LOGIKA - ..

LOGIKA – I PARCIJALA Logika nije neki zaokruženi izvanvremenski sistem apsolutne istine, nego disciplina koja je nastala i razvijala se historijski. Evropska logika nastala je u staroj Grčkoj. Njenim osnivačem se smatra Aristotel. Velike zasluge za logiku stekli su filozofi megarsko-stoičke škole. Deduktivna logika u toku vijekova se komentirala, dopunjavala i sistematizirala, ali se nije bitno mijenjala ni obogaćivala. Induktivna logika se razvila u 19. i 20. stoljeću. Zamisao i prvu skicu ovakve logike nalazimo početkom 17. stoljeća u radovima engleskog filozofa F. Bacona, ali su je temeljito razvili i afirmirali tek J.S. Mill i drugi engleski logičari 19. vijeka. Simbolička logika razvila se u drugoj polovini 19. vijeka i u 20. vijeku. U početku je predstavljala novi, razvijeniji oblik deduktivne logike, ali je kasnije obrađivala induktivnu logiku. Te ideje su razvili engleski i njemački filozofi 19. i 20. vijeka: Bul, Frege i Rasel. Logika je grčka riječ kojom označavamo filozofsko učenje o logosu. Logos = govor, riječ, um, božanski um, razum, razlog, razbor, račun. Kao primarno značenje obično se uzima govor. Logiku ne zanima svaki govor, nego samo onaj koji ima neko značenje ili smisao, te može biti istinit ili neistinit. Formalna istina ili valjanost je valjano izvođenje jednog smisaonog govora iz drugog. Materijalna istina ili istinitost je slaganje govora s onim o čemu se govori. Neki smatraju da je apsolutna stvarnost isto što i apsolutna istinitost i valjanost. Za druge, valjanost valjanost i istinitost istinitost karakteriziraju samo mišljenje, pa logika može biti samo dio ili praktična primjena psihologije. Treći valjanost i istinitost nalaze samo u jeziku. LOGIKA JE FILOZOFSKA DISCIPLINA O OBLICIMA VALJANE MISLI. •

MIŠLJENJE I MISAO

Za logiku se ponekad kaže da je nauka o oblicima valjanog MIŠLJENJA. Riječ «mišljenje» se svakodnevno upotrebljava u različitom značenju. Ponekad se upotrebljava kao skupni naziv za sve psihičke procese, spoznajne, emocionalne i voljne. U užem značenju upotrebljavamo mišljenje kao naziv za sve spoznajne psihičke procese, od osjeta, opažanja, predočivanja i pamćenjem do poimanja, suđenja i zaključivanja. U trećem značenju «mišljenje» zanči isto što i apstraktno mišljenje, tj. skup spoznajnih procesa čiji elementi nisu osjeti, percepcije i predodžbe, nego pojmovi. To su poimanje, suđenje, zaključivanje i dokazivanje. Psihlogija pročava mišljenje, a logika misli.

OBLICI MIŠLJENJA: poimanje, suđenje, zaključivanje, dokazivanje. OBLICI MISLI: pojam, sud, zaključak, dokaz. •

VALJANOST I NEVALJANOST MISLI

Svaka misao je nužno valjana ili nevaljana. Složenu misao nazivamo ZAKLJUČKOM, a mišljenje koje mu odgovara ZAKLJUČIVANJEM. SUDOVE od kojih zaključivanje zaključivanje polazi nazivamo PREMISAMA,   a   sud   do   kojeg kojeg   zaključi zaključivanj vanjem em   dolazim dolazimoo   nazivamo nazivamo KONKLUZIJOM. Zaključak u kojem konkluzija slijedi iz premisa nazivamo VALJANIM / dobrim/ ispravnim pravilnim/tačnim. Iz istinitih premisa valjanim zaključivanjem izvodi se istinita konkluzija. Valjano zaključivanje zaključivanje može poći i od neistinitih premisa. Takvim zaključivanjem najčešće se dolazi do neistinite konkluzije. Ako su premise i konkluzija istiniti, a konkluzija ne slijedi iz premisa, onda zaključak nije valjan. Ako valjano zaključujemo polazeći od istinitih premisa, konkluzija mora biti istinita.

•

-

FORMALISTIČKO I SADRŽAJNO SHVATANJE LOGIKE FORMALISTIČKO SHVATANJE LOGIKE je ono po kojem je oblike misli moguće i potrebno promatrati potpuno izolirano od bilo čega drugog. PRAVAC SADRŽAJNE LOGIKE / ANTIFORMALIZAM – predstavnici ovog pravca predlažu da se logika definira kao nauka o oblicima valjane i istinite misli (ili mišljenja). Radikalnije pristalice ovog pravca tvrde da primarni interes logike nije valjana nego istinita misao i da pored oblika istinite misli logika mora proučavati i njen sadržaj. ● PODJELA LOGIKE

Najuočljivija razlika  logičke problematike  je ona između filozofsko-logičkih  i uže logičkih pitanja. - FILOZOFSKO-LOGIČKIM možemo nazvati fundamentalna logička pitanja koja nisu samo logička, pitanja u kojima se briše granica između različitih filozofskih disciplina. - UŽE LOGIČKIM možemo nazvati ona logička pitanja čije je rješenje djelomično nezavisno od određenih filozofskih koncepcija. * FORMALNA ili ELEMENTARNA LOGIKA je učenje o oblicima misli, a učenje o načinima primjene oblika misli u procesu spoznaje nazivamo METODOLOGIJOM. Učenje o oblicima misli  podijelit ćemo na: 1. POJAM – učenje o elementima; 2. SUD – učenje o osnovnim jedinicama tvrdeće misli; 3. ZAKLJUČAK  – učenje o izvođenju tvrdećih misli jednih iz drugih. Metode spoznaje su: 1. Metode formiranja i ekspliciranja pojma (definicija, divizija); 2. Metode izvođenja i zasnivanja sudova (indukcija, dedukcija).

♫ POJAM ♫ 5 LOGIČKIH TEORIJA: 1. 2. 3. 4. 5.

FORMALISTIČKA, PSIHOLOGISTIČKA, NOMINALISTIČKA, VULGARNOMATERIJALISTIČKA REALISTIČKA.

1. FORMALISTIČKE TEORIJE POJMA Neki logičari određuju pojam kao element suda. Oni koji definiraju pojam kao elemet suda često definiraju sud kao vezu pojmova. Pojam se može raščlaniti na oznake. Budući da se pojam može raščlaniti na oznake, neki misle da ga je najbolje definirati kao skup oznaka. Prema ovoj teoriji ZAKLJUČAK JE SKUP ILI VEZA SUDOVA .

2. PSIHOLOGISTIČKA TEORIJA POJMA Psihologisti smatraju da se logički pojam može definirati pomoću psihološkog pojma «predodžba». Po ovoj koncepciji pojam je samo opća predodžba, predodžba o onome što je zajedničko većem broju predmeta. Opća predodžba odnosi se na veći broj sličnih pojava ili predmeta, individualna svojstva tih predmeta u općoj predodžbi blijede, a zajednička dolaze do jačeh izražaja.

3. NOMINALISTIČKA TEORIJA POJMA

Prema   nominalističkoj   koncepciji   POJAM   JE   SAMO   RIJEČ;   IME   KOJIM OZNAČAVAMO JEDNU ILI VIŠE POJEDINAČNIH STVARI. Po ovoj koncepciji bilo bi da pojmova uopće nema. Postoje samo pojedinačne stvari i riječi kojima ih označavamo – imena. Imena kojima nazivamo pojedine stvari možemo nazvati pojedinačnim, a ona kojima označavamo čitavu grupu ili klasu istovrsnih pojedinačnih stvari možemo nazvati općim.

4./ 5. VULGARNOMATERIJALISTIČKA I REALISTIČKA TEORIJA POJMA Prema   vulgarnomaterijalističkoj   teoriji   pojam   je   misaoni   odraz   bitnih   svojstava materijalnih stvari. Realistička teorija pojam je bliska vulgarnomaterijalističkoj, ali je šira i elastičnija. Po ovoj teoriji pojam je odraz bitnih svojstava realnih stvari i procesa, kao i njihovih svojstava i njihovih međusobnih odnosa. Obje teorije počivaju na 2 međusobno povezane pogrešne pretpostavke: 1. da možemo misliti samo nešto što postoji nezavisno od našeg mišljenja; 2. da je naša misao samo pasivan odraz onoga što postoji nezavisno od nje.

♪ POJAM KAO MISAO O BITI ONOGA O ČEMU MISLIMO POJAM JE ELEMENT SUDA I SKUP OZNAKA. Pojam ima veze s riječju i s predodžbama, ali se ne može svesti ni na riječ niti na predodžbu. Pojam ima veze s mišlju, ali on nije misaoni odraz, nego misao. POJAM JE MISAO O SUŠTINI ILI BITI ONOGA O ČEMU MISLIMO. BIT ILI SUŠTINA je ono po čemu nešto jeste.

POJAM JE MISAO O BITI ONOGA ŠTO MISLIMO, ODNOSNO MISAO O BITNIM KARAKTERISTKAMA  ONOGA  ŠTO MISLIMO.  POJAM  JE  MISAO O BITI PREDMETA.

♪ SADRŽAJ, OPSEG I DOSEG POJMA OZNAKA je misao o karakteristici onoga o čemu mislimo. SADRŽAJ je skup bitnih oznaka pojma. RODNI POJAM je viši u odnosu na svoje vrsne pojmove, a za VRSNE POJMOVE kažemo da su niži u odnosu na svoje vrsne pojmove. Za vrsne pojmove kažemo da su obuhvaćeni svojim rodnim pojmom ili da potpadaju pod njega. OPSEG je skup nižih pojmova koji obuhvata jedan viši pojam. DOSEG ili PODRUČJE PRIMJENE je skup svih pojedinačnih predmeta na koje se odnosi neki pojam. Vrsni pojam ima uvijek manji opseg, a veći sadržaj od svog rodnog pojma. Kod pojmova koji su međusobno u odnosu vrste i roda, što je sadržaj veći, to je opseg manji i obrnuto. Dakle, sadržaj i opseg su obrnuto proporcionalni. EKSPLICITNI SADRŽAJ je skup bitnih oznaka jednog pojma. IMPLICITNI SADRŽAJ je skup bitnih oznaka jednog pojma zajedno sa oznakama koje se iz ovih mogu izvesti.

♪ PODJELA POJMOVA PREMA VRSTAMA PREDMETA MISLI : ♪ Individualni i klasni pojmovi ♪ Nekvantificirani i kvantificirani, univerzalni i partikularni pojmovi; ♪Jednostavni i složeni pojmovi ; ♪ Pozitivni i negativni pojmovi; ♪ Konkretni i apstraktni pojmovi ; ♪ Jasni i nejasni, razgovijetni i nerazgovijetni pojmovi ; ♪ Homologički i heterologički pojmovi ; ♪ Kolektivni i nekolektivni pojmovi ; ♪ Jednostavni i složeni pojmovi. 1. INDIVIDUALNI I KLASNI POJMOVI 

INDIVIDUALNI POJAM je onaj u čiji doseg ulazi samo jedan pojedinačan predmet. KLASA / RAZRED je skup ili niz pojedinačnih predmeta ili bića koji imaju neka zajednička svojstva. Zato i pojmove čiji doseg ili područje primjene obuhvata skup sličnih predmeta, nazivamo RAZREDNIM / KLASNIM.

2. NEKVANTIFICIRANI I KVANTIFICIRANI, UNIVERZALNI I PARTIKULARNI  POJMOVI 

NEKVANTIFICIRANI POJAM je onaj pojam koji se izričito ne proteže na čitavu klasu, niti se izričito ograničava na njen dio. KVANTIFICIRAN POJAM je onaj pojam kada mislimo sve ili samo neke članove klase o kojoj mislimo. UNIVERZALNI / OPĆI POJAM je kada mislimo sve članove klase. PARTIKULARNI / POSEBNI POJAM je kada mislimo na neke članove klase. RASPODIJELJEN / DISTRIBUIRAN POJAM je kada mislimo o čitavom njegovom opsegu. NERASPODIJELJEN / NEDISTRIBUIRAN POJAM je kada uzimamo samo dio opsega pojma. 3. JEDNOSTAVNI I SLOŽENI POJMOVI 

JEDNOSTAVNI POJAM je onaj čiji sadržaj ima samo jednu oznaku. SLOŽENI / KOMPLEKSNI POJAM je onaj u čijem sadržaju ima više od jedne oznake. 4. POZITIVNI I NEGATIVNI POJMOVI 

POZITIVNI POJMOVI su oni kojima mislimo prisutnost nekih svojstava, stanja, procesa ili odnosa. NEGATIVNI POJMOVI se oni kojima mislimo odsutnost ili nepostojanje nekog svojstva, stanja, odnosa  ili djelatnosti. 5. KONKRETNI I APSTRAKTNI POJMOVI 

KONKRETNI POJAM je onaj čiji se širi sadržaj misli. APSTRAKTNI POJAM je onaj čiji se uži sadržaj misli. 6. JASNI I NEJASNI, RAZGOVIJETNI I NERAZGOVIJETNI POJMOVI 

JASNIM nazivamo pojam ako nam je poznat sav njegov opseg, a NEJASNIM ako nam je njegov opseg poznat djelomično. RAZGOVIJETAN  e j   pojam   ako   nam   je   tačno   poznat   njegov   sadržaj,   NERAZGOVIJETAN je ako nam je poznat samo dio njegovog sadržaja. 7. HOMOLOGIČKI I HETEROLOGIČKI POJMOVI 

HOMOLOGIČKI POJMOVI su oni pojmovi o klasama koje sadrže same sebe kao član. HETEROLOGIČKI POJMOVI su oni pojmovi o klasama koje nisu same sebi član. 8. KOLEKTIVNI I NEKOLEKTIVNI POJMOVI 

KOLEKTIVNI / ZBIRNI POJMOVI su oni pojmovi kojima mislimo cjeline sastavljene od većeg broja istovrsnih predmeta.

♪ ODNOSI MEĐU POJMOVIMA -

-

IDENTIČNI POJMOVI su oni koji imaju isti sadržaj i isti opseg. EKVIPOLENTNI / ZAMJENIČNI / JEDNAKOVRIJEDNI POJMOVI imaju različit sadržaj, a isti opseg. Za viši pojam možemo reći da je NADREĐEN / SUPERORDINIRAN svom nižem pojmu, a za niži da je PODREĐEN / SUBORDINIRAN višem. Pojmove koji imaju djelomično zajednički sadržaj i djelomično zajednički opseg nazivamo UKRŠTENIM / INTERFERIRAJUĆIM . Pojmove koji su subordinirani višem rodnom pojmu, a u svom sadržaju imaju međusobno nespojive oznake, pa ne mogu imati ni djelomično zajednički opseg nazivamo SUPODREĐENIM / KOORDINIRANIM . Dva koordinirana pojma koji se međusobno razliku više nego ma koja druga dva koordnirana pojma nazivamo SUPROTNIM / KONTRARNIM. Dva koordinirana pojam, od kojih hedan predstavlja negaciju specifične oznaje drugog, a oba zajedno iscrpljuju opseg pojma koji im je superordiniran, nazivamo PROTIVURJEČNO   SUPODREĐENIM   /   KONTRADIKTORNO KOORDINIRANIM pojmovima. Dva pojma, od kojih jedan potpuno negira sadržaj drugog, a svojim opsegom obuhvata opsege   svih   drugih   pojmova   osim   jednog,  PROTIVURJEČNIM nazivamo  / KONTRADIKTORNIM. Pojmove koji su tako različiti da ih ni po čemu ne možemo upoređivati nazivamo NEUPOREDIVIM / DISPARATNIM POJMOVIMA .

ARISTOTEL u svom djelu « Kategorije» tvrdi da ima 10 najopćenitijih pojmova: 1) SUPSTANCIJA; 2) KVANTITET; 3) KVALITET; 4) ODNOS; 5) MJESTO; 6) VRIJEME; 7) POLOŽAJ; 8) POSJEDOVANJE / STANJE; 9) RADNJA / DJELOVANJE; 10) TRPLJENJE.



SUD

SUD JE SPOJ POJMOVA KOJIM SE NEŠTO TVRDI ILI PORIČE. Sud je misao koja posjeduje neku istinitu vrijednost. SUĐENJE je psihički proces, SUD je rezultat tog procesa. Suđenje je oblik ili vrsta mišljenja, a sud je oblik ili vrsta misli. Pojmove izražavamo riječima, a sudove rečenicama.

STRUKTUIRANA MISAO je sud, a ne samo misao koja nešto istinito ili neistinito tvrdi. Po toj koncepciji svi sudovi imaju osnovnu strukturu. 

PREDIKACIONA TEORIJA SUDA 

Po predikacionoj teoriji u svakom sudu nužno se sadrže 2 pojma, subjekat i predikat. SUBJEKAT je misao o onome o čemu u sudu nešto tvrdimo, a PREDIKAT je misao o onome šta o subjektu tvrdimo. KOPULA je misao o vezi subjekta i predikata. 4 VARIJANTE PREDIKACIONE TEORIJE SUDA: 1. TEORIJA SUPSUMCIJE; 2. TEORIJA IDENTITETA PO OPSEGU; 3. TEORIJA IMENENCIJE; 4. TEORIJA IDENTITETA PO SADRŽAJU.

1. TEORIJA  SUPSUMCIJE  je  teorija  po  kojoj  je  bit  svakog  suda  u  sups (podvođenju) opsega subjekta pod opseg predikata. 2. TEORIJA IDENTITETA  PO OPSEGU je teorija po kojoj je bit svakog suda identifikacija opsega subjekta i predikata. 3. TEORIJA IMANENCIJE je teorija po kojoj je bit suda u imanentnosti sadržaja predikata sadržaju subjekta. 4. TEORIJA  IDENTITETA  PO  SADRŽAJU  je  teorija  po  kojoj  je  bit  sud identificiranju sadržaja subjekta i predikata. 

VRSTE SUDOVA 

SUDOVI PO STRUKTURI:

1. RELACIONI              2. PREDIKACIONI                •

•

RELACIONI SUDOVI su oni kojima se nešto tvrdi o međusobnom odnosu 2 ili više predmeta.  Predmete  o  čijem  odnosu  nešto  tvrdimo  nazivamo  ČLANOVIMA RELACIJE, a odnos u kojem se članovi nalaze RELACIJOM. Relacione sudove možemo dijeliti na vrste po broju članova relacije na: ** dvočlane / didaktiče relacije; ** tročlane / triadičke relacije; ** četveročlane / tetradičke  relacije. PREDIKACIONI SUDOVI su oni u kojima se uspostavlja odnos sadržaja i opsega dvaju pojmova koje nazivamo subjektom i predikatom. Možemo tvrditi da se svakim predikacionim sudom uspostavlja i sadržajni i opsegovni odnos između subjekta i

•



predikata. Mogu se razlikovati 2 glavne vrste predikacionih sudova: Atribucioni i klasni. EGZISTENCIJALNIM SUDOM tvrdi se egzistencija ili neegzistencija subjekta, odnosno tvrdi se ili poriče subjekt.

TRADICIONALNA PODJELA SUDOVA ( Imanuel Kant) PO :

1. KVANTITETU, 2. KVALITETU, 3. RELACIJI, 4. MODALITETU. 1. SUDOVI PO KVANTITETU  Sudovi slični po tome što je u oba suda pojam subjekta mišljen u čitavom opsegu. Takve sudove nazivamo OPĆIM / UNIVERZALNIM . Sudovi koji se razlikuju po sadržaju, a  slični su po tome što je u njima riječ samo o dijelu opsega pojma – subjekta nazivamo POSEBNIM / PARTIKULARNIM . Sudove, u kojima pojmom – subjektom mislimo jedan pojedinačni predmet, nazivamo POJEDINAČNIM / SINGULARNIM. 2. SUDOVI PO KVALITETU  Sudove kojima se nešto tvrdi nazivamo JASNIM / AFIRMATIVNIM. Sudove kojima se nešto poriče nazivamo NIJEČNIM / NEGATIVNIM. Sudove sa afirmativnom kopulom i s negativnim predikatom nazivamo BESKRAJNIM / LIMITATIVNIM . 3. SUDOVI PO RELACIJI 

KATEGORIČKI SUDOVI su oni u kojima povezanost subjekta i predikata nije ničim uvjetovana. HIPOTETIČKI SUDOVI su oni u kojima je odnos između subjekta i predikata nečim uvjetovan. DISJUNKTIVNI SUDOVI su oni kojima se subjekt povezuje s jednim od dva predikata, u drugom sudu predikat se povezuje s jednim od navedenih subjekata. 4. SUDOVI PO MODALITETU 

PROBLEMATIČKI SUDOVI su oni kojima se određena veza između subjekta i predikata postavlja samo kao moguća ili vjerovatna. APODIKTIČKI SUDOVI su oni kojima tvrdimo da nešto nužno jeste. ASERTORIČKI SUDOVI su oni kojima tvrdimo da nešto doista jeste tako kako se tvrdi. 

SUDOVI PO SLOŽENOSTI  - JEDNOSTAVNI SUDOVI su oni koji se ne mogu raščlaniti na sudove, nego samo na pojmove. SLOŽENI SUDOVI su oni koji kao svoje dijelove sadrže druge sudove.



HIPOTETIČKI ILI IMPLIKATIVNI SUD

-

Složeni sud, čija istinitost zavisi od istinitosti jednostavnih sudova na koje se može raščlaniti, naziva se HIPOTETIČKIM / IMPLIKATIVNIM.  DISJUNKTIVNI I ALTERNATIVNI SUD - Sudovi kojima se tvrdi da je samo jedan od dva jednostavna suda istinit, ponekad se nazivaju DISJUNKTIVNIM. Odnos između 2 člana alternativnog suda nazivamo ALTERNATIVOM. 

KONJUNKTIVNI SUD - Složeni sud je istinit samo kad su istinita oba sastavna jednostavna suda, a neistinit je kad je neistinit jedan od dva suda.

ODNOSI MEĐU SUDOVIMA 1. KONTRARNI SUDOVI Univerzalno – afirmativni i univerzalno – negativni sud s istim subjektom i predikatom nazivamo SUPROTNIM / KONTRARNIM, a odnos u kojem se oni nalaze suprotnom oprekom, kontrarnom opcijom, kontrarnošću. Bar jedan od 2 kontrarna suda uvijek je neistinit, a ponekad su neistinita i oba. 2. KONTARDIKTORNI SUDOVI Dva suda koji imaju isti subjekt i predikat, a razlikuju se i po kvantitetu i po kvalitetu, nazivamo PROTIVURJEČNIM / KONTRARNIM. Dva kontradiktorna suda ne mogu biti ni oba istinita, ni oba neistinita. 3. SUBALTERNIRAJUĆI I SUBALTERNIRANI SUD Subalternacija je odnos između 2 suda sa istim subjektom i predikatom, koji imaju isti kvalitet, ali se razlikuju po kvantitetu. Od 2 suda koja su u odnosu subalternacije, onaj univerzalni   nazivamo   SUBALTERNIRAJUĆIM,   a   drugi,   partikularni   –  SUBALTERNIRANIM. 4. SUPKONTRARNI SUDOVI Dva suda s istim subjektom i predikatom, od kojih je jedan partikularno – afirmativan, a drugi partikularno   –   negativan   nazivamo   PODSUPROTNIM   /   SUPKONTRARNIM.   Oba supkontrarna suda mogu biti istinita, ali ne mogu biti oba neistinita.

ZAKLJUČAK  ZAKLJUČIVANJE je misaoni proces kojim izvodimo jedan sud iz jednog ili više drugih sudova. ZAKLJUČAK JE NA ODREĐENI NAČIN STRUKTUIRANA SLOŽENA MISAO; TO JE MISAO O 2 ILI VIŠE SUDOVA, OD KOJIH JEDAN SLIJEDI IZ JEDNOG ILI VIŠE DRUGIH. Sud ili sudove od kojih zaključivanje polazi nazivamo prednjim sudovima ili PREMISAMA, a sud koji se iz premisa izvodi nazivamo zaključnim sudom ili KONKLUZIJOM.

VALJANI ZAKLJUČAK  – konkluzija slijedi iz premisa. – konkluzija ne slijedi iz premisa. NEVALJANI ZAKLJUČAK  ISTINITA KONKLUZIJA u zaključku može nastati na 4 načina: 1. Valjanim zaključivanjem iz istinitih premisa; 2. Valjanim zaključivanjem iz neistinitih premisa; 3. Nevaljanim zaključivanjem iz istinitih premisa; 4. Nevaljanim zaključivanjem iz neistinitih premisa. PODJELA ZAKLJUČAKA -

je onaj kojim se jedan sud izvodi iz samo jednog NEPOSREDAN ZALJUČAK  drugog suda. Dakle, ima samo jednu premisu, pa se sastoji od 2 suda (premisa i konkluzija). je onaj kojim se jedan sud izvodi iz najmanje 2 druga POSREDAN ZAKLJUČAK  suda. U ovom zaključku imamo najmanje dvije premise, što znači da se sastoji od najmanje tri suda (2 premise i konkluzija). Posredan zaključak se dijeli na: ** Deduktivan – iz općenitih premisa izvodi se posebna konkluzija; ** Induktivan – iz posebnih premisa se izvodi opća konkluzija; ** Analogijski - iz posebnih premisa izvodi se posebna konkluzija.

Deduktivni zaključci se dijele na: ** * JEDNOSTAVNI DEDUKTIVNI ZAKLJUČAK / SILOGIZAM – sastoji se od tačno 2 premise i konkluzije – 3 suda; ** * SLOŽENI DEDUKTIVNI ZAKLJUČAK / POLISILOGIZAM –  sastoji se od 3 i više premisa – 4 i više sudova.