Uvod
Dragi Andrej, Vrlo pažljivo se skoncentriši dok budeš čitao ovo, ne trudi se da naučiš svaku reč reč napamet, već da kroz pažljivo čitanje i ponavljanje rečenica više puta ako mora shvatiš suštinu gradiva pred tobom. Većina gradiva o emanjićima može da se sumira u nekolicinu stavki koje treba da zapamtiš o svakom vladaru kao što su! spoljna politika "odnos prema drugim državama#, unutrašnja politika "način upravljanja svojom državom#, ratovanje, i kulturne kulturne ili druge civilizacijske zasluge "ekonomski napredak u stanju države, nove tehnologije, zadužbine, itd...#. Ako se budeš skoncentrisao skoncentrisao primetićeš šablone u tim stavkama i samim tim ćeš mnogo lakše moći da naučiš gradivo. $ vezi spoljne politike je ključno zapamtiti da je tadašnja tadašnja država emanjića bila kroz kroz celo njeno trajanje okružena velikim silama prema kojima je morala da vodi tu spoljnu politiku. %bično je to bilo u vidu saveza sa jednom silom protiv druge sile. &e &e sile su bile 'ugarska, 'ugarska, Vizantija "kasnije "kasnije se raspada na na mnogo država# i $garska. (vaki vladar od (te)ana emanje pa nadalje je vodio drugačiju spoljnu politiku i ulazio u savez sa državama koje je smatrao najpogodnije za ostvarivanje svojih ličnih ciljeva. Ali na spoljnopolitičkom planu postoje samo te * velike sile kojima su naši vladari mogli da se priklone.
Stefan Nemanja (1166-1196) +oen kao najmlai sin vlastelina -avide, nije bio predodreen da vlada jer je obično najstariji sin nasleivao oca po pravilu primogeniture "primogenitura prvo rodjen, najstariji sin nasleuje državu#. /mao je tri brata, &ihomira, 0iroslava i (tracimira od kojih je &ihomir bio najstariji i vladao državom. 1odine 2233. (te)an emanja je zbacio svog brata &ihomira i postao Veliki 4upan +aške. Vizantijski car 0anojlo 5omnin šalje vojnu pomoć emanjinoj braći da bi ga zbacili sa prestola, meutim emanja ih pobeuje u bici kod Pantina u kojoj je &ihomir poginuo. akon bitke emanja priznaje vrhovnu vlast Vizantije, a car 0anojlo njega priznaje za zakonitog vladara +aške. /z braka sa ženom Anom je imao tri sina! Vukana, Stefana i Rastka od kojih će se Vukan i (te)an kasnije boriti za tron, a +astko zamonašiti pod imenom (ava. 6odigao je crkve! jurdje!e Stupo!e, Studenicu i "i#andar koji je obnovio sa (avom.
Spo#jna po#itika emanja je čitav život vodio u odredjenim momentima provizantijsku, a u drugim antivizantijsku politiku. +atovi sa Vizantijom su česti, ali čestu su i periodi pokornosti. %d početka vladavine do 2278 je vodio politiku mira i pokornosti sa Vizantijom, medjutim od 2278. ohrabren od strane $garskih i 0letačkih napada na Vizantiju odlučuje da krene u rat i 2279. pristupa antivizantijskom savezu $garske, 0letačke i (vetog +imskog :arstva. &a koalicija se ubrzo raspada i emanja je opet primoran da se pokori caru 0anojlu koji mu oprašta i vraća ga na mesto Velikog 4upana. emanja sve do smrti cara 0anojla ostaje pokoran Vizantiji i izvršava svoje vazalne obaveze. akon smrti 0anojla 5omnina, emanja kreće u rat na Vizantiju zajedno sa $garskim kraljem 22;8. godine. 6rodire na jug i osvaja $eograd, $rani%e!o, Ra!no i Ni&' 5asnije osvaja i gradove na primorju. emanja je planirao da napadne Vizantiju u dogovoru sa carem
što joj omogućava da se skoncentriše na smirivanje situacije u +aškoj i 'ugarskoj. emanja je opet primoran na mir sa Vizantijom nakon što je pobeenu bici oko 22>2. godine. &im mirom je pristao da Vizantiji vrati neke od osvojenih poseda i da svog sina (te)ana oženi vizantijskom princezom ?vdokijom i proglasi ga za naslednika umesto Vukana. a saboru u +asu 22>3. godine emanja odlučuje da se zamonaši, uzima ime (imeon, povlači se sa prestola i ostavlja državu svom sinu (te)anu.
Stefan Nemanji Pr!o!en%ani (1196-1*) akon sabora u +asu preuzeo je presto od svog oca, a njegovom bratu Vukanu je ostao na upravu jedan manji deo države koji se zvao -eta ili Duklja. Vukan je bio knez oblasti -ete, medjutim on sebe ubrzo proglašava kraljem Duklje što dovodi do nesloge izmeu dva brata. +ano u svojoj vladavini je oterao svoju ženu, vizantijsku princezu ?vdokiju sa dvora pod izgovorom da ga je prevarila jer je Vizantija krenula da slabi i taj politički brak više nije imao smisla. (te)an 6rvovenčani je imao * sina. Dva iz braka sa ?vdokijom "+adoslav i Vladislav# i jednog iz braka sa Anom Dandolo "$roš /# koju je oženio pre svog krunisanja za kralja Vukan, uz pomoć $garskog kralja 2989. uspeva da zbaci (te)ana sa prestola i preuzme titulu Velikog 4upana zbog čega (te)an beži u 'ugarsku i traži pomoć od 'ugarskog vladara. aredne godine 'ugarska pobeuje $garsku u boju što je oslabilo Vukanovu moć jer se oslanjao na $garsku. (te)an uz pomoć ojačane 'ugarske se vraća u +ašku 298@. godine i miri se sa bratom koji mu prepušta državu i titulu Velikog 4upana. 298;. (v. (ava sa moštima njihovog oca dolazi u +ašku i nad ostacima oca miri zavadjenu braću. akon smrti 'ugarskog cara (te)an pokušava da proširi svoju državu na teritoriju oslabljene bugarske i osvaja iš, ipljan, 6rizren i Vranje. 5asnije oko 292@. 'ugari zajedno sa krstašima koji su 298@. osvojili :arigrad napadaju (te)ana i on ih pobeuje u bici kod iša. &e iste godine (te)ana napada sa juga država ?pir i njen vladar 0ihajlo / Andjeo kojeg uskoro ubija sluga na spavanju i (te)an uspeva da sklopi mir sa novim vladarem ?pira, &eodorom Andjelom. &im mirom je svog sina +adoslava oženio ?pirskom princezom Anom.
2927. -atražio je kraljevsku krunu od pape koji je poslao svog legata i krunisao (te)ana za kralja. 292>. (te)anov brat, +astko, sada monah (ava putuje u ikeju kod patrijarha i uspeva da izdejstvuje autoke)alnost "samostalnost# srpske crkve koja je tada uzdignuta na rang arhiepiskopije. (te)anova vladavina od krunisanja za kralja pa do smrti 2997. je protekla u miru nakon čega ga je nasledio sin +adoslav. 6odigao je manastir 4iču u kome je i krunisan.
Stefan Rados#a! (1*-1+) =oš za vreme vladavine svog oca +adoslav je dobio oko 2998. na upravu manju teritoriju u državi oko -ahumlja i -ete. Dok je njegov otac bio kralj, on je kao Vukan bio knez. 2997. nasledio je vlast od svoga oca koji je te godine umro i njegov stric (v. (ava ga kruniše za kralja u 4iči. ( obzirom da mu je i majka ?vdokija bila 1rkinja, a i njegova žena Ana ćerka ?pirskog vladara isto 1rkinja, 1rčki uticaj je bio izuzetno jak u njegovom životu. a početku svoje vladavine, baš zbog tog grčkog uticaja, je došao u svau sa svojim stricom, arhiepiskopom srpskim (avom jer je tražio kanonska objašnjenja o crkvenim pitanjima od ohridskog arhiepiskopa umesto od (ave. +adoslav ubrzo gubi oslonac u svom savezu sa ?pirom jer 29*8. u bici kod 5lokotnice bugarski car =ovan Asen pobedjuje ?pir. 6rotiv +adoslava je par godina kasnije vlastela podigla pobunu i dovela njegovog brata Vladislava na presto koji je imao jake veze sa 'ugarskom i bio oženjen ćerkom =ovana Asena. 29**. akon pobune vlastele +adoslav se sklanja u Dubrovnik, a nakon toga putuje i u ?pir nakon čega ga žena ostavlja, vraća se u (rbiju, u (tudenici se zamonašio i dobio ime =ovan nakon čega i umire.
Stefan V#adis#a! (1+-1) akon što je +adoslav zbačen sa prestola i bugarska moć u ?vropi ojačala na presto je doveden kralj koji je imao jake veze sa 'ugarskom, (te)an Vladislav. 'io je oženjen ćerkom 'ugarskog cara =ovana Asena.
( obzirom na to da (v. (ava nije bio zadovoljan nasilnom promenom vlasti i zbacivanjem +adoslava u (rbiji, otišao je na hodočašće u (vetu zemlju ubrzo nakon Vladislavovog dolaska na vlast. %n se sa tog puta neće ni vratiti jer umire u &rnovu 29*3. Vladislav je stupio u pregovore sa svojim tastom =ovanom Asenom da se (avino telo vrati u (rbiju. akon uspešnih pregovora Vladislav je preuzeo telo svog strica (ave i sahranio ga u manastiru 0ileševa koji je sam i podigao. a spoljnopolitickom planu je pokušavao da smiri odnose sa Dubrovnikom koji je pružio utočište njegovom bratu nakon što je zbačen sa prestola. $govorima iz 29*@ i 29@B je se Dubrovnik obavezao da se na njihovoj teritoriji neće pripremati akcije protiv Vladislava i (rbije, a zauzvrat Vladislav je Dubrovčanima potvrdio mnoge povlastice i oslobodio ih plaćanja raznih poreza. -a vreme Vladislavove vladavine se dogodila se velika najezda 0ongola ili &atara na ?vropu. $pali su u $garsku 29@2, a naredne godine pustošili srpske gradove na primorju. %ni su pri svom prodoru napravili strašan haos u 'ugarskoj koji zajedno sa smrću =ovana Asena je znatno oslabio Vladislavljev politički značaj i moć u državi. 5ao i njegovog brata, nezadovoljna vlastela ga je 29@9. zbacila sa prestola i dovela na vlast njegovog polubrata $roša /.
Stefan ro& . (1-1*6) $roš / bio je sin (te)ana 6rvovenčanog sa drugom ženom, Anom Dandolo. asledio je svog brata Vladislava na prestolu 29@9 godine. 1lavna oznaka $roševe vladavine koja je protekla relativno mirno bio je tehnološki i kulturalni uspon srpske države. -a njegovu vladavinu najviše se vezuje uspon rudarstva u (rbiji i dolazak nemačkih rudara (asa koji su bežeći od 0ongola prešli u (rbiju i doneli sa sobom mnoge napredne tehnologije u rudarstvu. Većinu svoje vladavine vodio je prougarsku spoljnu politiku koja mu je omogućila da se odbrani od bugarskog napada 29B@. koji su 'ugari pokrenuli jer su štitili Dubrovnik sa kojim je $roš bio u ratu. &e godine je $roš sklopio mir sa Dubrovnikom. a jugu je $roš u sukobu ?pira i ikeje podržao ?pirskog vladara 0ihajla // Andjela poslavši mu vojnu pomoć 29B7., medjutim ?pir je bio poražen u tom sukobu. akon pobede ikeje i dolaska na vlast 0ihajla V// 6aleologa 2932. 0ihajlo zauzima :arigrad i obnavlja Vizantijsko carstvo nakon propasti 298@. $ vreme obnove Vizantije, $roš je bio vazal ugarskog kralja i 2938. je slao ugarskom kralju pomoć u ratu protiv Ceha. 0edjutim, 293;. $roš
napada ugarsku i zauzima mačvansku banovinu nakon čega ga je ugarska vojska porazila. 0ir koji je sklopio sa $garskom ga je primorao na vazalne obaveze ugarskom kralju i da oženi svog starijeg sina Dragutina sa ugarskom princezom 5atalinom. (a ženom =elenom Anžujskom imao je 9 sina, Dragutina starijeg i 0ilutina mladjeg. %ko 2973. Dragutin, ljut što mu otac ne da mali deo teritorije na kojoj će upravljati kao knez podiže pobunu protiv svog oca. Dragutin dobija pomoć od $garske i pobedjuje svog oca u bici 2973. godine.
ragutin (1*6-1/) akon što je pobedio svog oca u bici Dragutin postiže sporazum sa roditeljima po kome njegova majka, =elena Anžujska, ostaje da upravlja -etom i &rebinjem, a njegovom ocu $rošu dozvoljava da živi u -ahumlju nakon što se zamonašio. =oš kao mlad Dragutin je bio oženjen ugarskom princezom 5atalinom sa kojom je imao sina Vladislava //. 5ao miraz od majke njegove žene dobio je na poklon grad 'eograd i 0ačvu i krajeve u 'osni na upravu. Dragutin je nastavio očevu antivizantijsku politiku i spremao se za rat protiv Vizantije, a srpska vojska je 29;2. već prodrla do grada (era u Vizantiji. 0edjutim 29;9. Dragutin prilikom lova pada sa konja i primoran je da na saboru u Deževu iste godine prepusti presto bratu 0ilutinu. 6o dogovoru u Deževu 0ilutin je trebalo da nasledi presto i da vlada doživotno, a nakon njegove smrti će ga naslediti Dragutinov sin Vladislav.
