I. Marojević, UVOD U MUZEOLOGIJU - muzeol muzeologi ogija ja prvo prvo kao muzeo muzeogra grafija fija – polaz polazila ila je od prakti praktični čnihh pitan pitanja ja kako kako sakupljati, čuvati, proučavati i izlagati predmete - s vrem vremen enom om je do došl šloo do ko konc ncep eptu tual alni nihh pita pitanj nja: a: pita pitanj njee znač značen enja ja i smis smisla la,, interpretacije i koncepcije, ne zanemarujući istorijsku i praktičnu strukturu - Z. transk! "#$%. predlo&io podelu muzeologije razlo&io je muzeologiju na istorijsku , strukturalnu i praktičnu - 'eter van (ensch muzeologiju podelio na: ". +. . . 0.
3.
opšta muzeologija – )avi se principima zaštite, istra&ivanja i komuniciranja )aštine čovečanstva i čovekove okoline i institucionalnim okvirom takve delatnosti* istra&uje društvene preduslove tog posla i njihov uticaj na spomenute zadatke istorijska muzeologija – osigurava opšti istorijski vidik i temelji muzeologiju uz dostignuća prošlosti teoretska teoretska muzeolog muzeologija ija – po post stav avlj ljaa filo filozo zofs fski ki teme temelj lj i po pove vezu zuje je muze muzeol olog ogij ijuu s epistemiološkim pogledima specijalna muzeologija – po povez vezuje uje opš opštu tu muzeo muzeolog logiju iju s pojedi pojedinim nim discip disciplin linama ama usmerenim ka istra&ivanju materijalnih oso)ina )aštine čovečanstva i njegove okoline istorija umjetnosti, antropologija, prirodne nauke i dr./ primenjena muzeologija – )avi se praktičnim implikacijama muzeoloških principa uz pomoć velikog )roja pomoćnih disciplina* podela ove muzeologije temelji se na primarne muzeološke funkcije: zaštita – akvizicija, registriranje, dokumentacija, dokumentacija, konze kon zervi rviran ranje, je, istra& istra&iva ivanje nje , komuni komunika kacij cijaa – preze prezenti ntiran ranje. je.1od 1od nas se naziva naziva muzeografijom* glavna je spona izme2u teorije i prakse. metodologija muzeologije – spona izme2u teoretske i primenjene muzeologije* muzeologije* temelji se na parametra: muzejskom predmetu predmet )aštine/ funkcijama za zaštitu i upotre)u )aštine institucijama u kojima se ostvaruju navedene funkcije društvenom odnosu prema )aštini - metodologija muzeologije ima temeljne polazne točke: područje delovanja delovanja društvo/ o)lik delovanja institucija/ uzorak delovanja - o)razac funkcija/ predmet delovanja delovanja predmet/
ISTORIJSKA MUZEOLOGIJA - )avi se izučavanjem izučavanjem nastanka nastanka muzeologije muzeologije - muze muzeji ji anti antici cipi pira rali li po poja javu vu muze muzeol olog ogij ije* e* isto istorij rijaa muze muzeja ja 4 muze muzeol olog ogije ije nije nije istoznačna* muzeji i z)irke razvijali su se )ez muzeologije muzej je stalna stalna ustan ustanova ova koja koja čuva čuva zbirke zbirke predme predmetata- 'ete 'eterr van van (ens (ensch ch – 5muzej dokumenata i generira znanje o njima 6 - čin prikupljanja i čuvanja predmeta nosi u se)i različite poticaje: iracionalne – najstariji, povezani s magijskim delovanjem predmeta gospodarske – vrednost predmeta kulturne – stimuliraju proces materijalizacije društvenog pamćenja* pamćenja* presudno za muzejsku delatnost
"
ISTORIJA MUZEJA
prvi pisani podaci o nekoj umetničkoj z)irci – ""$3. pne u uzi se spominje da 7lamiti pljačkaju 8avilon i osvojeno )lago nose u hram )oga 4nšišunaku 4nšišunaku u uzu #. vpne – u zapadnoj kuli grada 9sura pohranjena je z)irka umetničkih predmeta ratni plen/ $. vpne va)ilonska Zbirka čudesa a)ukodonosora a)ukodonosora 44 – sadr&i reljefe r eljefe i kipove starije od "0%%. pne najzanimljivije/ 0. vpne 'ersepolis – ahemenidske palate s riznicama koje su tokom svečanosti otvorene javnosti* sadr&avale kipove grčke umetnosti u egip egipat atsk skim im fara faraon onsk skim im gro) gro)ni nica cama ma i mike mikens nski kim m gro) gro)ni nica cama ma predmeti nemaju karakter umetničke z)irke, već govore o fenomenu prikupljanja dragocenosti dragocenosti z)og iskazivanja iskazivanja moći i značenja značenja vladara kolekcije i javne umetničke z)irke u ;rčkoj su arhetip )udućih galerija i muzeja
9tinski akropolj, 0. v.: Pinakoteka uz 'ropileje, Halkoteka ispod 'artenona kipovi/ Stoa poikile ispod akropole trem ukrašen 'olignotovim slikama s motivima )itke kod (aratona/ sve je javno* privatizacija je nepo&eljna izuzetak u atinskom društvu je 9lki)ijad koji je kuću ukrasio umetničkim delima/ - 9tina, 1orint,
omerion – hram posvećen >omeru, podignut za 'tolomeja 48* z)irka posvećena >omeru - izlo&en >omerov kip okru&en personifikacijama gradova koji su polagali pravo na mjesto njegovog njegovog ro2enja/, slike i reljefi koji su ilustrirali 4lijadu i erondina pesma* hramovi u to do)a su mesta za umetničke z)irke koje su )ile dostupne pu)lici bibliotekaa u Pergamu Pergamu – kipovi - bibliotek kipovi pesni pesnika ka,, istori istoričar čaraa i filozo filozofa, fa, umanje umanjena na kop kopija ija ?idijine 9tene 'artenos sim)olizuje vezu pergamske učenosti s gradom 9tinom/
+
- 7umenes 44 +. vpne/ podstiče osnivanje savremene z)irke slika i skulptura, prikaz evolucije grčke umetnosti rade se kopije ako se ne mo&e doći do originala/ prva retrospektivna z)irka u istoriji - delo anon iz Pergamona izgu)ljeno/ – katalog likovnih dela u z)irci* iznesena hronologija i ocena grčkih umetnika - rimska kultura ne poznaje muzej, čak ni kao mouseion Museum označava mesto pod zaštitom muza u kojem se sastaju filozofi da )i vodili učene rasprave helenistički muzej isto sveden na razmenu filozofskog razmišljanja* nije povezan uz materijalni svet predmeta/ - +$0. pne rimska po)eda nad 'irom – plen dolazi u @im grčka umetnost se presa2uje u @im, umetnosti se izla&u u pose)no izgra2enim tremovima, kolekcionarstvo postaje izrazito o)ele&je )ogataša - vile Aukula i 1rasa – prave riznice umetnina - (etel u +. v. pne izgradio trem za smeštaj umetničkih z)irki trijumf/ prošireno u vreme adrijanova vila u Divoliju – najznačajniji kompleks, 5muzej na otvorenom6 na 30 hektara umanjene gra2evine: 9ristotelov licej, 'latonova akademija, 9tinski hodnik sa stu)ovima i slikama, kopije egipatskih kanala i hrama 9leksandrije uz mnogo replika skulptura - 8itruvije dao upute kako se tre)aju graditi pinakoteke i )i)lioteke orijentacija zgrada, polo&aj otvora, izlo&enost suncu i vetrovima/ – kako )i se iz)eglo oštećenje vrednih slika - prema pompejskim freskama znamo da su najvrednije slike )ile zaštićene drvenim kapcima - muzej u rimsko do)a nije formalno postojao, iako su neke kolekcije imale sve odlike današnjeg muzeja - ;. Eazin: 5 !im nije imao muzej" ali je bio muzej6
SREDNJI VEK
-
- ;. Eazin rekao da je srednjovekovni čovek )io lišen dimenzije prošlosti - hrišćanstvo je iz)risalo potre)u za stvaranjem kolektivne memorije, osim one usmerene prema Ei)liji i >ristu inspiracija – termin koji se 5u srednjem vijeku koristio samo za pojave religioznog
iskustva, nikako ne za pesništvo koje se smatralo veštinom,a još manje za umetnost koja je izjednačavana s o)ičnim zanatima6 4. =ekanović/ - muzej ni sada nije institucija, već mesto za učenje u samostanima - prikupljaju se predmeti vezani uz veru i crkvu, tapiserije, rukopisi riznice postoje uz svaku značajniju crkvu, katedraluF.koje su pose)no nadsvo2ene da )i )ile sigurnije od po&ara i direktno su vezane uz sakralne o)jekte - rukopisi iluminirani/ i relikvijariji moćnici/ – glavni nositelji materijalnog u kojem je sačuvan duh tog vremena - karolinška i otonska renesansa G-"%. v./ - 1arlo 8eliki – šalje redovnike u 4taliju prikupljati starine iz ranog hrišćanstva, godine pre smrti deli svoju riznicu na dela H ostavlja se)i, a I deli na +" grad svoga kraljevstva/ - velika hodočašća oko "%%%. – )ogate se hodočasnički punktovi i samostani - krstaški ratovi "%#0-"+"/ unose nov kvalitet u sadr&aj riznica po 7vropi pljačka Barigrada, veze s Eliskim i =alekim 4stokom/ #J"% riznice sv. (arka u 8eneciji donijeli krstaši riznica ainte-Bhapelle u 'arizu nastaje na taj način - vladarske riznice – osnova koja će kasnije poslu&iti za pokrivanje vlastitih ili dr&avnih troškova pretaljivanje zaltnih i sre)rnih predmeta/ – ta praksa u ?rancuskoj postoji sve do Auja K48 ne zna se je li postojala selekcija/ - kasni srednji vijek – značajne velikaške kolekcije zbirka vojvode od #err$a – )rat 1arla 8, u svojim dvorima u Eurgundiji čuva relikvije, slike, tapiserije, minijature, muzičke instrumente, persijske rukopise, medalje, keramiku s 1ipra, englesku čipku, nakit, nameštaj i prirodne retkosti, a u vrtovima dr&i mena&erije – poznat iz hronike )raće Aim)ourg – Eazin ga naziva prvim mecenom renesanse iako njegova z)irka čini prelaz iz srednjovekovne riznice u moderni ka)inet/ - kraj ". v. – prirodne retkosti zauzimaju mesto u riznicama* uz njih vezane priče čudotvorno kamenje, fosilne kosti &ivotinja, delovi egzotičnih &ivotinja... - srednji vek – cenzura, materijalni svet i svet umetnosti nije potre)an u meri antike/
DOBA RENESANSE I MANIRIZMA - renesansa napravila rez da )i ekshumirala prošlost negiranu hrišćanstvom ;. Eazin/ - ". v. z)irka
Bosimo st. – oprema palazzo u 8ia Aarga kipovima i reljefima koje je restaurirao =onatello* inventari palate iz "03. i "3. sre)rne i zlatne medalje, kameje i vizantijske ikone, flamanske tapiserije, muzički instrumenti/ Aorenzo 8eličanstveni – više u&ivalac nego stvaralac* konsultuje se s (ichelangelom, a kustos mu je kipar Eertoldo* "G. kupuje z)irku kardinala ;onzage i u @imu na)avlja remek-djela antičke umjetnosti – njegova kolekcija zove se Museo dei codici e cimeli artistici prvi put kolekcija se naziva muzejem z)irka delimično propada nakon po)une u ?irenzi "#., konfiskuje se i delimično rasprodaje - @im – vreme humanističkim papa 'io 44 'iccolomini iz iene – za)ranio upotre)u antičkog kamena za izgradnju 'avao 44 Ear)a – prvi stvarni sakupljač iksto 48 – izdao )ulu o za)rani eksploatacije starina "$". osnovao Museo 'apitolino za smještaj starina Lulije 44 – početkom "3. v. u vrtu palate Eelvedere osnovao izlo&)u antičkih kipova na otvorenom Aaokontova skupina, 9polon Eelvederski, 8enera/ Aeon K – organizuje zaštitu spomenika* imenuje @afaela "0"0. nadzornikom starina i iskopavanja i z)irki 8atikanskog muzeja - u "3. v. pojavljuje se galerija dvojnik muzeja/ najpre hodnik ili trem ukrašen skulpturama, a zatim dugi veliki hol ili luksuzno opremljeni salon u kome su dela istovremeno i deo dekora s umetnošću se tada &ivi, a ne odvaja se u izdvojene z)irke/ - krajem "3. v. poprima značenje izlo&)enih prostora za slike i kipove - prvu galeriju hodnik koji spaja Eelvedere i 8atikan/ gradi Eramante za papu 4nocenta 8444 - z)irke u dvorcima i palatama smeštene su u kvadratinim so)ama-ka)inetima u koje se sprema najveći mogući )roj predmeta, )ez dekoratvinih pretenzija - Rari!#!e$ammer, %&'er$ammer – maniristički, druge polovine "3. v. i "$. v. - tumačenje 7. >ooper-;reenhill o)jašnjava fenomen ka)ineta retkosti komore čudesa/ kao produkt filozofije manirizma organizovano kao pozorišta pamćenja/ - "0+$. i "0$. u ?irenzi Bosimo 4 (edici pokušava o)noviti z)irke – usmerava se prema 7trurcima, kopira +G% portreta iz (useum 4ovianum u Bomu stvara Museo Mediceo u hodniku izme2u 'alazzo 'itti i Mffizi graditelj 8asari/ - "03. naslednici pregrupišu z)irke, stavljaju ih na gornji sprat palate Mffizi ravnopravno su raspore2eni predmeti umetnosti, prirodne znanosti i istorije– predstavaljaju totalni teatar - z)irka prirodnih retkosti Bonrada ;esnera iz ZNricha – jedna od najranijih takvih z)irki, oko "00%.* otac zoologije - )olonjski sakupljač Mlisse 9ldrovandi napravio popis s nekoliko hiljada crte&a )ilja, &ivotinja i minerala u sakupljanju mu poma&e Bosimo 4 (edici/ - ?errante 4mpero iz apulja – jedan od poznatijih sakupljača školjki i drugih &ivotinja - z)irke portreta 'aola ;iovija iz Boma – "0+%. počeo stvarati z)irku portreta, kopija po medaljama, freskama ili minijaturama vo2en idejom da je istorija usmerena prema ljudima, a ne prema narodima/ - njegova z)irka portreta podeljena u kategorije: mrtvi pesnici i učenjaci &ivi pesnici i učenjaci
0
umetnici političari ispod svakog portreta nalazio se natpis na latinskom koji je predstavljao portretiranu oso)u ikonografija slavljenih oso)a vremena/ - stvarao je i svojevrsni istorijski muzej Sanctissimo tempio dell( immortal virtu sede sacrata - kralj ?ranOois 4 – 5otac retkosti u )rancuskoj6 ;. Eazin/ - stvara z)irku umetnina i ispunjava galerije dvorca )ontainbleau 8asari ga naziva @imom sjevera/ slikama @afael, 'erugino, e)astian del 'iom)o – stvara se eklektički ukus/ i kipovima italijanskih majstora, uz tapiserije i predmete od plemenitog metala* galerija nastala u ?rancuskoj od srednjovekovne velike dvorane dvorca - dvorac Ambras kraj *nnsbrucka karakteriše izrazita maniristička z)irka koju je sakupio ?erdinand 44 Dirolski - Eazin ovu z)irku naziva 5 svetištem manirizma +urope6 - z)irka strukturirana po so)ama s različito svrstanim materijalom: 1unstkammer – umetnička z)irka chatzkammer – riznica predmeta od plemenitog materijala Punderkammer – ka)inet prirodnih i antropoloških retkosti @ustkammer – gardero)a s paradnim oru&jem i portretima kopije iz Boma/ - na istom mestu se nalaze instrumenti, igre, kostimi, egzotični predmeti, nakaze ili čudovišta metafizički karakter/, nenormalni fetusi nastali z)og noćnih mora u začeću ili trudnoći/, portreti patuljaka, nakaza ili ljudi pasa - >a)s)urgovci su )ili skloni manirizmu – krajem "3. v. @udolf 44 stvara z)irku u 'ragu na Hradčanima u "$. i "G. v. plačkaju je Eavarci, aksonci i Qve2ani/ - ?ilip 44 Qpanjolski – u manirističkom +scorialu uz samostan, kraljevu rezidenciju, )olnicu i sveučilište, organizuje i muzej – da )i totalni teatar )io potpun - ta z)irka je jezgro 'rada sakuplja i kosti mučenika – mistična veza s kasnim srednjim vekom/ - 7. >ooper-;reenhill: 5renesansne su zbirke sadr&avale stvari koje se nama danas čine neobičnim, visoki društveni polo&aj sakupljača u renesansi ohrabrivao je suparništvo i oponašanje6 - Eazin – ovo je vreme kad je muzej razvio svoj ekstenzivni o)lik koji neće prestati rasti
DOBA BAROKA I (ROSVETITELJSTVA )*+. i *. v.- ;. Eazin: )arokno razdo)lje pokazuje da z)irke i muzeji u "$. v. preuzimaju ulogu u kulturi i pedagogiji, a u "G. v. pretvorili su se u javne institucije - širenje z)irki na sever, trgovina umetninama i z)irkama, čak se štampaju katalozi s cenama, puno falsifikata - @u)ens i 8elRzSuez rade za španski dvor - 9msterdam postaje središte me2unarodne trgovine umetnina, - dominiraju kraljevske kolekcije, čitave z)irke se prodaju "3+$. z)irku kardinala ;onzage iz (antove preko posrednika kupuje engleski kralj Bharles 4 tuart "$$". ruska carica 1atarina 44 kupuje z)irku Brozat u 'arizu i "$$#. ka)inet Palpole u Aondonu )ritanski parlament od)io ga je kupiti za Eritish (useum/
3
- z)irke umetnina potpuno odgovaraju duhu vremena: one su za u&ivanje i pokazivanje moći, a istovremeno i do)ra investicija - nastanak i razvitak ouvrea: nastaje u "$. v. od kraljevskih z)irki u ?ontaine)leau i palati AuCem)ourg koje Auj K48 prenosi u Aouvre, a kojima su kasnije ostavštinom i kupnjom pridodane + kardinalske z)irke @ichelieu i (azarin/ i z)irka )ankara 7verharda La)acha - širila se poklonima prete&no iz 4talije/, ostavštinama, kupnjom ili oporukama kolekcija 4sa)elle dT7ste i slike nemačkih renesansnih majstora/ - oličenje kraljevske kolekcije* deo se nalazio u Aouvreu veliko skladište slika/, deo na pokretnim kapcima, a deo u so)ama i apartmanima 8ersaillesa - z)irka ?ilipa 48 Qpanjolskog – vrhunska italijanska i flamanska dela, 8elRzSuez - z)irka Aeopolda Pilhelma austrijski nadvojvoda/ – u dvorcu Bouden)erg, z)irka ?lamanaca i 4talijana, čuvar kolekcije )io je =avid Deniers ml. - saksonski vladar 9ugust 44 za drezdensku .em/ldegalerie skuplja i kupuje prvorazredna dela - kustos >einecken "$0. izdaje pu)likaciju na francuskom jeziku s )eleškama koje prate svaku gravurom reproduciranu sliku - z)irka ruskog cara 'etra 8elikog – klasičan inventar riznica, prirodoslovni i etnološki materijal i slike prvenstveno ?lamanci/* otvoreno oda)ranoj javnosti servira im se jelo i votka/* kasnije se pre)acuje u 7rmitage kojeg je "$30. osnovala 1atarina 44 proširuje dogradnjama za z)irku koju skuplja po celoj 7vropi/ - a/erije – u pravilu se sada grade dvospratne zgrade s donjim delom za antikvitete, a gornjim za slike, nameštaj i male predmete* dominira strah od praznog prostora zidovi o)ojeni u crveno ili presvučeni tekstilnim tapetama/ - najstarija do danas sačuvana je iz "$"". u dvorcu Pommers%elden emačka/ - Aouis K48 gradi 9polonovu galeriju u Aouvreu i alle des ;laces u 8ersaillesu 1atarina (edici gradi 8eliku galeriju Aouvrea (azarinova galerija u >Utel Du)euf u 'arizu 9rundel >ouse u Aondonu ;aleria 'alatina u ?irenzi 'alazzo Bolonna u @imu - pose)nu grupu z)irki činile su a/erije i $a0ie!i 1or!re!a – nastali na tradiciji (useum 4ovianum - 'aul 9rdier – pravnik i ministar od)rane* postavlja u dvorcu Eeauregard na Aoirei galeriju od 3 portreta kraljeva i saradnika - učenjak @oger de ;aigniVres – tokom vladavine Auja K48 javlja se novi koncept istorije pomak od oso)e prema z)ivanjima/* skuplja na "%%% dokumenata, gravura, crte&a, portreta i slika - ekstenzivni muzej 9thanasiusa 1irchera u rimskom kolegiju isusovaca – z)irke starina i etnografskih predmeta iz misija - raste interes za merne i astronomske instrumente prvi javni prirodnjački muzej osniva se u
$
- )arokno vreme je do)a prvih muzeoloških pisanih rasprava Wuicchen)erg/ - B. ?. eickelius u Aeipzigu "$+$. izdao Museographia – muzej smatra celinom kakva nam je poznata iz manirizma odraz sveta u funkciji totalnog pozorišta /, umetnička dela nisu nu&no prisutna u muzeju kao ni u helenističkom/ - muzej je sastavljen od curiosa naturalia, curiosa artificialia, numizmatike i portreta poznatih oso)a - "$G". u 'alais @o!al 'ariz/ otvara se muzej Pil1tre de !ozier u kojem se organiziju tečajevi matematike, anatomije, hemije, modernih jezika i umetnosti - pisani i učeni traktati često se potpisuju sa e2 museo3lo4 nostro - u "G. v. muzej se potpuno otvara pu)lici i s vremenom postaje javna institucija najstariji sveučilišni muzeji: "33". u Easelu ka)inet 9mer)ach/ "3G. erculaneuma i 'ompeja/ - nova etika poseta muzejima – organizovane posete, na sat se puštalo po "% posetilaca - 1. >udson: poseta muzejima je privilegija, a ne pravo, pa stoga posetilac mora izraziti divljenje, a ne kritiku - ?rancuska enciklopedija – sistematizacija i interpretacija znanja* 0 svezaka o)javljenih izme2u "$0". i "$G%. - =iderot "$30. predla&e pretvaranje Aouvrea u nešto slično 9leksandrijskom muzeju, a Aouis X)astien (ercier "$$%. smatra da muzej tre)a predstavljati svemir u malom prvi tematski postav po umetnicima i školama napravio je Aam)ert 1rYhe u dNsseldorfskoj galeriji "$03. - >a)s)urgovska kolekcija – "$+%. za vrijeme 1arla 84 preure2uje se* "$$3-"$$G reinstalira se u dvorcu Eelvedere Eeč/ - Bhristian von (echel iz Easela restaurira umjetnine i postavlja ih prema 2roo/o3$om 1rici1& i umetničkim školama pedagoški, a ne za)avni karakter/* od "$G". izlo&)a je otvorena C nedeljno* "$G. izdan je katalog na francuskom jeziku BhrXtien de (echel/ - "$$". Auigi Aanzi u ;a)inetto di antichi Suadri u ;aleriji Mffizi u ?irenzi napravio izlo&io/ rešetku vremena koja pokriva razvoj slikarstva* potvrdio knjigom iz "$G#. - "$G0. von @ittershausen – zala&e se za estetske, a ne pedagoške principe* predla&e redistri)uciju z)irke u grupe: prema sadr&aju, )oji, kompoziciji i duhovnom sadr&aju, a unutar svake grupe po temama - "$0. osnivanje #ritish Museuma u Aondonu, "$0#. otvoren za javnost
G
- engleski parlament izglasao je otkup z)irke i )i)lioteke >ansa loanea lekar i predsednik 1raljevskog društva za unapre2ivanje prirodnihnauka/ s namerom da se osnuje javni muzej čiji koreni nisu u kraljevskoj z)irci - svrha – napredak znanja - imala odela: za štampane knjige, karte, glo)use i crte&e za rukopise, medalje i novce za prirodne predmete i umetničke proizvode -"G%$. pridodan im je i odel za starine 7lginovi mermeri s 'artenona/ - u "#. v do&ivljava )itne transformacije - u izlaganju je vladao princip nagomilavanja – npr. Eritish (useum su zvali starom svaštarnicom jer su predmeti )ili izlo&eni )ez reda - isto se doga2alo i u galerijama i umetničkim z)irkama gde su: principi klasifikacije kod slika – veličina, tehnika ili simetrija kod kipova – poza, odeća i sl. - "G. v. usmerio je muzeje novom racionalizmu koji će rezultirati novim muzeološkim programom
4RAN5USKA REVOLU5IJA I *6. VEK - 7. >ooper-;reenhill: francuska revolucija osigurala je uslove pojave novog programa za muzeje* z)irke kraljeva, aristokratije i crkve potpuno se reartikuliraju - u ?rancuskoj se muzej rodio iz artikulacije elementa – repu)likanizam, antiklerikalizam i uspešan agresivan rat - razvila se institucija s + suprotstavljene funkcije – elitna: hram umetnosti i korisna: instrument demokratske edukacije izla&e dekadenciju i tiraniju starih o)lika društvene kontrole i demokratiju i javnost nove @epu)like/ - "$#+. Aouvre se pretvara u Muzej !epublike, a za javnost se otvora "$#. novi tip muzeja – narodni muzej* promene u interpretaciji muzejske gra2e, pa muzej postaje sredstvno za manipulaciju i izra&avanje slu&)ene politike - iako su slike )ile izlo&ene po školama, )arokni princip mešanja dominirao je aran&manima - česta reogarnizacija izlo&)i z)og dolaska apoleonovog ratnog plena s pohoda po Eelgiji, 4taliji, emačkoj, 9ustriji, 'oljskoj i Qpaniji - "$#G. u trijumfalnoj povorci u Aouvre se donose )laga iz @ima i 4talije -"G%. Aouvre se pretvara u 0apoleonov muzej* upravnik je =. 8ivant-=enon nadzor kustosa nad z)irkama institucionaliziran/ - "G%$. izlo&)a 5Mmetnički trofeji osvojeni u ofanzivi "G%3J%$.6 - apoleon sprovodi decentralizaciju unutar ?rancuske, podstiče osnivanje javnih muzeja u osvojenim zemljama Eonaparte potpisuje zakon o "0 gradova u čije muzeje se šalju umetnine: EordeauC, Baen, =ijon, Aille, A!on, (arseilles, anc!, antes, @ennes, @ouen, tras)ourg, Doulouse, EruCelles, (ainz i ;enVve/ - "G%#. otvorena Pinakoteka #rera u (ilanu – primer revolucionarnog muzeja koji se stvara na temelju rekvizicija, konfiskacije i pljačke - u Eologni i 9nterpenu spontano se otvaraju muzeji da )i se iz)egle rekvizicije - apoleonovi ro2aci kraljevi novih kraljevstva/ otvaraju osnivaju/ muzeje po uzoru na Aouvre: "G%3. Aouis osniva oninklijk Museum u 9msterdamu osnova kasnijeg @ijks (useuma/ Loseph osniva 0arodni muzej u Madridu jezgra 'rada/
#
- 7. >ooper-;reenhill: 5Z)irke, konfiskacije tirana i trofeji rata, akumulirane zajedno unutar jednog prostora, prethodno u vlasništvu kralja, a sada otvorene svima, materijalno demonstriraju istorijsku promenu snage6 - Eeč je uz 'ariz postao veliko muzejsko središte - nakon apoleonovog poraza pojavljuju se zahtevi za re"!i!&cijom &me!ia u zemlje porekla – 'rusija, 9ustrija i nemačke zemlje su najupornije - na Eečkom kongresu "G"0. spominje se popis za restituciju 0+ djela vraćena dela se nisu vraćala prvo)itnim vlasnicima nego su postajala jezgro javnih ili nacionalnih muzeja - Eazin je "#. v nazvao dobom muzeja jer je termin muzeja sad već rezervisan samo za slu&)ene institucije javnog značenja - razvitak muzeja ide u + pravca – jedan prema koncepciji 9leksandrijskog muzeja, a drugi prema specijalizaciji muzeja u odnosu na vrstu predmeta koje skuplja naizgled suprotni pravci, ali me2uso)no se pro&imaju/ - Muzejsko ostrvo u #erlinu – na ostrvu reke pree - započinje ga graditi kralj ?riedrich Pilliam 444 izgradnjom Altes Museuma po projektu 1arla ?. chinkela "G+-+G/ - svakih +% godina izgra2en je po jedan novi muzej: 0eues Museum "G-00/, 0arodna galerija "G$3/, aiser )riedrich Museum "G#$-"#%/ i zgrada 6-tlocrta u neoklasičnom stilu "#%/ s 'ergamskim oltarom, (uzejem Eliskog 4stoka 4 emačkim muzejem osnovni sadr&aj (uzejskog ostrva – arheologija, umetničke z)irke, etnografija i nacionalne starine - m&7ej"$a 7ra'a – počinju se graditi nove zgrade, a ne adaptacija ". 9ltes (useum/ - na početku je preuzela spoljni lik antičkog hrama, a u unutrašnjosti razvija palatinski plan )arokne palate s reprezentativnim stu)ištima i zajedničkim prostorima, kao i sa povezanim dvoranama kroz koje se prolazi - u tom duhu ir @o)ert mirke gradi novu zgradu #ritish Museuma "G+-%/ Aeo von 1lenze – .liptoteka u M7nchenu "G%/ - temeljni )arokni koncept s varijacijama: neorenesansa – Mmjetnička galerija u =resdenu ;ottfried emper/ neogotika – @ijksmuseum u 9msterdamu kom)inacija neoromanike s neogotikom – Eavarski nacionalni muzej u (Nnchenu - muzej "#. v. ispunjava edukativnu i zaštitnu funkciju - "G+". L. P. ;oethe prvi se zalagao za )ipartitni model muzeja – prikaz znanja u izlaganju i nova znanja u studijskim z)irkama - ;. Eazin: muzej se 5 hrani na smrti kulture 6 - to dovodi do krize muzeja u +%. v. koja podstiče nova traganja za interpretacijom predmeta i punim otvaranjem muzeja javnosti - "#. v. prestaje se zadovoljavati podelom na umetničke i prirodnjačke z)irke – prerastaju u "1ecija/i7ovae m&7eje za pojedine vrste muzejskih predmeta
*. ar2eo/o3$i m&7eji
"%
- u prvoj polovini "#. v dominiraju arheološke z)irke koje će kasnije tokom "# v. prerasti u muzeje - partenonski mermeri putuju u Eritish (useum* "G+". 8enera s (elosa dolazi u Aouvre, a chliemann o)ogaćuje )erlinske muzeje Droja, (ikena/ "G+. u Aouvreu se osniva 7gipatski odel pol. "#. v. osniva se (uzej asirske umetnosti u 'arizu asirski odel Eritish (useuma
8. &me!i9$i m&7eji i a/erije - nastavljaju tradiciju podele na umetničke i prirodnjačke z)irke - u mnogim zemljama nastavljaju &iveti kao galerije, pinakoteke i ili gliptoteke jer termin muzej i dalje tokom "#. v. zadr&ava temeljno naučni i edukacijski karakter umetnost je predmet u&ivanja, a tek naknadno izučavanja/ - "G+. osniva se 0ational .aller$ u ondonu – osniva je Eritanski institut na podsticaj 1raljevske akademije ali ne iz kraljevske z)irke/ "GG. za nju se gradi nova zgrada na Drafalgar Suareu - skuplja renesansno slikarstvo 4talije, kasnije flamanske i holandske majstore - u 'etrogradu se razvija +rmitage, a polovicom "#. v. Aeo von 1lenze gradi ovi 7rmitage – raskoš i protokol poseta prikladna odeća i najava/ ukazuje na hram umetnosti - 8ads9orth Atheneum "G+. – prvi pravi umetnički muzej u 9merici >artford, Bonnecticut/ - skuplja američke slikare, a pozorište je uvršteno me2u redovite delatnosti - "G$%. osnivaju se + najznačajnija američka klasična umetnička muzeja: Metropolitan Museum o% Art , e [ork – utemeljuje tipičnu organizaciju rada koju slede drugi muzeji Museum o% )ine Arts, Eoston – sledi evropsku formulu: enciklopedijski muzej koji ima prostor za izlaganje i proučavanje umetnina o)a muzeja otkupljuju predmete, umetnine i kolekcije iz čitavog sveta, ne razlikujući arheologiju, primenjenu i čistu umetnost - Lohn Bonsta)le – engleski slikar, smatrao galeriju opasnom za savremene slikare time već polovinom "#. v. jasno naznačen pro)lem skupljanja savremene umetnosti - najznačajnije institucije koje se )ave savremenom umetnošću: - emačka na (uzejskom ostrvu u Eerlinu skuplja modernu nemačku umetnost u 0acionalnoj galeriji "G$3. - u 7ngleskoj se osniva :ate .aller$ "G#$. - ?rancuska kroz instituciju Salona prati savremene tokove umetnosti
:. &iver7i!e!"$i m&7eji - u okvirima američkog društva javlja se koncept sveučilišnog muzeja koji se o)likuje početkom "#. v. i kasnije se sastavno razvija: "G+. me2u prvima je otvorena zgrada na ;aleu s darovima patriotskog slikara L. Drum)ulla "G#". osnovan je )ogg Art Museum na Harvardu najznačajniji muzej, ima jednu od naj)oljih z)irki crte&a u 9merici ;. !e2i9$i m&7eji
""
- "$#. u 'arizu se osniva 'onservatoire 0ational des Arts et M Albert Museum, a (uzej nauke se osamostalio - "#%. osniva se najsavršeniji ?eutsches Museum von Meister9erken der 0atur9issenscha%t und :echnik u (Nnchenu – otvoren tek "#+0. u novoizgra2enoj zgradi - "G$3. podsticaj za osnivanje tehničkih muzeja u 9merici daje velika izlo&)a u 'hiladelphiji nakon koje mnogo materijala ostaje muzejima tehnologije u okviru Smithsonian *nstitution u 8ashingtonu "GG". dovršava se zgrada sa "$ dvorana i u njima izla&e konglomerat predmeta - na predmetima u tehničkim muzejima mogao se demonstrirati odre2eni tehnološki proces koji je o)ogaćivao muzejsku edukacijsku ponudu i skidao s muzejskih predmeta auru nedodirljivosti hramskog )laga
<. i"!orij"$i m&7eji - zametak im je u z)irkama portreta presudna va&nost oso)a u istorijskim z)ivanjima/ - razvija se u "#. v. u širokom dijapazonu o)lika - početkom "#. v. P. 'eale u Peale Museumu u 'hiladelphiji izla&e portrete iznad fosila izlo&enih u vitrinama - "G"+. danski kralj 1ristijan 48 stvorit će danski panteon s portretima u kraljevskom dvorcu )rederiksborg - "$#0. stvaranje Mus
"+
danski kralj ?rederick 44 "G0#. otvara Muzej suverena - muzeji nemaju jedinstvenu fizionomiju skupljanja i izlaganja - krajem "#. v. ;. E. ;oode pionir muzeologije na mithsonian 4nstitute/ piše: 5nemogu@e je predvideti kakva su ograničenja istorijskih muzeja, iskustvo je jedini siguran vodič 6 - 9merikanci naglašavaju va&nost istorijske kuće u razvijanju lju)avi prema domovini – Mount =ernon od "G3%. zaštićena i prezentirana u stanju u kakvom ju je Pashington ostavio Pashingtonova planta&a s kućom u 8irginiji/ memorija/e $&će – spoj izme2u zaštite )aštine u prostoru i muzejske specifičnosti )rige za pokretna do)ra
+. m&7eji a o!voreom - muzealizira arhitekturu i njezin inventar - do ove pojave dovodi fenomen prezentiranja istorijske kuće - ideja potiče od 9rtura >azeliusa koji je "G$. otvorio 0ordiska Museet u tockholmu, a "G#". na mesto stare fortifikacije Skansen iznad stockholmske luke prenosi niz kuća razne namene, provenijencije i vremena izgradnje prvi muzej na otvorenom - u seoskim radionicam demonstrira se proizvodnja starim tehnologijama, vodiči u kostimima - namena – staviti predmete u njihov funkcionalni kontekst - 9merikanci muzeje na otvorenom smatraju muzejima socijlane istorije - u 7vropi će se ovakvi muzeji razviti u više pravaca – najčešće etno-parkovi prezentiraju narodne seoske kulture/
. e!ora="$i m&7eji - javljaju se nakon "G$0., uporedo s nastankom etnologije i kulturne antropologije* najpre se osnivaju u srednjoj 7vropi - "G$3. Museum %7r =lkerkunde u Eeču - "GG0. ?ansk )olkemuseet u 1openhagenu - "G#0. 0orsk )olkemuseum u orveškoj stara tradicija skupljanja predmeta izvanevropskih kultura još od renesanse/, pojačana kolonijalnim odnosima, dovodi do osnivanja drugog tipa etnografskih muzeja - najznačajniji takav muzej je +tnogra%ski muzej u eidenu, izozemska "G$/ - etnografski muzeji materijalna kultura naroda i pojedinca/ prepliću se s djelatnošću antropoloških muzeja
6. a!ro1o/o3$i m&7eji - prvi te vrste je Muzej čoveka u Parizu "G$$. – u njemu je udru&ena fizička i kulturna antropologija, arheologija, etnologija, folklor, sociologija i filologija - izdanak je acionalnog prirodnjačkog muzeja, a njegova postavka otvorena je "##. u 'alais Bhaillot - revolucionirao je muzeološku interpretaciju ove materija
*>. 1riro'ja9$i m&7eji
"
- nastavljaju renesansno-)aroknu tradiciju curiosa naturalia, ali se u "#. v. unutar njih stvaraju specijalizirane z)irke - više se ne )ave skupljanjem prirodnih retkosti, već onih predmeta koji dokazuju prirodne procese u &ivom i ne&ivom prirodnom svetu - prate &ivi razvoj prirodnih nauka u "#. v. - "$#. osniva se 0arodni prirodoslovni muzej u Parizu koji sadr&i velike z)irke anatomije, paleontologije, mineralogije i geologije deo kasnije odvojen u (uzej čoveka/ - prirodnjačke z)irke izdvajaju se iz Eritish (useuma i "GG%-G sele se u outh 1ensington - z)irke se dele na selektirane i značajne izlo&)ene serije, kao i na studijske serije - "GG". )ečki muzej seli u novu zgradu koja je pandan umetničkom muzeju - američki muzeji započinju s Peale Museum u 'hiladelphiji krajem "G. v./ koji na&alost nije nad&ivio svog osnivača P. 'ealea - jedan od najznačajnijih je 0ational Museum o% 0atural Histor$ u okviru Smithsonian *nstitution u Pashingtonu - osnovao ga je "G3. L. mithson engleski hemičar i mineralog/ - ustanova se )avi povećavanjem i rasprostranjivanjem znanja me2u ljudima - "G3#. osnovan je American Museum o% 0atural Hisotr$" e [ork - "G#. osnovan je )ield Museum o% 0atural Histor$" Bhicago - sadr&i antropološku, )otaničku, geološku i zoološku z)irku ova dva muzeja najznačajniji su prirodnjački muzeji osnovani u "#. v. - njihov moto 5 Bivi muzej nije nikada dovršen6 ukazuje na dinamičnu i perspektivnu orijentaciju
**. acioa/i )aro'i- m&7eji - javljaju se kao muzeološki izraz nacionalnog kolektiviteta - sakuplajaju se predmeti koji odre2uju nacionalni identitet novostvorenih modernih nacija i dovode u prvi plan njihove korijene iz daleke prošlosti
DVADESETI VEK I SAVREMENOST - usavršavanje tehnologije i faktor slo)odnog vremena i produ&enje &ivotnog veka ljudi sna&no podstiče razvoj turizma, a posete muzejima i kulturnim spomenicima postaju jedan od prvorazrednih animirajućih činitelja - u +%. v. prevla2uju muzeji čiji su predmeti podeljeni u + grupe ". predmeti na izlo&)ama +. predmeti u depoima nije više svaki predmet eksponat, već samo onaj odabrani - raspon isticanja predmeta od su)jekta izlo&)e do o)jekta na izlo&)i/ )iće stvar muzejske politike, profila muzeja ili htenja kustosa - ;. Eazin – 5muzeji prestaju biti palate i postaju klinike 6 - nakon konferencije u (adridu "#. muzeji nastoje neutralizirati izlo&)ene prostore kako )i predmeti što više došli do izra&aja - izlaganje slika u nizu o tome L. @uskin sanjao još u "#. st./ pioniri novog duha u umetničkim muzejima: Muzej #o$mans u @otterdamu "#0.
"
unstmuseum u #aselu "#+.-3. Museum o% Modern Art u 0e9 ;orku "#+#. - u prirodnjačkim, etnografskim i antropološkim muzejima pojavljuje se diorama kao način kontekstualiziranja prirodnog ili kulturnog am)ijenta - fotografija do)ija novo značenje u muzejskoj izlo&)i – povezuje sa stvarnim kontekstom prirodnog ili kulturnog am)ijenta, interpretira izlo&eni materijal i vizualizira materijal kojeg je iz komparativnih razloga potre)no videti, a nije prisutan na izlo&)i - muzeji moraju zadovoljiti temeljne muzejske sadr&ajne grupe: ". izlo&)eni prostori i prostori za pu)liku +. spremišni i studijski prostori . radni prostori muzejskog oso)lja sa svim potre)nim radionicama - orai7acija ve/i$i2 !ema!"$i2 i7/o?0i je još jedna pojava koja se pose)no razvija u +%. v. – nekad i zasjenjuje klasičnu muzejsku delatnost - velike izlo&)e stvaraju neki novi kontekst nije više ni muzealan, ni realističan/ koji se poistovjećuje s teatrom te nas ponovno vraća na povezivanje predmeta tematikom ili idejom nije daleko od renesansnog mišljenja ili manirističke interpretacije/ - razvoj muzeja u +%. v.: postupno se pretvaraju u )anke podataka o predmetima i u predmetima, sprovodi se potpuna revalorizacija fundusa na način koji će omogućiti prezentovanje ideja i prenošenje poruka* muzej postaje svojevrsna la)oratorija ideja i predmeta* nova arhitektura prati nove muzejske potre)e i usmerava ih prema razumnoj ali precizno definisanoj upotre)i prostora
ISTORIJA MUZEOLOGIJE - muzeologija se u početku mo&e poistovetiti s m&7eora=ijom opisivanje postupaka u procesu sa)iranja i rukovanja predmetima/ - celu istoriju muzeologije delimo na razdo)lja: ". faza početaka muzeološke misli do "#. v./ +. protonaučna faza "#. v. – "#/ . empirijsko-deskriptivna faza "#-"#$3/ . teoretsko-sintetička faza "#$3 do danas/
*. (o9eci m&7eo/o3$e mi"/i )'o *6. v- stvaraju se temelji organizovanog rada i promišljanja muzejskih zadataka - nekoliko autora su se u renesansno do)a počeli )aviti pro)lemima funkcionisanja z)irki i muzeja: - amuel von Wuicche)erg – flamanski lekar* "030. napisao knjigu *nscriptiones vel tituli theatri amplissimi" complectentis rerum universitatis singulas materias et imagines e2imias atpisi ili naslovi opse&nog teatra koje sadr&i pojedine stvari i izuzetne slike sveta* izdao 9dam Eerg u (Nnchenu/ u procesu sa)iranja predmeta u z)irke va&na je sastavna klasifikacija materijala, daje uvid u renesansni način sakupljanja motivisan sličnošću predmeta/ i interpretacije* piše o pozorištu koje je pozorište pamćenja, u kome su predmeti nosioci memorije
"0
- Lohan =aniel (ajor – 6nvorgrei%%liches #edenken von unst- und 0aturalien ammern insgemein epristrano razmatranje o umetničkim i prirodnim komorama/* izdata u 1ielu "3$. - =. (. E. 8alentini – Museum Museorum oder vollst/ndiges Schau-#uhneCCC (uzej muzeja ili potpuna pozornica.../* izdata u ?rankfurtu na (ajni "$". - Baspar ?. eickelius – Museographie oder Anleitung zum rechten #egri%% und n7tzlicher Anlegung der Museorum oder !arit/tenkammern (uzeografija ili uput za ispravno poimanje i korisno tumačenje muzeja ili komora retkosti/* izdana u Aeipzigu i Ereslau "$+$. - grupiše predmete na prirodne naturalia/ i umetničke arti%icialia/ - prvi put spominje termin muzeogra%ija -kraj "3. i "$. v. vreme je intezivnog &ivota z)irki i ka)ineta, pa nastaju pisana dela i vodiči za pregled takvih z)irki: - Aa BroiC du (aine krajem "3. st. izdaje 5ajglasovitije )i)lioteke i ka)ineti koje neki zovu so)ama čudesa/ ?rancuske, s popisom retkih knjiga, medaljona, portreta, kipova ili slika, dragocenih gema ili ostalih dragocenosti i retkosti koje se mogu videti u kućama kne&eva koji sakupljaju takve znamenosti6 - *tinerarium .alliae – izdan "3"+., itinerer za putnike i posetioce - 6l$sses #elgico-.allicus "3"/ - ota delli (usei, galerie e ornamenti di tatue e pitture neT palazzi e neT giardini di @oma Eilješka o muzejima, galerijama i ukrasima kipova i slika u palačama i vrtovima @ima* "33./ - Musaeum 'eleberrimumCCC – izdao ga ;eorgius de epi)us u 9msterdamu "3$G.Dekstom i ilustracijama opisuje (useum 1ircherianum u @imu gde radi kao kustos - Qve2anin Barl AinnX napisao knjige koje pridonose formulisanju novih pristupa skupljanju i muzejskom radu: S$stema naturae Mppsala "$0./ – iznosi klasifikaciju prirodnih vrsta *nstructio musei rerum naturalium Mppsala "$0./ – spomenutu klasifikaciju primenjuje na prirodoslovne z)irke i muzeje i uspostavlja njihov naučni sistematski cilj skupljanja najava novog razdo)lja prosvetiteljstva i enciklopedizma u kojem će sistematika predmeta postati dominantna u muzejskom sakupljačkom radu
8. (ro!oa&9a =a7a )*6. v. 'o *6:@- "#. v. )avi se utemeljenim proučavanjem muzejske delatnosti - =anac Dhomsen "G3. u =anskom narodnom muzeju starina )avi se modernom klasifikacijom starina na AinnXov način/ - interes se usmeruje prema istoriji muzeja - "G%. ;. 'arthe! o)javljuje =as aleCandrische (useum Eerlin/ – kasnije utiče na formiranje i razvoj muzeja u jemačkoj - o)javljuju se pregledi z)irki: ;ustav 1lemm: Zur ;eschichte der ammlungen fNr Pissenschaft und 1unst in =eutschland Zer)st, "G$/ kompendij Aouisa 8iardota: Aes (usXes dT7urope 'ariz, "G3%/, 0 svezaka •
•
"3
•
•
•
•
9. ?urtangler: \)er 1unstsammlungen in alter und neuer Zeit (Nnchen, "G##/ =. (urra!: (useums, Dheir >istor! and Dheir Mse ith a Ei)liograph! and Aist of (useums in the Mnited 1ingdom ;lasgo, "#%/, sveska L. chlosser: =ie 1unst- und Punderkammern der pYtrenaissance Aeipzig, "#%G/ 8. chYrer: =eutsche (useen. 7ntstehung und kulturgeschichtliche Eedeutung unserer ]ffentlichen 1unstsammlungen Lena, "#"/
- prvi put javlja se termin (MZ7
:. Em1irij"$o'e"$ri1!iva =a7a )*6:@*6+<- ome2uju je: 1onferencija u (adridu "#. osnivanje 4B<(Ts 4nternational Bommittee for (useolog! 4B
"$
- "#3G. L. eustupn! u knjizi 5(useum and @esearch6 'rag/ razlikuje i uvodi pojam opšte i specijalne muzeologije: opša muzeologija – preuzima temeljne postavke koje su zajedničke svim muzejskim predmetima i muzejskom radu kao celini specijalne muzeologije – definišu se na principima primene temeljnih naučnih disciplina u proučavanju muzejske gra2e to je prva sveo)uhvatna pu)likacija o teoriji muzeologije - "#3#. Z)!nek Z. transk! utvr2uje sistematiku i metodiku muzeologije, delatnost muzeja, muzealnost kao onu stranu stvarnosti koju mo&emo upoznati samo u prikazu odnosa čoveka prema stvarnosti/, muzealiju kao predmet koji nosi o)ile&ja muzealnosti/, postavlja muzeološke teorije i stavlja ih u odnos s osnovim zadacima muzejske delatnosti - od tada se reč muzeologija opet upotre)ljava muzeologija se prepoznaje kao polje interesa s identitetom/ - od "#$%. termin muzeologija vraća se u emačku, a malo kasnije i u 7nglesku iako termini museum studies i Museumskunde još uvek čvrsto egzistiraju
@. Teore!"$o"i!e!i9$a =a7a )o' *6+<. 'o 'aa"- započinje prepoznavanjem muzejskog predmeta kao nosioca kulturne informacije - ova nova faza razvoja nu&no se povezuje s formiranjem 4B<(Ts 4nternational Bommittee for (useolog! 4B
"G
M UZ EO GR A4 IJ A I M UZ EJ MUZEOGRA4IJA - muzeografija – opis muzejskog rada ili u širem značenju naziv za praktičnu ili aplika)ilnu primenu muzeologije - muzeografija – poprima značenje opisa muzeja i muzejskih poslova - )avi se pitanjem kako_ muzeologija zašto_/ - definiše metode izrade dokumentacije muz. istra&ivanja i delatnosti arhiviranje i instaliranje sastava pretra&ivanja i zaštite* utvr2ivanje, organizovanje i provo2enje svih relevantnih praktičnih mera zaštite predmeta )aštine u muzejima i in situ* ela)oriranje i tehničko provo2enje svih o)lika komunikacije poruka predmeta i am)ijenata ili celine )aštine/
MUZEJ KAO INSTITU5IJA - muzej je uzrokovao pojavu muzeologije koja se kasnije osamostalila, a muzej joj je tek jedan o)lik muzeološkog delovanja - 'eter van (ensch "#G$. u muzeologiju uvodi pojam muzeološke ustanove sve one koje deluju ili mogu delovati na planu zaštite )aštine i komuniciranju njezinih vrednosti/ - odvaja pojam muzeja kao institucija širi/ od pojma muzeja kao ustanove u&i pojam/ - muzeologija se )avi muzejem kao institucijom, a muzeografija se )avi pojedinim ustanovama i njihovim vrstama - u muzejima se akumuliraju predmeti kulturne i prirodne )aštine, a njihov jezik temelji se na govoru stvari, strukture i o)lika - raznolikost muzejskog materijala i njegovih oso)ina temeljni je činitelj specifičnosti muzeja kao institucije u odnosu na druge muzeološke ustanove - institucija muzeja višeslojnost pojma muzej/: - kao hram muza donosi duhovnost umetnosti i znanja, edukativnu medijsku misiju - riznica oda)ranog i skupljenog )laga - prostorni okvir s organizmom oso)lje koje o)avlja muzejske poslove/
DE4INI5IJA - u najširoj upotre)i je 4B<(ova definicija iz "#$. 5muzej je neprofitna, stalna ustanova u slu&)i društva i njegov razvoja i otvorena javnosti, koja sa)ire, čuva, istra&uje, komunicira i izla&e materijalna svedočanstva čoveka i njegove okoline, radi proučavanja, o)razovanja i za)ave6 - ova definicija ukazuje na karakter institucije muzeja, odre2uje njegovu društvenu relevantnost, na)raja temeljne muzeološke funkcije i govori o svrsi koja se time posti&e - "#G%e usmerene su prema esencijalističkoj definiciji )avi se )iti institucije/: @. . 9ugust "#G: 5muzej je mesto za sa)iranje, ure2ivanje i zaštitu materijalnih predmeta koji su izazvali nečiju pozornost6 •
"#
9. ;regorova "#G$: 5muzej je ustanova u kojoj se primenjuju i ostvaraju pose)ni odnosi čoveka i stvarnosti6 E(9 "#G: 5muzej je ustanova koja sa)ire, dokumentira, čuva, izla&e i interpretira materijalna svedočanstva i pridru&ene im informacije u interesu javne do)ro)iti6 - 'eter van (ensch u disertaciji predla&e ovu definiciju: 5muzej je stalna muzeološka institucija koja čuva z)irke predmeta kao dokumenata corporal documents/ i generira znanje o tim dokumentima6 - delovi definicije: čuva – sa)iranje, zaštita, registriranje i dokumentacija predmeta kao dokumenata razlikuje muzeje od arhiva i knji&nica, pa i )otaničkih i zooloških vrtova - muzej je tek jedan od o)lika muzeološke institucionalne aplikacije •
•
MUZEJSKA USTANOVA - muzejska ustanova konkretan je o)lik institucije muzeja - muzej kao ustanova omogućio je nastanak i razvoj muzejske profesije, razvijao je i unapre2ivao muzejsku tehnologiju, diktirao je načine izgradnje i organizacije muzejskih zgrada - muzejska ustanova afirmirsina je u "#. v. - danas dolazi do raznolikih integracijskih procesa – razra2uju se mre&e muzeja i muzejski sastavi kojima se pokušava usmeriti razvoj, dinamika i gustoća pojedinih muzejskih ustanova na odre2enom području
*. K/a"i=i$acija m&7eja - javlja se s pojavom savremene muzejske ustanove - olakšava grupisanje i usmerivanje muzejskog materijala, mo&e pridoneti )oljoj organizaciji )rige i zaštite muzejskih predmeta - '. van (ensch – temeljna parametra za utvr2ivanje kriterijuma za podelu muzeja: muzejski predmet muzeološke funkcije muzeološka ustanova društvo 4. kriterijum prema vrsti predmeta – najprimerenije o)radio '. van (ensch koji predla&e ovu klasifikaciju: 9/ multidisciplinarni opši, enciklopedijski/ muzeji E/ specijalizovani muzeji ". interdisciplinarni muzeji +. umetnički muzeji i muzeji primenjenih umetnosti . arheološki i istorijski muzeji . etnografski muzeji i muzeji kulturne antropologije 0. prirodnjački muzeji i muzeji fizičke antropologije 3. muzeji nauke i tehnologije - jedini mogući nedostatak ove klasifikacije je u prenaglašenoj diferencijaciji izme2u multi- i interdisciplinarnih muzeja odnosi me2u predmetima/ - interdisciplinarni muzeji udru&uju različite vrste predmeta u smislenu celinu • • • •
+%
- multidisciplinarni muzeji sastavljeni su od z)irki koje se individualno mogu klasifikovati kao specijalizirani muzeji 44. kriterijum prema muzeološkim funkcijama – svodi se na funkcije zaštite i prezentacije, a funkcija izučavanja gotovo se i ne spominje kao kriterijum - ovaj kriterijum nije podesan za sprovo2enje konzistentne klasifikacije - A. Eenoist u o)licima načina komuniciranja s pu)likom vidi mogućnost tipološke razrade: ". muzej salon – elitistički pristup, tipičan za ?rancusku i 4taliju +. muzej klu) – aktivni demokratski pristup, 9= . muzej škola – edukacijski pristup, @usija . muzej la)oratorija za istra&ivanje 0. muzej atrakcija – okrenut pu)lici 444. organizacijska struktura muzeja – podesna za klasifikaciju jer uključuje mnoge komponente po kojima se muzeji me2uso)no mogu razlikovati smeštaj, teritorija, vlasništvo, upravljanje muzejem.../ prema smeštaju – zavisan o prostoru u kojem se nalazi: ". muzeji u izgra2enim muzejskim zgradama +. muzeji u adaptiranim istorijskim zgradama . muzeji u autentičnim istorijskim prostorima . muzeji na otvorenom 0. muzeji u prirodi graniče s paramuzejima* pramuzeji – specijalizirane ustanove koje o)avljaju neku od muzeoloških aktivnosti, nisu muzeji, a u dodiru su s javnosti/ ' van. (ensch povezuje kriterijum teritorija i kriterijum upravljanja muzejem: ". privatni muzeji i nezavisni muzeji +. dr&avni muzeji– mogu se razvrstati na: a. nacionalne muzeje ). regionalne muzeje c. gradske muzeje d. zavičajne muzeje . muzeji kulturnih ili o)razovnih institucija . muzeji institucije koji nemaju kulturni predznak muzeji fa)rika, društava i udru&enja/ 48. prema kriterijumu komunikacije s pu)likom: otvoreni i zatvoreni muzeji topli i hladni/ muzeji za normalnu populaciju muzeji za decu muzeji za učenike i studente muzeji za hendikepirane muzeji identiteta za odre2ene nacionalne i socijalne grupe/ - klasifikacije imaju cilj ure2ivanja područja muzejske delatnosti, olakšavanja pregleda i )oljeg snala&enja u tom području
8. Mre?a m&7eja i ma!i9o"!
+"
- mre&a muzeja je model strukturiranja muzejske delatnosti na području neke dr&ave ili administrativne jedinice, s ciljem odgovarajuće pokrivenosti područja kvalifikovanim muzejskim ustanovama - u mre&i muzeja očitava se poštovanje specifičnosti muzeja, vertikalna hijerarhija po stručnosti, horizontalna povezanost prema teritoriji i takav raspored pratećih funkcija zaštita i dokumentacija/ koji će )iti najdelotvorniji - mre&a muzeja mora )iti dinamična tako da propisuje okvire unutar kojih se u definisanim vremenskim razmacima verifikuje delatnost i status pojedninih muzejskih ustanova - registar muzejskih ustanova – temeljni dokument kojim se utvr2uje status, rang i delokrug rada pojedine muzejske ustanove, kao i područje matičnosti matičnost je organizovani o)lik delovanja koji osigurava jedinstvenost pristupa stručnom i naučnom muezejskom radu i o)avljanju muzeoloških funkcija, vertikalnu povezanost ustanova višeg i ni&eg statusa kroz definisanu hijerarhičnost, organizovanu saradnju me2u njima, stručnu pomoć i nadzor nad radom muzejskih ustanova matičnost se ostvaruje u o)lika me2uso)ne povezanosti muz. ustanova: ". 87@D419A9 '<87Z9<D – ostvaruje se me2u specijalnim muzejima, stalnim izlo&)ama ili z)irkama +. ><@4Z<D9A9 '<87Z9<D – povezivanje prvenstveno opših muzeja radi odgovarajućeg pokrivanja terena i podstiče razvijanje integrativnih procesa me2u muzejima i z)irkama specijalnog tipa - ova povezanost tre)ala )i se ostvarivati preko zajednice muzeja na stepenu grada, regije ili dr&ave . (@7`9 '<87Z9<D – integriše horizontalnu i vertikalnu povezanost muz. ustanova i unutar nje osigurava funkcionisanje delatnosti od zajedničkog interesa kao što su: - informacijsko-dokumentacijska delatnost - konzervatorsko-restauratorska delatnost - istra&ivalačka muzeološka delatnost - organizacijska, zakonodavna i integrativna delatnost u praksi )i se ostvarivala formiranjem stručnog muzejskog centra ili direkcije za muzeje koji )i )ili matični za navedene delatnosti
:. Orai7acija - muzejska ustanova mora zadovoljavati temeljne muzeološke parametre: zaštitu, istra&ivanje i komunikaciju - da )i zadovoljila te parametre, svaka muz. ustanova tre)a imati muzejski z)irni fond muzejska zgrada/, mora )iti stručno ekipirana i mora imati prostor s odgovarajućom opremom - organizacija muz. ustanove očitava se u o)lika: organizovanje muzejske gra2e po z)irkama organizovanje funkcionisanja muzeja rasporedom stručnog oso)lja po organizacijskim jedinicama organizovanje prostora muzeja ova o)lika me2uso)no su povezana, utiču jedni na drruge i ne mo&emo ih strogo odvojiti • •
•
++
T E OR IJ A M U ZE O LO G IJ E - temeljni sadr&aji muzeologije su )aština, smisleni odnos čoveka prema )aštini i uloga )aštine u &ivotu čoveka
MUZEOLOGIJA DE4INI5IJA - do danas ne postoji konsenzus o definiciji muzeologije - Z)!nek transk! je "#G#. utvrdio temeljna kriterijuma po kojima je muzeologija nuačna disciplina: ". istorijat +. unutrašnja logika naučnog znanja – najpresudniji kriterijum, transk! kriterijum pro)lematizuje s 0 pitanja: a. pose)ni predmet znanja ). naučni jezik c. metode d. vlastiti naučni stavovi e. mogućnost uključivanja u postojeći sastav nauka . o)jektivna društvena potre)a - "#G. P. ;luzinski je uočio dvoslojnost muzeologije: očekivana muzeologija – )avi se odnosom čoveka i stvarnosti stvarna muzeologija – )avi se praktičnim muzejskim pro)lemima koji se odnose na funkcionisanje institucije - definicija '. van (enscha iz "#G#. muzeologija je nauka koja se )avi istra&ivanjem selekcije, odr&avanja i javnog pristupa materijalnim očitovanjima kulture i prirode koja se čuvaju u institucijama uglavnom muzejima/ u cilju istra&ivanja, odgoja i rekreacije muzeologija je deo informacijskih naučnih disciplina koji se )avi izučavanjem identifikacije, zaštite i komuniciranja muzealnosti materijalnih svedočanstava kulure i prirode prvenstveno muzealija/ radi zaštite ljudske )aštine i interpretacije i prenosa njenih poruka, kao i o)licima organizovanog i institucionalizovanog ljudskog delovanja uglavnom muzejima/ za postizanje navedenih ciljeva
MUZEALNOST - po transkom muzealnost je osnovna oso)ina muzejskog predmeta muzealnost je ona strana stvarnosti koju mo&emo upoznati samo u prikazu odnosa čoveka prema stvarnosti/ muzealnost je oso)ina predmeta da u jednoj realnosti )ude dokumentom neke druge realnosti, da u sadašnjosti )ude dokumentom prošlosti, da u muzeju )ude dokumentom nekog drugog prostornog odnosa - materijal i o)lik nositelji su muzealnosti - muzejski predmet je u muzeju nosilac muzealnosti stoga ga transk! naziva muzealijom
+
u
muzealnoj realnosti u koju je prenesen dokumentuje onu realnost iz koje je izdvojen - predmet mo&e )iti dokument prostora, vremena ili društva sinhrono, anasinhrono i u kom)inacijama/ - 8. chu)ertova formulisala je odre2ivanje stupnja muzealnosti: ". primarno vrednovanje – predmet podesan i za dalje analize +. prepoznavanje – otkriva se značenje predmeta za pojedinu komplementarnu naučnu disciplinu . sekundarno vrednovanje – stvarno se odre2uje muzealnost predmeta - čin muzealizacije početak je spasa od za)orava jedna od primarnih zadataka muzeja na zaštiti kulturne i prirodne )aštine - muzejska realnost: 1<1@7D9 – ako se predmet dislocira iz svoje zatečene stvarnosti i prenosi u drugu, u muzeju izolovanu i stvorenu realnost 9'D@91D9 – ako predmet ostaje u svojoj fizičkoj realnosti in situ i u njoj preuzima funkciju nositelja muzealnosti
KULTURNI IDENTITET KAO SASTAVNI DEO MUZEALNOSTI - odnosi izme2u muzeologije, muzealnosti i identiteta - identitet označava potpuno podudaranje materijalnog i duhovnog na više društvenih stupnjeva sa svrhom da se materijalnim odredi duhovna dimenzija - raspon identiteta u vremenu, prostoru i društvu: vreme: prošlost, sadašnjost, )udućnost, trajnost, trenutnost, ponavljanje, učestalost prostor: mikroprostor, makroprostor, prirodni, kulturni, ur)ani, ruralni... društvo: socijalni, nacionalni, javni ili privatni prostor* pojedinac, grupa, nacija, klasa, religija, čovečanstvo... - čuvanjem i prezentovanjem )aštine mo&e se znatno delotvornije iskazivati ili potvr2ivati kulturni, prirodni, nacionalni ili neki drugi identitet - predmeti i celine kulturne )aštine sadr&e oso)ine pomoću kojih se mo&e izraziti neki od mogućih identiteta - identiteti nikad u praksi nisu jednoznačni ili isključivi - muzeologija izučava identitete kao deo muzealnosti i istra&uje me2uzavisnost oso)ina predmeta kulturne )aštine i muzealija koje pridonose odre2ivanju identiteta
(REDMET MUZEOLOGIJE predmet
muzeologije je izučavanje oso)ina predmeta ili sklopova kulturne )aštine koji mogu organizovano i usmereno prenositi poruke čoveka čoveku ili društvu, iz vremena u vreme, u okviru različitih konteksta primarnih, arheoloških ili muzeoloških/
MUZEJSKI (REDMET(REDMET BACTINE
+
muzejski
predmet je predmet )aštine koji je izdvojen iz svoje realnosti da )i u novoj muzejskoj stvarnosti u koju je prenesen )io dokumentom stvarnosti iz koje je izdvojen - predmet )aštine je realni predmet koji svojim materijalom i o)likom dokumentuje realnost u kojoj je nastao, u kojoj je &ivio i s kojom je ušao u sadašnjost - muzejski predmetJpredmet )aštine kao idealna spona izne2u muzeologije i temeljnih naučnih disciplina
IZVOR, NOSITELJ I (RENOSNIK IN4ORMA5IJA - muzejski predmet, a i svaki predmet )aštine, apsolutni je izvor i nekonvencionalni nositelj informacija - proces emitovanja informacija u dijalogu s predmetom )aštine nikad ne završava – novi senzi)iliteti, novi ljudi, novi kontekst, odnosno nove okolnosti pod kojima se pristupa dijalogu s predmetom )aštine dovešće do otkrivanja i registrovanja nove količine informacija - predmet )aštine otkriva nam i svoju istoriju - ako je muzej kao kolekcija muzejskih predmeta ujedno i skladište )ezgraničnih riznica takvih informacija, tada )i se moglo reći da su muzeji definisani informacijski sistemi, a mnogo slo&eniji su i sklopovi predmeta )aštine koji &ive u realnom svetu - dvojnost pristupa predmetu kao izvoru informacija i mediju sredstvu/ za prenos informacija zapazio je 'eter van (ensch – on ova dva sloja pristupa smatra )itnim u integrisanoj metodologiji analize artefakta proces neprekidnog stvaranja novih informacija ili akumulacije informacija ima i protivte&u, a to je emitovanje informacija - emitovanje se izra&ava na više načina: bdirektan dijalog korisnika s predmetom – neposredni kontakt s vremenom se sve više ograničava da )i se što du&e sačuvala fizička celovitost predmeta b publikovanje rezultata istra&ivanja ili distri)uiranje poznatih podataka i informacija posredstvom nekih od konvencionalnih medija bizlaganje – tu predmet )aštine postaje istovremeno izvor i medij za prenos informacija
IZVOR ZNANJA - muzejskog predmet kao izvor informacija i muzejski predmet kao izvor znanja - znanje je temelj znanosti, ono je fizička supstancija organizovana tako da sadr&i vest, razultat naučnoistra&ivalačkog rada - znanje je ono što je označeno ili za)ele&eno - oso)ine po kojima predmet mo&e iskazati svoj kvalitet su: materijal, tehnologija izrade i o)rade/, izgled i o)lik, socijalna funkcija, upotre)na vrednost - značenje koje predmet stiče tokom svog &ivota od nastanka do prenošenja u muzejski realitet/ je ono muzeološko značenje po kome takav predmet postaje i izvorom znanja usto što je i izvor informacija/ - muzejski predmet je sam po se)i primarni dokument stvarnosti, a sekundarna dokumentacija je )aza znanja koja izvire iz muz. predmeta te postoje
+0
- uloga muzeja u identifikaciji muzejskog predmeta kao izvora znanja muzeologija tre)a razvijati identifikaciju informacija i razlučivanje kulturnih od naučnih informacija* tre)a se )aviti stimulacijom primene konteksta u nastajanju znanja stvaranjem pose)nih kontekstualnih iJili simuliranih situacija/* u manifestacije koje su tipične za muzeje, muzeologiju i zaštitu )aštine tre)a se pokušati ugraditi dostignuća koja mogu )iti od koristi za )olje razumijevanje onog što se mo&e dogoditi u muzeju - muzeologija i muzeološko znanje je afirmacija načina kontekstualiziranja temeljnog ljudskog znanja kako )i ono posredstvom predmeta )aštine kao nositelja informacije/ )ilo komunicirano ljudskim generacijama
+3
