gluto, la˘u la militista maniero, malplenigis sian pokalon; li devigis anka˘ u Arinan Vlasievna trinki ˆgis g is la lasta lasta guto de sia sia glas glaseto eto.. Kiam Kiam venis venis la vico vico de la konfitaˆ konfitaˆoj, Arkadio, kiu ordinare tute ne manˆ gis gis dolˆcaˆ caˆojn, o jn, opinii opi niiss sia devo gustumi de kvar diversaj sp ecoj, eco j, freˆse se preparitaj, prepar itaj, tiom pli, ke Bazarov rifuzis kategori ategoriee kaj tuj ekfumis ekfumis cigaron. cigaron. Po Poste ste venis venis teo kun kremo, kremo, kun butero butero kaj krakenoj; poste Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c kondukis ˆciujn ciujn en la gardenon, gârdenon, por gui gûi la belecon de la vespero. Preterpasante benkon, li murmuretis al Arkadio: “En ˆci ci tiu loko mi amas filozofi, rigardante la subiron de la suno. Kaj Ka j tie, pli malproksime mi plantis kelke da arboj, amataj de Horacio.” “Kiajn arbojn?” demandis Bazarov, kiu a˘ udis udis la lastajn vortojn. “Akaciojn, akaciojn.” Bazarov komencis oscedi. “Mi pensas, ke venis la tempo por la vojaˆgantoj gantoj sin doni en la brakojn de Morfeo”, Morfe o”, diris Vasilij Ivanoviˆc. c. ˆ tiu opinio estas “Tio estas, estas tempo dormi”, interrompis interrompis Bazarov. Bazarov. “Ci ˆgusta. gusta. Jes, estas tempo.” Adia˘ uante uante la patrinon, patri non, li kisis ˆsian sian frunton, frunto n, ˆsi si ˆcirka˘ cirka˘ uprenis upren is lin kaj kaˆ kaˆse, se,

ˆ * Capitro

XX *

96

post lia dorso, trifoje trifo je benis b enis lin per la signo de la kruco. Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc kondukis Arkadion en lian ˆcambron cambron kaj deziris al a l li “tian benatan b enatan ripozon, kian anka˘ u li ˆguis guis en siaj feliˆ feliˆ caj caj jaroj.” jaroj.” Kaj efektiv efektive, e, Arkadi Arkadioo tre bone dormis dormis en sia anta˘ ubanejo; ubanejo; en gi gî odoris mento, kaj du griloj, jen unu, jen la alia, dormige ˆcirpis cirpis post la forno. Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc iris de Arkadio en sian kabineton, sidiˆgis gis sur la sofo ˆce ce la piedoj de sia filo por babili kun li; Bazarov Bazarov tuj forsendis lin, dirante, ke li volas dormi, sed li ne ekdormis anta˘u la mateno. Larˆge ge malferminte la okulojn, li kolere rigardis en la mallumon; la rememoroj de la juneco ne havis povon je li, kaj la lastaj maldoleaj impresoj ekscitis ankora˘ u lian animon. Arina Vlasievna komence satpreˆgis; gis; poste longe, longe ˆsi si interparolis interpa rolis kun Anfisuˆska, ska, kiu, starante stara nte kvaza˘ u statuo anta˘ u la mastrino kaj fikse rigardante ˆsin per sia sola okulo, komunikis komunikis al ˆsi si per mistera murmureto mureto ˆciujn ciujn siajn rimarkojn rimarkojn kaj konsiderojn konsiderojn pri E˘ ugeno ugen o Vasiliˆc. c. La gojo, gôjo, vino, cigara fumo tute konfuzis la kapon de l’ maljunulino; la edzo ekparolis al ˆsi si kaj rezigne eksvingis la manon. Arina Vlasievna estis vera tipo de la rusa malalta nobelaro de la tempo pasinta; ˆsi si devus vivi anta˘ u ducent jaroj en la malnovaj moskovaj tempoj. ˆ estis tre pia kaj sentema; Si sentema; ˆsi si kredis je ˆciuspecaj ciuspecaj a˘ uguraˆ uguraˆoj, o j, signoj, signo j, kon35 tra˘ usorˆ usorˆcoj co j kaj sonˆgoj; goj; ˆsi si kredis je la “jurodivi” “jurodivi” , hejmaj kaj arbaraj spiritoj, malbonaj renkontoj, malbonaj okuloj, popolaj medikamentoj, sankta salo, balda˘ ua ua fino de la mondo, ˆsi si kredis, ke se en la tago de Pasko dum la nokta diservo la kandeloj kandeloj ne estingiˆ gas, la poligono donos bonan rikolton, kaj gas, ke la fungo ne kreskas plu, kiam gin gîn vidis homa okulo; ˆsi si kredis, ke la diablo amas resti tie, tie, kie estas estas multe multe da akvo, akvo, ke ˆciu ciu hebreo hebreo havas havas sur la brusto brusto sangan makulon; ˆsi si timis la musojn, viperojn, ranojn, paserojn, hirudojn, malvarman akvon, a kvon, trablovon, ˆcevalojn, cevalojn, karpojn, flavruˆ gajn g ajn homojn kaj nigrajn katojn kaj opiniis opiniis la grilojn kaj hundojn malpuraj estaˆ estaˆoj; ˆsi si manˆ gis nek bovidaˆ bovidaˆon, on, nek kolombojn, nek kankrojn, nek fromaˆ gon, gon, nek asparagojn, nek heliantajn tubero jn, nek leporo jn, nek akvomelonojn, ˆcar car distranˆcita cita akvomelono vomelono rememorigas rememorigas la kapon de Johano Baptisto; pri la ostroj ˆsi parolis ne alie ol kun tremo; ˆsi si amis a mis bone b one manˆ gi, kaj severe fastis; dormis dek horojn gi, ˆciutag ciu tage, e, kaj tute tut e ne kuˆsiˆ siˆgis, gis, kiam Vasilij Ivanoviˆc havis kapdoloron; kapdolo ron; ˆsi si legis neniun libron ekster “Aleksis, a˘ u kabano en arbaro”, skribis ne pli multe ol unu, du leterojn en jaro kaj sciis tre bone konfiti kaj sekigi fruktojn, kvankam ˆsi si nenion tuˆsis sis per la propraj manoj kaj entute entute ne volonte volonte sin movis movis de sia ˆ loko. loko. Arina Arina Vlasiev Vlasievna na estis tre bona kaj en sia speco tute ne malsaˆ malsaˆ ga. Si sciis, ke estas en la mondo sinjoroj, kiuj devas ordoni kaj simpla popolo, kiu devas obei, ob ei, kaj tial ˆsi si ne n e malˆ ma lˆsatis satis la servute se rvutecon con kaj la l a saluto sa luto jn gis gîs la tero; sed kun la subuloj ˆsi agis amike amike kaj delikate, delikate, preterlasis preterlasis neniun almozulon sen helpo, help o, kaj neniam nenia m kondamnis kondamni s iun, kvankam iafo iaf o je ˆsi si klaˆcis. cis. En sia juneco junec o ˆsi si 35

Rim. de trad: Duonfrenezaj vagantaj anta˘udiristoj. udiristoj.

ˆ * Capitro

XX *

97

estis beleta, ludis fortepianon kaj iom parolis france; sed dum la multjaraj vojaˆ goj go j de d e sia edzo, kun kiu ˆsi si edziniˆ ed ziniˆ gis gis kontra˘ u sia volo, ˆsi grasiˆ grasi gis gîs kaj forˆ amis sian filon kaj neesprimeble gesis la muzikon kaj la francan lingvon. Si timis lin; la administradon administradon de la bieno ˆsi si transdonis al la edzo kaj lasis al li plenan liberecon; ˆsi si gemis, gêmis, svingis rifuze la naztukon kaj pro timo levis pli kaj pli alte la brovojn, kiam ˆsia sia maljunulo komencis paroli par oli pri la projektata pro jektatajj ˆ estis nefidema, ˆciam reformoj kaj pri siaj planoj. Si ciam atendis ian grandan malfeliˆ malfel iˆcon con kaj tuj ploris, ploris , kiam ˆsi rememoris remem oris ion malˆ gojan. g ojan. Nu Nun n tiaj viri virinoj noj komencas esti maloftaj. malofta j. Dio scias, ˆcu cu oni on i devas goji gôji pro tio!

PATROJ KAJ FILOJ

98

ˆ Capitro XXI Leviˆginte ginte de la lito, Arkadio, malfermis la fenestron, kaj la unua objekto, kiun renkontis lia rigardo, estis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c. c. En bubara negliˆga ga vesto, zonita per naztuko, la maljunulo diligente fosis en la gardeno. gârdeno. Li rimarki rimarkiss sian junan gaston kaj sin apogante sur la fosilo, ekkriis: “Bonan sanon! Kiel vi dormis?” “Bonege”, “Bonege”, respondis Arkadio. Arkadio. “Mi, kiel vi vidas, kvaza˘u Cincinnatus, mi preparas bedon por a˘ utunaj utunaj rapo j. Ni vivas en tempo — estu est u benata benat a Dio! — en kiu ˆciu ciu devas akiri panon per la propraj propra j manoj; oni ne povas povas kalkuli kalkuli je la aliaj: ˆciu ciu devas labori mem. Oni Oni vida vidass nu nun, n, ke Jean Jacques Rousseau estas prav prava. An Anta˘ ta˘ u duonhoro, Rousseau estas kara gasto, vi vidus vidus min en tute alia situacio. situacio. Al kampara kamparanin nino, o, kiu plendis plendis pri pri prem premoo — tiel tiel il ilii noma nomass la disen disente teri rion on — mi. mi. . . kiel kiel espri esprimi mi tion. tion. . . mi enverˆ enverˆsis sis opion; al alia a lia mi eltiris denton. Mi proponis al ˆsi si eterizon. e terizon. . . sed ˆsi si 36 ˆ ne konsentis. Cion ˆci ci mi faras gratis an amatior . Cetere, tio estas por mi ordinara afero: mi ja estas plebano, homo novus, novus, mi ne havas blazonon, kiel mia kara edzino. . . Vi volas eble veni ˆci ci tien, por p or enspiri anta˘ u la teo la matena mat enan n freˆsecon? sec on?”” Arkadio iris al li. “Ankora˘ u unu fojon, foj on, bonvenon!” b onvenon!” diris Vasilij Ivanoviˆc, c, almetante alme tante militiste milit iste la manon al la makulita makulita vertˆ vertˆcapeto, capeto, kovran kovranta ta lian kapon. “Mi scias, ke vi kutimis al la lukso, plezuroj, sed anka˘u la granda gr andajj de nia mondo mo ndo ne malˆsatas satas pasigi iom da tempo sub la tegmento de kabano.” “Kiel vi povas min nomi granda de nia mondo? Anka˘ u mi al la lukso tute ne kutimis.” “Permesu, “Permes u, perme p ermesu”, su”, respondis resp ondis Vasilij Ivanoviˆc kun gentila gêntila gesto. “Kvankam nun mi jam ja m apartenas apart enas al la arhîvo, mi multon iam vidis en la mondo, mi rekonas birdon per gia gîa flugo. Mi estas anka˘ u iom psikologo psikologo kaj fizionomiisto. fizionomiisto. Se mi ne posedus p osedus ˆci ci tiun arton — mi kuraˆ gas gas tiel ˆgin gin nomi — mi anta˘ u longe pereus; oni dispremus dispremus min, malaltan homon. Mi diros al vi sen komplimenkomplimentoj: la amikeco, amikeco, kiun mi rimarkas rimarkas inter vi kaj mia filo, sincere sincere ˆgojigas gojigas min. 36

senpage kiel amatoro.

ˆ * Capitro

XXI *

99

Mi ˆus vidis lin; la˘u sia kutimo, kiun vi certe konas, li leviˆgis g is tre frue kaj promenas prome nas tra la ˆcirka˘ cirka˘ uaˆ uaˆo. Pardonu mian scivolon: vi jam longe konas mian E˘ugenon?” ugenon?” “De la lasta vintro.” “Vere? “Vere? Pardonu, Pardonu, ankora˘ u unu demando. demando. Sed eble ni sidigo sidigos? s? Permes Permesu, u, ke mi demandu vin, kiel patro, kun la tuta sincereco: kian opinion vi havas pri mia filo?” “Via filo estas unu el la plej rimarkindaj homoj, kiujn mi renkontis en mia vivo”, varmege respondis Arkadio. La okulo o kulo j de Vasilij Ivanoviˆc subite su bite malfermiˆ malfer miˆ gis kaj liaj vangoj iom ekflagis mis. La fosilo falis el liaj manoj. “Do, “Do, vi opinias”, opinias”, komenc komencis is li. . . “Mi estas certa, ke granda estonteco atendas vian filon, ke li famigos vian nomon. Mi estis konvinkita pri tio de nia unua renkonto.” “Kie “Kiel. l. . . kiel kiel gi gî okazis?” malfacile malfa cile elparolis elpar olis Vasilij Vasilij Ivanoviˆc. c. Ekstaza Eksta za rideto malfermis liajn larˆgajn gajn lipojn kaj ne forlasis ilin plu. “Vi deziras scii, kiel ni renkontis unu la alian?” “Jes “Jes.. . . kaj ˆgenerale...” g enerale...” Arkadio komencis rakonti kaj paroli pri Bazarov kun ankora˘ u pli granda entuziasmo kaj admiro ol en la vespero, kiam li dancis mazurkon kun sinjorino Odincov. Vasilij Vasil ij Ivanoviˆ Ivan oviˆc auskultis u ˘ skultis lin, a˘uskultis, uskultis, viˆ viˆsis sis la nazon, volvis la naztukon en amba˘ u manoj, tusis, malordigis la harojn kaj fine ne povis sin deteni kaj kisis la ˆsultron sultr on de Arkadio. “Vi tute feliˆ feliˆcigis cigis min”, diris li, ne ˆcesante cesante rideti, “mi devas devas diri al vi, ke mi. . . adoras adoras mian filon; filon; pri mia edzino edzino mi diros nenion: nenion: konata konata afero afero — patrino! Sed mi ne kuraˆ gas gas esprimi al a l li miajn mia jn sentojn, sento jn, ˆcar car li ne amas tion. Li estas malamiko malami ko de d e ˆciuj ciuj konfidencio konfiden cioj; j; multaj multa j eˆc riproˆcas cas al li la severecon severec on de lia karaktero kaj vidas en gi ˆgi signon de fiereco a˘ u de sensenteco; sed tiajn homojn, kia li, oni ne povas mezuri per la ordinara ulno, u lno, ˆcu cu ne vere? Ekzemple, alia en lia loko ˆciam ciam rigardus la gepatran monujon; kaj li, ˆcu cu vi kredos? kr edos? — neniam petis de ni troan kopekon, Dio scias tion.” “Li estas ne profitama, honesta homo”, diris Arkadio. “Jes, ne profitama. Kaj mi, Arkadio Nikolaiˆc, c, ne sole adoras adora s lin, mi estas fiera pri li, kaj mia tuta ambicio konsistas en tio, ke iam en lia biografio estu skribitaj la jenaj vortoj: Filo de simpla regimenta kuracisto, kiu tamen frue divenis divenis lin kaj ˆsparis nenion por lia eduko. . . ” La voˆco co de la maljunulo m aljunulo estingiˆ estin giˆ gis. gis. Arkadio premis lian manon. “Kiel vi pensas”, p ensas”, demandis Vasilij Ivanoviˆ c post mallonga silento, “ne sur la medicina kampo li ja atingos la famon, kiun vi profetas al li?”

ˆ * Capitro

XXI *

100

“Kompreneble, ne sur la medicina, kvankam anka˘ u tie li estos unu el la plej famaj scienculoj.” “Do sur kia kampo, Arkadio Nikolaiˆc?” c?” “Malfacile estas diri tion nun, sed li estos fama.” “Li estos fama!” ripetis la maljunulo kaj dronis en medito. “Arina Vlasievna ordonis peti, ke vi venu trinki teon”, diris Anfisuˆska, ska, preterpasante kun grandega plado da maturaj framboj. Vasilij Ivanoviˆc forskuis forsk uis la mediton. medit on. ˆ oni preparis malvarman kremon por la framboj?” “Cu “Jes.” “Malvarman, “Malvarman, ne forgesu! Sen ceremonioj, ceremonioj, Arkadio Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆc, c, prenu pli multe. Kial E˘ugeno ugeno ne venas?” “Mi estas ˆci ci tie”, eksonis ekson is la voˆco co de Bazarov Bazar ov el la ˆcambro cambro de Arkadio. Vasilij Ivanoviˆc rapide rapid e sin turnis. turn is. “Ahˆ! ˆ! Vi volis viziti vian amikon; sed se d vi venis tro malfrue, amice, a mice, mi jam havis havis kun li longan interparolon. interparolon. Nun ni iru trinki teon; la patrino nin vokas. vokas. A propos, propos, mi devas interparoli kun vi.” “Pri kio?” “Estas ˆci ci tie kamparano, amparano, kiu estas malsana je iktero. . . ” “Tio estas je flavmalsano?” “Jes, kronika kaj tre obstina. Mi donis al li centa˘ureon ureon kaj hundodenton, hundodenton, mi konsilis al li manˆgi gi karotojn, preni sodon; sed ˆcio cio ci estas paliativaj rimedoj; necesa estas io pli energia. Kvankam vi ridas la medicinon, mi estas certa, ke vi povas doni al mi bonan konsilon. Ni reparolos pri tio poste. Kaj nun ni iru trinki teon.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc salte sal te leviˆ lev iˆgis gis de la benko kaj ekkantis la versojn de “Roberto Diablo”: “La vin’, la vin’, la lud’ kaj belulin’ Jen so...jen so...jen sola amo nia!” “Rimark “Rimarkind indaa viveco! viveco!”” diris diris Bazaro Bazarov, v, foriran forirante te de la fenestro fenestro.. Venis enis la tagmezo. La suno bruligis de post la maldika vualo de seninterrompaj, blanˆ silentis. Nur la kokoj bataleme kriis unu al alia en la vilaˆgo, ketaj nuboj. Cio go, ekscitante ekscit ante en ˆciu ciu a˘ uskultanto strangan senton de dormemo kaj enuo. Ie alte uskultanto sur la supro de arbo sonis kvaza˘ u plorema alvoko la nesilentiˆganta ganta pepo de juna nizo. Arkadio kaj kaj Bazarov kuˆsis sis en la ombro de malgranda fo jna amaso, sterninte sub sin kelke da plenbrakoj da brue seka, sed ankora˘ u verda kaj bonodora herbo. ˆ “Tiu tremolo”, ekparolis Bazarov, “rememorigas al mi mian junecon. Gi kresk kreskas ˆce ce la rando rando de kavo, avo, kiu restis post iama iama brikejo. brikejo. Mi estis estis tiam konvinkita, ke la kavo kaj tremolo posedas specialan talismanon: mi neniam

ˆ * Capitro

XXI *

101

enuis apud ili. Mi ne komprenis tiam, ke mi ne enuas tial, ke mi estas infano. Sed nun mi estas plenaˆga, ga, la talismano ne efikas plu.” “Kiom da tempo vi pasigis ˆci ci tie entute?” demandis Arkadio. “Du jarojn unu post la alia; poste ni venis venis ˆci ci tien de tempo al tempo. Ni vivis vivon de nomadoj; ni plejparte vagis de unu urbo al alia.” ˆ tiu domo ekzistas jam longe?” “Ci ˆ konstruis mia avo, la patro de mia patrino.” “Jes. Gin “Kiu li estis, via avo?” “La diablo scias! Submajoro, se mi ne eraras. Li servis sub Surorov, kaj ˆciam ciam rakontis pri la transiro de Alpoj. Alp oj. Kredeble, li mensogis.” “Jen “Jen kial kial vi hav havas en la salono salono portre portreto ton n de Surorov Surorov.. Mi amas tiajn dometojn, kia via, malnovajn kaj varmajn; ili posedas ian specialan odoron.” “Pro la lampa oleo kaj pro la trifol trifolio”, io”, diris diris Bazaro Bazarov, v, oscedante. oscedante. “Kaj kiom da muˆ muˆsoj soj estas en ˆci ci tiuj agrablaj dometoj. . . Ph!. . . ” “Diru”, komencis Arkadio post mallonga silento, “oni ne estis severa por vi en via infaneco.” “Vi vidas, kiajn gepatrojn mi havas. Ili ne estas timigaj.” “Vi ilin amas, E˘ugeno?” ugeno?” “Jes, Arkadio.” “Ili tiel amas vin!” Bazarov silentis momenton. ˆ vi scias, “Cu scias, pri kio mi pensas?” pensas?” diris diris li fine, metante metante la brakon brakon sub la kapon. “Mi ne scias. Pri kio?” “Mi pensas: pensas: feliˆ feliˆ ce ce vivas vivas miaj gepatroj gepatroj en la mondo! Mia patro, patro, jam sesdekjara homo, klopodas, diskutas pri “paliativaj rimedoj”, kuracas, ludas grandaniman kun la kamparanoj, — unuvorte guas; gûas; anka˘ u mia patrino estas feliˆca: ca: ˆsia sia tago estas tiel plenigita de diversaj okupoj, okupo j, de ’oh!’ kaj ’ah!’ ke ˆsi si ne hav havas tempon tempon pripensi; pripensi; kaj kaj mi. . . ” “Kaj vi?” “Kaj mi pensas: pensas: jen mi kuˆ kuˆsas sas ˆci ci tie apud fojna fo jna amaso. amaso. . . La malv malvasta asta loko, kiun mi okupas, estas tiel eta kompare kun la cetera spaco, kie mi ne estas kaj kie oni ne scias pri mia ekzisto; la parto de la tempo, kiun la sorto destinis por mia vivo, estas tiel bagatela kompare kun la eterneco, en kiu mi ne ekzistis ekzistis kaj ne ekzistos. ekzistos. . . Tamen en ˆci ci tiu atomo, en ˆci ci tiu matematik matematika punkto, punkto, cirkul cirkulas as la sango, sango, laboras laboras la cerbo, cerbo, deziras deziras ion. ion. . . Kia abomena abomenaˆˆo! Kia sensen sen sencaˆ caˆo!” o! ” “Perm “P ermes esu u diri diri al vi: vi: tio, tio, kion kion vi asertas asertas,, konce koncerna rnass generale gêne rale ˆciujn ciujn homojn...” “Vi estas prava”, prava”, rediris rediris Bazaro Bazarov. v. “Mi volis volis diri, diri, ke ili, miaj gepatroj, gepatroj, estas okupitaj kaj ne pensas pri la propra nuleco, ili ne sentas ˆgian gian malbonodoro nod oron. n. . . kaj mi. mi. . . mi sentas sentas nur nur enuo enuon n kaj kolero oleron. n.””

ˆ * Capitro

XXI *

102

“Koleron? Kial koleron?” ˆ vi forgesis?” “Kial? Kia demando! Cu “Mi memoras ˆcion, cion, sed mi ne opinias, opinias, ke tio donas al vi la ra jton koleri. Vi estas malfeliˆ malfeliˆca, ca, jes, sed. . . ” “Mi vidas, ke vi, Arkadio Nikolaiˆc, c, komprenas kompren as la amon, kiel ˆciuj ciuj nuntempaj junuloj: junuloj: vi allogas, allogas, vok vokas la kokin kokinon, on, kaj tuj, tuj, kiam kiam la kokino kokino komenc komencas as proksimiˆgi, gi, viaj piedoj estas en movado! movado! Mi ne estas tia. Sed sufiˆce ce pri tio. Honto Honto estas paroli pri tio, kion oni ne povas povas ˆsanˆ sanˆ gi.” g i.” — Li sin turn turnis is sur sur la flankon. — “Jen brava brava formiko trenas duonmortan muˆ muˆson. son. Trenu gin, gîn, amiko, trenul Ne atentu tion, ke gi gî kontra˘ ustaras, profitu tion, ke vi, kiel ustaras, besto, havas havas la rajton malˆ malˆsati sati la senton senton de la kompato, ne kiel ni, homoj, kiuj rompis sin mem!” “Ne vi devus paroli tiel, E˘ugeno! ugeno! Kiam vi rompis vin?” Bazarov levis la kapon. “Nur per tio mi min gloras. Se mi mem ne rompis min, virinaˆ virinaˆco co ne faros tion. Amen! Finite! Unu vorton plu vi ne a˘udos udos de mi pri tio.” Amba˘ u amikoj kuˆsis sis silente dum kelke da minutoj. “Jes”, komencis Bazarov, “stranga kreaˆ kreaˆo estas la homo. Se vi rigardas de flanko flan ko kaj de malproksime malpro ksime la vivon malplenan, kiun vivas ˆce ce tie t ie la ’patroj’, ’patro j’, ˆsajnas, sajn as, ke oni o ni pov p ovas as deziri nenion plu. Manˆ gu, trinku kaj sciu, ke vi agas plej gu, nature, nature, plej pruden prudente. te. Tamen, amen, ne; la enuo enuo balda˘ u ekregas ekregas vin. Oni deziras deziras vivi kun aliaj, insulti ilin, sed vivi kun ili.” “Oni devus tiel aranˆgi gi la vivon, ke ˆciu ciu el niaj momentoj estu plensignifa”, diris medite Arkadio. ˆ m esta “Sendube. Ciam Cia e stass dolˆ d olˆce ce signifi sig nifi ion, ion , eˆc se s e oni o ni esta e stass malp m alprava; rava; eˆc sensi se nsiggnifajn aferojn oni povus toleri. . . sed la vanteco vanteco de la vivo, vivo, jen la malfeliˆ malfeliˆco. co. . . ” “Ne ekzistas vanteco por tiu, kiu ˆgin gin preterpasas sen atento.” “Hm...vi diris kontra˘ uan ˆgenerala gen eralan n frazon frazo n .” .” “Kion? Kion vi nomas tia?” “Jen “Jen kion: kion: se oni diras, diras, ekzemple, ekzemple, ke la civiliza civilizacio cio estas utila, utila, tio estas ˆgenerala generala frazo; se oni diras, ke la civilizacio estas malutila, tio estas kontra˘ ua ua ˆgenerala generala frazo. Tio sonas pli elegante, sed efektive tio estas la samo.” “Sed la vero, kie estas la vero?” “Kie? Mi respondos resp ondos al vi, kiel ehô: ô: kie?” “Vi estas hodia˘ u melankolie agordita, E˘ ugeno.” ugeno.” ˆ vere? “Cu vere? Krede Kredebl ble, e, la suno tro varmi varmigi giss min; min; kaj ni manˆ gis g is tro da framboj.” “En tia okazo, ne malbone estus iom dormeti”, diris Arkadio. “Bone; sed vi ne rigardu min: oni havas ˆciam ciam malsaˆgan gan mienon, kiam oni dormas.” ˆ ne estas por vi indiferente, kion oni pensas pri vi?” “Cu

ˆ * Capitro

XXI *

103

“Mi ne scias bone, kion respondi al vi. Vera homo ne devas zorgi pri tio; vera homo estas tiu, pri kiu oni povas pensi nenion, sed kiun oni devas obei a˘u malami.” “Strange! Mi malamas neniun”, rediris post pripenso Arkadio. “Kaj “Kaj mi multajn ultajn.. Vi estas estas delik delikata animo, animo, marme marmela lado, do, kiel kiel vi povus povus mala malami mi!. !. . . Vi estas estas timem timema, a, malm malmulte ulte vi fidas al vi mem. mem. . . ” “Kaj vi”, interrompis Arkadio, “vi fidas al vi mem? Vi havas altan opinion pri vi mem?” Bazarov silentis momenton. “Kiam mi renkontos homon, kiu ne klinos la kapon anta˘ u mi”, diris li disigante la vortojn, “tiam mi ˆsanˆ sanˆ gos gos mian mian opinion opinion pri mi mem. Malami Malami!! Jen vi, ekzemple, vi diris hodia˘u, u, preterpasante la kabanon de nia inspektisto Filipo — ˆgi gi estas tiel bela, blanka blanka — vi diris: diris: Rusujo Rusujo tiam atingos atingos la perfektecon, kiam la lasta el la kamparanoj havos saman loˆ gejon, gejo n, kaj ˆciu ciu el ni devas akceli akceli tion. . . Kaj mi, mi ekmalamis ˆci ci tiun lastan el la kamparanoj, Filipon a˘ u Sidoron, Sidoron, por p or kiu mi devas penegi, kaj kiu eˆc ne diros al mi: dankon. . . cetere cetere,, por kio kio mi bezonas bezonas lian dank dankon? on? Li loˆ gos en blanka kabano, kaj el mi kreskos urtikoj; nu, kaj poste?” “Lasu, E˘ ugeno...a˘ u geno...a˘ uskultante uskultante vin hodia˘ u, oni nevole konsentas kun tiuj, u, kiuj riproˆcas cas al ni mankon de principo j.” “Vi parolas parolas kiel via onklo. Princi Principoj poj entute entute ne ekzist ekzistas, as, vi tion ne malˆ dependas de ili.” kovris ˆgis gis hodia˘ u? u? Ekzistas Ekzist as nur senta s entaˆˆoj. o j. Cio “Kiamaniere?” “Jen kiel. Mi, ekzemple, mi havas havas la emon nei dank’al la sentaˆ sentaˆoj. Al mi agrable estas nei, tiel estas e stas konstruita mia cerbo, jen ˆcio! cio! Kial al a l mi plaˆcas cas la hêmio? êmio? Kial Kial vi amas la pomojn — anka˘ anka˘ u dank’al la sentaˆ sentaˆoj. Kaj Ka j ˆcie cie same. Pli profunde ol tio, la homoj penetros neniam. Ne ˆciu ciu diros tion al vi, anka˘ u mi ne ˆciam.” cia m.” “Do anka˘ u la honesteco hone steco estas sentaˆo?” o?” “Kompreneble!” “E˘ugeno!” ugeno!” komencis Arkadio per malˆgo go ja voˆco. co . “Tio ne estas la˘ u via via gusto gusto?” ?” inter interrom rompi piss Bazar Bazarov ov.. “Ne, “Ne, amik amiko! o! Vi decidis decid is ˆcion cion falˆ fa lˆci ci — ne indulgu indu lgu la propra pr opra jn membro jn!. . . Sed ni sufiˆ su fiˆce ce filozofis. filoz ofis. ’La naturo na turo inspiras la silenton de la dormo’, dormo ’, diris Puˆskin.” skin.” “Neniam li diris ion similan”, respondis Arkadio. “Se li ne diris, li povis kaj devis diri, kiel poeto. Li estis militisto?” “Puˆskin skin neniam nenia m estis militisto.” militis to.” “Kion “Ki on vi diras, dir as, ˆce ce li sur ˆciu ciu paˆgo: go: Al la batalo, al la batalo, por la honoro de Rusujo!” “Kion vi elpensas? Tio ja estas kalumnio!” “Kalumni “Kalumnio? o? Ne grave grave!! Jen per kia vorto vorto vi volas timig timigii min! Kian Kian a jn kalumnion vi disvastigas pri homo, li ˆciam ciam meritas dudekoble pli grandan.”

ˆ * Capitro

XXI *

104

“Ni prefere dormu!” diris Arkadio kun malkontenta mieno. “Kun plej granda plezuro”, respondis Bazarov. Sed nek unu, nek la alia povis ekdormi. La preska˘u malamika sento glitis en la korojn de amba˘ u junuloj. Post kelke kelke da minutoj minutoj ili malfermis malfermis la okulojn kaj ekrigardis unu la alian. “Rigardu”, “Rigardu”, diris subite Arkadio, Arkadio, “seka “seka platana folio deˆ deˆsiriˆ siriˆ gis kaj falas ˆ tio ne estas stranga? teren; giaj gîaj movoj plene similas la flugon de papilio. Cu Io, kio estas plej malˆgoja goja kaj senviva, similas ion plej gajan ga jan kaj ka j vivantan.” “Ho, mia amiko, amiko, Arkadio Arkadio Nikolai Nikolaiˆˆc”, c”, ekkriis ekkriis Bazarov, Bazarov, “pri unu mi petas vin: ne parolu bele.” “Mi parolas parolas,, kiel mi scias. scias. . . Fine, Fine, tio estas despotis despotismo. mo. Penso Penso venis venis en mian kapon, kial mi devas ne esprimi ˆgin?” gin?” “Vi estas prava; sed miaflanke, kial mi devas ne esprimi mian penson? Mi opinias, ke paroli bele estas nekonvene.” “Kio estas konvena? Insulti?” “Eh, eh, mi vidas, vidas, ke vi volas volas paˆsi si sur la piedsig piedsignoj noj de via onklo. onklo. Kiel Kiel gojus ˆgo jus tiu ˆci ci idioto, se li a˘ udus udus vin!” “Kia vi nomis lin?” “Mi nomis lin, kiel li meritas: idioto.” “Tio fariˆgas gas fine netolerebla!” ekkriis Arkadio. “Jen la familia sento ekparolis”, trankvile rediris Bazarov. “Mi rimarkis, ke ˆgi gi havas forta fort a jn radiko rad ikojn jn en ˆciu ciu homo. ho mo. Li estas est as kapabla rezign r ezignii ˆcion, cion, forjeti forje ti ˆciuj ci ujn n anta ant aujuˆ u˘juˆgojn; gojn; sed konfesi, konfesi, ekzemple, ekzemple, ke lia frato, kiu ˆstelas stelas naztukojn, estas ˆstelisto, stelisto, — tio estas super liaj fortoj. Kaj efektive: efektive: mia frato, mia ne estas geniulo, ˆcu cu tio estas ebla?” “En mi ekparolis simpla sento de la justeco, kaj ne la familia sento”, vivege vivege respondis respondis Arkadi Arkadio. o. “Sed vi tion ne komprenas komprenas,, vi ne posedas posedas tian sentaˆon o n , vi ne povas juˆgi.” gi.” “Alivorte: “Alivorte: Arkadio Arkadio Kirsanov Kirsanov estas super mia kompreno; kompreno; mi nin klinas kaj eksilentas.” ˆ “Cesu, mi petas vin, E˘ugeno; ugeno; en la fino ni malpaciˆgos.” gos.” “Ah, Arkadio, mi petas vin, ni malpaciˆgu gu gis gîs reciproka nenii go.” gô.” “Tio povos finiˆgi per per. . . ” ˆ tie, sur fojno, “Per “P er pugnobatoj? pugnobatoj?”” interr interromp ompis is Bazaro Bazarov! v! “Kial “Kial ne? Ci sur tiel idilia idilia fono, malproksime malproksime de la mondo kaj de la homaj homa j sensencaˆ sensencaˆoj oj — kion pli bonan vi povus p ovus deziri. Sed viaj via j fortoj ne sufiˆ cos cos kontra˘ u mi. Mi tuj kaptos vin je la gorˆgo.” go.” Bazaro Bazarov v diseten disetendis dis siajn longajn longajn kaj malmol malmolajn ajn fingrojn. fingrojn. . . Arkadi Arkadioo sin turnis por kontra˘ ustari, ustari, kvaza˘ kvaza˘ u ˆserce. serce. . . Sed la vizaˆ go de lia amiko, la kurba go rideto de liaj lipoj lipo j ˆsajnis sajnis en tiu minuto tiel malica, tiel neˆserca serca minaco brilis en liaj flamantaj flamantaj okuloj, ke Arkadio Arkadio eksentis eksentis nevolan nevolan timon. timon. . .

ˆ * Capitro

XXI *

105

“Jen kien vi surgrimpis!” eksonis la voˆ co co de Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc, c, kaj la mal juna regimenta kuracisto ekstaris anta˘ u la junuloj, vestita per jako el hejme farita tolo kaj pajla p ajla ˆcapelo capelo de la sama fabriko. “Mi vin serˆcis, cis, serˆcis. cis. . . Sed vi elektis bonegan lokon kaj belegan okupon. Kuˆ Kuˆsante sante sur la ’tero’, rigardi ˆ vi scias? Tio havas ian specialan signifon!” la ’ˆcielon’,. cielo n’,. . . Cu “Mi rigardas r igardas la ˆcielon cielon nur tiam, kiam mi volas terni”, murmuris Bazarov kaj sin turninte al Arkadio, aldonis duonvoˆ duonvoˆce: ce: “domaˆ ge ge estas, ke li malhelpis nin.” “Sufiˆce”, ce”, murmuretis murmureti s Arkadio Ar kadio kaj ka j kaˆ kaˆse se premis premi s la l a manon de sia amiko. Sed nenia amikeco povas longe kontra˘ ustari ustari al tiaj konfliktoj. “Mi rigardis rigardis vin, miaj junaj amikoj”, amikoj”, da˘ urigis urigi s dume Vasilij Ivanoviˆc, c, balancante la kapon kaj apogante la krucitajn manojn sur bastono, kiun li mem artiste tordis en spiralon, kaj kiu havis figuron de turko anstata˘ u tenilo: “mi rigardas vin kaj kaj mi ne pov p ovas as ne admiri. Kiom da forto estas en vi, da floranta juneco juneco,, kapabloj, apabloj, talent talentoj! oj! Veraj. . . Kastoro Kastoro kaj Po Poluk lukso? so?”” “Jen “Jen kie, en la mitologio mitologion n li falis! falis!”” diris diris Bazarov Bazarov.. “T “Tuj uj oni vidas, vidas, ke li estis forta latinisto latinisto en sia tempo! Vi ja ricevis, se mi bone memoras, arˆ gentan gentan medalon por via verko?” “Dioskuroj, “Dioskuro j, Dioskuroj!” Dioskuro j!” ripetis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc. c. “Sufiˆ “Su fiˆce, ce, patro, pat ro, sufiˆce ce da kareso kares o j!” “Unu “Unu fojon, ne pli multe, multe, estas estas permesit permesite”, e”, murm murmuret uretis is la maljun maljunulo ulo.. “Cetere, mi serˆ cis cis vin ne por diri al vi komplimentojn, komplimentojn, sed unue por anonci al vi, ke ni balda˘u tagmanˆ g os, kaj due, mi volis averti vin, E˘ugeno...Vi gos, u geno...Vi estas saˆga ga homo, vi konas konas la virojn kaj kaj la virinojn virinojn kaj tial, vi pardonos pardonos.. . . Via patrino deziris a˘ udi udi diservon ka˘ uze uze de via alveno. alveno. Ne imagu, imagu, ke mi invit invitas as vin ˆceesti: ceesti: la diservo diservo jam estas finita; sed la patro Alekso. Alekso. . . ” “La popo?” “Jes, la pastro; li ˆce ce ni. . . tagmanˆ gos. gos. . . Mi tion ne atendis kaj kaj eˆc ne konsikonsilis. lis. . . sed sed iel tio tio fariˆ fariˆ gis. g is. . . li ne ne komp kompren renis is min min.. . . Kaj Arin Arinaa Vlasi Vlasievn evna. a. . . cetere cetere,, li estas tre bona kaj inteligenta homo.” “Li ja ne manˆgos gos mian porcion?” demandis Bazarov. Vasilij asi lij Ivanoviˆc ekridis ekr idis.. “Certe ne!” “Mi postulas p ostulas nenion plu. Mi estas preta sidigi ˆce ce la tablo kun iu a jn.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc ordigi ord igiss sian sia n ˆcapelo cap elon. n. “Mi estis e stis certa, cer ta, ke vi estas super ˆciuj ciuj anta˘ antaujuˆ u˘juˆgoj. goj. Ja anka˘ u mi, mi sesdekdujara dujar a maljunulo malj unulo ne havas ilin. (Vasilij Ivanoviˆc ne kuraˆ ku raˆ gis gis konfesi, ke li mem dezir deziris is la dise diserv rvon on.. . . Li estis estis ne malpli malpli pia ol lia edzino edzino). ). La patro patro Alek Alekso so tre deziras koniˆgi gi kun vi. Li plaˆcos cos al vi, vi vidos. Li volonte kartludas kartludas kaj kaj eˆ c. c. . . sed tio restos restos inter ni. . . fumas fumas pipon.” pipon.” “Bone. Post la tagmanˆgo go ni sidiˆgos gos por ludi jera je ralaˆ laˆson so n kaj mi batos vin.” “He, he, he! Kiu povas scii!”

ˆ * Capitro

XXI *

106

ˆ vi aplik “Kiel? Cu aplikos os vian vian iaman iaman talento talenton?” n?” diris diris Bazaro Bazarov v kun speciala speciala akcento. La bronzaj bronza j vangoj de Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc iom ruˆ giˆ giˆgis. gis. ˆ “Cu ni ne hontas, E˘ ugeno. ugeno. . . Kio pasis, pasis, pasis. pasis. Nu, mi estas estas preta konfe konfesi si al via juna amiko, ke mi havis tiun pasion en miaj junaj jaroj, sed mi kare pagis gin! gîn! Kiel Kiel varmege varmege estas estas hodia˘ u. u. Permes Permesu u al mi sidiˆ sidiˆ gi g i apud apud vi. vi. Mi ja ne malhelpas vin?” “Tute ne”, respondis Arkadio. Vasilij Vasil ij Ivanoviˆ Ivan oviˆc gemante ˆgemante sidiˆ gis gis sur la fojno. ˆ “Ci tiu kuˆsejo, sejo, mia j sinjoro j, rememorigas re memorigas al a l mi mian militistan, bivakan bivakan vivon, la ambulancojn, anka˘ u ie apud fojna amaso, kaj ni dankis Dion, se ni trovis ˆgin.” gin.” Li eksopiris. eksopiris. “Multon, “Multon, multon mi travivi travivis. s. Jen, ekzemple, ekzemple, se vi permesos, mi rakontos al vi interesan epizodon de la pesto en Besarabio.” “Por kiu vi ricevis la krucon de Sankta Vladimiro?” Vladimiro?” interrompis interrompis Bazarov. Bazarov. “Ni “Ni scias, scias, ni scias scias.. . . Sed Sed kial vi ne portas portas ˆgin?” gin?” “Mi ja diris al vi, ke mi ne havas anta˘ ujuˆ ujuˆgojn”, gojn”, murmuris murmuris Vasilij asilij IvaIvanoviˆc (apena (ap ena˘ u˘ en la anta˘ utago li ordonis malkudri la ruˆgan utago gan rubandon de la surtut surtuto). o). Li komenc komencis is rakon rakonti ti la epizodo epizodon n de la pesto. pesto. “Riga “Rigardu rdu lin, lin, li ekdormis”, murmuretis li subite al Arkadio, montrante la filon kaj bonkore palpebrumante. “E˘ ugeno, ugeno, leviˆgu”, gu”, aldonis li la˘ ute. ute. “Ni iru tagmanˆ gi...” g i...” La patro Alekso, homo de bona staturo, kun densaj, zorge kombitaj kombitaj haroj, haro j, portanta sur la blua silka robo broditan zonon, kondutis kun granda takto. Li unua premis la manon de Bazarov kaj de Arkadio, kvaza˘u komprenante de anta˘ ue, ue, ke ili ne bezonas lian benon. Restan Restante te fidela al sia karakt karaktero, ero, li bone sciis ofendi neniun: li ridis la latinon de la seminarioj seminarioj kaj defendis defendis ˆce ce alia okazo sian episkopon; li trinkis du glasetojn da brando, kaj rifuzis trian; li akceptis de Arkadio cigaron, sed ne fumis ˆgin, gin, dirante, ke li kunprenos gin gîn hejmen. hejmen. Sed li havis havis iom malagrabl malagrablan an kutimon: kutimon: li malrapide malrapide kaj singarde singarde levis la manon, por kapti muˆ muˆsojn sojn sur sia vizaˆ go, kaj iafoje dispremis ilin. go, Li sidiˆgis gis ˆce ce la kartotablo kartotablo kun esprimo de modera plezuro kaj finis per tio, ke li gajnis de Bazarov du rublojn kvindek kopekojn en papera mono (en ˆ la domo de Arina Vlasievna oni tute ne sciis kalkuli per arˆgenta genta mono). Si sidis apud la filo (ˆsi si ne kartludis), artludis), kiel anta˘ u e apogis la mentonon sur la ue ˆ timis karesi la pugno kaj leviˆgis gis nur por ordoni alporti ian frandaˆ frandaˆon. on. Si filon, kaj li ne kuraˆgigis gigis ˆsin al tio; aliflanke aliflan ke anka˘ an ka˘ u Vasilij Vasil ij Ivanoviˆc konsilis kons ilis al ˆsi si ne “maltrankvili “maltrankviligi”, gi”, lin: “La junaj homoj ne amas tion”, ripetis li al ˆsi. si. Superflue estas priskribi, kia estis la tagmanˆ go go en tiu t iu tago; t ago; Timofeiˆ Timofe iˆc person p ersonee galopis frumatene por aˆceti ceti ian specialan sp ecialan viandon; la inspektisto de la laboro lab orojj veturis veturis en alian lokon, lokon, serˆ cante cante lojtojn, perˆcojn cojn kaj kankrojn; sole por la fungoj fungoj la kampara kamparanin ninoj oj ricevi riceviss kvarde kvardek k du kuprajn kopek kopekojn. ojn. La okuloj de Arina Vlasievna esprimis ne sole sindonemon kaj karesemon; oni povis legi en ili anka˘ u malˆgojon, go jon, miksitan kun scivolo kaj timo, kaj humilan riproˆcon. con.

ˆ * Capitro

XXI *

107

Cetere, Bazarov tute ne penis ekkoni, kion esprimas la okuloj de lia patrino; li malofte sin turnis al ˆsi si kaj nur kun mallongaj mallongaj demandoj. Unu fojon li petis pet is ˆsian sian manon “por “po r feliˆco”; co”; ˆsi delikate metis sian molan manon sur lian malglatan kaj larˆgan gan manplaton. ˆ gi “Cu gî helpis?” demandis ˆsi si post momento. “Al pli granda malsukceso”, respondis li kun senzorga rideto. “E˘ugeno ugeno Vasiliˆc tro riskas”, kvaza˘ u kun beda˘ uro diris la patro Alekso, uro kaj karesis sian belan barbon. “Tio estas la metodo de Napoleono, patro, de Napoleono”, diris Vasilij Ivanoviˆc kaj ka j ludi l udiss ason a son.. “La metodo, kiu alkondukis lin ˆgis gis la insulo de la Sankta Heleno”, respondis la pastro pa stro kaj kovris lian ason per atuto. “Enjugeˆcka, cka, ˆcu cu vi ne deziras riban akvon?” demandis Arina Vlasievna. Bazarov Bazar ov nur levis la ˆsultro sultr o jn. “Ne!” “Ne!” diris diris li en la sekvin sekvinta ta tago al Arkadio Arkadio,, “mi forveturo forvetuross de ˆci ci tie morga˘ u. u. Mi enuas ˆci ci tie; mi volas labori, kaj mi povas fari nenion. Mi revenos ˆ vi oni povas almena˘u esti al vi, mi lasis tie ˆciujn ciujn miajn preparaˆ preparaˆojn. oj n. Ce ˆ tie mia patro ripetas: sola, kiam oni deziras. Ci ripetas: “Mia “Mia kabineto abineto estas al via dispono, neniu malhelpos vin”, kaj li ne foriras de mi eˆc unu u nu paˆson. son. Kaj mi sentus riproˆcojn co jn de la konscienco, se mi fermus mian pordon anta˘ u lia nazo. Anka˘u la patr patrin ino. o. . . Mi a˘ udas, udas, kiel ˆsi sopiras post la muro, kaj kiam mi eliras al ˆsi, mi ne scias, kion al ˆsi diri.” ˆ forte “Si for te ˆcagren cag reniˆ iˆ gos”, respondis Arkadio, “anka˘ gos”, u via patro.” “Mi ankora˘ u revenos al ili.” “Kiam?” “Veturante Peterburgon.” “Precipe mi beda˘ uras uras vian patrinon.” ˆ “Kial? Car ˆsi si regalis vin per p er belaj bela j bero b eroj?” j?” Arkadio mallevis la okulojn. ˆ estas ne sole bonega virino, sed “Vi ne konas vian patrinon, E˘ ugeno. ugeno. Si tre inteligenta, inteligenta, vere. vere. Hodia˘ u matene ˆsi si parolis parolis kun mi duonon da horo, tiel brave, tiel interese.” “Kredeble “Kred eble ˆsia sia elokventeco e lokventeco koncernis koncer nis min?” m in?” “Ne sole pri vi ni parolis.” “Eble vi estas prava; prava; de la flanko vi vidas pli bone. Se virino povas povas subteni duonhoran interparolon, tio estas jam bona signo. Tamen mi forveturos.” “Kiel vi komunik komunikos os al ili la nova novaˆon? Ne facila estos la afero. Ili ˆciam ciam diskutas pri tio, kion ni faros post du semajnoj.” “Ne facila facila estas la afero. La diablo diablo instigis instigis min hodia˘ u inciti mian patron: tron: anta˘ anta˘ u kelke da tagoj li ordonis vipi kamparanon — kaj li tre bone faris; faris; jes, jes, jes, ne rigardu rigardu min kun tia teruro, teruro, ˆcar car la kamparan amparanoo estas estas plej granda ˆstelisto stelisto kaj drinkulo; sed mia patro tute ne supozis, ke mi scias pri la

ˆ * Capitro

XXI *

108

afero. afero. Li forte konfuziˆ konfuziˆ gis, gis, kaj nun mi estos devigita ˆcagreni cagreni lin. . . Ne grave. Balda˘ u cikatriˆgos gos la vundo!” Bazarov diris: “ne grave!” sed pasis tuta tago, anta˘ u ol li decidiˆgis gis sciigi al Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc sian intencon. Fine, jam adia˘ ad ia˘ uante lin en la kabineto, li uante diris kun devigita oscedo: “Jes “Jes.. . . mi pres presk ka˘ u forgesi forgesiss diri al vi. . . Ordonu Ordonu sendi niajn ˆcevalojn cevalojn al Fedot edo t por po r jungoˆ jun goˆsanˆ sango.” gô.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc ekmiri ekm iris. s. ˆ sinjoro Kirsanov forveturos, de ni?” “Cu “Jes; kaj mi forveturos kun li.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc rigidi rig idiˆˆgis. gis. “Vi forveturos?” “Jes. . . mi devas. devas. Ordonu, Ordonu, mi petas vin, sendi la ˆcevalojn.” cevalojn.” ˆ “Bone “Bone.. . . ” balbut balbutis is la la malj maljun unul ulo, o, “la “la ˆceval c evalojn. ojn. . . bone. bone. . . sed. sed. . . sed. sed. . . Cu tio estas ebla?” “Mi devas forveturi al Arkadio por kelke da tagoj. Poste mi revenos tien ˆci.” “Jes! Por kelke kelke da tagoj. . . Bone.” Vasilij Ivanov Ivanoviˆ iˆ c eltiris sian naztukon kaj viˆsante sante la nazon sin klinis preska˘ u gis gîs la tero. “Bone. . . ˆcio cio estos farita. Sed Sed mi pensi pensis, s, ke vi de ni.. . pri pri long longe. e. Tri tagojn tagojn.. . . Tio, Tio, tio estas estas post post tri tri jaroj iom malmalmulta, E˘ ugeno!” ugeno!” “Mi ja diras al vi, ke mi balda˘u reven revenos. os. Mi nepre nepre dev devas. . . ” “Nepr “Nepre. e. . . Do kion kion fari fari?? An Anta˘ ta˘ u ˆcio cio oni o ni devas de vas plenumi la devon. Bone, mi ˆ ˆus sendos la ˆcevalojn. cevalojn. Certe, mi kaj Arina ne supozis. . . Si us petis florojn floro jn de najbarino naj barino por ornami vian ˆcambron.” cambron.” (Vasilij (Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc diris neniun vorton pri tio, ke ˆciumatene, ciumat ene, ˆce ce la matenruˆ maten ruˆ go, nudpieda en pantofloj, li interkonsili go, gis ˆgis kun Timofei Timofeiˆˆc kaj elprenan elprenante te per treman tremantaj taj fingroj fingroj el sia monujo monujo un unu u disˆsiritan siritan bankan bileton post alia, komisiis al li diversajn aˆcetojn, ceto jn, precipe de manˆgaˆ gaˆoj o j kaj de ruˆ ga ga vino, vino, kiu, kiu, kiel kiel li rimarki rimarkis, s, tre plaˆ plaˆcis cis al la junaj junaj homoj). homoj). “La ˆcefa c efa afero afero estas estas la libere libereco; co; tio tio estas estas mia mia princi principo. po. . . oni ne devas geni...ne...” gˆ eni...ne...” Subite li eksilentis kaj iris al la pordo. “Ni balda˘ u revidos unu la alian, patro, vere.” Sed Vasilij asilij Ivanov Ivanoviˆ iˆc, c, ne turnante turnante sin, nur svingis svingis la manon kaj eliris. eliris. Reveninte en la dormoˆcambron, cambron, li trovis sian edzinon en la lito kaj komencis preˆgi gi malla˘ ute, ute , por po r ne veki ˆsin. sin . Tamen ˆsi si vekiˆ vekigis. gîs. “Tio estas vi, Vasilij Ivanoviˆc?” c?” demandis deman dis ˆsi. si. “Mi, mia kara!” “Vi venas de Enjuga? Mi timas, ke li nekomforte dormas sur la sofo. Mi ordonis al a l Anfisuˆska ska meti al li vian militiran matracon matrac on kaj novajn novajn kusenojn; kuseno jn; mi donus al li mian plummatracon, sed kiel mi memoras, li ne amas dormi sur mola mol a lita lit aˆo.” o. ”

ˆ * Capitro

XXI *

109

“Ne grave, grave , ne n e ˆcagren cag reniˆ iˆ gu, li estas kontenta. Dio, kompatu nin, pekulojn”, gu, da˘urigis urigis li duonvoˆce ce sian preˆgon. gon. Pro kompato kompato al la maljunu maljunulin linoo li ne volis volis diri dir i al ˆsi anta˘ anta u˘ la nokto, nokto , kia ˆcagreno cagr eno minacas minaca s ˆsin. Bazarov kun Arkadio forveturis en la sekvinta tago. t ago. Jam de la mateno ˆcio cio malgajiˆ gis gis en la domo; Anfisuˆska ska ellasis el lasis ˆciujn ciujn vazojn, vazoj n, kiujn ˆsi si portis, por tis, sur la plankon; plankon; eˆc Fedka edka estis konsternita konsternita kaj finis per p er tio, ke li demetis la botojn. Vasilij Ivanoviˆc estis pli maltrankvila maltr ankvila ol iam a jn: li penis pen is kaˆ kaˆsi si sian ˆcagrenon, cagr enon, parolis la˘ ute ute kaj ka j paˆsis sis kun ku n bruo, bru o, sed s ed lia vizaˆgo go paliˆgis gis kaj ka j lia j rigardo ri gardo j senˆ se nˆcese cese glitis preter la filo. Arina Vlasievna malla˘ ute ute ploris; ˆsi si tute perdus la kapon kaj ne povu povuss regi regi sin, sin, se la edzo edzo ne admon admonus us ˆsin s in matene matene dum du plen plenaj aj horoj. horoj. Kiam Kiam Bazar Bazarov ov,, post post multfoj ultfojaj aj prome promesoj soj reven revenii ne pli pli malf malfrue rue,, ol post pos t unu monato, monat o, fine sin elˆsiris siris el la ˆcirka˘ cirka˘ uprenoj lin retenantaj kaj sidiˆ uprenoj gis gis en la tarant tarantaso, aso, kiam kiam la ˆcevaloj cevaloj ekkuris ekkuris,, la sonoril sonoriloo eksonis eksonis kaj la radoj ekruliˆgis; gis; kiam oni vidis plu nenion kaj la polvo malleviˆgis; gis ; kiam kia m Timofeiˆ Timo feiˆc, c, kurbiˆginte ginte kaj ˆsanceliˆ sance liˆ gante gante sur la piedoj, peze revenis revenis en sian ˆcambreton; cambreton; kiam la maljunuloj restis solaj en sia domo, kiu anka˘u kvaza˘ u kurbiˆgis gis kaj kadukiˆgis, gis, Vasilij Ivanoviˆc, c, kiu ankora˘ ankora u ˘ anta˘ u kelke da minutoj brave svingis la naztuk naztukon on sur la perono, perono, sin ˆetis etis sur seˆ gon g on kaj mall mallev evis is la kapon kapon.. “Li forlasis, forlasis nin”, balbutis li. “Jen mi estas sola nun, sola, kiel fingro” 37, ripetis li kelke da fojoj, levante anta˘uen uen sian manon kun la apartigita montra fingro. Arina Vlasievna Vlasievna proksimiˆ proksimiˆ gis al li kaj almetinte sian grizan kapon al gis lia griza kapo, diris: “Kion fari, Vasja! Filo estas kvaza˘ u fortranˆ fo rtranˆcita cita peco. pec o. Li estas, kiel falko: li volas — li alflugas; li volas — li forflugas; kaj ni amba˘u, u, ni estas kvaza˘ u du fungoj fungo j en arbkava arbkavaˆˆo, o, ni sidas unu apud la alia kaj ˆciam ciam restas sur la sama loko. Mi sola restos por vi eterne neˆsanˆ sanˆ gita, kiel vi por mi.” Vasilij asilij Ivanov Ivanoviˆ iˆ c forprenis forprenis la manojn de la vizaˆ go go kaj ˆcirka˘ cir ka˘ uprenis uprenis sian edzinon, sian amikinon, amikinon, tiel forte, kiel li neniam ˆcirka˘ cirka˘ upreni upr eniss ˆsin sin eˆc en la juna j jaro j: ˆsi si konsolis lin en lia ˆcagreno. cagre no.

37

Rusa proverbo.

PATROJ KAJ FILOJ

110

ˆ Capitro XXII Silente, Silente, nur de tempo al tempo interˆ interˆsanˆ sanˆ gante kelke da vortoj, niaj amikoj atingis atingis la domon de Fedot. edot. Bazarov Bazarov estis estis ne tute konten kontenta ta pri si mem. Arkadio adio estis estis nekon nekonten tenta ta pri li. Krom tio li sentis sentis tiun senmoti senmotiv van malˆ malgojon, gôjon, kiu estas konata konata nur de tre junaj homoj. La koˆ koˆcero cero ˆsanˆ sanˆ gis la ˆcevalojn cevalo jn kaj suririnte la kondukbenkon, demandis: de mandis: dekstren, ˆcu maldekstren? Arkadi Arkadioo ektremi ektremis. s. La vojo dekstre dekstren n kondukis kondukis al la urbo kaj de tie en la bienon de lia patro, la vojo maldekstren kondukis al sinjorino Odincov. Li ekrigardis E˘ ugenon. ugenon. “E˘ugeno”, ugeno”, demandis li: “maldekstren!” Bazarov sin turnis al li. “Kia sensencaˆ sense ncaˆo!” o!” murmuris li. “Mi scias, ke tio estas sensencaˆ sensencaˆo”, respondis Arkadio. “Ne grave, ˆcu cu gi gî estas la unua!” Bazarov Bazar ov depuˆsis sis sian ˆcapon cap on sur la frunton. frunto n. “Kiel vi volas”, diris li fine. “Turnu maldekstren!” ekkriis Arkadio. La tarantaso tar antaso ekruliˆgis gis al Nikolskoje Nikolskoje.. Sed decidiˆ dec idiˆ ginte ginte al la “sensencaˆ “sens encaˆo”, o”, la amikoj ankora˘ u pli obstine obsti ne silentis kaj eˆc ˆsajnis sa jnis koleraj. kolera j. La maniero, en kiu la intendanto de la domo akceptis ilin sur la perono en Nikolskoje, tuj montris al la amikoj, ke ili agis neprudente, cedante al sia subita kaprico. kaprico. Oni tute ne atendis ilin. Ili devis resti sufiˆ ce ce longe kaj kun ˆ salutis sufiˆ su fiˆce ce malsa ma lsaˆ gâj mienoj en la salono. Fine aperis sinjorino Odincov. Si gaj ilin kun la kutima afableco, sed ekmiris je ilia balda˘ua ua reveno kaj, kiom oni povis konkludi la˘u la malrapideco de ˆsia sia parolado kaj de ˆsiaj siaj movoj, ˆsi si ne tre ekˆgojis. gojis. Ili rapidis rapidis konig konigii al ˆsi, si, ke ili haltis haltis en Nikols Nikolskoje, koje, pasan pasante te en ˆ la urbon kaj ke post tri, kvar horoj ili da˘ urigos urigos la vojon. Si respondis nur per malla˘ uta: uta: “ah”, “ah”, petis Arkadio Arkadion, n, ke li salutu salutu sian sian patron patron en ˆsia sia nomo nomo kaj sendis sendis serviston serviston por p or peti la onklino onklinon n malsupr malsuprenir eniri. i. La princid princidino ino venis venis tre dorma, kio donis ankora˘ u pli koleran esprimon al ˆsia sia sulkiˆ ginta, ginta, maljuna vizaˆgo. go. Katja estis malsaneta malsaneta kaj ne forlasis sian ˆcambron. cambron. Arkadio Arkadio subite eksentis, ke li almena˘ u same forte deziras vidi Katjan, kiel sinjorinon Odincov

ˆ * Capitro

XXII *

111

mem. Kvar Kvar horoj horo j pasis en sensignifa interparolo interparolo pri indiferentaj indiferentaj aferoj; afero j; Anna Sergeevna a˘ uskulti uskultiss kaj parolis parolis sen rideto. rideto. Nur en la momento momento de la adia˘ uo la anta˘ ua ua amikeco kvaza˘ u vekiˆgis gis en ˆsia sia koro. koro . “Mi havas havas nun atakon de malgaja humoro”, humoro”, diris ˆsi, si, “sed vi ne atentu atentu tion kaj vizitu min, mi diras tion al vi amba˘u, u, post iom da tempo.” Bazarov kaj Arkadio respondis respon dis al ˆsi si per senvorta riverenco, sidiˆ gis g is en la kaleˆ aleˆso so kaj nenie haltante haltante veturis veturis hejmen. Ili atingis atingis Marinon sen akcidento akcidento en la sekvinta tago vespere. Dum la tuta vojo nek unu, nek alia elparolis la nomon de Anna Sergeevna; precipe Bazarov preska˘ u ne malfermis malfer mis la buˆson son kaj senˆcese cese rigardis flanken de la vojo, vo jo, kun ia kolera obstino. En Marino oni forte ekˆgojis gojis je ili. La longeda˘ ura ura foresto de l’ filo komencis maltrankviligi Nikolaon Petroviˆc: c: li ekkriis, svingis la piedojn piedo jn kaj eksaltis sur la sofo, kiam Feniˆ cka cka alkuris alkuris kun brilantaj brilantaj okuloj kaj konigis konigis la revenon revenon de la “juna “ junajj sinjoro sin joro j”; eˆc Pa˘ Paulo u˘lo Petroviˆ Petroviˆc eksentis agrablan surprizon kaj indulge ridetis, skuante la manojn de la venintoj. Oni komencis paroli pri la vojaˆgo; go; plejparte parolis Arkadio, precipe dum la vespermanˆgo, go, kiu da˘ uris uris gis ˆgis longe post la noktomez noktomezo. o. Nikolao Nikolao Petrovi Petroviˆˆc ordonis ordonis alporti alporti kelk kelkee da boteloj boteloj de portero, ˆus venigita venigita el Moskvo, Moskvo, kiu tiel plaˆ cis cis al li, ke liaj vangoj fariˆ gis gis purpuraj, purpura j, ka j li senˆcese cese ridis en e n infane-nerva maniero. La generala gênerala gaja ekscito infektis anka˘ u la servistojn. ser vistojn. Dunjaˆsa sa kuris kur is tien kaj reen, kiel freneza, kaj senˆ cese cese brufermis brufermis la pordojn; Petro ankora˘ u en la tria horo nokte vane penis ludi sur la gitaro kozakan kozakan valson. valson. La kordoj plende kaj agrable sonoris en la senmova aero; sed ekster la komenca koloraturo la klera lakeo sukcesis sukcesis ludi nenion: la naturo rifuzis al li la muzik muzikan talenton, kiel ˆciujn ciujn aliajn alia jn talento jn. Dume la vivo en Marino ruliˆgis gis ne senskue, kaj la kompatinda Nikolao Petroviˆc havis multe da d a ˆcagreno cagr enoj. j. La farmbien f armbienoo liveris liveri s pli kaj pli p li multe da ili il i — mizeraj, vulgaraj ˆcagrenoj! cagrenoj! La dungitaj laboristoj fariˆ gis netolereblaj. Unuj postulis reguligon de la konto a˘ u pligrandigon de la salajro; aliaj foriradis, post kiam ili ricevis anta˘upagon; upago n; la ˆcevaloj cevalo j malsaniˆ malsa niˆ gis; gis; la jungaˆo o difektiˆ difek tiˆgis gis ˆciuminute; ciuminut e; la laboro labo rojj estis plenumata plenumat a j malzorge; malzor ge; draˆsmaˆ smaˆsino, sino, venigita el Moskvo, estis tro peza por esti uzata; duono de la bestejo best ejo forbrulis, ˆcar car maljuna servistino, servistino, duonblinda, duonblinda, iris en venta venta vetero vetero kun brulanta karbo, por ekzorcizi ekzorcizi sian malsanan bovinon. . . La sama maljunulino maljunulino asertis poste, ke la malfeliˆco co okazis tial, ke la mastro havis fantaziajn ideojn prepari neniam ankora˘ u ekzistintajn fromaˆ gojn gojn kaj aliajn laktaˆ laktaˆojn. La intendanto intendanto fariˆ gis gis subite maldiligenta dilige nta kaj eˆc komencis grasiˆ grasigi, gî, kiel grasiˆgas gas ˆciu ciu ruso, kiu estas nutrata per “libera pano.” Vidante de malproksime Nikolaon Petroviˆc, c, li ordinare penis montri montri sian fervoron fervoron kaj ˆetis spliton spliton je preterkuranta preterkuranta porkido p orkido a˘ au˘ minacis duonnudan duonn udan knabon; la ceteran tempon li plejparte dormis. La farmkampafarmkamparanoj rano j ne pagis ˆgustatempe gustatempe la farmpagon, ˆstelis stelis lignon; preska˘ u ˆciunok ciu nokte te la gardistoj gardisto j kaptis, iafoje iafo je post batalo, ˆcevalojn, cevalojn, sin paˆstantajn stantajn sur la herbejo j

ˆ * Capitro

XXII *

112

de la bieno. Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆc fiksis monpunon por p or tio, sed la afero ordinare finiˆgis gis per tio, ke la arestitaj ˆcevaloj, cevaloj, nutrite nutrite dum du, tri tagoj en la stalo de Nikolao Petroviˆ Petroviˆc, c, revenis al la kamparanoj. amparano j. Por kroni la hâoson, âoson, la kamparanoj komencis malpaci unu kun alia: fratoj postulis dividon, iliaj edzinoj ne povis plu vivi kune sub la sama tegmento; subite ekbolis pugnobatalo, sonis generala ˆgenerala alarmo kaj ˆciuj, ciuj, kvaza˘ u la˘ u komando, kuris kune al la kontoro de la bieno, sin puˆsis sis al la sinjoro, ofte kun signoj de l’ pugnoj sur la vizaˆ goj, ebriaj, postulante juˆ gon gon kaj kaj justecon justecon:: bruoj, gemoj, gêmoj, pepaj krioj de la virinoj miksiˆgis gis kun la insultoj de l’ viroj. Oni devis a˘uskulti uskulti la plendojn de la partioj, krii ˆgis gis ra˘ ukiˆ ukiˆgo, go, sciante de anta˘ ue, ue, ke ˆciuj ciuj peno p enojj restos senutilaj. Mankis manoj por la rikolto: najbara kamparano bienposedanto, kies honestaj trajtoj inspiris konfidon, prenis sur sin liveri rikoltistojn je la prezo de du rubloj por desjatino kaj trompis t rompis Nikolaon Petroviˆ Petroviˆc en plej senkonscienca sen konscienca maniero; la propraj kamparaninoj postulis prezojn, neniam anta˘ ue ue a˘ uditajn, uditajn, kaj dume la grajnoj falis el la spikoj; samajn embarasojn oni havis kun la fojno, kaj la Kuratorejo de l’ orfoj subite postulis senprokrastan kaj kompletan pagon de la procentoj... “Mi ne hav havas plu fortojn!” fortojn!” pli ol un unu u fojon diris malespere malespere Nikolao Nikolao Petrovi troviˆˆc. c. “Mi ne povas povas ja mem pugnobatali pugnobatali,, la principoj principoj ne permesas permesas al mi alvoki la policon, kaj ili faros nenion sen timo pro la puno!” “Du calme, du calme” 38, diris en tiaj okazoj Pa˘ulo ulo Petroviˆc, c, sed li mem sulkigis la brovojn, murmuris kaj tordis la lipharojn. Bazarov restis flanke de ˆciuj ciuj ˆci ci “mizeroj”; “mizero j”; cetere, ne konvenis konvenis al li, kiel al gasto, gasto, sin miksi en fremdajn aferojn. aferojn. En la dua tago post sia reveno reveno en Marinon li rekomencis sia jn okupojn okupo jn je ranoj, rano j, infuzorioj, infuzorio j, hêmiaj êmiaj kombinaˆ kombinaˆoj, kaj estis estis tute absorbita absorbita per sia laboro. Arkadi Arkadio, o, kontr kontra˘ a˘ ue, opiniis sia devo, se ne helpi la patron, almena˘ u esprimi esprimi sian pretecon pretecon helpi lin. lin. Li pacience pacience a˘uskultis u skultis lin kaj foje donis ian konsilon, ne por ke oni ˆgin g in obeu, sed por montri montri sian bonan volon. volon. La terkulturaj terkulturaj aferoj ne estis por li antipati antipatiaj; aj; li eˆc kun plezuro revis pri agronomia agronomia agado, sed nun aliaj pensoj svarmis svarmis en lia kapo. Arkadio, Arkadio, je sia propra miro, senˆcese cese pensis p ensis pri Nikolsk Nikolskoje; oje; iam li nurr estus nu estus levin levinta ta la ˆsultrojn, sultrojn, se iu dirus dirus al li, ke li povus povus enui enui sub la sama sama tegmen tegmento to kun Bazaro Bazarov, v, kaj sub kia! — sub la gepatra gepatra tegmen tegmento; to; tamen li efektiv efektivee enuis enuis kaj io tiris tiris lin for. Li faris longajn longajn promenojn promenojn gis gîs laciˆgo, go, sed tio ne helpis. Parolante foje fo je kun la patro, pa tro, li eksciis, e ksciis, ke Nikolao Petroviˆc posedas kelke kelke da leteroj, sufiˆ ce ce interesaj, interesaj, skribitaj skribitaj iam de la patrino de sinjorino sinjorino Odincov Odincov al la mortinta patrino de Arkadio, kaj ne lasis lin trankvila, gis gîs li ricevis la leterojn. letero jn. Nikolao Petroviˆc estis devigita traserˆci ci dudek diversajn kofrojn kaj kestojn. Fariˆginte ginte posedanto pos edanto de ˆci ci tiuj t iuj duone ˆsiminta j paper pa peroo j, Arkadio, Ar kadio, 38

Trankvile, trankvile.

ˆ * Capitro

XXII *

113

trankviliˆgis, gis, kvaza˘ u trovin trovinte te celon, kiun li devis devis atingi. atingi. “Mi diras tion al vi amba˘ u”, u”, senˆcese ces e murmure mur muretis tis li, l i, “ald “ aldoni oniss ˆsi si mem! me m! Mi veturo vet uross al ˆsi, si, mi veturo vet uros, s, la diab diablo lo min min prenu prenu!” !” Sed li remem rememori oriss la last lastan an vizi viziton ton,, la malv malvarm arman an akcept akcepton, on, kaj lia timemo timemo superregis. superregis. Tamen la “kiu scias?” scias?” de la juneco, sekreta deziro provi provi sian feliˆcon, con, provi provi siajn fortojn kiel solulo, sen ies a jn protekto, fine venkis lin. Ne pasis ankora˘u dek tagoj de lia reveno Marinon, kaj li ree, sub la preteksto preteksto studi la organizon organizon de la dimanˆ dimanˆcaj caj lernejoj, trotis en la urbon kaj de tie al Nikolsk Nikolskoje. oje. Senˆ cese cese rapidigante rapidigante la veturigiston, veturigiston, li kuris tien kiel juna oficiro al batalo: timo, ˆgojo gojo kaj senpacienceco sufokis lin. “La ˆcefa cefa afero estas ne pensi”, ripetis li al si mem. Lia veturigisto estis brava brava homo; li haltis anta˘ u ˆciu ciu drinkejo kaj demandis: demandis: “unu guton?” a˘ u “ˆcu cu unu unu guton?” sed post unu guto li ne indulgis la ˆcevalojn. cevalojn. Fine, ekbrilis la alta tegmen tegmento to de la konata konata domo. domo. “Kion “Kion mi faras!” faras!” trakuri trakuriss tra lia kapo. kapo. “Sed mi ne povas reveni!” La ˆcevaltrio cevaltrio akorde kuris; la veturigisto kriis kaj fajfis. fa jfis. Jen la ponto jam ekbruis sub la hufoj kaj radoj, jen la aleo de la tonditaj abioj. . . Roza virina vesto briletas en la malhela verdaˆ verdaˆo, o, juna vizaˆ go rigardas de sub la malpeza malpeza franko franko de ombrel ombrelo. o. . . Li rekonis rekonis Katjan, Katjan, anka˘ anka˘ u ˆsi si rekon re konis is lin. Arkadio, ordonis haltigi la galopantajn ˆcevalojn, cevalojn, saltis el la kaleˆ kaleˆso so kaj proksimiˆgis gis al ˆsi. si. “Tio estas vi!” diris ˆsi si kaj malrapide malrapide ruˆ giˆ giˆgis. g is. “Ni “Ni iru al al mia fratino, frat ino, ˆsi si estas esta s ˆci ci tie, en la gardeno; gârdeno; estos agrable al ˆsi si revidi vin.” ˆ Katja kondukis Arkadion en la gardenon. ˆgardenon. Ci tiu ti u renkonto re nkonto ˆsajnis sa jnis al li bon bonaa ˆ tiel bone aranˆ anta˘ usigno; usigno; li ekˆgojis, gojis, kvaza˘ u revidinte parencinon. Cio giˆ giˆgis: gis: ˆ la kurbiˆgo neniu lakeo, nenia anonco. Ce go de la vojeto li ekvidis sinjorinon ˆ Odincov. Si staris kun la dorso turnita al li. A˘udinte udi nte paˆsojn, so jn, ˆsi si sin turnis tur nis.. Arkadio, ree konfuziˆgis, gis, sed ˆsiaj siaj unuaj vortoj tuj trankviligis lin. “Bonan tagon, forkurinto!” diris ˆsi si per sia egala, karesa voˆco co kaj iris renkonte al li, ridetante kaj fermetante la okulojn ka˘ uze de la suno kaj vento. “Kie vi trovis uze lin, Katja?” “Mi alportas al vi, Anna Sergeevna”, komencis li, “ion, kion vi ne atendis...” “Vi alportis vin mem; kio povas esti pli bona?”

PATROJ KAJ FILOJ

114

ˆ Capitro XXIII Akompaninte Arkadion al la kaleˆ kaleˆso so kun ironia kompato kaj kompreniginte al li, ke li bone divenas la veran celon de lia voko, Bazarov tute sin izolis: febro de laboro ekregis lin. Li ne disputis plu kun Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, tiom pli, ke tiu t iu en lia ˆceesto ceesto prenis tro aristokratajn aristokratajn manierojn kaj esprimis esprimis siajn opiniojn pli pli per sonoj sonoj ol per vortoj. vortoj. Nu Nurr un unuf ufoje oje Pa˘ ulo Petroviˆc komencis batalon batal on kontra˘ u la “nihilisto”, pri la rajtoj de la nobeloj de l’ Baltikaj provincoj, sed li mem subite haltis kaj diris kun malvarma ˆgentileco: gentileco: “Cete “C etere, re, ni ne povas povas komp kompren renii un unu u la alia alian; n; alme almena˘ na˘ u mi ne havas la honoron kompreni vin.” “Certe!” ekkriis ekkriis Bazarov. Bazarov. “La homo povas povas ˆcion cion kompreni: kiel vibras la etero kaj kio fariˆgas gas sur la suno; sed li absolute ne povas kompreni, kiel iu alie viˆsas sas la nazon nazo n ol li.” ˆ tio estas sprita?” rediris demande Pa˘ “Cu ulo ulo Petroviˆc kaj flankiris. flanki ris. Cetere, li iafoje petis permeson ˆceesti ceesti la eksperimentojn eksperimentojn de Bazarov Bazarov kaj foje li eˆc proksimigis p roksimigis sian parfumitan kaj zorge zo rge lavitan vizaˆ gon gon al la mikroskopo: li volis vidi, kiel diafana infuzorio glutas verdan polveron, kiel ˆgi gi turnas kaj returnas gin gîn per iaj rapidmovaj pugnetoj, kiuj estis fiksitaj en gia gîa gorˆgo. go. Multe pli ofte ol la l a frato fr ato vizitis Bazarovon Bazar ovon Nikolao Petroviˆc; c; li venus ˆciutage ciuta ge por “lerni”, kiel li nomis tion, sed la zorgoj pri la bieno vokis lin aliloken. Li ne genis gênis la junan esploranton de la naturo: li sidiˆ gis gis ie en angulo de l’ ˆcamcambro kaj rigardi rigardiss atente, atente, iafoje permesan permesante te al si singard singardan an demandon demandon.. Dum la tag- kaj vespermanˆgoj, goj, li penis direkti la interparolon al la fiziko, geologio a˘u hêmio, êmio , ˆcar car ˆciuj ciuj aliaj alia j problemo probl emoj, j, eˆc la agronomia agro nomia j, superflue sup erflue estas diri tion pri la politikaj — povis konduki se ne al akraj disputoj, almena˘ u al reciproka proka nekontentec nekontenteco. o. Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c divenis, divenis, ke la malamo de lia frato al Bazarov tute ne malgrandiˆ gis. gis. Negrav Negrava okazo, inter multaj multaj aliaj, konfirmis liajn supozo jn. La hôlero ôlero komencis sin montri en la regiono ka j eˆc forrabis du homojn de Marino. Marino. Nokte Nokte Pa˘ ulo ulo Petroviˆc havis sufiˆce ce fortan forta n atakon. Li suferis gis ˆgis la mateno, mat eno, sed ne serˆcis cis helpon helpo n en la arto de Bazarov. Renkontinte lin en la sekvinta tago, al la demando de Bazarov, kial li ne alvokis lin, Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, tute pala ankora˘ u, sed jam zorge kombita kaj razita, respondis: u, “Vi ja mem diris, kiel mi memoras, ke vi ne kredas je la medicino?” — Tiel

ˆ * Capitro

XXIII *

115

pasis pasis tagoj. Bazarov Bazarov laboris laboris persist persistee kaj malgaje. malgaje. . . sed estis estis en la domo de Nikolao Petroviˆ Petroviˆc estaˆ estaˆo, al kiu kvankam kvankam li ne malfermis sian koron, kun kiu tamen li volonte parolis. . . Tiu estaˆ estaˆo estis Feniˆcka. cka. Li renkontis ˆsin sin ordinare frumatene, en la gardeno gârdeno a˘ u en la korto; en ˆsian sian ˆcambron cambron li ne eniris, anka˘ u ˆsi si nur unu fojon proksimiˆ proksimiˆ gis g is al lia pordo por ˆ demandi, demandi, ˆcu cu oni povas povas bani Mitjan a˘ u ne? Si ne nur fidis al li, ne nur ne timis lin, ˆsi si eˆc sentis sin en lia ˆceesto ceest o pli libera libe ra kaj senˆgena, gena, ol kun Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c. c. Malfacile Malfacile estus diri, kia estis la ka˘ uzo uzo de tio, eble ˆsi senkonscie sentis sentis en Bazarov Bazarov foreston de ˆcio cio nobela, de ˆcio cio pli alta, kio allogas kaj timigas. Por ˆsiaj siaj okuloj okulo j li estis bonega b onega kuracisto kur acisto kaj simpla homo. Ne ˆgenata genata de lia ˆceesto, ceesto, ˆsi si sin okupis per p er sia infano, kaj foje, sentante sentante kapturnon kaj kapdoloron, ˆsi si akceptis de liaj manoj kuleron da medikamento. medikamento. En la ˆceesto ceesto de Nikolao Petroviˆ c ˆsi si ne estis tiel intima kun Bazarov; ˆsi si faris tion ne pro ruzo, ruzo, sed pro ia sento de konve konveneco neco.. Pa˘ ulon Petroviˆc ˆsi si timis nun pli forte ol iam a jn; de iom da tempo li komencis observi ˆsin sin kaj neatendite neatendite aperadis, kvaza˘ u li elkreskis el la tero post ˆsia sia dorso en sia angla kostumo, kun senmova penetrema rigardo kaj kun la mano j en e n la poˆsoj. soj. “Malvarmon li verˆsas sas sur min”, plendis Feniˆcka cka al Dunjaga, kaj la knabino responde al ˆsi si sopiris kaj pensis pensis pri alia “sensen “sensenta” ta” homo. Bazarov Bazarov,, tute ne suspekta suspektante nte tion, fariˆ gis la kruela tirano de ˆsia koro. Baza Ba zarov rov plaˆ pl aˆcis ci s al a l Feniˆ Fen iˆcka, cka, sed se d anka˘ an ka˘ u ˆsi si plaˆ pl aˆcis ci s al li. li . Eˆc lia li a viza vi zaˆgô ˆsangiˆ gîˆgis, gis, kiam li parolis al ˆsi: si: ˆsi si fariˆgis gis serena, preska˘ u bona, kaj kun lia ordinara senˆgeneco geneco kuniˆ gis gis ˆserca ser ca atentem ate ntemo. o. Feniˆcka cka plibeli plib eliˆ gis gîs kun ˆciu ciu tago. Ekzistas epoko en la vivo de la junaj virinoj, kiam ili subite komencas disvolviˆgi gi kaj ˆ kunhelpis tion, flori, kiel la someraj somera j rozoj; ro zoj; tia epoko ep oko venis por p or Feniˆ cka. cka. Cio eˆc la tiama julia varmego. En sia malpeza, blanka vesto, ˆsi si mem ˆsajnis sajn is pli blanka blanka kaj pli malpeza: la suno ne brunigis brunigis ˆsian sian vizaˆ gon, gon, kaj la varmego, kontra˘ u kiu ˆsi si ne povis sin ˆsirmi, sirmi, delikate ruˆgigis gigis ˆsiajn siajn vangojn ka j orelojn, orelo jn, kaj verˆsante sante dolˆcan can maldiligentec maldili gentecon on en ˆsian tutan korpon, korpo n, brilis kiel sopira ˆ dormemo en ˆsiaj siaj belaj bela j okuloj. Si apena˘ u povis paˆsi, si, kaj senˆcese cese sopiris sopir is kaj plendis plendis kun komik komika senforteco. senforteco. “Vi devus pli ofte vin bani”, bani” , diris d iris al ˆsi si Nikolao Petroviˆc. c. Li aranˆgis gis grandan, kovritan per tolo, banejon en tiu el la lagetoj, kiu ankora˘ u ne tute sekiˆ gis. gis. “Ah, Nikolao Petroviˆc! c! Anta˘u ol mi atingos la lageton, mi mortos, a˘u mi mortos sur la revena vojo. Ni ne havas ombron en la ˆgardeno.” gardeno.” “Jes, vere, vere, ni ne havas havas ombron”, ombron”, respondis Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c kaj frotis siajn brovojn. Foje, je la sepa horo matene, Bazarov, revenante de la promeno, trovis Feniˆckan ckan en la siringa siring a la˘ubo, ubo, kiu jam anta˘ u longe perdis la florojn, sed estis ˆ sidis sur la benko, kiel ordinare, kun blua tuko ankora˘ u densa kaj verda. Si sur la kapo; apud ˆsi si kuˆsis sis faske la ruˆgaj gaj kaj blankaj rozoj, ankora˘ u malsekaj

ˆ * Capitro

XXIII *

116

pro la roso. “Ah, E˘ ugeno ugeno Vasiliˆ asiliˆc!” c!” diris ˆsi si kaj levis iom la randon de la tuko, por p or ekrigardi ekrig ardi lin; ˆsia mano nudiˆgis gis gis ˆgis la kubuto. “Kion vi faras far as ˆci ci tie?” demandis Bazarov, sidigänte ante apud ˆsi, si, “bukedon?” “bukedo n?” “Jes, por ˆgin gin meti sur la tablon por la matenmanˆgo. go. Nikolao Nikol ao Petroviˆ Pet roviˆc amas ama s tion.” “Sed ne balda˘ u ankora˘ u oni matenmanˆ gos. Kia amaso da floroj!” gos. “Mi ilin deˆsiris siris nun, ˆcar car poste la varmego ne permesos eliri. Nur nun oni povas povas spiri. Mi tute malfortiˆ gis gis pro la varmego. varmego. Mi timas, ke mi malsaniˆ malsanigos.” gôs.” “Kia “Kia ideo! ideo! Permes Permesu u palpi palpi vian vian pulson. pulson.”” Bazaro Bazarov v prenis prenis ˆsian sian manon, manon, trovis la trankvile tra nkvile batantan arterion kaj ka j eˆc ne kalkulis batojn. “Vi vivos cent jarojn”, jaro jn”, diris li, ellasante ˆsian sian manon. “Ah, Dio min gardu!” ekkriis ˆsi. si. ˆ vi ne volas longe vivi?” “Kial? Cu “Cent jarojn! Mia avino vivis gis gîs okdek kvin jaro j: kia martirino mart irino ˆsi si estis! ˆ tio estas vivo?” Nigra, surda, ˆgiba gi ba,, ˆciam ci am tusa tu santa nta,, ˆsarˆ sa rˆgo go por si mem. Cu “Do pli bone estas esti juna?” “Certe!” “Sed kial? Diru al mi!” “Kial? “Kial? Jen mi nu nun n juna, juna, mi povas povas ˆcion cion fari; fari; mi iras, mi revenas, revenas, mi alportas alportas,, kion mi bezon b ezonas, as, neniun neniun mi devas devas peti pri helpo. helpo. . . Kion Kion plu?” “Kaj por mi estas indiferente, indiferente, ˆcu cu mi estas juna a˘ u maljuna.” “Kiel vi povas diri, ke tio estas indiferenta por vi? Tio ne estas ebla.” “Juˆgu gu vi mem, Feodosia Nikolavna; por kio servas al mi mia juneco? Mi vivas vivas sola, sola, senfami senfamilia lia.. . . ” “Tio dependas de vi.” “Vi eraras, tute ne de mi! Almena˘ u se iu ekkompatus min!” Feniˆcka cka kaˆ kaˆse se rigardis lin, sed diris nenion. “Kian libron vi havas havas tie?” demandis deman dis ˆsi post pos t momento. momento . “Tio estas scienca libro, malfacile komprenebla.” “Vi ˆciam ciam lernas? lerna s? Tio ne enuigas vin? Vi jam j am ˆcion cion scias, scias , ˆsajnas sa jnas al mi.” ˆ “Sajnas, ke ne. Provu vi legi ion en gi.” gî.” ˆ “Mi nenion komprenos tie. Cu gi gî estas rusa?” demandis Feniˆcka, cka, prenante per amba˘ u manoj la peze binditan volumon. “Kiel dika ˆgi gi estas!” “Rusa.” “Tute egale, mi nenion komprenos.” “Mi gin gîn ne donas, por ke vi kompren komprenu. u. Mi deziras deziras rigardi rigardi vin, kiam vi legos. La supro de via nazo tre agrable sin movas, kiam vi legas.” Feniˆcka, cka, kiu penis pe nis deˆcifri cif ri duo duonvoˆ nvoˆce ce ˆcapitr cap itron on “pri “pr i la kreozo kre ozoto” to”,, ekridi ekr idiss kaj ˆetis la libron. . . gi gî deglitis de la benko teren. “Plaˆ “Pl aˆcas cas al mi anka˘ ankau˘ via rido”, diris Bazarov. “Lasu!”

ˆ * Capitro

XXIII *

117

“Mi amas a˘ uskulti, kiam vi parolas. Kvaza˘ uskulti, u rivereto murmuretas.” Feniˆcka cka deturnis detu rnis la kapon. kapo n. “Kiel stranga stran ga vi estas!” es tas!” diris ˆsi, si, kaj ˆsiaj sia j fingro fin grojj glitis sur la floroj. “Por kio vi a˘uskultus uskultus min? Vi ja sendube parolis kun tiel saˆgaj gaj sinjorinoj.” “Eh, Feodosia Nikolavna! Nikolavna! Kredu al mi; ˆciuj ciuj saˆ gaj sinjorinoj en la mondo gaj ne valoras vian etan kubuton.” “Jen kion vi elpensis!” elp ensis!” murmuretis Feniˆ Feniˆcka cka kaj alpremis alpre mis la brakojn al si. Bazarov levis la libron de la tero. “Tio estas est as libro pri la medicino, kial vi ˆetas etas gin?” gîn?” ˆ vi scias “Pri la medicino?” medicino?” ripetis Feniˆ Feniˆcka cka kaj sin turnis al li. “Cu scias?? De la tempo, kiam vi donis al mi la gutojn, ˆcu cu vi memoras? memoras? kiel bone dormas Mitja! Mi ne scias, kiel danki vin; vere, vi estas tiel bona.” ˆ “Gustadire Gustadi re ˆciu ciu kuracisto kuracisto devus esti pagata”, diris Bazarov kun rideto. “La kuracistoj, vi mem scias tion, estas profitamaj homoj.” Feniˆcka cka levis al Bazarov siajn okulojn, okulo jn, kiuj ˆsajnis sajn is ankora˘ u pli malhelaj ˆ ne pro la blanketa blanketa rebrilo, kiu falis sur la supran parton de ˆsia sia vizaˆ go. go. Si scii sc iis, s, ˆcu cu li ˆserc se rcas as,, au˘ ne. “Se vi deziras, ni kun plezuro. plezuro. . . Mi devos min min turni al Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c. c. . . ” “Vi pensas, pen sas, ke mi volas monon?” interrompis ˆsin sin Bazarov. “Ne, mi volas de vi ne monon.” “Kion do?” demandis deman dis Feniˆcka. cka. “Kion?” ripetis Bazarov. “Divenu!” “Mi ne estas divenema!” “Do mi diros tion al vi; mi deziras. . . unu el ˆci ci tiuj rozoj.” rozo j.” Feniˆcka cka ree ekridis ekrid is kaj eˆc brubatis bruba tis la mano jn, tiel ridinda ridin da ˆsajnis sa jnis al ˆsi la ˆ deziro de Bazarov. Si ridis kaj samtempe samtempe sentis sentis sin flatita. flatita. Bazarov Bazarov fikse fikse riga ri gard rdis is ˆsin. sin . “Volonte, “Volonte, volonte”, diris ˆsi si fine kaj sin klininte al la benko, komencis elekti rozon. “Kian vi deziras, ruˆ gan g an a˘ u blankan?” “Ruˆgan, gan, kaj ne tro grandan.” ˆ sin rektigis. Si “Jen prenu”, diris ˆsi, si, sed tuj retiris ret iris la etenditan manon, mordis la lipo jn, ekrigardis la eniron en la la˘ ubon ubon kaj atente a˘ uskultis. uskultis. “Kio?” demandis Bazarov. “Nikolao Petroviˆc?” c?” “Ne. “Ne. . . Li forv forvetur eturis is al la kamp kampaj aj labor laboroj. oj. . . cete cetere re mi ne timas timas lin. lin. . . sed sed ˆ niss al mi. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc. c. . . Sajni Saj mi. . . ” “Kio?” ˆ jnis al mi, ke li paˆsas “Sajnis Sa sas ˆci ci tie. tie . Ne. . . estas neniu. Prenu.” Feniˆcka cka donis la rozon al Bazarov. “Kial vi timas Pa˘ ulon ul on Petrov Pet roviˆ iˆc?” c? ” “Li ˆciam ciam timigas min. Li ne parolas al mi, ne, sed rigardas iel strange. Anta˘ ue ue vi ˆciam ciam disputis kun li. Mi ne sciis, pri kio vi disputas, sed mi vidis,

ˆ * Capitro

XXIII *

118

ke vi turni turniss lin tiel, tiel, kaj tiel. tiel. . . ” Feniˆcka cka montris per la manoj mano j kiel, la˘ u ˆsia opinio, Bazarov turnis Pa˘ ulon ulon Pet Pe trovi ro viˆˆc. c. Bazarov ekridetis. “Kaj “Ka j se li estus venkanta venkanta min”, demandis li, “ˆcu cu vi defendus min?” ˆ “Cu mi povus vin defendi? Sed kontra˘u vi ne facila estas la afero.” “Vi pensas? pensas? Mi konas konas manon, manon, kiu povus povus renve renversi rsi min per un unu u fing fingro, ro, se gi ˆgi dezirus.” “Kiu estas ˆci ci tiu mano?” mano? ” “Vi ne scias tion, tion, vere? vere? Flaru, Flaru, kiel bele odoras la rozo, rozo, kiun kiun vi donis al mi.” Feniˆcka cka etendis etend is la kolon kaj proksimigis la vizaˆ gon g on al la floro. floro. . . La tuk tuko degliti deglitiss de ˆsia kapo sur la dorson; dorson; ekbrili ekbriliss amaso amaso da nigraj, nigraj, iom senordaj senordaj haroj. “Atendu, mi volas flari kun vi”, diris Bazarov, sin klinis kaj forte fo rte kisis ˆsin je la malferm malfermitaj itaj lipoj. ˆ Si ektremis, apogis amba˘ u manojn sur lia brusto, sed ˆsi si apogis ilin malforte, kaj li povis ripeti kaj da˘urigi urigi sian kison. Seka tuso eksonis post la siringoj. siringo j. Feniˆcka cka fulmrapide sin forˆsovis sovis al la alia alia ekstremo ekstremo de la benko. benko. Aperis Aperis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ c, c, iom sin klinis, diris kun ia kolera malgajeco: malgaj eco: “Vi estas ˆci ci tie”, kaj foriris. Feniˆcka cka tuj tu j kunigis ˆciujn ciujn rozojn kaj eliris el la la˘ u bo. “P ubo. “Pek ekoo esta estass de via flank flanko, E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc”, c” , murmuretis murmureti s ˆsi, si, forirante. forir ante. Sincera Since ra riproˆco co estis a˘ udeb ud ebla la en ˆsia si a voˆco. co . Bazarov rememoris la alian similan scenon, scenon , kaj li eksentis honton, eˆc malestimon, al si mem. Sed li tuj skuis la kapon, ironie gratulis al si “la imiton de Seladono”, kaj revenis en sian ˆcambron. cambron. Pa˘ ulo ulo Petroviˆc forlasis forla sis la gardenon gârdenon kaj malrapide paˆsante, sante, atingis la arbaron. Li restis tie sufiˆce ce longe kaj kiam li revenis por p or la matenmanˆ maten manˆ go, go, Nikolao Petroviˆ Petroviˆc kun maltrankvilo demandis lin, ˆcu cu li estas sana: tiel malhela estis lia vizaˆgo. go. “Vi scias, scias, ke iafoje mi hav havas disfluon disfluon de la galo”, galo”, trankvi trankvile le respondi respondiss Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c.

PATROJ KAJ FILOJ

119

ˆ Capitro XXIV Post du horoj li frapis sur la pordo de Bazarov. “Mi devas peti vian pardonon, ke mi malhelpas viajn sciencajn okupojn”, komencis li, sidiˆgante gante sur seˆgo go apud la fenestro, kaj apogis amba˘ u manojn sur bela bastono kun ebura tenilo (ordinare li iris sen bastono): “sed mi estas devigi devigita ta peti de vi kelk kelkee da minutoj minutoj de via tempo. tempo. . . ne pli multe.” multe.” “Mia tuta tempo estas al via dispono”, respondis Bazarov, ˆce ce kiu io trakuris sur la vizaˆgo, go, tuj kiam Pa˘ ulo ulo Petroviˆc trapasis la sojlon de la pordo. “Sufiˆcas cas por p or mi kvin minutoj. Mi venis por prezenti al vi unu demandon.” “Demandon? Pri kio?” “Volu kompleze a˘ uskulti min. En la komenco de via restado en la domo uskulti de mia frato, kiam mi ankora˘u ne rifutis al mi la plezuron diskuti kun vi, mi a˘udis udis viajn opiniojn pri multaj temoj; sed, kiel mi memoras, nek inter ni, nek en mia ˆceesto ceesto iam naskiˆ gis diskuto pri la dueloj, pri la dueloj ˆgenerale. gis generale. Permesu demandi vin, kia estas via opinio pri ili?” Bazarov, kiu leviˆgis gis renkonte al Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, sidiˆ sid iˆgis g is sur la rando de seˆgo go kaj krucis la brakojn. “Jen mia opinio”, diris li, “de la teoria vidpunkto la duelo estas sensencaˆ sencaˆo; o; sed de la praktik prakt ikaa vidpunkto vidpunkt o — tio estas est as alia afero.” “Tio estas, vi volas diri, se mi bone komprenas vin, ke kia ajn estus via teoria opinio pri la duelo, en la praktiko vi ne permesus vin ofendi sen postuli kontentigon.” “Vi plene divenis mian penson.” “Tre “T re bone. bone. Mi gojas gôjas a˘ u di tion udi tion de vi. vi. Viaj Viaj vortoj ortoj liber liberig igas as min de mia mia nescio...” “De via necerteco, vi volas diri.” “Ne grave; mi uzas tian esprimon, por ke vi komprenu min; mi ne estas. . . seminar seminaria ia rato. rato. Viaj vortoj vortoj liberigas liberigas min min de malˆ malgoja gôja neceso. Mi decidis dueli kun vi.” Bazarov Bazarov larˆ ge ge malfermis la okulojn. “Kun mi?” “Nepre kun vi.”

ˆ * Capitro

XXIV *

120

“Kia “Kial? l? Perm Permes esu u deman demandi di vin. vin. . . ” “Mi povus klarigi al vi la ka˘ uzon”, uzon”, komencis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc. c. “Sed mi preferas silenti pri ˆgi. g i. La˘ u mia gusto vi estas superflua tie ˆci; ci; mi ne povas povas trankvile trankvile vidi vin, mi vin malestimas, malestimas, kaj se tio ne sufiˆcas cas al vi. . . ” La okuloj de Pa˘ ulo ulo Petroviˆc ekbrilis. . . anka˘ u tiuj de Bazarov ekflamis. “Tre “T re bone”, bone”, respon respondi diss li. li. “Pluaj “Pluaj klari klarigoj goj estas estas superflu superfluaj. aj. Vin Vin ataki atakiss subita kaprico kaprico provi sur mi vian kav kavaliran ardecon. Mi povus rifuzi al vi la plezu plezuron ron,, sed se vi deziras deziras.. . . ” “Mi kore dankas vin”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, “Mi do povas nun esperi, esp eri, ke vi akceptos mian provokon kaj ne devigos min uzi superfortajn rimedojn.” “Tio estas, sen alegorio j, ˆci ci tiun bastonon?” basto non?” kun malvarma sango responresp ondis Bazaro Bazarov. v. “Vi estas estas tute prav prava. Vi tute ne bezonas bezonas ofendi min. min. Cetere, Cetere, tio ne estus tute sendanˆ gera. gera. Vi povas povas resti resti ˆgentilhomo. gentilhomo. Mi akceptas akceptas vian provokon kiel ˆgentilhomo.” gentilhomo.” “Perfekte”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kaj starigis la bastonon en angulo. “Restas diri kelke da vortoj vorto j pri la kondiˆcoj coj de nia duelo, sed anta˘ ue mi dezirus ekscii, ˆcu cu vi opinias formale necesa ˆsajnigi sajn igi malpacan disputon, kiu povas esti preteksto al mia provoko?” “Ne, ni lasu la formal f ormalaaˆojn.” o jn.” “Tia estas anka˘ u mia opinio. opinio. Superflue anka˘ anka˘ u estas funde esplori la verajn ˆ tio ne sufiˆcas?” ka˘ uzojn de nia konflikto. Ni malamas unu la alian. Cu uzojn cas ?” ˆ tio “Cu t io ne sufiˆcas?” cas?” ripetis ironie Bazarov. “Kio koncernas la kondiˆ cojn co jn de d e la duelo, ˆcar car ni ne havos sekundantojn. sekundanto jn. . . kie ni povus preni ilin?” “Efektive, kie ni povus preni ilin?” “Mi havas la honoron proponi al vi jenon: la duelo havos lokon morga˘u matene, je la sesa horo ekzemple, post la arbaro, je pistoletoj; la bariero je dek paˆ paˆsoj. soj. . . ” “Je dek paˆsoj? soj? bone; tio estas interspaco, sufiˆca ca por nia malamo.” “Ok, se vi deziras?” “Bone, kial ne?” “Ni pafos dufoje; dufo je; por ˆcia cia okazo ˆciu ciu el ni metos en sian poˆson son leteron, en kiu li mem kulpigos sin pri sia morto.” “Kun “Kun tio tio mi ne tute tute konsen onsentas tas”, ”, respon respondi diss Bazar Bazarov ov.. “Tio “Tio tro simila similass francan romanon, tio ne ˆsajnos saj nos versimila.” “Eble. “Eble. Tamen amen vi konsent konsentu, u, ke ne estas estas agrable agrable esti suspektata suspektata je mortmortigo?” “Mi konsentas. Sed ekzistas rimedo por p or eviti ˆci ci tiun malagrablan akuzon. akuzo n. Ni ne havos sekundantojn, sed ni povas havi atestanton.” “Nome kiun? permesu demandi vin.” “Petron.” “Kiun Petron?” Petron?”

ˆ * Capitro

XXIV *

121

“La “La lak lakeon eon de via via frat frato. o. Li esta estass homo homo,, star staran anta ta sur sur la niv nivelo elo de la moderna progreso, kaj plenumos sian rolon kun la tuta “comme il faut” 39, necesa en tiaj okazoj.” ˆ jnas al mi, ke vi ˆsercas, “Sajnas Sa sercas, estimata sinjoro.” “Tute “T ute ne. Konsid Konsiderin erinte te mian proponon, proponon, vi venos venos al la konkl konkludo, udo, ke gi gî estas plena de prudento prudento kaj simpleco. simpleco. Oni ne povas povas kaˆsi si alenon en sako, sako, kaj mi prenas sur min prepari lin konforme al la cirkonstanco kaj alkonduki lin al la kampo de la batalo.” “Vi da˘ urigas urigas la ˆsercon”, sercon”, diris Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, leviˆ lev iˆgante gante de la seˆgo. g o. “Sed post la afabla preteco, kiun vi ˆus us montris, mi ne havas havas la rajton fari malfaˆ vi posedas pistoletojn?” cilaˆojn. o jn. . . Do ˆcio cio estas aranˆ arangita... gîta... Cu “Por kio mi havus ilin, Pa˘ulo ulo Petroviˆc, c, mi m i ne n e estas e stas militisto.” militis to.” “En tia okazo mi proponas al vi miajn. Vi povas kredi al mi, ke jam dum kvin jaroj mi ne uzis ilin.” “Jen “Je n tran t rankvil kviliga iga novaˆ novaˆo.” o. ” Pa˘ ulo ulo Petroviˆc prenis sian bastonon. baston on. . . “Nun, estimata sinjoro, restas nur danki vin kaj vin lasi al viaj okupoj. Mi havas la honoron adia˘ ui ui vin.” ˆ “Gis agrabla revido, mia estimata sinjoro”, diris Bazarov, akompanante la gaston al la pordo. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c eliris eliris kaj Bazarov Bazarov staris momenton momenton anta˘ u la pordo kaj subi subite te ekkrii ekkriis: s: “La diabl diabloo min min pren prenu! Kiel Kiel bele kaj kiel malsaˆ malsaˆ ge! g e! Kian ian komedion ni ludis! Instruitaj hundoj tiel dancas sur la postaj piedoj. Sed ne eble estis estis rifuzi; alie lili ekbatus min min kaj kaj tiam. . . (Bazarov (Bazarov paliˆ gis gis ˆce ce ˆci ci tiu penso pe nso;; lia tuta fiereco eksplodis) eksplodis).. Tiam Tiam mi sufokus sufokus lin, lin, kiel kiel katidon. atidon.”” Li revenis revenis al sia mikroskopo, sed lia koro estis ekscitita, kaj la trankvileco, necesa por la observ observoj, oj, malaperi malaperis. s. Li vidis nin hodia˘ u — pensis li — sed ˆcu cu li volas volas esti ˆ defendanto de l’ frato? Cetere, tiom da krio pro unu kiso? Ci tie estas est as kaˆsita sit a ˆ li mem amas ˆsin? io alia. Cu sin? Kompreneble, Kompreneble, li amas; tio estas klara, kiel la tago. “Kia impliko! Malbela afero!” diris li fine, “malbela, de kiu ajn flanko oni gin gîn rigardas. Unue, oni devos submeti submet i sian frunton al la kuglo j kaj en e n ˆciu ciu okazo okazo forveturi; forveturi; poste. . . Arkadio. Arkadio. . . kaj la bonulo Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c. c. Malbela, malbela afero.” La tago pasis ankora˘ u pli trankvile trankvile kaj malrapide malrapide ol ordinare. Feniˆ cka cka kvaza˘ u malaperis de la mondo; ˆsi si sidis en sia ˆcambro, cambro, kiel muso en e n sia truo. Nikolao Petroviˆc havis embarasitan e mbarasitan mienon. Oni sciigis al li, ke en lia tritiko, sur sur kiu kiu li fondis fondis grandajn grandajn esperojn, esperojn, aperis aperis lolo. lolo. Pa˘ ulo Petroviˆc premegis preme gis ˆciujn, ciujn , eˆc Prokofiˆcon, con, per sia glacia afableco. afable co. Bazarov Bazar ov komencis kome ncis skribi leteron leter on al sia patro, patr o, sed disˆsiris siris gin gîn kaj ˆetis etis sub la tablon. Se mi mortos, ili ekscios, pensi pensiss li; li; sed sed mi ne morto mortos. s. Ne, Ne, ankora ankora˘ u˘ longe longe mi vagos vagos en la mondo. mondo. Li 39

kiel decas.

ˆ * Capitro

XXIV *

122

ordonis al Petro, ke li venu al li en la morga˘ ua ua tago, tag o, ˆce ce la tagiˆ tag iˆgo, go, por po r tre grava afero; Petro imagis, ke li volas preni lin kun si Peterburgon. Bazarov kuˆsiˆ siˆ gis gis malfrue, la tutan nokton turmentis lin strangaj sonˆgoj. g oj. . . Sinj Sinjori orino no Odinco Odincov v rondiris anta˘ u li, ˆsi si estis samtempe lia patrino, ˆsin sekvis katino kun nigraj nigra j etaj eta j lipharoj, lipharo j, tiu katino estis Feniˆcka; cka; Pa˘ Paulo u˘lo Petroviˆ c aperis en la formo de granda arbaro, kaj tamen li devis dueli kontra˘ u li. Petro vekis lin je la kvara horo; li tuj sin vestis kaj eliris kun li. La mateno estis bela b ela kaj freˆ freˆsa; sa; malgrandaj, malgrandaj, multkol multkoloraj oraj nubetoj kovris kovris kvaza˘ u per siaj viloj viloj la hele hele bluan bluan ˆcielon; cielon; eta roso tremis tremis sur la folioj folioj kaj herboj, arˆ gente gente brilis sur la araneaj retoj; la malseka, malseka, malhela malhela tero, ˆsajne, sajne, ankora˘ u konservis postesignojn de la matenruˆ go; go; de la tuta ˆcielo cielo la ala˘ udoj udoj verˆ verˆsis sis siajn kantojn. Bazarov Bazarov atingis la arbaron, sidiˆ gis gis en la ombro ˆce ce gia gîa rando kaj nur tiam sciigis al Petro, kian servon li atendas de li. La civilizitan lakeon ekregis morta timo; sed Bazarov trankviligis lin per la certigo, ke li devos fari nenion pli, ol stari flanke kaj rigardi de malproksime, kaj ke li submetas sin al neniu respondeco. “Sed pripensu”, aldonis li, “kian “kian gravan gravan rolon vi ludos!” Petro disetendis la manojn, mallevis la kapon kaj kun verda vizaˆgo go sin apogis sur betulo. La vojo de Marino arke ˆcirka˘ cirka˘ uis la arbaron; subtila subtila polvo kuˆ kuˆsis sis sur gi, gî, ankora˘ u de la hiera˘ ua ua tago ne tuˆ tuˆsita sita de rado a˘ u piedo. piedo. Bazar Bazarov ov nev nevole ole direktis direk tis sian rigardon rigar don sur ˆci ci tiun vojon, voj on, deˆsiris siris kaj mordis herbon herb on kaj senˆcese cese ripetis al si: “Kia sensencaˆ sensencaˆo!” La matena malvarmeto malvarmeto devigis lin kelke kelke da fojoj ektremi ektremi.. . . Petro Petro malgaje ekrigard ekrigardis is lin, sed Bazarov Bazarov nur nur ekridetis ekridetis:: li ne timis. ˆ alaj paˆ Cevalaj Cev paˆsoj soj eksoni eksoniss sur la vojo. . . Kampara Kamparano no aperis aperis de post la arboj. Li pelis anta˘ u si du ˆcevalojn, cevalojn, kies piedoj piedo j estis ligitaj, kaj preterpasante preter pasante Bazarovon, iel strange stran ge ekrigardis ekriga rdis lin, ne demetante deme tante la ˆcapon, capon, kio konfuzis Petron kiel malbona anta˘ usigno. usigno. Jen anka˘ anka˘ u li frue leviˆgis, gis, pensis Bazarov, sed almena˘ u por utila afero; kaj ni? ˆ “Sajnas, ke la sinjoro venas”, subite murmuretis Petro. Bazarov levis la kapon kaj ekvidis Pa˘ ulon ulon Petroviˆ Petroviˆc. c. En malpeza jako el kvadratita kvadratit a ˆstofo stofo kaj en e n pantalono pa ntalono blanka kiel kie l neˆ go, go, li rapide r apide paˆsis sis sur la vo jo; sub la brako li portis kesteton, ˆcirka˘ cirka˘ uvolvitan per verda drapo. uvolvitan “Pardonu, “Pardonu, ˆsajnas, sajnas, ke mi devigis vin atendi”, atendi”, diris li, salutante salutante unue Bazarovon kaj poste p oste Petron, en kiu li en tiu ˆci ci momento estimis ion kvaza˘ kvaza˘ u sekundanton. “Mi ne volis veki mian lakeon.” “Ne grave”, respondis Bazarov: “anka˘ u ni ˆus venis.” veni s.” “Tiom pli bone!” Pattio Petroviˆ Petroviˆc ˆcirka˘ cirka˘ urigard urigardis. is. “Oni vida vidass neniun, neniun, neniu neniu malhelpos malhelpos nin. . . Ni povas povas komenci komenci?” ?” “Ni komencu.” “Novajn klarigojn, mi supozas, vi ne postulas?” “Mi ne postulas.”

ˆ * Capitro

XXIV *

123

ˆ vi volas “Cu vola s ˆsarˆ sar gi?” gî?” demandi demandiss Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, elprenante la pistoletojn pistoleto jn el la kesteto. “Ne; “N e; ˆsarˆ sa rˆgu g u vi mem, mem, kaj mi mezur mezuros os la paˆ paˆsojn. s ojn. Mi hav havas pli pli longaj longajn n krurojn”, aldonis Bazarov kun rideto. “Unu, du, tri.” “E˘ugeno ugeno Vasiliˆ asiliˆc”, c”, malfacile malfacile balbutis balbutis Petro (li tremis, kvaza˘ kvaza˘ u li havus febron); “Faru, kion vi volas, sed mi foriros.” “Kvar...kvin...” “Malproksimiˆgu, gu, amiko, amiko, malproksimiˆ malproksimiˆ gu gu iom. Vi pov p ovas as eˆc stariˆ gi g i post arbo kaj ˆstopi stopi al vi la orelojn, sed ne kovru kovru la okulojn. okulojn. Se iu falos, alkuru alkuru li lin n levi levi.. . . Ses. Ses. . . sep. sep. . . ok. ok. . . ” Baza Bazaro rov v halt haltis is.. “Sufi “Sufiˆˆce?” c e?” dema demand ndis is li, li, sin sin turnante al Pa˘ ulo ulo Petroviˆc: c: “eble ankora˘ ankorau˘ du paˆsojn? so jn?”” “Kiel vi volas”, respondis Pa˘ulo ulo Petroviˆc, c, enigante e nigante la duan d uan kuglon. kuglo n. “Bone, “Bone, ni aldon aldonu u ankora˘ ankora˘ u du paˆsojn.” sojn.” Bazaro Bazarov v faris faris per la pinto pinto de l’ ˆsuo suo streko strekon n sur la tero. tero. “Jen “Jen la bariero. bariero. Sed kiom kiom da paˆ paˆsoj soj ˆciu ciu el ni devas malproksimiˆgi gi de la bariero? Tio estas anka˘ u grava. Hiera˘ u ni tion ne diskutis.” “Dek, mi supozas”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, donante d onante al Bazarov B azarov amba˘ u pistoletojn. “ Volu kompleze elekti.” “Mi faros al vi la komplez komplezon. on. Sed konsen konsentu, tu, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc, c, ke nia duelo estas eksterordinara gis gîs ridindeco ridindeco.. Vi rigardu rigardu nu nurr la fizionomio fizionomion n de nia sekundanto.” “Vi da˘ urigas urigas la ˆsercojn”, serco jn”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc. c. “Mi ne neas la strangecon de nia duelo, sed mi opinias mia devo averti vin, ke mi intencas dueli serioze. A bon etendeur, salut! 40” “Oh, mi ne dubas, ke ni decidiˆgis gis ekstermi unu la alian; sed kial ne ridi 41 iom kaj ne kunigi utile dulci ? Vi vidas: vi al mi france, kaj mi al vi latine.” “Mi duelos serioze”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kaj iris sur sian lokon. Bazarov, siaflanke, kalkulis kalkulis dek paˆsojn so jn de la bariero b ariero kaj haltis. “Vi estas preta?” demandis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. “Perfekte.” “Anta˘ uen!” uen!” Bazarov malrapide iris anta˘ uen uen kaj Pa˘ ulo ulo Petroviˆc faris f aris la samon, samon , metinte la maldek maldekstra stran n manon manon en la poˆ poˆson, son, kaj iom post iom levis la tubon de la pist pistol oleto eto.. . . Li celas celas rekte rekte en mian mian nazon, nazon, pensi pensiss Bazar Bazarov ov,, kaj kiel kiel zorge zorge li fermetas la okulon, rabisto! Tamen tio ne estas agrabla sento. “Mi rigardos la ˆceno ce non n de lia p oˆshor sh orlo loˆ go”,. gô”,. . . Io akre ekzumis eˆc la orelo de Bazarov kaj en la sama moment momentoo eksonis eksonis pafo. Mi a˘ udis, do mi ne estas trafita, li havis la udis, tempon ekpensi. Li faris ankora˘ u unu paˆson son kaj ka j ne celante premis prem is la risorto r isorton. n. 40 41

Al bona a˘ udanto udanto saluton! La utilon kun la dolˆco. co.

ˆ * Capitro

XXIV *

124

Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc iom ektremis kaj kaptis sian tibion per la mano. Sango fluetis sur lia blanka pantalono. Bazarov ˆetis etis flanken la pistoleton kaj proksimiˆ gis gis al sia kontra˘uulo. uulo. “Vi estas vundita?” demandis li. “Vi havis la rajton alvoki min ˆgis gis la bariero”, diris Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, “kaj “ka j la vundo vundo estas bagatel bagatela. a. La˘ u la interkonsento ˆciu ciu el ni havas havas ankora˘ u unu pafon.” “Ne, pardonu, ni lasu ˆgin gin por alia okazo”, respondis Bazarov kaj subtenis Pa˘ ulon ulon Petroviˆ Petroviˆc, c, kiu komencis paliˆ gi. g i. “Nun “Nun mi ne estas estas plu plu duela duelant nto, o, sed sed kuracisto, kaj anta˘ u ˆcio cio mi devas devas esplori la vundon. Petro, venu venu ˆci ci tien, Petro! Kie vi kaˆ kaˆsis sis vin?” ˆ ˆci “Cio ci estas bagatelo. . . Nenies helpon mi bezonas”, diris Pa˘ ulo ul o Petr Pe trov oviˆ iˆc, c, apartiga apartigante nte la vortojn vortojn,, “kaj “kaj ni. . . devas. devas. . . ree. . . ” Li voli voliss ektiri ektiri sian sian liphar lipharon, on, sed lia mano malfortiˆgis, gis, la okuloj vualiˆgis gis kaj li perdis la konscion. “Jen “Jen surprizo! surprizo! Sveno! Sveno! Pro kio!” kio!” nevole nevole ekkrii ekkriiss Bazarov, Bazarov, mallev mallevante ante la vunditon sur la herb on. “Ni rigardu, kio estas?” esta s?” Li prenis sian naztukon, viˆ viˆsis sis la sangon, sango n, palpis ˆcirka˘ cirka˘ u la vundo. . . La osto estas estas sendifek sendifekta ta — murmuri murmuriss li tra la dentoj — la kuglo eniˆ gis ne profunde, nur unu muskolo, vastus externus, gis externus, estas tuˆsita. sita. Post tri sema jnoj jno j li povos p ovos danci!. . . “T “Tamen amen li svenis! Ah, ˆci ci tiuj nervaj homoj! Kiel maldika estas lia ha˘uto.” uto.” “Mortigita?” eksonis post p ost lia dorso la tremanta voˆco co de Petro. Bazarov sin turnis. “Iru, alportu akvon plej rapide, amiko, li vivos pli longe ol ni.” Sed la perfektigita perfektigita servisto, servisto, ˆsajne, ne komprenis komprenis liajn lia jn vortojn kaj restis senmov senmova. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c iom post p ost iom malfermis malfermis la okulojn. “Li agonias!” agonias!” murmuretis Petro kaj faris la signon de l’ kruco. “Vi estas estas prav prava. . . Kia malsa malsaˆga gâ fizionomio!” diris la vundita gentilhomo, gêntilhomo, penante rideti. “Kuru, alportu akvon, mil diabloj!” ekkriis Bazarov. “Tio estas superflua. Tio estis momenta momenta vertige 42. . . Helpu Helpu min min sidiˆ sidiˆ gi...jen g i...jen tiel. . . Sufiˆcas cas bandaˆ gi gi ˆci ci tiun grataˆ grataˆon per io a jn, kaj mi piede iros hejmen, a˘u oni povas povas sendi por mi kale kaleˆseton. seton. Duelo, Duelo, permesu permesu diri diri tion al vi, ne ripetiˆ gas. g as. Vi kondu konduti tiss noble. noble. . . hodia˘ hodia˘ u, u, hodia˘ u, u, notu tion.” “Pri la tempo pasinta senutile estas rememori”, respondis Bazarov, “kaj kio koncernas la estontan, pri ˆgi gi anka˘ u superflue estus zorgi, ˆcar car mi intencas senprokraste prepari mia jn pakaˆ pakaˆojn. ojn . Permesu, mi nur bandaˆ gos gos vian piedon; via vundo ne estas danˆgera, gera, tamen oni devas haltigi la sangon. Sed anta˘ u ˆcio mi devas rekonsc reko nsciigi iigi ˆci ci tiun tiu n esta est aˆon.” on .” Bazarov skuis Petron je la kolumo kaj sendis lin venigi kaleˆ kaleˆseton. seton. 42

kapturniˆgo. go.

ˆ * Capitro

XXIV *

125

“Ne timigu mian fraton”, diris al li Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, “nenion raportu al li.” Petro ekkuris galope; atendante lian revenon, amba˘ u kontra˘ uuloj uuloj sidis la tero kaj silentis. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc penis ne rigardi Bazarovon; li ne volis pacifi kun li; li hontis pro sia flamemo, pro sia malsukceso, hontis pro la tuta afero, kvankam li sentis, ke ˆgi gi ne povis finigi pli feliˆce. ce. Almena˘ Almena˘ u li liberigos nin de sia persono, konsolis li sin mem, anka˘u tio estas ˆsajno. sajno . La silento da˘ uris, uris, ˆ peza kaj malagrabl malagrabla. a. Amba˘ Amba˘ u kontra˘ uuloj uuloj estis embarasitaj. Ciu el ili estis certa, ke la alia komprenas lin. Por amikoj tia konscio estas agrabla kaj tre malagrabla por malamikoj, precipe kiam oni povas nek klarigi la aferon, nek disiri. ˆ ne tro forte mi bandaˆ “Cu gis vian piedon!” demandis fine Bazarov. gis “Ne, tute ne”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆc kaj post p ost momento mom ento aldonis: aldo nis: “Mian fraton ne eble estos trompi, ni devas diri al li, ke ni malpaciˆgis gis ka˘ uze u ze de politika problemo.” “Tre “T re bone”, respondis Bazarov. “Vi pov p ovas as diri, ke mi insultis insultis ˆciujn ciujn anglomenojn.” “Perfekte. “Perfekte. Kion pensas pri ni, ni, la˘ u via opinio, op inio, ˆci ci tiu homo?” ho mo?” da˘ urigis urigis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, montrante la saman kamparanon, kiu kelke kelke da minutoj anta˘ u la duelo pelis p elis preter Bazarov la ˆcevalojn, cevalojn, kaj revenante sur la sama vojo, rimarkis la sinjoro sinjo rojn, jn, demetis de metis la ˆcapon capon kaj flankiris. “Kiu “Kiu povas povas scii!” scii!” respondi respondiss Bazaro Bazarov, v, “plej “plej kredebl kredeblee li pensas pensas pri nenio. La rusa kamparano estas la sama mistera nekonato, pri kiu tiel multe skribis sinjorino Radcliffe. Kiu povas kompreni lin! Li mem sin ne komprenas.” “Jen “Jen kia estas via opinio! opinio!”” komen komencis cis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc kaj subite ekkriis: “Rigardu, kian malsaˆgaˆ gaˆon faris via Petro! Mia frato galopas galop as tien ˆci!” ci!” Bazarov Bazarov sin deturnis kaj kaj ekvidis ekvidis la palan vizaˆ gon gon de Nikola N ikolaoo Petroviˆ Pet roviˆc, c, kiu k iu sidis en la kaleˆseto. seto. Li desaltis, desa ltis, anta˘ antau˘ ol la ˆcevaloj cevalo j haltis, haltis , kaj sin ˆetis etis al la frato. “Kion tio signifas?” signifas?” diris li per tremanta tremanta voˆ voˆco. co. “Vasili “Vasiliˆˆc, c, pro Dio, kio okazis!” “Nenio”, respondis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ c, c, “tute senbezone oni maltrankviligis vin. Mi iom malpaciˆgis gis kun sinjoro Bazarov, kaj mi estas iom punita.” “Sed la motivo?” “Kiel klarigi klarigi tion al vi? Sinjoro Bazarov Bazarov nerespekte diris diris ion pri sir Robert Peel . Mi rapidas aldoni, ke en la tuta afero mi sola estas kulpa, kaj ke sinjoro Bazarov kondutis plej noble. Mi provokis lin.” “Granda Dio, mi vidas sangon!” “Vi supozis, sup ozis, ke en miaj vejnoj fluas akvo? Sed tiu ˆci ci sangellaso sa ngellaso eˆc estas ˆ ne vere, doktoro? utila por mi. Cu doktoro? Helpu min sidiˆ sidiˆ gi gi en e n la kaleˆ kaleˆseto, seto, kaj forpelu forp elu la melanko melankolio lion. n. Morga˘ Morga˘ u mi estos estos sana. sana. Jen Jen tiel, tiel, mi dank dankas vin. vin. An Anta˘ ta˘ uen, uen, koˆ koˆcero!”

ˆ * Capitro

XXIV *

126

Nikolao Petroviˆc sekvis piedire; Bazarov restis iom malanta˘ ue... u e... “Mi devas peti p eti vin, zorgi pri mia frato”, diris al li Nikolao Petroviˆc, c, “ˆgis gis kiam oni venigos de la urbo alian kuraciston.” Bazarov silente klinis la kapon. Post unu horo Pa˘ ulo ulo Petroviˆc jam j am kuˆsis sis en la lito, kun la piedo band bandaˆ aˆ gita gita la˘u la reguloj regulo j de la arto. La tuta domo estis ekscitita: Feniˆ cka cka preska˘ preska˘ u svenis, Nikolao Petroviˆ Petroviˆc senvorte tordis siajn manojn mano jn kaj Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc ridis, rid is, ˆsercis, sercis, precipe kun Bazarov; li surmetis delikatan batistan bat istan ˆcemizon cemizon elegantan matenan jakon kaj fezon, ne permesis, ke oni mallevu la kurtenojn kaj komike plendis pri la neceso sin deteni de la manˆ go. go. Anta˘ u la nokto li iom ekfebris kaj havis kapdoloron. Venis kuracisto el la urbo. (Nikolao Petroviˆ Petroviˆc ne obeis ob eis la postulon p ostulon de l’ frato, kaj ka j Bazarov mem ne deziris tion; li sidis la tutan tagon tag on flava de la kolero en sia ˆcambro cambro kaj nur por plej mallonga mallong a tempo te mpo venadis al la malsanulo; dufoje dufo je li renkontis Feniˆ Feniˆckan, ckan, sed ˆsi si forkuris forku ris de li kun teruro). teru ro). La nova kuracisto kura cisto konsilis refreˆsigan sigan trinkaˆ trinkaˆon kaj jesigis la aserton de Bazarov, ke neniu danˆgero gero minacas minacas.. Nikola Nikolaoo Petroviˆ troviˆc diris al li, ke lia frato sin vundis mem pro nesingardemo; nesingardemo; la kuracisto kuracisto respondis: “hm!” sed ricevinte 25 rublojn en arˆ genta genta mono, aldonis: “Vere, tio ofte okazas, jes.” Neniu en la domo sin senvestigis kaj kuˆsiˆ siˆ gis. gis . Nikolao Nikol ao Petroviˆ Petr oviˆc ˆciuminu ciu minute te eniris sur la piedfingroj en la ˆcambron cambron de l’ frato kaj same eliris. La vundito vundito dormetis de tempo al tempo, ion gemis, gêmis, diris al li france: “couchez vous” 43, kaj petis ion por trinki. Nikolao Petroviˆc devigis unu fojon fojo n Feniˆckan ckan alporti alp orti al li glason da limonado; Pa˘ ulo ulo Petroviˆc fikse ˆsin sin ekrigardis ekrig ardis kaj trinkis trink is gis gîs la lasta lasta guto. An Anta˘ ta˘ u la mateno la febro iom plifortiˆgis, gis, la vundito iom deliris. Komence Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c diris ne kunigeblajn kunigeblajn vortojn; vortojn; poste li subite malfermis la okulojn kaj ekvidinte ekvidinte la fraton ˆce ce sia lito, zorgeme klinitan al li, li diris: ˆ ne vere, Nikolao, Feniˆcka “Cu cka havas en si ion komunan kun Nelly?” “Kun kia Nelly, Pa˘ulo!” ulo!” “Kiel “Kiel vi povas povas demandi demandi?? Kun la princin princinoo P. . . Precipe Precipe en la supra parto parto 44 de la vizaˆgo. go. C’est de la méme eme famille. famil le. ” Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c respondis nenion kaj interne interne miris pri la viveco viveco de la malnovaj sentoj de la homa koro. Jen kiam gi gî elnaˆgis gis sur la supraˆ s upraˆon, on, pensis pen sis li. “Ah, kiel mi amas a mas ˆci ci tiun t iun estaˆon on tiel sensignifan! sensig nifan!”” gemis gêmis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc, c, sopire metante la manojn sub la kapon. “Mi ne toleros, ke ˆci ci bravaˆ bravaˆculo culo kuraˆgu gu tuˆsi. si. . . ” murmuretis murmuretis li post kelke kelke da minutoj. Nikolao Petroviˆc nur eksopiris; eksopi ris; li eˆc ne suspektis, susp ektis, kiun koncernis koncer nis la vortoj. vorto j. 43 44

Enlitiˆ gu. gu. ˆ Gi apartenas al la sama speco (libere).

ˆ * Capitro

XXIV *

127

Bazarov venis al li en la sekvinta tago t ago je la oka horo. Li jam enpakis ˆcion cion kaj liberigis liberigis ˆciujn ciujn siajn sia jn ranojn, insektojn kaj birdojn. “Vi venis adia˘ui ui min?” min ?” diris Nikolao Petroviˆc, c, leviˆ lev iˆgante gante renkonte al li. “Jes.” “Mi komprenas komprenas vin kaj plene aprobas. Mia kompatinda kompatinda frato, certe, estas kulpa: pro tio li estas punita. Li mem diris al mi, ke li metis vin en neeblecon agi alie. alie. Mi kredas kredas,, ke vi ne povis povis eviti eviti ˆci c i tiun duelon duelon,, kiu. kiu. . . kiu kiu parte parte povas esti klarigita per la konstanta antagonismo de viaj reciprokaj opinioj. (Nikolao Petroviˆc implikiˆ impliki gis gˆ is en siaj vort vortoj) oj).. Mia Mia frat fratoo esta estass homo homo de la malno malnov va tempo, tempo, li estas flamema flamema kaj obstina. obstina. . . Ni danku Dion, Dion, ke la afero tiel finiˆgis. gis. Mi faris ˆcion por p or malhelpi la disvastigon de la famo.” “Mi lasos al vi mian adreson por la okazo, se la fakto havos sekvojn”, diris Bazarov per indiferenta tono. “Mi esperas, ke ˆcio cio glate pasos, E˘ ugeno ugeno Vasili Vasiliˆˆc. c. . . Mi tre beda˘ uras, uras, ke via gastado gastado en mia domo havis havis.. . . tian tian finon. Tio estas estas tiom pli malagra malagrabla bla,, ke Ark Arkadio adio.. . . ” “Mi kredeble vidos lin”, interrompis Bazarov, Baz arov, kiun ˆciam ciam malpaciencigis ˆciuj ciuj “klarigoj”, kaj “deklaroj”; “deklaroj”; “se ne, mi petas, volu volu kompleze kompleze saluti lin en mia nomo kaj esprimi mian beda˘ uron.” uron.” “Anka˘ u mi petas. . . ” respondis Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c kun saluto. Sed Bazarov Bazarov ne atendis la finon de la frazo kaj foriris. Eksciinte pri la balda˘ua ua forveturo de Bazarov, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc esprimis espr imis la dezi deziron ron vidi lin kaj premi premiss lian lian manon. manon. Sed Sed Bazar Bazaroov ank anka˘ u en tiu ˆci ci momento restis malvarma kiel glacio; li komprenis, ke Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc volis ludi ludi la rolon rolon de grandan grandanima ima viro. viro. Li ne sukcesi sukcesiss adia˘ ui ui Feniˆckan: ckan: li povis ˆ nur interˆ int erˆsanˆ sa nˆgi gi kun ˆsi si rigardon tra la fenestro. Sia vizaˆgo go ˆsajnis sa jnis al li malˆgoja. goja. “Kiu scias, ˆcu ˆsi si ne tro serioze rigardas la aferon!” aferon!” diris li al si mem. “Nu, ˆsi si iel konsolos sin!” Petro estis tiel kortuˆ kortuˆsita, sita, ke li ploris sur lia ˆsultro, sultro, gis gîs ˆ viaj okuloj ne estis plantitaj en Bazarov Bazarov trankviligis trankviligis lin per la demando: “Cu malseka loko?” Dunjaˆsa sa devis forkuri en la arbaron, por kaˆ kaˆsi si sian emocion. La kulpulo de la tuta malˆgojo gojo suriris la veturilon kaj ekfumis cigaron. Kiam sur la kvara versto ˆce ce kurbigo de la vojo lastfoje lastfo je sin etendis anta˘ antau˘ liaj okuloj la linio de la konstruaˆ konstruaˆoj de Marino kun la nova nova sinjora domo, li nur kraˆcis cis kaj murmurante: “Malbenita j sinjora j idoj”, ido j”, pli forte fo rte sin ˆcirka˘ cirka˘ uvolvis per la mantelo. La stato de Pa˘ ulo ulo Petroviˆc balda˘ baldau˘ pliboniˆgis; g is; sed sed li devis devis rest restii en la lito lit o ˆcirka ci rka˘ u ˘ un unu u semajnon. semajnon. Li suferis suferis sian sian “malli “malliberig berigon”, on”, kiel li nomis gin, gîn, sufiˆ ce ce pacience, pacience, sed oferis tro da zorgoj al la tualeto kaj senˆ cese cese ordonis bruligi odekolonon. Nikolao Petroviˆc legis al li la gazetojn; gazeto jn; Feniˆcka cka servis al li, kiel ordinare, alportis buljonon, limonadon, mole kuiritajn ovojn, teon; sed sekreta teruro ekregis ˆsin sin ˆciufoje, ciufo je, kiam ˆsi si eniris en lian ˆcambron. cambron. La neatendita ago de Pa˘ ulo ulo Petroviˆc timigis ˆciujn ciujn en la domo kaj ˆsin sin pli ol la

ˆ * Capitro

XXIV *

128

aliajn; sole Prokofiˆc ne konfuziˆ gis kaj vaste rakontis, ke anka˘ gis u en lia tempo la sinjoroj duelis, “sed noblaj sinjoroj unu kontra˘ u alia, kaj tiajn vagulojn oni ordonus, pro p ro ilia bravaˆ bravaˆco, co, vipi en la stalo.” La konscienco preska˘ u nenion nenio n riproˆcls cls al Feniˆcka; cka; sed s ed la penso pen so pri la vera ka˘ uzo uzo de la konflikto konflikto iafoje turmentis turmentis ˆsin; sin; Pa˘ ulo Petroviˆc rigardis rigar dis ˆsin sin iel ˆ strange. . . eˆc, c, turninte turninte al li sian dorson, ˆs i sentis sentis sur si lian rigardon. Si malgrasiˆgis gis pro la konstanta interna maltrankvilo kaj, kiel tio ofte okazas, fariˆgis gis ankora˘ u pli bela. Foje matene Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c sin sentis sentis multe multe pli bone kaj transiris transiris de la lito sur la sofon, kaj Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c, c, demandinte demandinte pri lia farto, foriris en la draˆsejon. sejon . Feniˆcka cka alportis alp ortis tason da teo, kaj metinte gin gîn sur la tablon, volis foriri. Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc halt ha ltig igis is ˆsin. si n. “Kien vi tiel rapidas, Feodosia Nikolavna”, Nikolavna”, komencis li; “ˆcu cu vi havas havas ion por fari?” “Ne. . . Mi devas devas tie verˆ verˆsi si teon.” “Dunjaga faros tion anstata˘ u vi; sidu sidu iom apud malsana malsana homo. homo. Cetere, Cetere, mi devas interparoli kun vi.” Feniˆcka cka silente sile nte sidiˆ sid iˆgis gis sur la rando de seˆgo. go. “A˘uskultu”, uskultu”, komencis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c kaj ektiris ektiris siajn lipharojn: “Jam anta˘ u longe mi volis demandi vin: vi kvaza˘ u timas min?” “Mi?” “Jes vi. Vi neniam rigardas min, kvaza˘u via konscienco ne estus pura.” Feniˆ Feniˆcka cka pali pa liˆ gis, gîs, sed ekrigardis Pa˘ ulon ul on Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Li ˆsa sa jnis jn is al ˆsi si tiel ti el stra st rang nga, a, ke ˆsi nevole ektremis. ektr emis. “Via konscienco ja estas pura?” murmuretis li. “Kial ˆgi gi ne estus pura?” pura? ” murmuretis murmureti s ˆsi. si. ˆ mi povas scii! Cetere, al kiu vi povus esti kulpa? Al mi? Tio ne estas “Cu verˆ verˆsajna. sa jna. Al aliaj persono j en ˆci ci tiu domo? Anka˘ u tio ne estas kredebla. Al mia frato? Sed vi ja amas lin?” “Mi amas.” “Per via tuta animo, per via tuta koro?” “Mi amas Nikolaon Petroviˆc per mia tuta koro.” “Vere? “Vere? Ekrigardu min, Feniˆcka cka (la unuan fo jon li tiel t iel nomis ˆsin). sin). Vi ja scias, ke estas granda peko mensogi!” “Mi ne mensogas, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc. c. Se mi ne amus Nikolao Petroviˆc, c, mi ne meritus vivi.” “Ka j vi ˆsanˆ san gus gûs lin je neniu?” “Je kiu mi povus lin ˆsanˆgi?” gi?” ˆ “Je kiu? Cu mi scias! Jen ekzemple je tiu sinjoro, kiu ˆus forlasis nin.” Feniˆ Feniˆcka cka levi le viˆgis. gîs. “Dio Sinjoro, pro kio vi, Pa˘ ulo ulo Petroviˆc turmentas min? Kion mi faris al vi? Kiel vi povas tiel paroli?”

ˆ * Capitro

XXIV *

129

“Feniˆcka”, cka”, rediris red iris Pa˘ulo ulo Petroviˆc per pe r malˆgoja goja voˆ voˆco, co, “mi ja vidis. . . ” “Kion vi vidis? .” “Tie “T ie.. . . en la la˘ la˘ ubo.” ubo.” Feniˆ Fen iˆcka cka ruˆgiˆ giˆgis gis gis ˆgis la haroj. ˆ tio estis mia kulpo?” respondis ˆsi “Cu si penege. p enege. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc leviˆ lev iˆgis. gis. “Vi ne estas kulpa? Ne? Neniom?” “Mi amas la solan Nikolaon Petroviˆc en la tuta mondo kaj gis gîs mia morto mi amos amo s lin!” diris kun subita su bita forto Feniˆcka, cka, dum ploreg p loregoo j bolis b olis en ˆsia sia gorˆ g orˆ go. go. “Kaj kio koncernas tion, kion vi vidis, vidis, pri tio eˆc en la tago de la lasta juˆ go mi diros, ke mi ne estas, ke mi ne estis kulpa; prefere morti ol esti suspektata pri tia ago, ke mi. . . al mia bonfaran bonfaranto, to, Nikolao Nikolao Petrov Petroviˆ iˆ c. c. . . ” ˆ Sia voˆco co estingiˆ estin giˆgis gis kaj samtempe samtempe ˆsi si eksentis, eksentis, ke Pa˘ ulo ulo Petroviˆc prenis preni s ˆ ekrigardis lin ka j ˆstoniˆ ˆsian sian manon kaj premis gin... gˆ in... Si stoniˆgis gis pro p ro miro. . . Li estis ankora˘ u pli pala; liaj okuloj brilis kaj, kio estis ankora˘ u pli miriga, peza, unuopa larmo ruliˆ gis gis sur lia vango. “Feniˆ “Feniˆ cka!” cka!” diris li per stranga murmuro, murmuro, “amu, “amu, amu mian fraton! Por neniu en la mondo perfidu lin, a˘ uskultu nenies parolojn! Pripensu, kio povas uskultu esti pli terura terura ol ami kaj ne esti amata! Neniam Neniam forlasu forlasu mian mian malfel malfeliˆ iˆ can can Nikolaon.” Sekiˆgis gis la larmo la rmojj de d e Feniˆcka cka kaj pasis ˆsia sia timo — tiel ti el granda g randa estis ˆsia sia miro. Sed kion ˆsi sentis, kiam Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, Pa˘ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc mem alprem alp remis is ˆsian sia n manon al siaj lipoj kaj tiel tenis ˆgin, gin, ne kisante, sed nur konvulsie sopirante de tempo tempo al tem tempo. po. . . “Granda Dio!” diris ˆsi si al si, “ˆcu cu tio ne estas atako de la malsano?” En tiu momento dolore tremis en li lia tuta perdita vivo. La ˆstuparo stupa ro ekkrakis ekkra kis sub rapida rapid a j paˆsoj. so j. . . Li forpuˆsis sis Feniˆckan ckan kaj ˆetis sian sian kapon sur la kusenon. kusenon. La pordo malferm malfermiˆ iˆ gis, gis, kaj gaja, gaja , freˆsa, sa, ruˆ gvanga gvanga aperis ape ris Nikolao Petroviˆc. c. Mitja same freˆsa sa kaj ruˆ gvanga, kiel la patro, saltis gvanga, sole en e n ˆcemizo cemizo sur lia brusto, bru sto, alkroˆcante cante sia jn nuda jn piedeto p iedetojn jn al la grandaj granda j butonoj de lia palto. Feniˆ Feniˆcka cka sin si n ˆeti e tiss al a l li l i kaj ka j ˆcirka ci rka˘ u˘preninte lin kaj la filon, alpremis sian kapon upreninte al la ˆsultro sultr o de Nikolao Petroviˆc. c. Li ekmiris; ekmir is; Feniˆcka, cka, timema kaj modesta, mod esta, neniam karesis lin en la ˆceesto ceesto de aliaj a liaj persono j. “Kio estas al vi?” demandis demandis li kaj rigardante rigardante la fraton, transdonis transdonis al ˆsi Mitjan. “Vi ne fartas pli malbone?” li sin turnis al Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc kaˆsis sis la vizaˆ viz aˆgon gon en batistan naztukon. “Ne...nenio...Kontra˘ ue, mi fartas multe pli bone.” “Vi tro fue transiris sur la sofon. so fon. Kien vi iras?” aldonis Nikolao Petroviˆc, c, sin turnante al Feniˆcka; cka; sed ˆsi si jam brufermis la pordon. “Mi alportis mian heroon, por montri lin al vi; li sopiris al sia onklo. Kial ˆsi si forportis lin? Sed ˆ io okazis inter vi?” kio estas al vi? Cu

ˆ * Capitro

XXIV *

130

“Frato!” solene ekparolis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Nikolao Petroviˆc ektremis. e ktremis. Li sentis se ntis konfuzon, li mem ne sciis sc iis kial. “Frato”, ripetis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc, c, “promesu al mi plenumi mian peton.” “Kian peton? Parolu!” ˆ estas tre grava; de gi, “Gi gî, la˘ u mia opinio, dependas la tuta feliˆ feliˆco co de via vivo. vivo. Dum la lasta tempo mi multe pensis pensis pri tio, kion kion mi volas volas nun diri al ˆ vi. . . Frato, plenumu plenumu vian vian devon, la devon devon de honesta kaj kaj nobla homo. Cesigu la tenton, la malbonan ekzemplon por la aliaj, ekzemplon, kiun donas vi, la plej bona el la homoj!” “Kion vi volas diri, Pa˘ulo?” ulo?” ˆ amas vin, ˆsi “Edziˆgu gu kun Feniˆcka. cka. . . Si si estas esta s la patrino de via filo.” Nikolao Petroviˆc reiris reiri s unu paˆ p aˆson son kaj brubatis bruba tis la mano jn. “Vi diras tion, Pa˘ ulo? ulo? Vi, kiun mi opiniis opiniis ˆciam ciam la plej nefleksebla kontra˘ uulo uulo de tiaj edziˆgoj! go j! Vi diras tion! Sed ˆcu cu vi ne scias, sc ias, ke sole pro la estimo al vi mi ne plenumis tion, kion vi tiel juste nomis mia devo?” “Vane “Vane vi estimis estimis min en ˆci ci tiu okazo”, rediris kun malgaja rideto Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆc. c. “Mi komencas pensi, ke Bazarov estis prava, prava, kiam li riproˆcis cis al ni la aristokratismon. aristokratismon. Ne, kara frato, ni ˆcesu cesu pozi kaj zorgi pri la opinio de la mondo; ni estas homoj jam maljunaj kaj humilaj; jam venis la tempo meti flanken ˆcian cian vanta vantaˆˆon. Kiel vi tion tre bone diris, ni plenumu nian devon; vi vidos, ke ni ricevos aldone anka˘ u la feliˆ fe liˆcon. co n.”” Nikola Niko laoo Petrov Pet roviˆ iˆc sin si n ˆeti e tiss p or ˆcirka ci rka˘ upreni u˘preni la fraton. “Vi definitiv definitivee malferm malfermis is al mi la okulojn”, okulojn”, ekkriis ekkriis li. “Prave “Prave mi asertis asertis ˆciam, ciam, ke vi estas la plej bona b ona kaj saˆ ga homo en la mondo; nun mi vidas, ke ga vi estas same prudenta, kiel grandanima.” “Pli singarde, pli singarde”, interrompis lin Pa˘ ulo ulo Petroviˆc. c. “Kompatu “Komp atu la piedon de via prudenta frato, kiu en sia kvindeka jaro duelis, kvaza˘u suble˘utenanto. utenanto. Do la afero estas decidita: Feniˆcka cka estos mia belle-soeur 45.” “Mia kara Pa˘ ulo! Sed kion diros Arkadio?” ulo! “Ark “Arkadio? adio? Li triumfos triumfos,, vi povas povas esti certa! certa! La edziˆ go ne estas la˘ u liaj princi principoj, poj, sed sed tio tio flatos flatos lian senton senton de la egale egaleco. co. Cetere Cetere,, efek efektiv tive, e, kion kion 46 sign si gnif ifas as ˆciuj ci uj ˆci ci kasto kast o j au dixneuvime sicle ?” “Ah, Pa˘ ulo, ulo, Pa˘ ulo! Permesu, ke mi ankora˘ ulo! u unu fojon kisu vin. Ne timu, mi sing singar arde de.. . . ” La frato fra tojj ˆcirka˘ cir ka˘ uprenis uprenis unu la alian. “Kiel vi opinias, opin ias, ˆcu cu oni on i ne devus d evus tuj t uj anonci an onci al ˆsi si vian decidon?” decid on?” demandis deman dis Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. ˆ vi parolis kun ˆsi pri “Por kio rapidi?” respondis Nikolao Petroviˆ Petroviˆc. c. “Cu tio?” 45 46

Bofratino. En la dekna˘ ua ua jarcento.

ˆ * Capitro

XXIV *

131

“Ku “K un ˆsi? si ? Qu Quel elle le idée! ee ! 47” “Tre “T re bone. bone. An Anta˘ ta˘ u ˆcio cio resani res aniˆ gu, gû, kaj ˆci ci tio ne forkuros de ni, oni devas devas bone pripens pripensi, i, konsi konsideri deri.. . . ” “Sed vi ja decidiˆgis!” gis!” “Komprenebele mi decidiˆ gis, gis, kaj mi dankas dankas vin kore. Nun mi lasas vin; vi devas ripozi; ˆciu ciu ekscito estas malutila por vi. . . Sed ni ankora˘ ankora˘ u reparolos. Ekdormu, mia kara, kaj Dio donu al vi la sanon!” Por kio li tiel dankas dankas min, pensis Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Pet roviˆc, c, restinte r estinte sola. Kvaza˘ u tio dependus ne de li! Kaj mi, tuj kiam li edziˆgos, gos, forveturos forveturos ien malproksimen, malproksimen, Dresdenon a˘ u Florencon, Flore ncon, kaj mi vivos tie, ˆgis gis mi mortaˆcos. cos. Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petroviˆ c frotis sian frunton frunton per odekolono odekolono kaj fermis la okulojn. Lumigita Lumigita de la hela taga lumo, lia bela, malgrasa malgrasa kapo kuˆ kuˆsis sis sur la blanka blanka kuseno, kvaza˘ u kapo de mortinto. mortinto. . . Kaj efektiv efektivee li estis estis mortinto. mortinto.

47

Kia ideo!

PATROJ KAJ FILOJ

132

ˆ Capitro XXV En Nikolskoje, en la ˆgardeno, gardeno, en la ombro de alta frakseno sidis sur herba benko Katja kun Arkadio; sur la tero, apud ili, sin lokis Fifi, doninte al sia longa korpo tiun elegantan kurbiˆ gon, gon, kiun la ˆcasistoj casisto j nomas n omas “pozo “p ozo de griza leporo.” Arkadio kaj Katja silentis: li tenis en la manoj duone malfermitan libron, ˆsi si kolektis kolektis el sia korbo la lastajn pecetojn de blanka blanka pano kaj ˆetis ilin al malgranda familio de paseroj, kiu kun sia timema braveco, saltis kaj pepis tuj ˆce ce ˆsiaj siaj piedoj. piedo j. Malforta vento, kiu ludis en la folio j de l’ frakseno, fraksen o, movis tien kaj reen pale-orajn lumajn makulojn sur la malhela vojeto kaj sur la flava flava dorso de Fifi; unutona ombro ˆcirka˘ cirka˘ uis Arkadion kaj Katjan; nur de tempo al tempo en ˆsiaj siaj haroj haro j ekflamis hela strio. Ili amba˘ u silentis: sed ˆguste guste ilia silento, la maniero, kiel ili sidis unu apud la alia, esprimis konfideman proksimi proksimi ˆgon: gon: ˆciu ciu el ili kvaza˘u ne pensis pri sia najbaro, kaj interne gojis gôjis pro lia proksimeco. Iliaj vizaˆgo go j ˆsanˆ sa nˆgiˆ giˆgis gis de la tempo, kiam ni vidis ilin lastfoje: Arkadio ˆsajnis sajn is pli trankvila, Katja pli viva, viva, pli kuraˆga. ga. ˆ “Cu vi ne trovas”, komencis Arkadio, “ke la frakseno 48 estas bone nomita ruse: neniu alia arbo tiel hele kaj diafane brilas en la aero, kiel ˆgi.” gi.” Katja levis la okulojn supren kaj diris: “Jes.” Arkadio pensis: jen ˆsi si ne riproˆcas cas min, ke mi bele b ele parolas. p arolas. “Mi ne n e amas ama s Heine”, komencis Katja, montrante per la okuloj la libron, kiun Arkadio tenis en la manoj, manoj, “kiam “kiam li ridas, ridas, nek kiam li ploras: ploras: mi amas lin, kiam li estas meditema kaj malˆgoja.” goja.” “Kaj mi amas lin, kiam li ridas”, rediris Arkadio. “Tio estas malnov malnovaj restaˆ restaˆoj de via satira emo. . . Atendu Atendu iom, ni ˆsanˆ sanˆ gos vin.” Malnova Malnova j resta r estaˆˆoj! pensis Arkadio, se Bazarov a˘ audus u˘dus tion! “Kiu “K iu ˆsanˆ sa nˆgos gos min? Vi!” “Kiu? Mia fratino, Porfiro Platoniˆc, c, kun kiu vi plu ne disputas; la onklino, kiun anta˘ uhiera˘ uhiera˘ u vi akompanis en la preˆgejon.” gejon.” 48

Frakseno = ruse “jasenj”, hela = ruse “jasen”.

ˆ * Capitro

XXV *

133

“Mi ja ne povis rifuzi! Kio koncernas vian fratinon, fratinon, ˆsi si mem, vi scias, en multaj aferoj konsentis kun E˘ ugeno.” ugeno.” “Mia fratino estis tiam sub lia influo, same kiel vi.” ˆ vi rima “Kiel mi? Cu rimark rkas as,, ke mi jam jam liberi liberiˆgis gˆ is de lia lia influ influo? o?”” Katj Katjaa silentis. “Mi scias”, da˘ urigis urigis Arkadio, “li neniam plaˆcis cis al vi.” “Mi ne povas juˆgi gi pri li.” ˆ ˆ “Cu vi scias, Katerino Sergeevna? Ciufoje, kiam mi a˘udas uda s ˆci ci tiun tiu n resp r esponondon, mi ne kredas al ˆgi. gi. . . Ne ekzistas ekzistas homo, pri kiu ˆciu ciu ajn el ni ne povus juˆgi! gi! Tio estas simple elturniˆgo.” go.” “Do mi diros al vi, ke li ne malplaˆ malplaˆcis cis al mi, ne; sed mi sentas, sentas, ke li estas fremda fremda al mi, ke mi estas fremda fremda al li. . . ke vi estas estas fremda al li.” li.” “Kial!” “Kiel “Kiel diri. diri. . . Li estas estas sov sovaˆ ga, kaj ni estas hejmigitaj.” ga, “Anka˘ u mi estas hejmigita?” Katja jese balancis la kapon. Arkadio sin gratis post la orelo. “A˘uskultu, uskultu, Katerino Sergeevna: tio ja estas ofendo.” ˆ “Cu vi volus esti sovaˆga?” ga?” “Sovaˆ ga — ne, sed forta, energia.” ga “Tion “Tion oni ne povas povas voli. voli. . . jen via amiko amiko tion ne volas volas,, kaj tamen li estas estas tia.” “Hm! Do vi pensas, ke li havas grandan influon je Anna Sergeevna?” “Jes. Sed neniu povas longe lo nge estri estr i ˆsin”, sin”, aldonis aldon is Katja K atja duonvoˆce. ce. “Kial vi supozas tion?” ˆ estas tre fiera. . . ne, ne tion mi volis diri. . . ˆsi “Si si tro ˆsatas satas sian sendependecon.” “Kiu ne ˆsatas satas gin?” gîn?” demandis Arkadio, kaj preska˘ u samtempe li demandis sin: por kio ˆgi gi estas necesa? Por kio gi gî estas necesa? pensis anka˘ u Katja. Se junaj homoj ofte kaj amike amike kunvenas, kunvenas, senˆcese cese venas al ili la samaj sama j pensoj. Arkadio ekridetis kaj iom proksimiˆginte ginte al Katja diris murmurete: “Konfesu, ke vi iom timas ˆsin .” n .” “Kiun?” ˆ “Sin”, ripetis Arkadio Arkadio plensignife. plensignife. “Kaj vi?” siaflanke demandis Katja. “Anka˘ u mi; rimarku, mi diris: anka˘ u mi.” Katja minacis lin per fingro. “Tio mirigas min”, komencis ˆsi, si, “neniam mia fratino estis tiel bona b ona por vi, kiel nun; multe pli ol dum via unua vizito.” “Vere!” “Vi tion ne rimarkis? Vin tio ne ˆgojigas?” gojigas?” Arkadio, ekmeditis.

ˆ * Capitro

XXV *

134

ˆ ne per tio, “Per kio mi povis meriti la favoron de Anna Sergeevna? Cu ke mi alportis al ˆsi si la leterojn letero jn de via patrino?” patr ino?” “Jes. Sed ekzistas anka˘ u aliaj motivoj, kiujn mi ne diros.” “Kial?” “Mi ne diros.” “Oh! Mi scias, vi estas tre obstina.” “Jes, mi estas obstina.” “Kaj observema?” Katja rigardis Arkadion de la flanko. ˆ tio estas malagrabla por vi? Pri kio vi pensas?” “Cu “Mi pensas pri tio, de kie devenas la observemo, kiun vi efektive posedas. Vi estas tiel timema, nekonfida; vi evitas ˆciujn. ciujn. . . ” “Mi multe vivis sola; oni tiam nevole meditas. me ditas. Sed ˆcu cu mi ˆciujn ciujn evitas?” Arkadio ˆetis sur ˆsin sin penetre pen etreman man rigardon. rigar don. ˆ “Cio ˆci ci estas e stas tre bela”, bel a”, da˘urigis urigis li, “sed la homoj de via situacio, mi volas diri, de via riˆceco, ceco, malofte posedas ˆci ci tiun kapablon; ilin, kiel la reˆ gojn, gojn, la vero malfacile atingas.” atingas.” “Sed mi ja ne estas riˆca.” ca.” Arkadi Arkadioo ekmiris ekmiris kaj ne tuj kompreni kompreniss Katjan. Katjan. “Efekti “Efektive ve,, la tuta bieno apartenas al ˆsia sia fratino!” diris li; ˆci ci tiu t iu penso p enso ne estis malagrabla al li. “Kiel bone b one vi diris tion!” aldonis li voˆ ce. ce. “Kiel?” “Vi bone diris tion: simple, ne hontante kaj ne afektante. Mi imagas, ke en la sento de la homo, kiu scias kaj diras, ke li estas malriˆca, ca, devas esti io neordinara, ia fiereco.” “Mi spertis nenion similan, dank’al mia fratino; mi parolis pri mia situacio, ˆcar car vi tion aludis.” aludis .” “Jes; sed konfesu, ke anka˘ u vi posedas p osedas iom de la fiereco, pri kiu mi ˆus parolis.” “Ekzemple?” “Ekzemple, vi ja — pardonu mian demandon — vi ne edziniˆgus gu s kun ku n riˆca ca homo?” “Se mi tre amus lin. . . Ne, ˆsajnas, saj nas, eˆc tiam mi ne edziniˆ gus gus kun li.” “Jen, “Jen, vi vidas! vidas!”” ekkrii ekkriiss Arkadi Arkadioo kaj post momento momento aldonis: aldonis: “Kial “Kial vi ne edziniˆgus gus kun li?” ˆ eˆc la kanto “Car kantojj malkonsilas neegalan ne egalan edziˆ gon.” gon.” “Eble vi volas estri a˘u . . . ” “Ah, “Ah, ne! por kio? kio? Kontra˘ Kontra˘ ue, ue, mi estas preta min submeti; nur la neegaleco neegaleco estas malagrabla. Sed estimi sin mem kaj sin submeti, tion mi komprenas — tio estas la feliˆco; co; sed dependeco. dependec o. . . Ne, sufiˆce.” ce.” “Sufiˆce”, ce”, ripetis rip etis post p ost Katja Arkadio. “Jes, jes”, da˘ urigis urigis li. “Ne vane vane vi estas de la sama sango kiel Anna Sergeevna; Sergeevna; vi estas same memstara kiel ˆsi; si;

ˆ * Capitro

XXV *

135

sed vi estas pli kaˆsema. sema. Mi estas certa, ke vi neniam malkaˆ malkaˆsus sus unua vian senton, kiel ajn forta kaj sankta gi gˆ i estus...” ˆ tio ne estas natura?” demandis Katja. “Cu “Vi estas same inteligen inteligenta, ta, vi posedas tiom da karaktero, kiom ˆsi, si, eble eˆc pli multe. . . ” “Ne komparu min kun mia fratino, mi petas vin”, rapide interrompis lin Katja, Katja, “tio estas tro malprofita malprofita por mi. Vi kvaza˘ kvaza˘ u forgesis, ke mia fratino estas bela, inteligen inteligenta, ta, kaj. . . precipe vi, Arkadio Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆc, c, ne devus diri tiajn vortojn, kaj kun tiel serioza mieno.” “Kion signifas: precipe vi, kaj de kio vi konkludas, konkludas, ke mi ˆsercas?” sercas?” “Kompreneb “Komp reneble, le, vi ˆsercas.” serca s.” “Vi pensas? pensas? Kaj se mi estas estas certa pri tio, kion kion mi diras? Se mi trovas, trovas, ke miaj esprimoj ne estis ankora˘ u sufiˆce ce forta for taj?” j?” “Mi vin ne komprenas.” ˆ vere? Nun mi vidas, ke mi tro gloris vian observemon.” “Cu “Kiel?” Ark Arkadio, adio, neni nenion on respond respondis is kaj sin sin deturn deturnis is.. Katja Katja trovis trovis en la korbo korbo ankora˘ u kelke kelke da panpecetoj kaj komencis komencis ˆeti eti ilin al paseroj; sed la svingo de ˆsia sia mano estis tro forta, kaj la birdoj forflugis, forflugis, anta˘ u ol ili kaptis ion per siaj bekoj. “Katerino “Katerino Sergeevna!” diris subite Arkadio, Arkadio, “tio estas, kredeble, indiferenta al vi; sed sciu, ke mi ne ˆsanˆ sanˆ gus vin, ne nur je via fratino, sed je iu ajn gus en la mondo.” Li leviˆgis gis kaj rapide foriris, kvaza˘u timigita de la vortoj, kiuj forflugis de liaj lipoj. ˆ klinis Amba˘ u manoj de Katja kun la korbo deglitis sur ˆsajn genuojn. Si la kapon kaj longe sekvis Arkadion per la okuloj. Iom post iom ardanta ruˆ go go koloris ˆsiajn siajn vangojn; sed ˆsiaj siaj lipoj lipo j ne ridetis, kaj la malhelaj okuloj esprimis miron kaj samtempe alian senton, kies nomon ˆsi si ankora˘ an kora˘ u ne konis. ˆ “Vi estas e stas sola?” eksonis apud ˆsi si la voˆ co co de Anna Sergeevna. “Sajnas al mi, ke vi iris en la ˆgardenon gardenon kun Arkadio.” Arkadio.” Katja, ne rapidante, direktis siajn okulojn al la fratino. Anna Sergeevna estis plenguste, eˆc elegante vestita; ˆsi si staris st aris sur vojeto kaj per la pinto de sia malfermita ombrelo tuˆ t uˆsis sis la orelojn or elojn de Fifi. Katja ne rapidante respondis: resp ondis: “Mi estas sola.” “Mi vidas tion”, respondis ˆsi si kun rido, “li do revenis en sian ˆcambron?” cambron?” “Jes.” “Vi kune legis?” “Jes.” Anna Sergeevna Se rgeevna prenis Katian je la mentono kaj levis ˆsian sian vizaˆ gon. gon. “Vi ne malpaciˆgis, gis, mi esperas?” “Ne”, respondis Katja kaj delikate forigis la manon de l’ fratino.

ˆ * Capitro

XXV *

136

“Kiel solene vi respondas! Mi pensis, p ensis, ke mi trovos trovos lin ˆci ci tie por proponi al li, ke li promenu promenu kun mi. Li ˆciam ciam petas min pri tio. Oni alportis alportis por vi ˆsuojn suojn el la urbo, iru provvesti provvesti ilin: mi jam hiera˘ u rimarkis, ke viaj anta˘uaj ua j estas jam tute tut e eluzita j. Entute, vi ne sufiˆce ce vin okupas per tio ˆci, ci, kaj vi havas havas tiel belajn piedojn! piedojn! Anka˘ Anka˘ u viaj manoj manoj estas estas belaj. belaj. . . sed iom iom grandaj; grandaj; do vi devas pli zorgi pri la piedoj. Sed vi ne estas koketa.” Anna Sergeevna iris anta˘ u en sur la vojeto, iom bruetante per sia bela uen vesto. vesto. Katja Katja leviˆ levigis gîs de l’ benko kaj preninte kun si la volumon de Heine, anka˘ u foriris, sed ne por provvesti la ˆsuojn. Belaj piedoj, piedo j, pensis ˆsi, si, malrapide kaj facile surirante la ˆstonajn stona jn ˆstupojn stupo jn de la teraso, teraso, varme varmegig gigitajn itajn de la suno; belaj piedoj, vi diras. . . Nu, li genuos genuos ˆce ili. Sed ˆsi tuj ekhontis ekhonti s kaj ˆsi si rapide rapid e kuris supren. supre n. Arkadio iris tra la koridoro en sian ˆcambron; cambron; la administranto de la domo kure sekvis lin kaj anoncis, ano ncis, ke ˆce ce li sidas sinjoro Bazarov. “E˘ugeno!” ugeno!” balbuti balbutiss Arkadi Arkadioo presk preska˘ u kun timo, “ˆcu cu li estas ˆci ci tie jam longe?” ˆ li venis, sed li ordonis, ke mi ne anoncu al Anna Sergeevna kaj ke “Jus mi konduku lin rekte al vi.” Eble hejme okazis ia malfeliˆco? co? pensis Arkadio, rapide trakuris la ˆstupstuparon kaj larˆ ge ge malfermis la pordon. Ekvidinte Ekvidinte la amikon, li tuj trankviliˆ gis, gis, kvank kvankam am pli sperta okulo, kredeble, kredeble, trovus trovus en la energia, kiel anta˘ ue, sed iom malgrasiˆginta ginta vizaˆgo go de la neatendita neatendita gasto gasto signojn de intern internaa ekscit ekscito. o. En mantelo, kovrita de polvo, kun ˆcapo capo sur la kapo, li sidis ˆce ce la fenestra breto; li ne leviˆgis gis eˆc tiam, kiam Arkadio kun la˘ uta uta ekkrio sin ˆetis etis al lia kolo. “Jen surprizo! Kio alkondukas alkondukas vin ˆci ci tien?” ripetis li, paˆ paˆsante sante en la ˆ ni ˆcambro, cambro, kiel homo, kiu mem imagas, kaj deziras dezir as montri, ke li ˆgojas. g ojas. “Ce ˆcio cio estas est as en ordo, ord o, ˆciuj ciu j fartas far tas bone, bo ne, ˆcu cu ne vere?” vere ?” ˆ estas “Cio est as ˆce ce vi en ordo, or do, sed ne n e ˆciuj ciuj estas e stas sanaj”, san aj”, respondis Bazarov. “Sed ne babilu, ordonu alporti por mi glason da “kvas” 49, sidigu kaj a˘uskultu, uskultu, kion mi komunikos al vi en malmultaj, sed, mi esperas, en sufiˆce ce forta j esprimo j.” Arkadio eksilentis, kaj Bazarov rakontis al li sian duelon kun Pa˘ ulo ulo Petroviˆ trov iˆc. c. Arkadio Arkad io tre ekmiri ekm iris, s, eˆc ˆcagren cag reniˆ iˆ gis; sed li ne volis montri tion; li nur gis; demandis, ˆcu cu efektive ef ektive la vundo de lia onklo ne estas e stas danˆ da nˆ gera, gera, kaj ricevinte la respondon, ke gi gî estas tre interesa, sed ne de la kuracista vidpunkto, li penis ekrideti, sed interne li sentis maltrankvilon kaj honton. Bazarov kvaza˘ u komprenis lin. “Jes, amiko, jen kion signifas vivi sub feliˆca ca tegmento. Vi mem adoptas la kutimon de la mezaj jarcentoj kaj partoprenas en kavaliraj turniroj. Nun mi revenas al la gepatroj”, tiel finis Bazarov sian rakonton, “kaj survoje mi turnis 49

Refr Re freˆ eˆsiga si ga trin tr inkaˆ kaˆo. o .

ˆ * Capitro

XXV *

137

ˆci ci tien. . . por ˆcion cion ˆci ci raporti al vi, mi povus diri, se mi ne opinius senutilan mensogon malsaˆ gaˆ gaˆo. Ne, mi venis ˆci ci tien, la diablo scias por kio. kio. Jes, Jes, Arkadio, iafoje utile estas sin preni je la hartufo kaj sin eltiri for, kiel rapon el bedo: mi faris faris tion anta˘ anta˘ u kelk elke da tagoj. tagoj. . . Sed Sed mi ekdezir ekdeziris is ankora˘ ankora˘ u unu fojon vidi tion, kion mi forlasis, la bedon, kie mi estis plantita.” “Mi esperas, ke ˆci ci tiuj vortoj ne koncernas koncernas min”, respondis Arkadio Arkadio kun maltrankvilo; “mi esperas, ke vi ne intencas disiˆgi gi de mi.” Bazarov Bazarov fikse, preska˘ u penetre, ekrigardis lin. ˆ tio vere tiel ˆcagrenus ˆ “Cu cagr enus vin? Sajnas al mi, ke vi disiˆgis gis de mi. Vi estas tiel freˆ freˆsa sa kaj pura. . . kredeble kredeble viaj via j aferoj kun Anna Sergeevna iras bone.” “Kiaj “Kiaj miaj aferoj aferoj kun Anna Sergeevn Sergeevna?” a?” ˆ ne por ili “Cu ili vi venis venis ˆci c i tien tien de la urbo, urbo, bird birdid ido? o? Kiel Kiel progr progres esas as la ˆ dimanˆcaj ca j lernejo lerne joj? j? Cu vi ne amas ˆsin? sin? A˘ u eble jam venis por vi tempo esti modesta?” “E˘ugeno, ugeno , vi scias, mi ˆciam ciam estis malkaˆsa sa kun k un vi; vi ; mi povas certigi ce rtigi vin. Dio estu mia atestanto, ke vi eraras.” “Hm! Nova Nova vorto”, vorto”, rimarkis rimarkis Bazarov Bazarov duonvoˆ duonvoˆce. ce. “Sed ne estu ekscitita, ekscitita, tio estas al mi tute indiferenta. Romantikulo dirus: mi sentas, ke niaj vojoj komencas disiˆgi, gi, kaj mi diras simple, ke ni tedis unu la alian.” “E˘ugeno...” u geno...” “Mia kara, la malfeliˆ malfeliˆco co ne estas tiel granda; kio ne tedas en la vivo! vivo! Kaj nun, ˆcu cu ni ne devus adiaui unu la alian? De l’ momento, momento, kiam mi venis venis ˆci ci tien, mi sentas min abomene, kvaza˘ u mi legus leterojn de Gogol al la edzino de la guberniestro guberniestro de Kaluga. Mi ne ordonis maljungi la ˆcevalojn.” cevalojn.” “Kion vi diras! Tio estas ne ebla!” “Kial?” “Mi ne parolas pri mi; sed tio estus en la plej alta grado neˆgentila gentila al Anna Sergeevna, kiu nepre deziros vin vidi.” “En tiu ˆci ci punkto vi eraras.” “Kontra˘ ue, mi estas certa, ke mi estas prava”, rediris Arkadio. “Sed kial ue, vi ˆsajni sa jnigas gas?? Se ni jam tuˆsis sis la aferon afe ron,, ˆcu cu ne pro ˆsi si vi venis veni s ˆci ci tien?” tie n?” “Eble, tamen vi eraras.” Sed Arkadio Arkadio estis prava. prava. Anna Sergeevna deziris vidi Bazarovon Bazarovon kaj invitis lin al si per pe r la administranto a dministranto de la domo. Bazarov ˆsanˆ sanˆ gis gis la vestojn: lia nova nova konstumo estis enpakita enp akita tiel, ke li nenion n enion bezonis b ezonis tuˆsi si en la valizo, por p or elpreni gin. gîn. Sinjorino Sinjorino Odincov Odincov akceptis akceptis lin ne en tiu ˆcambro, cambro, kie li tiel neatendite neatendite ˆ amike etendis al li la ekstremojn deklaris al ˆsi si sian amon, sed en la salono. salon o. Si de siaj fingroj, fingro j, sed ˆsia sia vizaˆ go go havis nevole streˆcitan citan esprimon. espri mon. “Anna Sergeevna”, rapidis diri Bazarov, Bazarov, “anta˘ u ˆcio cio mi devas vin trankvitran kviligi. Anta˘ u vi staras homo, kiu jam plene revenis al la prudento kaj esperas, ke anka˘ u la aliaj forgesis liajn malsaˆgaˆ gaˆojn. ojn . Mi forveturas por longa tempo; t empo;

ˆ * Capitro

XXV *

138

kvankam kvankam mi ne estas mola estaˆ estaˆo, o, tamen vi devas d evas konsenti, ke malˆ goje goje estus estus al mi forporti kun mi la penson, ke vi rememoras min kun abomeno.” Anna Sergeevna profunde p rofunde ekspiris, kiel homo, h omo, kiu ˆus atingis la supron supro n de ˆ alta monto, kaj rideto r ideto vivigis ˆsian sian vizaˆgon. gon. Si duan fojon etendis sian manon al Bazarov kaj respondis al lia premo. “Perdu la okulon tiu, kiu rememoras la tempon temp on pasintan”, diris ˆsi; si; “tiom pli, ke verdire mi pekis tiam, se ne per koketeco, almena˘u. u . . . iel iel ali alie. e. Un Unuuvorte, ni restu amikoj, kiel anta˘ue. u e. Tio Tio estis estis sonˆ sonˆ go, go, ˆcu cu ne vere? vere? Kaj kiu rememoras la sonˆ gojn!” gojn!” “Kiu memoras ilin! Cetere la amo estas afekta sento.” ˆ vere? Estas al mi tre agrable a˘ “Cu udi udi tion.” Tiel diris Anna Sergeevna, Sergeevna, tiel diris Bazarov; ili amba˘ u kredis, ke ili diras ˆ la veron. Cu estis la vero, la plena vero en iliaj vortoj? Ili mem ne sciis tion, tiom pli la a˘utoro. utoro. Sed ilia interparolo havis havis tian karakteron, arakteron, kvaza˘ kvaza˘ u ili plene kredis unu al la alia. Anna Sergeevna interalie demandis Bazarovon, kion li faris en Marino? Li preska˘ u komencis rakonti ra konti al ˆsi si sian duelon kun Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc, c, sed s ed dete d etenis nis lin la penso, ke ˆsi si povus p ovus suspekti lin, ke li volas sin prezenti pr ezenti interesa; li simple respondis al ˆsi, si, ke la tutan tu tan tempon t empon li laboris. lab oris. “Kaj mi”, rediris Anna Sergeevna, “komence mi havis la spleen’on 50! Dio scias scias kial; kial; mi eˆ c intenc intencis is forvetur forveturii eksterl eksterlando andon, n, imagu!. imagu!. . . Po Poste ste tio pasis, pasis, venis venis via amiko, Arkadio Arkadio Nikolai Nikolaiˆˆc, c, kaj mi revenis revenis sur miajn relojn, al mia vera rolo.” “Kia estas ˆci ci tiu t iu rolo, r olo, permesu p ermesu demandi vin.” “La rolo de onklino, de guvernantino, de patrino, nomu gin, gîn, kiel vi volas. ˆ Cu vi scias, ke anta˘ ue mi ne bone komprenis vian intiman amikecon kun ue Arkadio Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆc; c; mi opiniis opiniis lin iom sensignifa. sensignifa. Sed nun mi pli bone b one konas lin kaj mi konvinkiˆgis, gis, ke li estas estas intel inteligen igenta. ta. . . Kaj, la ˆcefa cefa afero, li estas estas juna juna,, juna. juna. . . ne kiel kiel mi kaj vi, vi, E˘ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc.” c. ” ˆ “Cu li ˆciam cia m ankora anko ra˘ u˘ estas konfuzita en via ˆceesto!” ceesto!” ˆ ” komenci “Cu!” Cu! omenciss An Anna na Serge Sergeevn evnaa kaj pripen pripensi sin nte iom, iom, aldon aldonis is:: “Nun “Nun li fariˆgis g is pli pli konfi onfidem dema, a, li parola parolass kun mi. An Anta˘ ta˘ ue u e li evitis evitis min. min. Ceter Cetere, e, anka˘ u mi ne serˆ cis cis lian societon. Li estas pli amika amika kun Katja.” Bazarov malpacienciˆ gis. La virino ne povas ne ruzi! pensis li. gis. “Vi diras, ke li evitis vin”, diris li kun malvarma rideto, “sed kredeble lia amo al vi ne restis por vi sekreto!” “Kiel? anka˘ u li?” nevole ekkriis Anna Sergeevna. ˆ vi efektive ne sciis “Anka˘ u li”, li”, ripetis ripetis Bazarov Bazarov kun humila humila saluto. saluto. “Cu tion, kaj mi diris al vi novaˆ novaˆon?” on?” Anna Sergeevna mallevis la okulojn. 50

Splenon.

ˆ * Capitro

XXV *

139

“Vi eraras, E˘ ugen ug enoo Vasiliˆ Vasil iˆc.” c. ” “Mi ne supozas supozas tion. tion. Sed eble eble mi ne devus devus parol parolii pri tio.” tio.” Vi ne ruzu plu, diris li al si. “Kial ne? Sed mi pensas, ke anka˘u tie t ie ˆci ci vi tro alte taksas la gravecon g ravecon de momenta impreso. Mi komencas suspekti, ke vi havas inklinon al troigo.” “Ni ne parolu plu pri tio, Anna Sergeevna.” “Kial?” rediris Anna Sergeevna, Sergeevna , kaj ˆsi si mem tuj transmetis la interparolon ˆ sur alian vojon. Si ne estis tute tankvila en e n la ˆceesto ceesto de Bazarov, kvankam kvankam ˆsi si diris al li kaj certigis certi gis sin mem, ke ˆcio cio estas forgesita. forge sita. Interˆsanˆ sanˆ gante gante kun li plej simplajn parolojn, parolo jn, eˆc ˆsercante sercante kun li, ˆsi si sentis iom da timo. Same sur vaporˆ vaporˆsipo, sipo, sur la maro, la homoj homo j interparolas ka j ridas senzorge, kvaza˘ kvaza˘ u sur la firma tero; sed se okazas la plej malgranda halto, se aperas la plej malgranda signo de io neordinara, n eordinara, tuj sur ˆciuj ciuj vizaˆ goj estas legebla esprimo de speciala goj timo, montranta la konstantan konscion pri la konstanta danˆ gero. gero. ˆ koLa interparolo de Anna Sergeevna kun Bazarov da˘ uris uris ne longe. Si mencis mediti, respondis distrite kaj fine proponis al li transiri en la salonon, kie ili trovis la princidinon kaj Katjan. “Kie estas Arkadio Arkadio Nikolaiˆ Nikolaiˆc?” c?” demandis demandis la mastrino. mastrino. Eksciinte, Eksciinte, ke li malaperis jam anta˘ u pli ol unu horo, horo , ˆsi si sendis sendi s serˆci ci lin. Ne balda˘ u oni trovis trovis lin: lin: li sin kaˆsis sis en la densa densaˆo de la gardeno gârdeno kaj apoginte la mentonon sur la krucitaj manoj, li dronis en meditoj. Profundaj kaj gravaj estis la meditoj, sed ne malˆgojaj. gojaj. Li sciis, ke Anna Sergeevna sidas sola kun Bazarov, Bazarov, sed li ne sentis sentis ˆaluzon, aluzon, kiel iam; kontra˘ kontra˘ ue, ue, lia vizaˆgo go pli kaj pli sereniˆgis; gis; ˆsajnis, sa jnis, ke li miras pro io, gojas gôjas kaj decidiˆgis gis al io.

PATROJ KAJ FILOJ

140

ˆ Capitro XXVI La edzo de Anna Sergeevna ne amis nova novaˆojn, sed li ˆciam ciam estis preta akcepti “la fantazion de la nobligita gusto”, kaj tial li konstruis en sia ˆgardeno, gardeno, inter la varmigejo kaj la lageto ion de la speco de greka portiko el rusaj brikoj. En la posta, senfenestra muro de la portiko a˘ u galerio estis faritaj farita j ses niˆcoj co j por statuoj, kiujn sinjoro sinjoro Odincov intencis intencis venigi venigi el la eksterlando. La statuoj devis prezenti: prezenti: la Izolecon, Silenton, Silenton, Mediton, Melankolion, Melankolion, Hontemon kaj Sentemo Sentemon. n. Un Unu u el la statuoj, statuoj, la diinon diinon de la Silent Silento, o, kun fingro sur la lipoj, oni venigis kaj starigis; sed en la sama tago la kortaj buboj derompis ˆgian gian nazon; kvankam najbara stukisto prenis sur sin fari al gi gî nazon, duoble pli belan ol la anta˘ua, ua, Odincov ordonis forporti gin, gˆ in, kaj oni ˆgin gin metis en angulon de l’ draˆsejo, sejo, kie gi gî staris longajn jarojn, ekscitante teruron de la superstiˆcemaj cema j kamparaninoj. La anta˘ ua parto de la portiko jam longe estis ua kovrita kovrita de densa arbetaˆ arbetaˆo: nur la kapiteloj de la kolonoj kolonoj superstaris la seninterrompan verdaˆon. on. En la portiko, eˆc tagmeze, t agmeze, estis malvarmete. malvarmete. Anna Sergeevna ne amis viziti ˆci ci tiun lokon de la tago, kiam ˆsi si ekvidis tie t ie vipuron; sed Katja ofte venis sidiˆgi gi sur la malgranda malgranda ˆstona stona benko, metita sub unu el ˆ la niˆ niˆco co j. Cirka˘ uita uita de la freˆseco seco ka j ombro, ˆsi legis, laboris, a˘ u sin donis al la sento de plena silento, kiu, kredeble, estas konata de ˆciu, ciu, ka j kies ˆcarmo carmo konsistas en apena˘ u konscia konscia kaj silenta silenta ˆstelobservo stelobservo de la vasta ondo de l’ vivo, senˆcese ces e ruliˆ rul iˆgant ga ntaa ˆcirka ci rka˘ u˘ ni kaj en ni mem. En la sekvinta sekvinta tago Katja sidis sur sia amata benko kaj apud ˆsi si sidis ree ˆ cedis al liaj petoj, iri kun li en la “portikon”. Arkadio. Si ˆ la matenmanˆgo Gis go restis res tis ˆcirka˘ cir ka˘ u unu horo; la varmega tago jam estis anstata˘ uanta uanta la rosplenan rosplenan matenon. matenon. La vizaˆ go de Arkadio konservis la hiera˘ go uan uan ˆ fratino, tuj post la teo, esprimon, esprimon, sur tiu de Katja estis legebla embaraso. embaraso. Sia alvokis ˆsin sin en sian kabineton kaj ka j anta˘ ue ue karesinte ˆsin, sin, kio ˆciam ciam iom timigis timigi s Katian, konsilis konsilis al ˆsi si esti pli singarda kun Arkadio, Arkadio, kaj precipe eviti, resti sola sola kun li, ˆcar car tion jam rimarkis rimarkis la onklino onklino kaj la tuta domo. domo. Krom tio, jam en la anta˘ utago vespere Anna Sergeevna estis malbonhumora; kaj Katja utago mem sentis konfuzon, kvaza˘ u konfesante sian kulpon. Cedante al la peto de Arkadio, ˆsi si diris al si, ke tio estos lastfoje. lastfo je.

ˆ * Capitro

XXVI *

141

“Katerino Sergeevna”, ekparolis li senˆ gene kaj samtempe timeme, “de la gene tempo, kiam mi havas la honoron vivi kun vi sub la sama tegmento, mi parolis kun vi pri multaj multaj aferoj, aferoj, tamen tamen restis unu unu tre grav grava p por or mi. . . demando, demando, kiun kiun mi neniam nen iam tuˆ t uˆsis. sis. Vi diris diri s hiera˘ hier a˘u, u, ke oni on i ˆsanˆ sa nˆgis gis min ˆci ci tie”, tie ”, aldoni ald oniss li, serˆcante cant e kaj evitan evitante te la rigardon rigardon de Katja, demande demande fiksita fiksitan n sur li. “Efekti “Efektive ve,, mi ˆsangiˆ gîˆgis gis en multaj rilatoj, kaj tion vi scias pli bone, ol iu ajn, vi, al kiu mi, en la real re alec eco, o, ˆsuld su ldas as tiun ti un ˆci ci ˆsanˆ sa nˆgon.” gon.” “Mi?...Al mi?...” diris Katja. “Mi ne estas plu la tromemfida tromemfid a knabo, knab o, kia mi venis ˆci ci tien”, da˘ urigis urigis Arkadio, “ne vane pasis mia dudek-tria jaro; kiel anta˘ ue mi deziras esti utila, mi ue deziras oferi ˆciujn ciujn miajn fortojn forto jn al la vero; sed mi ne plu p lu serˆcas cas miajn idealojn ˆ tie, kie mi serˆcis cis ilin anta˘ ue; ue; ili aperas anta˘ u mi. mi. . . multe ulte pli proks proksim ime. e. Gis hodia˘ u mi ne komprenis min, mi prenis sur min taskojn, kiuj superas miajn fortojn fortojn.. . . Miaj Miaj okuloj okuloj anta˘ anta˘ u nelonge malfermiˆ gis g is dan dank’ k’al al unu sento. sento. . . Miaj Miaj esprimoj esprimoj estas ne tute klaraj, klaraj, sed mi esperas, esperas, ke vi kompr komprenos enos min. min. . . ” Katja respondis nenion, sed ˆcesis cesis rigardi Arkadion. “Mi pensas”, da˘ urigis urigis li pli kortuˆsita, sita, kaj fringo super sup er li inter la folioj de betulo senzorge kantis kantis sian kanton, kanton, “mi pensas, p ensas, ke estas devo de ˆciu ciu honesta hone sta homo esti tute sincera sincera.. . . por tiuj tiuj.. . . tiuj homoj, homoj, kiuj. kiuj. . . un unuv uvorte orte por la la homoj, homoj, kiuj kiuj estas estas al li karaj, karaj, kaj kaj tial tial mi. mi. . . mi inten intencas cas.. . . ” Sed tie ˆci ci la elokventeco elokventeco tute forlasis forlasis Arkadion; Arkadion; li implikiˆ implikiˆ gis, gis, konfuziˆgis gis ˆ kaj estis devigita iom silenti; la okuloj de Katja estis ˆciam ciam mallevita j. Sajnis, ke ˆsi si ne komprenas, kompren as, kien li kondukas ˆcion cion ˆci ci kaj atendis atend is ion. “Mi anta˘ uvidas, ke mi mirigos vin”, komencis Arkadio, rekolektinte la uvidas, fortojn, forto jn, “tiom pli, ke tiu ˆci ci sento iel koncernas vin, rimarku tion. . . Vi riproˆcis cis al mi hiera˘u, u, mi memoras, mankon de seriozeco”, da˘ urigis urigis Arkadio kun la mieno de homo, kiu eniris en marˆ con, con, sentas, sentas, ke kun ˆciu ciu paˆ paˆso so li pli kaj pli profundiˆgas, gas, kaj kiu tamen rapidas anta˘ uen, esperante rapide eliˆ uen, gi; gi ; “ˆci ci tiu riproˆco co ofte estas adresata. . . direktata al junaj juna j homoj, homo j, eˆc kiam ili ˆcesas cesas gin ˆg in meri meriti ti;; kaj se mi posed posedus us pli da memfi memfido do.. . . (Hel (Helpu pu,, help helpu u min! min! kun kun malespero pensis Arkadio, sed Katja kiel anta˘ ue ne turnis la kapon). Sed mi ue povu povuss esper esperi. i. . . .” “Se mi povus fidi al tio, kion vi diras”, eksonis en la sama momento la klara voˆco co de Anna Sergeevna Serg eevna.. Arkadio tuj eksilentis, Katja paliˆgis. gis. Tuj apud a pud la arbetaˆ a rbetaˆo, o, kiu kovris la portikon, estis mallarˆga ga vojeto. vojeto. Ann Annaa Sergeevna Sergeevna iris sur gi, gî, akompanata de Bazaro Bazarov. v. Katja Katja kaj Arkadio Arkadio ne povis povis ilin vidi, sed a˘udis udis ˆciun ciun vorton, murmureton de la vesto, eˆc la spiron. Ili faris kelke da paˆsoj soj kaj kvaza˘ u intence haltis rekte anta˘ u la portiko. “Vi vidas”, da˘ urigis Anna Sergeevna, “ke ni amba˘ urigis u eraris; ni amba˘ u ne estas plu homoj de la unua juneco, precipe mi; ni vivis, ni estas lacaj; ni amba˘ u — kial ne diri tion — ni amba˘u estas inteligentaj: en la komenco ni

ˆ * Capitro

XXVI *

142

intere interesis sis unu unu la alian, alian, la scivo scivolo lo estis estis eksciti ekscitita. ta. . . kaj poste. . . ” “Kaj “Ka j poste mi ˆcesis cesis interesi”, interrompis Bazarov. “Vi scias, ke ne tio estis la ka˘ uzo uzo de nia disiˆ go. g o. Sed kia ajn ˆgi gi estu, ni ne bezonis bezonis unu la alian, alian, jen estas estas la ˆcefa cefa afero; afero; ni havis havis tro. . . kiel kiel diri. . . tro da komunaj trajtoj. Ni tion ne tuj komprenis. Kontra˘ ue, u e, Ark Arkadi adio. o. . . ” ˆ “Cu vi lin bezonas?” demandis Bazarov. ˆ “Cesu, E˘ ugeno ugeno Vasiliˆ Vasiliˆc. c. Vi diras, ke mi ne estas indiferenta indifer enta por li, anka˘ u al mi mem ˆciam ciam ˆsajnis, sa jnis, ke mi plaˆcas cas al li. Mi scias, ke mi povus esti lia onklino, onklin o, sed mi ne kaˆ kaˆsos sos de vi, ke mi komencas pli ofte pensi pri li. En ˆci ci tiu t iu juna kaj freˆ freˆsa sa sento estas ia allogo. . . ” “La vorto vorto ˆcarmo carmo estas pli uzata en tiaj okazoj”, okazoj”, interrompis interrompis Bazarov; bolado de la galo estis a˘ udebla udebla en lia trankvila, sed surda surd a voˆco. co. “Arkadio ion kaˆsis sis de mi hiera hie ra˘ u; u ˘ ; li parolis parolis nek pri vi, nek pri via fratino. fratino. . . Tio estas estas grava grava simptomo.” “Li estas al Katja tute kiel frato”, rediris re diris Anna Sergeevna, S ergeevna, “kaj “ kaj tio plaˆcas cas al mi en li, kvankam eble mi ne devus permesi tian intimecon inter ili.” “Tion “Tion diras en vi. . . la fratino?” fratino?” diris diris Bazarov Bazarov kun akcento. akcento. “Kompren “Komprenebl eble. e. . . sed kial ni staras? staras? Ni iru. Kia stranga stranga interp interparol arolo, o, ˆcu cu ne vere? Kaj ˆcu cu mi povis supozi, ke mi tiel parolos kun vi? Vi scias, ke mi vin timas. timas. . . kaj samtempe samtempe mi konfida konfidass al vi, ˆcar car en la realeco vi estas estas tre bona.” “Unue, mi tute ne estas bona; due, mi fariˆgis gis por vi tute sensignifa, kaj vi diras diras al mi, ke mi estas estas bona. . . Tio estas estas tute, tute, kvaza˘ kvaza˘ u vi metus floran kronon sur la kapon de mortinto.” “E˘ugeno ugeno Vasili Vasiliˆˆc, c, ni ne estas mastroj. . . ”, komencis Anna Sergeevna, Sergeevna, sed alflugis vento., skuis la arbojn arb ojn kaj forportis forp ortis ˆsiajn siajn vortojn. “Vi ja estas libera”, diris post momento Bazarov. Nenion plu oni povis distingi; dist ingi; la paˆsoj soj malproksimiˆ gis. gis. . . ˆcio cio eksilentis. ˆ sidis en la sama pozo, nur ˆsia Arkadio sin turnis al Katja. Si sia kapo malleviˆgis gis ankora˘ u pli. “Katerino Sergeevna”, diris li per tremanta voˆco co kaj kunpreminte la manojn. “Mi amas vin por eterne kaj senrevene mi amas neniun ekster vi. Mi volis volis tion diri diri al vi, ekscii ekscii vian vian opinio opinion n kaj tiam tiam peti vian vian manon, manon, ˆcar car mi estas neriˆ neriˆca ca kaj ˆcar car mi sentas sentas min preta al ˆciuj ciuj oferoj. . . Vi ne respondas? Vi ne kredas kredas al mi? Vi pensas, pensas, ke mi parolas parolas senkons senkonsider idere? e? Sed rememoru rememoru ˆ jam longe vi ne konvinkiˆgis, la lastajn tagojn! Cu gis, ke ˆcio cio alia — komprenu min — ˆcio, cio, ˆcio cio alia malaperis ma laperis sen postesigno? Ekrigardu min, diru al mi unu vorton orton.. . . Mi amas. amas. . . mi amas amas vin, vin, kredu kredu al al mi!” mi!” Katja ekrigardis Arkadion per seriozaj kaj serenaj okuloj kaj post longa pripenso, apena˘ u ridetante, diris: “Jes.” Arkadio Arkadio salte leviˆ gis gis de la benko.

ˆ * Capitro

XXVI *

143

“Jes! Vi diris: jes, Katerino, Sergeevna! Sergeevna! Kion signifas signifas ˆci ci tiu vorto? Ke mi vin vin amas, amas, ke vi kredas kredas al mi. mi. . . A˘ u...a˘ u ...a˘u.. u .. . mi ne kura kuraˆgas gˆ as fini...” “Jes”, “Jes” , ripetis rip etis Katja Ka tja kaj tiuˆ t iuˆcifoje cifo je li komprenis kompr enis ˆsin. sin. Li kaptis ˆsiajn sia jn granda gra ndajn jn belajn manojn kaj premis ilin al sia koro; la gojo gô jo sufokis lin. Li ˆsanceliˆ sanceliˆgis gis sur la piedoj piedoj kaj ripetis ripetis senˆ senˆcese: cese: “Katja, “Katja, Katja. Katja. . . ”, kaj ˆsi si ploris ploris kaj ridis ridis samtempe. samtempe. Kiu ne vidis tiajn larmojn en la okuloj de amata estaˆ estaˆo, tiu ne spertis ankora˘ u, u, ˆgis gis kia grado, svenante pro dankemo kaj pro honto, homo povas esti e sti feliˆca ca sur la tero. tero . En la sekvinta tago frumatene Anna Sergeevna ordonis alvoki Bazarovon en sian kabineton kaj penante rideti, etendis al li falditan leterpaperon. Tio estis letero de Arkadio: en ˆgi gi li petis p etis la manon man on de ˆsia sia fratino. Bazarov rapide trakuris la leteron kaj pene ekregis sin, por ne montri la malican senton, kiu eksplodis en lia brusto. “Jen kio”, diris li, “kaj vi asertis ankora˘u hiera˘ u, u, ke li amas Katerinon per frata amo. Kion vi intencas fari?” “Kion vi konsilas al mi?” demandis Anna Sergeevna, ˆciam ciam ankora˘ ankorau˘ ridetante. “Mi pensas”, respondis Bazarov anka˘ u kun rido, kvankam tute ne estis al li gaje ga je ka j li nur ˆsajnigis sajn igis ridon, same kiel ˆsi, si, “mi pensas, ke oni devas beni la junan junan paron. paron. La partio partio estas estas bona en ˆciuj ciuj rilatoj; rilatoj; la havo havo de Kirsano Kirsanov v estas ne malgranda, li estas la sola filo kaj lia patro estas brava homo, li ne kontra˘ ustaros.” ustaros.” ˆ vizaˆgo Sinjor Sin jorino ino Odincov Odi ncov faris far is kelke kel ke da paˆ p aˆsoj so j en la ˆcambro. camb ro. Sia go jen ruˆ giˆ giˆgis, gis, jen paliˆ gis. gis. “Tia estas via opinio?” opinio?” diris ˆsi. si. “Mi, mi ne vidas malhelpojn. . . Mi estas kontenta kontenta pro Katja. . . kaj pro Arkadio Arkadio Nikolai Nikolaiˆˆc. c. Kompreneble Kompreneble mi atendos la respondon respondon de la patro. patro. Mi sendos sendos Arkadi Arkadion on mem al li. Sed jen la pruvo, pruvo, ke mi estis prava hiera˘u, u , kiam mi diris al vi, ke ni amba˘u estas jam maljunaj homoj. . . Kiel Kiel mi vidis vidis nenion? nenion? Tio mirig mirigas as min!” min!” Anna Sergeevna ree ekridis kaj sin deturnis. “La nu nuna na junular junularoo estas estas diable diable ruza”, ruza”, diris diris Bazaro Bazarov v anka˘ anka˘ u kun rido. “Adia˘ u”, u ”, da˘ urigi u rigiss li post mallo mallonga nga silen silento. to. “Mi “Mi dezi deziras ras al vi, vi, ke vi finu la aferon en la plej agrabla maniero: kaj mi gojos gôjos de malproksime.” Sinjorino Odincov rapide sin turnis al li. ˆ vi forve “Cu forvetura turas? s? Kial Kial vi ne povus povus resti nun? nun? Restu. Restu. . . kun vi gaje estas estas paroli. . . oni paˆ paˆsas sas kvaza˘ kvaza˘ u sur la rando de senfunda senfundaˆo. Komence oni timas, kaj poste venas la kuraˆgo, go, oni ne scias de kie. Restu.” “Mi dankas por la invito, Anna Sergeevna, kaj por la bona opinio pri mia parola talento. talento. Sed ˆsajnas sajnas al mi, ke mi jam tro longe restis en mondo, kiu estas fremda al mi. La flugantaj fiˆsoj soj povas povas dum iom da tempo sin teni en la aero, sed balda˘ u ili devas fali en la akvon; permesu anka˘u al mi profundiˆgi gi en mia elemento.”

ˆ * Capitro

XXVI *

144

Sinjorino Sinjo rino Odincov ekrigardis ekrig ardis Bazarovon. Bazar ovon. Maldolˆ Maldo lˆca ca rideto r ideto skuis ˆsian sian palan vizaˆgon. gon. “Li amas min!” pensis ˆsi, si, ekkompatis ekkompatis lin kaj konsole konsole etendis al li sian manon. Sed anka˘ u li kompren komp renis is ˆsin. sin . “Ne!” diris li kaj reiris unu paˆson. son. “Mi estas mizera homo, sed gis gîs nun mi neniam akceptis almozon. Adia˘ u kaj fartu bone.” “Mi estas certa, ke ne lastan fojon ni vidas unu la alian”, diris Anna Sergeevna kun nevola movo. “Kio ne okazas en la mondo!” respondis Bazarov, sin klinis kaj foriris. “Vi do decidis fari al vi neston?” diris en la sama tago Bazarov al Arkadio, ka˘ urante urante anta˘ u sia kofro. “Kial ne? Bona ideo. Sed tute senbezone vi ruzis. Mi atendis de vi tute alian direkton. A˘u eble tio surprizis anka˘ u vin mem!” “Mi, efektive, tion ne atendis, kiam mi adia˘uis uis vin”, respondis Arkadio; “sed “sed kial kial vi mem mem ruzas ruzas kaj diras diras:: ’bona ’bona ideo’ ideo’,, kvaz kvaza˘ a˘ u mi ne konus vian opinion pri edziˆgo?” go?” “Eh, mia kara kara amiko”, respondis respondis Bazarov, Bazarov, “kiajn esprimojn vi uzas! Vi vidas, kion mi faras: mi trovis malplenan lokon en la kofro, kaj mi metas tie fojnon; same estas en la kofro de nia vivo; oni devas plenigi gin gîn per io ajn, nur por ke ne restu en gi gî malplena loko. Mi petas vin, ne sentu vin ofendita: vi ja kredeble memoras, kian opinion mi ˆciam ciam havis pri Katerino Kate rino Sergeevna. Serg eevna. Ekzistas fra˘ ulinoj, kiujn nur tial oni opinias saˆgaj, ulinoj, gaj, ke ili saˆge ge sopiras; sed via per aliaj meritoj akiros respekton, kaj tiel ˆsi si gin gîn akiros, ke anka˘ u vi estos ˆsia sia humila servanto; servanto; sed tio estas tute en ordo.” Li brufermis la kofron kofron kaj ˆ leviˆgis gis de la planko. “Kaj nun mi ripetas al vi por la adia˘ uo...( u o...(Car senutile estus trompi unu la alian, ni disiˆgas gas por ˆciam, ciam, kaj vi mem sentas sentas tion. . . ), vi agis prudente; vi ne estas kreita por p or nia maldolˆca, ca, acida, vagabonda vivo. Vi posedas nek bravaˆ bravaˆcon, con, nek malicon; malicon; anstata˘ ue vi havas junan kuraˆ gon gon kaj junan fajron; por nia afero tio ne ta˘ ugas. ugas. Vi, sinjoroj sinjoroj nobeloj, nobeloj, vi povas povas iri nur ˆgis gis nobla rezignacio a˘ u gis gîs nobla indigno, kaj tio ne multe valoras. Vi ekzemple ne batas plu viajn kamparanojn kaj tial imagas vin perfektaj homoj, homoj, kaj ni, ni, ni dezir deziras as bati. bati. Po Porr kio multaj multaj vortoj! vortoj! Nia Nia polvo polvo ruˆ gigos gigos viajn okulojn, Arkadio, nia koto malpurigos vin; vi ne atingis nian nivelon, vi nevole admiras vin mem, vi kun plezuro insultas vin mem; kaj nin tio enuig enuigas; as; al ni oni don donu u aliajn, aliajn, ni aliajn volas rompi! rompi! Vi estas brava brava knabo; knabo; 51 sed malgra˘ u tio vi estas mola, liberala sinjorido, et vola tou , kiel diras mia patro.” ˆ vi adia˘uas “Cu uas min por ˆciam, ciam, E˘ ugeno?” ugeno?” malˆ malgoje gôje demandis lin Arkadio, “kaj vi ne havas aliajn vortojn por mi?” Bazarov gratis sian nukon. “Mi havas, Arkadio, anka˘u aliajn alia jn vortojn, vorto jn, sed se d mi ne diros ilin, ˆcar car tio estos 51

Kripligita Kriplig ita francaˆo, o, signifanta: signif anta: kaj jen ˆcio. cio.

ˆ * Capitro

XXVI *

145

romant romantism ismo, o, sentim sentimen entali talismo. smo. Jen mia lasta lasta konsi konsilo: lo: edziˆ edzigu: gû: plej plej balda˘ balda˘ u, u, konst konstruu ruu vian neston neston kaj faru multe multe da infanoj. infanoj. Ili estos estos saˆ gaj jam tial, ke ili naskiˆgos g os gustatempe, gûstatempe, ne kiel vi kaj mi. Eh, mi vidas, ke la ˆcevaloj cevaloj jam estas estas pretaj. Jam venis venis la tempo. tempo. . . Mi jam ˆciujn ciujn adia˘ uis. uis. . . Arkadio, Arkadio, ˆcu cu ni ˆcirka˘ kauprenos u ˘ prenos unu la alian?” Arkadio sin ˆetis al la kolo de sia iama majstro majst ro kaj amiko, larmo j ˆsprucis sprucis el liaj okuloj. “Jen la juneco!” diris trankvile trankvile Bazarov. Bazarov. “Mi multon multon esperas de Katerino Katerino Sergeevna. Vi vidos, kiel rapide ra pide ˆsi si konsolos vin!” “Adia˘ u, u, frato!” frato!” diris diris li al Arkadio Arkadio,, jam sidiˆ sidiginte gînte en la veturilo kaj montrante paron da monedoj, kiuj sidis unu apud la alia sur la tegmento de la stalo, stalo, li aldoni aldonis: s: “Jen modelo por vi!” vi!” “Kion tio signifas?” demandis Arkadio. ˆ vi estas tiel malforta en la natursciencoj? Cu ˆ vi forgesis, ke “Kion? Cu la monedo estas la plej estiminda birdo, kiu ˆsatas la familian familian vivon! vivon! Imitu 52 gin!...Adia˘ ˆg in!...Adia˘u, u, signor !” La veturilo ekkrakis kaj forruliˆgis. gis. Bazarov diris la veron. Parolante vespere kun Katja, Arkadio tute forgesis pri sia majstro. ma jstro. Li jam komencis komencis sin submeti al ˆsi, si, Katja sentis sentis tion kaj ne miris. Li intencis en la sekvanta sekvanta tago tag o veturi Marinon, al Nikolao Petroviˆc. c. Anna Sergeevna ne volis geni gêni Arkadion kaj Katjan kaj nur pro la konveneco ˆ grandanime forigis de ili la princidinon, kiun ne lasis ilin tro longe solaj. Si la novaˆ novaˆo pri la estonta estont a edziˆgo go incitis kaj plorigis. En la komenco Anna Sergeevna geevn a timis, ke la spektaklo spe ktaklo de ilia feliˆco co ˆsajnos sa jnos al ˆsi si mem iom malagrabla malag rabla;; sed tute t ute alie a lie okazis; la spektaklo ne lacigis lac igis ˆsin; sin; ˆgi gi interes inte resis is ˆsin, sin , fine kortuˆ kort uˆsis. sis . ˆ Anna Sergeevna gojis gôjis kaj samtempe malˆ gojis gojis pro tio. Sajnas, ke Bazarov estas prava, pensis ˆsi. si. La scivolemo, sole la scivolemo, la amo al la trankvileco, la egoi egoism smo. o. . . “Infano “Infa noj”, j”, diris ˆsi si voˆce, ce, “ˆcu cu la amo estas afekta afekt a sento?” Sed nek Katja, nek Arkadio komprenis ˆsin. sin. Ili evitis ˆsin; sin; la interparolo, nevole a˘ udita, ne forlasis iliajn kapojn. Cetere, Anna Sergeevna balda˘ udita, u trankviligis ilin; ka j tio ne estis malfacila por ˆsi: si: ˆsi si mem trankviliˆgis. gis.

52

Sinjoro.

PATROJ KAJ FILOJ

146

ˆ Capitro XXVII La reveno de Bazarov tiom pli ˆgojigis gojigis liajn maljunajn gepatrojn, ke ili tute ne atendis gin. gîn. Arina Vlasievna Vlasievna estis tiel ekscitita ekscitita kaj kaj tiom kuris tra la domo, ke Vasilij Ivanoviˆc komparis ˆsin sin kun “perdrik “pe rdrikino”; ino”; la malgranda malgr anda trena tren aˆo o de ˆsia sia mallonga mallon ga kaftano efektive efekt ive faris ˆsin sin simila al birdo. birdo . Vasilij Ivanoviˆc mem nur murmuris pro plezuro, mordis la sukcenan ekstremon de sia longa pipo, a˘u preninte sian kolon per la fingroj, li turnis la kapon, kvaza˘ u provant pr ovante, e, ˆcu cu gi ˆgi estas bon bonee ˆsra˘ sraubita, u˘bita, kaj subite larˆge ge malfermis la buˆson, son, ridante senbrue. “Mi venas al vi por plenaj ses semajnoj, mia maljunulo”, diris al li Bazarov; “mi volas labori, ne malhelpu min, mi vin petas.” “Vi forgesos forgesos mian mian fizionom fizionomion ion,, jen kiel mi malhelpos malhelpos vin!” respondi respondiss Vasilij Vasil ij Ivanoviˆ Ivan oviˆc. c. Li plenumis sian promeson. Lokinte la filon, kiel anta˘ ue, ue, en sian kabineton, li preska˘ u sin s in kaˆsis sis de d e li kaj la edzino e dzinon n li detenis dete nis de ˆciu ciu superflua sup erflua esprimo esprim o de ˆsiaj siaj amaj sentoj. “Ni, mia maljuna”, diris d iris li al ˆsi, si, “dum la unua gastado de Enjuˆska, ska, lin iom tedis; nun ni devas esti pli prudenta j.” Arina Viasievna konsentis kun la edzo, sed ˆsi si ne multe gajnis, ga jnis, ˆcar car ˆsi si vidis la filon nur ˆce ce la tablo kaj definitive de finitive timis ekparoli al li. “Enjuˆsenka!” senka!” iafoje diras ˆsi si al li kaj E˘ugeno ugeno ne havas ankora˘ u la tempon sin turni, kiam ˆsi si jam turnas la laˆcojn cojn de sia triksaketo triksaketo kaj murmuretas: murmuretas: “Nenio, tio estas nenio!” kaj poste ˆsi si iras al Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc kaj apoginte ap oginte la vangon sur la mano: ma no: “Kiel ni n i pov p ovas as ekscii, e kscii, 53 kion Enjuga preferus hodia˘ u por la tagmanˆ go, go, barˆcon con a˘u ˆsˆci ?” “Kia “Kiall vi mem ne demandis lin?” — “Mi timas tedi lin.” Cetere, Bazarov mem balda˘ u ˆcesis cesis sin ˆslosi, slosi, la febro de laboro forlasis lin kaj estis anstata˘ uata de malgaja enuo kaj silenta maltrankvil uata maltrankvilo. o. Stranga laceco lacec o estis rimarkebla rimar kebla en ˆciu ciu liaj lia j movoj; eˆc lia paˆsmaniero, smanie ro, firma kaj rapide rapid e kuraˆga, ga , ˆsanˆ sa nˆgiˆ giˆgis. gis. Li ˆcesis cesis promeni sola kaj komencis serˆci ci societon; li trinkis teon en la salono, vagis en la legoma gardeno gârdeno kun Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc kaj fumis kun li la pipon “ de la silento”; silento”; fo je li eˆc demandis demandis pri la patro Alekso. Kome Ko menc ncee ˆci ci tiu ti u ˆsanˆ sa nˆgo go gojigis gôjigis lian patron, sed lia ˆgojo gojo ne estis longeda˘ ura. ura. 53

Speco de brasika supo.

ˆ * Capitro

XXVII *

147

“Enjuga ˆcagrenas cagrenas min”, li plendis konfidencie konfidencie al la edzino, “li ne estas malkontenta a˘ u kolera, mi eˆc preferus tion, sed li estas ˆcagrenita, cagrenita, malˆ goja: g oja: tio tio estas terura. Li silentas, silentas, mi preferus, ke li insultu nin; li malgrasiˆ malgrasiˆ gas, gas, la koloro de lia vizaˆgo go estas malbona.” — “Dio Sinjoro!” murmuretis la maljunulino, “mi pendigus al li saketon kun relikvoj sur la kolo, sed li ne permesos.” Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc provis kelkfoje plej singarde singar de demandi dema ndi la filon pri pr i lia laboro, pri lia farto, farto, pri Arkadi Arkadio,. o,. . . Sed Bazarov respondis al li nevolonte kaj malzorge; foje, rimarkinte, ke la patro en la interparolo, ˆsteliras steliras al io, li kolere diris al li: “Vi kvaza˘ u paˆsas ˆ ˆcirka˘ kau ˘ mi sur la fingroj. Ci tiu maniero estas ankora˘ u pli malbona, ol la anta˘ ua.” ua.” “Nenio “Nenio,, mi nenion!. nenion!. . . ” rapide rapide respondis respondis la malfeliˆ malfeliˆ ca ca Vasilij asilij IvaIvanoviˆ c. c. Same senfrukta j restis liaj lia j politikaj aludo j. Fo je, okaze de la proksima liberigo de la servutuloj, servutulo j, Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc ekparolis ekpa rolis pri la progreso, progr eso, esperante, esp erante, ke la temo estos agrabla por la filo; sed Bazarov respondis indiferente: “Hiera˘ u, u, pasante preter prete r la ˆcirka˘ cirka˘ ubaro, ubaro, mi a˘ udis kiel la buboj anstata˘ udis u ia malnova kanto, anto, krias: krias: ‘Venas ‘Venas,, venas venas jam la tempo, amon sentas sentas mia koro’, koro’,.. . . jen via progreso.” Iafoje Bazarov iris en la vilaˆ gon kaj kiel ordinare, kun mokoj, komencis gon interparolon interparolon kun kamparano kamparano:: “Nu”, diris li al li, “prezentu al mi viajn opiniojn, amiko, pri la vivo; en vi, oni diras, estas la tuta forto kaj estonteco de Rusujo, de vi komenciˆgos gos nova epoko de la historio, vi donos al ni nian veran lingvon kaj la leˆgojn.” gojn.” La kamparano a˘ u respondis nenion, a˘ u diris vortojn, en la speco speco de jenaj: jenaj: “Ni “Ni povas. povas. . . efekt efektiv ive, e, ˆcar. c ar. . . tio tio dependa dependas. s. . . ” 54 “Vi klarigu al mi, kio estas via mir ”, interrompis lin Bazarov, “kaj ˆcu cu gi ˆgi estas la sama mir , kiu staras sur tri fiˆsoj!” so j!” “Tio “Tio estas estas la tero, tero, kiu staras staras sur tri fiˆsoj”, soj”, klarigi klarigiss la kamparan amparanoo kun patriarka bonkoreco, per kantanta tono, “kaj super nia mir estas la sinjora volo, olo, ˆcar c ar vi estas estas niaj patroj. patroj. Kaj ju pli pli seve severa ra estas estas la mastro mastro,, des des pli pli kontenta estas la kamparano.” A˘udinte udinte tian paroladon, Bazarov Bazarov foje malestime malestime levis la ˆsultrojn sultrojn kaj sin deturnis; la kamparano trankvile reiris hejmen. “Pri kio li parolis?” demandis la lastan alia kamparano de meza aˆ go go kaj de malgaja aspekto, kaj kiu de malproksime, de la sojlo de sia kabano, vidis la interparolon. “Pri la ˆsuldata suldata farmpago!” “Pri kia farmpago farmpago,, mia amiko!” amiko!” respondi respondiss la unu unua, a, kaj en lia voˆ co co ne estis plu a˘ udebla patriarka bonkoreco, sed kontra˘ udebla ue malestima severeco, “li ue babilis kun mi, ˆcar car kredeble lia lango lang o jukis. Konata afero: la sinjoroj, sinjor oj, ˆcu cu ili komprenas ion?” “Kiel ili povus kompreni!” respondis la dua kamparano. Skuinte la ˆcapojn capo jn kaj mallevinte la zonojn, ili amba˘u komencis diskuti pri siaj aferoj kaj be54

Mondo.

ˆ * Capitro

XXVII *

148

zonoj. Ho ve! la malestim malestimee levan levanta ta la ˆsultrojn, sultrojn, la scian scianta ta paroli kun la kamparanoj Bazarov (kiel li gloris sin en la disputo kun Pa˘ ulo ulo Petroviˆ Petr oviˆc), c), la memfida Bazarov Ba zarov eˆc ne suspektis, ke ili rigardis r igardis lin kiel malsaˆgan gan ˆserculon. serculon. . . Cetere, Ceter e, li fine trovis t rovis por p or si okupon. okup on. Fo je en lia ˆceesto ceest o Vasilij Ivanoviˆc banban daˆgis gis al kamparano la vunditan kruron, sed liaj manoj tremis kaj li ne povis ligi la bandaˆgon; gon; la filo helpis lin kaj de tiu tempo komencis partopreni en la praktiko, praktiko, ne ˆcesante cesante tamen moki la rimedojn, kiujn li mem konsilis, konsilis, kaj la patron, kiu tuj aplikis ilin. Sed la mokoj de Bazarov tute ne konfuzis lian patron pat ron;; ili eˆc gojigis gôjigis lin. Subtenante Subtenante sian makulitan negliˆ negligan gân veston per du fingroj sur la ventro kaj fumante la pipon, li kun guo gûo a˘ uskultis uskultis la filon, kaj ju pli da malico estis en liaj vortoj, des pli bonkor b onkoree ridis lia feliˆ feliˆcigita cigita patro, montrante montrant e ˆciujn ciujn siajn sia jn nigra n igra jn dento d entojn. jn. Li eˆc ripet ri petis is ˆci ci tiujn t iujn vortojn, vorto jn, kiuj estis iafoje senspritaj kaj sensencaj; ekzemple, dum kelke da tagoj li tute maltrafe, ripetis: ripetis: “bonega “bonega afero”, afero”, nu nurr tial, tial, ke Bazarov Bazarov uzis uzis tiun esprimon, esprimon, eksciin eksciinte, te, ke la patro a˘ uskulti uskultiss la frumatenan frumatenan diserv diservon. on. “Dio “Dio estu benata! benata! Li forgesis forgesis sian hipohôndrion!” ôndrion!” murmuretis Vasilij Ivanoviˆ c al la edzino, “kiel li batis min hodia˘ u en la diskuto!” La penso, ke li havas tian helpanton, plenigis lin per ravo kaj fiereco. “Jes, jes”, diris li ofte al iu kamparanino en vira kaftano kaj angula kapvesto, donante al ˆsi si boteleton da plumbakvo a˘ u poteton da hiskiama pomado, “vi devus, mia kara, ˆciuminute ciuminute danki Dion, ke mia filo gastas ˆce ce mi: oni kuracas vin nun la˘ u la plej scienca scienca kaj nov nova metodo; metodo; ˆcu cu vi kompre komprenas nas tion? La franca franca imperies imperiestro, tro, Napoleono Napoleono,, eˆc li ne hav havas pli bonan kuraciston kuraciston.” .” La kamparanino, kiu venis plendi, plend i, ke “pikoj “piko j levas ˆsin”, sin”, (la signifon de ˆci ci tiuj vortoj li mem ne povis klarigi), sin klinis ˆgis gis la tero kaj metis sian manon sub la ˆcemizon cemiz on sur la brusto, brust o, kie ˆsi havis kvar ovojn, ovo jn, envolvitajn envolvita jn en viˆstuko. stuko. Fo je Bazarov Bazar ov eˆc elˆsiris siris denton al rondiranta rond iranta komercisto komerci sto de galanteriaˆ galante riaˆoj; o j; kvankam kvankam la dento estis tute ordinara, Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc konservis gin gîn kiel maloftaˆon on kaj montrante montra nte gin gîn al la patro Alekso, senˆcese cese ripetis: “Rigar “Rigardu du la radik radikojn! Kian Kian forto forton n hav havas mia mia E˘ ugeno! ugeno! La kome komercis rcisto to ˆ as al mi, ke eˆc kverko ne povus kontra˘ leviˆgis gis en la aeron! Sajnas Sajn ustari!...” u stari!...” “La˘ udinde!” respondis fine la patro Alekso, ne sciante, kion diri kaj kiel udinde!” meti finon al la ekstazo de la maljunulo. Foje kamparano de najbara vilaˆgo go alveturigis alvetur igis al Vasilij Ivanoviˆc sian si an fraton, malsanan malsan an je tifo. La malfeliˆ malfel iˆculo culo kuˆsis sis sur la vizaˆ go go sur pajlo kaj agoniis; nigraj makuloj kovris lian korpon, jam anta˘ u longe li perdis la konscion. Vasilij Ivanoviˆc esprimis espri mis sian beda˘ bed a˘uron, uron, ke oni ne turnis sin pli frue al kuracisto kaj diris, ke ne eble estas lin savi. Efektive, la kamparano ne povis esti vivanta alveturigata hejmen: li mortis en la veturilo. Post tri tr i tagoj tago j Bazarov eniris en la ˆcambron cambron de l’ patro p atro ka j demandis, ˆcu cu li ne havas infera i nferan n ˆstonon? stono n? “Mi havas; por kio vi bezonas ˆgin?” gin?”

ˆ * Capitro

XXVII *

149

“Mi dev devas. . . ka˘ uterizi malgrandan vundon.” uterizi “Al kiu?” “Al mi.” “Kiel, al vi? Por kio? Kia estas via vundo? Kie!” “Jen “Jen ˆci ci tie, sur la fingro. fingro. Mi estis hodia˘ u en la vilaˆgo, g o, de kie oni alveturi veturigis gis la kamparan amparanon, on, malsanan malsanan je tifo. tifo. Mi ne scias scias kial, oni volis volis fari a˘utopsio utopsion. n. . . Mi jam longe longe ne ekzercis ekzercis min min en tio.” “Kaj?” “Mi petis la distriktan kuraciston, ke li permesu al mi fari la a˘utopsion utopsion kaj mi tranˆcis cis mian fingron.” fingro n.” Vasilij Ivanoviˆc subite subit e paliˆgis gis kaj dirante neniun vorton, kuris en sian kabineton, de kie li tuj revenis kun peco da infera ˆstono stono en la mano. Bazarov volis preni ˆgin gin kaj foriri. “Pro Dio”, diris d iris Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc, c, “permesu, “ permesu, ke mi mem faru fa ru tion.” Bazarov ekridetis. “Kia amo al la praktiko!” “Ne ˆsercu, sercu, mi vin petas. p etas. Montru vian fingron. La vundo ne estas granda. ˆ ne doloras?” Gi “Premu pli forte, ne timu.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc haltis hal tis.. “Eble pli bone estus ka˘ uterizi per fero? Kiel vi opinias!” uterizi “Tion oni devus fari pli frue, kaj nun, verdire, anka˘u la infera infer a ˆstono stono estas esta s superflua. superflua. Se mi estas infekti infektita, ta, estas estas nun jam tro malfrue. malfrue. . . ” “Kie “Kiel. l. . . malf malfru rue. e. . . ”, apen apena˘ a˘ u povis diri Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc “Sendube! De tiu tempo pasis pli ol kvar horoj.” Vasilij asi lij Ivanoviˆc ankora anko ra˘ u ˘ iom ka˘ uterizis uterizis la vundon. ˆ la distrikta kuracisto ne havis inferan ˆstonon!” “Cu stonon!” “Li ne havis.” “Granda “Granda Dio, tio estas estas nekrede nekredebla bla!! Kuracist Kuracisto, o, kiu ne hav havas tiel nepre necesan rimedon”, “Se vi vidus liajn lancetojn”, rediris Bazarov kaj eliris. ˆ la vespero Gis vespero kaj dum la tuta sekvinta sekvinta tago Vasilij asilij Ivanovi Ivanoviˆˆc trovis trovis plej diversajn diversajn pretekstojn por eniri en la ˆcambron cambron de la filo. Li ne parolis parolis pri la vundo, eˆc penis rakonti rakonti pri tute flankaj flankaj aferoj, sed li kun tia maltrankvilo maltrankvilo observis observis lin, tiel persiste rigardis liajn okulojn, ke Bazarov Bazarov perdis la paciencon kaj minacis forveturi. Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc solene promesis al li, ke li trankviliˆ tra nkviliˆ gos, gos, tiom pli, ke Arina Vlasievna, Vlasievna, de kiu li kompreneble kompreneble ˆcion cion kaˆsis, sis, komencis komencis insi insist stee deman demandi di,, kial kial li ne dorm dormas as kaj kio kio estas estas al li? li? Tutajn utajn du tagojn tagojn li restis firma, kvank kvankam am la aspekto de l’ filo, kiun li kaˆ kaˆse se rigardis rigardis de tempo al tempo, ne plaˆcis cis al li, sed je la tria tago tag o dum la tagmanˆ go go li ne povis plu regi sin. “Kial vi ne manˆgas, g as, E˘ ugeno!” ugeno!” demandi demandiss li, donante donante al sia vizaˆ vizago gô plej indiferentan esprimon. “La manˆ gaˆ gaˆo, o, ˆsajna sa jnas, s, estas est as bone bo ne prepar pre parita ita?” ?”

ˆ * Capitro

XXVII *

150

“Mi ne deziras, mi ne manˆ gas...” g as...” ˆ “Vi ne havas apetiton? Kaj la kapo?” aldonis li per nekura ˆga ga voˆco. co . “Gi doloras?” ˆ doloras. Kial ˆgi “Gi gi ne dolorus?” Arina Vlasievna rektiˆgis gis por atente audiskulti. “Ne koleru, E˘ ugeno”, ugeno”, da˘ urigis urigis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc, c, “ˆcu cu vi permesos al mi palpi vian pulson.” Bazarov leviˆgis. gis. “Sen palpado mi povas diri al vi, ke mi havas febron.” “Febrotremon vi havis?” “Anka˘ u febrotremon. febrotremon. Mi kuˆsigos sigos min; sendu al mi tilian tilian teon. Mi kredeble malvarmumis.” “Jes, jes; ni a˘udis udis hodia˘ u nokte, kiel vi tusas”, diris Arina Vlasievna. “Mi malvarmumis”, ripetis Bazarov kaj foriris. Arina Vlasievna komencis prepari la teon el tiliaj floroj, kaj Vasilij Ivanoviˆ c eniris en la najbaran na jbaran ˆcambron cambron kaj silente tordis siajn harojn. haro jn. Bazarov ne leviˆgis gis plu dum tiu tago kaj la tutan nokton estis en stato de peza duonkonscia dormeto. Je la unua horo nokte, malfacile malferminte la okulojn, li ekvidis super si ˆce ce la lumo de la lampeto la palan vizaˆ gon g on de la patro kaj postulis, ke li foriru. Vasilij Ivanovi Ivanoviˆˆc obeis, sed tuj revenis revenis sur la piedfingroj piedfingro j kaj sin kovrinte kovrinte duone per la pordo de la ˆsranko, sranko, senˆcese cese rigardis la filo filon. n. An Ank ka˘ u Arina Vlasievna ne kuˆsiˆ siˆgis gis kaj malferminte la pordon de la kabineto, ˆciuminute ciuminut e venis a˘ uskulti, “kiel spiras Enjuga”, kaj ekrigardi la uskulti, ˆ edzon. Si povis p ovis vidi nur lian senmovan, kurbigitan dorson, sed tio sufiˆcis, cis, por p or ˆsin sin iom trakviligi. trakviligi. Matene Bazarov Bazarov penis leviˆ gi; gi; lia kapo, ekturniˆgis, gis, sango ekfluis el la nazo; li ree kuˆsiˆ siˆ gis, gis, Vasili Ivanoviˆ Ivanoviˆc silente servis al li; Arina Vlasievna eniris en e n la ˆcambron cambron kaj demandis deman dis la filon, kiel li fartas. Li respondis: resp ondis: “pli bone”, b one”, kaj sin turnis al la muro. Vasilij Ivanoviˆ c svingis amba˘u manojn, ˆ en la domo por ke ˆsi si foriru; ˆsi si mordis la lipojn por ne plori kaj eliris. eliris. Cio subite kvaza˘ u malheliˆgis; gis ; ˆciuj ciu j vizaˆ viz aˆgoj go j plilongiˆ plilon giˆgis, gis, fariˆgis gis stranga silento; de la korto oni forportis forp ortis krieman kokon, kiun tio forte surprizis. Bazarov kuˆsis, sis, kiel anta˘ ue, ue, turninte la vizaˆ gon gon al la muro. Vasilij Ivanoviˆ c penis direkti al li diversajn demandojn, sed ili lacigis Bazarovon, kaj la maljunulo eksilentis senmove sur sia seˆgo, go, nur de tempo al tempo tordante siajn fingrojn. Li iris por kelke da minutoj en la ˆgardenon, gardenon, staris tie kvaza˘ u kolono, kvaza˘ u kaptita de nekomprenebla miro (la esprimo de miro preska˘ u ne forlasis nun lian vizaˆgon) gon) kaj revenis al la filo, penante eviti la demandojn de l’ edzino. Fine, ˆsi si kaptis lin je la mano, kaj konvulsie, preska˘ u minace, minace, demandis demandis lin: “Kio “Kio estas al li!” Vasilij Ivanoviˆc rekonscii r ekonsciiˆgis gîs kaj volis responde resp onde al ˆsi si ekridi; e kridi; sed li konstatis kun miro, ke anstata˘ ue li eksplodas per rido. Jam matene li sendis ue en la urbon, urbon, por venig venigii kuraciston kuraciston.. Li opiniis opiniis necesa anta˘ anta˘ usciigi usciigi tion al la filo, por ke li ne koleru.

ˆ * Capitro

XXVII *

151

Bazarov subite sin turnis sur la sofo, fikse kaj senpense rigardis la patron kaj petis ion por trinki. Vasilij Ivanoviˆ c donis d onis al li akvon kaj profitis p rofitis la momenton, por palpi lian ˆ frunton. Gi estis ardanta. “Maljunulo”, komencis Bazarov per ra˘ uka uka kaj malrapida malra pida voˆco; co; “malbona “malb ona estas mia afero. Mi estas infektita kaj post kelke da tagoj vi enterigos min.” “E˘ugeno!” ugeno!” balbuti balbutiss li, “kio “kion n vi diras! diras!.. . . Pro Dio! Dio! Vi malv malvarm armumi umis. s. . . ” ˆ “Cesu”, Cesu”, ne rapidant rapidantee interr interromp ompis is lin Bazaro Bazarov. v. “Al kuracist kuracistoo ne estas permesite tiel paroli. Mi havas havas ˆciujn ciujn simptomojn de infekto, infekto, vi mem scias.” scias.” “Kie “Kie estas estas la simpto simptomoj. moj. . . de infek infekto. to. E˘ ugen u geno. o. Tute ute ne.. . ” “Kaj “Ka j tio ˆci?” ci?” diris Bazarov Bazar ov kaj levinte l evinte la manikon man ikon de la ˆcemizo, cemiz o, montris m ontris al la patro ruˆ gajn gajn makulojn, anta˘ udiranta udira ntajn jn malfeliˆ mal feliˆcon, con, kiuj kovris lian ha˘ h a˘uton. uton. Vasilij Ivanoviˆc ektremis ektre mis kaj glaciiˆ glaci iˆ gis gis pro teruro. “Eˆˆc se. . . ” respondi “E respondiss li fine, fine, “eble. “eble. . . eˆ c se io en la speco. speco. . . de infekto infekto.. . . ” “De piemio”, piemio”, sufloris la filo. “Jes “Jes.. . . en la la speco speco.. . . de epi epide demi mio.. o.. . ” “De piemio”, piemio”, severe severe kaj klare ripetis Bazarov; Bazarov; “ˆcu cu vi jam forgesis forgesis viajn universitat universitatajn ajn kajerojn?” ajero jn?” “Estu, “Estu, kiel vi volas volas.. . . Tamen ni resanigos resanigos vin.” vin.” “Tio “Tio estas estas ˆserco. serco. Sed ne pri tio ni parolu. parolu. Mi ne pensis, pensis, ke mi mortos tiel balda˘ u; u; tio estas akcide akcident nto, o, verdi verdire, re, tre malagra malagrabla bla.. Vi kaj la patrino patrino devas nun profiti tion, ke via religia sento estas forta; venis bona momento, por provi gian gîan valoron. aloron.”” Li trinkis trinkis iom da akvo. akvo. “Mi volas volas vin peti pri unu servo. servo. . . dum mi ankora˘ ankora˘ u estas estro de mia mia kapo. kapo. Morga˘ u a˘ au˘ postmorga˘ u mia cerbo, vi scias, petos eksiˆgon. gon. Mi nun ne estas plu certa, ˆcu cu mi klare esprimas miajn pensojn. penso jn. Kiam mi kuˆsis, sis, senˆcese cese ˆsajnis sajnis al mi, ke ˆcirka˘ cirka˘ u mi kuras ruˆgaj gaj hundoj, kaj ke vi staras super mi, kiel ˆcashundo cashundo super tetro. Mi estas ˆ kvaza˘ u ebria. Cu vi bone min komprenas?” “Certe, E˘ ugeno, vi parolas tute kiel oni devas.” ugeno, “Tiom pli bone; vi diris al mi, ke vi sendis en la urbon por venigi kuracisto iston. n. . . Tio Tio estis estis por por vi. vi. . . kaj por mi: mi: send sendu u kurie kuriero ron. n. . . ” “Al Arkadio Nikolaiˆc?” c?” interrompis la maljunulo. “Kiu estas Arkadio Nikolaiˆc?” c?” rediris Bazarov, kvaza˘ u meditante meditante.. “Ah, “Ah, jes. jes. . . tiu birdido birdido!! Ne, lin vi ne tuˆsu; su; li estas nun monedo. monedo. Ne miru, tio ne estas ankora˘ u deliro. Sendu kurieron al sinjorino Odincov, Anna Sergeevna, ˆsi si posed os edas as ˆci ci tie ti e en la ˆcirka ci rka˘ uaˆ u˘aˆo bienon. bieno n. . . Vi konas ˆsin? sin? (Vasilij (Vasilij Ivanoviˆc jese balancis balancis la kapon). Oni diru al ˆsi: si: E˘ ugeno Bazarov ordonis saluti vin kaj ugeno diri, ke li mortas. Vi plenumos tion?” “Jes, mi plenumos. plenumos. . . Sed ˆcu cu estas eble, ke vi mortos, vi, E˘ugeno,...Juˆ u geno,...Juˆgu gu mem! Kie post tio estos la justeco?” “Tion mi ne scias; sed sendu kurieron.” “Senprokraste mi sendos kaj mi mem skribos la leteron.”

ˆ * Capitro

XXVII *

152

“Ne, tio estas superflua; diru, ke mi ordonis ˆsin sin saluti, tio sufiˆ cas. cas. Kaj nun mi revenas al miaj hund hundoj. oj. Strange! mi volas haltigi mian penson ˆce ce la morto, morto, sed mi ne sukcesas sukcesas.. Mi vidas vidas nur makulon makulon.. . . kaj nenion nenion plu.” plu.” Li ree peze sin turnis turnis al la muro. muro. Vasilij asilij Ivanov Ivanoviˆ iˆ c eliris eliris el la kabineto abineto kaj atinginte atinginte la dormoˆ dormoˆcambron cambron de la edzino, li falis sur la genuojn anta˘ u la sankta sankt a j pentra pentr aˆoj. o j. “Preˆ gu, gu, Arina, preˆgu!” g u!” gemis gêmis li, “nia filo mortas.” La kuracisto, kuracisto, la sama distrikta distrikta kuracisto, kuracisto, kiu ne havis havis inferan ˆstonon, stonon, venis venis kaj esplorinte esplorinte la malsanan, malsanan, konsilis konsilis atendantan metodon kaj diris kelke kelke da vortoj pri la ebleco de la resaniˆ go. go. ˆ vi iam vidis homojn en mia stato, kiuj ne foriris al la Elizeaj Kam“Cu poj?” demandis demandis Bazarov Bazarov kaj subite subite kaptint aptintee je la piedo pezan tablon, tablon, starantan apud la sofo, forpuˆsis sis gin gîn de la loko. “La forton, la forton”, diris li, “mi havas ankora˘u en gia gîa pleneco, tamen mi devas devas morti!. morti!. . . Maljun Maljunulo, ulo, havis havis almena˘ u sufiˆce ce da tempo por malkutimi ˆ vin neas, kaj de la viv vivo, sed mi. . . Nei, Nei, nei. nei. . . Oni Oni pro provu nei la morto morton! n! Gi finita estas la afero! Kiu ploras tie!” aldonis li post momento. “La patrino? Malfel Mal feliˆ iˆca! ca! Kiun Kiu n ˆsi si nutro nu tross nun per pe r sia s ia fama f ama barˆco? co? Anka˘ Ankau˘ vi, Vasilij asi lij Ivanoviˆc, c, larmas, ˆsajnas sajnas al mi. Nu, se la kristanismo ne helpas, estu filozofo, stoiko! Vi ja gloris vin, ke vi estas filozofo?” “Kia filozofo mi estas!” ekkriis Vasilij Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc, c, kaj larmoj larmo j gutis sur liajn lia jn vangojn. La stato de Bazarov pli kaj pli malboniˆ gis gis kun ˆciu ciu horo; la progreso de l’ malsano fariˆgis gis rapida, kiel ordinare okazas post la hîrurgiaj îrurgiaj infektoj. infektoj. Li ne perdis ankora˘ u la konscion kaj komprenis, kion oni diris al li; li ankora˘u batalis. talis. “Mi ne volas volas deliri” deliri”,, murm murmuret uretis is li, kunprema kunpremant ntee la pugnojn, “kia sensencaˆ sensencaˆo.” Kaj tuj li aldonis: “Se de ok oni deprenas dek, kiom restas?” Vasilij Ivanoviˆc paˆsis sis en la ˆcambro, cambro, kiel freneza, fren eza, proponis prop onis jen unu rimedon, rimedo n, jen alian kaj ˆciumin ciuminute ute kovri kovriss la piedojn piedojn de l’ filo. “En “Envo volvi lvi en malv malvarmajn tukojn. tukojn. . . vomig vomigan an rime rimedon. don. . . sinapis sinapismon mon sur la vent ventro. ro. . . sangell sangellaso ason”, n”, ripetis li per p er streˆ st reˆcita cita tono. to no. La kuracisto, kura cisto, kiun li petegis p etegis resti, aprobis ˆcion, cion, donis al la malsanulo limonadon kaj por si petis jen pipon, jen “ion fortiganvarmigan”, tio estas brandon. Arina Vlasievna sidis sur malalta benko apud la pordo kaj nur de tempo al tempo iris preˆ gi; gi; anta˘ u kelke da tago j ˆsia sia tualeta tuale ta spegulo elglitis el ˆsiaj manoj mano j kaj rompiˆ gis: gis: tion ˆsi si rigardis rigar dis ˆciam ciam kiel malbomalb onan anta˘ usigno usi gnon: n: eˆc Anfi Anfisuˆ suˆska ska ne n e sciis, sci is, kion diri dir i al a l ˆsi. si. Timofeiˆ Timo feiˆc forvetu for veturis ris al sinjorino Odincov. La nokto estis estis malbona por Bazarov. Bazarov. . . Kruela Kruela febro turment turmentis is lin. An Anta˘ ta˘ u la mateno lia stato iom pliboniˆgis. gis. Li petis p etis,, ke Arina Vlasiev Vlasievna na lin kombu, kombu, kisis ˆsian sian manon kaj trinkis du glutojn gluto jn da teo. Vasilij lvanoviˆ lvanoviˆc iom viviˆ gis. gis. “Dio “Dio estu benata!” benata!” diris diris li; venis venis la krizo. krizo. . . , venis venis la krizo. “Rigard “Rigardu!” u!” diris diris Bazarov Bazarov,, “kian “kian povon povon hav havas vorto! vorto! Li trovis trovis la vorton vorton

ˆ * Capitro

XXVII *

153

’krizo ’krizo’, ’, kaj li estas konsoli konsolita. ta. Miriga Miriga afero estas, estas, kiel kiel la homo kredas je la vortoj. Se oni nomas lin lin malsaˆ gulo kaj ne batas lin, li malˆ gulo gojas; gojas; se oni diras al li komplimenton pri lia saˆgo go kaj ne donas al li monon, li estas tute kontenta.” ˆ Ci tiu malgranda parolado de Bazarov, similanta liajn anta˘ uajn uajn malicajn atakojn, ravis lian patron. “Brave! “Brave! bone dirita, bonege!” ekkriis ekkriis li ˆsajnigante, sajnigante, ke li apla˘ udas. Bazarov Bazarov malˆ goje goje ekridetis. “La˘ u via opinio”, diris li, “la krizo pasis a˘u venis?” “Vi sentas vin pli bone, jen kion mi vidas, jen kio ˆgojigas gojigas min”, respondis Vasilij Vasil ij Ivanoviˆ Ivan oviˆc. c. ˆ vi sendis?” “Tre bone; b one; ˆciam ciam bon bonee estas goji. gô ji. Kaj al ˆsi, si, vi memoras? Cu “Jes, kompreneble.” La pliboniˆgo g o da˘ uris ne longe. La atakoj de l’ malsano rekomenciˆ uris gis. gis. Vaˆ silij Ivanoviˆc sidis apud Bazarov. Bazar ov. Sajnis, ke ia neordinara maltrankvilo turmentas la maljunulon. Li kelke da fojoj provis ekparoli, sed ne povis. “E˘ugeno!” ugeno!” diris li fine, “mia filo, mia kara, bona filo!” ˆ Ci tiu neordinara alparolo faris impreson je Bazarov. Li iom turnis turnis la kapon kaj videble videble penan p enante te deleti deleti de si la ˆsarˆ sarˆ gon de la deliro, kiu premegis lin, li diris: “Kion, mia patro?” “E˘ugeno”, ugeno”, da˘ urigis urigis Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c kaj falis sur la genuojn anta˘ u la filo, kvank kvankam am Bazarov Bazarov ne malferm malfermis is la okulojn okulojn kaj ne povis lin vidi. “E˘ ugeno, ugeno, vi sentas vin nun pli bone; kun la helpo de Dio vi resaniˆ gos; gos; sed profitu la nunan momenton, trankviligu min kaj la patrinon, plenumu la devon de l’ kristan kristano! o! Teruro eruro estas estas al mi tion al vi diri, diri, sed ankora˘ ankora˘ u pli terure...ja por la eterneco., E˘ ugeno, u geno, pri pripens pensu, u, kiel kiel.. . . ” Rompi Rompiˆ gis gîs la voˆ co co de la maljunulo. Sur la vizaˆgo go de lia filo, kvankam kvankam li kuˆsis, sis, kiel anta˘ ue, ue, kun fermitaj okuloj, rampis io stranga. “Mi ne rifuzas, rifuzas, se tio pov p ovas as trankviligi trankviligi vin”, diris li fine; “sed ˆsajnas sajnas al mi, ke la afero ne estas urˆga. ga. Vi mem diras ke mia stato pliboniˆgis.” gis.” “Pliboniˆgis, gis, E˘ ugeno, ugeno, pliboniˆgis; gis; sed kiu pov p ovas as scii, sc ii, ˆcio cio ja dependas de la volo volo de Dio, kaj kaj plenumi plenumint ntee la devon. devon. . . ” “Ne, mi atendos ankora˘ u”, u”, interrompis interrompis Bazarov. “Mi konsentas konsentas kun vi, ke veni veniss la krizo. krizo. Kaj se vi kaj mi eraris eraris,, ne grav grave! e! Oni Oni absol absolv vas eˆc la senkonsciajn.” “Mi petas vin, E˘ ugeno!” ugeno!” “Mi atendos atendos.. Kaj nun mi volas volas dormi. dormi. Ne malhelp malhelpu u min.” Kaj li metis la kapon sur la anta˘ uan uan lokon. La maljunulo leviˆgis, gis, sidiˆgis gis sur la seˆgo go kaj apoginte la mentonon sur la mano, mordis siajn fingrojn. Bruo de risorta kaleˆ kaleˆso, so, ˆci ci tiu bruo, kiu tiel la˘ ute ute sonas en la kampara silento, silento, subite frapis liajn orelojn. Pli kaj kaj pli proksime proksime ruliˆ gis gis malpezaj radoj; jen jam oni a˘ udas udas la spiron de l’ ˆcevaloj. cevaloj. . . Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆc salte leviˆ gis gis kaj

ˆ * Capitro

XXVII *

154

sin ˆetis al la fenestro. fenestro. En la korton de lia malgranda malgranda domo estis enveturan enveturanta ta duloka kaleˆ kaleˆso. so. Ne komprenante, kion tio povis signifi, ardante pro ia sensenca gojo, ˆg ojo, li kuris kuris sur sur la peronon. peronon. . . Lakeo Lakeo en livr livreo eo malferm malfermis is la pordon pordon de l’ kaleˆ kaleˆso; so; sinjorino, sinjor ino, kovrita per p er nigra vualo, vu alo, en nigra manteleto, eliris, el gi... gˆ i... “Mi estas esta s Anna Sergeevna Odincov”, diris ˆsi. si. “E˘ ugeno uge no Vasiliˆc vivas? v ivas? Vi estas lia patro? Mi venis kun kuracisto.” “Bonfarantin “Bonf arantino!” o!” ekkris Vasilij Ivanoviˆc, c, kaj kaptinte ˆsian sian manon, manon , konvulsie alpremis alpr emis ˆsin sin al siaj lipoj. lipo j. Dume la kuracisto, kiu venis kun ˆsi, si, malgranda malgra nda homo, portanta okulvitrojn, kun germana fizionomio, eliris ne rapidante el la kaleˆso. so. “Li vivas v ivas ankora an kora˘ u, u˘, vivas mia E˘ugeno, ugeno, kaj nun li estos savita! Edzino! Edzin Edzino! o!.. . . Al ni ni anˆ anˆgelo gelo de l’ ˆcielo. cielo. . . ” “Granda Dio, kio?” balbutis la maljunulino, kurante el la salono. Nenion komprenante, tuj en la anta˘ uˆ uˆcambro, cambro, ˆsi si falis al la piedo j de Anna Sergeevna Serge evna kaj komencis, kvaza˘ u freneza, frene za, kisi ˆsian sian veston. “Kion vi faras! Kion vi faras!” ripetis Anna Sergeevna; sed Arina Vlasievna ne a˘ uskult usk ultis is ˆsin, sin , kaj Vasilij, Vasilij , Ivanoviˆc da˘ daurigis: u ˘ rigis: “anˆgelo ge lo,, anˆ an ˆgelo ge lo!” !” 55 “Wo ist der Kranke? Kie estas la paciento?” demandis fine la doktoro, ne sen iom da indigno. ˆ tie, sekvu min, mi petas, vertester her Vasilij asi lij Ivanoviˆc rekonsc reko nsciiˆ iiˆgis. g is. “Ci kollega 56”, aldonis li, rememorante la tempon pasintan. “E. . . ?” diris la germano kun maldolˆ ca ca rideto. Vasilij Ivanoviˆc kondukis lin en la kabineton. kabineton . “Doktoro de Anna Sergeevna Odincov”, diris li, sin klinante al la orelo de la filo, “anka˘ u ˆsi si esta es tass ˆci ci tie. ti e.”” Bazarov malfermis la okulojn. “Kion vi diris?” “Mi diras, ke Anna Sergeevna Serge evna Odincov estas esta s ˆci ci tie kaj akompanas akompan as ˆsin sin ˆci ci tiu respektinda doktoro.” Baza Ba zarov rov ˆcirka ci rka˘ urigardis u˘riga rdis en la ˆcambro. cambro . ˆ “Si estas ˆci ci tie. . . mi volas ˆsin sin vidi.” “Vi vidos ˆsin, sin, E˘ugeno; ugeno; sed anta˘ ue oni devas iom paroli kun la sinjoro ue doktoro doktoro.. Mi rakon rakontos tos al li la tutan tutan histori historion on de la malsan malsano, o, ˆcar car Sidor Sidoriˆ doriˆc forvetur forveturis is (tio estis estis la nomo de la distrik distrikta ta kuracis kuracisto), to), kaj ni faros faros malgrandan konsiliˆgon.” gon.” Bazarov ekrigardis la germanon. “Bone, parolu, parolu rapide, sed ne latine, mi ja komprenas, kion signifas: jam moritur 57”. 55

Kie estas la malsanulo? Plej estimata sinjoro kolego. 57 jam mortinta. 56

ˆ * Capitro

XXVII *

155

“Der Herr scheint des Deutschen m¨ achtig zu sein” 58, komencis la adepto de Eskulap E skulapo, o, sin s in turnant t urnantee al Vasilij Ivanoviˆc. c. 59 “Ih...gabe... Parolu prefere ruse”, diris la maljunulo. “To ze...kiel vi volas...” La konsiliˆgo go komenciˆgis. gis. Post duonhoro Anna Sergeevna, akompanata de Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c, c, eniris en la kabineton. kabineton. La doktoro havis la tempon murmureti al ˆsi, si, ke la stato de la malsano estas senespera. ˆ ekrigardis E˘ Si ugenon. ugenon. . . kaj haltis ˆce ce la pordo, tiel konsternis konsternis ˆsin sin la flamanta kaj samtempe morta vizaˆ go go kun la malklaraj malklaraj okuloj, fiksitaj sur ˆsi. si. Glaciiganta kaj peza timo ekregis ˆsin; la penso, ke ne tion ˆsi sentus, se ˆsi amus lin, fulme trakuris traku ris ˆsian sian kapon. “Dankon”, malfacile diris li, “mi tion ne esperis. Tio estas bona ago. Jen ni ankora˘ u unu fojon vidas unu la alian, kiel vi promesis.” “Anna Sergeevna estis tiel bona. . . ” komencis komencis Vasilij Vasilij Ivanoviˆ Ivanoviˆ c. c. ˆ nas, “Patro, lasu nin.” “Anna Sergeevna, vi permesas? Sajna Saj s, ke ke nun. nun. . . ” Li montris per signo de la kapo sian senforte senfo rte kuˆsantan santan korpon. Vasilij asi lij Ivanoviˆc eliris eli ris.. “Dankon”, “Dankon”, ripetis Bazarov. Bazarov. “Tio estas tute reˆ ga. g a. Oni Oni diras, diras, ke la reˆ goj go j anka˘ u vizitas la mortantojn.” “E˘ugeno ugeno Vasiliˆ asiliˆc, c, mi esperas. . . ” ˆ o estas “Eh, Anna Sergeevna, ni parolu la veron. Cio Ci estas finita finita kun mi. Mi falis sub radon. Vi vidas, mi estis prava, ke mi ne zorgis pri la estonteco. La ˆ s nun mi ne timis morto estas malnova ˆserco, serco , tamen nova por p or ˆciu. ciu. Gis Gi timis.. . . kaj poste venos la senkonscieco kaj ft ! (Li malfort malfortee svingis svingis la manon). manon). Kion Kion mi devas devas diri diri al vi?. vi?. . . Ke mi amis amis vin? vin? Tio Tio anta˘ anta˘ ue estis sensenca, kaj tiom pli ue nun. nu n. La amo estas estas formo formo,, kaj mia mia propra propra formo formo jam disfal disfalas. as. Prefer Preferee mi diros. diros. . . kiel kiel bela vi estas! estas! Kaj nun vi staras staras anta˘ anta˘ u mi tiel tiel bel bela.. . ” Anna Sergeevna nevole ektremis. “Tio “T io estas estas nenio nenio,, ne timu. timu. . . sidi sidiˆ gu gû tie. tie. . . Ne prok proksi simi miˆgu ˆg u al mi: mia malsano estas ja infekta.” Anna Sergeevna rapide trapasis la ˆcambron cambron kaj sidiˆ gis gis sur la seˆgo go apud la sofo, kie kuˆsis sis Bazarov. Bazar ov. “Grandanima!” “Grandanima!” murmuretis murmuretis li. “Ah, kiel proksime. . . kaj tiel juna, freˆsa, sa, pura. pura. . . en ˆci ci tiu abomena abomena ˆcambro! cambro!.. . . Adia˘ Adia˘ u! u ! vivu vivu long longe, e, tio estas estas la plej plej grava, kaj guu, gûu, dum ne estas ankora˘ u tro malfrue. Vi rigardu, kia abomena spektaklo; duone dispremita vermo, kiu ankora˘ u tordiˆgas. gas. Anka˘ u mi ja pensis: multajn agojn mi plenumos. Morti? Mi? Ne, mi havas taskon anta˘u mi, mi estas giganto! Kaj nun, nun la sola tasko de la giganto estas dece morti, 58 59

ˆ Sajne la sinjoro bone komprenas germane. Mi. . . (germana (germana lingv lingvo o kripligit kripligita). a).

ˆ * Capitro

XXVII *

156

kvank kvankam am tio estas indiferenta indiferenta por p or ˆciu. ciu. . . Tamen mi mortos kiel viro, ne kiel hundo.” Bazarov eksilentis kaj komencis palpi sian glason. Anna Sergeevna donis al li trinki, ne demetante la gantojn kaj time spirante. “Min vi forgesos”, forgesos”, rekomencis rekomencis li, “ˆcar car la mortinto mortinto ne estas kamarado de l’ vivan vivanto. to. Mia Mia patro patro diros diros al vi, kian homon homon perdas perdas Rusuj Rusujo. o. . . Tio Tio estas estas sensencaˆ sensencaˆo, sed ne seniluziigu seniluziigu lin. Vi ja konas la proverbon: proverbon: kio ajn a jn amuzas la infan infanon. on. . . Kons Konsol olu u anka˘ anka˘ u mian mian patrin patrinon on.. Tiajn Tiajn homojn, homojn, kiaj ili, ili, en via granda mondo vi ne trovos, trovos, eˆc se vi serˆ cos cos ilin tage kun lanterno lanterno en la mano. mano. . . Mi, Mi, neces necesaa al Rusujo! Rusujo!.. . . Ne, Ne, ˆsajnas s ajnas,, ke ne. Kiu Kiu do estas estas neces necesaa ˆ sto estas necesa, al gi? gî? Suisto Sui necesa, tajloro tajloro estas estas necesa, necesa, viandisto. viandisto. . . li vendas vendas vianviandon.. . . vian don viandi disto sto.. . . atendu atendu,, mi miksa miksas. s. . . ˆci c i tie esta estass arbaro. arbaro. . . ” Bazarov metis la manon sur sian frunton. Anna Sergeevna sin klinis al li. “E˘ugeno ugeno Vasiliˆc, c, mi estas ˆci ci tie. . . ” Li demetis la manon kaj leviˆgis. gis. “Adia˘ u ”, diris li kun subita forto, kaj liaj okuloj ekbrilis per la lasta u”, brilo. “Adia˘ u...A˘ u ...A˘uskult uskultu. u. . . mi ja ne ne kisis kisis vin vin tiam. tiam. . . Blovu Blovu sur sur la mortan mortantan tan kandelon kaj gi ˆgi estingiˆgu...” g u...” Anna Sergeevna almetis la lipojn al lia frunto. “Kio?” demandis deman dis murmurete Vasilij Ivanoviˆc. c. “Li ekdormis”, respondis ˆsi si apena˘ apenau˘ a˘udeble. udeble. La sorto ne destinis al Bazarov pluan vekiˆ gon. gon. An Anta˘ ta˘ u la vespero li tute perdis la konscion konscion kaj en la sekvinta sekvinta tago li mortis. La patro Alekso plenumis plenumis sur li la religiajn religiajn ceremon ceremoniojn. iojn. Kiam Kiam oni sanktolei sanktoleiss lin, lin, kiam kiam la sankta oleo tuˆsis sis lian bruston, unu lia okulo malfermiˆ gis gis ka j ˆsajnis, ke io, kvaza˘ u tremo de teruro trakuras lian mortan vizaˆ gon, kiam li vidis la pastron en la robo, la gon, fumon de la incenso, la kandelojn anta˘ u la sanktaj sankta j pentra p entraˆˆoj. Sed tio da˘ uris uris nur unu momenton. Kiam fine li spiris la lastan spiron kaj en la domo ekˆgemis gemis ˆciuj, ciu j, Vasilij asi lij Ivanoviˆc furioz fur ioziˆ iˆgis. g is. “Mi diris diris,, ke mi ekribel ekribelos os”, ”, ra˘ uke uke kriis li, kun flamanta vizaˆgo, go, kurbigita de grimaco, skuante la pugnon en la aero, kvaza˘ u por minaci minaci iun; “kaj “kaj mi ekribelos, ekribelos, ekribelos! ekribelos!”” Sed Arina Vlasievna Vlasievna,, dronanta en la larmoj, ekpendis sur lia kolo, kaj ili amba˘ u falis sur la vizaˆgojn. gojn. “Tiel”, rakontis poste p oste Anfisuˆska ska en la ˆcambro cambro de l’ servistoj, servisto j, “unu apud la alia ili mallevis siajn kapojn, kiel ˆsafoj safoj dum la tagmeza varmego. varmego. . . ” Sed pasas la tagmezo, venas la vespero kaj la nokto, kiu kondukas en trankvilan trankvilan rifuˆ gejon gejon la lacajn kaj ˆsarˆ gitajn... g itajn...

PATROJ KAJ FILOJ

157

ˆ Capitro XXVIII Pasis ses semajnoj. Venis la blanka vintro kun la kruela si lento de la sennubaj malvarmegoj, la densa, krakanta neˆgo, go, la pale p ale smeralda ˆcielo, cielo, la roza prujno sur la arboj, la ˆcapoj capoj el la fumo super la kamentuboj, kamentuboj, kun la fumturniˆ fumturniˆ goj el la subite malfermitaj malfermita j pordo p ordoj, j, la freˆsaj saj kvaza˘ u morditaj vizaˆgoj goj de l’ pasantoj pasantoj kaj la rapida trotado de l’ tremantaj ˆcevaloj. cevaloj. Januara Januara tago jam proksimiˆ proksimiˆ gis al sia fino; la vespera malvarmo ankora˘u pli forte premis la senmovan aeron, kaj rapide estingi ˆgis gis la sanga san ga ˆcielru cie lruˆ go. gô. En la fenestroj fenestroj de la domo en Marino Marino ekbrilis lumoj. lumo j. Prokofiˆc, c, en nigra frako kaj blankaj gantoj, ganto j, kun tute t ute speciala sp eciala soleneco dismetis sur la tablo manˆ gila g ilaron ron por kvin kvin personoj personoj.. An Anta˘ ta˘ u unu sema jno, en la malgranda malgr anda paro hâ â preˆ pr eˆ gejo, senbrue kaj preska˘ gejo, u sen atestantoj, havis lokon du edziˆgoj: goj: de Arkadio Arkadio kun Katja kaj de Nikolao Nikolao Petroviˆ Petroviˆ c kun Feniˆcka; cka; kaj en la sama tago Nikolao Petroviˆc donis adia˘ adiauan ˘ tagmanˆ gon gon al sia frato, forveturonta forveturonta pro aferoj Moskvon. Moskvon. Anna Sergeevna anka˘ anka˘ u forveturis tien post la edziˆ go, doninte malavarajn donacojn al la juna paro. go, Akurate je la tria horo ˆciuj ciuj kolektiˆ gis gis ˆce ce la tablo. Anka˘ Anka˘u Mitja Mit ja ˆceesti cee stis; s; li jam havis havis vartis vartistin tinon on en silka silka rusa kapv kapvesto esto,, kun oraj strioj. strioj. Pa˘ ulo Petroviˆc sidis inter Katja kaj Feniˆcka: cka: “la edzoj”, edzo j”, sin lokis apud ap ud siaj edzinoj. edzino j. Niaj Nia j malnovaj amikoj amiko j ˆsanˆ sanˆgiˆ giˆgis gis en la lasta tempo: ˆciuj ciuj kvaza˘ u plibeliˆgis gis kaj “solidiˆgis”; gis”; sole Paulo Petroviˆc malgrasiˆ malgra siˆ gis, kio, cetere, donis ankora˘ gis, u pli da eleganteco eleganteco kaj kaj “grandsinjoreco”, “grandsinjoreco”, al liaj esprimplenaj esprimplenaj trajtoj. . . Anka˘ Anka˘ u Fen Feniˆcka aliiˆgis. gis. En nova nova silk silka vesto kun larˆ ga velura rubando en la haroj, kun ora ga ˆceno ceno sur la kolo, ˆsi si sidis senmove-respektplene, respektplene al si mem, al ˆcio, kio ˆsin si n ˆcirka ir ka˘ u uis, ˘is, kaj tiel ridetante, kvaza˘ u ˆsi si dezirus diri: “Pardonu min, mi ne estas kulpa.” Ne ˆsi si sola, ˆciuj ciuj aliaj ridetis kaj anka˘ u kvaza˘ u petis pardonon; donon ; ˆciuj ciuj estis iom genataj, gênataj, iom malˆgojaj, gojaj, sed en la realeco tre kontentaj. ˆ servis sian najbaron kun komika ˆgentile Ciu gent ileco; co; ˆsajni sa jnis, s, ke ˆciuj ciu j interkon inte rkonsent sentis is ludi simplaniman komedion. komedion. Katja estis la plej trankvila el ˆciuj: ciuj: ˆsi si konfide fid e ˆcirka ci rka˘ urigardis u˘riga rdis kaj oni povis rimarki, rimar ki, kiel Nikolao Petroviˆc jam j am amas a mas ˆsin. sin. Anta˘ u la fino de la tagmanˆ go go li leviˆgis gis kaj preninte pokalon en la manon, sin turnis turn is al Paulo Petroviˆc. c. “Vi forlasos forlasos nin. . . vi forlasos nin, nin, kara frato”, frato”, komencis komencis li, “kompreneble, “kompreneble, ne por longe; tamen mi ne povas ne esprimi al vi, ke mi...ke ni...kiom

ˆ * Capitro

XXVIII *

158

mi. mi. . . kiom kiom ni. ni. . . La malf malfel eliiˆco c o estas, estas, ke ni, ni, rusoj, rusoj, ne scia sciass fari fari parol parolad adojn! ojn! Arkadio, diru vi.” “Ne, kara patro, mi ne preparis min.” “Certe pli bone ol mi! Fine, frato, permesu, ke mi vin ˆcirka˘ cirka˘ uprenu uprenu kaj deziru al vi ˆcion cion bonan. b onan. Plej balda˘ baldau˘ revenu al ni!” Paulo Petroviˆ Petroviˆc kisis ˆciujn, ciujn, ne esceptante, kompreneble, Mitjan: krom tio li kisis la manon de Feniˆ cka, cka, kiun ˆsi ne sciis ankora˘ ankora˘ u etendi por tio, kaj trinkante trinkante el la replenigita replenigita pokalo, pokalo, diris kun profunda sopiro: “Estu feliˆ feliˆcaj, caj, miaj amikoj! Farewell! 60” ˆci ci tiu angla vorteto restis nerimarkita, sed ˆciuj ciuj estis est is kortuˆ kort uˆsita sit a j. “Al la rememoro de Bazarov”, murmuretis Katja en la orelon de sia edzo kaj frapis lian pokalon. pokalon. Arkadio Arkadio responde forte premis ˆsian sian manon, sed ne kuraˆgis gis la˘ ute ute proponi la toston. ˆ Sajnas, Sajnas , ke ni atingis atingis la finon? Sed eble iu el la legantoj legantoj deziras deziras ekscii, ekscii, kion kion faras faras en la nu nuna na momen momento to ˆciu ciu el la personoj, personoj, kun kiuj kiuj li koniˆ koniˆ gis. gis. Mi estas preta kontentigi lin. Anna Sergeevna anta˘ u nelonge edziniˆ gis, ne pro amo, sed pro kalkulo, gis, kun unu el la estontaj rusaj homoj de la ago, inteligenta juristo, kun forta praktika sento, firma volo kaj rimarkinda elokventeco, — homo ankora˘ u juna, bona kaj malvarma kiel glacio. Ili vivas perfekte akorde kaj ˆgisvivos gisvivos eble la feliˆ feliˆcon, con, eble. . . la amon. La princidino K. mortis, forgesita forgesita tuj en la tago de l’ morto. morto. Amba˘ Amba˘ u Kirsanov, la patro kaj la filo, loˆgas g as en Marin Marino. o. Iliaj Iliaj aferoj komencas pliboniˆgi. gi. Arkadio fariˆgis gis fervora agronomo kaj la “farmbieno” jam donas sufiˆce ce grandan profiton. Nikolao Petroviˆc estas elektita juˆ gisto de l’ paco kaj ˆsvite svite laboras, por forigi la malkonsen malkonsentojn tojn inter inter la liberigitaj liberigitaj servutuloj servutulo j kaj la bienposedantoj. bienposedanto j. Li senˆcese cese traveturas sian distrikton, diras longajn longa jn paroladojn paro ladojn,, ˆcar car li opinias, ke la kamparanojn oni devas “prudentigi”, “pr udentigi”, tio estas per ofta ripetado de la samaj vortoj elˆcerpi cerpi ilian paciencon. Verdire, li kontentiˆgis gis nek la klerajn klera jn nobelo nob elojn, jn, kiuj parolas p arolas jen kun ˆsiko, siko, jen kun melankolio pri la “emancipacio”, (ili elparolas an la˘u la franca maniero), nek la neklerajn nobelojn, senceremonie insultantajn la “emuncipacion”, (la˘ u la elparolo de l’ kamparanoj). Por unuj kaj por la aliaj li estas tro mola. Katerino Sergeevna naskis filon, Koljan, kaj Mitja jam brave kuras kaj elokvente babilas. Feniˆcka, cka, Fedosja Fedosja Nikolavna, Nikolavna, post la edzo ed zo kaj Mitja, neniun tiel adoa doras kiel sian bofilinon, kaj kiam Katja sidiˆgas gas al la fortepiano, ˆsi estas preta la tutan tagon tagon ne forlasi forlasi ˆsin. sin. Ni ne forgesu forgesu pri Petro. Petro. Li tute rigidiˆ rigidiˆ gis pro la malsaˆgeco geco kaj braveco, elparolas elpar olas ˆciujn ciujn e kiel u : ulugantu , sed li edziˆgis gis kaj ricevis belan doton; lia edzino, filino de urba gardenisto, gârdenisto, rifuzis al du bonaj fianˆcoj co j nur tial, tia l, ke ili ne pose p osedis dis poˆshorlo sho rloˆ gon; gôn; Petro havis ne nur nu r poˆ p oˆshorloˆ shorl oˆ gon, gon, sed eˆc lakita laki tajn jn duo duonˆ nˆsuo suo jn. 60

Adia˘ u! u!

ˆ * Capitro

XXVIII *

159

En Dresdeno, sur la teraso de Br¨ u hl, inter la dua kaj kvara horo, en uhl, la plej “fashionable” 61 tempo por la promenado, vi povas renkonti homon ˆcirka˘ kau ˘ kvindekjaran, jam tute grizan kaj kvaza˘ u suferantan la podagron, sed ankora˘ u belan, elegante vestitan kaj kun tiu speciala stampo, kiun donas nur la longaj longaj rila rilatoj toj kun la altaj altaj klas klasoj oj de l’ socie societo. to. Tio Tio estas estas Pa˘ ulo ul o Petrov Pet roviˆ iˆc. c. Li forveturis el Moskvo eksterlandon pro la stato de sia sano kaj fiksis sian loˆgadon gadon en Dresdeno, kie li havas rilatojn precipe kun angloj kaj kun trapasantaj santaj rusoj. Kun la angloj liaj manieroj manieroj estas estas simplaj, simplaj, presk preska˘ u modestaj, sed ne sen memestimo; ili trovas, ke li estas iom enuiga, sed ili estimas lin kiel “a perfect gentleman” 62. Kun la rusoj li estas iom pli senceremonia, li ne haltigas sian galon, mokas sin mem kaj ilin; sed ˆcion cion ˆci ci li faras tre agrable, senzorge kaj konvene. konvene. Li restas ˆciam ciam slavofilo: oni ja scias, ke en la alta rusa 63 societo tio estas tr´ tr és distin ti ngué . Li legas nenion ruse, sed sur lia skribotablo oni povas vidi arˆgentan gentan cindrujon cindrujon en formo de kamparana basta ˆsuo. suo. Niaj turistoj turisto j ˆciam ciam serˆcu cu lian societon. Mateo Iljiˆc Koliazin, kiu estas nun “en la vicoj de la opozicio”, solene vizitis lin, veturante al la bohemaj kuraclokoj. La loˆgantoj gantoj de Dresdeno, kun kiuj li cetere preska˘ u ne havas rilatojn, havas kvaza˘ u kulton por li. Neniu Neniu povas povas tiel facile, facile, kiel der Herr Baron von Kirsanov , ricevi ricevi bile bileton ton en la kor korteg tegan an kapel kapelon, on, en la teatro teatron n k. t. p. Li ˆciam ciam faras bon bonon on la˘ u sia eblo; li ˆciam ciam ankora˘ ankorau˘ iom bruas: ne vane ja li estis iam leono; leono; sed peza estas estas por li la ˆsarˆ sarˆ go de la vivo...pli peza, ol li mem supozas. supozas. . . Sufi Sufiˆˆcas cas vidi vidi lin en la rusa rusa preˆ gejo, kiam sin apoginte en angulo gejo, al la muro, li meditas kaj longe restas senmova, senmova, maldolˆ maldolˆce ce kunpreminte kunpreminte la dentojn; poste subite li rekonsciiˆ gas gas kaj preska˘ u nerimarkeble faras la signon de l’ kruc kruco. o. . . ˆ estas nun en HeiAnka˘u sinjorino Kukˆsin sin forveturis eksterlandon. Si delberg kaj studas ne la naturscienco jn, sed la arhîtekturon, îtekturon, en kiu, kiel ˆsi si diras, ˆsi si malkovris nova nova jn leˆgojn. g ojn. Kiel Kiel anta˘ anta˘ ue, ue, ˆsi si ˆciam ciam restas rest as en la societo soc ieto kun studentoj, precipe kun junaj rusaj fizikistoj fizikistoj kaj hêmiistoj, êmiistoj, kiuj plenigas la urbon kaj kiuj, mirigante en la komenco la naivajn germanajn profesorojn per la seriozeco de la vidmaniero, mirigas poste la samajn profesorojn per la kompleta senlaboremo kaj maldiligenteco. Kun tiaj tia j du, tri tr i hêmiistoj, êmiisto j, kiuj ne povas distingi la oksigenon oksigeno n de la azoto, sed ˆciam ciam estas pretaj preta j kritiki kaj plena j de memestimo, kaj kun ku n la granda Eliseviˆc Sitnikov, kiu anka˘ u sin preparas esti granda, faras bruon en Peterburgo kaj la˘ u sia aserto, da˘ urigas urigas la “laboron”, ron”, de Bazarov Bazarov.. Oni diras, diras, ke anta˘ u nelonge iu batis lin, sed li ne restis ˆsuldanto: suldanto: en malpura artikolo, publikigita en malpura gazeto, gaze to, li faris fa ris aludon ke la batinto estas malkuraˆ gulo. gulo. Li nomas tion ironio. Lia patro malˆ malˆsate sate kondutas, kun li, kaj lia edzino nomas lin malsaˆgulo gulo kaj. kaj. . . literat literaturi uristo. sto. 61

La˘ umoda. umoda. Perfekta ˆgentilhomo. gentilhomo. 63 Tre distingiga. 62

ˆ * Capitro

XXVIII *

160

En unu el la plej malproksimaj anguloj de Rusujo estas malgranda kampara tombejo. Kiel preska˘ u ˆciuj ciuj niaj tombejoj, tombejo j, gi gî havas malˆgojan gojan aspekton; la kavojn, ˆgin gi n ˆcirka ci rka˘ u˘ antajn, jam longe plenigas malbonaj herboj; la grizaj uantajn, lignaj krucoj kliniˆgis gis kaj putras sub siaj tegmentoj, tegmentoj, iam koloritaj; la ˆstonaj stonaj plato pla tojj ˆciuj ciu j esta e stass depuˆ d epuˆsita sit a j, kvaza˘ kvazau˘ iu puˆsis sis ilin de malsupre; ma lsupre; du, d u, tri tr i senfolia j arboj donas apena˘ u iom da ombro; ombro; ˆsafoj safoj senpune vagas vagas sur la tomboj. . . Sed inter ili estas e stas unu, kiun tuˆsas sas neniu homo, kiun piedpremas neniu besto; b esto; nur la birdoj sidiˆgas g as sur ˆgi gi kaj kantas kantas ˆce ce la naskiˆ go g o de la tago. tago. Fera baril bariloo ˆgin gin ˆcirka˘ kauas; u ˘ as; du junaj abioj estas plantitaj plantitaj ˆce ce amba˘ u giaj gîaj ekstrem ekstremoj: oj: E˘ ugeno ugeno Bazarov Bazarov estas enterigita enterigita en ˆci ci tiu tombo. Al gi, gî, el la proksima vilaˆgo, go, ofte venas du kadukaj maljunuloj: edzo kun sia edzino. Subtenante unu la alian, ili iras per peza j paˆsoj; soj ; ili proksimigas al la barilo, falas sur la genuojn, genuo jn, longe maldolˆce ce ploras, plora s, kaj longe, longe , silente rigardas rigar das la mutan ˆstonon, stono n, sub kiu kuˆsas sas ilia filo; filo ; ili i li interˆ inte rˆsanˆ san gas gâs kelke da vortoj, vorto j, viˆsas sas la polvon p olvon de la ˆstono, stono , ordigas or digas la branˆcojn co jn de abio, ree preˆ gas, gas, kaj ne povas povas forlasi ˆci ci tiun lokon, lokon, kie ili estas ˆ iliaj kvaza˘ u pli proksime proksime de sia filo, pli proksime proksime de la rememoro rememoro pri li. . . Cu ˆ la amo, la sankta, sindonema amo preˆgoj, goj, iliaj larmoj restos senfruktaj? Cu ne estas ˆciopova? ciopova? Ho, ne! Kiel a jn pasia, pek p eka, a, ribela koro sin kaˆsas sas en la tombo, la floroj, kreskantaj sur ˆgi, gi, pace rigardas nin per siaj senpekaj okuloj; ne sole pri la eterna trankvilo ili parolas al ni, pri la granda trankvilo de la “indiferenta”, naturo; ili parolas anka˘ u pri la eterna repaciˆ go go kaj pri la vivo eter eterna na.. . .

A ?

?

Patroj kaj Filoj

Recommend Documents