1
OBEDIA LAIKA (THE BOOK OF OBADIAH)
I. SHINGDU LABAU NI (HISTORICAL CONTEXT OF OBADIAH’S WORK) A. Myihtoi wa a lam (The Prophets) Obedia laika hta “Obedia a shingran ga (1:1a)” ngu ai ga yan hta lai nna, myihtoi wa a lam kaga ka sang lang da ai lam n mu lu ai. Dai majaw myihtoi wa a lam hte seng nna, Karai Kasang kaw na shingran lu la ai hte myithtoi htoi ai wa re ngu ai hta lai nna kaga n chye lu ga ai. Obedia ngu ai ga hkum a lachyum gaw Yehowa a shangun ma (servant of Yahweh) ngu ai rai nga ai. Daw kaji 10-12,17,21 ni hta Yerusalem, Yuda, Ziun bum ni a lam tsun shaga ai majaw, dingda Yuda mung hta myihtoi htoi ai wa re ngu chye na la lu ga ai. B. Myihtoi Htoi Ai Shaning Myithoi htoi ai shaning hpe mung hkrak tup gaw n chye lu ga ai. Myithoi laika hta Yuda mung a sinpraw dingda daw de nga ai Edom ni Yuda mung tsin yam hkrum ai hpe yu kabu ai hte Yuda mung a hpyen ni hpe garum ai lam ni, Edom mung hpe Yewhowa tara jeyang na lam ni rawng ai majaw, myihtoi htoi ai aten gaw Yerusalem hkrat sum wa mahka, shing n rai Yerusalem hkrat sum ai aten rai na re ngu chyum ninghkrin ni sawn la ma ai. Daw kaji 10-14 hpe la kap nna Yerusalem kasat zingri hkrum ai hpang ka ai re ngu sawn la lu ai. Ga Shaka Dingsa labau hta (1) Hkawhkam Rehoboam (I Hkawhkam 14:25-26; II Hkawhkam Labau 12) hpe Egutut hkawhkam Shishak wa BC 925 hta kalang htim kasat ai. (2) Yuda Hkawhkam Yehoram a lak htak (II Hkawhkam Labau 21:18-20), B.C 848-841 lapran hta Philistines hte Arabians ni kalang Yerusalem hpe htim kasat ai. (3) Yuda hkawhkam Amazia a lak htak hta kalang Israela hkawhkam Yosha (B.C 790) ( II hkawhkam 14; II HKawhkam Labau 25) Yerusalem hpe gasat dang la ai. (4) BC 586 hta Babylon hkawhkam Nebuchadnezar wa a lata hta Yerusaelm hkrat sum ai re. Lahta na labau ni hpe mahta nna chyum ninghkrin ni myihtoi htoi ai aten hpe numbat (2) hte (4) aten langai ngai rai na re ngu sawn la ma ai. Myihtoi laika hta Yerusalem mare tsep kawp jahten sharun kau hkrum ai lam n lawm ai majaw chyum ninghkrin ni malawng maga gaw BC 848-841 lapran hta myihtoi htoi ai re ngu hkam la ma ai. Rai tim chyum ninghkrin nkau mi gaw
2
Yerusalem mare Babelon ni a lata de hkrat sum ai aten (BC 586-7) hpe madaw myihtoi htoi ai aten hku hkap la ma ai. C. Mung Masa Shingdu Labau (Political Background) Obedia a mungga gaw Dead Sea a sinpraw dingda daw de nga ai Edom masha ni hpe Yehowa tara daw dan jeyang na lam tsun dan ai myihtoi ga rai nga ai. Israela hte Edom a kaji kawa ni gaw Ningpawt Ninghpang 25:19-27:45 hta rawng ai Yaku hte Esaw rai nga ai. Israela gaw Yaku a aru arat rai nna, Edom gaw Esaw a aru arat re. Dai rai nna shada n dawng n yawt hkat ai labau gaw moi kaw nna nga chyalu rai ma ai. Moshe Israela ni hpe Egutu kaw nna shalawt wa ai hkrun lam hta Edom hkawhkam gaw Edom ni madu da ai lamu ga hku lai di na ahkang n jaw ai re (Bu hkawm 20:14-21). Israela ni mungdan hte, hkawhkam hte rai nga ai aten Edom gaw hkawhkam Shawlu (I Samuela 14:47) hte Dawi a up sha ai hpe hkrum ma ai. Dawi gaw Edom mung shara shagu hkan e shi a hpyen dap jung da nna Edom masha ma hkra hpe mayam shatai wu ai (II Samuela Laika 8:13-14). Dawi hkawhkam a hpyen bu Yoab, Edom mung na la kasha mahkra hpe atsai awai sat kau yu sai re (II HKawhkam Laika 11:15-17). Shawlumon hkawhkam a lakhtak hta Edom mung na magri hte hpri ni hpe shaw la lu ai hte maigan mungkan de hpaga matut mahkai ai, lam n maw hku jai lang lu ai majaw Edom gaw grai ahkyak ai mungdan hku Shawlumon hkawhkam hpe sut su shangun lai wa sai re. Rai tim Dawi a aru arat Yuda hkawhkam Yoram a lak htak (BC 849-842) hta kalang, mungdan shang lawt lu na matu rawt malan ma ai. Rai tim n awng dang ai (II Hkawhkam 8:20-22). Dai hpang Suri-Ehprim majan (BC 734) hta e kalang bai rawt malan ai hte mungdan shang lawt lu la ma ai (II Hkawhkam 16:5-6). Rai tim Edom mung dan gaw BC 732 kaw nna Suri-Ehprim mungdan ni hte rau Asuri ni a lata de mayam bai yam ra ai gaw Asuri ni n gun (Power) bai hkrat mat ai aten du hkra rai ma ai. Bai, Babelon hkawhkam Nebuchadnezzar gaw Asuri ni a sinna maga na lamu ga jarit ni hpe gasat la ai shaloi Edom mung gaw Babelon mung a up hkang ai npu de kalang bai du mat ra wu ai. Dai aten hta Yuda hkawhkam Zedekia gaw htingbu mungdan rai nga ai Edom, Moba, Ammon, Turu hte Sidon hkawhkam ni hpe saw shaga nna Babelon hpe gumlang na matu woi bawng ban wu ai. Rai tim BC 588 hta Yuda hkawhkam Zedekia Babelon hpe gumlang ai shaloi Edom masha ni gaw Babelon maga de she tsap nna Yerusalem hpe gasat shamyit kau na matu garum ma ai. Edom ni gaw Yuda ni htenza hkrum ai hpe yu kabu nga ma ai. Babelon ni Yuda masha ni a arung arai ni hte Yerusalem a arung arai ni kashun la ai hpe mung yu kabu ma ai (Sharung Shayawt Laika 4:21-22).
II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA (OUTLINE)
3
Obadia laika gaw myihtoi laika ni hta na kadun dik myihtoi laika rai nna daw kaba langai sha rawng ai laika re. 1. Edom mung hpe jahten shaza kau na lam (1-9) 2. Edom a shut hpyit ai mara ni (10-14) 3. Yehowa a nhtoi (15-16) 4. Israela hpe sharawt la na lam (17-21) III. AHKYAK AI GA LAMI NI (KEY WORDS) A.Tara jeyang na lam Obadia gaw Yaku (Israela) a kahpu Esaw kaw na yu hkrat wa ai Edom masha ni kaw, du wa na tara jeyang ai lam hpe myihtoi htoi ai wa re. Edom ni gaw Israela ni hpe gumlang ai, Yerusalem htenza hkrum ai lam hpe yu kabu ai, Yerusalem hpe jahten sharun ai hta shang lawm ai lam ni a majaw, Karai Kasang gaw shanhte hpe jahten shaza kau na re (18). B. Israela hpe bai shagrau shatsaw la na Hpang jahtum na awng padang gaw Yehowa a lata la ai amyu Irsaela she rai na re. Hpa majaw nga yang Yehowa gaw Ziun bum kaw hpung shingkang shadan dan nna Israela ni hpe bai kahkyin mahkawng da na re. Dai mungdan gaw Yehowa a mungdan rai na ra ai (17-21). VI. KARAI MASA MUNGGA Obadia a myihtoi ga gaw Ga Shaka Dingsa hta lak lai ai laika buk re. Hpa majaw nga yang Obadia laika hta Yaku (Israela) hte Esaw (Edom) yan nau a n ju n dawng hkat ai lam hpe kaga myihtoi laika ni hta grau dan dawng hkra sang lang dan da ai majaw re. Obadia a Karai masa mungga madung gaw, Edom mung hpe jahten shaza kau na (1-16) ngu ai lam hta grau nna, Israela hpe bai shagrau shatsaw la na (17-21) ngu ai mungga rai nga ai. A. Edom a nhkru n shap ai lam Yehowa gaw myit tsaw myit dap ai ni hpe tara jeyang na re.Yehowa gaw shinggyim labau hta bungli galaw nga ai Karai rai nga ai hte maren Shi a man hta n hkru n shawp ai mungdan ni yawng hpe shagrit shanem kau na re. Edom gaw shi a mare daju rai nga ai Sela hpe tsaw ai ning gam ni hte shinggrup da nna, tsaw ai bum ni hta hpyen dap ni hpe de da lu ai majaw shim lum dum ai hte “lungpu hta rawng nna tsaw ai shara e shanu nga let, “Ngai hpe ga de kadai jahkrat lu na i?” (3), ngu myit tsaw myit dap hte gumrawng guntawng rai gumlu gumlawng, aroi arip, myit ja, du ja nga ai re. Dai rai nna, Yuda mung hpe Yehowa sharin shaga ai aten hta yu kabu nga ai hte Yuda mung a hpyen ni hte jinghku hku nna Yaku (Israela) hpe grau sawng ai jam
4
jau lam ni hte hten run mat hkra shakut lawm nga ai. Dai lam ni gaw Yehowa a man e n hkru n hkra, n shawp n kap ai bungli rai nga ai re. Dai majaw, myihtoi wa gaw “langda hte maren nang tsaw nga nna, shagan ni a lapran e na a tsip tsip lu ti mung, dai kaw nna ngai nang hpe jahkrat kau na de ai, (4)”; “dai shani e ngai gaw, Edom a zai byeng-ya rawng ai ni hte, Esaw a bum na nyan hpaji hpe, jahtum kau na we ai (8)” nga nna Yehowa tsun nga ai ngu tsun shadum ai re. B.Yehowa a nhtoi hte Israela hpe bai shagrau shatsaw la na lam Daw lahkawng ngu na daw hta gaw Yehowa a nhtoi du na ra ai ngu ai lam hpe madung dat htawn tsun da ai re. “Yehowa a nhtoi gaw, maigan amyu ni mahkra a ntsa e, ni magang ra ai; nang galaw ai hte maren, nang hpe di na ra ai; na a arawn alai; na baw ntsa nhtang wa na ra ai (15)” ngu nna Edom hpe madung dat nna tara jeyang ai lam galaw na rai tim, Yuda mung hpe jahten sharun ai kaga mungdan ni yawng a ntsa e mung Yehowa tara jeyang na lam tsun da nga ai. Yehowa gaw Yaku (Israela) hpe zingri ai ni hte, Yaku tsin yam hkrum nga yang yu kabu ai ni yawng a ntsa tara rap ra ai hku bai jeyang na re. Bai nna Israela ni hta na, Yehowa a sharin shaga ai a majaw tsinyam tsindam hkrum sha nga ai aten hta, sadi dung kangka let Yehowa hta manoi nga ai ni a matu kabu gara lam Yehowa shabyin ya na re. Yehowa a nhtoi du ai shaloi Yuda a hpyen ni yawng hpe Yehowa yeng seng kau ya nna, Israela hpe bai shagrau shatsaw la na re. VII. Sharin la na lam ni 1. Karai Kasang a kashu kasha ni hpe hpyen tai ai ni a ntsa Yehowa Karai Kasang gaw tara dara jeyang na re. 2. Edom (Esau) hte Yaku (Israela) yan nau a mabyin hta la kap nna kahpu kanau shada tsaw ra ra ai, makawp maga hkat ra ai, shinggnyim masha shada Karai Kasang hpan da ai kahpu kanau/ kanau kana ni hkrai re majaw shinggyim masha shada tsaw ra ra ai, n tara ai hku roi rip dip ka-up sha ai lam ni n mai galaw ai lam sharin ya nga ai. Ginlen Shalai Ai, Rev. Dr. Lahpai Awng Li MIT, Insein.
