ann Cspr Schmidt)
henüz ücra bir kenti olan Bayreuth'da doğbabasını yitirdi Annesinin ikinci evliliği neden nedeniyle iyle orta du. kentlerde sürdürdü. Üç yıl Bein Üniversitesinde Hgelin derslerine devam ett nde iki yıl kadar sürdürdüğü stajyer öğretmenlikten eyle Madam Gropiusun özel kız okulunda ders verdi ancak doğum sırasında eşini kaybetti enç egelcilerin buluşm yeri olan Weinstube müda C Marie Dhnhardt ile 184'te evlendi Bir yıl sonra öğret vine son verilince çeşitl cari girişimlerde bulundu Fakat =şt alanındaki talihszlikler ve başarısızlıklar Stirnerin yakasını adı Son yıllarını sefalet içinde geçirdi, 856da Berlinde öldü çeşitli gazete ve dergilerde Prusya yönetimine yönelttiği sert _
ann Cspr Schmidt)
henüz ücra bir kenti olan Bayreuth'da doğbabasını yitirdi Annesinin ikinci evliliği neden nedeniyle iyle orta du. kentlerde sürdürdü. Üç yıl Bein Üniversitesinde Hgelin derslerine devam ett nde iki yıl kadar sürdürdüğü stajyer öğretmenlikten eyle Madam Gropiusun özel kız okulunda ders verdi ancak doğum sırasında eşini kaybetti enç egelcilerin buluşm yeri olan Weinstube müda C Marie Dhnhardt ile 184'te evlendi Bir yıl sonra öğret vine son verilince çeşitl cari girişimlerde bulundu Fakat =şt alanındaki talihszlikler ve başarısızlıklar Stirnerin yakasını adı Son yıllarını sefalet içinde geçirdi, 856da Berlinde öldü çeşitli gazete ve dergilerde Prusya yönetimine yönelttiği sert _
Kabn Amana bakn emn eden ve . k Nan e emamz ağaan Öme Na kana kana edak edakn n çaşman kanmaak da zna b m ddğmz ik ea nedene Ha İbahm Tkdğana kabn edaknna edaknna apka nem nem katka nedene Nem Zek ve Şeda Öztke eşekk edez
Bircik ve Mülkiyeti
ax ne Amanadan Çeven ema Tk Nan Redakn: Fke Dğan Kiabn Özgn Ad ve Bam:
Der Enzige und sein Eigentm, 18
Ka Yana: 1 Bak E 21 İanb Kapak TaamUgama en Tekeğ Kapak Reme: gd Wendand Yana Hazaan Zeha ang Bak ena Oe Ambaa atbaak an. ve T d Ş t Y 2 atbaaa e B Bk Ka: N 2 Tpkapİanb eika N: 120 Ka Yana eka N: 21 Fede d. N. 2/1 Fdan Ap Takmİanb Te (212 297 8 75 www kaanam kaana@ahm
IBN 978975755
fa� $tirner
irici f(iyei Amana dan Çeven Amana
Slma Tüks Noyan
d Yayıncının Notu Çevirenin Notu-8 Notu-8 Ben Meselemi Hiçe Bıraktım -15 BiRİNCİ KISIM: İNSAN I Bir İnsan Yaşamı-21 Yaşamı-21 Eski Çağ'ın ve Yeni Çağ'ın İnsanları-28 1. Bölüm: Eskier 28 2 Bölüm: Yenier-39 Yenier-39 Tin 2 2 Fanatiker 9 ayalet ayal et-55
Yayıncının Notu Kitap yayımlamaya başladığımız 1995ten beri çevirip basma yı hedeflediğimiz ese rlerden biriydi Brck e Mülkyet Kitabın Almanca baskısı 1998 yılında elimize geçti. Türkçe'ye çevrilip ya yımlanması için ta o zamandan beri uğraşıyoruz Almancadan felsefe çevirecek kişi sayısının sınırlı olması karşılaşığımız ilk güçlüktü Stirner'i çevirmek ise b aşlı başına bir sorundu Ve biz henüz bunun ayırdında değildik Temas kurduğumuz birçok çevirmen, ya masalarındaki yığılı işler nedeniyle ya da kita bı inceledikten sonra böyle bir yük"ün altına giremeyecekleri ge rekçesiyle çevirmeyi reddetti Öte yandan, kitabın s gibi akan diline kanıp çevirebileceğini düşünenler de üçbeş ay sonra, çevi rinin altından hakkıyla kalkamayacakları gerekçesiyle kitabı iade etti Böylece kitabın aylar, hatta yıllar süren çevirmenler arası dolaşım serüveni başlamış oldu Nihayet 2005 yılında Selma Türkis Noyan, hummalı bir çalış ma sonucu kitabı Türkçe'ye çevirdi Ancak çevirinin daha önce kararlaştırdığımız üzere bir konolden geçirilmesi gerekiyordu Yeniden Almanca bilen felsefeciler aramaya koyulduk Çeviri, sekiz yıl daha Ankara, İzmir, İstanbul ve Almanya' daki çevirmenler arasında gidip gelmeye başla dı Derken bu yılın ba şında çeviri metin, Fikret Doğan tarafından redakte edilerek niha yet basıma hazır hale geldi. Kı sacası, bu çevirinin üzerinde çok sayıda kişinin önerisi, fikir yürütmek, okuyup inceleme zahmetine katlanmak, nihayet çeşitli düzeltmelerde bulunmak gibi iili katkı ve emei var Katkıda bulu nan heskese canı gönülden teşekkür ederiz İlveten, yıllarca her ırsatta Stirner ne zaman çıkacak sorusuyla bize ter d öktürüp
çeviri hik ye si"ni dinledikten sonra da sabırla bekle yen dos t, a rk ada ş ve oku ra da te şek kü rü bo rç bili riz. Çeviri ve ö zellikle redak siyon s ü recinin bu denli u zama sında elbe tte k i yaza rın ü sl bunun, kelime üree ye va ran dil zenginliğinin payı ço k bü yü k Ama, kitabı eline alan he rk ese bi zza t i sabet eden i kr içeriğinin yol açtığı hu zur su zluğun ve belki de hiçbiri diğe rine ben zeme z o Biricik va rlığı k oşulla yan he r tü rlü değe ri eli7 nin tersiyle itm esinin de payı azım sanamaz. Şimdi, Stirner'in T ü rk çede ki yolculuğu doğru bir zamana, u ygun bir atmo sf ere denk düşe r mi bilinmez. Ama hiç değil se de rdinin anla şılacağı bi r z eminle buluşma sını ve ufk u inancının sınır
la rını a şan birilerine değmesini dileriz.
Yolu açık olsun diyelim Ağustos, 2013 Kaos Yayınları
Çv Ntu Max Stine'in bu yaıtını çeimemi istedikleinde, ilk tekim bu işi eddetmek ldu. Çnk he ne kada Almancayı e k çeyi ldukça iyi bildiğimi sanıysam da, bu nitelikteki bi yaıtı çeiebileceğimi söylemem geçekten byk bi cetklık ludu. Zaten çeimen laak da iddialı lduğumu söyleyemem, iyi"nin daima bi daha iyisi adı e bu basamakla m kemmeliyete kada gide. Snuç laak mkemmeliyetin de kesin bi itei yktu, hekes için ı kitele adı. Kimi bi metnin aslına sadık lmasını önemse, kimi anlaşılı lmasını, kimi yabancı bi dilden çeildiğini kua hissetimemesini, kimi akıcı lma sını, kimi de yazaın slbuna sadık kalınmış lmasını. . . Felse bi esede ise btn bunlaın zeine faklı yumla da ekleni, çnk knu seklatif bi knudu e kuamlala ilgilidi. Bu nedenle de çeiiyi ancak felse bi knlden geçiilmesi kaydıyla kabul ettim Metin zeinde çalıştığım zaman zafında edindiğim izlenim, yazaın yalnızca bi flsefeci laak göşleini açıklamakla kalma yı, bi dil utası laak da yeteneğini kantlamak amacında ldu ğudu Nitekim kaamlaı e sözcklei içediklei btn anlamlaı, dönşebildiklei btn biçimlei değelendieek kullanıy, n lala sikte mahaetleini segileyen cambazla gibi ynuy, n tabağı aka akaya haaya atan e yee dşmeden yakalayı bi elinden öb eline geçien jnglö gibi, insanı şaşıtıcı e baş dön dc bi beceiklilik segiliy Bi çeimen için, bunu başka bi dile aktamak needeyse lanaksız, hele aktadığı dil köken e kl t açısından çk fklı ise . Bn bu geçelee dayanaak şu snuca amış bulunuy
rum: A slında Stirnerin ya pı tını T ürk çe' ye çe virmek bir ek ip işi. Benim bu e kip te her ik i dil konu sunda k i naçizane bilgimle, du yarlılığımla ve çe viride ki k ısıtlı deneyimimle bir k a tkım olduy sa, beni oldu kça zorlamış olma sına kar şın bu çalışmadan bir ta tmin ve
mutluluk duyacağım.
Selma kis Nyan
Vat Vatat Vatas
Ben meselemi hiçe bıraktım. Oh! Oh! Artık bu dünyada tamamiyle rahatım. Oh! Oh! Kim isterse birlik olmak benimle Katılsın şarkıma tokuştursun kadehimle Varalım şarap ıçısının dibine! Vaktiyle meselemi mala ve mülke bağladım. Oh! Oh! Bu yolda keyfimi hevesimi yitirdim. Eyvah! aram saçıldı bi oraya bir buraya Birazını topladımsa da biraraya Sonunda kaçırdım hepsini dipsiz bir kuyuya. Meselemi kadınlara devrettim de bu sefer Oh! Oh! Bundan başıa neler eldi neler! Eyvah! ain olanı kaçtı ellere itti Sadık olanı bıktırdı anıma yetti En iyi olanı yabana eşlik etti. Meselemin halli için attım kendimi yabana Oh! Oh! Sırtımı çevirdim üzel anavatana Eyvah! Ama urbete hiç alışamadım Yemeği tatsız buldum yatağı yadıradım Kimseye de derdimi anlatamadım
Meselemi adadım şan ve ünüme. Oh! Oh! Bir de aktım aşkası geçmiş önüme! Eyvah! Biraz göz önüne çıktığımda, Herkes yan gözle baktı ana, Kimseyi memnun edemedim asla! Meselemin hallini savaştan ekledim Oh! Oh! Birçok hasmımın da üstesinden geldim Oh! Oh! Düşman ülkesine astım ayağımı Tanrı korusun u dertten dostlarımı, Çünkü savaşta yitirdim ir acağımı Ben de meselemi hiçliğe ıraktım Oh! Oh! Artık tüm dünya enim öz malım! Oh! Oh! Sonu geldi şölenin, şarkıların, Diini de tüketin fıçıdaki şaraın! Tortusunu tümüyle dışarıya oşaltın! Goethe
Sevgilim Maie Döhnhardt'a
Ms ç t* Nemiş benim üsenmem geeken o bi süü mesele? Önce le ii meselelei benimsemelimişim sona anı meselesini in nlık hakik özgülük insane aale meseleleini; ahası hükümaımın vaanımın meseleleini aıca in** me lesini ve aha binlece başka meselei Bi ek Ben keni eselem hiçbi zaman Benim meselem olmamalımış! uh o goise! Yazıkla olsun alnızca kenini üşünene!" Peki keni avalaı için Bizen emek hacamamızı bu avala kenimizi aamamızı ve bunlaan coşku umamızı bekeen 1 • bizza kend meseleleini nasıl ele alıola göelim bakalım Sizle Tanı hakkına olukça esaslı bilgilein ellallığn ap ı biliosunuz binlece l bounca annın einlikleini şıınız ve onun üeğini okuunuz ölese o anı'nın Bi hizme emeke ükümlü uuluğumuz Tanının avasını n sl üüğünü e pekl anlaabilisiniz aen anının apıp Lleini e öbas eiğiniz ok Peki nei onun avası? Bakalım a Bize eva göülüğü gibi keni ışınaki bi meselei öne haik ve sevgi meselesini benimsemiş mii Siz bu anlş lama aşısına öfkelenio ve hakikin e sevginin e elbee ı'nn meselesi oluğunu olaısıla sevginin e hakikin e J ı'a abancı bi mesele saılamaacağın esasen anının h i ve sevginin a kenisi oluğunu vaaz eiosunuz Bize ının keni şınaki bi meselei esekleip ileie aşaak zavallı solucanlaa benzeebileceği vasaımı sizi öfkelenii y anı hakikin a kenisi eğil mi ki hakik meselesinin i I Goethe'nin, Johan Leo'nu 19 tarhinde yazdığı b me S C: emee (Ben Meselemi Tanya Bıak) adlı ahisinden esinlenerek ! Vm Vi! adlı şinn i dizesi n] I. Ge .n]
15
Be Meseemi Hiçe Brakm
Be Meseem Hiçe Brakm
eşine düşsün?" Tanrı sadece kend meselesiyle uğraşır ama zaen o er şeyin içinde er şey olduğu için er şey de onun meselesidir! Ama Biz er şeyin içinde er şey değilz ve bizim davamız da küçük ve önemsizdir; bu nedenle Bz üsün bir dava ya izme emek" zorundayız. Açıkça örülüyor ki anrı sadece kendi meselesiyle ilileniyor sırf kendiyle uğraşıyor sırf kendini düşünüyor özünde sadece kendi meselesi var; onu oşnu kıl mayan er şeyin vay line! O kendinden daa üsün birine iz me emiyor sadece kendini amin ediyor Onun davası ama men eois bir davadır. Peki meselesini kendi meselemiz olarak benimsememiz ere ken insanlığın durumu nedir? Onun meselesi de bir başkasının meselesi midir ve insanlık üsün bir davaya mı izme emekedir? Hayır insanlık sadece kendi çıkarına bakar insanlık sadece insan lığı deseklemek iser insanlığın meselesi ene bzza insanlıkır. Gelişebilmek uğruna bireyleri ve alkları addarca izmeine ko şar sonunda iiyaçları karşılandığında da minne borcunu öde mek üzere onları ariin übre yığınına aar. O lde insanlığın meselesi de amamen eois bir dava değil midir? Kendi davasını Bizim üzerimize yıkmak iseyen erkesi bir bir ele alı onun aslında Bizi değil de kendini önemsediğini Bizim iyiliğimizi değil de kendi iyiliğini amaçladığını kanılamaya erek duymuyorum Diğerlerini de sz bir inceleyin bakalım! Hakik özürlük insanye ve akkaniye meseleleri de sizin coşkuyla dolu onlara izme emenizden başka bir şey iser mi? Büün bu meseleler kendilerine ararele bia edilmesinden fazlasıyla yararanırlar Adanmış vaanseverler arafından korunan bir alkı özlemleyin! Vaanseverler kanlı çarışmalar sırasında ya da açlık ve sefale yüzünden ölürler; bu alkın umurunda mıdır? Halk ölenlerin çürümüş bedenleriyle übreleni beslenen o orak üzerinde dal budak salar çiçek açar"! Bireyler alkın yüce davası" uğruna can vermişlerdir alk ise onların ardından
minnearlığını dile eiren birkaç söz söyler ve arsayı olar. İşe Ben krlı eoizm diye buna derim. Bir de kendi ebaasına kullarına" şefkale kol kana eren şu sulanı özlemleyin bakalım İşe o özeciliğin* a kendisi değl mi kendini er an ebaası için feda emiyor mu? abii ya ebaası" için Hele sen onun kulu olmadığını kendi kendinin kulu olduğu nu ösermeyi bir dene de neler olacağını ör bakalım; onun eoizminin elinden kendini kurardığın için zindana aılırsın. O lde sulan da davasını kendinden başka içbir şey üzerine kurmaz O kendisi için er şeyin içinde er şeydir kendisi için biricikir ve onun ebaası kulu" olmadığını söyleme cüreini öseren içbir kişiye aammül emez. İşe bu çarıcı örneklerden en iyi durumdaki kişilerin eoisler lduğu sonucunu çıkarmıyor musunuz? Ben kendi adıma bunlardan bir ders çıkarıyorum ve bundan böyle kendi çıkarımı özemeden o büyük eoislere zme emekense bizza bir eois olmayı isiyorum Tanrı ve İnsanlık davasını içbir şey üzerine kurmaz; yani ken dinden başka içbir şey üzerine. Keza ben de ıkı Tanrı ibi kendi davamı Kend üzerine kuruyorum çünkü Ben diğer er kes için bir içim çünkü Ben kendim için er şeyim çünkü Ben kendim için biriciğim Eğer anrı ve İnsanlık sizin ısrarla ileri sürdüğünüz ibi kendileri için er şeyin içinde er şey olmaya yeecek bir içeriğe sai e Ben de bundan daa az bir içeriğe sai olmadığımı kendi boşluğumdan" yakınmayacağımı duyumsuyorum. Ben boşluk anlamında bir Hiç değilim Ben yaraıcı bir Hiçim ve bir yaraıcı olarak u Hiçen er şeyi kendim yaraıyorum.
16
[Ki çıkıı göztmmm; içbi çık gztmksizi bşksı yı om y mçm Bu tim tml ilksi "bşksı içi yşmk ol bi isık ii miş August Comt tfı goizm kş ii süülmüşt -y]
1
Be Meseem Hçe Brakm
O lde tamamen Bana ait olmayan davala defolsun gitsin bşımdan S davamın en azndan iyi bi dava olması geekti ğini düşünüyosunuz değil mi? İyi nedi, kötü nedi? Benim mese lem, Ben Kendimim ve Ben de ne iyiyim ne de k ötü... He ikisinin de Benim için bi anlamı yoktu. Tanısal şeyle Tanının meselesidi insan şeyle ise insanın .. Benim meselem, ne tanısaldı ne insan akikt, iyilik, adalet, özgülük vs. de değildi sadece ve sadece e odı ve genel olmayıp, tıpkı benim brck olduğum gibi, o da biicikti. Benim için Benden daa önemlisi yoktu!
c K
NSAN
Bir nsan Yaşamı İnan çn en ce arlk gene nand de Feuebah İnan daha en keedld de Buno Baue Ö yley se, bu en yüce varlığı ve bu en yeni buu şu yak ından
ineleyelim
insan, dünyaya göleini açtığı andan itibaen, diğe insan bilikte oyun alaı gibi oaya buaya çakaanı duduğu keşin içinde kendn bulmaya ve kendn kaanmaya çalışı · kat çoukla temas eden he şey bi bi onun müdahaelei eni ve kendi vaoluşunda ısa ede D ek ki, he şey kendn koruaa çaıştığı ve diğeeiyle ·k çatışma içinde olduğundan, bu kendini kabul ettime adele kaçınılmadı alp gelek ya da ağlp olak müadeenin kadei bu iki ken duum aasında gide geli Gali gelen taaf efend, � taaf ise tebaa oaaktı iki, hkranlğn ve hüküm k hakaını" kulanı, ikinisi de, kokuyla kaışık bi saygı ve etle tebaa olmanın yükümülükleini" yeine getii Aak he iki taaf da atık bibiine dandr ve süekli bi kola He bii diğeinin af tara yakalamak için usu V y ta çoukla annebabalaının, annebaba da çouklaının f taaflaını (öneğin kokulaını) kola, sonunda ya kıılık p sı insanın üstesinden geli ya da insan kıılık soasının oukuk çağında ögüeşme, şeylein öünü ya da akasın ! y tanla" gömeye çalışma şeklinde seyede işte bu nedenle m ye fk ettimeden hekesin ayıflklaını öğenmeye çalışıı, b konuda çoukla yanıma bi içgüdüye sahiti elimie wdiğimi şeylei kıı dökmekten, kuyu köşelee atılmış şeyle I açan etmekten, üei ötülmüş ve Biden saklanmış şeylein e düşmekten ve amaa ulaşmak için he yolu denemekten IH k da hoşanmamıın nedeni de budu Eğe aadığımıı bulu imek istediğimii öğenisek, kendimii güvenede hissede
İsa Br İsa Yaşam
iz; öneğin inadımz kaşısında kızılcık sopasının güçsüz kaldığını fk edesek aık ondan kokmayız ondan kokmak için fazla büyümüşüzdü" Kızılcık sopasının geisinde ondan daha güçlü olan inaçılığ mız o inatçı cesaetimiz boy gösei Yavaş yavaş bize gizemli ve tekinsiz göünen he şeyin aka yüzünü gömeye başlaız: İçimize ekinsiz bi koku saan kızılcık sopasının, babamızın çaık kaşlaı nın ve benzei pek çok şeyin adında kendi uh dinginliğimizi yani, sasılmazlığımızı, kokusuzluğumuzu kaşı koyma gücümü zü üsünlüğümüzü ve yenilmezliğimizi buluuz Bi zamanla içimize koku ve ükekik salan şeyden çekineek gei adım amayız, tam esine ceareti oplaız He şeyin adında kendi ceare t üsünlüğümüzü fk edeiz; üsleimizin ya da anne ve babamızın set buyuğunun adında bizim cesu azumuz veya onlaı zekmızla alt ememize yaayan kunazlığımız boy gösei Böylece Biz kendimizi duyumsadkça öncelei Bize aşılmaz göü nen sounla gözümüzde küçülü Bizim bu kunazlığımız, zek mız, cesaeimiz, dienişimiz nedi peki? Elbete ki di Epeyce uzun bi süe sonalaı nefesimizi kesecek bi mü cadeleden muaf kalıız akla kaşı yüüülen mücadeleden Çocuk luğumuzun en güzel günlei akılla mücadele etme ihtiyacı duymadan geçe Aklı hiç umusamayız onunla ilgilenmeyiz ve onu benimsemeyiz, yani akılcı davanmayız İkna yoluyla bize hiçbi şeyi kabul etiemezle ilei süülen nedenlee ilkelee kulaklaı mızı tıkaız Ama gönül okşamala, cezalandımala ve benze davanışla kaşısında diencimizi koumamız güçleşi Akla kaşı yüütülen yıpaıcı ölüm kaım mücadelesi ancak daha sonalaı deveye gieek ve yeni bi dönemi başlatı Oysa çocuklukta fazla kaf yomadan hoplaya zıplaya oynaız İnsanın kendini lk ke keşfetmesi tanısallığı, yani tekinszliği, hayaleti, üstün güçlei" ilk kez tanıladan aındıması tn diye adlandıılı Taptaze gençlik duygumuz, bu benlik duygumuz atık 22
İsa Br İsa Yaşamı
yden et kilenmemize izin vermez. Bundan böyle dünya,
üzde üm i i barını kaybe tmişir, çünk ü Biz ondan ü stünü z
n a kendisiyiz ncak o zaman, bugüne k adar dünyaya tn ile deği sade
1\
gözlele bakığımızı anlaız
' )
Kdreimizi ilk önce doğa gçler üzerinde sınarız Anne baba Bizi bir doğa gücü gi bi ekiler; ama daha sonra bi zden w b bamızı erk e tmemiz büün doğa güçlerine param parça
1
ınlş gözüyle bak mamız bekenir. Arık onların üsesinden gelin r A kılcı yani enelektüel" insanlar için aile bir doğa gücü
ir anne ba ba, kardeşler ve diğer a ile üyelerinden bir k o puş l 1• !i gösterir Eğer bu kişiler entelektüel, akılcı güçler olarak
ıl•
n doğarlarsa" artık önceden oldukları şey değildirler ke
"v ıı l< ı lld .
>nç insan sadece annebabanın değil, btn inanların üse-
ı < t· gelir: Artık kimse ona bir engel oluştrmaz ve onun tara d dik kae alınmaz, çünkü artık düsuru şudur İnsanlardan k rı'nın buyruğuna uymak gerekir. lk uv bakış açısından bü ün dne" olgular gözden dü şer z klara çekiir çünkü arık eav bir bakı ş açısı k azanılmıştır. Kinin avrı bundan sonra amamen tersine döner Genç insan / • ·ktüel bir tutum tak ınır; oy sa henü z küçü k bir çocukken en h •lı •1<0 1 gücünü duyumsamamış olduğundan onu devreye sok ık öğrenerek büyümü şür. Genç in san, şeyleri kavramaya ır ı a z; örneğin tarih verleri ezberlemeye deği, şeylerin için • k k ı düşünceler yani örneğin tarihin tinni k avramaya çaı Oy çocuk , bağlantıları anasa da fikirleri ini kavra yama z; bu < l •n de öğenilebilen he şeyi apioik * ve teoik bi yönem
h•ı •den, yani fikirlerin peşine düşmeden ardı ardına dizer. s çocukluğunda düna aalarna direnmenin üsesinden lnı k zorunda y ken, şimdi de niye ettiği her şe yde inin, a k lın, 1
1 i
cdanının itirazına osar Vicdanımız Bi ze "bu a kla ay k ırı 2
İnsn Br İnsn Yşm
İnsn Br İnsn Yşm
dır Hıristiyanlığa ters düşer vatanseverliğe sığaz" gibi uyarılarla seslenir ve Bizi korkutarak geri adı ataya zorlar rtık Biz Euenides'in cünden Poseidon'un gazabından gizli şeyleri bile grebilen Tanrı'dan ve babaızın kızılcık sopasından değil kendi cdanııdan korkarız. Bylece Kendi düşünceleriizin izinden gider" onların eir lerine itaat ederiz tıpkı daa nce anne babaızın başka insan ların eirlerine itaat eiğiiz gibi. .. Edileriiz nasıl çocukluğu uzda anne babaızın eirleriyle belirlendiyse şidi de düşün celeriizle fikir tasavvur ve nançlarıla belirlenecektir. Gerçi çocukken de düşünürdük fakat o düşünceleriiz elle tutulayan soyut utlak düşünceler değildi DÜŞÜNCEDEN BAŞKA BİR ŞE DEİLERDİ kendine zgü bir cennet antıkl düşüncelerden oluşan salt bir düşünce evreni değillerdi. Ta tersine o düşünceleriiz bir eele üzerine düşüncelerdi o şey şyle veya byle diye düşünürdük. Örneğin grdüğüüz şu dünyayı Tanrı yaratı diye düşünürdük aa Tanrılığın derin likleri üzerine düşünezdik onu irdeleezdik"). Bir esele ak kında Bu eselenin akikti budur" diye düşünürdük aa akikt" üzerine düşünez ve bu kavraları Tanrı akiktin ta kendisidir" gibi bir cüle linde bir araya getirezdik Hakik tin ta kendisi olan Tanrının derinliklerine" dalazdık. Pilaus akikt nedir?" gibi salt antıksal yani teolojik sorularla oyalan aakla birlikte aslında ünferit durularda bir eselenin akiktini araştırak" yani elenn aki olup oladığını saptaakta da tereddüt eteiştir. Bir eelee bağlı olan erangi bir düşünce enüz alt dnce, utlak düşünce değildir. Salt dnce gün ışığına çıkarak ya da onun peşini bırak aak bir gençlik evesidir ve akikt zgürlük insanlık insan [ Dy mdrmy bg r] 2
vl
ib düşün dünya sının büün parla k öğeleri gençe rin ruhunu
y latır
coşturur.
ma tin her şe yin ö zü ola rak k abul edidi mi, bu ke z de tinin lluğuyla zenginliği arasında bir ay rım gö zetilir, bu ikisi a ynı ' d ğildir, bu nedenle insan tinden yana zenginle şmeye çalışı r. l ı ndi kralığını kurmak için geni şleme k iste r, az önce dize ge ti ı lın bu dünyaya ait olma yan bi r krallık. Böylece her şeyin için lı• h şe y olayı zler; başka bir deyişle, er ne kadar Ben tin ,. e henüz taalanş tin değilim, o mükemmel tine ulaş-
in çaba gstereliyi. Ama bö ylece Ben, daha az önce tin sel i r varlık olduğumun nk vardığım an, Bana ait olmayan, o uzak taki K endimin / •e tini önünde eğilerek ve kendi bo şluğumu du yum sayara k ındm yeniden kaybediyoru. rçi her şey tine bağlıdır. Ama aca ba her tin doğru" tin ı d r'? Doğru ve hak i k tin ideal tindir, yani Kut sal Tin"dir* O ne 1 ı•n ne de Benim tinimdir, bilkis ideal, uhre v bir tindir, Tan ı "dr. T anrı, tindir" ve Gk le rdek i Babaız, onu kendisinden
h ·y nlere bağışlar" adamın yeniye tme gençten far kı; dünyaya kötülükle r vı hm mek , onu düzel tmeyi, yani k afasındaki ideale göre tasarla 1.yı 1 temek yerine, onu olduğu gi bi ka bul e tmesidir; in sanın ıl ıy y dealler değil, çıkarları doğrultusunda işlemesi ge rektiği esi yetiş kin adamda pe kişi r. i n kendini salt tn ola rak gö rdüğü ve -örneğin genç bir bedensel yaşamını" bir hiç için, gülünç bir gurur kırılma l n si yüzünden k olayca harcataca k şek ilde- tin olmayı ha 1· v l1ı mihenk taşı haline getirdiği sürece, hatta günün birinde ı •c bir etki alanı bulunduğu takdirde gerçek leştirebilmeyi
ıh On
u
,
� ( uh ç] � Luk 1113.
25
İnsan
-
İnsan
Bir İnsan Yaşamı
umduğu fikir ve düşüncelere sahip olduğu sürece; şimdilik yalnız ca idealler eyleme dökülmemiş fikir veya düşüncelerden öteye geçememiş demektir Ne zaman k insan kend bedenselliğini gerçekten sevebilir ve kendinden, yaşamından ve bedeninden zevk alabilirse ki buna da sadece erkeğin olgunluk döneminde rastlanır ancak işte 0 zaman kişisel ya da egoistçe bir çıkara sahp olur, başka bir deyiş le sadece tinmize değil, aynı zamanda erkeğin bedenini tatmn etmeye yönelk de bencilce bir çıkara Yetişkin bir erkeği bir deli kanlı ile karşılaştrın! Yetşkin insan Sze daha kat, daha hoşgörü süz, daha bencil görünmez mi? Bu onun daha kötü olduğu anla mna mı gelir? Siz, hayır o sadece daha kararlı ya da nasl ifde edersiniz blemiyorum daha becerikli" bir olmuştur diyeceks nz Fkat burada önemli olan şudur: Yetşkin adam, genç del kanlıya kıyasla daha ben-merkezci davranır, oysa delikanlı kendi dışındaki şeyler için, örneğin Tanr, vatan ve benzerleri için heye cana, coşkuya kapılan bir haylperest"tir Demek k yetişkin insan ikinci kez kendini bulmuştur. Genç delikanl kendin tin olarak keşfetmiş, sonra da tümel tin, mükemmel, kutsal tin, insanlar, nsanlık, kısacas her türlü ideal içinde kendini kaybetmiştir. Yetşkn insan se kendini ete kemiğe bürün üş tin olarak yeniden bulur Çocukların ilgi alanları tinsellik dş konulara yönelktir, düşün ce ve fikirden yoksundur. Gençler, sadece tinsel konulara ilgi du yarlar, yetişkin insan ise, elle tutulur, bedensel, kişisel ve egoistçe konularla ilgilenir Eğer küçük çocuk meşg(l olacağı bir nesneye sahip değilse, can skıntsı duyar, çünkü o henüz kendisiyle meşg(l olmay bil mez Bnun tam tersine genç adam, eline verilen nesneyi bir kenara atar, çünkü bu nesneden doğan bir takım düşüncelere kaptırır k endini. Düşünceleriyle, haylleriyle uğraşır, zihnn çalış tırır ya da denebilir ki tini meşgldür". 26
l
ı
Bir İnsan Yaşamı
w dam, tin sel lik dşı he r şeyi yüzey sel" di ye ad landı rara k ıln r Y ine de en basit yüze yselli kle re (ö rneğin lauba li da v ra
ya ba ş ka fo rma lite re) sap lanıp ka lıyo rsa, bunun nedeni, 11ıl.rda tini ke şfe tme sdr, yan bu tü r dav ranışla rın onun için ı·s l bi r an lamı va rdı r. 11 l ır v
�< yle rn ö tesinde K endim hem de bir tin ola ra k bu lduğum ve ı , ha son ra düşüncelerin ö te snde de on ların yara tıcısı Kendimi bu lmalı yım T in döneminde dü şünce le ı ıki o la rak ları doğu ran b aşımn ü stünden aşıp ö te lere g eçmiş ti. San ki • l •r çnde sa y k lıyormu şum gibi dü şüncele rm e trafımı k uşa tıp l ı • r kü tücü güç leri yle sa rsı yo r lardı Dü şünce le r kendilik lerinden 'l k miğe bürünmüşler, T an r, im parato r, P apa, va tan gi bi ha ya 1. dönüşmü şle rdi. Onla rn b eden sel liğini o rtadan k a ldırmam, ı
ıılnr
kendimin knn çine almam an lamına gelece k tr ve bu da
, e Ben beden selim" demek olaca ktı r. Böy lece dün ya y, be 1 n ade et tği an lamıy la ka bul etmi ş o lurum O Bana aitti
"
mülk ümdü r*: Ben her şe yi k endim le ba ğlantı lı düşünürüm 13 n bi r tin o la rak dün yayı k üçüm se yip kendimden u zak laş tır' gibi, br mülk sahi bi ola ra k ha yale tle ri ya da fiki r le ri de \ıi b t l lk ları" içine tip öy lece u za k la ş tırım. A r tık on la r bana wm n o lama z la r, tı pk ı hiçbi r dünye v gücün" tn üzerinde ege
•m
o lama yacağı gib. la şım la bu dün yanın şe yleB şlangıçta ç ocu k, ge rçe kç bir yak sak lı o lanı keşfe tme y ı lı l<' ağlıdır, gide rek her şe yin a rka sında
ıı wn
r. Genç deli k an l i se ideali sti r, düşünce ler onu heyecanlan cl co şu ru r, ta k i k endini yeti şti rp eri şk in o lana de k. Ye tişk in a gelince o, nesneleri ve dü şüncele ri k eyfince ku llanır ve bi r • > oarak kişise l ilgi ve çıka rını her şeyin üs tnde tu tar Ya ya şlı n söz edece k çok 1 mn durumu nedir? Y a şlandığmda bun la rda ır
m olacaktır.
• Alı, Eigentum: Mal mülk mükyet; herhang br madd veya manev şeyin, \ inin kendisne at olma durumu.
27
Eskier
İs Eski Çı e Yei Ç İsr
He iki taafın da bibiinin zıddı olgulaı, bi taafın doal olanı dieininse zihinsel olanı, bi taafın dnye, dieininse semav şeyle ve ilişkilei (semav vatan, yukaıdaki Yeuşalayim"* vb hakikt saydıını atık açıkça göyo olsak da, Yeni Çaın ve bu ink edilemez dönşmn Eski Ça'dan nasıl doabildiini ince lemenin sıası gelmişti. Eskile, kendi inandıklaı hakikti yalana dönştmek için elleinden gelen gayeti saf etmekten gei kalmamışla Önce Eskilein en palak dönemi olan Peikles çaını gözden geçielim O zamanla Sofistlein dşnce yapısı [Bilgicilik akımı] gideek yayılmaktaydı ve Yunanla o gne kada muazzam bi ciddyet atfettiklei konuyu atık elence hline getimişledi. Atalaı o kada uzun se sasılmaz bi dzenin boyunduuu altında yaşamıştı ki, yeni kuşakla onlaın acı deneyimleinden des alaak kendilerini duuaaı öendile Bu nedenle So fitler [bilgicile] yekli bi kstahlıkla şu cesaet veici söz, Sizi şaşkına çevimeleine izin vemeyin" sözn söyleyip şu aydınla tıcı öetiyi yaydıla He şeye kaşı anlama yetini, zeknı, tinini kullan insan iyi ve eitimli i anlama yetisi sayesinde dnyada kolayca ilele, kendine gelecek için en iyi koşullaı ve en keyifli aa otamını sala" Demek ki onla, insanın dnyaya kaşı giiştii savaşta tinin en iyi silah olduu görndedi/er Diya lektik beceisine, konuşma yetisine, tatışma sanatına vb çok önem vemeleinin nedeni de budu. inin he şeye kaşı kullanı labilecei göşn yaydıla ama henz tinin kutsallıından çok uzaktıla çnk onlaa göe tin sadece bi araç bi silahtı, tıpkı çocuklaın istedileini elde etmek için kullandıklaı hile ve inat gibi. Sofistlein tini, şvet kabul etmeyen anlaa etii di. Gnmzde bu, anlama yetisinin tek yönl geliştiilmesi ola ak deelendiili ve buna şu uyaı eklenidi Sadece anlama yeti
0
ynı zamanda ve özellikle yeinizi de geliştiin Nide aynen böyle davandı Ee yek, doal d-
l hlı•n k urulamaz ve
b
h
en arız\ içerikle dolu kalırsa, hiçbir eleş-
olmayan hee e açgölln egemenlii altında ili keiflere halara uaılığı baındıan bi kap ol çıkama z sa, bu "kö tü yüreğe hiç kuşkusu z özgür ak ıl
01 d n
emek zounda kalı ve köt yein istekleini hakl l ı ekçele bulu. 1 ı ı ·d nle Sokates, he konuda anlama yetisini kullanmanın I im dıını, onu ne ebeple haekete geçidiimizin de ö l
ıl
ı
'
ı�ını ileri sürer. Günümüzde bu fikri söze dökecek olsak,
hizmet etmek geeki, dedik hehalde . İyi şeylee k de ahlklı olmak demekti Sokates'in Etiin kuu ' ı ı y lm sının nedeni budu .ki, oistlein ilkeleine göe, kendisini idae etmekten yok 11 ıl na, hıslaına kö köne esi bi insan mkemmel l f r ve keskin zeksı ile he şeyi, yontulmamış yeinin l 1 11 yala ve o doultuda youmla. Nitekim iyi bi p tulamayacak a da çaba saf edeek sonuna kada 1111m yacak ne vadı ki ıd n öt Sokates de ki Ee zeknıza geeken deein h istiyosanız, temiz yekli" olmalısınız Bu noktada, •ylc·r
l I •im
ıı ı
1 r
l 1
I,\
ini özgürlüğe k avuş turma sürecinin ikinci aşaması
wk teiliği dönemi başla Biinci eve, alın he şeye
1
unu ilei sen Sofistlele sona emişti Ama yek
lı
l ı 1 l'VI rzu 1 ılıı
* Yeni Ahi Ga 426 ]
• l
11
konulara yöneliktir, hl dünyanın tutsağıdır ve r tarafından süreli tahrik edilmektedir. İş te bu yon
reği bundan bö yle eğitme k gerekir: Artık reği eğit
aşlamıştı Ama yek nasıl eitilmelidi inin bi l ltan anlama yetisi, he tl içeikle özgce oyna lw içeii biçimlendime yetisi kazanmıştı Bundan v n e bu duuma gelmesi geeki Dne he şey aşa l •
nsan Eski Çan e Yeni Çan İnsanar
gidememişledi e he konda ince eleyip sık dokyan gçl zeklaına he şeyin kolayca sesinden gelen he olgy kendi leine hizme emeye zolayan akllaına ağmen neneler h uuraaan tn keşememişledi Hisiyanın insel ilgilei çıkalaı adı çnk tnel bi insan olmaya ce ede Yahdi ise salığa yönelik b ilgiyi anlamaz bile çnk o nesnel şeylee değer ereee ce edemez O sa tnellğe eişemez; dinsellike öneğin kendini haklı çıkamak için hiçbi esee geek dymayan Hıisiyanlık nancnda iadesini blmş o yalın inseliğe Yahdi laşamaz Yahdilein tnden okun olmalaı onaı he zaman Hıisiyanladan ayıı çnk inden yoksn olanlaın insel olanlaı anlayamadığı gibi insel
Eskier
1
'v d eme ya dnyanın sonlaını ideleme eya else l 111 d blnma kısacası yapabildiği e seçiği hehangi bi l lp insel konlala ilgileni onn he ül ğaşı dn
yiyecek bi şeyi kalmayınca da bedensel olaak öl ama in ola
nn açkça bilincine aan Caesis Descaes] da b l ı önemeyi öne smş "Dşnyom öyleyse 1111 " B •nim dşnmem alığım yaşamım anlamına geli ben I cr k yaşasam yaşıyo sayılıım ben sadece in oaak ı l• ım ya da benim içim dışım indi ben inden ı l r ş y değilim Gölgesini yiimiş oan alihsiz Pee Schle l , h ine gelmiş insanın poesidi çnk inin bedeni göl l . ysa Eskilede dm çok akıydı! Onla nesnelein 1 gcne kaşı bün yekliliklei e melikleiyle dien lır be sonnda gcn alığını anımak zonda kadıla arn b gce kaşı olabildiğince sağlam bi genceye h lt daa ilei gidemedile Çok geç de olsa anladıla ki l llu amlaı dnya olglaına nesneeine kaşı mcadele • 1 i , bnlaa "yz çeidiklei insel yaşamdı Bnn 1 w dıklaında Hıisiyan oldla başka bi deyişe Yenil , 1 »idi >e kaşı çıkan Yenilikçile oldla. Nesnelee akasını 11 i insel yaşam aık doğa aaından beslenmez "sadece l I > r e yaşa bndan ö de aık b "yaşamak deği / m i A k nsel insanın cansız oldğn dşnemeyeceğimiz gibi ı dnce oldklaını da sanmamak geeki Tam esi , ıl rn da he şey hakkında dnya insanla anıla b haki 1 I Incelei adı e bn b konada bilinçenmek için l 1 Oh g ye sa ediyoladı ka pek çok şeyi dşnmekle ll n e eziye edecesine dşnceleiyle boğşmaka bea 1 u ıl nce kaamından habeei yok Onlaın dm ie
ak ölmsz oldğn asaydığından bi da ya da bi dşn ceyle gözleini yma. Onn yaşamı insel konlala ğaşmak yani dnektir; bnn dışında hiçbi şeyi msamaz; ya
1 ı ml v Cam'u b maa Gölg b çuva al arığda bi adam baz ayaı aaır r]
olanla da inden yoksn olanaı kçmsele. Yahdile için
sadece "b dnyanın ini adı Ye göken ne denli zaksa Anik Çağ'ın keskin e dein zek sı da Hıisiyan dnyasının ininden e inselliğinden o denli zakı. B dnyanın işlei e nesnelei kendini özg bi in olaak dymsayan kişiyi endişelendiemez onn gözn kokamaz çnk bnlaa önem emez Dnya işleinin ykn dymsa mak için onlaa değer erecek kada da kafalı olmaıdı b da
insanın "can dedinde olması demeki Kendini özg in olaak bilmeye e o doğlda daanmaya önem een kişi b yzden çekeceği sıkınılaı msamaz özg e keyili aaablek için ne gibi önlemle alması geekiğini dşnmez bile Nesnelee bağımlı yaşamın sıkınılaı on ahasız emez çnk o sadece in sel konlala ilgilidi e in ile besleneek yaşamını sd ama
bnn dışnda bilincine amaksızın hayan gibi ye haa ıkını
" ' /
İsa Esk Ça e Ye Ça İsaar
Hritiyanlğn şu öylemini karşılaştralm: "Benim dşnceleri izin dşnceleriniz değildir e gök yerden ne kadar ykeke benim dşncelerim de izin dşncelerinizden o kadar ykek tir Ayrca yukarda çocukluğumuzdaki dşncelerimiz akknda öylenenleri de anımayalım O lde Eki Çağ neyin peşindedir? Hakik aa ekinin, aan kefini renin! Niayetinde, bu da "akik yaşamla ayn kapya çkacaktır Yunan şairi Simonide şiirlerinde şöyle der: "Ölml inanın aip olabileceği en değerli şey ağlır, ondan onra gzellik ge lir, çnc ilez elde edilmiş eret, dördnc de genç dotlar aranda yaşanan zeklerin tadıdr. Btn bunlar aan enginikeri, yaşamn azlarıdır. Sinoplu Diogene de akik yaşam zekinin peşindeydi e bunu, itiyaçlarnı olabildiğince aza indirmekte bulmuştu Aritippo ie onun akine, er durumda neşeli bir ru alini korumakla yaşamın zekine arlabileceği kanındaydı. Herke içbir şekilde bozguna uğramayan aa cea retinin, neenin canğn peinei; keifi olmann peşinde. Stoaclar bige kii ikrini ayata geçirmek iterler, aa hiketine ahip adam, aaan bien adam, kıacaı bilge yaşamı. Bunu da dnyayı kçmeyerek, yaşam biçimini geliştirme yerek, genişlemekten uzak durarak, dnya ile dotça ilişkiler krmayarak, yani birlikte yaşamak yerine at bir aa biçiii terci edip, yaşamş olmak çin yaşayarak ağlarlar. Sadece Stoac aaaktar, onun dşnda er şey öldr Epikryenler ie bunun tam terini yani areketli bir yaşam yeğlerler. Ekiler, rual durumlarnn iyi olmaını, keyifli olmay itedik lerinden, rahat bir yaşam, er yönyle kendilerini uzur içinde iettikleri bir yaşam peşindeydiler Yaudilere özellikle uzun ö mrl, bol çocuku, bol mal mlkl bir yaşam arzuluyorard. Örneğin Demokrito, "korkuuz e telşız, akin bir aa biçi mi ağlayan "rual uzuru urgular onun görşne göre, dn 36
Esker
l ı ıl vl d ilerlemek ve en iyi koşullar sağlamak ancak ruh
,1
i
ı ı ı
1 lh
1
Wa keninen itip uakatra çabalarına rağmen ı •1 k bu yzden dnyadan kopamaz nitekim dnya
laı yönnde bir çaba arf edilebilmei için de bir v olmaı gerekir, yoka uzaklaştrılacak bir şey bulun , ı y V hazlara yönelik duyarllığnı yok ederek özgürleş l
'
{ t şamasına ulaşsa da, aslnda uyar ve duyuların
1 1 •
mümkündür Fakat Demokritos, dünyadan
1
l
y
andan çok fark yoktur. ular e mertlik erdemleri bile, adece inann dn l l ayakta kalabilmesini, üstünlüğünü koruyabilmesini ( cların tin hakknda bildikeri tek şey, tinin dünyay nasıl davranması gerektiğidir, doğa [fzik] hakknda
l lld ı
1
u
1
lı 1
ı
blge kişinin doğaya karş üsünlüğünü korumak , t ı 1 ı luğudur.) Dolaysıyla tek bilimleri olan Etik öğretisi, tini . , 111 " 1m z, dünyadan sıyrlmayı ve kendini dünyaya kabul l
I l ı v
,
eir Öğreti "yaşamn sarsılmaz ve umursamaz şekil
\esine dayanır ve bu, Romalılarn da üstün tuttuğu l r 1 1 1 1 llr r (Horatius, Cicero vb.) bile bu aşa felsefesinin da ı l ı h1 • dememişlerdir Epikürcülerin ha ou aa feefeStoaclarn öğretiği aa feefeinin aynsıdr ama ' ( ' ı i 'r, daha çok kurnazlığa, hileye başvururlar Onlar dün kl farkl bir avran biçi eklemişlerdir: dünya karş-
l
davranmamzı önerirler; dünya aldatılmadır, çünkü dü anımdr. ,• "/ ı/d •r se, dünyayla ilişkilerini bütünüyle koparırlar Onlara h ı yr yla ilişkilerin tümü "değersiz ve hakiktsizdir . Timon l , 1\yanın bizde uyandırdğ duygular ve düşünceler hiç ı l<ıllı
i ıh
l ermez . Pilatus "Hakikt nedir! diye sesini yüksel-
lh
l v l on'u
ı t
öğretisine göre, dünya ne iyidir ne de köü, ne
l de çirkin, vb Bütün bunlar dünyaya benim yükedi •
3
İnsan - Esk Çağn ue Yeni Çağ'ın İnsanları
ğim sfatlardır. Timon der ki, slında her şey ne iyidir ne de kötü, sadece insanlar öyle ya da böyle olduğunu düşünürler" Dnya nın karşısında ataraksiya (umursamazlık) ve afazi (söz yitimi -ya da başka bir deyişle, yalıtılmış bir içe dönüklük) tutumunu takın maktan başka bir yol yoktur. Dnyada artık hakikti teşhis etmek mmkn değildir", her şey birbrinin tersini gösterir, dşnceler arasında fark yoktur (iyi ve kötü birbirinin aynıdır; örneğin birinin iyi dediğini öteki köt bulur); bu durumda hakikti" bulmak ola naksızdır. Geriye sadece hiçbir şeyi tanımayan bilgisiz insan, dn yada itibar edecek, kabul edecek bir şey bulamayan insan kalır ve bu isan da, içinde hakikt bulunmayan bu dnyayı bir yana bırakır ve artık onu umursama İşte Eski Çağ, şeyler dünyası ve dnya dzeniyle, yani dnya nın btnyle ilşkisini böyle btrmiştr. Ama dnya dzeni ya da dnyaya ait olgular sadece doğadan baret değldir, insanın doğa nedeniyle kurmaya zorlandığı btn ilşkiler bu dzenin bir par çasıdır: Örneğin aile, devlet, kısacası btn doğal bağlar" . .. Hıris tiyanlık, tinsel dünyayla birlikte başlar. -Hıristiyan olmadığı için Yahud'nin de dhil olduğu- puerest dnyaya karşı hl silhlı olan esk nsandır. Sadece yeğinin arzusu"*, duygu ve yaşanı paylaşımı, tini tarafından yönetilen insan se Yeni insandır yani Hıristiyan dır. Eskiler, dünyanın üstesinden gelme ve insanları ötekilerle bağı olmanın ağır yknden kurtarma çabası içinde, sonunda devlei de ortadan kaldırma ve özel, şahs olan her şeyi tercih etme yol nu seçtler. Toplum dzeni, aile ve benzerlerinin doğal ilişkiler ola rak, tinsel özgürlüğümü kısıtlayan can sıkıcı engeller olduğu gör şne vardılar.
2. Bölüm
Yeniler
imse Mesih'te [Hıristiyan olmuş] ise, yeni yaratıktır; eski ı •miş, her şey yeni olmuştur." * "I\ r
•
da Eskiler için dünya bir hakiktti" dediğimiz gibi, şim-
l niler için n bir hakikt" dememiz gerekir ama burada da •l d meyi hml etmemeliyiz Olar bu hakiktin arkasında sizliği keşfetmeye çalışmış ve nihayetinde bulmuşlardır." 1 • Ç ğın izlediği yola benzer bir yolu Hıristiyanlığın da izle
nablir; nitekim, Reformasyonu hazırlayan döneme ka
ırstiyanlık dogmalarının egemenliği atında esir tutul ı , R formasyon öncesne denk gelen yüzyılda ise akıl sofist l l ı 1 y e baş kaldırmış ve nançla ilgili büün önermeleri sap 1 wrla gülünç duruma düşürmüştür. Özellike İtalyada ve o ' d i kral sarayında şu düstur geçerlydi Yüreğn Hıristi b !lı kalması yeterlidir; akıl ise keyif ve hazza yönelebilir. 1 eformasyon öncesinde bile çekişmeli atışmalara" o
ı
ı
ı ılmıştı ki, gerek Papa gerekse halkın çoğunluğu, Lut-
ı
1
ı başlangıçta basit bir keşişler arası atışma" sandı. ı m sofizme tekabül eder ve Yunan halkı sofiler zama1 en parlak çağına (Perikles dönemi) ulaştıysa, hüma I ı d başka br deyşle Makyavelcilik zamanında da en ı ayar yaşandı: (Mabaacılık, Yeni Dünyanın keşfi, vb.) t ·e yürek, içinde taşıdığı Hıristiyanlıktan kurtulmayı iste 1 üz çok uzaktı. Fkat Reormasyon, tıpkı Sokrates gibi, d yüreği cddyetle ele aldı ve o günden itibaren yürekler
1 ' ı
ıu
·
1 l
1 v
[Kardeşer! Yüreğmn arzusu ve İsraillilern uğruna Tanrı'ya yalvarşm, kuu uşar içindr Pavus'un Romaara Mektubu 10: 1 -yn .)
ı tan hızla uzaklaştı. Luther'Ie brlikte mesele yürekten
ı ı
maya başlandı, böylece Reformasyonun bu adımı
*
38
ı lt, i
K r 5:7 39
eer T
İsa Eski Ça e e Çaı İsaarı
isem de, varlıım salt tin olmaktan ibaret deil, Ben bedeni ile de varolan bir insanım. Demek ki, en kendn hl kendi tinin
den ayırt ediyorsun ma diye cevap verir sana, şimdi her ne
kadar bedeninin tutsaı olarak ortada dolaşıyorsan da, Senin kaderin, ünü eldiinde sonsuz hayata kavuşmuş bir tin" ol maktır Bu tinin elecekteki örünümünü nasıl hayl edersen et,
kesin olan şudur ki, öldüünde bu bedeni bir iysi ibi üzerinden çıkaracaksın, ama buna ramen endini yani tinini sonsuzlua kadar muhafaza edeceksin. Demek ki tinin, senin hakik ve ebed
varlıındır, bedenin ise onun bu dünyadaki barınaıdır Onu ü nün birinde terk edecek ve bir başkasıyla deiştirebileceksin"
imdi buna inanıyorsun Gerçi Sen şimdilik sadece tinden ibaret deilsin, ama ünün biride ölümlü bedeninden öçmek zorunda kalacaksın, işte o vakit bedeninin yardımı olmaksızın işini
örmen erekecek Bu nedenle şimdiden tedbirli olman ve vakit lice asıl Beninle ililenmen elzemdir "İnsanın ruhu zedelendikten
sonra, bütün dünya onun olsa ele eçirse, neye yarar Diyelim ki, zaman içinde Hıristiyanlıın domalarına yönelik kuşkular, tinin ölmezliine duyduun inancı sarstı: en ene de tinin Senin en iyi varlıın olduğu ve tinsel konuların Senin üzerin de her şeyden fazla hak sahibi olduğu hakiktine bağlı kalmışsındır Sen tanrıtanımaz olmana ramen, ölmezlie inananlarla fkir
birlii içinde egoe karşı çıkarsın Acaba eoist kavramıyla kimi kastediyorsun Eoist, yaşamını bir ideye, bir fikre, yani tinsel bir konuya adayıp, bütün kişisel çıkarlarını ona fda edecek yerde, sadece bu kişisel çıkarlarına hizmet etmeyi yeleyen insandır. Örnein haki bir vatansever, vatanı uruna feda edeceklerini hiç esiremeden ülkesinin sunaına taşır Ama şu da inkr edilemez ki, vatan da bir idedir, çünkü tinden nasibi olmayan hayvanlar ve henüz tin sahibi olmayan çocuklar için ne vatan vardır, ne de vatanseverlik Bir kişi iyi bir vatandaş olduunu kanıtlamazsa, vatan ile ilişkisinde eoistlini
Çeşitli durumlar için de bunun ibi örnekler ı i an toplumu içindeki bir hakkı kendi çıkarına kul ı 1 , ik fikrine karşı eoistçe davranarak ünah işlemiş 1 ı ı h ı r üzerinde hkimiyet kuran kişi, özürlük fkrine karşı l l makla suçlanır, vb 1 I sen eoist kişiyi, tinsel meselelerin yerine kişisel • n elik vermesi ve sadece kendini düşünmesi nede 1 ıt• ve onun bir fikir için uraş vermesini dilersin izin l,ırk senin için tin, onun için ise kendisi hayatın mer d şöyle denebilir: en kendi Benini ikiye ayırıp öz ı i ini, daha deersiz öbür Benin üzerinde eemen kılı dier kişi, bu ikiye bölünmeye yanaşmak istemez, ' ı ı d çıkarlarının, kendne ek eren şeylerin peşinden dece hiçbir tinsel çıkar özetmeyenlerle çatıştıını ma aslında tinsel çıkarı en hakik ve en yüksek ı ı k örmeyenlere sövüyorsun en bu üzel kadın ıvik hizmetlerini o denli ileriye ötürüyorsun ki, onu ı ı l t • k üzel kadını iln ediyorsun en kendne öre deil, ait olana öre, yani fikirlere öre yaşıyorsun. ıı 1 ı u tinsel konularda yaratıcılıını österdiği sürece var ı l onun ilk yaratısını araştıralım İlk yaratı başarıldıktan ,ı arak başka yaratılar da üretilir. Tıpkı efsaneye öre 11 ı .u y atıldıktan sonra, bunların üremesiyle kendiliinden • ıd rın ortaya çıkması ibi Ama ilk yaratı bir yoktan ı ( alıdır; başka bir deyişle, ilk yaratının erçekleşmesin i disinden başka bir şey yoktr ortada, daha dorusu l / dine bile sahip deildir, kendi kendini yaratmak u u nedenle de onun ilk yaratısı kendisidir, yani tnd 1 r ulaa çok izemli eliyorsa da, biz her ün bunu l olarak yaşamaktayız. en düşünmeden önce bir 1 ı ıbiir misin lk düşünceni yaratmakla kendi kendini bir ı ı o ı yaratmaktasın Bir düşünce üretmeden önce, yani ı
r
İs Esk Ç e Yei Ç İsr
bir düünceye sahip olmadan önce düünmezsin. Seni ilk kez bir arkıcı yapan arkı söylemen ik kez bir konumacı yapan da konuman deği midir? Aynı biçimde tin olmanı da ancak ortaya çıkardığın tinse yaratılar sağlar. Sen kendini bu düünürden arkıcıdan konumacıdan ne ka dar ayırırsan tinden de o kadar ayırırsın ve tinden ayrı baka bir ey daha olduğunu duyumsarsın. Ancak düünen Benin düünmenin cokusuya bunun dıında kaan her eyi koayca unutma sı gibi Sen de tin cokusuna tutulursun ve artık bütünüyle tin olma tin içinde kendini kaybetme özlemine kapılırsın. Tin senin eriemediğin uhrev ideaindir Tin seninTanrındır Tanrı tindir. Artık tin olmayan her eye karı iddete savaırsın ve dolayı sıyla tin dıı artıkardan arınmamı kendine karı da iddet göste rirsin endin hakkında "Ben tinden dahas diyecek yer de eziklik duygusu içinde dersin ki Ben tinden daha zım; tini sat tini tinden baka bir ey olmayan tini Ben sadece düünebilirim ama tin oamam ve Ben tin omadığıma göre bir bakası oacaktır tin bir bakası olarak vardır ve Ben ona Tanrı d�m. Salt tin olarak varolması düünüen tinin elbette ki öbür dünyadan oması gerekir çünkü Ben salt tin omadığıma göre o ancak benim dda olabiir bir insan tamamen "tin kavramı içinde kendini kaybetmediğinden sadece tinden ibaret olan salt tin kendinde tin ancak insanın dıında ancak insanların dünyasının ötesinde olabilir yani dünyev değil semavir İte ancak bu Ben ve tinin ikiye parçalanması yüzünden Ben ve "tin tek ve aynı ey için kullanılan isimer olmayıp birbirinden tamamen frkı eyler için kullanılan isimer oldukların dan ite ancak Ben tin olmadığımdan ve tin de Ben olmadığından; ite ancak tamamen tekrarı afıza tinin öbür dünyada otur masının yani Tanrı olmasının bir zorunuluk oduğu anlaılır. Fakat Feuerbachın bizi yönlendirmeye çalıtığı özgürüğe kavuma yolunun tümüye teoojik olduğu da burada ortaya çıkı 46
Yeer Ti
hı
Feuerbacha göre biz kendi özümüzü yanlı tanımıız ve bu n onu öbür dünyada aramıız ama imdi Tanrının biz arın özünden baka bir ey omadığını anadığımızda özü
1{
ün bize ait olduğunu kabul etmeli ve onu öbür dünyadan bu
"
y! zd
y ya geri getirmeliymiiz. Feuerbach tin olan Tanrıya bizim \müz der Biz bu "bizim özümüzün Bizi karıtımız hline wimesine Benimizin özlü ve özsüz diye ikiye bölünmesine razı < , ir miyiz? Kendi içimizden kendimizi çıkarıp dıarı atmakla l•r r
acı bir sefaete dümü omayacak mıyız?
ir değiiklik olsun diye bizim dıımızdaki Tanrısa oanı «di içimie yerletirsek acaba ne kazanırız? İçimizde oan Biz ? Dıımızdaki olmadığımız gibi içimizdeki de değiiz. Ben ı ı
yüreğim değilsem yüreğimin sevgiisi oan "öteki Ben de
İçimizde barınan tin olmadığımızdandır ki tini dıımızda yere koymamız gerekti Bu nedenle tinin bizime aynı ey
d • im.
yıp bizimle birikte tek varık hline gelmediğini ve bizim dıı-
öemizde öbür dünyada varolduğunu düündük. Feuerbach çaresiiğin verdiği güçe Hıristiyanığın tüm içeriği rılır: Ama onu kaldırıp atmak için değil hayır onu kendine 1< <mek o özleneni daima uzaklarda duranı son bir gayretle gökzünden çekip aarak sonsuza dek kendi yanında tutmak için �u çaresiz bir insanın son gayreti öüm kaım savaı değil midir? / zamanda da bir Hıristianın öbür dünyaya duyduğu arzu ve m deği midir? Kahraman öbür dünyaya geçeceğine öbür < \yayı kendine çekmek ve dünyevemeye zorlamak istiyor! O O den beri de bütün dünya az ya da çok biinçli olarak aslo 1 bu dünyadır ve cennet yeryüzüne insin burada yaansın
ı a
ie haykırıp durmuyor mu?
saca Feuerbachın dinsel bakı açısını bizim karı çıkıımızla
' .dwig Furbach, Das Wesen des Chrstentums, çğatımı bak c. 2 Lp
1 843.
4
İsa - Esi Çağ'ı v Yi Çağ'ı İsaları
yaslayalm! İnsann özü, insann en ce arlğdr. Şüphsiz, n yüc varl din tarandan Tanr diy adlandrlr v nenel bir varl lara abul dilir, ama haitt Tanr, insann ndi özündn başa bir şy dğldir. Bu ndnl d dünya tarihindi dönüm ntas, bundan böyl Tanrnn Tanr lara dğil d, insann Tanr lara görülmsidir. Biz buna şu yant vriyruz En yüc varl, lbt i insann özüdür, ama bizzat insann ndisi lmayp ö lduğundan, nu insann dşnda v Tanr lara görmmiz il insann içind abul dip insann özü ya da insan ad vrmmiz arasnda hiçbir r ytur Ben n Tanrym n d bir avram lara İnsan ' n n yüc varl, n d ndi özüm. Bu ndnl d n yüc varlğ ndi içimd ya da dşmda arz tmm ayn şydir. Evt biz gr çtn n yüc varlğn ii çşit öbür dünyada lduğunu düşünürüz: m içimizdi hm d dşmzdai öbür dünyada. Çünü Tanr'nn tini, Hristiyan dinin gör bizim d tinimiz dir v bizim içimizd yaşar. O hm göyüzünddir, hm içi mizd Biz zavalllar sadc nun için birr barna salrz. Furbach nun göyüzündi mnn yara nu, ötbrisini tparlayp bizim içimiz taşnmaya zrlarsa, nun yryüzü m n lan bizlr ta basa dlu hl gliriz. Böylc nunun biraz dşna çmş ldu. Eğr ylumuzdan hiç sapmadan dümdüz ilrlsydi, ayn nuyu daha snrai sayalarda trar l almamz grcti. Aa şimdi gn başa dönr tinin il z yaratlşn, bizzat tinin ndisini l alalm. Tin, Bn'dn başa bir şydir. Bu başa şy acaba ndir
2. Fanatie Sen hiç hayalet gördün mü? "Hayır, Ben görmedim. Ama
nm görmüş. İşt, Bnim d durumum böyl: Bn şimdiy adar hiç hayalt görmdim, ama ninm nlarn hr an ayalar dlandğndan söz dr Biz d ninmizin yalan söylmyc-
in inanara, hayaltlrin varlğn abul driz. Ama bizim dedelerimiz de yok muydu? Ve onlar, ninelerimiz
arşlaştlar hayaltlrdn söz iç hr sfrind muzlarn lmzlr miydi? Evt, işt adamlar inançsz adamlard v Bizim güzlim dinimiz ç zarar vrmişlrdir, ah şu Aydnlanmaclar! iz de bunun acısını çekeceğiz! Eğer "tinsel varlıklara inanılma-
'
hayaltlr, ruhlara inanmann sca duygusu lur muydu?
S dc ala önm vrn üstah insanlarn hayaltlr, ruhlara duyulan inanc sarsmalarna izin vrilmsydi, tinsl varllara
yulan inanç da sağlam tmllrini aybtmzdi. Tanr inanc d ruh v hayaltlr inancn tr dilmsiyl büyü bir darb y miş oldu. Romantik dönemin yazar ve şairleri bunun frkına
v rdlarndan, rtaya çabilc ötü snuçlarn önün sadc y idn uyandrdlar masal dünyasyla dğil, ayn zamanda hl 1 "aramıza karışan insanüstü dünya ile, uyurgezerlerle, gaipten er veren Prevorst'un khin kadınlarıyla geçmeye çalıştılar Dini ütün müminler ve Kilise babaları, hayaletlere, ruhlara inancın h
masyla birlit, ayalarnn altndai zminin d ayp giiği ni v ayn zamanda dinin mllrinin sarsldn far miyrlard ı . Hayaltlr, ruhlara inanmayan işi, bu inançszlğn sbatla d" h da ilri götürürs, nsnlrin arasnda nlardan ayr bir v n, bir hayaltin, bir ruhun nai bir şild sözcü lara da y anlamda ullanlan bir in bulunmad ansna varr.
,ız
B. Ör Ws ds Christts rstiyalığı Öü} . 402 Öreğ Ye Ahe Rom. 89 Kor 36 Yuh. 2022de e y bşk yerde
. sss Şey ey r fre deye umuş ou rfd ee ş or y.
48
49
İnsan - Esi Çağın e eni Çağın İnsanları
eniler Fanatiler
Haaletle uhla vadı! Gleini dünaa çevi etafına bk ve sle bakalım He şein çinde b in (bi uh bi haa let gmü musun? Küçük sevimli bi çiçeğe baktığında na b haika günümü vemiş lan Yaadan'ın tini sana hita ede Yıldıla da kendileine düeni veen tini anlatıla dağlaın duklaından gelen esinti tinin üceliğini duumsatı sulaın deinlikleinden üee çıkan uğultu tine duulan lemdi insanlaın içinden milnlaca tin dile geli. Dağla devilse de çiçekle slsa da ıldla batsa da insanla lse de bütün bu gle gülü nesnele k lsa da ne nemi vadı? Zia gle gülmeen tin snsua dek valuşunu südüü! Evet tüm eüünde haaletle tinle talıka geini duu! Yalnı eüünde mi? Dünanın kendisi de içi dışı üküntü een bi haaleti bi tinin gle gülecek biçimde bi vücuda kavuşmuş hlidi Zaten haalet geçekte tin lan ama bi beden güntüsü veen tin değil midi? Düna btıldı hiçlikti sade ce g kamaştıan bi güntü dü; sa hakikte valan sadece uhtu tindi Düna tinin gle gülebilen bedenidi İste akınlaa bak iste uaklaa he taafını haaletlrden lan bi düna samaktadı. Sen süeki bi takım güntülele a da hallele çevilisin Sana günenle sadece şein için deki tinin güntüsüdü ani haaletimsi bi güntüdü; düna enin için sadece güntüle dünasıdı ve tin bu güntülein kasında kendi ünün geekleini eine getii. Demek ki sen haaletle güsun. He ede tanıla gen Eskile ile kendini kıaslamaa mı nietlenisun? Yenile' den lan Sen sevgili kuum şunu bil ki anıla bie haalet değildi tanıla dünaı bi güntüe indi eeek küçümsemele ve tinselleştimele Osa senin için düna tinselleşi giemli bi haalet hline gelişti; bu üden kendi içinde de haaletlein kl gediği hissine aılısan hiç şaşma. Senin tinin de Senin bedeninin içinde bi
haalet gibi dlanmı mu? Sen salt nun hakikt ve geçek lduğunun bedeninin ise geçic değesi a da sadece bi güntü lduğunun aıdında değil misin? Heimi kutuluş beklentisi içinde tekinsi aatıka ani haaletle değil mii? in dünada beldiğinden s ete kemiğe büündüğünden* bei düna tinselleşmiş büülenmiş bi haalete dnüşmüştü. Senin düşüncelein lduğu için tinin vadı Düşüncelein ne ledi? insel valıkladı. O hlde şe değille midi? Haı Ama şelein tini ki bütün şelede en nemlisi dü ide di Bu duuma ge senin düşündüklein salt senin düşüncen değil midi? am tesine düşündükleim dünadaki en geçek lan dı asıl hakikt lanı hakiktin ta kendisidi. Ben hakikten düşünüsam hakikti düşünü luum. Geçi Ben hakikt knusunda anılabiliim ve nu tanakta baar olabiliri ama Ben hakikten nu tana başaısam benim tanıdığım şe hakikti O hlde sen he aman hakiktin aıdına va maa mı çabalısun? Hakikt Benim için kutsaldı Belki bi hakikti eksik etesi bulabili nun ein daha iisini kabiliim ama hakikti bütünüle k edemem Ben hakikte inanr bu üden da aaım Ondan daha tesi daha nemlisi değe lisi ktu snsudu. Hakikt kutsaldı ve snsudu; kutsallığın snsuluğun ta kendisidi. Sen de kendini bu kutsallık ve snsulukla dlduu nlendimeleine iin veisen kendin de kutsanmış lusun. Kutsallık Senin duulaına hita etme Senin inancına a da daha kesin ifade etmek geekise Senin inine hita ede Sen duulaa sahi bi valık laak hiçbi aman nun (kutsallığın) ileine astlamasın çünkü aten tinsel bi valıktı tindi tine hita eden tindi. Kutsallık biçk kişinin şu sıalada iddia etiği kada kla
50
51
Sz ete kemiğe büüdü ve rmzd yşdı." Yei Aht Yuh. 114 -
İa - Ei Çağ' ve Yei Çağ İalar
bertaraf edileez onlar b "ay yakışık alaz saydıkları söz cüğü ağızlarına bile alazlar. Ben er ne kadar bir noktada l "egoist diye aaranora da Kendiden fazla izet ete er şeyden fazla önesee kısacası akik esenliği onda ara a gereken başka bir şey ktsal kalır geriye B ktsal şeyin görünüü insana benzese de bizzat insanlığın ta kendisi olsa da ktsallığından bir şey kaybetez olsa olsa doğaüstü ol aktan ıkar dünyev bir ktsallk line gelir yani tanrısal olak yerine insan olr. Ktsal şey sadece kendi varlığını tanıayan egoist iin kerhen egoit iin vardır Böyle biri sadece kendine ait olanı ön landa tttğ lde kendini en yüce vrlık sayaz sadece kendine iz et eder aa aynı zaanda daa yüce bir varlığa izet ettiği ni sanır kendinden başka bir yce varlık tanıaz aa gene de yüce varlıklara ayranlığını belirtir kısacası egoist olak istee yen b egoist kendini aşağı göür yani egoizine karşı savaşır aa "yüceltilek böylelike egoizini de tatin etek aacıy la kendini aşağılar. O egoist olaktan vazgeek istediğiden gökyüzünde ve yeryüzünde izet edecek ve kendini feda edecek yüce varlıklar arar drr. Aa e kadar ırınsa ve kendini ara lasa da sonnda er şeyi kendisi iin yaar ve o lnet olası ego istlik onn yakasını bir türlü bırakaz şte b yüzden Ben on keren egoist diye adlandırıyor Kendinden krtlak iin verdiği ğraş kendi kendini özü lee güdüsünün yanlış anlaşılasından başka bir şey değildir. ğer Sen geişine bağlı kalışsan dün saaladığın iin bgün de saalarsın* er an kendini dönüştüreezsen kendini bir Ppl l d kl lyl. İl elp m p kouş ul dye ol l d edyol Bu de pk d b. Ppl v mey! Ol l hyl blle. İ buü mldğ b y d mldğd mulu olu", Goehe, eeiaiche Epgrae
Yeiler - Faatiler
köle gibi elin koln bağlı ve don kalış issedersin. Bnn iin
dir ki varolşnn er dakikası ardından geleceğin yeni bir daki kası seni sellar ve Sen de kendini geliştirerek "kendinden (Senden) yan er defasında Sen olandan krtlrsn Sen er
an oldğn alinle kendinin "yarattığı bir alk sndr ve işte b yarattığına Sen ne kadar seversen sev bir yaratıcı olarak tes
li olazsın Sen kendin kendi oldğndan daa yüksek bir var lıksın ve kendini aşaktasın. Sen, kendinden daa yüksek bir var
lık oldğn yani sadece bir yaratılan olayı aynı zaanda
kendi yaratıcın oldğn keren bir egoist olan nedeniyle anla
aaktasın İşte b nedenle o "daa yüce varlık sana yabancı-
dır Hakikt insanlık ve bnn gibi daa yüce varlıkların er biri bizi eriideki varlıklardır. Yabancılık "ktsallığın bir belirtisidir Ktsal sayılan er şeyde "tekinsiz bir özellik yani yabancı bir şey vardır bna een alışaayız kendiizi raat ve güvenli bir ortada isseteyiz.
bana ait değidi; rneğin başkalarına ait şeyleri ben ktsal sayazsa onları bana ait farz ederi ve ilk fır
Beni ktsal saydığı
satta sai oldkları arasına katarı. Bna karşın Çin ükü
darının yüzünü ktsal sayarsa gözü on yadırgar ve o görün düğü zaan ben gözleri kaarı Hata genel geer anlaına göre bile sonsz diye adlandırıla bilecek sarsılaz bir ateatiksel akikt neden ktsal sayılaz Çünkü daa yüce bir varlık tarafından açıklanış veya vayedil
iş değildir. Oysa "vaiy yolyla aıklaa dendiğinde sadece sözüona din akiktlerin daa yüce bir varlık tarafından aıklanası akla geliyorsa b ok büyük bir yanılgıdır ve "daa yüce
varlık kavraının ne denli geniş bir alanı kasadığı gözden ka ış olr. Tanrıtanıazlar "en yüce veya tre upre adıyla onrlandıılan yüce varlığı alay kons yaakta ve onn "varlı ğını kanıtlayan" er delile bir teke vr on karalarlar oysa aslında başka bir daa yüce varlığa itiyaç dyalarından ve ona
İnan - Ei Çağın ve eni Çağn İnanlar
Yeniler anatiler
yer açmak semelernden öürü, esksn yok emeye uğraşıkarının ayırdına varamazlar. "İnsan kavramı ek ek nsanlardan da ha yüce br kavram değl mdr? slında bu kavramdan üreyen hakkler, haklar ve fkrler, bu kavramın açıklaması olmaları nedenyle sayı örmek ve kusal kabul edlmek zorundadırlar. Bu kavram oluyla açıklandığı sanılan bazı hakkler, sonradan reddedlse de, bu sadece bzm arafımızdan br yanlış anlamanın söz konusu olduğunu oraya koyar, kavramın kusallığına halel ermez, ya da o kavramın "haklı olarak oraya çıkardığı hakkle rn kusallıklarını yrmelerne neden olmaz. Br kavram olarak İnan, Teklern öesne uzanır. rık onun "kend özü aslında kendsnn özü değldr çünkü öyle olsaydı kend b ek br öz olurdu o arık enel ve "daha yüce br özdür, anrıanımazların özünde "en yüce özdür Nasıl k Tanrının açıklamaları, yan vahyler bzza Tanrının elyle yazılmayıp, "üce Efendmzn elç ler aracılığıyla bldrldyse, bu yen en yüce öz de açıklamalarını, vahylern bzza yazmaz, onları "hakk nsanlar aracılığıyla bzlere ulaşırır e var k yen öz, esk Tanrıdan daha nsel br kavram olarak oraya çıkar, zra esk Tanrı br çeş beden ya da şekl çnde barındırılarak hayl edlyordu, yens se kaıksız br nsellk kazanmışır ve kendsne csman br bçm yakışırılma mış, csman br beden afedlmemşr. ene de bedensellken yana br eksğ yokur, üselk bu bedensellk daha da cazp br hl almışır, çünkü daha doğal ve daha dünyev br örünüme sahpr, zra her een kemken nsanda, daha bas br anlaımla söy lemek erekrse "nsanıka ya da "üm nsanlarda varolur. Böylece nn örünüsel br bedende varluşu ene kesf ve popüler br şekl almış olur. Demek oluyor k, en yüce varlık ve bu en yüce varlığın kendn açıkladığı ya da açıklayacağı her şey kusaldır: Bu en yüce var
lığı, kendne a olanlarla, yan açıkladıklarıyla brlke kabul edenler de kusanmış olurlar. usal olan, kendn sayanları kusar, zra bu nançla o da bzza kusal br kş olur ve aynı şeklde her yap ığı kusallaşır usal br davranış bçm, kusal br düşünüş ve edm arzı kendn şrsel anlaımla fade eme ve kusallığa öykün me b. En yüce varlık olarak sayı örenn ne olduğu konusunda br arışmanın yapılablmes çn, her şeyden önce, brbrne en ers düşen savları ler sürenlern, hzme edlecek ve apılacak br yüce özün varolduğunu kabul emeler erekr. Eğer br bu en yüce öz hakkında yürüülen savaşı ülünç bulursa, örneğn br Ş le br Sünn, ya da br Brahman le br Buds arasındak arışmaya br Hırsyanın anık olması b o zaman bu en yüce öz hakkında k varsayımı bıl ve bu konudak arışmayı da boş br oyun ola rak kabul eder En yüce özü nkr eden kş çn ek Tanrı da, Üçlü Brlken oluşan Tanrı da, Luhern Tanrısı da, e upre de, veya asla Tanrı olmayıp en yüce özü Tanrı yerne emsl eden "İnsan da aynı şeydr, onun çn heps brdr, aralarında hçbr fark yokur. Oun özünde en yüce öze hzme edenlern ümü sofudur en azın aes en nançlı ırsyan dan er kalmaz Böylece kusalın en epesnde en yüce öz ve bu öze duyulan nanç, Bzm "kusal nancımız durur
[A Einelne Ayr ek ek bş, yık, ze o y 4
He
Hayaleer konusuna rmekle, hayaleler krallığına, öer le mne adım amış oluyoruz. Evrende dolaşarak esrarenz, "kavranılmaz faalyelerde bulunan şeye, han şu zeml hayalee en yüce öz adını vereblrz Bunu keşfemek, karaak çndek gerçeğ oraya çıkarmak ("Tanrının varlığını kanıamak şe nsanlar bnlerce yıldır ken dlern bu meselenn çözümüyle örevl saydılar ve bu hayaleler dünyasını, hayalelern elnden kurarmak, erçek olmayanı er
İnsan Es Çağın Yni Çağın İnsanlar
Ynilr - Fanatilr - Haalt
çeğe tini ütünel ve bedenel ir kişiye dönüştürmek gii onu gelmeyen ir "Danaid uğraşıı [yani kalurla u taşımak gii korkunç olanakızlıklarla oğuşup durdular İnanlar varolan dünyanın öteindeki "kendinde şeyi özü; şeyin arkaındaki şey olmayanı araştırdılar Bakışlarımızı ir meelenin dernlern yöneltiğimizde yani onun ön ulmaya çıktığımızda çoğu kez nden çok farklı şeyler keşfederiz: Tatlı ir konuşmanın arkaında aklanan yalan dolu ir yürek göterişli özlerin geriinde gizi zavallı kıır düşünceler v Meelenin özünü ortaya çıkarmakla o ana kadar yanlış anlaşılan görünümün adece yanıltıcı ir görnt olduğunu elirtirek onu değerizleştirmiş oluruz Bu denli cazip ve görkemli dünyanın özüne inen onun tıl olduğunun ayırdına varır Btıl olan dünyanın özündekiler dünya işleridir Dindar kişi yanıltıcı görünüşle tıl görüntülerle uğraşmaz alt öze akar ve hakikti özde ulur Bazı görüntülerin içinden ortaya çıkan özler kötü özlerdir; azılarının içinden ie iyi özler ortaya çıkar Örneğin inanın uygu dünyaının özü evgidir inan iradeinin özü iyilik düşünce gücünün özü hakikttir v Önceleri varoluş diye kau edilen örneğin dünya ve enzeri şeyler artık alt görüntüden iaret ayılmakta ve hakkten varo lanın daha ziyade ö olduğuna inanılmaktadır öylece özler dün yaı tanrılar hayaletler cinler kıacaı iyi ve kötü özerle tıka aa dolar Artık hakikten varolan adece u terine dönmüş dünyadır özler dünyaıdır İnanın yüreği evgiden yokun ola da özündeki "evginin kendii olan Tanrı varlığını ürdürür; inanın düşüncei yanılgılara kapıla da özdeki hakikt varolmaya devam eder: "Tanrı hakiktir v. Salt özü keşftmek özden aşka hiçir şeyi tanımamak işte din udur: Din dünyaı özlerin hayaletlerin cinlerin dünyaıdır. Hayaleti yakalanailir hle getirme ya da açalğa gerçeklik
kazanırma ihtiyacı bedenelle br haalet yaratmıştır: Ger çek edeni olan ir hayalet ya da tin En güçlü en akıllı Hıri tiyanlar u hayaletimi görüntüyü kavrayaimek için az mı acı çektiler Ama ürekli iki taiatın karşıtlığı ie muhatap oldular: İlahlik ve inanlik yani hayl edilen ve onun karşıtı olarak da duyularla algılanan Sonunda geriye garip ir düş ürünü ir an lamızlık kaldı Bir hayaleti egemenliği altına almak için kendini paralayan en hırlı Şaman ile Hıritiyanların u kavrayamadıkları hayalet karşıında çektiği acıyı eziyeti duymuş olamaz. İa ayeindedir ki şu hakikt gün yüzüne çıkmış oldu: Aı tin ya da aıl hayalet inandır. Bedenelle veya edene girmiş ruh inanın ta kendiidir: O izzat o ürkütücü öz ve aynı zaman da o özün görüntüü ve varoluşudur Bundan öyle inan kendi dndak hayaletlerden korkmaz kendinden korkar kendinden ürker. Bağrının derinliklerinde Gnahn Haalet oturur. En elli eliriz dnce ile (ki zaten düşünce de tindir) ir etanlk ola ilir v. Hayalet ir edene ürünmüştür Tanrı inan olmuştur ama şimdi de inan tanınma açıklanmaı denetim altına alınmaı gerçeğe dönüştürülmei konuşturulmaı gereken en korkunç hayalttir. İnan tndr Beden çürüre çürüün yeter ki tin ruh kurtulun Önemi olan tindir ruhtur Artık alt "tinin eenliği "ruhun emeti ilgi merkezi olmuştur İnan kendi gözü1de tekiniz ir hayalete cine dönüşmüştür hatta u hayaletin ede nin nereine (kafaına mı veya aşka ir yerine mi) yereştiği konuunda ile tartışılır e Sen Benim için daha ütün ir özün ne de Ben Senin için Buna rağmen her irimizin içinde de daha ütün ir öz ulunailir ve iririmizi karşılıklı yüceltmek una neden olailir. Çok genel ir anlatımla diyeiliriz ki Sende ve Bende yaşayan ir in an vardır Eğer Ben Sendeki inanı görmeem Seni neden ay mam gerekin? Eletteki Sen inan kavramını ve onun hakik ve alına uygun içimini temil ediyor ayılmazın Sen adece onun
6
Yeniler Fanailer - Kaçılı
nsan - Esi Çağ'ın ve Yeni Çağın nsanlar
eil miir Bunların hepi ahlk hukuk Hıritiyanlık ve benzeri şeyleren mutarip olup a ırf kapatılıkları tımarhane çok geniş bir alanı kapıyor iye ortalıkta erbetçe olaşan elilerin herzelerinen ki gzetelerimizin çou böyleir zırvalıklarınan başka neir ki Bu elileren birinin abi fikrine hee bir il uzatın Artık onun izi arkanızan vurmamaı çin çok ikkat etmeniz gerekir. Çünkü bu büyük eliler e tıpkı küçük eliler gibi aplantılı fikirerine ataşmaya kalkanara inice aırırlar. Önce kenilerine ataşanın ilhını çalar elinen özgürce konuşma hakkını alırlar onra a işleriyle tırnaklarıyla onun üzerine çullanırar. Bu manyakların inilikleri kinarlıkları günbegün apaçık ortaya çıktıı hle akılız halk bunların ipe apa gelmez rem zarlarına alkış ttar. Bu öneme çıkan günlük gazeteleri okuyup ar kafaı bürokraların paavralarını inleyince inan bir ürü eliye bir akıl hataneine kapatılmış ouunu anıyor e ehşete kapııyor Şimi e areşlerine eli eme yoka ... iye beni tehit eecekler. Ama bu uyarı beni korkutmuyor ve ben iyorum ki Be nim kareşerim zıreli Ha Tanrı apon İmparatoru utal Rh flan oluu kuruntuuna kapılmış ve tımarhaneye kapatılmış bir eli; ha kenini iyi bir Hıritiyan inançlı bir Protetan yaalara aık bir vatanaş ve eremli bir inan oluunu anan hzurlu bir vatanaş a birini vur ötekine ikii e abit fikirli araa ark yok. Yaşamı boyunca inar bir Hıritiyan inançlı bir Protetan ve eremli bir inan vb. gibi avanmamayı hiç enememiş bir kişi inanç erem gibi şeyler tarafınan tutak emiş ve avra nışları kııtlanmıştır. Naıl ki Skolatikler ilienin inanç konuun a koyuu nrlaaları aaacak fele fikirler yürütmekten başka bir şey yapmaılara naıl ki Papa XIV Beneiktu pacıların bıl inançları çerçeende kalın kitaplar yazarken hiçbir zaman b inanç hakkına bir kuşkuya kapılmaıya naıl ki ya zarlar evlet hakkınaki makaleleriyle kocaman citleri olururken evletle ilgili aplantıı fikirlerinin ne orana gerçek olunu
hiç orgulamıyorlara naıl ki gazeteerimiz politika konularıyla olup taşarken inanların birer zoon poltkn omak üzere yara tılıı fikrini kaalarına takmışlara vatanaşlar a aynı şekie evletlerinin tebaaı olmak eremli inanlar gibi avranmak yani eremin tutaı olmak keza Liberaller e tüm İnanlıın bir üyei omak tarzınaki üşüncelern ortamına bitkiel bir yaşam ürürürler. nlar tutaı olukları bu aplantılara Eleştirinin kekin bıçaını ala eirmezler. Tıpkı bir einin apantılı fikir eri gibi kafalarına yereşmiş olan görüşler arılmaz bir irençle egemenliini ürürür. Bu görüşleri kuşku ile karşıayan kişi ie kual bir varlıa alırmış gibi tepki görür Evet alına abit fikir gerçekten kutal ayılır Acaba iz aece şeytanın etkii altına girmiş kimelerle mi krşılaşırız yoka onun karşıtının iyi şeylerin erem ahlk yaa veya başka preniplerin etkii altına girmişlere e aynı ıkıkta karşılaşır ıyız Bizi aece şeytan etkii altına almz. Tanrı a etkiler bizi şeyan a Birine Tanrın üf enir ötekine ie şeytanın çelmei Etki altınaki fanatiker keni fikirlerine iretirler. Eer fnatik terimi hoşunuza gitmiyora bu uruma peşin * [ oplal hayvanvarı; Aroele ımlmı. ** [Srer, leşr e leşrc derke, 9. yüzyılı 40lı yıllrıd bu dl ı l e de ele emlc Bruo Buer ol zel br hrekee ı buluur İcl kouudk dşüceler edeyle Bo Üerede yrıl Buer, 843e Berle yerleşerek Ageeine ierar-Zeing dlı eey kurmuştur Buluduklrı ereyle ky uuş Buer e rkdşlrı zeede brey kıkı lık" ereede muk urtuluşu"u uurluğuu ypmış polk lberlzm rdkl rzulrıı e -o ırd yükelmeke ol oyl hre ket komü lepler de brıdır ermle- hım belledler kle"yle mücdeleye rşmşlerdr. Buo Buer eleşr hreke kı br rhe bk Joh Hery cky, M Sier - Sen Leben nd ein Wer. -İlzceye çn.]
İnsan Esi Çağın Yni Çağ'ın İnsanları
Ynilr - Fanailr Kaçılı
ikirli de diyebilirsinz, bütün vaiylerin Size saip olan tinden geldiğini göz önünde bulundurarak, bunu esin ve oşkunluk diye de adlandırabilirsiniz. Bu durumda da ben, gevşek, uyuşuk ve yarı yolda kalan bir eyean tırmanışı, oşku sayılamayaağın dan kusursuz bir oşkuya anatizm denir, diye eklerim Fanatizme tam da en çok aydınlarda, eğitimli, kültürlü insan larda rastlanır, çünkü insan, tinsel konularla ilgilendiği ölçüde aydındır ve eğer tinsel konulara anlı bir ilgi duyuyorsa, bu fana tidir ve fanati olmak zorundadır Kutsala fanu) duyulan ilgi anatik bir ilgidir Şimdi de ülkemizdeki Liberallere bir baka lım, Saksonyada çıkan ulusal gazeteleri gözden geçirelim ve S losserin söylediklerine kulak verelim Holbaın tayası, devra lınan öğretiye ve mevut düzene karşı deta bir komplo kurmuş , ve o topluluğun üyeleri, inançsızlıklarında öyle anatiktiler ki, keşişlerin, raiplerin, Cizvitlerin, Pietistlerin, Metodistlerin, misyo ner ve nil derneklerinin mekanik ibadete ve din kitaplarındaki sözlere inanma konusundaki anatiklklerinden içbir rkları yok
* [ , ab ] ** redrch Chroph Schoer, Gechchte de chehe hrhuder ud de euehe zum Sur de fzche Kerrech. eoderer Rückch uf ee Bdu" (XVIII Yüz ve r İmproruğuu kş kdrk XIX Yü Trh. Te ouşum ze r dkke) c 2 . 9 Hedeer 1837
erinin diken diken oduğunu, bütün alk duygularının isya etiğini görürsünüz. Aaba bu tepki neden kaynaklanıyor Çünkü o, alkın, törenin buyruklarına inan Alk ve töre kuralarına duyduğu inanç, bağrının ta derinlerine kök salmıştır O, inançl Hıristiyanlara karşı epe almış olsa bile, için için gene bir Hıris tiyan ahlkl edepli bir Hıristiyan olmayı sürdürmektedir O, l daa, biçimsel olarak Hıristiyanlığa bağlı alk ilkelerinin esiridir ve inancn etkisindedir. Ona göre ek eşlilik kutsal sayılır ve örne ğin iki kaınla evlilik ayatı aşayan erkek uçlu kabul edilerek ezalandırılır, yakın kan bağı olan akrabasıyla insel ilişkiye giren uçlu muamelesi görür ve aı çeker Böyle olmasını kabul edenle rin başında da, devlet işlerine dinin karıştırılmaması gerektiğini, vatandaşlık bakımından Yaudinin de Hıristiyandan arksız oldu ğunu savunanlar ve bu uğurda bağırıp çağıranlar gelir Tek eşlilik ve kan bağı olan kişiyle insel ilişkide bulunma meseleleri, din öğretiinde belletilen kurallardan değil midir Hele bu kurala bir dokunun ve erdemli insanın da asında inanc aunan bir cenger olma konusunda II. Filip ya da Krummaer den geri kalma dığını terübeyle öğrenin II. Filip ya da Krummaer Klisenin temsil ettiği inanç için savaşırken, erdemli insan etik yasaları tem sil eden delet için savaşır Her iki tara da kendi inandğ ilkelere ters düşen davranışlarda bulunanları dışlıyor, onlara suçlu dam gası vuruyor, onla ısla evlerne, zindanlara kapatıp, aılar, yok luklar içinde kıvranmalarına neden oluyordu Alk kurallarına duyulan inanç da, dinsel inanç kadar anatiktir İki kardeşin, esa bını kendi vidanlarına vermeleri geeken bir ilişki yüzünden ezaevine kapatılması inanç özgürüğü sayılabilir mi Diyeek siniz k Ama onlar kötü örnek olurlar! Evet doğru Başka kim seler de, devletin kendi özel işlerine karışmaması gerektiği düşün esine kapılabilirler ve bunun sonunda alk salığı diye bir şey kalmaz Böylee dine bağlı inanç engverleri kutsal Tanrı için, alk bekçileri de kutsa erdem için savaşır dururlar
2
3
*
Artık Tanrıyla işini bitirmiş, geçmişin bir parçası diye gördüğü Hıristiyanlığı da üstünden atmış olduğunu sanan günümüz insanı nın nasıl alklı biri gibi davrandığına dikkat edin Ona, kar deşler arası evliliğin zina sayılıp sayılmadığını, evlilikte tek eşliliği doğru bulup bulmadığını, ölüye saygı duymanın kutsal bir görev olup olmadığını ve benzeri meseleleri sorarsanız, onun kız karde şine karısıymış gibi davranmayı gözünün önüne getirdiğinde, tüy
İnsan - Es Çağın e Yen Çağın İnsanlaı
Kutsal bir şey için savaşan fanatikler çğu kez birbirlerine pek az benzerler. Kyu Ortdkslar ya da Eski Müminler* "hakikt aydınlık ve hukuk için savaşanlardan Filaletlerden** Işık Dst larından*** Aydınlanmacılardan vb. ne kadar da farklıdırlar! Ge ne de bu farklar özünde hiç de birbirinden ayrı bir içerikte değil dir. Örneğin mucizeler hükümdarların sınırsız egemenlikleri gibi tek tek gelenekselleşmiş dğruları sarsmak isteyenlere Aydınlan macılar da yardım eder; ysa Ortdkslar ve Eski Müminler bun lara yaygarayı basarlar. Ama hakiktin bizzat kendisine el atılıp da nu sarsmak söz knusu lduğunda her iki grup da t inançara bunu yapanlara karşı cephe alır kar afta mücadele eder ler Ahlklılık knusunda da aynı durum gözlenir. Genelde kyu dindarlar hiç taviz vermeyen bir tutum içindedirler Aydınlanma cılar ise daha hşgörülü davranırlar ama ahlklılığı reddedenler her ikisini de karşılarında bulurlar. Hakikt ahlklılık hak aydın lık ve benzeri ilkeler kutsal sayılmalı ve hep böyle kalmalıdır. Hıristiyanlık öğretisinde lumsuz ne varsa aydınlanmacılar buna Hıristiyanlığa aykırı damgası vururlar ama Hıristiyanlığın ken disi "sağlam larak yerinde kalmalıdır nu sarsmaya kalkışmak alçakçadır suçtur Ne var ki artık saf imana karşı gelenler eski si gibi amansız bir kvuşturma öfkesine maruz kalmıyrlar saf ah lka karşı gelenler ise tam tersine büyük infile neden luyrlar Dindarlık bir yüzyıldan beri kadar çk darbe yemiş ve dinin insanüstü özü insanlık dışı lmakla kadar çk itham edilmiştir ki na karşı savaş açmak kimseye artık cazip gelmez. Gene de en [Reormayoda ora Kaolk kalmaya deam edeler r [Phlaleh Yaca hakk ee demekr Ama brada 3e Pare krla Almaya da güç kazaa br akl d krmay hedeleye mao br br lk kaedlmekedr. r. 4 yılda krla Proea olar Brlğ Akla dayalı rak br Hryalka yaa lalcı br cemaa. -r
Yenle Fanatle Kaçılı
yüce öze karşı düell yapmak üzere meydana atılan ve başka bir yüce özü savunanların hemen hepsi ahlk knusunda birbirinin hasımlarıdır. Nitekim Prudhn hiç çekinmeden şöyle der "İn san dine bağımlı lmadan yaşamak üzere yaratılmıştır ama ahlk yasası a lo orale snsuz ve mutaktır Günümüzde ahlka sal dırmaya kim cesaret edebilir* Ahlkçılar dinin üzerindeki kay mağı kaşıkayarak midelerine indirdiler ve şimdi de bu ağır ye mekten ötürü yakalandıkları sıraca hastalığından kurtulmak için uğraşıp duruyrlar. Oysa Biz şuna dikkati çekmek istiyruz Din sadece insanüstü bir öze inanmayı telkin etmesi nedeniyle kınan dığı için tam larak derin bir yara almış değildir Aslında dinin tanıdığı en yüksek merin de sadece tin lduğunu ileri sürmek zira Tanrı tindir suretiyle dinin temellerinin sarsılmadığını içeri ğinin zedelenmediğini rtaya kyarsak snunda din ve ahlk ara sındaki uyumu yeterince belirtmiş ve her ikisi arasındaki amansız mücadeleyi sna erdirmiş luruz Her ikisinde de söz knusu lan bir yüce özdür bunun insan ötesi ya da "insan lması benim için önemli değildir çünkü her ne lursa lsun benden üstün bir varlık "Benim lanlar dan da üstündür. Snuçta insanın özü ya da "İnsan ile kurulan ilişki üzerindeneski dinin yılan derisini atar atmaz yine her yanını sıkı ca saran dinsel bir yılan derisinin içine girecektir. Feuerbach bize şöyle bir açıklamada bulunur "Spekülatif fl sefe ter edilse yani yüklem öznenin yerine özne de tümle cin yerine knsa ve bunları yapmak ilke edinilse perdelenmemiş sa pırıl pırıl hakikt rtaya çıkar.** Ne var ki bu tutumla dar din PerreJoeh Prodho D la Caton d /Od dans lant o Pn cps dgansaton poltq 3 ParBeaço 43. Ldwg Feerbach Vorlaege hee zr Rermao der Phloohe. Anedota neestn dechen Phlosophe nd Pblst, ed Aold Rge c 2 64 ürh e Werhr 43.
İnsan - Esi Çağın Yni Çağn İnsanlar
Ynilr - Fanatilr - Kaçılı
dr bkş çsn yitirirz, bu bkş çsn göre özne oln Tnry d yitiririz m bun krşlk dindr bkş çsnn bir bşk yönü oln ahlk bkş çsn benimsemiş oluruz. Örneğin rtk "Tnr sevgidir demeyiz, "sevgi tnrsdr deriz Üstelik "tnrsl yük leminin yerine, yn nlm tşyn "kutsl sözüğünü koyrsk, konu çsndn bütün o Eskiye it nitelemeer gene geri dönmüş olur Bu bkş çsn göre, sevgi insnn i öğesidir, tnrsl yndr, onu onuru kln vsfdr, onu hkik inan ola duruuna getiren niteiğidir (insn nk sevgisi syesinde nsn olur, "sevgi onu insn ypr). Demek oluyor ki, dh çk bir fdeyle Sevgi, insndki inanca nteliktir, nsn olmyn ise, sevgisiz egoistir Am tm d Hristynlk öğetisnin ve spekültif fesefenin, yni teoonn iyi, mutlk diye orty koyduğu kvrm, endiolm bkmndn iyi değildir (y d bşk bir deyişle, adece ii dir ki bu d yn şey demektir), böylee de yüklemin özne hline getirilmesiyle, Hrstiynlğn ö (k zten yükem de özü içerir) dh d bsk bir biçimde sbiteştirimiş our Dolysy d, Tnr ve tnrslk benimle yrmz biçmde kenetenir. Tnr y meknndn uzkştrmk ve aknlğndan yoksun brkmkl, onu tmmen yenmiş, üstesinden gelmiş omyz, sdee insnlrn bğrn yerleştrmiş ve on sğlm bir içkinlik kzndrmş oluruz Böylee şu sonu vrrz Tnrs on, hkik insn olndr Hristiynlğn devetn temeli, dh doğrusu Hrstiyn devle tinin temel olduğun krş çknlr, "hlkllğn, toplumsl yşmn ve devletin temel direği olduğunu yinelemekten bkmz, usnmzlr Snki hkllğn egemeniği, mükemmel bir kutsllr egemeniği, bir "hiyerrşi değilmiş gibi Srs gelmişken bur, din hkiktlern sdee imn sye
sinde kvrnbileeği, Tnrnn sdee müminlere kendini çkl yğ, e bu yüzden de nk yüreğin, duygulrn ve müminlerdek düş güünün dindrlğ müsit olduğu konusund uzun süre direten teooglrn rdndn, nsnn "doğl nlm yetisi ve nsn kl güü le de Tnr'y nlyp tnybieeğini die getire bilen ydnlnm hreketten söz edelim. Demek oluyor ki, kln dhi, düş güü gibi "bir hylperest olduğu kbul edimekteydi Reimrus işte bu görüşün etkisi tnd Doğal Dinin Balca Hakiktleri d eserini yzd. Giderek nsnn tnn bütün yetenekeriyle brlkte dinle ilikili olduğu kbul edildi yürek, ruh sl durum, nlm yetsi, kl, duyumsm, bme, isteme, ks s insnd vroln her yet dnle gili syyordu. Hegel, fesefenin bile dnsel olduğunu göstermiştir Günümüzde de dinle ilişkilendirlmeyen ne vrdr? "Sevgi dini, "özgürük din, "poltik din, kss her oşkunluk dnle lişkiendirilmektedr Gerçekten de bu böyedir. Bugün bie bağllk kvrmn ifde eden "Region [din] kelimesi kunmktdr Din Bzim içimizi doldurduğu süee Bi gerçekten on bğl olm devm ederiz. Am b tinin de bğllğndn söz ediebiir m? Tm tersine, o özgürdür, kendinin efendisidir bizim tinimiz değil, mutktr Bu bkmdn religion kelimesini en doğu ve yerinde krşlğ tin ögrlğ olmyd! Duyglrn özgür brkmş insn ns "şehvn, nefsnin esir deniyors, yn şeklde tini özgür nsn d religiö [sofu, bğnz sylmldr. Biri hzlrn, zevk veren duyulrn bğldr, dğeri tnne Demek ki dinin Ben ile oln ilşkisi bğllk y d religio' Ben bğlym. Dinin tin ie işkisi ise özgürlüktür. Tin özgürdür y d tn özgürlüğüne shiptir. Pek çoğumuz duyur mzn keyfine, hzzn kpp özgüre ve bğmsz hreket et
[Am Eignhit: Ked oma Kede ze oma Kede zgü oma Ked e Ked oma durumu. .]
e orehmte Wahrhete der arche Rego (oğa Başıca Hakter
66
7
İsa - Esi Ça Yi Ça İsalar
memizin Be nelere mloduğunu deneyimlerle yşmışızdır: A m özgür tinin o muhteşem tinseliğin tinsel konulr duyuln coşkulu ilginin ve bu değerli mücevheri dh bşk hngi dlrl nrsk nım onun B düşebieceğimiz en ykışıksız durum dn çok dh ıstırp verici sıkıntılr soktuğunu kimse frk etmez ve zten biinçli bir egoist olmksızın rk edemez de. Reimrus d dhil olmk üzere hem klımızın hem yüreğimizin bizi Tnrıy götürdüğünü knıtyn tüm kişiler slınd Bizim de iliğimize kemiğimize kdr birer fntik oduğumuzu orty koymuşrdır. Onr dinsel vecde kpım (din youy ruhrı yüceltme ve rındırm) yrıcığını elerinden dıkrı teologlrı kızdırdırs d tin özgürüğü ve Relgn din] dın geniş lnlr fethettier. Çünkü tin eğer duygur ve innç sınırı kmzs nm yetisi kı ve düşünme yetisi de tinin bir prçsı olurs yni tin kı biçiminde de semv hkiktlere ktılırs o zmn bütün tin sdece tinsel konur yni kendi ile igilenir yni özgürdür Artık içimizle dışımızl öylesine elgö sofu] omuşuz dur ki üri Bizi ölüme mhkm edecek iyi bir Hıristiyn ork görev yemini etmiş her polis Bizi hpse tıkcktır Ahklıığın dindrığın krşıtı bir konum geebilmesi için s ke emir ys ve tlimt gibi emir syıbiecek her şeye krşı duyuln şiddetli neetin bşkldırıyl kendini dış vurmsı ve kişinin mutlk miri olnefendisini hiçe syrk öç m duygulrı geliştirmesi gerekir. Sonuç olrk hlklılık iberlizm sye sinde bğımsızlığını kznbilmiştir. Nitekim iberlizmin ilk şekli oln buuvzinin düny trihinde nlm kznmsı dinin ikti drını beirgin biçide zyıltmıştır (şğıd bkz Liberlizm) Dindrlığın ynı sır vrlığını koruyn htt dh d ieri giderek kendi yklrı üzerinde durn hlk ilkesi rtık Tnrı'nın emirle rine değil klın yslrın dynır ve nrının emireri nck klın izin vermesi hinde geçeriliğini koruybilir İnsn klın y slrı ile kendini knıtlr çünkü insn kıllı bir vrlıktır ve o 8
Yilr - Faatilr - Kaçl
yslr zorunlu ork İnsnın özü"nden doğr. Dindrlık ie hklıık rsındki frk birinde yslrı koynın Tnrı diğerin-
de ise İnsn olmsıdır.
Ahlk ilkesine dynn belli bir bkış çısın göre şöyle fikir yürütülür İnsn duygulrı trfındn yönendirimeye eğiimlidir ve eğer bu eğiimine uyrs ahlk ışı bir tutum girer. Oys içindeki iyiik dürtüsüne uyrs ve bu d irde ie birleşirse dvrnış rı ahlklı (iyiden yn ve sdece iyiik düşünen) olrk tnıml nır Bu durumd insn hlkı oduğunu orty koyr. Bu bkış çısın göre örneğin Snd'ın Kotzebue'ye krşı yptığı eylemi* hk dışı ork değerlendirebilir miyiz? Aziz Crispin'in fkirlere yrdım etmek için hırsızlık ypmsı ne kdr özgeci bir dvrnış
syılbiire Snd'ın dvrnışı d o ornd özgecidir Am onun cinyet işlememesi gerekirdi çünkü dinimiz insn ödürmeyi y skr!" O hlde iyi bir mc hizmet etmek örneğin Snd'ın niyetlendiği gibi hkın eseniğini sğmk y d Crispin gibi f kirere yrdım etmek mcı hlk uygundur m cinyet ve hırsızlık hlk uygun değidir Yni mç hk uygundur m rç hlk uygun değildir Neden? Çünkü cinyet ve kdn vurm kesnlike kötü bir elemdir." Gerillr ükenin düşmnlrını kyıkr rsındki derin vdiere yönlendirdikten sonr gz lenmiş oduklrı çııklr rsındn onlr teş eder ve öldürürlerse bu d rkdn vurm syılmz mı? İyiye hizmet etmeyi emreden hk ikesine göre cinyet hiçbir koşuld iyiyi gerçekleşti remez mi diye sorrsnız nihyetinde iyiyi gerçekleştirmek için iş lenen cinyeti kbu etmek zorund kırsınız. Bu durumd Snd' ın eylemini suç olrk göremezsiniz Onun eylemi hk uygun dur çünkü iyiye hizmet mcıy işlenmiştir ve bencilikten uzktır: Bu Tek trfındn gerçekleştirilmiş bir cezlndırm eyemidir * [189 yıında, Kr Ludwig Sand adlı bir lahiyat öğrencisinin, Alman yazar
Augu von Koebue'y Ru ajan anarak ldürmei y.n]
9
nsan - Esi Çağ'ın ve eni Çağ'ın İnsanları
eniler Fanatler - Kaçıl
"Özgürce ir talepte ulunma cesaretini gösteren hemen arka sından sevgi gösterileriyle pişmiş aşa su katar ve ahte br pş alk gösterisinde ulunur öte yanda u özgürce talei güven duygusu lan gii ir takım ahlk nedenler göstererek reddeden de hemen ahlk cesaretini yitirir ve o özgürce sözleri ne kadar üyük ir eğeniyle karşıladığını ifade ederek ahte br takdr sergiler Kısacası insanlar ir şeye sahip olmak isterken ir aşka şeyden vazgeçmeye razı olmuyorlar; ögr br rade karşılığında ahlk feda etmekten kaçınıyorlar. Lierallere şunu öneririm Daima yanınızda el etek öpen irini ulundurun O zaman özgürlük hakkında sarf ettiğiniz her söz en itaatkr ve güven verici akış larla çekici hle getirilecek ve yalaka refaktçiniz özgürlüğü en gönül okşayıcı cümlelerle takdim edecektir Sonra da iririnizden ayrıldığınızda her iriniz öteki hakkında "Ben senin ne tilki olduğunu ilirim diye düşüneceksiniz ve o Sizde şeytanın kokusunu alırken Siz de onda eski zamanların yaşlı çatık kaşlı Tanrının kokusunu alırsınız Neron sadece "iyilerin gözünde "kötü ir insandır. Oys Be nim gözümde o sadece ir faatktr tıpkı "iyiler gii yiler onu kötülüğün doruğu olarak kaul ederler ve cehenneme lyık ulur lar Ama acaa neden kimse onun key harekerine karşı çık madı Neden onun yaptıklarına göz yumuldu Acaa öyle ir zalim tarafından ütün iradesi dumura uğratılan uysal Romalıların ondan zerrece daha iyi irer insan oldukları söyleneilir mi Eski Roma da onu hemen ölüme mahkm ederlerdi kimse nun esiri olmazdı Oysa oma daki çağdaş "iyiler ona sadece ahlk talepleriyle karşı koydular kendi radeler onun karşısına dikmediler Onlar sadece imparatorlarının kendileri gii ahlka rağet etme mesinden yakındılar kendileri ise "ahlklı ir teaa olmayı sür dürdüler; ta iri ahlklı itaatkr teaa olmayı ir yana ırakma cesaretini gösterene dek. Bir zamanlar "itaatkr vaandaşlar ola rak her türlü iradesizliğin utancını zerlerine almış o "iyi huylu
Romallar isyancının u ahlksızlığını ve suçunu üyük sevinç gösterieriyle kutladılar Bir aşkası isyan etme cesaretini gösterdi ğinde onu öven u "iyi insanlarda o başkaldra yürekliliği nerdeydi yi insanlarda öyle ir yüreklilik yoktu çünkü aşkaldırı ve isyana kışkırtma ahlka akr ir şeydir ve insan ancak "iyi olmaktan vazgeçip "kötü olmaya karar verirse ya da her ikisi de olmaz5a öyle ir eyleme kalkışır. Neron aslında kendi çağdaşlarından daha kötü iri değildi O dönemde ya kötü olunailirdi ya da iyi. Çağdaşları onu kötü hat kötünün kötüsü sadece orta derecede kötü değil ir insanın olaildiğinin en kötüsü olmakla itham ettiler Bütün ahlklılar onun hakkında u yargıya varailir lerdi. Onun gii aşağılık insanlar ugün de hl ahlklılar arasındayaşamaktadır (kz. örneğin Ritter von Langın anıları) Doğaldır ki kötüler arasında yaşamak pek de kolay değildir çünkü insan hayatının güvencede olduğundan emin olamaz Ama acaa ahlklılar arasında yaşamak daha mı rahattır nsan onlar arasın da da yaşamının güvencede olduğundan emin olamaz Olsa olsa idam edilecekse unun "kitaına ugun olduğunu ilir Üstelik insan onurunun korunduğundan da emin olamaz milletin kendisine sunduğu takdir madalyaları ir anda uçup gideilir Ahlklılığın sert yumruğu egizmin asaletini hırpalar durur "Ama alçak ir herif ile dürüst namuslu ir adam ir tutulamaz ki deseniz de siz ahlk yargıçları unu herkesten daha sık yapar hata daha da ileri gidersiniz Mevcut devle düzenine kutsal sayılan kurumlara karşı fikirlerini açıkça savunan dürüst ir kişiyi suçlu sayarak cezaevine kapatırsınız öte yanda kurnaz ir dolandırıcıya para cüzdanınızı ve daha pek çok değerli şeyinizi teslim edersiniz. Demek ki uygulama konusunda söylediklerime itiraz edemezsiniz "Peki ya eoride Teoride de en o iki kişiyi aynı çizgide görüyo rum ama her irini aynı düzeyde ulunan karşıt kutuplara yerleştiriyorum Her ikisi de ahlk yasalarının çizgisi üzerinde yer alır Her ikisinin varlığı da "ahlk dünyasında anlam taşır tıpkı Hıris
7
73
İnsan - Esi Çağın Yni Çağın İnsanları
Ynilr - Fanailr açılı
tiyanlıktan önceki dönemde yasalara uyan bir Yahudi ile yasaları çiğneyen bir Yahudinin ancak Yahudi yasaları ile ilişkileri çerçe vesinde anlam taşıyor olması ibi... Oysa İsa Mesihten önce sofu bir Feris "ünahkr ve haraç kesen ümrükçüden daha üstün sayılmazdı. Bu bakış açısına öre ahlklı bir Feris ile ahlksız bir ünahkr arasında nitelik bakımından hiçbir fark yoktur Neron fanatikliği yüzünden can sıkıcı bir hale eldi. Ama Kendiolan bir insan "Kutsalı tanımayan sayı duymayan salt kendi iradesini önemseyen bu zalim hükümdarın karşısına kutsallık kavramıyla çıkıp yakınsaydı herhalde ülünç duruma düşerdi Vazeçilemez ve devredilemez "nsan haklarının kutsallığı bunlara düşman kişilerin kafsına ha bire kakılır ve herhani bir özürlüğün kutsal bir insan hakkı olduğu kanıtlanarak örnek ös terilir Oysa bunu yapanlar alay konusu olmayı hak ederler nitekim farkına varmadan da olsa amaca ulaşan yolu seçmezlerse başlarına hakikaten tam da bu elir Onlar çoğunluğun ancak o özürlüğe tarafar olmaya ikna edilmesi ve o özürlüğü istemesi hlinde istediklerini elde edeceklerini sezinlerler Özürlüğün kutsallığını ve bu kutsallığa inandıacak çeşili kanıtları onlar asla temin edemeyecekler: Sadece bir dilenci böyle sızlanır yanıp yakılır bir imza atar mısınız diye rica eder Ahlklı insanda "ahlk yoksunu insandan başka düşman tanımadığı saplantısı ister istemez yer etmiştir. "Ahlklı olmayan kişi ahlksızdır dolayısıyla meln aşağılık vs bir kişidir. Bu neden le ahlklı kişi eoisti asla anlayamaz. Erkekle kadının nikhsız birlikte yatmaları ahlksızlık sayılmaz mı? Ahlklı kişi ne olursa olsun bu düstura bağlı kalmak zorundadır. Emilia Galoti bu ahlk haki kt uğruna yaşamını yitirmiştir. Evet doğrudur onun yaptığı hlkla bağdaştırılamaz. Ahlklı bir enç kız ietini koruyarak yaş nmalı erdemli bir erkek kendi doğal içüdüleriyle boğuşarak n tketmelidir Belki sonunda canına tak eder de erdem f• k nini iğdiş etirir Tıpkı Aziz Orienesin cennete
kavuşmak için yaptığı ibi. Bunu yapmakla evliliğin kutsallığını iffetin kutsallığını zedelememiş ahlklı davranmış olur. İetsiz olmak asla ahlka sığdırılamaz. Ahlklı insan ietsiz davrananı hoşörü ile değerlendirse onu mazur örse bile ietsizlik ahlk ilkelerine öre ünah sayılır silinmesi mümkün olmayan bir leke
olarak kalır Bir zamanlar keşiş yemininin bir parçası olan ifetlilik ahlklılığın koşulu olmuştur İffet değerli bir servet sayılır. Oysa eoist kişi için iet onsuz yaşayamayacağı kadar değerli bir sevet değildir. O bunu umursamaz bile. O hlde ahlklı insan böyle biri ni nasıl değerlendirecektir? Elbette ki onu kendisi ibi ahlklı olanların dışında tanıdığı tek insan sınıfının yani "ahlksız olan ların arasına yerleştirecektir. Başka seçeneği yoktur. O eoist insa nı ahlklılığı özetmediği her eyleminde ahlksız diye tanımlaya caktır Eğer böyle yapmazsa kendisi de ahlk inancından dön müş olacaktır kendine itiraf etmese bile o artık hakikaten ahlklı bir kişi değildir. Fakat buün sıkça rastlanan böyle olaylar bizim kafamızı karıştırmamalı ve hep şunu haırımızda bulundurmalıyız: Nasıl ki Lessin o ünlü meselinde İsevliği Muhammedliği ve Museliği "sahte bir yüzüğe benzetmekle inançlı bir Hıristiyan olmya sırt çevirmiyorsa ahlklı olma ilkesinden ödün veren kişi de hakikatn ahlklı bir insan olmaktan çıkmaz İnsanlar çoğu kez kendilerine itiraf ettiklerinden çok daha ileri bir aşamaya ulaşmış lardır. okrates ahlklılık ilkesinin en üst kademesine ulaşmıştı. Bu sebeple eğer Kritonun onu ilkelerinden caydıracak ısrarlarına uyup zindandan kaçsaydı bunu özünde ahlka aykırı bir davra nış olarak değerlendirecekti. Onun örüşüne öre ahlka uyun tek tutum zindanda kalmaktı Ama bu tutum sadece Sokratesin ahlklı bir insan olmasından ötürü doğru olaak nitelendirilebilir. "Ahlksız habs isyancılar ise XVI. Luiye sadakt yemini etmiş olmalarına rağmen onu tahttan indirdiler ve ölüme mahkm eti ler Bu eylem ahlk ilkelerine aykırıdır ve ahlklı kişiler dünya dur dukça bunu kınayacaklardır
nsan - Eski Çağın ve Yeni Çağn nsanlar
Bütün bu söyenener aha çok burjua ahkı ie igiiir oysa aha özgür üşünener bu bakış açısını küçümserer. Burjuva ahkı ve onun zeminini ouşturan burjuvazi kenini henüz inin etkisinen kurtaramamıştır; inin yasaarını eeştiri süzgecinen geçirmeksizin oğruan oğruya evramış kenine ögü bağım sız öğretier üretmeye kakışmamıştır Ahkıık keni haysiyetinin biincine varıp a insanın özünü ya a İnsanı ikeeri için tek öçüt haine getirirse urum çok aha arkı our Böye kararı bir biince varmak için iinip urmuş oanar ine iişkierini tama men koparırar; çünkü onar için artık onarın İnsanı yanına Tanrı'nın yeri yoktur ve aşağıa sözü eieceği üzere evet gemisinin gövesine eiker açtıkarı gibi saece evetin içerisine boy atan ahkıığı a un uak eerer; bunun sonucuna ahkıık sözğünü kuanmaktan a men eiirer Çünkü bu Eeştiricierin ahkıık aını verikeri kavram burjuva ahkı ya a poitik ahk enien şeyen çok arkıır ve vatanaşara anamsız ve enetimen çıkmış bir özgürük izenimi uyanırır. Ama asına onun üstünüğü ikesinin saığı arıığı ır çünkü artık in ikeeriye karışmış omaktan ieri geen kiriikten kurtumuştur ve arınmış bir berrakık içine insanık kavramı oarak mutak güç mertebesine uaşmıştır O he ahkıık sözcüğünün özgürük insancıık keninin biincine varma gibi kavramarın yanı sıra varığını sürürmesine şaşmamak gerekir. Osa osa saece özgür ahk şekine bir ekeme yapıabiir; nitekim burjuva eveti itibarını kaybetse e evet gene özgür evet oarak varığını sürürür veya öye omasa bie özgür topum aı atına yenien oğar. İnsanık kavramı ie bütüneşmiş oan ahkıık tarih süreci içerisine inin bağrınan kopmuştur ve in ie kozarını tamamen payaştıktan sonra artık kenini in hine getirmesi için ortaa enge kamamıştır. Çünkü in ie ahk arasınaki ark saece insanara iişkierimizin insanüstü bir varık taraınan üzeneni 6
Yeniler - Fanatikler Kaçıklık
ği ve kutsanığı ya a eimerimizin Tanrı rızası için iye niteeniriiği sürece mevcuttur. Oysa insanın insan için en yüce varık sayıığı bir aşamaya geiniğine bu ark ortaan kakar ve ahkıık keninen aha üstün birinin at kaemesineki konumunan bir üst kaemeye yükseerek keme erer ve bunun sonucuna a in hine geir Çünkü önceeri en yüce varığın atınaki bi kaemee oan aha yüksek varık yani insan artık mutak yüksekiğe tırmanmıştır ve biz en yüce varığa nası avranırsak ona a öye avranırız yani onuna inse iişki içine gire riz Artık ahkıık ve inarık tıpkı Hıristiyanığın ik önemerine ouğu gibi eşanamıır. Ama en yüce öz eğiştiği için artık kua sözcüğü yerine insan iaesi kuanımaktaır. Kutsa e ğişimin yerini insan eğişim amıştır. Eğer ahkıık gaip geirse tam bir efendi değişikliği gerçekeşmiş oacaktır. Feuerbach inancın yok ouşunan sonra sevginin güveniir sanıan imanına sığınmanın isabeti oacağını umu . En birinci ve en yüce yasa insanın insana sevgisi omaıır. Homo hmini Deus est uyguanacak en üstün en teme yasa buur ve bu ünya tarihinin önüm noktasıır.* Ama asına saece Tanrı eğişmiş sevgi kıığınaki Deus kamıştır nsanüstü Tanrıya u yua sevgiin yerini şimi insan Tanrı'ya uyuan sevgi Deus'un tahtına oturmuş homo, yani insn sevgisi amıştır. Bu emektir ki insan Benim için kutsaır ve hakikten insan her şey e Benim için kutsaır Eviik keni varığı sayesine kutsaır Ve ahka ayanan bütün iişkier için e aynı şey geçeriir Dostuk a Senin için kuadır ma mük kutsaır eviik kutsaır her insanın rahatı ve huzuru eseniği kutsaır ama her şey kendinde ve kendi için kutsaır** İşte gene vaaz veren bir rahip karşımıza * [İsa saı Taısdı ç. ** D Wesen d Chstets, 2 s 4 2 çğatılmı baskı pz 1 *** Age, s 403. 77
nan Ei an v Yni Çan İnanlar
Ynilr - Fanailr Kaçl
dikildi Kimdir onun Tanrısı İnsan mı Tanrı da ne oluormuş İnsan ile ilgii her şe önde gelir Görülüor ki artık üklem özne e dönüşmüştür ve "Tanrı sevgidir sözünün erine "sevgi tanrı saldır sözü geçmiştir; "Tanrı İnsan oldu* sözünün erinese "İnsan Tanrı oldu sözü vb. Bu da neredese eni bir dinden başka bir şe değildir "Bütün ahl ilişkiler ancak bir rahibin kutsa ması olmaksızın kendileri saesinde din saıldığında etiktir ahl k bir anaışla ürütülmüştür.** Feuerbach'ın "Teoloji antroolojidir sözü "din etik olmalıdır etik anızca dindir anlamına geir. Feuerbach genede özne ve üklemin er değiştirmesinde ikincisini tercih eder "Sevgi Tanrı ile ilişkii bir üklem olması ü zünden kutsal die nitelendirilemez nitekim insanarın gözünde de hiçbir zaman bu sebee kutsal saılmamıştır sevgi kendi özünde kendi varlığı itibarile tanrısal olduğu için Tanrı'a iişkin bir üklemdir** dediği içindir ki üklemere karşı sevgie ve bütün kutsa kavramara karşı savaş açılması zarureti doğdu. Feuer bach insanların tanrısal kavramları muhafaza etmelerine izin verirse onların Tanrı'dan komalarını nası umabilirdi Feuerbach'ın ifde ettiğine göre eğer insanlar aslında bzzat Tanrı'ı değil de ona ilişkin ükemeri önemsiorlarsa o zaman onarın o değersiz incik boncuklarıa bir süre daha oaanmalarına razı gelebiirdi madem ki ouncak asıl öz her halükrda gerie kalıordu. O insanlarda "sadece varoan bir anılsamaı ortadan kadırmaı amaçar. Çünkü bu anılsamanın insanlar üzerinde "tahri edici bir etkisi oduğu kanısındadır. sında en içtenliki en hakiktli ruhsal durum olan sevgi din kisvesine büründüğünde kendi için den kanakanan gücü itirir düşselleşir çünkü dinsel sevgi sadece Tanrı rızası için insana öneltilen bir dugudur ani aslında
insanı sadece zahiren sevmek aslında Tanrı'ı sevmek anlamına geir.* Ahlk sevgi konusunda da durum anı değil midir Birisi bir insanı belli bir insanı o insan olduğu için mi sever oksa ahk ilkeleri gereği ani insan kavramını temsil ettiği için mi Homo hmini Deus oduğuna göre insanı Tanrı erine mi sever
[Azz Auutuu vaazıda . ] Ag 5 43 Ag 46
İnsandaki kaçıklıklarla ilgili birkaç biçimse arıntıa da burada değinmek ararlı olacaktır. Kendi öz benliğini bstrp inkr etme konusunda kutsa saılan kişilere ani azizlerle kutsa omaanar arasında saf oanlar a saf olmaanar arasında hiçbir frk oktur Saf omaan insan bütün "ii dugularını utancını doğal ürkekiğini bstr yok eder ve kendine egemen olan hırsa kendini katırır onun olun_ dan gider. Saf insan düna ile doğa iişkisini bastırır ("dünaı inkr eder) ve kendineegemen oan bir "arzunun eşinden gider Haris insan içindeki araa susamışlığın etkisi altında vicda nının bütün uarılarına kuakarını tıkar onurunu acıma dugu sunu hoşgörüü aakları altına alır başkaarının zararı ahasına açgözlülüğünü tatmine çalışır. Aziz de öle davranır "Dünaa ala konusu olur katı ürekli davanır insanarı acımasızca ar gılar ünkü o da kuwetli bir arzunun eşinde sürükenir. Nasıl azz omaan kişi tatığı zenginlik ilhı Mammon'un karşısında kendini inkr ediorsa azz de Tanrı ve Tanrı'nın burukları karşı sında kendini inkr eder Yaşadığımız çağda zzerin rszlğ gün begün daha fzla hissediior ve açığa çıkıor. Bunun sonucunda bu arsızık her gün kendini daha çok ifşa ve rezil tmek durumun da kalıor. "Çağımızdaki gelişmeler e karşı koanların ileri sürdü ğü nedenler saçmalık ve haasızlık bakımından akla gelebilecek her türü ölçüü çoktan aşmıor mu Ama olaların böle geliş mesi kaçınımazdı. Kendi öz benliğini inkr edenler aziz olsunlar Ag 48
7
79
İnsan Esi Çağ'ın v Yn Çağın İnsanları
Ynlr - Fanatilr - Kaçılı
y d olmsınlr ynı yolu izleyeceklerdir ve ziz olmynlr zmnl boğzlrın kdr kendini inkarın byğılı ı ve alçaklığı a btrken, diğerleri onursuz bir yüceliğin dorğun erişecekler dir em yeryüzündeki Mmmon hem de gökyüzündeki Tanrı nsndn kendi öz benliğini bstırmsını, inkar etmesini ynı derecede ister. Gerek düşük oln, gerekse yücelmiş oln, belli bir mülkü elde etmek için uğrşır, biri mdd olnı, diğeri ise fikr olnı, sözümon "en değerli olnı ele geçirmek ister. Sonund er ikisi de birbirini tmmlr, çünkü "mterylist zihniyetteki, mnev, fikr bir düş ürünü oln kendini üstün görme duygusu ğrun, tinsel zihniyetteki ise mdd bir hz veren huzurl ' rht, zevkli bir yaşam ğrun her şeyini fed etmiştir İnsnın, "kendi çıkrını düşünmemesi gerektiğini söyleyenler, çok önemli bir meseleyi svnduklrın innırlr Acb b ken di çıkrını düşünmemekten ne kst ediyorlr? erhlde "kendini inkar etmek, öz benliğini bstırmk gibi bir şey Am bu inkar edilmesi, bstırılmsı gereken ve hiçbir işe yrmdığ ileri sürülen "kendi nedir? Öyle nlşılıyor ki, b Sen olmlısın. Peki, özgeci bir tutml b kendini bstırmnın kime fydsı olck? Ge �e Sana fydsı olcktır, çünkü Sen, kendi çıkrını düşünmemekle kendine hkik çıkrını sğlycksın Sen, kendi kendine yrrlı olcksın, m kendi yrrının peşinde koşmycksın. İnsnlr iyilik eden kişilerin kendi çıkrını düşünmediği snılır Bir kimsesizler yu unn kurulmsı için bğışt bulunn Frnc ke, İrlnd hlkı için yılmdn, yorlmdn uğrşn O'Connell; htt fanatikler bile b grptn syılırlr: Örneğin insnlr Hı ristiynlığı kbul ettirme ğrn yşmını fed eden Aziz Boniftius, her şeyini erdem uğrun kurbn eden Robespierre, Tnrı, krl ve nvtn uğrun ölen Körner gibi O'Connell'in muhlif leri ve dh birçok kişi, onun kendi çıkrını gözetiğini ve kznç peşinde olduğun iler sürer. O'Connell'in üzerinde durduğu e
meklilik meselesinin onlrın öyle ir iddid ulnmlrın zemin hzırlmış olmsı muhtemeldir. Onun kedi "özgeciliğine, kendi çıkrı peşinde olmdığın innnlrd kımdn ir kuşku uyndırmk mümkün olurs, trtrlrını kyedeceği mluyord Oys OConnell'in, öne sürmekte olduğ mç için değil de şk ir amaç için svş verdiği dışınd neyi knıtlyilirlerdi? O, ister pr elde etmek için, ister hlkının kurtulş için svşsın, slınd tek ir mc, kendi mcın hizmet etmekte olduğ kesindir Her iki halde de kendi çıkrı söz konusudur, ne vr ki
'
:
80
onn lusl çıkrı, başka insanların da iyiliğine hizmet etmekte ve dolayısıyla kamuya yararlı olmaktadır.
B drumd özgecilik olgusu gerçek dışı ve yok mu syılır? Tm tersine, undn dh olğn ir şey yoktur! uygr dünyd ttum günün modsı olmuştur deneilir. Bu mod ksesurı o kdr vzgeçilmez hale gelmiştir ki, sğlm ve nitelik-
li kumştn ypıldığınd phlıy malolcks, hiç değilse ucz pırıltılr tkınıp süslenerek gösterişiyle kendini kul etirmesi yeterli sayılır. Özgecilik kendini nerede gösterir? Tam da bir ama cın bittiği yerde, Bizim amacımızın ve mülk sahibi olarak dilediğimiz gibi kullnileceğimiz mülkiyetimizin ittiği yerde; u mcın sit ir mc vey st ir fikre dönüştüğü yerde, izi heye cnlndırmy, coştrmy, fntikleştirmeye şldığı yerde, kıscsı Bizim dediğimiz dedik çaldığımız düdükçülüğümüzü iki
seksen yere serip efendimiz hline geldiği yerde İnsn mcını kendi gücünün egemenliğinde tttuğu sürece, özgeci değildir. Anck insn "işte en rd duryorum, şk türlü dvrnmm mümkün değildir"* derse, yni fntiklerin b temel özdeyişini
kendine düstur edindiyse ve kutsal bir amaç uğruna aynı ölçüde kual ir ç hrcıyors, işte o zmn özgecidir. * [Matin Luhe'in ünlü sözleri -.n.] 81
İsa - Esi Çağ Yi Çağ İsaları
d kullnmz mıyız? inin y d tswurun, ikrin izi yönet memesini, sabit ve dkunulmz y d "kutsl hle gelmemesini sğlymz mıyız? Bu durum, tinin çözülmesi, tüm düşüncelerin, tüm tswurlrın çözülmesi nlmın gelir. Nsıl ki önceki du rumd ihtirs shii lsk d, ihtirslrımızın ize ship lmsın izin vermememiz gerekiyr idiyse, şimdi de tin shii lsk d, tinin ize ship lmsın izin vermememiz gerekir Eğer undn ir nlm çıkrmıyrsk, şöyle düşünelim: Örneğin zı kimse lerde ir düşünce "yşm düsturu hline gelir ve kişi nun tutsğı lurs, rtık kişi düsturun shii değildir, düstur nun shiidir O düstur ile irlikte de "klıcı ir duruş , ir kış çısın shiptir Hıristiyn öğretisinin il ihlle ize ktrdığı ilgiler, iz yırdın vrmdn, giderek ksi di edilemez düsturumuz hli ne gelir Onlrın içindeki düşünce, y d tin, tek şın egemen lur ve "edenin müdhlesine izin vermez. Oys en sdece "edenim syesinde tinin enim üzerimdeki ktı egemenliğini, tirnlığını yıkilirim çünkü eğer insn, edeninin de sesini dinlerse, kendini tm lrk lgılr, ve nck k�ndini tm lrlgı rs, lgılm yetisine shiptir, yni klını kullnilir Hıristiyn dinini enimsemiş kişi, dğsının cınck durumd ir tutsk lduğunun yırdınd değildir, ir "teslimiyet içinde yşmını sürdürür. Bu nedenle de kendi kişiliğinin uğrdığı hksızlıklr ktl nır: O, "tininin özgür lmsı ile ttmin lcğını snır. Am eğer edeni söz hkkını elde eder de "tşkınlıkl, "teriye sınırlrını şrk, "iyi niyet eslemeksizin, "kötü niyetli v ir tnl sesi ni yükseltirse, şeytnın sesini, yni tine karşı çıkan sesi duyuğunu snır (çünkü teriye, cşkulu duygulrın stırılmsı, iyi niyet, v. slınd tin demektir) ve hklı lrk u sese krşı mücde le eder Çünkü eğer u sesin yükselmesine izin verirse, ir Hı ristiyn lmz O sdece hlklılığın sesini dinler, hlksızlığı ss turur, sdece Ysy uygun sözleri dinler, Ysy ykırı sözü ir 4
Yilr - Faatir Kaçl
tıkçl ğr Ahlklılık ve Ysy uygunluk tini nu tutsk etmiş tir, rtık nun eendisidir, ktı, esneklik tnımyn ir efendi İşte "tinin egemenliği diye n derler u ynı zmnd tinin bakş açısıdır
Peki, y lelde lierl zihniyetli eyendiler neyi özgürleştire cekler? Kimin özgürlüğe kvuşmsı için ğırıp çğırıyrlr? Me sele, tinin özgürlüğüdür! Ahlkılık, Ysy uygunluk, dindrlık, nrı krkusu türünden tinlerin özgürlüğü Antilierl eyeendi ler de unu istiyrlr er ikisi rsındki kvgnın knusu, söz hkkın ntilierllerin tek şın ship lup lmycklrı, y d Lierllerin de "u söz hkkındn py lıp lmycklrıdır. Her ikisi için de her şeye egemen mutlk efendi tindir. Uğrun svşıln dv, "eendinin temsilcisine lyık Hiyerrşi thtın kimin yerleşeceğidir En iyisi, u çtışmlrı süknetle seyretmek tir. Bilinen ir şey vrs, trihin kışı içinde y gösteren yırtıcı hyvnlrın, tıpkı dğdkiler gii irirlerine sldırckrı ve hsımlrını prçlycklrıdır. Onlrın çürüyen kdvrlrı izim meyvelerimizin yetişeceği tprğı esleyen güre lcktır Misyn, dğruluk, sevgi v. gii diğer kçıklıklr dh ilerde değieceğiz. Eğer kendinin ln ile telkin edilen krşılştırılırs izim ylı tılmış lnı lımlymdığımız, tm tersine her şeyi çevremizle ğlntılı ir şekilde, yni etrımızd ulunnlrdn edindiğimiz izlenimle lgıldığımız, yni ir "tekin lrk ldığımız yönündeki itirzın ir temeli lmdığı görülür Çünkü şk ir etkenin içimde uyndırdığı düşünce ve duygulrl, n verilmiş düşünce ve duygulr rsınd üyük ir yrım vrdır nrı, ölümsüzlük, özgürlük, insnlık v kvrmlr çcukuğumuzdn itiren düşünceler ve duygulr içiminde içimize yerleştirilirler ve unlr kh güçlü, kh usul usul iç dünymızı hrekete geçirirler y ilincimiz dışınd ize egemen lurlr y d dh zengin ir iç ypısı 5
İnsan - Esi Çağın e Yeni Çağn İnsanla
Yenile - Fanaile - Kal
lanlara sanat eserleri biçimine ışa vurrlar ma buraa söz knusu lan, hep insana telkin eilen uygularır, insana varlup harekete geçirilen uygular eğilirler, çünkü biz nlara inanmak, nlara bağlı lmak zrunayzr. çimize almamız, u yumsamamız ve üşünmemiz gereken bir mutağın varluğu, bu mutlağ tanımak ve tanımlamak için tinlerinin bütün gcünü sefer ber eenlere yerleşmiş bir inançtı Bu uruma mutlağa air duygu insana telkin eilmiş bir uyguur ve bunan böyle keni ni çk çeşitli biçimlere ışa vurur Örneğin Klpstckta in uygusu kenisine telkin eilmiş bir uygu lup, Meiade e* sanat sal biçime ışa vurmuştur zaten mevcut lup a na saece uygu ve üşünceleri geçiren bir öğe lsayı, ve kymay bilseyi, insel bir bu öğeye tamamen kendince cşku luşacak yere, bje çözülmeye uğrar, ağlr gieri Oysa , lgunluk çağına, çcukukta einiği uyguları sürürü ve erkekiğinin gücünü çcukça yunlarnı geliştirip süslemekle bşa harcaı uygular bana telkin eilmiş mi yksa bene uyanmş m, işte ayrım buur Bene uyanan uygular bana özgü ve egisttirler, çünkü nlar ezberletilmiş, içime işlenmiş, zrla kabul ettirilmiş duygular eğilir. Oysa bana telkin eilmiş uygular, beni kenimi aşmaya sevk eer Onları bir miras hissesi gibi keni içime saklarm, nları işlerim ve nların fanatiği lurum Bizim bütün eğitimimiz, içimize birtakım duygular üretmeye yöneliktir bu emektir ki, bu uyguları nasıl lurlarsa lsunlar keniliğimiz en üretmeyiz, nların bize üretilmesi sağlanır Biz Tanrının aı nı uyuğumuza, Tanr krkusu uymalıyızır hükümarımızın aını, saygı ve tbiiyet uyguları ile algılamalıyızır, ahlk sözünü uyuğumuza, sarsılmaz bir lguan bahseiliğini kabul etme ma şa G pscku Msh s üz azğ uzu b sas ş. -.
liyizir, şu veya bu kötülükten haberar luğumuza, krkuan tiremeliyizir, vb. Bize bu duyguların uyanması istenmekteir ve eğer biri "kötülerin yaptıklarınan hşnut lursa, na sıkı bir ayak çekilmeli ve "terbiye eilmeliir. İşte bu şekile, bize telkin ediliş duygularla tıka basa lu larak erginliğin sınırlarına ula şırız ve snuna "reşit luğumuz naylanır. rtık bizi "yücelten uygularla, yüce üşüncelerle, cşturucu ilkelere, snsuz prensiplerle vb nanmış uruma gelmişizir. Eğer gençler, ancak yaş lılar gibi öterlerse reşit lmuş sayılırlar. Eski nağmeeri öğrenmeleri için yeni yetişenleri bir sınıfan bir üst snfa atlatıp ururlar ve snuna istenen bilgileri einikeri kanısına ulaşırlarsa, nları reşit ilan eerler Karşımıza çıkan her şeye, işitiğimiz her isime uyumsayabi leceklerimizi ve uyumsamak isteiklerimizi uyumsamamıza izin yoktur Örneğin Tanrının anı işitiğimize glünç bir şey üşünmemiz, saygısızlık iye nitelenirilebilecek bir şey uyumsamamız yasaklanmıştır neler üşünmemiz ve hissetmemiz gerektiği knu suna eğitilmişizir şte ruh eğitiinin ve denetiinin anlamı bur Ruhumun, ya a tinimin keni isteiğim biçime eğil e başkalarının ğru bulacağı biçime ayarlanmış lması. Bir isimen söz eiliğine, kendiize özgü uygularımızın labiliği ve bize söylenenleri, kaşımızı gözümüzü ynatmaan, bir azizin yüz ifaesiyle inleye cek yere knuşanın yüzüne karşı kahkahayı basabileceğimiz bir uruma gelene kaar ne baireler aamışızı. Bize telkin eilen, içimize yerleştirilen uygular aslına bize yabancı uygularır, bize özgü eğilirler ve bu neenle e "kutsa sayılırlar. "Kutsal lık karşısınaki çekingenliğimizi üstümüzen atmak ise zrur. Bugünlere gene "ciyetin çk övülüğünü uyuyruz "Önemli knuların tartışıması sırasına takınılan ciye, "l man ciyeti ve bunun gibi ifaeler çk güneme Bu tür ciyet gösteriyr çılgınlık ve fnatiklik artık çk kökleşmiş ve
8
8
İnsan Eski Çağn v e Yeni Çağ'n İnsanları
Yeniler - Hiyerarşi
cidd boyutlara ulaşmış. Çünkü bir çılgınn, çılgınlığnın can alıc noktasına varmış olmasından daha cidd bir şey olamaz, bu du rumda duyduğu büyü coşu içinde artı şaadan hiç anlamaz
Tanrı ve dünya avramlarnda olduğu gibi "Benolmayan kavramına (bu sert elmas taşına) çok yüksek değer biçildiği süre ce, "Ben-olanın değerini ço yükse gösterme mümün olamaz. "Benolmayan kavram henüz dişimin kesemeyeceği ve sindire
meyeceğim adar sert bir lomadr. İnsanlar bu harekeiz madde, yani töz (maddenin değişmeyen aslı) üzerinde büyü bir işgüzar lıkla oraya buraya sürünüp dururlar, tpı bir biti gövdesinin üze rinde dolaşp özsuların emere beslenen, ama asla o bitinin göv desini tümüyle yiyip bitiremeyen asala böceler gibi.. Moğol ların gayreteşlileri, muzır böcelerin telşlı oşuşturmalarna benzer. Çinlilerde her şey esisi gibi alır, "özsel ve "tözsel bir değişim olmaz Ama alcı olanlarn, yani "esilerden alma, "atalardan gelme gibi adlar taşıyan her şeyin üzerinde büyü bir titizlile durulur, bunlar her yönüyle işlenir. Deme oluyor i Moğollu dönemimizdei bütün değişilikler sadece reform niteliğinde, yani düzeltici mahiyettedir, yııcı ya da tüetici ve yo edici değildir. Töz, nesne, kalıcılığını sürdürür. Bizim bütün işgüzarlığımız, arnca faaliyetinden, pire zıplamasından, objetifliğin hareetsiz ipi üzerindei cambazlıtan, değişmezliğin ya da "sonsuzluğun egemenliği altında sürdürülen angarya hizmetinden başa bir şey değildir Çinliler herhalde dünya üzerindei en pozitif en olumlu haltır, çünü tepeden tırnağa tüzüklere, yönergelere gömülüdürler Hıristiyanlı dönemi de pozitifiğin, yani "sınırlandırlmş özgürlüğün, "belli snrlar içindei özgürlüğü dşına çıamamştır Durağan bir varsayım, yılmaz bir hipotez üzerinde yaplan bu tür çalışma, en ileri eğitim düze yinde bilimsel çalışma olara nitelendirilmeyi ha eder Ahllılığn il ve en anlaşlmayan şeli alışkanlık olara en dini gösterir Ülesinin törelerine ve alşanlklarına göre davranma, ahllılı sayılmatadır. Bu nedenledir i Çin'de saf ahll davranışa, atısz, bozulmamış ahlklılığa tanı oluyoruz: Burada insanlar esi alşanlıarı, töreleri sürdürürler ve her yeniliği ölüm cezasnı ha eden bir suç olara görürler, yenililerden nefret ederler. Çünü yenili, alışkanlıkların, eskiden kalanı korumanın, sebat etmenin can düşmanıdır. Gerçeten de, insanın endini dış dünyanın müdahalelerine arşı savunabilmesi ve rahat, güvence
88
89
olur (bz. tımarhaneler). 3.
Hiyeraİ
Moğolluk dönemimiz üzerine tarihsel fikir yürütmelerde bulun mamn nedeni, savunduğum tezlerin titizlile yürütüldüğünü ve gerçeğe uygunluğunu gösterme istemem değil, bundan sonra ile ri süreceklerimin daha iyi yarayacağnı sanmamdır Dünya tarihinin seyrini [Beyaz rktan] insan lar belirlemiştir ve öyle gözüküyor süreç iki çağa bölünebilir Birincisinde, biz doğuştan beraberimizde getirdiğimiz Zenciliğimizi yaşayıp geliştirere sona erdirme durumundayd; devamında gelen ikinci çağda ise Moğol benzerliği dönemi (Çin döne mi) bunu izledi i, bunu da tamamlama gereti. Zencili dönemi, Eski Çağ simgeler Bu dönemde çevremizdeki şeyler (oroz yemi, kuşların uçuşu, hapşırık, gök gürültüsü, şimşek çakmas utsal ağaçlarn hışırtıs, vb) yaşamımz etilemiştir. Moğollu dönemi ise, düşüncelere bağımlı olduğumuz dönemdir, yani ı ristiyanlık dönemidir. Gelecek zaman için ise şu sözler geçerli ola caktır: Ben şeyler dünyasnın malikiyim ve Ben tin dünyasnın '
maliiyim. Sesostrisin ve Mısır'ın, hata tü m Kuzey Afia'nın en anlamlı dönemi zencili çağna denk gelir Hunların ve Moğollarn yayıl malarına, yani Ruslarn zamanına adar olan dönem, Moğollu
çağıdır
İnsan - Eski Çağn ve Yeni Çağ'ın İnsanları
de yaşayabileceği kendine özgü bir dünya yaratması, yani kendi cennetini kurmas, ancak alşkanlklarna bağl kalması sayesinde mümkündür. Zira "cennet, insann hiçbir yabancı güç tarafndan yönlendirilmediği, egemenlik altna alnmadığ, dünyev hiçbir et kinin onu kendine yabanclaştrmadğ, ksacas yeryüzünün bü tün cürufunu üstünden atmş olduğu, yeryüzüne karş savaşın sona erdiği, artk kendinden hiçbir şeyin esirgenmediği, asl vatan dr Cennet, feragat etmenin son bulmas, özgürce zevk alma ola nağna kavuşulmasdr Cennette insan kendinden hiçbir şeyi esirgemez, hiçbir şeyden feragat etmez, çünkü artk burada kendisine yabancı ve düşman olabilecek hiçbir yoktur Şu da var ki, alş kanlk, insann başka bir doğası ftratı, karakteri hline gelir Alşkanlık, insan başlangçta yaradılşnda varolan doğallğından ayrr ve bundan kaynaklanan tüm rastlantsal etkilere karş güvenceye alarak özgür kılar Çinlilerin çok geliştirilmiş alş kanlkları her türlü olaya karş önlem almştr, olabilecek her türlü durum "öngörülmüştür; Çinli, başna ne gelirse gelsin, nasl davranmas gerektiğini bilir, koşullara göre kararlar almas, kedini ayarlamas gerekmez; önceden hesaba katlmamş hiçbir olay onu huzurla yaşadğ cennetinden söküp atamaz Ahlk kurallarına, töreye alışkn, bunlarla kaynaşmş Çinli, hiçbir durumda şaşırmaz, ne yapacağn bilmez bir hle düşmez, daima itidlini korur, yani ruhsal dengesi asla bozulmaz ya da ölçülüdür, çünkü çok eski zamanlardan beri süregelen ve her durumu öngören töreler onu korur. Demek ki insanlk, alşkanlk sayesinde eğitim ya da kültür merdiveninin ilk basamağına adm atmış olur Kültür merdivenin tırmanmakla, kültür cennetine, doğann ikinci ülkesine ulaşacağı nı düşlediğinden, gerçekten de cennete götüren merdivenin ilk basamağına çkmş saylır Moğolluk dönemnde tinsel varlıkların mevcudiyeti saptandık tan, tinsel varlıklardan oluşan br dünya, bir cennet kurulduktan sonra, Kafkasyalılar bin yllar boyunca bu tinsel varlıkların esasn 90
Yeniler Hiyerarşi
kavrayabilmek için bunlarla boğuştular Yaptıkları, Moğolların arazisine yap kurmakan başka ne olabilirdi? Onlar yapıların kum üzerine* değil, havada kurdular, Moğolluka savaştlar, Moğollarn cenneti Thiaen' e saldırdlar. Acaba bu cenneti yıkmayı ne zaman başarabilecekler? Ne zaman gerçek birer Kafasyalı olup kendilerini bulacaklar? Son zamanlarda "tinin ölmezliği içiminde tanmlanmakla daha güvencede olacağ sanlan "ruhun ölmezliğ ne zaman tinin ölebilirliğine dönüşecek?
İnsanlar, Mo$olların hamarat uğraşlar sonucunda kendilerie bir cennet inşa etmişlerdi, ama Kafkas rkndan olanlar, Moğol eğilimleri nedeniyle cennet ile ilgilendikleri sürece, bunun tam tersi ni, yani geleneklerden oluşan cennete saldırp onu ele geçirme** görevini benimsediler. İnsanlarn koyduğu bütün kurallarn altını oymak ve derlenip toplanan bu inşaat alanında yeni ve daha iyi yapılar kurmak, tüm töreleri ortadan kaldrp, onlarn yerine yeni ve daha iyi töreler koymak çin çaba sarf etiler. Ama acaba çabaları gerçekten amaçlandğ kadar saf ve meselenin özüne uygun muydu ve amacna ulaşıyor muydu? Hayr, bu "daha iyisini yaratma srasnda Moğolluktan kurtulamamşlığn kıstlayc etkisi süer. Cennete saldrınn amacı yeniden bir cennet kurmaktr, eski iktidarı ahtndan indirmenin amac, yeni iktidar geçerli kılmaktır yaplan sadece bir iyileştirmeden ibarettir. Gene de erişilmek istenen nokta, her yeni atılm sırasında gözden kaçar gbi oluyorsa da, cennetin, törenin ve benzerlerinn gerçekten ve bütünüyle tah tından indirilmesi, ksacası insann dünyaya karş güvenceye alın ması, insann yalıtılması ya da kendi içine döneidir İnsan kültür cennetine sğnarak kendini dünyaya karş yaltmak, dünyann .
* [Yeni Ahit, Ma 7:26; ayn zamana emeli sağlam olmayan bir işe girişmek anlamna gelen Almanca eyim �rn .] ** Aynı amana ykıc raikalizm anlamına da gelen Almanca eyim. -İngilizce'ye ç.n.] 91
İs - Esi Çğ e Yei Çğı İsr
düşmana güünü kırmak ster Ama bu ennetn alıtımı da snuçta delnmeldr ve ennet ele geçrmek çn saldırda bulun manın snu da ennetn ıkılması, k lmasıdır İyileştirme ve yeniden biçimlendirme (refrme etme) elem Kafkasalının M ğlluk andır çünkü bunu apmakla daha öne varlan br şe, an br takım kuralları, genel br düen, br ennet enden kurmuş lur O, ennete karşı hçbr şeklde barşa anaşmaaak kadar katı br düşmanlık çnde lmakla beraber, gene de her gün en ennetler nşa edr Osa ennetler br kule gb brbr üe rne ığmakla, her brnn kend altındakn emesne neden lur Musevlern ennet Yunanınkn Hırstanların enne ennet Katlklernkn t Musevle nkn r, ve blee eır, surup Cennetiçin saldırıya geçmiş Kaf kasalı kanından nsanlar, kend erlerndek Mğl dersn sıırırlarsa, dugusal nsanı, dugu dünasının muaam ıkıntıları ve mlları altına gömerken kendn alıtmış nsanı, alıtılmış dünasının altına, göklere çıkarılan nsanı da göğün altına gömer ler Gök, an ennet se, ruhla tinler lemidir tinin ruhun özür olduğu lemdr Tnlern, ruhların (haaletlern) varlduğu semav lem, spe külatf felsefede bell br düene turtulmuştur ve bu, felsefede, düşüneler, kavramlar ve fkrler lem larak tanımlanr Bu lemn saknler düşüneler ve fkrlerdr ve bu "tnler (haaletler) dünası hakk gerçektr n çn ögürlük kaanmaı stemek, Mğlluktur Tn ögür lüğü Mğl ögürlüğüdür, gönül ögürlüğü, ahlk ögürlüğü, töre ögürlüğüdür "Ahlklılık söüğü herhalde kendlğndenlkle, kend kader n tanle eş anlaml kabul edlr Fakat aslında öle değldr Kaf kasalı, Mğl tarı ahlklılığına, töree bağlılığına rağmen kendlğndenlğn kanıtlamıştır Mğl ennet a da töre, gene de sağ lam br kale lmaı sürdürmüştür Ve Kafkasalı, durmadan bu 2
Yeier - ierrşi
kalee karşı saldırmakla ahlkllığını kanıtlamştır ğer törele uğ raşmaa deam etmesed, nu dam, enlme düşmanı larak görmesed, törele lşks keslmş lurdu ve ahlklılık, töree bağlılık da sna ererd Onun bu kendlğndenlğnn hl ahlk br kendlğndenlk lması br Mğlluk belrtsdr ve Kafkasalı nn henü kendne gelmedğnn br şaretdr "Ahlk kendlğndenlk tamamen "dn ve rtdks felsefee, "meşru mnarş e, "Hırstan devletne, "bell sınırlar çndek ögürlüğe, "kı sıtlanmş basın ögürlüğüne a da hasta atağına mahkm kah raman majına ugundur nsan sadee haaletlere nanmaktan vageçmekle kalmaıp tne duduğu nanı da enme güünü bulursa, anak aman Şamanm ve na bağl larak haaletlern varlğını kabul eden hnet üernden atmış lur Haaletlern varlığına nanan kş, "bm üsümüdek br dünanın be dğru uandığını sanma knusunda tnn varlığına nanan kşden daha aşırıa gtme Her ks de duularla algıla nablen dünanın arkasında duu ötes br dünaı arar, kısaası nlar başka br dünaı hem üretr, hem de na nanırlar ve tin/e rinin üünü olan bu ötek dünya, tnsel br dünadır Çünkü duuları bu duu dışı ötek dünaı algılama ve tanıma, sadee tn ler dünada aşar Mğllara ögü bu tinsel varlıklar inancından arılıp, nsanın ası/ özünün de tn lduğu ve bütün emeklern büük br öenle nun "ruh esenlğne adanması gerektğ kanı sına varılması r lmamıştr Bölee tnn etklenmes, söümna "ahlk etk, güvenee alınmış lur Mğlluğun duarlılığa hç hak tanımadığı, duarsılığı ve d ğasılığı temsl etiğ artık apaçktır ve bnlere l buna günah ve günah bln be Mğllardan gelen br şkene lmuştur Pek ama km tn de kend Hiçliğinde ertp çöeek? Tn sae snde dğa önemsi, snlu ve fan larak tanımlaan, tn de anı önemsilğe ndrgeeblr: Bunu Ben apablrm, bunu ara 93
İnsan Esi Çağ'ın e eni Çağ'n İnsanlar
eniler ierarşi
nzdaki mutlak bir Ben olarak davranan herke, yani tek kelimey le egost yapabilir. Kutaln karşnda, inan tüm cearetini ve güçlü olma duygu unu kaybeder Davranşlar güçsüz ve taatkrdır Oya hiçbir şey kendi başna kutal değildir, ona kuallık payesn veren Benim, Benim özüm, Benim kararm, Benim diz çöküşüm, kaca Be nim vicdanmdr Egoitin yaklaşamadğ, dokunamadğ, gücünün yetmediği, yani onun ütündeki her şey kutaldr Özetle, her türlü vcdan meseles kutaldr Çünkü bu Benim için bir vicdan meeleidir özü, bu Benim iin ldr anlamna gelmektedir Küçük çocukla ve haanlar için kutal diye bir şey yoktur, çünkü böyle bir imgenin oluşma için iyi ile kötü, hakl ile hak z v arandaki ark eçebilecek kadar akln gelişmiş olma gerekir. Ancak düşünme ve anlama yetiinin bu düzeye eriştiği durumda ki dinin al durş noka budurdoğal korku yeri ni doğal olmayan (yani düşünerek oluşa) dern hürmet ktal olan karşnda duyulan ürkeklik ve çekingenlik alr. Bu duygunun oluşma için, inann kendi dşndaki bir şeyin kendinden daha güçlü, daha büyük, daha iyi, daha hakl, vb olduğunu kabul etmei, adece böyle bir duyguya kaplmş olmayp, kein olarak buna inanma, yani onu böyle bir mertebeye çkarma, kendini ona tuak etmei, ona adama, tbiiyet, itaat, emir kulu olma biçiminde bağlanma ve onu benimemei gerekir. şte Hriti yan erdemleri ad verilen kalabalk bir hayaletler ürüünün hü küm ürdüğü alan budur Karşnda ayg ve perva duyduğunuz her şey kutal atn hak eder Zaten Siz de böyle bir şey karşnda, o anki kual br varlıkmış gb ona dokunmaya çekndğnz ürktüğünüzü öyleriniz. Hatta darağac, cürüm gibi kutal olmayan şeyler için bile bu iadeyi kullanrnz Böyle bir şeye dokunmaktan ürkeriniz,
dehşete kaplrnz, çünkü tekiniz, yani sze özgü olmayan ya da yadrgadğnz bir şeyle karş karşya bulunduğunuzu duyumar nz "Eğer inanlarn kutal aydğ şeyler olmaa, başna buyruklu ğa, key davranşlara, nr tanmayan öznelliğe bütün kaplar açl mş olur Açlş korku yapar, ve en zalim inana bile kendimizi korkunç göterebiliriz. Korkutmak, kütahlarn karşna çekilecek en güvenilir eir Fakat korku duyguu ayn zamanda inanda korkulan şeyden kurtulmay deneme iteği de uyandrr. Kurulmak için hileye, dolandrclğa, kurnazlğa başvurulur Oya derin hürmet duyulan bir şeyin karşndaki ürkeklik ve çekingenlik tamamen arkldr Bu durumda her şey korkudan ibaret değildir, ayn zamanda itibar da içerir Korkulan şey, içel bir iktidar hli ne gelmiştir ve kendimizi onun etkiinden kurtaramayz, ona itibar eder, tbi olur, kendimizi ona bağml kabul ederiz Ona göterdi ğim ayg, tamamen onun egemenliği altna girmeme neden olur ve ben artk kendimi bundan kurtarmaya itekli olmam bile Artk inancn bütün gücüyle ona bağlanmşmdr, ona nanırım. Ben ve korktuğum şey birleşip bir bütün hline geliriz Yaşayan Ben değilimdir korktuğum ve ayg duyduğum şey, Benim içimde yaşaktadr! Tin, yani onuzluk, bir onlanmay mümkün kl madğndan, kendine konaklayacak bir yer aptar, çünkü ölmekten korkar evgili acğndan vazgeçemez, gözleri kamaşmş olduğundan, onluluğun azametini alglayamaz: Bir zamanlar kor kulan ama artk derin ayg duyulan şeye bundan böyle dokunul mamaldr dern hürmet onuzlaştrlr, ayg duyulan şey tanr laştrlr nan bundan böyle yaratan değil öğrenendr (bilendir, araştrandr). Yan abit bir nesne, konu ile meşgl olur, onu ince ler, kendini ona adar ve kendini onun derinliklerinde kaybeder. Bu nene ile ilişkii, bilmek, araştrmak, kantlamak, nedenlerini götermek gibi eylemlerden ibarettir ayrıştırmak ertp ortadan kaldırmak yok etmek vb.) değildir. nanlar dindar olmal dü
95
İnsan - Es Esii Çağn Yni Yni Çağn İnsanlar
Ynilr Yn ilr - Hi Hirarş rarşii
hiçbir şey için kendini haramaz yani hep kendi sınırları içinde kalır ve sadee bir kite olmanın güü ile galip gelir Bu kitle olma bilini de heyeanların oşkuların tutarlılıkların güünü tüketir ve yeni fikirlerin bir ksmını içine alp yüzeyselliği içinde eritir. Sayf 6da da şu sözler yazılıdır "O devrimi fikirler uğruna kendini harayan fedakr ve heyean dolu insanlar gibi kendini feda etmemiştir bu fikirleri sadee kendi yararına kullanmış tini para ya çevirmiştir Ama elbetteki bu fikirlerin sivriliğini ttarlılığını her türlü benilliğe karşı yıkıı natik iddyetini giderdikten sonra. Demek ki orta sınıf mensupları fedakr heyeanlı ideal tutarlı ve bir fikir için kendilerini oşkuya kaptıran kendilerinden Onlar miyane tabirle egoist kendi geçen kimseler hesapçı insanlardır çıkarlarını düşünen Aaba "fedakr diye kime denir? Herhalde tek bir şey, tek bir amaç tek bir istek tek bir ihtiras için diğer her şeyi feda edene denir. Annesini babasını terk eden amaına ulaşmak için her tür lü tehlikenin ve yokluğun üstesinden gelen şık da fedakr sayıl mz mı Ya Ya da tek tutkusu tutkusu uğruna uğruna bütün hırslarından istek isteklerinlerinden tatminlerinden vazgeçen mevki ve şöhret düşkünü insan ya da servet biriktirmek için her şeyi kendinden esirgeyen imri ya da zevk ve eğlene düşkünü kişi? Böyle insanlar bir tutkunun egemenliği altında olup bütün her şeylerini ona kurban ederler Bu fedakr insanlar aaba benile davranmıyorlar mı birer egoist değiller mi? Onlar sadee tek bir ttkuları kendilerine ege men olduğu için yalnız onu tatmi etmeye çalışırlar Ama bunun için de aşırı bir gayret sarf ederler deta bu gayretleriyle beslenir mutlu olurlar Bütün yaptıkları egoistçedir ama tek yönlü yenilik lere kapalı dar kaflı bir egoizmdir bu bir fnatizmdir "Bunlar aslında insanın kendisine egemen olmasına izin ver memesi gereken küçük aşağılık tutkulardır tutkulardır İnsan anak büyük bir mesele büyük bir fikir için fedakrlıkta bulunmalıdır! "Büyük bir fikir "iyi bir amaç diyebileeğimiz konular için şu örnekleri gös
terebiliri terebi liriz: z: Pek ço çokk kişin işinin in ölü ölüm mü bile göz gözee aldı aldığı ğı "T "Taanr nrı'nın ı'nın say gınllığı me gın meseles selesii, uğrun uğruna birç birçok kiş işinin inin se seve sev seve işken işkeneye eye kat landığ andığıı Hırist Hıristiyan iyanlık lık,, dins dinsizleri ya da dind dindeen sapa sapanlar nlarıı aç kurtar gibii yakal gib akalaayıp boğ boğazla azlark rken en ken k endini dini "ruhu esenliğ senliğee kavu kavuşşturn tek kurulu uruluşş olara olarakk göre görenn Kilis Kilisee düze düzeni, uğr uğruna giy giyotind otindee kan kanla ların rın akı akı tıtıldığ ldığıı özgü zgürl rlük ük ve ve eşit eşitlik lik ka kavr vraml amlar arıı gibi gibi Büyyük bir Bü b ir fikre fikre,, iyi bir bir ama amaa a,, bir ö bir öğret ğretiy iye, e, bir düze düzenne, yük yüksek bir gö göreve kendin endinii aday adayaan kişi, kişi, düny dünyeev arzu arzulara lara,, kendi endinne yöne yönelik ililgil gilere ere ye yerr verm ve rmem emeli elidir. dir. Bu Burad radaa k kerik erika aizm* izm* vey veyaa ped pedag agojik ojik b baakımd ımdaan etkil etkileyiil eyiiliğ iğii açısı açısından ndan a akıl kıl ho hoalığ alığıı da den denebile ebilenn baz bazıı kav ramla amlarr orta ortaya ya çıkıy çıkıyor Çü Çünkü bizi akı akıl hoa hoalığı ya yaparak yönl yönlen endidiren enler ler ide ideal kişi kişilerdir lerdir Din D in ad adamı, ke kendin ndinii bir fikr fikre adam adamakla akla g görevörevlidir v lidir vee bu f bu fikir ikir uğ uğruna runa,, bu ger gerçekte çektenn iyi am amaç do doğrul ğrultu tusund sundaa çaba sarf etmek zoru zorud dadır adır Bu nedenle halk, onun dünye ünyevv bir kibir gössterm gö termeesini, bolluk olluk i içinde çinde yaşa yaşam mak iste istemes mesin ini,i, dan dans ve oy oyun gib g ibii
98
eğlenccelere katılma eğlen atılmassını k kıs ısacası acası "kutsal "kutsal çıkarla çıkarlar r ın dışında kalan
mesele eselele lere re ilgi ilgi göste gösterrmesin mesinii ona yakıştı akıştırm rmaz az Belki de de öğre öğrettmenl menle e rin in maa maaşşları bu bu yüz yüzd den bö b öyle dü düşüktü şüktürr, çünk çünkü onla on ların rın me meslekl slekleerinin kut kutsallığ sallığıı ile tatm tatmin in olm lmalar aları,ı, başka başka zevk zevkle lerden rden "ferag "feragaat etme etme
leri beklenir
Ayıa in inanla anlarrın yer yeryüzü yüzünndeki yaşam aşamla larınd rındaa bir misyon misyon olarak be benims nimseemesi mesi g gerek erekeen kuts kutsal al fikir fikirlerin lerin de bir " bir "rütbe rütbe sırala sıralam ması vardı ardırr Ben Ben,, göre örevin vinee bağ ağlılı biri ola olara rak, k, aile ile,, a aav avata atan, n, bili bilim m gib gibii kurm ku rmla lara ra hiz hizme mett etme e tmekk zor zorun unda dayı yım m Bu kon konu uda p pa apaz gü güruhu ruhun nun et etk kisinde isinden n kedi kedini ku kurt rtaram arama a-
mışş dü mı dünnyn ynın ın çok eski bir b btıl tıl ina inanc ncına ına ra rastlıy stlıyor oruz uz İn İnsan sanın ın yer yer yüzünd zündeeki gör görevi, bir fiki bi birr ide uğr uğrun unaa yaş yaşama amakk ve o d o doğru oğrultltda fa faliliyette yette bulunm ulunmaktır; aktır; bu yükümlü yükümlüllüğünü sada sadak ktle ye yerine getird ge tirdiği iği ölç ölçüd üdee insa insan nığın ığına a değ eğer er biçi biçilir lir * [Dinin [Dini n ve din din kuum kuuma aın ın topl toplum ha haya yatnn tnn çe çeşii kesi kesimerin merind deki yerin yerinii güçen güçen-
m myi yi am amaçla açlayyan opl oplumsa umsal,l, kon konom omik ik ak akm. m. y.n y .n .]
99
İa E Eii Ça v Yi Yi Ça' İalar
İşte fikrin eemenliği, tahakkümü ya da klerikalizm udur Örneğin oespierre, SaintJust v kişiler sapına kadar "papaz zih niyetliydiler, onlar ir fikrin heyecanına coşkusuna kapılmış, u fikir için savaşan, ideal insanlardı. Nitekim SaintJust ir söylevinde dinleyicilerine şöyle seslenir: "Kutsal vatan sevisinin kor kunç ir yanı var Her şeyi acımasızca korkusuzca kamu çıkarları uğruna feda eder, insanları ile esiremez Bu sevi Manliusu felkete sürüklemiş eulus'u Kartacaya ötürmüş ir omalıyı uçuruma yuvarlamış ve Maratyı da kendisini ir fikre adamanın kuranı kur anı olarak Panteona yerleştirmiş yerleştirmiştir tir** Bu ideal ve kutsal çıkarların temsilcileri karşısına artık sayısız "kişisel ve dünye oluşan ir dünya dikilmektedir Hiçir fikir hiçir düzen da kutsal mesele u kişisel çıkarlar tarafından alt edilemeyecek ve değişime uğratılamayacak kadar üçlü değildir Coşkulu duyuların ve fanatizmin dorukara ulaştı ğı zamanlarda u kişisel çıkarlar sessiz kalsalar kalsalar dahi "halkın sağ lıklı ilinci sayesinde tekrar kendilerini elli ederler O üyük fikir ler, ancak kişisel çıkarlara ters düşmedikeri eoizmayı tatmi ettikleri zaman alip elirler Penceremin diinde şu anda alk satmak için müşterilere ses lenen adamın kişisel çıkarı, çok satış yapmaktır Eğer adamın karı sı ya da herhani ir kişi ona ol kazanç dileğinde ulunursa, u onun kişisel çıkarıyla ililidir Oysa hırsızın iri adamın alık dolu sepetini çalarsa, o anda irçok kişinin çıkarı, ütün kentin tüm ülkenin kısacası hırsızlığı kınayan herkesin çıkarı söz konusu olur Bu çıkar sorununda artık alıkçının kişiliği önemini kayeder ve onun yerine "malı çalınan kişiler kateorisi ön plana eçer Ama u meselede kişisel çıkarlara doğru ir yöneliş e olailir çünkü Sa 31 ar 1794' a Kov aoa karı vr v a Bohk pohr a 18 19 Jahrhr 18 v 19 Pok Svr Kap) Aof r 3 146 Br 1844) 1
Yeniler iyer iyerarşi arşi
olaya karışanların, hırsın yakalanıp cezalandırılmasını istemeleri nin nedeni hırsızlığın yayınlaşmaması ve dolaysıyla kendi mal larının da korunmasıdır Herkeste öyle ir düşünüş içimini sap tamak mümkün olmasa dahi herkesin hırsızı "suçlu olarak nite lendirdiğine tanık oluruz Böylece hırsızın eylemi hakkında ir yar ıya varılmış olur ve u da "suç kavramı ile ide edilir Şimdi şöyle ir durumla karşı karşıya ulunuyoruz Bir suç ana zarar vermediği ii enimle ilili aşka kimselere de en uk ir zarar vermiyorsa ile, en ene de ona karşı tavır alırım Neden? Çünkü en ahlklı olmaktan yanayım ve ahlklılık fikri ile dolu yum; ahlklılığa ters düşen her şeye karşı savaşırım Örneğin Proudhon hırsızlığı nefret edilecek ir suç olarak kaul ettiğinden, "mülkiyet hırsızlıktır tümcesiyle mülk sahii olmaya "cürüm daması vurmuştur Din savunucularının akış açsına öre de hır sızlık suç sayılır ya da en zından ir kaaht olarak kınanır Burada artık kişisel kişisel çıkardan çıkardan söz edilemez Sepeti çalan o kişi, enim şahsımı hiç ililendirmez; en sadece o kişinin temsil etmekte olduğu hırsz kavramıyla ililenmekteyim Benim tinimde insan ve hırsız kavramları ağdaşmaları mümkün olmayan, ir irlerini tersi iki kavramdır, çünkü insan hırsızsa hakik ir insan olamaz; hırsızlık yapan, kendi içindeki ın, ya da "nsanlıkın onurunu ayaklar altına almış olur. Böylece olaya kişisel ili azalır ve "filantropiye, yani insan severliğe dönüşür Bu kavramın da insanları sevmek tek tek her insanı sevmek anlamına eldiği sa nılır ki ynlıştır; doğrusu İnsan sözcüğüyle ifade edilen o er çekdışı ve hayl ürünü kavrama (hayalete) duyulan sevidir Tous antropous, insanları değil, ton antropon sanı yüreğinde taşıyandır Filantrop Gerçekte tek tek her insan ile ililenir, ama undan amaçladığı çok sevdiği idealinin her yerde erçekleştiği ni örmektir. Aslında Beni, Seni, Bizi kayırması söz konusu değildir u kişi 11
İnsan - Esi Çağ'n Çağ'n ve Yeni Çağ'n İnsanlar
Yeniler Yenil er - iye iyerarşi rarşi
se igidir ve "dünyev sevgi ksmın girer ys fntroim, yni insn severik öğretisi, öğretisi, semv semv,, tinse v vri ri bir sevgidir. çimideki İnsan yeniden diritimeidir, bu uğurd bi vı ci "fiat iat justitia tia pere pereat at mundus m undus* * söünde er mhvosk bie Ünü "f ki gibi bu d güruhunun keerinden biridir Gerek nsn, gerekse Adet birer fikir, birer hyettir ve bunr uğrun her şeyin fed edimesi gerekir. Bu nedene güruhunun tineri "fedkr tinerdir İnsan'a tutkun kişi, bu tutkunuğunun derecesine göre, kişieri ihm eder ve bir ide, bir kuts igi içinde yüer, ir İnsan bir kişi değidir, sdecbir bir hyeir nsan çok çeşiti iintiidir nsnın en büyük ihtiycının innmk oduğu düşünüüyors, din bir ideooji, kerikim ouşur, eğer hkıık önemseniyors, hk bir ideooji, hk kerikim sö konusudur Günümüde güruhu her konuyu bir "dine dönüştürür "Ögürük dini, eşitik dini vb bütün fikirer onr için "kuts bir mesee hine geir, örneğin vtn dşık, oitik, kmuoyu, bsın ögürüğü, jüri trfındn yrgı nm, vb Bu bkış çısın göre "kendi çıkrını düşünmeme, yni "ö geciik ne nm geir? Sdece ide konur igi duymk, kişi erin itibr shibi omsını umursmmk nmın geir Dünyev konur yönemiş isnın koy koy fikrinden şş myn kfsı bun krşı çıks d binerce yı boyunc, hiç deği se, o dirençi boynunu bükü, "dh üstün güce sygı göstermek göstermek orund kmıştı. P güruhu on boyun eğdirmeyi bşrmıştı. Dünyev konur yöneen egois, dh üstün bir kudreti, örneğin Eski Ahit ysrını, Rom dki Pyı y d benererini bşın dn tmyı bşrdığı nd, bundn yedi kt dh üstün kudret erin bşın çöktüğünü gördü Örneğin ysrın yerine innç geç
ti, be syıd din dmı ie yetinmek yerine bütün herkesin din dmı ork yetiştirimesi istendi Şeytnın birinin einden kurtu duğunu sndığınd teesine yedi şeytnın birden çöktüğünü frk etmeye bener bir durumdu bu. Yukrıd Buerden] ıntınn sjd ve bşk yererde, ort sınıfın ideere igisi omdığı ieri sürümektedir itekim Robesierrein ikeerini hyt geçirmedeki ide tutrıığın krşı entrik çevirdier rt sınıf, çıkrcı içgüdüsü syesinde, vrı ck sonucun kendi bekentieri ie bğdşmdığını rk eti, orty tın ikeerin coşkusun kımnın, kendi çıkrrın ters düşeceğini ndı Keskin bir teorinin fre uşbimesi için bütün mçrdn vgeçecek kdr fedkr omk gerekir miydi? Ebette ki böye dvrnımsı güruhunun işine geirdi nr, "Üstünde ne vrs hesini t ve benim eşimden ge y d "Neyin vrs st ve rsını yoksur dğıt ki, cennette servee kvuşsın, hydi benim youmu ie diye hk sesen dikerinde, bu söerinin dinenmesinden hoşnut ourr Bı ide ister bu çğrıyı dinedierse de, çoğunuk tıkı Hnny ve Sfir* gbi dvrndı, yni yr dindr, yrı dünyev bir tutm için de hem Tnrıy, hem de mmon, yni r ve servete himet ettier rt sınıfı, Robesierrein etkisiye mçrındn şşmk istememeerinden, yni devrimci fikireri ne öçüde benimseyebie cekeri konusund kendi egoimerini sorgmrındn ötürü kınmıyorum Dh doğrusu, ort sınıfın çıkrı uğrn kendi
gereleşsin leşsin de varsn dünya ylsn. ylsn . -y] [L "Adalet gere
12
[Kü' y i lr llrıı üllr ıyor l lr pryı yollr vril ür hvrilr ylrı ü oyyorlrı Hy v rıı Sfir bir rl lr prı bir ııı lr yırılr F P b lyı y or Sfr orı lülr Ah Blü) r] 13
İnsan - Es Çağn Yn Çağn İnsanlar
çıkarlarından vazgeçmeye razı olanarı kınyorum tabi burada kınamaktan söz ediebilirse.
Am sonund onlr d kendi çkrlrını gözetmeyi öğrenme yeceker mi? August Becker şöyle der: "Üreteneri (proleterleri) kazanmak için, geçmişten günümüze aktarlmış hukuk kavramla rn reddetmek kesinlikle yeterli değildir İnsanlar ne yazık ki bir ikrin teorik zare ulaşmasın pek umursamazlar. Onlara ad oculus* bu zferin yşmd nsıl kullnlbileceğini göstermek gerekir.** Ve 32. syfd şöyle yzldr: İnsnlr etkilemek isterseniz, onlr gerçek çıkarlarndan yakalayabilirsiniz" Bunun hemen sonrasnda, çifçilerimiz hatır saylr bir ahlkszlğn nasl yaygınlaşmakta olduğuna edilir ve bunun, onarn kendi gerçek çkarlarn ahlk üsün tutmalarndan ieri geldiği
ileri sürülür
Devrimci papazlar güruhu ya da devrimci ikirlerin babalar, İnsan'a hizmet etme uğruna insanlar boğazladlar. Ruhban snna mensup olmayan devrimciler ya da proanlar (yani kutsallıkla ilişkisi olmayanlar) ise, boğazlanmaktan korkmuyorardı, nlar insan haklarından ziyade kendi hakarını korumaya meraklydlar Kişisel çkarlarna öncelik tanıyan ve her konuda bakalm çıkarma uyuyor mu" diye sorgulayan egoistler nasl oluyor da her desında bir rahibin ya da akıl hocasnn (yani bir ideain çkarna) teslim oluyorlar? Onlar kendi şahsiyetlerini çok küçük ve önemsiz buluyorlr ve zten kendilerini her konud tümüyle kbul etiremeyecek kadar küçük ve önemsizdirler de Bunun çok net bir belirtisi, kendilerinde iki kişiliği ayrt etmeleri ve biri zamana bağıml, yani an, diğeri ise ebed bu iki ayr kişilikten kh birine, kh diğerine boyun eğmeleridir. Onlar pzar günleri ebedye, iş * [t gö görüür bçd n] ** Auus Bckr, Volkph/osophie unserer Tage Günüüün Halk Flsfs) s_ 22 Nünrürh 1 1
Ynlr - Hiyrarş
günerinde ise nye ikine du ederek, ikinisine de çışrk hizmet ederler Onlr ppzı t içlerinde tşdklrndn kendile rini ondn kurtrmzlr ve her pzr günü, için için onun tr ındn zrlndıklrını duyrlr. İnsnlr bu ikii (dülist) özleri rştırmk için, nsl d hesp kitp yptır ve çb srf ettier! Fikir üzerine ikir, ilke üzerine ilke, sistem üzerine sistem üretildi, m hiçbiri o "dünyy dönük insnn, o sözümon "egoistin krşt tutumunu uzun süre bsk ltnd tutmdı Bu durum tüm o ikirlerin Benim bütün irdemi kpsmy ve ttmin etmeye yeterli omdğn knlmz m? Fikirler Bn düşmnd ve hep öyle olmy devm etiler, m bu düşmnlığın üstü uzun süre örtülü kld Ab Kendiolma konusund d bu böyle mi olk? O d sdee bir rbulm dene mesi midir? Ben üm ilkelere örneğin akla bşvurdum, m hep boş döndüm Yoks b Ben hep klım sğnbilir ve yşm m kl göre düzenleyebilir miyim? Gerçi Ben klın beni yönlendirmesini amaçlayabilir kl sevebilirim tpkı Tnr'yı ve herhn gi bşk bir ikri sevebileceim gibi: Ben bir ilozo olbilirim, bi Benim sevdiğim geliğe şık olbilirim, Tnr'y sevdiğim gibi Am ve Benim mçldğm, sdee Benim ikrimde, Benim tswu rumd enim düşünemde vrdr Benim yüreğimde, Benim kmd mevutur, tpk yüreğim gibi Benim içimdedir, m o Ben değildir ve Ben o değilim İnsnlr kıl holğ ypbilmek için önelikle çoğu kez "ahlk etki denen yetiye ship olmk gerekir Bir insnın kendine sygsn, güvenini yitirmesi durumund hlk etki kendini gösterir Aslınd hlk eki, bu kendine güven ve sygı eksikliğinin t kendisidir, yni mizn alçakgönüllülüe doğru krılıp bükülmesinden bşk bir şey değildir. Bir kynın dinmite prçlnms sırsnd ordn geçen kişiyi uzklşmsı için uyrrsm, bir hlk etkide bulunmuş olmm eğer bir çouğ soy gelen yemeği yemezse ç klğın söylersem, bu d
İnsan - Eski Çağın ve Yen Ça ğ'ın İnsanları
Yener Hyeaşi
da acıların etkisinde kıvranabilir. Ama Ben etim değilim, Ben tin im, yalnızca tin. . Bu düşünce Refrmasyon tarihi boyunca, günümüze dek süre gelmiştir. Descartes ile başlayan yeni felsefe, tek doğru ve geçerli olanın "ilm bilinç olduğunu o rtaya atmakla, Hıristiyanlığı tam bir etkinliğe kavuşturmayı cidd biçimde ele almıştır. Bu nedenledir ki, yeni felse görüşün başlangıç noktası dubitare, yani mutlak kuşku basit bilincin "un ufk edilmesi , "tin ve "düşünmeyle ilintisi kanıtlanmayan her şeyin reddidir Yeni felsefe için Doğa bir şey ifade etmez, insanların fikirleri, "koydukları yasalar hiçe sayılır ve her şey akılla olan, akla uygun olandır ve a1cak akla uygun olan demeyi başarıncaya kadar uğraşır.
gören ve dünya hakkında doğu yargılara varan, ama dünyayı adece dünya olarak, neneleri adece nene olarak algılayan, kıacaı her şeyi olduğu gibi, hayl gücünü devreye kaadan yorumlayan kişiye filozof denilemez. Filozof, dünyaya ait her şeyde anr'ya ait içeriği gören, onun varlığını belirten ya da kanıt layan kşidir ancak. Birinci örnekteki kişi, akıllı ola bile, gene de şu kural geçerlidir: klllarn aklnn almadğ çocuk saflğndaki ruha malm olur İşte kişiyi filozof yapan bu çocuk aflığındaki ruhtur, tanrıal olanı görebilen gözdür. Birinci kişi, bait bir bilin ce ahiptir. Ama tanrıal olanı ve onu naıl ifde edeceğini bilen, ilm bilince ahiptir Bu nedenledir ki Baconı filozof aymazlar. e zaten İngiliz felefi dedikleri de Bacn ve Hume gibi özü mona aydınlık kafalar keşfetmekten daha ileriye gidememiştir İngilizler çocuk ruhunun yalınlığını fele açıdan değerlendirmeyi bilemediler, çocuku ruhları filozof hline getirmeyi beceremediler. Bunun anlamı şudur: nların felefei teolojik ya da teoloji olamadı. ya felefe adece teoloji olarak gerçekten kendini tam yaşayabilir ve mükemmelleştirebilir Ölüm kalım mücadelei için eçeceği alan teolojidir. Bacn, teolojik orunları ve ealı noktaları hç dert edinmemiştir. İnnın tanıma yetiinin yöneldiği obje yaşam alanıdır manların düşünüş tarzı, yaşamın başlangıç ve kaynak noktalarına inmeye diğerlerinden daha yatkındır ve yaşamın tanıma eylemin de gerçekleştiği görüşündedir. Decartein cogito ergo sum tüm ceinin anlamı şudur İnan ancak düşünüre yaşar Düşünerek yaşamk da düşünel, tinel yaşam emektir! Yaşayan adece tindir ve tinin yaşamı hakik yaşamdır Doğadaki ezel ve ebed yaalar, doğanın tinidir ya da aklıdır ve onun haki yaşamıdır. İnanda ve doğada yaşayan adece düşüncedir; onun dışında her şey ölüdür! Tinin tarih üreince geçirdiği evreler en onunda, bu
Böylece sonunda t in ve akıl zafere kavuşturulmuştur. Her şey tin-
dir, çünkü her şeyde akıl vardır, tüm doğa ve hatta insanların en ters fikirleri bile akıl içerir: Çünkü "her y en iyiye hizmet etmek zorundadır, yani aklın zafere ulaşması ı sağlamalıdır Descartesın dubitare ilkesine göre s dece cogitare, yani d_üşünme, İindir Böylece akıl içermeyen şey e atfeden "basit bilinçle bütün ilişkisini koparır! Sadece akla uygun olan vardır, sadece tin vardır! Yeni felsefenin ilkesi budur ve bu hakik Hıristiyanlıktır Descartes beden ile tin arasında kesin bir ayrım yapıyord u Goethe d e der ki, "Kendine beden inşa eden tindir. Ama bu Hıristiyan felsefesi b ile kendini bir türlü akıldan kurta ramamaktadır Bu yüzden de "sadece öznele, "orijinal fikirlere, rastlantılara, başına buyrukluğa ve benzeri şeylere hararetle karşı çıkar. Her şeyde tanrısal olanın görünür hle gelmesini, bilincin tümüyle Tanrıya yönelmesini, Tanrı'yı tanımasını ve insanın her yerde Tanrıyı görmesini ister; ne var ki, Tanrı hiçbir zaman şeydan ayrı değildir.
İşte bu nedenledir ki, dünyadaki her şeyi gözleri açık izleyen, bakışlarını bulandıracak hiçbir etki altında kalmadan her şeyi 11
[Shr "D Wr d G/ab nancn rr -n] 111
İnsn Esk Çğn ve Yen Çğn İnsnlr
Yenler Hyerrş
syutlaaya yan genelklern ya da canszlğn yaadğ snucu na varacaktr. anr k tndr br bana yaar Hayaletn dnda hbr ey yaaaaktadr. Yen felsefe ya da yen devr bz nesnelğn egeenlğnden kurtaraadğna göre nun özgrlğe ertğ nasl dda edleb lr? Ya da ben bana hkeden Despttan krkadğ hlde na vef brcu lduğunu sanp bunda kusur etekten krkarsa Desptun egeenğnden kurtulu saylablr y? Yen devr knusunda da duru farkszdr. O sadece valan bjeer değtrtr örneğn gc elnde tutan gerek ky değtr tr yan nu br imgeye, br kavrama döntrtr ve na eskden duyulan ekne duygusu kaybadğ gb daha da yğuluk Eskden kesn br gerek a rak kabu edlen Tanr ve eytan artk cddye alnyr ve nlarla lkde kaytara yuna gdlyrsa da Tanr ve eytan kavra larak daha da fazla lg knusu Köt eytandan kurtuldularsa da kötk kaltr. Varlan devlete bakaldrakta ve yasalar geersz sayakta k de saknca görlez µnk varan ve elle tutulan ark say aya karar verltr Aa devet kavramna kar gnah leek yasa kavrann egeen lğ altna greek gb br tutua k cesaret edeblrd k! O hlde vatanda larak kalak ve yasalara bağl uyulu br nsan lak yeğlend; stelk de yasann tesl ettğ kavraa hzet etek aacyla yetersz bulunan esk yasalarn rtadan kal drlasnda ne kadar rasynalst davranldysa yasa tnnn randa bensendğ sanld. Btn bu anlar srasnda bjeler sadece b değklğne uğralardr aa hkyetlern ve stnlklern deva ettrlerdr Ksacas nsanlar hl daha taat ve anatklk ukurundayd dncede yayrlard Artk zerne dndkler sayg duyduklar huu nde hret ek
er ve krktuklar br nsneler vard Burada gerekleen lay
Gohnn ndak fofln nn parodr h -y ] 112
nlarn imgelerine, dnce ve kavralara dönrekten barett ve böylece bunlara bağmllk k daha ten ve kalc br hle gel luyrdu Örneğn anne ve babann nashatlern dnleeyecek kadar özgrlğ ele aak br acann ve br teyşeyleri
zenn uyarlarna ağabey ve ablann rcalarna kulak vereek pek zr lasa da artk taat eteyeceğ deek ble br nsa nn vcdanna klayca bask yapar nsan rasynel adan kend aklna aykr bulduğu n uygunsuz talepler karsnda ne kadar z yuuarsa ale sevgs ve ale sadaktne kadar sk sarlr bu ale sevgs ve sadakt tasavvuruna kar ledğ suu da kadar zr affeder Varlan aleye bağllktan kurtulduktan snra ndan daha bağlayc lan ale kavrana bağlğn egeenlğ
baar Artk nsan ale tn yönetektedr. Masadak Hansel ve
Gretel gb fgrlern tesl ettğ alenn egeenlğ artk sna
ertr aa gerde daha dern br tenlk kzanan genel ale
kavra kaltr ve bununla lgl u esk kural geçerldr: İnsan
lardan k Tanr'nn sözn dnle! Bu sözn anla udur Ben szn saa sapan stekernze uyaasa da sz ale arak
sevey ve sze hzet etey srdreceğ; çnk ale" Tek'ler
· tarandan nctlees gereken kutsal br kavradr Br ge
br dnce hne gel sele ve hatrlan ale artk
kutsal sayldğndan despluğu kat be kat arttr nk vc
dan kurcalaaktadr. Bu desptluk ancak tasawur eden aley hiç sayakla yklablr. Hrstyanlar u sözler k y blrler:
Kadn [anne] benden ne styrsun?"* Çnk ben ğula baba
snn kzla annesnn gelnle kaynanasnn arasna ayrlk ska ya geld Bunlar ve benzer baka sözler tanrsal aley ya da hakk aley örnek gösterp devlet le ale arasnda ata lduğu n A h 24 n Ah a. 3 113
nan - Ek Çağ'n ve en Çağn nanar
ener - Herarş
durumlarda devlete üstünlük tanınması gerektiğini ve devletin ya salarnın geçerli olduğunu bunara uyulması zaruretini belirtirler. Ahlklılık konusu da aile konusuna benzer. Pek çok kişi törenin emrettiklerini kolayca bir yana bıraksa da töreye uygunluğu tem sil eden "ahlklılık imgesinden kendini kolay kolay kurtaramaz Ahlklılık törenin "idesidir onun tinsel gücü vicdan üzerindeki egemenliğidir oysa töre tine egemen olmayacak kadar maddir ve "tinsel bir insanı yani maddyattan sözümona bağımsız "özgürtinli insanı kendine bağlamaz.
yici özelliğidir Protestanlık insanı bir "izliPolisDevleti hline getirmiştir "Vicdan denilen o gözetleyici casus tininen ufak hareketini bile izler her türlü eylem ve düşünce onun için bir "vicdan mesele si
İncilin temsil ettiği akıl ki Katolik mezhebindeki Kilisenin aklı yerine geçmiştir kutsal saylr ve İncil deki sözlerin kutsal olduğu duygusuna ve bilincine "vicdan adı verilmiştir Bununla da kut sallık "insanın vicdanına yerleştirilmiş olur Eğer insan kendini vicdanından ve kutsallık bilincinden kurtarmazsa vicdanı savsak layıp özensizlik edebilse bile asla vicdansızlık edemez. Katolikler buyruğu yerine getirmekten müsterih olurlarken o testanlar "vicdanlarınn yolundan ve doğru bildikleri yoldan gi derler Katolik kendini ruhban sınndan br gibi görmezken Pro testan bizzat dn adamı gibidir İşte tnse olanın tamama ermesiy le Ortaçağ aşılmış ama bu durum ayn zamanda Refrmasyonun da lneti olmuştur Cizvitlerin ahlkı günah çıkarma zımbırtısının bir devamından başka neydi ki? Ne var ki günah yükünden kurtulan kişi böylece günah affettirmenin asını astarını da öğrenmiş oluyor ve şu veya bu özel durumda Kazuist yaptığı şeyin hiç de günah olmayabi leceği ortadayken günahının nasıl da sahiden üzerinden alındığı konusunda kendini ikna ediyordu. ünah çıkarma zımbırtısı her türlü cürümü her türlü günahı caiz hale getirmiş ve vicdanı tama men susturmuştu Kiliseden karşılğı ödenerek izin alındıktan son ra hr türlü duyusallığın yolu açılmıştı Cizvitler duyusallığı böyle himaye etmeyi sürdürürken öte yanda ahlklılığa sıkı sıkıya bağlı koyu fanatik günahlarının kefaretini ödemeye hazır pişmanlık duyan ve dua eden Protestanlar Hıristiyanlığı asıl mükemmeliye te erdirenler olarak tinsel ve dindar insan üstün tutuyorlardı. Ka tolik mezhebi ve özellikle de Cizitler bu suretle egoistliğin de ğirmenine su taşıdılar ve htta Protestanlar arasında bile farkında olmadan ve istemeden de olsa kendilerine destekçi buldular Böylec duyusaığımızın giderek bozulup sonunda yok olmasın dan bizi kurtardılar Buna rağme Protestan zihniyetinin egemen liği giderek daha geniş bir alana yayılmakta Cizvitlik onun yanın da "Tanrısallktan ayrı düşünülemeyen "Şeytanlığı temsil etti
114
11
Protestan mezhebine mensup bir kişi ne yaparsa yapsın "Kutsal Kitap, "Tanrı kelmı her zaman onun için kutsaldır. Bu nu "kutsal artık Protestan değildir Ama onun için, Tanrı'nın bu içnde tesis ettiği en yüksek makamlar olan devlet ve Kilise de kutsaldır, çünkü Kutsal Kitapta böyle yazıyordur. Bütün bunlar onun için sonsuz, erişilmez ve "her türlü şüphenin üzerindedir. Pratikte ühenin sarsıcı bir etkisi oldu
ğundan ve e insana özgü ir nitelik olduğundan bu şeyler
onun erişebileceği yüksekliği Kim kendini bunlardan taramazsa -nanacaktır; çünkü bir şe ona bağımı olmak demektir. Protestanlıkta nanç daha çok içe yöneldiğinden, inanca köek de daha içten olmuştur İnsan, o kutsal sayılanları kendi içine sindirmiş, kendi haylleriyle amaçlarıyla yoğurmuş, vcdan mesees" yapmış ve bu karışımdan kutsa yükümüker"
oluşturmuştur Bu nedenle de Protestan için, vicdanından atama dğı şeyler kutsal sayılır ve vcdanıık onun karakterinin en belirle
İnan - Ek Çağın e en Çağn nanlar
enler Herarş
ğinden, asla tek başına ayakta kalamamakta ve örneğin Fransa da olduğu gibi, otestanlığa özgü dar görüşlülüğün giderek egmen olmasına ve tini üste çıkarmasına seyrci kalmaktadır Protestanlık, örneğin evlilk ve devlet gibi dünyev kurumlara yenden saygınlık kazandırdığı çn övülür Oysa Protestanlık, cis man olan dünyev kurumları, dünye oldukları içn Katoliklere kıyasla daha az umursar Katolikler cisman dünyayı kendi hlne terk eder, hatta onun zevklerinden stifade ederler; oysa aklı öne çıkaran, tutarlı davranan Protestanlar, dünyevliğe kuaık dam gası vurarak onu yok etmeye eğilimldirler Nitekm ellik de doğallığını kaybetmiştir, çünkü kutsal ilan edilmştir Katolklerde olduğu gibi, aslında evllğin ancak kilsede takdis değil, tam tersne evllğin yoluyla kutsallık kaznması bundan böyle kutsallığı kendi içnde barındırması, kutsal br lşk olası anlamında Devlet için de aynı görüş egemendr Önceleri devlet ve devleti yöneten soylu r Papa tarafından kutsanırdı Şdi ise devlet ve krallık unvan kutsallığı kendi bünyesinde taşı maktadır, bir din görevlisi tarafın n kutsanmaya ihtiyacı yotur. Genelde doğanın düzeni ya da doğ olarak kabul edilir ve kutsal sayılır Augsburg nanç Bildrgesi'nin 11 bölümünde bu görüş şöyle açıklanır "Hukukçuların çok doğ ru şekilde ifde ettiğ gb, erkek ve kadının bir arada olmaları onların doğal haklarıdır Doğa hak ise, Tanrı'nın kurduğu ve doğaya yereştirdiği düzendi ve iah yasa sayılır Feuerbachın, ahlk lşkler Tanrının düzeni olarak kabul etmemekle beraber içerdikler tin bakımndan bunları kutsal sayması, modern Protestanlığı aşan bir görüş üdür? "Ama evlilik tab k sevg temeli üzerine kurulu özgür bir bağ olarak kendisinden ötürü, burada akdedlen birleşmenin doğasından ötürü kutsadır Sadece hakik bir evlilik, sadece evllğin sevgnin özüne uygun bir evllik dir Bütün dğer ahlk ilişkilerde de durum aynıdr Bir ilşk ancak kendisinden ötürü din sayıldığı yerde ahlk br zihniyetle
yürüüldüğü takdirde dr Dostluğun sınırarı din bir titizlikle korunursa, yan inançlı bir nsan Tanrnın yücelğini koruduğu gibi dostluk lişkilerin de korursa, hakk dostluktan söz edilebilir. Dostluk Senn içn kutsa sayılalı, mülkiyet de kutsal sayılmalı,
16
evlilk de, tek tek her insanın esenlği de kutsal sayılmalı, ama bu kutsallık hem kendinde hem kendisi için olmalı. .*
Bu çok önemli br noktadır. Katolik inancına göre dünyev olgular akdis ediebiir veya kuanabiir olsalar da papaz tarafın-
dan kutsanmadıkça kutsal sayılmazlar. Oysa Protestan inancına göre dünyev olgular kendierinden ötürü, kend varoluşları dola
yısıyl kutsaldırlar. Bir olgunun kutsana suretiyle dn açıdan kabul görmesi, Czvitlerin şu düsturuyla örtüşür: "Amaç, aracı kutsal kılar Bu bakış açısına göre, hiçbir araç kend özünde kutsal
değildr ama kutsal oladığı da söylenemez, ancak Kils� ile lşks, Klse'ye sağladığı yarar açısından kutsallık kazanır Orneğin bir kraln öldürülmesinden Kilse yararlanacaksa, açıkça olasa
bile, u cnayetin kutsanacağı kesindr Protestan, hükümdarlık mevksn kutsal sayar; oysa Katolik, ancak başpapaz tarafından kutsanmış hükümdara kutsal kişi gözüyle bakar, özel bir törenle
olmasa dahi Papa hüküdara her zaman geçerli bir kutsallık bah
şettiğinden, hükümdar kutsal kabul edlir Eğer Papa, kutsaması-
nın geçersiz olduğunu açıklarsa, Katolikler için kral, "kutsanma mış, "dünye ya da dinle ilişksi olmayan alelde bir insan olur Protestanlar sadece kutsallığa bağlı kalmak çin duyusalın ken dsnde de bir kutsallık keşfetmeye çalışırken, Katolikler bunun tersne duyusalı \endilerinden uzaklaştırıp, tıpkı diğer doğa olayları gibi kendne özgü değerin koruduğu özel br alana kaydırmaya gayret ederler. Katolik Kilisesi, dünyev vlliği kendi kutsadığı zürenn dışına itmş ve din adamlarının ale kurmalarını yasak
lamıştır Protestanlar ise evlliği ve aile bağlarını kutsal diye tanm * Das Wesen de Christentums, c. 2 s. 403 çoğaltlmış bsk Lpzig 1843.
117
İnsan - Eski Çağ'ın ue Yeni Çağın İnsanlar
lamakla Protestan rahipleri için de uygun bir kurum olarak kabul etmişlerdir Bir Cizvit, inançlı bir Katolik olarak her şeyi kutsayabilir Kendi kendine şöyle demesi yeterlidir: Kilise'nin bana bir rahip olarak ihtiyacı var, ama eğer içimdeki arzuları, hırsları yeterince tatmin edersem, Kilise'ye daha iyi hizmet edebilirim. O hlde flanca kızı baştan çkarabilirim filanca düşmanm zehirletebilirim, vb Ben bir rahip olduğum için, amacım kutsaldır, o hlde araç da kutsal saylır Sonuçta yaptklarm Kilise'nin yararnadır. Bu durumda Katolik rahip Kilise'ye yarar sağlamak söz konusu ise İmparator VII Heinrich'e verdiği kutsanmış ekmeğin içine zehir koymaktan kaçnmaz � Dnlerıne baglı her türlü saf ve günahsız eğlence ye" karş çıkıyorlardı, çünkü onların zihniyetine göre sadece kut sal ve tinsel şeyler saf ve günahsz olabilirdiProtestanlar, içeriğinde Kutsal Ruh'u göremedikleri er şeyi, dans, tiyatro, gösterişli süslemeler (örn kilisedeki görke ) ve benzeri şeyleri kınıyorlard uther mezhebi, bu püriten zih etli Kalvincilik ile karşılaşırıl dığında, daha da radikal, dine ve tine ktir Kalvincilik, Kilise'yi arındırmak amacıyla birçok şeyi duyusal ve dünyev sayarak dışlar Lutherciler ise, her şeyin içeriğine tin katma, her şeyin özünde Kutsal Ruh'u görme ve böylece dünyev olguları da kutsallaştırma eğilimindedirler (Onurlandran bir öpücüğü kimse hor görmemeli!" Onurun özündeki tin onu kutsallaştrır.) Bu ne denledir ki, utherci olan ve bir vesile ile daima öyle de kalacağnı" iade eden Hegel, her şeyde, içerdiği kavram tam anla myla öne çıkarmayı başarmıştır Her şeyde akl, yani Kutsal Ruh vardır, ya da denebilir ki gerçek olan şey akla uygundur". Aslında gerçek her şeyde vardır, örneğin her yalanda ortaya çıkarlma ola sılığı bulunan bir hakikt saklıdır Mutlak yalan yoktur, mutlak kötülük de yoktur ve bu her şey için söylenebilir Büyük ikir eserleri" hemen hemen hep Protestanlar tarafın ·
118
Yeniler Hiyerarşi
dan yaratılmıştır, çünkü tinin hakik havarileri ve tini gerçekleştir meyi başaranlar onlar oldular. İnsanın üstesinden gelebildiği şeyler ne kadar da azdır! Güneşi yolundan saptıramaz, dalgalar durduramaz, dağların göğe yükselmesini önleyemez. Kısacası insan, üstesinden gelemediği nice olgunun karşsında çaresiz kalır. Sonuçta bu koskoca dünyaya
egemen olmaya gücün ün yetmeyeceğinin bilincine varır Dünya, insanın boyun eğmesi gereken değişmez yasalardan oluşur. Bu yasalar insann yazgısını belirler Hristiyanlıktan önceki dönemde insanın amac neydi? Yazgısını etkileyen olaylardan kurtulmak ruhsal huzurunun bozulasını önlemekti Stoacılar amaçlarına apati yoluyla ulaştılar, yani doğanın saldırılarını umursamazlık karşılayarak ve olayların karşısında heyecana kapılmayarak ken dilerini savundular Horatius o ünlü "Nil admirari * sözü ile, ötekini ani dünyayı u mursamadığnı açklar: Bu görüşe göre, dünya bizi etkilememeli, bizi hayrete düşürmemelidir. İmpavidum ferient ruinae sözleri de Mezmur 463'teki sarsılmazlığ dile getirir: Bundan dolayı dünya altüst olsa da, biz korkmayız" Bu tutum, Hıristiyanlkta ortaya atılan, dünyanın boş, fan olduğu ve önem seneesi gerektiği ilkesine zemin hazırlamış oldu Eski dünyann sonunu hazırlayan bu bilge kişiye özgü" sarsıl maz ruh hli birden kendi içiden gelen bir sarsıntı ile karşılaştı ve ne ataraksi* * ne de Stoacıların özelliği olan cesaret onu koruyabilir oldu. · Dünyanın bütün etkilerine karşı güvenceye alnmış her türlü darbeye karş duyarsızlaştırılmış, saldırıları küçümseyen, hiç bir şeye hayranlk duymayan, dünya yıklsa aldırmayan tin, birden kendi içinde oluşan gazları (tinleri) zaptedemez hle geldi, * Hiçbir şeye hayran olma! -r.n .] ** [Lat., bigisizlikten kaynakanan bütün korkuar yenmekten geen bir ruhsa dingnik durumu, bilgece bir umursamazk ve duyumsamazık hl -y.n .] 119
İnsan - Esk Çağn ve Yen Çağn İnsanla
Yenle Hyeaş
kabaran köpükler ışarıya taşmaya başlaı Çünkü ışaran gelen ekanik darbeer etki yapamayınca içere oluşan kiyaa geri ier akıl almaz olaylara zemin hzırlar
Eskilerin tüm bilgeliği dünya bigeiği, enilerin tüm bilgeliği ise Tanrıbilimciliğiir Çoktanrılı önemin insanları Yahuiler e hil dünyann üstesinen gelmişleri; şimi e insanlar keni kenilerinin in üstesinen gelmek yani tinsiz ya a tanrısız olabilmeyi başarmak zorunayılar Yaklaşık iki bin yılan beri kutsal tini keni egemenliğimiz altına alabilmek için uğraşıp uruyoruz ve bugün kaar kutsallıktan bzı parçalar koparıp ayaklarımızın altına labilmeyi başarık Ama evasa hasmımız hep yenien eğişik biçimlerle ve alarla karşımıza ikiliyor Tin henüz Tanrıan kutsallıktan arınırılmış eğil Her ne kaar bir güvercin kılığına başlarımızın üzerine kanat çırpmıyor ve kenini saece zizlerin eğil basit insanların a yakalamasına izin veriyorsa a insanlığın tini insan tini yani İnsan kavramının tini Bana Sana hl aha yabanc bir tinir ve o Bizim koşulsuz üküüz eğilir onu isteiğimiz gibi kullanmaktan henüz çok uzağız esinlikle gerçekleşen ve Hıristiyanlık sonraının tarihini belirgin bir biçime yöneten tek şey kutsal tini daa insan hle getirerek onu insana ya a insanı ona yaklaştırma çabalarıyı Böylece sonuna tin "tüm insanlığın tini olarak algılanı ve "insanlık iesi insanlık insancıllık gene insan sevgi si gibi alar altına insana aha yakın aha samim alışılmış kolayca yaklaşılabilir bir görünüm kzanı Bu uruma herkesin kutsal tine sahip olabileceği insanlık iesini keni içine alabileceği İnsanlıkı keni içine biçim ve var oluŞa kavuşturabileceği söylenemez mi? Hayı tin kutsallığınan soyunmuş eğilir yanına varılmazlığını kaybetmemiştir biz ona erişemeyiz o bizim mülkiyetimize olamz çünkü insanlığın tini Beni tinim eğilir O Benim ideai olabilir ve bir düşünce olarak ona "Benim iyebilirim İnsanlık üşüncesi Benim mülkiyetimeir ve bu üşünceyi tamamen keni zihniyetime göre biçimlenirmekle bugün böyle yarın baş
Gerçekten de, in dünyayı kendi mülkiyetine geçirmesi ile eski tarih sona ermiştir "Babam her şeyi bana emanet etti (Mat 1 127) Artık dünya Benden daha üstün bir güç, yanına yanaşılmz, kutsal, tanrısal, vb bir varlık değildir, dünya "Tanrı 'sızlaşmış tır ve Ben onu kendi keyime göre çekip çevirebilirim ve hatta eğer istersem, tinin bütün gücünü dünyanı üzerinde deneyebilir, dağları yerinden oynatır, dut ağaçlarına, kendilerini topraktan söküp enizin içine dikmelerini emredebilirim (Luk :6} ; akla lebilecek, şey olabilir, ç ünkü "iman eden biri ıçın her şey dunyan ın efendisiyim , egemenlik bana aittir Artık dünyaya gerçekçi bir gözle bakıyorum , çünkü dünyada Tanrıya ait hiçbir iz kalmamıştır Dünya Benim mülkiyetimdedir, Ben onu istediğim tinimin isteği doğrultusuna) kullanabilirim Ben, dünyanın maliki kendimi yücelttiğimde, egoizm ilk büyük zafrini üstesinden gel di, kendini d ünyadan ayırdı, dünyasız oldu ve uzun süren bir çağ boyunca elde ettiği kazancı güvenceye aldı. Böylece ilk mülkiyet, ilk "efendilik edinilmiş oldu! Ama dünyanın efndisi henüz kendi düşüncelerinin, duygula rının, iradesinin efendisi değildir tinin efendisi ve maliki değildir, çünkü tin henüz kutsaldır "kutsal tin ve "dünyasız Hıristiyan "Tanrısız olamaz Antik Çağ' daki savaş, dünyaya karşı yürütül düyse, Orta Çağ daki (Hıristiyanlık dönemindeki) savaş kendine, tine karşı yürütülmüştür; biri dış dünyaya karşı, diğeri ise iç dün yaya karşı. Orta Çağ insanı "kendi içine dönük insan, düşünen,
�
düşünceli insandır
Ah rk 923 12
121
İnsan Esk Çağn ve Yen Çağın İnsanla
Yenle - Heaş
ka şekle büründürmekle bunu yeterince kanıtlamış luyrum. Biz bu düşünceyi en çeşitli biçimlerde düşleriz. Ama aynı zamnda kimseye satılamayan baştan atılamayan bir miras gibidir.
nu gönlümce kullanablrm; ins nların doğayı raatça kullandı
ğı gibi Bir meseleyle ilgilendiğimde ya a bir ilişki kurduğumda meselenin dğasının ya da ilişkiyı elirleyen kavramın bizi yönlendirmesi gerekiyrmuş! Oysa bir knuya ait kendiliğinden bir kavram luşamaz knu akkındaki kavramı biz luştururuz. Bir ilişki kurduğumuzda ilişkiyi kuranların Biricikliği dlayısıyla ilişkinin de biricik lduğunu kabul etmemiz gerekir ve başkaları nın nu nasıl sınıflandırdığı önem taşımaz! Ama İnsanın özü nasıl gerçek insandan ayrıldıysa ve nun değerlendirilmesinde bu öz bir kıstas larak kullanılıyrsa insanın edimleri de insandan ayrı larak insan değerlere göre takdir edilir Her yerde kvrmlrn yargısına başvurulur yaşamı kavramların düzenlemesi kavramların er şeye egemen lması istenir. Hegelin saçmalığa bir yöntem getirme ve kavramlar tüzüğünü mükemmel sağlam temelli dgmalar linde tamamlama yluyla sistematik bir ide
kazandırdığı din dünyasıdır bu. Her şey kavramlara uygun tek düze bir şekilde yrumlanmakta ve gerçek insan yani Ben bu kavramların yasalarına göre yaşamaya zrlanmaktayım Bundan daa berbat bir yasa egemenliği labilir mi? Hıristiyanık ta başın dan beri Yaudilikteki yasa egemenliğini daa da sıkılaştıracağını itiraf etmemiş miydi? {Yasanın tek bir arfi bile yitirilmemeli!) Liberalizmin rtaya çıkmasıyla birlikte yeni kavramlar günde me geldi anrı yerine insanla ilgili Kilise yerine devletle ilgili kav ramlar inanca dayananlar yerine bilimsel kavramlar ya da da a genel bir ifadeyle işlenmemiş kaba am kurallar yönerge ler yerine gerçek kavramlar ve ebed yasalar Şimdi dünyada den başka bir egemenlik yktur Kafaların içinde sayısız kavram dlaşıp durur Bunun ötesine geçmek iste yenler ne yapıyrlar? Onlar bu kavramları reddedip yerlerine başkalrını getiriyrlar! Diyrar ki Siz ukuk devlet insan özgür lük akkt evlilik gibi kavramları yanlış anlıyrsunuz Örneğin ukuk kavramı aslında bizim şimdi rtaya atığımız biçimde anla şılmalıdır Ve kavram karmaşası böylece sürüp gidiyr. Dünya tarii bizleri acımasız bçimde ırpaladı ve tin er şeye egemen bir güç line geldi. Sen benim paralanmış ayakkabıları ma değr vereceksin çünkü bunlar senin çıplak ayağını kruyabilir benim kullandığım tuzu önemseyeceksin çünkü nu kullanabilseydin patateslerine lezzet katabilirdin benim görkemli saltanat arabama saygı duymalısın çünkü na saip lsaydın bütün sıkıntıların sna ererdi ama sen nlara el uzatma akkına saip değil sin! nsan birçk şey arasında özellikle "kend bşnlğ, kendi ayakları üzerinde durabilmeye çk değer vermelidir ama kendi başınalık nun yaklaşamayacağı erişemeyeceği bir yerde lmalı nun eline verilmemiş lmalıdır. Kişinin kendi ayakları üzerinde durailmesi üstün bir meziyet laak tanınmalı buna saygı duyul malı! Ama insan nu elde etmek için elini uzatırsa vay line! O zman na eli uzun derler.
122
123
Kutsal in zaman içinde birçk değişime uğrayarak mutlk fkr line geldi ve bu da yeniden çk sayıda kırılmaya uğrayarak insan severlik akılcılık vatandaşlık erdemi gibi çeşitli fikirlere bölündü nsanlık fikrini Benim mülküm diye nitelendirebilir miyim? Ben bir tine izmet etmek Kendimi nun için feda etmek zrunday sam nun üstesinden gelmiş nu alt etmiş sayılabilir miyim? Eski Çağ sna ermek dünyanın kendilerinden üs tün gücünü tanrısallığını güçsüz ve geçici lduğu nu anladıktan snradır ki saip labildiler Tn knusunda da durum aynıdır Onu bir hayalet düzeyine indirgersem ve tinin Benim üzerimdeki etkisini bir kaçıklık larak
nitelersem zaman tin kutsallığını anrı ile'ilişkisini yitirr ve Ben
İnsan - Esk Çağn e Yeni Çağn İnsanarı
Ne kadar da fakrleştk hatta elmzde hçbr şey kalmaı dene blr! Her şey bzden zaklaştırıldı, eğer elmze vermezlerse hçbr şeye zanma cesare gösteremyorz Bz artk sadece verenn lütufrlığı sayesnde yaşayablyorz İzin almadan yerden br ğney ble kaldramazsın B zn kmden alacaksın? Saygıdan! Saydığından! Eğer senn saydığın, on sana malın dye bağışlar sa ve sen de on malın sayarsan o zaman on alablrsn Ve
eğer ahlkllık akıl ya da nsanlık adına görevlendrlmedysen sat kend adına düşünce üreemez söz ·mde blnamazsın Ey arzlarla dol nsanın o hçbr kayıt ve şarta t i olmayan mllğ! Senf kaY ve şartların snağında krba
f
etmek çn ne kadar da acmaız a ğraşıyorlar
B snağn üzernde br klsenn kbbes yükselyor ve dvarlar gderek daha genş br alan çne almak üzere lerlere doğr kaydırlyor B dvarların çnde kalanlar kual sayılyor Sen ark onlara laşamazsın onlara doknamazsın. B dvarların çevresnde açlıktan kıvranarak haykırarak dolaşacak ve dşarıda kalan brkaç dünyev csman parçay toplamaya çalışacaksın Gderek klsenn çevresnde daha genş halkalar çzerek koşracaksın Br süre sonra klse bütün dünyayı çne alacak ve sen en ücra çlara tleceksn Br adım daha attğın anda kuallık dünyas zafer kazanmş olacak ve sen çrma yvarlanacaksn Hayd henüz çok geckmeden kendne gel ve çoraklaşmış csma n ortamda dolanp drma! Cesaretn oplayarak klsenn kapı sından çerye dal! Eğer kutsallığı kapıp midene indirebilirsen, on kendne mledersn ark o Senindir! Ksanmş ekmeğ sndrd ğnde dışkınla brlkte ondan da krtlmş olrsn Ksal ekme-
ğ sndr ve ondan krl
12
Böüm
Özüre Ykarıda Eskler le Yenler k ayrı bölüm hlnde tanıtıldıktan sonra şmd de üçüncü bölümde Özgürlern ayrı ve bağımsız ola rak nceleneceğ akla geleblr Oysa böyle br şey söz kons değl Özgürler Yenlern Daha Yenler ve En Yenler olarak tanımlanablrler Yenlere özel br bölüm ayrılmas şmdk zama na at olmalarından ve her şeyden önce dkkamz şmdk zamana veremzdendr Ben Özgürler adesn sadece Lberallern br tercümes olarak kllanıyorm. B arada değnmeden geçemeyeceğm özgürlük kavramının ve daha başka konların nce lenmesn de daha lerk bölümlere bırakıyorm 1 . Politik Liberalizm İnsanlar sözümona Mlak Monarş kadehn kafaya dkp son damlasna kadar çkten sonra 18. yüzyılda b çeceğn nsanlara göre olmadığnn ayırdına vardılar ve başka br çknn tadına bakma hevesne kapıldılar İnsanlar k atalarımız öyleyd en sonda brer nsan mameles görmek stedler Bz nsandan farkı br yaraık olarak göreler bz de br nsan olarak görmeyeceğz onları gayrnsan sınıfından kabl edp ona göre davranacağz Bna karşılık Bz nsan sayanı ve gayrnsan br davranşla karşılaşma tehlkesne karşı bz koryan bz de gerçe hammz kabl edeceğz ve sayacağz. O hlde el ele verelm ve brbrmzn çndek İnsana kol kanat gerelm Böyle yaparsak b birbirini tutma sayesnde Bze gereken kornmayı sağlarız ve birleşmiş olan Bzler nsan onrn vakarını tanyanlar ve İnsan olarak brbrn ttanlar topllğ n olşrrz Bzm brleşmmz devlettir ve brbrne bağlı olan Bzler de ulusuz 125
İnsan - Esk Çağ'n ve Yen Çağ'n İnsanarı
Deve veya uu oarak birikeiğimize Biz aece inanız.
Özgürer - Ptk Lerazm
* [Arokr v K. -rn] [Frn vrnn önc prno bv v köyü lcrn vr n . n]
bzı kişierin iğererinin önüne geçmeeri önenmei ınıa ayrımar oraan kakmaıyı Herke eşi omaıyı! Arık özel çıkarlar peşinen koşumamaı herkein yani tüm toplumun çıkarı gözeimeiyi. Deve özgür ve eşi inanarın bir araya geiği bir opuk omaı ve herke kenini bu bütünün eenliğine aamaı devletle büüneşmei evei keni amacı ve üküü hine geir meiyi. Deve Deve Herkein ağzınan bu özcük çıkıyoru Bunan onra a en oğru eve üzeni en iyi anayaa yani evei en oumu biçime gerçekeşirme arayışına girişii Deve üşüncei herkein kalbine giri ve herke coşuru. Bu ünyev Tanrı'ya hizme emek yeni bir ibae biçimi ve in hine gei. Arık aı iyaet çağı başamışı. Deve ya a uu için çaışmak en yükek iea evein çıkarı en uv çıkar evee hizme ki bunu içn memur omak gerekmez en büyük onuru. Böyece özel çıkarar ve öze kişier beraraf ei ve eve çin feakrık günün oganı hine gei. nan kendinden vazgeçmei ve aece eve için yaşamaı ken çıkarını üşünmeyip evein yararı için çaba arf emeiy Bu uree ek ek kişiiker iinmiş ve eve aı kişi hine gemişir Arık yaşayan Ben eği im Benim içime O yaşamakaır Arık inan eki öz evgiye ayaı avranışı ie kıyaanığına ümüye özgeciğ benmemiş ve kişiliğiniilmiştir Deve aı verien bu Tanrının karşıına her ürü egozm yok omuşur herke eşi ayımakaır. Herke araa hiçbir ayrım yapımakızın inanır a nan Dvrim aeş amaya müai bir konuan yani mülkiyet meeeinen çıkı. Hükmein paraya ihiyacı varı. Bu uruma ev ein mutlak ouğu ve bunan öürü üm öze mükerin e ahibi ek ahibi ouğu ikeini gerçek yaşama uyguamak zorun ayı. Hükmein kendi paraını yani vaanaşarın ziyeine ouğu he onarın mükü ayımayan parayı eline geçirmei gerekiyoru Bunu yapacak yere bu paraarın keniine öen
6
Bizim Teker oarak naı avranığımız, ne ür benci ürüere kapıığımız aece özel hayaımıza aiir. Bizim kamual alna ve evee yanıyan yaşamımız ie alt inan yaşamır. Bizim keni şahımıza bağanıı inanık ışı ya a egoiçe öğeer bir öze meee iye aşağıanır ve bizer e evee egoizmin hüküm ürüğü burjuva opumu" araına kein bir ayrım gözeiriz.
Hakik inan uuur ama Tek hep bir egoir. he egoi çe bir eşiiziğe ve huzuruzuğa zemin hzırayan Tekiğinzi ya a
Ina ' , yani uua ekeşmenizi üzerinizen aın, keniniz nan ayıırınız e nanın ve evee aayın AncakÔ Hakik nan, ya eve, ahip ouğu her şeye ahp yeki kıacak ve i e İnan
ize kenne a oanarın
hakarını verecekir nan ze ken hakarını verir şe burjuvazinin öyemeri bu fikirer içerir Burjuvazi evein ümüye hakik ianın a kenii ouğu Tekern nanık eğerinin bir eve vaanaşı omakan ibare
ouğu üşünceinen arkı bir şey eğiir Bu üşünce, iy br
vaanaş omaka arar en yükek onuru ayrıca ekimş e oa
iyi br Hıriyan omakan aha yüce br şey anımz. Burjuvazi imiyazı ınıflara* karşı grişen avaşa pazanı. yazı ınıfar burjuvziye Üçüncü Sını* muameei yapmış
ve onu it ürüüyle en aşağılık ereri takımıyla br umuşu Yai şimye kaar eve kaına eşi omayan kşi ayımışı Soyu
bir babanın oğu yükek mevkier şg eer ve en mükemme neilere ahip bir burjuva ona başının üüne yer vermek zoruna bırakıırı. Burjuva ınıınan oanarın uyguarı buna yan ei Bunan böye hç kimeye üünük anınmamaıyı
İnsan Eski Çağn e Yeni Çağın İnsanla
Ögle - Plitik Libeali
meii oalaacak belelei hazılamak üzee palametou* topladı. Buu oucuda mutak bi hükmet aılamaı ıkıl dı, çükü talep ettiği bi e içi oa belei çıkamak zou daki biie mutlak özüle bakılamaz. atadala gerçekten ma sahibi olduklaıı ve itee paalaı kendierine ait olduğuu aladıla. Bölece o üe kada tebaa ola vatadala, mük sahibi olduklaıı bilicie vadıla. Baill bu duumu kıaca öle açıklıo Eğe iz beim oaım olmakızı mülkietimi kullaamıoaız, beim kiiliğime beim tiel ve toplumal koumumla ilili hiçbi eziiz. ütü bula beim özel mülkümdü, tıpkı topak paç ı ibi e aalaı bizzat apmakta hem bi hem de bi ha ka ahi biçi bim.** Bailli özlei atık herkesin mülk ahibi mide alaılabili. Ama buda böle mülkiete ahip ve eedi ola hükmet a da hükümdalık tahtıda otua olu kii değil uustur. Atık buda itibae ideali belite ifade halkı özü lüğü özü bi halk ve bezeidi. 8 Temmuz 1789da Autu ve Bae pikopouu bi açı lamaı hekei ai he bi i aala kaııda öem taı dığı halii ıktı. Seçmelei tamame güçsüz olduğu otaa çıktı. Atık emsici/erin çoğunuğu ouşturanarı efendi hlie el miti*** 9 Temmuzda aaaa çalımalaıda öev palaımı plaı açıkladığıda Miabeau u beaatta bulumutu Hü
kmet adece üç ahibidi, hak ahibi değildi Hakkı kaağı adece hakn bağıdı.* Aı kii ai Miabeau 16 Temmuz da eide eii ükelti: Bütü ü kaağı halk değil mi di?** Demek ki halk hem he tülü hakkı hem de he tülü ücü kaağıdı Bu ölemle hak kavamıı içeiği de ota a çıkmı oluo: Bu içeik güçtü iktidardr! Güç, iktida kimde ie, hak odadı. Buuvazi, imtiazlı ııflaı miaçıı olmutu. Geçekte de, baolaı haklaı ap edileek buuva ııfıa veildi çükü atık buuvalaa ulu deiliodu. Bütü imtiyazarı uluu elie ei veildi Bu uetle de bla imtiaz olmakta çıkıp, doğuda hak oldula Buda böle, aa veiii ve zoulu hizmeti ulu talep ediodu Uluu koduğu miaı içide ük ek mahkeme, av hukuku ve köle çalıtıma hakkı da vadı 4 Ağuto ecei öcelik hakkıı a da imtiazı ölüm ecei oldu ki bazı ehile, cemaatle ve beledie meclilei de imtiaz ahibidile, ve doğa ei ü hakkı devlet hukukuu, ulu haklaıı üü oldu.*** Ail efedi moakı ahietide ete kemiğe büümü mo ai bu ei eeme ekle ai uluu eemeliğile kıa ladığıda çok zavallı kalıdı. Bu ei monarşi bi kez daha katı, daha keki ve daha tutalıdı. Yei moakı kaııda buda böle hiçbi hak hiçbi imtiaz eçeli değildi. Oa ancien rgime die aıla eki öetimi mtlak moakı çok daha kııtı bi etkie ahipti Devim, snrı monarşi mutak monarşiye döüeie ede olmutu. Buda böle, bu moak taafı da taımadığı hlde kullaıla he tülü hak ap aılı bua kaılık bu moakı taıdığı he imtiaz hak eie eçe
* [Arora K v Üçünü Sn dy nlnn bva v yü ll rndn olşan rn [dar Bar aly und die esen age de Fanösiscen Reolution Bay v Fran vrnn Günr 89 Carlonbur 843 Franz v rndn onra yn dvrn arn a arda uuaya dr oayar Kay naara v rn anarna dayanara azrayp yaylayan Brno Baur v dar Baur] *** [A . 23] 28
A 3. * A 33.] * A. 442] 29
nsn - Esk ğn e Yen ğn nsnlr
Özürle - Pltk Lelz
oldu O devi eeği olaak, mutlak krallk mutlak moai iste mektedi, bu edele mutlak olmaı baaamaa ve bi süü küçük efedile taafıda sııladıılmı o sözde mutlak kallık ıkılmaa mahkmdu Bilece ılda bei özlee o mutlak hükümdaı, etafıda ekii kısıtlaa biçok efedi, efedicik bulumaa o üçlü va lığı buuvazi aatmıt, Kediside izi alımada hiçbir hak elde edilmee hak dağıtıcısı tek efedii o otaa çıkadı. Biliouz ki, düada put bi hiçti ve bide fazla Taı oktu* Hak kavamıa ka, saki hehai bi hak söz kousumu ibi davaılamaz ta edilemez. Olsa olsa buu bi saçmalık a da aı\sama olduğu sö ebili Eğe haksızlğı söz kousu olduğu iddia edilise, ou kısıa ölçüt olaak bir başka hak koabilmek eeki. Ama eğe hak kavamı ı bizzat kedisi tamame eddediliosa, o zama haksızlık kav amı da eddedilmi olu ve hak a da oa bağlı olaak haksızlık bütüüle otada kalka Biz hepimiz eit politik hakla da aalaıouz, e deek? Bu sadece u alama eli Devleti Baa bi kii olaak özel muamele etmediği, Bei de diğe bütü hekes ibi sadece bi isa sadığ, buu dııda devleti olumlu etkileecek bi öem ta madığm demekti. Be bi solu kii, mevki sahibi bi adam oğlu, a da devaldığı öevi mias olula kedide soaki kuaklaa aktaa bi memuu visi olmakla, devleti etkilememekteim. (Otaçağda kotluklada vs olduğu ibi, daha soa laı mutlak kallıklada da bazı esm öevle mias olula soaki kuağa eçmektedi. ) Şimdi atık devleti elide vatadala a dağıtlabilecek saısız hak vadı öeği bi tabua, bi bölüğe vea hehai bi biliğe komuta etme hakkı, bi üivesitede des veme hakkı ibi. Devlet bu haklaı veebili, çükü bula devle
te aitti, ai devlet haklaıdı a da politik hakladı Bu hakla ı kime vediği de devlet içi öem taımaz, ete ki bağıladığı hakkı la kii, o hakta doğa ükümlülükleii eie etisi. Hepimiz devlet içi makbul ve eşit duumdaız. Hiçbiimiz diğeleide daha değeli a da değesiz değiliz Hüküma devlet de ki: Oduda emi veme etkisii kime veildiği beim içi fak etmez, ete ki bu etkii kullamaı bilsi. Demek ki politik hak laı eitliği u alama eli Hekes devleti dağıttığı haklaa sahip olabili, ete ki bu hakaı eektidiği koullaı eie etisi. Bu koulla söz kousu hakkı apısı ile ilili bi özellik olmalıdı, hakkı veildiği kiii, tecih edile imtiazlı bi kii (persona grata olması ol oamamalıdı. Öeği suba olma hakkıı kedie özü koullaı, sağlıklı oalaa ve eteli bilie sahip olmaktı solu bi ailede elme koulu söz kousu de ğildi; acak e liakatli bi buuva bile bu aske ütbei elde edemezse, politik haklada bi eitsizlik söz kousudu. Bu eitlik ilkesii üümüzde kimi devlete daha çok, kimide daha az haata eçiildiğie taık olouz. Sııfla moaisi döemide (devimde önceki kallaı döemii, ai mutlak kallık döemii böle adladııoum), Tek, bi süü küçük moaie bağımlılık içidedi. Bula esaf localaı, solu sıfı, uhba sııf, buuva sııfı, ehile, komü le ibi cemietle (toplumla) idi. Tek, he ede önce bu küçük cemietlede biie üe olmak ve /' esprit de corps tabi edile bu cemieti uhua uu davaıp, ou efedisi (moakı) saa ak kesi itaat etmek zoudadı. Solulaı he biide, kedi ahsıda çok ailesii, souu ouuu öemsemesi isteiodu. Tek, sadece ait olduğu tüzel kişilik aacılğıla daha büük bi tüzel kiilik ola devletle iliki kuuodu, tıpkı Katolik mezhebide Tek i acak di öevlisi aaclığıla Taıa ulaabilmesi ibi. Bir sınıf olduğuu ik etme cesaetii östeebile üçücü top lumsal sııf* bu duuma so vedi. Diğe sııfaı ada baka
* Yn Ah Kor 84
nsan Esk Çağın e Yeni Çağ'n nsanları
Özürler Pl beralz
bir sınıf olarak kalmamaya ve sınıf olarak adlandırılmamaya, bu nun yerine "ulus adı altında yüceleşerek genelleşmeye karar verdi. Böylece daha mükemmel ve daha mutlak bir monarşi yaratı, ewelce hkim olan sınıfprensibi büyük monarşinin içinde ki küçük monarşiler prensibi ortadan kalktı. Bu nedenle devrimin birinci derecede imtiyazlı iki sınıfa karşı bir hareket olduğu söyle nemez Devrim aslında genel olarak bütün o küçük, sınıfsal monarşilere karşı bir eylemdi Sınıflar ve onların baskıcı yönetimleri yıkıldıktan sonra zaten kral da vatandaşların değil, sadece sı nıfların kralıydı geride sınıfsal eşitsizliklerden kurtulmuş bireyler aldı. Bunlar gerçekten de hiç ·r s ı a ait ayan, bütün bağla rını, aidiyetlerini "koparmış in anlar mıydı? yır, bu yüzdendir ki, üçüncü toplumsal sınıf, diğer sınıfların yanın1a yer almamak için, biricik sınıf olmak için kendini ulus olarak tanımlamıştır Bu biricik sınıf ulustur, tir. O hlde Tek' in durumu nedir? Tek, politik bir Protestan olmuştur, çünkü tanrısıyla, yani devletle doğ rudan doğruya ilişkiye girmiştir. Artık soylular monarşisine tbi bir soylu, zanaatkrlar loncasına tbi bir zanaatkr değildir am o, herkes gibi Yegne Efendi' hizmet edenlerin hepsinin "Vatan daş denilen saygın unvanı taşıdığı Devleti tanır ve kabul eder. Burjuvazi, T sayesinde hak edilen soyluluktur ve kendi ne şu sözü şiar edinmiştir "Liyakt taçlandırılmayı hak eder. Bur juvazi, "tembel soylulara karşı savaş açtı, çalışkanlık ve liyakt sayesinde hak edilmiş soyluluk unvanını taşıyanların bakış açısına göre, özgürlük "doğuştan varolan bir nitelik değildir, hatta Ben bile özgür değilim, kralına, devletine ve meşru devletlerde halkı na sadaktle hizmet eden, "liyakt sahibi kimse özgürdür nsan servet ve para tanrısı "Mammona hizmet ediyor olsa dahi hiz [y oylr v hb f dd k d kd bkd üü drdk bjv d yr d yrd yok hk ord f -y]
met yoluyla özgürlük, yani liyakt kazanır. nsan devlete, yani devlet prensibine, devletin törel tinine yararlı olmalı ve bu yolla liyakt kazanmalıdır. Devlete bu anlamda hizmet eden, hayatını hakkıyla hangi meslek dalında kazanırsa kazansın, iyi bir vatandaştır. Onların gözünde "yenilikçiler, "karın doyurmayan, yani fydasız bir işle uğraşırlar. Sadece "esnaflık yapanlar "pratikte geçerli bir iş yaparlar Esnaf zihniyeti ise, hem bir memuriyet yaka lamak için koşuşturanlarda, hem de ticaret hayatında kesesini doldurmayı başaran, ya da çeşitli yollarla gerek kendine gerekse başkalarına yararlı olanlara göredir. Eğer liyakt sahipleri özgür sayılıyorsa, "hizmet edenler de özgür demektir (keyifli bir yaşam süren burjuva, işini sadaktle yapan memur, kendini hangi konuda özgürlükten yoksun sayabi lir ki?). O hlde uysal bir hizmetkr özgür bir insandır! Ne bariz bir saçmalık! Ama burjuvazinin zihniyeti işte budur Bu sınıfın şairi Goethenin yanı sıra filozofu Hegel de, öznenin nesneye bağımlı olduğunu, nesnel dünyaya boyun eğip itaat etmek gerektiğini savunmuş ve eserlerinde yüceltmişlerdir. Bir amaca hizmet eden ve "kendini ona tamamen adayan kişinin hakik özgürlüğe kavuşacağı kaısındaydılar. Düşünen insan için ise, amaç dı. Akıl, devlet ya da Kilise için değişmeyen genel yasalar koyar ve insan lık düşüncesi ile tek tek insanların elini ayağını bağlar "Doğruyu ve hangi kıstasa göre davranılacağını o belirler Bundan böyle "akıllı olanlar, öncelikle iyi vatandaş sayılan, devletin en dürüst hizmetkrlarıdır Sn Karun kadar zengin olsan da, yoksulluk ve açlıktan nefesin koksa da, burjuva devleti buna karışmaz, bu Senin meselen dir yeter ki "uysal ol Devlet, Senden bunu ister ve en önemli görevi de bu fikri herkesin bilincine yerleştirmektir. Bu nedenle Seni "kötü telkinlerdn korumak ve "kötü niyetlileri senden u zak tutmak için onların dizginlerin kısar, onların kışkırtıcı sözlerini sansürün kalemiyle karalar, basında çıkan yazılardan ötürü cezalar
132
133
İnsan Esk Çağ'ın e Yen Çağın İnsanları
Özgürler - Poltik Liberalizm
ayıcı güçler beni köleleştirmişlerdir ve onarın özgürlüğü, Benim köleliğim anlamına geli Onların "amaç, aracı kutsal kılar düstu runa uymaları elbete ki doğaldır Eğer devletin esenliği amaçlanıyorsa, savaş kutsal bir araç sayılır, devletin amacı adaleti yerne getirmekse, öldürmek de kutsal bir araç sayılır ve buna kutsal bir ad olarak "inaz denir Bunun gibi birçok örnek verilebilir. Sonuç olarak denebilir ki, devlet, kendi yararına olan her şeyi kua (mubah) sayar.
sonucunda saf tinsel iktidarı sadece meşrut hükümdar temsil eder, çünkü o, bütün kişisel anlamını ve önemini üzerinden sıyır mış olarak o denli tinselleşmiştir ki, gerçeklği aşmış tam, tekin siz bir "tin, bir ide hline gelmiştir. Meşrut kral, tam anlamıyla Hıristiyanlık prensiplerine uygun Hıristiyan bir kraldır. Meşru mo narşide bireysel egemenlik, yani gerçekten iradf hükümdarlık sona ermiştir, bu nedenle de artık bireyse özgürük bireysel bir hükümdardan bağımsızlık, Bana te t otre paisir yaklaşımıyla egemen olabilecek her türlü bireyden bağımsızlık durumu geçerlidir. Bu tam, mükemmelliğe erişmiş Hıristiyan devletyaşamı, tin selleşmiş bir yaşamdır. Burjuvazi tam bir iberaik içinde davranmaktadır. Bir başka sının yaşam alanına her kişse müdahale, burjuva zihniyetine ay kırıdır Br buuva, Tek (yan "daha üstün bir kudret tarafından yetkilendirilmemş) bir nsanın, kendi keyne ve kşsel iradesine göre yaşamına karışması hlinde, hemen Lberalizm taraarı olur ve sesini yükselterek "key davranıştan yakınmaya başlar. Kısa cası, vatandaş emir (ordonnance) denen şeyden özgür olduğunu beyan eder: "Hiç kimse Bana emir veremez! Emir benim başka br kişinin istediğini yapmak zorunda olmam demektir Oysa yasa bir b�şkasının kişisel iradesi değildir. Burjuva özgürlüğü, bir başka kişinin iradesinden bağımsız olmak anlamına gelir, kişisel ya da bireysel özgürlük dedikleri budur, çünkü kişi olarak özgür olmak demek, başka bir kşinn benim özgürlüğümü kendi amaçları için kullanamaması ya da benim neleri yapıp yapamayacağımın bir ba§ka kişinn kararına bağlı olmaması demektir. Liberaller bir dizi özgürlüğün yan sıra basın özgürlüğünü de savunmakta olsalar dahi, sadece, sansür zaruretni kişisel ve key davranış saydıklarından buna karşı çıkarlar; öte yanda "basın yasaları ile bu özgürlüğü iyce kısıtlamaya da eğilimlidirler. Diğer bir deyişle, liberalizm yanlısı buuvalar, kendieri için düşüncelerin yazabilme özgürlüğü istemektedirler, çünkü kendileri yasa/ olduklarından,
Burjuva liberalizminin büyük br titizlikle korumakta olduğu "bireysel özgürlük, aslında bireyin tam bir özgürlük içinde kendi kaderini eğildir Bu, edmlerimin tama men Benim anlamına gelme , sadece edimlerimin başka kişilerden bağımsız olması anlamına g lir. Hiçbir insana karşı sorumlu durumda olmayan, kişisel özgür! ğe sahiptir. Bu anlamdan hareket edersek, ki zaten başka türlüsü de mümkün değildir, bireysel olarak özgür olan, yani insanlara karşı sorumsuz olan sadece "Tanrı'ya karşı sorumluluğunu beyan etiğini bildiğimiz hükümdar değildr, aynı zamanda "sadece yasaya karşı sorumlu olan herkestir de. Yüzyılın devrimci hareket sayesnde kazanılan özgürlük işte budur, yani keyfliğe, tel est notre plaisir* anlayışına bağımlı olmamaktır. Bu bakış açısına göre, meşrut hükümdar tüm kişilğinden soyutlanmış olarak, bireysel kararlar alma yetkisinden yoksun hle gelmiş olur ve bir kiş olarak, bireysel bir insan olarak başkalarının "bireysel özgürlüklerini zedeleyemez. Meşru hü kümdar, kişisel hükmetme iradesini yitirmiştir. Bu nedenle mutlak hükümdarlar, yerinde bir hassasyetle buna karşı koyrlar. Aslında bunlar en yi anlamda "Hırstyanlık ilkelerine uygun birer hükümdar olma isteğindedirler Ama böyle olabilmek için de saf tinsel bir ktidara sahip olmaları gerekir, çünkü "Tanrı tindir düşüncesine göre Hıristiyanlar sadece tine boyun eğerler. Bunun * [Lt., bu bm keyfmzd. -n.] 136
37
İsa - si Çağ' e Yei Çağ'ı İsalar
Özgürler Plii Liberaliz
yasa müdahalesie yol açacak biçimde davamazla Olaa göe, sadece libeal, ai yasal çeçevedeki koula basma izi veilmelidi, aksi hlde basn yasalarna göe basn cezalar uygula sa kişisel özgülüüü güvecede olduua iaca, biaz ilei gidildiide e keski kölelilii asl egeme olaca ayda vaamaz Zia isa emir kulu olmaka ku ulsa ve "kimse baa emi veemez dese de, yasalara boyu emeye eskiside daha çok mahkmdu Bu duumda isa hukuka uygu şekilde köle muamelesi gömekedi Bujuva devleide yaşayala ümüyle "özgü Halk, ama bula (öei baz simgelee ya da gösemeye, di iac beimsemeye, vb) Ama buu e sakcas ki? Nasl olsa ola zola ya hehagi bi kişi deil, devlei, Buuva zihiyei, acaba ede "meselei esasa, "akla dayamaya he ülü kişisel eme kaş çka? Çükü "meselei esas uua, "kişilei egemeliie kaş mücadele emekedi! Ama i meselesi aklcl, iyi ve yasal bi meseledi "iyi mese le budu Bujuvazi, kişisel olmayan bi hükümda isemekedi Dahas ee ilke olaak isala üzeide sadece ahlka, ö eye ve yasaya uygu davama meselesi gibi bi meselei egeme olmas kabul ediliyosa, bi kişii bi dieii kişisel olaak kslamasa meyda veilmemelidi (Öei eskide olduu gibi bujuvala, soylulaa aylmş memuiyelede göev alama mas ve soylu sfda olala da alelde bi meslei ediememesi gibi) Bu da serbest rekabet yoluu açlmas alama gelmekedi Bieyle bibiii bie kişi olaak deil, acak baz madd meselele edeiyle ksayabilile (öei zegi paas olduu içi yoksulu olaakla kslayabili) Buda böyle ek egemelik geçelidi Devletin egemelii Kimse bi kişi olaak bi dieii efedisi deildi Çocukla, dodukla güde iibae devlee aiile; aababala olaa acak devle ada sahipile
Örneğin devlet, anababanın çocuğun ölümüne neden olmasını suç olara değerlendirir, çocuğun vafiz edilmesi zorunluluğunu
1
geii, vb
Ama devletin önünde bütün çocukar eşittir ( "vatandaş eşitliği
ya da politik eşitlik) ve onların birbiriyle olan ilişkierine karışmaz,
birbiriyle rekabet etmesine olanak tanır Serbest rekabet her bireyin diğerlerinin karşısına çıkıp kendi değerlerini ortaya koyması ve diğerleriyle mücadele etmesi de mektir Feodal parti, doğal olarak buna karşı çkmıştır, çünkü onun varlığı rekabetsizliğe dayanyordu. Fransa'daki restorasyon dönemi mücadelelerinin esas, buuvazinin serbest rekabeti getirme ça baları, feodallerin ise lonca düzenini geri getirmeye çalışmalarıdır.
Sonuçta serbest rekabet üstün geldi ve zaten lonca düzenine
üstün gelmesi de gerekirdi (Bundan sonraki gelişmeler ileriki bölümlerde açıkanacaktır.)
Devrimin bir tepki hareketiyle sonuçlanması, devrimin gerçek te neden ibaret olduğunu meydana çıkardı Çünkü her türlü atı lım, bilinç ortamına girdiğinde, atılım sonunda akl başa geldiğin de, tepki meydana gelir Başlangıçtaki coşkulu ileri atılışlar ancak bir "ihtiyatsızlık, düşüncesizlik , bir sarhoşluk içinde sürdürülür.
Oys� gericiliğin düsturu her zaman için "ihtiyatlılık, düşüncelilik, durmuş oturmuşluktur, çünkü ihtiyatılık, düşüncelilik, insana belli sınırlar koyar ve amaçlanan prensibe ulaşmak için yapılan aşrılıkları, snır tanımazlıkları denetim altına alr. Heyecan ve coş ku içinde yollara dökülen , bağırp çağran , dizginsiz, kural tanımayan gençler, üniversite öğrencileri, aslında katı kurallara bağımlı, dar kafalı vatandaşlardan farkszdırlar, çünkü onlarn eylemlerinin
amacı da gene bazı kurallara uyulmasıdır: Şimdi gürültü patırt ile
karşı çıktıkları kuralları ilerde olumlu bulacaklar ve bunlara uyacklardır "Kurallara, ilkelere uyma konusu her durumda düşün
celeri, eylemleri yönetir; yetişkin vatandaş, gençlere kyasla gerici
bir tutum içindedir, reaiyonerdir; çünkü o, coşkulu, heyecanlı 9
İnsan - sk Çağın e Yeni Çağn İnsanlar
a bir ifdyl sahip oluabilc hr şy dvlt ait dvlti malı olup Tlr sadc ödüç vrildiğid dvlt ait bir mülü özllil para v malları ullama haıa sahip olaları yai apitalistlri li düşrlr İşçi ürttiği malı deerendirmede, o mala ullaıcısı tarafıda vril ıymt tbidir. apıla iş az para ödiyor sözlri sı sı duyulur ysa ço r d apitalisttir. adc dvlti görmii v egemeniini arıralara yai dvlt hizmetinde çalışa yüs mmurlara iyi hata ço iyi para ödir Dvlt "iyi vatadaşlar''ı yai mül sahiplri hiç az para ödsilr diy hiçbir masrafta açımaz di güvilir bir hizmtrlar ordusu ytiştirir arasıda vaadaşlar içi "polis şi lı (ollu uwtlri) dil oruyucu güç oluşturur ( rlr hr türlü dvl mmuru örği adal v ğitim sistmii mmurları vb ısacası üm "dvlt tşiltı bu ollu uv vlri dhildir) "yi vatadaşlar da içilri az para vrm içi dvlt sv sv yüs vrgi ödrlr Bua arşılı işçi sııfı özüd orumasız olduğuda (ü ü işçi olara dvlti orumasıda faydalama yri dvli tbaası olara polis şilatıı sözümoa haları oruma işlvid yararlaırlar) bu mül sahiplri dvlid bu "buuva ra lığıda bir düşma güç olara alır ları ilsi m bir deer olara abul görmz sömürülür mül sahiplrii savaş gaimti olur düşmaı savaş gaimi ysa işçilri lid ço büyü bir güç vardır. Buu farıa varıp ullamaya alıştılarıda olara hiçbir şy arşı oya maz lar hl bir işi durdursular hl ürtilrii dilri ait olduğu bilici varsılar v ürlrid dilri içi ayda sağlasılar da görü şt orada burada çıa işçi huzursuzluları ı öi budur Dvl emein köeii üzri oturur Emek, özgür olduğu ada dvlt çör 146
2 Toplusal Liberalizm Biz özgür doğmuş isalarız ama ry baarsa goistlri hizmtr durumua gtirildiğimizi görürüz Bu yüzd bizim d goist olmamız mı grir? Tarı orusu E iyisi goistlri o luşmasıa im taımama Biz hrsi "lümp hli gtir lim Hr şy hpimizi olsu diy imsi hiçbir şyi olması şt oplumcuları (sosyalistlri) ilri sürdüğü görüş budur "Hrs diy adladırdığıız imdir? "Toplumdur Pi bu bdsl biri midir? u bdi iz Siz mi? Ama Siz d bir bd dğilsiiz i Grçi S bdi ola irisi bdsi S d S d ama Hpiiz bir arada sadc birço bdsiiz bir bd dğil Dm i birlşi hldi toplumu hizmtid bdlr vardır ama di ait bir bdi yotur hd ıpı poliiacıları "ulusu gibi o da tid başa bir şy dğildir ou bdi sadc surir. Politi Libralizmd isaı özgürlüğü ou kişierden, işisl gmlit efendiden özgür olması dmtir Hr bir işii başa işilr arşı güvcy alımış olması işisl özgürlü dmtir Kims ir vrm ytisi sahip dğildir bir t yasa mrdr Ama işilr eşit olsalar da sahip olduları mük şit dğildir. G q fairi zgi zgii d fair ihtiyacı vardır biri z gii parasıa ihiyaç duyar diğri fairi mği Aslıda im si diğri kişi olara ihtiyacı yotur ama hrsi oa bir verici olara yai vrc şyi ola biri bir şy sahip olması sıfa tıyla ihtiyacı vardır Dm i işiyi adam yapan, sahip oduu * [mpn sözüğü Almaada paçava aama gei. Bda üetimiş oa mpnpck paçavada başka giyeek bi şeyi omayaa yai topm e a tabakas içi kaa ifde op, çsza bad çpaka diye de çev iebii. Ba kaşk ump sözüğü sefil aşağk isa" aam aş. -ç 14
İnsan Esk Çağn e Yen Çağn İnsanlar
Özürler Tplumsal Lberalizm
şydir. V işt insanar sahpk, ya da "sahip odukarı şy bakımından birbirrin şit dğidirr Nası ki poitik Libraizm gör "kimsnin mir vrbim yt kisin sahip omaması grkir topumsa Libraizm d bundan "kimsnin bir şy sahip omaması grktiği sonucunu çıkarır o had mir vrm ytkisinin sadc devete vrimsi gibi şimdi d sahip oma ytkisinin sadc topuma vrimsi grkir. Dvt hm hrksin şahsını hm d şahs mükünü başkaarı na karşı korumaka insanar arasında bir ayrım yapar. Hrks bir bütünün ayrı b rçasıdır v kndin ait bir paya sahpt Bu duruma gör "bizz t odug v sahip oduğu şy ytinnr için hsap tamam sayıır ama o v sahip oduğundan "daha fzasını istynr bakındığında başka kşe rn o şyr sahip çıktığını görürr Bu sfr bir çişkinin ayırdı na varırar: Kişi oarak hiç kims diğrindn farkı dğidir ama gn d kişinin birind oan, diğrind yoktur v yoksun oan bunara sahip omayı istmktdir Bundan çıkardığı sonuç bir kişinin diğrindn üstün oduğudur çünkü birind ihtiyaç duyduğu şyr varkn ötkind yoktur biri varsıdır diğri is yoksu. Şimdi d kişi kndi kndin şunu sorar: Bir amanar hakı oa rak gçmiş gömdükrimizi ynidn canandırmaı mıyız çşiti doambaçı yoardan gçrk kişir arasında tkrar ouşturduğu muz bu şitsiziğ gçit vrmi miyiz? Hayır Tam trsin ancak yarısını başarmış oduğumuz bir işi tamamına rdirmiyiz. Bir başka kişidn özgür oabim durumumuzun ksik yanı o başka kişinin gmn oduğu o kişinin iktidarı atında oandan kısacası onun "kişis mükiytindn özgü oabimmizdir. O hd kşse mükyet ortadan kadıraım. Artık kims bir şy sahip omama ı hrks sfi omaı mük kşerüstü omaı kişiy dği topuma ait omaıdır. En yüc Efndi emretme yetksne sahp tk varık önünd hpimiz şit h gmiştik şit kişir yani birr Sıfır omuştuk
En yüc mük sahbnn önünd d hpimiz şit birr se hi n gcğiz. Şimdiik hr birimiz ötkinin nzdind bir "sfi bir "çusuz sayııyoruz ama bu dğr biçm irid sona riyor v hpimiz birdn çusuz ouyoruz Komünist topumun bütün bir kit si oarak kndiizi "çusar takımı güuh diy adandırabiiriz Prtrr amaçadıkarı biçimd akir i zngin arasındaki farkın ortadan kadırıdığı bir "topumu grçkştirdikrind kndiri d birr çusuz sfi oacakardır çünkü "çusuz omak onar için bir önm ifad dr v vaktiy dvrim sırasında "bur juva vatandaş sözcüğü nası yüctiip onuru bir hitap şkin dönüştüys "çusuz sözcüğü d onuru bir anam kanmıştır. Çusuz artık onun idai omuştur v hpimiz birr çusuz omaya özndirimktyizdir. Bu duum "insanık mnfaatin "kişiş oanın ikinci kz gasp diişidir Biry n buyurma n d mükiyt oanağı tanınır birincisini indn dvt amıştır ikincisini d topum. Topumda insanarı bunatan n ağır sıkıntıar baş göstrdiğin dn özik zin ksim yani hakın n tabakasından oanar kabahti topuma yükdir v en doğru topum düznini bu mayı kndirin görv dindir. Eskidn bri kabahti kndind dği d kend dışında aramak aışıagmiş bir yöntmdir doayısıya bu durumda da kabaht dvt znginrin bnciiğin çıkar düşkünüğün v bnzri şyr asında varıkarını bizim kabahrimiz borçu oanara yüknir. Komünizmin düşünüş tarzı v çıkarımarı çok basit görünür Şu sırada dvtin durumuna bakıdığında v topumun bir böümü i diğr böümü karşıaştırıdığında çoğunuğun azınığa kıyasa daha kötü bir durumda oduğu göüür hakın bir kısmı refah için dykn diğrri sıkınt çkmktdir. Dmk ki şyrin mvcut durum status] yani devet kndisi staat tasfiy dimidir. Pki ama onun yrin n gtirimi? Tk tk kişirin rfahı yrin ene br refah herkesn refahı.
148
149
İnsan Esk Çağn ve Yen Çağn İnsanlar
Öürler - Tlumsa/ Lberalm
Devrim onucunda burjuvazi ikidara geçi ve herkein bir vatandaş olarak aygınlık kazanmaı ya da vaandaşlık düzeyine indirgenmeiyle (halkan kişinin yükelilmei, oylu kişinin alçalılmaıyla) eşiizlik oradan kaldırılmış oldu Böylece üçüncü ınıf ek ınıf hline geldi, yani devletin vatandaşlar ınıfı oraya çıkı Buna karşı Komünizm şu görüşü avunur: Bizim aygınlığımız, onurumuz ve özümüz hepimizin devlein eşit çocuklar oluşumuz dan devle anamızın hepimizi aynı evgi ve korunma hakkıyla doğurduğund�n eğil hepimizin birbirimiz için varoluşumuzdan kaynaklanır · iz budur Bizler gerek Ben gereke Sen ve Siz hepiniz, 1bir diğeri için faaliyee bulunuyor ya da "çalışıyorunuz; yani her biri iz bire çalşan birer emekçi olmamız bakımdan eşit ayılırız Bizim için önemli olan devlet için varoluşumuz, yani birer vatandaş oluşumuz dolayııyla da burju vaziyi (ora ınıfı) oluşurmamız değildir; benim ihiyaçlarımı kar şılamak ureiyle kendi ihiyaçlarını da gideren yalnızca bu ure le varolan bir diğerimiz için varolmakır Örneğin falanca benim giyilerimi diken erzidir ben de onun eğlence ihiyacını karşılayan komedi yazarı veya ip cambazıyım; filanca benim belenme ihi yacımı karşılayan çifçidir ben de ona bilgi ağlayan bilginim ve bunun gibi daha pek çok örnek verilebilir Demek ki emekçilik bizim onurumuz ve eşiliğimizdir Burjuvazi bize ne gibi faydalar ağlar? Bize yükümlülükler geirir! Peki bizim çalışmamıza biçilen değer nedir? Olabildiğince düşük bir değer Oya emek bizim ek değeriizdir Bizim birer emekçi olmamız bizim en iyi nieliğimizdir dünya üzerinde aşıdı ğımız anlamdır bu nedenle de bizim değerimizi emil emeli ve değerlendirmeli ve değerimizi muteber kılmalıdır Bize karşılık ola rak oraya ne koyabiliriniz? Elbee ki en başka hiçbir şey Biz Sizin al varoluşunuz için değil, adece emeğiniz ve hizmeleriniz için Size borçlu aylırız, haa Sizin kendiniz için ne olduğunuz değil, adece Bizim için ne olduğunuz önemlidir. Bizden ne
ebeple bir şyler alep ediyorunuz? Soylu bir aileden gelmek gibi bir üünlüğünüz olduğu için mi? Hayır, adece Bize iediğimiz
;
1
ya da yararlı olabilecek bir şeyi üreiğiniz için alepleriniz olabilir
Öyleye şunu kabul edelim Biz de Sizin için emek yoluyla ağladıklarımız kdar değer aşıyalım ama aynı şekilde Siz de Bizim için emek yoluyla ağladığınız kadar değer aşıyın Değeri belirleyen hizmetlerdi daha doğruu bizim için değerli işler, yani birbirimiz için yaplan kamu yararna işler. Herke diğerlerinin gözünde bir emekçi olmalıdır. Yararlı bir iş gören diğerlerinden aşağı
kalmamalıdır; ya da büün işçiler elbee ki "kamu yararına çalışmaları yani komüni emekçi olmaları kaydıyla eşiir Bir emekçi, yapığı iş karşılığında bir ücre hak eiğine göre ücreler
de eşi olmalıdır İnanlık onuru ve vakarı için inancın yeerli olduğu dönem üreince en ağır işe bile iiraz yoku yeer ki inanın inanmaını engellemein Ancak şimdi, herkein kendini bir inan olarak yeişirmei gerekiği bir zamanda inanın makineleşmiş bir çalışma biçimine mahkm edilmei earee köleliğe denk gelir Bir fabrika işçii 12 aa, haa daha uzun bir zaman boyunca helak olana dek çalışıra, inanlıkan çıkacakır Her ürlü işin amacı inanı amin emek olmalıdır Bu nedenle de işinde uta olmalı dır yani işinin büününe hkim olabilmelidir Bir oplu iğne fabri kaında adece iğnelerin epeini yapan ya da adece el çeken ve buna benzer ayrınılarla uğraşan işçi ıpkı bir makine gibi mekanik bir çalışma içindedir acemi işçilik eviyeini aşıp ua olamaz: Sonuç olarak çalışmaı onu tatmin edemez, adece yorar Yapığı iş, başlı başına ele alındığında bir hiçir kendi içinde bir amaç yok
ur, amamlanmış bir şey değildir: şçi adece başkaının ellerine elim eiği bir iş üzerinde çalışmaka ve bu yapığı bir başkaı arafından kulanlmaktadr Bir başkaının hizmeinde çalışan bu işçi için eğitimli kültürlü bir tinin zevk aldğ şeyler öz konuu ola maz o adece kaba zevklere yönelir: Çünkü eğitim ve kendini 11
İs - Es ğ'ı e e ğ'ı İslrı
Öürler Tolusl iberl
geiştirme kapıları ona kapalıdır Oysa iyi bir Hıristiyan olabilmek için inanç yeterlidir ve buna en sıkıntılı koşullar altında dahi ola
geçer hle geldi. Bunun yanı sıra şöyle bir talep de vardı: Bir şey elde eden kişi, bunu düşüncesizce tekrar kumar masasına sürme-
nak vardır. Bu nedenle Hıristiyan zihniyetliler, ezilen işçilerin dine bağlılığını teşvik etmişler, sabırlı, itaatkr, teslimiyet içinde olmalarını sağlamışlardır. Baskı altındaki emekçiler, seflet içindeki ya şamlarına, Hritiyanık inancına bağı oldukları sürece tahammül etmişlerdir, çünkü Hıristiyanlık, insanların hoşnutsuzluk duyması na ve içinde bulunduğu koşullara başkaldırmasına izin vermez Şimdi ise kleri, hırsların yatıştırımaı, hırslara gem vurul ması yeterli değil ·r · ar doyum aramaktadır. Burjuvazi, yeni bir din öğretisi ayarcasına, ünyev hazarın madd zevklerin müjdesini vermiştir, ama şimdi e bu öğretinin biz yoksullar ara sında taraar edinmesine şaş ktadır. Bu öğreti göstermiştir ki, insanı mutlu eden, inanç ve yoksulluk değil, bir şeylere sahip olmak ve kendini eğitim yoluyla geliştirmektir Biz Proleterler de bunu kavramış bulunuyoruz Burjuvazi, tek tek kişilerin buyruğundan ve key davranışların dan kurtulmayı sağlamıştır Ama ekonomik koşulların gelişimin den doğan ve rastlantısal durumlar diye adlandırılabilen keylik ortadan kaldırılamamıştır. Geriye kalan, bahtın, taihin yardımı ve "talih tarafından kayırılanlar dır Örneğin bir zanaat dalı batarsa ve binlerce emekçi ekmeğin den olursa, haklı olarak bu duumdan tek tek kişilerin sorumlu olmadığı ve "bu felkete kötü koşulların yol açtığı düşünülür. O hlde koşulları değiştirelim, hem de sapına kadar; öyle bir değiştirelim ki, rastlantıların etkisi olmasın, her şey kuraara yaa ara bağlı olsun! Artık rastlantıların esiri olmayalım! Her tülü da gaanmaya arımaya değişkenliğe son veren yeni bir düzen kuralım. Bu düzen bizim için kutsal sayılsın! Eskiden hayatta bir yere varabilmek için efendilerin gönlünü etmek zorundaydık devim sonrasının şiarı ise "Taihin peşinden koşun! oldu. Burjuva yaşamı talih avı ve şans oyunu ile iç içe 52
sin Çok doğal olmakla beraber, garip bir çelişki bu. Buuva düzeninin veya politik yaşamın esası olan rekabet tam bir talih oyunudur; borsa spekülasyonlarından tutun d a memuriyet başvuruları-
na, müşteri avına, iş aramaya, terfi etmeye, madalya almaya ve mezatçı Yahudi'nin hırdavat toplamasına vb. kadar . . Eğer üstün gelme yarışında rakipleri geçmek ve bertaraf etmek başarılırsa,
"talih kuşu kafese girdi, "atış hedefe isabet etti demektir Üstün gelen kişinin diğelerinde olmayan bir yeteneğe sahip olması bir
talih sayılır bu yeteneği çok çalışarak geliştirmiş olsa dahi, gene de böyle kabul edilir, çünkü onun başarılı olması, ondan daha yeteneklisinin bulunmaması demektir. Böylece bunda hiçbir beis görmeksizin, yaşamlarını talihin değişkenliğine bağlı şekilde geçirenler, kendi ilkeleri bütün çıplaklığıyla karşılarına çıkıp bir taih oyunu olarak "talihsizliğe uğadıklarında, en erdemli hlleriyle bu haksızlığa isyan ederler Çünkü talih oyunu, bütün çıplaklığıy-
la ortada olan gizlenmeyen bir rekabetr ve her türlü çıplaklık gibi
insanların muhterem ar duygusunu zedeler. Sosyalistler, rastlantılara bağlı bu tür olaylara engel olabilmek için, insanların taihe bağımlı olmadığı, özgür olduğu bir toplum
oluşturmak itediler.
Bu yoldaki gayretlerinin en doğal tezahürü, "talihsiz kimselerin "talihlilere karşı bir nefret geliştirmeleri, yani talihin hiç yar dım tmediği insanların, talihin çok şey kazandırdığı insanlara
karşı öfke duymaları oldu Aslında bu olumsuz duygular, talihli kişilere karşı değil, bizzat taihin kendisine, yani burjuva düzeninin bu çürük lekesine kar-
şıydı. Nasıl ki maddyata yönelik bir çaba içinde olanlar, yaptıkları tinden yoksun "işe karşılık kendilerini tatmin eden, ruhlarını yü 53
İnsan - Eski Çağ'n ve Yeni Çağ'n İnsanlar
Özgürler Tolsal Liberaliz
celten bir Tanrıya itiyaç duyarlarsa Komünistler de ancak özgür faliyetin insanın özü olabileceği fikrini kabul eiklerinden işgü nüne endeksli ziniyetlerine karşılık bir tatil gününe Pazar tatiline itiyaç duydular Komünist ziniyetli bir kişinin bir Komünistin Seni bir insan bir kardeş gibi görmesi Komünizmin sadece tatil günü yanıdır slında sair günlerde Seni ne olrsa olsun sade bir şekilde insan olarak görmez Sen onun için bir emekçi insan ya da çalışan in sansın biçimi liberal ilkeyi içerir ikincisinde ise bağ naz bir . � en bir tembel isen gerçi Senin etmez ma tembel bir insan olduğun içindeki insanı için seni bu tembellikten arındır k ve çalışmanın insanın alın yazısı ve misyonu olduğu inancı ı sana telkin etmek ister. Böylece ikiyüzlü bir tutum sergilenmiş olur. Tutmlarından biri tinsel insanın tatmin olmasını sağlamak diğeri ise insanın bedensel yani madd yanının tatmin olması için çareler aramaktır Bu duruma göre insana iki kat görev yüklenir bunlardan biri madd kazanç sağlayacağı bir iş (meslek) diğeri ise manev (tinsel) kazanç sağlayacağı bir uğraştır Burjuvazi tinsel ve madd zenginlikleri erbetçe unmaktaydı ve erkesin istediği zaman bunlara el uzatmasına olanak tanımıştı Komünizmde ise bunlar gerçekten erkes için sağlandığı gibi üstelik de zorla kabul eirilir. Herkes bunları kullanmaya zorlanır Bizleri insan yapan madd ve manev zenginlikler olduğu için iç itiraz etmeksizin bu zenginlikleri edinmek zorunda bırakılırız Sadece kazanç sağlayan bir işle uğraşan kişi adam yerine konur Burjuvazi bir işte çalışarak kazanç sağlamaya özgürlük getirmişti Komünizm ise çalşıp kazanmaya zorar ve sadece kazanç sağla yana bir zanaatı olup çalışana itibar eder rtk işin serbest olma sı yeterli değildir senin o işe e aman da gerekir Şimdi de Eleştiriye düşen görev bu kazanımları edinmiş olmanın Bizi insan yapmaya yeterli olmadığını kanıtlamaktan ibaretir
Herkesin kendini insan hline getirmesi veya insana ait nite likler kazanmaya çalışması gerektiği yönündeki liberal emirle her kesin kendini insanlaştırma işi için zaman kazanmas yani herke-
154
se kendisi üzerinde çalışmasına olanak tanınması bir zaruret sayıl-
mıştır. Burjuvazi insanlıkla ilgili er şeyi rekabete teslim etmekle ve tek tek kişilere insana özgü er şeye saip olma akkı tanımakla bunu sağlamış olduğunu sandı. Herkes er şeye ulaşma akkı na saip olmalıdır Toplumsl liberalizme göre birine bir akkın tanınması bir konuda izin verilmesi yeterli değildi çünkü izin vermek demek sadece yasaklamamak anlamına gelir ysa erkese olanak sağlamak sayılmz O lde Burjuvazinin liberalliği sadece laa kalı yor eyleme geçmeye gelince ad safada bağnaz davranıyor Bu na karşılık toplumsal liberalizm kendimize nsana lyık nitelikler kazandırmak için elimize er türlü oanağı aracı vermek istiyor Emek ilkesi nedeniyle talih ya da rekabet meselesi geri plana itilmiştir Aynı zamanda da emekçi kendine ait en önemli özelli ğin emekçilik vasfı olduğu bilinci içinde egoizmden uzak durur ve bir emekçi toplumunun egemenliği altına girmiştir tıpkı burjuvanın kendini bütün varlığı le rekabet esası üzerine kurulu· dev lete adadığı gibi O güzelim toplumsal görev rüyası hl görül meye devam edilir Hl toplumun bizim ihtiyaçlarımızı karşıladı ğı bize her şeyi vediği ve bizim de bu nedenle ona borçu oduğumuz kanısı geçerlidir* Böylece bize her şeyi veren en yüce ba ğışlayı�ıya hizmet etme arzusu gene sürüp gider Oysa toplum bir Ben değildir ve bundan ötürü de vermek bağışlamak lütfetmek * P-J Podho De la Cration de l'Ordre dans lHumanit ou Principes dOrganisation politique, s 414 Pas, Besaço 1843 Ya b esede şöyle de:
Gee edüsde geese blmde b blş amya açlamas e başa gele ve en ktsal göre . 155
İsa Esk Çağ ve Ye Çağ' İsala
Özüle İsal Lbealzm
gibi edimlerde bulunamaz, tam tersine, toplum Bizim aydalanabileceğimiz bir araçtır Bizim topluma karşı görevlerimiz yoktur, sadece çıkarlarımız söz konusu olabilir ve bunları sağlayabilmemiz
Burjuvaı devleti egoist emelleri içi kullaması gii emekçi de toplumu ayı amaç içi kullncktır İsacıl adam top lumcu adama şu suçlamayı yöeltir Sei zate tek ir amacı var o da refhıı sağlamak! Eğer Se sf insnlıkl ilgili bir konuy yöelirse e de sei yoldaşı olurum! ma uu içi ir emekçibilincinden daha güçlü daha kapsamlı ir iliç gerek "Bir emekçi Hiçir şey yapmaz uda ötürü de Hiçir şeyi yoktur Hiçir şey yapmaması ise işii hep tek ir iş olarak kalması tamame kedi ihtiyacıa göre ayarlamış güdelik ir iş olması yüzüdedr* Bua karşılık şöyle de düşüüleilir Guteerg'i yaptığı iş tek ir iş olarak kalmadığı gii sayısız çocuk da pey dahladı ve ugü hl yaşamakta Ou yaptığı tüm isalığı ihtiyacıı karşılamak üzere düşüülmüştü ve hiçir zama yok olmayacak sosuza kadar varlığıı sürdürecek ir işti İsacıl iliç gerek urjuva gerekse emekçi ilicii hor görür çükü urjuva serserilere ("elli ir uğraşı olmaya herkese) ve oları "ahlksızlığıa karşı "hıç duyar Emekçi ise temellere ("miskilere) ve oları topluma ters düştüğü ve sömürdüğü içi "ahlka töreye aykırı ola ilkelerie "öfkeleir İsacıl kişi ise ua şöyle yaıt verir: "Ey dar kaflı sorada görme! Pek çok kişii ortalıkta dolaması serseri olması sei yüzüdedir! Proleter adam se herkesi ktır gibi çlışmsını ekliyorsu ve ngryyı yaygılaştırmak istiyorsu Bu sede oldum olası eşek gii yük taşımada ötürü artık i huy hlie gelmiş Herkesin de ayı şekilde agarya altıa girmesii sağlamakla kedi agaryaı hafifletmek istiyorsu ama aslıda uu tek edei herkesi ayı orada boş zmn kavuşmasıı sağlamaktır Peki ama u oş zamaı asıl değerledirecekler? Sei
için de toplumun bize hizmet etmesi gerekir. Biz topluma karşı edakrlıklarda bulunmak zorunda değiliz, fedakrlıkta buluna
caksak bunu Kendimiz için yapmamız gerekir. Toplumcular bütün bunları düşünmezler, çünkü onlar birer Liberal olarak din ilke lerin tutsağıdırlar ve tam da şimdiye kadar devletin işgl etiği yeri dolduracak olan bir kutsal toplum arayışı içindedirler! toplum bizim yeni efendimizdir, yeni bir
"E Yüce
"hizmetine ala ve bize görevler yükleyen, yeni bir
Politik ve toplumsal Liberali i, ileride daha ayrıntılı bir biçim de ele alacağız Biz şimdilik başka bir mesele�e el atalım, bunları insancıl veya eleştirel Liberalizmin mahkemesine çıkaralım.
3 İnsancıl Liberizm Liberal bir Eleştiricinin*, Libealizm ilkesini, yani İnsan'ı aşmadan liberalizmi eleştirmesi sonucunda, kendi kendini eleştiren "eleştirel liberalizm mükemmeliyete eriştiğine göre, onu "İnsancıl
Lieralizm diye adladırmak yeride olailir Emekçi e materyalist ve e egoist isa kaul edilmektedir O insnlık içi hiçir şey yapmaz her şeyi kendi içi kedi re hı içi yapar Burjuvazi, İnsn'ı sadece doğuşu bakımından özgür olarak ta nmladığı için, onu diğer şeylerde gayriinsanın (egoistin) pençesine terk etmek zorunda kalmıştı Bu nedenle egoizm, politik libe ralizmin yönetimi altında serbestçe kullanabildiği çok geniş bir
alaa sahip oldu
[6ini sayfdaki kini dipnota bakıny.n. 15
Edga Bae (anoni m) eleşt Foa Tistan, non ove alk basks, Pas 143 A/gemee tet Zetg degisnde, yay Bno Bae sayı s 1 Calottenbg Nsan 144.
nsan Eski Çağ'n e Yeni Çağ'n nsanla
Özgürler nsanıl Lbealzm
şu "olumun bu boş amanın insanca, insana lyık bir biçimde değerlendirilebilmesi için ne yaıyor? Bu kaanılan boş aman gene egoisçe bir keyliğe erk ediliyor ve senin olumunun des eklediği kazanım gene egoise yarıyor. Niekim Buuvinin bir kaanımı olan insanın efendisizlik durumu da, devle arafından insancıl bir içerikle doldurulamamış ve keyliğe erk edilmişir. Elbee ki insanın bir efendiye bi olmaması, efendisi olması lımdır, ama bu, egoisin insana egemen olması demek değildir, am ersine, insanın egoise egemen olması gerekir. Elbee ki insa alıdır, ama eğer bu boş amandan egois yararlanır a, insan on yiirir Bu nedenle Siler boş amana in sancıl bir nlam kama sını . Ama Si emekçiler, kendi işinii de egoisçe drlerinii a min emek için yaıyorsunu, çnk yemek, içmek, iyorsunu Bu durumda boş amanınıda daa a egois olabilir misini? Siin çalışmanıın nedeni, işini amamlandıkan sonra keyif çamanın, embellik yamanın sie evk vermesidir ve bu boş amanı nasıl geçirdiğini amamen rast lantıya bırakılmışır Eğer egoime bn kaıların kaaılması gerekiyorsa, amamen "çıkarsı bir davranış amaçlanmalıdır, tümüyle çıkarsılık nsanca ek davranış budur, çnk ancak nsan çıkarcı değildir, egois daima çıkarcıdır
v bir çıkar olduğunun frkında değil misin? Aslında Tekin elde edeceği yarar seni ilgilendirmiyor ve Sen şyle sesleniyorsun at libertas pereat mundus Üselik sen geleceğin için de asalanmıyorsun ve ne Teki iiyaçlarını, ne kendi raaını, ne de başkalarının raaını cidd olarak dşnyorsun; sen aslında içbir şeyi umursamıyorsun, çnk sen bir ayleressin Acaba insancıl kişi, insana dair bn olasılıkları, er şey insana mahsus diye anımlayacak kadar liberal midir? Tam ersine Belki bir faişe akkında alk açısından dar kafalı bir burjuva kadar nyargılı davranma, ama "bir kadının bedenini ara kanma makinesi olarak kullanması o kadını bir "insan olarak or grmesine neden olur Onu şyle yargılar Faişe bir insan değildir ya da bir kadın faişelik yaığı akdirde insan olmakan çıkmışır, gayriinsandır. Haa Yaudi, Hırisiyan, imiyalı kişi, din limi ve bunun gibiler de insan değildirler Sen Yaudiliğin, ya da başka bir nieliğin açısından insan dğilsin. işe, gene bir buyurgan nerme Seni başkalarından farklı kılan er şeyi e rinden a, eleşir ve kurul Yaudi olma Hırisiyan olma Ve bun lar gibi biri de olma nsan ol, sal nsan nsanlık nieliğini, seni kısılayan er rl alın yaısının karşısına çıkar, o sayede kendini insan kıl ve seni kısılayan engellerden kurul, özgürleş, kendini "gr insan line geir, yani insanlığı, seni er bakımdan belir leyen özün olaak kabul e. Ben diyorum ki, Sen bir Yaudiden, bir Hırisiyandan, ve benerlerinden daa fala birisin, aa Sen insandan da daa flasın n bu saydıklarım birer dşncedir, oysa Sen bedene sai birisin Sen "soyu bir nsan line gelebileceğini mi sanı
Şimdilik çıkarslığı kabul edelim ve soralım: Sen bir şeye ilgi duymak, grlk, insanlık gibi şeyler için coşkulu duygulara kaılmak iseme misin? "Elbee Ama bu egoisçe bir çıkar değil dir, yani çıkarcılık değil, insan, yani teorik bir çıkardır Başka bir iadeyle, Teke ynelik, ya da Teklere (Herkese) ynelik olmayı bir eye, bir fikre nsan fikrine ynelik bir çıkardır Peki ama, Sen aslında enin fikrin, senin grlk fikrin için coşkuya kaıldığının ayırdına varmıyor musun? Ayrıca senin çıkarsılığının da, gene ıkı din çıkar gibi, sema 15
* [Lat. yaşn özgl dnya baa da .. ** Edga Bae (aoim) Hayat kadıa hakkıda Bad göüşei eleşti e F.F.A. Bad Les les pbqe de as et la pole es g, 12 ais ve Leipig 139), llgemeine teat- Zeitung sayı s. 26 159
İsa Esk Çağ'ı ve Ye Çağ'ı İsaar
Özgürer - İsaı berazm
yorsun Bizden sonrki kuşaklar bizim ykmy gücümüzün yet mediği baz önyarglar ve engelleri ortadan kaldrmak zorunda klmayacaklar m sanyorsun Acaba 40 ya da 50 yaşna gelince, ark daha ileriki günlerde kendinde çözülecek bir şeylerin bulun mayacağ kadar gelişerek insan olacağn m umuyorsun Bizden sonraki kuşaklarn insanlar, bizim şimdi yokluğunu hissetmediğimiz baz özgürlükeri elde edebimek için mücadele etmek zorun da kalacaklardr. O geecekteki özgürlüğe neden ihtiyaç duyuyor sun Sen adan kendine hiçbir değer vermeyeceksen, nsan'n y d mükemmelliğe erişebmesi için "kyamet gününe kadar beklemen erekecektir. Ama Sen kuşkusuz daha önce öleceğine göre, zern ödülünü ne zaman alacaksn O hde meseleyi ersyüz e ve Kendine de ki Ben insanım! gerek yok, çünkü o zaen Bana Benim içimdek insan aittir, tpk Benim bütün özelliklerim gibi. Bu durumda, Eleştirici şöyle sorar Kişi ayn zamanda hem Ya hudi hem de insan nasl olabilir Buna yant larak şöye derim Birincisi, eğer "kişi ile Yahudi, veya "kiş ile insan ayn anlama gelecekse, kişi hiçbir şekilde ne br Yahudi ne de bir insan olbilir. Çünkü "kişi hep o beirlemelerin dşna aşar ve Samuel ne kadar Yahudilik niteliklerini taşrsa taşsn, tam bir Yahudi kavramn tem sil edecek kimse olmasna imkn yoktur, çünkü o ancak belirli bir Yahudidir. kincisi, eğer insan olmak, özel biri olmamak demekse, Yahudi olununca insan olunamaz Üçüncüsü ve asl önemlisi de budur, ben Yahudi olark ne omam mümkünse ancak o olabilirim Samuelden Moşeden ve ötekilerden, onlarn henüz "n san olmadklarn kabul etseniz bile Yahudilikerini aşmaarn pek beklemezsiniz Onar ne olabieceklerse olmuşlardr Bugünün Yahudileri için de durum farkl m Sizin nsanlk idesini, fikrini keşfetmiş olmnz, Yahudinin de bunu benimseyebilmesi anlam na gelir mi Eğer bnu yapbilirse, zaen yapmazlk etmez, ama ypmaz ise o hlde yapmyordur Sizin yüksek beklentileriniz
onu ilgiendirmez, ona yükemiş oduğunuz insan olma görevinden ona ne nsancllarn vaat ettiği "insanc toplumda nun ya da bu nun herhangi bir "farkl özelliği hiçbir şekide takdir görmeyecekir "Özel niteliğini taşya hiçbir şeyin değeri olmayacaktr Bu şekilde, insan ve inan özgürükte iyiyi, egoistlik ve her türlü özel nitelikte kötüyü gören, birinde Tanrsn, diğerinde şeytann bun Liberalizmin çemberi, kapanmakadr. Nasl "devlet içinde farkl kişi ve öze kişi, değerini kaybediyorsa (yani kişiye öze hiçbir imti y yoksa), nasl mekçi ya da çusuz (umpen) toplumunda kişiye mahsus (özel) mükiyet tannmyorsa, ayn şekide "insancl toplum da da fark ya da öze olan hiçbir şeye yer yokur; böyle ce "sa eleşiri, üsendiği zor işi biirdiğinde, neyin kişiye özel oduğu bilinirken neyin de "delip geçen hiçlik hissi içinde olduğu gibi braklmas gerekiği anlaşlacak nsanc Liberalizm, devleti ve topumu yeerli bumadğ için, her ikisni de reddeder, ama ayn zamanda da korur Örneğin bir seferinde, çağmzda en önemli görevin "politik deği topumsal oduğu ileri sürülürken, bir başka sefer de geleceke "özgür dev etin kurulacağ müjdeenir Aslnd "insancl oplum hem en kapsayc devle, hem de en kapsayc toplumdur, yani her ikisi bir aradadr. Snrl devlete karş öne sürüen iddia, insanlarn dinsel inançar gibi tinsel alandaki özel çkarlarna, snrl topluma karş ileri sürülen iddia da, add alandaki özel çkarlarna gereğinden fazla önem verdiğidir. Her ikisi de öze ilgi ve çkarlar özel kşilere brakmal ve insanc topum olarak sadece insanc ilgilere, çkarlara yönelik davranaldr Politkaclar, kişinin şahs iradesini dikkafalğn ya da keyliğini ortdan kadrmay niyetlendiklerinde, özel mülkiyetin, öz irademiz için çok güveni bir sğnak oluşturduğunun ayrdna var madlar
10
11
nsan - Eski Çağn e Yeni Çağ'ın nsanlar
Özürler nsanl Liberalizm
Soyaliler de özel mülkyet kaldırdıklarında bunun Kend olma içinde varlığını ürdürerek kendini güvenceye aldığını rk emediler ira adece para ya da mal mı mülkiye ayılır? Her fikir ve görüş de benim mülküm bana özgü bir mülk değil midir? O hlde her ürlü fk görüş de oradan kaldırılmalı ya da kişiel olmakan çıkarılmalıdır. Yani kişi bir fikir ve görüş ahibi olmaya yekili değildir. Naıl ki kişinin dikkafalılığı devlee mülkiyei opluma fikri ve görüşü de genel bir şeye İnana ve bir inan fikir görüş hline gelmelidir. Eğer özel fikir ve görüş kor ura o zaman Benim bir anrım vardır (çünkü Tanrı da beni örüşüm benim inancım olarak benim Tanrım ayılır) ve onuç olarak benm inancım dinim düşüncelerim ideallerim vardır O hlde genel bir inan inanç oraya çıkmalıdır bu da "özgürlükfanatzm. Bu inanın özü ile bağdaşabilen bir inanç olurdu ve adece İnan akılcı oldu ğundan (Ben ve Sen akla çok er düşebiliriz!) akılcı bir inanç da olurdu Naıl ki öz irade ve mülkiye ikidarını kaybeiye endi olma veya eaen egoizm de ktdarn kaybedecektr. Özgür inanın gelişimindeki bu en ü aşamada ilke olarak egoizme endiolmaya avaş açılmışır ve Soyalilerin üzerinde durduğu oplumal refah gibi konular inanlık düşünceinin emil eiği yüce amacın yanında önemini yiirmişir. Genel inana ai olmayan her şey özeldir zira adece bir ek kişiyi ya da birkaç kişiyi memnun eder haa herkei memnun ee bile inan olarak değil ek ek kişiler olarak memnun eder ve bundan öürü de egoiçe diye adlandırılmaı yerinde olur. Poliik liberallerin erbe rekabet amaçladığı gibi Soyaliler de refah en yüce amaç bellerler. Arık refah da özgür olmuşur ve rekabee (yarışa) girimek ieyen naıl o yolu eçmeke erbe ie refh ieyen de kendine iediğini ağlamaka erbeir
Rekabee kaılmak için adece burjuva olmak refahan pay alabilmek için de adece emekç olmak yeerlidir ama her ikii de İnan ile eş anlamlı değildir İnan ancak inel olarak da özgür olra kendini hakiken iyi hieder! ünkü inan indir ve bu yüzden ine yabancı büün güçler büün inanüü emav inan dışı güçler yıkılmalı ve İnan adı büün adlardan daha üün olmalıdır Böylece Yei ağın (Yeniler ağının) başında en önemli meele olan inel özgürlük bu çağın onunda da gene baş köşeye yerleşmiş olur. İnancıl Liberal özellikle omünie hiaben şöyle der Eğer oplum yapacağın işi Sana dike edere o zaman bu iş Tek'lerin yani egoileri ekiinden muaf ola bile gene de salt nsanca bir edim olmayabilir ve Senin de inanlığın am bir üyei olduğun öylenemez. Toplumun Senden yapmanı iediği iş hl rastlant ya bağldr: Örneğin Senin bir mabedin inşaaında ya da buna benzer başka işlerde çalışman ienebilir belki de Sen kendi ie ğinle açma apan bir işe kaılabilirin yani inanlıkla ilgii olmayan bir iş yaparın dahaı Sen inanlığı yücelmek içn değil ger çeken adece karnını doyurabilmek için yaşayabilmek için canı nın derdine düşüğün için çalışıyor olabilirin Demek ki özgür çalışma ancak şu koşullarla mümkündür Senin büün açmalık lardan özellikle inanca olmayan yani egoiçe olan her şeyden (Teklerin içindeki inana ai olandan değil de yalnızca Teklere ai olandan) kendini özgür kılman gerekir İnanı ya da inanlık düşünceini gölgleyen hakikiz düşünceleri oradan kaldırıp çalışmanda Seni engelleyen bir şeyin olmamaını ağladıkan başka çalışmanın içeriğinin de adece inanca bir şey olmaına özen göermeli ve adece inanlık için yaşayıp çalışmalıın. Oya enin çabalarının amacı adece Senin ve herkein refah ie bu koşullar gerçekleşmiş ayılmz Senin çluzlar oplumu için yap ıkların inancıl oplum için yapılmış değildir.
16
16
İnsan - Esk Çağn ve Yen Çağn İnsanlar
Sadee senin alışıyor olman alışmanın nizam bir şey oluşu ve konusunun rastlantısal oluşu Seni insan yapmaz önemli olan alışan kişi olarak Senin kim olduğundur. Sen egoiste (madd nedenlerden ötürü örneğin kendine yiyeek vb şeyler temin et mek iin alışabilirsin oysa seni yapaağın iş insanlığı ilerleten insanlığın iyiliğine yönelik tari yani insan gelişmeye izmet eden kısaası insanca bir iş olmalıdır Böyle olması iin iki koşul gereklidir Birinisi ararlı olması ikinisi bir "insan tarafından yapılıyor Biri isi er türlü işte gerekleşebilir ünkü doğadaki alışmalar örne in ayvanların alışması da in sanlık tarafından bilimin ilerle sini desteklemek iin kullanılır vb kinisinde alışan insanın yaptığı işin insanlık aısından amaının ne olduğunu bilmesi gereklidir Ve bu anak alışanın kendini insan olarak bilmesiyle gerekleşeeğinden en önemli koşul öz ilinçti kendinin bilininde olmaktır Elbette ki "para başına üret alan bir emeki olmaktan ık mak bile büyük bir aşama sayılır ama bununla sadee işin bütü nünü toptan görebilme imknına saip olursun ve işin akında bir biline ulaşırsın ama bu kendin akkında bilinlenmen aki "kendin ya da "özün olan insan akkında bir biline kavuş mandan enüz ok uzaktır Emekide "daa yüksek bir biline ulaşma istemi kalır ki geriye işide alışmaka bunu tatmin ede mediğinden boş bir zamanında bunu yapar Bu nedenledir ki işi nin yanında boş zamanı da önemser ve em alışmayı em tembelliği aynı anda "insana olarak nitelemek atta boş zaman geireni tatil yapanı yüeltilmeye lyık göstermek durumundadır Onun bu gayreti sırf işinden kurtulmak iindir o işten özgür olmak iin işi özgür yapmak ister Kısaası işinin tatmin edii bir ieriği yoktur ünkü sadee toplum tarafından ona dayatılmıştır sadee belli saatler arasında görülmesi gereke bir vazife bir görev bir meslek alışadır ve 1
Özgürer - İnsancl Lberalzm
öte yanda toplumu da ona sadee iş yüklediği iin onu tatmin etmemektedir ş onu bir insan olarak tatmin etmelidir oysa iş anak toplumu tatmin eder toplum ona insan muamelesi yapmalıdır oysa ona sefil bir işi ya da alışan bir sefil muamelesi yapar. O bir nsan olarak değil sadee bir "egoist olarak itiya duyduğu işten ve toplumdan yararlanır İşte Eleştiriilerin emeki toplumu konusundaki düşünesi böyledir. Tüm dikkatler "tin üzerine ekilmiştir, "kitle ile tin arasındaki* savaş sürdürülerek komünistlerin emekiliği, tinden yoksun
bir kitle alışması olarak nitelenir Çalışmayı sevmeyen kitle, işini olabildiğine kolaylaştırmak ister Günümüzde bol bol yayımlanan literatürden anlaşılaağı üzere, işe karşı isteksizlik, herkesin bildiği gibi, baştan savma, üstünkörü bir alışmaya neden olmakta ve bir konuyu ayrıntılı olarak "araştırma zahmetine katlanmak reddedi
lir. Bu nedenledir ki insanıl iberalizm şöyle der: Siz iş istiyorsunuz tamam biz de istiyoruz ama biz tam anlamıyla iş istiyoruz. Biz boş zaman kazanma umuduyla alışılmasına razı değiliz iş yapmanın insanı tatmin etmesini istiyoruz. Biz işi kendimizi geliştirmek iin istiyoruz. Ama böyle olması iin işin de buna uygun olması gerekir Sadece insana lyık bir iş, özgüven aşılayan bir iş, "egoiste bir
ama taşımayan, aksine amaı insan olan, insanın kendini aıkla masını, yani labor ergo sum, alışıyorum öyleyse insanım, diyebilmesini sağlayan bir iş olmalıdır. İnsanıl kişi, tinin tüm malze
Buno Baue (anoni eleş. H.F.W. Hinis, osce Voresungen Siyase Deslei) . 2, Hale 143; Agemene eaur Zeung aylk degisinde yay. Buno Baue, say , s 24 Nisan 14. Baue'de Kap de Masse i de Geis Kilenin Tin ile Savaş) diye geçe. Agemene eau- Zeung degsinde. 165
nsan - Eski Çan ve Yeni Çan nsanlaı
Öüle nsanl Libealim
meyi elden geçirmeini hiçbir şeyin lduğu gibi durağan hlde bırakılmamasını hiçbir şeyde rahat durmayıp her şeyin çözüm lenmesini elde edilen her snucun yeniden eleştirilmesini ister şte hakik emekçi böyle huzursuz bir tindir önyargıları rtadan kaldırır kısıtlayıcı ve darkafalılaştırıcı şeyleri parçalar ve insanı na egemen lmak isteyen her şeyin üzerine çıkarır ysa K münist sadece kendisi için çalışır üstelik de özgür iradesiyle değil ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışır yani kısacası çalışmaya eli mahkm işçiyi temsil eder Bu türden bir emekçi "egist sayılmaz çünkü çalışması Tek erin yararına değildir ne kendisi için ne de tek tek başka biri leri için çalışır demek ki özel insanlar için değil tüm insanlık ve insanlığın ilerlemesi için çalışır O Teklerin acılarını gidermez ihti yaçlarını karşılamaz yaptığı iş insanlığı kısıtlayan engelleri yıkmak genş bir zaman diliminde egemen lan önyargıları dağıt mak herkesin ylunu kesen engelleri kaldırmak insanların ayağı na çengel lan yanlışları düzeltmek herkes ve her zaman için kendi bulduğu hakiktleri gün yüzüne çıkarmaktır kısacası insanlık için yaşar ve çalışır Önce şunu belirtelim Önemli bir hakikti keşeden biri bunun diğer insanlara yararlı labileceğini bilir ve bunu kıskançlık duygusuyla başkalarından esirgemekten zevk almadığı için keşfni açıklar Fakat açıklamasının başkaları için büyük değer taşıdığının bilincinde lmasına rağmen bulduğu hakikti hiç de başkalarının iyiliği için araştırmış ve rtaya çıkartmış değildir bunu kendisi için yapmıştır çünkü kendisi bunu yapma isteği duymuştur hakikti saklayan karanlık ve belirsizlik na huzur vermediği için gücünün yettiği kadar aydınlık ve aydınlatma uğruna çaba sarf etmiştir Demek ki kendisi için kendi ihtiyacını tatmin için çalışmıştr Bunu yapmakla başkalarına hatta kendinden snraki kuşaklara da yarar sağlamış lması çalışmasının egoitçe lduğu gerçeğini değiştirmez
Şimdi de şunu ekleyelim: Eğer sadece kendi için çalıştıysa neden nun edimi insancıl sayılıyr da başkalarınınki insancıl değil yani egistçe diye nitelendiriliyr? Acaba bir kitap bir tabl bir senfni ve benzeri başka eserler birinin tüm varlığının ürünü lduğu için mi insancıl kabul ediliyr? Bunları meydana getirirken en iyi yeteneklerini rtaya kyduğu bütün özünü eserinin içine kattığı ve tümüyle eserinde açığa vurduğu için mi? Oysa bir zana atkrın yaptığı iş nu "nsan larak yansıtmaz sadece yaptığı işteki maharetini gösterir Biz Schiller'in şiirlerinde nun tüm kişi liğini buluruz ysa yüzlerce sbayı incelediğimizde karşımızda sadece sba imltçısını buluruz "nsanı değil "Eserlerden birinde Beni labildiğince tam görebiliyrsun öbüründeyse sadece hünerimi demekten daha öte bir anlama mı geliyr bu? Edimimin ifade ettiği de gene Ben değil miyim? Dünyaya kendini bir eserle açıklamak kendi üzerinde işleyerek bir eser yaratmak yaptığı işin arkasına gizlenmekten daha egistçe bir davranış değil midir? Şimdi diyeceksin ki Sen insanı ilah bir vahiy gibi açıklıyrsun Ama Senin açıkladığın insan Sensin Sen sadece Seni açıklıyrsun ve zanaatkrdan farkın nun kendini sıkıştırıp işinin içine sığdırmayı bilememesidir; nun kendi larak tanınabilmes için diğer yaşam ilişkilerini de araştırmak gerekir ve nun eserini rtaya kymasının nedeni Senin bir ihtiyacını tatmin etmektir ve bu aslında terik bir ihtiyaçtır Ve Sen yine diyeceksin ki Sen tamamen başka daha saygın daha yüce daha büyük bir insanı ötekinden çk daha fazla nsan lan birini açıklıyrsun Farz edelim ki Sen insan için mümkün en zr şeyi yerine getiriyrsun başka hiçbir kimsenin yapamadığını başarıyrsun Bu durumda Senin büyüklüğün neden ibarettir? Sen başka insanlardan ("kitleden) daha fazla [daha öte] birisin bu üstünlüğünle genelde inanlarn, yani sıradan insanların lduğundan daha fazlasın Başka insanların arasından nsan lmanla değil "biricik insan lmanla ayırt ediliyrsun Hr ne ka
166
167
İnsan - Esk Çağ'n ve en Çağn İnsanlar
Özüle İnsanl Lbealzm
dar bir insanın neler yaabileceğini göseriyorsan da, bu, bir insan olarak başardığın işi, başkalarının da yaabileceği anlamına asla gelmez: Sen biricik insan olarak bu işi yaın ve bu konuda biri ciksin Senin büyüklüğün insan olmandan ileri gelmiyo, o büyüküğü yaraan Sensin, çünkü Sen insandan fazla birisin ve diğer insan lardan daha kudreisin İnsandan fazla biri olmak inanılacak bir şey değilmiş gibi görü nür ysa aslında insandan daha az biri de olunamaz Ayrıca da, insan neyi başarırsa başarsın, bunun insanların iyi liği için olduğu sanılır Schiller bir Süebyalı, Kan bir Prusyalı, Gusav Adolf bir miyo olarak, üsün arafları sayesinde mükem mel birer insan olduklarına, bir Süebyalı, bir Prusyalı, bir miyo olarak da seçkin bir konuma geldiklerine göre, ben de bir insan olarak üsün arafarım sayesinde seçkin bir konuma gelebilirim Ama bu konuda Büyük Frederik'in koluk değneğinden daha iyi bir durumda değilim, çünkü o koluk değneği de Frederik' e ai olması sayesinde ünlü olmuşur "Tanrı'ya saygı göserin sözünün çağımızdaki karşılığı "İnsan'a saygı göserin sözüdür Oysa ben saygıyı Kendime saklamayı düşünüyorum Eleşiri, insanı "insancıl olmaya dave emekle olumsallaş manın zorunlu koşulunu da dile geirir Çünkü ancak insanlar ara sında yaşayan bir insan olarak geçimliyizdir. Böylece Eleşiri, "insancıl olumu kurmayı hedefleyen toplumsal amacın açıklamış olur Tolumsal eorilerin en mükemmeli kuşkusuz Eleşiridir, çünkü insanı insandan ayran her şeyi, inanç imiyazı dışındaki büün imiyazları insandan uzaklaşırır ve değersizleşirir Hırisiyanlığın sevgi rensibi, yani hakik olumsal ilkesi bu görüşe en saf uygulama şekline ulaşır ve insanları ecri emeye, ii uzaklaşırmaya son verilmesi için en son denemeye girişilir Bu en yalın ama en
ser biçimiyle egoizme karşı girişilen bir savaşır Egozmin en yalın biçimi de biricik olmak, "ek başına olmakır "Aranzda hl bir ane bile ek başına olan varsa, nasıl hakik bir olum olarak yaşayabilirsiniz? Ben bunu ersine çevirerek soruyorum: "Diğerleriyle aranızda ek bir bağlanı dahi varsa, nasıl hakiken biricik olabilirsiniz? Birbirinze bağlı iseniz, birbirinizden ayrılamazsınz, sizleri bir "bağ bir arada uuyorsa, ancak ba§kalarıyla birlikte bir şey ifade eder siniz, sizinle birlike on iki kişi bir araya gelirse, bir düzine insan dan ibare bir oluluk, binlerce kişi olarak bir araya gelirseniz, halk, milyonlarcanız da üm insanlığı oluşurur "Ancak insancılsanız, insan olarak birbirinizle geçinebilirsiniz ancak vaanseverseniz başka vaanseverlerle anlaşabildiğiniz gibi O hlde ben de size şu yanıı veriyorum Ancak biricikseniz, olduğunuz kişiler olarak birbirinizle ilişki kurabilir, anlaşabilirsiniz En keskin Eleşirici, kendi ilkesinin lneine herkesen çok uğrayacakır Bir sürü ek başınalığı birbirinin ardı sıra kendisinden uzaklaşırmakla, Kilise'ye bağlılık, vaanseverlik ve bunlar gibi nielikleri silki amakla, birbirinin ardı sıra ek çok bağı çözer, kendini Kilise mensularından, vaanseverlerden ve diğerlerinden a yırır ve büün bağları koardıkan sonra ek başına kalır Tek başına ve özel olan herkesi dışlayınca, sonunda geride kalan biri cik kişiden daha ek başına biri olabilir mi Yoksa Eleşirici, acaba herkesin "İnsan olmasının ve ekbaşı nacılıkan vazgeçilmesinin daha iyi olacağını mı söylemek isiyor? "Herkes sözcüğünün "her Tek anlamına gelmesi nedeniyle, en keskin çelişki hl korunmakadır Çünkü Tek, bizza ek başınalı ğn a kendisidir İnsancıl kişi Tek' e hiçbir özellik ya da ek başına ık, özel bir düşünce, özel bir budalalık eme hakkı anımasa; her ürlü özele karşı mulak ve fanaik bir nefre duyduğundan onun her şeyini eleşirerek sökü asa; özeli gayriinsan bir nielik ola
1
169
İnsn - ski Çğn ve eni Çğn İnsnlr
Özgürler İnsnl Liberliz
rak değerlendirdiğinden, özele karş hoşgörüüz ola dahi ek kişi nin çeinliği onn eleşiriine karş koyacağ için, eleşirileriyle özel kişinin kendiini yok edemez e o, b kişiyi "özel bir kişi olarak anmlamak e her ürlü özelliği ona iade emek zornda kalr. Özel olan hiçbir şeyi önememeyen olm ne yaar? Özeli imknz hle mi geirir? Hayr, "özel olana olmn çkarlarn dan daha düşük bir değer biçer örneğin kamnn çkar ile çakş mamak koşlyla özel ieğe göre olabildiğince çok ayda ail günü koyabilir. Özel olan her şey serbest braklmştr yani o lmn özelden çkar yokr "Kilie e dindarlk kendilerini bilimden ecri eiklerini iln emekle, ekiden beri ne idilere o oldklarn, yani am anlamy la bir özel meele oldklarn ama kendilerine delein emeli e arlk nedeni oldklar görünüü ererek, gerçek hüiyelerinin üzerini örüklerini eyi eiler Vakiyle delele birbirlerine bağl oldklar zamanlarda e delee bir Hriiyan delei hüiyei ka klarnda delein henüz genel oliik düşünceini gelişirmemiş oldğnn e adece özel hakar koydğnn bir kanydlar onlar delein özel bir meele oldğnn e adece özel şeylerle meşgl oldğnn en yükek ifadeiydiler. Eğer dele genel gö reini yerine geirebilme ceareini e gücünü bl da özgür olr a dolayyla özel ilgileri e kişiel ornlar gerçek yerlerine or acak drma gelire o zaman din e Kili menlar da şimdi ye dek olamadklar kadar özgür olacaklardr. Onlar o zaman am bir özel meele drmnda olacakar e kişiel bir ihiyac karşla yacaklar b nedenle de kendi hllerine brakılacaklardr, ek ek her kişi her cemaa e her Kilie ollğ, iediği e gereki gör düğü biçimde inanlarn rh hzrn ağlamaya çalşacakr.
Herke kendi rhnn hzr e eenliğini kendi ihiyac doğr nda ağlayabilecek e bnn için en ygn gördüğü din ada mn eçebilecek, harcamalarn karşlayabilecekir. Bilim ark a mamen dere dş braklacakr.* O hlde ne olacak? Tolmal haya ona m erecek? nanlar arandaki geçimlilik kardeşlik egi ya da olm ilkelerinin yarağ büün her şey oradan m kalkacak? Birii bir başkana ihtiyaç dydğ için on aramayacak m, birii bir başkana ihtiyaç dydğnda ona ayak ydrmayacak m? Bradaki fark Tek'in önceleri başkalarna bir bağ ile bağlan mşken şimdi diğer Tek ile gerçeken birleşmesidir: Baba ile oğl, erişkinliken önce bir bağ ile birbirlerine bağldrlar oğl reşi oldkan onra her ikii özgürce bir araya gelebilirler. Oğl reşi olmadan önce onlar bir ailenin üyeleri olarak birbirlerine aittiler (aileye "biydiler daha onra ie birer egoi olarak birleşirler oğl olma e baba olma ilişkii deam emekle beraber ark oğl e baba b ilişkiye bağl değildirler Alnda en on imiyaz "nan dr herkee b nan ile imi yaz erilmişir ya da emane edilmişir Çünkü Brno Baer'in bizza iade eiği gibi "miyaz yaygnlaşrla, herkei kaaa bile gene imiyaz olarak kalr.** Böylece Liberalizm ş değişimlerden geçer Birincii, Tek, inan değidir, b nedenle de ek başna kişiliği bir değer ifade emez Ne kişiel iradeinin, ne key daranşnn ne de byrklarnn geçerliliği ardr! İkincii, Tek, inana özgü bir şeye ahi değildir b nedenle de Benim, Senin ya da mülkiye diye bir şey yokr.
Buo Baue Die Jugendfge Geçlik Souu, s 66 Bausweig 13. Baue, devle çkala ve geel olaak devei çkalada söz ede -Almaa baskda ed 170
Buo Baue De gue Se der Freiei und eine egene Angelegenei Ögülük Dee i Mesele ve Bem Ked Meselem s 62/63, üiWteu 12
Buo Baue De Judenge aud Souu s 60 71
İnsan - Esk Çağ'n e Yen Çağ'n İnsanar
Ögürer - İnsan Lbera
Üçüncüsü, Tek, insan olmadığından ve insana özgü bir şee sahip olmadığından, hiçbir suree varolmamalıdır, bir egois ola rak kendine ai egoisliklerile birlike eleşiri olula ok edilmeli ve bölece İnsana, "henüz keşfedilmiş İnsan a er açmalıdır Diğer araan Tek, İnsan saılmasa da, İnsan Tek in içinde var dır ve ıpkı her ürlü haale ve üm anrısal şeler gibi, Tek ile varolabilme olanağına sahipir Bu nedenle poliik Liberalizm, Bi ree, "doğuşan insanın "insan olarak doğanın hissesine düşen her şei, örneğin vicdan özgürlüğünü, mülkiei, kısacası "insan haklarını anır Sosalizm, Teke, edimde bulunan "çalışan in san olarak hak eiklerini anır ve nihae insancıl Liberalizm de, Tek e "İnsan olarak sahip olduklarını, ani İnsanlığa ai her şei verir Biricik, hiçbir şe sahip değildir, insanlık ise her şee sahip ir Bölece Hırisianlık öğreisinde vaazlarda sözü edilen "eni den doğuşun, anlış anlamaa medan vermeden ve en mü kemmel biçimde gerçelşmesi alep edilir Yeni bir araık ol, "İnsan ol! Haa, burada Hırisianlığın en önemli duası "Göklerdeki Babamızın son sözleri haıra gelebilior Egemenlik ("güç a da Dynamis) İnsana aiir, bu nedenle de Tek, efendi olmamalıdır, Teklerin efendisi İnsandır üm saltanat ani düna İnsanındır, mülk sahibi "Tek olmamalı, İnsan olmalıdır, dna "herkesin mülkieindedir ve İnsan dünaa egemedir Her şele ilgili ün, yüceltme a da "şan, şöhre (doxa) İnsana lıkır, çünkü Tekin amacı İnsan ve İnsanlıkır, o uğurda çalışır, onun için düşünür, a şar, onun şan ve şerefi için "İnsan olmak zorundadır İnsanlar şimdie dek hep eşisizliklerin "önemini iirdiği bir oplum biçimi bulma araışı içindediler eşitliğe erişme, eşileme amacındaılar, herkes anı çaının alında birleşme iseğindedi ve bu da ek efndi, ek bağ, ek inanç isedikleri anlamına gelir ("Hepimiz anı Tanrıa inanıoruz!) İnsanlar için İnsanın ken disinden daha oplumsal ve daha eşileici bir şe olamaz ve
böle bir oplumda sevgi dürüsü de amin edilme olanağı bulur Sevgi dürüsü, bu niha düzeni kurmadan, üm eşisizlikleri düzel meden, insanın insanı bağrına basmasını sağlamadan rahaa ermedi Ama bu ür bir oplumda çökme ve dağılma çok çarpıcı biçimde oluşur Daha sınırlı bir oplumda ransızın karşısında Alman, İsevnin karşısında Muhammed duruordu, vb Osa şimdi insanların karşısında İnsan duruor a da insanlar İnsan olmadığından, İsan gariinsanın karşısında duruor. "Tanrı insan oldu sözünden sonra şimdi de "İnsan Ben oldu die başka bir söz oraa aılıor Söz konusu olan, insan Ben dir Biz bunu ersine çevirip şöle dielim Kendimi insan olarak ara dığımda, Kendimi bulamadım Ama şimdi insanın Ben olmaı amaçladığı ve Bende bedenselleşmee çalışığı anlaşıldığına göre, her şein Bende belirlendiği ve insanın Ben siz mahvolduğu ora a çıkı Osa Ben, bu kusal Benin kılıfı olmak nieinde değilim ve bundan sonra bir işe girişirken İnsan mıım, oksa gariinsan mıım die sormaacağım; benden uzak dursun, düşsün akam dan bu tin! İnsancıl Liberalizm, davasını ürüürken radikal olu seçmekedir Eğer Sen ek bir nokada bile özel (ani farklı) olmak, a da farklı bir şee sahip olmak isiorsan, başkalarının anında kendin için ek bir imiazı korumak, a da "genel insan haklarından olmaan ek bir hakkı kullanmak isiorsan, Sen bir Egoist' Bu doğru işe! Ben başkalarının anında ne özel bir şee sahip olmak, ne de özel bir kişi olmak isiorum Bana bir imiaz anınmasında da gözüm ok, ama Ben kendim için başkalarını ölçü kabul emem ve hiçbir hakka sahip olmak da isemem Ben olabileceğim Her Şe olmak ve edinebileceğim Her Şei edinmek isiorum Başkaları da benzer bir şe olur a da edinirlerse, bun dan bana ne? Çünkü onlar benimle anı olamazlar ve anısını edinemezler Ben onlar için bir engel oluşurmam, ıpkı harekeli olmakla bir ka parçasına kıasla "üsün bir anım olmasının,
12
13
İnsan - ski Çağın ve Yeni Çağ'ın İnsanları
Özgürler - İnsanıl Lieralzm
kayayı herhangi bir biçimde etkiemediği gibi. .. Eğer bunarı edinebilecek olslrdı zaten ednmiş ourardı Bir imtiyaza ahip omamaya zoranmanın kökeninde başka inanara engel omama amacı yatar Fergtetmenin en katı teorii başkaarından aza ya da ütün bir şeye ahip omak"tan vazgeçmektir. Kime kendini örneğin Yahudi ya da Hıritiyan gibi öze bir şey" aymamaıdır Peki Ben kendimi öze bir şey aymıyorum ama kendimi biricik ayıyorum Ebete benim başkaarına benzer trflrım vardır kat bu adece karşıaştırma yapıdığında veya üzerinde düşünüdüğünde öz konuudur Ger çekte Ben kıyaanamam Ben biriciğim Bedenim onarın bedeni deği tinim onarın tini değidir Benim bedenimi tinimi beden tin" geneiği içine yereştirireniz bu izin düşüncenizdir ve gerek benim bedenime gereke benim tinime bir igii yoktur Bana ait oanara bir görev yükemek" de aa öz konuu oamaz. Ben Senine igii hiçbir şeye itibar etmek ya da aygı duymak itemiyorum ne içindeki mükiyet ahibine ne içindeki çuuza hata içindeki inana bie . Ben Seni kullnmk itiyorum Tuz yiyecekerime ezzet katar bu nedene de onu yemeğime erperim baık bir beindir bu yüzden onu yerim Sende hayatıma neşe katma yeteneğini keşettiğim için Seni hayat arkadaşım oarak eçiyorum Beki de tuzda biuraşma oayını inceerim baıkta hayvana özgü niteikeri Senin üzerinde de inan tabiatını. . Sen Benim için ne ien oun yani Benim nenemin ve Benim nenem oduğun için de Benim mükümün. Seiik İnancı Liberaizmde kendini tamamar Biz Kendiolm durmuna erişebimek itiyorak eiiğin çuuzuğun dibine vurmaıyız Üzerimizde yabancı ne vara çıkarıp atmaıyız Sonuç ta görüür ki çuuzuğun en ieri ahaı çıpak İnandır Eğer İnan'ın da bana yabancıaştığını ve İnan omaka övü nemediğimi hieiğim için İnan'ı da üzerimden ataram çuuzuğun öteine geçmiş ourum: Paçavraarın on parçaı da ütüm
den düşmüş oduğundan bu artık adece çuuzuk değidir; artık burada gerçek çıpakık bütün yabancııkardan ıyrımışık dimdik durur. Sei eiiği kendi çıkarıp atmış ve artık önceden oduğu gibi ei omaktan çıkmıştır Ben geçmişte ei biri oam da artık değiim
Buno Baue (aonim, eleş HW Hinis, Polthe Volengen 2, Halle 143. Allgemeine Lteat- Zeing ayl degisinde yay Buno Baue, say , s 232 haloenug san 144 Buna dai Konad Melhio Hi �
74
75
Bu ana kadar adece yeni Libeaer ie devri geçmiş Lberaer yani özgürüğü" küçük öçüde benimeyener ie tam bir" özgürük iteyener ölçülüler ie ölçüsüzler araında bir çekişme öz konuu oduğundan tam bir ihtia patak vermemişti. Artık Her şey şu oru etraında dönüyor İnn ne kdr özgür omaı? İnan'ın özgür omaı gerektiğine herke inanmaktadır ve bu yüzden de herke Liberadir Ama herkein içinde yatan gayriinanı naı denetim atına amaı? İnan ie birikte gayriinanı da özgür bırakmaktan akınmak için ne yapmaı? Tıpkı Tanrı'nın şeytan gibi bir karşıtının omaı miai bütün bir iberaizmin de bir can düşmanı bir karşıtı vardır: İnan'ın yanı başında daima gayriinan Tek Egoit varığını ürdürür. Devet topum inanık bu şeytanı bir türü at edemez. İnancı iberaizm diğer iberaere henüz itedikeri şeyin özgürük" omadığını götermeyi vazie edinmiştir Diğer Liberaer adece münerit egoitik durumarına gözeri ni dikip çoğunu göremezken radika Liberaizm egoitiği koca bir kite hinde" karşıına aır kendii gibi özgürük meeeini kendi davaı hine getirmeyen herkei bu kitenin içine okar ve böyece inan ie gayriinan birbirinden tamamen ayrıır ve düşman cepheerde kite" ve Eeştiri" oarak birbirinin karşıında yer aır Yani Yahudi Sonu" 'te özgür inancı eeştiri" o
İnsan Eski Çağn ve Yeni Çağn İnsanlar
Özgürler İnsanl Lberaliz
arak adandran şey ham eeşirinin örneğin din eeşirinin kar şsna konur Eeşiri büün kieye gaip geeceği ve ümüne gene bir fa kirik begesi çkaracağ" ümidini açkamakadr. Yani sonunda hak çkmak ve cesaresizerin psrkarn" çekişmeerini egoisçe bir ağz dalaş vr zvra uğraşma pespayeik oarak göserme niyeindedir Eeşiride müşerek bir hasm savaş aannda ken dini göserdiğinde büün uak eek çaşmaar kavgaar bir yana brakr Siz ümünüz egoissiniz birinizin diğerinden ark yok!" Şimdi de egoiser hep birike Eeşirinin karşsna çkmşardr Onar gerçeken egoiser midir? Hayr onar egoisike suçandkar için eeşiriye karş savaşyorar egois suçamasn kabu emiyorar Doaysya Eeşiri ve kie ayn zeminde durmakadr Her ikisi de egoizme karş savaşmaka ve her ikisi de onu kendinden uzak uup birbirinin üzerine amakadr Eeşiri ve kie ayn amac gümekedir Egoizmden özgüreşmek. Her ikisi de hangisinin amaca daha çok yakaşğ ya da uaşğ konusunda arşmakadr. Yahudier Hrisiyanar Muakyeçier Karankçar Aydnk çar Poiikacar Komüniser ksacas herkes egois" suçamasn kendinden uzakaşrmakadr ama Eeşiri onar açkça ve en geniş kapsamda suçadğndan hepsi de bu egoisik suçamasna karş kendierini aklamaya çaşmaka eeşirinin savaş açğ ayn düşmana egoizme sadrmakadr. Eeşiri ve kie her ikisi de egoisere düşmandr ve her ikisi de
egoizmden kurumak isemekedir gerek kendlern arndrarak ya da emize çkararak gerekse egoizmi karş arafa yükeyerek Eeşirici kienin hakik sözcüsü"dür ve en yan biçimiye" egoizm kavram ve söyemerini" onara sunar oysa Ltertur Zetung 24. sayasnda zaferden yoksun brakan sözcüer sadece beceriksiz addedimişi. Eeşirici kienin egoizme karş sürdürdüğü özgürük savaşnda başkumandanğ üsenmişir o neye karş savaşrsa kie de ona karş savaşr Ama o ayn zaman da kienin de düşmandr sadece onun karşsndaki düşman deği ayn zamanda eindeki sopaya çekingeneri arkadan dür ükeyen ve ie kaka yürekendiren dos düşmandr Böyece eeşiri ie kie arasndaki zk şu diyaoga ifde ediebiecek biçime indirgenmiş our: Siz egoissiniz!" Hayr değiiz!" Ben size bunu kanayacağm!" Sen de bizim savunmamz dineyecek sin ama!" O hde hem kendierince egois omadkarn söyeyenerin hem de öekinin egois oduğunu ieri sürenerin iddiaarn kabu edeim. Demek ki onar hem egoisirer hem de değidirer. Asnda Eeşiri der ki Sen Ben'ini insan bir Ben oana dek üm darkafkardan kurarmasn. Ben derim ki kendini kura rabidiğin kadar kurar o zaman payna düşeni yapmş oursun. Çünkü büün engeeri ykabimek herkesin einde değidir Ya da başka bir deyişe biri için enge eşki eden bir şey herkes için enge saymaz. O hde başkaarnn engeeriye uğraşma Sen kendi engeerini ykmaya bak. Bu yeeridir. Tüm nsanlar ksa yan engeerden birini bie ykmay kim başarabimiş ki? Her za man oduğu gibi bugün de saysz kişi üm insanğn engeeri" ie oraka doaşmyor mu? Kend engeerinden birini ykan kişi başkaarna bunu yapmann younu gösermiş oabiir. Kend en
el, Koespode as Züi (Zü Yaşmala, Allgeene Leratr Ze ng say , s 111 Bo Bae De Jdenfage (Yadi So, Basweig 1843 Almaa baskda ed. *" Koad Melio Hiel, Koespode as Züi Allgeeine erar •da. say s1. 17
[Bo Bae (aoim eeş. H.FW Hiis oltsche orlesngen; All geeine Literat� Zeitng say s 24 Amaa baskda . 177
İnsan Eski Çağ'ın e Yen Çağın İnsana
Özgürer Ek
önyargı da olmaz. Ama devletle birlikte yeniden bir efendi ortaya
Fakat Eeştiri, bu konu üzerinde düşünüp bu topum"a bir aın yazısı katış ve onu bu sayede daa önceki şeinden yani devet'' omaktan ayırt ediir e getirmiştir. Önceeri özgür devet" şekinde adandırıarak yücetien bu kurumdan, insancı topum"un göreverini içbir şekide yerine getiremediği için, artık tamamen vazgeçimektedir Eeştiri sadece 1842'de bir an için insan ve poitik özü teşis etmek durumunda kamıştır" ama şimdi anamıştır k devet, atta özgür devet" oarak bie insan topumu oamaz, ya da başka bir deyişe, ak asa insan" oamaz. Eeş tirinin teooji ie nası başa çıktığını ve İnsan'ın karşısında Tanrı'nın göçüşünü nası açıkça kanıtadığını gördük; şimdi de aynı biçimde siyaset ie esapaşmasını ve İnsan karşısında akarın ve uusarın yere bir ouşunu göstermesine tanık oduk aynı şekide Kiise ve devet ie çatışmasını ve er ikisini de gayriinsan" diye tanımadığını gördük ve bize şimdiden işa ettiğine göre görece ğiz ki o, İnsan' ın karşısında kitenin" , kendisinin bie tinse varık" diye adandırdığı kitenin değerini nası yitirdiğini kanıtaya caktır. Nitekim en yüce tinin yanında diğer küçük tinse varıkar" nası ayakta kaabiirer ki İnsan" tüm sate putarı yere bir eder Şimdi Eeştiricinin amacı, cepesine mevziendiği İnsan"ın karşısına kie"yi çıkarıp didik didik etmektir Eeştirinin konusu nedir?" Tinse bir varık oan kitedir!" Eeştirici onuna tanışacak" ve onun insana çeişki içinde oduğunu anayacaktır Tanrısa ve mi oana, ya da Kiise ve dev ete iişkin şeyerin gayriinsan oduğunu daa önceden, gayet iyi şekide kanıtamayı başardığı gibi, kitenin de gayriinsan oduğunu kanıtaycaktır. Kite, on sekizinci yüzyıda ortaya çıkan poitik aydınanma, daa doğrusu er konudaki aydınanma döneminin yaraığı u mut dou ayerin sınırsız bir oşnutsuzuğa dönüşmesi sonucunda büyük bir ay kırıkığına uğramış, devrimin en önemi ürünü" oarak tanımanıyor Devrimin sonuçarı bazı kimseeri
çıkınca, onun karşısına tebaa oarak bir izmetkr çıkar; mük de topumun mükiyeti ounca, onuna igii yapıması gerekener yeni bir iş olarak ortaya çıkar; ve Tanrı da insanın şasında bir önyar-
gı ine gediğinden, yeni bir inanç, insanığa vya özgürüğe duyuan inanç ortaya çıkar. Şimdi Tek'in Tanrısı yerine Herkesin Tanrısı, yani İnsan" yücetimektedir Tümümüzün en yüce ükü sü insan omaktır." Ama iç kimse İnsan" idesinin iade eiği kavramı doduramadığından, Tek' e göre İnsan", çok yüksek bir ötedünya, uaşıamaz bir Yüce Varık, bir Tanrı ine geir. Bu aynı zamanda akik Tanrı" dır, çünkü bizime tam oarak eş değerde dir, çünkü o Bizim kendi ümüzdür O bizim kendimizdir, ama Bizden ayrımış ve bizi aşmış, üzerimizde yücemiş oarak .
İnsanın özgür eleştirisi" ve bu yönde çıkan başka yazılar üzerine yukarıda yapılmış değerlendirme, o kitapların yayımlanma-
sından emen sonra böüm böüm yazımıştı ve ben bu parçaarı bir araya getirmekten başka bir şey yapmış değiim. Ama eeştiri dur durak bimeksizin ilerlediğinden, ben kitabımı bitirdikten
sonra da yeniden bu konuyu ee aıp bu son değerendirmeyi ekemek zorunda kadım Önümde Bruno Bauer'in çıkardığı Allgemeine LiterturZei tung adı derginin en son nüsası oan sekizinci sayısı duruyor En başta gene topumun gene çıkararı" konusu gemektedir. [Bo Bae (aoim} Was is je de Gegesad de Kiik" Şimdi Eeş iii Kos Nedi Agemee teraur- Zetg, say 8, s 186 Cao tenburg, Temmuz 184. Bundan sonra bölümün sonuna kadar geçen bütün
aa eğe aya eiimemişse, makaede amş. Almaa askda ed 180
181
İnsan - Eski Çağn v Yn Çağn İnsana
Özg Ek
hoşnut etti bazılarını ie etmedi hoşnut keim, buuvalardı kent oylular, dar kaalılar, v) hoşnut olmayan ie kitle idi. Ama eleştirici de bu anlamda kitle"nin bir üyei değil midir? Hoşnutuzlar için durum henüz tam bir açıklığa kavuşmuş değildir ve bunlar hoşnutuzluklarını ınırz bir kükünlükle" belli ediyorlar Aynı şekilde hoşnutuz olan Eleştirici, dizginleri ele almak itiyor İteyebileceği ve yapabileceği tek şey tinel varlık" olan kiteyi kükünlük havaından kurtarıp daha yükek bir düzeye çıkarmak", yani üteinden gelinmei gereken devrim onuçla rı karşıında doğru yere oturtmaktır Bu, kitlenin önderi kararlı özcüü olmaıyla, kendini kitleden ayıran derin uçurumu ortadan kaldırmaıyla" mümkündür Aşağı halk tabakalarını yükelt mek iteyenlerden" arkı, adece bunları değil, kendini de kükünlükten" kurtarmak itemeidir Kitleleri teorinin doğal muhalieri" olarak kabul ederken bu teori kendini ne kadar geliştirire kitleleri de bir o kadar, hatta daha azla pekiştirir" öngörüünde bulunuyor, ama bunlardan birinde keinlikle bilinci ona ihanet ediyor değildir. Çünk Eleştirici İnan'ı varsaymakla ileri sürmekle kitleyi aydınlatamaz ve hoşnut edemez Eğer kitle burjuva karşıında adece daha aşağı halk tabakaı" ve politik bakımdan önemiz bir kitle ie İnan" karşıında daha da alelde bir kitle", inan bakımdan önemiz hata gayriinan bir kitle ya da gayriinanlerden ibaret bir kalabalık ayılr. Eleştirici inan olan her şeyi derleyip toparlayarak ortadan kaldırır inan olanın hakikt olduğu varayımından hareket ederek, kendine karşı bir çabaya girişir ve şimdiye kadar inan olana nerede ratlandıya inkr eder İnan olanın adece kendi kaı nın içinde olabildiğini gayriinanliğin ie, her yerde bulunabileceğini kanıtlar. Gayriinanik gerçektir, her yerde varolandır Eleştirici inaniğin olmadığı"nın kanıtını getirmekle, totoloik bir öylemi yani gayriinaniğin olduğunu açıklar
Ama ya bu gayriinsan, kendi kendine sırt çevirme cesaretini göstererek aynı zamanda huzursuzluk yaratan Eleştiriciye de sırt çevirirse ve ileri sürdüklerinden hiç etkilenmeksizin sarsılmaksızın onun ilerisine geçerse? Ona derse ki "Sen Bana gayriinsan diyorsun e Ben gerçekten de Senin için öyleyim, ama salt Sen Beni insan olana karşıt bir duruma getirdiğin için Ben böyleyim ve Ben bu karşıtlık durumuna Kendimi bağlanmış gördüğüm sürece Kendimi aşağıladım. Ben daha iyi olan özümü' Kendi dışımda aradığım için, aşağılayıcı bir tutum takındım Ben gayriinsan
12
biriydim çünkü insan' olmanın haylini kuruyordum Ben tıpkı kendi hakik Ben'ini arayan ve bu yüzden hep zavallı günahkr-
lar olarak kalan sofulara benziyordum. Ben Kendimi sadece bir başkasıyla karşılaştırarak düşündüm, kısacası Ben her şeyin için de her şey biricik değildim Şimdi artık Kendimi gayriinsan olarak görmekten vazgeçiyorum, Kendimi başka bir insanla ölçmüyorum ve öyle ölçülmüyorum Kendi üstümde bir şeyin varlığını tanımayı bırakıyorum o hlde Tanrı'ya emanet ol insancıl Eleştirici! Ben bir zamnlar gayriinsanydm, ama şimdi artık değilim şimdi Biriciğim, hata Senin tiksinmene rağmen Be n ego
ist olanım; ama burada sözü edilen, İnsanolan'la insancılolan'la ve özgecilikle kıyaslanan egoistolma değil biricik olarak egoist-
olmadır"
Dergideki başka bir cümleye daha dikkat etmemiz gerek "E-
leştiri, dogmalar koymaz, tek amacı şe/eri tanımaktır."* Eleştirici dogmatik" olmaktan, ya da ortaya dogmalar koy
maktan çekinir.
Elbette öyle davranmalıydı: Aksi halde, karşıtı olan dogmacının yerine geçmiş olurdu ve eğer Eleştirici olarak iyi sayılıyorsa
dogmacı olarak kötü durumuna düşerdi ya da özgeci olmak yeri* [E B (o) 12. Algin Ltat-Ztng', say , s.
.]
-
İnsan - Eski Çağn ve eni Çağn İnsanla
Özüle Özü le Ek
ne egoist olurdu, vb. Dogma olmasın da ne olursa olsun! İşte onun dogması budur Eleştirici ile dogmacının üzerinde durduğu ortak zemin düşünceler zeminidir ıpkı dogmacı gibi, Eleştirici de bir düşünceden hareket eder, ama dogmacıdan arkı, ilke olarak düşünceyi sabitleştirmemesi, onu hep düşünme sürecinde tutmasıdır Düşünce inancına karşı düşünce sürecini, düşüncenin durağanlığına karşı düşüncenin ilerlemesini ilerlemes ini geçerli kıar Eleştirinin kar şısında hiçbir düşünce güvencede değildir, çünkü Eleştiri düşünmedir, ya da düşünen tin'in kendisidir Bu nedenle yineliyorum Dinsel dünya ki düşünceler dünya sdır Eleştiride tamamına erer, erer, çünkü düşünme, her türlü düşünceye el uzatır ve hiçbir düşüncenin egoistçe tayin edilmesine izin vermez Eğer düşünme sürecinden kaçmış tek bir düşünce bile kalrsa, sa Eleştiri den, sa düşünmeden söz edilebilir mi? Eleş tiricinin, zaman zaman insann düşüncesi, insanlığn ve hümanitenin düşüncesi konusundan alaycı bir biçimde söz etmesi bundan ileri gelmektedir, çünkü burada bir düşüncenin dogmatik bir sabitliğe yaklaştığını sezinlemektedir Ama bu düşünceyi çözebilmek için, onun içinde eriyebileceği daha yüksek bir düşünce bulması gerekmekedir, çünkü o sadece düşünceler içerisinde içerisinde hareke eder Bu yüksek düşünce, düşünme devinimi ya da düşünme sürecinin bizzat kendisi, yani düşünme veya eleştiri düşüncesi olarak iade edilebilir Böylece düşünme özgürlüğü gerçekten tamamna ermiş ve tin özgürlüğü zare ulaşmş olur, çünkü eke özgü, egoistçe dü şünceler, dogmatik zorlayıclklarını kaybetmişlerdir. Geride kalan sadece bir dogma olarak özgür düşünce veya eleştiridir Düşünce dünyasına ait olan her şeyde Eleştiri haklı ve güçlüdür, zaer onundur Zamanın doruk noktasnda Eleştiri, sadece Eleştiri durur. Düşünce açsından bakldğında, Eleştiriden daha üstün bir güç yoktur ve bu canavarın diğer uk teek düşünceleri nasıl kolayca yutuğunu görmek, insana keyi vermektedir Her
ürlü düşünce, solucan gibi kıvrılıp bükülerek kendini kurtarmaya çalışsa da, Eleştiri o kıvrananları ezip geçer Ben Eleştirinin düşmanı, yani bir dogmacı değiim, ve dogma cları didik didik eden Eleştirinin dişleri beni rencide etmez Eğer Ben bir dogacı olsaydım, bir dogmayı, yani bir düşünceyi, bir ikri, bir ilkeyi en başa koyar ve bir sistematkçi olarak onu bir sisem, yani bir düşünce yapısı hlinde sonuna kadar örerek tamamlardım Bunun aksine bir eleştirici, yani dogmacınn karşıtı olsaydım, her şeyi tutsak alan düşünceye karş savaş açar, özgür düşünmeyi savunurdum düşünmeyi, düşünülmüş olana karşı savunurdum Ama ben ne bir düşüncenin ne de düşünmenin avukatyım çünkü benim hareket noktam olan Ben ne bir düşüncedir ne de Ben düşünmeken ibaretim Bir ad ile anılamayan Ben de düşüncelerin, d üşüncelerin, düşünmenin ve tinin dünyası paramparça paramparça olur, dağılr Eleştiri, anatiğin anatikliğe, her türlü anatikliğe karş savaş dır Bu savaşn zemininde, her yerde natikliğin veya Eleşiricinin deyişiyle, din ve teolojik bir utumun bulunduğu bilinci yaar Eleştirici bilmektedir ki, insanlar sadece anrı karşısında değil, hak, devlet, yasa ve bunlar gibi başka düşünceler karşısında da dindar ya da inançl bir tutum içine girerler, ksacaı, eleştirici her alanda bir anatikliğin bulunduğunun ayırdına varmıştr O düşün me yoluyla düşünceleri çözmek ister, ama ben derim ki, beni düşüncelerden kurtaran, sadece düşüncesizliktir Beni natikik ten kurtaracak olan, düşünmek değil, benim düşüncesizliğimdir, ya da Ben, düşünülemez, kavranlamaz olan Ben, kendimi ana tiklikten kurarabilirim Benim bir silkinmem, en itiz düşünmenin yerini tutabilir bir gerinmem, düşüncelerin zdırabn üzerimden aar; bir kez yerim den sçramam, din leinin kbusunu göğsümün üzerinden kal dırr atar bir seinç nras, yıllardır omuzlarımda taşdığım yükle
184
185
İnsan ski Çağ'n e Yeni Yeni Çağn İnsanla
Öüle E
ri kadırır kat bu düşünceiz evinç nrann müthiş anamı, düşünmenin ve inanmanın uzun geceinde keşediememiştir En zor orunarı çözmek, en kapamı göreveri haetmek için onarı keip atmay itemek, ne büyük bir kabaık ve orumuzuktur" Ama Sen kendine bir görev edinmezen, görevin our mu? Sen kendine bir görev edindiğin ürece onu brakamazın Senin düşünmene ve düünerek binerce düşünce yaratmana karşı deği im Ama göreveri koyan Sen, onarı tekrar ortadan kadıramaz mıın? Sen o görevere bağı omak zorunda mn ve o görever birer mutak görev omak zorunda mıdır? Bir örnek vereim: Hükmetin düşürümeinin ebebi, düşünceere karş iktidar araçarın araçarın harekete geçirmei, baına karşı poi gücünü ve anürü kuanma, ve yazına bir avaşı kendi kişie avaşı hine getirmeidir Sanki öz konuu oan adece düşün ceermiş gibi, anki düşünceere karşı özgeci davranmak, kendini inkr etmek ve edakrıkta buunmak gerekirmiş gibi O düşünceer bizzat yönetenere de adırp bu şekide egoizmi tahrik etmi yor mu? Düşünener, bu adırıya uğrayanara, düşünmenin ve düşünceerin gücüne ayg götermeerini, din bir çağrı kiniğiye emretmiyor mu? Onara kendi özgür iradeeriye yenigiyi kabu etmeerini ve teim omaarını buyuruyor; çünkü onarı onarınn düşman arnın anda, Tanra bir güç oan düşünme yetii, Minerva avaşmaktadı avaşm aktadır.r. Böyece anatik bir davranış içinde, din bir kurban vermiş ouyorardı. Kuşkuuz yöneticier de din bir bağıık için dedirer ve önderiğini kabu ettikeri bir düşüncenin ya da inancın gücüne tbi ourar, kat onar aynı zamanda, egoit odukarını itira etmeyen birer egoittirer, ve işte bu içerinde zapt etikeri egoizm, karşıarına bir düşman çıktığında, kendini tutan bağarı koparr ve harekete geçer Kendi inançarında anatik omaka be raber, karşıtarının da inançarında natik omaını kabu etmezer, yani bu egoite karşıdırar. Onara karşı bir uçamada buu
numak itenire, ancak kendi düşünceeri konuunda natik odukarı öyenebiir Düşünceere hiçbir egoit güç, bir poi gücü ve benzeri karşı çıkmamaıdır Düşünceye iman edener buna inanır Ama düşünme ve üretien düşünceer Benim için kuta değidir ve Ben ona ra karşı kendi tenimi avunurum Bu beki aka ter geen bir avunmadır, ama eğer ben kendimi aka adadıyam, tıpkı Hz İbrahim gibi davranp, en çok evdiğim varığ ona eda etmem gerekir İnancn oduğu gibi gökerin de kraığ oan düşünme krağında, düşünceizce güç kuanan biri hakızdır, tpk evgi kraı ğında evgiiz davranan ya da bir b ir Hıritiyan oup evgi krağnda yaşadığı hde Hıritiyanğa aykr davranan birinin hakz oma gibi O, ait oduğu yerde yaşadığın andığı hde, onun yaaarndan kaçar, yani bir günahkr" ya da egoittir". Ama o bu kraıkarın egemeniğinden ancak onara öre bir uçlu omka kendini kurtarabiir. Bundan da vardığımız onuç şudur Düşünenerin hükmete karş avaş, onda egemen oan düşünceye karşı ürdürüdüğün de, güçü oduğu oranda hakıdır hükmet eini kıar ve yazn a açıdan da önemi bir itirazda buunamaz); ama kişie bir erke karşı avaş aanına düşünceden başka bir şey çıkartamaza, hak ız yani güçüzdür egoit erk, düşünenerin ağznı tıkar) eorik avaş zaerin tamama ermeini ağayamaz ve düşüncenin kuta gücü, egoizmin gücüne yenik düşer. Sadece egoitçe bir avaş, her iki cephede de egoiterin avaşmaı, her şeyi açıkığa kavuş turur. Sözü edien bu on durum, yai düşüneyi egoitçe keyiğin bir meeei, Biriciğin bir meeei, ekiden oduğu gibi bir zaman geçirme eğencei veya bir hobi hine getirmek ve bir konuda en o kararı veen erk" oma içeriğiden yokun kımak; düşünme o nin aşağıanarak kutağnın kutağnın yitirimeine neden omak, düşünce
186
18
İnsan Esk Çağ'n ve Yeni Çağn Çağn İnsanlar
Özgürler Öz gürler Ek
siz Ben ie düşüncei Beni birbirine eşitmiş gibi göstermek; bu kaba ama gerçek eşitiği" eşiti ği" kurmaya Eeştirinin yetisi yokt yoktur ur çünkü bizzat kendisi sadece düşünmeyi benimsetmek yaymak isteyen bir rahiptir ve o düşünmenin ötesinde tufandan başka bir şey görmez Örneğin Eeştirinin iddiaarından biri özgür Eeştirinin deve te gaip geebieceğidir ama o aynı zamanda da devet yönetimi tarafndan kendisine yapıan keyik ve küstahık" suçamasına karşı kendini savunur; keyik ve küstahığın" gaip gememesi gerektiği sadece kendisinin gap gemeye hakk oduğu görüşündedir Oysa hakikt daha ziyade tersidir Devet ancak küstah bir keyik key ik taraından gerçekten yenigiye uğratıabiir Sözerimizi sona erdirirken diyebiiriz ki Eeştirici bu yeni yöneimiye kendini değiştirmemiş sadece bir yangıyı düzet miştir" bir konuyu açıkğa kavuşturmuştur" ve eğer Eeştirici Eeştirinin kendi kendini eeştirdiğini" söyerse fa ieri gitmiş our Eeştiri daha doğrusu Eeştirici sadece Eeştirinin yangısın" eeştirmiş ve onu tutarsızıkarndan" arındırmıştır Eğer Eeştiriyi eeştirecek osayd önce varsayımarnı gözden geçirmesi gerekirdi Bana geince Ben Kendii varsayarak bir varsayımdan yoa çıkyorum. Ama benim bu varsayımım mükemmeiyete ermek için çabaayan insan" gibi tamamanma çabas içinde değidir sadece Benim onun zevkini çkarmama ve onu tüketmeme yarar Ben hen kendi varsayımmı tüketmekteyim ve onu tüketmek suretiye varım Bu nedene de o varsayım asında bir varsayım değidir çünkü Ben biricik oduğum için varsayan ie varsayan Ben'in düaitesi mükemme omayan" ve mükemme oan" Ben ya da İnsan) hakkında hiçbir şey biemem Benim kendimi tüket mem sadece Benim varomam demektir Ben kendimi varsaymam çünkü Ben kendimi her an henüz yaratmakta ve ortaya çıkarmaktayım ve Ben ouşum varsaymş omayışımdan bizzat
ortaya konmuş ve sadece ortaya çıktığım anda ortaya konmuş ouşumdan ieri geir yani Ben aynı anda hem yaratan hem de yaratıanım Şimdiye kadarki varsayımar tam bir çözüme içinde eriyip dağıacaksa o zaman bu varsaymar gene daha yüksek bir varsayımda yani bir düşüncede ya da bizzat düşünmenin kendisinde ve eeştiride eriyip çözümemeidir Çünkü bu çözüme Bana yaramadır aksi takdirde eski hakikterin hakikt omadığın açıkamak suretiye uzun süre korunmuş varsaymarı ortadan ka dran br dizi çözümeden çözümeden biri oup başkaa başkaarının rının örneğin İn san ın anrı'nın devetin saf ahkın ve benzererinin yararna ourdu
188
189
c K
EN
Kedi-om Yeni Çağ'ın girişine anrıİnan urur. Bu çağın onuna acaba bu anrıİnan'ın aece anrı kımı uçup giecek mi? Ve aece anr ölüre anrıİnan'ın a gerçekten ömei mümkün mü? Bu oruyu hiç kime aklna getirmei ve Ayınlanma'nın bir eeri olarak anrı'nın üteinen gelmenin günümüze zaferle onuçlanmaıyla bütün işlerin bittiği anl. Oya inann, yükeklereki tek anr olabilmek için anrı'yı ölürüğünü kime fark etmei Bizim dışımızdaki öte dünya gerçekten ilinip üpü rülü ve Ayınlanmacıların büyük girişimi başarıya eri; ancak Bizim içimizdeki öte dünya yeni bir cennet oluşturmuştur ve bizi yenien bu cennete alrmaya cenneti ele geçirmeye teşvik etmekteir anrı makamını terk etmek zoruna kalı ama o makamı Bize eğil İnan'a evretti... O hle anrı'an onra İnan a ölmeikçe anrıİnanın ölüğüne naıl inanırınız?
in özgürlüğe uamaz mı?" Ah Yalnız tinim eğl beenim e her an özgürlüğe uar. Sarayın önünen geçerken mutfağın an yayıarak burnuma gelen nefi kokular oraa pişen leziz yemeklerin müjeini amağıma ulaştırığına çiğnemekte oluğum kuru ekmeği hor görerek müthiş bir açlık uyguun kapılı rım ıkıştırılmş kuru otla olu şiltee yatmaktan ılayan yaralı bereli ırtımın çok aha rahat eebileceği kuştüyü yatakların varlığını haber veren gözlerim içimi inatç bir gazapla olurur. Ama artık acılarla uğraşmayı bırakalım en buna özgürlük özlemi mi iyorun? Neleren özgür olmak, kurtulmak itiyorun ki? Günlük tayınınan ve ot olu şiltenen mi? Öyleye at onları gitin Ama bu a ein işini görmez Sen alına leziz yemekler yemenin ve yumuşak yataklara yatmanın taın çıkarma özgürlüğüne ahip olmak itiyorun İnanlar Sana bu özgürlüğü" unup bunları almana izin mi verin yani? Sen bunu onlaraki inan evgiinn ummazın çünkü onların a aynı enin gibi üşünüğünü bilirin: Herke kenine başkalarnan aha yakınır. O hle o yemek lerin ve yatakların keyfine varabilme olanağna naıl kavuşacakın? Herhale onları keni mülkiyetine almaktan malın yapmak tan başa çaren yok İyice üşünüren alına Senin iteiğin bütün bu güzel şey lere ulaşma özgürlüğü eğil çünkü böyle bir özgürlük Sana bütün bunları ağlamaz. Sen onara gerçekten ahip olmak iterin, onla rın senin oluğunu öyleyebilmeyi senin mükün olarak onlara ahiplenmeyi iterin. Zaten Sana hiçbir ya ağlamayan özgür lük ne işe yarar ki? Ütelik her şeyen özgür oluran artık hiçbir şeyin olmaz çünkü özgürlük içerikizir içi boştur. Özgürlüğü kul 193
Bn Knd-ola
Bn - Knd-ola
anmayı bimeyen için özgürük izni hiçbir işe yaramaz ve hiçbir değeri yoktur Ama özgürüğümü nası kuanacağım benim kendiomama bağıdır Benim özgürüğe hiç itirazım yok ama Senin özgürükten daha fazasına sahip omanı diiyorum: Sen sadece istemediğin şeyer den kurtuaka kamamaı istedikerine de sahip omaısın Sen sadece özgür" deği aynı zaanda bir maik" de omaısın Neerden özgür omak istenir? Ahh! İnsanın üstünden sikip atmak kurtumak istediği şeyer o kadar çoktur ki! Örneğin hükümdararın soyuarın beyerin boyunduruğundan kurtumak; tutkuarımızın ihtirasarımızın egemeniğinden; hatta kendi irademizin dikkafıığımızın baskısından kurtumak isteriz Topyekn kendimize ihanet etmek, özgürükten başka bir şey değidir Asında tam özgürük, kendimizi tamamen inkr etmek kendi hakkımızda karar vermekten, kendimizden özgür omaktır; mutak bir değer oduğuna, her ne pahasına oursa osun erişimesi gerektiği ne inandığımız özgürük bizi kendi özgürüğümüzden, kendimizomaktan yoksun bırakır Kendimizi inkr etmemize yo açar Oysa ne kadar çok özgüreşirsem gözerimin önünde o kadar çok zorunuuk üst üste yığıır, kendimi o kadar çok güçsüz hissederim Yabanı ortamın özgür omayan insanı uygar kütürü bir kişiyi her tarafından sıkıştıran engeerden habersizdir O, uygar insana orana kendini daha özgür hisseder Ben mücadee ederek kendi me özgürüer sağadığım oranda kendime yeni sınırar yeni görever yaratmış ourum Demiryoarını icat etmişsem de kuşar gibi gökerde serbestçe uçamadığın için kendimi yine güçsüz his sederim Ruhumu karartan ve beni korkutan bir sorunumu çözmüşsem de beni bekeyen karşıma çıkardığı karmaşıkıara ier ememi engeeyen özgür bakışarımı gögeeyen sınırarını bana acı bir biçimde duyumsatan sayısız başka sounun varığını rk ederim Şimdi günahın boyunduruğundan kurtuarak özgürüğe kavuştunuz ama adaetin köeeri odunuz onun
hükmü atına girdiniz" Geniş bir özgürüğe sahip Cumhuriyetçier de yasanın köesi deği midir? Gerçek Hıristiyanar özgür omaya her zaman ne kadar özem duyar bu yeryüzü yaşamının bağarında" kurtumayı özgüreşmeyi" ne büyük bir hevese bekererdi! Amaçarı özgürük ükesine kavuşmaktı akat gök se Kudüs özgürdür bizim annemiz odur" Ga 4:26.)
tumuştur anamına geir Herhangi bir şeysiz" omak, Hıristiyan ık inancında önerien özgürüğün anamını tamamen karşıar: Gü nahsız tanrısız ahksız vb Özgürük Hıristiyanık öğretisinin esasıdır Siz sevgii kardeş erim özgürük için seçidiniz " O hde özgürüğün yasaarına göre yargıanacak oanar gibi konuşun ve davranın" Eğer özgürük Hıristiyanığın ideai oarak tanımanıyorsa, ondan vazgeçmemiz mi gerekir? Hayır hiçbir şeyi kaybetmek gerek mez özgürük de dhi ancak bize ait he geir ama özgürüğün bu biçimi bize ait oamaz Özgürük ie Kendioma arasında ne kadar a büyük bir fark var İnsan pek çok şeysiz oabiir pek çok şeyden kurtuabiir, ama
19
95
Bir şeyden özgür omak, sadece ondan kurtumak ya da onsuz
omak demektir O baş ağrısından azadedir" demek baş ağrısından kurtumuştur anamına geir O önyargıdan azadedir" sözü, onun hiçbir zaman bir önyargısı omamıştır ya da önyargıdan kur
hiçbir şeysiz oamaz birçok şeyden özgüreşebiir ama her şeyden özgüreşemez Bir köe bie ruhen özgür oabiir; ama birçok
bakımdn özgür osa bie gene de her bakımdan özgür değidir; bir köe efendisinin, onu kırbaçamasını ve canı istediği gibi ona hükmetmesini engeeyebime özgürüğüne sahip değidir yani bu durumdan şemez) Özgürük sadece düşer eminde var * ei Ahit, Rom 6 8. ** e Ahi 1 Pet. 26. [?] *** eiAit Yak. 22
e - Ked-lma
e Ked-lma
dır!" Oya Kendioma benim tüm mizacım ve mevcudiyetim beniğim demektir Ben kurtulmuş oduğum şeyerden özgürüm ve kudretimin yettiği ya da muktedir oduğum şeyerin ahibiyim. Kendime ahip omayı becerebiirem ve kendimi başkaarınn kucağna atmazam Ben her zaman ve her koşu atında kendime aidim demektir Özgür omayı gerçekten iteyemem çünkü bunu yapamam ve yaratamam Ben bunu adece dieyebiir ve ona uaşmaya gayret edebiirim çünkü özgürük hep bir idea bir hayaet oarak kaacaktır ve gerçeğin kıtayıcı bağar her an etimi ime ime edecektir Oya Ben daima kendimin omayı ürdüreceğim Bana hükmeden tek bir eendiye bedenimi teim etmiş bir köe oarak Ben adece Kendimi ve çkarımı düşünürüm Eendimin darbeeri beni incite de ve Ben onara karşı özgür değiem de Ben onara adece kendi çıkarım uğruna katanrım amacım ona abır görünerek onu yanıtmak ve durumdan emin omaını ağamaktır ya da karş koymaktan akınarak daha kötü durumara karşaşmay önemektir Ama Be adece kendimi ve kendi çıkarımı gözettiğimden önüme çıkan ik ıratan aydaa narak köe ahibini ezerim Böyece hem ondan hem de bana acı veren kırbacndan kurtuup özgürlüüme kavuşuram bu adece benim egoit omuşuğum ayeinde gerçekeşmiştir Beki bana köe oarak dahi yani aen" ya da ruhen" özgür" oduğumu öyeyebiirer ama aen özgür" omak gerçekten özgür" o mak değidir; ve ruhen özgür" omam görünüşte" de özgür oduğum anamına gemez Oya Ben hem ruhen hem de görü nüşte daima bütünüye kendimindim Acımaız bir eendinin egemeniği atında bedenim işkencenin ve kırbaç darbeerinin ver diği acıardan korunma özgürüğüne" ahip değidir Ama bana yapıan işkence ıraında ızayan benim kemikerimdir darbeerin etkii atında büzüüp titreyen benim etimdir ve acı çektiği için Beni ineten de Benim bedenimdir. Ben iniyoram ve titriyoram bu benim henüz kendimden geçmemiş oduğumu kendimin
oduğumu kanıtar Benim bacaım eendimin dayağını yemek ten korunma özgürüğüne ahip değie de o Benim bacağımdır ve Benden koparıamaz. Eendim benim bacağımı koparın baka ım da görün acaba benim bacağıma ahip oabiir miymiş! Onun einde tuttuğu adece benim bacağımın öüüdür ve naı ki öü bir köpe artık bir köpek değie o da artık benim bacağım değidir Bir köpeğin bedeninde çarpan bir yürek vardır ama öü köpek dedikerinde çarpan bir yürek yoktur bu nedene de o artık bir köpek değidir. Bir köenin ruhen özgür oabieceği ieri ürüüre bu en reddediemeyecek en harcıem özdür Çünkü herhangi bir inann bütünüyle özgürükten yokun oduğunu kim iddia edebiir? Ben bir uşak oam da bu birçok şeyden örneğin Zeua inanmaktan şan şöhret ahibi oma arzuundan özgür omadığm anamına geir mi? O hde kırbaanan bir köe de düşmanarna kinenmekten Hritiyanığa aykırı duygardan ruhen özgür oamaz mı? Köe bu duumda Hıritiyanık açından özgürdür" yani Hıritiyanığın karşı oduğu durumardan kurtumuştur Ama o her şey den özgüreşmiş midir ve bu mutak bir özgürük müdür? Örneğin Hıritiyanığn bağnazkarından hezeyanarından ya da bedeninin acıarından da kurtumuş bunardan da özgür oabimiş midir? Aında bu öyedikerimiz ea meeenin kendii ie deği de daha çok ona verien iimere igii görünüyor. Ama bir meeenin adı önemenmeyecek bir şey midir? İnanar her zaman bir özün bir ogann etkiiye heyecana kapııp coşmuş hatta gaeyana gememiş midir? Fakat özgürük ie kendioma araındaki ark ya nz özcükerden ibaret değidir; b ikii birbirinden çok derin bir uçuruma ayrımştır Dünya üzerindeki bütün inanar özgürük iter Herke kendiinin egemen oduğu bir dünyanın özemini çeker. Ah o inanı büyüeyen güze hay çiçekere bezenmiş özgürük üke i" ve zgür bir inan oyu" hüya! Bu hayeri kurmayan inan
196
97
Ben - Kendla
Ben - Kendla
zaman Sizi sıkan her şeyden ama her şeyden kurtulmuş olacaksınız ve Sizi hayatta bir kez bile sıkan rahatsız eden hiçbir şey kal mayacak. Bunlardan kurtulmayı bularsız olmayı ne için istiyor sunuz? Herhalde kendiniz için, younuzdaki engellerden kurtulmak için! Ama eğer herhangi bir şey Sizi rahatsız etmiyorsa tam tersine işinize geliyorsa örneğin sevgilinizin karş konmaz bir ısrara size hükmeden tatlı bakışı söz konusu ise o zaman onsuz olmak bundan özgürleşmek istemezsiniz. Neden? Gene kendiniz için. Demek k, kendinizi her konuda bir ölçüt ve yargıç olarak kabul ediyorsunuz. Eğer o tatlı aşk esaretinin beraberinde getir diği özgür olmama durumu Sizin hoşunuza gidiyorsa özgürlüğü seve seve zat edersiniz Ama yeniden özgür olmak daha çok işinize gelirse de özgürlüğünüzü yeniden yakalamaya kalkışırsınız tabi başka (örneğin din) nedenlerden ötürü böyle bir birleşme nin bozulmasından korkmuyorsanız ama burada böyle bir du rum zaten önem taşımz O hlde kendiniz gerçekten her şeyin merkezi ve en önemli varlığı kılmaya neden cesaret etmiyorsunuz? Neden düşlediğiniz özgürlüğü yakalamak için sağa sola el atıyorsunuz? Yoksa düşle diğiniz bizzat Siz misiniz? Artık düşlerinize hülyalarınıza düşün celerinize sorular sormaktan vzgeçin. Çünkü bunlar hep boş teoriler dir Kendinizi sorgulayın kendiniz hakkında sorular sorun pratik işlevsel olan budur ve Sizin istediğiniz de zaten pratik olmaktır Ama şimdi de birisi acaba Tanrı (tabi ki Tanrı sözcüğü ona neyi düşündürüyorsa onun Tanrısı odur) buna ne der diye kulak kabartır ve bir başkası da acaba ahlk duygusu vicdan görev duygusu bu konuda hangi yargıya varır diye aklından geçi rir bir üçüncü kişi de acaba halk bu konu hakkında ne düşünür diye kendi kendine tahminlerde bulunur ve böylece herkes kendi Tanrısını sorguladıktan sonra (halk da öbür dünyada olduğu hayl edilen Tanrı kadar geçerli hatta daha da somut bir Tanrı sayılır. Hani ne demişler vox Popui vox Dei* efendisinin arzusu
na uymaya rzı olur ve artık bizzat kendisinin söylemek ve karar laştırmak istediklerine boş verir Size tavsiyem Tanrı'nıza ya da taptığınız putlara başvurmak tansa kendinizi sorgulayın kendi içinizde ne varsa ortaya dökün gün ışığına çıkarın kendinizi açığa vurun Hıristiyanlar Tanrıyı hiç sorgu sual etmeden sadece kendi içiden geldiği gibi davranır biçimde düşlemişlerdir Tanrı kendi dilediği gibi yani key davranır Aynı biçimde davranabilecek akılsız insan ise böyle yapmayıp Tanrı'nın dilediği gibi ve Tanrı nın keyfine göre davranmaya zorlanır. Eğer Tanrının ebed yasa lara göre davrandığı ileri sürülürse bu Benim için de geçerlidir çünkü Ben de kendi kalıbımın dışına çıkamam ve beni oluşturan tüm doğamın yani Ben'imin kendine ait bir yasası vardır Ama Sizlere kendinize başvurmanız gerektiği hatırlatılınca hemen çaresizliğe kapılırsınız Her biriniz Ben neyim? diye so rarsınız Hiçbir kuralı ve yasası olmayan güdülerle hırslarla isteklerle tutkularla dolu dipsiz bir kuyu ışıksız ya da kılavuz yıldızsız bir kaos! Eğer ben Tanrının emirlerine ya da ahlk ilkelerinin öngördüğü yükümlülüklere uymzsam tarihin seyri boyunca edi nilen acı deneyimlerden sonra en iyi ve en mantıklı tutumları yasa hline getiren aklın sesini dikkate almazsam ve sade kendime sorular sorarsam nasıl doğru bir yanıt alabilirim? Tutkularımın bana salık verdiği çözümler genelde akla mantığa sığmaz. Sonuç olarak da herkes kendini şeytan sanır Çünkü eğer dini ve ben zerlerin umursamıyor da kendini yalnızca bir hayvan yerine koyuyorsa kolayca şu sonuca varacaktır k, sadece kendi dürtülerine göre davranan (yani deta dürtülerinin gösterdiği yoldan gi den) hayvan en akılsızca şeyleri yapmaz tam tersine çok doğru adımlar atar. Ama din inanç doğultusundaki düşünme alışkanlığı tinimizi öyle kıskıvrak sarmıştır k biz çıplak ve doğal
200
201
* [ Hakn Hakkn ed ..
en Kendla
en - Kend-a
hlmle kendimizden krkar lduk Bu alışkanlık b öyle alçalt tı k, kendm br günahın mrasçısı ve anadan dğma şeytan kabul eder lduk. Şmd elbete k aklınıa gelen şudur S "y lanı yapmakla ahlka, töreye uygun ve dğru davranmakla görevlendrldn. O hlde endinize ne yapmanı gerektğn srduğunuda, çnden gelen dğru ses, yye, dğruya, hakkte gden ylu gösteren ses, nasıl lup da yükselerek kulağınıa çalı nacak? anrı ve şeytan nasıl ses verecek? Buna karşılık, Se brs dese k, anrı'nın, vcdanın görevn ve yasanın buyruklarını dnlemek runda lmak, Sn kafanıa ve ruhunua tıka basa dldurulan ve akınıı ynattıran saçma sapan uydurmalardan brdr. S aman ne düşünürdünü? Veya kş, dğanın sesnn s yldan çıkaracağından, ayartacağından nasıl bu kadar emn lduğunuu srarsa? Ya da üstelk bu meseley tersne çevrp, anrı'nın ve vcdanınıın ses sandığını sesn, aslında Şeytan'ın ş lduğunu söyleyerek s r durumda bırakırsa? Ntekm böyle şm ağılı, uğursu nsanlar da vardır. Onlarla nasıl başa çıkacaksını? Böyle br durumda papalara, anne ne, babanıa ve başka y nsanlara başvuramasını, çünkü s uyaran kşlere göre, s asıl ayartan yanlış yllara sevk eden, kendn aşağılama ve anrı'yı yüceltme thumlarını durmaksıın ekerek genç yürekler pslkle dlduran ve genç dmağları aptallaştıranlar nlardır Karşınıdakler srularına şöyle devam edeceklerdr: anrı'nın buyruklarına ve dğer buyruklara hang amaçla kulak veryrsunu? erhalde bunu sadece anrı'nın hşuna gtsn dye yaptığı nıı sanmıyrsunu ayır, bunu gene endiniz için yapıyrsunu Demek k bu durumda da temel knu Sizsiniz ve herkes ken dne demeldr k, Ben Kendm çn er Şeym ve ben er Şey Kendim için yaparım Eğer günün brnde anrı'nın, anrı buy ruklarının ve bunun gb bı şeylern Size sadece arar verdğ Sizi kısıtladığı ve kötü duruma düşürdüğü apaçık rtaya çıkarsa,
bütün bunları kesin olarak bir yana fırlatıp atardınız tıpkı Hıristiyanlığın vaktiyle Apollon'u, Minerva'yı ve Hıristiyan olmayanların ahlkını lnetleyip bir kenara attığı gibi. Elbette i Hıristiyanlar bütün bu lnetlediklerinin yerine sa'yı, Meryem'i ve Hıristiyanlığın ahlk kurallarını koydular, ama bunu da gene kendi ruhlarını_ esenliği için, yani egoizmleri ya da kendiolmaları adına yaptılar İşte bu egoizm, bu kendiolma sayesindedir ki eski çoktanrılı inançlarından kurtulup özgürleştiler. Her şeyin yaratıcısı olması sebebiyle kendiolma, yeni bir özgürlük yaattı. Nitekim sürekli orijinalliği ile kendini elli eden deh da (ki bu da belli bir kendi olmadır) çoktan beri dünya tarihindeki yeniiklerin yaratıcısı ola rak kabul edlmştr Günün birinde tüm gücünüzü "özgürlük için seferber ederse niz, o zaman da bunun bütün gereklerini sonuna kadar yerine getirin Kim özgür olmalıdır? S en, Ben, Biz Nelerden özgür ola cağız? Sen, Ben ve Biz olmayan her şeyden Demek ki bütün örtü lerden,·bütün kısıtlayıcı kabukardan kurtarılması gereken çekirdek Beim. Eğer Ben olmayan bütün her şeyden kurtulursam, geriye ne kalır? Sadece Ben kalır, Ben' den başka hiçbir şey kalmaz. Ama özgürlüğün bu Ben' e sunacak hiçbir şeyi yoktur. Ben özgür olduk tan sonra nelerin olacağı konusunda özgürlük susr, tıpkı bizim hükCmetlerimizin, tutsaklarını, tutukluluk süresi sonunda serbest bırakmaları ve kimsesizliğe terk etmeleri gibi
0
O hlde özgürlüğü B en için istediğimize göre, neden her yerde
en başa, ortaya ve sona Ben'i koymuyoruz? Ben özgürlükten daha değerli değil miyim? Kendimi özgür yapan Ben değil miyim?
Öncelikli olan Ben değil miyim? Özgürlükten yoksun da olsam, binlerce kelepçeye vurulmuş da olsam, gene de Ben varım ve üstelik özgürlük gibi gelecekte varolması ümit edilen bir varlık da değilim, Ben en aşağılık köle olarak bile varım ve şu anda varım Bunu iyice düşünün ve bayrağınıza "özgürlük haylini mi 03
Ben Kend Kendi-olm i-olma a
Ben Kend-olm Kend-olma a
yoksa "egozm, "kendolma azmn m konduracağnız husu sunda br sonuca varın "Özgürlük, Sz olmayan her şeye karşı szde öfe uyandrır; "egozm se, kendnzden memnun olmanı zı, kendnzden zevk almanız sağlar "Özgürlük br özlem, romantk b brr yakınma, Hırstya Hırstyanlığın nlığın telkn ettğ b r öte dünya ve gelecek umududur ve öyle de kalacaktır; "Kendolma se, özgürlüğünüzü kısıtlayan unsurların sz engelleyecek kadarını kendili gerçeklktr. Sz rahatsız etmeyen şey ğinden ortadan kaldıran br gerçeklktr. ler zaten kendnzden uzaklaştırmak stemezsnz ve eğer sz rahatsız rahats ız etmeye başlayan şeyler olursa, pekl blrsnz k , "başka nsanlardansa kendinize kula kulakk vermenz gerekr Özgürlük sadece şunu öğretr Serbest olun, sze sıkıntı veren her şeyden kurtlun, arının O sze bunların ne olduğunu, szn km olduğunuzu öğretmez. Onun şaı "kurtul, kurtl dye çınlar ve sz de onun "Kendn nkr et çağrısına hevesle uyarak kendnzden ble kurtulursunuz. Ama kendolma, sz kendnze ger dönmeye davet eder ve der k, "Kendne gel! Özgürlüğün hmayes altında brçok şeyden azat olursunuz, ama br takım ye n şey ler sz gene sıkıştırır: "Kötü olandan [şeyandan] kurtuldunuz, ama kötülük kaldı. Kendiniz olarak gerçekten sze kenetlenmş olan her şeyden kurtuldunuz. Bunun böyle olmasını sz kabul ett nz, bu Szn seçmnz ve terchnzdr Kendolan, anadan doğma özgürdür, doğuştan gelen br özgürlüğe sahptr; özgür kş se sadece özgürlük bağımlısıdır ayağı yere basmayan br haylpe resttr Kendolan, kendnden başka hçbr şey tanımadığından, kökende özgürdür. Daha başından ber kendnden başka her şey hçe saydığından, kendnden başk başkaa hçbr şeye değer vermedğnden, hçbr şey üstün görmedğnden, kısacası her konuda çıkış noktası kends olduğundan ve "kendne geldğnden, onun artık kendn kurtarmaya htyacı yoktur. Çocukken, büyüklerne karşı saygıyla kısıtlanmış olsa da bu kısıtlayıcı etkden kendn kurtarıp
"özgürleştrmeye "özgürleşt rmeye gay gayet et eder Küç Küçük ük egostn çndek kendolma dürtüsü, ona arzuladığı özgürlüğü sağlamak çn çabalar durur. Bnlerce yıl sürüp gden br kültürün egemenlğ sze ne oldu ğunuzu göstermemek çn karanlığın yaymış ve Sz br egost olmadığınıza, br dealst ("y nsan) olmak çn yaratıldığınıza nandırmıştır Bu düşüncey üzernizden atın Sz kendnzden
204
mayın,, aksne aksne aramayın endnz z nkr nkr da ara gürlüğü ü "k "kendn bırakan n öz özgürlüğ yoksun bıraka yoksun ktedir muktedir brnz her şeye mu st olun, olun, he herr brnz egost inizi ar arayın, ayın, brer ego Kend endinizi ıyın, tanıyın, Kendnz z yenden yenden tan fadeyle, Kendn ha açık açık br br fadeyle, olun Da Daha brr Ben olun b
gerçekte ne olduğunuzu anlayın ve ryakr br tavırla br amaç peşnde koşmayı bırakın, olduğunuzdan farklı br olma tutkunuz bnlerce yıl yorum, m, çünkü bnlerce ryakrlık rlık d dyoru buna ryak vazgeçn. çn. Ben buna dan vazge
boyunca szler zaten brer egosttnz, ama uyuyan, kend kendn aldatan, şaşkın brer egost dnz Szler brer Heautontimorume kadar z Şmdye Şmdye kadar nceclersn rsnz dnzn şke şkencecle kend ken kendnzn unuz, uz, yan yan kend nos'' sun nos
hçbr dn, dn , bu dünya veya öte dünyaya dünyaya dar "güzel vaatler vaatler ( "uzun ömür vb vermekten kaçınamamıştır, çünkü nsanlar hep ödül yapmazlar.r. Ya Ya hçbr peşinde koşarlar ve "be davaya hçbr şey yapmazla ödül beklemeden, "y br şey yapmış olmak çn y davranma tutmuna ne demel? Sank bu davranışın verdğ tatmn duygusu da br ödül değl mdr? Demek k dn de bzm egozmmze dayanır ve bunu sömürür, bzm ihtiraslarımız hesaba katılarak plan lanmıştır ve br tek htrasımızı tatmn uğruna dğerlern bastırr. Bu durumda, kendm tatmn etmeyp de sadece arzularımdn egoizmm n edersem edersem,, egoizmm ümü tatm tatmn çgüdümü ğn mutlu mutlu olma çgüd brn, örne örneğn aldatmışım gb br görüntü ortaya çıkar. Dn Bana "en yüksek hçdan hçak çn çn arzularım arzularımdan kazanmak ve Ben Ben de onu kazanm vadedyor yor ve ödülü öd ülü vaded
brn dkkate almıyorum, tatmn t atmn etmyorum. A Aslında slında sizn bütün yaptıkarınız, uğraşlarınız kendnze traf etmedğnz, gzl örtülü, ze itir itiraf af etkendnze yor. Ama Ama szn s zn kendn kaynaklanı klanıyor. den kayna saklı br egozm egozmden mek itemediğiniz kendnzden gzledğnz, dolayısıyla açık ve
ortada olmayan ve bu yüzden de blnç altında yatan egozm, 205
n - Kndma
n Knd- Knd-ma ma
dm egoizm deği, öll, hzmt v ndn ndı. Siz b gostsnz, ama gozm n ttiğnz n d gost dğlsnz. En o gost gb göündüğünüz göündüğünüz duumda, gost sözcüğün nft v aşağılamayı bulaştıdınız. bulaştıdınız. Bn, ndm n dünyaya sahp olduğum oanda, yan dünyayı st zo ullanaa st na yoluyla, ca d, ısala talp d, hatta yalı v hllı vs yoluyla olsun, hhang b yolla ndm n azandığım v l gdğm oanda, dünya aşısında özgülüğümü güvncy alıım. Çünü bunun n ullanacağım aala aala bnm n olduğuma bağlıdı Eğ zayıfsam, zayıfsam, aalaım da sözünü tlm gb zayıfı, ama bunla gn d dünyanın oldua büyü b ısmı n ytld. Zatn hl, yalı v yalan da aslında oldulaından daha ötü göünül. Pols, yasayı aldatmayan v aldatmayaca ms va mıdı Yasaya aşı gldğn gzl n üzn gln güvnl gövls nn aşısında asum v dosta b tavı sglmy alışmayan ms va mıdı Bunu yapmayan, ndn aşı gü ullanılmasına mydan v O, vcdanı yüzündn zayıf düşmüş bd. B başasına (bu başası st önğn aya msal addn yosun b olsun, sts d b hümt ya da b T gb ad sahb b olsun) nd stdğm abul ttmyşm bl bnm özgü lüğümün ısıtlanması dmt Eğ b başasının aşısında bn ndmdn vazgsm nd admd ısa tmz, aşağıdan alı, tslm olusam yan tbyt v tslmyt başvuusam, Kndm n tmş oluum. Bll b zamana ada südüdü ğüm davanış bmm bn amacıma ulaştımadığı n ondan vazgsm, yan yanlış b yoldan dönsm, bu başa b şy d ndm tesim etmem tuak omam s başa. Yolumun üznd ayayı paalayıp otadan aldımaya ytc ada bautu sağlayana d onun tafından dolaşıım B toplumun yasalaını yıma n ytl gü toplayana d soun yaşamama n, o yasalaı aama yollala atlatmaya alışıım, onla
dan saınıım. Göt ayı llml tutamıyosam, onu utsal sayıp b Astaot* olaa abul tmm m g Sn llml tutablsm, bunu gtn yapadım v ğ snn bulunduğun göğün o yüs atlaına ıablm asn bulablsm, sndn omam Sn y anlaşılamayan, avanamayan valı, Sn anca Bn avama gücünü dnncy v Sn kendimin olaa ntlyn d bnm n avanamaz olaa alablsn. Bn Snn aşında ndmdn vazgmm, sadc uygun zaanı olaım Şmdl sana dounmadan dumala ytnyosam da, ld bunu yapmaya nytlym Gülü nsanla oldum olası böyl davanmışladı. Tslmyt ndl msnn ynmdğ güt bn fndl mtb sn ıaıp ona tapmaya başladılaında başladılaında v hsn d ona tap masını stdlnd, boyun ğm stmyn b doğa vldı otaya ııp o tapılan gücü ulaşılamaz yüslt Olympos dağından ovdu Böyl b, dünyanın vsnd dönn günş Du dd v dünyanın dönmsn sağladı. Tüm o tslmyt ndl bunu sny m zounda zounda aldıla aldıla Böyl b, b , ut sal sayılan mş ağalaına baltayı vuduğunda götn nn lah atşn (yıldıımın) onu yamamasına şaştıla Böyl b Papayı Azz Ptus'un oltuğundan nddğnd, tslmyt ndl bunu ngllymdl. O s Tanı'nın lütfu l yüütüln düzn yıtı v tslmyt ndl önc b yaygaa opadılasa da sona ssln stl stl Özgülüğüm, anca bnm kudretim olduğu zaman tamam lanmış olu Bu sayd bn sadc özgü b ş olmala almı youm, aynı zamanda da b mal oluyoum Hallaın özgülüğü ndn boş b sözcütü Çünü hallaın gücü, udt yotu Canlı Bn b t nfs hallaı dvbl, bu nfs b
26
27
> [Zamala eya alamda kllalmaya balaya Ar bereke arça. ]
Ben - Kend Kend-ol -ol
Ben - Kend-ol
Nerou bir Çi imparatoruu ya da fakir bir yazarı efesi olsa bile! bile! Nede bazı A A * yasama orgaları afile yere özgürlük özlemi çeker ve bu yüzde Bakalar olara bir öğretmei öğre cisie yaptığı muameleyi reva görür? Çükü olar kudret sahibi değillrdir! Kudret güzel bir şeydir ve pek çok işe yarar Çükü bir avuç dolusu kudretle bir çuval dolusu hakta daha çok iş başarılır Sizler özgürlük özlemi mi duyuyorsuuz? Ah ahmaklar Eğer kudreti kudreti eliize alsaız özgü özgürlük rlük kediliğide gelir Bakı ve görü ki, kudret sahibi kişi yasaı da üzeride bir yerde durur Ey yasaya bağlı kişiler! Nasıl bu mazara hoşuuza giti mi? Ama e çare ki sizde zevkte eser yok Her taraa avaz avaz özgürlük haykırışları duyuluyor Ama armağa edile ya da lütfe lütfe bağışlaa bir özgürlüğü özgürlüğü e alama geldiği acaba biliiyor ve ayırdıa varılıyor mu? Bu sözcük, ala mıı içerdiği tüm o zegilik ile alglamıyor, her türlü özgürlü ğü, aslıda kedii özgürleştirmek demek olduğu, yai Beim acak Kedimolma yoluyla kedime sağladığım kadar özgürlüğe sahip olduğum alaşılmıyor Koyuları kouşma özgürlükerii kısıtlamamas olara e gibi bir yarar sağlar? Olar gee mele yip dururlar Kalbe Muhammed, Musev ya da İse ola birie de, istedikerii söyleme izi verildiğide o, basmakalıp lafarda başka bir şey söylemeyecektir Oysa birileri Sizi kouşma ve dileme özgü özgürlüğü rlüğüüzü üzü eliizde alsa, bu olara büyük bir yarar sağ layacaktır çükü böylece Sizi oları vicda bakımda müşkül bir duruma düşürebilecek şeyler söylemeizi ya da işitmeizi öüü almış olacakardır Bua rağme Size özgürlük verirlerse, bu tam da oları elle ride olada daha çoğuu başkalarıa vere ciddyetsiz dala vereci kişiler olduklarıı gösterir Çükü bu durumda olar kedi sahip oldukları bir şeyi değil çalımış bir şeyi vermektedirler
Onlar size Onlar size ait özgürl özgürlüğü üğü sizin kendin kendinizin izin alması alması gereke gereken n öz özgürlü gürlü ğü size size veriyorlar veriyorlar;; ve bunu bunu verme vermelerin lerinin in tek nedeni nedeni sizin sizin onu onu biz biz
* [Alma demek iseip iseip sasü edeiyle b şekide yazlmş yazlmş y 20
zat almaya kalkışmaızı ve ou çala hırsızlarda doladırıcılar dan da n heap heap sormanı sormanızı zı önlemekt önlemektir. ir. Onlar Onlar size bir size bir lütuf lütuf olarak olarak verilen verilen
özgürlüğü, aslıda özgürlük olmadğıı bilirler, çükü acak kişi i bizzat elde ettii özgürlük, yai egoisti özgürlüğü pupa yel ke yol alabilecek bir güce sahiptir Armağa edile özgürlük fırtıa koptuğuda ya da rüzgr didiğide heme yelkeleri idirir o her zama hafif ve orta şiddette bir melemi esmesii ister İşte kedi kedii özgürleştirme ile emasipasyo (beraat, ser best bırakılma) arasıdaki fark burada burada yatıyor yatıyor Güümüzd Güümüzdee mu halifer kısıtlam halifer kısıtlamalar aların ın kaldırılm kaldırılmasına, asına, özg özgürlüğe ürlüğe sus susamışlar amışlardır dır ve "özgür "öz gür bırakılmak bırakılmak için büy büyük ük yaygar yaygara a koparırla koparırlar. r. Egemen Egemen du-
rumdaki soyluları soyluları halkarıı artık reşit olduğuu olduğuu il etmelerii, yai oları serbest bırakmalarıı isterler Siz rüşte ermiş kişiler gibi davraırsaız, reşit olduğuuzu il edilmesie zate gerek kalmaz, çnk çnkü ü reşit olmu olmuşsunuz şsunuzdur dur Ama Ama eğer eğer öyle öyle davranm davranmazsaazsanız, reşit reşit olmayı olmayı hak etmezsi etmezsiniz niz ve sizin rüşte ermiş ermiş olduğ olduğnuz nuz iln iln
edilse de, kesilikle reşit değilsiizdir Nitekim vaktiyle rüşte ere Yualar, kedilerii eze zorba hükümdarları, tiraları başları dan a atmı tmışlardı. şlardı. Rüşte Rüşte eren erkek erkek evlt evlt da, d a, baba babasın sından dan ba bağım ğımsız sız
olacak duruma gelmeye çabalar Eğer Yualar başlarıdaki ti raları lütfedip de kedilerie reşit olma hakkı taımalarıı bek lemiş olsalardı, daha çok beklerlerdi beklerlerdi Basireti bir baba reşit olmak olmak istemeye oğluu evde atıp tek başıa evii hkimi olursa, o sersem evlt bua müstahaktır Kedisie özgürlük verile kişi, tutsaklıkta azat edilmiş biri de frklı değildir, o bir "libertinus tutsaklık zicirii bir kısmı hl peşide peş ide sürükleyip dura bir köpe köpektir, ktir, özgürlük özgürlük giysisini bürünmüş ni bürünmüş olsa d da a aslında aslında özgü özgürr değil değildir, dir, tıpkı tıpkı üz üzerine erine aslan
postu geçimiş bir eşek gibidir Serbest bıraklmş eşit haklar taımı� olmayı beimsemiş Yahudiler Yahudiler de kedi içleride daha iyi 209
en - Kendi Kendilma lma
en - Kend Kend-m -maa
bir duruma gelmiş değillerdir, onlar adee birer Yahudi olarak kendilerini daha ferahlamış hiederler. Oya onların daha rahat bir duruma gelmelerini ağlayan kişi, Kilie'ye bağlı bir Hıritiyan'dan daha tn biridir, çnk Kilie'ye bağlı bir Hıritiyan, tutarızlığa dşmeden bunu başaramz. Ama Yahudiler özgrlk lerine kavuşturulmuş olun ya da olmaın, Yahudi her zaman Yahudi olarak kalır. Özgrlğn kendi elde etmemiş olanlar, özgrlğ bağışlanmış kişilerdir. Protetan bir devlet, Katoliklere özgrlk ve eşit haklar tanıyabilir Ama onlar kendi özgrlklerini ve eşit haklarını kendileri elde etmedikleri için, gene de Katolik olarak kalırlar. Yukarıda kendi çıkarını gözetmekten ve özgeilikten öz edilmişti. Özgrlk dotları çıkar gözetmeye karşı öfke belemekteler, çnk din konuunda özgr olma çabaları içinde, o ulv kendini inkr durumundan bir trl kendilerini kurtaramıyorlar Liberal ler egoizme kin belemekteler, çnk egoit, bir meele öz konu u olduğunda, o meele için değil, kendi çıkarı için çaba arf eder; o meelenin kendiine faydalı olmaını iter. Bir meeleye, o meeleye özg mutlak bir değe r atfetmezem, atfetmezem, onun değerini kendi içimde araram, bu egoitliktir. Egoitçe davranmanın en tikinti uyandıran örneklerinden biri olarak, getireeği gelire göre eğitim dalı eçmek göterilir Bu tutum bilimin kutallığını alçakça ayak lar altına almak anlamına gelir. Ama bilim, kullanıp haranmak için değile, ne işe yarar? Eğer bir kişi onu ekmek paraı kazn mak için değerlendirmekten daha iyi bir amaç gtmyora, belki onun egoitliği kçk heaplar peşinde koşmaktan ibarettir, çnk bu egoitin g kııtlıdır, ama bu tutumun egoitçe olduğunu ileri rp bilimin kutallığını ayaklar altına alıyor diye uçlamalarda bulunmak, anak bilim fanatiği bir kişinin bakış açıı olabilir Hıritiyanlığın Tek'i Biriik kabul edememei, onu adee ba topumsa pumsa teori olmak ğımlı bir kişi olarak görmei ve alında bir to tan ileri gidememei, yani hem inanın Tanrı'yla, hem de inanın
inanla beraber yaşamanı konu edinen bir öğreti olmaı onuu Kendi olan her şeye köt gözle bakılır oldu, örneğin kendi çıkarını gözetmek, kendi bildiğinde diretmek, kendi iradeiyle hareket etmek, Kendiolmak, kendini evmek, vb. Hıritiyanlığın genel bakış açıı, alında drtlk içeren özklere zaman içinde namuuzluk içeren özkler damgaını bamıştır Bunları gene eki aygınlığına kavuşturmak kavuşturmak yerinde yerinde olmaz mı? Örneğin [gn mz Almanaında aşağılama, hakaret, utanç verii durum, ayıp anlamına gelen] Schimpf özğ ekiden şaka (scherz anlamına gelirdi, ama iddyete önem veren Hıritiyanlık, şakadan anlamaz ve hoşça vakit geçirmeyi ahlkızlık ayardı. Aynı şekilde [gn mz Almanaında aız, yzz, ktah anlamında kullanılan ech öz özğ, ğ, ekiden yrekli, eu eur,r, atılgan anlamında kullanılırdı. Gnmzde gnah, uç, rm yerine kullanılan] eve özğ ekiden eura davranış, gözn budaktan akımama akımama anlamını taşırdı Veunft akıl) özğne de uzun re yan gözle bakıldığı pekl bilinmektedir Sözler zihniyete göre anlam değişikliğine uğramıştır Bizim kullandığımız dil, Hıritiyanlığın bakış açıına oldukça uygun bir biçime girmiştir. Genel bilinç de Hıritiyanlığın o denli etkiinde kalmıştır ki, Hıritiyanlığa uymayan her şeyden kuurlu veya köt bir şeymiş gibi korkup uzalaşılmaktadır. Bu yzden kendi çıkarını gözetmek kavramının da durumu kötdr Hıritiyanlığın bakış açıına göre kendi çıkarını gözetmek aşağı yukaı şu demektir Ben duyual bir inan olarak, her durumda adee herhangi bir şeyin bana yarar ağlayıp ağlamadığını göz önnde bulundururum. Ama Kendiolma adee duyuallıkta duyuallıktann mı ibaret? Ben duyuallığa Kendimi telim ederem, Ben Kendimde olabilir miyim? Onun peşinden giderem, kendi belirlediğim ama a yzıma uygun davranmış olur muyum? Eğer duyuallık ya da başka bir şeyin örneğin Tanrı, inanlar, hkmet, yaa, devlet, Kilie, ve benzerlerinin) efendiliği yerine, adee Ben, kendi ken
210
21
Ben - Kendiola
dimin efendisi olursam ancak o zaman Ben Kendiolan biri sayı lırım. Benim öz çıkarım bu Kendiolanın, bu kendine dair olanın yararına ne varsa, işte onun peşini kovalar Şunu da eklemeliyim ki, her zaman hakkında kötü şeyler söy lenen çıkar gözetmenin her şeye kendini kabul ettiren bir güç olduğuna inanmak durumuna kaldığımızı hep görürüz. 10 Şubat 1844'te düzenlenen bir toplantıda Welckr, yargıçların bağımlılık ları hakkında bir önerge sunmuş ve etraflı bir konuşma yaparak, konumlarından alınabilecek, işlerinden uzaklaştırılabilecek, başka yerlere atanabilecek, emekliye ayrılabilecek, kısacası yönergeler yoluyla yetkileri kısıtlanabilecek ve durumları tehlikeye düşebile cek mahkeme üyelerinin yargılarına inanılamayacağını, hata bu kişilerin toplum içindeki saygınlıklarını ve güvenilirliklerini de yiti rebileceklerini ortaya oymuştur Welcker bütün yargıçlık kurumu nun bu bağımlılık yüzünden ahlk ilkelerinden uzaklaştığını haykırmıştır! Bunu basit bir ifade ile şöyle açıklayabiliriz: Yargıçlar, yasalar doğrultusunda değil de, yönetimin zihniyeti doğrultusun da hüüm verirse, kendi çıkarlarına daha iyi hizmet etmiş oluyorlar Bu durum nasıl düzeltilebilir? Örneğin yargıçlara, satın alınabilir kişiler olduklarını açıklayıp ayıplarını yüzlerine vurduktan sonra, onların kendileriyle hesaplaşara bundan böyle adaleti kendi öz çıkarlarından üstün tutacaklarına güvenebilir miyiz? Hayır, halk böyle romantik bir güven duygusu beslemez, çünkü kendi çıkarını gözetme güdüsünün bütün diğer motivasyonlardan daha güçlü olduğunu duyumsar Bu nedenle, egoistçe davranacaklarını kesin olarak bildiğimiz hlde, şimdiye kadarki yargıçların gene yerlerinde kalmalarına razı olmak zorundayız; fakat onlar da hu kukun satılabilirliği sayesinde kendi menfaatlerinin desteklendiğini düşünmekten vazgeçmelidirler, tam tersine meselenin özüne uygun bir kararla kendi çıkarlarını gölgede bırakmayacak, hatta daha ziyade "iyi bir kazançla vatandaşların saygısını rahatça bir letirecek şekilde hükümetten bağımsız olmalıdırlar 212
Ben - Kendiolma
Bundan anlaşılıyor ki, gere Welcker, gerekse Baden halkı öz
çıkarı göz önünde bulundurduklarında kendilerini daha güvence de hissediyorlar. Bu durumda, sürekli dillerinden düşürmedikleri "keni çıkarını düşünmeme yani özgecilik safsatalarına ne deme1. !·?
Kendi çıkarımı gözeterek takip ettiğim bir dava ile kendi çıkarıma hizmet etmeyen bir davaya olan ilgim çok frklıdır. Bunu şöyle açıklayabiliriz: Bu davalardan birinde günaha girmeyi vey bir günah işlemeyi göze alabilirim, ötekinde ise davayı baştan savma yürütürüm ya da başımdan atarım, yani akılsızca davranırım Ticaret özgürlüğü her iki bakış açısına da tbidir, çünkü bir yandan belirli koşullar altında verilebilen ya da geri çekilebilen bir özgür lük olarak, öte yandan ise her türlü koşulda kutsal sayılması gere-
ken bir özgürlü olarak kabul edilir Bir meselenin kendisi Benim için önemli değilse ve onu bizzat meselenin kendisi için arzu etmiyorsa, onu sadece bir işe yaradığı için, başka bir amaca faydalı olduğu için isterim. Örneğin isti ridyeleri lezzetlerinden ötürü yemek isterim. O hlde egoist için her mesele, sonunda kendine yarayacak olan bir araç değil midir? Kendine hiçbir yararı olmayan bir meseleyi savunur mu, örneğin
proleter devleti savunur mu? Kendiolma, kendi ve kendinin olan her şeyi kapsar ve Hı ristiyanların dilinde saygınlığını kaybeden kavramları gene say gınlığa kavuşturur Ama Kendiolmanın kendi dışında ve kendine yabancı bir ıstası da yoktur; ayrıca özgürlük, ahlklılık, insancıllık gibi bir ide, bir fikir de değildir sadece malikin tanımlamasından
ibarettir.
21
Ben Malik
Malik Ben Ben kendime ve Benimlana Liberalizm sayesinde mi kavuşurum Liberal, kimi kendinden sayar İnsanı! Sen ele insan l da ki zaten öylesin Liberal de Sana kardeş gözüyle baksın O senin özel görüşlerinin ve özel budalaıklarının neler lduğunu pek bilmek istemez, yeter ki Sende "İsanı görebilsin Ama Senin özelinde nsıl bri lduğuna pek dikkat etmediğin den, ata kendi prensiplerine sıkı sıkıya bağlı kalmana iç önem vermediğinden, sadece Senin genelde ne duğuna bakar Başka bir ifadeyle O sende Seni deği, ait duğun yani ansı veya Kunzu değil, insanı görür, gerçek lanı ya da Biricik lanı değil, senin özünü, ait lduğn kavramı görür, bedensel lanı değil, tini görür Sen ans larak nun emali amazsın, çünkü ans değil Kunztur Oysa insan arak nun emsalisin. Eğer 6 farkında lmadan bir Egist lmayıp bi Liberal ise ve Sen de ans larak nun gözünde emen emen yk sayııyrsan, "kardeş sevgisi ni gerçekten çk klay tarafıdan almış lur Çünkü seni sevmeke, akkında içbir şey bilmediği ve bilmek de istemediği ansı değil, Sen deki insanı sevmektedir Sende ve Bende "İnsan dan başka içbir şeyi görmemek, ı ristiyan bakış açısını en uç nktasına vardırmak ve buna göre de, er birimizin öekiler için bir kavramdan (örneğin misynu ebed esenliğe erişmek vs lan bir malktan) başka bir şey lmaması demektir. Esasında ıristiyanlık bizleri daa az genel bir kavrama da dil eder Bizler "Tanrının elları sayılırız ve "Tanrının ruu 214
bizi yöneir.* ka erkes Tanrının evldı lmakla övünemez; "Ruun [tinin kendisi, bizim ruumuza birlikte, Tanrının evltları duğumuza tanıklık eder** deniyrsa da, aynı Ru Tin] "İblisin evltlarını*** da ayır eder Demek ki bir insan Tanrının ev ldı labilmek için, İblisin evdı lmamalıdır; yani bazı insanlar Tanrı eldı lmaktan dışlanır. Oysa bizim insan evôd yani insan labilmemiz için insan ünden lmamız, yani sadece türün birer örneği lmamız yeerlidir Benim Ben larak ne lduğum, sıkı bir Liberal lan Seni iç ilgilendirmez, bu benim öze meseemdir. Bizim aynı anadan dğmuş çcukar mamız, yani insan türünden lmamız yeterlidir "Bir insan evldı larak Ben Senin emsainim O lde Ben Senin gözünde neyim Yürüyen ve ayakta duran şu bedense Ben mi iç de değil Kendine ai düşünceleri, kararları, tutkuları an bu bedensel Ben, Senin gözünde seni igilen dirmeyen bir "özel meseledir, "kendine özgü bir meseledir. "Sana özgü bir mesele larak sadece Benim dil lduğum bir kavram, Benim ait lduğum türün kavramı, adının Hans ya da eter ya da Micel ması ·iç fark etmeyen İnsan kavramı vardır. Sen Bende Beni, bedensel insanı değil gerçekdışı bir ayaeti, yani bir İnsan' görüyrsun Biz, ıristiyanlığın etkisinde yüzyıllar byunca belli bir ölçüye vurarak pek çk değişik insanı "kendi emsalimiz kabul etik. Bu ölçü, insanardan beklenen bir tin yapısıydı; örneğin önce kur arıma itiyacı içinde lduğu varsayılan bir tine saip erkesi, daa ilerde akkaniyeti bir ine saip erkesi, snunda da insan tin ve insan görünüm taşıyan erkesi kendi dengimiz saydık. Böylece "eşitlik düsturu değişikliklere uğradı * Yen Ahi, Rom 1 4 ** Yeni Ahi Rom : 6 * * Yeni Ahi Yuh 31 0. [Doğru oan yapmayan ve kardeşini sevmeyen Tan r'dan eğildir İşe Tan'nn çouklar ie İblis'n çoukla byle ayrt ediir -yn 21
Be - Malik
Eşitliğin nsan tnn eşitliği larak kabul edilmesi tüm insanları kapsayan bir eşitliği rtaya çıkardı: Biz insanların bir insan tine sahip lduğumuzu yani insan tinin dışnda başka bir tine sahip lmadığımızı kim inkr edebilirdi! İyi ama böylece Biz şimdi Hıristiyanlığın başlangıç dönemin den daha ileri bir yere varabildik mi O zamanlar tanrsal bir tine sahip lmamız bekleniyrdu şimdi ise nsan bir tine sahip lma mız bekleniyr Ama tanrısal tin Bz tam anlamıyla belirleyeme diyse insan tin nasıl belirlesin Örneğin Feuerbach tanrısal lanı insanleştirmekle hakikti bulduğunu sanır. Hayır eğer Tanrı bize eziyet çektirdiyse İnsan bize daha büyük işkence edebilir Kısa cası Bizim insan lmamız labileceğimizin en alt kademesidir ve tek önemi bizim sfatlarmzdan yani mülklerimizden biri lmasıdır. Ben Bana ait pek çk sıft arasında insan lma sıfatına da sahibim tıpkı canlı bir varlık bir hayan türü ya da bir Avrupalı bir Berlinli lduğum gibi. Ama Beni sadece bir insan ya da bir Berlinli larak dikkate alan kişi Bana çk yüzeysel bir saygı göstermiş lur. Neden mi Çünkü Ben değil Benim sfatlarmdan sadece birini dikkate almış lur da ndan. n konusunda da durum aynıdır. Hıristiyan dinine bağlı dü rüst ve bunun benzeri bir tin benim elde etmiş lduğum yani bana ait bir sıfat labilir ama Ben bu tin değilim: O bana aittir Ben na ait değilim. Demek ki Hıristiyan dininde eskiden beri varlan durum Beni ' yani bedensel Hans'ı hr görme durumu iberalizmde devam etmektedir Beni lduğum gibi kabul etmek yerine sadece benim nelere sahip lduğuma sıfatlarıma bakılmakta ve benim sahip lduklarım (mülkiyetim) hatırına Benimle açık bir anlaşma yapıl maktadır. Bu deta Benim şahsımla değil sahip lduklarımla yapılan bir evlilik gibidir. Hıristiyanlar benim tinime iberaller ise insanlığıma yönelir. Ama bedensel Ben'in mülkü değil de ilkis Ben'in ta kendisi 21
Be - Mak
diye kabul edilen tin bir hayalet ise, benim bir sıfatım değil de bil kis asıl Ben diye kabul edilen İnsan da bir hayalet, bir düşünce, bir kavramdan öte bir şey değildir. daire çev B nedenle Liberaller de tıpkı Hıristiyanlar gibi aynı içinde Senin İnsan resinde döner dururlar. İnsanlığın tini, yani barındığı için, Sen bir insansın; tıpkı İsa'nın tini senin içinde barı nıyors� bir Hıristiyan olman gibi Ama bu tin Sen in aslveya "daha iyi Ben'in olsa da, senin içinde sadece ikinci bir Ben olarak barınır, Senin açından öteki dünyaya ait olmayı sürdürür ve Sen tam anamıyla insan olabilmek için gayret sarf etmek zorundasındır: Bu da nafile bir çabadır, tıpkı Hıristiyan olan kişinin tamamen esenliğe ermiş bir ruha dönüşmek için ça ba sarf etmesi gibi! Liberalizm, insanı yere göğe koyamadığına göre, açıkça d iye biliriz ki, bununla Hıristiyanlığın gerekleri sonuna kadar yerine getirilmiş oldu Hıristiyanlık hakiktte başından beri sadece "İnsa nı, hakik İnsanı g erçekleştirmeyi kendine görev edinmiştir. Bu nedenle de Hıristiyanlıkta ölümsüzlük öğretisinden, ruhun d in yoluyla güçlendirilmesinden anlaşılacağı üzere, Ben' e çok büyük değer erildiği bir yanılgıdır. Bu değer e ilgi salt İnsan hasredil miştir. Ölümsüz olan sadece dır ve Ben ancak İnsan olmam nedeniyle ölümsüz olabilirim Aslında Hıristiyanlık nasıl iç kim senin yitip gitmediğini öğrettiyse Liberalizm de Herkesi İnsan ola rak eşit kılar. A ma tıpkı buradaki eşitlik gibi öbür dünyadaki sonsuzluk da Benimle ilgili değil, sadece içimdeki İnsan ilgilidir. Ben içimde barındırdığım ın taşıyıcısı olmam sayesindedir ki ölmüyorum Hakeza "kral asla ölmez, bildiğiniz üzere [Kal] Ludwig ölse de, kral kalıcıdır Ben ölsem de, Benim tinim olan İnsan kalıcıdır. Beni tmüyle İnsan il e özdeşleştirmek için, gerçek bir tür arlığına* dönüşmem gerektiği talebi uyduruldu ve şart kşuldu Ka·Max, Zu Judenfage (Yahdi Meseesi Üzeine, euchFanöiche � 21
en Mak
en Mak
dini, Hırstyan dnnn en son başkalaşması yan metamorfozudur Lberalzm benm özümü Ben' den ayırıp benm üzermde br yere yerleştrdğ dğer dnlern nandığı anrıyı ya da putları yüceeştrmes gb "İnsanı yüceleştrdğ Bana at olanı öbür dünyaya mettğ Bana at olanlardan sıfatlarımdan Benm sap olduklarımdan yabancı br şey br "öz yaptığı kısacası Ben İnsan'dan daa aşağı br yere yerleştrdğ ve böylece Bana br "görev yükledğ çn br dn sayılır Lberalzm bçmsel olarak da br dn yerne geçer çünkü en yüce varlık olarak kabul ettğ İnsan'a dernden nanılmasını bekler "öyle br nanç k nayet çndek ateşl taşkınlığı kanıtlayacaktır ve bu taşkınlığı yenmek mümkün olmayacaktır Lberalzm nsana dar (nsan) br dn olduğu çn bu dne bağlı olanlar dğer dnler kabul edenere karşı (Katok Musev vb) hoşgörülü davranırar tıpkı Büyük rederk'n devete karşı yükümülüklern yerne getren erkese karşı davrandığı gb Blndğ üzere Büyük rederk tebaasından olan bütün nsanlara nanç özgürlüğü tanımış ve erkesn kendne en uygun gelen yoldan esenlğe ermekte serbest olduğunu fade etmşt İşte bu dn bundan böye er yerde geçerl oacak ve nsanarın "öze kaprsler olarak kabul eden ve önemsenmedker çn de azam br liberal tutumla üzerlerne fazla gdlmeyen dğer dnlerden ayrı tutulacaktır Bu dne devlet dini "özgür devletn dn adı vereblr ama bugüne kadark anlamında yan devl et tarafından terc edlen ya da mtyazlı dn anlamında değl "özgür devletn özel yaşamla rında Yaud Hırstyan vb olma zn vermş olsa da bütün vatandaşlarından mensubu olmasını steme akkına sap oldu ğu atta buna mecbur olduğu dn anlamında Zra aleye bağlıık sadakt ve vef duyguları br aey nası güçlendryorsa bu dn
de devleti öyle sağlamlaştırır. Bir aienin varlığı ve devamlılığı, ancak her bireyinin kan bağını kutsal kabu etmesi, saygı ve sada kt duyması ve kan bağı olan tüm akrabalarını kutsanmış kişier olark görmesiyle mümkündür Aynı şekilde bir devlete bağlı top lumun her mensubunun b u toplumu kutsal kabul etmesi ve dev letin e yüksek saydığı kavramı da en yüksek kavram sayması gerekr Devlet için en yüksk kavram hangisidir Herhade gerçek bir İnsan topumu olmaktır; öye bir toplum ki, gayriinsan değil gerçekten İnsan olan herkes o toplumun bir üyesi olarak kabul göre bilir. Bir devletin hoşgörüsü ne kadar geniş kapsamlı olursa olsun, gayriinsanı ve gayriinsan davranışı reddeder Oysa bu "gayri insan da bir insandır ve "gayriinsan davranış da insana ait bir davranıştır, bir hayvandan değil, ancak bir insandan kaynaklana bilir, yani "insan için olası bir durumdur. Ama gayriinsan, insan olmasına rağmen devlet tarafından dışlanır, yani bir hücreye kapatıır, ya da bir devetin üyesi olacak yerde bir tutsak evinin üyesi yapılır (komünizme göreyse bir tımarhane ya da hastane yodaşı yapılır) Gayriinsanı kısaca tanımlamak pek d e zor eğidir: O, İnsan kavramına uygun olmayan bir insandır Tıpkı gayriinsannin de insa�a ait olması, ama insan kavramına uygun omaması gibi. Mantıkta buna "kendi içinde çelişkii yargı denir İnsan kavramı nın varolan insandan, özün görüntüden koparılabileceği varsayımını kabu etmeksizin, İnsan omadan insan olunabieceği yargısı dile getirilebiir mi? Diyorar ki, o bir insan gibi görünür ama insan değldr İnsanlar yüzyıllar boyunca bu "kendi içinde çeişkili yargıyı benimsedi! Hatta dahası, bu uzun süre boyunca dünyada yalnız ca gayri-insanlar vardı Hangi Tek, İnsan kavramına uygun olabi lirdi? Hıristiyanlıkta sad ece tek bir kişi insan olarak kabu ediliyordu ve u tek kişi İsa gene ters anlamda bir gayriinsandı, insan
NSANK
ül 9 Pai 1 Jbce yay az Aold Rge ve 2 * Bo Bae De Judefge Yadi Meele 62 Baweig 13
219
en Maik
en Maik
İnsn'ı geçerli symk üzerine kurulmuştur. Delet sdece kendini gözeten Ben'erden ibret bir birlik deği de nsan'ardan ibaret bir topum ise töreye bğlılık hlklılık olmksızın rlığın sürdü remez bu yüzden de töreye hlk bğllık üzerinde ısrr etmek zorunddr Sonuç olrk delet e Ben birbirimize düşmnız Bu İnsn toplumunun reh e mutluluğu bir egoist ork Beni hiç ilgi lendirmiyor Ben on hiçbir edkrlıkt bulunmm sdece onu kunırım m onu tm nlmyl kulnbilmek için onu kendi mülküm kendi yrtğım hline getirmeye çışrım yni onu imh edip yerine bir Egoister Biriği kurrm Delet Bn krş oln düşmnlğnı Benim nsn olmm istemekle gösterir Bu d demektir ki Ben belki de İnsn olmy biirim e deetin gözünde gyriinsn syılbiirim Am de let bn nsn olmyı bir yükümüük olrk dytır Ayrc devetin rğını srsck bir şey ypmmmı ister yni devetin devamıığını kutsl bir şeymiş gibi gılmm bekler Bundn bşk bir Egoist olmmmı dürüst nmusu yni hkl bir insn olmmı ister Kıscsı deetin rığı e demı uğrun ciz e sygılı omm beler b Öyleyse hlen mecut omyn e henüz yrtılmsı gereken böye bir deet ierlemekte oln iberizmin idelidir Amç lnn içinde her İnsnın kendine göre bir yer bulduğu hkik bir nsn toplumunun oluşmsıdır iberlizm nsnın gerçekeş tirilmesi bşk bir deyişe İnsn' bir düny yrtlms demektir e bu nsan düny y d genele it (komünist) toplum olmlıdır Derler ki Kilise sdece tini gözetebilmiştir delet ise insnn tümünü gözetebilmelidir Fkt nsn tin deği midir Deletin çekirdeği İnsndır yni gerçek ı olndır e deletin kendisi de sdece bir nsn topumudu Müminin ( innçl tinin)
yrttığı dünyy Kilise denir nsn'ın (insn tinin) yrttığı dün-
Moses Hess aoim) De europaece 222
rce 76, eipzg 11.
yaya da devet adı veriir Ama bu benim dünyam değildir. Ben,
s in abstracto* insn edimlerde bulunmm edimlerim dim Benim Kendi edimlerimdir yni benim insn edimim bşk insn edimlerden frklıdır e slt bu rklılık nedeniyle de gerçek e Bn it edimlerdir Edimin insn oluşu bir soyutmdır e bu nedenle de tindir yni soyutnmış bir özdür Br Buer örneğin Judenage, s 84te bu konudki görüşünü çıklrken Eleştirinin rdığı en son hkiktin bizzt Hıristiynlğın d peşine düştüğü hkikt olduğunu e bunun d İn sn olrk orty çıktığn beirtmiştir Buer şöye demektedir Hıristiyn dünysınn trihi hkikt uğrun erilen en yüce mücdelenin trihidir çünkü bu mücdeede ynzc bund! en nih y d en bşt gelen hkiktin insn e özgürüğe dir hkiktin keşfdimesi söz konusudur* Hydi öyleyse bu kznçtn ötürü memnun olım e nsan' Hıristinık trihinin e genede insnın dinsel y d düşünse çbrının sonund ulşmış oduğu çıkrım ork kbul edelim Peki o hlde nsn kimdir im Hıristiynlığın sonu e sonu cu oln nsan, Ben ork yeni trihin bşlngıcı e değerlendiri lecek mlzemesidir edkrlılr rihini izleyen bir hzlr trihi konusu İnsn y d nsnlık olmyn konusu Ben oln bir trih. nsan genel herkese it bir krm syılmktdır. O hde Ben e egoistlik gerçekten geneldir çünkü herkes egoisttir e herkes ken dini her şeyden üstün tutr Yhudilik sf bir egoistlik değildir çünkü Yhudi henüz kendini Yeho'y dmktdr; Hıristiyn olmk d egoistlik demek değildir çünkü Hristiyn kişi nrının lütfundn yrrnır e kendini nrı'y tbi kır Bir insn Yhu di y d Hıristiyn olrk sdece belli bz ihtiyçlrn krşılr [ oyu oara. yn Bo Baer, De Judenage, Baschweg 1. 223
Be Mak
Be - Malk
belli bir arureti yerine getirir kendini tatmin etme.. Bu yarım kamış bir egoistliktir çünkü bir insanın yarısına yani yarı kendi si yarı Yahudi oan ya da yar kendinin sahibi yarı köle olan biri ne denk düşer Bu nedenle Yahudi e Hıristiyan birbirlerini daima kısmen reddederer yani insan olarak birbirerini kabul etseer de köle olarak birbirlerini dışlarlar çünkü iki ayrı efendiye himet ederler Eğer tam birer egoist osalardı birbirerini tamamen red deder ama o oranda da birbirlerine keetlenirlerdi Onların ayıbı birbirlerini reddetmeleri değil sadece ksmen reddetmeleridir Br Bauerin görüşüne göreyse Yahudilerin e Hıristiyanların birbire rini "nsan kabul ederek ona göre daranmaları onarı birbirin den ayıran e sonsua dek aralarını açmaya orlayan o öel öden bilakis ageçip genel bir ö olan "nsanı kabullenerek onu ken dierinin "hakik öü olarak görmeleriyle mümkündür r Bauer'in açıklamaarına göre Yahudilerin e Hıristiyanların yanlışı sat nsan olmak e nsana ögü esaslar oan "genel nsan haklarını amaçlamak yerine "öel bir şey olmayı e bu öeliğe sahip omayı amaçlamalarıdır auerin görüşüne göre temeldeki yanılgıları "imtiyalı birileri oduklarına "imtiyaı haklara sahip olduklarına hata genede imtiyazın olabileceğine inanmalarıdır auer buna karşılık onlara insanların genel hakarından sö etmektedir nsan hakarından nsan karamı önünde sounda tüm insanarı içine alır e bu bakımdan da nsan olan herkese karşılık gelmektedir Herkes eel e ebed olan nsan hakarına sahip olmalı e Komünistlerin fkri ne göre mükemmel bir "demokraside ya da daha doğru bir adlandırmayla antropokraside bu haklardan yararlanmalıdır. A ma en sadece Ben olarak Kendim için elde ettiklerime sahibim nsan oarak hiçbir şeye sahip Her insanın salt "nsan unanına sahip omasından dolayı bütü iyi şeylerden nasiplen
mesi arulnır Ama Ben İnsan olduğumu değil Kendim olduğumu urguluyorum nsan olmak sadece benim bir sıfatımdır (mülkümdür) tıpkı erillik ya da dişilik gibi. skilere göre en ideal durum tam bir erkek olmaktı erdemin anlamı virtus e arete (yürekilik beceriklilik e mertlik) yani erkeklikti. Ya tam bir "kadın olmayı isteyen kadına ne demeli? Bu her kadına nasip değildir e baı kadınlar için ulaşıama bir erektir Her kadın aten bir dişidir, doğasından ötürü öyledir dişilik onun bir sıfatıdır e "has dişiliğe ihtiyacı yok tur Nasıl yerküre bir gök cismi bir yıldı ise ben de bir insanım Yerküreye "tam bir yıldı olma göreinin erilmesi nasıl gülünç se eni "tam bir insan olmakla yükümlü kılmak da o kadar gülünçtür ichtenin "Ben her şey demektir söü benim ortaya atığım fkirlere tamamen örtüşüyor gibi görünmektedir. Ancak sadece Ben her şey deneme; Ben aynı amanda da her şeyi yok edendir sadece kendini çöelten Ben hiç arolmayan Ben sonu Ben gerçek Ben'
* [İnsan n egemenğ temelne daanan önetm 4
-n
* Da We d Crtetum çğaltlmş bask s 41, Lepzg 1
en Mak
en Mak
İnsan' idea şeii gerçeeşirme deme değidir sadece kendini yai Tei emsi emeir Beim üsemem geree gene insan oaı gerçeeşirme deği Kedime yemeir. Ben edi
r oara arsı, yai Sen = Yaudi değisi Her durumda ego isti edii bei ettiğide, Sei e oduğuu tam oara açıaya ve Sei ai abia oa, Sei edimerii büü yasaarıı içere daa geiş apsam bir avram buumaya çaışıdı ve e müemmeii İsa oduğu sapadı. Yaudi oma sei yeerice amamaz ve Yaudiie igii şeyer sei görevi değidir Bir Yua ya da Ama oma da yeeri değidir Oysa bir isa oursa, epsie saip oursu ve isaıa igii er şeyi
ürümdeim içbir orma yasaya öreğe vb bi değiim Bei edimi ço z geişireceğim o yüzde ayaa pe başarıı oa mayacağım; ama bu z şey er şeydir ve başaarıı udreiye örei dii yasaarı devei ve bezeri urumarı eğiimiy e bei eğip büüp bambaşa biri aie geirmeerie izi ver memde daa iyidir Hazır daa iyi de söz emişe şuu da ive edeim Arsız bir çocu büyümüş de üçümüş avırı ua bir çocua daa iyidir er şeye arş çıa bir isa er şeyi abu ede uysa bir isada daa iyidir Arsız çocu ve arşı oya isa edi iradesie göre edii biçimedirme you dadır Büyümüş de üçümüş ua çocu ve uysa isa ise ai oduğu ür ve edisie yöei yapıa gee dayamaar vb. arafıda beiremişir buar ou içi birer yasa yerie geçer O buar arafıda beirenir çüü ai oduğu ür oa bir misyo yüer aderii çizer Bir ür oa isaıı edime edef seçip bu ideae erişmeye çaışmam ya da arıyı ve say erişm isediğim idea oara görmem arasıda öemi bir far var m? Osa osa biri öeide daa esi ve ypramş du rumdadır Te ası ümüye doğa ise ayı zamada da ümüye ürdür Edimerimi düşüceerimi sacas edimi dışa vuruşumu ya da edimi açıayışımı beim e oduğum beirer Öreği Ya udi sadece şuu ya da buu iseyebiir sadece bua uygu şeide edii suabiir Hrisiya edii sadece bir Hıris iya oara aıır ve açar vb Eğer Se bir Yaudi ya da Hrisiya oabiseydi Se de ebee sadec Yaudiiğe ya da Hrisiyağa uygu şeyer oraya oyard ma bu mümü değidir Se e adar değişse de gee bir ego st omaya devam edersi Yaudi ve Hırisiya avramarıa ers düşe bir güa 22
görev ediirsi
Arı e yapmam gereiğii biiyorum ve yei bir imi azraabiir İşe gee öze yüemi, ei geei egemeiği aa girdi gee bir idenin imiyei esieşi ve yei bir dinin emeeri aımış odu Bu, di ve özeie de Hırisiya aaı da bir iereme sayıır ama oda bir adım bie öteye geçmez Bir adm öesi arı ifade ediemeyene göürür Diimiz Bei ifade edebiece adar zegi omadğıda, uygu bir sözcü buuamz ve Söz, Logos da Beim içi sa sözcüe iba
reir
Benim özüm aramatadr. Yaudi, Ama, ya da başas de ğise bie İsa' dr o. Beim özüm İsa' dır" Be edimde oşamıyorsam veya isiiyorsam, edim de oruyor ve edimi iğreç buuyorsam, ya da asa edii yeteri bumamata, yaptıarmda memu omamataysam, işe bu duyguar bei edimi çözümemeye ya da eeşirmeye göürür. Didarı, edii ira başar ve esisiz, am bir
Eeşiriye so buur Be bir fatiğim, ee geçirimiş biriyim ve içimdei ötü ru"ta urtuma isiyorum Buu as yaparım? Fütursuzca Kusa Rua üfredere, Hırisiyaar gözüdei e öü güa ı işeri İsaar işediği er güa, eiği er üfür bağışa * [Başlangça Söz Tanr vard Yeni Ahi, Yuh 11] 22
B - Malik
B - Malik
nacak, ama Kutsal Rua küfeden asla bağışlanmayacak Ben bağışlanmak istemiyoum e yagıdan da kokmuyoum İnsan, kötü ruhların ya da ayaletlein en sonuncusudu n yakından tanınan ya da en aldatıc olan, düüst yüz ifadesine ağmen en kunaz yalancı İnsan'dır İnsan yalanın babasıdı goist, içinde yaşadığı zamanın beklentieine e kaamlaına kaşı düşmanca taı alaak amansız bi sını tanımazlğı kuallığı bozayı geçekleştii Atk onun için içbi şey kutsal değil di! Benim ekimden daa üstün bi ek olamaz, diye bi iddiada bulunmak çok saçmad. Ama benim o ekin kaşsnda takndığım ta, dine adanıan çağda olduğundan tamamen faklı biçim ala caktı. Ben e tülü üsün eke düşman olacağım, oysa din Bize üstün eki dost edinmemizi e ona kaşı uysa olmamzı öğütle Kuallığı bozan kişi, bütün gücüyle e tü Tanrı korkusuna kaşı koya, çünkü Tanı kokusu, onu, kutsalığn südümesine izin ediği e konuda yönlendii Tannsan kaamnda iste Tan, iste nsan kutsallık ekine saip olsun, yani eangi bi şey iste Tanı, iste insan insanlk) uğuna kutsal sayılsn, bu Tan kokusunu değiştimez, çünkü özellikle dinda bakış açısna göe Tanı "en yüce alık olaak nasl saygı gömekteyse, nsan da en yüce aık olaak bizden ayn kokuyu e saygıy talep ede e ikisi de bizi ekiei altında tutala Geçek Tanı kokusu çoktan sasılmıştı, ksmen bilinçsiz bi "tanıtanımazlk duumu, eskisine oanl çok daa yaygın bi Kilise tanımazlıkla kendini belli etmektedi. Ama Tanıdan esigenen ne asa, şimdi nsana başedilmektedi. Böylece dindalı ğın ağılığı azaldığı oanda insanlı� ın kimiyeti genişlemektedi Günümüzün Tanısı "nsandı, e Ta ı kokusunun yeini de İnsan kokusu almıştı.
Fakat İnsan başka bi yüce ağı temsil ettiğinden, geçekte yüce alık sadece bi başkalaşım geçimiş oluyo, insan kokusu da Tanı kokusunun bi başka şeke dönüşmesinden ibaet kalı-
yo Tanıtanımazlaımız da aslında sofu insanladı Feoalite dönemi dediklei zaman diliminde e şey Tanının emaneti olaak kabul edilmekteydi Şimdiki libeal dönemde de aynı feodal ilişk insanla uku bulmaktadı skiden efndimiz Tanıydı, şimdi ise efendimiz İnsandı skiden e şeye Tanı esile oludu, şimdi ise İnsan skiden Tan tindi şimdi ise nsan şte bu üçlü bağıntda, feodal ilişki değişime uğamıştı ncelikle, e şeye kdi insandan emanet e teslim aldığımız erk yüksek bi alıktan gediği için, adına ek, iktida, ya da kudet denmiyo, ak, İnsan aklaı deniyo kincisi, dünyadaki konumumuzu da ondan emanet e teslim aldık başka ülü, ilişkileimiz "insan olmayacağndan, ilişkileimize de o aracılık etmektedi. Son olaak, biz endimizi de ondan emanet aldık. Bizim kendi değeimi zi, ya da e şeyimizle bilikte değeimizi oluştuana o belilemektedi. Çünkü eğe içimizde baınmıyosa, "insan olmadığ mız e zaman eya duumda, bizim bi değeimiz yoktu k İnsan a aitti, dünya nsan a aiti e Ben de İnsan a aitim. eki ama, kendimi yetki saibi olaak iln etmem, ilişkilee aacılık etmem, kendimi Kendim olaak açıklamam nasıl olacaktı? Şöyle ki Benim ekim benim mülküm Benim ekim bana mülk sağla Benim ekim bizzat Benim e ekim sayesinde kendimin mül küyüm.
* Yei t, Mak. 329 28
229
Ben - Malk
Benm Ekm
ün bu ukuk ssemlerne boyun eğmek ve onları kusal saymak zorundayım İnsanların kaasında br ak anlayışı ve kanuna saygılı olma anlayışı o denl sağlam br bçmde yer emşr k günümüzün en devrmc kşler ble bzm yen br kusal uku ka oplum ukukuna oraklık ukukuna nsanlık ukukuna erkesn ukukuna ve benzerlerne boyun eğmemz syorlar Güya Herkesn akkı Benim akkımdan öncelklymş Herkesn akkı demek Benm de akkım demekr çünkü Ben de erkese dlm ancak bu akkın aynı zamanda başkalarının aa büün o başka kşlern akkı olması Ben ondan yana olmaya eşvk emyor. Ben o akkı Herkesin h akk olduğu çn değl benim de akkım olduğu çn savunurum ve başkaları da kendler çn o akkı korumanın çaresne kendler baksınlar derm Herkesn akkı (örneğn beslenme akk) er br Tek n akkıdır. Bunların er br bu akkı kısıanmaksızın kendisi çn korursa bu ak kendlğnden erkes araından kullanılablr Tek erkes adına bu akkın korunması çn çaba sar emek zorunda değldr. Ancak oplumsal reormcular bze sürek "topum hukuku üzerne vaaz verrler. Bu durumda Tek oplumun köles lne gelr ve ancak oplum ona ak verirse, akkı olur oplumun kura arna göre yaşarsa yan opluma bağ ve sadk kalırsa kendsne ak verlr Ben br despo araından yönelen br ülkede ya da Welngn krlerne göre kurulmuş br oplumda yaşasam da rk emez er k lde de akan yoksun kalırım çünkü er k snde de Ben benim kend akkıma değl yabanc br akka sabm. Hak konusunda dama sorulan soru şudur: Bana bu akkı ne ya da km veryor? sevg akıl doğa nsanlık ve benzerler. Hayır sana bu akkı veren adece senin erkin, senin kudrendr (örneğn sana br akkı senn aklındır) İnsanların doğal olarak eş aklara sap olduğunu ler sü ren Komünzm ayı zamanda nsanların doğal olarak çbr ak
ka sahip olmadığını açıkamaka kendi iddiasını çürütmektedir Çünkü Komünizm, anne ve babanın kendi çocukarı üzerinde doğal olarak" hakları olduğunu ve aynı şekilde çocukların da anne ve babaları karşısında ha kları olduğunu kabul etmez: Aileyi tamamen ortadan ka ldırır Yani doğa, anne ve babaya, kardeşlere, vb hiçbir hak tanımaz Esasen bu devrimci ya da Babeufçü ilke* bütÜnüyle dinsel bir bakış açısına, yani bir yanlşa dayanır. Dinsel bakış açısını paylaşmayan biri, hak"kı dert edinir mi? Hak" da din bir kavram, yani kutsal bir şey değil midir? Devrimin ortaya attığı "hak eşitliği'' , aslında Hıristiyan eşitliği" kavramının; "Hıristiyanların, Tanrı'nın evltarının, kardeşlerin eşitliği" söylemlerinin bir başka şeklidir ve kısaca bu na faternit (kardeşlik) denir S chiller, şu sözleriyle hak konusunda ortaya atılan tek tek her sorunun ve bütün soruların şiddetle kınanmaya lyık
232
olduğunu belirtir:
Yıllardır kullanrım bu qurnu Koklyayım dye ou boku Var mıdır üzernde br akkım K kanılayayım belgeyle bunu? Devrm eşlğ br ak olarak anımlayınca ak dn alanına kusallık bölgesne deallğe sığındı Bu nedenle o zamandan ber kusal ve devredlemez nsan akarı uğruna br savaş sürüp gdyor. Ezel ve ebed nsan akları karşısında doğal olarak bu kavramla eş değerdek kurulu düzende kazanılmış aklar da oraya çıkmakadır. Burada akka karşı ak durumu belrmeke ve araardan br dğern aksızlıka am emekedr. İşe devrmden ber süregelen hak davas budur B., Joa aspa Blsi De Kommnsten n de Schwez nach den e Wetng ogendenen apeen Wtche Adck des Kommssonaech an de H Regeng des Standes Zch, s 23, üi 13. 233
Ben - Malk
Sz başkalarının karşısında "haklı çkmak styorsunuz. Ama bunu yapamazsınız aksne Sz ebedyen onların karşısında "hak sız durumda olaaksınız. Çünkü onlar da kendlernn "haklı olduğunu ler sürmeselerd szn hasmınız olmayaaklardı. Onlar her zaman Sz "haksız göreeklerdr. Fakat szn hakkınız gerye kalanların hakkı yanında daha yüksek daha büyük daha gç dr, öyle değl m Kesnlkle hayır Eğer Sz daha güçlü değlse nz szn hakknız da daha güçlü olamaz Çn'de tebaanın özgür lük hakkı var mıdır Hayd onlara böyle br armağan vern baka lım da ne kadar büyük br yanlış yaptığınızı görün Çünkü onlar özgürlüğü kullanmayı blmezler Bu nedenle de özgürlük üzernde br hak dda edemezler; ya da daha açık br fadeyle özgürlükle r olmadığ çn özgürlük üzernde br hakları da yoktur Çoukla rın reşt olmaya hakları yoktur çünkü henüz rüşte ermemşlerdr yan onlar henüz çouktur. Kendlerne henüz rüşte ermemşler gb davranılmasına zn veren halklar da reşt olma hakkına sahp değllerdr. Onlar anak rüşte ermemş gb davranmayı bıraktkla rında reşt olmaya hak kazanrlar Bunun anlamı şudur Senn gcn ne olmana yetyorsa o olmaya hakkn var Ben her türlü hakkı ve yetky Kendden alyorum. Ben güümün yettğ her şeyde etk Ben eğer muktedrsem Zeusu Yehovayı Tanrıy ve benzerlern ahtlarından alaşağ etme yetksne sah bm Eğer buna muktedr değlsem bu tanrılar her zaman çn kar şımda hakl ve güçlü durumda olaaklardır. Ben se onların hakkı ve güü karşısnda korku duyaağım elmden hçbr şey gelmez br hlde "Tanrı korkusuyla onların bütün buyruklarına boyun eğeeğm onarn hak anlayışına uygun olduğuna nandığım her Rusya'dak sınır � edmmn de haklı olduğunu bekçlernn ülkeden kaçmak steyen her şüphel kşy vurup öldürme ve "yüksek otorte adına nayet ş eme yetksne sahp yan "haklı olduklarını sanmaları gb Oysa ben nayet şle menn br "haksızlık olduğu düşünesyle öldürmekten sakınıp 34
Benm Erkm
kendme br yasak koymazsam, kend adma öldürme yetksne sahp olurum. İşte Chamssnun Öldürme Vadisi adlı şrnn ko nusunu bu görüş o luşturur: Şrde kır saçlı, yaşlı Kızılderl, br ktil olmasına rağmen, kardeşlern öldürdüğü Beyaz Adamın saygısını kazanmayı başarır Ben sadece, özgür rademle yapmadığım, yan kendm yetklendrmedğm br şeyde yetkil değlm Neyn h�k/ı olduğuna Ben karar verrm, benden öte br hak yoktur. Bana göre hak olan, haktır. Bana göre hak olan, başkala rna göre hak olmayablr, bu onların sorunudur, benm değl var sın onlar buna karşı koysunlar. Eğer herhang br şey tüm dünya hak görmezken Ben hak görüyorsam, yan Ben styorsam, bütün dünyanın ne dedğne bakmam. Kendine değer vermey blen herkes, egostlğ ölçüsünde böyle yapar, çünkü kudret, haktan önce gelr ve üstelk tamamen haklı olarak. Ben "yaratılıştan br nsan olduğum çn, her türlü malmülkten eşt olarak faydalanma hakkına sahbm, der Babeuf, ama aynı şeklde, Ben "yaratılıştan prenslern lk doğan olduğum çn, benm taht üzernde hakkım var dy emez. İnsan hakları ve "kaza nılan haklar hep aynı kapıya çkar, k bu da o/dr doğa bana br hak tanır, yan ben doğuştan gelen br hak sahb kılar (dola yısıyla da mras hakkı vb. doğar) . "Ben br nsan olarak doğdum Doğal eşttr demeye demek, "ben br kral oğlu olarak doğdum nsanın doğal br kudrete sahp olması sebebyle sadece doğal br hakkı ve doğal beklentler vardır Bunlar doğuş hakkı ve doğu şundan ötürü olan haklı beklentlerdr Oysa benm edmlermn l bana kazandırdığı yetky doğa bana veremez; yan doğa ben eh ya da muktedr kılamaz Kralın çocuğunun kendn dğer çocuk lardan üstn b r konuma yerleştrmes, kend e dmdr ve böylece kendne br mtyaz sağlamış olur dğer çocukların bu edm haklı bulup kabul etmeler de onların edmdr ve bu da onları tebaa olmaya lyık klar. Bana ster doğadan ster Tanrı'dan ster halk oylamasından 35
Ben Maik
Benim Ekm
ornaır {örneğin bir memurn mirinin yuune karı alay eerceine gülmei, her Paar üenli olarak kilieye gimemei, ört haftaa bir komünyon ayinine katılmamaı, borç yamaı, uygunu kiilerle ahbalık etmei, kararlı avranmamaı gibi hl lere, göreven alınmaı itenebilir. Yaa koyucu bu koulların, örneğin bir hayiyet ivanına atanmaını üünebilir) bu urma yargıcın aece avalının "bu uçları ileyi ilemeiğini aratırmaı gerekir ve buna air bir kanıt ele eere "hukuk açı ınan memurun aline karar verebilir. Eğer yargıç sisteme uygun avranmaktan vageçere, "kanıt lama kurallarını uygulamaa yönünü kaybeer Zira bu urm a ancak herhangi baka biri gibi bir kanıya varır ve bu kanıya göre karar verire, artık yatığı ilem resm bir işlem olmaktan çıkar Bir yargıç ancak yaaya göre karar verebilmeliir Bu ba kıman ben eki Franı arlamentolarını çok takir etmekteyim, ira onlar bir olguyu hukuk yönünen biat kenileri incelemek ten ve ancak kenileri onaylaıkarına tecil etmekten yanayılar Onlar hiç eğile keni hukuk anlayılarına göre inanları yargılaılar ve yaa koyucunun birer aleti hline gelmeye raı olmaılar. Ama gene e birer yargıç olarak kenilerinin aleti olmaktan kurtulamaılar. Derler ki, uç ileyenin hakkı ceaır. Oya ceaan muaf olmak a aynı ölçüe onun hakkıır Eğer giriimi baarılı olura, baarıyı hak etmitir baarılı olmaa a baarıılığı. "Yatağını naıl yaaran, uykun a ona göre olur, erler. Göünü buak tan akınmayan biri, tehlikeli bir ie girer ve hayatını kaybeere, bi herhale onun için "bunu ha keni etti, keni bulu eri Oya eğer ehlikeleri yenere, yani g··c ütün gelir ve giriimine baarılı olura, o aman a bunu hak ettiğini öyleri. Çocuğun bir bıçakla oynar ve elini keere, bunu hak eer ama eğer elini kemeen oynara, bunu a hak eer. Suç ileyen kii, göe alğı tehlikeye uğrar ve bunan arar görüre, bunu hak
eer. Maem baına gelecekleri biliyoru, bu ie neen kalkıtı? eri. Ama biim ona veriğimi cea biim keni hakkımıır, onunki eğil. Biim hakkımı onun hakkına karı teki vermi ve "onuça o hakı uruma ümütür, çünkü bi ütün uruma geçmeyi baarmııır. Bir oluma neyin hak ve neyin haklı oluğu, yasada ölü olarak ife eilmitir Yaa naıl olura olun, evlete bağlı ve yaaya aygılı vatana, ona keinlikle riayet etmek ornaır. Ol Englan enilen Eki ngilterenin kanunlara bağlılık ihniyeti ün almıtır. Euriie'in bir öü buna tam olarak uymaktaır {Orestes 412): "Tanrılar her ne olurlara olunlar, Bi onlara himet eeri Her şeyde Tanrı her şeyde yasa ite onuna bu uruma gelik. Yasayı key bir buyruktan, ake bir emirden ayırt etmeye gayret eilir Yaa, yetki ahibi bir otoriteen kaynakanır. Ama inanların eylemlere air bir yaa etik yaalar, evlet yaaları, vb.) her aman için bir irade beyanıdır ve olayııyla bir emirir Hatta Ben kenim için bir yaa koyam bile, bu a benim emrim olur ve buna bir üre onra itaat etmeyi reeebilirim e .. Bir kii, neleri onaylayabileceğini ve olayııyla neleri kabul eeme yeceğini bir yaayla atayarak, buna aykırı avrananı keni ümanı göreceğini ve ona ümanıymı gibi avranacağını açıkla yabilir. Ama benim eimlerim hakkına kime Bana buyruklar vereme, kime ne yaacağımı öyleyeme ve bu konua Bana yaalar koyama. Ben bir bakaının bana düşmanca avranma ına katlanmak oruna kalabilirim, ama beni keni yaratığ olarak görmeine ve kendi aklını ya a akılılığını, benim avranılarımın rehberi yamaına ala raı olamam. Devletler, bir egemen irade varoluğu ve bi, bu iraenin bi im iraemile uyum içine oluğnu kabul ettiğim ürece ayak ta kalır Egemenin iraei yaaır. Senin koyuğun yaalara kim
240
241
Be Malik
Beim Ekim
se uymazsa, o yasalar neye yarar; emirlerini kimse inlemezse, o emirler neye yarar? Devlet, Tek'lerin iraesini belirlemekten, bu iraeler üzerne öngörüe bulunup hesap yapmaktan ger kalmaz; bu onun vazgeçilmez koşullarınan biriir Devlet için, Tek'lern kendierine özgü irdeerinin olmaması br zorunluluktur Eğer birinin kenine özgü br iraesi varsa, evletin onu şlaması cezaevine kapatmak, sürgüne yollamak gibi önlemler alması kaçınılmazır eğer herkesn kenne özgü iraesi olursa, bu kez e onlar evletn şin btreceklerir Efenilkkölelik (yani itaat) lişks olmayan bir evlet üşünülemez; çünkü evlet, çine alığı herkesn efenis olmayı istemek zorunaır ve bu raeye "ev let iraes aı verlir Ayakta kalablmek için başkalarının iraeszliğne güvenmek zoruna kalan bir, onların resizlğnn ürünüür. Ntekim br efeni e, böyle br uruma uşağının ürünüür Tbiyetn, bo yun eğmenn bittiğ yere efenilik e, egemenlk e sona erer Benm kendi irdem evlet çin yıkıcı br tehlike oluşturur ve bu yüzen e evlet tarafınan "kkaflı olarak amgalanır Tek' in öz raesi le evlet raes, brbrnn amansız üşmanı olan ik ayrı güçtür ve aralarına hçbr zama "ebe barış sağlana maz Devlet, egemenlğni koruuğu sürece, Tek'n öz raesin, sürekli karşısına klen bu üşmanı, akılsız, kötü niyetli olarak niteler ve Tek e bu nitelemenn etksne kalır (buna kna olur); zaten bu etkinin altına kalıyorsa gerçekten e öyleir: ünkü henüz kenine gelememiş ve onurunun bilincine varamamıştır; bu yüzen e yetknliğe tam erşmemştir, telkin altına kalabil mekteir, vs. Her türlü evlet br despotuktur bu e ot ister tek kiş, ster çok kişen oluşan bir grup olsun; ya a c mhuriyet yönetimn e olması üşünülüğü gib herkes efeni olsun, yan herkes bir iğerine espotluk eyor olsun Yürürlüğe konmuş bir yasa ör neğn parlamentonun beyan ettiği bir irae, her efasına, o
anan tbaren her Tek için uyulması gerekli bir ys hline gelir, ya a bu ysy itt etmek her Tek çin br yükümüük olur. Hatta halk içine her Tek'in aynı iraeyi açıklamış oluğu üşü nülse ve bu üşünceen tam bir "toplu irae oluşsa bile, urum gene e eğişmez Bôylece Ben ünkü raeme bugün ve ilere e bağlanmış olmayacak mıyım? O vakit Benim iraem onu rulmuş olacaktır Ne can sıkıcı br istikrr Benim yarattığım bir şey olan o irae açıklaması, artık benm efenim hline gelr. Bu iraenin yaratıcısı olan Ben ise engellenmş, ken akışımı ve çözülürlüğümü ytirmiş olurum. Dün bir saçmalık yaptımsa, ömrüm boyunca buna evam etmek zoruna kalırım Böylece evlet çneki yaşama Ben en iyi htmlle hatta en kötü htimlle e iyebilrim ken kenimn köles urumuna gelirim Dün talep een oluğum çin, bugün raeen yoksun olurum ün gönül lü ken, bugün gönülsüz, mecburiyetlere tb olurum Bu nasıl eğiştirilebilir? Saece Benim herhangi bir yükümüüğü kabul etmeyişimle, yan kenm bir şeye zinciremeyişime ya a zncrletmeyişimle bu urumu eğiştirmek mümkün olur Yükümlülüğüm olmayınca yasayı a tanımam. ma Beni zincirleyeceklerr! Benim iraeme kmse zincir vuramaz ve benm gönülsüzlüğüm özgür kalmayı sürürür. "Herkes keni isteğini yapablrse, her şey altüst olur Ama herkesn her şey yapablğni e kim söylüyor? Sen, her şeye katlanmak, her şeyi kabul etmek zoruna olmayan Sen, neen varsın? Kenin korursan, kimse Sana bir şey yapmayacaktır Senn iraen kırmak isteyenin Senine alıp vereceğ varır, Seninle savaşmak zorunaır, o Senn düşmnındır Sen e ona karşı aynı şekle avran Eğer arkana, Seni koruyacak birkaç milyonluk bir topluluk uruyorsa, o zaman karşı tarafı etkleyebilecek heybetli bir güç ouşturur ve kolayca zafere ulaşırsın Ama üşmanınızı bir güç olarak etkileyebisenz e, onun gözüne kutsan mış bir iktiar, br otorte sayılmazsınız. Ancak bir bezirgn sizi
242
2
e Malk
enm km
öyle görebilir. Düşmanınız izin gücünüz karşıında inmiş ola ve tedbirli davrana da izi aymak ve takdir etmek zorunda değildir. Biz devletleri "en yüce erkin naıl dağıtılmış olduğuna baka rak ınflandırırız. Eğer iktidar tek bir kişide ie monarşidir erk Herkete ie demokraidir vb eki en yüce erk Bu erk kime karşı kullanılacak? Tek e ve onun "dikkafalılığına karşı. .. Devlet "güç kullanır Tek ie bu hakka ahip değildir. Devletin davranış biçimi güç kullanımı yani zorbalıktır; ama devlet kendiinin güç kullanmaını "hukuk olarak adlandırırken Tekin güç kullanma ını "uç olarak adlandırır Demek ki Tekin kendi gücünü kul lanmaı uç ayılmaktadır ve eğer Tek devletin kendiinden ütün olmadığını kendiinin devletten ütün olduğunu düşünüyora devletin gücünü ancak uç işleyerek kırabilir. Şimdi Ben gülünç duruma düşmek iteeydim benim ken dimi geliştirmemi kendiliğindenliğimi yaratıcılığımı kııtlayacak yaalar koymamanızı af af öğütlerdim ize. Ben böyle bir öğüt vermiyorum çünkü bu öğüt doğrultuunda davranıranız akılızlık etmiş olurunuz ve ben de neyim var neyim yoka hepini yitirmiş olurum Ben Sizden hiçbir şey talep etmiyorum çünkü Ben ne iterem iteyeyim Siz kendi dediğini yaptıran yaa koyu cu olmaktan vazgeçemeziniz ve zaten vazgeçmemeliiniz de Tıp kı bir karganın şakımaı bir haydutun oygun yapmadan yaşa maı mümkün olmadığı gibi bu da mümkün değildir. Buna karşı lık bu egoit bozuntularına şunu oruyorum: Sizce hangii daha egoitçedir; izlerin birtakım yaalar koymanıza olanak tanınmaı ve bu yaalara aygılı davranılmaı mı yoka bu yaalara karşı gelinmesi hatta tamamen itaatiz davranı aı mı? İyi yürekli doğru ve haklı inanların görüşüne göre yaalar adece bulduğu şeylerin yapılmaını öngörmelidir A halkın doğru ve haklı bulduğu şeylerden bana ne? Halk elki de Tanrıya hakaret eden biriine karşı tavır almaktadır o hlde Tanrıya hakaret edenler hakkında bir yaa çıkarılır Öyleye ben de Tanrı ya haka
ret edemeyecek miyim? Bu yaa benim için bir "emirden daha mı ütün olmalı? Soruyorum! Bütün hükmet biçimleri her türlü hak ve erk halkın tama mına ait olduğu ilkeine dayanır. Çünkü hükmetlerin her biri bu büünlük çağrıından naiplenmiştir ve gerek depot gereke cumhurbaşkanı ya da herhangi bir oylu grubu vb. bütün icraat larının ve buyruklarının "devlet adna olduğunu öyler. "Devletin iktidarı onların elindedir ve bu devlet iktidarını uygulayanın kim olduğunun hiçbir önemi yoktur: İter mümkün olaydı eğer bütün Teklerin toplamından müteşekkil bir halk ya da bu bütünlüğün temilcileri olun itere aritokrailerde olduğu gibi birçok kişi ya da monarşilerdei gibi tek kişi olun Bütün her zaman Tek in üzendedir ve meşru olarak adlandırılan yani un ken dii olan bir erke ahiptir. Devletin kutal ruhan varlığı karşıında Te onuruzluğu tem il eden bir yaratıktır Eğer devletin temil ettiği kutal ruhan varlığı tanımaz ve aymaza "şımarık kötü niyetli her şeyle ve her kele alay edip aşağılayan kütah vb. bir yaratık durumuna düşer. Devletin uşakları ve tebaaı da ütleniş olduları kutal ruhan görevden kaynaklanan bir kibirle bu kutal ve ruhan olmayan "şımarık kütahlara şahane cezaları reva görürler. Hükmet devlete karş olan bütün zihinel oyunları cezalandırılmaya lyık görmekteye de daha ılımlı olan Liberaller ortaya çıkıp şöyle derler: Bir toplumda nükte epri şaka mizah gibi zek oyunları fıkır fıkır kaynamalıdır dehanın özgürlüğe ihtiyacı vardır. Şu hlde Tek insan özgür olmaa bile deha özgür olmalıdır. Devlet ya da onun adına hükmet tamamen haklı olarak şöyle der: "Benim yanımda olmayan benim karşımdadır Mizah ve nükte gibi devlet düzenini güldürü konuu yapan girişimler ekiden beri deletin gücünü zayıflatmıştır ve bu yüzden de hoş görülemez maumdur denemez. yrıca maum mizah ile kötü niyetli mi zah gibi durumlar araındaki ınır naıl aptanabilir ki? Ilımlılar bu
2
25
Be - Mak
Beim Erkim
su kaşısında müşkül duuma düşele ve snunda mesele şu temenne bağlanı Devlet (hükmet bu kada aıngan oaaı, he sözden he davanıştan huyanaa he "bast lada hemen kötü net aamamalı ve genelde "daha hşgöülü davanmalı Geçekten de aşıı alınganlık b zaaı ve bundan vazgeçmek de b edem saılabl. Ama savaş zamanında hşgöülü davanmak, hehang bn kaımak mümkün değld, baış esnasında zn veeblen davanışla, sıkıönetm lan ed edl mez asaklanmak zundadı netl Lbealle hehalde bunu hssed malıla k, hemen şu açıklamada bulunula: "Halkın devlete bağlılığına ve sadaktne güvenmel ve hçb tehlkeden kkmamalıdı Ama hükmet daha akıllıdı ve bu dl dökmele nu etklemez güzel sözlen b şe aamadığını, sahte göstelele etnlemeeeğn bl Fakat nsanlaın hep b çuksu anı vadı, he zaman aşını başını almış, duulmuş htala gb davanamazla ve bu üzden de b un alanına htaç duala Ne va k, gençlkle edem de b aada lmaz Bu un alanı ve bkç saat neşele kşup nama lanağı çn pazalıkla apıı İstenen tek şe, devletn çatık kaşlı, smutkan b baba gb he laa fazl hmudanmaması, bazı şaklabanıklaa, staılık göstelene zn vemesd nte km Otaçağda Klse de bunlaı hşgöü le kaşılamaktadı kat devletn, tehlkel b duum aatmadan böle şelee zn veebleeğ zamanla atık gede kaldı B saat buna kızılık spasından kkmadan ebetçe otaıkta dlaşma mknını bulmuş çukla, bundan böle odaaına ka atılmak stemezle. Çün kü aık sebestlk, süekl hüee kapatımış nlaa bu çlelen tefi edecek anlandııı b eşge maktan çıkmıştı bunun tam kaştına mebuen apılan nzam b şee dönüşmüştü. Kı saası, devlet a hçb sebestlğe göz ummamaı a da he şee katlanıp, snuçta da batmaı göze almalıdı Devet a aşıı alıngan, a da b ölü gb duasız lmalıdı. Atık hşgöü de b
şe lamaz Eln veen, klunu da kaptıı. İşn "şakası kalma mıştı ve takılma, nükte, mzah gb he tülü şaka çk aı b ddete dönüşü. "Özgülükçülen [lbeallen] basın özgülüğü le lgl kpa dığı agaa, kend lkelene ve asıl iadeeine tes düşe. Onla, iteedkei b şe stemekte, an dlemekte, bunun böle l masından hşlanmaktadıla Bu üzden de sözümna basın özgülüğü aası çıktığı anda hemen taı değş ve sansü stele Pek tab k devlet nlaın gözünde töe ve benzele gb kutsaldı Onla sadee ana babalaının zaaflaından fadalanmaı blen kunaz çukla gb şımaıklık apmaktadıla Devet baba da geç hşlanmadığı bazı şele sölemelene zn vese ble, bu şımaık gevezelklene set b bakışla sansü kma hakkına sahpt Eğe devet babalaı laak tanılasa, zaman da tıpkı çukla gb, nun önünde aptıklaı knuşmalaa sansü knulmasına katlanmalaı geek
246
24
Sen b başkasının Sana hak vemesn kabullensan, nun Sen haksız ulmasını da kabul etmen geek. Eğe Sana hakkı nı ve ödülünü vesa, ndan b suçlama ve eza gelebleeğ n de hesaba katmalısın Hak haksızlıkla, asaa ugunuk uça dama an ana, el eled Ya Sen nes? Sen b uçuun! "Suçlu, bzzat devletn b suçudu* de Bettna. Geç , bu sözle başka b anlamda sölemş lsa da geçel saablz Za gem vuulmamış, dzgnsz Ben sadee kendme at lan Ben devet çnde kend geçekeştemem ve Benlğmn bütününü aşaamam He Ben, daha dğuştan halka, devlete kaşı suçludu. Bu sebeped k, devlet geçekten hekes denetm atında ua ve hekes egst laak göü egstleden de kka Dev Beti vo m (oym), D B gö dm Kög (B K K Ai) s 36, Beli 143.
Be - Malk
Bem Erkm
ya bundan bira daa ieri giderek bir insansever insanarın mutluuğu için çalışan bir kişi görünümü sergier Mevcut düenden oşnut değildir; tıpkı kitabının başlığında adı geçen ayl varlıkta ifade bulmuş o sevien eski inancı ve ona bağlı şeyeri geri getir mek isteyenler gibi Ama o tamamen tersini düşünür ve poitikacıların devet memurlarının diplomatların devleti boduğuna fa kat suçu akı yoldan çıkaran kötü niyetilere yüklediğine inanır Asında suç işeyen kişi kendine ait olanın peşine düşeceğine alka ait olanı ele geçirmeye kalkışmak gibi sonu kötü bir yanlış girişimde bulunan kişidir O adi yabancı mallara el atmıştır ama bu yaptığı inançlı kişierin yaptığından farksıdır ira onlar da Tanrıya ait bir şeyi ee geçirmeye çalışmaktadır Suç işleyen kişi ye öğüt veren papa neler söyler? Ona devet tarafından kutsa sayılan ve devlete ait olan bir müke tecavü etmekle ki vatan daşarın ayatı da bu kapsama girer uuku büyük ölçüde ede lediğini (kutsallığına ael getirdiğini) açıklar Oysa papa ona yabancının malına tenezzü etmeke ve onu çalmaya değer bul makla kendini kirettiğini söylese daa iyi olurdu; eğer o bir papa olmasaydı bunu söyleyebilirdi Suçu kabul edilen kişiye bir ego istle konuşur gibi konuşun. O aman onu utandırırsını ama siin yasalarınıa karşı geldiği ve maınıa el atığı için deği; yasalarını ı çiğnenmeye malarınıı istenmeye değer bulduğu için O sii ve sie ait er şeyi akir görmediği ve yeterince egoist omadığı için utanacaktır. Ama si onunla bir egoistmişsini gibi konuşa masını çünkü si bir suçlu kadar aame eğisini si içbir suç işemedini Si kendiolan bir Benin omaktan vageçemeyeceğini suç işemenin onun ayatı bilemesini Gerçi epimi birer günakrıa inandığınıa göre yine de biliyor olmanı gerekir. Ama si kendinii adaıp günaınıı unuttur maya çalışıyorsunu. Si şeytandan korktuğunu için günaın insana değer kattığını anamıyorsunu A keşke suçlu osaydını
Oysa bu inie aksever birisini Haydi bakaım efendiniin çidiği ak yolundan ayrılmayın er şey onun dilediği gibi osun Bir Hıristiyan Hıristiyanık biinci içinde bir suç ve cea yasası kitabı yaacak olsa suç kavramını betimlerken en basitinden acı masız kapsi sıfatarını kullanmadan edebilir mi? Kpten geen yakın bi iişkinin boulması kopması kutsal ir varığa karşı kap siz bi davanış suçtur lişkinin kalpten olması ne kadar gereki ise onu or görmek de o kadar sarsıcıdır ve u suçun ceası da o oranda ağırdır Efendisinin kulu olan erkes onu sevmekle yü kümüdür Bu sevgiyi inkr etmek ölüm ceasını ak eden bir ianet suçu sayımaktadır Evliik dışı ilişki kurmak ve evliliği bomak da ceaadırılması gereken bir kalpsiliktir çünkü bu suçu işleyen kişi eviiği kutsa saymamakta küçümsemekte kalbiyle ona bağ lanmamaktadır asalar kalbin ya da duyguarın etkisi atında ya pıırsa yasaarın korumasından sadece kalbine ya da duyguarına kuak veren insan yararlanır asaları duygusa insanın yapması aslında ahkı insanın yapması demektir çünkü insanın alk duygusuna ters gelen şeylere kötü göle bakılır. Örneğin sadaktsilik bağı olduğu kişiyi terk etme söünden dönme gibi eski den beri değer verien bağaı kökünden sökmek, paramparça etmek böyle insanlar tarafından nası our da iğrenç ve caniyane şeyer olarak görüme? Duygusa beklentieri yerine getirmeyen ler alkı ve duygusal insanları kendilerine düşman ederler Kal be itap eden duyguları tatmin eden doğru dürüs bir suç kodeksini ancak Krummacer* ve onun suç ortakları tutarlı bir biçimde aırlayabilirler. Belli baı yasa tasarıları da bunu kanıtlamaktadır Bir Hıristiyan devletinin yasalarını aırama işini papazaın eline bırakmak gerekir eğer daima birer papaz bozmasından başka bir
250
* edc Wlelm mmace 966 ya aasnda yaşamş emst b elg ve ap . 25
Be Malik
Beim Ekim
şey olmayıp papazaa uşakk edene yasaları hazırlararsa düz gün ve tutarl yasalar ortaya çıkmaz. Ancak bu şeklde duyguara ters düşen kalpsz davranışlar aedilmez birer suç olarak grülür ve duyguarın zedelenmesi netlenir kuşku ve eştiriden kay naklanan itirazlar aoroz edilir ancak o zaman aileden gelme Hıristiyan bilnce sahip insanarın gzünde kendioan insan suçu kanıtlanmış bir üci sayılır.
Just Danton'a şye seslenmiştir "Sen vatanının düşmanlarından neret eemekle de bir sorumluluk altna grmedin mi ve suçu omadın m?* Devrim dneminde olduğu gibi "nsan kavramnın "iyi vatandaş kavramıya rtüştüğü kabul edilirse biinen "poitk suçlar ve cürümer de bu "İnsan kavramına gre belirlenir. Her durumda Tek tek insan dışlanr; buna karşıık genel insan "nsan kavramının temslcisi olarak itibar grür. Bu hayalete hangi sim verilirse verilsn ister Hristiyan Yahudi Müslüman ister iyi vatandaş itaatkr tebaa zgür kişi vatansever vs. her ne oursa olsun hem İnsan kavramından rklı bir kşiik ortaya koy maya kalkışanar hem de kendieini kabu ettirmek isteyenler bu muzaer "İnsana yenik düşerer. Yasa egemen halk Tanrı ve benzerleri adına bu sunakta abar tılı kutsama trenleriyle kurbanar boğazlanr ğer işledkler suç yüzünden kovuşturmaya uğrayanlar papazvari sert yargıçlardan kurnazca gizlenmey ve kendilerini kurtarmayı başarrarsa SaintJust'in Danton'a karşı sylevnde yaptığ gibi hak taraından "riyakr münak diye kınanırar. nsanlardan bekenen davranş kendini bir salak gibi o doymak blmez canavara teslim etmesidir. Suçlar sabit fikie kaynaklanır. viliğn kutsallığı da bir sabit ikirdir. vlilik kutsal sayılınca sadaktszlik bir suç olur. Bu yüzden de evliliğe iişkin yasa bu tür suça uzun ya da kısa süreli bir ceza uygular. Ama bu ceza "zgürlüğü kutsa sayanlar taraından zgürüğe karşı br suç olarak niteendirilmelidir ve asında bir tek bu anamda kamuoyu da evllik yasasını knamıştır
Devrimnefereri sık sık, halkın "meşru ntikamın ın bir "hak olduğundan söz ederler. Burada intkam ve hak aynı kefeye kon maktadr. Bu, br Ben'in bir Ben karşısındaki tutumu olabir mi? Hak, karşı taraan olanlarn kendilerne karşı "suç işlediğini hay kıra haykıra iln eder Eğer Ben, birnin benm doğru bldiğim biçimde davranmasını bekliyor omasam, onun bana karşı suç işledğini leri süreblir miyim? Ben ancak bu tür bir davranşa doğru, iyi türünden nteemeerde bulunur, buna ters düşen bir davranış da suç kabul ederim. Demek ki başkalarının da benim-
e birlkte aynı hedefe yönelmeern istemekteyim O hlde ben onar, kendi yasalarını çerinde taşıyan ve o yasalara göre davranan Biricikler olarak değil, "aka uygun herhangi bir yasaya itaat eden varlıklar oarak görüyorum "İnsann ne olduğunu ve "hakikten insanca davranmanın nasıl bir davranış biçimi olduğunu Ben saptyorum ve herkesten bu yasann kendisi çn bir öçüt ve br idea omasını istyorum, buna aykırı davrananarı "günahkr ve suçlu olarak damgalyor m "S uçu kş de "yasa nın öngördüğü cezaya çarptırılır! Görüüyor ki, suç, günah ve bunlarla birl de hak (hukuk) kavramlarnı uygulama alanına koyan gene sandır. Özünde "İnsanı görmediğim bir insan "br günahkr, bir suçludur.
Sadece kutsal olana karşı gelen suçludur Sen Bana karşı asla suçu olamazsın ancak benim hasmım olabilirsin. Ama kutsalığı zedeleyen bir kşiden neet etmemek de bir suçtur Nitekim Saint 252
SaiJ Rede gege Dao (St st' Dato'a Kaşı Sylev, 13 Mat
94, NatoalKovet Biblioek po/iicer Rede a dem 8
9 Jd
(1. v 19 Poik syeve) yay V. Ao Rtebeg, c. 3, s 166, Beli 144 B Biblioek po/iice Rede (Poitk syeve), s 153 253
Be - Malik
Beim Ekim
Toplum, herkesin hakkını elde etmesini ister, ama bu ancak toplum tarafından onaylanan bir hak için, toplumun hakkı için geçerlidir, insanın kendi gerçek hakkı için değil. Oysa Ben kendi mutlak gücüme dayanrak hakk kendime veririm ya da mlede r\m ve her türü üstün güce karş Ben, tövbe etme bir suçluyum Kendi hakkımn hem sahibi hem de yaratcsı olarak Ben, hakkın kaynağı olarak Kendimden başka hiç kimseyi tanımam, ne Tanrı' y, ne devleti, ne doğay, ne de "ebed insan haklarından sö eden insan tanrım; ne insandan, ne de Tanrı'dan geen hukuku kabul ederim. "Kendisinde ve kendisi için varolan hak. Benimle bağlantıs o hlde! "Mutlak hak. Benden ayr o hlde! Kendisinde ve ken disi için varoan bir şey! Bir mutlak! Tpkı eel ve ebed oan bir hakikt gibi, ee ve ebed olan bir hak! Liberallerin tasawuruna göre hak, insan ak tarafından bu şekide ortaya konduğundan, benim için bağayıcı olmaldr Bu nun karşısnda benim aklm "akılsılık saylr ve geçersidir Es kiden iah akıl adna insanlarn güçsü akl yerilirdi. Şimdi ise güçlü insan akl adına egoisterin akına karşı çklmakta ve onlar aklsıkla itham edilmekteler. Oysa tam da bu "akılsılıktan başka hiçbiri grçek değildir Ne ilah ne de insan ak gerçektir, sadece her defasında devreye giren, Sana ve Bana ait akı ger çektir, çünkü Sen ve Ben gerçeği. Hak düşüncesi kökende benim dü üncemdir ve Ben' den kay nakanmaktadır Bu "söcük Ben'den çıktı tan sonra "ete kemi ğe bürünmüş, bir sabit fikir hline gelmiştir rtık Ben bu düşün ceden kurtuamam; ne yana dönsem, hep o arşmda durur. şte, kendi yaratla olan "hak düşüncesine bağıml kalanar, bundan böye onun ustası olamalar, kendi yaratıklarının emrine girerler. Mutlak hak, Benden arındrılmş ya da koparlmış hak budur. Bi bu mutlak hakka saygı duymakta olduğumudan, onu ortadan
kaldıramayı, oysa o biim yaratıc gücümüü elimiden alır: Artık yaratlan, yaratıcısından daha üstün bir konuma geçmiştir, o "ken dinde ve kendi için varolan dır Bir ke olsun serbestçe ortakta dolaşmasına meydan verme, onu kaynağna geri döndür, kendi içine al! şte o aman o senin hakkındır ve artık senin için haklı olan, hakldır.
254
Hak kendi içinden, kendi saflarından, yani hukuk bakış aç sndan da saldırya uğramıştır Liberalm, "imtiyalı hakka karşı savaş açmıştır İmtiyazlı ve eşit haklı bu iki kavra uğruna çetin bir savaş verilmektedir. Mahrum bıraklan ya da haktan yararlanan bu ikisi aynı kapıya çkar Acaba karşısında herkesin "eşit hakara sahip olduğu, yani kişisel itibarn önemsi olduğu bir erk ister Tanrı ya da yasa gibi düşünsel, ister Sen ve Ben gibi gerçek olsun var mıdır? Tanr kendisine tapan herkesi aynı şekilde sever, yasa da kendisine uyan herkese aynı şekilde hoş bakar. Tanr'yı ya da yasay seven kişi, ister kambur olsun, ister topa, ister engin osu, ister yoksul, Tanr ve yasa için bu hiç fark etme Sen boğul mak üereyken, imdadına yetişen kişi bir Zenci olmuş, ya da yakı şıkı bir Kafkasyalı, senin için hiç fark etme hatta böyle bir durumda bir köpek bile senin göünde insandan arksıdr. Ama tersine herkesin imtiyalı ya da ötelenen biri olduğu durumlar yok mudur? Örneğin, Tanr kötüeri hışm ile cealandrr; yasa yasala ra uymayanarı hırpalar; Sen baı kimselere her dakika kapın açmaya harken baarnı kapı dşarı edersin. Demek ki "hak eşitliği sadece bir fantom, bir hayl ürünüdür, çünkü hak sadece bir iin demektir, yani insann herhangi bir şekilde gösterdiği liyakt sayesinde ede ettiği bir lütuftan ibarettir Liyakt ve ütuf birbirinin tersi değildir, çünkü "lütfa mahar ol mak'' için ona yk olmak gerekir bir kişiye bir gülümseme lüt fetmemi için, onun biden bunu koparmayı bilmesi gerekir. 255
Be - Malik
Benm Erkim
Br devlette "tüm vatandaşların eşt haklarla br arada yaşamaları hay edlr. Vatandaşlar devletn önünde kuşkusuz eşttr ler, ama devlet nları özel amaçlara göre ayırt eder ve ön sıraya alır ya da gerlere dğru atar: Üstelk nları brbrnden y ve kötü vatandaşlar dye de ayırmak durumundadır B. Bauer Yahud meselesn, "mtyazın haklı br gerekçesnn lmadığı nktasından bakarak çözer Yahudler ve Hırstyanlar brbryle kıyaslandığında her brnn ötekne ranla br üstünlüğü bulunduğundan ve bu üstünlük de münhasır lduğundan, Eleştrcnn gözünde hçbr şey fade etmezler Aynı eleştr devlete karşı da şletleblr zra devlet nlardak üsünlüğü br hak larak tanır ve bunu br "mtyaz veya ayrıcalık şeklnde bçmlendrr ama böylece de br "özgür devlet hlne gelme görevnden uzaklaşır Şu da br gerçektr k herkesn başkalarına karşı br üstünlüğü vardır kends ya da Brcklğ Herkes tek başınadır ya da baş kalarından ayrı larak kalır Bununla beraber herkes br üçüncü taraf karşısında kendne özgü ntelklern rtaya çıkarmaya çalışır ve nun lgsn çekmek sterse, bu ntelklern cazp göstermeye gayret eder Bu durumda üçüncü taraf brnc le knc taraf arasındak arkı umursamaz mı? Özgür devletten ya da nsanlıktan bu mu beklenr? O zaman bunlar kend çıkarlarını gözetmekten ve her hang brn terch etmekten czdrler. y kullarını şeytan lanlar dan ayıran anrının ve y vatandaşlarını kötülernden nasıl ayırt edeceğn blen devletn de bu kadar u az labeceğ düşü nülemez Ama şte kmseye br "mtyaz tanımayan u Üçüncü aran maktadır. Belk na özgür devlet ya da nsanlık a da başka br ad verecektr. Br Bauer Hırstyanları ve Yahudler, mtyaz sahb duklarını dda ettkler çn yerdğne göre, nlar kendlern nkr etmek, ya da kend çıkarlarını gözetmemek suretyle, dar bakış açıların
dan kurtumayı başarmalıdırlar bunu yapmak zrundadırar Eğer "egstlklernden sıyrılablrerse karşılıklı haksız tutumlar da s na erer ve gerek Hırstyanlık gerekse Yahudlk dnne bağlılık da bter; yeter k her k taraf da mtyazlı br durumda lmayı stemekten vageçsn. Ama bu tek başınalıktan fragat etseer de aralarındak düşmanlığı besleyen zemn gerçek anlamda yk edlmş lmaz Belk de brleşblecekler br üçüncü knu bulablrler, bu "rtak br dn örneğn "nsanlık dn ya da buna benzer br şey lablr kısacası, Yahudlern Hırstyanlığa dönmes, ya da Hırstyanların Yahud dnne dönmesnden daha y lması gerekmeyen br eştleme çares bulunablr. Böylece brnn dğerne göre "mtyazlı lma durumu rtadan kalkar Gerç bu suretle gerilim önlenmş lursa da, aslında her ks arasındak şknn özü bundan baret değldr bu gerlmde sadece kmşulukları söz knusudur. Br brnden frklı lmaları yüzünden zaten gerlml lmaları zrunludur ve bu eştszlk de kalıcıdır. Senn Bana karşı gardını alıp seçlmşlğnde veya özgünlüğünde dretmen gerçekten de senn hatan değl Sen dretmekten vazgeçmek veya Kendn nkr etmek zrunda değlsn "Brleştrc etks lablecek üçüncü br unsura yer açablmek çn karşıtlığın "yk edlmek stenmes, çk biçimsel larak algılanmakta ve yeternce önemsenmemektedr Aslında karşıtlığı keskinleştirmek çk daha yernde lur. Sz Yahudlerle sz Hırstyanlar arasındak karşıtlık aslında çk büyük değldr kavganız sadece dnle lgldr yan tabr cazse, "kralın sakalı gb önemsz br knu yüzünden tartışıyrsunuz. Her ne kadar dn knusunda brbrnze düşman lsanız da bunun dşnda gayet y anlaşı yrsunuz, örneğn nsan larak brbrnze eştsnz Gerç bunun dışında sözüyle ade ettğmz şey de her brnzde farlıdır ve sz karşıtlığınızı tam arak kabul edp her knz de tepeden tırnağa kadar biricik lmakta dretrsenz karşıtlığınızı gizlemekten vazge
25
257
B - Mik
Bm rkm
çersınız. İşte o zaman esk karşıtlık ortadan kalkar, çünkü daa güçlü br karşıtlık onu kend çnde ertmş olur Bzm zaaımız, başkalarının karşıtı olmamız değl, bu karşıtlığımızın tam olmaması, yan onlardan tümüyle farkl olmayışımız, ya da br "ortaklık, br "bağ aramamız, ortaklığı br deal olarak kabul etmemzdr Tek nanç, tek Tanrı, tek kr, yan erkes aynı şapkanın altında toplamak Herkes aynı şapkanın altında toplarsak, pek tab k artık kmse başkasının önünde şapkasını çıkarmak zorunda kalmaz En kesn karşıtlık sayılan, br Brk le br başka Brk arasın dak karşıtlık se, aslında karşıtlık kavramını da aşar. Ama gersn gerye gderek br olma ve brleşk olma durumuna da düşmez. Sen br Brk olarak başkalarıyla ortak br şeye sap değlsn ve bu nedenle de szler ayıran ve düşman eden br şey olamaz; Sen, ona karşı br üçüncü kş önünde akkını aramazsın ve bu neden le de onunla "ukuk zemnde ya da erang br başka ortak zemnde karşı karşıya gelemezsn Tam ayrlk ya da tam brlk lnde karşıtlık ortadan kalkar Belk Brklğ yen br ortak nte lk ya da yen br eştlk olarak kabul etmek de mümkündür Ama buradak eştlk, eştszlkten ler gelr ve bütünüyle eştszlkten oluşur sadee "karşılaştırma yapan çn söz konusu olan, eşt br eştszlk.
dürülen mütevazı müadeleye kıyasla çok arklı br görünümde olması gerekmez m?
Üstün erke karşı grşlen çetn müadelenn, mtyaza karşı aslye yargıı karşısında ve onun "ak anlayışı doğrulusunda sür
Ele aldığım konuyu sona erdrmeden öne, şmdye dek kul lanmış oduğum eksk ade bçmn ger almak styorum Aslında bu de bçmn sadee ak kavramının çn oyarken ve ak sözüğünü olduğu gb bırakırken kullandım. Ama kavramla brlkte sözükde anlamını kaybetmektedr "Benm akkım dye adlan dırdığım, aslında artık "ak değldr, çünkü ak sadee br tn taraından verleblr bu ster doğanın veya türün, nsanlığın tn olsun, ster Tanrının veya papa azretlernn veya majestelernn ve benzerlernn tn olsunYetkl br tn olmaksızın, ak olmaksızın sap olduklarımı Bana sadee ve anak benm erkim sağlar Ben br ak talep etmedğme göre, kmseye de br ak tanımak durumunda değlm Benm neye güüm yetyorsa onu söke söke alırım; söke söke alamadıklarım üzernde br akkım olmadı ğı gb, zaman aşımına uğrayamayaak br akkımın varlığı le ne övünürüm ne de avunurum Mutlak ak, bzzat akkın kendsn yok eder ve ak kavra mı nın egemenğ bter Çünkü kavramların, krlern ya da lke lern bzlere egemen olduğunu ve ak kavramının ya da akkan yet kavramının bunların en önemllernden br olduğunu unut mamak gerek. Yetkl olmak ya da olmamak bu benm çn önem taşımaz eğer Benm erkim varsa, kendlğmden yetki sahibi olablrm ve br başkasının ben erk veya yetkl kılmasına gerek kalmaz Hak, br ayalet taraından nsana verlen br kaçıklıktır; erk se bzzat Benm, Kendmm. Ben erlym ve erkn sabym. Hak, benden daa yüksek br konumdadır ve benm üzermdedr, mut laktır O Yüelkte varlığını sürdürür ve bu Yüelğn br lütu ola rak bana ner Hak, yargıın lütettğ br armağandır Erk ve güç se sadee Benm çmdedr, Ben dedr, erl ve güçlü olandadır
25
25
İmtiyazlara karşı yürütülen polemik, "hak meselesi üzerinde durduğu çn "mtyazlı olmaya karşı çıkan Lberalzme özgü br
öteye de gidememiştir, ak da varlığını sürdürür,
utumdur Ama ne çare ki karşı çünkü hak varolduğu sürece
zra o sadee akkın br çeşddr Ana ak, güç taraından yok
edilirse, yani gücün haktan önce geldiği idrak edilirse, hak kndi hiçliğinde parçalanır. Bu durumda her türlü hak imtiyz diye anlaşılır mtyzın kends de erk üstün erk dye
enim İli§kileim
daha doğrs onlar sadece "toplm! r olştrabilmiş ve b top mların içinde yaşayabimişlerdir B toplmlar hep birer kişi idi er erki kişiler sözümona "manev ki yani Tek' in karşısında hep kafsındaki o kaçıklıkla o hayalet korksyla drdğ bir
takım hayaletler b toplmları temsil ediyord B gibi hayaletle re verilecek en ygn ad "halk ya da "halkçık olabilir: Atalarımızın oştrdğ halk Helen hakı vb ve nihayetinde insanlardan oşan halk yani insanlık söz konsdr (Anacharsis Cloots insanlık "ls terimini çok severdi). Sonra da b "halkın çeşitli alt türleri ayrı ayrı toplmları olması gerekti: İspanyol halkı Fransız halkı ve başkaları. B halkların içinde de gene topllklar olşr: ınılar şehirler kısacası her tür tüzel kişiik ve sonnda da hepsinin dorğnda en küçük halkçık olan aile yer alır Şimdiye kadar gelmiş geçmiş bütün toplmların hay kişiiğinin hak odğn söyleyecek yerde iki ç kavramı da öne sürebiliriz bnlardan bir "insanlık diğeri "aie
[ki Yaudi opluuda tutuu ar didar ve di kurallara sıka bağl bir eaat .
[Daa çok Aacarsis Cloo adıyla bilie ve Fras Deviii öei bir igürü oa Prusya yaar Jea Bptiste du alde Grce. -y.
260
26
2 Böüm
Benim İlişklerim Toplmda ancak insan talepler tatmin ediebilir oysa egoistçe taleplerin tatmininde hep bazı eksik yanlar kalır Günümüzde en büyük iginin "toplmsal sornlara yönelik odğ çok açık bir gerçektir b nedenle de tüm bakışlar toplm üzerinde odaklanmaktadır. B konya gösterien ilgi böyesine coşk dol olmasa gözer de b denli kamaşmz ve toplma yöneen bakışlar Tek'leri görmeyecek he gelmezdi nitekim top m meydana getirener onn temelini oştranlar eskisi gibi kalmaya devam etiği sürece oplmn da yenilenemeyeceği ger çeğinin ayırdına varılamamıştır Örneğin Yahdi halkının içinden bir topllk çıkıp da yeryüzüne yeni bir inanç yayacaksa b dinin
havarierinin Ferisilerden olmaması gerekiyord Sen nasıl bir yapıdaysan Kendini öyle gösterir insanara karşı öyle davranırsın: Eğer bir riyakrsan riyakrca davranırsın; bir Hıristiyansan Hıristiyanca davranırsın B nedenle bir topmn karakter yapısını on olştran üyeerin karakteri belirler: Top m üyeeri yaratır "Topm kavramının kendisini inceemesek bie hiç değilse b gerçeği kabl etmemiz yerinde olr. nsanlar kendilerini tam anamıyla geliştirmekten ve değerlerini ortaya koymaktan daima zak drdkları gibi bgüne kadar oluşturdukları toplumlarını da kendiler·
.
.
kuramamışlardır,
Ben - Malik
Benim İlişkilerim
si, ya da Hıristiyanlık leminde "aka dayanarak kendi kaderini belirleme, "öz bilincin oluşması, "tinin özerkliği gibi düşünce akımlarının durduruamayacak bir kuwetle yayılması, bu sonuca götüren etkenlerdir. Hıristiyan halkı iki kurum meydana getirmiştir Bunların ömü, o hakın varoluşu ile doğru orantılıdır Bu kurumlar, devlet ve edir. Acaba bunlara birer "egoistler birliği de diyebilir miyiz? Bu kurumar bizim egoist, kişisel, kendimize ait çıkarlarımıza mı aracılık ediyor, yoksa haka ait, kamusal (yani Hıristiyan halkna ait) çıkarları, yani devetin ve Kilisenin çıkarını mı güdüyor? Bu kurumların içinde Ben, kendim olabilir miyim? stediğim şekilde düşünebilir ve davranabilir miyim? Kendimi açıklayabiir, içimde kileri yaşama geçirebilir, edimlerime yansıtabilir miyim? Ben, dev letin hükümranlığına, Kiise'nin kutsallığına halel gelmemesine özen göstermek zorunda deği miyim? Evet, doğrudur, Ben istediğim biçimde davranamam, istedik erimi yapamam Ama herhangi bir toplumda böyle ölçüsüz bir özgürük ve davranış serbestliği bulabilir miyim? Elbete ki hayır! O hlde hlimizden memnun olmamız mı gerekir? Asla! Çünkü bir Ben ile karşı karşıya gelmek başka, bir halk ile, gene bir topluluk la karşı karşıya gelmek başkadır Birincisinde hasmımla eşit güçteyim, diğerinde ise aşağı görüen, eli kou bağlı, vesayet altında bulunan bir kişiyim; birincisinde erkek erkeğe mücadee edebili rim, diğerinde ise okul arkadaşı ile baş e eyip, anasına baba sına sığınan bir öğenci durumundayı ve üstelik de yaramaz bir çocuk gibi azar işitiğim hlde, bu du uma "itirz etme hakkına da sahip değilim Birincisinde eten ke ikten bir düşmanla savaş maktayım, diğerinde ise insanığa, bir genelleştirmeye, bir "yüce liğe, bir hayaete karş kymaktayım. Oysa hiçbir yücelik, hiçbir kutsallık beni engelleyemez, Ben hepsinin üstesinden gelirim. Benim gücümü kısıtlayan, sadece üstesinden gelemediklerimdir ve kısıtlı gücü olan Ben, zaman zaman kısıtlanmış bir Ben olmak
tayım. Ama Beni kısılayan, dşımdaki bir güç değildir, henüz yeterli olmayan kendi gücümdü, kendi güçsüzlüğümdü Bu durumda "hassa kıtası ölür, ama teslim olmaz! sözünü anımsayalım. Yeter ki karşılaştığımız hasm eten kemikten olsun!
262
Hasmı kim olursa olsun, yılmadan karşısına çıkarım, Yeter ki gözlerim görsün onu, bakışlarım kavrasın, Ond�n taşan cesaret, bende de cesaret ateşini yaksın vs mtiyzarın pek çoğu zamanla kadırılmıştır, ama Beni güçlen dirsin diye değil, sadece kamuya ve devlete yarasın diye Örneğin tebaa üzerindeki hkimiyetin miras yoluyla intikalinin kaldırı ması, bir tek efendinin mirasçı oarak halkın efendisi olmasını sağ lamış, monarşik iktidarı güçlendirmiştir. Böylece tk efendiye miras kalan tebaalık ilişkisi çok daha sıkı hle gelmiştir. İmtiyazlar, "hükümdar ya da "yasa oarak adlandırılan monarkın ehine ortadan kaldırılmıştır Fransa da vatandaşlar miras yoluyla kralın tebaası olmuş değillerdir, fakat miras yoluyla "yasanın (Chate) tebaası olmuşlardır Sonuçta tbiiyet gene devam etmektedir. Hı ristiyan devleti, insanarın iki ayrı efendiye (yani hem toprak sahi bine, hem de hükümdara vb) hizmet edemeyeceğinin ayırdına varmıştır Bu nedenle bunlardan birine bir imtiyz tanınmıştır O da isterse uyruğundakierden birini ötekilerin üstüne çıkaabilmekte ve "üst mevkidekiler tabakasını oluşturabilmektedir Peki, ama kamunun yararından bana ne? Kamunun yararı benim yaaım değildir, sadece kendini ink etmişliğin doruk noktasıdır Kamu yararı lehine tezahürat yapılırken, ben başımı önüme eğip köşeme "sinmek zorunda kalırım devlet görkem içinde göz kamaştırırken, ben sefaet çekerim Politik Liberallerin en büyük saçmalığı, hükmet ile halkı karşı karşıya getirdikeri hlde, halkın haklarndan söz etmeleridir Sözde halk reşit olmalıymış, vs Ağzı dili olmayan biri, reşit olabilir mi! Ancak Tek, reşit olabilir. Basın özgürüğü de bir "halk hakkı sayldığında, bu sorun 263
Ben Malk
rak" yayan teologlar böye birer safsatacıdır Acaba Tanrının varolan" sözleri olmasayd, neyi evirip çevireceklerdi? İşte varoan düzen"i sadece sarsmaktan ve evirip çevirmekten ileriye gideme yen Liberaler de böyledir Bunarın hepsi ele adkları konuları ters yüz eerer, tpkı bazı kimseerin hukuku ters yüz etiği gibi Sokrates hukuka ve yasaya saygyı; Yunanlar, yasann ve huku kun iktidarını tanıyorlardı Bu duruma herkes kendi çıkarını düşünerek davranmak istediğinde, hukuku evirip çevirerek tersine döndürmek ve entrikalara başvurmak zorunda kalıyordu Dhi bir entrikacı olan Alkibiades, Atinanın çöküş" sürecini başlatt Is partalı Lysander ve bazı başka işiler, entrikanın Yunanar arasnda nasıl yayıldığına örnek gösterilebilir Yunan devletlerinin da yanmakta olduğu Yunan hukuku bu devletlerin içerisindeki egoister tarafından ters yüz edilmek ve temellerinden oynatmak zorundayd, ve bu devletle Tek'lerin özgürleşmesinin younu açarak yıkıldı Yunan halkı, Tekerin kendilerini bu haktan daha üstün tutmaarınan ötürü çökmüştür Zaten büün devleter, ana yasalar, Kiliseler vb Teklerin kopmalar ayrlmalar yüzünden batmıştr Çünkü Tek, her türü genelliğin her türlü bağllğn yani boyunduruğun en amansız düşmanıdır ve kesinlikle uzlaşmaya yanaşmaz Oysa bugüne kadar, her türü bağllığın" can düşmanı oan bu insann kutsa bağlara" ihtiyaç duydu� rdı Ama insanlık tarihinde bugüne kadar kopmadan d yanmış hiç ir bağ görülmemiştir ve insanar yılmadan, yorumaan her türü bağlılığa karşı direnmişlerdir kat gene de gözleri gerçeği görmeyip yeni bağlılıklar hayl ederer ve örneğin sözümona özgürlük vade den, güzel, cazip bir anayasanın yuarı boyunlarına geçirildiğinde, nihayet en doğru bağıığa kavuştuklarını umarlar Ama madaya kurdeleleri, " arasındaki güveni simgeeyen bağlar zamanla biraz çürümüş ve sağamlığını kaybetmiş görünse e, insanlar, yeni yürüyen çocukların beline takılan yulardan, pantolon uçkuru ve tasmanın ötesine geçememiştir 66
Benm İşkerm
Kal olan her şey insan için bir bağ bir boyunduruktur. Hukuku tersyüz edener tarafından kutsalık da tersyüz edilecektir ve edimek zorundadır Bu nedenle de çağımzda her alanda bir sürü tersyüz edici buunmaktadır Onar hukukun zedelen mesine, haksızlığa zemin hazıramaktaırlar Safsata ve sofizmle suçlanan zavalı Atinaıar! Entrikacılıkla suçanan zavalı Alkibiades! Aslında başınıza gelebilecek en iyi olay, sii özgürlüğe götürecek bu ilk adımdı Sizin Aeskhylos ve Herodotunuz ve benzerleri sadece özgür bir Yunan halkı amaçl yorardı; siz ilkin kendi özgürüğünüzden ödün verdiniz Bir hak, kendi yüceliğini aşanlar ezmek ister ve bunu ya güçlü vatandaşları yargılayan hak mahkemeeri (Ostrakismus) , ya da Kilise'ye karşı gelen sapkınarı, devlete ağır ihanette buunanar yargılayan engizisyon mahkemeeri vb aracılığıya uyguar Çünkü hak için en önemli şey, üstünlüğünü korumaktır; halk herkesten kendini vatan uğruna feda etmesini" talep eder. Bu yüzden kimseyi umursamaz, her Tek onun nezine bir Hiçtir Tek'in ve ancak Tek' in yapması gereken bir şeyi, yani kendine ya rar sğlama işini halk yapamaz, dahası hak buna tahammül bie edemez. Her halk, her devet, egoiste karş insafsızca davranr Tek'in ortadan kadıramayacağı bir tek kurum dahi varolduğu sürece, benim Ke ndimomam ve Kendime b ağlı olmam, gerçek leşmekten henüz çok uzaktır Örneğin Ben, bedenimi ve ruhu mu" bir C harte' bir yasaya, bir anayasaya ve halkma aadığıma dair ant içmek zorunda kalrsam, nasıl özgür oabilirim? Ye tenekerime ancak topumun ahengini bozmayacak" kadar gelişme oanağı tanınırsa, nas kendim ol abilirim? (Weitling)* İnsanığın v e haklarn batması, Beni doğmaya ve ufukta yük selmeye da vet edecektir. * [Whelm W etling, Gaanten de Hamonie Güveceeri) s. 1 13 ve devamı, Vivis
182.
267
und Frehet
(Uyum ve Özgürüğü
-Almanca baskıda y. ]
Be Malk
Dinle bak ben bunları yazarken, çanlar ç almaya başlıyo r ve yeni doğan günün, sevgili vatanımızın, Almanya'mzın bin yıld an beri ayakta durmasının kutlandığını müjdeliyor. Çanlar ç alınadu r sun bakalm , aslında bu b ir cenze töreni çanların sesi, sanki bir ölünün mezara taşındığını sezinlermiş gibi hüzün dolu. . Alman halknın ve Alman halkarının geçmişinde bin yllık bir tarih yat maktadır. Ne kadar da uzun bir ömür! Artık dinlenme, huzura kavuşma zamanı geldi. Bir daha hayata dönmemecesine geçmişe gömülün de, bugüne dek elini kolunu bağladığınız herkes özgürlüğe kavuşsun! -Halk öldü Yaşasın Ben! Ah benim zavallı, çilekeş Alman halkım Neydi o sein kat landğın eziyetler, acılar? Kendne bir beden yaratamayan, cisim leşemeyen bir düşüncenin acısydı senin acın, horozların her ötü şünde hiçliğe karışan ve gene de memnuniyetin ve kurtuluş un özlemini çeken bir tinsel hayaletin acısıydı Benim içimde de uzun süre yaşadın, ey sevgili üşünce; ey sevgili hayalet! Ben neredeyse senin kurtuluşunu sağlayacak sözcüğü bulduğumu, yersiz yurtsuz ortalıkta dolaşan hayalet için bir beden keşfettiğimi san yordum ki, çanlar çalmaya başlad. Senin ebed istirahat a götürülmene eşlik eden çanların çaldığın duyuyor ve artık son umudumu da yitiriyorum. Geriye kaln en son sevgi hisleri de sus knl�ştı ve ben ö lülerin ıssız evinden ayrılıp, Çünkü sadece yaşayan kişi hakdır Elveda, ey milyonlarca insanın rüyası! Bin yıldan b eri çoc ukla rnı ezen despot, elveda s ana Yarın seni mezara taşıyacaklar ve çok yaknda kardeşlerin olan diğer halklar seni izleyeceker Hepsi birbiri ardından mezara taşındığında insanlık gömülmüş olacak ve Ben kendim in sahibi olacağım, insanlığın yüzü gülen vrisi olacağm [Almanca'da] gesel/schaft (toplum , topluluk) sözcüğünün kö 268
Beim İlklem
keni S kelimesidir Bir s (salon içinde birçok insan toplanır sa bu insanlar bir geseschft oluştururlar. Onlar bir toplumdur (topluluktur ama olsa olsa bir salon toplumu ya da topluluğu durlar ve alışılagelmiş salon konuşmaları yaparlar Aralarnda gerçek bir şk kurulursa bu ilişki toplumdan topluluktan bağımsız dr çnk böyle bir ilişkinin olması ya da olmamas toplumun topluluğun niteliğinde bir değişiklik oluşturmaz. Salonda bulunan lar hiç knuşmasalar ya da birbirlerine sadece nezaket sözckleri söyleseler de gene bir topluluk sayılırlar. İlişki karşılıklı olur bir eylemdir Tekler arasnda bir ışverştr. Topluluk sadece bir me kn paylşmak demektir Bir mze salonundaki heykeller de bir topluluk oluşururlar ve gruplanmışlar" dır Bu durumda toplu olarak bu salonun mekn edinilmiş olmasından söz edilir; oysa aslında o salon bizi içinde toplamıştır ya da içine almştr. İşte top lum (topluluk) sözcğnn doğal anlamı hakkında söylenecekler bu kadardır. Bundan da anlaşılan şudur ki toplumu (topluluğu oluşturan Ben ve Sen değilizdir ikimizi de toplumun (topluluğun yesi yapan bir Üçnc daha vardr ve işte bu Üçnc toplumu yaratır toplumu yaratan odur Bir cezaevi topluluğunda ya da ayn cezaevinde kalmaktan kaynaklı cezaevi yoldaşlığında da durum aynıdr Bu örnekteki Üçnc sadece mekn olmaktan daha ileridir bir salondan daha fazla bir içeriğe sahiptir Cezaevi sadece bir mekn olmakla kal maz ayrıca içinde kalanlarla özel ilişkisi olan bir mekndır. Çnk cezaevi cezalı olan kişilere ayrlmış olduğu için ona cezaevi adı verilmektedir Cezalılar olmasaydı burası sadece bir bina olacak tı. Bu binanın içindekilere ortak bir özellik sağlayan nedir? Pek tabi ki cezaevidir çnk onlar bulundukları cezaevi dolayısıyla cezalıdırlar O hlde cezaevindeki topluluğun yşm bçmn kim belirler? Cezaevi İlişkilerini kim belirler? Muhtemelen yine ceza evi? lbette ki onlar sadece birer tutuklu olarak cezaevi kuralları nın izin verdiği ölçde rrnd ilişki kurabilirler. Ama onlar ken 29
Ben Mk
di seimleri doğrulusunda yani Ben ile Senin kurduğu gibi bir ilişki kuramazlar cezaevi bunu sağlayam haa am ersin e by le egoise ve amamen kişisel olan ilişkilerin kurulmasını nleme si gerekir (SenBen ilişkisi sadece kişisel ve egoise olan ilişki gerek bir ilişkidir Geri cezaevi birlikte iş yapmamıza rneğin birlike bir makineyi ekmemize ya da genel olarak bir iş ürememize olanak yaraır Ama Benim bir uuklu olduğumu unumam ve Senine ayn şekide bir uuklu olduğunu unumaması gereken seninle ilişkiye girmem cezaevi iin bir ehlike saylır Byle bir ilişkiye yol aılmadğı gibi izin de verilemez Bu nedenle ku sal ve ahlklı Fransz Kabinesi mahkmların ek başına bir hücreye kapaılmas biiminde bir uygulama geirilmesine karar vermişir Diğer kusal yneimler de ahlk bozucu ilişkileri nlemeiin bunu akli edeceklerdir Tuukluluk zedeleyici hibir girişimde bulunulmaması gereken yerleşik ve kusal bir durumdur Bu eşi bir düzene en basi bir karş ıkma bie cezalandırılır; pk insanlarn bağl usağı olduğu sanılan kusal şeylere karş ıkma nın da cezalandrılması gibi Bir salon gibi cezaevi de ir oplumun bir opluluğun bir yol daşlğın bir oraklığın (rneğin emek oraklığının) oluşmasın sağ lar ama karşılklılığa dayal bir ilişkinin bir birliğin kurulmasını sağlamaz Tam ersine cezaevinde kurulan h ir ir komplonun ehlikeli ohumların da iinde barın rır ve uygu koşullar aında bu ohumlar fiizlenerek meyve verebilir Cezaevine genelde iseyerek girilmez iseyerek de kalınmaz aksine orada kalındığı sürece egoise bir isek olan zgürlüğün zlemi ekilir Bu sebeple kişise ilişkierin cezaevi oplumuna kar ş düşmanca bir avr alarak bu oplumun yani uukluluk orakğının oradan kalkmasın amaadığı aıkr O hlde grünürde iseyerek ve seve seve iinde kaldığımız egoise dürülerimiz yüzünden ehikeye amayacağmz opluuklara bir gz aaım 270
Benm şkem
Arzulanan bir topluluk türü olarak aile, en başta yer alır Ana baba, karıkoca, çocuklar, kardeşler bir bütün oluşturur ve aileyi meydana getirirler Buna akrabalar da katıldğında, a ilenin çerçe vesi genişler Ailenin tüm üyeleri, ailenin kural olan bağllık, sadak ve sevgiyi ortaya koyabiliyorlarsa, aile ancak o zaman gerçek bir topuluk olabilir. Annesini, babasın , kardeşlerini umursama yan b ir evlt, artk evlt olmaktan çıkmıştır. Çünkü evt olduğu nu gerektiği gibi ortaya koymayınca, bu iişkinin bir anlamı kalmamış our, tıpk geçmişte anne ve çocuğu birbirine bağlayan göbek bağnın, kesildikten sonra bir fonksiyonunun kalmaması gibi Bir vakitler bu bedensel bağla birbiriyle ilişki içinde yaşanmış olması, gerçek bir olgu oarak ortadan kaldırılamaz ve o bakımdan da evlt, o ananın evldı ve diğer çocuklarnın da kardeşidir Ama bir ilişkinin sürmesi için, ailenin ruhu, tini olan aileye bağlılğın, sadaktin de devam etmesi gerekir Tek tek kişiler a ncak ailen in ayakta kamasn, devam etmesin i kendilerine görev edindikleri zaman, tam anlamya bir ailenin üyesi sayılırlar, tutuculuklarıyla, dayandıkları temel olan aileden kuşku duymaktan kaçınırlar. Her aile ferdi için sabit ve kutsal şey, ailenin bizzat kendisi omalıdır, ya da daha açık olarak söylemek gerekirse, aileye bağlılık ve sadakt olmalıdır Bir aile ferdi için, aileye düşman egoizmden kendini uzak tutmak suretiyle ailenin devamlılığını sağlama zarureti, tartışlmaz bir hakikttir Kısacası, eğer aile kutsalsa, aileye ait olanların hiçbiri, ondan ayrılamaz, aksi hde aileye karşı suç işlemiş bir "mücrim sayılr Kimse aileye ters düşen bir çıkar ilişkisi peşinde koşamaz, örneğin aileye uygun düşmeyen biri ile evlenemez Bunu y apan, "ailenin şerefini ayaklar altna almş , "aileye leke sürmüş olur" , vb. Eğer birinin egoist dürtüsü yeterince güçlü değilse, aienin beklentisine uyar ve ailenin çıkarlarına uygun düşen biri ile evlenmek, ailenin mevkii ile aynı ayarda bir meslek tutmak gibi şeyler yapar,
ksacası "aileye onur katar 271
Ben - Mak
Benm İşkerim
ka damarlarında bir egoistin kanı dolaşıyorsa ve bu kan yeterine ateşliyse ailenin yasalarını hiçe sayıp ailenin suçlusu olmayı yeğler Her iki şıktan hangisi Beni daha yakından ilgilendirir? Ailenin esenliği mi yoksa kendi esenliğim mi? Sayısız vakada her ikisi de uyum içinde yan yana yürür ve ailenin yararına olan şey aynı zamanda Benim de yararıma olur Bunun tersi de geçerlidir Böyle hllerde benim kendimi düşünerek mi yoksa toplumu düşünerek mi davrandığım konusunda karar verilemez ve Ben de kendimi tatmin emek için toplumu düşünerek davrandığıma inanırım Ama bir gün gelir ki iki seçenek arasında karar vermek ya onu ya da bunu seçmek durumunda kalırım ve bunu düşünmek bile beni titretir Soyuma sopuma leke sürek anababa ve kardeşlerimi akrabalarımı hayl kırıklığına uğrataak bir karar verme aşamasına geldiğimde ne yapaağım? Böyle bir durumda yüreğimin derinliklerindeki eğilim gün yüzüne çıkaaktır Aileye bağlılığımın ve sadakimin egoizmimden daha önemli olup olmadığı anlaşı laak kendi çkarını düşünen egoist bundan böyle özgeilik peçesinin arkasına gizlenemeyeetir Ruhumdan yükselen bir au giderek güçlenip bir tutkuya dönüşmektedir Aile tinine aile sada ktine ters düşen en·basit bir düşünenin bile hemen suç olabile eği kimin akına gelir ki Hem i anda meselenin tam olarak bilinine de varılamayabilir omeo ve Jülyet öyküsünde Jülyetin yaşadıkları böyle açıklanabilir Genç kızın gem vuramadığı aşkı onun aile bağlarını zayıflatıp aile yapısını çökertmiştir Şimdi de siz diyebilirsiniz ki aile kendi fikrinde diretiği için aşklarını aile bağından daha üstün utan kendi kararları doğrultusunda davranan o gençleri kuağından atmıştır Dinlerine bağlı Protestanlar da Katoliklere karşı aynı bahaneyi ileri sürmüş ve bunda başarılı olup kendilerini bile buna inandırmışlardır Ama aslında bu suçu kendi üzerinden atmak için kullanılan bir kaçış yolundan başka bir şey değildir Katolikler evrensel Kilise bağına çok önem vermektey
diler bu yüzden de dinden sapanları Kilise bağına kendi inançla rından vazgeçeek kadar önem vermedikleri için aralarından u zaklaştırdılar; kendileri ise Kilise bağına sımsıkı sarıldılar çünkü bağ Katolik yani evrensel ve birleşik Kilise onlar için kusallık taşı maktaydı ysa diğerleri bu bağı sıranın en sonuna oturular Aieye sadaktsiz davrananlar da aynı durumdadırlar Gerçi onlar dışlanmazlar ama kendi kendilerini dışarı tarlar çünkü tutkuları nı ve kendi iradelerini aile bağlarından üstün tutarlar Jülyetinki kadar oşkulu olmayan ve dilediğin yapmakta diretmeyen bir yürekte de zaman zaman bir arzu kıvılımlansa bile ondan daha yumuşak tabiatlı kişi kendini aile uğruna feda eder Bu durumda da kişinin kendi çıkarını gözetmekte olduğu ileri sürülebilir çünkü ailenin isteğine uyan kişinin bu kararı belki de kendi arzusunun yerine gelmesinden çok aile topluluğunun kotatmin olaağı duygusundan kaynaklanmaktadır Bu da bir olasılıktır Ama ya egoizmin aileye bağlılık uğruna kurban edildiğine dair güvenilir bazı işaretler varsa? Ya ailedeki uyuma kaşı gelen arzu feda edildikten sonra dahi kutsal bağlar uğruna kendini kurban edenin belleğinde varlığını sürdürüyor sa? Ya yumuşak ve uyumlu davranan kişi kendi arzusunu tatmin etmeyip kendi üstündeki bir erke boyun eğdiğinin bilininde ise? Bağlılık ve sadaktle ilgili btıl inanın kendisine egemen olmas yüzünden kendini teslim ve feda etmiştir Bazı durumlarda egoizm üstün gelir bazı hllerde is bağllık ve sadakt galebe çalar ve egoist yürek yaralanır Birinisinde egoizm güçlüdür ikinisinde ise zayıf Çoktan bildiğimiz bir şey var ki o da zayıfların özgei kişiler olduklarıdır Aile bu zayıf üye lerini koruyuu kanatları altına alır çünkü onlar aileye aittirle yani kendilerine ait değildirler ve kendilerine bakamazlar Örneğin Hegel bu zayıflığ över ve çoukların evlilikleri konusundaki seçi mi anababaya yüklemelerinden yana olduğunu açıklar
272
273
Ben Mak
Benm İkerm
devlet de bi topllkt bi bilik değidi; devlet ailenin genişle tilmiş şeklidi Devlet baba devlet ana devletin evltaı.
eklein itaat etmek zonda oldklaı ktsal bi topllk olan aieye aynı zamanda bi yagıç gibi davanma göevi de yüklenmektedi Öneğin Wilibad Alexisin Cabanis adlı eseinde böyle bi aile mahkemesi" anlatılı B öyküde baba itaatsiz oğln aile melisi" adına askee yolamak setiyle aieden zaklaştıı ve b eza yoyla aileye süüen ekeyi temizlemek iste Aile somllğunn en aşı şekine Çin hkknda astlamaktayız B hkk sistemine göe aie fetleinden biinin işlediği sçn kefa etini bütün aile öde Günümüzde ailenin güü atık eskisi kada etkili değidi öneğin aileye ihanet edeni idd biçimde ezalandımak mümkün olmaz (hata miastan çıkamaya kaşı bile devet çoğ kez önlem a) Aileye kaşı sç işleyen aile katii) devete sığını ve özgü o tıpkı devlete kaşı sç işeyen kişinin Ameikaya kaçıp devletinin pençesine düşmekten ve ezaandıılmaktan kendini ktaması gibi Aiesine leke süen itaatsiz evlt ailenin veeeği ezaya kaşı devet taafndan kon Koy devlet aile taa fından veilen ezanın ktsalığını" yok ede b ezanın sadee bi intikam" odğn açıkl Devletin ktsal aile hkkn ve eza yetkisini engelemesinin edeni devetin ktsalığı" kaşısında aile ktsalığının küçümsenmesi daha yüe bi ktsalkla çatışmaya düşen aie ktsalığın o kalkmasıdı Devlet bi çatışma dm omadığı üee kendinden daha küçük çaptaki aile ktsallığına doknm aksi dmdaysa devlet aileye kaşı sç işlenmesini dahi emedebii öneğin ekek evda ailesi on devlete kaşı sç işlemeye teşvik ettiği zaman ona itaat etmeme sini emede. Sonç olaak egoist aile bağlaını kopamış ve bndan ötüü çok güenen aile tinine kaş devletin koması altına gimişti Peki ama bn yapmakla nasıl bi dma gelmişti? Doğua yeni bi topluluğun içine gimişti ve egoizmi bada da az öne ktlmş oldğ tzaklaın yenileiyle kaşılaşaaktı Çünkü
Devletdediklei öye bi dok öyle bi ögüdü ki bağımlılık bağlılık beraberlik ve dayanışmadan olş bi aaya geen b insanla bibileine katlanıla kısaası bibileine bağımlıdıla devlet b bağm/lk olşan bi di Devlet içinde hekese en aşağı kademedeki mema bile otoite sağlayan kal otadan yok osa bile içinde düzen fiki yeleşmiş olan hekes b düzeni ayakta ttmaya çalışı ve düzensizliğin vahşetine kaşı önlem aı Çünkü düzensizik gaip geise devlet yıkıı Bibiine katlanma bibiine bağlı ve bağımlı olma düşünesi Bize geçekten çekii geiyo m aaba? Ykaıdaki açıklamalaa göe devlet sevginin yaşama geiimesi yani hekesin bibii için vaolması bibii için yaşaması demekti B düzen fikinin geçekleşmesiyle dikkafllık da yok omaz m? Zo klanaak bi düzenin kması sağanısa yani kimsenin kimseye fazla yaklaşmaması"nn geeği yeine getiiise sürü içinde hekes akıllıa yeli yeine yeleştiiip he şey düzenlenise insana bnna yetineezle mi? Böyle bi dmda he şey yondadı ve b yolnda oan düzene de devlet deni Bizim topmlaımız ve devleleimiz biz onlaı yapmadan da zaten vardr biz onlaı bi aaya getimeden bi aaya gemişedi kadelei bellidi kendileine özgü bağımsz bi vaoşa sahipti le biz egoistein kaşısnda çözülmez bi mevdiyet edinmişledi. Günümüzde dünyanın giiştiği savaş denildiği gibi b mev t düzene kaşıdı Ama bada bi yanlış anlama söz konsd Sanki şimdi vaolan başka ve daha iyi bi mevt düzenle" değiştiilmek isteniyomş izenimi yanmaktadı. Oysa savaş b mevt düzene [status] yani devlete [staat kaşı ilan edilmiş olsa geek* belli bi devlete kaşı ya da devetin şimdiki dmna
2
2
Almaada söüğüde geli ]
Be - ai
Beim İişierim
karşı değil. Amaçlanan, başka bir devlet örneğin halk devleti") değidir, bir tir, bir birleşimdir, mevcut olan her şeyin srekli akışkan hldeki bireşimidir Devlet zaten benim katkım olmaksızın mevcuttu. Ben bu devletin içinde doğdum yetiştirildim bana bazı görevler verildi ve benim devlete saygılı olmam" isteniyor. Devlet Bana kol kanat geriyor" ve Ben devletin bana ltfu" sayesinde yaşıyorum Devetin bu kendi ayakarı stnde durmuşuğu yznden ben kendi ayaklarım zerinde duramıyorum Devletin doğal gc ve yapısı" Benim doğamın özgrce gelişememesine, ancak onun işine geldiği gibi biçimenmeme neden oluyor Devlet doğadan aldığı gçe gelişebilmek için Beni kl tr"n makası ile kesip biçiyor ama Bana değil kendine uygun bir eğitim ve öğrenim verdiriyor ve Bana örneğin yasalara saygı duymayı, devletin mlkiyetine yani özel mlkiyete) e uzatmamayı, ister tanrısal osun ister dnyevulvyeti elinde tutanı saymayı kısacası cezalandırmay gerektirecek bir davranışta bulunmamayı öğretiyor Böyece de Benden endiolanı kutsalığa eda etmemi" ki pek çok şey kutsaldır, örneğin mlkiyet başka arının hayatı vb istiyor İşe devletin bana vermeye muktedir olduğ ktr, eğitim öğrenim budur. Devlet Beni işe yarar bir araç" toplumun yararlı bir Qk yetiştiriyor er devlet ister halk de eti osun, ister mutlakıyete ya da meşrutyetle yönetilen bir de et bunu yapmak zorundadır. Bizler devletin de bir Ben olduğu yanılgısı içinde olduğumuz srece, bu tutum devam etmek zorundadır. Devlet de bir Ben oarak, kendine ahlklı mistik ya da politik bir kişinin" adını verir Gerçek bir Ben olan Ben de, eşek dikeniyle beslenen bu kibirli yaratığın, zerine geçirmiş olduğu aslan postunu çekip çıkararak gerçeği ortaya koymalıyım. Ben, dnya tarihi boyunca, Benden sayısız şeylerin çalınıp gasp edilmesine katlandım! Bu durumda, gneş, ay ve yıl dzar, kediler ve timsahlar bile bir Ben sahibi olma onuruna benden daha çok lyıktır Birbiri arkasından Yehova, Allah ve Tanrı
Babamıza, Ben makamı hediye etik Aileler, aşireter, halklar ve en sonunda da insanlık birer Ben olarak onurlandırıldı devet ve lise de birer Ben olduğu iddiasında bulundu ve Ben btn bu olanları hiç istifimi bozmadan seyrettim. Bu sıralarda hep gerçek bir Benin ortaya çıkıp da yzme karşı benim karşımdakinin Sen olmadığını, benim kendi eim olduğunu iddia etmesine şaşma mak gerek. Bunun aynısını İnsanoğlu en l şekilde yaptıysa, herhangi bir insanoğlu da neden yapmasın? Böylece ben daima kendi Benimi kendi zerimde ve dışımda gördm ve hiçbir zaman tam anlamıyla kendime geemedim. Ben asla kendime inanmadım hlihazırdaki kendime inanmadım ve endimi hep gelecekte gördm. çk çocuk, yetişkin bir erkek olduğu zaman tam bir Bene kavuşacağını ve adam olacağını sanır yetişkin erkek de, ancak öbr dnyada doğru drst biri olacağını umar Gerçeğe tam oarak uaşmak için en açık zihinlerin bile birbirlerine söyledikerini de belirtelim İnsanın ger çek Ben ine kavuşması, bir özgr kentsoylu", bir vatandaş", bir özgr ya da hakik insan" oabilmesi için, devleti, hakını, insanlığı v daha bilmem neleri içine sindirmesi gerekirmiş. Demek ki onlar da Benim hakik ve gerçek olabilmem için, yabancı bir Beni benimsemem ve kendimi ona adamam gerektiği kanısındalar Peki nasıl bir Ben bu? Bu, ne bir Ben, ne de bir Sen, sadece kurgulanan bir Bendir, bir hayaletir. Ortaçağda birçok devlet ilisenin çatısı altında bir arada yaşamını srdrmektedi. Reformasyondan sonra özellikle de 30 Yıl Savaşlarından sonra devletle, çeşitli mezheplerin bir tek hkmdarın hegemonyası altında toplanmasını hoşgöryle karşıladılar. Ama bn devleter, birer din devlet daa doğrusu ı ristiyan devleti" idiler ve tebaaarındaki egoistleri" doğa olmayan bir boyunduruk altına girmeye zoramayı, yani ristiyan yap * [sa Peygamber. -yn. 277
Ben - Malik
Benim İşkeim
kaşı değil Amaçlanan başka bi devle (öneğin halk devlei" değildi bi birlik bi bileşimdi mevcu olan he şeyin süekli akışkan hdeki bileşimidi Devle zaen benim kakım olmaksızın mevcuu Ben bu devlein içinde doğdum yeişiildim bana bazı göevle veildi ve benim devlee saygılı olmam" iseniyo Devle Bana kol kana geiyo" ve Ben devlein bana lüu" sayesinde yaşıyoum Devlein bu kendi ayaklaı üsünde du muşluğu yüzünden ben kendi ayaklaım üzeinde duamıyoum Devlein doğal gücü ve yapısı" Benim doğamın özgüce gelişememesine ancak onun işine geldiği gibi biçimlenmeme neden oluyo Devlet doğadan aldığı güçle gelişebilmek için Beni külü" ün makası ile kesip biçiyo ama Bana değil kendine uygun bi eğiim ve öğenim vediiyo ve Bana öneğin yasalaa saygı duymayı devlein mülkiyeine (yani özel mülkiyee el uzama mayı ise anısal olsun ise dünyev ulvyei elinde uanı saymayı kısacası cezalandrmay gerektirecek bir davranşta bulun mamay öğeiyo Böylece de Benden Kendiolanı kusallığa eda ememi" ki pek çok şey kusaldı öneğin mülkiye başkalaının hayaı vb isiyo İşe devlein bana vemeye mukedi olduğu külü eğiim öğenim Devle Beni işe yaa bi aaç" oplumun yaalı bi ü esi" olaak yeişiiyo e devle ise halk de ei olsun ise mulakıyele ya da meşuyele yöneilen bi devle bunu yapmak zoundadı Bizle devlein de bi Ben olduğu yanılgısı içinde olduğumuz süece bu uum devam emek zoundadı Devle de bi Ben olaak ken dine ahlklı misik ya da poliik bi kişinin" adını vei Geçek bi Ben oan Ben de eşek dikeniyle beslenen bu kibili yaaığın üze ine geçimiş olduğu aslan posunu çekip çıkaaak geçeği oaya koymalıyım Ben dünya aihi boyunca Benden sayısız şeylein çalınıp gasp edilmesine kalandım Bu duumda güneş ay ve yıl dızla kedil ve imsahla bile bi Ben sahibi olma onuuna benden daha çok lyıkı Bibii akasından Yehova Allah ve anı
Babamıza, Ben makamı hediye ettik: Ailele, aşietle, halkla ve
26
en sonunda da insanlık birer Ben olarak onurlandırıldı; devlet ve Kilise de birer Ben olduğu iddiasında bulundu ve Ben bütün bu olanları hiç istifmi bozmadan seyrettim Bu sıralarda hep gerçek bir Ben in_ ortaya çıkıp da yüzüme karşı, benim karşımdakinin Sen olmadığını, benim kendi 'im olduğunu iddia etmesine şaşma mak gerek. Bunun aynısını İnsanoğlu* en l şekilde yaptıysa,
herhangi bir insanoğlu da neden yapmasın? Böylece ben daima kendi Benimi kendi üzerimde ve dışımda gördüm ve hiçbir zaman tam anlamıyla kendime gelemedim Ben asla kendime inanmadım hlihazırdaki kendime inanmadım ve Kendimi hep geleekte gördüm Küçük çocuk, yetişkin bir erkek olduğu zaman tam bir Ben'e kawşacağını ve adam olaca ğını sanır; yetişkin erkek de, ancak öbür dünyada doğru dürüst
biri olacağını umar. Gerçeğe tam olarak ulaşmak için en açık zihinlerin bile birbirlerine söylediklerini de beirtelim: İnsanın gerçek Ben' ine kavuşması, bir özgür kentsoylu" , bir vatandaş", bir
özgür ya da hakik insan" olabilmesi için, devleti, halkını, insan lığı ve daha bilmem neleri içine sindirmesi gerekirmiş Demek ki onlar da Benim hakik ve gerçek olabilmem için, yabancı bir Beni benimsemem ve kendimi ona adamam gerektiği kanısındalar Peki, nasıl bir Ben bu? Bu, ne bir Ben, ne de bir Sen, sadece kurgulanan bi Ben di bi hayalei
Ortaçağda birçok devlet, Kilisenin çatısı altında bir arada
yaşamını sürdürmekteydi. Reformasyondan sonra, özellikle de 30
Yıl Savaşlarından sonra devletle, çeşitli mezheplerin bir tek hükümdarın hegemonyası altında toplanmasını hoşgörüyle karşı ladılar Ama bütün devletler, birer din devlet, daha doğrusu Hıristiyan devleti" idiler ve tebaalarındaki egoistleri" doğal olma-
yan bir boyunduruk altına girmeye zorlamayı, yani Hıristiyan yap * [sa Pegamber. .n. 27
Be - Mk
Devletin amacı, her zaman eki kısıtlamak, dizginlemek, emri altına almak, herhangi ir genelin yönetimi atna vermektir. Bu durum, Tekin, her şeyin içinde her şey olmasına kadar devam eder ve u, Benim güdükleşmemin, darkafalılığımın, köleliğimin resmidir Bir devlet Tekerin özgürce edimde ulunmaarnı sağa mayı asla amaçlamaz, hep devletin mçlrın ağımı omalarını ister Devlet müşterek ir eserin ortaya çıkmasını da sağlamaz, tıpkı ir kumaşın, dokuma makinesinin tek tek ütün parçalarının ortak eseri olduğunun söyenemeyeceği gii Aslnda u kumaş makinenin ir ütün, ir ünite olarak üretiği eserdir, u ir mkine dokumıdır. Devlet mkinei de ütün işleri aynı şekilde yürü tür nitekim, çarkların tek tek tinlerin oluşturduğu mekanizma, devletin harekete geçirmesiyle çalışır ve u çarkların hiçiri kendi dürtüerine kuak vermez Devlet, kendi sansürü, kendi denetimi, kendi poisiyle her türlü özgür faaliyeti engeler ve u engelemeyi de kendi yükümülüğü oarak görür, ama asında u kendi varlğı nı koruma yükümüüğüdür. Devlet elli ir tipte insan iml etmek ister, u nedenle de devletin yönetimi atında sadece mml insanlar yaşar Kendiolmak i teyen herkes onun hasmıdır ve ir hiçtir O ir hiçtir sözü, de et onu kulanmaz, ona ir görev tesim etmez, ir memuriyet, i zanaat emanet etmez türünden pek çok anlama gelir E. Bauer, Liberle Betrebungene (c II s. 50) haktan çıkan ve asla haka karşı cephe almayan ir hükmet hayini kurmaktadr. Aslında kendisi hükmet sözcüğünü geri almak tadr umhuriyet yönetiminde hükmet yoktur, sadece yürüt * Metinde ndan sonra slenen ne varsa ume Lbelmu nsanıl Lieralm) arkasındaki son notta ifade edildiği g, adı geçen kiaın aımlan masından emen sonra aılmıştır ** Edgar Baer D Lbe Bbug Dud Almanada Leralm Konusnda Sarf Edilen Garetler) . 12, üriWinterur 143 20
Bem İlikeim
meyi sağayan ir otorite vardır. Bu otorite tamamen ve sadece halkın içinden çıkar, halkın karşısında duran özerk bir güç değidir, özerk ilkeleri, özerk memurları yoktur; varoluş nedeni, gücünün ve ikelerinin kaynağı, tek ve en yüksek devlet otoritesi olan halktr. Demek ki hükmet kavramı, bu halk devletine hiçbir biçimde uymaaktadır Fakat sorun gene de aynıdır. "Bir ana kaynaktan çıkan, bir temele dayanan ve fışkırarak kabaran şey , "özerk bir vark hline gelir ve tıpk ana rahmind en çıkan çocuk gibi hemen muhaefete geçer. Hükmet özerk olmasa ve muhaefet yapmasa, bir hiç sayılır Özgür bir devlete hü kmet vs yoktur, (s. 94) . Bu şu demek ouyor: Eğer egemen halk ise, kendi üstündeki ir güç (iktidar tarafından yönetilmeye izin vermez. Mutlak monarşide durum farklı mıdr? Orada egemenin üzerinde bir hükmet var mıdır? Egemen ist er bir kral osun, ister halk, onun üzerinde de bir hükmet yoktur Bu çok açık Ama her türlü devette, u ister mutlakı yet olsun ister cumhuriyet veya "özgür devet, Benim üzerimde mutlaka bi r hükmet olacaktır Benim durumum, her türlüsünde de kötüdür. Cumhuriyet mutlak monarşiden aşka ir şey değildir. Çünkü monarkın bir kra ya da hakın kendisi oması hiç ark etmez, çünkü her ikisi de "iktidarı elinde tutan bir kurumdur. zellikle meşruyet, kimsenin sadece araç olmak istemediğini ve oamaya cağını kanıtlar. Vekier, efendieri olan kralın üzerinde baskın bir konumdadrar miletvekilleri de efendileri olan halkın üzerinde. Bu sistemde hiç değilse partiler, yani memurlar partisi (sözümona hakın partisi) özgürdür Hükümdar, vekilerinin arzusuna uymak zorundadr, halk da onarın keyine gö re davranmak zorundadır Meşruyet, cumhuriyeten daha ileri bir gelişmenin ürünüdür, çünkü çözülmekte olan bir devlet'.
E. Bauer, meşrut devlee hakn ir kişiik ouşturduğunu 281
Be - Ml
Bem lşlerm
inkr eder (s 56 o hlde cumhuriyet yönetimi için de bu geçerli midir? Halktan devleti temsi eden "resm (s. 76, soyut bir kişi olarak söz edeceksek, meşru devette halk dir ve bir parti de herhalde bir "kişiliktir. Mesele şu ki, soyut bir kişi, adna ister halk partisi densin, ister halk ya da "efendi, hiçbir surette bir kişi değildir, sadece bir hayalettir. E Bauer sözlerine devam ederek der ki (s 69, "Bir hükmetin karakteristik vasf, vaslik etmesidir. Gerçekte bu vasf daha çok halka ve "halk devletine aittir, hatta bu her türlü egemenliğin karakteristik vasfdr. "Gücün her türüsünü topyekn olarak ken dinde toplamş, "mutlak efendi oan bir halk deveti, Benim güçlü omama asa izin vermez "Halk devletinin memurlar hak knda bundan böye "devletin hizmetinde çalştklarn "devletin araçlar oldukarn söyemekten imtina edip, onlarn "halkn özgür, aklcl, yasal iradesini (s73 yerine getirdiklerini iade etmek bir "hüsnü kuruntudan başka bir şey değidir! Bauer der ki, "Sadece tüm mmur kademelerinin, hükmetin görüşerine boyun eğmeleri koşuluyla devette bütünük sağlanabilir, (s.74 Oysa onun önerdiği halk d vletinde de "bütünük sağlanmas istenmektedir. O hlde, boyu eğme durumundan, halkn iradesi ne boyun eğilmesinden nasl vaz "Meşrut devlette tüm hükmet yapsnn dayandğ temel, devletin başndaki hükümdar ve onun zihniyetidir, (ayn yerde s. 130). "Halk devletinde bu başka türlü olabilir mi? Böyle bir dev ette Ben de hakn zihniyeti tarafndan yönetilirim Benim için bir hükümdarn zihniyetine tbi olmakla hakn zihniyetine yani "kamuoyu denen şeye tbi olmak arasnda ne frk var? E Ba uer'in çok doğru olarak ieri sürdüğü gibi, eğer tbi olmak büyük ölçüde "din bir iişki yerine geçiyorsa, Benim için e halk devletine halk üstün erk, yani "yücelik saylr (çünkü "yücelik, Tanr'nn ve hükümdarn esas vasfdr ve Ben, "yücelik ile din
bir ilişki içinde ourum. Hükümran bir hükümdar gibi, hükümran bir halk da hiçbir yasaya tbi omayacaktır. E Bauer'in tüm uğraşı, iktidarın, efendinin el değiştirmesini sağlamaktan ibarettir Halkı özgürlüğe kavuşturmak yerine, gerçekleşebilir tek özgürlük olan
22
kendi özgürlüğünü hedeflemesi daha uygun ourdu.
eşru devlette mutlakıyet kendi kendisiyle çatışma hline gelmiştir, çünkü ikiye bölünmüştür: Hem hükmet mutlak olmak istemektedir; hem de halk Mutlak oma iddiasında oan bu ikili, sürtüşerek birbirini yıpratacaktır E. Bauer' e göre, bir hükümdarın b ir devletin yöneticisi oması, bir hükümdar oğlu olarak doğmasından ieri gemektedir, yani bir rastlantı eserdir ve bu da kabul edilir bir şey değildir Ama "devletteki tek iktidar (s. 132) halk olursa, yine rastlantıdan kaynaklı bir eendiye sahip omaz mıyız? Halk nedir ki? Halk her zaman için hükmetin bedeni durumundaydı, yani bir tek hükümdar tacı alında opanmış ya da bir tek anayasa altına sığınmış olan birçok
kişiden ibaretti Anayasa da hükümdardır Hükümdarlar ve haklar eraberce çökmedikçe varıklarını sürdürecekerdir. Örneğin eski Pers İmparatoruğu'nda olduğu gibi bugün de bir tek anaya sa atnda pek çok "hak varsa, o zaman bu "haklar birer "eya let'' sayılır. Bana göre hak rastlntısa bir erktir, bir doğagüç'tür ve Benim üstesinden gemem gereken bir düşmandır. "Örgütlü bir hak (agy. s. 132) deyince, gözümüzün önüne ne gelir? "Artık hükmeti olmayan, kendi kendini yöneten bir halk geir Bu demektir ki, bu devlette öne çıkan bir Ben yoktur, bu hak, Ostrakismus (halk mahkemeleri) tarafından örgütlenmiştir. Ben'erin sürgün edilmesi ve Ostrakismus, bir hakı kendi kendini yönetecek duruma getirir. Halktan söz edildiği zaman, hükümdardan da söz etmek gere kir, çünkü halk bir özne olacak ve tarih yazacaksa, her edimde bulunan şey gibi, bir baş' ihtiyaç duyar, yani bir "başkan ister. 2
Ben Malk
Ben lşke
Weitling bunu Trio'da açıklar* ve Proudhon der ki "Une socit pour ainsi dire acphale, ne peut vivre. "** Günümüzde ha bire vox populi [halkın sesi] önümüze sürülür ve kamuoyu"nu n hükümdarlara egemen olması istenir Kuşkusuz vox populi aynı zamanda vox 'dir [Hak'kın sesi'dir] Ama bunların her ikisi de neye yarar? Vox principis [ilkenin sesi] de aynı zamanda vox dei değil midir? Bu vesileyle Nasyonaller"i hatırlatmak yerinde olur Almanya' daki otuz sekiz eyaletin bir tek ulus olarak hareket etmesini istemek, otuz sekiz arı kovanının otuz sekiz arı kraliçesi tarafından yönetilerek bir tek arı oğulu hlinde birleşmelerini istemek kadar anlamsız bir arzudur. Sonuçta hepsi dırlar ve arı olarak kalmaya devam edeceklerdir, arılar arı olarak birbirlerine ait olamaz bir leşemezler; sadece, itaatkr arılar egemen kraliçe arıya bağlanırlar rılar ve halklar iradesizdirler onları başlarında bulunanın içgü-
dans /Humanit ou Prncpes d'Organsaton politque {İnsanyee Düzenn Ya raıışı veya Poitik Oganizasyonun İkeei) s 485 Pais Besançon 1843
Tek'lerin diğerleriyle bir araya gelmesinden oluşur Tüm alk itti klar ve kümeleri mekanik terkiplerdir alklar en azndan ter kip olarak kabul edildiği sürece, onu oluşturanlar da irade yok sun/ar Ayrlmann en son safasnda ise ayrlmann kendisi de biter ve birleşmeye, birliğe dönüşür. Şimi de Nasyonaller, arlardaki gibi soyut, cansz bir birleşim kurma çabasndalar Oysa Kendiolanlar kendi istedikleri bir bir leşim, bir birlik için savaşacaklardr enel, soyut boş ve cansz bir kavra yaratmak, tüm reaksiyoner dileklerin bir simgesidir. Buna karş Kendiolanlar, güçlükuvvetli, ayat dolu Tekilliği genelliğin kületinden kurtarmak isterler Reaksiyonerler yoktan bir halk bir ulus yaratmak isterler Kendiolanlarn gözüyse sadece kendilerini görür Aslnda zamanmzn güncel olaylarndan olan bu er iki yöndeki çabalar, yani eyaletler ukukunun ve eskisi gibi Franklar Bavyerallar vb Lusatya vb aşiretere bölünmenin ye niden düzenlenmesi ile tüm ulusun Bir olmasnn sağlanmas ep ayn şeydir Ama Almanlar ancak kendi arllarn yok ederlerse ve bütün ar kovanlarn devirirlerse anlaşmaya varabilirler yani kendileri birleşebilirler. Başka bir deyişle, Almanlarn Alman ol maktan daa ileri bir şey olmalar gerekir ki bir Alman Birliği oluşturabilsinler Yeniden doğmalar için ana ramine yani ulu sallklarna geri dönmeleri gerekmez. Herkes kendi içine dönsün Bir Alman'n başka birinin elini Alman olduğu için uşu içinde skmas ne kadar gülünç bir duygusallktr! Bunda akldr da Ama elbette kardeşlik kavramna meftun olunduğu yani bir aile zihniyetie saip olunduğu sürece bu durum dokunakl te lkki edilecektir. Alanlardan ibaret büyük bir aile kurmak isteyen Nasyonaller kendilerini aile bağllğ ve sadakti kardeşlik ya da evltlk gibi btl inançlardan başka bir deyişle aile tininden kurtaramamşlardr. Ayrca şunu da belirtmek isterim ki Nasyonaller ad verilen milliyetçiler kendi kendilerini iyi tanyp anlasalar o keyfi yerinde
24
25
düsü yönetir. Eğer arılara arı oldukları hatırlatılıp bu bakımdan hepsinin birbirine eşit olduğu söylenecek olsa, bu olayın şu sıralarda Al-
manlara, büyük bir oşk
içinde, Alman olduklarının anımsatıl masından hiçbir arkı yok r Almanlık da tıpkı arı olmaya benzer çünkü bölünme ve ayrılma ti ac kendi içinde taşır. Elbette ki bu ayrılmayı en sonuna kadar götürmek anlamına gelmez çünkü ayrılma sonuna kadar tamamlanırsa, bu insanın insandan ayrılması demek olur Almanlık tıpkı arı kovanları gibi çeşitli halkla ra, aşiretlere oymaklara ayrılır ama Alman olma sıfatını taşıyan Tek tıpkı tek başına bir arı gibi güçsüzdür Gene de birlikler hep ·
* Wihe Weiing Garnten der Harmone und Frehet (Uyu ve Özgüüğün Güvenceei) s 151 ve devaı Vivis 1842. [Başı (beyni) olmayan bir topum yaşayamaz. -çn, De a Craton d /'Ordre
Be - ak
Bem İşkem
Alman şovenizmi ile yaptklaı bileşmeen sıyılıp bi üst kae meye yükselmenin yolunu aalaı Çünkü Almanlaan ma çıka ve amaçlan bileştiilmesini talep eiyola ama bu bileş me e gönüllü bi bilikten başka bi şey eğili Caiee coşku içine şöyle seslenmektei: Olayın einliğini göebilen bi göz emiyollaının halkı yaşama götüren bi yol oluğunu göü ve böyle önemlisine şimiye ek hiçbi yee astanmaığını kabul ee Çok oğu bu günümüze kaa hiç göülmemiş bi halk yaşam olacaktı, çünkü bu bi halkın yaşam eğili Nitekim Caiee sayfa 'a söyleikleiyle kenini yalanla: Saf insan lığ ya a beşeiyeti misyonunu yeine getien bi halktan aha iyi temsil een olamaz Oysa bu şekile temsil etiği tek şey popü listlikti "Müphem genellik keni içine tamamna emiş, kenisi bi bütün olan ve hakik genelin ögütlü yapılaın canl bi uzvu olaak yaşayan biçimen (estalt aha aşağ üzeyei. Halk işte bu "müphem genellikti ve "keni içine tamama emiş olan biçim ise bi insanan başkası eğili Halk ulus enilenin bi kişiliği olmayışı keni Ben'ini olan ca gücüyle otaya isteyen bi halk olaak, başına iradesiz bi hüküma getimesin n anlaşılı Halk iki altenatien biini seçmek zouna Ya sa kei, kendi bireysel azulaını geçekleştien bi hükümaın boyunuuğu altına giecekti zaman bu "mutlak efeninin icaatla, sözümona halkın iaesi ni geçekleştimeyecekti; ya a keni iaesini uygulamaya koy mayan bi hükümaı tahta geçiecekti - zaman a iradesiz bi hükümaın yönetimi altna olacaktı ki onun yeine ustaca ayalanmış bi saat mekanizması a belki aynı işi göebili Bu
bakıman meselenin biaz aha einleine inesek anlaız ki, hal kın benliği, kişiliği olmayan "tinsel bi ekti yani yasa. Bun an çkaacağımız sonuç şuu: HalkBeni halkın benliği) bi hayaleti, bi Ben eğili Ben keni Ben'imi kenim yaptığım için bi Ben'im, yani Ben'i bi başkası yapmaz ben kenimin esei olmalyım Peki halkın benliği konusuna uum nasılı? Buaa rastlant önemli bi ol oynamaktaı halkın başına geçen hüküm a konumunu bi astlantıya boçluu, çünkü efeni olaak oğ ması olayısyla hüküma olmuştu; seçileek başa gelen yöneti ci e gene konumunu bi astlantıya boçluu; bu uum onun keni esei eğil, "egemenliği elinde tutan halkn eseii tıpkı Benim e keni eseim olmam gibi ana, senin keni Ben'in olmağını, Hans ya a Kunz'un senin Benin oluğunu telkin ettikleini az et! İşte halkn uumu a böylei ve o bunu hak ee Çünkü halkın bi Ben'i yoktu, tıpkı on bi gezegenin otak bi merkezin etaına önüyo olmalaına ağmen hep bilikte bi Ben' sahip olmaıklaı gibi. nsanlaın egemen halkın kaşısına tpkı bi hüküman ka şısınaymş gibi bi kölelik uygusuna kapılğına ai Bailly'nin sözlei, uumu çok açk otaya koymaktaı. Demektei ki "Ge nel akl ile geliği zaman, atık Ben özel bi akla sahip olmam Benim için en başta gelen yasa, ulusun iaesii: Ulus bi aaya toplanıktan sona atk onun he şeyin üstüneki iaesinen başka bi şey tanımam. O, özel bi aklın valğını istememekte i oysa aslına he şeyi başaan bu özel aklı. Miabeau a aynı şekile göüşleini şu coşkulu sözlele ile getimektei:
* Moz Caee e Köle om ee dee Ke Gedke übe Ntoltet Kt d Relgo bem Wedebeg de Be (Özgü Alman Kilses Oaak Köln Kateda nşaatn yenden ele anmas veslesyle lsallk sanat ve dn üzene düşüncele s 34, Stga 43.
[Edga Bae l/ d d e ete ge de öce Revolto (Baly ve Fansz Devmnn lk Güne s 25, Calotenbg 43 (Fansz Devm'nden sonak yen dönemn tane da ibe alnacak oayla Kişse ana ve kaynakadan fydalanaak Bno Bae ve Edga Bae taafndan azlanan b aaştma.
26
2
Be Mlk
Bem İlşkerm
"Dünyada hiçbi kuwe, ulusun emsilcileine Ben isiyum deme hakkına sahi değildi!*
geimek uğuna delele ilgili meselelei düşünmeyeceki, ıkı "kusal göei yeine geimek amacıyla kimsenin bilim adamı, sanaçı, b lmayacağı gibi İnsanlaı ancak egizm dele meseleleiyle ilgilenmeye sek ede e egizm buu duum iyice köü ye giiğinde yaacakı. Eğe insanlaa egizmleinin dele işle iyle igilenmeleini geekidiğini göseecek lusanız, nlaa çağ ıda bulunmaya geek kalmayacakı ama eğe aan segisi e benzei duygulaına hia edeseniz insanlaın sağılaşmış yüekleini ekilemek e bu "segi hizmeini yeine geimeleini sağlamak için çk dil dökmeniz geekeceki. Pek abi ki egisle dele işleiyle hiçbi zaman sizin düşündüğünüz biçimde ilgilenmeyecekledi Naueck sayfa da hakik bi libeal alaayı dile geii "İnsan, ancak insanlık leminin bi üyesi lduğunu duyumsa e bunun bilincinde laak ekinliklede bulunusa dünyaya gelişinin beabeinde geidiği ükümlülüğü, misynunu am laak yeine geimiş lu Tek eğe deseğini üm insanlıka bulmazsa e An ais gibi gücünü insanlıkan almazsa, insanlık fikini idesini geçekleiemez. Aynı meinde şu sözle de geçmekedi nsanın res publica halk ikidaı] ile ilişkisi, din bakış açısından amamen özel bi mesele laak göüldüğünden değesizleşiilmeke e böylece de yk z edilmekedi. Pliik bakış açısına göe sanki din meselesi faklı mı? na göe de din "özel bi meseledi ysa insanlaa "kusal yükümlülük "insanın misynu "am bi insan lma göei gibi şeyleden söz edileceğine nlaa de lee he şeyi luuna bıakıklaında, kendi çıkarlarını ihml edecekei haılaılacak lsa, büün bu ialaa geek kalazdı Te lglaa düşman lan yaza, bunu yaacağına, "Delein, kendine
Yunanlada lduğu gibi, şimdi de insanı bi zoon politikn, bi
aandaş ya da liika insan hline geimek isiyla. İnsan, uzun bi süe "cenne aandaşı sayıld Yunan, devleti ile bilik e saygınlıın kaybei cenne aandaşı da cennele bilike değeden düşü. Biz ise halkla, ulusla e ulusallkla bilike bamak isemiyuz, sadece politika insanı ya da liikacı lmak isemi yuz Deimden bei "halkın mululuğu için çaba saf ediliy, ama halk mulu kılmak yücelmek gibi gayelein snucunda Biz
musuz luyuz Halkın mululuğu benim musuzluğumdu Nauweckin Über die Teilnahme am Staate Delee alm
Üzeine) adl eseinde liik Libeallein baz knulaı fazlasıyla ugulayaak ne kada bş knuşuğunu göüyuz Yaza buada delein aandaşı lu dele işleine kaşı ilgi gösemeyen umusamazladan yakınıy e dele işleiyle yakndan ilgilen
meyenlei yani liikacı lmayanlaı needeyse insan yeine kymuy Bunda da hakı, çünkü eğe dele insana ai he
şeyin kuyucusu sayılı9sa, buna kakıda bulunmadığımızda insana ai labilecek bi ş e sahi lamayız. Ama bu söz, egis
�
aleyhine ne ifade ede? Hiç
ünkü egis, insana ai şey
lein bizza kuyucusudu e delee söyleyecek ek sözü şudu: Gölge eme! Ancak eğe dele nun Kendilma duumuna d kunacak lusa delele ekin bi ilişkiye gie endi hücesine kaanı bilimle uğaşan bi kişi dele na yük lmuysa, sade-
ce en kusal göei" lduğu için delele ilgilenmek zunda mıdı? Dele nun isekleini yeine geiecek dğuluda çalışı ysa neden aaşmalanı bi yana bıakı da nunla uğaşsın?
Kendi çıkalaı açısından duumu değişimek iseyen asın bu ylda çaba saf esin. Bundan böyle kimse "kusal göei yeine * Age 99. Almaa bakda ed 2
* Ka Nawek Üe de e/hm m Stte Deve İdaese Kalm Üze e), Lepzg 1 Almaa bakda ed ] 29
Ben Mik
Benim İşkierim
bğ innn tümünden bir şeyler beklediği bir zamanda yaş
Topum başlğ altnda yer alan konulardan biri de son zamanlarda övgüyle sözü edilen "partidir Devlette ptinin sözü geçer "Parti parti ona kim katlmaz ki! ma Tek biicik bir partinin üyesi değildir O özgüre birle şir ve gene özgüre ayrr. Parti devet içinde devleten başka bir
şey değildir ve bu daha küçük olan ar devletinde de tpk büyük devlette olduğu gibi "barş hüküm sürmelidir. Devlette bir muh efetin bulunmas gerektiğini bağra çağra savunanlar partide meydana gelen her görüş ayrlğna şiddetle karş çkarlar. Bu da onlarn sadee bir evlet istedikerine dair bir kantr Partilerin dağlasna sebep devlet değil Biriiktir. Son zamanlarda sk sk partiye sadk kalma uyarlarnda bulunuluyor ama partilier de en çok parti güdümünde olanlar hor görüyorlar İnsanlar mensup olduklar partiye her koşul atnda sadk kalmal temel ilkelerini mutaka benimsemei ve savunmaldrlar. Partideki durum kapa toplumlardaki kadar sk değildir çünkü kapal toplumarn üyeleri değişmez yasalara ve ilkelere bağdrlar (örneğin tarikatlar İsa Derneği* vb. ) . ma bir parti belli baz prensipleri bğlyıcı klarsa ve bunlar saldrlara karş korur sa bir birlik olma niteliğini yitirir şte o an partinin doğuş andr Bir parti doğuşund bir kuum, öü bir birik sabitlenmiş bir fikirdir. Bir mutlakyet partisi oarak üyelerinin bu prensibin sarslmaz doğruluğu konusunda kuşku duymalarn istemez yeler anak partilerinin dşnda başka bir kişiliğe sahip olmay isteyebileek kadar egoist iseler yani partizan değilseer böyle bir kuşku duya bilirler Bir partii olarak da partizan olmayan biri oamazlar anak bir egoist olarak olabilirler Eğer sen bir Protestan isen ve bu partinin bir üyesi isen sen Protestanlğ hep hakl çkarmak zorundasn osa olsa onu daha "ar hle getirmek isteyebiirsin ama kesinikle yeremezsin. Sen eğer bir Hristiyan isen ve insanlar arasnda Hristiyan partiye mensup isen sen bu partinin bir üyesi olarak değil de anak bir egoist yani partizanolmayan biri ola rak bu partinin kurallar dşna çkabiirsin Hristiyanlar Hege' e ve Komünistere varana kadar kendi partilerini güçlendirmek için büyük çabalar sarf etmişerdir Onlar Hristiyanlğn sonsuz haki
* [Age, s Almaa baskda ed]
* Doğruda papaya bağl bir Katolik tarikat Ciie. y ]
yoruz. Düşünen insan devletin teorilerine ve uygulamalarna katlmay bir yükümlüük, kendine verilmiş en kutsal yükümlülük olarak görmektedir der ve ardndan da tüm dikkatini "herkesin devlet işerine katlmnn koşulsuz gerekiliği* meselesine verir Kafasnda a da kalbinde ya da her ikisinde birden devleti taşyan devletin fnatiği olmuş ya da devlete bi din gibi innn kişi politikadr ve her zaman da öyle kalaaktr "Devlet insanlğn en mükemmel biçimde gelişebilmesi için en gerekli araçtr Bu söz bizim insanlğ geliştirmek istediğimiz zamanlar için geçerliydi ama Biz kendimizi geliştirmek istersek devlet Bizim için sadee bir ayak bağ oluşturur. Devleti ve hak hl hazrda refrme etmek ve düzeltmek mümkün mü? Soylular snn ruhban snfn Kiliseyi vb ne kadar reforme edebilirsek devleti ve halk da o kadar edebiliriz Onar yok edebilir ortadan kaldrabiliriz ama reorme edemeyiz. nlamsz olan reform yoluyla anlam hle getirmek mümkün mü ya da [Ben onu düpedüz başmdan atmal mym? Bundan böyle üzerinde dur aak bir mesele devlet (anayasa vb) olmamal Ben olmalym öyee hükümdararn anayasa larn iktidar vb. soru kalkar kendi hakik dipsiz kuyularna düşerek kendi hakik hiçlikerine gçerler. Bir Hiç olan Ben kendi yttklm içimden çkarp önünüze ataağm
290
291
Be Mak
Bem İşkerm
ti ierdiği ve sadece bunu bulup ıarma saptama ve doğrulama geretiği anısındaydılar Kısacası bir parti parti dışı olanlara ve taraf tutmayanlara tahammül göstermez ve egoizm de işte asıl burada endini belli eder. Partiden bana ne Parti beni ilgilendirmez Ben benim bayrağıma sadı alacalarna yemin etmesizin benimle birleşecek, benimle birlik olacak yeterince işi bulabilirim Partililer başa bir partiye geen üyeye hemen ızar döne diye haaret ederler Geri ahlk urallarına göre insanın mensup olduğu partiye bağl almas gereir; o partiden ayrılma endi ne sadatsiz damgası vurdurma demetir Anca Kendiolma durumu sadat bağlıl gibi niteliler tanmaz Kendiolma her şeye izin verir inancndan dönmeye arşı safa gemeye bile . Ahllı töreye bağlı şiler de endi partilerine geen birisi olur sa farında olmadan ayn ilenin endilerini yönlendirmesine izin verirler kendi saflarına geilmesi iin partilerini abartıl bir biim de överler Onlar aslnda şunun bilincine varmalıdırlar i Kendi olan birinin davranş biimi ahl urallarını iğnemeten töre dışına matan geer; bu durum a da insanın endi yaşamını endisinin belirlemesi sadasiz ması hata yeminini bozması gereir yosa yaşam ı ahl uralları töre belirler Katı ahl urallarına ve töreye bağl alara insanları yargılayan işilerin gözünde yeminini bozu bir topluluan ayrılan işi uşu uyan dırır ve ona olay olay güvenilmez ünü o "sadatsizli lee sini üzerinde taşr i bu da ahlksızlık töreyi ihll sayılır. Basit insanlar arasında böyle bir görüş yaygındır; aydınlar ise her za man olduğu gibi bu onuda da esin arar veremezler afaları arışır ve avram armaşas yüzünden ahllılı prensibinin aı nılmaz olara bazı elişiler ierdiğinin bilincine varmazlar. Par tiden ayrılana ahlsız demeye dilleri varmaz ünü endileri de bir dinden ayrılp diğerine gemeye vb teşvi eder ama meseleye ahllılı töreye bağlılı asından bamayı da bir türlü bıra
amazlar. Oysa burada ahl urallarının törenin dışına ıma iin o uygun bir fırsat doğmuştur. Acaba Kendiolanlar ve Biriciler de bir parti midirler? Ama eğer bir partinin mensubu olsalardı nasıl Kendio/an olabilirlerdi Yosa acaba hibir partiye bağlanmamalı mı? Bir partiye bağlanara o partinin evresine girere onlarla bir birlik urulmuş olur ve bu birliteli parti ile Ben aynı amacı gütüğü sürece devam eder Ama Ben bugün o partinin eğilimine atılıyorsam yarın atılmayabilirim ve böylece sadatsiz olurum. rti Beni bağlayamaz (yüümlü ılamaz) ben ona duyduğum saygıdan ötürü onun bana hümetmesine razı olamam; eğer amaları art hoşuma gitmiyorsa ona düşman esilirim. Kendini önemseyen ve devamlılığını sağlama isteyen her partide üyeler o partinin istelerine boyun eğip hizmet etileri oran da endi özgürlülerini veya daha doğrusu Kendileriolmayı feda ederler ve egoizmlerinden de o oranda vazgeerler. Bir partinin bğımsızlığı üyelerinin bağımllığın geretirir Bir partinin ne türden olursa olsun bir amentüsünün olması ilelerine inanılması ve o doğrultuda davranılması en vazgeilmez oşuludur. üm üyeler partinin düsturuna inanmalı ondan uşu ve tereddüt duymamalıdr Parti üyesi iin bu düstur esin olmalı dır Bu da üyenin endini bedeni ve ruhuyla partiye teslim etmiş olması anlamına gelir asi hlde gere bir partili olunamaz az veya o egoist biri olunur. Eğer Hıristiyanlı handa bir uşun varsa artı tam bir Hıristiyan saylamazsın ünü sen bir "üstahlta bulundun ve Hıristiyanlığın üstünde bir yere ıara onu sorgulamaya endi egoist yargınla irdelemeye alştn. Sen Hıristiyanlı partisine arşı buna parti diyorum ünü bu bir başa parti olan Yahudilerin meselesi değildir bir günah işledin Ama bundan ormadığın iin ne mutlu sana Senin bu üstahlı ğın Kendinolmana yardımcı olacatır O hlde egoist hibir zaman bir partiden yana olamaz ya da
292
29
Ben - Malk
Benim İlşkilerm
bir partiyi tutamaz mı? Bu mümkündür, fakat o bir partinin, kendsn ele geçrmesne ve elnde tutmasna zn veremez Br parti onun için her zaman bir eğlence partisi olmaktan ileri gidemez, o ancak böyle bir partiden yana olur, böyle bir partiye katılır
şleyerek kend steklern tatmn edeblr Devlet, yasalarının ve buyruk rının kutsal sayılmasından vaz geçemez. Bu durumda Tek, bir zamanlar Kilise'nin gözünde ne idiyse devletin karşısı a d odur, yani kutsal olmayan kişidir (barbardır, doğal insandır, "egoisttir). Devlet ise, Tek'in karşısın da tıpkı azizler gibi kutsallık simgesi olan halei nura bürünür. Bu hüviyetine dayanarak örneğin düello konusunda bir yasa çıkartır. Bir mesele yüzünden bu mesele ne olursa olsun kendi hayatla rını ortaya koyan iki insanın bu niyetlerini uygulamalarını yasaklar, çünkü devlet bunu istemiyordur: bu eylemi cezalandırır Peki ama nerde kaldı insanın kendi yaşamı hakkında karar verme öz gürlüğü? Örneğn Kuzey Amerka' da olduğu gb tolumun, böyle durumlarda düellocuları, bu eylemlerinden ötürü, o zamana kadar kendilerine sağlanan kredilerden yoksun bırakmak gibi bazı kötü sonuçlara katlanmak durumunda bırakması tamamen frklı
bir şeydir Birine kredi vermemek, herkesin kendi meselesidir ve eğer bir topluluk herhangi bir nedenden ötürü birine kredi vermeyi reddederse, o kişi bundan ötürü özgürlüğünün kısıtlanmş olduğunu i leri sürüp yakınamaz çünkü söz konusu topluluk, sade ce kendi özgürlüğünü kullanmaktadr. Bu, bir günahın, bir suçun cezaandırılması değildir Burada düello bir suç değildir, sadece toplumun bazı karşıtedbirlere başvurduğu, savunmaya geçtiği bir eylemdir Oysa devlt, düelloya suç damgası vurmakta, yani onu kutsal yasanın ihlli olarak görmektedir. Böylece düello bir krimi nal olay, bir adl vaka hline gelmiş olur oplum, ek'i başına kötü olaylar getirecek şekilde davranıp davranmama kararında serbest bırakmakta, devlet ise tam tersine, ek' in bu konuda karar verme hakkını elinden almaktadır ve sadece kendine, yani devle tin yasasına karar verme hakkı tanımaktadır Böylece devletin buyruğuna karşı gelen, sanki anrı'nın buyruğuna karşı gelmiş gibi muamele görür Bu bakış açısı Kilise'ninkine aynen uyar. Kilise'ye göre, anrı kutsallığın bizzat kendisidir ve gerek Klise'nin, gerekse devletin buyrukları aynı zamanda bu Kutsal'ın da buy ruklarıdır; bu buyrukları kendi seçtiği özel ve kutsanmış kişilerle dünyaya duyurur Kliseye göre, ölümcül günahlar, devlete göre ise, ölümü hak eden cür ümlervardır Kiliseye göre, Tanrı'ya karşı gelen kfirler, devlete göre ise vatan hainleri vardır Kilise kendi yasalarına uymayanlara cezalar verir, devlet kriminal suç işleyenleri cezalandırır Bir zamanlar Kilise'nin engizisyon mahkemeleri kurulurdu, şimdi ise devletin adl mahkemeleri var Kısacası, bir tarafta günah, diğer tarafa suç; bir tarafa günahkr, öte yanda ise suçlu: birinde engizisyon, diğerinde de engizisyon. Acaba devletin kutsallığı da tıpkı Kilise'nin kutsallığ gibi gözden düşmeyecek mi? Yasalarının insanda uyandırdığı huşu, yüceliği karşısında duyulan saygı "tebaasının uysallığı hep sürecek mi? O "kutsal çehre çirkinleşmeyecek mi? Devlet erkinin, ek'Ierle onurlu bir şekilde mücadele etmesini
294
295
Öyle anlaşlyor k, en y devlet, kendsne bağl ve sadk va tandaşlara sahip devlettir; yasaya tbi olma bilinci azaldıkça, bir ahlk düzeni olan, ahlklı bir yaşam tarzını temsil eden devlet de o oranda gücünü ve niteliğini kaybeder "İyi vatandaşlar bozulmaya başlayınca, iyi devlet de bozulur, yasasızlık ve anarşi alır yürür "Yasalara saygı! Devlet yapısını bir bütün olarak aykta tutan ve erçnleyen lkedr bu "Yasa kualdır ve yasay hll eden suçludur." Suçun olmadığı devlet yoktur: Ahlklılığın hüküm sürdüğü bir ortam (törel dünya) ki bu da devlettir serseriler, dolandırıcılar, yalancılar, hırsızlar ve benzerleriyle doludur. Devlet,
"yasann egemenlğ ve hyerarş demek olduğundan, egost, kendi çkarnn devletn çkar le çakştğ durumlarda, sadece suç
Ben Malk
Benm İlşklem
tılırlar oysa insanların "dşncelerine gem uranlar, "doğal insan haklarını askı atına alanar uyarılarla, ricalarla geçiştirilirer. Ceza yasalar sadece kutsa aroldukça ir anlam ifade eder cezadan azgeçilirse u yasalara da gerek kalmaz. nsanar her yerde yeni ir ceza yasası yaratmaktan söz ediyorlar oysa kimse, cezanın aslında ne olduğu konusunda dşnmyor. Ceza, zarar gören ya da duyguları zedelenen insanların gönln alı zararını telfi etmek yerine geçer ama unu yamakla hak ya da hakka niyet yerine getirilmez sadece Bzm duygularımız tatmin edilir Bir kişi izim hoşumuza gtmeyen bze ters gelen ir daranışta ulunursa, onun gcn kırar, Kendimizinkini dereye sokarız Böylece kendmz tatmin ederiz sadece ir hayaet oan hakkı tatmin etme isteğinde ulunma saçmalığına dşmeyiz. Kendini insana karşı saunan Kutsa değil, insan olmalıdır. Zaten Tanr da artık kendini insana karşı saunmamaktadır. Bir zamanlar e hata kısmen şimdi "Tanrının hizmetkrları Tanrya hakaret edenleri cezalandırmaya katkıda ulunurlardı. Gnmzde de hl kutsalın korunması için yardı elini uzatanlar ar Kutsala dşknlk yznden insanlar i at kendileriyle ilgisi olmasa dahi, suç işleyenleri olisin a etin eline teslim ederler e şahsen onara dokunmayan ir meseleyi yönetimin sorumluluğuna haa le etmiş olurlar, öylece de "kutsalın en iyi içimde korunmasını e desteklenmesini sağlarlar. Halk kendi görşne göre ahlksız saydığı hatta yakışık almaz ulduğu her şeye karşı olisi kışkırt maya çok merakldr. Halkın öyle ahlklılığa dşkn olması olis teşkiltnı hkmetin koruyaileceğinden daha etkii korur. Suç konusunda şimdiye kadar he egoist kişi kendini öne at mış e kutsala hakaret etmiştir. Kutsal ile ağını koarma, daha doğrusu kutsadan koma giderek yaygınlaşailir. Yeniden ir de rim yaşanmasa da gçl, aldırmaz, arsız, icdansız, kendinden emin suç dalgasının uzak gmrts işitilmiyor mu gökyznn
nasıl önsezili ir sessizliğe e kasete rndğn görmyor musunuz? Enerjisini aile arti, ulus gii kçk tolumar için harcamayı reddedenler, aslında daha yk daha değeri tolumları özlemektedirler e örneğin "tm insanları kasayan ir tolumun ya da "isanlığın, gerçekten seilmeye e uğuna kendini feda etmeye değer olduğunu e ancak unun insan için ir onur sayıla ileceğini sanırlar. Böye kimseer "nsanlık için yaşarlar e nsanlığa hizmet ederler. Bugne kadar Beni ask altında tutan o egemen kşğn edeni halk tini ise devlet İnsanlar halkar e deletleri "tm insanlığı e "genel aklı kasayacak kadar genişleterek daha ul ir hle getirmek istemişlerdir. Fakat öyle ir genişleme insanların esaretini daha da yoğunlaştıracaktır. ira insanseerler filantrolar e insancllar (hmaniterler tıkı dlomatlar e olitika cıar gii mutlak efendilerdir.
29
Yeni Eleştiriciler dine karşı cephe alıyorlar çünkü onlara göre din, Tanrı'yı tanrısal olanları, ahlklılığı vb insanın dışındak bir yere· yerleştirmekte ya da bunları nesnel şeyler hline getirmektedir; oysa kendileri bu özneleri insanın çne yerleştirmektedirler. Bu Eeştiriciler dinin asıl hatası olan bir fikri insanın dünyaya gel mesinde bir "maksat olduğu fikrini paylaşmakla hatada ondan geri kalmıyorlar çünkü onlar da insanın özünün ahlklıık, özgür lük, insanyet vb. oduğunu ileri sürdükleri gibi, onu ilah insan şeylere sahip kılmak istiyorlar. Ayrıca tıpkı din gibi siyaset de insanı eğtmek" "özündeki nitelikleri, dünyaya geliş "maksadını gerçekleştirmesini sağlamak ister. Din de, siyaset de insanı d ışın daki bir şey, yani "hakik insan hline getirmek ister Din insanı "haki bir m ümin, siyaset ise "hakik bir vatandaş ya da tebaa kalıbına uygun he gelecek biçimde eğitmeyi amaçlar Aslında maksadın ilah ya da insan olması arasında hiçbir fark yoktur. 299
Ben - Mlik
Benim İişkieim
Gere dinin gerese siyasein boyunduruğu alındai insan, daima bir zorunluluk yüü alındadır: Yani insan şu veya bu olma zorundadır, şöyle veya böyle davranmalıdır Peşinen abul edilen bu önerme ve buyruarın eisi alında, heres sadece bir birini çelmelemele alma endini de çelmeler Eleşiriciler derler i, Sen am bir insan, özgür bir insan olmalısın Böylece onlar da yeni bir din oraya aaya, özgürlüğü yeni bir mulalı, bir ideal olara gösermeye alışırlar İnsanlar özgür olmalıdırlar. Böylece özgürlü misyoner/eri bile oraya çıabilir; ıpı Hırisiyanla, heresin Hırisiyan olmas gereiği düşüncesiyle görevlendirilen inanç misyonerleri gibi Sonuça nasl in anç Kilise olara, ahllı lı devle olara urumlaşıysa, özgürlü de yeni bir cemaat olara endini esis eder ve endi propagandasını" yapar Elbee bir oluşuma, biraraya gelmeye iiraz edilemez; ama esi himaye ve yetiştirme siseminin her ürlü yenilenmesine, ısacas, iser Hırisiyan olsun, iser ebaa, iser özgür biri olsun, iser insan, Bizi bir şey yapma ilesine haydi haydi arşı çıma gereir Feuerbach ve diğerleri gibi, dinin sanın içindei insanlı nie
gösel Baanızın yein oluğu gii siz e yein o/un Ma 54 Dinarlığn esası ir /in mula ir varlığın sapanma sır Müemmelli en üyü zenginliir ns bonorum Her esin ieali müemmel insan hai insan özgür insanır v Yeni Çağ'ın amacı özgür insan iealini oraya oymaır Eğer unu gerçeleşirme mümün olursa yeni ir in oğar çünü yeni ir ieal eraerine yeni ir özlem yeni ir çaa yeni ir apnma yeni ir anrı yeni ir överlı geirir Mula özgürlü ieali e ıpı mula olan her şey gii her ürlü saçmalığa müsaiir Örneğin Hess' e göre mula insan opluma unu gerçeleşirme mümünür* Hemen arınan a u gerçeeşme insanın yaşamai misyonu iye alanırı lr ayn şeile özgürlü e ahllıl öreye ili olara aul eilir Bunan öyle haaniyein yani eşiliğin ve ahllılıın yani özgürlüğün egemenliği aşlar v Soyunun ailesinin ulusunun mueer üyeleriyle öürlenen iri gülünç uruma üşer ve ona aşalarnn aşarlarınan ö ürü oluları aaran ecerisizin ei gözüyle alır saece insan olma iseyen işi e al aşnan gimiş iriir Ama her ii ipei insan a eğerini tek başna olmakla eğil bağl olmak la ya a enini aşalarıyla irleşiren ağla an ağı ulus ağ insanlı ağıyla oraya oymaar Günümüzei Nasyonaller yüzünen saece insan anı aşığını ve insan an ağna sahip oluğunu ileri sürenlerle özel anı ve özel an ağı oluğunu iia eenler arasınai çaışma gene hareelenmişir Övüncü ir şeye aşırı eğer içme anlamına eğil e saece ir şeyin ilincine olma anlamına aul eerse ir ulusa
·
liğini (insan olan) çekip çkararak · e dünyaya taşdğı ve bunun
orada erişilemeyen ir işili, bir Tanrı" olara endi varlığın sürdürdüğü görüşüne alma mümündür Ama di nin yanlgısı asla bundan ibare değildir İnsan şahsiyein insandan oparılıp öe bir dünyaya aşındığı görüşünden vazgeçebilir, Tanrı' y tanrsallığa dönüşürebilir, ama buna rağmen dindar olmay sür dürebiliriz. Çünkü dindarlık, şu andaki insana duyulan memnuni-
yesizlien ibareir, yani insan, erişme için çaba sarf emeye değer bir mükemmellik simgesi oraya oyara, bu müemmelliğe ulaşma için mücadele" ihiyacı duymaadır* ( Bu nedenle, Bo Bae aoym) Was s et de Gegestad de Kiik?" Şimd Eleşii Kos Ned?} Algeeie Litt Zetg yay az Bo Bae say s 22 , alottebg, Temmz 1
Moses Hess aoym) , Sozalsms Kommisms" Eizwig Bo ge e Swei svçede Yim Bi Sayfa) çde, s 990 yay az
00
0
Geog He\eg, üi ve Wte 13
Ben Mak
Benm İşkerm
"at oak, yan o uusun ükyetnde oduun çn övüneke br uusu kend ükün oarak örenn övüncü arasnda büyük br fark oduunu anarz. Ben br uusa ensubyet, ben sfatdr (ntedr) aa uus ben sahb ve efenddr. Eer sen vücutça üçüysen, bu ücünü yer ed zaan kuanrsn ve bundan ötürü övünür, kendne üven duyarsn. kat eer senn üçü vücudun sana hkse, bu sen det kaşndrr ve en oayacak yerde ücünü östereye sen sevk eder Br sana en uzatrsa, onu skadan edeezsn Br aenn ya da aşretn üyes, br hakn ferd vb oduunun bncne vrar br, sonunda şu sonuca varr: Ben bunarn hes nn daha da fazasy (bunardan öte br var), çünkü br nsan Ya da İnsan, br Yahud'nn, br Aan'n vb. daha faza sdr "İşte bundan ötürü herkes sadece ve ta anaya nsan oadr! Bunun yerne acaba şöye de dyeez yz: Bert enden daha fazas oduuuz çn, şunun ya da bunun da "faz as oak sterz? Yan he nsan, he Aan ya da he nsan, he de soyu br aenn üyes, vb? Na yonaer hak: İnsan yetn nkr edeez İnsa car da ak: Br uusa at oakta dretecek kadar dar örüşü oaak erekr. Bu k örüş arasn dak çeşk biriciklikte ortadan kakar: Uusa at oan ben nte dr Aa Ben nten çnde kayboa çünkü nsana at oan da ben ntedr, aa Ben kn brck sayesnde nsana varn verr. Tarh, İnan arar. İnsan denen kdr? Ben, Sen, Bz . Ara nan ze br özdü tanrsa br öz, önce Tanrı oarak, sonra da nsan (nsank, nsanck, tü nsan soyu) oarak aranr, ve ek oarak, fan br vark, Brck oarak buunur. Ben nsann aky, nsann ta kendsy ve başka br nsann esen uruna hçbr rşde buuna. Sen eer br brck nsank sen ve kendnden başkas çn yaşaa ste e övünüyorsan, sen br ahaksn!
dye dek nceeş oduuuz inanlık lemi e Ben arasndak şk, o kadar çok yönüdür k, daha erde de tekrar ee anacaktr. Bu konuyu burada sadece ene hatarya öz önüne serdkten sonra br yana brak, onun yansaarndan ouşan k ayr tarafn örüşern nceeyecez. Ben şk sadece kenderde "İnsan kavran tes ettker, ya da kenderne Tanr evd dend b İnan evd odukar öçüde nsanara de dr ben ayn zaanda nsana dar sah odukarza ve bizim dedkerze, yan sat nsan sfatya, ne olduumuz e de de, nsann mülkiyetiyl de y. Böyece nsank enden başka, nsann duyu ve fkr (de) e de nceee aanna dh edecek ve nsann sah oduu duyusa ve nse deerer hakknda söyenecek baz sözer oacaktr. İnsan kavrann eş ve kavranş dortusunda, ayn kavraa şu ya da bu muteber şahı olarak aygı götermemiz stend ve bu kavran en enş hnden yoa çkarak nhaye tnde şu buyrua uaşd: "Herkesn şahsnda İnsan' sayasn! Aa eer ben İnsan'a say duyacaksa, İnsan' kasayan ya da İnsa'a dar oan her şeye de say östere erekr. İnsanarn kendilerine ait şeyer vardr ve Ben bunu kabu ede rek kutsa sayay İnsanarn kenderne at şeyer, ksen dşarndak, ksen de çerndek deerlerdi mülklerdir. Dşarndaker nesne, çerndeker se tnse deererdr; düşünceer, kanater, as duyuar vb. Aa ben say duya ereken şeyer sadece hukuk ya da inan ükyettr. Gayrhukuk ve ayrnsan oanar saya ve korua erekez, çünkü nsanarn erçekten sah odukar, sadece İnan'a ait oanardr. Bu tür çse deererden br dnr. Din özür, yan İnsan' a at oduundan, en ona dokunaa. Onun dokunuaz vardr. Başka br çse deer, çse ük de onurdur. Onur da özürdür ve Ben tarafdan dokunuaz vardr (Davak oan hakaret er, karkatürer, vb) Dn ve onur "tnse ükyettr Nesne ü
02
0
Ben Mal
Benm lşlem
kiyetin başına ise şahıs gelmekteir Benim şahsım ilk mülkiye timir Bu bakıman kişisel özgürlük öne gelir ama saece hu kuk ya a insan kişilik özgürür öbürü tutuklanır. Senin yaşamın Senin mülkiyetinir ancak bu yaşam insanlar iin gayriinsan birinin yaşamı olmaığı sürece kutsalır. nsanın bu sıftla sahip ıkamaığı beensel eğerlerini mülk lerini elinen almamız mümkünür Rekabetin sanat icra etme özgürlüğünün anlamı buur. nsanın sahip ıkamaığı tinsel e ğerler mülkler e aynı şekile geerliliğini kaybeer Bu tartışma özgürlüğüne bilim yapma özgürlüğüne eleşiri özgürlüğüne kaar uzanır. mülkler ise okunulmazır. Bunlar kimin arafınan kutsanır ve güvence altına alınır? Önce evlet sonra oplum tarafınan ama aslına insan ya a kavram yani şeyin kav ramı tarafınan. Zira kutsanmış eğerler mülkler kavramı bun ların haki insan eğerler oluğu anlamına gelir aha oğrusu bunlara gayriinsanın eğil insanın sahip oluğunu işaret eer. Tinsel bakıman böyle bir mülk i sanın inancı onuru ahlk eep ar uygusu ve eri e oluşmaktaır. Onuru zeeleyici eimler (söylevler yazılar) cezalanırılabilir tüm inle rin ana fikrine yapılan salırılar poliik inanca yapılan salırılar kısacası insanın haka sahip oluğu her şeye yapılan salırılar a cezayı gerektirir leirel Liberalizm mülklerin kutsallığını nerelere kaar götü receği hakkına bir aıklamaa bulunmamıştır ve belki e her türlü kutsallığa karşı oluğu sanılabilir. kat egoizme karşı savaş tığınan egoizme sınırlar koyması gerekir ve insana aykırı olanın insanliği al etmesine izin vermemeliir. Nasıl teorie kitleleri küük görüyorsa pratikte e eğer gücü yeterse onu reetmesi gerekir nsan kavramının neleri kapsayacağı ve olayısıyla tek tek insanlara nelerin isabet eeceği yani insanın ve insanlığın ne
oluğu konusuna Liberalizmin eşili kaemelerineki görüşler birbirinen ok arlıır. Politik oplumsal ve insancıl insan insan kavramının niteliklerini kenine mleerken bunların her biri ötekinen aha fazlasını kapmaya alışır. Bu kavramı en iyi biime kim ifae eerse nsan kavramının neleri ieriğini en iyi bilir. Devlet bu kavramı politik sınırlar iine toplum toplumsal arkaflılık iine yorumlar ancak nsan lemi onu üm kapsamıyla kavrar ya a insanlık tarihi onu geliştirir nsanın keşf işi tamamlanıktan sonra insana ait olanı insanın mülki yetini insan olanı a tanımış oluruz Tek nsan insan olması ya a insan kavramına hil olmasının kenisini yetkili kılmasına ayanarak fazlasıyla hak talep etse e onun hakkınan ve onun alebinen Bana ne Ona bu hakkı veren saece insansa ve eğilsem göre böyle bir hakkı yoktur. Örneğin onun hayatı saece ne ife eiyorsa nim iin o ölüe değer taşır. Ben onun söze mülkiyet hakkına ya a ayn mülkler üzerineki hakkına saygı uymaığım gibi isel kutsallığa sahip olma hakkına ya a tinsel mülklerinin Tanıyla ilişkilerinin taptığı ilhların incinmemesini isteme hakkına a saygı uymam. Onun gerek uyusal gerekse tinsel mülkleri benimdi ve Ben onların sahibi olarak onları keni gücüm ölü süne kullanırım. Mülkiyet meseesi, sınırlı bir sorunun yanıtı olarak taşıyabileceğinen ok aha geniş bir anlam iermekteir Saece bizim sahip oluklarımız olarak alanırılanları ife etmekteir ve buraan özüme ulaşmak mümkün eğilir belirleyici olan sahip oluklarımızı kimen alığımızır. Mülkiyet sahibine bağlıır Devrim Tanrının lütfunan kaynaklanan her şeye karşı silahlarını oğrultmuştu örneğin insan haklarının bağlanığı tanrısal haklara karşı. .. Tanrı'nın lüfu ile sahip olunanların karşısına insanın özünen gelenler ıkarılı. nsanların birbirleriyle ilişkileri in bir ogma olan Başka
304
305
Be Maik
Beim İişkieim
ar Tar içi seviiz buyruğua göre dzelemişke isa bakş uyarca "Birbiriizi sa içi seviiz e döşğe göre devrimci öğrei de isa bu dyadaki eselerle ilişkisii sap arke şimdiye kadar Tarya göre dzelemiş bu dya buda böyle "İsaa ai olduğuu oraya koymuşur Dya saa aiir ve be de dyay isa mlkiyei oa rak kabul emeli ve oa sayg gösermeiyim. Mkiye Beimoladr! Burjuva zihiyee göre mkiye kutsaldır öyle ki Be sei mlkiyeie saygı duymaym. "Mlkiyee sayg! Siyaseçier bu edee herkesi bir mikar mala sahip olmas isedier ve bu amaç doğrulusuda iamaz bir parsellemeye ksme yol açlar. Bu zihiyee göre herkesi kemireceği bir kemiği olmaldr. Egois zihiyee göre ise durum farkdr Be sei ve sizleri mlkiyei karşsda sakp geri çekiecek yerde oa hep kendi mlkiyeimmiş gibi bakarm ve bu edee de "sayg duymak zoruda olmam Siz de bei mlkiyeimde olduğuu söylediği iz şeylere karş ay biçimde avra! Bu bakş açs daha kolay alaşrz Poiik Liberaler b irif haklar mmk olduğu kadar orada kaldrp herkesi edi oprağ özgr efedisi olmas sağamaya çaşyorlar bir isa dşksyla haydi haydi gbre leecek byklke osa dahi. Derler ki çifçii biri ileri yaşda srf kars dşksda faydaaabilmek içi evlemiş.) Bu görşe göre isa çok kçk de olsa bir mkiyei başkaar arafda oa ai olduğu kabul edile ve saygı duyulan bir mlk olmadr! Böylece bu rde mlkiyei oalar kedi dşklar zeride ouralar çoğaldkça devlei özgr isaar ve iyi vaaseverleri de o orada arar. Poiik iberalizm de di her şey gibi saygı, isacllk ve sevgi erdemerie dayar. Bu edele de bimez kemez derlerle uğraşr. Çk praike isalar hiçbir şeye sayg duymazlar ve
gbeg kçk çapaki mallar daha byk mal sahipleri arafda sa alr "özgr isalar da birer gdelikçi işçi olur. Oysa "kçk mlk sahipleri byk mkleri de kedilerie ai oduğuu akllara geirseerdi byk mlk sahiplerie karş duyduklar sayg edeiyle kedilerii bu mlk dşda görez ve b mlke dşlamazlard. Kesoyu liberaleri mkiye fikri Komisleri ve Proudho'u sadrlar hak ediyor Mk sahibi olmak öemli değildir çk mlk sahibi bir kesoylu asda mkiyesiz bir kişide frzdr her yerde dışlanan biridir Aslda b dya oa ai olabilecekke zeride döp durduğu o kçck oka bile oa ai değildir. Proudho'u isediği propritaire [mlk sahipliği değil pos sesseur ziyelik] ya da usuuitier [faydaama hakkdr.* Bu e demekir? Ou isediği kişii oprağa sahip omamas ama o oprağ rde yararlamas oa bu r yzde birii de verseer bu pay oa ai olmas ve ou göce kullaabil mesidir. Bir kişi bir oprağ kuam hakka sahipse o oprağ sahibi değildir Haa Proudho'u fikrie göre o oprağ geir diği rde ihiyaç fazlas vermek zoruda kaldğa göre sadece geride kala pay sahibi olabiir. Demek oluyor ki Proudho sadece şu ya da bu mlkiyei reddediyor mülkiyetin kedi sii deği. Biz oprak sahiperie opraklar brakmak isemiyor sak ve kendimize mlemeye iyeleiyorsak bu amaça birleşiriz bir birlik bir socit kurarz ve mkiye bu birliğin olur Bu girişimde başarl olursak o kişieri mlk sahiplikleri soa erer. Böylece oar oprakarda eiğimiz gibi sahibi olduklar daha pek çok şeyde de yoksu brakabiliriz olar mlkleride kovabiir ve bu mlk kendimize medebiliriz mlk ark ou et
36
3
* PrJph Prudh, Q 83 Pa 11
Bn Ma
Bnim işirm
hedenindir. Bu fetheden topluluğun çok büyük olduğunu varsa
hayalet ahlk bir kişi hlne getrlrse bu kadar ler gder. Bunun tersne nsan ney ele geçreblrse onun sahb olur "Dünya Bana attr sözü le onun karşt olan "Dünya herkese attir sözü farkl şeyler m anlatr? Herkes demek Ben ve gene Ben vb. demektr. Ama Sz bu "herkes sözünden br hayalet türetyorsu nuz e onu kutsallaştryorsunuz böylece "herkes Tek'n korkunç efendisi hlne gelyor ve "hak hayalet de o herkesn yannda yer alyor Proudhon da tpk Komünstle gb egoizme karş savaşyor.
yarsak gderek bütün nsanlğ kapsadğn düşüneblrz. Ama tüm bu sözümona nsanlk da aslnda sadece br düşünceden barettr br hayalettr bunun gerçeğe dönüşmüş şekl Teklerdr Bu Tekler br topluluk olarak toprağ tek tek kşlerden ya da prop ritaire mülk sahb denlen kşlerden daha az key kullanacak değldr Demek k mülkiyet böyle de varlğn sürdürmektedr yan insan lemi bu muazzam topluluk Tek'i kend mülkyetnden "dşlasa ve sadece br parçasn ona tmar olarak verse ble gene br mülkyet vardr Zaten nsan lemnden olmayan her şey örne ğn hayvanlar lem de dşlanmakta ve mülkyet hakk tannma maktadr Bu durum böyle sürüp gdecektr ve böyle olacaktr Herkesin br pay almak stedğ mülkyet ona tek başna sahp olmak steyenn elnden alnacak ve kamu mülkiyeti hlne getr lecektr. Kamuya ait bir mülkiyette herkesn br pay vardr ve bu pay da o kşnn mülkiyetidir. Bzm esk koşullarmza göre de dört vrse at olan br ev mülküdür Bu mülkün get rsnn beşte br hsses her kendsne attr Proudhon eğer şöyle deseyd htap etme yeteneğn zyan etmemş olurdu Baz k sadece az sayda kşye at tr ve bzler bundan böyle bunlar ele geçrmey düşünelm B rakn bunlar alalm çünkü nsann mülke sahp olmas onu almasyla mümkündür Şmdk mülk sahpler de o mülkü bzden ala rak ona sahp olmuşlardr Br mülkyet hepimizin elnde olursa az sayda kşye at olmasndan çok daha yararldr O hlde bu gasp (ol çn brleşelm Proudhon bunu dyeceğne şöyle dyerek bz aldatmaktan ger durmaz Toplum (socit zaman aşmna tb olmayan mülkyet hakknn asl ve tek sahbdr ve onun sahb olduğu söylenen kşler onu gasp etmşlerdr çalmşlardr (La proprit c'est le ol Mülkiyet hrszlktr eğer toplum esk mal sahbnn elnden mülkünü alrsa onu gasp etmş saylmaz sadece zaman aşmna tb olmayan hakkn kullanmş olur İşte toplum 30
Bu nedenle onlar da Hıristiyan prensibinin, yani sevginin, genel ya da yabancı bir şey için k endini feda etme ilkesinin bir devamı ve tutarlı bir sonucu sayılırlar Onlar, örneğin insanın zaten nesnel olarak çoktan halledilmiş olan Tekin mülksüzlüğü meselesini, mülkiyet içinde tamamlıyorlar: Yasa şöyle der Ad reges potestas
omnium pertinet, ad singulos prprietas; omnia rex imperio possidet, singuli dominio. Bunun anlamı şudur: Kral mal ve mülk sahibidir, çünkü sadece o, "her şeyin kullanm hakkını elinde tutar, her şey üzerinde potestas [yetki ve imperium hkimiyet] sahiidir Komünistler, imperium' "herkesin oluşturduğu bir top ·,, luma mlederek bu prensibi daha da açık hle getirirler. Demek oluyor ki, egoizmin düşmanları olduklarından, onlar da Hıristiyan' dır, ya da daha genel bir ifadeyle, onlar da dindar insanlardır, hayaletlere inanırlar, bağımldırlar, genele (Tanrı'ya, topluma vb .) hizmet ederler; Proudhonun Komünistere benzeyen bir başka
yanı da, insanlara yakıştıramadığı özellikleri Tanrı'ya mletmesidir Örneğin (s. 90) Tanrı'nın, dünyanın sahibi olduğunu söyler.* Bu sözleriyle mal sahibi kavramını tamamen inkr etmez, sadece
onu öte dünyaya yerleştrr. [Qut popt? (1 41 Proudon bu ümd Tanr çin popt (a saib sözüğünü dğ podut (apm ürti sözüğünü kullanmş tr. -Almana baskda dn 09
Ben - Mak
Benm İlşklem
Aslında ne Tanrı mal sahibidir ne de İnsan ("insan toplumu Yalnızca Tek mal sahibi olabilir.
sahibi olduklarını kabul edersem benim sahipliğim sona erer
Proudhon Weitling gibi mülkiyete hırsızlık (o/) demekle ona en kötü damgayı vurmuştur Çalmaya ve hrsızlığa karşı olma konusunun nasıl bir temele dayandırlabileceği sorusunu ki bu karmaşık bir sorudur bir kenara bırakarak, yalnızca şunu soralım "Mülkiyet kavramı geçerli kılınmasa "hırsızlıktan söz edilebilir mi? Mülkiyet olmazsa hırsızlık hiçbir şekilde mmkün olur mu? Kimseye ait olmayan bir mal çanamaz. Birisi denizden kova dolusu su alırsa suyu çamş omaz, bu hırszlık sayılmaz O hlde mülkiyet hırszlık değildir hırsızlık bizzat mülkiyetin varlığı ile mümkündür Weitling, her şeyi herkesin ma mükü olarak gör düğünden şu çkarıma varacaktır Eğer bir şey "herkesin mal mülkü ise onu çalarak kendi mülkiyetine geçiren elbette ki Tek'tir Özel mülkiyet hukukun bir olarak tanıdığı olanaklar sa yesinde varlığn sürürür Sadec hukuk, özel mülkiyetin güven cesini sağlar Bir mal edinme (sahip olmak) henüz mülkiyet demek değildir ancak huku n onayı sayesinde bir mal "bana ait (Benim olan) olur bu bir olgu Proudhonun ifadesiyle un fait [olgu] değil, bir kurgu, bir düşüncedir. Bu yasal meşru mülkiyet ir, güvenceye alınmış mülkiyettir. Bu mülkiyet Benim sayemde değil, hukuk sayesinde bana ait olmaktadır Mülkiyet, eşya, hayvan insan üzerinde sn rsz b ir egemeniğe sahip olmak, onunla "istediğini istediği biçimde yapabilmek de mektir Roma hukuku bunu şöyle tanımlar: İus utendi et abutendi re sua quatenus iuris ratio patitur yani snrsz ve müdahae tanmayan bir hak. Fkat mülkiyet kudret gerektirir. Benim kud retim dahilindeki şey bana attir. Ben bir şeyin sahibi olduğumu kanıtladığım sürece o bana aitir eğer o şey herhangi bir nedenle benim el imden çıkarsa örneğin başkalarının o şey üzerinde hak
gücümün kendisidir; eğer gücüm elimden giderse sahip olduğum
310
Böylece mülkiyet ve sahip olma birbiriyle kaynaşır yek vücut olur. Beni meşrulaştıran gücümün dışındaki bir hak değildir sadece şeyi yitiririm Romalılar Germenler karşısında güçsüz duruma düşünce onların üzerindeki kudretlerini kaybettiler ve Roma İmparatorluğu Germenlerin eline geçti. Buna rağmen Romalıların hl imparatorluğun sahibi olduğunu iddia tmek gülünç olur. Bir şeyi almayı ve onu elinde tutmayı başaran ona sahip olur -ta ki başkası onu elinden alana kadar. Aynı şekilde özgürlük de onu ede eden ait olur.
Mülkiyetle ilgili karar verme hakkı sadece erk sahibine aittir. Ve yalnızca devlet erk sahibi olduğundan bu ister burjuvaların dev-
leti olsun ister sefillerin ya da mutlak biçimde insan olanlarn mülkiyet sadece devletindir. Biricik olan Ben hiçbir şeye sahip
değilim, bana sadece bir malın kullanım hakkı verilir ve böylece ben bir çeşit tımar sahibi, yani bir hizmetkr durumunda olurum. Devletin egemenliği altında Benim-o/an bir mülkiyet yoktur.
en, Benim değerimi Kendiolma değerimi yükseltmek ister ken mülkümün değerini düşürmeli miyim? Hayır. Şimdiye kadar
nasıl bana yeterince değer vermeyip halkı insanlığı ve daha yüzlerce genel şeyi benden üstün tuttularsa mülkiyete de bugüne
kadar tam olarak değer vermemişlerdir Mülkiyet de sadece bir hayl mülkiyeti, örneğin halkın mülkiyetiydi; benim bütün varlığım "vatana aitti: Ben vatana halka, devlete aitim ve bu yüzden de benimdir dediğim her şey onlara aittir Devletlerden istenen hizmetlerden biri de Pauperismus', halkn youlluğunu ortadan kaldırmalarıdır. Bana kalırsa bu, devletten kendi kellesini kesip
ayaklarının dibine koymasını istemek anlamına gelir çünkü devlet Ben olduğu sürece Tek de zavalı biri ve Benolmayan oacak tır Devet sadece kendini zengin etmeyi amaçlar Mişel zengin olmuş, Peter yoksu olmuş onun için fark etmez; devlete göre Peter 31
Ben Maik
Benim İikieim
zengin, Mişel yoksul da olabilir. Devlet birinin yoksullaşmasını, bir başkasının zenginleşmesini hiç umursamaz ve b u değişken oyunu seyretmekle yetinir. Onlar ler olarak devletin gözünde gerçekten de eşittirler, devlet bu konuda ayrım yapmaz, dil davranır. Her Tek, devlet karşısında bir Hiçtir, tıpkı bizim her birimizin "Tanrı önünde birer günahkr sayılmamız gibi. Buna karşılık devlei kendi Ben'leri yerine koyan o Tek'lerin, devletin zenginliğinden pay almaları, onun çıkarı doğrultusundadır Devlet onları kendi mükiyetine ortak eder. Böylece mülk verme yoluyla onları ödül lendirerek pısırıklaştırır, ·kendine itaat etmek zorunda bırakır. Oysa mülk ona ait olmaya devam eder ve herkes ancak devletin Ben' ini içinde taşıdığı, ya da "toplumun sadık ve uyumlu bir üyesi oldu ğu sürece bu mülkten yararlanabilir Aksi hlde mülkiyetine el konur ya da bir takım tatsız davalarla varı yoğu eritilir. Sonuçta mülkiyet Ben'in değil devletindir ve öyle de olmaya devam eder. Devletin, kendine ait olanları Tek'in elinden key olarak çekip almaması, devletin k�ndine a ir şeyi gasp etmemesi demektir. Devletben'li [devletin benin taşıyan] biri, yani iyi bir tebaa, iyi bir vatandaş olan biri, kendi B n'ini taşımayıp bu türden bir Ben taşıyan biri, ona emanet e mülkü rahatça kullanır. Kanunnamede bu şöyle ifde edilmektedir: Mülkiyet, "Tanrı'nın ve hu kukun bana tanımış olduğu hakka dayanarak kendime ait saydı ğım maldır. Ama bu mülkiyet, ancak devletin bir itirazı olmadığı
sürece benimir. Bir mülkiyetin kamulaştırılması urumuna, silhların teslimin e ve buna benzer hllere (örneğin mirasçıların zamanına baş vurmamaları hline mirasa evletin el koyması urumuna erçekte saece hakın yani "evletin mülkiyet hakkının sahibi ol uğu ortaya çıkar sair zamanlara bunun ayırına varılmaz. Belirtmek isteiğim şuur ki, evlet, bir kimsenin kend yararı na mal sahibi olmasını, ya a zenin olmasını, en azınan orta hlli olmasını amaçlayamaz evlet bana Ben oluğum için hiçbir
hak tanıyamaz, hiçbir şey bahşeemez. Devlet yoksulluğu, sealeti önlemek için bir şeyler yapamaz, çünkü mal mülk yoksulluğu, Benim yoksulluğum emektir. Şans eseri ya a bir başkasının, yani evletin icazetiyle bir yere elemeyen kişi, haklı olarak, başkası tarafınan kenisine verilenin ışına bir şeye sahip eğilir. Br başkası a ona ancak hak ettğ şeyi ver yani hzmetnn değer neyse, onu verir. Demek ki kişi kenini eğerlenirmez, onu eğerleniren evlettir. Ulusal ekonomi bilimi bu konuyla çok meşl olmaktaır. Konu aslına "ulusal olmanın a ötesineir ve evlet malı ışına bir şey tanımayan, saece evletin malını ağıtabilen evlet kav ramının ve ufkunun sınırarını a aşar. Bu neenle birçok şeyi koşullanırığı ibi mülk sahibi olmayı a bazı koşuara bağlar Örneğin evliliği ancak keni onayının olması koşuluyla eçerli sayar ve böylece bunu a benim iktiar alanımın ışına taşır. Oysa mülkiyet, ona koşusuz oarak sahip oluğum takire nm sayılır. Saece Ben, mutak Ben, mülk sahibi olabilirim, bir aşk ilişkisi kurabilirim, özürce ticaretle uğraşabilirim. Devlet Benimle ve Benimolanla ililenmez, Kenisi ile ve Kenisinin olanla ililenir. Ben saece onun evdı olarak, "ülkenin evlı olarak onun özüne bir anlam aşırı Ben, ben olarak bir şey ifae etmem. Ben olarak benim başıma elenler örne ğin benim zenin olmam ya a yoksullaşmam evlet aklıa öre bir rastantıdır Ama Ben bana ait her şeyle birlikte evletin özüne bir rastlantı sayılıyorsam, bu, evletin ben kavrayamaığını kanıar: Ben onun kavrama alanının ışına kalıyorumur, ya a onun akı beni kavrayamayaca kaar kıır. Bu neenle e Benim için hiçbir şey yapamaz. Paupersmus yayın yoksulluk, benm değerszğmden, benim Kenimi eğerleniremememen kaynaklanır Bu neenle e evlet ve Paupersmus aynı şeyir. Bu emektir ki, evlet benim eğerenmeme olanak tanımıyor ve saece benim eğersiz
312
33
·
Ben - Maik
Benim İişkileim
olmamla keni varlğn koruyabiliyor: Devlet aima benen yararlanma yani beni sömürme beni kullanma beni harcama amac güer bu harcama Benim bir proletarya takmnn evamllğ n sağlamaman ibaret kalsa ahi. . Devlet Benim "onun kukla s olmam ister. Ben bir Ben olarak kenimi değerlendirir, kenime değer biçersem keni eerimi kenim saptarsam ancak o zaman Pau perismus ortaan kalrlabilir Hayata başarl olabilmek için baş kalrmalym Benim ürettiklerim ister un olsun ister okuma emir ya a kömür topraktan büyük zahmetle söküp çkarğm her şey benim çalşmam sayesine kazanlmştr ve ben bunlarn eğer lenirilmesini isterim Ben çalşmamn karşlğn alamağman yaknsam a çalşmamn karşlğn öeyecek olan bu yaknma larm işitmez evlet e tamamen uyarsz avranr ta ki benim o korkulan gücümü kullan başkalrmam önlemek için beni "yatştrmak gerektiğine inan caya kaar Bu "yatştrma olay a belli ölçüler için& gerçekleşi zira eğer Ben isteklerime fazla ileri giersem evlet Bana üş an keslir ve aslan pençelerinin kartal pençelerinin bütün nü kullanarak Beni sinirmeye çalşr Çünkü evlet tüm hayvanlarn kral saylan aslanr ve kartal r. Eğer Ben evletin Bana ürettiğim mal ve işim karşlğna biçtiği iyat beğenmezsem bu fiyat kenim saptamaya kalkşrsam yani başka bir ieyle "Keni eerimin öenmesini sağlamak istersem öncelikle malmn alclar ile bir çatşmaya üşerim Bu çatşma her iki tarafn a anlaşmas sonucuna çözüme kavuşur sa evlet bunan pek hazzetmez ama itiraz a etmez çünkü Teklerin keni aralarna meselelerini nasl hallettiklerini pek umursamaz yeter ki onun yolunu kesmesinler. Devletin zarar görmesi ve tehlikeye üşmesi Teklerin birbiriyle uzlaşamamas urumuna baş gösterir çünkü Tekler arasna enge kurulamazsa birbirlerine üşerler Devlet insanan insana oğruan oğruya
ilişki kurulmasna katlanamaz mutlaka araya girmek ister aracılık arabuluculuk etmek ister Bir zamanlar sa azizler ve Kilise ne iiyse şimi e evlet o konumar yani "aracr. nsan insanan koparr ve bir "hayalet olarak ikisinin arasna girer Yüksek ücret isteyen işçiler bu isteklerinin yerine gerilmesi için zor kullanıklarında birer suçlu muamelesi görürler. Onlar a ne yapsnlar? Zor kullanmakszn isteklerine kavuşamazlar ve zor kullanklarna a evlet bunu bir başna buyrukluk olarak eğerlenirir Devlet fiyatn bir Ben tarafnan saptanmasna keni mallarnn gerçek olarak ve serbestçe kullanlmasna izin veremez O hle işçiler nasl avranmalrlar? Kenilerine güvenip evleti hiç umursamasalar m acaba? _ Benim ma üretimime urum ne ise entelektüel üretimim e e aynr Devlet bana tüm üşüncelerimi eğerlenirme ve ihtiyac olana sunma olanağ tanmaktar (Örneğin benim ü şüncelerime kulak verilmesinen oğan saygnlğm a bir eğerlenirmeir vs.) Fakat bu urum saece benim üşüncem onun üşüncesi oluğu sürece geçerliir Buna karşlk evletin onayla mayacağ üşüncelere sahipsem yani evletin benimsemeyeceği üşünceler taşrsam bunlar eğerlenirmeme tedavüle sokmama ilişkilerde ortaya koymama izin vermez Benim üşüncelerim ancak bunlar bana evletin lütfuyla bahşeilmişse yani evletin üşünceleriyse özgürür Benim özgürce felsee yapmam ancak evlet felsefecisi oluğumu (evletin felsefesini paylaştğm) kantlamamla mümkünür Ben evlete karşı bir felsefe yürüte mem ama iğer taraftan onu "eksiklerini kusurlarn giermeye yarm etmemi ve onu "ileriye taşmam hoş görür Ksacas Ben ancak evletin izniyle elime yasal bir kişilik oluğuma air belge ve polisin veriği pasaport olursa bir Ben olabilmekteyim. Ayn şekile evletin Bana bir tmar olarak teslim etmiş oluğu mülke ait bir belge vermemesi hline onu kenime aitmiş gibi eğerlenirme olanağna sahip eğilim Benim izleiğim yol ev
314
315
Ben - Maik
Benim İişkerim
letin yolu o lmalıdır, aksi hlde Bana haciz getirir; Benim düşüncelerim onun düşünceleri olmalıdır, aksi hlde benim ağzımı tıkar. Devlet benim değerimden korktuğu kadar hiçbir şeyden korkmaz ve hiçbir şey, benim kendm değerlendreblmem için uygun fırsatı ele geçirmemin önlenmesinden daha önemli değildir Ben devletin en tehlikeli düşmanıyım. Devlet sürekli şu iki alternatif arasında kalır: Ya o, ya Ben. Bu nedenle Benm öne çıkmamam için büyük gayret sarf eder ve üstelik de Benm olan her şeyin giz liden gizliye önünü keser. Devlette mülkiyet yoktur, yani Tek'lerin mülkiyeti yoktur, her şey d evletmülkiyetidir Bana ait olan bir şey · varsa, bu devletin sayesindedir ve ben neysem, d evletin sayesin de olmuşumdur. Benim özel mülkiyetim de, devletin bana kendi mülkiyetinden ayırıp teslim ettiği bölümdür ve devlet bunu yap makla, başka mensuplarına düşen paydan ksar. Aslında hepsi devletin mülkiyetidir Devletin aksine Be , giderek daha belirgin bir şekilde frkına varıyorum ki, Beni de kalan büyük bir kudret vardır: Ken dime hükmetme kudreti yani sadece benim olanlar ve bana ait oldukları için varlanl a hükmetme kudreti Eğer benim yollarım artık devletin yolları olmaktan, düşün celerim onun düşünceleri olaktan çıkarsa, Ben ne yaparım? O zaman Ben Kendime güvenir, onun fikrini hiç sormam! Benim düşüncelerim, benim gerçek mülkiyetimdir, onları bana kimse bir gereklilik, bir bağış ya da lütuf olarak vermiş değildir, düşüncele rim benimdir ve onları ist�diğim biçimde değerlendirebilir, onlarla ticaret yapabilirim Çünkü düşüncelerim Benim olmakla Benim yaratkları md ve ben onları başka düşünceler karşılığında başka sına devredebilirim: Ben onları elden çıkarır, başka düşüncelerle değiştirebilirim ve bu başka düşünceler benim yeni mülkiyetim
O hlde benm mülkiyetim nedir? Benim gücümün kapsamı içinde olandan başka bir şey değildir! Benim neye sahip olmaya
yetkim var? Kendimi yetkl kldğm her şeye sahip olurum. Ben bir mülkü almakla ya da mülk sahibinin o mülk üzerindeki kt dan kendime mletmekle mülkiyet hakkn kendime vermekteyim Üzerinde kudret sahibi olduğum ve benden alnamamş olan hr şey benim mülküm olarak kalr İyi o zaman brakalm mülkiyet hakknda karar kudret versin böylece Ben de her şeyi kendi kudretimden beklerim Bir yabancnn kudreti benim bir başkas na braktğm kudret beni sahipli bir köle yapar; öyleyse benim kendi kudretim beni mülk sahibi yapsn Kend kudretimin yapabilecekleri konusundaki cehaletim yüzünden başkalarna sundu ğum kudreti geri alaym! Kendime diyeyim ki kudretimin yetiği her şey benim mülkümdür kudretimin yeteceğini hissettiğim her şeye sahip kaym ve mevcut mülkiyetimi kendm yetkili kldğm ölüde genişleteyim yani bunun iin kendimi gülendireyim İşte bu konuda karar verecek olan egoizmdir özkardr sevg prensibi değildir yani sevgiden doğan acma yardmseverlik iyi kalplilik hatta adalet ve hakkaiyet duygular da değildir (zira adalet de sevgiden türemiştir) Sevgi sadece kendini kuban etmey bilir ve fedakrlk talep eder. Oysa egoizm kendine ait hibir şeyden vazgemez kesinlikle kendini feda etmez. goizm şu basit hükme varr Ben neye ihtiya duyarsam ona sahip olmalym ve ben onu elde edeceğim. Mülkiyetle ilgili aklc yasalar koyma denemeleri hep sevgden kaynaklanmş ve sonunda bir sürü maddeden ibaret bir karmaşaya dönüşmüştür Sosyalizm ve Komünizm de bu bakmdan frkl değildir Ama herkesin kendine yetecek kadar madd servete sahip olmasdr ama bunu sosyalist düzene göre hl kişisel mülkiyetten mi sağlar yoksa komünist düzene göre toplumun ortak mülkiyetinden mi yararlanr bu önemli değildir ek tek kişilerin zihniyeti her durumda aynen devam eder ve bu bağmllk zihniyetidir. Dağtm yapan hakkanyet mec, herkese yle davra
316
37
olur
Ben alik
Benim İlişkilerim
narak hyaçlarını karşılaa yükülülüğünden kaynaklanan hak kanye duygusunun uygun gördüğü ölçüde Bana ülk verr. Ben, br Tek olarak, diğer Tekerin servetinden rahasızlık duyadğı gb, topumun servetinden de rahasızlık duya Çünkü bunlardan br bana a oladığı gb, dğer de bana a değldr. Serven oplua a olası, ya da Teklere a olası ve bundan bana br pay verles ben çn ayn zorunluluğu berabernde gerr, çünkü ben her k duruda da o serve üzernde br karar veree Ta ersne, Koünz, her çeş kşsel ülkye ora dan kaldrakla Ben br başkasına yan genellğe ya da kauya daha da çok bağl kılar Böylece var gücüyle "devlee karş avr alsa da, onun aaçladığı gene br devler, br ur özgür devnler kısılayan br durudur, Ben üzerde kuru lan br egeenlkr Koünz, Bana baskı yapan ülk sahb Teklere halı olarak karşı çıkar aa opluluğun elne esl eğ kudre çok daha Egoz al olayan al abakanın oradan kalk ası çn başka br nsanlara "Bekle hele, bakalı hak adına ne arağan edecek! deyor kanye erc ("evleler herkese, kşnn hizmeteri karşılığında hak ettiği ölçüde böyle arağanlar verrd Bunun yerne şöyle dyor: "Eln uza ve sana ne gerekyorsa çekneden al! şe böyece Herkesn Herkesle savaşı başlaış olur Neye sahp olak sedğ konusunda sadece Ben karar verr! "Eh, bu da çok yen br fkr sayılaz! Kend çıkarına düşkün olanlar hep böyle davranşlardır. Zaen bu eselenn yen olası da gerekez yeer k bunun biincine varılsın Bunun blncne varılası çok esk arhlere dayanır ab k Esk Msr ve Spara yasalarnı sayazsak Bu anlayışın pek de kabullenlş oladğı, yukarıdak fadeden anlaşılakadır çünkü "kend çıka rına düşkün olanlar sözünde br aşağılaa sezlekedr. Bln es gereken şudur: Br şeye el aak ve onu yakalaak aşağıla
nacak br davranış değldr, kendsyle barışık olan egos anılayan yalın eyledr.
31
Ben ende vereblecekler, Tek'lern ya da opyekn herkesn Bana veresn bekleeken ne zaan kurulursa, o
zaan sevgnn kıskaçlarından da kend kurarış oluru Al aaka eini uzatıp ihtiyaç duydukarını aırsa, o zaan al abaka olakan çıkar Sadece el uzaakan ve bunun berabernde ge-
receğ cezadan çekneler onları al abaka yapar Bas halk opluluğunun, ayak akıının oluşası, sadece eln uzap alanın günah olduğu, suç sayıldığı hükünden ler gelekedr ve du rularnn böyle kalasndan da kendler soruludur, çünkü onlar bu hükü geçerl sayakadırlar ve özellkle de "kend çıkarlarına düşkün olanların (onlarn kullanay sevdğ bu sözü
onlara ade edyoru) kendlerne saygı göserles alebn kabullenekedrler. Kısacası büün kabah bu "yen yaşa fel sefes (yen blgelk) konusundak biinç eksklğnde ve eskden
kala günah blncndedr İnsanlar ülkye hakkına saygılarnı yrrlerse, herkes ülk sahb olur; ıpkı efendlerne saygılarn kaybeden, onu arık efen dler olarak göreyen kölelern özgür nsanlar olaları gb. Bu eselede de birlikle kurala Tek'n olanakları arırılablr ve
ehlkede olan ülkye güvence alına alınablr. Koünslern görüşüne göre, ülkye kauya a olalıdır. Bunun ers, Benim ülk sahb ola ve başkaları le sadece ülkü dolayısıyla anlaşadır. Eğer kau düzennden enun kalazsa, ona başkaldırır, ülküü savunuru Ben ülk sahby aa ülkye kua değidir. Ben sadece ülkün kul lanıcısı mıyım? Hayr! Şmdye kadar sadece kullancsıydm, başkalarnn da brer parseln kullanıcısı olalar dolayısıyla ben kullancsı olduğu parsel de güvencedeyd. a arık her şey Bana a, Ben ihtiyaç duyduğum ve ele geçrebldğ her şeyin
sahby Sosyals düzene göre, oplu bana hyacı olan 319
Ben Maik
Benim İişkierim
veriyorsa da, egoist şöye der Ben ihtiyacm oan arm. Komünister birer sefi gibi davranyorarsa, egoist de bir mük sahibi gibi davranr Sevgi ikesinden kaynakanan, tüm o at tabakay mutu etme denemeeri ve sözde kardeşik kurma çabaar, başarszğa uğra maya mahkmdur t tabaka sadece egoizm sayesinde kakna biir, bu oanağ da kendi yaratmadr ve yaratacaktr da. Eğer kendisine zora korku aşamaarna oanak tanmazsa, bir güç ouşturabiir Çizei Kedi oyununda bir umac kğna giren yasa şöye konuşur "nsanara korku aşanmazsa, hiçbir şey karşsnda sayg duymaz, hiçbir şeyden çekinmezer! Demek ki mükiyetin ortadan kadrmamas gerekir ve kad ramaz da Daha doğru oan, onu zapt eden hayaetin eerinden iperi çekip amak ve Beni omasn sağamaktr Bu duumda, benim ihtiyaç duyduğum kadar çok mük üzerinde kendimi yetki i kamayac � m yangs ortadan kakar İnsann ihti çar bitmez ki Varsn, öye osun İhtiyaçar çok oan ve bunar ede etmeyi beceren, her zaman amacna uaş mştr Napoyonu bütün vrupa ktasn ve anszarn Cezayiri ee geçirdiği gibi Bütün mesee, sayg ve çekingen tavr at tabakann ihtiyaç duyduğu şeyeri ee geçirmeyi öğrenmesinden ibarettir Eğer eini faza uzatrsa, o zaman kendinizi savunun Ona iyi kapiike bir şeyer armağan etmek zorunda değisiniz Eğer ki o kendisinin farkna varrsa, daha doğrusu, at tabakadan her kim ki kendisinin frkna varrsa, o zaman sizin sadakanz teşekkür edip geri çevirmeke, at tabakadan biri gibi davranmay bra kr ma eğer o sizin sadakanz sayesinde yaşamak istemeyip, kendi çabasya ihtiyaçarn karşadğ için, siz onu bir "günahkr ve mücrim yerine koyarsanz, bu güünç our Sizin bağşarnz sadece bir hie ve oyaamacadan ibarettir Siz kendi mükünüzü savunursanz, güçü oursunuz. Eğer siz bağş yapabime gücünü zü korumak istiyorsanz ve zekt fakirere yard vergisi verebi
diğiniz oranda poitik hakara sahip omay amaçyorsanz, bu ancak, bağşta buundukarnz bunu kabu ettiği sürece devam eder* Görüüyor k mükiyet meseesi Sosyaisterin, hatta Komünisterin hay ettiği kadar koay çözüemiyor Bu sadece, Herkesin Herkese karş savaşya çözüür Yoksuar sadece öfkeendikerin de, yağa kaktkarnda, isyan ettikerinde özgür ve mük sahibi ourar Onara bo bo bağşta buunsanz da, onar hep daha fazasn isteyecekerdir Çünkü onarn istediği basit bir şey değidir onar artk kendierine bağşta buunumamasn istiyorardr. Şimdi de şu soru ortaya atabiir: Mük sahibi omayanar kaknp toparanrarsa durum nas our? Denge ne şekide kuruacaktr? Böye bir soru, bir çocuğun, çocuksu oma dönemi biterse ne our, demeye benzer. Bir köenin, zincireri krr krmaz ne yapacağn bekeyip göreim. Kaiser, gerek biçim gerekse içerik bakmndan değersiz oan broşüünde ("Die Persönichkeit des Eigentüers in Bezug uf den Soziisus und Kounisus **, deetin bir servet dengeemesi yapacağ umuduna yer vermektedir Her şey devetten bekenir Sanki evin beybabas, aienin reisiymiş gibi! Nas Kiise inananarn "anas oarak kabu edidiyse, devet de aienin bütün sorunarn yükenen babann yerini tutar
320
Rekbet buuvak prensibiye çok sk bir iişki sergiemekte dir Rkabet eşitike gitden) frk bir şey midir? Zaten eşit
landada yaymanan bi bildiide ükümet sadee Pan tanda akee yadm vegisi ödeyenein seçime katma akkna saip olmas öneisi getimiş i Demek ki sadaka dağan politik ak kazanyor * [Heini Wielm Kaise, Die Penikeit e igenum in Beug auf en Siaimu un Kommunimu im eutgen Fankrei {Günümüz ansa'snda Sosyalizm ve Komünizm Bağamnda Mükiyein Kişiliği), s 6364 Bemen 14 3 -Alana baskda ed n]
Bn - Malik
Bni İlişkilri
lk de buuvann ya da orta sınıfın başlattığı devrmn ürünü değl mdr? Devlettek erkes devlet temsl eden ükümdar dışında erkesle rekabet edeblr çalışması sayesnde başkaları nın sevyesne yükseleblr kend çıkarı çn br başkasını yernden edeblr ya da smüreblr başkasının düeyn aşablr ve aşırı gayret sarf edp br başkasını refaından yoksun bırakablr Bütün bunlar devletn yargısı nünde erkesn sadece "bast br brey konumunda olduğunun ve çbr mtyalı muamele grmeyece ğnn br kanıtıdır Sler stedğn kadar brbrn aşmaya çalşın ben devlet olarak bunu umursamam S kend aranıda rekabet emekte gürsünü brbrnn rakbsn sn konu munu budur Ama br devlet olarak benm nümde sler sadece "bast brer breysn Prenspte ya da teorde erkesn eşt olduğu ddası rekabe veslesyle alanına grer ve gerçekleşr çünkü yan eştlk rekabet demektr Herkes devletn nünde bast br toplum çnde ya da brbryle olan lşkde se rakptr Benm ükümdar ve ales dışında erkesle rekabete grşmem çn bast br breyden başka br şey olmam gerekme Bu br gürlüktür ve evvelce byle br şey mümkün değld ş ancak * Bu iadeyi Bakan Stein, Kont eisah hakknda kullanmştr Bakan Stein onu merhametsze Bavyera hükümetine teslm ederken şöyle demştr Bana göre, Bavyera gbi bir hükmet bast bir breyden daha değerli olmaldr esah Stein'n verdiği bir görevle Montgelas'ın aleyhinde br kitap yazmşt, Stein daha sonra Montgelasn tam da bu kitap nedeniyle eisahn teslm edilmesne yöne lk talebini onaylayaakt Baknz, Hermann Friedrih Wilhelm Hinrhs, Poltishe orlesungen Unser Zetalter und wie es geworden nah senen politi shen, krhlihen und wissenshatlhen Zustnden, mit besonderem Bezug auf Deutshland und namentlh Preussen (Politik Dersler Çağımz ve politik, dni ve blimsel durumları bakmndan çağmzn oluşumu özellikle Almanya ve blhassa da Prusya hakknda 1. s 20 Halle 143.
bağlı olduğu br topluluk br brlk aracılığıyla ve bu topluluğun bu brlğn çersnde br lerleme br atılım gürlüğüne sapt Feodaltede ve lonca düennde devlet baılarına tanımakla oşgrüsü ve seçc davranır rekabet düennde ve Lbe ralmde se oşgrülü davranır ve nsanların stedkler gb davramalarına olanak tanır yalnıca nsanların elne br verr yan başvuran kşye br sanay dalında alyet gstermeke serbest olduğuna dar belge verr ya da onu "myaı kılar Artık devlet er şey bıraktığından çatışma lne grer çünkü erkes ve eps brden başvuru yeksne sap tr Devlet deta "ücuma uğrar ve bu ücum yüünden batar "Serbest rekabet gerçekten de "serbest mdr? Yok o değl de kendn bunu temel alarak gerekçelendrdğne gre gerçek br "rekabe mdr yan kşler arasında mı cereyan etmekedr? Rekabetn kkennde kşlern er türlü kşsel taakküme karşı gürlük kaanmış olmaları vardır Rekabetn çıkış noktası budur Ama burjuva düennde ktdarı elnde uan devletn bnlerce sınırlama le kısıtladığı br rekabe "serbest sayılır mı? Dyelm k engn br fbrkar büyük şler yürütüyor ve Ben de onunla reka bete grmek styorum Devlet der k "ben senn br olarak rekabete grmene karşı çıkmam Ben derm k evet ama benm bna kurmak çn br arsaya ve paraya tyacım var! "Bu ktü şte der devlet "senn paran yoksa rekabet de edemesn Hç kmsenn br şeyne de el uatamasın çünkü ben mülkyet korur ona mtya tanırım Demek k serbes rekabet aslında "serbest değldr çünkü Benm rekabet edeblecek ŞYİM yoktur olarak Benmle lgl olumsu br durum yoksa da elmde gerekl şeyler olmadığından kendm de kş olarak ger çekmem gerekr Pek ama gerekl şeyler kmde vardır? O sünü eğm fabrka trde m? O lde Ben de onun elnden o şeyler alablmelym! Hayır o şeyler devlete attr fabrkatr yalnıca onu kullanma akkına saptr yan onu br tımar olarak kullanmaktadır.
322
323
Ben - Malk
Benm lşklerm
Mdem o friktörle o hlde ir hu kuk profesörü ile rekete gireyim. O dm o kfl iri e od ilerce ke dh ilgiliyim ve ou dileyicilerii kedi etrfm çekeilirim. rkd se yüksek öğreim gördü mü üiversitede doktor egesi ld m? Hyr m e öemi vr? Be u koud ders vermeme yetecek kdr ilgiye shiim "Ne yk ki u koud reket serest değildir Kii ork s kr ir ey diyemem m ders verme içi gerekli eyleri yi doktor diplom yok Be devlet ork u diplomy sede istemekteyim Öce ik ir ekilde ede u diplomy ric et klm d od sor u koud e ypieceğimii düü ürü te serest reket reket "ögürlüğü udur Beim reket edeimem içi ck beni efendi ol devlet Bei reket edecek durum ge rir Ac gerçekte kişier mi reket etmektedir? Hyr reket ylc şeye r rsd olur Bt d pr v geir rm srsd hep ir kii ötekileri geriside klcktr (öreği iriğe öee iri gerçek iri geriside klr) kt tlihsi rkii eksik ol eylerii kiisel mi yoks mdd mi olduğu yrc mdd eyleri kiii kendi gücüye mi kd ğ yoks ir ks lütfu syeside sdece ir bğış ork m elde edildiği üstelik de öreği yoksul irii ir egie elide kii vermek orud oms krlğd m ediildiği u mesele de çok rk eder Am eim gerekli eyleri elde edeilmem y d kullilmem içi öreği liss durumudki gii deetin rızsını eklemem gerekiyors o m u eylere deetin ütfu syeside ship oluyorum demektir*
Demek serest reketi lm sdece udur: Herkes dev let edide eittir devleti rlrd yrm ypmdğ evltl rd iridir ve herkes deetin dğıttığı rı e bhşişeri kp mk içi iririyle yrilir Bu edele de herkes ml mülk vrlk shiplik v (u pr d olilir memuriyet y d our pyesi de) şeyerin v çkr Buuv ihiyete göre herkes ir ml sii y d "mliktir. O hlde ede irçok is eredeyse hiçir eyi yoktur? Bu u edei islr çoğuu irkç pçvr d ols ck ir ml ship olmkt memuiyet duymlrdr tpk çocuklr ilk ke yklr ptolo geçirilmesie y d ellerie irkç metelik sktrms sevimeeri gii Oys u mesele dh derilemesie iceleice öyle yorumlr: Lierlim is öüde ml olmk değil m shii olmk vrdr çkmsyl orty çkmtr. Bu meselede sö kousu o ek değil geel olrk "s olduğud kiii öel ilgisi ile ğltl ol "e kdr sorusuu yt kiiye rklmtr Bud ötürü kiii egoimi u "e kdr meseleside lildiğie ögür dvr rk kmd usmd reket yolu girmitir Şuu d elirtmek gerekir ki tlihi yve gide egoim tlihi pek de yver gitmeye egoimi yolud hep ir egel tekil etmitir ve ulrd ikicisi hep islk presiie dyrk "e kdr ship olum sorusuu orty trk u soruyu "is e kdr ihtiyç duyuyors o kdr ship olml ek lide ytlmtr. Ac beni egoimim uul yetieilir mi? Geel l myl "s elere ihtiyç duyduğu Beim ihtiyçlrm içi
* Lse üverste ve bezer yererde yoksuara zeger brbrye rekabe eder Faka çoğuuka buu sadece bursar sayesde yapabr Bu bursar heme heps de, buras öem serbes rekabet heüz br ke hade uyguamak�
ta çok uzak oduğu br döemde kamadr Rekabe presbde burs verme akse öye der Ba çarese ked bak gereke eyer ked sağa! Böye br amaça devet br desekte buuursa buu kede hzmet edecek adam yeirme hyacya br yatrm oarak yapar
24
325
Bnm İlşklm
Bn - Malk
iç de ölçüt olamaz çünkü Ben bundn daa azına ya da daa fazlasına itiyaç duyabilirim. Daa do yanıt şudur Ben, kendim için edinebilme olanağına ve yeteneğine saip olduğum kadarını edinmeliyim. Rekabetin sakıncalı tarafı, erkesin rekabet edebilmek için gereken kaynakara saip olmamasıdır Çünkü bunar kişilikten kaynaklanmayıp, rastantıya dayanır. Rekabete katılanların çoğunda kynk yokuğu ve doayısıyla da ük yokuğu söz konusu dur Sosyalister bu nedenle erkese kynk temin edilmesini ister ve bunun sonucunda kaynak sağayan bir toplum yaratırlar Derler ki, biz sende i paranın değerini senin servetin oarak kabul etmiyoruz. Sen biz daa başka bir servet göstermelisin ve bu da senin işgücündür n an, ir mülk saipiği içinde ya da "mülk saibi olarak, elbett ki insan olduğunu ortaya koyar ve biz de bundan ötürü "mü saibi adını verdiğimiz saiplik kavramını l geçerli sayarız. Ancak sen bütün ıvır zıvıra, "bu mülkiyeten dışarı atılmadığın sürece saip olabilirsin. Bir mal saibinin varlıklı ve oanaklı olması, ancak başkaları nın varıklarının ve olanaklarının omaması durumuna ağlıdır. Senin maın ancak senin ona saiplenme gücünde olduğun, yani Bizim olanaklarımız bir şey yapmaya elvermediği sürece senin ser vetin, malvarığın olarak kalabiliyorsa, sen kendine başka bir ser vet bulmaya çaışmaısın. Çünkü biz şimdi kendi gücümüzle senin sözde servetine kıyasla üstün durumdayız Ma saibi olarak addedilmenin başarılması sayesinde çok büyük kazançlar sağlandı Bu suretle kölelik ortadan kalktı. O güne kadar bir efendiye izmet etmiş olanlar ve duruma göre onun malı sayılanlar artık kendileri birer "efendi oldular Ne var ki, artık bundan böyle [sosyalist düzende] senin mal saibi olman ve bir malının olması yeterli görülmüyor ve kimse tarafından tanınmıyor buna karşılık senin çalışman ve yaptığın iş değer
326
kazanmakta Artık vaktiyle olduğu gibi, senin bir şeye sahip olman değil onu kullanman, onun üstesinden gemen takdir ediliyor. Senin emeğin, senin servetindir! Sen mirs yoluyla değil, çışrk elde etiğinin efendisi ya da sahibi sayımaktasın. Ama hli ha zırda her şey sana miras yoluyla geldiğinden ve sahip olduğun her kruş ir emeğin değil, bir mirasın da mgasını taşıdığından, bütün bunları bir potaya koyup ergitmek ve yeniden biçimlendirmek gerekir. Ama Komünistlerin görüşüne göre, gerçekten de benim tek servetim yaptığım iş ve emeğim m idir, yoksa aslında benim yapa bildiğim, yapmaya muktedir olduğum şeyler de benim servetim sayılır mı? İşçi toplumu, hastaların, çocukların, yaşlıların, kısacası çalışamayanların da akımını üstlenmekle bunu kabulenmiş olmuyor mu? Bu kimselerin de yapmaya muktedir oduğu bazı şey-
ler vardır, örneğin kendi hayatlarına son vereceklerine onu sürdürmeyi aşarabiliyorlar. Siz onarın yaşamaya devam etmelerini istiyorsanız, bu onlarda Sizi etkileyecek bir gücün oduğunu gösterir Sizi etkileyecek bir kudreti olmayana Siz hiçir şey sunmaz ve on u yok olmaya terk edersiniz. O hlde sen neye muktedirsen, senin servetin odur Sen bin ·
lerce kişiyi neşelendirmeye muktedirsen, binlerce kişi seni bunun karşılığında ödülendirir. Bunu yapıp yapmamak senin elindedir, o hlde senin u eyeini değeri pahasına elde etmeleri gerekir Eğer kimsenin igisini çekmeye muktedir değilsen, açlıktan ölme-
ye makmsun.
Çok şeye muktedir olan Ben, hiçbir şeye muktedir olmayanla
rın karşısında avantajlı olmayayım mı?
Biz hepimiz bir bolluk ortamındaysak, benim elimi uzatıp alabildiğimi alacak yerde, eşit paylaşımda hisseme ne düşeceğini beklemem m i gerekir? Sefil toplumunun yşım ilkesi Rekabete karşı çıkar. Tek, toplumun sadece bir rçsı olarak görülmeyi kabul et 327
Ben Maik
Benim İişkieim
mez, çüü o buda daha fzsı lduğu aııdadır Ou biriciliği bu ııtlı grüşe başaldırır Bu edele de başalarıı vereceği payı yoluu gzlemez Zate işçi toplumuda da bu ouda bazı tereddütler doğmuştur, çüü eşit bir paylaşımda güçlüü güçüz tarafıda mürüle ceği düşücei ortaya çımıştır Buda türü işi azaımıı e dide beler ve der i, beni yetim eye ahip olmamı ağlara, ervetim odur Bir çocu dahi, gülümemei, oyular, yaygaraı, acaı tüm varoluşu ile bir ervete ahiptir Se ou itelerie arşı oyabiliyor muu? Yoa aa olara ağzıa memeyi dayıyor, baba olara malvarlığıda oa geretiği adarıı veriyor muu? O iz· bua mecbur eder; o edele de Sizi Kediize ait aydğıza da ahiptir Eğer Be Saa de er veriyoram, Se zate varolmala bei düllediriyoru, bu arşılığıı düyoru Eğer Beim içi adece Sei iteli ri emliye, Sei uyumluluğu, iyi iye ti, ya da beli deteği beim içi madd bir değer taşır ve be ou, bu değeri krşıığınd ede ederi Se baa, edi içi parada başa bir değer lçüü ve remiyora, tarihte geçe bir olay gerçeleşir Alatıldığıa gre, bir zamalar Alma vatadaşları Ameriaya atılmış Kedilerii bir tica meta olara ulladıralar, atıcı içi daha ütü bir değer taşıyabilirler miydi? Satıcı, edi değerii aıtlamayı bece remeye bu calı mala elbete i ait parayı tercih edeceti Satıcıı oda daha büyü bir değer eşfeemei uşuuz edi abiliyetii eiliğidedi Ama ahip olduğuda fzlaı vere de düzebazı teidir Zate edide aygı mefhumu olmaya biri başaıı aıl ayar ve değer verir teli byle bir ayataımı z ouu ie Eğer iz birbiriizi e mal mül ahibi, e efil, e de işçi olara değil de edi ervetiizi bir parçaı, yai işe yrr özneer olara grüreiz egoitçe davramış oluruuz Bu durumda iz
e mal ahibie ( "malie malı içi bir şey veririiz, e de emeçiye emeği içi Siz adece işinize yryn bir şey veririiz Kuzey Amerialılar, "Bir rala ihtiyacımız var mı? diye edi edilerie orarlar ve şu yaıtı verirler: O ve yaptığı iş bizim içi beş para etmez eabeti Heree Her Şeyi açı olara uduğu yleiyora da, bu ço doğru değildir Daha doğruu, reabet düzeide Her Şeyi değeri krşıığınd ede ediebiir olduğudur Heree her şeyi açıça uulmaı, fiyatı ya da değerii oları tayiie bırksı ve arşılığıı itemei demetir Ama atı alma hevelileri çoğulula atı alaca güce ahip değildirler, çüü paraları yotur Değeri arşılığıda elde edilebi lir şyler gerçi para arşılığıda ahip oluabilir şeylerdir ("Para her şeyi atı alır ama ei ola da zate paradır. Bu her yerde geçerli ve taşıabilir metayı, yai paray erde bulmalı? Şuu bil i, udreti olduğu orada para da vardır, çüü e Kedii abul ettirdiği lçüde değer ahibiidir İa demelerii parayla yapmayabilir, çüü paraı olmayabilir, ia demelerii udretiyle yapar, çüü adece udreti miz · ayeide "mutedir oluruz gücümüzü erişebildiği yere adar ahipli iddia edebiliriz Weitlig yei bir deme şeli bulmuştur: Eme Oya aıl deme aracı her zama olduğu gibi kudreir Se "udreti dhilide olala deme yapabiliri Buda türü udretii arttırma ya ba Buu itiraf edice gee şu z ala geliyor: "Heree udreti lçüüde ha ettiğii vermeli Kim Baa udretimi arşılığıı erecek oplum mu? Bu durumda be ou değerledirmeii abul etme zoruda alırım Daha doğruu şudur: Be udretim lçüüde ha ettiğimi cğı. "Her Şey Heree aittir zü de ayı içi boş teoride ayalamatadır Here adece udretii yettiğie ahip olabilir
328
329
B Malik
Bim İişkiim
Ben desem i, dünya bana aittir, bu oş bir aır ve anca bir yabancının maına saygı duymadığımı göstermesi baımınan anam taşır. Asında sadece Benim udretim dhiindei ya da udretimin yetiği, Bana aitir. nsan, güçsüzüğünden, zayıfığından ötürü einden aınanara sahip omaya yı değidir Lyı değidir, çünü yetin değidir enginerin yosuara yaptığı "binerce yıı hasızıtan ötü-
riyete atanabime için, her şeyden ewe, eme parası azan mayı sağayaca bir öğenime gere vardır. "Tica bigierin ve rutin işerin yanı sıra üsterin önünde eğime, onara itifatar yağ dırma ve çevreye "gösteriş yapma onusunda da eğitim görü meidir. Görünürde "iyi bir hizmette buunma uğruna çaba sarf ediiyorsa da, asında "iyi işer çevirme ve para azanma amaçanır Kısacası işin endisi için çaışııyormuş gibi davranısa da, ası amaç, işin getireceği azançtır Gerçi deneteyici (sansürcü) oma pe hoşa giden bir görev değidir ama terfi etme isteyen biri için gereidir Yargıaren, yönetiren vs, en iyi oduğuna ina nıan çözüme göre davranma istense de başa yere atanmatan ya da yerini aybetmeten oruur Ne de osa her şeyden önce insanın yaşamını sürdürmesi geretir şte bütün bu uğraşar o değeri ş uğruna veriir ve amaç, ademe ademe yüseere yaşamı "daha eyifi he getirmetir Oysa insanarın çoğu açısından bütün bu çabaar, didinmeer yanızca "zahmei bir yaşamdan ve "acı bir yosuutan faza sını sağayamaz Bütün bu zoruarın arşıığı işte budur Durup dinenmesizin müşteri azanmaya çaışma bize rht huzur vermez: Biz sahip oduarımızın tadını çıaramayız Emeğin örgütenmesi sadece başaarının bizim için yapabidi ği işere igiidir, örneğin hayvan esimi, taraarın işenmesi gibi . Diğer işer egoiste amaya devam eder, örneğin hiç imse senin yerine müzi besteeyemez, senin yerine ressamı yapamaz ve bunun gibi işeri başaramaz. Hiç imse Rafaein çaışmaarının yerini tutaca bir çaışma yapamaz Bu çaışmaar bir Biriciğe aittir ve sadece bu Birici bunarı başarabiir Oysa diğer çaışmaara "insanca işer deme yerinde our, çünü birinin onardai kendi payı ço azdır ve hemen hemen "her insan o işeri yapaca duru ma getiriebiir.
rü büyü gürütü oparıır. Sani yosuu zenginerin suçuymuş
gibi enginiğin ouşmasında yosuar da aynı derecede suçudur Her iisi arasında, udretii ve udretsizi ya da udretier ve udretsizer arasında oandan başa bir fr var mıdır? enginerin suçu nedir? atı yürei omaarı Ama yosuar çaışa mayaca duruma erinde, onarın geçimini im temin eti, besenmeerini im sağ dı, im sadaa verdi? aten [Amancası Aosen oan] sada sözcüğü de merhamet, şefat, hayırsever i anamına geen eeeosne sözcüğünden türetimiştir engin er her zaman merhameti ve hayırsever davranmamışar mıdır? Bugüne adar çeşiti hayır uruuşarı, vaıfar, hastaneer, yosu ar için ödenen vergier vs hep zenginerin ne adar "şefati o duğunu anıtamıyor mu? Ama bütün buna size yetmiyor Size göre onarın, her şeye rini yosuara şr gereir herhade? Siz onarın yosu uğu ortadan adırmaarını istiyorsunuz Asında hiçbiriniz bunu yapmayacağınız gibi bunu yapana da apta damgası vurursunuz. Gene de endinize sorun baaım Neden zenginer fedarıta buunsunar ve buundukrı durumdan vazgeçsiner? Yosuarın bunu yapması daha yararı ourdu Senin eine her gün Taer geçiyorsa, günde
4
Groschen (uruş) ile yaşama zorundai bin-
erce işinin yanında zengin sayıırsın Paranı o binerce işi ie payaşma Senin çıarına mıdır, yosa onarın çıarına mı? Reabette ası amaç, bir şeyi en ii şeide yapma deği, bir şeyi oabidiğince ii geir getirece şeide yapmatır. Bir memu 33
A, i. 331
Bem İişkieim
Be - Malk
p
Toplum sadece kamuya faydal e in nc işleri dikkate alabi leceğide biricik benzersiz çalşmalar y pa kişi toplumu hi mayeside yararlaamaz hatta toplumu müdahaleside rahatsz bile olabilir. Biricik çalşmalar sayeside plumu içi de sivrilebilir fakat toplum Biriciği yaratamaz.
ğumuz "materyalizm adl akm ortaya çkmştr Komüizm bu akm durdurmak içi isaa göre ola bu kadar zahmete değmediğii ve akllca bir düzei kurulmasyla şimdiye dek saldğ gibi fazla zama ve güç sarf etmede isa a göre ola elde edilebileceği iac yayar ma kimler içi zama kazalmas gerekiyor? sa çalşma gücüü tazelemek içi gereke zamada daha fazlasa ede ihtiyaç duyuyor? şte burada Komüizm susuyor. caba bu zamaa e amaçla ihtiyaç duyuluyor? sa olarak kedie düşei yaptkta sora biricik olarak kedii tami et mek içi sa'a göre ola her şeye el uzatabilme olaağda ötürü duyula memuiyet havas içide başka şeyleri de iseebile ceği tamame uutulmuştur ve saki bütü arzularmz hedefi
isaa göre ola elde edilmeside ibaret olabilirmiş gibi herkes kedii var gücüyle rekabete adamştr ma isalar koşmakta yoruluca alamşlardr ki "mal mülk sahibi olmak da mutuluk getirmez. Bu edele sadece gereke şeyleri kolayca sat alma sadece vazgeçilmez şeyler içi zama ve emek harcama fikri öe çkmştr Zegilik artk eskisi gibi para etmez ve hlide memu yoksul dertsiz sefil isalar içi e cazip ideal hlie gelir Herkesi yapabileceğie iala işler içi yüksek ücret öde meli ve bu işler ca dişie takp büyük zahmetlerle aramal mdr? Güdelik deyimlerde biri şudur "Be baka ya da la ca olsam bu işleri başka ürlü yürütürdüm Demek ki isalar kedilerii böyle yüksek bir koumda olmaya yeerli ve yetkili görüyorar ve kedilerie güveiyorlar Buda da alaşlyor ki böyle bi koumda olabilmek içi biriciklik gerekmiyor herkes içi olmasa dahi pek çok kişi içi erişilebilir bir öğreim düzeyi yeti yr yai böyle bir görevde bulumak içi alelde bir isa olmakta daha fazlas gerekmiyor Devleti esasda düzen olduğu gibi temelide de tôbiiyetin olduğuu varsayarsak göreceğiz ki devlee tbi olalar veya dev let tarafda kayrlalar alta braklalara kyasla şır uteber ve şr kznçdr/r. kat geri pladakiler öce sosyalist bakş açsda yola çkp sorasda doğal olarak egoisliği bilicie vardklada kedilerii toparayp şu soruyu sorarlar "Ey imti yazllar asl oluyor da sahip olduğuuz mal mülk güvecede oluyor? Ve buu yat kedileri verirler "Biz kedimizi tut tuğumuz ve Sizi mülkiyetiize tecavüz etmediğimiz içi Ve Sizi mülküüzü Biz koruduğumuz içi Buu karşlğda Siz Bize e veriyorsuuz? "Basit halkta olalar itip kakyor hor görüyorsu uz Başmzdak polisler de bizi gözetim alda tutuyorlar Di yasalar itabda şöyle bir ifde var Sn ai olmaya bşksn ait ola malmülke el uzatma Başka isalara özellikle de başta
332
Bizim insnc çalşmalar hakkda bir görüş birliğie varma mz yararl olur böylece rekabet düzeide olduğu gibi bütü zamamz ve gayretimizi bu kouya harcamamz ölemiş oluruz Bu bakmda Komüizm meyvelerii verecektir Burjuva rejimide öce tü isalar yapabileceği ya da yapabilecek hle getirilebileceği işler bile az de esirgeirdi Bu da bir
yıda isaa devredilir ve diğerleriiyazd Burjuva rejimi ise her "i-
sa" içi varolduğu sala şe !eri serbestçe olara sumay hakkaiyetli bir davraş sayy u. Fakat bir şeyi serbest braklmas, herkese verilmesi alama gelmiyordu, aslda herkes kedi insn gücüü kullaarak o şeyi ele geçirmekte serbestti. Böylece herkesi çekici bulduğu insn için n elde edilmesi başka bir alam kazamşr ve sk sk yüksek sesle yakldğ duydu-
Ben Malik
Benim İlişkileim
kilere sayg göster Buna karş Biz de şöyle yant veririz: Ma dem ki bizden sayg bekliyorsunuz, o zaman onu makl bir fiyta Bizden tın n. Biz size ait olanlar size brakrz, ama karşlğ da ziya desiyle alrz Sahi, bir general, barş zamannda cebine indirdiği yğnla arann karşlğn nasl ödüyor, başkalar her yl kazandğ yüz binlerin, milyonlarn karşlğn nasl ödüyor? Bizler atatesle yetinirken, başkalarnn ağzlarn şardata şardata istiridyeleri mideye indirmelerini seyretmek zorunda kalmamzn karşlğn nasl ödersiniz? Sadece, bizim atatesleri sizden almak zorunda olduğumuz kadar a, siz de bizden istiridyelerimizi satn alr sanz, onlar yemeye deva edebilirsiniz Yoksa istiridyelerin size ait olduğu gibi, bize de ait lduklarn kabul etmiyor musunuz? Eğer Biz de elimizi uzatarak nlar al Sizlerle birlikte yemeğe kal karsak, yaygara koar Size karş rbk etiğimizi iddia edersiniz Evet, haklsnz, çünkü zorbalk etmeden onlar ele geçi remeyiz ve nitekim Siz de Bize karş zorbalk ederek onlara sahi oldunuz Yine de siz, istiridyelerinizi aln da, bizi gerçek mülkümüzle, yani emeğimizle baş başa brakn (Zira öteki şeylerde sadece kul lanm hakkna sahibiz Biz on iki saat boyunca alnmzn teriyle çalşrsak Bize birkaç metelik verirsiniz Öyleyse Siz de yatğnz iş için ayn aray aln Buna raz değil misiniz? Siz o arayla bizim emeğimizin karşlğnn fazlasyla ödendiğini sanyorsunuz ve kendi emeğinizin bunun binlerce katna değer olduğunu iddia edi yorsunuz Oysa siz kendi emeğinizin fiyatn bu kadar yüksek tut masanz ve bizim çalşmamz daha iyi değerlendirseniz, Biz gerek tiğinde, sizin bu yüksek fiyata yatğnzdan çok daha önemli işler başarabilirdik Ve Siz Bizim kadar düşük bir ücret alsanz, çok geçmeden daha fazla ara kanabilmek için gayretinizi arrrdnz. Ama eğer bizim yatğmz işten on kere, yüz kere daha değerli bir işi başarrsanz, h, o zaman da yüz kat daha fazlasn alrsnz; öte yandan biz de Sizin için, normal gündeliğimizden daha yük
sek bir ödemeyi hak eden şeyler üretmeyi düşünüyoruz Biz sizinle bir anlaşmaya varmaya can atyoruz, yeter ki kimsenin kimse ye bir bğşt bulunmak zorunda olmadğn kabul edelim. Belki o zaman sakatlara, hastalara ve yaşllara, açlk ve sefalete düşü bizi terk etmemeleri için uygun bir ücret ödeyebiliriz çünkü onlarn aşamalarn istiyorsak, bu isteğimizin yerine gelmesi için bir bedel ödememiz gerekir "Bedel ödemek ifadesini kullanmaktaki ama cm, onlara utanç verici bir sadaka vermediğimizi vurgulamaktr Çünkü onlarn hayat, çalşamayanlarn da sahi olduğu bir mülkür eğer, hangi sebeten olursa olsun, bu hayat Bizim elimizden almamalarn istiyorsak, bunu ancak onun bedelini ödemek sure tiyle gerçekleştirebiliriz; hatta belki de çevremizde üzü gülen insanlar görmekten hoşlanyorsak, onlarn refah içinde yaşamala rn bile isteriz sacas, Biz Sizden armağan bekemiyoruz ama Size armağan vermek de istemiyoruz. Yüzlerce yldan beri Size iyi niyetli atallğmzdan ötürü sadaka verdik, fakirlerin elindeki üç beş kuruşu da bağşladk ve beyefendilere, beyefendilere ait olma yan verdik; şimdi de artk siz kesenizin ağzn açn, çünkü bundan sonra bizim malmzn fiyat çok yükselecektir Biz Sizden hiçbir şey, zerre kadar bir şey istemiyoruz; ama Siz, istedikleriniz için daha iyi ara ödemek zorundasnz Senin neyin var? "Benim bin dönümlük bir çiliğim var Ben de senin rgatnm ve bundan böyle Senin tarlan 1 Taler gündelik karşlğnda sürü ekeceğim "yleyse ben de bir başkasn işe alrm. Bir başkasn bulamaz sn, çünkü biz rgatlar bu ücretten az karşlğnda çalşmamak üzere anlaştk Eğer daha az araya çalşan biri çkarsa, onun vay hline Ev hizmetçisi de şimdi ayn ücreti istiyor ve Sen ondan daha ucuza çalşann bulamazsn "Eyvah Öyleyse ben ifls ettim demektir Hele ağr ol bakalm Sen de bizim kadar kazanyor sundur herhalde Eğer kazanmyorsan, sana bizim gibi yaşayabil men için bir şeyler veririz "Ama ben refah içinde yaşamaya alş tm Bu duruma bir çare bulamayz, bu bizim derdimiz değil
334
335
Be Mak
Bem İşkerm
Eğe iaz paa attıaiise, amacıa ulaşısı elki Sei daha rahat bir yaşam sürebilmen için Biz daha düşük bir üct karşılı
Devlet, i ev hizmetkıda u kedie güve duygusuu ve u cesaeti uyadıaili mi? Devlet i isaı kedi kedii duyumsamasını sağlayabilir mi? Dahası, devletin böye bir amacı laili mi? Devlet, Tek'i kedi değeii ilicie vamasıı ve onu kullanmasını isteyebilir mi? Bu katmerli soruyu parçaarına ayıalım ve öce devleti öyle i iici uyadımaya muktedi lup lmadığıı iceleyelim. Igatlaı ilik lmalaı geeklidi; çünkü sadece, bu birlik olarak bir devlet yasasının rekabet yoluyla ve el altından binlerce şekilde ihlli onları hedefe götürebilir. Devlet buna razı olabilir mi? Devlet, kendinden başka birilerinin hal
kı üzeide askı kumasıa kesilikle azı lmaz. O hlde ucuza çalıştıılmaya katlaaa kaşısıda ilik la ıgatlaı kedi kedileie işleii yüütmeleie izi veemez Bua mukai diyelim ki devlet öye i yasa çıkaıy ve ütü ıgatla da u yasayla uyum içidee zama u ilik lmaya göz yuma mı? Müfeit duumlada evet yuma. Acak u müfeit i duum lmaka kalmaz uu aşa i rensi meselesi hlie gei Söz kusu a Ben'in kendi kendini değerendiresi e seesinin esası ve kapsamıdı yai ayı zamada Bei devlete krş kedie güve duygusudu. Kmüistle uaya kada ayı ylu izle Ama kedii değeledime zulu laak yalız devete kaşı deği tou kaşıdı da ve öylece kmü aı ve kmüist göüş dğutusuda laı da ötesie uzaı edei de egizmdi Buuvazii hekesi i ma sahii (" malik) duğu yöü deki temel ikesii kmüizm sasımaz i hakikt i geçeklik hlie getii Atık i şeyi ede ete dedi kalmamıştı ve hekes daha aşıda itiae ihtiyaç duyduğu şeyee shi İsaı e değeli semayesi shi duğu işgücüdü ve eğe uu kul lamazsa u kedi kaahtidi. Atık öüe çıkaı kapma ve av peşide kşma s ulmuştu ve şimdi sık sık yaşaaı aksie ekaette aşaısızlık maz çükü işe kaşı istek lduğuda yete ice iş isaı ayağıa kada ile getiili Şimdi gerçek bir shi duumua geimişti çükü atık işgücüü yetiği i işi kaçıma asılığı düşüktü Oysa ekaet ekmiside he a öyle i tehike vadı. Atık deriz ve güveceli i sahip lmaı ahatığı yaşaı Böyle lmasıı aşlıca edei de atık semayei malmük laak değil de isa emeği işgücü laak göülmesidi Yai atık isa i çusuz sedir ve sadece idea hayl sevete sahipti. kat Ben u kada az i mülkle sadece çalışma kudetimle elde etiğimle yetiemem çükü eim kudetim sadece çalışakta iaet değildi
336
33
ğıda mı çalışalım yai? Zegile he zama yksullaı ağzıı şu sözlee kapatıla: "Senin para sıkıntısı çekmen beni ilgilendirmez Geçimini nasıl sağlarsan sağla Bu benim değil, senin eseen." Peki, o hde bu izim mesel�miz lsu ve Biz de kedimizi değeledimemize yaaya, elimizdeki aaçlaı zegiee kaptımamaya akalım ma sizi gii ilgisiz, eğitimsiz kişilei çk fazla şeye ihtiyacı olmaz ki! O hlde Biz de biraz daha azla para alalım da, ihtiya cımız a ilgi ve eğitim· dime imkımz lsu ma siz ze ginleri böyle yoksulaştırırsa ız, sanata ve bilime kim destek verecek? Eh, u da tplum d e kaaalık isa süüsü vesi! Biz hepimiz taya i şey kyasak, hatıı saylı i meağ iiki. Siz zegilee kalsa, zate hep değesiz kitapaı, ağlak suratlı azize resimlerini, ya da dans edebilen kıvrak bacakları satın alırsınız! Ah, şu kahroası eşitlik! Yoo, muhterem beyefendiciğim, eşitlikte söz ede yk Biz sadece değeimiz e ise u kaşılı ğıı istiyuz Eğe Siz daha değeliyseiz, Size de daha yüksek değe içmek geeki Bizim tek istediğimiz, bize biçien fiyt değecek birisi omak ve ödediğiniz paranın karşıığını da hakkıyla
vediğimizi düşüeilmekti
Ben Malk
Benm İlşklerm
Be çlşmk suretiyle bir bk bir bşk ve bezer koumdkileri işlevii yerie getirebilirim Bu işler sdece herke si ediebileceği bir geel kültür gerektirir (geel kültür sdece herkesi bildiği değil y zmd herkesi erişebileceği bilgidir bu yüzde de hiçbir "kültürlü is öğreme gücüü şmy tp skerlik filoloji gibi özel kourdki bilgilerdir) vey herkesi ediebileceğ ir hüer shibi olums yeterlidir. Herkes bu gibi görever tbils de Teki sdece kedie it o biricik gücü bu mesleklere lm ve cllk getirir. Mesleğii srd bir is ibi yürütmeyip kedi biricikliğii tüm kud retii orty koyms şlğd kedisie bir ödeme yplmz ols ols sdece bir mem r bir bk olrk prs lr Eğer o sizi teşekkürüüzü hk decek bir şey ypmşs ve Siz de bu Biriciki teşekküre lyk eliizi ltd tutmk istiyors z ou yptğ işi krşlğ herhgi birii bşrdğ is bir işmiş gibi deği de Biriciki bşrdğ bir iş olrk ödeyi Siz de yptğz iş kousud y şekilde dvr! Beim biricikliğime is olrk yptklrm biçildiği gibi ge el bir ryiç bedel biçilemez. Sdece is olrk yptkrm içi bir ryiç bedel biçiebilir. Öyleyse is olrk ypl işler içi geel bir bedel beirleyi m kedi biricikliğiizi lyk olduğu kzçt yoksu brk my İnsan y d gene ihtiyçlr toplum trfd krşlr biri cik ihtiyçlr krşlms içi ise ck ryş girme gerekir. Toplumu S vereceği hizmet hiçbir zm bir dostu doste bir hizmeti ht bir Teki vereceği hizmeti yerii tutmz. A m se gee de her böyle bir hizmete ihtiyç duybilirsi çok bsit işerde s birii yrdm etmesii isteyebilirsi. Bu ede le toplum güveme dileklerii gerçekleştirmei bedelii öde mek içi gereke rçlr ship olm çresie bk. Egoistler rsd pr sistemii korumk yeride olur mu?
Eski düzede bbd klm bir mülkü öemi büyüktür Bulrl size bir ödeme yplms izi vermeyi işte o vkit pr çöker bu pr içi prmğz kmldtmy işte o vkit pr tüm gücüü yitirir. Miras deferde sildiiz mi icr memuruu mührüü koprdz demektir. Nsl os şimdi rtk her şey bir mistr ister mirs koulmuş olsu ister mirsç orty çk ms beklesi. Eğer o size itse ede mühürlemesie izi veriyorsuuz ede mühre riyet ediyorsuuz? Nede yei bir pr yrtlms? Bir ml üzerideki mirs dmgs kldrrsz ou yok etmiş olur musuuz? Pr d bir metdr dh doğrusu öemli bir araç y d kudrettir. Çükü ser veti kemikleşmesii öer kcğ sğlr ve ciro yoluyl ml değişimie yol çr. Eğer bud dh iyi bir değiştokuş rc öerebiiyorsz buyuru öeri! Am bu gee herhgi bir "pr olcktr. Size zrr vere pr değil _sizi ou edime deki beeriksizliğiizdir. Brk d gücüüz kudretiiz hrekete geçsi kediizi toprly o zm göreceksiiz ki prd y yi sizi przd sizin dmgz vurduğuuz prd y hiçbir eksiğiiz omycktr. Am Be gücüüzü kudre tiii hrekete geçiri derke çşmy kstetmiyorum. Sdece "iş rmkl yetieler ve "vr güçleriyle çlşmk isteyeler bir süre sor işsizli durumuu oluşms ede ork kedi lerii şşmz souu hzrlrlr. Şs ve şszlk pry bğdr. Bud ötürü pr burjuv döemide bir iktidrdr. Ou bir geç kz bezetebiliriz çükü etrfd birçok tlibi dolşr durur m hiçbiri ou ömür boyu boşmmk üzer ikh mz. Değerli bir m ship omk içi girişile rekbet srsd eski devirlerdeki romtizm ve şövyelik tararı yeide güdeme gelir. Herkesi özlemi ol pr yürekli "edüstri şövlyeleri* trfd zpt edilip kçrlr.
33
339
* [Heazar n kanan r Amanca ar n ]
Be ak
Benm İşkerm
Kmn şans varsa geln o alp evne götürür. Sefiln şans var sa geln kend ev olan "topluma sokar ve onun bekretn bozar Artk onun evnde o gelnlk br genç kz değldr br kardr ve yok olan bekret le brlke soy smn de ytrr. Artk parageln n ad "emektr çünkü "emek kocasnn erkeğn addr. O artk ko casnn mal olmuşu. Çzdğmz bu abloyu sonuna kadar götürürsek emek ve para brlktelğnden doğan çocuk gene kzdr ve evlenmedğ sürece gene ad paradr ama babas olan emeğn soyundan gelmektedr Yüz atar yan sergledğ "tablo başka zler aşmaktadr aye yenden rekabete rsek rekabe tam da erkesn kendi eseesini benmsememes e bu mesele konusunda baş kalaryla utbkt varamama yüzünden doğar Örneğn ek mek br şerde yaşayan büün nsanarn tyacdr. Bu nedenle br araya gelp anlaşarak kamuya a genel br ekmek frn yapablrler Oysa böyle yapmayp şern yac olan ekmeğn üre mn ve dağtmn brbrleryle rekabe eden frncara brakrlar Ayn şeklde et meseles de kasaplara şarap da şarapçlara vb braklmşr Rekabe ortadan kaldrmak bell br y destekemek vs. değldr Aradak frk şudur Lonca teşklanda bell br şey örne ğn ekmek üretmek o loncaya mensup olanlarn şdr Rekbette se rasgele rekabe edenlern konusudur. Frnda pşrlen şeye tyaç duyanlarn ouşturduğu birik se Ben ve Sen lglendren br meseledr ne loncaya bağ frncnn meselesdr ne de rusat saib frncnn meseles; tyaç saplernn oluşturduğ bir/eşi in meselesdr. Eğer Ben kendi meseeme lglenmezsem, Bana başkaarnn kend keyfine göre sunduğuyla yetinek zorunda kalrm Ekmek almak benm meselemdr benm dleğmdr benm talebmdr Buna rağmen bu meseey frncara brakyoruz ve onlarn kend aralarnda brbrlern gerde brakmak çn yarşarak çatşarak
uğraşarak ksacas rekabet ederek br fayda sağlayacaklarn umu yoruz lonca teşklana bağl frnclar se ten e sdece frnclk yasalarnn ak ve ukukuna b olduklarndan böyle br durumla karşlaşmazlar erkesn tyaç duyduğu şeylern sağ lanmasnda ya da üretmesnde erkesn katlm gerekr. Bu me sele ihtiyç shibinin meselesdr onun mülkyetndedr oncaya bağl ya da rusat sab esnafn mülkyende değdr Şmd tekrar gerye dönüp bakalm Dünya bu dünyann ev llarna nsan evltlarna atr; dünya artk anrnn değ İn sann dünyasdr Brakn da er nsan bu dünyadan koparabldğ kadar ma kend mal saysn ama akk nsan deve nsan oplumu ya da nsanlk er br nsann nsan olarak yan nsan br çabayla kendne meğnden başka br şey kend mal l ne germemesne dkkat edecekr. İnsan olayan br mal edn me, nsanlar arafndan onaylanmayan br ednmedr yan br "cürümdür; bunun aksne nsan olan "meşru br ednm "ukuk yodan ednmek demektr. Devrmden ber söylenen budur Ama Benm mülkyetm br şey değdr çünkü şey Benden bağmsz olarak varolandr benm sap olduğum sadece benm kudretmdr Benm olan şu ağaç değldr şu ağaç üzerndek kud rem ya da asarrufumdur Bu kudre nasl da saptrarak açklanmakadr! Denr k benm bu ağaç üzernde br hkk r ya da bu ağaç hukuken benm malmdr Demek k ben onu kudretmle kzndı Ona shi/iğiin devam emes çn kudretmn de devam etmes gerek. Daa y br fade bçmyle şöyle de deneblr Kudret kend başna varolan br şey değldr o yalnz kudretli br Ben çersnde de kudrel olanda varour. Ama bu gerçek dama unutulur Kudret de tpk benm dğer niteikeri oan nsanğm azamem vb. gb "kend başna varolan sevyesne çkarlmaktadr ve Ben kudretm yrdken çok sonra da o gene beni kudretm
340
41
Ben Malik
Benim İlişkileim
tine eii. Ama gieek aha set bi tavı takını ve şu çıka ım ona gaz vei: zgüük ee evetin, töenin ya a yasanın hizetindeyse asına özgüük eii. Ricaa ee eien ba sın özgüüü he ne kaa sansü boyunuuuan özgüse e, yasanın boyunuuunan özgü eii. asın bi kee özgüü ün taını aı mı, hep aha özgü oma hevesine kapıı, ta k yaza keni kenine şunu söyeyene kaa: en ancak hiçbi şeyi umusamazsam özgü oabiiim Yazıkaım, benim Kendi üü nüm ise, ana hiçbi ik a ya a otoite, hiçbi inanç ya a koku taafınan ikte eim iyse, özgü bi yapıt sayıı. asının özgü oması yetmez basın be i omaıı Kendion bsn ya a bsnükiyeti işte enim e geçimek isteiim buu. "asın özgüüü yanızc bsn iznidir ve evet asa keni ızasıya ana basını kuanaak onu ezip paçaama izni vee mez O he yukaa "basın özgüüü sözcüü ie henüz yeine otutamaıımız ifaemizi üzeteim ve şöye iyeim "ibeaein, sesini yükseteek isteii basın özgüüü evet içinde uyguanabii, hata saece evet içinde uyguanabii, çün kü bu bi izindir ve izni veecek bi evetin vaıı zounuu. A ma evet, kenisiye ve keni semetiye uyuşmayan uumaa izin veemeyecekse, ebete bu iznin sınıaı vaı: u neene e iznin vaıını ve kapsamını ysr beie. azı eveein başka evetee kıyasa aha çok özgüüü kaıı oması, sae ce sıf poitik ibeaein önemseii nieikse bi fktı. Ona Amanya'a saece özgü ifaenin dh kps dh geniş oabimesine izin veimesini istiyoa. Ee etmek için başvuua buunuan basın özgüüü, hk ait bi meseei ve hak (evet) ona sahip omaıkça, en onu kuanamam asınmükiyeti açı sınan bakııınaysa uum fakıı. enim hakım basın öz güüünen yoksun oabii. en isteiimi basabimek için bi hieye, ya a zoa bunu yapabime oanakaını aaştııım en
Kenim için basın iznini saece kendiden ya a keni gücüm en aıım. "Ee basın beni kendiin ise o zaman onu kuanmak için evetin iznine ihtiyacım omaz tıpkı bunumu sümkümek için evetin iznine ihtiyacım omaıı gibi. enen aha üstün bi şey oaıı anan itibaen basın benim ükiyetide çünkü bu anan itibaen evet, Kiise, hak, topum ve benzeei atık ota an kaka. Onaın vaouşu saece enim Kenimi hiçe saymam sayesine geçeii ve bu ho bakış sona eince ona a yok ou. Ona saece Beni üzeride Benden üstün oukaı zaman ve saece bie kudret ve bie kudreti oukana vaıa Siz bi evet üşünebii misiniz ki, o evetin tüm tebaası eveti umusamasın? öye bi evet hehae bi hay, bi göüntüen başka bi şey oamaz, tıpkı bieşik Amanya gibi "en Kenime ait ve Kenioan bi insan ouum anan iti baen, basın a benim oacaktı: Dünya egoistini, çünkü o, ünyaaki hiçbi güce ait eii. "una kaşıık benim basınım gene e gayet özgürükten yok su oabii, önein şu an ouu gibi. Ama ünya büyüktü ve insan, einen geii kaa başının çaesine baka. en basınımın ükiyetinden vazgeçesem, he yee isteiim ve üetebiiim kaa yazı bastıabiiim. Ama ben maıma sahip çıkmak isteiim için, üşmanaımı kanımak zounayım. Sana izin veseei, kabu etmez miyin?' Ebette, memnuniyete kabu eeim, çün kü onaın ana izin vemeei, enim onaı kanııımı ve a kete süükeyecek yoa soktuumu kanıta enim için önemi oan, onaın izni ei, aha ziyae onaın aptaıı ve iktiaan üşmeeii. en onaan izin amak için i ökmeke, tıpkı poitik ibeae gibi baış içine yan yana ve biikte yaşamayı, hata bibiimizi estekemeyi ve he biimizin yüksemesine ya ım etmeyi amaçamıyoum benim izin için i ökmemin nee ni, bu izni veikten sona, veeni kan kaybınan ömesini sa
350
351
n Malk
Benm İşem
lama ve e souda izi vereleri ortada kaldrma isteğidir. Be biiçli bir düşma olarak olar iiyatszğda fydnyor olar afil avlyorum "Be bas kularke bu kouda Kedimde başka yrgç tamadğm zama yai beim yaz yazmam artk alk kuralar ya da di ya da deveti yasaara say ve bua bezer şey ler yöedirmediği zama yaz Kedim ve Kedi eoizmim bei yöedirdiği zama bas Beni our!
D /bn rbungn n Ducnd a 2 91 e eam [an 95], ürh e Wnterhur 13 (Bkz ukarak noum}
k üyesi olarak fikirlerii açklama akka saip olduğu kabul edilir. Demek ki "üyei bas özürüğü var Teki değil Ama Tek bas özürüğüe saip olablmek içi kamuya alka iadğ katlamak zoruda ise bu özürüğe kendi gücü syesinde kavuşmadysa o zama bu bir h özgürüğüdür iac ve "üyeiği atra o kişiye verilmiş bir özürlükür Oysa tam tersie bir Tek olarak erkese fikrii oraya sürme özürüğü açktr Ama ou bua "akk yoktur bu özürük ebete ou "kutsal ak k değildir Oda sadece kudret ardr ve acak bu kudret ou mük saibi yapar Beim bas özürlüğüe saip olmam içi imtiyaza itiyacm yoktur buu içi ak izie itiyacm yoktur buu içi veriecek bir "akka itiyacm yokur ee "yetkiye iç Be er özürük ibi bas özürüğüü de Kedim "amalym Hak "tek yarç olarak ou Baa ereez Hak Beim bu özürlüğü almama öz yumabilir ya da bua karş ele biir ama ou vermek bağşlamak armağa emek ibi bir şey yapamaz. Be aka rğen yazca Tek oarak ou kularm yai ou düşmam olarak ördüğüm ak elide mücadeey e alrm ve acak erçek bir mücadee sayeside ou elde ederim yai kedime r Ama ou alrm çükü o beim mülkümdür E Baueri karş çkmakta oduğu Sader (sayf 99) bas özürüğüü "deet içinde tndşn ak ve özürlüğü olarak kullamakadr E. Bauer buda fark oarak e yapyor? Ou örüşüe öre de bas özürüğü sadece özür tndşn akkdr Bas özürlüğü "eel isa akk ad alda da talep edi ir. Bua karş şöyle bir itiraz eliordu Her isa bas özürlüğüü doğru kullamay bilemez çükü er Tek akike sa değidir Bir yöetim İnsn'dn b özürlüğü asa esiremez; ama İnsn bir ayalet oduğu içi yaz da yazmz. öetimler bas özürüğüü acak Teklerde esirer ve ou başkaara öreği
352
33
Peki Size bu küstaça a veree Siz asl bir karşk vere biirsiiz? Belki de soruyu e iyi alaşabilecek şekle sokmak içi şöye demek erekir: Bas kime aitir alka m (devee mi) yoksa baa m? Poiikac iyei bas iktidardakieri kişisel ve key müdaaeeride kurarmakr. Bu arada düşümezler ki bas erçekte erkese açk oabimesi içi yasaarda yai ak (devleti) iradeside de özür omas erekir Oar bas bir "ak meseesi lie eirmek iserer Bas ak mülkiyei olsa da beim mülkiyetim olmakta çok uzaktr Bas bir izne bağ olmas beim içi ti bir öem taşr Hak beim düşüceerim akkda karar vere bir yarç roü oyar ve be düşüceerimi sorumuluğuu üstlemek esab oa vermek zorudaymdr Jüri üyeeri eğer sapat fikir erie dokuuacak orsa e ser despoar ve olar itaatkr izmekrar kadar ka kafal ve kat yüreklidirer Edar Bauer Die iber/en Bestrebungen in Deutschnd (Al maya da Liberal Almar) adl deride* mutlakyet ve meşruye devletleride bas özürlüğüü mümkü omadğ acak "özür bir devee yerii buabieceğii iddia etmektedir. "Burada diyor "ark tek başa omaya Tek i akik ve akc al
Bn - Malk
Benm İşkem
osuz geçekleşmez He şe e y yetyle katl ve he şeyde bzm kavayamayacağmz tasala ve kaala vad Bzzat akl keds ola Ta, tüm düyada teşvk edlmel ve geçek leştlmeld Ta' b baba gb Bzle koumas, kollamas, Bz bağmszlğmzda ede Doğu düüst b ş başasak, buu Ta'ya mledez Başmza b det gelse, hekes buu Ta ş olduğuu söyle. He şey bze Ta vemşt İsa da ay Ta gb dava asl düyay eseniğe kavuştumak styosa, sa da düyay u uğ kavuştumak ste, bütü insnrı utu etmek ste. Bu e ele de he İsa ked sah olduğuu sadğ akl hekes e uyadma amacdad He şey mutlaka akla uygu olmald. Ta şeytala uğaş, flozof da aklszlk ve astlatsal olala Ta, hçb yaatğ kendi seçtiği yolda yüümese, ya Ta' göstedğ yolda aylmasa z vemez ve İsa da ay şeklde Bzm sadece sa b yaşam taz südümemz ste İçde kutsal (d, ahl, sa) b sevg taşya kş, sadece b hayalet, ya hakk İsa seve ve kö b acmaszlkla ge çek sa ya Tek hukuke gaysa davaşlada bulu duğu geekçesyle kovala duu O, acmaszlğ e aş ölçüde uygulamay vazgeçlmez ve takd edlecek b davaş olaak değeled çükü b hayalete, ya da Geele duyula sevg, oa hayalet olmayada, ya egostte ya da Tek'te efet et mey emede İşte adalet ad vele o ülü sevg gösts alam budu Utalacak b davaşda ötüü suçlaa kş, alayş ve hoşgöü le yaglama umudu yoktu ve kmse de ou açğ ötmek ç b gşmde bulumaz. agç, gayet set davaaak zavall daval ked savumak ç öe südüğü özüle aça aça ede, ou bütü çlaklğyla otada bak, zdac da ou mehametszce süükley zbe b delğe tka Böylece
suçlu damgas yye kş, ceza sües btmde hçb bağşlama belts göstelmede, yüzüe hakaetle tüküe sala, y yüekl, sadaktl Hstya kadeşle aasa salvel. Evet, ölümü hak ede b mücm, dam sehasa çkaldğda, oada tolamş ola ve sevç aala ata sala gözle öde töe ve ahlk yasalaa kaş gelme yüce tkam büyük b töele kutla. Çükü ya ahlk yasala hayatta kalabl ya da mücm Mücmle cezasz yaşadkla yede ahlk yasas yok olmuştu ahlk yasas vaolduğu yede de mücm yek düşecekt İks aasdak düşmalk yok edlemez. Hstyalk öem, erhet segi hmaye, salaa lyk oldukla şeyle sağlama döemd ve sala Ta kedlee yükledğ (tasal) göev geçekleşteblecek duuma get me döemd Demek k sala aas lşk şu esasa daya İsa özü şu ve şudu o hlde Ta taafda kedse yük lee, ya da güümüzü bakş açsa göe sa olmas dolaysyla (tü olaak) üzee düşe göev de bua bağld İsalaa d kabul etme heves de buda le gel Komüstle ve Hümastle Hstyalaa kyasla sada daha çok şey bek lemele, bakş açla zee kada değştmez İsa, sa olacakt Eğe dda olaa, Ta le lgl şeyle aças olmak yetelyse, İsa ola da sa şeyle kstlamamas ste Ama he ks de egostlğe kaş çkala Elbete ükü, egostlkle lgl ola şeyle, saa zle, ya da bağş olaak (b tma gb) velmez kş ou ked elde etmeld. Öbü şeyle sevg ve, bu se yalz Bem taafmda Baa velebl Güümüze dek lşkle sevgye, bbe kaş hoşgörüye bb desteklemeye dayayodu İsala kedlee kaş boçla, kedle eselğe ulaştacak şeklde davama, eselğ sağlayacak ola e yüce valğ ked çlee alma ve b rite (b hakkte ve geçeklğe) ulaştma olduğu gb, bşkrın kaş
3
35
e lk
enim İlklerm
Benim için doğaldır Benim hoşuma gider. Ben sevme buyruğu diye bir şey tanımıyorum Ben her duyarlı yaratığın duygularını ayaşr, onların aıları Benim de aımdır onların memnuniye ti Benim de memnuniyetimdir Onları öldürebilirim ama işkene edemem. Oysa Parisin Gizeerinde erdemli ve dar kafalı rens Rudolf kötü kişiler kendisini üdüler diye onlara yapa ağı türlü işkeneler tasarlar. Benim bir başkasının duygularını paylaşmam duyarlı insanların duygularının Benim de duygum olduğunu Benim mülküm olduğunu kanıtlar. Oysa hakşinas insanın aıması davranışı (örneğin noter erranda karşı) tıpkı yatakların lçüsüne göre tutsakların baaklarını kesen veya çekip uatan haydudun duygusuluğuna bener. Rudolfun insanları kesip biçerek ölçülerine uygun hle getirdiği yatak iyi kavramı nı simgelemektedir Hak ve erdem duygusu insanda aımasılığa ve hoşgörüsülüğe neden olur Rudolf noterin duyguların pay laşma tam tersine o kötü insan lyığını buldu başına gelenleri hak etti diye düşünür; bu da empatiden yoksun olduğunu du yarsılığını kanıtlar. Si nsanı sevdiğini için tek tek insanlara egoistlere aı çekti riyorsunu. Siin nsan sevgini insana eiyet etmek demektir. Ben sevdiğimin aı çektiğini görürsem onunla birlikte aı çekerim ve onu teselli edebilmek yüünü güldürmek için elimden gelen her şeyi yapmadan içim rahat etme. Eğer onun yeniden neşelendiğini görürsem ben de onun neşesinden memnuniyet duyarım. Bu onda tepki yaratan bir olayın beni de üdüğü ya da sevindirdiği anlamına gelme pkı onun vüudunda hissetiği bir ağrıyı benim de hissetmeyişim gibi onun dişi ağrırsa ben onun duymakta olduğu ağrıdan ötürü üülürüm. Ben sevdiğim insanın yüünde üününün yarattığı hüünlü ifdeye dayanamadığım için yani kendimi rahatlatmak için o
hüünlü yüü öperek onu teselli etmeye çalışırım. Ben o insanı sevmiyorsam yüünü aıdan buruştursa da umursamam. Ben sa dee kendi üüntümü dağıtmaya çalışırım
[gne Se e myte e Pi P 132/3 -Amnc kd edn ] 360
Benim sevmediğim herhangi biri ya da herhangi bir şey Benim tarafımdan sevilme hakkna sahip midir? Benim sevgim mi önde·gelir yoksa onun hakkı mı önde gelir? Anababa akrabalar anavatan halk doğup büyüdüğüm kent ve daha pek çok şey ve nihayet bütün heminslerim (kardeşler kardeşlik) benim tara-
fımdan sevilme hakkına sahip olduklarını iddia ederler ve onlar bu hakkı teklifsie kullanırlar. Bu sevgiye kendi ük/eriyiş gibi bakarlar ve Ben bu mülkiyete saygı göstermesem mallarını gaspeden bir haydutmuşum gibi davranırlar. Ben onları sevmek zorundayş! Bu sevgi bir buyruk bir yasa ise Benim bu ilke ye göre yetiştirilmem eğitilmem ve bu buyruğu bu yasayı ihll
edersem ealandırılmam gerek. Bu sebeple benim sevgiye raı edilmem için üerime gayet güçlü bir ahlk etki" yapılmalıdır. Hiç kuşku yok ki insanlar nasıl başka tutkulara örneğin nefrete yönlendirilebilirlerse sevgiye de yönlendirilebilir teşvik edilebilir-
ler. Neet duygusu kuşaklar boyu etkisini sürdürebilir ve baen bunun sebebi de örneğin birinin atasının Guelf'lerden* diğeri
nin atasının ise Ghibelinlerden** olmasıdır Oysa sevgi bir buyruk değildir sevgi de diğer duygularımın her biri gibi beni üküdür Benim mülkümü ee geçirirseniz yani bedeli karşılığında elde ederseni anak o aman sie onu bırakırım Bir din bir halk bir vatan bir aile vb. benim sevgimi kaanmayı başaramasa Ben onları sevmek orunda değilim Üstelik de sevgimin fiyatını kendi keyfme göre belirlerim. Çıkara dayanan sevgi ile çıkara dayanmayan mistik ve ro [Otğ İt'nd ppk n -n [Otğ İnd mpt n -n. ] 361
en - Malik
enim İlişkilerim
mantk sevg arasnda büük br fark vardr. İnsan çeştl şeler seveblr, sadece nsanlar değl, herhang br "nesne de (örne ğn şarab, anavatann, vb.) seveblr Sevg br zorunuuk üünden benm erkmden çkarsa, körü körüne sevg, çlgnca sevg hlne gelr sevg benm çmdek üksek dugulardan kanaklanorsa, örneğn sevdğm "nesne br kutsallk taşorsa, a da görev dugusu, vcdan, emn gb önem verdğm nedenlerden ötürü ben kendne bağlorsa, br buyruk se, bu ntik br sev gdr. Bundan böle artk sevlen nesne vea kş Benm çn varol makan çkar, Ben onun çn varolurum Sevg Benm dugum olarak br saplant değldr Sevg br dugu olarak kend mülketmde bulundurmaa devam ederm Sevgnn öneltlğ kşnn a da nesnenn abanclğ onun sap lant hlne gelmesnn nedendr Sevg benm dugumken br fanatklk değldr sevg br dugu olarak daha ade kend mülketm altnda tutmaa devam ederm tam ters durumda, sevlen nesnenn abanclğ üünden br fanatklk halne gelr. Dn br dugu olarak sevg, sevlen kşde "kutsal br varlğ sev mek a da kutsal br varlğa bağlanmaktr Çkara daanmaan sevg çn, utk ork seieye değer şeyer vardr k kalbm bular çn çarpar, örneğn hemcnslerm olan nsanlar, eşm, akrabalarm vb Kutsal sevg, sevlen kş a da nesnedek kutsallğ sever ve bu sebeple de sevlen kutsal br varlk (örneğn br "nsan) hlne getrmee garet eder Sevlen, benm tarafmdan sevlmes gereken br nesnedr Onu sevdğm çn a da onu sevmemden dola benm sevgmn nes nes değldr, tam tersne o aten sevlmes gereken br nesnedr. Onu sevlen br nesne apan Ben değlm, onun varoluşunda sevlme ntelğ mevcuttur Örneğn Benm onu nşanl a da eş olarak seçmş olmam bu meselede fark etme, çünkü o aten br ke seçlmş br kmse olarak "benm sevgm üernde br hak sah b olmuştur ve Ben de onu sevmş olduğu çn sonsua kadar
onu sevmekle ükümlüüm. Demek k o, Beni sevgmn önel dğ br nesne değldr, genel olara sevgnn öneldğ br nesne dr, sevlmes zorunu on br nesnedr O sevge lktr, sevg onun hkkıdr Ben de onu sevmekle yüküüyü Benm ona önelttğm sevg, hakktte onun olan sevgdr, ama onu Benden br çet ergi tahsl eder gb almaktadr Çok a da olsa ükümlülük lekes taşan her sevg, çkara daanmaan br sevgdr ve bu lekenn kapsadğ kadarla da br anatklktr Sevgsnn nesnesne br şe borçu olduğuna nanan, a romank a da dn br sevge tutulmuştur.
2
Genelde "bağllk, sadakt olarak anlaşlan ale sevgs dn br sevgdr; kea "vatanseverlk de vaa edlen sevg de. Bütün
romantk sevglern ortak br öellğ vardr: Kşnn, "sevgsnn çkardan uak olduğunu kantlamak çn takndğ sahte tavrlar a da kendn kandrma çabalar, nesnee Kend şahs çn değl, bat o nesne çn lg gösterdğ lenmn uandrmak amacn
dan kanaklanr Dn a da romantk sevg le duusal sevg, her ksnde de sevlen nesnenn ar şeler olmas bakmndan brbrnden farkl olsa da, o nesnele lgl bağmllk avranş bakmndan farkl değldr. knc lşkde her k sevg de brer fanatklktr ama brn cde, seven nesnenn br dünevken dğer kutsaldr Sevlen nesnenn benm üermde egemen olmas her k durumda da a ndr tek frk, brnn duusal, dğernn se tnsel (haaletms) br egemenlk olmasdr Benm sevgm aln kend çkarma önelk ve egostçe br lgden kanaklanorsa ve dolasla da sevgmn öneldğ nesne de gerçekten beni nesnem a da benm mülk etmle lglse, bu durumda sevg benm kendmndr Ben kend mülketme karş borçlu değlm ve mülketmle lgl br üküm lülük taşmam, tpk göümle lgl br ükümlülük taşmadğm gb Eğer onu büük br tnala koruorsam, bunu da Kendm ç aporum.
Ben Mak
Benm İikerim
Hırsanlık dönemnde lduğu gb, Esk Çağda da sevgden ana br ekskk ku Aşk Tanrısı, sevg Tanrısından daha esk dr Ama msk fnakk Yenlere a br özellkr Sevgde fanaklk, seven nesnenn abancılaşmasıla, a da Benm nesnenn abancılığı ve üsün gücü karşısındak güçsüz lüğüme gldr Egsn gözünde hçbr şe, kendsn nun kar şısında aşağılaacağı kadar üsün br güç amaz, hçbr şe haa ını na adamasına neden lacak kadar bağımsız değldr, hçbr şe kendn feda edecek kadar kusal değldr. Egsn sevgs
rüs lmaan, prak arak da köülüğe sürükleen br sevgdr Demek k sevg özünde kc/dr Feuerbach böle düşünmekedr. Osa nançlı nsan, sevgnn özünde innç lduğunu düşünür Bunardan br kc/ oyn dğer se innç oyn sevge çıkışır Her ks çn de sevg lsa sa br sendidu itiu** saılır Ama her ks de sevg, aka akırı a da nanca akırı şek le de lsa, kabul emrar mı? Sevgnn akılsız a da nançsız lanı saçmadır, sevg değldr, demee cesare edemrlar ıpkı akla akırı lan a da nançlı lmaan gözaşlarına da, gözaşı değldr demedkler gb vb Akılla bağdaşmaan vb sevg nsa na lık br sevg mas ble, gene de sevg saıacaksa, bundan şu snuç çıkar Sevg en üce şe değdr en üce şe akı ve nançır Akıldan ve nançan ksun anlar da seveblrler ama akı ve nanç sahb br kş severse, sevg değer kazanır Feuerbach sevgnn akılcı masının "kendn sınırlandırma demek duğu nu sölemekle anılıcı br avır çndedr O zaman nançı kşnn de, nancı "kendn sınırlandırma larak adlandırmaa hakkı ardır Akıcı maan sevg ne "sahedr ne de "nsanı köüe sü rükler, sevg arak sadece üzerne düşen görev erne ger\r Dünaa karşı, özellke de nsanara karşı benm bei bir duy guyu benisee ve başından baren nlara "sevg beslemem gerekr Kuşkusuz böles, dünadan üzerme geen çeşl du guarın hücumuna uğramakan ve karmaşık rasanısal ekern alında kalmakan çk daha dr, çünkü bu şekde bana anınan kend apacaklarıma karar verme ve kend rademe göre davran ma hakkı çk daha armış lur Böece dünaa ve nsanlara önceden berlenen br dugu, br önargı le aklaşırım, na karşı umumu daha önceden kararlaşırmış lurm ve her ürü mü
kend çıkarının kanağından fışkırır, kend çıkarının mecrasında
akar ve snunda gene kend çıkarının denzne döküür. Buna hl sevg deneblr m? Eğer başka br sözcük blrsanız, kulanmaka serbessnz zaman da sevg denen alı söz cük varsın ölmüş düna e brlke slup gsn Ben şmdlk H ristiyn dnnn damgasını vurmuş lduğu dmzde başka br ke me bulamırum ve esk ınıa sadık kaarak kendi nesnem, kend mülke "sevrum Ben sevg sadece besledğm duguardan br larak kabu edrum, buna karşıık Benden üsün br güç, anrısa br güç Feuerbach), kendm esrgememem gereken br uku, dn ve ahlk br ükümülük larak sevg küçümseerek redded rum Sevg br dugu arak benidi ama ruhumu, adadğım ve ·
"eslm eğm br lke se, sevg benm efendmdr, bana buuk
verr ve dr ıpkı br ke arak nefren şeytn lması gb Bunlardan br dğernden ne daha ne de daha köüdür Kısacası, egsçe sevg, an Benm sevgm ne kusaldır, ne de namübarek ne lahdr, ne de şean. "nanç arafından sınırlandırılan br seg hakk sevg değldr Sevgnn özüne ers düşmeen ek sınırlandırma, sevgnn akıl ve zek lula kend kendn sınırlandırmasıdır Zeknın şaşmazlığı nı ve kurallarını kaale almaan sevg, erk larak hakk ve dü
* Ldwg Feerach, Da We e Chrem c 2 39, oğamş akı, Lepzg 183 ** [t gö kamaırı kr -n]
3
35
en Malk
enm lşklerm
dahaleye rağmen, onun hakkında daha önce nasıl kararlaşırmış sam, öyle düşünürüm. Dünyanın egemenliğine karşı kendimi sevgi lkesiyle güvenceye alırım çünkü ne olursa olsun, Ben seviyorum Örneğn çrk şeyler eni iksindirr ama sevmeye karar vermş ri olarak her ürlü anipainn üsesinden geldiğim gii, u duyguyu da yenerim. Ama aşından eri elirlemiş olduğum ve kendm mahkm eğm duygu ir drkfıık neicesidir çünkü kendimi kurara madığım ya da ayrı göremediğm ürden r yazgıdır Önceden kararlaşırılmış olmasından öürü u r önyrgıdı Dünyanın kar şısında Ben kendm gösermyorum, sevgm kendin göseryor. Gerçi düny Bana hükmemiyor, ama egi ini Bana mukadder ir içimde hükmediyor. Ben dünyanın üsesinden gelmişken, sevg ninin esiri odum. Önceler dünyayı sevdğmi söyledğim gi, şimd de şunu ekyorum Ben dünyayı sevmyorum, çünkü onu yok ediyoru ıpkı Kendm yok eiğim gi: Ben onu yrıştırıyoru. Ben insan larla ilgli r duyguyla kendimi sınırlamıyorum, Bende oan her ürü duyguyu seres ırakıyorum. Ben neden üm çarpıcıığıyla unu açıklamaya cesare edemeyeyim? Eve, Ben dünyayı ve insanları kunıyoru! Bu sırada da kendmi her ürlü ekiye açık uuyorum, ka u ekilerden hiçri Beni Benden koparamaz Ben seveilrim, üün ruhumla seveilirim ve ukunun yakıcı, yok edici aeşini yüreğimde uuşuralirm ve sevdğim kişiy u kumu beeyen ve hep yeniden alevlendiren ir çıra olarak kulla nalirim Ona olan üm ilgm, egiin nenei olduğu içndir, sadece onun için çünkü sevgimn ona hiyacı vardır. Sadece onun içn çünkü "yanıp uuşarak sevdiğim odur Eğer enm şu sevgim olmasaydı, onu hç umursamazdım Ben yalnızca sevgim onunla esliyorum, onu sadece u nedenle kunıyoru Ben ondan yrrnıyoru Daha yakın ir örnek seçelim. nsanarın karanlık aıl nanç
arı yüzünden nasıl r hayale sürüsüyle korkuulduğuna anık oluyorum. Acaa u gece kusunun üzerine güçlü ir gün ışığı umam, size karşı duyduğum sevgi yüzünden mi? nsanları sevdğim çin mi yazı yazıyorm? Hayır, en yazı yazıyorum, çünkü beni düşüncelermn u dünyada varolmasını isiyorum. Ve en u dşüncelerimin Siz huzurdan ve arışan yoksun ırakacağını ilsem de, u ekğm düşünce ohumlarından en kanlı savaşların flzleneceğni, ne kuşakların yok olacağını ilsem de Ben u ohumları gene ekerdim. Yazdıklarımla, ekiğm düşünce ohumla rıyla ne yapmak iserseniz ya da ne yapailirseniz yapın, u Szin meselenzdir, Beni hiç ilglendrmez. Belki unlar sze sadece üzünü, savaş ve öüm geirecekir, pek az kişi sevinecekir. Eğer sizn esenliğe kavuşmanızı iseseydm, ıpkı Kse gii, sokakaki halkın elinden ncii alırdım ya da din yöneimler gii, "as hal kın köü kiapardan korunmalarını sağlamayı kendime kusa ir görev edinirdim. Ama Ben düşündükerim szin için söylemyorum, haa haki ki açıklamış omak için de söylemiyorum Hayır
3
Ben dallarda öen kuş giyim, çimden geleni uamaz, söylerim Yüreğimden kopan u dayanılmaz sesim, En güzel ödülümdür enim.* Ben şarkı söylerim, çünkü Ben ir şarkıcıyım Ama Sizleri ku nıyoru çünkü eni dinleyecek kulaklara ihiyacım var.
Dünya enim yoluma çıkarsa ki her yerde kesinlikle yoluma çıkar egoizmimin açlığını gidermek çin onu yerim, yuarım. Sen Benim gözümde ir yiyeceken aşka r şey değisin, ama Sen de Beni yiyip rrsin. Bzim aramızda ir ek ilişki vardır, o da ku nıbiirik yarar sağlayailme ve yararlılıkır. Bizim birbiriize * [Goethe Şarkc ad şnden ant 3
Ben - alk
Benm İlşklerm
hiçbir borcumuz yoktur, çünkü Sana borçluymuşum gibi görünen şeyleri, olsa olsa Ben Kendime borçluyum. Seni neşelendirmek için sana neşeli davranıyorsam, bu Kendim içindir, Senin neşeli olmanı Kendi için istiyorum v benim neşeli tavrım, Beni arzuma hizmet eder; neşelendirmek istemediğim binlerce kişiye karşı bu neşeli tavrı göstermem. "İnsanın özüne dayanan sevgiyi, ya da bir dönem Kilisenin ve ahlkın bir "buyruk olarak üzerimize yülediği sevgiyi öğrenmemiz için, bunun gerektirdiği şekilde eğitilmeliyiz Eğitimimizin en önemli maddesi olan ahlk etkinin insanlar arası ilişkiyi nasıl düzenlediğini egoizmin gözüyle bir örnek üzerinden inceleyelim. Bizi eğitenler, Bize öncelikle yalan söylememeyi öğretip her zaman doğru söyleme ilkesini belletirler Eğer kendi çkarın gözetme ilkesi bu kuralın temeli haline getirilirse, herkes kolayca kavrayacaktır ki, başkalarnda uyandırmak istediği güveni yalan yüzünden kaybeder ve bir kere yalan söyleyene doğruyu söylediği zaman bile kimse inanmaz atasözünün ne kadar doğru olduğu ortaya çıkar Ama ayn zamanda da hakikti işitmeye her kimi yetkili görüyorsa, yalnızca ona doğruyu söylemesi gerektiğini de duyumsayacaktır Eğer kılık değiştirmiş bir casus, düşman ordularının kararghına sızp orada dolaşırken nöbetçiler ona kim olduğunu sorarlarsa, soranlar kuşkusuz casusun adını öğrenmeye yetkilidirler, ama kılık değiştirmiş casus onlara hakikti öğrenme hak knı tanımaz; bu nedenle onlara doğruyu söylemez, kendi uydurduğu bir yanıtı verir Oysa ahlk kuralları Yalan söyleme! der Ahlk kurallarına göre soruyu soranlar, doğru yanıt almayı hak eder, ama Bana göre bu haka sahip değildirler ve Ben sadece eni verdiğim hakkı tanırım. Vaktiyle devrimcilerin düzenlediği bir toplantıya polis baskın yapıp konuşmacının adını sormuştu herkes, polisin buna hakkı olduğunu bilmekteydi ama derci polise bu hakkı tanımayıp onu düşmanı kabul ediyordu Bu se
beple uydurma bir isim söyleyrek polisi yanıltı ve yalancılık yapmış oldu Polis ise düşman bildiği kişilerin hakikt ilkesine bağlı kalacağına inanacak kadar saf değildir; tam tersine, kendisine her söylenene inanmayıp sorguya çektiği bireyin "kimliğini soruşturur Hatta devlet her zaman her yerde bireylere karşı kuşku göste rir, çünkü onların egoizminde doğal düşmanını teşhis eder: Devlet her vesileyle vatandaşın "kimlik belgesini göstermesini ister ve kimliğini belgeleyemeyen kişi, devletin kimlik soruşturmasna ma ruz kalır Devlet Tek'lere inanmaz ve güvenmez, böylece de onlar la ilişkisini yn zeinine oturtmş olur. Devlet Bana ancak söy lediklerimin doğruluğunu istdığı zaman inanır ve bunun için de tek çare yemindir Yemin, devletin bizim doğruluk ilkesine bağllığmızın ve inanılırlığımızın sağlamlığna güvenemeyip, bizim sa dece kendi çıkrıızı gözetmemizi, egoistliğimizi her zaman hesa ba kattığını kanıtlar. Devlet, yalan yere yemin edip de Tanrı ile aramızı bozmak istemeyeceğimize güvenir. imdi de 1788 yılına dönelim ve bir Fransız devrimcisini gözü müzün önüne getirelim. Bu devrimci, arkadaşları arasında o zaman çk yaygın olan şu sözü sar etmiştir "En son kral, en son papzın bağırsağından yapılma bir ipte sallandırılmadıkça, dünya rahata kavuşmayacaktır. O zamanlar kral henüz iktidardaydı ve bu söz bir rastlant sonucu kraln kulağna gidince, tanık bulunamamasına rağmen, suçlanan kişiye suçunu itiraf etmesi için baskı yapldı. Suçlanan kişi itiraf etmeli mi etmemeli mi? Eğer inkr ederse, yalan söylemiş olacak ama cezalandrılmayacaktır; itiraf ederse, hakikti söylemiş olacak ve boynu vurulacaktr. Eğer her şeyden çok hakikte değer veriyorsa, varsın idam edilsin Bir insa nın korkusuna yenik düşmesi kimi ilgilendirir ki Böyle bir insanın yaşamı üzerine bir trajedi yazmak, ancak yazacak başka konu · bulamayan, sefil bir şairi ilgilendirebilir. Ama eğer söz konusu kişi hakiktin ve dürüstlüğün esiri olmayacak kadar cesaret sahibi ise, şu soruyu sorardı Benim, arkadaşlarımla biraradayken ne söyle
38
3
Ben Mlk
Benm lşklem
diğimi yagıçlaın bilmesi geeki mi? Eğe onlaın bilmesini iste seydi bu sözlei akadaşlaıma söylediğim gibi onlaa da söy ledim Ben bu sözleimi onlaın bilmeleini istemiyoum Ben onlaı güvendiğim bie dost olaak gömediğim lde, onla Benim güvenlik ala�ıma zola giiyo, Benim gizli tutmak istediği şeylei öğenmek istiyorr O alde, aydi gelin bakalım, benim isteğimi, iademi, kendi iadesiyle kımak isteyenle Gelin ve maifetleinizi göstein Siz Bana işkence edip acı çektiebilisiniz, Beni ceennemde mauz kalacağım sonsuz azapla tedit edebilisiniz, yalan yee yemin ettiene kada Bana eziyet edebilisiniz, ama Ben gene de akiti söylemeyeceğim, çünkü Ben Size yalan söylemek istiyoru Size kaşı düüst davanmamı benden isteme akını Size tanımıyoum. Hakiktin ta kendisi olan Tanı teditk gözleini üzeime çevise de, yalan söyemek Beni üzse de, Ben yalan söyleyecek cesaete saibim ve canımdan bezmiş olsam bile, celladın baltasını boynumda issetmeyi özlesem bile, size papazlaın dilbazlıklaıyla akiktin kölesi line getidiği, kendi irdesine ianet eden bii olduğumu göme zevkini tatımayacağım O vatana ianet saydığınız sözei söyediğim zaman, onlaı duymanızı istemiyodum şimdi de aynı isteğimi südüü youm ve yalancılı edenin lnetlenmesi Beni iç kokutmuyo Sigismundun, bi ükümda oaak vediği sözü tutmaması, onu kişiliksiz bi zavallı duumuna getimez, o zaten kişiliksiz bii olduğu için vediği sözü tutmamıştı O sözünü tutsa da, gene kişilisiz bii, bi papaz uşağı oludu Lute, yüce bi gücün etkisi atında aiplik yeminini bozdu Bunu Tanının ızasıyla yaptı He ikisi de yemineini bie fnatik olaak bozdula: Sigismund, tanısal hkikte içtenike inanan, akik dine, Katolik dinine bağlı bii olduğunu gösteme için Lute ise, tüm içteniğiye büün akitiyle, bütün bedeni ve uuyla İncili kanıtlamak için yeminini bozdu. He ikisi de, daa yükse bi akikte kaşı düüst davanma uğuna yeminleini bozdula Biinin yemin bağını pa
pazla çözeken diğeininkini kendisi çözmüşü Acaba e ikisi de availeden biinin söylediği sen insanlaı değil, Tanıyı aldat tın sözünü başka tülü mü youmladıla? Çünkü onla Tanıyı yalanla aldatmamak, ona izmet etmek için insanlaa yalan söy ledile, dünyanın gözü önünde yeminleini bozdula. Böylece Bize, isanlaın önünde akiki ayata geçimenin yolunu göstedile. Tanıyı yüceltme uğuna ve Tanı ızası için bi yemin bozulu, yalan söyleni ve bi ükümda sözünden döne Acaba bu meseeyi biaz değiştisek ve şöyle dese nasıl olu? Kendi için yemini bozup yalan söyleme? Bu, e tülü alçakığın sözcülüğünü yapmak demek değil midi? Göünüde geçekten öyledi, ama Tanı ızası için yapılanla da bu bakımdan aynıdı Şimdiye dek tüm alçaklıkla Tanı adına yapılmadı mı? İdam sepalaı Tanı adına kuumadı mı? İnanç uğuna insanla uu ota yaılmadı mı? İnsanla, Tanı uğuna aptallaşmaya makm edilmedi mi? Bugün bile l köpe çocuklaın tinlei din eğitim yoluya Tanı uğuna kıskıvak bağlanmıyo mu? Tanı adına usal yeminle bozulmadı mı? He gün misyonele ve papaz la diya diya dolaşıp Tanı adına Yaudilei, dinsizlei, Potestanlaı ya da Kaolikei kendi ataaının dinine ianet etmeye teşvik etmiyola mı? Tüm bunla kaşısında Benim Kendi için yaptı ğım daa mı kötü sayılı? Kendi için ne demekti? Hemen de akla ad azançla geli Ama bi kişi ad kazanç uğuna bi eylemde bulunusa, bunu endi için yapa, çünkü insanın endi için yapmadığı bi şey yoktu, ata Tanıyı yüceltmek için yapı anla da buna didi. Ama kazanç sağlamak için çalışan işi, kazancın esiidi, kazancın seviyesi üzeine çıkamamıştı, bu işi kendine saip değidi, kazancı yani paa kesesi ona saip çıkmıştı. Açgözlülük ısının egemenliği alındaki bi kişi, bu efendinin emileine itaat etmek zoundadı. Günün biinde iyi yüeklilik gibi bi zaafa kapıısa, bu ona istisna bi duum gibi göünü, tıpkı dinda kişilein zaman zaman Tanının çizdiği yoldan çıkıp da
30
31
B - Mlk
Bem İşkem
"şeytanın aldatmaalarına andıları issine apılmaları gibi, bu durumunu yadırgar. Deme i açgözlü imse, endisine mali değildir ırsının esiridir Kendisi için yaptığını zannettiği şeyleri aynı zamanda efendisi için yapar, tıpı Tanrı orusuyla dolu din dar insanlar gibi... II Fransuvanın, İmparator arlene verdiği yemini bozması ço ünlü bir olaydır Hem de verdiği sözü enine boyuna iyie düşündüten sonra değil de, emen yemininin ardından bozmuştur Kral Fransuva, em düşünesinde em de danşmanları ö nünde gizlie imzaladığı bir protesto belgesiyle yeminini geri almış ve böylee öneden tasarlayara yalan yere yemin etmiştir Fransuva, serbest bıraılması arşılığında bir ödemede bulunmatan açınmıyordu, ama arlenin istediği bedeli ço yüse ve asız buluyordu Her ne adar arlen'in bası yoluyla ço yüse bir bedel istemesi, aris bir davranış sayılsa da, Fransuvanın özgür lüğünü ço düşü bir fiyata satın alma istemesi de imriliti Da a sonra yaptıları ve üsteli yeniden sözünde durmaması, pazar lı etme alışanlığına endin aptırmış olduğunu ve bunun eti siyle pespaye bir düzenbazdan farı almadığını anıtlar Pei ama onu yeminini bozmasndan ötürü itam etme onusunda ne söylenebilir? Her şeyden ewel şunu yine belirtelim i, yeminini bozmuş olması, onu aşağılı bir insan durumuna düşürmez; o pinti olduğu için zaten aşağılı bir insandır yalan yere yemin et mesi yüzünden air görülmeyi a etmez, zaten air görülee bir insan olduğu için yalan yere yemin etmiştir Öte yandan Fran suvanın yalan yere yemin etmesini ayrı bir onu olara ele alırsa, başa bir yargıya varırız Diyebiliriz i Fransuva, arlen'in onu serbest bıraıren endisine gösterdiği güveni a etmemiştir Oysa arlen, ona gerçeten güvenseydi, ona özgürlüğü için biç tiği ai değeri bildirir ve sonra Fransuva'yı serbest braıp özgürlüğünün bedelini ödemesini belerdi arlen ona arşı böyle bir güven duymadı, yalnız Fransuva'nın safdilliğine ve üsteli ça
resiz bir durumda olduğuna inandı ve bu yüzden yeminine ters düşen bir davranışta bulunabileeğini ummadı. Oysa Fransuva' nın yaptığı, sadee onun arşısındaine olaya inanmasından aynalanan bu yanlış esabını boşa çıartmatı. aren, düş manın yemin etmesine inanıp da endini güvenede saymala onu yeminin bağlarından urtarmış oldu. arlen, ralın aptala davranaağına, vidanının sıtlamasına boyun eğeeğine inan mıştı ve esabını Fransuva'ya arşı duyduğu güvene değil aptallığına, yani vidanlılığına dayanara yapmıştı Onu Madriddei zindandan çıarıp serbest bıratı, ama din vasıtasıyla insanın tini etrafında örülen o yüse zindan duvarlarının gerisinde, daa da güvenilir olan vidanapisanesine gireeini umdu. Onu görünmez zinirlerle ısıvra bağlı bir lde Fransaya gönderdi. Bu durumda Fransuva'nın, zinirlerini ırıp açmaya alışmasına şaşmama gereir Eğer Fransuva, Madrid'dei zindandan gizlie açmış olsaydı, imse onu ınamayaatı, çünü düşman tarafın dan esir tutuluyordu. at Tanrının bağlarından urtulma iste mesinden ötürü bütün inançlı Hıristiyanlar onu lnetlemişlerdir (Papa ço sonralar onu önelile yemininden azat etmiştir) Kendi isteğimizle güvenini azadığımız birini yanıltma, aşağılanaa bir davranıştır, ama bizi yemin yoluyla endi egemenliği altına alma isteyen er işinin, uşu yülü ilesini boşa çıar
32
tara onun an aybından ölmesine yol açma egoizmin alnına ara çalmaz. Madem i Sen Beni ısıvra bağlama istedin, o
lde Benim senin bağlarını oparmayı beerebileeğimi gör Önemli olan, bana güvenen işiye, bu güvenme haını B ni vermemdir Benim dostumun peşine düşen biri, bana onun
nereye açtığını sorarsa, uşusuz ona yanlış bilgi veririm O da, izini sürdüğü işinin dostuna, yani bana onun yerini sormasaydı!
Dostumu ele vermeme, ona ianet etmemiş olma için, onun düşmanını yanıltmayı yeğlemem doğaldır Elbette i vidanın
emretiğibir dürüstlü gösterere esaretimi toplayıp, aradaşımın 33
Ben Mak
Benm İşkem
bunun kanıtıdır) monarşist görüşlü olmanızın da bir "ölçüsü ar dır (çünkü anayasa ile sınırlandırılan br monark istemektesniz); sizce her şey güzelce , ılık e yaan olmalı yarı Tanrı'ya yarı şeytana uymalı Üniersitelerden birnde örenciler kendi aralarında bir karara armışlardı Ünerste yargc önünde erme zorunda bırakıldıkları şeref sözü geçersiz sayılacakt Örenciler böyle br söz erme lerinin bir tuzak olduu inancndaydılar e bundan sıyrılablmenn tek yolu da bu yeminn anlamını e önemini sfıra ndrgemekt. Bu ünerstede arkadaşlarna erdi bir sözü yerine getrmeyen şerefsiz saylıyordu ama ünerstenn yargıcı önünde erd söz ya da etii yemin arkadaşlarıyla gülüşmelerine neden oluyordu "Dostlar arasnda erlen br sözün düşmanlar arasında erlen sözle ayn deer taşıdıına nanan gafiller dye bu yöntem ciddye alanlarla alay ediyorlardı Örenclerin böyle daranmalarna sebep teorik bir doruluktan zyade pratiin dayatmasıydı Çünkü örenciler bu kaçamak yolu bulmasalardı arkadaşlarna ihanet etmek onlar ele ermek zorunda bıraklacaklardı Bu çözüm uygulamada kendni kantladıı gbi teorde de kendni kant lamıştır Çünkü br şeref sözü bir yemin ancak benden bunu isteme yetkis erdim kşi çin geçerlidr Benden zorla stenen bir söz düşanca br daranş karşsnda bir düşma sözü br has mın sözü olacaından buna güenme hakkına kimse sahip deil dr nitekim hasım bize hak ermez Ayrca deletn mahkemeleri bir kşinn yeminni bozmamasın da kabul etmez Örnein Ben hakknda tahkikat açılan br kişi ye aleyhinde kullanlacak br bilgiyi kmseye ermeyeceme dair yemn etmş olsam mahkeme bu yemnin beni balamasn kabul etmez Ben sorguya çeker e Ben iade ermemekte srar edersem Beni tutuklar fade ermeye yan yemnimi bozmaya karar ernceye kadar çerde tuar Mahkeme "benm yemin bam çözer aman ne licenaplk! Yeryüzünde Beni yeminimin yükün
den kurtarabilecek br güç arsa buna yetks olan en birinc güç bizzat Ben kendimim
37
Sras gelmişken ilginç bir olay olarak ve geçmişte çeşitli ves lelerle edilmş olan yemnler anımsatmak amacıyla vaktiyle İm parator ul'un esir almış olduu Polonyalılara (Koscuszko Po tocki Niemcewcz vb.) serbest brakıldklarında etirmiş olduu yemin hatrlatmak sterim Yemnn içer şöyleydi: "Biz İmparatora sadık kalacağımıza, onun emrlerni dinleyeceğimize, şan
e şerefin arttırmas için kanmızı canmız esirgemeyecemize ant çiyoruz. İmparatorun şahsına ve devletine zarar verecek bir şey şttimizde ya da gördüümüzde bunu derhal bildireceimi ze dünyanın neresinde bulunursak bulunalm İmparatorun bir tek sözü üzerne h er şeyi bırakp hemen onun yanına geleceimi
ze söz eriyoruz. Egoizm segi ilkesn bir konuda aşmış gbi görünüyor e yalnz bunun blinç alanna getirlmesi yan bu konuda zafere ulaştının kanıtlanmas gerekiyor Bu konu da düşünce e eylem ola rak iki şeklde tezahür eden speklasyondur nsanlar sonucun ne olacaı konusunu hç umursamadan düşünürler tasarladıklar grşimler pek çok kşiye zarar erse de bir takım şeyler tasarlarlar Ama nihayet her şey yoluna grmek üzereyken dindarlk roman tizm ya da "insanyetn son kırntıları da bertaraf edilecekken birden din icdan harekete geçer e hiç deilse nsan daranmakta karar knr Gözünü para e mal hırsı bürümüş kişi yoksullarn tasına brkaç kuruş atarak bir "hayır şler cüretkrane düşünceler üreten kişi insan soyunun gelştirlmes e teşik edilmes çin çalştıını e neden olduu tahrbatn insana "fayda get receni ileri sürerek ya da "bell br fkre hzmet ettii ddasıyla kendn autur İnsanlk bu fikr onun "bu Benim çin Benden üstündür ded br şeydir Bugüne kadar hep Tanrı rzas için düşünüldü e eylemde bu 377
Ben Maik
Gerçi benim katldğm topluluk da Benim elimden ba ögür lükleri alr ama onlarn yerine Bana başka ögürlükler tanr. Üste lik kendimi şu veya bu ögülükten örneğin her türlü söleşme den) yoksu lmam çok önem taşma. Buna karşlk Kendiolmay başkalarndan kskanarak kendime saklamak isterim Her topluluk iktidarnn yoğunluğuna göre küçük ya da büyük ölçüde üyeleri üerinde otorite kurar ve onlara nrlaalar koyar "snr landrlmş bir ebaaanlayş talep eder mek orundadr üyelerinin kendisine tbi olmalarn "tebaas olmalarn talep eder çünkü ancak kendisine tbi oluna sayesinde varlğn sürdüre bilir Bu durm belli ölçüde bir tolerans gösterilmediği anlamna gelme tam tersine bir topluluka o topluluğun kaancn göet mesi koşuluyla düeltmeler yönlendirmeler ihtarlar memnuniyetle karşlanr ama yaplan uyarlarn "iyi niyetli olmas "saygs ve küstah bir tavr içinde yaplmamas gerekir başka bir deyişle topluluğun öünü edelememek onu kutsal saymak esastr. Topluluğun mensuplarndan beklediği onun üzerine çkmamala r başkaldmamalar "yasallk snrlar içinde kalmalar yani topluluğun ve yasalrnn in verdiği ölçülerin dşna çkmayacak biçimde davranmalardr Bir topluluk tarandan ögürlüğümün mü yoksa Kendiolmamn m kstlandğ arasnda bir ark vardr Sadece ögürlüğüm kstlanyorsa bu topluluk bir birleşme bir anlaşma bir birliktir ama eğer benim Kendiolmam yok olma tehlikesi alndaysa bu opluluk başl başna bir iktidar oluşturmaktadr benim üzeride olan ve benim erişemediğim benim hayranlk ve sayg duyabile ceğim tapabileceğim ama aptedemeyeceğim ve üketemeyece ğim bu yüden de karşsnda pe edeceği bir iktidar Bu toplu luk benim kendii geri çeke kendii inkr etmem ve cesa retsilik göstermem sayesinde varoluyor bunun ad TVUDUR Benim vaum ona cesaret veriyor benim boyun eğmem ona egemenlik sağlyor.
\
Ben İlşklei
Özgürlük bakımından devlet ile birlik arasında çok önemli bir fark yoktur. Birlik, özgürlüğün çeşitli şekillerde kısıtlanmadığında
oluşamaz v eya varlığını sürdüremezken, Devlet sınırsız özgürlük tanıdığına ayakta kalamaz. Özgürlüğün kısıtlanması her yerde önüne geçilemeyen bir durumdur, çünkü her şeyden kurtulmak mümkün değildir; insan kuş gibi uçmak isemekle , gerçekten kuş
gibi uçamaz çünkü insan kendi ağırlığından kurulamaz; insan tıpkı bir balık gibi suyun altında isediği kadar klamz, çünkü havasız yaşayamaz bu haya ihtiyaçtan kendini kurtaramaz vb. Nasıl din ve özellikle de Hıristiyanlık, gayritabi ve mantıksız olanı gerçekleşirme talebiyle insanlara eziyet ettiyse nihayetinde öz-
gürlüğün kendiinin , mutlak özgürlüğün bir ideal olarak yüceltil mesine ve imknsızın saçmalığının bariz bir b içimde · gün yüzüne
çıkmasına sadece o din kaçıklığın ve taşkınlığın gerçek bir sonu cudur diye bakılmalıdır. Kuşkusuz birlik niteliğindeki bir topluluk hem daha büyük özgürlükler tanır hem de özellikle bu nedenle "yeni bir özgürlük olarak kabul edilebilir, çünkü onun sayesinde devlete ve toplum yaşamına özgü her türlü zorlamadan kurtlmak mümkün olabilir Ama gene de pek çok konuda özgürlüğü ve ser bestçe karar verme olanağını kısıtlar. Çünkü asıl amacı özgürlük değildir onu zaten Kendiolma uğruna ama sadece ve sadece Kendi-ol ma uğrna feda etmektedir. Kendiolma bakımından ise, devlet ile birlik arasındaki fark oldukça büyüktür: Devlet, Kendi-ol mann düşmanı ve katilidir; birlik ise çocuğu ve yardımcısı. Devlet gerek haylde gerekse hakiktte apılması zorunlu olan bir hayaletir, tindir birlik ise benim eserim, benim ürünümdü Devlet benim tinimin efendisidir benim kendisine iman etmemi ister ve bana bu imanın şartarını -yasallığın akidelerini emreder
devle Beni ahlk eki altına alır, tinim üzerinde e gemenlik kurar "benim haki Ben'im olarak içime yerleşebilmek için benim Benimi benden zaklaştırır; kısacası devle kutaldr ve Benim kar şıda tek insanın karşsında hakik İnsan' dır, tindir, hayalettir;
Be Malk
Benm İlşklerm
oysa birlk benim kendi yaratım yaratığımdır kutsal değildir benim tinim üzerinde tinsel bir iktidar değildir ne türden olursa olsun herhangi bir ortaklık kadar etkilidir ancak. Nasıl ki Ben kendi düsturlarımın kölesi olmak istemiyorsam tam tersine hçb güvence vermeksizin onları sürekli eleştirilerimle rezil rüsva edi yorsam ve onların devamılığına dair bir teminat vermiyorsam aynı şekilde kendi geleceğim bakımından birliğe karşı kendimi yükümü kılamam ve ruhumu ona teslim edemem hani ruhunu şeytana tesim etmekten söz ederler ya işte insan da devlete ve her türü tinsel otoriteye gerçekten ruhunu eslim eder. Oysa bu nun tam tersine Ben kendim çin deveen Kilise'den Tanrı'dan ve bunun gibierden daha fazlayım, o hlde birlikten de çok daha
z Kendimizi esenlikte hissetiğimiz koşular sağlanacak mı
azl ederim Komüniserin kurmak istediği toplum blğe en yakın toplum olduğu izlenimi uyandırır Çünkü amacı "herkesin iyi durumda ve mutu olmasını sağamaktır. Weitling, sayılamayacak kadar çok kez "herkesin diye haykırır "herkesin!* Buna bakarak kimsenin geri planda kalmayacağı sanılır. Acaba herkesin iyi durumda ve mutu olması ne demekir Acaba herkes için iyi durumda ve mutlu olmak aynı şey midir herkes aynı koşullar altında kendini iyi durumda ve mutlu hisseder mi Eğer böyleyse "herkesin hakik iyiliği ve mutluluğu yani "esenliği söz konusudur. Bu nokta da dinin şiddete dayalı egemenliğinin başladığı yere gelmiyor muyuz Hıristiyanık öğretisi diyor ki, dünyev gösterişe kapılmayın, hakik eseniğe erişmeye çalışın dini bütün Hıristiyanlar olun: Hıristiyan olmak en hakik esenliktir. Hıristiyalık "herkes için bir eseniktir, çünkü o İnsan'ın, (o hayaetin} eseniğidir. Acaba herke sin esenliği Benm ve Senn de eseniğin oabilir mi Ben ve Sen o esenliği bizim de esenliğimiz olarak kabul etmezsek, acaba Gaanten de Haone und ehet (Uyumun ve Özgüüğün Güvenceei}, s. 1 75, Vvis 182. -Almanca baskıda edn.]
82
Oysa bunun tam tersine; toplum belli bir eseniği "hakik esenlik olarak belirlemiştir ve eğer bu esenik örneğin "dürüstçe çalışarak rahat bir hayat sağlamak demekse buna karşılık Sen tembelliğin keyini çıkarmayı çalışmaksızın rahat ve keyili yaşamayı yeğliyorsan "herkesin esenlikte olmasını sağlayacak olan toplum senin kendini esenlikte hissedeceğin koşuları sağlamaktan sakınacaktır. Komünizm herkese esenlik sağlayacağını açıklarken bugü ne kadar emlak geirleriyle geçinenerin ve Weitlingin önerdiği sıkı çaışma sisteminde oabileceğinden çok daha iyi bir yaşam sürdürenlerin rahatını kaçırır. Bu yüzden de Weiting şu görüşü ileri sürer Binlerce kişinin rahatı ve eseniği uğruna milyonlarca kişinin rahatı ve esenliği eda edilemez. Bu durumda onlar kend özel esenliklerini "genel esenik uğruna eda etmelidirler. Hayır n sanları herkesin esenliği uğruna kendi esenlilerini eda emeye çağırmayacaksın çünkü bu Hıristiyan tembihi hiçbir sonuç ver mez; bunun tam tersi bir tembihi yani kend eseniklerinin başka ları taraından bozulmasına ırsat vermemelerini bilakis sürekli sağlalaştırmaya çalışmalarını hatratırsanız bunu daha iyi anayacaklardır. Böyece insanar kendiliğinden bu amaç doğrultusunda başka larıyla brleşeye yönelirer ve bu da "özgürlüklerini kısmen eda etmeeri anamına gelir. Ama bu edakrlık herkesin esenliği için değil kendi esenlikleri içindir. nsanları sevgi ilkesi doğrulsunda kendierini inkr ve edaya teşvik ederek hiç olmazsa yanlış yola sevk etmekten artık vazgeçilmelidir çünkü yüzlerce yıl süren bu yoldaki etkinliklerden artakalan yalnızca günümüzdeki sdir [sealeir]. Neden hl kendimizi eda etmenin bize daha iyi ko şullar sağlayacağını boş yere ümit edelim Neden yasalara boş vererek bir malı gap etenn bize daha büük reh sağlayacağını ummayalım Bndan böyle verenlerden armağan edenlerden sevgi saçanlardan değil alanlada gasp edenlerden sahiplenen 8
Ben Malik
erden haır gelecektir Gerek Komünizm gerekse bilinçli a da bilinçsizce egoizmi lnetleen Hümanizm hl evgden medet umar. Topluluk, insan için bir ihtiaç hline gelirse ve insan kendi amaçlarını erine getirmekte topluluktan destek görürse o topluluk da artık onun prensibi hline geldiğinden ona kendi asaları nı toplumun asalarını nsanların prensibi, onları aşarak onlara egemen bir güç elir, onların En Yüce Varlığı, Tanrısı ve bir Tanrı olarak da onların asa koucusu olur. Her reimden çok Komünizm bu prensibe sıkı sıkıa bağlıdır. Hıristianlık toplu mun dinidir, çünkü Feuerbah'ın tam olarak kastetiği bu olmasa da çok doğru olarak sölediği gibi, sevgi insanın özüdür; ani toplumun a da toplumsal (komünist) insanın özüdür Her din, toplumun kültüdür, toplumsal (kültürlü) insana egemen olan bir ilkedir. Hiçbir Tanrı sadece bir Ben' in Tanrısı değildir anı zamanda hep bir toplumun a da bir topluluğun Tanrısıdır; bu topluluk bir "aile olabilir (Lar Penaten) a da bir "halk olabilir ("halkın Tanrısı) , a da "tüm insanların Tanrısı olabilir ( "o tüm insanların Babası'dır). Demek ki dini kökünden ok etmek, topluu ve bu prensipten kanaklanan her şei zamanımıza ugun olmadığı gerekçesile reddetmekle mümkündür. sa bu prensip asıl Komünizmde doruğuna erişmei umar, çünkü Komünizmde "eşitliği sağlamak amacıla her şe topluallaştrlaktadr. "Eşitlik elde edildikten sonra "özgürlük de kazanılır. Ama kimin özgürlüğü? Toplu un özgürlüğü O zaman toplum er şein içinde her şedir ve insanlar alnız "birbirleri için vardır. İşte bu gerçekleşebilse, sevgi devleti azizler gibi bir halee kuvuşmuş olurdu. Ama ben insanları "sevgiden acıma dugusundan ve benzeri dugulardan kanaklanan hizmetlerine bel bağlamatansa onların çıkarcılıklarına muhtaç olmaı eğliorum. Çünkü çıkar üzerine urulu ilişkilerde karşlkllk (sen bana ben de sana) var
Benim İlişkilerim
dır Kimse "karşılıksız bir hizmette bulunmaz hizmetinin kazanılmasını bedelnn ödenen ister Ama sevgiden kanaklanan hizmetin karşılığında ödemem gereken bedel nedir? Karşımdaki nsanın "sevgi dolu biri olup olmaması bir rastlantıa bağldır. Sevgi dolu birinin hizmeti de ancak dlenerek kazanılır; ben acınacak göünümüm, ardıma muhtaç oluşum, sealet içinde aşamam, ac çeke üzünden onun ardımını elde edebilirim. Ama onun ardımı karşısında ona ne sunabilirim? Hiç! Onun ap ıklarını ancak bir arağan olarak kabul edebilirim. Sevginin bedel ödeneez a da daha doğrusu sevginin karşılığı ancak sevgi ile ödenebilir ( "ilik apan iilik bulur ) Karşılığında hiçbir hizmette bulunmaksızın zavallı bir gündelikçiden, düzenli bir biçimde toplanan vergiler misali, insanlardan ıllar ılı para sızdırabilmek için bir dilenci uhuna ve aşağılık bir zihniete sahip olmak gerekir Bu paraları toplaan elindeki üç kuruşluk serveti ni bağışlamış olana bunun karşılığında ne gibi bir hizmete bulunabilir? Aslında, o paraları alan bedelini gündelikçie ödetiği tüm o asalar, kurumlar vb ile birlikte hiç var olmasadı günde likçi kesinlikle çok daha keifli aşardı. Osa o gariban, üstelik efendisini ever de . Haır, bugüne kadarki tarihin "hedei olarak toplum, müm kün değildir. O hlde kendimizi toplum aldatmacasından kurtaralım ve kabul edelim ki biz insan olarak eşit olsak da, aslında İnsan olmaışımız nedenile eşit değiliz Biz adece düşüncede, ani Biz olarak düşünüldüğüüzde eşitiz gerçek ve bedensel hlimizle eşit değiliz Ben Ben'im ve Sen de Ben'sin ama Ben bu düşünülen Ben değilim işte burada duran Ben' im; bizim hepimizin eşit oluşu sadece ben düşüncedr Ben insanım, Sen de insansın; ama "İnsan sadece bir düşünce bir genelliktir; ne Ben ne de Sen iade edilebiliriz Biz öze döküleeyz, çünkü alnız düşünceler ide edilebilir ve sölemde varolurlar Dolaısıla müsaade edin de toplumu değil tek tarafllğ he
B Mak
Bnm krm
defleyelim Herkesi içine alan camiay, "insan toplumunu arayp bulmaya çalışmayalım, sadece kendi mülkiyetimiz gibi birer araç ve organ olarak kullanabileceğimiz başkalarnı arayp bulmaya çalışalım! Bir ağacın, ya da bir hayvanın Bizim gibi olmadığın gördüğümüze göre, başkalarının da Bzm gb olduğu fikrinin bir aldatmaca, bir riyakrlık olduğunu bilelim. Kimse Benm gb değildir, Ben diğer bttn varlıklara kendi mülkiyetim gözüyle bakarm. Oysa Bana derler ki, Ben "hemcinslerim gibi bir insan olmalıymşm (Yahud eele* s 60) Ben onlarn şahsnda hemcinsimi görerek ona "sayg duymalymşm Aslnda, türdeşim bile olsa, hiç kimse Benim gözümde saygı duyulacak biri değildir; sadece diğer varlklar gibi duygularına ortak olacağm ya da olmayacağım, ilgi göstereceğim ya da göstermeyeceğim bir nene
[Bno Be D Jdag (Yhud eee) Bunchweg 1 Amn kd edn]
değildir sen ona sahipsin ya da on Kendi yararna llanmata sn. Müliyet anca birli içinde abl görür çünü imse endi ninini bir başasndan iğreti olara tmar gibi) almş değildir omünistler din gelişme srasnda ve özellile devlet içerisinde çotan olşmş bir drm olan müliyetsizliği yani feodalizmi sadece ararllla ileriye taşrlar Devlet ihtirasl insan dizginlemeye başa bir deyişle onn hrsn salt endi üzerine yönlendirmeye ve ona snabileceleri ile on tatne çalşr Oysa ihtirasl birinin ihtirasn onn için doyr ma devletin alna hiç de gelmez bn yapacağna dizginlenmemiş hrsn dşa vran insan "egoist diye nar ve "egoist insan endi düşman olara görür Devlet için o bir düşmand çünü devlet özellile egoist insan "avrayamaz ve onnla başa çaca abiliyete sahip değildir. Devlet sadece endini gözetme ten başa bir olanağa sahip olmadğndan benim ihtiyaçlarm arşlamaya çalşmaz yalnzca Beni nasl yo edeceğini yani Beni nasl başa bir Ben yapacağn Beni nasl iyi bir vatandaş hline getirebileceğini tasarlar "Ahl düzeltmeye girişir Pei ama Te'leri nasl endisi için azanacatr? Kendisiyle yani devletin olanla devlet ülkyetyle ... Devlet hiç drmaszn heresi endi "mallarna orta etmeye ğraşr herese "ültür değerlerini dağtr onlara endi eğitimini verir ültür rmlarnn aplarn açar sanayi yolyla müliyet edinece drma gelmelerini yani tmar sahibi olmalarn sağlar vb Bütün b tarlar için de süreli nnettar olnmasn talep eder b da yatrmlarnn faizidir. Faat "minnettar olmayanlar b minnet borcn ödemeyi n trlar "Toplm da aslnda devletten farl davranamaz. Birlite sen bütün gücünle dretinle sahip oldlarnla b birliğe atlrsn Kendn kabul ettrrn toplmda ise çalşma gü cünle kullanlrn Birlite egoistçe yaşarsn toplmda insanca yani bir din mensb olara "b Tanrsal bedenin bir zv ola
86
87
kullanlabilir ya da kullanlamaz bir öznedir Eğer Ben onu kullanabileceksem, onunla anlaşıp birleşirim ve böylece birlik oluşturmakla kend gücümü artırırım, müşterek güçle, tek başına yapılabileceğinden daha çok iş başarılabilir. Bu birliktelikte kendi gücümün katlanmasndan başka bir şey görmü yorum ve bu katlanmş güç Bana ait olduğu sürece onu kendim de tutarım Bu durumda o güç bir birliktir.
Bir birliği birarada ne doğal ne de tinsel bir bağ ttar dolaysyla da b ne doğal e de tinsel bir ümedir Bn olştran ne ayn kan ne de ayn tr tindir) Bir aile bir aşiret bir ls hata tüm insanl gibi doğal bir ümede Te'ler yalnzca ayn türün veya cinsin örneğ olmatan ileri gelen bir değere sahiptir ler bir cemaat bir Kilise gibi tisel bir ümede ise Te yalnzca ayn tinin bir üye demetir her ii hlde de en Birici olara ne isen on bastrma zorndasn en endini Birici olara yalnz ca bir birli içinde abl ettirebilirsin çünü birli sana sahip
Ben - Mal
Benm lşlem
rak yaşarsn: Topluma bütün sahip olduklarn borçlusun ona yükümlülük duyusuyla bağlanmşsn "toplumsal yükümülük er tarandan ele eçirimişsin birliği kendin için kullanrsn ve ondan artk yararlanmadğn zaman da hiçbir yükümlülük ve sadakt zorunluğu dymadan onu terk edersin oplum senden daha üstün olduğundan senden önde elir oysa birlik yanzca doğa ücünü keskinleştirdiğin senin bir aracndr ya da
seilliğin ancak bu yola nas Kendiolmaya dönüşebileceği öste rilmiştir. Devim srasnda ki eodal düzen o denli ağ darbeer amştr ki o ünden beri reaksiyoner hileler beyhdeleşmiştir ve bundan sonra da beyhde kalacaklardr çünkü artk ölen ömüş tür Ama Hristiyanlk tarihinde yeniden dirilme olay da kendini bir hakikt olarak kantlamak zorundadr ve kantlamştr da. Nite kim eodalite de bir başka dünyada yüceltimiş bir bedenle yeni den yaşama döndü: Bu yeni edaite "nsann derebeyiği altndayd Hristiyanlk ortadan kalkmamştr nançl Hristiyanlar şimdi ye kadar dinlerine karş irişilen her savaşn dinin arnmasna ve daha da üçlü bir biçimde pekişmesine yarayacağna üvenmekte hakl çkmşlardr. Evet erçekten de din arnmştr ve "keşedi len Hristiyank inan Hritiyanlk Biz h tamamen Hris tiyanlk çağnda yaşyoruz ve buna en çok kzanlar onu "mükem meliyete eriştirmek için herkesten çok katkda bulunanlardr. Feodalite ne kadar insanleşirse o kadar hoşumuza ider çünkü onun hl eodalite olduğuna daha az inanrz ve daha emin şekilde onu bir Kendiolma sayarz ve "insan olan keşedince de "kendimize en özü olan bulduğumuz sanrz Liberalizm Bana Benim olan vermek ister ama bunu yaparken verdiğinin Benim oduğunu belirtmez "insan unvan altda Bana verir anki bu maske altnda ona erişmek müm
artrdğn bir klçtr Birli �
sayende ve enin için varolur
toplum ise bunun tam tersine Senin varoluşundan yararlanr ve Sensiz de varlğn sürdürür Ksacas toplum kutaldr birik ise Sana aittir: Toplum Seni tüketir derneği Sen tüketirsin Başkaarya anaşarak kurduğumuz bir biriğin zamanla bizi rahatsz edebieceği ve özürüğümüzü kstlayabieceği "enelin çkar uğuna herkesin özürlüğünden bir parça edakrlk etmesi erektiği sonucuna varlabileceği düşüncesi ileri sürüebilir. Oysa bu edakrk hiç de "enelin uğruna yapmaz çünkü Ben bu birliğe "enelin veya hehani bir başka kişinin çkar uğruna irişmiş değiim kendi yararm kendi çkar için bu birliğe irdim Fedakrlğa elince Ben zaten kendi ücümün yetmediği şeyleri "eda ediyorum ve bu da demektir ki Ben hiçbir "edakrkta
bulunmuyorum
Tekrar mülkiyet konusuna önersek şunu beirtelim ki eendi mülk sahibidir eç öyleyse! en mi eendi omak istersin yoksa topumun mu eendi omasn istersin? Senin bir alik mi yoksa bir efil mi oacağn buna bağldr Eoist bir maliktir toplumsal olan ise bir seildir Ama seiik ve mülkiyetsizlik eodal düzenin tmar düzeninin esasdr Bu düzende eçen yüzyla kyasla deği şen sadece başnda bulunan ve tmar dağtan kişi olmuştur çünkü Tanr'nn yerine "nsan eçmiş ve ewelce Tanr'nn ütu ile teslim alnan tmar şimdi İnsan'dan teslim alnmaktadr Komünist seilciiğin insan prensip araclğya mutlak seiliğe ya da en seil seilliğe vardrldğ yukarda ortaya konmuştur Ayn zamanda da 88
künmüş ibi! Devrimin o çok değerli eseri olan insan haklarnn
anlam içimdeki nsan'n Beni şna veya buna yetkili kladr: Ben e olarak yani bu kişi oarak yetkili değilim ama nsan hak sahibidir ve beni yetkili klar Anaşlan o ki Ben nsan olarak yet kili olabiirim ama Ben nsan'dan azas yani özel bir insan oduğum içindir ki bu yetki kendiolan Benden özel birinden esire nebilir. iz Kendi yetenekerinizin değerini bilip onlara bir fiyat biçin onar değerinin altnda bir iyata eden çkarmayn sizi kandralarna olanak tanmayn malnzn değerli omadğn ize 389
Benim İikierim
Ben - Maik
f
söylemelee kulk smyı, "gülü beel stemekle ke z gülüç uum sokmyı Yüekl slı söyleğ şu söz le keze öek lı "Be hytımı mülkyetm) hlıy atacağ, üşml ou kelepi sı lmyckl İşte o zm Komüzm tm tes ol uumu oğu oluğuu keş fetmş olckıız ve üstuuuz "Mülkyetze vzgeç e ğl, tm tese "Mülkyet!z değerlendirin olcktı Yşığımız çğ gşe o egel, uyumlu, ölçülü "Ke tı sözü eğl, "Kendini değerlendir sözü yzılıı Pouho, mülkyet "hısızlık, gs (le vol ye lıı Am ou bhsettğ, ybcıı mülkyet k zte he bu söz ee b o mülkyette egt etmes, ou evetmes, tevzu göstemes soucu mey gelmşt y o b ara ğand. ğe tl, kokk b mğ ğıtıcısı se, hısızlığ muz klmış b zvllı gb ee y ykıl ke cıısı k? Nee bu kou kbht bşklı tı bzm mlı mızı mülkümüzü elmze lıklı ykııyouz? Aslı suç kemz, çükü bz bşklıı mlıı gs etmyouz Ze gle volmlı yoksullı suçuu Geele hekes kendinin mülkyet ç eğl, yabancnn mülkyet ç mesele çıkı Geçekte mülkyete eğl, mülkyet ybcılştıılmsı kşı çıkılı Kmse kendiininkinden daha az ml sh olmy zı olmz, tm tese, hekes m h fzlsıı, htt he şey kendine ôleek ste Demek oluyo k, ybcılığ kşı mücele velmekte y mülkyet sözüe beze b tem üetmek geekse, ybete kşı. Pek buu ç e yılı? Ybcıyı ke ol öüştüeceğe, kş tfsızmış gb b tvı tkıı, mülkyet b üçücüye (öeğ s tolumu) velmes tle ee Kş ybcıyı ke ı eğl e, b üçücü ı ste Böylece "egostlk zlem slmş olu, he şey uk ve sc b göüüm kzı
"Hıstylığı özü , mülksüzlük vey sefllkt, tıkı lı ğı, y e bğlılığı, hlklılığı, scıllığı) özü olu ğu gb Bu lke ylız "mutlk e çık b bçme ke göstemş ve gelştlmeye çık b öğetse öüşeek, sl b müje olk letlmşt Mülkyete kşı yüütüle bu gükü svşt e çıcı gelşmeyle yüz yüzeyz Bu svş, "İ s ı zfee götümey ve mülksüzlüğü tmmı emey, to yek müksüzlüğü mçlmktı Zfe kz İslık, Hıstylığı zfe "Hıstylığı bu bçmyle "keşfelmes, eolte he şey ksy b tım üze tmm emes ve bu kususuz b sefllkt. O hle yee eol üzee kşı b "evm m söz kousuu? Devm ve sy eş lmlı sözcükle olk göülmemel Devm üze, mevcut koşullı y uumu, mevcut ev let y tolumu köklü b eğşklğe uğtılmsı bet t emek k politik y toplual b em İsy soucu koşull kçıılmz olk eğşse e, bu eğşklk slı sy eelee, bşklımlı eğl, kelee mem u olmmlı kyklı İsy, Tekle bu çıkck ye üzelemele gözetmeksz yklmsı emekt Dev m mcı ye düzenleeler getmekt, syı mcı se, ye üzelemele getlmese olanak tımyı ke üze ku mktı "Kuuml fzl umut bğlmz İsy, mevcut üzee kşı b svş eğl, çükü eğe gelş bşıy ulşıs, mev cut üze zte kelğe çökecekt. İsy, sece mevcut üze çe Bemkle çek kutmktı Be mevcut üze tek eesem, o üze ölü ve çüü Bem mcım, mevcut üze eğştmek eğl e, ou üzee çıkmk oluğu, o bşklıığım bem emm oltk y tolumsl eğl; sece B, Keolmm yöelkt, y egoitçedi
9
391
Ben - Mak
Devrim yeni düzenleeler yeni k mlar emreder isyan ise, ayaklanay y da kendini ayağa kaldray ister. Vaktiyle devrimci kaflar hangi anayasann seçileceği konusu meşgl etti ve bütün o politik dönem boyunca anayasa sorunlar ve anayasa tar tşmalar bir kazan gibi kaynayp durdu. oplumsal konulara eği limli olanlar, toplumsal düzenlemelerde yeni buluşlar önerdiler (Falansterler vb) syanc anyasasz olmay amaçlar Düşüncelerimi daha iyi çklayabilmek için Hristiyanlğn doğduğu ve yaylmaya başladğ dönemi örnek göstermeyi uygun buluyorum lk Hristiyanlarn o zamanki devlet düzenine itaat edilmesini, putperestlerin egemenliğine boyun eğilmesini uygun görmeleri ve kral hakkn krala verin ilkesine göre davranmalar Liberaller tarafndan eleştirilir Oysa o zamanlar Romallarn egemenliğine karş sk sk isyanlar çkard Yahudiler, hatta Romallar bile kendi dünyev yönetimlerine karş başkaldrrlard Ksacas o çağda politik hoşnutsuzluk çok yaygn bir durumdu Oysa ilk Hristiyanlar bu zihniyeti benimsemiyor böyle liberal eğilimlere katlmyorlard. O dönem, politik açdan öyle çalkantlyd ki Hristiyanlğa dair kitaplarda anlatldğna göre Hristiyanlğn kurucusunu suçlamak için en başarl yöntem, onun politik faaliyetlerde bulunduğunu iddia etmekti Buna karşlk ayn kitaplardan öğrendiğimize göre bilhassa o bu gibi politik eylemlere hiç katlmamştr Ama acaba o neden bir devrimci, bir demagog değildi? Oysa Yahudiler onun böyle biri olmasn çok isterlerdi. O neden bir Liberal değildi? Çünkü o, evcut düzenin değişmesinden bir hayr bekemiyordu e tüm bir ekonomiyi umursa
Benm İşkem
oue'i kurguağ, 100 600 kişe meaa gee oak aşam birik er * Aehme br aa açma öemek amaca, mpörug (ia özcü ğüü eimoojik aam bakma eçğim ceza aaa göe uç aa aama kuamağm beirm
myordu. O örneğin Sezar gbi bir devrimci değildi, başkaldran biriydi, devleti değiştirme niyeti gütmüyordu, ama kendi belini doğrultup başn kaldrarak dimdik ortaya çkmak istiyordu Onun düsturu ylanlar gibi kurnaz davranmakt ve bu da duruma göre kraln hakkn krala verin düsturu ile ayn anlama gelir Çünkü o, egemen yönetime karş liberal ya da politik bir savaş vermiyordu, bu yönetime aldrmakszn ve onun tarafndan engellenmeksi zin Kendi yolunda yürümek istiyordu Yönetimi umursamadğ gibi o yönetimin düşmanlarn da umursamyordu çünkü onun ne istediğini her ikisi de anlamyordu ve bu nedenle de tek çaresi ylan gibi kurnaz davranarak her ikisini de kendinden uzak tutmakt Her ne kadar o bir kşkrtc, bir demagog ya da devrimci değildiyse de, gerek o gerekse eski Hristiyanlar birer başkaldrcydlar hükmetin ve muhaliferinin değer verdiği her şeyi aşp üzerine çkan, onlarn bağl kaldklar her şeyden kendilerini bağmsz klan ve bütün putperest dünyasnn yaşam kaynaklarn kesen birer iyancyd/ar Bu kaynaklarn kesilmesiyle mevcut dev let, zamanla zaten sönüp gidecekti. O, mevcut düzeni ykmay red dettiği içindir ki düzenin can düşman ve gerçek ykcs olmuştur. Çünkü o, gönül rahatlğyla ve pervaszca mevcut düzenin etrafna bir duvar örerek duvarn içinde kalanlarn ac feryatlarna aldrmadan üzerine kendi tapnağn kurmuştur Hristiyanlktan öncekilerin dünya düzeni nasl ykldysa Hris tiyanlarn başna da ayn olaylar gelecek mi acaba? Kuşkusuz önce bir başkaldr olmakszn, devrimden bir sonuç elde edilemez Benim dünya ile ilişkim hangi amaca yöneliktir? Ben dünya dan yararlanmak, dünyann tadn çkarmak istiyorum bu nedenle dünya benim mülküm olmal ve ben onu bu nedenle kazanmak istiyorum Ben insanlarn özgürlüğünü ve eşitliğini istemiyorum, Ben sadece olar üzerinde kudret ahibi olmak istiyorum, onlar kendi mülküm klmak, yani yararlanp haz alabileceği durua gtirek istiyorum ğer bunu başaramazsam Kilisenin ve dev
32
33
Ben Mak
Ben İşer
ltin lind tutuğu yaşam ölüml ilgili karar rm gücü Bnimdir diyorum Hrksin lntldiği bir subay şinin başna glnlri anmsayn: Kadn Rusya'da şini saaşta kaybtiktn sonra, düşman ordularnn işglindn kaçarkn bacağndan uru lur yola dam dmycğini anlaynca parçalanan bacağn daki çorap lastiğini çkarp, bununla çocuğunu boğar, sonra da csdin yanna uzanp kan kaybndan ölür. Bu kadnn ansn kir ltip, onu bir çocuk katili rak lntlmk doğru olur mu Bu çocuk hayata kalsayd, blki d "dünyaya çok büyük faydas dokunabilirdi! Ama annsi, gönlü rahat ölek itediği için onu öldürdü. Bu olay blki d sizin hassas duygularnza hitap dbilir siz bu olaydan başka anlamlar çkartamayabilirsiniz. Öyl olsun Oysa Bn kndi payma bu olaydan şu sonucu çkaryorum Bnim insanlarla ilişkilrimi Beni hoşnutluğum blirlr Bn yaşam ölüml ilgili karar rm ytkimdn glip gçici bir alçakgönüllülük duygusunun tkisiyl azgçmm. Zatn tüm "toplumsal yükümlülülr konusunda söylnck tk şy ardr Bnim başkalar karşsndaki durumumu bir Baş kas blirlmz bu yüzdn d n Tanr n d insanlk bnim insanlarla ilişkimi blirlr, bunu ancak Bn yaparm Bu fikri daha açk olarak ifad tmk için şöyl diybiliriz: Bnim başkalarna karş bir yükümlülüğüm yoktur. Ayn şkild bnim kndim karş olan yükülülüğü d örnğin kndimi korumak, intihar tm mk gibi , Kndimi Bn' dn yani ölümsüz ruhumu yryüzü yaşa mmdan b ayr tuuğum sürc ardr Bn artk hiçbir güç karşnda boyun eğe Şunu anladm ki, büün güçlr yalnzca bnim gücümdür ğr bu güçlrin bnim karşa geçe ya da bni aşa thliksiyl karş karş ya kalrsam, onlar hmn alt dip boyunduruk altna almak zo rundaym Bu güçlrdn hr biri ancak Bnim kndimi kabul tir mm için kullanacağm araç/ardan biri olmaldr. Buna şöyl bir örnk rbiliriz Bir a köpğinin gücündn yaban hayann
alayabilmk için aydalanrz, ama ğr köpk Biz saldrrsa, onu öldürürüz. O hld bana gmn olan bütün güçlri bana hizmt dck du ruma gtirmm grkir Bnim taptğm putlar, varlklarn bana borçludurlar, Bn onlar ynidn yaratmazsam, onlar da yok olacaklardr. "Daha yüc güçlr yalnzca bnim onlar yücltrk Kndimi alçaltmamla arolurlar Dmk ki Bnim dünya il ilişkim şöyl blirlnbilir: Bn artk "Tanr için hiçbir şy yapmayacağm, "İnsan için d yapmaya cağm, n yaparsam yalnz "Kndim için yapacağm Dünya ancak bu şkild Bni tatmin dr Oysa din bakş açsna gör ki bn ahlk insan bakş açsn da bunun kapsam içind görüyorum hr şy din bir dilek (pium de$iderium) , öbür dün yaya, rişilmyn duyulan özlmdn ibart kalyor şt gnl olarak insann snliği için, hr şyi kapsayan sginin gmn olduğu ahlk törli bir dünya için, sonsuz barş, goizmin son bulmas vb için d durum ayndr "Bu dünyada hiçbir şy mükmml dğildir Bu yldrc söz il iyilr dünyadan çkilip hücrlrin kapanarak ya Tanr'ya sğnrlar ya da "öz bilincin rdiği gururla aunurlar. Biz is bu "mükmml olmayan dünyada kalrz, çünkü Biz onu bu hliyl d kndi öz hazzmz için
39
kullanabiliriz
Bnim dünya il ilişkim, ondan yararlanmam, onun tadna varmamdr v onu kndi öz hazzm için kullanmamdr. İlişki, dünyahazzıdır v bnim öz hazzma dhildir, öz hazzmn kapsa
mndadr
39
eni Ö Ha
* en Aht h [K ekmek, geek ekmek, şm ekmeğ v deee İs Pegmbe kstedmekted -]
O hlde biz hayatan yararlanann nun tadn çkarann peşindeyiz! a din lemi ne yapt? O, yaşa aramaya çkt Ha kik yaşam, mbarek yaşam vb neden ibarettir? Ona nasl erişilir? Hakikten yaşayan biri labilmek için insan ne yapmaldr, ne lmaldr? nsan, yeryzne elişi dlaysyla kendine yklenen örevi nasl yerine etirir? Bu ve benzeri srular öseriyr ki, sranlar önce haki anlamda kendierini hakikten yaşayan, canl biri larak kendilerini aramaktadrlar Ben neyim? Bir öle ve bir köpk Ben ne lacaksam, işte hakik Ben im dur şte bu Benin peşine dşmek, nu meydana çkarmak, erçekleştirmek, ölmllerin en ağr örevidir nsanlar sadece yeniden dirilek zere ölrler, sadece ölmek için yaşarlar, sadece hakik haya bul mak için yaşarlar Ben endimden emin lduktan ve artk kendimi aramama erek kalmadkan snradr ki ancak, Ben hakikten kendi ml km lurum Ben endime sahibim artk, dlaysyla kendimi kul lanyr ve endimin tadn çkarabiliyrum Ama Ben hakik Benimi daha bulmam erektiğini, belki de içimde Ben değil, sa'nn ya da herhani başka bir tinsel, yani hay Benin, örne ğin hakik insann ya da insann öznn vb yaşadğn dşnd ğm srece, Ben endimden hşnut lamam Her iki örş arasnda çk byk bir ayrlk vardr: Eski ör şe öre, Ben endime dğru yönelirim, yeni örşe öre ise, Ben endimden hareket ederim Birinci şkta, Ben endime kavuşma özlemi içindeyim, ikinci şkta ise, Ben endime sahibim, ve insan kendi mlkiyeti ile ne yaparsa, Ben endimle nu yaparm böy lece endimden keyfimce yararlanr, tat alrm Artk Ben yaşam endişesi içinde değilim, yaşam har vurup harman savururum Bundan snra srulacak sru, hayan nasl kazanlacağ değil, nasl har vurup harman savrulabileceği, tadnn nasl çkarlabile ceğidir Ya da haki Benin kendi içinde nasl luşturulacağ değil, kendini nasl çözp dağtacağ ve kendini nas yaşayacağdr
39
39
m
Benim Öz Hazzım Biz bir çağn dönm nktasnda bulunuyruz Bune kadar dnya yalnzca hayatn kzanma zerinde duruyrdu yaşa için çaba sarf ediliyrdu ra yeryz yaşamna ya da öte dn yadaki yaşama, an yaşama ya da ebed yaşama yönelik btn uğraşlar, nlk ekmek için (Tanrm Bize nlk ekmeğimizi bağşla!), ya da kutsal ekmek (Gökten elen erçek ekmek, ökten inen ve dnyaya yaşa veren ekmek; yaşam ekme ği) için yanp utuşmann erilimini taşr; yaşam ailesine d şer ya da ebed yaşam için endişeleniriz endişe ve erilimin amacn değiştirmez bu, her iki durumda da kendini yaşa larak tantr Mdern çağdaki eğilimlerin farkl lacağna dair bir belirti seziliyr mu? Bundan snra artk kimsenin en önemli yaşamsal ihtiyaçlar için skntya dşmemesi, kendini vende hissetmesi isteniyr, ayrca insanlara yeryzndeki yaşamlarna önem vermeleri, öte dnya için tasalanmakszn erçek dnyaya kendileri ni alştrmalar öğretiliyr Bu knuyu başka ir yönnden ele alalm: Sadece yaşaay dert edinen kişi, bu yzden hayaan haz almay ihml eder Eğer önem verdiği ek şey yaşamaksa ve hayatm kazanaym da ne lursa lsun diye dşnyrsa, hayatan yararlanmak için, yani hayatn tadn çkarmak için bn cn kullanamaz Peki, ama hayattan nasl yararlanlr? Onu kullanp tketmekle Tpk bir mumu yakarak ndan yararlandğmz ve nu ketiğimiz ibi, yaşam ve bununla birlikte kendimizi tüketerek hem yaşam hem de canmz kullanyruz Yaşahazz yaşamn tkeilmesidir
Ben Malik
Benim Öz Hazzım
İdeal, hep uzaktaki, aranan Benden başka ne olabilirdi? Kendini arayan biri, henüz kendine sahip değildir Ne olması gerekiyorsa onun peşine düşer, demek ki henüz olması gereken değildir. Binlerce yıl boyunca zlem ve la yaşamıştır. Oysa tadn çıka rarak yaşamak çok daha farklıdır! Acaba bu söylenenler sadece dindar denilenler için mi geçerli dir? Hayır, arkada bıraktığmız tarih dönemine ait herkes için, hatta kendilerini hayatın evklerine adayan kişiler için de geçerli dir Onlar için de çalışmakla geçen günlerin ardından gelen bir Pazar günü vardı, onlar da huzursuz bir dünyada çabalarken, daha iyi bi r dünyanın, herkesin mutlu olduğu bir yaşamın hayli ni kurarlardı, kısacası bir idealleri vardı. Ama dindarların karşısına özellike filozofar çıkarılır. Acaba onlar da idealden başka bir şey düşünmüşler miydi, mutak Benden başka bir şey amaçlamışlar mıydı? Özlem ve umut her yanda, başka da bir şey yok. Kanaatimce buna Romantizm diyebilirsiniz Yaşam hazznı n, yaşam özlemine ya da yaşam umuduna galebe çalması için, Schillerin "İdeal ve Yaşamda belirtiği gibi, yaşam hazzının bunları her iki anlamda da yenebilmesi, tinsel ve dünyev yoksulluğu ortadan kaldırması, hem ideal, hem de günlük ekmek için çekile eziyeti yok etmesi gerekir Yaşayabilmek için hayatını tüketen kişi, yaşamdan tat alamaz. Yaşamı aramak zorunda olan kişi de yaşama sahip değildir ve o da yaşamından tat alamaz: Her ikisi de yoksuldur, ama [İncil'e göre] yoksullara "ne mutludur* Hakik yaşama susamış olanlar, yaşamakta oldukları hayata sahip çıkamazlar, onu hakik yaşamı kzanmak için kullanmak, bu amaç ve görev uğruna bütün yaşamlarını feda etmek zorundadırlar. Öte dünyadaki yaşama umut bağlayan ve bu dünyadaki yaşamlarını yalnız öbür dünyadakinin hazırlığı olarak gören din
darkişilerin dünyev yaşamlarında yaptıkları ve ilerki yaşamlarına adadıkları hizmetleri çok dikkatli bir biçimde inceleyecek olursak görürüz ki, en açık fikirli ve aydınlanmış olanların daha az fedakr olduğunu sanmak bir yanılgıdır. "Haki yaşamda, "semav yaşa mın ifade edebileceğinden çok daha geniş bir anlam keşfedilebi lir. Bu konulardaki liberal kavramı kullanarak şöyle soralım Hakik yaşam, "insan yaşam ve "hakikten insanca yaşam değil midir? Acaba herkes daha anababa evinden itibaren bu hakik insanca yaşamı sürdürüyor mu, yoksa bu yaşama erişmek için büyük eziyetlere mi katlanmak zorunda? Daha şimdiden o yaşama sahip mi, yoksa ilerde sahip olabilmek için çaba sarf etmesi mi gerek? Ve ancak "egoizmin lekelernden arınmış olma koşuluyla mı ona kavuşabilecek? Bu görüşe göre, yaşam yalnız yaşamı kazanmak için vardır ve insan sırf insanın özünü içinde canlandırmak için ve bu öz uğruna yaşar İnsan, sadece yaşam aracılığıyla her türlü egoizmden arınmış "hakik yaşama sahip olabilir. Bu sebeple insan, hayatını gönlünce kullanmaktan korkar Hayat yalnızca "doğru kullanım için vardır. ısacası, insanın bir yaşam grevi vardır, yani yaşamı boyun ca gerçekleştirmesi, üretmesi gereken bir şey vardır ve bunun ger çekleşesi için de bizim yaşamımız sadece bir vesile, bir araçtır. Bu öyle bir şeydir ki, bu hayattan daha değerlidir. İnsan, canl kur ban isteyen bir Tanrı'ya sahiptir. Aslında Tanrıya kurban vermenin kaba biçimi, zaman içinde ortadan kalkmıştır, ama insan kurban etmek hiç değişmeden süregelmektedir Mücrimler her saat adalet uğruna kurban edilmektedir ve Biz "zavallı günahkrlar da kendimizi "insanlığın özü , "insanlık idesi, "insancıllık uğruna ve taptığımız putların ve tanrıların adı her ne ise, onlar uğruna kurban etmekteyiz. İşte, Biz hayatımızı o belli şeye borçlu olduğumuzdan, hayatımızdan vazgeçmeye, kendimize en yakın olan canımızı ortadan kaldırmaya hakkımız yoktur.
-
* [Yeni At, Mat. 5:3 -yn.] 398
399
Be Maik
Benim Öz Hazzm
Hıistiyan dinindki muhafaaklık ğiimi ndniy ölüü düşünmk ancak onun acısını yok fa tmk v gül gül yaşa maya dvam dk canını muhafaa tmk biçimind mümkün dü Başka tülü düşünmy iin vilm Hıistiyan dinin mn su kişi yani sabık Yahudi h şy katlanı yt ki h tülü dalavyl cnnt kavuşabilsi. Hıistiyanın kndini öldümsi yasaktı - yalnı canını muaaa tmk v "glcktki mknı nı haılamak amacıyla çab saf tmk oundadı Onun n önm vdiği msl muhaaaklık v "ölümün üstsindn gl mkti "Otadan kaldııacak son düşman ölümdü* "kat Kutaıcımı Msih sa glişiyl ölümü tkisi kılmış yaşamı v ölüüzlüğü ncil aacılığıyla ışığa çıkamıştı.** "Ölümsülük sağlamlık gçktn götün aaçlaı l gçiis bunla onun aaçlaı dğil di yiliğin v Doğuluğun aaçlaıdı Bu aaçla asla alk tö dışı olamala çünkü iyi niyt onlaın aacılığıyla kndini blli d Amaç aacı kutsa kıla Bu söün Civitlin düstuu olduğu ili süülü. Ama tdn tınağa "ahlkın düstuudu Ahlklı kişi bi amaca ya da bi idy hizet d. Dinda kişi nasıl Tanı' nın bi aacı ya d tçhiatı olmaktan onu duyuyosa o da iyi lik idsinin arac kıla Ahk kuallaına gö ölümü bklmk iyidi kndini öldümk is köüdü v ahlka aykııdı Alk tö adına yagılayan intihar olayında hiçbi öü kabul tm Nasıl ki din intihaı "Tanının Sana mant tiği canı ancak Tanı ala bili diy yaaklıyosa sanki kama damdan bi kimit düşü bni y sdiğind ya da düşman kuşunuyla vuulduğumda canımı Tanı aıyomuş da Bn kndimi öldüdüğümd içimd öm kaalılığını da o hakt gçii sanki canımı gn o alnı
youş gibi!); ahlklı kişi d intihaı Bn hayatımı vatanıma vb. adamak oundayım v "hayatta kalmam saysind blki d bi çok iyiliğin gçklşmsin ndn olabiliim diy yasakla. Elbtt ki bnim ölmml iyilik bi aacını Tanı da bi tçhiatını yitii Eğ ahlka töy aykıı davanısam bnim ısla dilmm l iyiliğe himt dilmiş olu ğ "kfi ism bnim tövbekôr edileden Tanı oşnut ou Dmk ki intiha alçakça olduğu kada Tanı'yı inkdı da Eğ din göüş sahi bi kişi kndini ödüüs Tanı'ya sıt çvimiş olu; ğ intia dn kişi ahlk ilklini bnimsmişs üstlnmiş olduğu yükümlülüğü unutmuş v alka aykıı davanmış olu Emiia Galotti'nin* ölümünün alk kuallaı il bağdaşı bağdaşmadığı sousu üind çok duulmuştu onun qlümü bi intia olaak algılanı v sasında öyldi d). Emilia'nın ak bi dğ sayılan ifftin bu kada düşkün oluşu v bu uğuda hayatını bil da tmy aı oluşu lbt ahklı bi tutumdu; kndi dütülin duygulaına hkim olmayı başaamaması is ahlka aykııdı Ahlk konusu üin yaılmış olan bu tajdinin içiğini işt bu tüdn çatışmala oluştuu Bu yaıta ilgi duymak için ahlk düşüncl v duygula bslmk gki. Didalık v ahlklılık konusunda gçli olan ilkl kaçınıl ma olaak insanlık için d gçlidi çünkü yaşamımıı insana insanlığa ya da insan tüün adamak bocumdu. Ancak içbi valığa kaşı bi bocum olmasa yaşamımı koumam bnim kndi mslm sayılabili. "Şu köüdn aşağı atlamak Bni ögü kıla!* Ama ğ içimid canlandımamı istnn o valığa yaşamı mıı adamak biim bocumusa bu yaşamı kendi kyfimi gö südümk yin o vaığa uygun biçimd gçimk d bi
* Yen Ah, . Kr 15:26 ** Yen Aht, Tm 1:10
* eng'n n n] ** [hen Whem Tenden -yn]
Ahlklı kişi iyiliği doğuğu ist v bu amaca götün ama
400
40
Ben Malk
Benm Öz Hazzm
düen bir yükümlülüktür. Benim tüm duyularım düüncelerim, iradem edimlerim ve erimek istediklerim hep ona ittir. O varlığa uyun olan, o varlıkla ilili kavramdan kaynaklanır ve bu kavram çok çeitli alılandığı ibi, o varlık da çeitli ekiller de tasaur edilmektedir! n Yüce arlık, Muhammedlerden bazı artları yerine etirmelerini ister İsevler ise, onun kendilerinden baka eyler istediğine inanırlar o hlde her iki dinden olanların yaam biçimleri birbirinden ok arklı olmalıdır Ama hepsinin ortak noktası, n Yüce arlığın hepimizin yaamı hakkında kü verekte olduğudur. Ben, Tanrı da yarıçlarını ve onun kelmında da yaamlarına yön veren ilkeleri ören dindar kiilerden sadece eski ünleri a nımsatmak amacıyla söz edip eçeceğim, çünkü onlar artık eride kalan bir yaam dönemine aitirler ve osiller olarak sabit yerlerinde kalacaklardır Bizim zamanımızda artık dindarların değil Liberallein sözü eçer ve dindarlık solun benzini Liberlliğin allı ğı ile örtmeye çalıır. Oysa Liberaller Tanrıyı, kendi edimlerini denetleyen bir yarıç olarak örüp saymadıkları ibi hayatlarını da Tanrı'nın sözlerine öre yönlendirmezler İnsan'a öre hiza alırlar; "İlah değil "İnsan olmak ve buna uyun bir yaam sürmek isterler. Liberal için n Yüce arlık İnsan dır İnsan, onun yaamının yargcd İnsanik ise hayatını yönlendren rehber kitabı ya da ilmihldir Tanrı tindir, insan ise "en mükemmel tindir, uzun yıllardan beri evam eden bir tin arayıının sonucudur, ya da "Tanrılığın derinliklerine dalan aratırmanın yani tinin derinlike rine dalan aratırmanın sonucudur Senin tepeden tırnağa için ve dıın her zerren insan olmalıdır Çünkü insan olmak senin misyonundur. Misyon Alın yazısı dev! Bir kii ne olabilecekse mutlaka olur Doğutan air biri, belki koulların uyun olmaması yüzünden yaadığı dönemde öhreti
nin doruğuna çıkamayabilir ve bu konuda yapılan vazeçilmez aratırmalara uyun olarak bçlendrlş sanat eserleri yarata mayabilir; ama ister bir ırat olsun, ister Weimar sarayında yaa ma mutluluğuna sahip biri, mutlaka iir yazar. Anadan doğma müzisyen biri, mutlaka müzikle uğraacaktır ama belki her türlü müzik letini çalma olanağını bulacaktır, belki de sadece arpa sapından yaptığı bir düdük üzerinde yeteneğini österecektir. Doğutan elseeye yatkın bir kaa yapısı, bir üniversite kürsüsüne atanabileceği ibi, bir köyde de kendini kanıtlayabilir e nihayet, doğutan kalın kaalının teki ise, bu niteliğiyle pekl bağdaabilen açıközlülüğü sayesinde, sıkı bir eğitim öerek bir büro eli ğine atansa da, veya bir ein çizmelerini boyamakla örevli uağı olsa da, hep ene dar kaalının biri olarak kalacaktır. Herhalde okula iden pek çok kii bunun çeitli örnekerini örmü ve yaamıtır vet, insanların en kalabalık topluluğunu, hiç kukusuz doğutan mankalar oluturur. Her hayvan türünde açıkça örülen arklılıklar neden insan türünde de bulunmasın ki? Her yerde hem çok yetenekli kiilere hem de daha az yeteneki kiilere rastlamak mümkündür Diğer taratan, insanlar arasında, düünce aılanamayacak kadar alın kaalı olanların sayısı pek azdır. Bu sebeple bütün insan ların dini öğrenme yetisine sahip olduğu sanılır Ama bunlar belli bir ölçüde baka ikirlere öre de eğitilmeye, örneğin müzikten anlamaya ve hatta biraz elsee yapmaya ve bunun ibi konulara yöneltilmeye de müsaitirler. Bu noktada dinin ahlkın, törenin, kültürün bilimin misyonerliğini yapanlar devreye irerler rneğin Komünistler de açtıkları "halk okulları ile herkese her kapıyı aç mayı tasarlarlar Genelde "büyük kitlenin dinsiz yapamayacağı iddia edilir. Komünistler bu iddiayı kendilerine öre değitirip enileterek yalnız "büyük kitlenin değil, herkesin her eyi yapa cak ekilde yaratılmı olduğunu iddia ederler Büyük kitlenin dindar olacak biçimde eğitilmesi yetmiyormu
2
03
Be Maik
Beim Öz Hazzm
gibi, şimdi de insan olan her şeyle ilgilenmes beklenir Hayvan terbiyesi misali eğitm giderek daha genel ve daha geniş kapsam lı olma yolunda Siz zavallı yaratıklar kendi gönlünüze hareket ederek çok mutlu olableekken eğitmenlerin ve ayı terbiyeilerinin çaldığı düdüğün sesine uyup onların öğrettikleri şekilde davranmak dans etmek marift göstermek zrundasınız, oysa Sizi bıraksalar, bun ların hiçbrini yapmzdınız ene de olmak stedğinzden frklı kişiler olmaya zorlandığınız hlde, çevrenze teke tokat girişmi yorsunuz Hayır, sz böyle yapmayıp sormanız istenilen soruyu kurgulu oyunak gibi geveleyp duruyorsunuz Ben bu dünyaya ne amaçla geldim? Benden ne yapmam bekleniyor? Siz bu soru yu orar oraz da size yapmanız gereken erediliyor dünyada valanzn anla ve aac size gösteriliyor ya da tinn kuralları doğrultusunda kendi kendinize buyruklar vermeniz ve bir görev yüklenmenz bekleniyor Bu durumda iradenzle ilgili kural şudur: Ben, yapmam gerekeni istyorum Bir nsan dünyaya geldiğinde onun belli bir görev olmadığı gbi br alın yazısı da yoktur, tıpkı bir bitkinin ve hayvanın da dünyada olmasından dolayı belli br görevi olmadığı gibi Bir çiçek kendni geliştirmeye, mükemmelleştirmeye yönelik bir göre v yerine getirmez ama bütün güçlerini bu dünyadan olabildiğine yararlanmak, onu tüketmek için sarf eder, yan toprağın besi nini atmosferin havasını, güneşn ışığını almaya ve bünyesinde barındırmaa çalışır Kuşlar da herhangi bir amaç bir görev çin yaşamazlar, ama bütün güçlerini olabildiğine kullanarak böekle ri avlar keyiflerine öterler Çiçeğin ve kuşun güü insana oranla çok daha azdır ve insan güünü ullanarak dünyaya el atarsa bunun etkisi çok müthiş olur nsanın bir görevi yoktur ama güçleri vardır ve bu güçler nerede olursa olsun kendilerini gösterirler, çünkü onların varlığı yalnıza dışa vurulduklarında kendini beli eder ve hayat bir an bile dursa artık hayat olması mümkün
olmadığı gibi, o güçlerin de durması mümkün değildir Bu durum da insana üünü kullan! diye seslenilebilir kat böyle bir emir kipiyle sanki insanın görevi güünü kullanmasıymış gibi anlaşılabilir Oysa öyle değildir Aslında gerçekte herkes kendi güünü kullanır ama bunu kend görevi olarak görmez; herkes her an sahip olduğu kadar güç kullanır Yenlgiye uğramış brini güünü daha çok kullansaydı diye kınarlar, ama şunu düşünmezler k, eğer yenildiği anda güünü ortaya koyaak güü örneğin beden sel güü olsaydı herhalde bunu yapmazlık etmezdi O yenilgi sadee bir dakka süren bir esaretsizlikten ileri gelmiş olsa ble bu bir dakikalık esaretszlik de bir güçsüzlüktür erç güç arttı rılabilir daha şiddetli hle getirleblir ve bu, özellikle düşmanın karşı koyması yüzünden, ya da dostun desteğ sayesnde müm kündür ama güün kullanılmadığı yerde, onların da olmadığı kesindir Taşlar brbirine vurularak ateş yakılabilir ama vuruş ol madan kıvılım çıkmaz Bunun gib insanın da dürtülmeye ht yaı vardır şte güçlerin kendi kendne işler hle gelmesi nedenyle onları kullanmayı emretmenin gereğ ve anlamı yoktur nsanın aln yaz ve görevi güçlern kullanmak değildir bu onun her zaman için gerçekten varolan eyleidir. üç, sadee güün dışavurumunu ifade eden basit bir sözüktür Şu gül nasıl dalında açtığ andan itibaren bir hakik gül bu bülbül de nasıl her zaman bir hakik bübülse Ben de oldum olası bir hakik insanım nsan olmam için görevimi alın yazımı yerine getirmem ve o alın yazısı doğrultusunda yaşamam gerekmez Be nim ağzımdan çıkan ilk krık dökük heelemeler bir hakik in sanın yaşam belrtisidir, yaşam savaşım onun ilk güç gösterisi son nefesm insanın güünün tükendğinin son belirtisdr Hakk insan, geleekte varolaak özlenen bir şey değldir ger çekte ve şimdki zamanda varolandır Ben kim olursam olayım, nsıl olursam olayım bir çouk ya da bir ihtiyar, endşel ya da
404
405
Be Mak
Bem Ö Ham
gelecekten emin uykuda ya da uyanık Ben hep Oyum Ben hakik insanım. Ama eğer ben O İnsansam ve dindar insanlığn uzak bir erek olarak gördüğü O İnsan'ı gerçekten kendi içimde keşeiysem "hakikten insan olan her şey bana aittir İnsanlık ikrine mle dilen ne varsa benimdir. Örneğin insanlğın ulaşması istenen ve büyüleyici bir düş olarak parlak bir gelecekte gerçekleşmesi umu lan edim özgürlüğünü Ben peşinen mülkiyetime geçiririm ve şim dilik onu kaçak mal gibi kullanırım. Elbette ki kaçakçların pek azı yaptıklarının hesabını kendilerine verecek yeterlilikte bir kavrayş sahibidirler ama içgüdüsel egoizm onlarn bu bilincinin yerini tu Aynı şeyi yukarda basn özgürlüğü konusunda da belirtim. şey bana aittir benim mülkiyetimdedir ve bu nedenle de elimden kaçma ihtimli olanlar geri alırım özellikle de Ben bir hizmeti yerine getirmek üzere Kendimi de elimden Kendimi de hep yeniden geri alırım. Ama bu da benim değil benim doğal edimimdir. Benim kendimi bir başlangıç noktası olarak görmem ile bir varış noktası olarak görmem arasında muazzam bir ark vardır. İkincisi benim henüz kendime sahip olmadığımın belirtisidir dolayısıla ben henüz kendime yabancıyım ben kendi özü "hakik özüm durumundayım ve bu yabancısı olduğum "hakik öz binlerce isimli hayalet kılığında benimle alay edecektir. Ben henüz daha Ben olmadığım için bir başkası (örneğin Tanrı hakik insan hakik dindar akılcı kişi özgür kişi vb. benim Benimdir. Kendimden henüz uzaktaykn Ben kendimi ikiye ölüyorum ve bu bölümlerden biri erişilmemiş olan tamamlanması gereken hakik Ben'imdir. Hakik olmayan öteki bölümümü yani tinsel olmayan bölümümü ise eda etmek zorundayım hakik bölümüm olan diğer Ben tam insan yani tin olmalıdır. Bu durumda "insanın asıl özü tindir ya da "insan yalnız tinsel İnsan olarak varolur
denir. Böylece tini ele geçirmek için hırslı bir kovalamaca başlar sanki kendini ancak bu yolla bulmak mümkünmüş gibi. Bu sürek avna kapılan biri kendinin ne olduğunu gözden kaybeder. Ve hiçbir zaman ulaşamayacağı Kendinin peşinde koşarken de salt akıllılara özgü bir kuralı dikkate almayarak insanları ol dukları gibi kabul etmeyi ihml eder olmalar gerektiği gibi olma larını ister bu yüzden de herkesi lmas gereken Ben'inin peşin den koşturarak "tüm insanları eşit haklara eşit saygınlığa sahip eşit ahlkl ya da akıll kişiler yapmaya çabalar. Evet eğer insanlar olmalar gerektiği gibi olalardı, olabilelerdi, bütün insanlar akıllı olup birbirlerini kardeş gibi sevselerdi cennete yaşıyormuş gibi olurduk.* Peki insanlar olmaları gerektiği gibi olsunlar olabilsinler. İnsanların ne olmaları gerekir Herhalde olabildikerinden daha azlas olamazlar. Ya ne olabilir ler Olabileceklerinden daha azlası olamazlar yani güçlerinin kudretlerinin elverdiğinden daha azlası olmalarına olanak yoktur. Ama gerçekte oldukları budur çünkü olmadıkları şey olmaya uktedir değillerdir zira muktedir olmak demek gerçekten olmak demektir. İnsan gerçekten olmadığı bir şeye muktedir değil dir gerçekten yapmadığ bir şeyi yapmaya da muktedir değildir. Gözünde katarakt olan bir kör görebilir mi Elbette görebilir ama acak kataraktın başarıl bir şekilde ameliyat etirebilirse ... Oysa şimdiki hlinde göremez çünkü görmemektedir. Gerçeklik ve olasılık hep bir aradadır. Yapılmayan yapılamaz ve yapılamayan da yapılmaz. Bu iddia hiç de göründüğü kadar tuha değildir zira herkes sık
40
40
* aom) e Kommnm de Schez İe'de Komüzm Wetg'de dğ dda ede egee aadak D Bch komo apoda İe dek Komüte hakkda ee adıatc g 24 Be 3 ** e kommumu der Se İede Komüzm) 63
en Malk
enm Ö am
sk: "Belki şu ... ya da şu oabili de. Bu "şunun şöyle ya da şöyle olabileceğini dşnyoumdan başka bi anlama gelmez Öneğin "btn insanlaın akıllıca bi yaşam sdmelei mm knd söz "btn insanlaın akıllıca bi yaşam sdebilece ğini dşnyom anlamına geli benim bu dşncem insanlaın akıllıca bi yaşam sdeleini sağlayamaz ve sağlamaz da; akıllıca bi yaşam sdmyi insanlaa bıakmak zoun da olduğumuz için bu genl akılcı aklaşım ancak benim dş nebileceğim bi şeydi dşnlebilen bi şey ise aslında gerçekiği oan bi şeydi Benim yapabilme oa nağna sahip olmadığım bi şey bi olasılık diye adlandıılı Sana bağlı olduğu tm insanla akıllıca davhatta dşnceleinin anabilile çnk senin buna uaşabildiği boyut içinde belki bi engel de göemezsin böylece senin dşncende bu meseeye kaşı çıkacak hiçbi şey yoktu Bu mesele Senin açından dşnlebilidi Ama tm insanla akıllı hehalde akıllı oa bilmeei de olası değildi Kolayca olabileeğini sanı§ımız bi şeyin olmaması ya da yapılamaması duu uada kesin olaak bi engein bulunduğu ve bu nedenle mmkn omadığı sonucuna vaıız. çinde yaşadığımız çağın bi sanatı bi bilimi vs vadı Sanat elbtte köt duumda olabili; ama biz çıkıp da daha iyi bi sanatımızın olmasını ak ediyouz ve bunun için de sadece istememiz yetelidi diyebili miyiz? Biz ne kada sanata sahip olabiliyosak aynen o kada sanata sahibiz. Gnmzdeki sanat bu anda ükün oabiecek tek sanattı ve bu nedenle de zamanı için geçek sanattı "Oabii kelimesinin anlamını "gelecekte demek olacak kada daaltsak bile h "geçek olma gcn btnye muha faza ede. Öneğin "yaın gneşin doğması olasıdı dendiği zaman bunun anlamı şudu: "Yaın bugn için geçek gelecekti
Çk bi geleceğin ancak henz geçekleşmemiş olması hlinde geçek "gelecek olduğunu ima emeye hacet yoktu akat bi tek kelimeye bu kada önem vemenin sebebi nedi acaba? ğe akasında binlece yılın yanılgısı gizlenmiş olmasay dı bu bi tek kavamda yani "muhtemeloası sözcğnde fanatik insanlaın hayaletlei dolanıp dumasaydı onu umusamazdık. önce belittiğimiz gibi dşnce fanatik dnyaya egemendi Oasılık dşnlebililikten başka bi şey olmadığına göe o hlde bu bebat düşünüebiiriğe bugne dek nice kuban veilmişti. nsanlaın akıllanmalaı düşünüeiir bi duumdu sa'yı tanıma laı da dşnlebiidi iyilik fikine coşkuyla bağlanıp ahlklı omalaı dşnlebilidi hekesin ilise'nin kucağına sığınması dşnlebilidi devlet için tehikeli olabilecek şeyle tasalamamalaı söylememelei ve yapmamalaı dşnlebilidi itaatk vatandaşla oabieeri dşnlebiidi Bunla aynı mantığa göe dşnlebili olmaaı nedeniyle mmkn olabimektedi. Bu mantığı ileletisek bunlaın insanla için mmkn olması insan aın da öyle olmalaını geektii böyle omaaı onaın iyonudur işte yanılgı tam da buada yata; bi şeyin Benim için dş nlebili olması yznden diğe inanar için mmkn olduğu hkmne vaılı). Ve sonuç olaak nsanlaı sadece bu misyona göe sadece görevi oaak kabul etmelidi insanlaı "oduklaı gibi değil olmalaı geektiği gibi gömelidi. Bundan elde ettiğimiz daha sonaki çıkaım nedi? nsan ek değildi ama bi düşüncedir, bi ideadir ek ile nsan kıyaslandı ğında çocuk ve yetişkin aasındaki oantı bile yetesiz kalı bu kıyaslama ancak tebeşile konulan bi nokta ile dşnlen nokta aasındaki oantıyla ya da fan yaatık ile ebed Yaatıcı aasındaki oantıyla ifade edilebili. Daha yeni bi bakış açısına göe betim emek geekise bi canlı t ie onu temsil eden anlı aasındaki oantı da ölç oaak gösteiebili Bu noktada "nsanlıkın "sonsuz ve ölmsz olanın ycetilmesi konusu otaya çıkıyo (in
08
0
Ben - Malk
Benim Öz Hazzm
sınırlı olana değil, sons, mlak, anrısal, sa insan vb. olana inel olananelmelidir. İnsanlar kısa amanda şnn rkna vardlar k ne gbi şele re merak saldıkları, nele ğraşıkları hiç de nemsi değildir Blee nenenin nemli oldğn anladlar. Şelerin arınılarnı aşıp üs düee ükselmiş olan nesne, şelerin üdür. Haa , şelerde ek düşünüleblendir , düşünen nsan içndir. B nedenle alglarn şeylere neleeğne düşüncelerini öze nel! Grmeden man edenlere ne m sü, düşünenlere ml, çünkü onlar grünmeenle lglenir ve ona nanırlar ka ülere ıl bona üernde düşünülen ve nel br ar \üernde ışma kons olan br nesne ble, günün birnde "arık s sar emee değmeeek br kon hlne gelr. bna kna oldkları hlde, gene de bir nesnenn br nemi ve mlak değer oldğn g nünde blndrma an vageçmediler, sanki çok için onak, Türkler çn Kran dünanın en nemli şe değlmş gib. Ben, Kendm çin ek neml şe olmadığım süree, hangi nesnee "alasıla değer verdiğmin bir nemi okr. Sadee ona karşı şlediğm küçük a da büük uçlar değer aşır Bir şee veamın a da bağlılığımın derees, aakrlığımın perspekiine şare eder, günahlarımın dereesi ise, Kendimolmamın lçüsünü gserr. Sonnda nsan her şei "aklından çıkarmaı da blmel hiç değilse raha ablmek içn. Bizi meşgl olmadığımı hiçbir şe Bi meşgl edeme. Şan, şere düşkünü işi, hırslarını amin emek için kaasında asarladıklarından kaçıp krla dan korkan da, Tanrı düşünesin ihninden çıkarama. Del dv nelk ve anaklik, ele geçrilmşlik anı şelerdir, brbrle rüşür Kendi ünü gerçekleşirme a da kendi kavramlarına gre aşama seği, Tanrıa inananlar içn "dndar olmak demekir,
insanlığa inananlar içinse, insana aşamak demekir ve aln dsal ve günahkr nsan, dlarını amin le rhn hra kavşrma arasında boaladığı ve bir "avallı günahkr dr mnda oldğ süree bn iseebilr. Hırisian dinne mensp insan, dsal insandr ve ksallığn ne oldğn bildiğinden, o n edelediğinin bilinine vardığında, kendin avallı br günahkr olarak grür Hırisianlık blini, dların egemenliğin günah krlık olarak grür ve Hırisian b bilnçle doldr. Çağımıın eni nsanları ark günah v "günahkrlık süklern ağılarına almaıp bnların erine egom, "kendine düşkünlük, çıkar gb kelmeler kllanıorlarsa, Şean süğünün karşılığı olarak da, "garinsan a da egois iadelerin kabl edior larsa, aaba Hrisianların esksine kıasla saıa aaldığına mı hükmemel Esks gb gene i ile kü arasında çaışma ok m İnsan denen argıç bm hakkımıda hüküm vermior m Kendimi br nsan hline geirme ereğ arık kalmadı mı Arık bna bir erek değil de br görev, haa br yükülülük deniorsa, b sim değşikliğ çok doğrdr, çünkü "İnsan, ıpkı Tanrı gib, "çağırabilen kşsel bir varlık değldr. Ama ism değişiklği dışında büün mesele eskisnden rksı olarak devam eder
'
* n Aht uh 2029 y.n 44
Herkesin nesnelerle bir ilişkisi vardır ve herkesn b ilişkisi arklıdır Örnek olarak, mlonlara insanın iki bn ıl bona sıkı bir ilşki içinde oldğ kiabı, an İnl ele alalım B kiap, on okanların her biri için nasıl bir anlam aşıord ve hlen de nasıl bir anlam aşıor Kşks her bri on nasl değerlendir dse, onn için sadee o değeri ifade etiştir! İnil e nem vermeen için İnil hçbir anlam aşımıord. İnili, külüklerden koran bir mska olarak kllanan için İnl sadee bir büü ara erini ord. İnlle çoklar gbi onaan için ise, İnil bir onakan başka bir şe değildi, vb Osa Hrsanlık İnilin herke için ayn anla ve değer 415
n - Maik
nim Öz Hazzım
taşımasnı, yani kutsal kitap, ya da "kutsal metin olarak kabul edilmesini ister Bu ise Hıristiyanların bu bakış açısınn, diğer insanların da bakış açısı olması, yani o objeyle kimsenin başka br ilişki içinde omaması gerektiği anlamna gelir Bununla ilişkinin Kendiolma durumu mahvedilir, tek bir anam, tek bir zihniyet, doğru "tek doğru olarak belirlenir İncii istediğim biçimde kullanma özgürüğümün kıstlanmas ile birlikte, genel oarak istediğimi yapma özgürlüğüm de en ellenmiş olur ve onun yerine bir görüş v bir hüküm zora dayatlır. İncilin, insanlarn uzun süren bir yanlgsı oduğuna hükmeden kişi cürü niteliğinde bir yar gıda bulunmuş olacaktr Gerçekten de İncii eline alıp oynay rak onu arçaayan çocuk ve İncili kuğna dayayı içinden b ses gelmeyince fratp atan İnka halkndan Atahualann İnci hakkndaki hükümleri, İncili "anrınn kem olarak öven papazn, insan einhüküm den çıkma bir katakulli olduğunu iddia eden leri de ayn derecede doğrudr Demek ki kulandığı mız, tamamen bizim eçiiize kamıştr, Biz şeyleri gönlüüzce değerlendiririz, ya da daha açık ia e etmek gere ölçüde kirse, şöye de denebiir Şeyeri olanaklarız kullanrız. Hegelin ve spekülatif teoogların İncil'in üzerinçağ de düşünerek fikirler üretiğini işiten papazar, rıyorlar acaba? İşte bunun asl nedeni, onlarn İncil'i önüllerince değerendirmeleri, kulanımında "key Biz heimiz nesneleri kullanrke key yani onarı gönlüüzün istediği biçimde, o ekie kullanırz örneğin filozof, her şeyde bir düşünce bulmaktan hoşanr; içinde
Tanr korkusu olan kişi ise, İncil'i kutsal saymak suretiye Tanrı'nın
�
g
takdirini kazanmaktan hoşlanır); örülüyor ki, en korkunç zorba-
ıklar, en sıkıcı keylikler, en saçma dayatmalar hep bizim kendi keyf davranışarımızdan ortaya çıkar Madem ki Biz kutsal nes neleri öyle ya da böle değerendirirken key davranıyoruz, o hde papaz güuhunun da Bizi kendi görüşlerine göre key bi çimde değerendirmelerin ve dine aykr davrananar gibi ateşte yakılmaya, ya da başka bir biçimde cezalandırılmaya, örneğin sansüre tbi tutumaya lyık görmeerini nası yadrgayabiliriz? Bir insan ne ise, şeyeri öyle kulanır "Sen dünyaya nasıl bakı yorsan, dünya da sana öye bakar Bu durumda görmüş geçirmiş kimseler şu tavsiyede bulunurlar Sen dünyaya sadece önyargsızca ve doğru bir gözle vb bakmalısn Sanki çocuk İncii bir oyuncak olarak kulanrsa ona önyargsızca ve doğru bir göze bakmazmış gibi Bize bu akılı tavsiyede bulunanlardan biri de Fuerbach'tır.* İnsan şeylerle dilediğini yaparsa, onlara doğru bir gözle bakar burada şey demekle gene anlamda nesneer, objeer kastedilmektedir, anr gibi, hemcinserimiz gibi, sevgilimiz gibi, bir kitap, bir hayvan gibi). Bu nedene şeyler ve onlara nasıl bakıldığı önem bakmndan önde gelmez, önde gelen Ben ve Benim irademdir. Şeyerden düşünceler çkarlmak iteniyor dünyada aklın keşfedilmesi iteniyor dünyada kutsallık olsun iteniyor Bu istekler yerine gelecektir. Arayan bulur Neyi arayacağımı Ben beirlerim, örneğin Ben İncil de bi teselli ararsam, onu bulurum Ben İncili esaslı bir biçimde okumak ve sorgulamak istiyorsam, bu okumadan esaslı bir bilgi edinir ve eleştiri konusu çkarırm tabi kendi gücüm oranında Ben kendi açımdan ilgimi çeken şeyeri seçerim ve bu seçimmle -keyf bir davranış ortaya koya
rım
* panyoar taraından yok dn İnka İmparatoruğunun on kraı. nkaarı Hırtyanığa davt dn papn vrdğ İnc n aır onu önc br khant kutuu anır, kuağına dayar, İncdn da çıkmayınca da onu yr ratır. -r.n.
* [Bkz udwg Furbach Gna Ph/ooph Zkn (Gğ finn k) 0 rh v Wntthur 13 Amanca bakda yn.
1
1
Ben - Mlik
Benim Ö Hm
Bu sapamaya igii oaak benim bi nesne hakkna va ğm he yagınn benim iaemen kaynakanığını ve iaemin yaratğ ouğunu kabu ememiz geeki. Bunu kabu emeke va ığım sonuç benim bu yaratğa, yani yagma esim omamam geekiği onun yaratc, yani yagayan oaak kamaya evam emem ve hep yenien yagıaa buunmam geekiğii Nes neein üm sıfaı benim söyemim benim yagaım benim yaaıkamı. Eğe ona Benen kopmak ve keni için bi nesne omak iseese ya a üseik eni ekiemek iseese o zaman yapacağım ik şey ona keni Hiçikeine ek emek yani yaaıca oan Benim içime amak Tanı İsa Pey gambe Tesis ahkk iyiik vb yaakaı ve Ben Ken ime bunan bie hakik eği bie yanıg oukaını a söyemeye izin veiim Bi zaman onaın vaomaaını nası isemiş ve buyumuşsam onaı vaomamaaını iseme ehiyeine e sahip omak isiyoum. O aın beni aşmaana izin veemem onaın sonsuz omaaı ve enim egemeniğimen kuumaaı emek oan utlak bi omaana izin veme zaafını göse emem Ben bu uuma prenibine inin "okunukısacası bi "kusa yaamaz kusaıka "sonsuz mayı ve ana ait olandan mahum emeyi bi vecibe sayan esas yaşam pensibine bi Nesne kusa kığına bizi fanaik yapa a ayikusa kığına a gene öye fanaı yapa keza uyuoes b. nesne oaak a uyusa bi nesne aak a İkisi e hs veya ipiya yo aça paa hısı ve c ne özemi ayn üzeyei Ayın anmaca insaa ünyaya yönenmeye eşvik etikei sıaa avae vaazaıya insanaa göünmeyene uyuan özemi ekin eiyou Bu iki gupan bii duyguallk uyanımak iseken iğei hareketlilik canık yaama amacınayı Nesne ein agıanış biçimei çok çeşiii niekim Tanı İsa Peygambe ünya vb. fak insana aafınan fakı biçimee agıanmışa
48
dır v algılanmakadır Bu bakımdan herkes "frklı düşünen biridir ve pek çok kanlı savaş yaşandıkan sonra, arık insanların aynı nesne hakkında frklı görüşlere sahip olması, ölümü hak etirecek bir krlik şeklinde yargılanmamakadr Günümüzde "farkl düşünenler birbirleriyle uzlaşmışlardır Ama Ben neden bir mesele akkında farklı düşünmekle yeineyim, neden bu frklı düşünmeyi son nokasına kadar vardırarak, arık bu meseleyi Hiç yerine oymayaym, yani onu ortadan kaldırıp yok olduğunu düşünmeyeyim? O zaman bi meseeyi alglaa a son buu, çünkü ota-
da qJgılanacak bir şey kalmaz Neden endi kendime Tanrı, Allah değildir, Brahma değildir, Yehova değildir Tanrı'dır, demeyeyim? Neden, Tanrı bir yanlgıdan başka bir şey değildir demeyeyim? Ben "Tanrının varlığını inkr eden biri olursam, neden Beni lnelerler? Çünkü yaraık, yaracdan üsün uulmuş olur (" .ve Hlıkan ziyade mahlka apıp kulluk eiler*) ve öznenin uslu slu oyun eğip hizme etmesi için, egeen bir neneye ihtiyaç duyulur Ben mulak olanın egemenliği alına girip ona boyun eğek zounaym. Buna zoanmakayım
Hisiyanık "üşüncee emi sayesine amama emişi Düşünce, ünyann bütün ışkaınn sönüğü, üm vaoanaın
varoluşların yiirdiği ve insann iç dünyasnın (yürek ve kafa) her şeyin içinde her şey olduğu bir içsellikir. İşe bu düşünce lemi urarlmay bekler, ıpk Sfnks'in ölebilmek için Ödipusun bul acayı çözen sözcüğünü beklemesi gibi Ben onun kalıcılığını yok edenim, çünkü yaratıcının leminde o arık kendine ait bir lem, devle içinde bir devle değildir; o sadece benim yaraıcdüşünce
siziğimin meyana geiiği bi yaaıkı Hrisiyan dünyası, Hırisiyanlık ve bizza dinin kendisi, yalnz a donup aılaşmış, düşünen dünya ile ayn anda ve birlike aabilirler. Düşünceler biiği zaman, inananlar, dindarlar da kal Yni i Rm : 49
Ben ak
Benm Ö Ham
maz. Düşünen kişi için düşünmek "ulv bir çalışmadır, kutsal bir
tnrılr svşırlr. Kendolan düşünce, Ben düşüncem, bu özgür düşünceden tmmen rklıdır; Beni yönetmez, bizzt Benim trfımdn yöne tilir, o keyfime göre ilerlettiğim y d yrıd bırığım düşünce
dir. Kendioln bu düşüncenin özgür düşünceden frkı, tpkı gön lümce ttmin etiğim Kendioln duyusllığımın, özgür, denetime lınmyn ve yenik düştüğüm duyuslıktn frkl olmsın ben zer euerbch Geleceğn Felefenn İlkeler dlı eserinde hep varlk üzerinde durmuştur. euerbch, Hegel e ve mutlk felsefe ye krşı olmk berber, soyutlmd tkılıp klır; çünkü "vrlık bir soyutlmdır, tıpkı "Ben gibi. Am Ben ylnız bir soyutlm değilim, Ben her şeyin içinde her şeyim, doyısıyl soyutlm y d Hiç de olsm, Ben Her Şeyim ve Hiçim; ben sdece bir düşün ce değilim, ben yn zmnd birçok düşüncelerle de douyum, bir düşünceler dünysym. Hege, Kendioln Benim oln, "Knti mhkm eder. "Mutlk düşünce, düşüncenin Ben düşüncem olduğunu, Ben onu düşündüğümü ve onun sdece Ben syemde vrolduğunu unutn düşüncedir. Am ben Ben olrk, Bn it olnı yutrk tekrr içime sindiririm ve onun efendisi olurum, o sdece Bn it bir krdr ve Ben onu her n değştreblr yni yok edebilirim, içime geri lırm ve tüketebilirim. euerbch, Hegelin "mutlk düşüncesini, alt edleş varlk ile çürütmek ister. Am Vrık benim içimde tıpkı düşünce gibi lt edilmiştir. Ben vrlığımdır, tıpkı diğerinin de ben düşüncem oduğu gibi euerbch, duyularz her mç için kulndığımız ve bu orgnlrımzdn tmmen vzgeçemeyeceğimize çok sırdn bir knt göstermeke yetinir ve dh ileriye gidemez Elbete ki duyulrm vrolmzs, düşünemem Ne vr ki düşünebilmem ve duyumsmm için, yni hem soyut hem de somut olnı gıl mm için her şeyden önce Benim Kende hem de bu çok öze oln, bu Brck Kendime ihtiycım vrdr Eğer Ben, bu Biricik omsydım d örneğin Hegel olsydım, o zmn b dünyy gördüğüm biçimde göremezdim, Ben o dünydn Hegel olrk çıkrdığım felse sistemi bulup çıkrzdım vb. Gerçi Benim de
20
21
edimdir" ve sğlm bir nanca, hkikat inncın dynır. Öncele ri du etmek kutsl bir edimdi, dh sonr bu kuts "kıs yin kı ve mntığ d devreye sokn bir "düşünceye dönüştü; m bund d gene "kutsl hkikt srsımz bir innç temeli ork vrğını sürdürdü; bu düşünce biçimi, hkikt tininin kendine hiz-
met etsin diye kurduğu mükeme bir makinedir. Özgür düşünce ve özgür bilimdir Ben meşgl eden zgür olan Ben olmadığım için Beni meşgl eden de Ben değiim; bizzat düşünce özgürdür ve beni -göe v göksel oanla ya da "tanrısal olanlameşgl eden
�
de odur; yn Beni dünyyl ve dü y v ol ol sı gerektiği . gibi meşg 9my, bu dünyy degıl bşk bır dunyyl meş
g olmy Zorlyn odur. Bu, sdece dünynn tersine dönmüş oyntımş durumudur. Dolyısy dünynın özü ile ve
meşgl rudn rın şeylere değildir.
meyi, Du eden güçlü görünür,
lar nasıl af
bir oynatşlktr yani deliliktir. Düş�ne� işi, doğ
endisiye igili o n şeylere krş kordur ve onlgelmeyi beceremez. O yemez, içmez, keyif lcğ çünkü yiyen ve içen kişi s düşünn b'r kişi . yedüşünen kişi, düşünmeye dlmsndn otru,
beslenme sorunlarını, hayata ilerlemeyi unutur. de ynı onun gibi her şeyi unutur. Bu nedenle o, doğ insnnın gözüne g�ip bir kçık, � i: aptal gibi . _ kutsl gözüyle bks dh, eskılern gozune çılgın
öyle görünür. Özgür düşünme bir çlgınlıktır,
hareketdr sırf çel olan nann klnnı [dışsl
insanı] yönetmesi ve düzene sokmasdır. Şamanlar ve spekülatif filozoflar, çel insanın -Moğol'un en alt ve en üst basamağnı temsil eder. Şmnlr ve filozoflr hyletlerle, ifritlerle, ruhlarla ·
Be - Mlik
Benim Ö am
başka kşiler gb duyularım ourdu ama Ben onarı Kendi kulan dığım gib kullanmazdım. Feuerbach Hegel'i d kötü kulanmakla ve bazı kelmeere doğal anlamlarından arkı anamlar yükemekle suçamıştır Oysa kendis de duyuarla agılanabilen duyusal sözcüğüne evka de bir anlam yüklemekle aynı ataa düşer Örneğin say 68 69 da şöyle der Duyusal demk dnyev düşünceden yoksun apaçık kendiliğinden anaşılan /emek değidir Ama eğer kutsal ve düşüncelerle dolu ayan beyan ortada omayan ve sadece doayı olarak yani bir aracı e bir şey kastedliyorsa o zaman da artık buna duyusal nmez Sadece duyuara htap eden şeyler duyusaldır Fakat öte bir agıamayla haz duyabienere duyuları ie ha ve algılamayı aşanlara aracıığıya iletir yani o htap eden şeyler de gene onlaa haz veric şeye ancak duyuarın v rğı koşuuya uaşıablr Ama bu da artık duyusallık değidr Du usa olan her ne olursa osun benm içime alındığında artık du usa omaktan çıkar ama gene benim heyecanlarımı uyarab de duyularımı etkileyebir r kanımı harekete Feuerbach'ın duyusa sözcüğüne büyük önem atetmes elbete ki iy bir şeydir am o unu yapmakla yeni eseesnn materyalzmne bugüne ka r dealizme at olan mutak esee y br kılı gib gydirr. nsanlar hiç_ekmek yemeden sadece tinsel konularla yaşanabieceğine nası inandırılamazlarsa duyusa omakla her şey ounabieceğine yani tinse düşünce vb ouna bileceğine de inandırılamazlar. Vark hçbir şeyi meşrulaştrmz Düşünülen de dır düşü nülmeyen de; sokaktaki taş da dır benim ona dar mgelemm de Her ikisi de sadece arkı ora/ardadr, br açık havada diğe * Grudee der Piloopie de Zuku, s 7 v dvamı Zrh v Wntrthur 183
ri benim kaamda yan Bende; çünkü Ben de tıpkı sokak gibi br ortam sayıırım Br oncaya mensup oanlar ya da imtiyazı hakara sahip olanlar düşünce özgürlüğüne tahammül göstermezler daha doğ rusu bütün yi şeyer verenden adı ster anrı ister apa ster Kse ya da herhang bri osun bu vericiden kaynakanayan düşüncelere izn vermezler Bir kişi böye meşru olmayan düşün celere kendni kaptırırsa günah çıkardığı papazına gidp kulağına bunları ısıdamalı ve günahının kearetni ödemesi çin kendisne yapılan işkencelere katlanmalıdır ta k öelik kırbacına dayanamayıp pes edene ve özgür düşüncelerin terk edene kadar. onca zhnyet başka bir biçimde de özgür düşünceerin oluşmasını ön lemeyi başarır bunu öncelikle akılıca yürütülen bir eğitim aracıı ğıyla yapar Ahlk lkeerni iyice belleyen bir kişi artık ahk dşünceerden kendn asla kurtaramaz gasp yaan yere yemin etmek ya da başkasının hakkını çiğnemek gib konular onun kaa sında sabit kr oarak kalır ve buna karşı hiçbir düşünce özgürlü ğü onu korumaz. Onun düşünceler yukardan geir ve o bunar la yetinr mtiyazlılarda ya da patenterde durum arklıdır. Onara göre herkesn düşünceeri omalıdır ve herkes istedği bçimde düşün celer üretmedir Herkes düşünme yetsne dar bir patent ya da mtyaz sahibi olursa özel bir ayrcağa gerek kalmaz Bütün nsanlar akıllı oduklarından herkes kaasına bir takım düşünce er getirmekte serbesttr ve doğal yeteneğinden dolayı sahip olduğu patente göre düşüncelerden ibaret küçük ya da büyük bir ser vet brktirmesi mümkündür. Genede insanara şöyle bir uyarı yapılır Her türlü görüşe ve kanaate saygı duymak gerekir herkesn bir kanaate sahp olma hakk vardır başkalarının görüşle rin ikirlerin hoşgörü le karşıamak gerekir vb Fakat sizin düşünceerinz benim düşüncelerim değidir ve sizin yolarınız da benm yollarım değildir Aslında Ben bunun
3
t
�
Ben Maik
Benim Ö Ham
tersini söleek istioru Sizin düşünceleriniz beni düşünce leridir en onlarla istediğii aparı ve onları acıasızca ere sereri. Onlar beni ülkieidir ve ben canı isterse onları ok ederi. en sizin düşüncelerinizi bozabile a da üfürüp dağıtabile için bana izin verenizi bekleioru. u düşün celerin Sizin de düşünceleriniz olduğunu söleeniz eni bağla az çünkü olar buna rağen benidir beni onlarla ne apacağı da beni eeledir ve bu da beni haksz bir akışır a değildir anı isterse sizin düşüncelernizi size bırakırı o zaan susarı Siz düşüncelerinizin kuşlar gibi öle özgürce orta lıkta uçuşuğun ve isteenin onlardan birkaçını akalap kendi dokunulaz lkieti gibi göerek ana karşı kullanabileceğini i sanıorsun? ütün o ortaıka uçuşanlar benidi Siz sadece sizin için varolduğunu onlardan öürü vereniz gerekediğini a da sırası geldiğinde sölediğiniz gibi düşüncelerinizden ötürü sadece Tanrıa hesap ver zounda olduğunuzu u sanıorsunuz? Haır sizin büük ve k 1 çük düşüncelerinizin hepsi ana aitir ve en onlara karşı canıı istediği biçide davranırı. ir düşün er an ölü ehlikesi ile karşı karşıa bırakaktan çekiniorsa onun kabının kendi için bir kayp kendi in kabı olacağından korkuorsa o düşünce ancak o zaan Kendiindir. Eğer bir düşünci egeenliği altına alabilirse buna karşılık o düşünce eni asla egeenliğine alaazsa beni fanatikleştirezse gerçekleşek için beni işine araacak bir araç hline geirezse ancak o zaan o düşünce eni kendiindir. Deek oluor ki düşünce özgürlüğü eni her çeşit düşüncee sahip olabile deekir; aa üşüncelerin eni ülkü olası ancak onların birr efendi olaaaları ile ükün dür. Düşünce özgürlüğünde hkedenler düşüncelerdir fikirler dir; aa en düşünceleri kend ülkietie alırsa onlar eni aratıkları olurlar ve öle davranırlar.
Eğer hierarşi bu kadar içerilere nüfuz eesedi ve insanların belki d Tanrıı öfkelendirecek özgür düşüncelerin peşinden git e cesaretini gösterelerini önleesedi düşünce özgürlüğünü boş bir söz olarak kabul etek gerekirdi örneğin sindiri özgür lüğü gibi. Lonca ensuplarına göre düşünce ana verilir, özgür düşü nenlere göre ise Ben düşüncei arr. irinde hakikt bulun uştur ve vardır ana düşen de hakikti bana verenden onu bir lütuf olarak tesli alaktır. Diğerinde ise hakikt aranalıdır ve hakikt eni gelecekteki hedefidir ana düşen de ona doğru koşaktır Her iki duruda da hakikt ani hakik düşünce eni dışı dadır ve en onu eld eee çalışırı o ana a bir lütuf ola rak arağan edilir a da onu kendi eeğile kazanırı O hlde Hakikt bir itiyazdr. 2) Haır hakikte giden ol herkese pa tentlidi açktr ve ne İncil ne Kusal aba Papa) ne Kilise a da herhangi başka birileri hakikti kendi ülkietinde tutar. Aa onu ülkietine geçirek için spekülasonlar apılabilir. Görülüor ki hakikti sahiplne bakıından her ikisinde de lkiyeizlik söz konusudur. İkisi de hakikti a bir tar olarak çünkü örneğin Kutsal abaız biricik değildir; Sixtus Cleens ve başka bir kişi olarak biriciktir aa o aslında Sixtus ve Cleens olarak değil "Kutsal abaız ani bir tin olduğunda hakikte sahiptir) a da bir ideal olarak ellerinde tutarlar. Hakikt tıar olarak sadece az saıda kişi itiazlılar) için evcuttur; bir ideal olaraksa Herke patenliler) için. O hlde düşünce özgürlüğünün anlaı herkesin karanlıkta ve anılgıa götüren ollarda dolaşasına rağen bu ollardan hakikte akaşılabileceği ve bu nedenle de doğru olda bulunulduğudur. Her ol Roaa dünanın sonuna çıkar vb) Dü şünc özgürüğü haki düşüncenin eni kendiin oladığı
2
25
/
t
�
)
Be - alik
t
Bem Öz Hazzm
Dnceler özgr olursa, Ben onların kölesi durumuna derim, onlara söz geçireem, onarn egemenliği altına gireri Oysa Ben dnceye sahi olmak istiyorum, dnclerle dou olmak istiyorum, ama aynı zamanda da dncesiz olmak istiyoru e dnce özgğ yerine dncesiziği Kendime saklıyorum nsanlar arasında karılıklı anama e kendini bakalarına an latma söz konusu olduğunda, Ben aynı zamanda insan da olmam nedeniyle sadece emrime erilmi insan araçlardan aydalanabiirim. erçekte Ben sadece İnan olarak dncelere sa hibim Ben olarak aynı zamanda düşüncez Bir dnceden
kurtulamayan biri, adece İnsan olmaktan öteye gidemez, o kii İnsan nizamnamesinin, nan dnce hazinesinin, yani dln kölesidir. Dil ya da "söz, bize en iddetli zorbalıkları uygular, çnk karımıza abt fkrlerden oluan bir ordu çıkarır. Sen de kendini dn taınırken gözle/eren ancak her an dnce sizlemekle e dilsizlemekle daha ieriye gitiğini göreceksin Sen sadece uykuda değil, en derin dn taınada bile, hatta tam da en çok o zaan dncesiz e dilsizsindir e sadece bu dncesizikte, bu değeri biinmeyen "dnce özgrğnde, ya da dnceden özgr olma durumunda Sen kendinin olursun. Ancak bundan hareke ederek Sen dili kendi ülkün olarak tketecek duruma gelirsin Dnmek, ben dnmem değise, sadece bir dncenin deamın getrek demekir e bu da bir köle iidir, ya da bir "hiz metkrın söz zerindeki çalımasıdır Çnk Benim dnmem bir dnce ie balamaz, balangıç Ben'im e bu nedene de Ben onun hedeyi, btn sreç de sadece Benim kendiden tat ama srecimdir Oysa mutlak ya da özgr dnme için balangç, dnmenin kendisidir e bu baangıcı soyutlamanın en uç noktası oarak örneğin arlık olarak) ortaya koymak için uğraır. İe bu soyutlaa ya da bu dnce daha sonra ilenerek gelitiriir Mutlak dnme, İnsan tininin bir meselesidir e bu tin kutsaldır Dolayısıyla bu dnme, "insanığın en yce menaateri ko nusundan e "tinden anayan aazların eselesi, "bu iten alayan, buna alı erenlerin meselesidir İnançlı kii için hakikter zaten hakknda karara varlş ogulardır özgr dnen için ise, henz hakknda karar verle gereken sorunlardır. Mutlak dnme, inançsız olsa dahi, onun inançsızlığının sınırları ardır e gene de hakikte, tine, dnceye e sonunda bunların gali geleceğine inanmaktan azgeçmez B dnme kutsal tine karı gnah ilemez Ne ar ki, kutsal tine
428
429
grl izi hedee gö z Bizim daha çok ego bir öğrenime, . kendm kendimizi engellenmeden beyan de ıl mız , er Kendıolmayı destekleyen bir öğrenim _ ozgurlugune ıhtıyacıız ar Çnk Ben ancak bu yolla duyulab lr hle getiririm ngellenmeksizin kendimi duyurabilirim Ben akılsız biri osa/ bile kendimi duyulablr kılmam ' "aklın ta kendisi ir e kendimi duyurursam e bu sayede kendim de duyarsam, hem Ben kendimden yararlanırım, hem baKendıı kalrı yararlanır e ayn zamanda da Beni tketirler inanç saii Ben, elı Ben, ahlklı Ben b özgr gibi, imdi de akıllı Ben özgr kabu edise ne olur? Bu Bana özgrk m our? Ben "akılcıl Ben olarak özgrsem, o zaman Bendeki akılcl nielikler eya akıl da özgr olurdu e ite bu aklın özgrlğ ya da dncenin özgrğ eskiden beri Hırisiyanlık leminin idea liydi. Amaç, dnmeyi özgreirmekti e daha önce de beirtildiği gibi inanç da dnmek deektir, tıkı dnmenin inanç anamına gelmesi gibi Dnenlerin, yani he inan hem de akılcı olanların özgr olması isteniyordu, diğerleri içinse özgrlk olanaksızdı Dnenlerin özgrlğ, "Tanrı elatlarının özgrl ğdr e bu aynı zamanda en acımasız dnce hiyerarisi ya da egemenliğidir: Çnk Ben dnceye yenik dm ouyorum.
Bn alik
Benm Ö am
ka naha meyen he şey jnme uhlaa veya hayaetlee nan Ben dşnmekten vazeçeme ğm b duyumsamaktan da
paaklğya yoldan çkat Dnyev değelen yan sa tm kusa değee de kymeen kaybetmş olaak oaya konmalda Hakke boş tabe deyme sözked (AyoÇ: loos)
nlan aasnda bağlan kumak ya da onla saya koymaka mantk blm ve felsefe oluşuuu Yemek yyebmek çn yyeeklee hyaç duyduğum b dşnmek ve konuşmak çn hakktlee ve sözkee htyaç duyam na omadan ne dşneblm ne de konuşabm Hakkte nsanlan dşneenn sözklee döklmesd ve bu nedene başka şeyle b ona da vad ama sadee tn çn ve dşne çn vad na nsantzkled nsan yaatkla d ve Tannn açkamala oaak tebğ edsele be ene de benm çn yabank nteğn aşla hatta benm kend yaaka olaak yaaldka andan baen Bana yabanlaşmşla d ble Hstyan dşnmeye man eden nsand o dşnenn stn eemenğne nan ve kele dye adandlan dşnele eemenlk tahna yeleştmek ste Baz kmsele dşnele denetle ve ona eleştmekszn kendne eemen olmaana zn vemez. Bu duumu köpeğn nsana koklayp aaandan kend efendsn bulmasna benzeebz Böye davanan nsanla he zaman bn dkkaen egee dşney bumaya hasedee. Hsyan dnne mensup kş pek çok efom yapab başkaldab yzyla boyu eemen olan kavama yee b edeb ama he sefende teka kendne yen b lke ya da yen b efend aayaakt he sefende daha yksek veya daha den b hakkt beeyeekt hep yenden b tapnma bçm otaya çkaaak hep eemenlğ seneek b tn beyan edeekt hekes çn b yaa koyaak İnsann nsan olduğu çn hayatn ve çlen adamak zounda oduğu tek b hakk be vasa o b kuaa b ktdaa b yasaya vb bd yan b hzmetk duumundad. Bu va saylan hakk öneğn nsan nsanllk özlk ve benzed Buna kaşk şöye de denebl enn dşnmeye devam edp ememen senn meselend yanz şunu bl k eğer hat
40
41
�
b duyula vazeçemem, tnmn nasıl bzm ımın edmlenden de (dşneeeşyayı alıamamızı sağıyosa, ) aılamamızı sağla Öze, duyuaa alıanan he şeyde, özel ke sözede vaoula Sözn ktdaı, şeyen ktdaını akp ede: Öne sopanın zouya, sona da sözee kna edeek a edlsn Şeylen esaetmz ve nmz aşa Oysa b kna gücü o hade sözcükler karşısında işkence ve kııç bie eksz kaır
İknansanaı şeytanın btn ayamaaına denen papazladı Hısyanık, bu dnyaya at şeylen azbesn ymesne neden odu ve bzm onadan bağımsız oabmemz sağadı Ben de aynı bçmde hakklen ve onaın nn stesnden edim; arık onara tepeden bakıyorum Ben hem duyuüstüyüm,
hem hakktst Hakke Beni nezdide şeye kada bast t ve umuumda değde, ben ezbetmeze ve heyeanandımazar Benim karşımda bir tek hakkt bile kendini koruyamaz ve Ben hak, özgürük, nsancıık gib şeyere boyun eğmem. Bunar
sözkten" başka b şey değdle, ıpkı Hısyana çn he şeyn boş" oması b. Sözkleden ve hakkteden bana ha yır ge1ez (Hege'in iddiasına göre her keime bir hakikr ve bu
nedenle de yaan öyleneez) Hıstyana da şeyeden ve bey hudekten, kbirliikten hayır gemedğne inanırar Beni bu dün-
yanın zennlkle mutlu emedğ b, hakkte de mutu etmez Atık n�anı ayatma oyununu oynayan şeytan değ, tnd ve nsan dnyev şeylee değl onaa da dşnelee fkn
Ben Malk -
sayılır bir başarı elde etmek istiyorsan, pek çok zor problemi çözmek zorunda kalacaksın ve bunların üstesinden gelmeden de fazla ileriye gidemeyeceksin Aslında düşüncelerle (idelerle, hakiktler le) meşgl olmak senin görevin ve yükümlülüğün değil; ama sen gene de bunu yapmak istiyorsan, çözümlenmiş bu zor meselelerin mevcut kazanımlarından faydalansan iyi edersin. O hlde düşünmek isteyen kişinin, bu isteği yüzünden bilerek ya da bilmeyerek kendine yüklediği bir görev vardır; oysa kimsenin düşünmek ya da inanma gibi bir görevi yoktur. Birinci şıkta durum şöyledir: Sen yeterince ileriye gitmezsin, ilgin sınırlı ya da kısıtlıdır, meselenin derinliğine inmezsin, kısacası meselenin tama men üstesinden gelmezsin Ama öte yanda, her seferinde ne kadar ileri gitsen de, hep bir sona ulaşırsın. Bundan daha da ileriye itmek senin görevin değildir. Sen nasıl istersen ya da neye muktedirsen, o olacaktır. Buradaki durum da, hevesin kaçtığı zaman bırakabileceğin başka bir işe benzer. Aynı şekilde bir şeye artık inanaayacaan Kendini inanmaya zqrlamak ya da teo loların ve filozofların yaptığı gibi, onu kutsal bir inanç hakikti sayarak kendini sürekli onunla meşgl etmek zorunda değilsin ama rahatça ilgini ondan eri çekip onu başıboş bırakabilirsin Gerçi papaz ruhlular senin bu ilgisizliğini "tembellik, düşüncesizlik, inatçılık ve kendini kandırma olarak yorumlayacaklardır. Ama sen bu palavraları bir kenara at Sözümona "insanlığın en yüksek çıkarları ve "kutsal meseleler senin onlara hzmet etmene ve kendini onlar için meşgl etmene değmez, Sen sadece o mesele nin Senin için değerli olup olmadığını dikkate alabilirsin İncil, çocuklar gibi olun, diye öğt verir Ama çocuklar kutsal konulara ili duymazlar ve "iyi mesele diye bir şeyden de haberleri yoktur Çok iyi bildikleri şey, canlarının neyi çektiği ve ona nasıl ulaşabilecekleridir. Tüm düşüncelerini işte bu konuya odaklarlar. Düşünmek de duygu gibi hiçbir zaman sona ermez. Ama düşüncelerin ve idelerin erki, teorilerin ve prensiplerin egemenliği, 432
Benim Öz Hazzım
tinin üstünlüğü kısacası hiyerarşi- için durum aynı değildir Hiye rarşi ancak, örneğin teologlar, filozoflar, devlet adamları, memur takımı, Liberaller, otoriter öğretmenler, uşaklar, ebeveynler, çocuklar, evli çitler, Proudhon, George Sand, Bluntschli ve bunlar gibi leri söz sahibi olduğu sürece varolur. Hiyerarşi, prensiplere inanıldığı, prensipler düşünüldüğü, ya da eleştirildiği sürece devam eder. Çünkü geçerli tüm prensipleri yerinden oynatan en amansz Eleştiri bile, neticede yine prensibe inanr. Herkes eleştirir, ama ölçütler farlıdır "Doğru kriter bulunma ya çalışılır Bu doğru kriter ilk önkoşuldur Eleştirici, bir söylem den, bir hakiktten, bir inançtan yola çıkar. Bu kriter Eleştiricinin değil, dogmacının eseridir; hatta çoğu kez kriter olarak zamanın kültüründen daha öte bir formaliteye gerek kalmaksızın fiilen oluş muş "özgürlük, "insancıllık ve benzeri bir kavram alınır.. Eleş tirici "nsan'ı bulmuş değildir, "İnsan dogmacı tarafından bir ha kikt olarak saptanmıştır ve Eleştirici de ki iksi aynı kişi olabilir b hakikte, bu inanç yasasına inaır. Bu inançla, bu inanca fana tik bir şekilde bağlı hlde eleştirir. Eleştirinin sırrı herhangi bir "hakikttir ve bu ona enei sağlayan gizem olarak kalır. Bence bir şeye hizet eden eleştiri ile Kendiolan eleştiri ara sınd bir ayrım yapmak erekir Eğer en yüce özün varlığını ön koşul olarak kabul edersem, Benim eleştirim bu öze hizet eder, eleştiri onun uğruna yapılır Örneğin ben "özgür devlet inancına kendimi kaptırmışsam, bu konuya değinen her şeyi, bu devlete yararlı olup olmadığına bakarak eleştiririm; çünkü ben bu devleti severim. Ama dindar kişi olarak eleştiri yaparsam, her şey benim nazarımda anrının eseri ve şeytanın eseri olarak ikiye bölünür ve benim eleştirim karşısında, doğa da Tanrının ya da şeytanın izle rini taşır (bu durum bazı adlandırmalarda da kendini gösterir, örneğin Tanrı vergisi, Tanr dağı, Şeytan soası gibi). nsanlar bile, inananlar ve inanmayanlar olarak ayrıma tbi tutulurlar. Eğer ben 433
Beim Ö Hm
Be - Mk
Bu stmlrı lü ve inndırıcı bir ifdeyle orty koybil mek için İnsnın her şeye çü olmycğı bu lçünün Ben olduğu iddi edilir Bir grüşe himet eden Eleştirici için kendi dışınd himetini ddığı bir vrlık bir ide bulunur ve bu sebele de ttığı ideye (Tnrısın ynlış utlrı kurbn eder Bir vrlığın uğrun yıln bir şey sevginin eseri değildir de nedir? Oys Ben eleştirdiğim mn gümün nündeki Ben bile değilim Ben sdece Kendimi eğlendiri keyfime gre vkit geçirmekteyim Cnım isterse y d gerek duyrsm eeştirdiğim meseeyi y diş lerimle rçlyı çiğnerim y d sdece ryihsını içime çek mekle yetinirim Bir grüşün himetindeki bir fikre tbi eeştirici sevgisi trfındn ynlendirildiğinden onn s konusu meseeye himet ettiğini düşünmesi bu iki tutumrsındki frkı beirgin bir biçimde gsterir nsnlr ten vey genel ork hkiktten vgeçe meler onun eşine düşerler Hkikt tre upre denilen En Yüce Vrlıktn bşk ne obiir? Hkik eleştiri de hkikte oln inncını kybederse ümitsiiğe düşer Oys hkikt sdece bir düşüncedir, m sdece bir düşünce olml d klm bü tün düşüncelerin üstünde yerinden edilemeyen srsılı yıkılmyn bir düşüncedir diğer tüm düşünceleri kutsllştırn din çı sındn mkbl kın düşüncenin t kendisidir mutlk kuts düşüncedir Hkikt bütün Tnrılrdn dh uun mn vrlığını sürdürür çünkü sdece hkikt şkın nce eski Tnrılr sonr d Tek Tnrı thtındn indirilmiştir Hkikt Tnrır dünysının çküşünden sonr d ykt kdı çünkü o bu fn Tnrılr e minin lme ruhudur bit kendisi bir Tnrıdır Piltusun Hkikt nedir? sorusun Ben ynıt vermek istiyo rum Hkikt gür düşüncedir gür fikirdir gür tindir; hkikt Senden de seninolmyn senin gücüne tbi omyndır. Am hkikt ynı mnd kendi bşın sl vromyn kişi
se omyn gerçek olmyn ve bedensi ondır Hkikt Senin orty çıktığın gibi orty çıkm hreket edeme devineme değişeme gelişeme Hkikt her şeyi Senden bekler Senden lır ve Senin vrlığın syesinde vrolur çünkü ylnı Senin kfnın içinde vrdır Sen hkiktin bir düşünce oduğunu teslim edi yorsun m her düşünce de hkik bir düşünce değildir diyorsun y d belki sen bunu her düşünce hkikten ve gerçekten bir düşünce değildir diye çıklıyorsun. Peki m bir düşüncenin hkik olu omdığını neyden lçer ve teşhis edersin? Senin ona gücünün yeteeinden yni senin rtık on müdhle edememenden! Eğer o Sn üstün geirse Seni coşturur eşinden sü rüklerse Sen onu hki düşünce ork muhfedersin. Onun Senin üerinde egemen olmsı onun hkik olduğunu knıtr ve o Sn shi ours Sen de onunl dolu on fntik bir biçimde tutulursn o mn kendini onunl rht hissedersin çünkü rtık efendini ve utan bumuş olursun Sen hkikti rrken klbin neyi lüyordu? Efendini! Sen kendi erkinin deği Seni erki ltın ck erli birinin eşindeydin ve o erliyi yüceltmek isti yordun (Yücetin Tnrımı Efendimii Sevgili Piltus hkikt Efendimidir (Tnrı'dır ve hkikti ryn herkes Efendimii rr ve onu yüceltir Efendimi nerededir? Senin kfnın içinden bşk nerede obilir? O sdece bir tindir ve sen onu gerçekten grdüğünü sndığın mn o bir hyletir; Efendimi sdece düşünülen bir şeydir ve o hyeti slt Hıristiyn cılrı ve grünmeyeni grünür tinseli bedense kılm korkusu ıdırbı yrtmış tır bu d hyletlere innmnın korkulu ve cınsı eliğidir Sen hkikte inndığın sürece Kendine innmsın ve bir etkr yni bir dindar sındır. Oys hkikt sdece Sensin dh doğrusu Sen hkiktten de flsısın çünkü Senin nünde hkikt bir Hiçtir. Am Sen de hkiktin ne olduunu sorrsın
3
[k Ah, Mz 99 yn]
B - Mlk
Bnim Ö m
en de "eleştirirsin aa en daa yüse bir aiti yani enden daa yüse bir aiti soruyorsun ve bu aitin riterine göre eleştiri yapıyorsun enin şeyler aındai dü şünelere ve tasawurarla, şeylerin görünüleriyle eşgl olan, sadee onları dişinin esebileeği ve sindirebieeğin e getire ve onları endine ete içindir en sadee onların üstesinden gee ve onarın aliki ola niyetindesin, onların arasında yerini yolunu tayin edebie onların içinde endini evinde gibi raat issete istiyorsun onar artı senin elinden açaayaa le geline yaalayaadığın avrayaadığın bir yereri alayına sana uygun le geline senin ülkiyetin ouna ana o zaan onarın ai olduğunu abul eder onları ai bir ışıla aydınlatıış olara ve olduları gibi görürsün Gidere onlar terar zoru çıarır ve senin güünden urtuayı başarırlarsa, o zaan bu onarın ai oladığını yani senin udretsizliğini gösterir enin udretsiziğin onarın udretidir senin başını eğere uyu gösteen onların senden üstün bir onua gelip sana üetesi deetir Böyee onların aiti ya ensin, ya da Hiçtir ve en de onlar için bir Hiçsin ve onar bu Hiçlite eriyip dağılırlar aiteri geçerizlikleri öneizlik/eri-
gibi beni endi anlılığı ölçüsünde anlıdır Haitler tıpı sebzeler ve yaban otar gibi birer alzeedir sebzeyi i yosa yaban otu u teri edeeği onusunda arar vere aı Bana aitir Beni için nesneler sadee Beni tüettiği bir alzeedir Ben nereye elii atsa bir ait yaaları ve Ben onu Ken die göre düzenleri Ben aitin bana özgü olduğuna eini, Beni onun özleini çeee gere yotur Haite bir izette buunaya da içbir surette niyeti yotur, o sadee Beni düşünen aa için bir besin addesidir tıpı patatesin be ni sindirilee bir şey arayan ide için, dostarıın da beni aradaş isteyen yüreği için besin olası gibi Ben düşüne evesinde olduğu ve endide bu güü gördüğü süree er a it sadee, Beni güü yettiği adar üzerinde çalışıp onu değerendiree yarar Hıristiyanlar için gerçeli ya da dünyevi nasıl btıl ve içli sayııyorsa Beni için de ait öyedir Hıristiyanlar dünyadai şeylerin içiğini anıtlaış osalar da, şey er bu dünyada varolaya deva etiği süree, ait de vardır a ait boştur çünü değeri kendi içinde değil Beni içi dedir Hait bizzat kendi için değeriz Hait bir yaratk izler çalışalarınız sayesinde sayısız şeyler üretirsiniz, yeryüzünü yeniden şeilendirir er yere insan elinden çıa eserler diersiniz aynı şeilde düşüneniz sayesinde de sayısız aiti ortaya oyabilirsiniz ve Biz bunların tadını çıaratan enu niyet duyarız at sizin yeni iat ettiğiniz aineleri beni de bir aineyişi gibi ullana Beni işie gelez, Ben onarı yalnız endi yararıa çalıştıra üzere size yardı ederi ynı şeilde Ben izin aitlerinizi de ullanaya azırı aa Kendii onlar için ullandıra Beni altdaki aitlerden oşlanırı, aa Beni ütüdeki bir aiti, Beni itaat ete gereken bir aiti Ben tanıa Beni üstüde bir şey your! Beni özü de insanın
dir
Haitler, ayaeter ana beni üliyetie geçine uzur bulurar Onarın gerçeli azanası, ana o sııntılı varoluşarından urtarılıp beni üiyetide oaarıya üündür O zaan artı ait gelişiyor üü sürüyor, ndini abul eti riyor, tari (i bu da bir avadır galip geiyor gibi sözer söylenez our Hait içbir zaan galip geeiştir sadee beni galip gelei sağayan aracı ouştur tıpı bir ılıç ( Haitin ııı gibi Hait öüdür, beni ullanıp tüetebieeği bir ar, bir sözü bir alzeedir ü aitler endi başlarına ölüdür birer esettir anılığı sadee beni aiğeriini ile ıyaslanabilir yani tıpı beni aiğeriin anlılığı
Ben Mai
Benm Öz Hazzm
özü de, Benim üstümde olamaz ve "su kovasının kenarındaki damla kadar "önemsiz bir insan oan Ben den daha üstün değil
zira söz ve düşünce birleşirer. Benim olan hakidir Bana sahip olansa uydurma Örneğin brlik hakikdir devet ve toplum ise uy durma. "akik ve özgür Eeştiri bir düşüncenin bir idenin bir tinin kesin egemenliğini sağlar Kendiolan eleştiriyse benim öz hazzdan ötesi değildir. Ama utandırıcı bir şey olsa da söyle mem gerekir ki bu bakımdan da gerçekten bir hayvanın içgüdü yü eleştirmesine benzer Tıpkı eleştiren hayvanda olduğu gibi Be nim için de burada öneml oan "söz konusu mesele değil salt eim! Ben hakiktin ölçütüyüm ama bir ide değlim daha da flasıyım yani sözle ifade edilemeyenm Beni eleştiri Ben den "özgür ve bağımsız değildir "br şeye tbi olan bir fkre de'ye hizmet eden Eleştri de değil bizzat Kendiolan eleştiridir akik veya insan eleştiri bir şeyin nsana hakik İnsana uygun olup olmadığını ortaya çıkarır endiolan eleştirin saye snde ise Sen bir şeyin Sana uygun olup olmadığını araştırırsın. Özgür Eleştir ikirlerle ide/erle meşgl olur ve bu yüzden de daia teoriktir. ikirlere öfkeyle karşı çıksa da onlardan kendini kurtaramaz ayaletlerle savaşır ama bunu ancak onları hayalet olarak kabul ederse yapablr Özgür Eleştirinin meşgl olduğu fikirler tamamen ortadan kalkmaz yeni doğan bir günün meltemi nları ürkütmez Eleştirici gerç fikirere karşı kayıtsız kalabilr ama onlardan asla kurtulaaz bu da demektir ki o bedenel inandan daha üstün bir şeyin yani onun İnsanlığının özgürlüğün vb. varolmadı ğını asla kavramayacaktır Onun için hl arta kalan insanın dün yadaki "misyonudur yani "İnsancıllıktır. Bu İnsancıllık fikri de gerçekleşmeden kalır çünkü bu bir "fikir dir ve öyle de kalacaktır. Ama eğer bu fikri kendi fikrim olarak ele alırsam gerçeleşiş olur çünkü e onun gerçekliğiyim onun gerçekliği bedenyle varolan Benim ona sahip olmamdan ibarettir Özgürlük fikrinn dünya tarihinde gerçekeştiğ söyleniyor Tam tersinebu fikir insan onu düşündüğü anda gerçek olmuştur ve o
dir!
Siz "mutlak hakikt diye bir şey� olmadığını çünkü her dev rin kendi hakikti olduğunu cesaretle iddia etmek suretiyle, yapabileceğinizin zamisini yaptığınızı sanıyorsunuz. Fakat bununa her devrin kendine göre bir hakikt olduğunu teslm edip, asıl böylece "mutlak hakikti yaratmış oluyorsunuz Nitekim hiçbir devir yoktur ki hakikten yoksun olsun; her devir nasıl olursa olsun bir "hakikte sahptir O hlde her devirde düşüncelerin varolduğu, dolayısıyla da her devrin düşünce ve hakiktlere sahip olduğu bunların yern daha sonraki devirlerde başka düşünce ve hakiktlerin aldığı mı leri sürülmüş oluyor? ayır demek istenen şu ki her devrin "inanç hakikti vardır ve gerçekten de şimdye kadar hiçbr devir yoktur k içinde "daha yüksek bir hakikt kabul edlmemiş ol sun, insanların "bir Efendi, bir Hükümdar karşısındaymış gib boyun eğmek zorunda olduklarına inandıkları bir hakikt er devrin hakkti o devrin sabit fikridir ve daha sonraları başka br hakkt bulunmuşsa bu hep başka bir hakiktin aranmış olma sından ileri gelmiştir, bunu yapanlar soytarılığı yeniden biçimlendirip çağdaş bir kılığa sokmuşlardır. Çünkü bunlar hep "bir fikrin coşkusuna kapılma isteğindedrler böyle bir haklı gerekçeleri olduğundan da kim kuşku duyabilir? Bular br düşünce egemenlği altına girmeyi, o düşünce tarafından fanatikleştirilmeyi, ele geçirilmeyi isterler. Çağımızın bu türden en modern hükümdarı "bzm özümüz ya da "İnsan dır Her türlü özgür eleştiri için kriter, bir düşünceydi, kendi eleşti rim içn ise kriter Ben'im, sözle iade edilemeyen, ve dahası düşü nülmemiş olan Ben; çünkü düşünülen her zaman ifade edlebilir [ki Ahit Yeş 01 -yn] 0
1
Ma
Bim Ö am
br fr olduğu ölçüde yan Ben onu düşündüğüm ya da ona ahip olduğum ölçüde gerçetr Gelşmete olan özgürü fr değl nsanlardr ve bu gelşmeler srasnda elbette düşünmele
Ben de bel br düşüneme sa süre sonra arş çablrm ve br davranş bçmm anszn değştreblrm Ama bunu Hrs tyanlğa uygun olmadğ çn değl ebed nsan haarna arş geldğ çn değl nsan nsanl ve nsan düşüneern bataadğ çn değl art o düşüne ve davranşlar benmse medğm bana haz vermedler çn es düşünelerme arş uşu duyduğum ve daha öne davranş bçmm beğenmed ğm çn onlardan vazgeçerm Dünya müyet hlne geldğnde benm stedğm yapaa ğm br azee oaağndan tn de br mülyet hlne gedğnde ullanmatan çenmeyeeğm ürel duymayaağm br azeeye ndrgenmş olaatr Her şeyden ewe br düşüne ne adar şeytana ve üretrane olursa olsun Ben art onun arşsnda oruya aplmam çünü bu düşüne Beni rahatsz etmeye veya tamn etmemeye başadğ an onu sona erdrme benm emdedr Ama Ben çnde tanrtanmazl ahszl ha szl tnn barndrmas sebebyle herhang br eyemden de vazgeçmem tp zz Bonftus'un puta tapanlar tarafndan utsal saylan meşe ağan esmeten vazgeçrlmes olaynn dn ne denlere dayanmamas gb Br zamanlar dünyev eeeer nasl boş ve btl saydysa tnn düşüneler de boş ve bt olmaldr Hçbr düşüne utsal değldr çünü hçbr düşüne badet yerne geçmez hçbr duygu (utsal dostlu duygusu ana duygusu vb utsal değldr hçbr nanç utsal değdr Bunlarn heps başasna devrediebiir; bunlar benm başasna devredebleeğm müllermdr ve bunar Beni tarafmdan yaratlabl dler gb mha da edeblrler Hrstyan dnne mensup ş endn (yan Hrstyan anlamda tnn ruhunu aybetmeszn tüm şeyeri ya da tüm nesneler en sevdğ şler sevgsnn bu nesnelern aybe eblr Oysa mal gönlünün sevdğ ve heyeann aevlendren bütün düşüncee ri endnden uzalaştrablr frlatp atablr gene de onarn bn
rn de gelştrrler Ksaas Eeştr henüz br aik değldr çünkü fkrlerle güç-
lü yabanlarmşçasna savaşr; tp Hrstyanlarn, ötü arzular, hrslar le savaşma zorunda olduar süree onlarn mal olmadlar gb: Br ötü alşanlğa arş savaşan ş çn o ötü
alşanl hl vardr. Eleştr, dra etme özgürüğüne" tn özgürlüğüne saplanp ar Tn, ana saf ve ha düşüne le dolmay başarrsa ha özgürlüğüne avuşur; düşünelersz varolmas mümün olmayan düşünme özgürlüğü budur Eleştr, br düşüney ana başa br düşüne e alt edeblr: Örneğn mtyaz düşünesn nsanl düşünesyle egozm düşünesn, özge düşünesyle yener Hrstyanlğn başlangç dönemnde durum, buhranl son dönemnde terar ortaya çar: Her dönemde de egozmle savaşr. Amaçlanan, Ben', yan Te değl fr, yan genel ge-
çerl ve saygn matr Zaten tüm Hrstyanl arh, ruhbanlğn egoizme, dndar zhnyetlern dünyev zhnyetllerle sürdürdüğü savaştan barettr En yen Eleştrlerde bu savaş her şey apsar ve fanatzm usursuz hle ger Pe tab , şddetn ve öfesn boşalttan sonra btmes de ana böylele mümün olur
Düşündülermn ve yaptlarmn Hrstyanlğa uygun olup olmadğ nçn Ben lglendrmel? İnsan lberal, nsan olmasn veya berallğe, nsanğa, nsanllğa ayr omasn nçn umursamalym? Benm stedğm yerne geldten Ben Kendm tatmn etkten sonra Szn bana hang sfat yakştrdğnz Benm
çn hç ar etmez 2
?
3
Ben alik
erce katını yeniden kazanabiir kazanabiir çünkü o onarı yarat yaratıcısı ıcısı oarak kaacaktır Hepimiz biincine varm varmada adann ve kasıt kasıtıı omaksızın Kendioma ya yöneip ona uaşmaya çaşırz ve aramızda kutsa bir duygu dan kutsa bir düşünceden kutsa bir inançtan vazgeçmemiş bir tek kişinin buunabieceğini sanmıyor sanmıyorum. um. Hata kusa kusa düşüncee rinin birinden ya da ötekinden kendini kurtaramayacak birine rastaya rast ayabieceğimize bieceğimize de ihtim vermiyorum Yereşmiş kanıara ve inançara karşı mücadee etmemiz hasmımz düşünceerinin o uşturduğu siperin arkasından çıkarıp kovabieceğimiz görüşünden kaynakanıyor. Ama biincinde omadan yaptğım bir şeyi eksiksiz ve tam yapamam Bu nedenedir ki bir inanc yendikten sonra bir başka inancn esir {fanatiği) ourum ve bundan ötürü de o Beni yeniden ümüye hzetnde kuanır böyece Ben İnci e hayranken ondan vazge vazgeçip çip akın hayranı odum uzun süre Hıristiyanık düşüncesi için mücadee tmişken artk insanık düşüncesi için coşku coşkuya ya kapıırm. Ebeee ki Ebe k i düşünceerin maiki oarak mükiyetimi mükiyetimi bir bi r kakana kakana korumaya çaışacağım tpkı şeyerin maiki oarak başka kimseerin onara e amasna koay koay izin vermeyeceğim gibi ama savaşn bitmesini güümseyerek bekeyecek düşünceerimin ve inancımınn ceseterini güümseyerek kakanma inancımı kakanma örteceğim ve yenik düştüğümde güümseyerek zarimi in edeceğim İşte bu mese enin mizah yanı da budur. Herk Herkesten esten daha daha yüce duyguara duyguara sahip oanar insanarın in sanarın ıvır ıvı r zıvıra uğraşmaarıy uğraşmaarıya a aay edebiirer ama yüksek düşünceer uv duyguar asi heyecanar ve kutsa inanç ara oynaya oynayabimek bimek için içi n bütün bunarın maiki omak gerekir. gerekir. İnsanarın günahkr oduğunu ieri süren dinin bu iddiasna karşıık ben de hepimizin mükemme oduğunu iddia ediyorum. Çünkü biz her an oabieceğimiz her şeyiz ve asa bundan daha fazası omamz gerekmiyor. Bizim hiçbir eksiğimiz kusurumuz omadğndan günahın da hiçbir anamı yoktur yoktur Yüce bir varığı
Benim Öz azzm
sa-krr sa günnahk zünnde gü eryüüzü ındaa, yery dığğınd lmaadı duyuulm ereğği duy etm me gere memnun et meemnun imii m enddim saddece ken ğerr sa iniz iz.. Eğe ezssin rem mez steere g öst irinni gö eceek biri yıla yı labbililec hkr günahk mann gü zaama ğim z ediiğim tmed etm mnuun e ndiimi memn k end ysee , ke erliliys yetter em ye tmem etm miş inccititm lığ" in varrlığ tsaal bir va kuuts ımdda k ahssım çünnkü kendi şah yılm lmaam, çü sayı etm mek yı memnun et nrı'ı'yı se,, Tanr ekir irse gerrek darr olmam ge dinda sa din Oysa olm lmaam. Oy ü nü, ö z n ın nsa ns a e, i kirss ereekir rannmam ger ncaa davra nsaanc rum m; ins oluru undda olu zorrun zo istt" egoois lık eg ncılıllık nsaanc iğinne, ins ediği hkr" ded güünahk vb.. Dinin g rinii vb fikkrin nlıkk fi inssanlı in yorr kmiiyo ereekm e em ger meemnun e snıı m şkaasn baaşk ir b oruum : Bir eliyyor yineli Ama yin derr. Am de eggo rak e olarak eyttan ola derrn şey içinn yeni bir mode enddisi içi lığn n ken sanncılıllığ insa sa, in vee uğuu v rkttuğ koork arın ın k cllllar sannc İnsa ir?? İn nedir ir de ne ildir değğild ma de asıı sa saçma rmas doğurm ist" is t"ii do sa s ir; o let tir; ahayale bir ha gibbi bi eyttan gi kı şey tıpkı de,, tıp ği e eggoist de ediiği titr tred ısın ındda ti rşıs karş ünüüdür ü rün hayl ür b ir ha acıı, bi umac birr um rollan bi vaaro ndee v leri rind yinnle beeyi arın ın b onllar dece on ca"" sannca innsa ığa i şıtltlığa karrşı akii ka ndak rassnd ram mları ara kavvra ve kötü ka kseel iyi ve lenneks Gele isii i kis arın ar ın unl un l a b n r son so tann ıldk kta takkıld lar ta adlar odeern ad iyee mod tçee" diy istç eggois ve e arm mış ağar çı b baaşı ağ saaçı tann s şlılık lıkta yaaşlı vee y ndıı v şlaand baaşl eyee b inmey gellinm ip ge gid idip asın ındda g aras rtaaya ideen ort yeenid lara rakk y ınıı ala oisst" adın eggoi di e şimdi vraamı şim r"" kavr ünaahkr gün la onnla enddi. Ama o araak yenililen anar yaaman ar d daa y tıkar yırtık ekii yır sinddek iysiisin eskki giys ktı,ı, es çıkt birr ayıı bi lmay n" o olm nsaan" İns nlaar İ ünkkü onl gellmez, çün risii ge gayyris buundan ga denn b elinnde rın eli gen ge ne ile, ile , r b ala a o lsal ls uş ulmuş urttulm lann'dan kur İyii ola lecce İy ırla larr Böyle sannır görrev sa gö ıştr r!! lmışt kaalm ik k İyililik ridde İy geeri de g in hkr bir tek in güünahk ndee g ryüüzünd yeery v e y müükemmelilizz ve imiiz m Biz hepim n r'n r' n a n a, T a, Ta a b rı B a n ni T Ta leri le rini ndi nd i kee rın,, k kaarın çık zı k kaaçı ur.. Bazı okur biile yok sann b sa ibii, sannması gib dam m* sa çenn Aydaki Ada geeçe ad g sald ldaa ad lu,, ya da masa Oğlu dak da ki Ay y asıl ıl A n amaa nas ır;; am rdır vaard eli d dee v çook deli pekk ç sayyan pe ahkkr sa günnah inii gü kendin B u bir turr Bu yooktu şeyy y bir ir şe dee b iyee d hkr diy g ünahk ksaa, gü yooks şeyy y birr şe Adam diye bi tir retttir ibaare vhaamdan ib evh anla la-inssan ınddan in ki,i, en azın rlerr k deerle ve d irleer ve edeebililirl az ed itir iraz bunaa it ılarr bun Bazzıla Ba ndeen eliind nlaarn el dr r.. Oysa onl larrd lmaala fannatitikk olm ahıı, deli ya da fa rn günah nu soonu ninn s imiini biççim şmee bi geelilişm arın ın g onllar lmaak, on atiik olm fannat ez,, fa lmez geelm şeyy g başşka şe ba ayıın eerri ay geccee nünn ge üsüünü ünttüs ve göün ğnna ve aşad dğ ayd da yaşa de,, ay lein inde etinnle ekse se Çin meti lennek [Gele [Ge -y.n .n .] ou -y Laaou Yuee L am Yu adam msüüz ad öü üms ıann ö inannıa ınaa ina sıdığ ığın yannsıd üeyyine ya yüe *
Brk
Hristiyanlk öncesi çağ Hristiyanlk ç ağ ile Hristi Hristiyanlk yanlk çağnn hedefl hedefleri eri birbi rine karştt Birincisi gerçeği idealleştirmek ikincisi ise ideali ger çekleştirmek çekle ştirmek amacndayd; amacndayd; birincisi "kutsal tin''i diğeri ise "yücel miş bedeni bulmak istiyordu Bu sebele biri gerçeğe karş du yarszlkla "dünyev şeyleri hor görmeyle öteki ise ideali reddet meke "tini hor görmeyle son buldu Gerçek ile ideal arasndki karştlk yok edilemez ve biri asla diğerinin yerine geçemeyecektir Eğer ideal gerçek olsayd artk ideal olmaktan çkard ve gerçek ideal olsayd o zaman da artk sadece ideal varolurdu gerçek ise olmazd Her ikisi arasndaki karştlk ancak insann her ikisini de yok etmesiyle ortadan kalka bilir Bu karştlk ancak bu sanda yani bir üçüncüde son bula bilir aksi takdirde fikirle gerçeklik asla örtüşmez Fikir fikir düzle minde kaldğ sürece gerçekleştirilemez ancak fikir olarak öldüğü takdirde gerçekleşir ayn durum gerçek için de geçerlidir. Ama şimdi karşmzda fikir yanls Eskilerle gerçeklik yanls Yeniler var Her ikisi de kendilerini bu karşt görüşlerin görüşlerin etkisinden kurtaramazlar Eskiler tin özlemi içindeydiler ve eski dünyann bu hevesi giderilmiş ve bu tin gelmiş gibi göründüğünde diğerleri hemen bu tini tekrar dünyevleştirme amacna yöneldiler ama bu he "yerine getirilemez bir dilek olarak kalmaya kalmaya devam edecek tir. Eskilerin yerine getirilemez dileği kuallkt Yenilerin yerine getirilemez dileği ise bedensellktr Ama Eski Çağ özlemini tatmin ettiğinde batmak zorundayd çünkü sadece o özlemi ile varol maktayd) ve Hristiyanlk çemberinin içinde de hiçbir zaman bedenselliğe ulaşamazd Nasl ki kutsallaştrma ve arndrma eği
imi Eski dünyann başndan sonuna kadar devam ettiyse ykan maar vb.) Hristiyan dünyasnda da bedenseleştirme eğilimi sürer gider Tanr kendini bu dünyann içine atar etten kemikten bir varlk olur ve dünyay kurtarmak ister yani kendi varlğ ie bu dünyay doldurmak ister Ama o bir "fikirdir bir "tindir ve bu nedene de d e sonunda örneğin Hegel e göre fiki fikirr her şeye dün dün yaya yerleştirilir ve "fikrin akln herkeste varolduğu kantlanr Çoktanrl dinler döneminde Stoaclarn "bilge kişi olarak nitele diği varlğn günümüzdeki karşlğ "nsandr "nsan dr ve her ikisi e etten kekten olayan varlklardr Hayl "bilge kişi Stoaclarn bu bedensiz "Azizleri sonradan gerçek bir kişi hline dönüştü etten kemikten bir Tanr şekline bürünerek bedense/let ve ziz oldu. Hayl "nsan bedensiz Ben bedenselleşmiş bende içimde ger çekliğe erişecektir "Tanr'nn varlğ konusundaki soru bütün Hristiyanlk döne mi boyunca bir şerit gibi kvrla kvrla uzay gider ve he yeni baştan ele alnmş aln mş olmas insanlarn in sanlarn varoluş varoluş bedensellik kişil kişilik ik ve gerçeklik meseleleriyle zihinlerini sürekli meşgl ettiklerini kantlar çünkü bu meselelerin doyurucu çözümü hiçbir zaman bulunama mştr Sonunda Tanr'nn varlğ konusundaki soru ortadan kalk tysa da ileride "Tanrsallğn varolduğu Feuerbach) ifadesinde yeniden dirildi Ama bu Tanrsallğn da bir varlğ yoktur ve "saf nsanlk fikrinin gerçekleştirilebileceği yönünde ki son çare de artk uzun süre koruma güvencesi sağlamayacaktr Hiçbir fikir bedenseleşme yetisine sahi olmadğndan fikir varlktan yok sundur Skolastiklerin realizm ve nominalizm savaş da ayn içeri ği taşyordu ksacas bu mesee bütün Hristiyanlk Hristiyanlk tarihi boyunca sürer gider ve hiçbir zaman onun çnde son bulamz Hristiyanlk dünyas fkrler hayatn içindeki münferit durumlarda devletin ve Kilise'nin kurumlarnda yasalarnda ger çekletreye çalşr Ama fikirler buna karş koyar ve he cisim eştirimesi gerçekleştirilmesi) mümkün olmayan birşeyleri alko
4
9
ili
Biricik
