Lecture 1

www.zaluu.com www.zaluu.com

ОЛОН УЛСЫН ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР

АШИГЛАХ МАТЕРИАЛ


1. А.П. Градов “ Национальная экономика” 2005 он 2. ” Дэлхий дахины өрсөлдөх чадварын тайлангууд”, Женев 3. Майкл Е. Портер “ Международная конкуренция” 1991 он 4. Антология экономической классики: В.Петти,А.Смит,Д.Рикардо. 1991 5. Доклад о развитии человека 2005 6. МУ-ын хүний хөгжлийн илтгэлүүд



7. Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого 8. МУ ын хөгжлийн үзэл баримтлал. УИХ, 1996он 9. МУ ын Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал. УИХ, 2003 оны 6 сар 10. Монгол улсын хөгжлийн судалгаа.2003 он 11. Монгол улсын өрнөд бүс .1999 он



12. Е.П.Пузакова “ Мировая экономика” 2001 13. под.ред А.С. Булатова “ Мировая экономика” 2005 14. Рифат Гусейнов “ История мировая экономика” 2004 15. www. [email protected] 16. www. World economy [email protected] 17. Бусад мэдээлэлийн эх үүсвэр

ХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА 

 






ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСАГ, ТҮҮНИЙ САЛБАР БА НУТАГ ДЭВСГЭРИЙН БҮТЭЦ ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН ТӨВШИН ОЛОН УЛСЫН ЗАХ ЗЭЭЛ ТҮҮНИЙ ТӨРЛҮҮД ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР БА ТҮҮНИЙ ТУХАЙ ОНОЛЫН УРСГАЛУУД ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫГ ХЭМЖИХ НЬ

ХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА








ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД БИЗНЕСИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР БА ӨРСӨЛДӨӨНИЙ СТРАТЕГИЙН ТУХАЙ ПОРТЕРИЙН ОНОЛ ҮНДЭСНИЙ ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫГ ТӨРӨӨС ДЭМЖИХ НЬ


ХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА 







ДЭЛХИЙН ХАМТЫН НИЙГЭМЛЭГТ МОНГОЛ УЛСЫН БАЙР СУУРЬ: МУ- ын НООЛУУРЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ЭКСПОРТОД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС ЗЭСИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ЭКСПОРТОД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС АЛТНЫ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ЭКСПОРТОД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС


ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСАГ, ТҮҮНИЙ САЛБАР БА НУТАГ ДЭВСГЭРИЙН БҮТЭЦ 1.

2.

3.

ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН САЛБАРЫН БҮТЭЦ ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН БҮС НУТГИЙН БҮТЭЦ

ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ


 



ҮНДЭСТЭН ГЭЖ ЮУ ВЭ? ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ГЭЖ ЮУ ВЭ? ҮНДЭСНИЙ ЭДИЙН ЗАСАГ


ҮНДЭСТЭН ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Үндэстэн гэдэг нь ард түмэн гэсэн латин хэлнээс гаралтай үг юм.

Рекардо: “ Тухайн улсын эдийн засгийн үйл ажиллагааны шинж чанарыг тодорхойлох харилцан адилгүй үржил шимтэй байглын хүчин зүйлийг агуулсан газар зүйн орон зайг үндэстэн гэнэ”


С.Милль 

“ Үндэстэн гэдэг нь тухайн

улсын хилээр хязгаарлагдсан үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлүүд бүхий бүс нутгийг хэлнэ. “


Ф.Перру 

“ Тодорхой төрийн эрх мэдлийг ашиглах бүрэн эрхтэй, түүний харьяалалд байдаг хүмүүсийн нэгдлийг хэлнэ. “


Р.Барр 

“ Үндэстэнгүүд нь аж ахуйн салбарууд, өмчийн хэлбэрүүд, нийгмийн тогтолцоо, аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлөөрөө ялгаатай эдийн засгийн үйл ажиллагааны төв мөн. Үндэстэн нь тодорхой газар нутаг, улс төрийн орон зай дотор нөлөө бүхий хүч мөн.


Улс үндэстэн гэдгийг классик онолчид дараахь байдлаар авч үзжээ. 

 



Эдийн засгийн үйл ажиллагааны шинж чанарыг тодорхойлох... байглын хүчин зүйлийг агуулсан газар зүйн орон зай... хилээр хязгаарлагдсан бүс нутаг... Төрийн эрх мэдлийг ашиглах эрхтэй хүмүүсийн нэгдэл... Эдийн засгийн үйл ажиллагааны төв, газар нутаг, улс төрийн орон зай...

Улс үндэстэн гэдэг нь


Эдийн засгийн үйл ажиллагааныхаа шинж чанарыг тодорхойлогч харилцан адилгүй үржил шимтэй байгалийн хүчин зүйлийг өөрийн хилээр хязгаарлагдсан орон зайд өмчлөн , тодорхой төрийн эрх мэдлийг ашиглах бүрэн эрхтэй хүмүүсийн нэгдлийг хэлнэ.


Эдийн засаг гэж юу вэ ?

Грек үгнээс гаралтай өрхийн аж ахуйг удирдах урлаг





Хязгаар хэмжээтэй эд баялгийн төлөөх хүний тэмцэл, үйл ажиллагаа нь эдийн засгийн шинж чанартай болдог байна. А.Маршал “Эд баялаг гэдэг бол ашигтай хэрэгцээтэй бүх материаллаг зүйлс, түүнийг эзэмших ашиглах эрх (материаллаг бус), түүнээс олж байгаа ашиг, ирээдүйд олох ашиг энэ бүгдийг хэлнэ.” гэжээ.


Эд баялагт юу орох вэ?  



 

Байглын өгөөж баялаг,газар нутаг Үйлдвэрлэл үйлчилгээ, оюуны бүтээгдэхүүн Өмч хөрөнгийг эзэмших эрх Үнэт цаас Эд баялгийг олохын тулд явуулж байгаа ажил хэргийн, мэргэжлийн харилцаа г.м

К. Менгер ”Аливаа зүйл 4 нөхцөл бүрдсэн үед “Эд баялаг” болдог.


1. Хүний хэрэгцээ 2. Тодорхой хэрэгцээг хангахад зориулан хийгдсэн эд зүйлс 3. Эд зүйлсийн тодорхой хэрэгцээ хангах мөн чанарыг ойлгосон хүний ойлголт 4. Хэрэгцээгээ хангахын тулд эд зүйлсийг захиран зарцуулах боломж

К.Менгер:


Эд баялгийн мөн чанар 1. Эд баялаг нь үнэгүй байх нь ховор. 2. Түүнийг худалдан авахын тулд өөр нэг зүйлийг төлбөрт нь өгдөг. 3. Ямар ч эд баялаг нь өөрийн “орлуулах бүтээгдэхүүн”-тэй байдаг.

А.Маршал: Хэрэгцээний мөн чанар




Эд баялгийн хэрэгцээг тухайн үед хамгийн бүрэн хэмжээгээр хангасан ч хүний сайн сайхан төгс төгөлдөр амьдралыг бүтээж чаддаггүй.

А.Маршал: Хэрэгцээний мөн чанар






Учир нь хэрэгцээ хязгааргүй бөгөөд байнга өөрчлөгдөж хөгжиж байдаг. Хүн зөвхөн хэрэглэж заншсан зүйлээ авахыг хүсдэггүй түүнийг улам сайжруулахыг хүсдгээс гадна шинээр бий болсон хэрэгцээгээ ч хангахыг хүсдэг.

Генрих Госсен (Герман) Хэрэгцээний тухай хууль 1854 он www.zaluu.com www.zaluu.com





Хөгжлийн аясаар шинэ хэрэгцээ бий болж байхад, өмнөх хэрэгцээ нь үеэ өнгөрөөж түүний үнэт чанар үгүй болж байдаг. Онолын хувьд хүмүүсийн хэрэгцээг хангах 3 ялгаатай төвшин байна. Үүнд: Хэрэгцээ, эрэлт, гачигдал


Хэрэгцээ нь алив улс үндэстэн, бүс нутгийн онцлогтой холбоотойгоос гадна хөгжлийн төвшнөөс хамааран төлөвшиж боловсронгуй болж байдаг.  Эрэлт нь худалдан авах чадвартай хэрэгцээ бөгөөд бага орлоготой хүн өндөр орлоготой хүнээс харьцангуй хямд бөгөөд чанаргүй эрэлттэй байдаг. 




Гачигдал гэдэг нь аливаа хэрэгцээгээр ялангуяа хоол, хувцас, орон байраар ноцтой дутагдахыг хэлнэ. Энэ нь хүнийг тухайн нийгэмд оршин амьдрах боломжгүй, нийгмийн статусгүй болгох аюултай.

Хэрэгцээний хөгжлийн үе шатны тухай Маслоугийн онол


1-р үе шат буюу Физиологийн хэрэгцээ 2-р үе шат буюу Оюуны хэрэгцээ 3-р үе шат буюу Нийгмийн хэрэгцээ

www.zaluu.com www.zaluu.com Эдийн засгийн үйл ажиллагааны зорилго

А.Маршал “Эдийн засгийн зорилго нь хүний сайн сайхан амьдралын төлөө хэрэгцээг аль болох хангах явдал мөн .”


Эдийн засгийн үйл ажиллагааны зорилго 

Амьдрал дээр хязгаарлагдмал эд баялаг ба хязгааргүй хэрэгцээ зэрэгцэн байдгаас хэрэгцээг аль болох зохистой хангах, нэн тэргүүний ач холбогдолтой хэрэгцээг хангахад оршино.

Эдийн засгийн үйл ажиллагааг хэн явуулдаг вэ?




Эдийн засгийн үйл ажиллагаа нь эдийн засгийн субьектүүдээр дамжин хэрэгждэг. Энэ нь улс үндэстний дотоод дахь хоорондоо харилцан хамаарал бүхий бизнес эрхлэгч аж ахуйнууд мөн.


Тэд зах зээлд үйл ажиллагаагаа яаж явуулдаг вэ?

1. Стратегийн болон тактикийн шийдвэр дээр үндэслэнэ. 2. Шийдвэр нь аж ахуйн зардлыг хамгийн бага байлгахад чиглэж байдаг. 3. Аж ахуй бүхэн ашгаа тогтвортой өсгөх, үйлдвэрийн өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх сонирхолтой.


Төрөөс яаж зохицуулдаг вэ?



Стратегийн зорилгодоо үндэслэсэн урт, дунд, богино хугацааны төлөвлөлт, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх зохистой бүтэц бүхий институцийн орчноор дамжуулан зохицуулна.


Үндэсний эдийн засаг нь 

Төрөөс явуулж байгаа стратегийн зорилго(хэрэгцээг аль болох зохистой хангах)-ын нөлөөн дор төлөвшин хөгжиж байдаг хоорондоо харилцан хамаарал бүхий, олон янзын өмчийн хэлбэртэй аж ахуйн нэгжүүдийг нэгтгэсэн улс үндэстний нэгдмэл аж ахуй мөн.”


Үндэсний эдийн засаг нь 1. Салбарын бүтэцтэй 2.Бүс нутгийн бүтэцтэй

Салбарын бүтэц 




Хөдөлмөрийн хуваарийн үр дүнд үүсэн бий болдог эдийн засгийн ялгаатай үүрэг функц бүхий бүлгүүдээс бүрдэнэ. Эдийн засгийн салбаруудыг үйл ажиллагааны ижил төстэй байдал, улс орны хөгжлийн төвшинг тодорхойлох байдлаар нь г.м олон янзаар ангилдаг.


Үйл ажиллагааны ижил төстэй байдлаар нь салбарыг ангилахдаа: 1. 2. 3. 4. 5.

6.

ХАА, ан агнуур ,ойн аж ахуй Уулын олборлох аж үйлдвэр Боловсруулах аж үйлдвэр Цахилгаан эрчим хүч,хий, усны үйлдвэрлэл Худалдаа Аялал жуулчлал, зочид буудал

www.zaluu.com www.zaluu.com Хөгжлийн төвшнийг харуулахад салбаруудад дараахь ангилал хэрэглэнэ.

-

-

-

Хөдөө аж ахуй буюу анхдагч салбар Аж үйлдвэрийн салбарууд буюу хоѐрдогч салбар Үйлчилгээний салбарууд буюу гуравдагч салбар

www.zaluu.com www.zaluu.com Бүс нутгийн бүтэц бүрэлдэхэд дараахь хүчин зүйл нөлөөлнө.



 

 



Бүх төрлийн нөөцийн байдал Байгаль цаг уурын орчин Нутаг дэвсгэрийн геополитикийн шинж чанар Төрөөс явуулж байгаа бодлого Ахуй амьдралын уламжлал, ѐс заншил Бусад

1. Бүс нутгийн бүтэцд нөөцийн хүчин зүйл чухал нөлөөтэй.




1. 2.

Нөөцийн 2 хүчин зүйл чухал үүрэгтэй. Үүнд: Байгал эрдэс баялаг Хүн амын тоо

2. Үндэсний эдийн засгийн бүс нутгийн бүтэцд байгаль, цаг уурын нөхцөл нөлөөлнө.




Байгаль, цаг уурын онцлог нь бүс нутгийн янз бүрийн төрөлжилтийг бий болгоно.

www.zaluu.com www.zaluu.com Бүс нутгийн бүтэц нь нутаг дэвсгэрийн геополитикийн шинж чанараас хамаарна .



Бусад улс орон, бүс нутагтай харилцах, хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэх, үндэсний аюулгүй байдлын үүднээс хандах, нийгэмд бүтцийн өөрчлөлт хийх, хөгжлийн гол асуудлыг шийдэхэд чухал үүрэгтэй бүс нутгууд нь геополитикийн хувьд ач холбогдолтойд тооцогддог.

Үндэсний эдийн засаг гэж юу вэ?


Тогтсон хил хязгаарын дотор удирдлага зохион байгуулалтын тодорхой институцээр зохицуулагддаг, өөрийн гэсэн салбарын болон бүс нутгийн бүтэц бүхий эдийн засгийн нэгдмэл аж ахуй мөн.


Илтгэлийн сэдэв

 

МУ-ын ҮЭЗ-ийн салбарын бүтэц МУ-ын ҮЭЗ-ийн бүс нутгийн бүтэц

Асуултууд 

 

  

 


Даяаршлын нөхцөлд улс үндэстэн эдийн засгийн хувьд оршин тогтнох гэдгийг хэрхэн тайлбарлах вэ? Энэ нь классик онолчдын тодорхойлолтоос ямар ялгаатай вэ? А.Маршаллын тодорхойлсноор эд баялаг гэж юу ? К.Менгерийн үзлээр аливаа зүйл ямар нөхцөлд эд баялаг болдог вэ? Генрих Госсений хэрэгцээний тухай хууль Эдийн засгийн үйл ажиллагааны зорилго юу вэ? Эдийн засгийн үйл ажиллагааг ямар зорилгоор хэн явуулдаг вэ? Хэрэгцээг хангахад төр хэрхэн оролцдог вэ? Үндэсний эдийн засгийн тодорхойлолтыг хэлнэ үү.


ҮЭЗ-ийн өрсөлдөх чадварын тухай онолын урсгалууд

1. 2.

ҮЭЗ-ийн хөгжлийн төвшин ҮЭЗ-ийн өрсөлдөх чадварын тухай онолын урсгалууд


1. ҮЭЗ-ийн хөгжлийн төвшин

ҮЭЗ-ийн хөгжлийн төвшин нь дараахь 3 шалгуур үзүүлэлтээр тодорхойлогдоно. Үүнд:

1. Хүн амын амьдралын чанар 2. Үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдал 3. Олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвар


Дэлхий дахины үндсэн баримт бичиг: 1. Дэлхийн хүний хөгжлийн илтгэл  Эрүүл байх  Боловсролтой байх  Орлоготой байх 2.Мянганы хөгжлийн тунхаглал 9 зорилго, 22 зорилт

аюулгүй байдал


Дэлхийн эдийн засгийн систем болон дотоодын нийгэм улс төр, эдийн засаг, экологийн нөхцөл байдал нь улс орны амьдралын чухал хэрэгцээг хангахад сөргөөр нөлөөлөхгүй байхыг хэлнэ.

www.zaluu.com www.zaluu.com 3. ҮЭЗ-ийн хөгжлийн нэг шалгуур нь өрсөлдөх чадвар мөн.

ДЭЛХИЙН ХҮН АМЫН •

•

25 хувь нь дэлхийн ДНБ-ний 60 орчим хувийг үйлдвэрлэж тэр хэмжээгээрээ сайн сайхан амьжиргаатай , өндөр хөгжилтэй болсон байна. 75 хувь нь дэлхийн ДНБ-ний үлдсэн хувийг үйлдвэрлэдгээс тэр хэмжээгээр ядуу буурай амьдралтай, улс орон нь хөгжиж байгаа шатандаа байна.

Үндэсний өрсөлдөх чадвар www.zaluu.com www.zaluu.com /Дэлхийн эдийн засгийн Форум/ 

Өрсөлдөх чадвар гэдэг бол аливаа улсын бүтээмжийн төвшинг , улмаар аливаа эдийн

засгийн хүрч болох хөгжил цэцэглэлтийн түвшинг тодорхойлдог хүчин зүйлс, бодлого, институциудийн нэгдмэл цогц юм.


Үндэсний өрсөлдөх чадвар А.П.Градов /ОХУ/ Товч утгаараа үндэсний өрсөлдөх чадвар гэдэг нь аливаа улс үндэстний компаниуд нь олон улсын зах зээл дээр байр сууриа баталгаажуулж, тэргүүлэхийг хэлнэ.


А.П.Градов /ОХУ/ 

Өргөн утгаараа өрсөлдөх чадвар гэдэг нь аж ахуй эрхлэж байгаа субьект нь өөрийн үйл ажиллагааны үр дүнгээр эрэлт хэрэгцээгээ бусдаас илүү хангаж чадах, үүнийхээ үр дүнд удаан хугацаанд цэцэглэн хөгжих

А.П. Градов


Эрэлт хэрэгцээгээ бусдаас илүү хангах  Ямар хэмжээтэй илүү байх  Удаан хугацаанд цэцэглэн хөгжих - Дэвшилттэй ба хоцрогдсон 

- Тогтвортой динамик хөгжил 

Өрсөлдөх чадварт нөлөөлөх ямар хүчин зүйлүүд байдаг?

2. Үндэсний өрсөлдөх чадварын тухай онолын урсгалууд


1. 2.

3. 4.

5.

Меркантализмын онол Абсолют давуу талын онол Харьцангуй давуу талын онол Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлүүдийн онол Өрсөлдөх давуу талын онол

1. Меркантализм: XVI; Стаффорд, Англи






Улс орны баялаг гүйлгээний хүрээнд бий болдог. Төр экспортыг дэмжиж, төлбөрт нь алт мөнгийг илүү авч, импортыг аль болох хязгаарлаж оронд нь гаргах алт мөнгөө аль болох багасгах хэрэгтэй. Гадаад худалдаанд аль нэг нь хожих онол юм. Энэ нь олон улсын худалдааг хязгаарлах, төрөөс хүчтэй зохицуулалт хийхийг санал болгож байсан онол юм.

1776 он “Үндэстнүүдийн www.zaluu.com баялгийн www.zaluu.com шалтгаан нөхцлийн тухай судалгаа” бүтээл ...Зарим улс орнууд байглын нөөц болон илүү аятай тохиромжтой цаг уурын ач тусаар зарим таваарыг хямд үйлдвэрлэх боломжтой байдаг... Тодорхой хэсэг улс таваарыг бусад улсаас харьцангуй хямд зардлаар, үр ашигтай үйлдвэрлэх боломжтой...








Улс орны баялаг бол ганц алт мөнгө биш, бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ мөн. Улс бүхэн өөрийн хямд орцоор үйлдвэрлэж болох бүтээгдэхүүнээр худалдаа эрхлэх боломжтой учраас гадаад худалдааг аль аль улс нь ашигтай байхаар хийж болно. Засгийн газрын элдэв хориг саад нь олон улсын худалдааг чөлөөтэй

www.zaluu.com эдийн засгийн ухааны эхлэл”www.zaluu.com бүтээл

“ ... худалдаанаас ч ялгаагүй хожно. Алив нэг орон янз бүрийн таваарыг гаргах чадамжтай. Гэвч тэдгээрээс аль нэг тодорхой таваарыг үйлдвэрлэхэд л харьцангуй давуу талтай байдаг. ..

абсолют давуу талаас хамааралгүйгээр үйлдвэрлэхэд илүү үр ашигтай байдаг...тийм л таваарыг үйлдвэрлэх хэрэгтэй. ” . USA: 6 тн гурил= 5 машин







Меркантализмын онолоор бол алив улс экспортыг их хийж, импортыг аль болох бага хийх хэрэгтэй. Адам Смитын онолоор туйлын давуу талтай улс орнууд харилцан ашигтай байдаг. Харин туйлын давуу тал байхгүй бол гадаад худалдаанд хожигдоно. Д.Рекардогийн онолоор нэг улс тодорхой бүтээгдэхүүнээр абсолют давуу талгүй ч аль нэг www.zaluu.com www.zaluu.com

www.zaluu.com www.zaluu.com зүйлсийн харьцааны онол” : Эли Хеншер /Швед/. 1919 он

Харьцангуй ба абсолют давуу талын онолыг үргэлжлүүлэн хөгжүүлж,

үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсийг харьцуулан судласан. Тэд

хөдөлмөрийн зардал, газар, капиталын зардалыг судлаж хөдөлмөрийн зардал нь харьцангуй хямд зардал юм гэдгийг тогтоосон

4. К.Мэрфи, М.Веббэр /АНУ/ www.zaluu.com www.zaluu.com “ ӨЧ дээшлүүлэхэд баримтлах зарчим: 



 



Эдийн засгийн ерөнхий хүчин зүйлд тулгуурлахгүй байх Хэрэглэгчдийн талаар бүрэн ойлголттой байх Өрсөлдөх байр сууринаас хандах Компани хоорондын хамтын ажиллагаа нягт байх Хамгаалагдсан байх


5. М.Портер /АНУ/ “ Өрсөлдөх давуу талын онол” 1990

Үндэсний эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар түүний бүрэлдүүн хэсгүүд нь тогтворгүй хэмжигдэхүүн бөгөөд байр сууриа хадгалах нь тухайн улсаас байнгын хүчтэй чармайлтыг шаардаад зогсохгүй төрийн оновчтой Стратеги баримтлах үүргийг нэмэгдүүлдэг. Өрсөлдөгчийнхөө эсрэг өрсөлдөх давуу талыг бий болгох чиглэлээр стратегийн бодлого, үйл ажиллагаа явуулах нь төрийн нэг үүрэг мөн.


Портер: Өрсөлдөх давуу талын чухал үзүүлэлтүүд  





Бүтээмж Үйлдвэрлэл, техник, бизнесийн боловсон хүчний чадвар Бүтээгдэхүүний техник, эдийн засаг, чанарын үзүүлэлтүүд Удирдлагын ур чадвар зэрэг үзүүлэлтийг онцлон дурьджээ.

www.zaluu.com www.zaluu.com Портер: Үндэсний эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар



Тухайн жилийн үндэсний орлогын хэмжээг тэр жилийн туршид ашигласан бүх нөөцийн зардалд харьцуулах замаар тодорхойлно гэж томьѐолов.


Семинарийн илтгэлүүд Онолын урсгалуудыг дэлгэрүүлж илтгэл бэлтгэх  Даяаршлын нөхцөлд үндэсний өрсөлдөх чадвартай байх талаар үзэл бодлоороо илтгэл бэлтгэх 

Өрсөлдөх чадварыг хэмжих www.zaluu.com www.zaluu.com арга зүй 1. Өсөлтийн өрсөлдөх чадварын индекс 2. Дэлхий дахины өрсөлдөх чадварын индекс

www.zaluu.com Дэлхийн эдийн засгийн Форум www.zaluu.com нь 1979 оноос дэлхийн улс орнуудын Өрсөлдөх чадварын тайлан (ӨЧТ) гаргаж байгаа. ӨЧТг дараахь онол аргазүй дээр үндэслэн боловсруулж байна. Үүнд: 1. Дэлхийн хөгжлийн аясаар бүтээмжид нөлөөлөх хүчин зүйлүүд яаж өөрчлөгдөж байгаа талаар хамгийн сүүлийн үеийн онол, үзэл баримтлалууд 2. Улс орны хөгжлийн төвшнөөс шалтгаалан ямар хүчин зүйлүүд илүү чухал байгаа тухай судалгаанууд

хэмжих үзүүлэлтүүд байнга боловсwww.zaluu.com www.zaluu.com ронгуй болж байна. ДЭЗ-ийн Форум илтгэлээ дараахь аргачлалуудын үндсэн дээр боловсруулж ирсэн байна. Үүнд:

1.

2.

Жеффрий Сакс, Жон Мак Артур нарын боловсруулсан “Өсөлтийн өрсөлдөх чадварын Индекс “ Хавер Сала –и- Мартини боловсруулсан “Дэлхий дахины өрсөлдөх чадварын индекс”

1. Өсөлтийн өрсөлдөх www.zaluu.com www.zaluu.com

чадварын индекс Аливаа орны өрсөлдөх чадварыг тодорхойлохдоо 3 тулгуур үзүүлэл тийн индексийг үндэс болгодог. 1. Технологийн индекс 2. Төрийн институцийн индекс 3. Макро эдийн засгийн орчны индекс

индексийг гаргахдаа “АНУ-ын www.zaluu.com www.zaluu.com патентийн хэрэглээний журам”-ыг үндэс болгосон. Үүнд:

1. 2.

Үндсэн шинийг санаачлагч орон Үндсэн бус шинийг санаачлагч орон

Үндсэн шинийг санаачлагч орны хувьд:


Тулгуур 3 индексэд үнэлгээ өгөхдөө  Нийт үнэлгээний 50 % -ийг технологийн индексэд  25%-ийг төрийн институцийн индексэд  25% -ийг макро эдийн засгийн орчны индексэд өгч байна.

Үндсэн бус шинийг санаачлагч орны хувьд :








Нийт үнэлгээний 33,3 % -ийг технологийн индексэд 33,3%-ийг төрийн институцийн индексэд 33,3% -ийг макро эдийн засгийн орчны индексэд өгч байна.





1. 2.

Тулгуур үндсэн индекс бүр дэд индексүүдээс бүрдэнэ. Дэд индексүүдийг тодорхойлохдоо дараахь 2 үзүүлэлтүүдийг ашиглана. Индексийн онцлогоос хамаарч аль нэгийг нь эсвэл хоѐуланг ашигладаг. Тогтсон тоон үзүүлэлт Судалгааны тоон үзүүлэлт www.zaluu.com www.zaluu.com


Тогтсон тоон мэдээлэл Тогтсон тоон мэдээлэл гэдэг нь албан ѐсны дараахь эх үүсвэрээс гаргасан мэдээлэлийг хэлнэ. Үүнд:  Үндэсний статистикийн байгууллага  Олон улсын статистикийн байгууллага  Олон улсын байгууллагуудаас албан ѐсоор гаргаж байгаа бусад тоон мэдээлэлүүд


Судалгааны мэдээлэл 

Тогтсон тоон мэдээлэл хангалттай байдаггүй эсвэл тоогоор илэрхийлэхэд бэрхшээлтэй эдийн засгийн өсөлтийг бий болгогч хүчин зүйлсийг илэрхийлж чадах зарим ойлголтуудийн талаар Зорилтот бүлгүүдээс авах судалгааны тоон мэдээлэл нь энэ талаар дүгнэлт гаргахад үндэслэл болдог.


Нэг. Технологийн индекс 





Шинийг санаачлалтын дэд индекс Мэдээлэл харилцааны хөгжлийн дэд индекс Технологи шилжүүлэлтийн дэд индекс

Шинийг санаачлалтынwww.zaluu.com дэд www.zaluu.com индексэд ашиглах тогтсон тоон үзүүлэлт Нэг сая хүн амд ногдох хэрэглээний патентийн тоо  Дээд боловсролд хамрагдалтын хувь 


Шинийг санаачлалтын дэд индексэд судалгааны мэдээлэл ашиглах 







Танай орны технологийн байр суурь дэлхийд тэргүүлэх орныхтой харьцуулахад ямар вэ? Танай орны компаниуд технологи шингээх чадвартай юу эсвэл идэвхигүй юу? Бусад улстай харьцуулахад танай улс судалгааны ажилд их хөрөнгө зарцуулдаг уу? Судалгаа хөгжлийн ажилд бизнесийн байгууллага, их дээд сургуулийн хамтын ажиллагаа хир өргөн хүрээтэй вэ? Г.м

Мэдээлэл харилцааны хөгжлийн www.zaluu.com www.zaluu.com индексийн тогтсон тоон үзүүлэлтүүд: 









100 хүн тутамд гар утас хэрэглэгчдийн тоо 10 000 хүнд интернэт хэрэглэгчдийн тоо 10 000 хүнд ногдох интернэтийн үйлчилгээний байрын тоо 100 хүнд ногдох телефон утасны үндсэн шугамын тоо 100 хүнд ногдох хувийн компьютерийн тоо


Мэдээлэл харилцааны хөгжлийн индексэд судалгааны мэдээлэл ашиглах  



 

Сургуулиуд интернэтэд орох боломж ямар байдаг вэ? Танай улсад интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч-дийн дунд өндөр чанартай, тасралтгүй, бага үнээр үйлчлэхэд чиглэсэн өрсөлдөөн бий болсон уу? МХТехнологи нь танай ЗГ-ын үйл ажиллагааны тэргүүлэх чиглэл мөн үү? Энэ чиглэлээр ЗГ-ын хөтөлбөр амжилттай хэрэгжиж байгаа юу? МХТ-той холбоотой хуулиуд: Электрон худалдаа, Дижитал гарын үсэг, Хэрэглэгчийн хамгаалалт зэрэг нь сайн боловсрогдож , хэрэгждэг эсэх?

Технологи шилжүүлэлтийн индексийн судалгааны мэдээлэл






Судалгааны 2 асуултын жигнээгүй дундажийг тооцсон байна. Үүнд: Танай улсад орж байгаа гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт шинэ технологийн нэг чухал эх үүсвэр мөн үү? Танай улсад шинэ технологи олж авах нийтлэг нэг хэрэгсэл нь гадаадын технологийн лиценз авах явдал мөн үү?

индекс






Хууль эрх зүйн дэд индекс Авилгын дэд индекс

Хууль эрх зүйн дэд индексийгwww.zaluu.com тодорwww.zaluu.com хойлохдоо судалгааны үзүүлэлтийг илүү ашиглаж байна. Үүнд: 







Танай улсын шүүх байгууллага, Засгийн газрын гишүүд, иргэд, пүүс компаниуд нь улс төрийн нөлөөнөөс хараат бус уу? Санхүүгийн хөрөнгө болон эд хөрөнгийг хуулиар тодорхой зааглаж сайтар хамгаалдаг уу? Улсын гэрээт ажил гүйцэтгэгчийн тендерт оролцогчидод Засгийн газар төвийг сахисан байдлаар ханддаг уу? Зохион байгуулалттай гэмт хэргийн зүгээс бизнест ноцтой хохирол учруулдаг уу?

лохдоо мөн судалгааны мэдээлэл ашигладаг. Үүнд:








Экспорт импортын зөвшөөрөлтэй холбоотой хээл хахуул өгөх явдал хир нийтлэг вэ? Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээтэй холбоотой хээл хахууль өгөх явдал хир вэ? Жил тутмын татвар төлөлттэй холбоотой хээл хахууль өгөх явдал аль хир нийтлэг вэ?

Гурав. Макро эдийн засгийн www.zaluu.com www.zaluu.com орчны дэд индексүүд Макро эдийн засгийн тогтвортой байдлын индекс  Улс орны зээлжих зэрэглэл  Засгийн газрын үргүй зардал Эдгээрийг тооцохдоо тогтсон тоон үзүүлэлтэд илүү ач холбогдол өгч үнэлгээний 5/7 өгдөг бол судалгаагаар тогтоосон үзүүлэлтэд үнэлгээ 2/7-ийг өгдөг байна. 


Макро эдийн засгийн тогтвортой байдлын тогтсон тоон үзүүлэлтүүд

Улсын төсвийн ашиг алдагдал  Үндэсний хуримтлал  Инфляци  Хүчин төгөлдөр үйлчилж буй валютийн бодит ханш  Зээлийн хүү 


Улс орны зээлжих зэрэглэл 



-

-

Албан ѐсны тоон үзүүлэлтийг “Засгийн газрын өр” гэсэн үзүүлэлтээр авдаг. Судалгааны тоон мэдээлэлийг Ирэх жил танай улсын эдийн засагт ухралт гарч болзошгүй юу? Танай компанийн зээл авах боломж өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад хялбар болж байна уу эсвэл хэцүү болж байна уу? Г.м асуулгаар авна.

www.zaluu.com www.zaluu.com үзүүлэлтийг тодорхойлохдоо голдуу судалгааны тоон мэдээлэл ашигладаг.



Танай орны улсын зардлын бүтэц үрэлгэн үү эсвэл зах зээлээр хангаж чадахгүй зайлшгүй шаардлагатай бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээр хангахад зарцуулагдаж байна уу? Гэх мэт чиглэлээр авах судалгаагаар тодорхойлж байна.


ӨРСӨЛДӨӨНИЙ ТУХАЙ ПОРТЕРИЙН ОНОЛ 1.

2.


Микро эдийн засгийн бизнесийн орчин Компанийн үйл ажиллагаа, стратегийн боловсронгуй байдал


1. Хөгжлийн макро эдийн засаг, улс төр, эрх зүй, нийгмийн орчин нөхцөл

2. Микро эдийн засгийн үндэс суурь

I. Микро эдийн II. Компанийн үйл ажиллагаа, Засгийн бизнесийн стратегийн боловсронгуй орчин байдал


I. Микро эдийн засгийн бизнесийн орчин- Портерийн ромбо загвар А. Орцын хүчин зүйлс Б. Пүүс компанийн өрсөлдөөний нөхцөл байдал В. Дотоодын эрэлтийн төвшин чанар Г. Дэмжих үйлчлэх салбаруудын байдал

а. Орцын хүчин зүйлс www.zaluu.com www.zaluu.com 1. 2. 3.

4.

5.

6.

7.

Хүний нөөц Капиталын нөөц Биет дэд бүтэц Захиргааны дэд бүтэц /бүртгэл, зөвшөөрөл / Мэдээлэлийн дэд бүтэц / эдийн засгийн тоон үзүүлэлт, ил тод байдал г.м/ Шинжлэх ухаан технологийн дэд бүтэц Байглын баялаг

www.zaluu.com www.zaluu.com Б. Пүүс компанийн өрсөлдөөний нөхцөл байдал

1. Өрсөлдөөний нөхцөл бүрдэх Үүнд: - Шудрага өрсөлдөөний эрх зүйн орчин - Өрсөлдөх компаниудийн тоо 2. Компани өрсөлдөөний стратеги бодлоготой байх

В. Дотоодын эрэлтийн төвшин www.zaluu.com www.zaluu.com чанар

Эрэлтийн хэмжээ багтаамж  Эрэлтийн хөгжлийн төвшин  Бүтээгдэхүүний нэр төрөл, чанар 

www.zaluu.com www.zaluu.com Г. Дэмжих үйлчлэх салбаруудын байдал

Дэд бүтэц  Мэдээлэлээр хангах  Бэлтгэн нийлүүлэх салбар 

www.zaluu.com стратегийн боловсронгуйwww.zaluu.com байдал

•

•

•

Олон улсын болон дотоодын зах зээл дээр өрсөлдөөний зарчим ижил юм. Ижил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа бүлэг өрсөлдөгчид бүхий салбарын хүрээнд өрсөлдөөн явагддаг. Компани өөрийн өрсөлдөх стратегийг боловсруулах нь салбар дотроо урт хугацаанд өрсөлдөх аргаа тодорхойлж байгаа хэрэг юм.

www.zaluu.com Өрсөлдөөний стратегийн www.zaluu.com хоѐр үндсэн хүчин зүйл

Нэгдүгээрт: Салбараа зөв сонгох Салбар бүхэнд өрсөлдөөний шинж төлөв янз бүр байдаг. Иймд салбарын ашиг болон бүтцийг судлах Хоѐрдугаарт: Салбарын дотор эзлэх байгаа байр сууриа олох

Нэг. Ñàëáàðûг зөв сонгох нь îëîí www.zaluu.com www.zaluu.com óëñûí ºðñºëäººíä чóõàë àч õîëáîãäîëòîé 



ßíç á¿ðèéí ñàëáàðóóä íü äîòîîä á¿òöèéí õóâüä ч ÿëãààòàé áàéäаг. Оëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð àìæèëòòàé ºðñºëäºõèéí òóëä òîõèðñîí ñàëáàðàà ñîíãîõ øààðäëàãà ãàðäàã. Òóõàéëáàë î¸ìîë á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë нь íèñýõ îíãîöíû ¿éëäâýðýýñ ò¿¿õèé ýäèéí íººöèéí õóâüä íü ýðñ ººð. Эмийн үйлдвэрээс гоо сайхны үйлдвэр ашгийн төвшин өндөр. Òóõàéí óëñûí õóâüä òîäîðõîé íýã ñàëáàð íü îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð ºðñºëäºõºä áóñàä óëñààñ èë¿¿ òààòàé íºõöºëä áàéäàã.


Салбарын сонголт Салбарын ашиг болон бүтэцд нөлөөлөх 5 хүчин зүйлүүд бий. 1. Шинэ өрсөлдөгчид бий болох аюул 2. Орлуулах бүтээгдэхүүн бий болох аюул 3. Бүтээгдэхүүнийг иж бүрдэл болгох бэлтгэн нийлүүлэгчидын байдал 4. Бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчдын чадвар 5. Одоогийн өрсөлдөгчдийн тэмцэл






Шинээр өрсөлдөгч бий болсноор үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн хэмжээг өсгөж хэрэглэгчдийн тоог харьцангуй багасган ингэснээр өмнө нь байсан ашгийн төвшин бууруулдаг. Хөрөнгийн багтаамж бага шаарддаг салбарууд болон жижиг дунд бизнес ийм аюулд өртөхдөө амархан байдаг.

болох аюул 






Аль нэг бүтээгдэхүүнийг орлуулах шинэ бүтээгдэхүүн үүссэнээр хэрэглэгчдийнхээ тодорхой хэсгийг алдахад хүрч мөн ашиг буурахад нөлөөлнө. Орлуулах бүтээгдэхүүн бий болох нь салбар бүрт өөр байдаг. Ж нь. Эмийн салбар, агаарын тээвэр, ХАА болон хүнсний үйлдвэрийн салбар г.м Гэхдээ ямар ч салбарт хөгжлийн явцад бүтцийн өөрчлөлт хийгдсээр байдаг.

3.Бүтээгдэхүүнийг иж бүрдэл болгох www.zaluu.com www.zaluu.com бэлтгэн нийлүүлэгчдийн байдал 



Салбарын онцлогоос шалтгаалан бүтээгдэхүүний иж бүрдэл нь янз бүр байдаг.Энгийн хийцтэйгээс эхлээд маш нарийн технологи, олон эд анги, материал шаарддаг салбар нь тэр хэмжээгээр олон бэлтгэн нийлүүлэгч шаардана. Бүтээгдэхүүнийг иж бүрдэл болгоход оролцогчидын байдал

4.Бүтээгдэхүүнийг худалдан www.zaluu.com www.zaluu.com авагчдын чадвар  





Худалдан авагчдын цалин, орлого Худалдан авагчдын зан заншил соѐлын онцлог Худалдан авагчдын соѐлын төвшин Тухайн улс орны амьжиргааны өртөг г.м


5.Өрсөлдөгчдийн тэмцэл Салбарт шудрага өрсөлдөөн байгаа эсэх Үүнд: 1. Өрсөлдөөний эрх зүйн орчин 2. Өрсөлдөгч пүүс компаниудын шинж төлөв

II. Салбарын дотор байр сууриа эзлэх www.zaluu.com www.zaluu.com гэж юу вэ? Жишээ: ÀÍÓ-èéí Ìàðñ øêîëàäíû ¿éëäâýðëýë íü öººí íýð òºðëèéã îëíîîð ¿éëäâýðëýж, энэ чиглэлээр îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð íî¸ðõäîã. Тэгвэл Øâåéöàðûí Òîфëåð øêîëàäíû ¿éëäâýð íü èë¿¿ íàðèéí òºðºëæñºí, ¿íýòýé á¿òýýãäýõ¿¿íýýðýý äýëõèéí çàõ çýýë äýýð àëäàðòàé áºãººä ýíý чèãëýëýýðýý áàéð ñóóðèà ýçëýñýí áàéäàã.


Ñàëáàðòàà ýçëýõ áàéð ñóóðèà çºâ îëîõ

Нýãä¿ãýýðò:

Өðñºëäºõ äàâóó òàëàà зөв тодорхойлох Хî¸ðäóãààðò: Өðñºëäººíèé õ¿ðýýãýý çºâ òîäîðõîéëох


Êîìïàíèéí ºðñºëäºõ äàâóó òàë 

 

Тåõíèê òåõíîëîãèéã ñàéæðóóëàõ Зàðäëàà áàãàñãàõ Б¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëºº øèíýчëýж боловсронгуй болгож байх

Êîìïàíèéí ºðñºëäºõ äàâóó òàë


ªðñºëäºãчººñºº õÿìä çàðäëààð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõ. Ýíý íü àëü íýã êîìïàíè òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ºðñºëäºãчººñºº õàðüöàíãóé áàãà çàðäëààð ¿éëäâýðëýж илүү ашиг олох чàäâàð äýýð òóëãóóðëàæ áàéäàã. Солонгосын хагас дамжуулагч 2. Нýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºíäºð ¿íýýñ èë¿¿ àøèã îëîõ Энэ нь хóäàëäàí àâàãчèéí ýðýëòèéã äýâøèëòòýé øèíý íýð òºðºë , èë¿¿ ºíäºð чàíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð õàíãàõ чàäâàðûã ýçýìøñýíýýð äýëõèéí çàõ çýýëä ºðñºëäºõ ÿâäàë þì. Ýíý òºðºë íü ¿éëäâýðëýãчäýä á¿òýýãäýõ¿¿íýý èë¿¿ ºíäºð ¿íýýð áîðëóóëàõ áîëîìæ ºãäºã óчðààñ ìºí ë ºðñºëäºãчäººñºº èë¿¿ àøèãòàé àæèëëàõ áîëîìæ ºãäºã. Германы машин 1.

Сàëáàðûí õ¿ðýýíä ºðñºëäººíèé õ¿ðýýãýý çºâ òîäîðõîéëîõ гэж юу вэ?


Çàõ çýýë áîëãîí ÿíç á¿ðèéí ýðýëò õýðýãöýýòýé, кîìïàíè á¿ðèéí ºðñºëäººíèé õ¿ðýý ÿíç á¿ð, îëîí ÿíçûí çàõ çýýëä òîõèðñîí îëîí ÿíçûí ñòðàòåãè øààðäëàãàòàé . Үéë àæèëëàãààíûõàà çîðèëãî, õ¿ðýýã зөв òîäîðõîéëíî ãýñýí ¿ã Үүнд:  Кîìïàíè àëü ñàëáàðò ºðñºëäºõ  Хèчíýýí íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ  Дýëõèéí çàõ çýýëèéí àëü á¿ñ íóòàãò á¿òýýãäýõ¿¿íýý áîðëóóëàõ  Хóäàëäàí àâàãчäûí ÿìàð õ¿ðýýã õàìàðч ¿éëчëýõ

www.zaluu.com www.zaluu.com Жишээ-1: Ýðýãòýé õ¿íèé åðäèéí öàìö ба àëäàðòàé çîõèîí á¿òýýãчèéí õèéñýí шинэ çàãâàðын цамцны ялгаа, Жишээ-2: Àâòîìîáèëèéí ¿éëäâýðëýëä ÀÍÓ, ßïîíû êîìïàíèóä ÿíç á¿ðèéí àíãèëàëûí ìàøèí үйлдвэрлэдгээрээ äýëõèéä òýðã¿¿ëäýã áîë õàðèí Ãåðìàíû ÁÌÂ, Äàéìëåð Áåíç çýðýã ¿éëäâýð¿¿ä íü õ¿чòýé, õóðäòàé, ¿íýòýé ºíäºð çýðýãëýëèéí áîëîí ñïîðò ìàøèíààð, Ñîëîíãîñûí Õóàíäàé, Äýó ¿éëäâýð¿¿ä áàãà îâðûí, хямд ìàøèí үйлдвэрлэдгээрээ äýëõèéí çàõ çýýëä ºðñºëäºæ áàéíà.


Дээрхи хоѐр асуудлын аль алиныг нь харгалзан стратегиа сонгодог.

Салбарын хувьд ашгийн төвшин өндөр боловч салбартаа эзлэх байр сууриа зөв сонгоогүйгээс үйлдвэрлэлийн ашиг нь хангалтгүй байж болно. Салбартаа эзлэх байр суурь гэдэг бол төгсгөлгүй өрсөлдөөн байдаг.

Lecture 1

Recommend Documents