La Interrompita Kanto

E

%

kolekto ˆ oj verdaj pagoj g

)

Eliza Orzeszko

)

)

La ) Interrompita Kanto ) )

) ) ) ) ) ) ) ) )

Eliza Orzeszko (Eliza Orzeszkowa) La Interrompita Kanto

El la pola lingvo tradukis Kabe Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)

NATAL - BRAZILO Oktobro 2007

[email protected]

Eliza Orzeszko

(la 6-a de Julio 1841 — la 18-a de Majo 1910)

Kazimierz Bein (Kabe)

(1872 — la 15-a de Junio 1959)

Lazaro Ludoviko Zamenhof

(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)

A ?

?

1

LA INTERROMPITA KANTO

I ˆ estis unu el tiuj dometoj, kiuj ˆsajnas Gi sajnas rideto de la kamparo, kamparo, a˘u ˆ gia gia eo, falinta inter inter la urbajn stratojn kaj domojn. Malgrand Malgranda, a, blank blanka, kun balkonet balkoneto o sur du kolonoj, ˆgi gi staris en nezorgata ˆgardeno, kiu ˆguste guste pro la nezorgado ˆsajnis sa jnis ˆ tute ne posedis korton; de la strato apartigis ˆgin verda kaj freˆsa sa densejo. dens ejo. Gi parto de la ˆgardeno gardeno kaj tabula ˆ cirka˘ cirka˘ubarilo ubarilo tiel alta, ke oni povis vidi nek de la stra strato to la dome dometo ton, n, nek nek de la fene fenest stroj roj de la dome dometo to la stra strato ton. n. De malproksime — angulo kvieta kaj hela; de proksime — preska˘u ruino, kies muroj kurbaj de maljuneco, malzorge blankigitaj per kalko, kalko, duone kaˆ siˆ siˆgis en la verdaˆ verdaˆo o de supren rampanta fazeolo. Krom la fazeolo iom da floroj floro j kreskis anta˘ u la balkoneto, sur kiu staris du mallarˆgaj kaj malnovaj benkoj. La ˆcambroj cambroj de la dometo estis malgrandaj kaj malaltaj, malalta j, la plankoj maldelikataj, la kamenoj malgraciaj, el verdaj kaheloj. Tra la pordo de la kuirejo kuirejo enkuris enkuris en unu el la ˆcambroj cambroj Klaro Klaro Wygrycz Wygrycz kantante, kantant e, ˆ car car ˆsi si kantis ˆ ciam, ci am, kiam kia m ˆsi si estis es tis kontenta. konte nta. ˆ havis perkalan veston kun ruˆgaj kaj grizaj strioj, tolan anta˘utukon; Si ˆsiaj siaj manikoj estis falditaj ˆgis gis la kubutoj. Per la manoj ˆus lavitaj, ankora˘ u ruˆ gaj gaj de la malvarma malvarma akvo, ˆsi si rapide demetis la anta˘ utukon, utukon, kunvolvis ˆgin gin kaj metis en tirkeston de malnova komodo, modo, pensan pensante: te: “Mi jam devas devas ˆgin lavi, ˆgi gi estas estas tre malpura” malpura”.. Poste Poste ˆsi si malfaldis la manikojn kaj metis en sian korbon pecojn de tondita perkalo, ˆ ˆ tondilojn, tondilojn, fadenojn, fadenojn, fingringo fingringon. n. Si cirka ci rka˘ ˘ urigardis urigardis la ˆ cambron cambron kaj de la bretaro ˆsi si prenis pren is libron, libr on, kiun ˆsi si anka˘u metis en la korbon kune kun peceto da pano, pano, alportita alportita el la kuirejo. kuirejo. Tiam ˆsi si ekkant ekkantis is valsan alsan melodion: melodion: La, la, la! la, la, la! kaj kuris kuris sur la balko balkonon non.. Tie ˆsi si halti haltis, s, rigard rigardis is la fazeol fazeolon on kaj la florbedon. florbedon. La fazeolo fazeolo jam estis kovrita kovrita de ˆseloj, seloj, sed tie ˆci ci kaj tie restis restis ankora˘ u inter ˆgiaj giaj grandegaj folioj kelke da fajre ruˆgaj ga j floro j. Klaro deˆ d eˆ siris siris unu kaj enˆ sovis sovis ˆgin gin inter siajn nigrajn harojn, kiuj friziˆgis sur la frunto kaj falis en liberaj bukloj sur la nukon nukon kaj ˆsultrojn. sultrojn. La ruˆga floro ˆsajnis sa jnis inter ili malgranda flameto. La knabino knabi no ne estis perfekte perfek te bela, b ela, sed ˆsi si posedis p osedis la freˆsecon secon de dekna˘u jaroj ˆ ridetis anka˘u nun kaj la ˆ carmon carmon de siaj vivaj vivaj movoj, movoj, rigardoj kaj ridetoj. rideto j. Si ˆ sentis sin gaja, rigardante la ˆgardenon. gardenon. Si ga ja, ˆsi jam plenumis ˆ ciujn ciujn devojn kaj estis estis tute libera libera dum du horoj. horoj. La patro patro estis en la oficejo oficejo,, la frato frato en la


2

lernejo, la fratino en la kudrejo; la tagmanˆgo, jam tute preta, atendis ilian revenon en la forno. Ordiginte la loˆgejon gejon kaj kuirinte la tagmanˆgon, ˆsi si estis e stis iom malsata. Tial ˆsi si prenis en la korbon peceton p eceton da pano. ˆ Si manˆ manˆ gos g os en la siringa la˘ubo u bo — la plej amata loko, en la fino de la garden ˆ gar deno, o, ˆ ce ce la krado, kra do, kiu ki u ˆcirka˘ cir ka˘uas la princan parkon. ˆ Ciufoje, kiam ˆsi si pasigis tie unu horon a˘u du tute sola, nur kun sia laboro kaj kun siaj pensoj, ˆsi si fariˆgis gis gaja. La knabino, knabino, viva kiel kiel fajrer fa jrero, o, amis la solecon. solecon. La juna kapo kapo havis siajn zorgojn. zorgojn. Kaj nenie nenie ˆsi sentis sentis sin tiel sola, nenie nenie ˆsi povis povis pensi tiel senˆgene, kiel en la siringa la˘ubo. ubo. Tie, malanta˘u la malalta krado, estis ombra aleo de maljunaj arboj, kiuj disiˆgis gis kontra˘ u la la˘ ubo, montrante post vasta herbaro ubo, malg malgra rand ndan an,, sed sed belan belan pala palaco con, n, kun kun du turoj turoj kaj kun kun tri tri vicoj vicoj de altaj, altaj, mallarˆ gaj ga j fenestro j. Pro la silento, kiu ˆciam ciam regis ˆ cirka˘ cirka˘ue, la griza, grandioza palaco ˆsajnis sa jnis io mistera. m istera. La fenestro fene strojj ˆciam ciam estis e stis fermita j, la ˆgardenon vizitis neniu, krom la ˆgardenis gardenistoj, toj, kiuj ordigis ordigis la vojojn kaj herbarojn. herbarojn. Proksime Proksime de la la˘ ubo ubo estis malgranda malgranda pordego, pordego, ˆ ciam ciam fermita. Parko Parko bela kaj zorge zorge konservata, sed sen promenantoj. Klaro sciis, ke la posedanto, princo Oskaro, neniam loˆgas tie. Cetere, tute ne interesis intere sis ˆsin, sin, ˆ cu cu la palaco pala co havas, a˘u ne havas loˆgantojn, gantojn, sed pro instinkta komprenado kompre nado de beleco, bel eco, ˆsi si ˆ ciam ciam plezure plez ure rigardis riga rdis la luksan luks an konstrua konstr uaˆ ˆon. on. Nun, sidante sur mallarˆga benko, inter du siringaj siri ngaj arbeto j, ˆsi si ne rigardis ri gardis la ˆ palacon, ne admiris ˆgian gian belecon. Si diligente kudris. Anta˘u ˆsi si sur su r malg m algran randa da tablo unupieda staris la korbo kun pecetoj de perkalo kaj kun libro inter ili. ˆ aˆceti Ne venis ankora˘ u la tempo legi legi kaj admiri admiri.. La laboro laboro estis urˆga. Si ce tiss anta˘ u nelonge nelonge perk p erkalon alon por ses ˆcemizoj cemizoj por la frateto, frateto, kaj la kvara kvara ne estis ankora˘ u finita. Kiam la ses estos pretaj, ˆsi si komencos komencos rebonigi la tolaˆ tolaˆon on de la patro kaj poste ˆsi devos kudri veston por p or si, ˆ car car la du, kiujn ˆsi posedis, estis jam eluzitaj. Tiom da elspezoj! elspezoj! Eˆ c plej malkara malkara vesto kostas kostas multe. La malgranda malgranda ˆ nun ˆsi sala jro de la patro patr o devas sufiˆci ci por ˆ cio. cio. Gis si sukcese gardis la egalpezon de la budˆgeto, geto, sed la patro ne ˆciam ciam havas havas ˆ cion, cion, kion li bezonas pro sia aˆgo kaj malsanemo malsanemo:: nutran nutran manˆgaˆ gaˆon, on, frukto fruk tojn. jn. . . La penso pri la manˆgo rememorigis al ˆsi si la peceton da pano, kiun ˆsi havis en la korbo; korbo; ˆsi demordis demordis iom, metis metis la panon panon sur la tablon tablon kaj da˘urigis la kudradon. En la sama momento en la aleo, kiu ˆcirka˘ cirka˘uis la parkon, iris de la palaco viro viro alta alta kaj tre gracia; gracia; en hejma hejma sed elegan eleganta ta vesto vesto,, en malgra malgranda nda felta ˆ capelo capelo sur siaj malhele malhele blondaj haroj. La ovalo ovalo de lia vizaˆgo estis delikata kaj pala, la vangoj glate razitaj; la malgrandaj lipharoj ombris la maldikajn lipojn, lipojn, iom ironiajn, ironiajn, iom enuajn. enuajn. Li estis tridekk tridekkelk elkjar jara, a, liaj movoj movoj estis estis junaj, lertaj, iom malzorgetaj.


3

Li iris en la komenco kun klinita kapo, sed poste li levis ˆgin por rigardi kaj admiri admiri la arbojn de la parko. parko. Ili staris staris senmovaj, senmovaj, en la kvieta aero kaj kaj en la oro de la suno. La a˘utuno utuno jam flavigis la foliojn. De tempo al tempo la sekaj folioj kun kraketo dispeciˆgis gis sub la piedoj de la iranto, kiu, malrapidigante la paˆ paˆsojn, sojn, direktis la rigardon al la du verdaˆ verdaˆmuroj de la aleo: de la pintoj, oraj kaj ruˆ gaj gaj de la suno, ˆgis gis la dikaj trunkoj, kovritaj de muskoj, kvaza˘u de verdaˆ ver daˆˆ ˆcifit ci fita a j punto punto j. ˆ Carma anguleto, li pensis, kvankam malgranda kaj en malgranda urbo. Sed eble ˆgi gi estas esta s ˆ carma carm a ˆguste guste tial, ke ˆgin gin plenigas tia silento, kian ne eblas trovi en la grandaj urboj, eˆ c en la plimulto da grandaj princaj kamparoj. kamparoj. Longe Longe vivi vivi en tia loko povus povus nur monao monao,, sed mallon mallonga ga gasta gastado do estus estus agrabla. Tia kvieto trankviligas kaj igas sonˆgi. Inter ˆ ci ci tiuj arboj arbo j oni dezirus ˆ nur vidi idilion. Cu nur vidi? Eble Eble anka˘ anka˘u ludi rolon en idilio same naiva kiel la fabeloj pri amo de la paˆ paˆstistoj, stistoj, same sekreta kiel la nestoj, kaˆ kaˆsitaj sitaj en la verd ve rdaˆ aˆo. Tiaj revoj ne estas tre saˆgaj, gaj, la loko naskigas ilin, ili malaperos kiel vantaj sonˆ goj, goj, lasante malˆgojon gojon sur la fundo fundo de la koro dum kelkaj kelkaj horoj. horoj. Cetere Cetere,, kio estas saˆga ga en la mondo? En la brua vivo de la homoj oni trovas tiom da saˆgo kiom da malsaˆgo; go; tia opinio estas es tas eˆc tro optimista. La procento pro cento da saˆgo estas tre malgranda; la vero same rilatas rilatas la malveron malveron.. Montru Montru al mi en la mondo homon — miraklon miraklon,, kiu ne konas ˆsajnigon, sa jnigon, kaˆ kaˆsemon, semon, koketecon, flatemon! flate mon! La viro vi rojj estas es tas flatemaj, flatema j, la virinoj virino j koketaj, koketa j, oni eˆc pov p ovas as iafo iaf o je trovi amba˘u bonaj b onajn n eco jn ˆce ce unu persono. person o. Amikeco Amikeco de la viroj, amo de la virinoj virinoj estas estas ˆserco serco de la naturo, naturo, montran montranta ta al la homoj idealojn, por ke ili restu dum la tuta vivo infanoj, persekutantaj papiliojn. Sed oni ne povas ˆciun ciun trompadi senfine. La sperto, eˆ c ne tre longa, konvinkas, ke la kaptita papilio fariˆgas balda˘ u abomen abomena a kadav adavret reto. o. Tiam Tiam oni ˆ eksopiros al kvieta soleco, odoranta idilion — la blagon de la poetoj. Car en la realo la idilia paˆ paˆstistino stistino havas havas grandajn ruˆgajn manojn kaj magnetan inklinon al la monujo de sia paˆ stisto. stisto. Tie ˆci, ci, malproksime de la mondo, bone estus legi Rochefoucauld’on. Rochefoucauld’on. Kia malhela kaj preciza pentro de la malhela vivo! Oni nepre devas devas veni ˆci ci tien kun Rochefoucauld kaj legi sub la arbo j. . . Sed ˆcu cu estas tie ˆci ci benkoj? b enkoj? Por vidi, ˆcu en la maljuna ombra aleo estas loko, kie li povus sidiˆgi kun Rochefoucauld, li levis la kapon kaj ekmiregis. Kelke da paˆsoj so j anta˘u li, tuj malanta˘u la krado, knabino en perkala vesto kun ruˆ gaj kaj grizaj strioj sidis sur mallarˆga benko sub siringa arbeto kaj gaj diligente diligente kudris. Ruˆga ga floro flamis en ˆsiaj siaj nigraj haroj, nigraj bukloj volviˆgis sur la klinita nuko kaj sur la kolumo de la korsaˆ korsaˆo. o. De meza kresko, delikata delikata kaj gracia, kun pala vizaˆgo kaj ruˆgega ge ga buˆso so ˆsi si esti es tiss plen pl ena a de freˆ fr eˆseco se co kaj ka j ˆcarm carmo. o. La rapideco de ˆsia sia kudrado ne malhelpis m alhelpis ˆsin preni de tempo al tempo pe-


4

ˆ demordis con da pano, kuˆ santa santa sur tableto el du dikaj, fendiˆgintaj tabuloj. Si peceton pec eton kaj maˆcante cante ˆgin gin reprenis la laboron. La pano estis bruna, la dentoj, kiuj profundiˆgis g is en ˆ gin, gin, egalaj kaj blank blankaj, kiel perloj. Du, tri minutojn minutojn ˆsi kudras, kaj ree la mano kun brilanta fingringo etendiˆgas al la peco, pli kaj pli malgrand malgranda, a, sed la laboro progresas. progresas. La kunkudrado kunkudrado de du pecoj de perkalo perkalo estos balda˘ u finita. finita. Ankor Ankora˘ a˘ u unu mordo, ankora˘u kelkaj steboj kaj fine la blankaj blankaj dentoj tratranˆ cas cas ne la panon, sed la fadenon: la knabino rektiˆgas, rigardas riga rdas la laboraˆ lab oraˆon on kaj sendube send ube ˆsi si trovas, ke ˆgi estas bona, ke la pano estis bongusta, bongusta , ke la vetero estas bela, ˆ car car el ˆsia sia buˆ so so elflugas gaja gaj a valsa melodio. melodi o. — La, la, la! la, la! la, la, la! La junulo junulo iris iris anta˘ anta˘ uen uen kelk kelkajn ajn paˆ paˆsojn sojn de la arboj, tra kies branˆ branˆ coj coj li observis la knabinon. La sekaj folioj ekkraketis sub liaj piedoj. La knabino sin turnis al la sono, kaj timo larˆgigis ˆsiajn sia jn brilantajn brilanta jn pupilojn. pupilo jn. Du, tri jarojn ˆsi si jam venas ˆci ci tien, sed neniam ˆsi vidis promenanton promenanton en la parko. Sed la timo ne da˘uris longe. La eksteraˆ eksteraˆo de la juna homo faris bonan impreson. Li estis ˆgentila homo, ˆ car car kiam k iam lia l iajj okulo oku lojj renkontis la rigardon rig ardon de la knabino, k nabino, li levis l evis la ˆcapelon capelon kaj ˆ tiu sulko sur malkovris belan frunton kun profunda sulko inter la brovoj. Ci juna frunto estis rimarkinda, same kiel la longforma blanka mano, levanta la ˆ cap ca pelon el on.. Kelke da sekundoj li ˆsajnis sajnis sanceliˆgi g i a˘ u konsideri, poste li rapide proksimiˆ gis gis al la krado kun la ˆ capelo capelo en la mano kaj demandis tre ˆgentile: — Permesu demandi vin, fra˘ulino, ulino, kiu loˆgas gas en ˆci ci tiu bela dometo? Lia rigardo montris la duonruinon, duonruinon, dronanta dronanta en la fazeola verdaˆ verdaˆo. Klaro, iom konfuziˆginte, ginte, respondis: — Ni loˆ gas g as tie. tie. . . Sed tuj ˆsi si korektis: korek tis: — Mia patro, Teofilo Wygrycz, mi, mia frato kaj fratino. La maniero maniero de ˆsia parolado parolado montris montris bone edukitan edukitan knabinon knabinon,, al kiu ne mankas man kas spir s piritˆ itˆceesto cee sto.. — Agrabla loko, — rimarkis la juna viro. — Oh, tre! — ˆsi jesis kun la okuloj okuloj plenaj plenaj de ravo; ravo; — tiom da verda verdaˆ ˆo o kaj kvieto! — Nesto trankvila, trankvila, — li diris kaj aldonis: aldonis: — Kiu plantis plantis anta˘u la domo la belajn bela jn kreska kreskaˆojn, ojn, kiuj tiel pentrinde ˆgin ombras? Kontenta de la la˘udo, udo, ˆsi si respondis kun brilantaj brilantaj okuloj: ˆ ne belege kreskas en ˆci tiu jaro la fazeolo? Mi plantas ˆgin kun mia — Cu fratino ˆ ciun ciun printempon, sed neniam ankora˘u ˆ gi gi estis estis tiel alta alta kaj kaj densa. densa. . . ˆ — Vere, ˆ gi gi estas estas mirind mirindee alta alta kaj densa. densa. Sed mi vidas vidas florbedon florbedon.. Cu anka˘ u la florojn vi plantis a˘u semis? — Iom da levkojo kaj rezedo. rezedo. . . nur nur malmulte, malmulte, mi kaj mia fratino fratino ne havas havas tempon kulturi pli multe.


5

— La fratino estas pli maljuna? — Kontra˘ ue, ue, kvar kvar jarojn pli juna. juna. . . ˆ — Si do estas?.. — Dekkvi Dekkvinja njara. ra. . . Ili eksilentis; ˆsi si ree konfuziˆgis, mallevis la vizaˆgon gon al la laboraˆo o kaj koˆ konfuzo mencis mencis kudri; kudri; li apogis apogis sin al la krado, krado, rigardis rigardis ˆsin sin kaj restis. restis. Sia devenis ˆ guste guste de la maniero, per kiu li ˆsin sin rigardis. Li ˆus us demetis la ˆ capelon, capelon, kaj sub la frunto kun profunda sulko liaj bluaj okuloj okulo j ˆserce serce ridetis. La teniˆgo, go, la maniero paroli iom malrapide kaj skandante la silabojn, la rideto de la okuloj de la nekonato tute ne estis neˆgentilaj, sed lia memfido kaj aristokrata ˆsajno sajno konfuzis konfuzis la knabinon. Krom tio ˆsi si sciis, ke juna fra˘ ulino ulino ne rajtas longe longe paroli paroli kun nekonat nekonataj aj viroj, sed bruligis bruligis ˆsin sin la scivolo: kiu li estas? De kie kaj kiel li aperis en ˆci ci tiu loko, ordinare senhoma? ˆ Si pensis: p ensis: kiamaniere demandi? — sed ˆsi si trovis nenian konvenan konvenan esprimon. ˆ do kudris, Si kudris, kaj amaso da pensoj rapidis rapidis en ˆsia sia cerbo unu unu post alia: Eble li foriros? Eble mi devas leviˆgi gi kaj foriri? Ne, tio estus malˆgentila; gentila; kial forkuri? Mi ja estas en mia propra la˘ubo. u bo. Li reir reiru, u, de kie li veni venis! s! Kiu Kiu li esta estas? s? Li estas estas beleta. beleta. . . Lia voˆ voˆ co co estas tre agrabla. agrabla. . . Li, post kelkaj kelkaj silentaj silentaj minutoj, reparolis per voˆ voˆ co co vere tre agrabla, mola kiel veluro: — Kion vi faras? Ne levante l evante la kapon kaj okulojn, okulo jn, ˆsi si respondis: respondi s: ˆ — Cemizo Cemizon n por mia frato. frato. . . ˆ ne vidis la rideton de la nekonato. Si ˆ via frato estas plenaˆga? — Cu — Oh ne, ne, dek jarojn jarojn pli juna juna ol mi. mi. . . — Vi do estas la plej maljuna? — Jes. — Sed mi rimarkis rimarkis en viaj respond respondoj oj manko mankon. n. . . Vi parolis parolis pri via patro, patro, pri viaj viaj gefrat gefratoj. oj. . . sed la la panjo? panjo? ˆ silentis momenton kaj respondis malla˘ute: Si — De kvar kvar jaroj ni ne havas havas plu la patrinon patrinon.. . . ˆsi si mortis. . . — Kaj vi anstata˘ uas uas ˆsin. sin. . . Ne levante la kapon, ˆsi si respondis: respondi s: — Mi penas penas tion tion fari fari.. . . mi tre tre dezir deziras as.. . . la˘u ebl eblo.. . La ˆserca serca rideto malaperis malape ris de la buˆso so kaj ka j okulo ok ulojj de la nekonato. nekonato . Li apogis ap ogis pli forte la brakon al la krado kaj diris post momento: — Mi vidas libron en via korbo. . . ˆ cu cu vi amas la legadon? legadon? — Jes, mi tre amas legi. — Kion vi legas? Li etendis la manon super sup er la krado; post p ost momenta ˆ sanceliˆ sanceliˆgo ˆsi donis doni s al li la libron.


6

— Vere, Vere, stranga stranga homo! Li staras kaj kaj tute ne intenca intencass foriri! Li parolas parolas kun mi kaj. kaj. . . li ne prezen prezentas tas sin! sin! Tio ne estas estas kon konven vena, a, kvank kvankam am aliflank aliflanke. e. . . li estas tre ˆgentila! gentila! La libro havis dikan, eluzitan el uzitan bindaˆ bindaˆon; ˆgi kredeble estis legata multfoje kaj de multaj personoj. La nekonato malfermis ˆgin, trarigardis la paˆgojn kaj haltis ˆce ce la versoj, apud kiuj li trovis krajonan kra jonan signon. ˆ — Cu vi faris la signon? — Jes, — ˆsi respondis tute malla˘ute. ute. ˆ ili tiel plaˆ — Cu cas cas al vi?. . . Duonla˘ ute li komencis legi la versojn: ute

Tiel vi nin mirakle portos hejman limon! Dume transportu mian sopiran animon Al la arbar’ — montetoj, herbejoj verdantaj, Larˆge ge apu apudd laz lazura ura Njemen Nje men tiriˆ tir iˆgantaj gan tajl l 1 . . . Kvankam nur duonla˘ute, ute, li legis tre bone. La knabino knabino estis estis stran strange ge impresita: ˆsi si neniam a˘udis udis versojn, verso jn, legatajn voˆ voˆ ce, ce, kaj nun ili estis legataj per voˆ co co velura, plena de kareso j kaj ka j iom i om malˆgoja. Li interromp interrompis is la legadon legadon kaj ekpensis: — Jen mi estas tre malproksime malproksime de Roche Rochefo fouc ucau auld ld.. . . en tute tute alia alia regio regiono no.. . . — Kaj li da˘urigis:

Kiujn la neˆgeblanka geblank a poligon’ poligon’ ornamas, ornama s, Kie per virga v irga ruˆgo go timiano timian o flamas, Kaj ˆcion cion zonas, zonas , kvaza˘ kvazau˘ per verda rubando, La kampa, kun maldensaj pirarboj, limrando. La okuloj de Klaro, ˆsi si ne sciis kial, pleniˆgis gis de larmoj. Tio okazis okazis ˆciam, ciam, ˆ ekhontis kaj iom koleris: li ne nur parolas kun ˆsi, kiam ki am ˆsi si audis u ˘ dis muzikon. Si sed eˆ c legas lega s ˆsian sian libron, libr on, kvaza˘u ili jam de longe longe konu konuss unu unu la alian! alian! kaj li tute ne diris sian nomon. ˆ kuraˆgiˆ Si giˆ gis gis kaj, metinte la laboraˆ laboraˆon sur la genuojn, genuojn, demandis kun serioza, eˆ c severa mieno: mien o: ˆ — Cu vi loˆgas gas malproksime malproksi me de ˆ ci ci tie? ˆ mem Si m em rimarkis, ke ˆsi si demandis pli la˘ute, ol ˆsi si volis, volis , kaj ke ˆsi si tro sulkigis sulk igis la brovojn. Sed tio ˆciam ciam okazas tiamaniere: kiam oni devas devas montri grandan kuraˆ gon, gon, oni ˆ ciam ciam troas! troas ! Li levis la okulojn de la libro kaj respondis: — Tre Tre proksi proksime. me. . . Li legis ankora˘ u du versojn: 1

El “Sinjoro Tadeuˆ s” s” de Mickiewicz, Mickiewicz, traduko de A. Grabovski


7

Inter tiaj kampoj, apud rivereto En betula betula arbar arbaro, o, sur eta montet monteto. o. . . Kvaza˘ u pripensinte dum la legado, li fermis la libron kaj diris kun saluto: — Mi ankora˘ u ne prezen prezentis tis min al vi. Mi ne supozis, supozis, ke nia interpar interparolad olado o da˘ uros tiel longe. Sed nun mi sentas, ke mi deziros ripeti ˆgin... uros Momenton li konsideris, mallevinte la okulojn, poste li diris: — Mi estas Julio Przyjemski, mi loˆgas gas en ˆ ci ci tiu granda domo. Li montris la princan parkon. La knabino gajiˆgis: la reguloj de la konveneco estis plenumitaj, plenumitaj, sed la sciigo iom mirigis ˆsin. sin. — Mi pensis, ke en la palaco neniu loˆgas... ˆ nun, — Gis nun, ekster ekster la servis servistoj, toj, neniu neniu loˆgis g is en ˆgi, gi, sed hiera˘ hiera˘ u venis ˆgia gia posedanto por pasigi ˆci ci tie iom da tempo. — La L a princo? pri nco? — ˆsi si ekkriis. — Jes; la princo, kiu pro monaj aferoj restos ˆci ci tie — ˆ meditis momenton kaj demandis: Si — Kaj vi venis kun la princo? — Jes, — li respondis — mi venis kun princo Oskaro. — Vi gastas, gast as, verˆ sajne, sa jne, ˆ ce ce la princo? prin co? — Tute ne, fra˘ulin u lino. o. Mi loˆ loˆgas gas ˆ ce ce la princo, mia akompanas lin ˆ cie cie kaj ˆ ciam. ciam . . . Post momenta medito li aldonis: — Mi estas kunulo kaj plej intima amiko de la princo. ˆ ekpensis: kredeble li estas sekretario a˘u rajtigito de la princo! Si ˆ sciis, Si ke grandaj grandaj sinjoroj sinjoroj hav havas sekretari sekretariojn ojn kaj rajtigitojn. rajtigitojn. Cetere, Cetere, kion ˆsi si povis povis scii pri la oficistoj de la princaj kortegoj! Ili sendube estas multaj kaj diversaj. Sed ˆsi si estis kontenta, ke la juna homo, kun kiu ˆsi si ˆus koniˆgis, ne estis gasto ˆ ne sciis kial, sed ˆsi de la princo. Si si estis tre kontenta kontenta,, eksciinte eksciinte pri tio. ˆ la princo estas juna? — ˆsi — Cu si demandis. Przyjemski Przyjemsk i momenton ˆsanceliˆ sanceliˆgis kaj poste respondis kun rideto, kiu ˆsajnis sajnis strang str anga a al ˆsi: si : — Jes kaj ne; li vivis vivis ne longe, longe, sed li tra traviv vivis is multon. multon. . . ˆ Si jese balancis la kapon. — Ho jes! Mi imagas, kiom da feliˆ co co kaj plezuro enhavis lia sorto! ˆ — Cu vi tiel opinias? — Kompreneble. K ompreneble. Mia Dio! Tiel riˆ ca, ca, li pov p ovas as ˆciam ciam fari, kion li volas! Li turnis distrite per siaj maldikaj fingroj la paˆgojn de la libro kaj respondis: — Sed malfeliˆce ce por li. . . multaj multa j aferoj afero j ˆcesis cesis al li plaˆ ci. ci. — Sendube, — ˆsi si respondis post momento. momento. . . multaj aferoj, kiuj ˆsajnis sajnis en la komenco a˘ u de malproksime malproksime bonaj, bonaj, estas efektive efektive tute tute aliaj. . . — Vi jam tion komprenas? — li demandis iom mire.


8

ˆ respondis kun gaja rideto: Si — Mi vivis ne longe, longe, sed mi tra traviv vivis is multon. multon. . . — Ekzemple? E kzemple? — li l i demandis de mandis ˆserce. — Pli ol unu fojon mi tre deziris ion, mi revis ˆgin, kaj poste mi konvinkiˆgis, ke ˆ gi gi ne indis indis revojn kaj kaj dezir dezirojn. ojn. . . — Ekzemple? Ekzemple? — li ripetis. — Ekzemple, mi deziris havi amikinon, sed intiman, koran, kun kiu mi povus vivi komunan vivon. — Kion signifas: signifas: vivi komunan komunan vivon? vivon? — Tio Ti o signifas: si gnifas: havi ˆ cion cion komunan. Havi komunajn komuna jn penso jn pri p ri ˆcio, cio, helpi unu la alian, havi la samajn ˆgojojn gojo jn kaj ˆcagrenojn. cagrenojn. . . ˆ — Bela programo! Cu vi efektivigis ˆgin? gin? ˆ mallevis la okulojn. Si — Mi neniam neniam sukcesi sukcesis. s. Jam du fojo jn mi estis estis certa, certa, ke mi havas havas tian amikinon kaj mi estis ekstreme feliˆca, ca, kaj poste. . . ˆ — Cu vi permesas al mi fini anstata˘u vi?. . . Poste Poste vi konv konvink inkiˆ iˆ gis, gis, ke unue: la amikinoj estis multe malpli saˆgaj ol vi, oni do ne povis havi komunajn ˆ jes? pensojn; pensojn; due: due: ke ili ne amis amis vin sincere sincere.. . . Cu Ne ˆ cesante cesa nte kudri, kudr i, ˆsi jese balancis bala ncis la kapon. — Mi ne scias, ˆcu cu la amikinoj estis malpli saˆgaj ol mi, sed mi estas certa, ke ili ne amis min sincere. Li da˘ urigis urigis malrapide: — Ili kalumniis vin, insidis kontra˘u vi. . . pro bagat bagatelo elo senti sentiss sin ofendit ofenditaj, aj, kaj ili mem senˆcese cese vin ofendis. . . ˆ Si ekstreme ekmiris kaj levis la kapon: — De kie vi tion scias? Li ekridis. — La princo travivis la samon, sed la˘u pli vasta skalo. En la komenco li estis ekstreme sentema sentema kaj naiva, naiva, li kredis kredis la amikecon amikecon,, amon, amon, feliˆ feliˆ con. con. . . un tas des choses de tia speco; sed poste li rimarkis, ke unuj enuigas lin, ke li enuigas la aliajn; alia jn; ke sur la fundo de ˆ ciu ciu koro kuˆ sas sas egoismo, ke ˆciu ciu amikeco kaˆsas sas en si perfidon. . . Jen kial li estas estas samtempe samtempe juna kaj maljuna. . . ˆ a˘ Si uskultis lin atente kaj poste flustris kun kompato: uskultis — Malfeliˆ Malf eliˆca! ca! Tiel riˆca ca kaj tiel mizera! mize ra! Przyjemsk Przyjemskii ekmediti ekmeditis. s. Apogante Apogante sin al la krado, krado, li mallevis la rigardon rigardon;; ˆ la sulko sulko inter inter liaj brovoj brovoj profun profundiˆ diˆgis, gis, la vizaˆ vizaˆ go go ˆsajnis sajnis laca kaj dolora. Si momenton rigardis lin, kaj poste kun viva ekbrilo en la okuloj ekkriis: — Tamen ekzistas ekzistas aferoj ˆciam ciam bonaj, b onaj, belaj kaj agrablaj, agrablaj, kaj la princo, princo, kvank kvankam am li tiom travivis, devas esti tre feliˆ ca. ca. . . Levante la palpebrojn, li demandis. — Kiuj aferoj? Per rapida r apida gesto ˆsi montris la ˆgardenon malanta˘u la krado.


9

— Ekzemple, tia ˆgardeno! gardeno! Ho Dio, kiom da fojoj fojo j sidante ˆci ci tie mi pensis p ensis pri la l a feliˆ fel iˆ co co povi p ovi ˆciam, ciam, kiam oni tion ti on deziras, dezi ras, promeni kaj sidi sub tiaj ti aj arboj, arbo j, rigardi la belajn florojn, loˆgi en domo de tiel tiel bela aritekt aritektur uro. o. . . Mi estas estas jam feliˆca, ca, kiam mi sidas ˆ ci ci tie kaj nur rigardas la silueton de ˆ ci ci tiu palaco kun linioj linioj tiel tiel harmon harmoniaj iaj kaj elega elegant ntaj, aj, la arbojn, la herbar herbaron. on. . . En aprilo aprilo tiom tiom da violoj violoj ornamas ornamas la herbaron herbaron,, ke la verda verdaˆ ˆo o malaperas malaperas sub ili, ˆ cio cio estas estas violkolora, violkolora, kaj la bonodoro b onodoro atingas eˆ c nian dometon. . . — Vi estas estas tre sentem sentema a al beleco. beleco. . . Kun vivaj vivaj gestoj ˆsi si komencis komencis gaje rakonti: rakonti: — Kiel mi laboris kaj penis anta˘u ol ni povis p ovis ekloˆ ekl oˆ gi gi en ˆ ci ci tiu ti u dometo!. dom eto!. . . Mi ekvidis ˆ gin gin okaze. okaze. Mi iris iris sur la strat strato, o, la pordeg pordego o de la ˆcirk cirka˘ubaro ubaro estis malfermita kaj apud ˆgi gi oni vendis fruktojn. Mi elliris elliris por aˆ ceti ceti kelke kelke da ili por mia patro patro kaj mi ekvidis ekvidis la ˆcarman carman dometon dometon en la ˆgardeneto, tuj apud alia, pli vasta kaj pli bela ˆgardeno. Mi varmege varmege ekdeziris posedi la dometon, por ke la patro kun la infanoj loˆgu en la verdaˆ verdaˆo, en tiel agrabla kvieto. . . kaj mi kun ili. . . Malfa Malfacil cila a estis estis la afero. afero. Mi devis devis tro trovi vi la posedan posedanto ton; n; person personee paroli kun li; li estas riˆ ca ca homo, loˆgas en la centro de la urbo, en grandega domo. domo. Mi estis tie kelk kelkee da fojo j, anta˘u ol li konsentis trakti kun mi la aferon. La prezo prezo estis tro alta por ni, ni devis devis prokrast prokrastii la aˆ ceton, ceton, la transloˆ transloˆgiˆ go go kostis multe. . . unuvorte, unuvorte, mil da malfacilaˆ malfacilaˆoj oj kaj malhelpoj. Mi venkis ˆcion, cion, kaj dank’al Dio ni loˆgas gas ci cî tie. tie. . . Jam de tri jaroj. jaroj. . . — Vi do estis deksesjara, deksesjar a, kiam vi plenumis ˆci ci tiujn heroaˆ heroaˆojn? o jn? ˆ Si ekridis. — Heroa Hero aˆo o certe cert e ˆgi gi ne estas, estas, sed forta forta decide decidemo mo estis necesa. necesa. Mi estas certa, ke la sanon de mia patro subtenos nur la ˆci ci tiea pura aero kaj kvieto. Se ni restus en nia anta˘ua ua loˆ gejo, en malpura kaj brua kvartalo, kiu povas gejo, scii, kio okazus okazus!! Kaj ˆ ci ci tie la stato stato de mia patro almena˘u ne plimalboniˆgas gas kaj ni ˆ ciuj ciuj fartas bone. — Bone! — ripetis Przyjemski, — vi do estas tute feliˆ ca, ca, de kiam vi loˆgas ˆ ci tie? Da˘ urigante urigante la kudradon, ˆsi si malˆgoje ekskuis la kapon. — Tute? ute? Ne, Ne, ˆ car c ar la fart farto o de la patr patro o kaj la esto eston nteco teco de la infa infanoj noj maltrank maltrankvilig viligas as min. min. . . — Kaj la via? ˆ levis al li siajn okulojn, plenajn de mirego: Si — Mia eston estonte teco? co? Kio povas povas okazi? okazi? Mi jam estas estas plenaˆ plenaˆga ga kaj sendependa enda.. . . — Vi estas estas pli feliˆ ca ca ol la princo. princo. . . — Kial? ˆ seniluzia, multfoje vundita estas lia koro, sencelaj la horoj kaj — Car tagoj... — Kompatinda! — ˆsi si flustris kaj post momento ekparolis vive:


10

— Tamen ˆsajnas sajnas al mi, ke la princo princo povus povus esti feliˆ feliˆ ca, ca, se li nur nur volus, volus, a˘ u scius kion kion fari. Eble Eble mi estas estas tro memfida, memfida, sed se mi estus estus li, mi scius scius direkti mian koron kaj vivon. — Kion vi farus? — Mi suprenirus en ˆci ci tiun turon. . . Kaj mi rigardus atente la tutan urbon. Mi vidus ˆ ciujn, ciujn, kiuj suferas a˘u bezona bezonass ion ion kaj. . . ˆ haltis kaj neatendate demandis: Si ˆ vi iam vidis medaleton de Pariza Dipatrino? — Cu ˆ nass al mi. . . eble — Sajna Saj eble.. . . mi ne memo memora rass bone. bone. . . — Sankta Virgulino staras, kaj el amba˘u ˆsiaj siaj manoj fluas amase radioj, kiuj konsolas, lumigas kaj defendas kontra˘u la malbono. malbono. . . se mi estus estus princo princo,, mi surirus la turon kaj etendinte la brakojn mi verˆ sus sus riverojn da radio j. . . Ho Dio, kiel feliˆ ca ca mi estus!. . . La vortojn vorto jn ˆsi si akompanis per gestoj: gesto j: ˆsi si montris m ontris la pinton de la turo, tur o, poste p oste ˆsi si mallevis la brakojn kaj skuis ilin, kvaza˘ kvaza˘u ˆsutante suta nte ion teren. teren . Przyjemski a˘ uskultis; liaj okuloj sub la profunda sulko fariˆgis dolˆcaj uskultis; ca j kaj brilaj. — Bele, tre bele! — li flustris al si mem. Sed tuj, kun ironia nuanco li ekparolis: — Sankta kredo al la savanta efiko de la filantropio! Mi ˆgin ne deprenos. Oni dev devas nenio nenion n aldon aldonii al vi. . . nenion nenion depr depren eni. i. . . Mi ne scias scias.. . . pri la prin princo, co, sed mi mem... Iom levante la ˆcapelon, kiun li ˆus us remetis sur la kapon, li aldonis: — Mi estas feliˆca, ca, ke la sorto permesis al mi koniˆgi g i kun vi... ˆ komencis rapide, rapide meti Karmina ruˆ go go kovris la vizaˆgon gon de Klaro. Si la laboraˆon on en la korbon. — Jam estas estas tempo tempo reveni reveni hejmen hejmen.. . . — Jam? — li demandis beda˘ure. ure. Li ekrigardi ekri gardiss ˆsian sian libron: libr on: ˆ vi afable konsentos prunti al mi ˆci — Cu ci tiun libron ˆgis morga˘ u! u! — Tre volonte, volonte, kun plezuro, — ˆsi si respondis ˆgentile. — Mi redonos ˆgin gin al vi morga˘u. u . . . Kiam Kiam vi en la sama sama horo horo venos venos en la ˆ la˘ ubon. ubon. Cu vi konsentas? — Jes, sinjoro sinj oro — ˆsi respondis resp ondis senˆsancelig sanc elige, e, — mi venas ˆ ci ci tien ˆ ciutage, ciut age, se la veter vetero o estas estas bela. . . ˆ estu bela morga˘u!... — Gi u !... Infana voˆ co co eksonis de la domo: — Klaro, Klaro! Sur la balkono aperis knabeto dekjara en gimnazia vesto kaj svingante la manojn al la la˘ ubo, ubo, vokis kaj kriis: — Klaro, Klaro! Jen mi revenis! La patro anka˘u venas, Franjo tuj alkuros el la kudrejo. Venu rapide kaj kaj donu la tagmanˆgon! gon! Mi morta mortass de malsat malsato!. o!. . .


11

— Mi venas, venas, mi venas! — ekkriis Klaro kaj salutint salutintee la nov novan konaton konaton estis forkuronta, forkuronta, kiam li haltigis ˆsin sin per la vortoj: — Vian manon, mi petas, por adia˘uo... u o... Ne ˆsanc sa ncel eliˆ iˆgante, gante, kun ˆgentila gentila saluto ˆsi si etendis la manon; nur kiam ˆ ci ci tiu mano gracia, sed iom malglata, troviˆgis en la blanka mola mano, kiu delikate sed longe premis ˆgin, gin, karmina ruˆgo go kovris ˆsian tutan vizaˆgon, de la nigraj bukloj sur la frunto, ˆgis la kolumo de la korsaˆ korsaˆo. o.


12

II Longe anta˘ u tagmezo, Julio Przyjemski, sidante sur benko en la parko kun la libro en la mano, rigardis ofte o fte la dometon, do meton, staranta s taranta en la fazeola verdaˆo o meze de la najbara ˆgarden gardeno. o. La malalta malalta krado krado kaj la disiˆgo go de la arbaj branˆ branˆ coj coj permesi per mesiss vidi klare klar e ˆ cion, cion , kio okazas ˆ cirka˘ cirka ˘u la dometo. Unue li ekvidis viron altan, maldikan, kun griziˆ gantaj gantaj haroj, kiu iris sur la balkonon, balkonon, en eluzita palto, en ˆcapo capo kun steleto, kun malgranda paperujo sub la brako. Post Post li kuris kuris Klaro Klaro kaj, metinte metinte amba˘ amba˘u manojn sur liajn ˆsulsultrojn, parolis kun li, proksimigis sian frunton por kiso kaj revenis internen. La maldik maldika, a, griza griza viro ekiris ekiris malrapid malrapidee al la pordeto pordeto de la ˆ cirka˘ cirka˘ubar ubaro. o. Li ankora˘ u ne trairis la duonon de la vojo, kiam haltigis lin la˘uta vokado el la domo: — Paˆ Paˆ cjo, cj o, paˆ paˆ cjo! Knabineto en mallonga vesto, en blua tuko sur la kapo, kapo, alkroˆ ciˆ ciˆgis al lia brako kaj kune ili eliris el la ˆgardeno. Przyjemski ridetis. ridetis. — La paˆ cjo cjo iras en la oficejon, oficejon, la fratineto fratineto en la kudrejon kudrejon.. . . Benedikt Benedikto o estas estas lertu lertulo! lo!.. . . Hiera˘ Hiera˘ u mi diris al li: “Eksciu!” — kaj hodia˘u matene li jam sciis ˆcion. cion. Tridek ridek rubloj rubloj monate. monate. . . ˆgi estas mizero. mizero. Komprene Kompreneble. ble. La idilioj idilioj ˆ manˆ ja ekzistas por malsataj poemamantoj. Si gas gas nigra nigran n panon panon kaj. . . portas portas poemojn en la korbo. ˆ ne estis La RochefoucaLi rigardis la libron, kiun li havis en la mano. Gi uld, sed la malnova libro en eluzita bindajo, kiun li pruntis hiera˘u de Klaro. Jen ree kelkaj versoj signitaj per krajono. Ni legu:

Malmultaj nubetoj sur ˆcielo cielo grandioza, grandioza , Blua Blua supr supre alt alte, e, okc okciden idente te roza. . . Li medite levis la okulojn. — Anta˘ u multaj, multaj jaroj mi legis ˆ ci ci tion, mi estis tiam ankora˘u infano. fano. Bela poemo! Precipe Precipe ˆci ci tie, sub ˆ ci ci tiuj arboj ˆgi estas tre konforma legaˆ legaˆo. . . Mi ne redonos al ˆsi si la libron hodia h odia˘ ˘u kaj mi tralegos ˆgin gin de la komenco gis ˆ gis la fino. . . Mi tre volus volus scii, scii, kion ˆsi si faras faras en ˆ ci ci tiu moment momento, o, malanta˘ malanta˘u la fazeol faz eola a verda verd aˆo? Li tuj tion eksciis. eksciis. Klaro Klaro aperis sur la balkoneto balkoneto,, portante portante ion pezan en la disetenditaj manoj. Przyjemski kliniˆgis anta˘ uen por pli bone vidi kaj konstauen tis, ke la juna knabino, kun la manikoj falditaj ˆgis la kubutoj, portis kuveton


13

plenan de malpura mal pura akvo, ak vo, kiun k iun ˆsi si elverˆ el verˆ sis sis malproksime malproksim e de la domo, do mo, malanta˘u la branˆ coriˆ coriˆ ca ca pomarbo pomarb o kaj ribaj riba j arbeto j. Kiam ˆsi si reiris kun malplena kuveto, li rimarkis, ke ˆsia sia vesto estis kovrita kovrita per tola anta˘utuko. utuko. ˆ tiel delikata — Nedubeble Nedub eble ˆsi si lavas la tolaˆon, on, ˆsi si ja portas por tas la kuveton. kuvet on. Si, kaj inteligenta. inteligenta. . . Kiel ˆ si si parolis hiera˘u pri Sank Sankta ta Virg Virgul ulin ino. o. . . tre tre bele. bele. . . tre tre bele! Li legis, meditis, foriris, revenis, foriris por kelkaj horoj kaj post tagmezo li ree estis en la parko preska˘u en la sama horo, en kiu li hiera˘u renkontis Klaron. Li sidiˆ gis gis sur la benko kun la sama libro en la malnova malnova bindaˆ bindaˆo o kaj ˆ ciuciumomente levis la okulojn, rigardante la najbaran ˆgardenon gardenon.. Fine li kliniˆ kliniˆgis gis rapide anta˘uen uen por pli bone vidi tra la branˆ coj. coj. Du perso p ersonoj noj venis venis sur la balkonon balkonon.. Unu estis maljunulin maljunulino o en nigra vesto, kun nigra tuko sur la tute grizaj haroj; la alia, Klaro, en vesto kiel por iri en la urbon, en malhela manteleto manteleto kaj pajla ˆ capelo, capelo, ornamita per rubando. Ili malsupreniris de la balkono, rapide trairis la ˆgardenon kaj malaperis malanta˘ u la ˆ cirka ci rka˘ ˘ ubaro. ubaro. — Basta! — diris Przyjemski kun rideto, — ˆsi si foriris kaj ne venos plu ˆ ci ci tien. Mi fortimigis la birdeton. Domaˆge estas, est as, ˆ car car ˆsi si estas es tas ˆ carma car ma!. !. . . Li fermis nerve la libron kaj iris al la palaco; la sulko pliprofundiˆgis pliprofundiˆgis sur lia frunto. Klaro Klaro de la frua mateno meditis: ˆ cu cu iri, a˘u ne iri? Prepa Preparan rante te la matenmanˆ gon por la patro kaj infanoj, reordigante la loˆgejon, kuirante la taggon manˆ gon, lavante sian anta˘utukon, gon, utu kon, ˆ ciumo ci umoment mentee ˆsi si demand dem andis is sin: si n: ˆ cu cu iri, iri , a˘u ne iri en la siringan la˘ubon, ubon, kie sinjoro Przyjemski tuj aperos trans la krado. ˆ ne povis labori kiel ordinare, ˆ Si car car ˆ ciumomente ciumomente ˆsi si pensis pri la hiera˘ua renkonto. Stranga okazo! Renkonti homon fremdan, fremd an, tiel longe paroli kun li, eˆ c prunti al li libro libron! n! Mi neni neniam am a˘udis udis iun tiel belege legant leganta. a. Kiel ˆcarma carma li estas! estas! Stranga estas la sulko sur lia frunto, tiel profunda, kaj sub ˆgi la okuloj tiel bluaj, tiel bluaj, jen maltimaj kaj ridantaj, jen malˆgoja go jaj! j! Kiel ˆcarma carma li estas! Unufoje Unufoje li tiamanie tiamaniere re ekrigardis ekrigardis min, ke mi estis forkuront forkuronta. a. . . Mi sentis sentis min kvaza˘ u ofendita de li, sed poste li komencis rakonti pri la princo tiel interesajn aferojn. . . Kiel carma ˆ carma li estas. estas. Kiel li diris: “Oni devas devas nenion aldoni aldoni al vi, nenion depreni!” Kiel ˆcarma carma li estas. La flamo de la fajrujo kovris kovris ˆsian sian vizaˆgon gon per varmega varmega purpuro; ˆsi ofte stariˆ gis gis anta˘ u la malfermita fenestro, tra kiu la vento vento karesis karesis ˆsiajn siajn vangojn. Ju pli proksima estis la tempo, kiam ˆsi si ordinare ordinare iris en la la˘ubon, des pli granda iˆgis gis ˆsia sia maltrank malt rankvile vileco. co. Fininte Fini nte ˆ cion, cion , ˆsi si demetis deme tis la anta˘utukon, utukon, prenis el la ˆsranko sranko la korbon kun la laboraˆo o kaj demandis sin lastfo je: ˆ cu cu iri, a˘u ne iri? Rigardinte la l a korbon, korb on, ˆsi si rememoris re memoris la pruntedonitan pruntedoni tan libron. li bron.


14

ˆ ˆsi Cu si ne devas devas iri por repreni la libron? Kompreneble; Kompreneble; kion alie farus la nova najbaro? Li devus resendi ˆgin, tio estus embarasa por li. ˆ do iros. Si La la˘ ubo ubo apartenas al ˆsi, si, ˆsi si havas havas la rajton raj ton sidadi tie, kaj la sinjoro povas veni, a˘ u ne veni, — tio estas por ˆsi indiferenta! indiferenta! Kiel ˆcarma carma li estas! e stas! Se ˆsi si ree re e parolus parol us iom io m kun li, kial tio estus es tus ne konvena? La decido tiel ˆgojigis go jigis ˆsin; sin; ke kurante al la pordo, ˆsi si kantis: kantis: — La, la, la! la, la, la! Sed anta˘ anta˘ u ol ˆsi si venis venis al la pordo, pordo, en ˆ gi gi aperis aperis maljunu maljunulino lino,, dikkorpa dikkorpa ˆ vizaˆgo kaj peza, en nigra vesto. Sia go estis rondforma kaj ankora˘u freˆ reˆsa, ˆsia j arˆ gentaj haroj estis kovritaj per nigra lana tuko. gentaj Klaro ˆ goje go je kisis ˆsian manon en lana l ana duonganto. — Sidiˆ gu, gu, kara sinjorino. . . — ˆsi si invitis. — Mi ne havas tempon — respondis la maljunulino malfacile spiregante, dum ˆsi si pene tiris ion el sia poˆ poˆso. so. Fine Fine aperis aperis el ˆgi du ruˆgaj g aj pomoj kaj manpleno da bombonoj. — La pomoj pomo j por p or la paˆ cjo, cjo, la bombono b ombonojj por p or la infanoj, infano j, — ˆ si si diris, di ris, metante sur la tablon la alportitajn donacojn. ˆ Siaj grandaj bluaj okuloj ridis sub la grizaj brovoj kaj bonkora rideto ornamis ˆsiajn sia jn dikajn lipo jn. Klaro ree kisis ˆsian manon. — Kial vi ne volas sidiˆgi? gi? — Mi rapidas rapidas,, mi venis venis peti, ke vi iru kun mi. Vi estas estas nun libera libera kaj povas akompani min en la butikoj b utikojn. n. Mi devas aˆ ceti ceti novaj novajn n ˆsuojn; suo jn; rigardu la miaj miajn n. . . ˆ Si iom levis la nigran jupon kaj montris al Klaro grandan, platan piedon, en blanka blan ka ˆstrumpo stru mpo kaj eluzita eluz ita ˆsuo. suo. — Sen vi mi ne aˆ cetos. cetos. Oni trompos min, vendos vendos Dio scias kian senta˘ugaˆ gaˆon, mi vane vane elspezos mian monon. Mi bezonas anka˘ anka˘u garnaˆ garnaˆon on por miaj mia j kufoj, ili jam estas estas tute ˆcifitaj. cifitaj. Sen vi mi nenion nenion aˆ cetos. cetos. Vian mantelon, mantelon, rapide, kaj ni iru! ˆ tre malˆgojiˆ Klaro a˘ uskultis uskultis ˆsin, sin, mallevinte la kapon. Si gojiˆ gis, gis, sed tuj ˆsi levis levi s la okulojn kaj diris: — Bone, mi iras, mi prenos nur mian mantelon kaj ˆcapelon. capelon. Post momento ili forlasis la loˆgejon. gejon. Klaro ˆslosis slosis la pordon kaj metis la ˆslosilon slosilon en la poˆson son de sia vesto. La patro havis anka˘u ˆslosilon. slosilon. Kiam ili iris tra la ˆgardeno, gardeno, la maljunulino diris: — Ni Ni ˆsanˆ sa nˆgos gos la monon en la magazenoj kaj mi donos al vi por la lernejpago de Staˆ cjo. cjo. Oni jam devas pagi? — Mi dank dankas as vin, vin, sinjor sinjorino ino — flustr flustris is Klaro. Klaro. — Sen via helpo, helpo, ˆ cu cu ni povus eduki Staˆ cjon cjon en la gimnazio?. . . ˆ vi ornamos miajn — Ne parolu pri tio. Oni devas helpi unu la alian. Cu kufojn kufo jn per la nova nova garnaˆ garnaˆo, diru?


15

— Kun plej granda plezuro! ˆ la pordo Ce por do de la ˆcirka˘ cirka˘ubaro Klaro rigardis malanta˘uen uen al la siringa la˘ubo, ubo, apogita apo gita al la alta j branˆcoriˆ coriˆcaj ca j arbo arb o j. — Adia˘ u! u! — ˆsi si pensis kaj subite sentis sin tre malfeliˆca. ca. Aˆ cetinte cetinte ˆcion cion necesan por la maljuna amikino kaj bonfarantino, bonfarantino, Klaro rapidi rapidiss hejmen. hejmen. En la pordo de la ˆgardeno ˆsi si renkontis renkontis unu el la amikinoj, pri kiuj ˆsi si hiera˘ hier a˘u rakontis rakontis al Przyjemski kaj kiuj seniluziigis ˆsin. sin. ˆ tiam ploris iom, sed ne koleris kontra˘u la knabino, kiu ˆsajnigante Si sa jnigante amikecon, priridis pri ridis ˆsin sin kun k un siaj si aj konatoj, konatoj , nomante nom ante ˆsin sin lavistino, malpurulino k. t. p. La intimeco intimeco ˆ cesis, cesis, sed Klaro pardonis ˆsin sin kaj de tempo al tempo ili kunvenis unu kun la alia. La blondulino, blondulino, freˆ sa sa kaj rozkolora rozkolora kiel printempo, printempo, en eleganta eleganta vesto, en belega bel ega ˆ capelo, cap elo, ornamita ornam ita per floroj, floro j, ˆ cirka˘ cirka˘uprenis upren is ˆsin sin kaj kisis. kisi s. La kisoj kiso j malagrable impresis Klaron, ˆ car car ˆsi si sciis, ke ili estas falsaj, falsa j, sed ˆsi si afable akceptis ilin. Pa˘ ulino ulino ˆus us venis kaj, trovinte trovinte la pordon fermita, estis forironta. forironta. lnvitite de Klaro resti, ˆsi si respondis, ke ˆsi si ne havas havas tempon, ke ˆsi venis nur por unu momento, ˆ car car post unu horo ˆsi faros eksterurban ekskurson kun multenomb multenombra ra societo. societo. Ili iros arbaron, arbaron, kunprenos kunprenos manˆgaˆ gaˆon en korbo korb o j, amuziˆ gos gos tre bone. Domaˆge ge estas, est as, ke Klaro ne konas la societon, societ on, eble ebl e ˆ si si volus partopre partopreni ni la ekskurso ekskurson. n. . . — Ho ne! — interr interrompi ompiss ˆsin Klaro, Klaro, rigardan rigardante te la helan helan kaj elegant elegantan an tualeton de sia samaˆgulino, gulino, — mi ne povas forlasi la domon por tiel longe. — Kaj la patro? — La patro dormas post la tagmanˆgo kaj mi helpas Staˆcjon cjon en liaj lernekzercoj. Klaro tre dezirus adia˘ui ui la amikinon amikinon,, sed ne tro trov vas pretekston. pretekston. Pa˘ulino ulino rakontas, ke ˆsi si pasigis la hiera˘uan tagon en la najbar na jbara aˆo, ˆ ce ce la intendanto intend anto de ˆ panjo estas amikino de la edzino de la intendanto. la princa palaco. Sia — Mi ˆciam ciam konsilis al vi koniˆ gi gi kun familio Perkowski, ili loˆgas tiel proksime sime.. . . sed sed vi ne voli volis. s. Esti Estiss tre tre gaje gaje hier hiera˘ a˘u, u, ni eˆ c dancis dancis iom, oni nur nur beda˘ uris, ke sinjoro Przyjemski ne venis. uris, Klaro eksentis kvaza˘u baton bat on en la brusto br usto,, sed s ed ˆsi si tuj tu j ekregi ek regiss sian si an kortuˆ kort uˆ siˆ siˆgon. Pa˘ ulino ulino da˘ urigis urigis la babiladon: — Princo Oskaro venis anta˘u kelkaj tagoj kun sia sekretario, Julio Przyˆ Perkowski sinjoro Przyjemski estis jemski, granda favorato de la princo. Ce kelkaj fojoj pro negocaj aferoj; kompreneble li ja devis paroli kun la intendanto de la palaco. La geedzoj Perkowski invitis lin al la hiera˘ua vespero kaj, ni diru la veron, ili eˆ c aranˆgis gis la vesperkunvenon por honori la sekretarion de la princo princo.. Kaj li ne venis venis!! Domaˆ Domaˆgo go estas, ˆcar car mi tre deziris vidi sinjoron Przyjemsk Przyjemski! i! Oni diras, diras, ke li estas juna nigrahar nigraharulo, ulo, beleta beleta kaj tre gaja. . .


16

— Nigraharulo! — ripetis Klaro. Sed Pa˘ ulino ulino devis rapidi kaj rakontinte rakontinte ˆcion cion plej gravan, gravan, adia˘uis Klaron per ˆ cirka ci rka˘ ˘ uprenoj uprenoj kaj kisoj. ˆ revido, ˆgis — Vere, domaˆge ge estas, estas, ke vi ˆciam ciam restas hejme. hejme. . . Gis gis revido! Mi devas tagmanˆgi gi anta˘ u la ekskurso! Klaro, Klaro, eniran enirante te hejmon, hejmon, ripetis ripetis:: “Nigr “Nigraha aharul rulo?” o?” — kaj ridis: ridis: Li tute tute ne estas estas nigra nigraha hara ra,, sed sed malh malhel elee blon blonda da.. Gaja? Gaja? Tute ute ne; ne; kontr ontra˘ a˘ue, ue, iom iom melank melankoli olia. a. Pa˘ ulino, ulino, kiel ˆ ciam, ciam, babilas pri ˆ cio, cio, eˆ c se ˆsi si nenion scias. Iu diris al ˆsi: si: gaja gaj a nigraharulo, kaj ˆsi ripetas tion al ˆciuj. ciuj. . . Sendube gesinjoroj Perkowski invitis lin al la ekskurso, same kiel hiera˘u al la vesperkun vesperkunven veno, o, kaj li akompanos akompanos ilin. ilin. Kiu rifuzus?. rifuzus?. . . Kiel gaje estos ekster ekster la urbo, en arbaro! Mi dezirus esti kun ili. Varmega estis, certe, la deziro, ˆ car car ˆsi si apogis amba˘u kubutojn sur la malnov nova komodo komodo kaj premis premis la manplat manplatojn ojn al la okuloj, okuloj, plenaj plenaj de larmoj. larmoj. Du minutoj minutoj pasis pasis tiamanie tiamaniere. re. Ekvidint Ekvidintee la patron, revenan revenanta ta el la urbo, Klaro Klaro viˆ sis sis la okulojn kaj kuris renkonte renkonte al li. Pasis la tago, finiˆgis la vespero vespero.. En la dometo dometo,, kovri kovrita ta de fazeol fazeoloj, oj, la malgrandaj fenestroj estingiˆgis; lumo brilis nur en la ˆcambreto cambreto de Klaro. ˆ kudris ankora˘u, Si u, sed post la deka horo ˆsi si lasis la laboraˆon on sur la tablo, intencante balda˘u reveni, kaj elkuris sur la balkoneton. Allogis ˆsin sin el la ˆ cambro cambro la malla˘utaj murmuretoj de la fazeolaj folioj, balancataj de la vento, kaj la steloj, kiuj briletis anta˘u ˆsiaj sia j fenestro fene stro j. La balkono b alkono havis du ˆstupo stup o jn, truplena trup lenajn jn kaj ka j ˆ sanceliˆ sanc eliˆgantajn. Klaro eksidis sur unu el ili, apogis la mentonon sur la manplato kaj rigardadis la belan, kvietan vesperon. vesperon. Regis plena silento. silento. Neniu veturis veturis en tiel malfrua horo sur la strato izola, preska˘u ekster eksterurb urba. a. De la centro centro de la urbo flugis flugis malklar malklara a bruo, bruo, mutig mutigata ata de la inter interspa spaco co kaj unut unutona ona.. La arboj arboj grand grandegu eguloj loj en la princa parko jen skuiˆgis, jen silentis senmovaj kaj staris, kvaza˘u nigra muro. La a˘ ugusta ugusta ˆcielo cielo estis plena de steloj, — la nokta mallumo similis vesperan krepuskon, krepuskon, kaj oni povis p ovis distingi la konturojn konturojn eˆ c de malproksimaj objektoj. objekto j. Klaro ekvidis la amatan la˘ubon, ubon, la interrompon en la granda aleo de la parko kaj tra la interrompo, en la fundo de la perspektivo la murojn de la palaco palaco same mallumajn, mallumajn, kiel la apudaj arboj. Sed sur la nigra fono brilis vico da lumoj, lumo j, kiuj en la komenco ˆsajnis sajnis al Klaro steloj, briletantaj briletantaj malanta˘u la arboj, sed tuj ˆsi rimarks, ke tio estis lumigitaj fenestroj. De kiam Klaro loˆgis gis en la najbaraˆ najbaraˆo o de la palaco, palaco, lumo aperis la unuan unuan fojon en la fenestroj. Tio estis tute natura, ˆ car car nun la posedanto estis tie. ˆ la princo estas tie sola malanta˘u la lumigi Cu lumigitaj taj fenest fenestroj, roj, a˘u eble la sekretario estas kun li? Sendube li ofte, eble ˆ ciam ciam akompanas akompanas la princon. Eble sinjoro Przyjemski ne revenis ankora˘u de la ekskuro, kiun aranˆgis gesinjor gesinjoroj oj Perk Perkow owski ski.. Eble Eble la societo societo estas estas ankora˘ ankora˘ u en la arbar arbaro. o. Ili Ili ja ne bezon bezonas as rapidi. rapidi. Belega Belega estas estas la vetero vetero kaj ˆ ciuj ciuj kredeble kredeble estas gaja j. Ili promenas promenas en


17

la arbaro, arbaro, en kiu nun la filikoj filikoj estas tiel grandaj grandaj kaj la eriko eriko floras. floras. . . Jam anta˘ u kelkaj minutoj Klaro apogis la kubutojn sur la genuoj kaj kaˆ sis si s la viza vi zaˆ ˆ gon gon en la manplatoj. manplato j. Sidante Sidante tiamaniere, ˆ si si revis pri la apudurba arbaro, en kiu ˆsi si estis kelkfoje. kelkfo je. Nun ˆsi si vidis ˆgin tre klare kun ˆciuj ciuj detaloj: la verdan densejon, dens ejon, en kiu ki u serpentas ser pentas vojeto, voje to, ˆce ce amba˘ amba ˘u flankoj maldikaj betuloj kun arˆ genta genta selo, sêlo, lilikolora li likolora eriko, griza gr iza musko, folioriˆ folior iˆ caj ca j filikoj. filiko j. . . Du persono pers onojj iras sur la vojeto: sinjoro Przyjemski kaj Pa˘ulinjo . . . Ili pasas flanko ˆce ce flanko kaj senˆ senˆ cese cese parolas parolas unu unu kun la alia . . . Li rigardas rigardas ˆsin sin per p er siaj bluaj okuloj okuloj sub la strang stranga a sulko sulko sur la frunt frunto o kaj diras: diras: “Oni “Oni devas devas nenio nenion n aldoni aldoni al vi. . . nenio nenion n depren depreni.” i.” ˆ Cion tion, la arbaron arbaron kaj la paron, paron, iranta iranta en la arbaro, arbaro, ˆsi si vidis sub la mallevitaj palpebroj klare, kvaza˘u en hela tago, sed nokto fariˆgis en ˆsia si a koro. koro . Subite Sub ite ˆsi si eka˘udis udis veluran voˆ con, con, kiu tuj super ˆsi si skandis la silabo jn: — Bonan vesperon, fra˘ulino! ulino! Ne eble estas diri, kio en tiu momento momento estis pli forta forta en ˆsi: si: la miro a˘u la ˆ gojo. ˆ gojo. Cion ˆsi si povis atendi, sed ne eka˘udi udi ˆ ci ci tiun voˆ con con kaj ekvidi ekvi di la homon, homo n, kiu staris nun anta˘u ˆsi, si, la ˆ capelo capelo en la mallevita mano. Malgra˘u la krepusko ˆsi si rimarkis sur lia vizaˆgo go amikan kaj iom ˆserceman rideton. — Mi promenis en la ˆgardeno, gardeno, mi ekvidis vin sur la balkono kaj mi ne povis kontra˘ ubatali ubatali la tenton tenton diri al vi: “Bonan vesperon”. Bela vespero, ˆcu cu ne vere? Precipe nun ˆgi fariˆ gas tre bela. Pri kio vi tiel meditas? gas En la komenco komenco ˆsi si ne a˘udis, udis, kion li diris, diris, tiel forte batis batis ˆsia koro. Post Post momento mome nto ˆsi si ankora˘ ankora ˘ u ne sufiˆce ce rekonsciiˆ rekons ciiˆgis por respondi lian demandon. Starante sur la ˆstupo stupo de la l a balkono, b alkono, ˆsi si montris al li per gesto la mallarˆgan benkon. — Sidiˆ gu, sinjoro, mi petas vin. gu, ˆ — Cu ne plibone plibone estos ˆci ci tie. . . sub la steloj. Per la mano kun la ˆ capelo capelo li montris la ˆ cielon cielon kaj eksidis sur la ˆstupo stupo de la balkono, balkono, kiu ekˆ ekˆsanceliˆ sanceliˆgis g is sub sub lia lia pezo. pezo. Klar Klaro o ank anka˘u sidiˆ gis g is iom pli malproksi malproksime. me. Balda˘ Balda˘ u ˆsi retrovis retrovis sian maltimon kaj ˆ ceeston ceeston de spirito. La sento, kiu k iu nun ekregis ˆsin, sin, estis grandega ˆgojo, go jo, kiu sonis son is en ˆsia sia voˆ co, co, kiam kia m ˆsi demandis: — Kiamaniere vi eniris en nian ˆgardenon. — Tra la pordeto de la ˆ cirka˘ cirka˘ubaro ubaro — tute ordinara vojo. — Mi neniam vidis ˆgin gin malfermita: kaj mi tute forgesis pri ˆgia ekzistado. — La pordhokoj kaj la seruro estis rustiˆgintaj kaj funkciis malbone, sed mi venkis venkis la malfacil malfacilon on.. . . pri pri kio vi pensis? pensis? ˆ ordinara malkaˆ Sia malkaˆsemo semo kaj ˆsia sia pli kaj pli granda ˆgojo go jo diktis al ˆsi jenan respondon, respondo n, kiun ˆsi gaje ga je diris: — Mi demandis demandis min, ˆ cu cu via societo jam revenis revenis de la ekskurso ekskurso a˘u estas revenanta..: Kun miro li levis la kapon.


18

— Kiu societo?. — Gesinj Gesinjor oroj oj Perk Perkow owski ski kaj vi. Mia amikino amikino rakon rakontis tis al mi, ke ili invitis vin al bela eksterurba eksterurba ekskurso. ekskurso. . . Sed kial vi ne ˆceestis ceestis ilian hiera˘ hiera˘uan vesperkunvenon? vesperkunvenon? Oni malpacience atendis vin. Przyjemski longe nenion respondis, kaj kiam li komencis paroli, rido iom eksonis ekso nis en lia voˆ co. co. — Mi estis estis nek nek en la vesper vesperkun kunve veno, no, nek en la ekskurso ekskurso.. Sed se vi perpermesos, mesos, ni parolo paroloss pri io alia kaj pli inter interesa esa,, ol. . . gesinj gesinjoroj oroj Perko Perkowsk wski. i. Mi tre dankas vin por la libro, kiun vi pruntis al mi, sed mi ankora˘u ne redonas gin. ˆ gin. Mi legos legos ˆ gin gin ankora˘ u kelke kelke da tagoj. tagoj. Beleg Belega a poemo! Mi konis konis ˆgin, sed nur supraˆe. e. Dank’al vi mi pli intime konatiˆgos kun ˆgi. gi. Kaj nun, diru al mi, kiel vi pasigis la hodia˘uan uan tagon tago n kaj ˆ cu cu ˆgi gi ne ˆsajnis al vi longa. Kion vi faris hodia˘ u? u? — Kion mi faras ˆciutage; ciutage; por kio rakonti rakonti pri tio! — Tute kontra˘ ue; ue; rakon rakontu tu,, mi tre, tre petas vin. . . ˆ Si gaje ekridis. — Tre volonte, tre volonte mi ˆgin rakontos. Mi reordigis la loˆgejon, kuiris la tagmanˆ gon, gon, lavis mian anta˘utuk utukon, on, viziti vizitiss butik butikojn ojn kun amikino amikino.. . . Kion Kion ankora˘ u? u? Mi helpis mian fraton fraton en la lernado, lernado, verˆ verˆsis sis teon, kudris. kudris. . . ˆ parolis senˆgene, Si gene, eˆ c kun ku n plezuro. ple zuro. Li demandis: — Vi do nenion legis hodia˘u? u? — Mi legis iom, kiam la patro dormis ankora˘u, kaj Staˆ cjo cjo jam ellernis la lecionojn. lecionojn. Franjo ranjo okupiˆgis gis pri la temaˆ temaˆsino, sino, kaj mi iom legis. legis. Mi ricev ricevas librojn de sinjorino, kiu estis mia instruistino en la edukejo. — Vi estis en edukejo? Klaro rakontis, ke ˆsia sia patrino, kiu estis instruistino, instruisti no, mem instruis ˆsin ˆgis la dekdujara ago. Poste ˆsi si sendis ˆsin en edukejon, edukejon, kie ˆsi ne povis fini la kursojn, kurso jn, ˆcar car post p ost la l a morto mort o de sia patrino pa trino ˆsi si devis de vis resti hejme pro la l a patro kaj ˆ forlasis la edukejon tre ˆcagrenita, la infanoj, infanoj, ankora˘ ankora˘ u tute junaj tiam. Si cagrenita, sed nun ˆsi si tute, tute ne beda˘ beda ˘uras ura s tion, tio n, ˆ car car ˆsi si konvink konv inkiˆ iˆgis, ke ˆsi si estas nepre necesa hejme, ke oni ne povas lasi la patron kaj la infanojn sen protektado. — Tiel serioza! — ekridetis Przyjemski. — Serioza! Serioza! — ˆ si si ridis; — tute ne! Mi scias mem, mankas mankas al mi. . . sed mi faras, faras, kion kion mi povas. povas. . . — Por esti anˆgelo gelo gardanto — finis li duonvoˆ ce. ce. ˆ Ci tiuj dolˆcaj ca j vorto vo rtojj ating a tingis is ˆsian sian koron; ˆsi si mallevis mall evis la kapon kaj eksilentis eksi lentis.. Sed lin la rekomenco de la interrompita interparolado tute ne embarasis. Iom kliniˆ ginte ginte al ˆsi, si, li demandis: — Kiu estas la maljunulino, kun kiu vi hodia˘u eliris’? — Kiel vi scias tion? — Mi vidis vin de la aleo, kie mi sidis, tenante la libron en la mano kaj pensante pri vi.


19

La eta maljunulino estis sinjorino Dutkiewicz, vidvino de veterinaro kaj baptopatrino baptopatrino de la patrino de Klaro, ˆsi si estas tre estiminda persono, tre bona b ona kaj komplezema, komplezema, ilia vera amikino kaj bonfarantino, bonfarantino, multfoje ˆsi helpis ilin dum malfacila j tempo j kaj nun ˆsi si pagas por la edukado de Staˆ cjo. cjo. ˆ — Si do estas riˆ ca ca persono? — demandis Przyjemski. — Jes, riˆ ca! ca! — fervore jesis Klaro; — ˆsi si loˆgas sola en tri ˆ cambroj, cambro j, havas havas servan servantino tinon. n. . . — Luksa vivo — rimarkis li, kaj ˆsi si da˘urigis: urigis: ˆ edzo havis ˆ — Sia havis grandajn grandajn enspezojn enspezojn kaj lasis lasis al ˆsi grandan grandan havo havon. n. Si mem rakontis al mia patro, ke ˆsi si posedas p osedas kapitalon kapitalon da dek kvin mil rubloj. . . — Granda Gran da riˆcaˆ caˆo, — jesis jesi s Przyjems Przy jemski. ki. ˆ helpas — Tre granda, granda, — diris diris Klaro, Klaro, — sed ˆsi si bone uzas ˆgin. Si helpa s nin, ˆsi si helpas helpas multajn multajn aliajn aliajn personojn personojn.. . . — Kial ne? — Jes; kaj tio estas granda feliˆco co por ˆsi; si; alie, sola, sen infanoj, infano j, ˆsi havus nenian celon en la vivo. Li interrompis Klaron: — Sed ˆ car car ˆsi si posedas pos edas dek kvin milo jn, grandan grand an riˆcaˆ caˆon, ˆsi si povas imiti imi ti Sanktan Virgulinon Parizan! Li apogis la kubuton sur la supra ˆstupo, stupo, klinis la kapon kapon kaj profunde ekmeˆ ditis. Klaro rimarkis kaj komprenis liajn sentojn. Si eksilentis, ne kuraˆgante gante plu parol paroli. i. Tio da˘ uris uris du, tri minutojn. minutojn. Przyjemsk Przyjemskii rektiˆgis gis kaj kun levita kapo rigardi rigardiss la stelojn. stelojn. En ilia lumo Klaro ekvidi ekvidis, s, ke lia sulko sulko inte interr la brovoj estis tre profunda. Post momento li diris malla˘ute: — La steloj falas. Klaro, anka˘ u malla˘ utigante utigante senvole la voˆ con, con, respondis: respondi s: — En a˘ ugusto ugusto ˆ ciam ciam falas multe da steloj. stelo j. Kajj post momento ˆsi Ka si aldonis: — Oni diras, ke kiam stelo falas, oni devas anta˘u ˆ gia gia estingi ˆgo go esprimi deziron kaj ˆ ci ci tiu deziro plenumiˆgos. gos. . . Jen sinjo sinjoro, ro, anko ankora˘ ra˘ u unu unu fali falis! s!.. . . Kaj tie! Kaj tie! Ili falas, kvaza˘u pluvo. Rigardante la ˆ cielon, cielon, de kiu tie ˆci ci kaj tie falis f alis oraj ora j fa jreroj jrero j kaj tuj estingiˆ es tingiˆgis en la l a subˆ s ubˆ ciela ciela krepusko, li diris malrapide: — Esprim Esprimu u do deziron deziron.. . . la steloj steloj falas falas amase kaj kaj vi sukceso sukcesoss eldiri eldiri ˆgin, anta˘ u ol ˆ ciuj ciuj estingiˆ esti ngiˆgos. Klaro Klaro silentis; silentis; li turnis turnis la kapon al ˆsi. si. Ili sidis sidis nun nun tiel proksime proksime unu unu de la alia, ke ˆ si si vidis klare la brilon de liaj okuloj. — Pri kio vi petus la falantan stelon? Penante paroli pa roli libere, libere , ˆsi si respondis: respond is: — Mi estas terura egoistino. Se mi kredus, ke la falantaj steloj plenumas la homajn homa jn dezirojn, deziro jn, mi petus p etus senˆ cese: cese: resaniˆgu la patro, lernu diligente la infanoj infanoj kaj kaj estu bonaj!. bonaj!. . .


20

— Kaj por vi? — li demandis. Granda estis la miro de Klaro. — Por mi? Mia peto esprimus ja ˆguste guste mian varm varmega egan n deziron deziron . . . mi do petus tiamaniere por mi mem. — Abomena Abomena egoismo! — li diris — sed ˆcu cu efektive efektive vi ne dezirus, dezirus, ke la ora steleto sendu al vi iam. . . ian feliˆ con con grandan, grandan, senliman senliman,, kiu aliformig aliformigas as la koron en flaman stelon, vivantan alte, alte super la tero? ˆ sentis, ke ˆsia Si sia koro jam fariˆgas gas flama stelo, kaj ˆguste guste tial ˆsi si respondis respondi s ˆserce: — Se mi devus nepre peti pri io por mi mem, mi komunikus al la steloj mian mian deziro deziron n fari fari ekskur ekskurson son kaj pasig pasigii tutan tutan duont duontago agon n en la arbaro arbaro.. Mi adoras la arbaron. Poste Post e ˆsi si aldoni ald onis: s: — Kaj pri kio vi petus la falantan stelon? — Mi? Li komencis paroli meditplena: — Mi petus la oran stelon pri la kredo, ke ekzistas sur la tero koroj bonaj, puraj puraj kaj fidelaj; fidelaj; mi petus petus la stelon stelon,, ke tia koro koro apart aparten enu u al mi. . . Post mallonga silento li da˘urigis: urigis: — Mi dirus: Hela stelo, helpu min forgesi la mallumajn sonˆgojn, kiuj tiel ofte ofte turmen turmentis tis min. . . ˆ a˘ Si uskultis usku ltis la voˆ con, con, ˆsi ensorbis enso rbis la vortojn, vorto jn, plena plen a jn de maldolˆ mald olˆca ca melankomela nkoˆ lio. Carma estis la voˆ voˆ co, co, malˆ gojaj goja j la vortoj, nekompreneblaj nekompreneblaj sed timigaj. . . Li ekstaris kaj diris, ˆsangante la tonon: — Ni promenu iom en la ˆgardeno, gardeno, mi petas vin. Obeeme ˆsi sekvis s ekvis lin al la siringa si ringa la˘ l a˘ubo ubo sur la herbo malseka de roso, inter du vicoj de ribaj arbustoj. ˆ li ne estas tute — Vi petus la falantan falantan stelon stelon pri sano sano por via patro. . . Cu sana? — Jes! Jes! jam jam delon delonge ge.. . . — Kiun malsanon li suferas? — Brust Brustan an.. . . — Tio estas tre malˆ goja; goja; ˆ cu cu li kuracigas sin?. . . — Anta˘ u kelkaj jaroj li tion faris, sed nun li neniam venigas kuraciston. La kuraca kuracado do kosta kostass multe multe kaj malmu malmulte lte efikas, efikas, kredeb kredeble le pro pro lia malfac malfacila ila kaj laciga laciga ofica laboro. laboro. La plej plej grav grava a afero afero estas estas konfo konformi rmiˆ ˆgi al la higienaj postulo j: frue kuˆ siˆ siˆgi gi por la dormo, trinki lakton, manˆgi multe da fruktoj. Przyjemski diris: — La lasta postulo postulo estas facile facile plenume plenumebla bla.. Lo Loˆ ˆgante en sufiˆ ce ce granda ˆ gardeno apud alia ankora˘u pli gran gardeno granda da.. . . En la prin princa ca ˆgardeno estas bonegaj fruk fruktoj toj.. . .


21

ˆ patro bezonas fruktojn; Klaro ekridetis en la krepusko. Stranga homo! Sia la ˆ gardeno de la princo posedas multe da ili. . . sed kia estas la rilato de ˆ gardeno ci ci tiuj du faktoj? Li silente rigardis ˆsin, sin, kvaza˘u atendante ion. Poste li komencis paroli per indiferenta tono: — Hodia˘ u mi vizitis kun la princo la persikejon, ananasejon, varmigejon, kiuj estas plenaj de bonaj fruktoj, kaj la princo diris al mi, ke mi sendu la superfluon superfluon al gesinjoroj gesinjoroj Perko Perkowski wski kaj al ˆciuj ciuj miaj konatoj konatoj en la urbo. . . Ree li ˆ cesis cesi s paroli paro li kaj rigardis rigar dis ˆsin. sin. ˆ diris: Si — La princo estas tre afabla homo. Kajj tuj ˆsi Ka si montris la palacon. — Kiel Kiel bela estas estas nun nun la palaco palaco kun la lumigi lumigitaj taj fenest fenestroj! roj! Hodia˘ Hodia˘u vespere, kiam mi turnis la unuan fojon la okulojn al la palaco, la fenestroj fenestro j ˆsajnis sajnis al mi steloj, brilantaj brilantaj tra la foliaˆ foliaˆo. Ili staris ˆce ce la krado, apud la la˘ubo. En la kvieta aero delikate murmuris la arboj, arboj, kaj poste, poste, kvaz kvaza˘ a˘u respon respondan dante te la akor akordon don de la natur naturo, o, muzik muziko o eksoni eksoniss de la palaco palaco,, de la lumigi lumigitaj taj fenest fenestroj. roj. Iu eklud ekludis is kelk kelkee da akord akordoj oj sur la fortepiano kaj tuj interrompis. ˆ iu ludas en la palaco? — flustris Klaro. — Cu Przyjemski respondis: — La princo. Li tre amas muzikon kaj ni ofte ludas kune. ˆ vi anka˘ — Cu u ludas? ˆ vi amas la — Violonˆ Violonˆ celon; celon; li akompanas akompanas fortepiane kaj reciproke. reciproke. Cu muzikon? En la palaco ree eksonis la akordoj kaj ˆ ci ci fo je da˘ da ˘uris pli longe, kuniˆgante gante kun kun la murm murmuro uro de la arboj. arboj. Bald Balda˘ a˘u ˆ cesis cesis la muziko muziko de la naturo, naturo, sed la fortepiano da˘ urigis urigis la kanton. — Mi ne povas a˘ uskulti usku lti muzikon sen kortuˆsiˆ siˆgo, — diris Klaro. ˆ vi ofte a˘ — Cu uskultis uskultis ˆ gin? gin? — Post la morto de mia patrino, kiu ofte ludis vespere por la patro, mi a˘ uskultisis uskultisis muzikon muzikon ˆce ce konatoj du, tri fojo jn. . . Przyjemski ekkriis kun miro: ˆ tio estas ebla? A˘udi — Cu udi muzikon du a˘u tri fojojn dum kvar jaroj! Kiel vi povas povas vivi sen muziko muziko? ? — ˆ Si respondis kun rideto: ˆ ne estas grava afero, ˆgi — Gi gi estas estas nur plezur plezuro. o. . . — Ko Komp mpre rene nebl ble, e, — li jesi jesiss — negr negra ava esta estass la afer afero o vivi vivi sen sen plez plezuuroj. . . prec precipe ipe en en via aˆ aˆgo... g o... — Vi estas prava, prava, — ˆsi si konsentis — jam de longe mi ˆcesis cesis esti infano. Li rigardis supren. ˆ la steloj falas ankora˘u? — Cu u?


22

ˆ respondis, turninte Si turninte la okulojn al la ˆcielo: cielo: — Oh jes! jes! Ili Ili fala falass ank ankora˘ ora˘ u! u ! Jen Jen unu, unu, super super la gran granda da arbo. arbo. . . jen jen nun nun ˆ alia, ˆ guste guste super la palaco. Cu vi vidis ˆgin? gin? — Mi vidis vidis.. . . Nun Nun diru: diru: mi dezi dezira rass a˘udi belan muzikon. ˆ Si komencis ridi, sed li insistis. — Diru Diru,, mi petas petas vin: vin: “O “Ora ra stelo, stelo, faru faru,, ke via tera tera frat fratin ino o a˘udu hodia˘ u belan muzikon!” muzikon!” Ripetu tion, se plaˆ cas cas al vi. . . Nekapabla kontra˘ubatali ubatali lian volon, kun rideto sur la tremantaj tremantaj lipoj ˆsi si komencis ripeti: — Ora stelo, stelo, faru, faru, ke via fratino fratino.. . . Sed ˆsi si haltis, haltis, ˆ car car en la aero ekflugis muziko muziko.. Tio ne estis estis plu apartaj apartaj akordoj, sed harmoniaj, seninterrompaj seninterrompaj tonoj. Admiro aperis sur ˆsia sia vizaˆgo, turnita al la steloj. stelo j. Rideto malfermetis malfermet is ˆsian sian buˆ son, son, ora brilo plenigis ˆsiajn sia jn ˆ okulojn, malgra˘ u la krepusko. Si staris kvaza˘ u najlita al la tero, a˘udante ekstaze ekstaze la muziko muzikon. n. Lia parolado parolado fariˆgis flustro: — Vi vidas, kiel rapide la steloj plenumas la dezirojn de siaj teraj fratinoj! Sed rilate rilate al vi mia komparo komparo ne estis estis bona. bona. Oni ekstre ekstreme me tro trouz uzis is ˆ ci ci tiun tiun ˆ vi kompa komparon ron,, kiu nun rememo rememorig rigas as ion tute tute alian. alian. . . Jen nov nova penso! penso!.. . . Cu scias, kiu estis Heine? — Germana poeto, po eto, — ˆsi si flustris. — Jes; mi rememoris nun versaˆ versaˆon on de Heine, per kiu mi adia˘uos uos vin. vin. . . Li mallevis la kapon, kvaza˘u por ˆ guste gust e remem r ememori ori la versaˆon. on. La muziko fariˆ gis pli kaj pli melodia kaj klara; la arboj malla˘ute ekmurm gis ekmurmuris uris.. Kun la muziko de la fortepiano kaj naturo kuniˆgis velura, velura , karesema karesem a voˆ co: co:

Vi estas kiel la flor’ Tiel bela kaj pura kaj ˆcarma!. carma!. . . Mi rigardas vin...kaj mia kor’ Konsumiˆgas gas per tremo tremo malvarma. . . Al ˆcielo cielo etendus mi for Miajn Miajn manojn. manojn. . . petegus etegus mi lar larma, ma, Ke Di’ lasu vin por sia glor’ Tiel bela kaj pura kaj ˆcarma!. carma!. . . 2 Elparolante Elparolante la lastajn vortojn, li prenis ˆsian sian manon, kliniˆgis kaj delikate kisis ˆ gin, gin, apena˘ u tuˆ tuˆsetante setante per la lipoj. Post momento li diris: — Atendu Atendu iom. iom. Mi tuj ludos ludos por vi kun mia amiko. amiko. . . Li metis la ˆcapelon capelon kaj rapide foriris. Tra la pordeto de la krado li eniris en la ombroplenan ˆgardenon kaj malˆ aperis inter la arboj. Cirka˘ u Klaro dum kelkaj minutoj regis plena silento, gis ˆ gis ree eksonis la muziko, muziko, ˆcifoje cifoje de du instrumentoj. instrumentoj. Malanta˘ Malanta˘u la lumigitaj 2

Traduko de Leo Belmont


23

fenestroj de la palaco fortepiano kaj violonˆ violonˆ celo celo ludis harmonie grandan verkon, kies tonoj plenigis la ombrojn de la parko, miksiˆgis kun la malla˘uta uta murmuro de la arboj, arbo j, kaj ˆ cirka˘ cirka˘uis uis per ebriiganta ˆcarmo carmo la knabinon, k nabinon, apogita al la krado kaj kaˆ kaˆsanta santa la vizaˆgon en la manoj.


24

III II I Klaro ekdormis tre malfrue kaj tre frue vekiˆgis. Ordinare ˆsi si tuj saltis el la lito al la lavvazo kaj longe baraktis en la akvo, kvaza˘u birdo en la sablo. ˆ kapo, ˆsia Hodia˘ u ˆsi si sidi si diˆ ˆ gis gis sur la lito kaj a˘uskultis. uskultis. Sia sia tuta estaˆo o estis esti s plena de melodiaj melodia j tonoj tono j kaj de ritmaj ritma j vortoj, kiuj karesis ˆ siajn siajn orelojn kaj koron.

Vi estas kiel la flor’ Tiel bela kaj pura kaj ˆcarma!. carma!. . . La fortepiano kaj la violonˆcelo celo da˘urigis:

Al ˆcielo cielo etendus mi for Miajn Miajn manoj manojn. n. . . pete etegus gus mi larma. larma. . . ˆ venkis Si venkis la revemon revemon,, saltis saltis el la lito kaj post duonhoro duonhoro ˆsi si jam estis estis vesvestita. Dum ˆsi si lavis sin, purigis la vestojn, la venko venko da˘uris ankora˘ u, u, sed kiam botumante bot umante la korsaˆon, on, ˆsi si ekstaris ekst aris anta˘ anta ˘u la fenestro, ˆsi si ree a˘udis udis la kanton:

Ke Di’ lasu vin por sia glor’ Tiel bela kaj pura kaj ˆcarma!. carma!. . . ˆ koro ensorb Dio, Dio! Kio okazis? Kiel feliˆca ca ˆsi si estas e stas!! Sia ens orbis is dolˆcan can feliˆ fe liˆcon, con , pri pr i kiu ki u ˆsi si eˆc ne imag im agis is ˆgis gis nun. nun. . . “Mi “Mi ludo ludoss por vi vi kun kun mia mia amik amiko. o. . . ” Ili ludis ludis gis ˆ gis malfrua malf rua vespero, vesp ero, ˆsi a˘uskultis. uskultis. Kia nokto! Oni ludis por ˆsi! si! Neniam ankora ankora okazis okazis io simila. simila. Li ludis por p or ˆsi. si. . . por ˆsi!. si!. . . Kiel bona li estas! ˆ forte kunpremis la manojn kaj diris decide: Si — Sufiˆ ufiˆ ce! ˆ jetis sur siajn ˆsultrojn Si sultrojn manteleton, manteleton, sur sian kapon lanan tukon, kaptis kaptis de la kuireja tablo korbon kun tenilo kaj kovrilo, pli grandan ol la korbo por ˆ devis kuri bazaron por aˆ la kudr ku draˆ aˆo. o . Si ceti ceti kuirejan provizon. provizon. La patro kaj frato dormos ankora˘u unu horon; Franjon ˆsi si vekos, por ke ˆsi si kuiru la lakton kaj gardu la fornon, sed anta˘ue ˆsi si kuros kur os en la ˆgarden gar denon on kaj ka j alp a lport ortos os la kruˆ k ruˆcon, con , kiun ˆsi si forgese lasis ˆ ce ce la malgranda florbedo. Eble Franjo bezonos ˆgin kaj ne povos ˆgin gin trovi. trovi. Klaro Klaro kuris kuris sur la balk balkono onon n kaj subite subite haltis haltis.. De kie ˆgi venis? Korbo plena de belegaj fruktoj! Neniam ˆ si si vidis tia jn!


25

Sur la mallarˆga ga benko de la balkono balkono staris korbo plena de freˆ saj saj fruktoj, arte dismetitaj de lerta ˆgarden gardenist ista a mano. mano. En la mezo mezo inter inter la folioj folioj kronis kronis la fruktan piramidon ananaso, tute ora sub la radioj de la leviˆganta suno; ˆ cirka˘ ka uis u ˘ is ˆgin gin rozaj roza j persikoj, flavaj flavaj abrikotoj, abrikotoj, verdaj renklodoj, sub kiuj ruˆgaj pomoj kaj grandaj piroj sin apogis al melono, kovrita de delikataj vejnetoj. La tuton tuton pentrind pentrindee ornamis ornamis folioj, folioj, kovran kovrantaj taj anka˘ anka˘u la korbon korbon.. Allo Alloge ge odoris la ananaso kaj melono. Freˆ sa sa roso brilis sur la folioj. Klaro Klaro staris staris kun mallevi mallevitaj taj kaj forte forte kunprem kunpremitaj itaj manoj. En la unua unua momento de admiro ˆsi si demandis: “De kie?” sed tuj ˆsi respondis al si: “De li!” li!” Anta˘ Anta˘ u ˆsia sia vekiˆ vek iˆgo go iu venis, la˘u lia ordono, en la ˆgardenon kaj metis la korbo korbon. n. Li ja diris, diris, ke la princo princo permesis permesis al li disdo disdonad nadii la fruktojn fruktojn de sia ˆ gardeno al siaj konatoj. gardeno Fajra ruˆ go go kovris ˆsian sian vizaˆ viza ˆgon. gon. — Li disdonu disdonu ilin. . . sed ne al ni! ne al mi — ˆsi si ripetis, ripetis, — ho ne! Neniam! Neniam! Donaco de tute nekonata homo, — neniam! ˆ klare eksentis Si eksentis nun, nun, ke li estas fremda por ˆsi, kaj samtempe samtempe doloriga doloriga sago trapikis trap ikis ˆsian sian koron. Sed ˆ cu cu ˆgi doloras dolo ras ˆsin sin a˘u ne, tamen li estas fremda por ˆsi. si. Li ne konas eˆc ˆsian patron! Kiel la patro povos akcepti la fruktojn, donacitajn donacitajn de nekonat nekonata a homo. homo. Oni devas devas redoni ilin al li, sed kiamanie kiamaniere? re? ˆ ektremis Kiu reportos? reportos? Eble Staˆ Staˆ cjo? cjo? Oh ne, ne! Si ektremis pensante, pensante, ke Franjo ranjo a˘ u Staˆcjo cjo povas vekiˆgi kaj veni sur la balkonon. balkonon. Kion ˆsi si dirus al ili? Poste ˆsi decidos, deci dos, kion fari; fari ; nun ˆsi si kaˆ kaˆsos sos plej rapide rapid e la l a korbon, korb on, por ke neniu n eniu ˆ vidu ˆ gin. gin. Si tuj kaˆ sis sis ˆ gin gi n en la kuir ku irej eja a ˆsran sr anko, ko, kiun ki un ˆsi zorg zorgee ˆslos sl osis is.. Feliˆce ce ˆ ciuj ci uj dormis ankora˘ u. u. Nun ˆsi si vekos Franjon kaj kuros bazaron. Dum la sekvintaj horoj ˆsi sentis sin jen trankvila kaj indiferenta, indiferenta, jen tiel ˆ decidis porti la korbon en kortuˆ kor tuˆsita si ta,, ke ˆsi apen ap ena˘ a˘u povis deteni la larmojn. Si la la˘ ubon kaj peti sinjoron Przyjemski, se li venos, repreni ˆgin. . . Jen ˆsi ubon si estis certa, certa, ke li venos; venos; jen ˆsi si dubis. dubis. . . Se li ne venos, venos, ˆsi si metos metos la korbon korbon trans trans la krado. Li a˘ u iu alia balda˘u rimarkos ˆgin, gin, kaj ˆ cio cio estos esto s finita. finit a. Verˆ Verˆsajne sa jne sinjoro sinj oro Przyjemski ofendiˆgos gos kaj ne volos plu vidi ˆsin; sin; ˆ cio cio finiˆgos por ˆ ciam. ciam. . . Estis momentoj, momentoj, kiam ˆsi si pensis pri tio sen beda˘uro; uro; se li opinias, opinias, ke ˆsi si deziras deziras ˆ liajn donacojn, li ne venu plu. Cio estos, kia ˆgi gi estis anta˘u tri tagoj, tago j, kiam ˆsi ankora˘ u ne konis lin. Por la l a patro, Franjo kaj Staˆ cjo cjo tio ja estas indiferenta, kial do ˆcagreniˆ cagreniˆgi? Sed post duonhoro ˆsian sian decidemon anstata˘uis tia malˆgojo, go jo, ke ˆsi si ne sciis ˆ plu, kion ˆsi si faras. Si forlasis la laboron, apogis la kubutojn sur la malnova komodo kaj premis la palpebrojn per la manoj por ne plori. Uno horon anta˘u la tagmanˆgo go ˆsi si sidi si diˆ ˆ gis gis en la siringa la˘ubo ubo kaj komencis kudri kudri rapide, rapide, diligen diligente, te, kun mallevita mallevita kapo. Apud ˆsi si staris staris sur la benko benko la fruktople fruktoplena na korpo. korpo. Velkintaj elkintaj folioj ekkrakis ekkrakis sub ies piedoj. Klaro klinis klinis la kapon ankora˘ u pli malalte kaj komencis kudri ankora˘u pli rapide. Brulis ˆsia sia vizaˆ go, go, ˆsvelis svelis la palpebro pal pebroj, j, kaj ˆsi si tion sentis. Tra la densa nebulo, kiu kovris


26

ˆsiajn sia jn okulo okul o jn, ˆsi si ne vidis vidi s plu la kudra kudr aˆon. on. Bone konata voˆ co co diris diri s malanta˘ mala nta˘u la krado: — Bonan tagon, fra˘ulino! ulino! ˆ levis la kapon, sed ˆsia Si sia rigardo ne renkontis renkontis la rigardon de Przyjemski, kiu estis fiksita sur la fruktoj, frukto j, formantaj formantaj piramidon apud ˆsia sia vesto kun rozaj kaj grizaj grizaj strioj. strioj. Tenan enante te ankora˘ ankora˘ u la ˆ capelon capelon super la kapo, Przyjemsk Przyjemskii senmoviˆgis. gis. La sulko sur lia frunto pliprofundiˆgis kaj la lipoj kolere kuntiriˆgis. Sed ˆ ci ci tio da˘uris uris nur kelke da sekundoj, post kiuj la bela vizaˆgo ree fariˆgis gis serena, serena, eˆ c ekradiis ekradiis de plezuro. plezuro. Klaro Klaro neniam neniam vidis lin tia. Sur ˆsia sia vizaˆ vizaˆgo ˆ paleco forigis nun la purpuron. Siaj fingroj, tenantaj fadenon, malseka de ˆsiaj siaj larmoj, iom tremis. Przyjemski etendis la manon super la krado kaj diris ridetante: — Anta˘ u ˆcio, cio, vian manon, mi, petas. . . ˆ ˆ malgranda mano, malglata, iom ruˆ Si etendis ˆgin g in al li. Sia ga ga kaj iom tremanta, restis momenton en la blanka kaj mola mano, kiu premis ˆgin. — Nun klarigu al mi, kial la korbo venis ˆci ci tien? ˆ levis la kapon kaj kuraˆge Si ge rigardante lin, respondis: — Mi alportis ˆgin, gin, esperant esperantee renkon renkonti ti vin ˆci ci tie. Volu meti la korbon korbon trans la krado kaj sendi iun, por ke li prenu ˆgin. Kaj ˆsi si pene etendis al li la pezan p ezan korbon. Silente, Silente, kun perfekta malvarma malvarma sango, malrapide Przyjemski faris ˆ cion cion la˘ u ˆsia sia diro: li prenis la korbon, metis ˆgin sur la herbon trans la krado kaj, rigardante rigardante ˆsin sin per okuloj plenaj de stranga brilo, diris: — Bone. Bone. Nun kiam kiam la ekzekut ekzekuto o jam estas estas finita finita,, mi dezirus dezirus ekkoni ekkoni la motivojn de la dekreto. ˆ vidis, ke li ne sentas sin ofendita, ke kontra˘ue, malgra˘ Si u la l a ˆsajna sa jna ˆsercem ser cemo, o, ˆ lia voˆ co co sonis pli amika, ol o l ordinare. Si do respondis sen embaraso. — Vere Vere,, mi ne scias klari klarigi gi tion tion al vi. . . sed ne eble eble estas. estas. . . ni neniam neniam,, nek mia patro nek mi. . . Oni povas povas ne esti riˆ ca, ca, tamen. tamen. . . — Sufiˆ ci ci al si, — li finis. Longe li staris meditante, sed sen kolero; kontra˘ue, la sulko sur lia frunto ˆ preska˘ estis multe malpli profunda, ol ordinare. Gi u malaperis. malaperis. — Kial Kial do vi akcep akceptas tas divers diversajn ajn aferojn aferojn de la sinjorin sinjorino. o. . . de la vidvin vidvino o de la bestkuracisto? — Tio estas tute alia afero! — diris vive Klaro. — Sinjorino Dutkiewicz amas amas nin, nin, kaj ni ˆsin sin amas! amas! De tiuj, tiuj, kiuj kiuj nin amas kaj kiujn kiujn ni amas, amas, oni povas akcepti ˆ cion. cion. . . Post sekunda se kunda konsidero ˆsi si aldonis kun serioza mieno: — Oni eˆ c devas, devas, ˆcar car alie tio signifus, ke ni opinias ilin fremdaj. . . Przyjemski Przyjemsk i rigardis ˆsin sin admire, kiel ˆ cielarkon; cielarkon; poste li demandis: — Kaj de la fremdaj oni okceptas nenion? — Ne! — ˆsi si respondis, sentime lin rigardante. rigardante.


27

— Kaj mi estas fremda por vi, diru? — Jes, — ˆsi flustris. Momenton ankora˘u li staris, apoginte sin al la krado, rigardante jam ne ˆsin, sin, sed s ed ien malproksimen. malproksim en. Poste li rektiˆ rek tiˆgis, posteni ˆgis gis unu paˆson son kaj levante la ˆ capelon cap elon diris: diri s: — Mi havos la honoron fari hodia˘u vespere viziton al via patro! Pasante malrapide en la ombra aleo, li pensis: — Voil` a, a , o` u la fiert´ e va se nicher! “De tiuj, kiujn ni amas kaj kiuj nin amas, oni devas devas ˆ cion cion akcepti, akcepti, ˆ car car ne akceptante akceptante ni montrus, montrus, ke ni opinias ilin ilin fremdaj. fremdaj. . . ” Tre delik delikata sento, sento, tre delik delikata! ata! Kaj kia sankta sankta kredo kredo al la amo! amo! Ni amas, amas, ili amas! amas! Voil` a, a , o` u la foi se niche! niche! Foi de buche bucherron! on! Sed kia feliˆ feliˆ co co estas diri ne ridante: ridante: “Ni amas, ili amas. . . ” Se mi povus povus nur unu fojon ankora˘ u en mia vivo vivo diri: diri: “mi amas, ˆsi si amas min” kaj ne ekridi, mi kisus, kisus, mia feino, viajn piedetojn. piedetojn. . . en truaj ˆsuoj. Tre bone bone estis, estis, ke Klaro Klaro anko ankora˘ ra˘ u en la ˆ ceesto ceesto de Przyjemsk Przyjemskii ne batis batis la manplatojn de ˆgojo gojo kaj ne eksaltis. eksaltis. Veninte eninte en la domon, domon, ˆsi si faris tion radianta, ruˆga, ga, spireganta. Li do ne ofen ofendi diˆ ˆgis; gis; kontra˘ kontra˘ ue, ue, li promesis promesis viziti viziti ˆsian sian patron patron hodia˘u . . . ˆ komprenis la motivon de lia neahodia˘ u! u! Kiel Kiel bona li estas, estas, kiel kiel bona! Si tendita tendita promeso.. promeso.. Kiam li koniˆ koniˆgos gos kun ˆsia sia familio kaj komencos komencos viziti ilin, ˆ koro li ˆ cesos cesos esti fremda por ˆsi. si. Li fariˆgos intima konato; eble amiko. Sia ˆ rememori estis plena de dankemo. Si reme moriss ˆciun ciun vorton, vorton , kiun k iun li diris, diri s, ˆ ciun ciun movon, kiun li faris. faris. Ekstreme Ekstreme amuzis amuzis ˆsin sin la silenta silenta kaj serioza serioza maniero, maniero, per kiu, plenumante plenumante ˆsian sian deziron, li prenis la korbon el ˆsiaj siaj manoj kaj metis ˆgin sur la herbon trans la krado. ˆ tio estis tre ridinda: liaj movoj kaj gestoj, kvaza˘u li estus faririnta ion Ci solenan, kaj samtempe preska˘u nevidebla rideto, eraranta sur liaj maldikaj, iom ˆsercemaj sercemaj lipoj. Belega estas lia buˆ buˆso, so, la okuloj kaj la frunto. frunto. . . Vere, ˆsi si ne sciis, sciis, kio estis plej bela. bela. Eble Eble la delik delikata ata profilo profilo kun malkav malkavaj aj brov brovoj, oj, apartigitaj de la sulko plena de melankolio kaj saˆgo. . . Ne, nek nek la profi profilo, lo, nek nek la buˆso, so, nek la okulo j! Lia animo, animo , ˆgi sendube sendub e estis lia plej granda bela b elaˆ ˆo! o! Lia nobla, alta kaj tiel malˆgoja goja anim animo. o. . . Ank Anka˘ u lia koro, kiu ne ekkoleris, ekkoleris, ke ˆsi si ne akceptis la donacon, kiu, kontra˘ue, ekdeziris proksimiˆgi gi pli multe al ˆsi. si. . . Pensante pri ˆ ci ci tio, ˆsi si alkudris alku dris al la rando rand o de la korsaˆo o kiel neˆgo blankan punteton punteton kaj prenis el la komodo ledan zonon kun ˆstala stala buko. Oni estis finantaj la tagmanˆgon gon en la malgranda salono, kiu estis samtempe manˆ goˆ goˆ camb ca mbrro. La plej grandan grandan parton parton de la ˆ cambro cambro okupis okupis kameno ameno el verdaj verdaj kaheloj; aheloj; kelk kelkaj aj dikaj dikaj tra traboj boj subten subtenis is malalt malaltan an plafon plafonon on;; de la ruˆ ruˆge kolorit kolorita a planko planko en multaj lokoj malaperis la koloraˆ koloraˆo; o; blua papero ruˆge punktita tapetis la murojn. Inter du fenestroj, rigardantaj la verdan fazeolan kurtenon, Teofilo Wy-


28

grycz sidis sur mallarˆga ga kanapo kanapo kun fraksenaj brakoj, ˆ ce ce tablo kovrita per p er vakstolo, vakstolo, anstata˘ uant uanta a tukon tukon.. Kelk Kelkaj teleroj teleroj kun la restoj restoj de la manˆ manˆgaˆo, karafo arafo da akvo, akvo, salujo salujo,, vitra vitra krenu krenujo jo okupi okupiss la tablon tablon.. Apud Apud la kont kontra˘ ra˘ua muro, muro, sur la malno malnov va komodo komodo,, flank flankee de malgra malgranda nda lampo lampo staris staris grand granda a rezeda tufo en glaso. La du infanoj sidis ˆce ce amba˘u flankoj de la patro; Klaro alportis el la kuirejo kelke da piroj sur telero kaj starante starante komencis senˆ seligi seligi unu. — Paˆ cjo, cjo, mi aˆ cetis cetis por vi hodia˘ hodia ˘u bonegajn bonegajn pirojn. Franjo ranjo kaj Staˆ Staˆ cjo cjo anka˘ u ricevos po unu. ˆ ili estas — Cu estas karaj? — demandis demandis Wygrycz. Wygrycz. La vizaˆ vizaˆ go g o de la malj maljun una a ofici oficist sto o esti estiss long longa a kaj osta osta,, ˆgia koloro koloro estis flav flava. La duone duone acida, acida, duone duone apatia apatia mieno mieno montris montris homon ronike ronike malsanan malsanan kaj plenuman plenumantan tan neamatan neamatan oficon. Nur la okuloj, same bierkolor bierkoloraj aj kiel la okuloj de Klaro, kun longaj okulharoj, rigardis iafoje sub la sulkoplena frunto inteligente kaj malsevere. La dekkvinjara knabineto, maldika, anemia blondulino, kies trajtoj similis la longan vizaˆgon gon de la patro, ekkriis vive: — Kial vi tiel elegante vestis vin, Klaro? Klaro Klar o havis la ˆciutagan ciuta gan perkalan per kalan striitan stri itan veston; vesto n; ˆsi nur metis meti s freˆsan san pinton ˆ eˆ ˆ cirka˘ ka u ˘ la kolo kaj la zonon kun stala buko. Si c ne estis korekte kombita, ˆ car car ˆsiaj sia j malobeema malobe emajj haroj haro j ne volis glate kuˆ si si kaj liberiˆgis el la katenoj de la duoblaj pingloj. La nigraj bukloj flirtis senˆgene sur la frunto kaj kaj nuko nuko.. Roza levkojo ornamis la malobeulojn. A˘ udinte la demandon de la fratino, Klaro kliniˆgis por levi de la planko udinte piran pira n ˆselon, selo n, kaj rektiˆ rekt iˆginte ginte respondis trankvile: — Elegante! Tute ne, mi nur metis me tis freˆ san san pinton, ˆcar car la anta˘ua estis jam malpura. — Vi metis anka˘ u vian novan zonon! — da˘urigis urigis Franjo incitete. Ne respondante al la malpacema fratino, Klaro metis anta˘u la patro la senˆseligita seli gitan n piron piro n kaj tranˆcilon cilo n kun ligna lign a tenil t enilo. o. — Ni hodia˘ u havos gaston, gast on, paˆcjo, cjo, — ˆsi si diris. diri s. — Gaston? Gaston? — ekmiris ekmiris la maljun maljunulo ulo,, — kiun? Eble Eble sinjorin sinjorino o DutkieDutkiewicz?. wicz?. . . sed ˆsi si ne estas gasto. Klaro, senˆ seligante seligante duan piron, da˘urigis kviete: — Kelke da fojoj mi renkontis en la ˆgardeno gardeno sinjoron sinjoron Przyjemsk Przyjemski, i, la sekretarion de princo Oskaro, kaj ni longe interparolis. Hodia˘u li diris al mi, ke li vizitos vin. Wygrycz faris grimacon. — Tre bezona bezonass mi la vizi vizito ton! n! Li malhel malhelpos pos min dormi dormi post la tagtagmanˆ go. g o. . . mi estas estas laca, laca, mi ne povas povas parol paroli. i. . . Li parolis per malˆgentila gentila tono; efektive, li sentis sin ˆ ciam ciam laca kaj malkutimis la fremdajn vizaˆgojn. gojn.


29

Franjo, spirito atakema, ekparolis vive per p er akra voˆ co: co: — Vi do, Klaro, koniˆgas gas en la ˆgarde gardeno no kun junaj viroj? viroj? Kiaman Kiamanier iere?. e?. . . — Silentu kaj ne ˆcikanu cikanu la fratinon! — riproˆ cis cis Wygrycz Franjon, kiu tuj eksilentis. Tiam la juna knabo en kiteleto kun leda zono komencis rapide babili. — Mi, mi scias, scias, kiu estas sinjoro sinjoro Przyje Przyjemsk mski. i. Mia koleg kolego, o, la filo de la ˆ gardenisto de la princo, rakontis al mi, ke kun la princo venis lia sekretario, gardenisto kiun li tre amas, kun kiu li ludas fortepiano fortepianon n kaj ian alian instrumen instrumenton. ton. . . La nomo de la sekretario estas Przyjemski, li estas tre gaja, ˆ ciufoje ciufoje kiam li estis en la ˆgardeno, gardeno, li ludis kun la infanoj. — Silentu, Silentu, Staˆ cjo! cjo! — diris Franjo, — la kava kavaliro liro de Klaro venas. Oni a˘ udis udis malrapidajn, egalajn paˆ paˆsojn sojn malanta˘u la fazeolo; balda˘u malfermiˆ gis la vestibla pordo, tiel malalta, ke la venanto devis klini la kapon. gis Przyjemski aperis kaj per unu rigardo ˆcirka˘ cirka˘uprenis ˆ cion: cion: la malaltan plafonon, la verdan kamenon, la ruˆgajn punktojn sur la blue tapetitaj muroj, la restaˆ restaˆojn de kaˆ co co sur la teleroj, la kvar kvar personojn ˆ ce ce la tablo, kovrita kovrita per vakstolo, la siringan tufon sur la komodo. Klaro kun roza nebulo sur la vangoj diris sufiˆce ce malestime al la patro: — Paˆcjo, cjo, sinjoro Julio Przyjemski, Przyjems ki, mia konato. Kaj al la gasto: — Mia patro. Wygrycz leviˆgis gis kaj, etendante al la vizitanto sian longan, ostan manon, diris: — Tio estas estas honor honoro o por mi. . . Sidiˆ Sidiˆgu, g u, mi tre petas petas vin. vin. . . La ruˆ go jam forlasis la vizaˆgon go gon de Klaro. Trankvile, kun delikata delikata rideto, ˆsi si deprenis deprenis la telerojn telerojn de la tablo tablo kaj portant portantee la piramido piramidon n en la kuirejon kuirejon faris al la fratino fratino signon signon per la rigardo, rigardo, por ke ˆsi si forpren forprenu u la karafon arafon kaj la vakstolon. Kiam la vakstolo estis forigita, oni vidis fraksenan tablon, kovritan per kotona retotuko. Staˆ cjo cjo metis sur ˆgin la glason kun rezedo. ˆ je ˆsi Post kelkaj minutoj Klaro revenis el la kuirejo. Goje Go si rimark rim arkis is,, ke ˆsia sia patro vive parolas kun la gasto. Li estas vera sorˆcisto, cisto, se s e li sukcesis tiel ti el rapide forigi de la vizaˆgo go de d e la laca muljunulo maldolˆ m aldolˆ con con kaj apation! Przyje Przyjemsk mskii li deman demandis disn n pri pri la urbo, urbo, kie la maljun maljuna a oficist oficisto o pasigi pasigiss la tutan vivon, kaj tiamaniere tuj trovis aferon bone al li konatan kaj ne indiferenta ferentan. n. Wygrycz Wygrycz parolis detale pri la loˆgantaro de la urbo, pri ˆgiaj klasoj, pri la material materiala a stato stato de ˆciu ciu el ili. En la komenco komenco li parolis parolis malrapide malrapide kaj malfacile, kiel homo kiu malkutimis interparoli, sed post kelkaj minutoj la vortoj ekfluis pli libere; en liaj malhelaj okuloj ekbrilis inteligenteco kaj la ostaj manoj akompa akompanis nis la frazojn frazojn per energiaj gestoj. Klarigin Klariginte te al la gasto la interrilatojn de la loˆgantoj, li diris:


30

— Malfe M alfeliˆ liˆco co supre, supr e, malfeliˆ malf eliˆco co malsu m alsupre, pre, malfeliˆ malf eliˆco co en e n la mezo. mezo . Multo Mult o manm ankas ˆcie cie kaj al ˆciu. ciu. Sed vi pardonu min, m in, se mi diras al vi, ke iom kulpaj kulpa j pri ˆci ci tio estas la homoj homo j riˆcaj caj kaj kredeble inteligentaj, inteligentaj, kiel princo Oskaro. . . Li interrompi interr ompis, s, ekˆsanceliˆ sanc eliˆgis. — Pardonu, sinjoro, eble mi ne devus diri tion al la sekretario kaj amiko de la prin princo co.. . . — Kontra˘ ue — interrompis lin vive Przyjemski, — kontra˘ue! ue ue! Mi est estas as amiko de la princo kaj tial tre interesas min la ˆgenerala generala opinio opinio pri li. Volu do klarigi al mi, pri kio li estas kulpa? Wygrycz vive moviˆgis gis sur la mallarˆga ga kanapo. — Pri kio? — li ekkrii ekkriis. s. — Sinjoro Sinjoro,, tio estas estas klara kiel kiel la tago! tago! La plej plej granda granda parto parto de la posedaˆ posedaˆoj oj de la princo princo estas estas ˆ ci ci tie; en la urbo li hav havas palacon, konstruitan de lia avo a˘u praavo praavo . . . Li estas tiel multe multepov pova, a, li havas havas tian nomon, nomon, ke se li vivus inter inter ni, se li konus konus nin, se li studus studus la ˆci ci tieajn aferojn kaj — homojn, ˆ ciu ciu lia vorto estus helpo, lumo, ˆciu ciu faro estus beno . . . Mi petas petas vian pardo pardonon non,, sinjoro, sinjoro, sed vi mem postul postulis, is, ke mi parolu parolu.. . . La princo prin co senˆcese cese vojaˆ vo jaˆgas. gas. . . Przyjemski malla˘ ute ute kontra˘ uparolis: uparolis: — Nur de kvin jaroj li ne estis ˆci ci tie. Anta˘ue ue li loˆgis gis sufiˆ su fiˆ ce ce longe lon ge en la ˆ ci ci tieaj tieaj bienoj, en la palac palaco. o. . . Wygrycz, Wygrycz, disetenda disetendant ntee la manojn, ekkriis. ekkriis. . . — Kvaza˘ u li tute tute ne estus estus.. . . neni nenia a dife difere renc nco! o!.. . . Liaj okuloj brilis, sur la mallarˆgaj lipoj ironio anstata˘uis uis la maldolˆ mald olˆcan can grimacon grimacon.. En liaj lia j vortoj vortoj estis sentebla sentebla ia protesto protesto kontra˘ kontra˘u ˆcio cio suferita sufe rita,, eble longe long e kaˆ kaˆsata sata malamo mala mo kontra˘ kontra ˘u la aristokrataro, kiu fine eksplodis, — malamo bazita sur seriozaj konsideroj Przyjemski sidis sur fraksena seˆgo, la kapo iom klinita, klinita, la ˆ capelo capelo en la mallevita mano. Lia eleganta kaj gracia silueto, lia profilo kun delikataj brovoj kaj kun maldikaj lipoj ombritaj de ore blondaj lipharoj mirinde kontrastis la bluan bluan ˆ cambron cambron kun la verda verda kameno. ameno. Mallevin Mallevinte te la okulojn okulojn li komenci komenciss malrapide paroli: — Permesu al mi, sinjoro, iom defendi la princon. . . nur iom, ˆ car car anka˘u mi apartena apartenass al tiuj, kiuj tute ne kredas kredas la perfektecon perfektecon de iu ajn homo. . . Mi nur volus diri, ke la princo ne estas escepto. Se li havas havas mankojn, se li ne plenumas ˆ homo estas kreaˆ iajn dev devojn, ojn, k. t. p. li ne esta estass escep escepto to.. Ciu kreaˆo malnobla, egoi eg oist sta, a, ˆsanˆ sa nˆgema, gema, — li flirtas sur diversaj specoj de malbono, kiel papilio sur la floroj. Wygrycz malpacience moviˆgis gis sur la kanapo — Mi petas vian pardonon, eksplodis li fine, — ne ˆciu! ciu! ne ˆciu! ciu! Ekzistas en la mondo mondo honestaj honestaj homoj, homoj, kiuj kiuj ne flirtas flirtas sur la pekoj, pekoj, kiel kiel papili papilio o sur la floroj. floroj. Ni ne bezon bezonas as,, sinj sinjor oro, o, papi papili liojn! ojn! La tuta tuta malbo malbono no sur la tero tero dev devenas enas de tiaj tiaj papi papili lioj! oj! . . . Mult Multon on oni oni postu postula lass de perso personoj, noj, kiuj kiuj rice ricevi viss


31

multon! multon! La princo multon multon ricevis ricevis de Dio, la homoj do kaj Dio havas havas rajton ra jton postul postulii multo multon n de li. . . Pardo Pardonu nu,, sinjor sinjoro, o, ke mi parola parolass tiaman tiamanier ieree pri via estro estro koj amiko amiko.. . . Sed Sed kiam kiam homo homo longe longe silentis silentis,, li fine ne povas povas sin deteni deteni kaj diras ˆ cion, cion, kio amasiˆgis en li. Mi ne volas volas kalu kalumni mniii la princon princon.. . . eble eble li estas la plej bona homo, sed mi demandas vin: kion li faras? Li disetendis la ostajn, iom tremantajn manojn kaj kun brilantaj okuloj da˘ urigis: urigis: — Por kio la princo princ o uzas sian riˆcaˆ caˆon, saˆgon, multepovon? Por kiu? Kiel? Kion li faras, kion? Kaj li demande, insiste rigardis Przyjemski’n. La lasta levis la okulojn kaj respondis malrapide: — Nenion, tute nenion! A˘ udinte udinte la konfirmo konfirmon n de sia prave praveco, co, Wygrycz Wygrycz kvietiˆ kvietiˆgis. gis. Li levi leviss sian sian longan flavan fingron. — Tamen la princo estas kristano, li naskiˆgis en tiu ˆ ci ci lando land o kaj havas ˆ ci ci tie tie bienojn bienojn.. . . Klaro, kiu sidis ˆce ce la fenestro kaj ornamis blankan kufon per pinto, pinto, levis la kapon kaj duonvoˆ ce ce interrompis la patron: — Kara patro, ˆsajnas sajnas al mi, ke ni ne devas devas tiel severe juˆgi homojn tiel diferenc diferencajn ajn de ni, tute difere diferencajn. ncajn. . . ˆ vi perdis la saˆgon? — Diferencajn? Diferencajn? Kial diferenc diferencajn? ajn? Cu gon? La sama sama Dio kreis kreis ilin, ilin, la sama sama tero tero nin portas. portas. . . ni ˆciuj ciuj pekas, pekas, suferas suferas kaj mortas mortas.. . . Jen estas estas granda, granda, plena egalec egaleco. o. . . — Vi estas prav prava, sinjoro. sinjoro. . . — konsentis konsentis Przyjemski Przyjemski — vi diris diris profundan profundan veron. . . Erari, suferi kaj morti ˆ ciuj ciuj devas kaj kaj ˆ ci ci tio estas granda egaleco. . . sed mi estus tre danka al fra˘ulino ulin o Klaro K laro,, se ˆsi si da˘urigus la defendon de mia amiko. Li rigardis ˆsin sin per tiel radiantaj radiantaj okuloj, ke ˆsi si ridetante, ridetante, tute libere finis: ˆ — Sajnas al mi, ke la personoj personoj tiel riˆ caj, caj, tiel multepov multepovaj, kiel la princo, princo, vivantaj tute alie ol ni, havas aliajn opiniojn, bezonojn kaj kutimojn; tio, kion ni scias bone, estas ne konata konata de ili; tio, kio estas por ni devo, devo, al ili ˆsajnas superflua, a˘ u tro malfacila. malfacila. Eble la princo princo estas tre bona, sed ne scias vivi, kiel li devus la˘ u nia nia opin opinio io.. . . Eble Eble la homoj seni senilu luzi ziig igis is lin lin a˘u malbonigis, flatante flatante kaj ˆsajnigante diversajn aferojn pro profitemo. . . La vizaˆ go go dePrzyjemski fariˆgis gis pli kaj pli ravoplena; li rigardis la knabinon, kiel ˆ cielarkon. cielarkon. Wygrycz, kontra˘ kontra˘ue, a˘ uskultis la filinon malpacience. uskultis Kiam ˆsi si finis, finis , li levis levi s la ˆsultro sult rojn: jn: ˆ tio kaj tio, — Virina rezonado, sinjoro! La virinoj virino j ˆcion cion scias klarigi: “ Ci tiel kaj alie!” Kutiminte dozi la kaˆ kaˆ con, con, ili ˆ cie cie vidas kaˆ kaˆ cerojn. cero jn. Mi komprenas nur unu leˆgon gon kaj juˆ gon: gon: a˘ u reˆ go go a˘ u vagulo! A˘u la homo obeas la dian leˆgon, servas servas al sia proksimulo proksimulo kaj al ˆciu ciu bona b ona afero, a˘u li ne faras tion. En la unua okazo, eˆc se li estas pekulo, li ion valoras; en la dua li ne valoras eˆ c la ˆsnuron snuron por lin lin pendi pendigi gi.. . . Mi finis. finis.


32

Przyjemski respondis post momento: — Via juˆgo go estas severa kaj absoluta, sed fra˘ulino Klaro stari ˆgis gis inter ni, kiel anˆ gelo gel o dolˆca ca kaj paciga pac iga,, ˆ car car ˆsi si estas est as anˆgelo. Kaj tuj, lasinte al neniu tempon por respondo, li demandis Wygrycz’on. ˆ vi ˆ — Cu ciam ciam plenumis plenumis la nunan oficon, a˘u eble, eble, kiel ˆsajnas sajnas al mi, vi havis alian okupon? Wygrycz faris maldolˆcan can grimacon. ˆ — Ciam, sinjoro, sinjoro, ˆ ciam, ciam, de mia dekok dekoka a jaro mi laboras laboras en oficejoj. Mi estas estas filo de metiisto metiisto,, mia patro posedis ˆci ci tie dometon, dometon, kie li laboris. Li edukis min en lernejo, mi finis kvinklasan kurson kaj fariˆgis oficisto. Sed kial vi demandas min pri ˆci ci tio? Przyjemski pripensis momenton kaj diris kun delikata saluto: — Mi malkaˆ malkaˆse se konfesos al vi, ke mi trovis pensojn penso jn kaj parolmanieron. . . pli altaj altajn.. n.. . — Ol vi esper esperis is!! — finis finis Wygry Wygrycz cz kun ironi ironia a ride rideto to.. — Supoz Supozeb eble le en la domo de via estro kaj amiko amiko vi ne ofte renkon renkontis tis malriˆ malriˆ cajn cajn homojn. La malriˆceco, ceco, sinjoro, ne ˆ ciam ciam estas sinonimo de malsaˆgeco geco.. . . Ha, Ha, ha, ha, ha! ha!.. . . Wygrycz ˆsajnigis sajnigis sarkasman sarkasman ridon, sed oni povis p ovis rimarki, ke la opinio de la gasto flatis kaj ˆgojigis gojigis lin. — Tamen, — li da˘urigis, urigis, — koncerne min, en mia vivo ekzistis favoraj ˆ cirkonst cirkonstancoj. ancoj. Mi edziˆ edziˆgis gis kun virino instruita kaj plej bona, plej bona! Si ˆ elektis min, kvankam estis instruistino, kiam ni ekamis unu la alian. Si kvankam ˆsi si ˆ povis edziniˆgi gi kun pli riˆ ca ca homo. Sed ˆsi ne beda˘ beda ˘uris tion. Ni estis feliˆcaj. ca j. Si estis pli instruita ol mi, sed mi estis sufiˆ ce ce prudenta por p or profiti p rofiti ˆsian sian spiritan superec superecon on.. Post Post la ofica ofica laboro, laboro, dum la liberaj liberaj horoj horoj ni legis legis kune, kune, a˘u ˆsi ludis por mi fortepianon, fortepianon, ˆ car car ˆsi si havis muzikan muzikan talenton. talenton. . . Mi posedas, sin joro, bona jn, sanktajn sankta jn rememoraˆ rememoraˆojn de mia vivo, kaj en la alia mondo min atendas mia sanktulino, kun kiu mi dezirus ree esti kiel eble plej balda˘u, se ˆsi si ne estus lasinta al mi la infanojn. Nur por p or ili mi vivas. vivas. Mi ˆsuldas suldas multon, sinjoro, al ˆci ci tiu virino, kun kiu mi vivis kune dudek tri jaro jn kiel dudek tri tagojn tagojn.. . . Ank Anka˘ u ˆsi, si, sur sia morta lito, tute konscia, dankis min, anta˘u ol ˆsi spiris spiris la lastan lastan spiron. spiron. . . Ni disiˆ disiˆgis gis en paco kaj amo, same ni renkontos unu la alian anta˘ u Dio Dio. . . Per la fino de sia osta fingro li viˆ sis sis la malsekajn palpebrojn kaj eksilentis. Przyjemski anka˘ u silen silentis tis,, mallev mallevin inte te la kapon. apon. Post Post momen momento to li diris diris medite: — Ekzistas do sur la tero tiaj poemoj — tiaj unuiˆgoj kaj rememoraˆ rememoraˆoj. . . Wygrycz kuntiris ironie la lipojn. — Se vi ne scias tion de via propra sperto, se vi eˆ c ne vidis tiajn poemojn, poemo jn, tiam. tiam. . . pardon pardonu u mian malka malkaˆsemon: semon: vi estas estas tre kompatind kompatinda. a. . . Przyjemski levis la kapon per subita movo kaj ekrigardis la oficiston kun mirego, kiu tuj malaperis.


33

— Jes, jes. . . — li diris, diris, — malriˆ malriˆ ceco ceco kaj riˆ riˆ ceco ceco havas havas tute malsaman sign signif ifon on.. . . tute tute malsa malsama man. n. . . Li turnis sin al Klaro, kliniˆginta al la muslino musli no kuˆ santa santa sur ˆsiaj sia j genuoj. genuo j. — Mi ankora˘ u ne redonas re donas al vi la libron, kiun vi pruntis al mi, mi m i eˆc petas pe tas alian alian de la sama speco, speco, se vi posedas posedas ian. ian. . . ˆ vi deziras poezion? — Cu p oezion? — ˆsi si demandis, levante levante la kapon. kapon. — Jes, ˆ car car mi konas ˆgin gin malmulte kaj supraˆ supraˆe. . . Wygrycz intermetis: — Mia edzin edzino o lasis lasis al la filinoj filinoj malgra malgrand ndan an biblio bibliotek tekon, on, kiu enha enhav vas anka˘ u verkojn de poezio. Kaj li aldonis afable: — Klaro, montru montru al la sinjoro sinjoro nian bibliotek bibliotekon, on, eble li elektos elektos ion. . . ˆ estas en mia ˆcambro — Gi cambro — diris Klaro leviˆgante. gante. Dio! ˆ cu cu eblas nomi ˆ cambro cambro ˆ ci ci tiun kaˆgeton geton? ? Ree verd verda a kameno, ameno, unu fenestro, du dikaj traboj super la kapo, lito, tablo, du seˆgoj kaj ruˆga ga ˆsran sr anko ko vitrita! vitrita! Kia ˆ cambro, cambro, tia bibliote biblioteko. ko. Kelke Kelke da bretoj, bretoj, ducent ducent volumoj volumoj en grizaj, malnovaj malnovaj bindaˆ bindaˆoj. Przyjemski staris tuj malanta˘ malanta˘u Klaro, Klar o, kiu tuˆ sante sante ˆ ciun ciun libron per la fingro, diris la nomon de la a˘ a ˘utoro kaj titolon de la verko. ˆ vi deziras ˆgin? — “En Svisujo”. Cu gin? — Bone. Bone. Kiom Kiom da fojoj mi esti estiss en tiu tiu lando lando!. !. . . Mi kona konass la poemo poemon; n; ˆsajnas sa jnas al mi, ke mi ˆgin gin kona konas, s, sed eble eble ne. . . Kiam ˆsi etendis al li la libron en eluzita bindaˆ bindaˆo, kredeble legitan multe, multe da fojo j, li momenton momenton tenis ˆsian sian manon en sia kaj flustris: — Danko Dankon, n, ke vi defend defendis is mian amikon. amikon. . . Danko Dankon, n, ke vi ekzist ekzistas. as. . . Ili revenis en la manˆgoˆ goˆ cambron. cambron. Przyjemski Przyjemsk i ekstaris kun la ˆcapelo capelo en ˆ la mano anta˘ u la oficisto. Sajnis, ke li volas volas diri ion, sed li ˆsanceliˆ sanceliˆgas gas kaj pripensas. — Mi dezirus — li diris post momento, — demandi kaj peti vin pri io kaj mi anticipe anticipe petas vian pardonon, pardonon, se mi — estas maldiskre maldiskreta. ta. . . — Mi petas vin — diris Wygrycz, — parolu malkaˆ malkaˆse. se. Ni ja estas najbaroj, naj baroj, kaj se mi povas povas esti utila utila al vi. . . — Kontra˘ ue — interrompis Przyjemski, — mi volis proponi al vi miajn ue serv servojn. ojn. . . Li apogis pli forte la manon al la tablo kaj da˘urigis per pli molo, velura voˆ co: — Jena Jena estas estas la afero: afero: vi ne fartas fartas bone, bone, vi havas havas du junajn junajn infan infanojn, ojn, kiuj bezonas ankora˘u multon, multon, kaj viaj rimedoj por ekzistado estas iom. . . nesufiˆ nesufiˆ caj. caj. Aliflank Aliflankee mi hav havas influon, influon, grandan influon al princo princo Oskaro, tre multepo multepov va, tre riˆ ca ca homo. . . Mi estas certa, certa, ke kiam mi klarigos klarigos al li la aferon, la princo volonte, volonte, plezure faros p or vi ˆcion cion eblan. . . Li povos faciligi la edukadon edukadon de ˆci ci tiu juna knabo kaj zorgi zorgi pri lia estonte estonteco. co. . . En siaj bienoj bienoj


34

li facile facile trovo trovoss por vi oficon, oficon, malpli malpli laciga lacigan n ol la via kaj kaj pli profit profitan. an. . . Se vi permesus permesus al mi paroli paroli pri ˆci ci tio kun la princo. princo. . . Li klinis klinis la kapon, apon, li atendis atendis.. Wygryc Wygryczz a˘uskultis uskultis en la komenco scivole, poste li mallevis la kapon. kapon. Kiam Przyjemski ˆcesis cesis paroli, li levis la okulojn, ektusetis kaj respondis: — Mi tre dankas vin por viaj bonaj intencoj, sed mi ne volas profiti la fav favoron oron de la princ princo. o. . . ne, ne, mi ne vola volas. s. . . — Kial? — Przyjemski demandis. ˆ oni devas — Car devas kutimi akcepti akcepti favorojn favorojn de multepo multepovuloj. vuloj. . . Mi ne kutiˆ mia ofico estis profita, ˆcu mis. Cu cu ne profita, mi ˆ ciam ciam estis mia servisto kaj mia estro. Przyjemsk Przyjemskii levis la kapon. kapon. Kolera Kolera flamo ekbrilis ekbrilis en liaj bluaj okuloj. Li komencis paroli, pli forte ol ordinare skandante la vortojn: — Vi vidas vidas!. !. . . . Vi mem vidas vidas!. !. . . Vi ripro riproˆ ˆ cas c as al la prin princo co,, ke li estas estas senutila por la aliaj, kaj kiam aperas okazo esti utila, oni ne akceptas liajn serv servojn. ojn. . . — Certe, sinjoro, sinjoro, certe! — respondis Wygrycz, Wygrycz, kies okuloj anka˘u brilis. — Se mi scius, ke la princo helpas min kiel frato fraton, kiel homo pli favorata de Dio alian malpli favoratan sed egalan al li, mi akceptus, sendube mi akceptu akceptuss kaj estus estus danka. danka. . . Sed la princo princo ˆetus etus al mi sian bonfaron bonfaron kiel oston al hundo kaj mi, kvank kvankam ne riˆ ca, ca, mi ne levas la ostojn de la tero. . . Delikata ruˆgo go aperis sur la vangoj de Przyjemski. — Tio estas anta˘ ujuˆ ujuˆ go go — li diris, diris, — fanati fanatismo smo.. . . la princo princo ne estas estas tia, kia vi lin lin opinia opinias. s. . . Wygrycz ree disetendis la manojn. — Mi ne scias, sci as, sinjoro, mi ne n e scias! sci as! Neniu ˆci ci tie ti e pov p ovas as tion t ion scii, sc ii, ˆcar car neniu ne niu konas la princon! ˆ tio estas la kerno de nia disputo — konkludis Przyjemski kaj etendis — Ci al la maljunulo sian blankan, longan manon. — Mi petas petas vian permeso permeson n iam reveni. reveni. . . ˆ vi — Mi petas, petas, mi petas petas vin vin — kons konsen enti tiss tre tre afab afable le Wygry Wygrycz cz.. — Cu intencas longe resti ˆ ci ci tie kun la princo? pr inco? — Ne longe. Ni balda˘u forveturos en la bienojn de la princo, sed ni eble revenos revenos kaj pasigos ˆci ci tie la tutan vintron. vintron. . . Dirante la lastajn lasta jn vortojn, li rigardis Klaron; ˆ siaj siaj okuloj estis turnitaj ne al li, sed al la patro. Tuj kiam la pordo p ordo fermiˆ fermiˆgis post po st la gasto, gast o, ˆsi ˆetis eti s sin al la kolo de la maljunulo. — Paˆ Paˆ cjo cjo mia amata, mia kara, kara, mia ora, kiel bone b one vi faris! ˆ kisis liajn manojn kaj vangojn. Wygrycz Si Wygrycz turnis for la kapon, grimacgrimacante. — Sufiˆ ce. ce. . . donu al mi la noktan nok tan surtuton kaj la pantoflo jn. Mi kuˆ siˆ siˆgos... la vizito vizito lacig lacigis is min. . .


35

Klaro kuris por la postulitaj aferoj kaj en la pordo ˆsi si a˘ a ˘udis udi s la akran akr an voˆ con con de la fratino: ˆ vi rimarkis, kia— Vi scias paˆ cjo, cjo, ke sinjoro Przyjemski enamiˆgis? gis? Cu ˆ fra˘ maniere li diris: “ Car ulino ulino Klaro estas anˆgelo”. gelo”. Kaj kiel li ˆsin sin rigardis! — En via aˆgo go oni ne konk konklu ludas das pri pri tiaj aferoj. aferoj. . . — diris diris severe severe la patro patro.. . . — Mi ne estas plu infano — respondis fiere Franjo, — kaj se Klaro amindumas junajn virojn, mi povas almena˘u scii, ke ˆ si si faras f aras tion. . . Klaro donis al la patro la surtuton per tremantaj manoj. Wygrycz sin turnis al Franjo: — Haltigu vian langon kaj ˆ cesu cesu turmenti vian fratinon. Petu Dion, ke vi ˆsin sin similu. Prava Prava estis la sinjoro, kiam li nomis ˆsin anˆgelo. Li eliris, frapante per la pantofloj. Franjo metis tukon tukon sur la kapon kaj kuris en la kudrejon. kudrejon. Klaro Klaro alvokis alvokis la fraton. — Alportu la kajeron, ni ripetos vian aritmetikan lecionon. La knabo, bela kaj rondvanga, rondvanga, kun vivplenaj okuloj, ˆ cirka˘ cirka˘upreni upr eniss ˆsin si n kaj ka j komencis komencis kolerete: kolerete: ˆ ˆ — Malbona estas Franjo! Si ciam ciam inciteta inci tetass kaj ˆ cikanas cikanas vin! Klaro, karesante la frunton kaj la harojn de la knabo, respondis: — Ne diru tion, ˆsi si havas havas bonan koron kaj amas nin ˆ ciujn; ciujn; ˆsi si nur estas tro viva, viva, ni devas pardoni tion al ˆsi. . . Premante Premante ˆsin sin en siaj brakoj, la knabo da˘urigis: — Vi estas estas pri pri bona, bona, pli pli bona. bona. . . vi estas estas patr patrin injo jo de mi, de Fra Franj njo, o, de paˆcjo, cjo , de ni ˆ ciuj!. ciu j!. . . Klaro ekridetis kaj dufoje kisis la ruˆgvangan knabon.


36

IV En la sekvinta tago, kiam Wygrycz en nokta surtuto kaj pantofloj faris sian sieston, Franjo estis ˆce ce la kudrejo kaj Klaro kun la l a frato f rato sidis s idis ˆce ce libro li brojj kaj ka j ka jeroj, jero j, iu frapis fr apis delikate la pordon. por don. Staˆ cjo cjo salte leviˆ le viˆgis de la seˆgo go kaj malfermis la pordon; Klaro, levante la okulojn de la kajero, ruˆgiˆ gis gis purpure. — Eˆ c se mi estus trudema, ˆci ci tiu rolo estas malagrabla kaj ridinda — komen komencis cis Przyjem Przyjemski ski jam en la pordo, pordo, — mi venas venas ion proponi proponi al vi. Sed Sed anta˘ ue, ue, bonan tagon! a˘u pli ˆguste: guste: bonan vesperon! kaj demando: kial vi ne estis hodia˘ u en via la˘ubo? ubo? — Mi ne havis havis tempon; tempon; mi estis estis ˆ ce ce sinjorino sinjorino Dutkiewic Dutkiewicz, z, prenis prenis de ˆsi kufojn kaj petis ˆsian konsilon konsilon pri mastruma afero. — Ah! ˆ ci ci tiu sinjorino sinjorino Dutkiewic Dutkiewicz!. z!. . . Kiom da tempo ˆsi si al vi akupas, akupas, kiom ki om da ˆ cagr ca gren eno o ˆsi ka˘uzas u zas al al mi!. mi!. . . — Al vi? ˆ cagrenon? cagre non? — Jes, jam la duan fojon mi malesperis, ne trovinte vin en la la˘ubo en la kutima horo. Ili interˆ sangis sangis vortojn vortoj n kaj senˆ cese cese rigardis sin reciproke, kvaza˘u iliaj rigardoj ne povus forlasi unu la alian. — Sidiˆ gu, sinjoro, mi petas vin. gu, — Mi tute ne intencas sidiˆgi kaj mi venis, por ke vi anka˘u ne sidu ˆ ci ci tie. Rigardu. Li montris la libron pruntitan hiera˘u, kiun li ˆetis en la ˆ capelon, capelon, kiam li venis en la ˆ cambron. cambro n. — Jen estas mia propono: Ni iru en la la˘ubon kaj ni legu kune “En Svisˆ vi konsentas? ujo”. Prenu vian laboraˆon, on, vi kudros kiam mi voˆ ce ce legos. Cu — Ah, tio estus rava! Sed ˆsi si ekriga ekr igardi rdiss Staˆcjon. cjo n. — Mi dev devas ripeti ripeti la lecion lecionojn ojn kun li. . . La knabo, knabo, kiu scivole scivole a˘uskultis uskultis la interparoladon, ˆ cirka˘ cirka˘uprenis upren is ˆsin sin kaj komencis peti: — Iru, Klaro, mia kara, mia ora, iru, se vi volas. . . Mi lernos ˆ cion. cion. Granda afero afero la geografio! geografio! Mi lernos parkere parkere kaj vespere vespere mi ripetos ripetos al vi ˆ cion. cion. Vi vidos, mi scios ˆgin, gin, kiel Patro nia . . . — Certe Ce rte,, Staˆcjo? cj o?


37

— Certe! Kiel mi amas paˆ cjon! cjon! Kiel mi amas vin! ˆ jo ekbrilis sur ˆsia vizaˆgo, Gojo Go go, tamen tam en ˆsi si flustri flus triss ˆsancel san celiˆ iˆgante: — Sed la temaˆsino? sino ? — Mi boligos! boligos ! Granda afero la temaˆ tem aˆ sino! sino! — kriis kr iis Staˆ S taˆ cjo cjo kun fervoro. f ervoro. — Kaj kiam la patro vekiˆgos, vi alvokos min? — Mi alvok alvokos os!! Gran Granda da afero afero alvok alvoki! i! Kaj kiam kiam Franj ranjo o reven revenos os,, mi anka˘ u vokos, vokos, por ke ˆsi ne vidu vin kun la sinjoro, ˆ car car se ˆsi si vidos, ˆsi si ree priridos vin. Klaro fermis fe rmis al li la buˆson son per p er kiso. Post du minuto j ˆsi si iris kun Przyjemski Przyj emski tra la ˆgardeno, gardeno, tenante en la mano la korbon plena de muslino kaj pintoj. — Vi hav havas ˆcarman carman fraton fraton — diris diris Przyjemsk Przyjemski. i. — Mi volus volus kisi lin pro ˆ tio, tio, ke li liber liberig igis is vin vin de la. la. . . serv servad ado. o. Car vi estas servistino de via tuta famili familio. o. . . sed kion diris la kara infano? infano? Se via fratin fratino o vidos vidos vin kun mi, ˆsi si vin priridos? Granda estis la konfuzo de d e Klaro. K laro. Feliˆ ce, ce, en la sama s ama momento ˆsi si rimarkis en la najbara parko tiel belan b elan ludon de koloroj, ke ˆsi si ekkriis kun entuziasmo. entuziasmo. — Riga Rigard rdu, u, sinj sinjor oro, o, tie tie en la angu angulo lo de la park parko, o, kiel kiel beleg belegee la suno suno sternas sternas siajn radiojn radiojn en la malluma malluma aleo. aleo. . . kvaza˘ kvaza˘u tapiˆ t apiˆson son el oraj ora j moviˆ m oviˆgantaj gantaj fade fadenoj. noj. . . ˆ vi estis iam en la parko? — Cu — Ne, neniam neniam,, mi ja ne povis povis.. . . — Jen Jen bona bona ideo. ideo. . . kial kial mi anta anta˘ ˘ue u e ne pensis pri ˆgi? g i? Ni vizit vizitu u kune kune la parkon de la princo! La propono timigis ˆsin. sin. — Oh, ne! — ˆsi si ekkriis, — estas estas malpermesit malpermesite. e. . . Li ekridis preska˘u la˘ ute. ute. — Se mi enkon enkonduk dukos os vin. . . Li estas prava; lia permeso egalvaloras la permeson de la princo mem. Granda Granda estis la tento. Kiom da fojoj, rigardan rigardante te la majestajn aleojn, ˆsi si revis trairi ilian tutan longon, nur unu fojon en la vivo, sidi unu momenton en ˆ ci ci tiu maro de verdaˆ verdaˆo, o, kies supraˆ supraˆon sulkigas ombroj kaj lumoj! lumo j! Sed ˆsia sia ˆ maltrankvilo da˘uris. uris. Sanceliˆgante gante ˆsi si haltis halt is anta˘ anta ˘u la la˘ ubo. ubo. — Kaj se ni renkon renkontos tos.. . . — Kiun? — La princon! Przyjemski ekridis ree tiel la˘ute, ute, kiel ˆsi si neniam a˘udis udis lin ridi. — Li ne estas estas hejme; hejme; li foriris foriris samtem samtempe pe kun mi. . . — li certigi certigis. s. — Eble pli bone estos en la la˘ubo?... u bo?... Sed li diris: — Mi petas vin: krede kredeble ble jam de longe longe vi deziras deziras viziti viziti la parkon parkon,, kaj plenumo plenumo de via deziro estos feliˆ co co por p or mi. Vi petis la falanta falantan n stelon stelon pri


38

ekskurso ekskurso en ˆci ci tiu somero somero en la arbaron arbaron . . . Eble promeno promeno en la parko anstaanstato˘ uos u os la revat revatan an.. . . Ne rifu rifuzu zu al mi. mi. . . ˆ Si estus povinta kontra˘ubatali ubatali la tenton viziti la parkon mistere allogan, sed ˆsi si cedis al lia peto. — Bone, ni iru, — ˆsi diris obee. — Bravo! — ekkriis Przyjemski. Ili amba˘ u havis mienojn de petolantaj infanoj, tiel ili estis gajaj kaj ridemaj. Per rapidaj rapida j paˆ soj, so j, preska˘u kurante, ili trairis la spacon, kiu disigis ilin de la parka pordo, kaj eniris la grandan aleon, sur kies amba˘u flankoj staris jarcentaj jarcenta j arboj arb oj.. La dikaj trunkoj kaj la sennombraj sennombra j folioriˆ foli oriˆ caj ca j branˆcoj coj formis kvaza˘ u du murojn. murojn. La sunaj radioj radioj traboris traboris la verda verdaˆ ˆon kaj oris la foliojn. foliojn. Nigra Nigra strio de tero ˆce ce la malsuproj malsuproj de la dikaj dikaj trunkoj trunkoj estis estis kovrit kovrita a de reto, reto, kies maˆ soj soj estis oraj, neegalaj kaj moviˆgemaj. gemaj. Klaro eksilentis, malrapidigis la paˆsojn. so jn. La rideto ridet o malaperis malap eris de d e ˆsiaj sia j lipoj lip oj.. Przyjemski Przyjemsk i rigardis kun plezuro ˆsian sian vizaˆgon. ˆ ne respondi — Kiel imprese impresebla bla vi estas!. estas!. . . — li diris diris malla˘ ute. ute. Si resp ondis, s, paˆsante sante kvaza˘ u en preˆgejo, gejo, delikate, preska˘u sur la fingroj, apena˘u tuˆ t uˆ setant se tantee la l a tero t eron. n. Silen Silente te ili trairis trairis la aleon aleon parale paralela la al la ˆgarde gardeno no,, kie staris staris la dometo dometo kovrita kovrita de fazeolo. Sed kiam ili venis al alia aleo, same majesta kiel la ˆcefa, cefa, nur malpli longa, Klaro kvaza˘u vekiˆ gis: gis: — Ni ne iru pli malproksimen, — ˆsi flustris. — Kontra˘ ue, ue, ni iru! — li insistis. insistis. — Se ˆci ci tiu aleo kondukus kondukus ˆgis la fino de la mondo, mi irus kun vi kaj mi ne demandus, kiam ˆgi finiˆ gos. gos. — Sed ˆ car car ˆgi gi ne kondukas al la fino de la mondo, sed rekte ˆgis la palaco. . . — diris Klaro, provante provante ˆ serci. serci. — Tute ne — interrompis Przyjemski, — de ˆgia fino ˆgis gis la palaco estas ankora˘ u kelkaj centoj da paˆsoj, so j, kiujn okupas florˆgarde gardeno. no. Ni iru iru al la la floroj. floroj. . . ˆ ne komprenis la motivon Klaro haltis. Si m otivon de la maltrankvilo, maltr ankvilo, kiun ˆsi si sentis, sed influata de ˆgi, gi, ˆsi diris diri s decideme: decid eme: — Mi eksidos ˆci ci tie. . . sur ˆci ci tiu herbaˆ herbaˆa a benko. . . Bela benko, belega b elega loko! La herbaˆ herbaˆa benko estis tre malalta kaj tiel mallarˆga, ke apena˘ u du personoj sono j povis sidi tie. Branˆ coriˆ coriˆ ca ca arbo ombris ˆgin, kaj anta˘ u ˆ gi gi kuˆ sis sis herba, herb a, velur vel ura a ttap apiˆ iˆso. so . Izolita estis la loko. l oko. Alta muro de verdaˆ verdaˆo kaˆ kaˆsis sis de la l a rigardo ri gardojj la palacon pa lacon kaj ˆ garden gardenon. on. Inter Inter du trunk trunkoj oj oni oni vidis vidis herbar herbaron, on, sur kiun la subira subirant nta a suno verˆ verˆsis sis siajn oblikv oblikvajn ajn radiojn. radiojn. Malproksi Malproksime, me, ˆ ce ce la fino de la aleo, aleo, la florˆ gardeno gardeno kontrastis kontrastis la verdan fonon, kiel hela multkolora multkolora makulo. Silento Silento regi re giss ˆ cirka ci rka˘ ˘ ue. ue. Nur la birdetoj birdetoj pepis inter inter la branˆ coj coj kaj de tempo al tempo flava folio falis teren. La silenton silenton interromp interrompis is ekkrio ekkrio de Klaro. Klaro. Sidiˆ Sidiˆgante sur la benkon, ˆsi si ekvidis la florˆgardenon; gardenon; ˆsi ekkriis, brubatante la manojn: mano jn:


39

— Dio! kiom da floroj! kiel belegaj ili estas! Przyjemski Przyjemsk i prenis el ˆsia sia mano la korbon kaj metis ˆgin apude sur la benkon. ˆ Gojo ekbrilis sur lia vizaˆgo, go, kiam li petis: — Restu Restu momento momenton n sola ˆci ci tie. Mi tuj revenos revenos.. Mi nur petas vin: timu timu nenion nenion kaj kaj ne foriru. foriru. . . Mi tuj reven revenos! os! Li foriris al la palaco per p er rapidaj paˆ paˆsoj. soj. Klaro sekvis lin per sia rigardo. Renkonte al li kuris juna knabo en livreo kun metalaj butonoj, supozeble ˆgardenisto a˘ u lakeeto. Przyjemski ion diris al li kun ordona gesto. Kiam la knabo rapide forkuris, Przyjemski ankora˘u unu fojon sin turnis al li, kriante, tiel la˘ute, ke ˆsi si klare klar e a˘udis: udis: — Plej rapide! Li revenis r evenis al ˆsi kaj staris, tenante en la mano m ano la ˆ capelon capelon kaj libron. Klaro sulkigis sur fadeno dikan punton por ornami kufon, kiu kuˆ sis sis sur ˆsiaj sia j genuoj. ˆ — Cu gi estas estas kufo de la sinjorin sinjorino. o. . . vidvin vidvino o de la vete veterin rinaro aro? ? — De sinjorino Dutkiewicz, — ˆsi si korektis, — jes, de kelkaj kelkaj jaroj nur mi liveras ilin al ˆsi. si. . . ˆ vi nenion diros al mi pri la persekuto minacanta vin de via fratin— Cu eto? Staˆ cjo cjo ja promesis gardi vin. . . Konfuziˆ ginte, ginte, ˆsi si ne levis la kapon. — Franjo ne estas tre laborema en la kudrejo — ˆsi si diris kvaza˘u devigite, — oni tie ne estas kontentaj. kontentaj. En la urbo ˆsi si koniˆgis kun personoj, kiuj malbone ˆsin sin influas. i nfluas. . . ˆ ˆ — Siaj buˆ buˆso so kaj rigardo montras personon kaprican kaprican kaj malpaceman. . . Si kredeble ka˘ uzas uzas al vi multajn multajn suferojn suferojn.. . . — Tute ne, mi certigas certigas vin! — ekkriis ekkriis vive Klaro, Klaro, — ˆsi si estas tre bona, ora koro. Nur unu afero afe ro ˆcagrenas cagrenas min, ke ˆsi si ne amas kudradon. Tamen ˆsi si nepre nepre devas devas ellerni metion, metion, por havi havi poste p oste pecon da pano. pano. Ni decidis, patro kaj mi, ke ˆsi si estu modistino. mo distino. Kion ni povus plu? Sed kiel forigi la malbona jn influojn, jen estas demando, kiu nin tre ˆ cagrenas. cagrenas. ˆ parolis, ne ˆ Si cesante cesante kudri, ne levante levante la kapon. kapon. Li a˘uskultis atente, sed ne sidiˆ gis gis kaj ˆ ciumomente ciumomente rigardis al la florˆgardeno, gardeno, kvaza˘u ion atendante. Fine li ekvidis ekvidis la knabon en livreo kuranta kuranta kun granda granda bukedo. bukedo. Przyjemsk Przyjemskii rapidis al li. Klaro levis la kapon kaj vidis, ke Przyjemski prenas el la manoj de la knabo knabo la florojn. Metin Metinte te la manon kun la bukedo bukedo malanta˘ malanta˘u la dorson, li rapide revenis. Diveninte, Diveninte, ke la floroj floro j estas por p or ˆsi, si, Klaro faris vivan vivan movon; la kufo kaj la puntoj falis de ˆsiaj siaj genuoj teren. Przyjemski, Przyjemsk i, kiu jam estis kelke da paˆ soj so j de ˆsi, si, rapide proksimiˆgis, fleksis unu unu genu genuon on kaj, levan levante te per unu unu mano mano la falin falintajn tajn objektojn, objektojn, per la alia alia etendis al ˆsi si la bukedon. Unu momento, unu movo, unu rigardo en ˆsiajn okulojn, kaj ree li staris anta˘ u la knabino, kiu kaˆ kaˆsis sis la purpuran vizaˆgon en la bukedo.


40

La floroj, floro j, rapide deˆ siritaj, siritaj, senarte kunigitaj, belegaj, variaj variaj kaj bonodob onodoraj. llia ebriiga odoro, iliaj brilaj koloroj konfuzis la imagon, koron kaj sentojn de Klaro en momento, kiam la bela viro genuis anta˘u ˆsi kaj rigardis en la profundon de ˆsiaj sia j okuloj. okulo j. Li, anka˘ u tre kortuˆ sita, sita, rapide trankviliˆgis. — Kaj nun — li diris sidiˆgante ˆ ce ce ˆsia sia flanko, — ni forgesu forg esu ˆ ciujn ciuj n hejma hejm a jn zorgojn, ˆ cion cion malbonan, malgrandan, malgrandan, ˆ cion cion doloran kaj ni transiru en pIi bonan bonan mondon mondon!. !. . . Per tonoriˆ tono riˆca ca kaj lerta lert a voˆ co co li komencis komenc is legi: legi :

De kiam kia m ˆsi si flugis flugi s per sonˆgo go la ora, Mi svenas, svenas , sopire sekiˆgas, gas, dolora; Ne scias mi, kial l’anim’ al ˆcieloj cieloj Ne flugas el cindroj post ˆsi, al anˆgeloj? geloj? Pro kio ne flugas al mondo alia, Al tiu savita, amata la mia! 3 Flugis Flugis la moment momentoj. oj. Flav Flavaj kaj rozaj rozaj folioj folioj falis de la arboj. La oblikoblikvaj sunaj radioj fariˆgis gis pli kaj pli mallongaj, la malgrandaj oraj rondoj sur la nigra tero — malpli larˆgaj kaj malpli multenombraj. multenombraj. Klaro ˆcesis cesis kudri. Metinte Metinte la manojn sur la genuojn, ˆsi si a˘uskultis, kaj ˆsiaj siaj pupiloj ore brilis. Li legis:

ˆ flamis kiele fumilo de mirho, — Si Ke mem ˆsi ne scias pri flam’, estis vida; vid a; Profunda fariˆgis gis l’okula safiro, Kaj l’ond’ l’ond’ de l’blan l’blanke kecco sur brust’ brust’ pli rapida. rapida. . . ˆ tio estas sonˆgo? ˆ ˆsi Pli rapida fariˆgis gis ˆsia sia spirado. spir ado. Cu go? Cu si jam mortis kaj estas en la paradizo? El ˆsia bukedo flugas ebriiga odoro kaj proksime de ˆsi la bela voˆ co co legas:

Moment’ estas, anta˘ u ol luno eliras: La najtingalar’ eksilentas la kanta, Kaj pendas folioj sen mov’ bruetanta, Kaj fontoj herbejaj malla˘ ute pli spiras... Sen murmureto falis de la arbo j la folio j, ˆcie cie regis kvieto, la krepusko krepusko jam komencis komencis sterni sian kovrilon. Li legis: 3

“El Svisujo” de I. Slovacki, traduko de A. Grabowski


41

En tia momento ah! ploras du koroj! Se ion pardoni nur havas — pardonas, Se ion forgesi — forgesas memoroj! Pasis la minutoj; proksimiˆgis gis la fino de la poemo. La delogita amatino “flugis per sonˆgo la ora”, la amato, konvinkita ke ˆsi si “venis el ˆ cielarko”, ciel arko”, ploras plor as ˆsian sian perdon. per don.

Kaj fluas fontan’, najtingal na jtingalaa ar’ ˆgemas, gemas, Pri ˆsi ili diras — mi kore ektremas Kaj pre preˆˆgas gas pri morto en fru’, fr u’, malespere. . . Li levis la rigardon de la libro kaj direktis ˆgin al la vizaˆgo go de la kunulino. Du grandaj larmoj brilis sur la okulharoj de Klaro. La juna homo etendis delikate la brakon kaj kovris kovris ˆsian sian manon per p er sia. Klaro ne forigis sian manon; du grandaj larmoj fluis de la okulharoj sur la rozajn vangojn. ˆ ili — Cu ili esta estass larm larmoj oj de beda˘ uro, u ro, a˘ u de feliˆ feliˆ co? co? — li deman demandis dis tre malla˘ ute. ute. Post momenta m omenta silento ˆsi si respondis respond is apena˘ apena ˘u a˘ udeble: udeble: — De feliˆ fe liˆco! co! ˆ Si estis e stis plena de feliˆ f eliˆ co co kaj ka j samtempe s amtempe de stranga s tranga doloro. Subite ˆsi si eksentis, ke brako delikate deli kate ˆ cirka˘ cirka˘uprenas ˆsian sian talion. Malaperis la sonˆgo. Kun sen sento to de feliˆ co co kaj doloro kuniˆgis konfuzo. konfuzo. Timigite, Klaro ˆsovis sovis sin ˆgis gis la fino de la benko b enko kaj ne levan l evante te la l a palpebro pal pebrojn, jn, rapide, senorde ˆsi ˆetis etis en la korbon la muslinon kaj la puntojn. — Mi jam iros hejmen, — ˆsi si flustris. Li sidis kliniˆginta ginta kun la kubuto sur la genuo kaj apogis sur la manplato la frunton, same ruˆgiˆ giˆ gintan gintan kiel ˆsiaj siaj vangoj. vangoj. Liaj delikataj delikataj naztruoj jen larˆgigis, jen kuntiriˆ gis, gis, lia mano ˆcifis cifis nerve la muslinon. Tio ne da˘ uris longe. Li trankviliˆgis, remetis sian manon sur uris s ur ˆsian sian kaj diris preska˘ u ordone:, — Vi ne iros ankora˘u, u, ˆ car car ni ankora anko ra˘ ˘u ne finis la poemon. La unuan fojon, de la l a tempo te mpo kiam ˆsi si konis lin, l in, despota tono eksonis en lia l ia voˆco. co. Tenante sian si an manon en la sia, kaj rigardante teren, li ekmeditis kaj mordetis la malsupran lipon. Post momento li lasis ˆsian sian manon kaj ekparolis pli delikate: delikate: — Mi rememoris ion, kio post la belega poemo “En Svisujo” sonos kvaza˘ u grinco post anˆgela gela kant kanto. o. Kion Kion fari? fari? Mi devas devas ˆgin kom komuni uniki ki al vi. Ni kune a˘ uskultis uskultis la anˆgelan gelan kanton anton,, ni kune kune a˘udos u dos la grin grinco con. n. Kial Kial mi sola sola devus a˘ udi udi ˆ gin? gin? Ironia Ironia fariˆ fariˆ gis g is la espr esprim imo o de liaj liaj lipoj, lipoj, la sulk sulko o inte interr la bro brovoj pli pli proprofundiˆ gis. Post momenta silento li da˘urigis. gis.


42

— Anta˘ u kelkaj tagoj tago j mi trovis en la ˆcambro cambro de mia amiko am iko polan pola n tradukon de ama poezio de Heine. Mi neniam anta˘ue legis ˆgin gin en traduko. Mi rigardis la libron, libron, mi komenci komenciss legi. legi. La traduk traduko o estas estas tre bela, bela, tre bela, bela, Mi havas havas tre bonan memoron; hiera˘u mi diris al vi parkere unu strofon, nun mi diros alian. A˘ uskultu uskultu atente. Kliniˆ ginta ginta al ˆsi, si, apogante la vizaˆgon sur la manplato kaj rigardante en la profundon de ˆsiaj siaj okuloj, li deklamis malrapide kanton kanton de Heine:

Junul’ junulinon ekamis, Lin ˆsia sia ekamis anim’, Sed la reciprokan konfeson, Haltig Haltigis is ilia estim’,. estim’,. . . Kaj kiam for ili disiris, Funebro en amba˘ u la kor’, Ne sciis eˆc unu pri dua En lasta de l’vivo la hor’... — Rimar Rimarku ku bone. bone. . . ili amis unu unu la alian alian,, sed “ne sciis sciis eˆ c unu unu pri dua en lasta de l’vivo la hor’ ” ˆcar car “la reciprokan reciprokan konfeson haltigis ilia estim’ ”. ˆ Gi estas grinco grinco kaj disonanc disonanco. o. Nobla Nobla amo estas estas bazita sur la estimo, sed la estimo estas haltigilo de la amo, Nenio en la mondo estas simpla kaj facila, ˆ ˆ cio cio estas est as kompli kom plikit kita a kaj ka j ˆcirka˘ cir ka˘uita uita de malhelpoj. Vi ne volas plu forkuri? Cu ni finos legi “En Svisujo”? Mi estas danka al vi, ke vi konigis al mi la poemon! La pli grandan parton de mia vivo mi pasigis en eksterlando, mi legis nur fremdajn fremdajn verkojn. verkojn. Sed nia literatur literaturo o anka˘ anka˘u estas belega! belega!.. . . Mi multon multon lernis lernis de vi. vi. . . Malgra˘ u la kortuˆ kor tuˆsiˆ si ˆgo go ˆsi si ekridis ekri dis kore. — Vi? de mi? Granda Dio! Kion mi povas povas instrui al iu ajn? Nur Staˆ cjon cjon mi instrui instruiss legi kaj skribi. skribi. . . — Mi eble eble klar klarig igos os al vi poste, poste, kion kion vi inst instru ruis is al mi. mi. . . nun ni finu finu la poemon. Kaj ree li legis:

La pens’, revenante pasinton sen fino, Ne scias, scias, en kia pentr pentradi adi sin formo. . . Flugis Flugis la momen momentoj; toj; a˘ uskultan uskultante te Klaro Klaro kudris, kudris, sed malrapid malrapidee kaj malrekte. La leganta le ganta voˆ co co eksilentis. eks ilentis. Sur la herbaro malanta˘u la arboj ne estis plu la oraj strioj, la ora reto malaperis de la nigra tero. Nun la okcidentaj lumoj brilis sur la pintoj de la arboj kvaza˘u rozaj roza j torˆ coj coj kaj kandeloj. Malsupre jam noktiˆ gis; la bela florˆgardeno gardeno ˆsajnis sajnis nun griza; nur la blankaj blankaj floroj estis ankora˘ u klare videblaj.


43

Klaro rigardis la kufon jam ornamitan per puntoj. Mia Dio! — ˆsi si ekkriis, — kion mi faris? ˆ — Gi estas estas malrekte malrekte kudrita! kudrita! — diris Przyjemski Przyjemski ridetan ridetante. te. ˆ vi vidas? Tie ˆci — Tute malrekte! Cu ci estas tre multe da faldoj kaj tie ili mankas; tie ˆ ci ci ili proksimiˆgas al la rando rando,, tie supren suprenira iras. s. . . ˆ vi ˆ — Katastrofo! Cu gin gin malkudros? — Kompreneble, Kompreneble, sed la malfeliˆ co co ne estas granda. Post duonhoro ˆ cio cio estos en ordo. — Ne eblas servi servi al du sinjoroj. sinjoroj. . . Vi volis volis servi al la prozo prozo kaj kaj al la poezio; la prozo venˆgis gis sin. ˆ levis al li la okulojn. Si ˆ — Alia estas mia opinio. Sajnas al mi, ke ˆciu ciu laboro, eˆ c la plej proza, enhavas iom da poezio. Tio dependas de niaj intencoj. — De la motivoj — li korektis. — Vi estas prava. Sed pro kia motivo vi ornamas la kufojn de sinjorino Dutkiewicz? ˆ — Car mi ˆsin sin amas, mi estas danka danka al ˆsi; krome, en tia kufo ˆsi estas ˆ carma, carm a, aminda amin da maljunulin malj unulino. o. — Granda feliˆ co co estas ami sinjorinon Dutkiewicz! — li diris kun ˆgemo. — Kial? — ˆsi si demandis. ˆ oni povas — Car povas estimi sinjorinon Dutkiewicz kaj diri, ke oni ˆsin amas, dum dum en aliaj aliaj okaz okazoj oj oni oni dev devas esti estimi mi kaj sile silen nti, ti, a˘u paroli malˆ satante satante la estimo estimon. n. . . “Sed “Sed la reciprok reciprokan an konfes konfeson on haltigi haltigiss ilia ilia estim’ estim’.. . . ” Li ne finis, ˆ car car de malproksime, el la najbara ˆgardeno eksonis la vokoj de Staˆcjo: — Klaro! Klaro! Ne trovinte la fratinon en la la˘ubo kaj ne sciante, sciante, kie ˆsi si estas, li kriis pli kaj pli la˘ ute. Klaro prenis la korbon kaj salte leviˆgis de la benko. ute. — Kaj miaj floroj? — rememorigis Przyjemski, — vi ne prenos ilin? — Mi prenos, dankon — ˆsi si respondis, prenante prenante la bukedon, bukedon, kiun li momenton tenis kun ˆsia sia mano en sia. Fulmoj ekbrilis en liaj okuloj, la moviˆgemaj naztruoj ree larˆgiˆ gis gis post kelk kelkaj sekundoj sekundoj li mallevis mallevis la manon manon kaj iris en la aleo kelke kelke da paˆ paˆsoj soj malanta˘ u la knabino. Sur la vojturniˆgo li demandis: — En kia horo vespere vi finas la hejman laboron? — En la deka deka — ˆsi si respondis; — la patro kaj Staˆ cjo cjo tiam jam dormas, anka˘ u Franjo preska˘u ˆ ciam. — Kiam Kiam ili ekdorm ekdormos os kaj vi estos estos libera libera de la. . . serv servado, ado, venu venu en la ˆgardenon a˘ uskulti uskulti muzikon. muzikon. En la deka deka horo mi komenco komencoss kun mia amiko amiko ludi ˆ vi tion deziras? por vi. Cu — Mi dankas dankas vin! — ˆsi si respondis kaj ekstaris ˆce ce la pordeto de la krado, en la malluma ombro de la arboj. — Bonan nokton al vi, sinjoro.


44

Li prenis amba˘u ˆsiajn sia jn manojn mano jn kaj momenton rigardis ˆsin, sin, mallevinte la kapon. — Ludante, — li flustris, — mi pensos pri vi, mi vidos en mia imago vin staranta staranta ˆ ce ce la krado kaj a˘uskultan uskultanta ta la muzikon. muzikon. Tiamanier Tiamanieree niaj animoj animoj esto estoss kune kune.. . . Li rapide levis amba˘u ˆsiajn siajn manojn kaj kisis unu post la alia. Pasis Pasis unu horo. Wygrycz, Wygrycz, sidante sidante sur la mallarˆga kanapo kaj trinkante teon, admiris kun videbla plezuro la belajn florojn en argila vazo sur la retotuko totuko.. Li senˆ senˆ cese cese flaris kaj karesis aresis ilin. ilin. Precipe Precipe plaˆ plaˆ cis cis al li la verbenoj. verbenoj. “Kvaza˘ u stel stelet etoj!” oj!” — li diri diriss kun kun ride rideto to,, kiu kiu nun perdis perdis sian sian tutan tutan maldolˆ do lˆceco ec on. Klaro Klaro lumigi lumigiss la lampon, lampon, prepar preparis is teon teon por la patro, patro, ver verˆsis sis lakton lakton al Staˆcjo, cjo, zorgis zorg is pri ˆ cio cio babilante, babil ante, preska˘ pres ka˘u pepante. ˆ Si rakon rakontis, tis, ke ˆsi si estis en la princa princa parko, parko, ke ˆsi si legis legis tie kun sinjoro sinjoro Przyjemski Przyjemsk i “En Svisujo”, Svisuj o”, ke li donis al ˆsi si la floro jn, ke ˆsi si vidis de malproksime malproks ime la florˆ gardenon gardenon anta˘u la palaco, sur la fono de la verdaˆ verdaˆo de la parko. ˆ tuta persono radiis de ˆgojo; ˆ ne Sia go jo; ˆsiaj sia j movoj fariˆgis gis graciaj, nervaj. Si povis povis resti resti sur sama loko, loko, ˆsi sentis sentis bezonon bezonon iri, kuri, kuri, paroli, paroli, eligi eligi la troon da vivo, kiu bolis b olis en ˆsi. si. Iafoje ˆsi eksilentis eksilentis en la mezo de la frazo kaj staris senmova, mutiˆginta; ginta; ˆsiaj sia j rigardo kaj animo estis aliloke. Wygrycz ne rigardis r igardis ˆsin atente, li jen j en a˘ a ˘uskultis ˆsiajn sia jn vorto jn, jen meditis; lia vizaˆ go go estis nek malga ja, nek maldolˆca: ca: kontra˘ue, ue, petola rideto eraris sur liaj sensangaj lipoj. Franjo, kiu ˆus revenis kaj a˘uskultis uskultis la rakonton de la fratino, diris per sia si a akra ak ra voˆ co: co: — Atendu nenion, ˆcar car estos nenio! Sinjoro Przyjemski enamiˆgis, jes, sed mi dubas, ˆ cu cu li edziˆgos gos kun Klaro. Li estas por ˆsi si tro granda sinjoro. sinjoro. . . Tiaj sinjoroj nur delogas malriˆ cajn cajn knabinojn kaj poste forlasas ilin. Wygrycz tuta ektremis. — Silent Silentu! u! malgrand malgranda a vipuro! vipuro! — li kriis; — vi ˆciam ciam pikas pikas la fratinon! fratinon! kiu parolis al vi pri amo a˘u edziˆgo? go? Li forte forte ektusi ektusis. s. Amba˘ Amba˘ u fratinoj rapidis al li, alportis akvon, teon, pastelojn, sed kvankam la atako ne longe da˘uris kaj Franjo, riproˆ cata cata de sia konscienco, konscienco, fariˆgis gis tre karesema karesema por p or la patro kaj fratino, la gajeco de Klaro malaperis, kiel flamo de kandelo sub blovo. Certe, ˆ si si sciis; ke junaj juna j knabinoj, knabino j, se ili amas kaj estas amataj, amata j, edziniˆgas. Sed ˆsi si pensis pe nsis tre malofte malo fte pri tio kaj en la l a nuna okazo ˆsi si pri tio ne pensi p ensiss eˆc unu momenton. momenton. Vidi sinjoron sinjoron Przyjemski Przyjemski kaj paroli kun li estis estis la superlativo superlativo de ˆsiaj deziroj. La fratino maldelikate maldelikate deˆ deˆsiris siris la virgan vualon, kovranta kovranta la revojn revo jn de ˆsia sia koro. En ˆsia sia cerbo, cerb o, kiel muˆ so so en aranea arane a reto, re to, skuiˆ skui ˆgis la vortoj de Franjo: “Li estas e stas tro granda gr anda sinjoro si njoro por ˆsi.” si.” Klaro ˆciam ciam sentis s entis lian lia n superecon sup erecon en la instruit instruiteco eco kaj elegan eleganteco teco.. Krome, Krome, kvank kvankam am li estis estis nur nur la unua el la


45

princaj servistoj, kompare kun ˆsi si li estis granda sinjoro. Li nomis la princon sia amiko, li mastrumis en la princa domo, kvaza˘u en sia. sia. Kiu scias, scias, eble eble li estas esta s riˆca! ca! La lasta last a supozo. sup ozo. plej multe ˆ cagrenis cagr enis ˆsin. sin. Sur la fundo de sia koro ˆsi si sentis, ke kvank kvankam am kompare kun li ˆsi estas malriˆca, ca, modesta m odesta knabino, nenio nevenkebla n evenkebla apartigis apartig is ilin. il in. — Se li nur nur amas min. . . — ˆsi si pensis. pensis. En ˆsia sia koro koro kantis antis la magia magia vorto: vorto: “Li amas! li amas!” Kiam ˆsia patro foriris en sian ˆ cambron cambron legi ˆurnalon, urnalon, pruntitan pruntitan de oficeja kolego, kolego, kiam Staˆ cjo cjo jam ekdormis kaj Franjo sin senvessenvestigis. Klara kuris sur la balkonon. La vespero vespero estis varma, arma, sed nuba. Neniu Neniu stelo stelo brilis brilis sur la ˆ cielo; cielo; des pli helaj helaj ˆsajnis sajnis la fenest fenestroj roj de la palaco palaco.. La vent vento o jen blovis blovis de la nuboj, nuboj, jen tute ˆ cesis. cesi s. Subite Subi te ˆgi gi ekblovis pli forte kaj disportis en la du ˆgardenoj ondon de muzikaj tonoj. Malanta˘ u la altaj, mallarˆgaj gaj lumaj fenestroj la fortepiano kaj violonˆ violonˆ celo celo ludis muzikon solenan kaj seriozan. Klaro trakuris la ˆgardenon gardenon kaj haltis ˆce ce la krado apud la siringa la˘ubo. Apogita Apogita al la krado krado ˆsi si a˘uskultis uskultis kaj ˆ cesis cesis pensi pri io ajn. Neesprime Neesprimebla bla plezurego plenigis ˆsian sian animon. La nuba nokto, la fenestroj fenestro j brilantaj brilantaj alte en la mallumo, la ˆgemoj gemoj de la vento, la fluo de solenaj tonoj, formis unu estetikan tuton. tut on. Sed ˆ ciujn ciu jn sento sent o jn superr sup erregi egiss en e n ˆsi si kortuˆ kor tuˆsiˆ si ˆgo, dankemo, pasia celado de ˆsia sia animo al ˆ ci ci tiuj brilaj brila j fenestro fenes troj, j, simila s imilajj al la pordo j de la paradizo, tra kiuj venis lumo kaj anˆgela gela harmon harmonio. io. Kun la okuloj levitaj levitaj al la helaj helaj punkt punktoj, oj, ˆsi si rigardis riga rdis kaj a˘uskultis, uskultis, rememorante la vortojn: “Niaj animoj estos kune!” Kiel prava prava li estis! estis! La muziko muziko estis estis lia animo, kiu malleviˆ malleviˆgis al ˆsi kaj karesis ˆsin si n per dolˆ dolˆca, ca , brul br ulig iga aˆ cirka ci rka˘ ˘upreno. upreno. ˆ kovris la vizaˆgon Si gon per la manoj kaj rapide spirante ensorbis la muzikajn tonojn, pensante, ke ˆ si si ensorbas lian animon. La kvaronhoroj kvaronhoroj pasis. Subite ˆ cio ci o sile si lenti ntiˆ ˆgis. gis. En la palaco oni ˆcesis cesis ludi, ludi, sed post kelk kelkaj minutoj minutoj eksonis eksonis muziko pli malla˘ uta, uta, kvaza˘ u pli malproksima, malproksi ma, ˆ car car la violonˆcelo celo eksilentis, la ˆ kanto da˘ fortepiano kantis sola. Gia uris uri s sufiˆce ce longe, lon ge, la violo vi olonˆ nˆcelo cel o ˆsilenti sil entis. s. Subite Subite en aleo ˆce ce la krado krado eksonis eksonis mala˘uta uta paˆ paˆsado. sado. Klaro rektiˆgis, gis, ektreektremis. Trans la krado, krado, kontr kontra˘ a˘u ˆsi si staris alta viro, eleganta kaj gracia eˆ c en la mallumo. Li prenis amba˘u ˆsiajn siajn manojn en siajn kaj flustris: — Mi nepre devis vidi vin hodia˘u ankora˘ u unu fojon. Ludante, mi pensis senˆ cese: cese: “Mi iros al ˆsi!” si!” Mi lasis la violonˆ celon celon kaj diris al li: “Ludu, ludu seninterrompe!” seninterromp e!” ˆ car car mi volis kun k un vi paroli, akompanata de muziko. Kia nuba nokto! nokto! kiel kiel siblas siblas la vento! vento! La tonoj tonoj de la muziko muziko kune kune kun la bruo bruo de la vento formas iajn aerajn arabeskojn. Ni a˘uskultu. Li premis ˆsiajn siajn manojn pli kaj pli forte, li proksimigis sian kapon kapon al ˆsia. sia. Momenton ili staris tiamaniere, a˘uskultante. uskultante. La melankolia kaj kaj pasia kanto kanto kuniˆ gis kun la bruo de la vento, kiu blovis de la nuboj kaj kune kun ˆgi gis ˆgi revenis al la nuboj. La muziko fluis en la silentan mallumon de la parko.


46

ˆ mi bone — Cu bone fari faris, s, ke mi venis venis? ? Mi devis devis vin vidi kaj adia˘ adia˘ui u i por la tuta morga˘ ua ua tago. tago. Hodia˘ Hodia˘ u, tuj, venos mia onklo kaj ni forveturos al li por u, ˆ mi bone faris, ke mi venis, tuta tuta tago. tago. . . Mi revidos revidos vin nur postmor postmorga˘ ga˘u. u. Cu ˆ mi bone faris? hodia˘ u por unu momento? Cu Preska˘ u senkonsci senko nscia, a, ˆsi si flustris: flust ris: — Oh, bone! Li altiris alti ris ˆsin, sin, tiel, tiel , ke ˆsi si tuta kliniˆ klin iˆgis al li, kaj flustris: — Iru al la pordeto en la krado, mi anka˘u iros tien, ni renkontos unu la alian, alian, ni promenos promenos en nia aleo, ni eksidos eksidos sur nia benko. benko. . . ˆ nee skuis la kapon kaj flustris petege: Si — Ne. Ne. . . Ne petu petu min min.. . . oh, oh, ne petu petu min. min. . . ˆ car. c ar. . . mi iro iros. s. . . Per kolera movo li forpuˆsis sis ˆsin, sin, sed post sekundo li ree altiris ˆsin sin al sia brusto. — Vi estas estas prav prava, ne iru! iru! Mi dank dankas vin, vin, ke vi ne iris iris!! Apar Aparti tigu gu nin la ˆ cirka ci rka˘ ubar u ˘ baro. o. . . Sed Sed ne forti fortiru ru la kapon. apon. . . prok proksi simi migu gu ˆgin.. gin.. . klin klinu u ˆgin.. g in.. . Jes, Jes, tiamaniere, mia kara! ˆ kapo kuˆ Sia sis sis sur lia brust brusto. o. En mallu mallumo mo jen silenta silenta,, jen brua brua de la venta venta siblado, siblado, la fortepia fortepiano no kantis, kantis, sopiris, sopiris, amis. . . La vizaˆgo ˆ ce ˆsia vizaˆ za ˆgo, go, la rigardo en ˆsiaj okuloj, li demandis: ˆ ci amas min? — Cu Kelke da sekundoj ˆsi si silentis; silentis; poste, kvaza˘ kvaza˘u plej malla˘uta uta blovo, el ˆsia sia ekstaze malfermita malfermi ta buˆ so so eliˆgis gis flustro: — Mi amas! — Oh, mia plej amata! En la sama sama momen momento to okazi okaziss io ekster eksteror ordin dinar ara. a. Jam de kelk kelkaj aj minut minutoj oj homa figuro aperis el la mallumo kaj kelkfoje jen proksimiˆgis malla˘ ute ute al la ˆ parolanta paro, jen time foriris. Gi estis homo en vesto kun metalaj butonoj, kiuj bruis sur lia brusto brusto kaj manikoj manikoj ˆ ciufoje, ciufoje, kiam li estis en malpli malpli densa densa ombro ombro.. Li ne povis povis a˘udi udi la flustron flustron de la paro, paro, eble li eˆ c ne vidis vidis la virinan virinan silueton malanta˘u la vira figuro, sed la lastan li rekonis bone kaj kelke da minutoj li rondiris ˆ cirka˘ cirka˘u ˆ gi, ne sciante, kion fari. gi, ˆ Ce la krado la viro kliniˆ ginta ginta al la virina kapo kapo kuˆ santa santa sur lia brusto, flustris: — Rigardu Rigardu min! ne kaˆsu su vian buˆ son. son. . . Vane, vane!. vane!. . . Mi ˆgin trovos, mi havos ˆ gin... g in... En ˆci ci tiuj vortoj, kvank kvankam am ili estis diritaj tre malla˘ute, sonis paroksismo pasia de homo, kutiminta venkadi. Kelke da paˆ soj so j malanta˘u li voˆ voˆ co co timema timema kaj respektopl respektoplena, ena, sed klara, klara, diris: — Via princa moˆsto!. sto!. . . La viro ektremis de la kapo ˆgis gis la piedoj, mallevis la manojn kaj turninte sin al la voˆ co, co, demandis dema ndis::


47

— Kion? — La onklo de via princa moˆ sto sto venis kaj ordonis serˆ ci ci ˆ cie cie vian princan moˆston. ston . . . Nur nun tiu, al kiu oni diris ˆci ci tiujn t iujn vortojn, vortoj n, komprenis ˆcion. Kun kolera gesto kaj per voˆ voˆ co co tremanta tremanta de ekscito li ekkriis: — For! En la aleo ekkraketis ekkraketis rapide forkuran forkurantaj taj paˆ paˆsoj. soj. Li ree turnis turnis sin al la knabino, kiu malanta˘u la krado staris rigida, ˆstoniˆginta. Provante ekrideti, li komencis paroli. ˆ malkovriˆ — Cio malkovriˆ gis! gis! Malbenita Malbenita lakeo lakeo!. !. . . Ne koleru koleru,, mi agis tiamanier tiamanieree por ne timi timigi gi vin. vin. . . Kun larˆ ge ge malfermita m alfermita j okuloj okulo j ˆsi si ekflustris: — Vi. . . la prin princo co? ? En ˆsia sia flustro estis io preska˘u freneza. — Jes, sed ˆcu cu tial. . . Li provis ree kapti kapti ˆsiajn siajn manojn. Sed ˆsi si levis ilin al la kapo, dronigis en ˆ la˘ ˆ forkuris la haroj. Sia uta, malespera ekkrio plenigis la du ˆgardenojn. Si uta, terurita kaj malaperis en la mallumo.


48

V Post tri tagoj la princo revenis vespere de sia onklo. Unu horon post la reveno li iris en la aleo de la parko. parko. Lia vizaˆ vizaˆgo estis malgaja, malˆgoja. g oja. . . Anta Anta˘ ˘ u la herbaˆ herbaˆa benko li haltis, rigardis ˆgin gi n kaj ka j ˆ cion ci on ˆ cirka ci rka˘ ˘ue. ue. Estis la momento momento,, kiu anta˘ uiras la krepuskon. Sur la herbo malanta˘u la dikaj trunkoj brilis la oraj uiras strioj de la sunaj radioj; sur la tero, en la aleo tremis oraj rondoj kaj rondetoj. rondetoj. Inter la herboj de la benko velkis kelkaj forgesitaj floroj. ˆ restis sama, kia ˆgi Cio gi estis en la sama horo anta˘u tri tagoj. Per rapida rapi da movo la princo sidiˆgis gis sur la benkon, demetis la ˆcapelon, capelon , apogis la frunton sur la manplaton kaj flustris: — Malf Ma lfel eliˆ iˆco! co ! Anta˘ u unu horo, tuj post la reveno, reveno, kiam li estis sola kun la ˆ cambrist cambristo o Benedikto, li demandis mallonge: — Kia Ki a j novaˆ novaˆoj? o j? — Malbonaj, Malbonaj, via princa princa moˆ moˆsto!. sto!. . . Ili transloˆ transloˆgiˆ giˆ gis... g is... — Kiu? — ekkriis la princo. — La Wygrycz’oj. — De kie ili transloˆgigis? — De sia dometo en la ˆgardeno. gardeno. — Kiam? — Hodia˘ u, u, frumatene. — Kien? — Mi ankora˘ u ne scias; scias; sed se via princa moˆsto sto ordonas. ordonas. . . Li volis volis diri: diri: “mi ekscio ekscios”, s”, sed li prefe preferis ris ne fini la frazon frazon.. Li atendis atendis.. La princo silentis. silentis. Li rigardis rigardis tra la fenestro fenestro kaj ne turnant turnantee sin demandis demandis ankora˘ u: u: — Vi ne vidis ˆsin? sin? Kontra˘ ue, ue, Benedikt Benedikto o ˆsin sin vidis. Por Por observi observi la najbaran najbaran dometon, dometon, hiera˘ u vespere post p ost la deka deka horo li iris en la aleon ˆ ce ce la limo de la parko. Subite li eka˘ udis udis ploron. ploron. Li singarde singarde proksimiˆ proksimiˆgis gis kaj kaˆ kaˆsinte sinte sin malanta˘u arbo li ˆ vidis vidi s ˆsin sin malanta˘ mala nta˘u la krado. Si genuis, apogante la manojn kaj frunton al la ˆ levis unu fojon la kapon kaj rigardis krado. Larmoj fluis de ˆsiaj siaj okuloj. Si la palacon. palacon. Poste Poste ˆsi si ree ekploris kaj tiel kliniˆgis al la tero, tero, ke ˆsiaj siaj manoj kaj frunto frunto malaperis en la herbo. herbo. Sed kiam sinjoro Przyjemski Przyjemski komencis komencis ludi


49

en la palaco, ˆsi si salte leviˆgis kaj kuris en la dometon. Tio ˆci ci estis hiera˘u inter la deka deka kaj dek unua unua horo. horo. Hodia˘ Hodia˘u matene en la sepa horo Benedikto iris al sia konato, kiu loˆgas kontra˘ u la domo de Wygrycz, kaj li eksciis, ke la Wygrycz’oj transloˆgiˆ giˆ gis tuj post la levigo de la suno kaj ke en ilia domo gis ekloˆ gis maljunulino kun servistino kaj kato. gis Tion ˆ ci ci Benedikto diris unutone, kvaza˘u raporton. La princo, ne turnante sin de la fenestro, diris: — Vi povas foriri. Al la ˆ cambristo cambri sto ˆsajnis sa jnis,, ke la voˆ co co de la princo prin co estis esti s tute ˆsanˆ sanˆgita. Post momento la princo sidis sur la herbaˆ herbaˆa a benko kaj malˆgoje meditis. ˆ forflug — “De kiam ˆ gi gi flugis per sonˆgo g o la ora...” Si forflugis. is. Sed tio tio estas estas bagatelo. Nenio estas pli facila, ol trovi ˆsin. sin. Li diros unu vorton al Benedikto, kaj morga˘ u a˘ u post du tago j li ekscios, kien ˆsi si transloˆgiˆ gis. gis. ˆ ˆ Sed Se d ˆ cu cu li devas devas serˆ se rˆci? ci ? Si forkuris. Sia virina viri na instinkt inst inkto o puˆsis sis ˆsin sin al forkuro. fork uro. Tia estas la natura leˆgo. La ino forkuras forkuras,, se ˆsi si ne volas volas meti nesto neston n kun la persekutanto. persekutanto. Klaro, tiel prudenta prudenta kaj tiel noble fiera, komprenis, ke ˆsia ˆ forkuris plorante, sed feli fe liˆ ˆ co co da˘ da ˘ urus urus ne longe, l onge, ke la malfeliˆco co estus es tus granda. Si ˆsi si forku fo rkuris ris.. En ˆci ci tiu ti u infano, inf ano, kia forto de volo! Tamen por li ˆsi si estis cedema; anka˘u li en similaj similaj cirko cirkonst nstanc ancoj oj estas estas tre malfor malforta; ta; kiu scias, scias, kio estus estus okazi okazint nta? a? Feliˆ ce ce tio ti o ne okazis. Neniam li pardonus pa rdonus al si. ˆ do li devas ˆ n, ˆ Cu devas serˆ serˆ ci ci kaj rekomen rekomenci?. ci?. . . ree meti sin en danˆgeron? Sin Si car por li. . . ah, en ˆsi si li vidis sian savon, revivigitan kredon pri multaj aferoj, kies ekzistadon li neis. Dum ˆci ci tiuj kelkaj kelkaj tagoj li sentis sin renaskita. . . Posedi ˆ ci ci tiun estaˆ estaˆon tiel puran, tiel allogan, tian korpon kaj tian animon!. . . Nur vidi ˆsin sin nun estus grandega feliˆco!. co!. . . Se li revidus ˆsin, sin, li petus ˆsian sian pardonon, ke li rompis ˆsian sian trankvilecon, trankvilec on, ke li forpelis forpel is ˆsin sin el ˆsia sia modesta modes ta loˆgejo, ke li estis ka˘ uzo uzo de ˆsiaj siaj larmoj! Jes, sed post p ost la peto p eto pri pardono kio okazus? okazus? “Di’ lasu vin por p or sia glor’ tiel bela kaj pura kaj ˆ carma!” carma!” Sed li ne lasus ˆsin tia. Se ili ree renkontus unu la alian, certe Dio ne povus gardi ˆsin! Domaˆge estus, se velku velkuss tia floro, floro, tamen. tamen. . . Li leviˆ gis g is kaj da˘ urig u rigis is la prom promen enon on.. En la aleo aleo,, najba najbara ra al la ˆgardeno de Wygrycz, Wygrycz, li haltis. haltis. Li rigardis rigardis la dometon, dometon, precipe la balkonon balkonon,, sur kiu iu estis. estis. Sur la mallar mallarˆ ˆga ga benko sidis maljunulino en nigra vesto kaj blanka ˆ trikis kufo. Si trikis ˆstrumpon, strumpon, kaj la stalaj stalaj trikiloj trikiloj brilis brilis en la radioj radioj de la suno, suno, kvaza˘ u fajreroj. — Sendub Sendubee sinjor sinjorino ino Dut. . . kiewic kiewicz. z. Li konsideris momenton, malfermis la pordeton en la krado kaj eniris en la najbaran ˆgardenon gardenon.. La maljunulin maljunulino, o, ekvidin ekvidinte te la vizitan vizitanton, ton, forlasis forlasis la seˆ gon gon kaj kiam li salutis ˆsin per la ˆ capelo, capelo, ˆsi si ekparolis kun bonkora rideto sur la larˆga buˆso. — Se via princa moˆ sto sto volus sidiˆgi sur mia malgranda balkono, tio estus


50

por mi granda granda honoro. honoro. . . Mi petas vian princan princan moˆ ston!. ston!. . . ˆ akompanis la vortojn per multe da riverencoj, kiuj ne estis facilaj sur Si la malgranda balkono, kies parton okupis dika dika kato, kato, kuˆ kuˆsanta santa sur granda kuseno. seno. Malgra˘ Malgra˘ u manko de spaco la maljunulino faris profundajn riverencojn, ˆ jupo leviˆgis balanciˆgante gante kaj sidetiˆgante. gante. Sia gis kaj oni vidis blankajn blankajn ˆstrumstrumpojn po jn kaj tolajn tola jn ˆsuojn. suo jn. — Via princa princa moˆ moˆsto sto faru la honoron honoron al mia malriˆ malriˆ ca ca dometo dometo kaj volu volu sidiˆ gi...Mi g i...Mi a˘ uskultos uskultos vian princan moˆ moˆston. ston. . . ˆ ankora˘ Si u unufoje riverencis, riverenci s, montrante la blankajn ˆstrumpo strump o jn, kaj sidiˆ sidi ˆgis sur la anta˘ua ua loko, metante metante sur la genuojn la trikilojn kaj la laboraˆ laboraˆon. La princo ne sidiˆgis, gis, li suriris la balkonon, malkovris la kapon kaj demandis: ˆ sinjoro Wygrycz kaj lia familio ne loˆgas plu ˆ — Cu ci ci tie? — Ili ne loˆgas gas plu, ne loˆgas. gas. . . — jesis la maljunulin maljunulino, o, balancapte balancapte la kapon, kapon, — hodia˘ u matene ili transloˆgiˆ giˆ gis, kaj nun mi estas najbarino de via princa gis, moˆ moˆsto. sto. . . he, he, he!. he!. . . La princo demandis per velura voˆ co: co: ˆ mi hav — Cu havas la honoron honoron paroli paroli kun sinjorino sinjorino Dutkiewicz Dutkiewicz.. . . — Jes, via princa moˆ sto, sto, Dutkiewicz, Dutkiewic z, preta servi vian princan moˆ ston. ston. ˆ oni povus ekscii, kien transloˆgiˆ — Cu gis gis la Wygrycz’oj? La afabla kaj bonkora rideto malaperis de la vizaˆgo de la maljunulin malj unulino; o; ˆsia ˆ levis la bluajn okulojn kaj diris, mieno fariˆ gis gis malˆ goja goja kaj serioza. serioza. Si diris, skuant skuantee la kapon: — Ne, tio estas sekreto. ˆ levis sian sulkiˆgintan Si gintan fingron fin gron al la buˆ so so kaj ripetis: ripetis : — Ne, tio estas sekreto. Sed la gesto faligis la volva volvaˆon, on, kiu ruliˆgis de la genuoj sur la truplenan ˆ provis altiri ˆgin plankon. Si gin per la fadeno, sed vane. La princo levis ˆgin gin kaj donis al ˆsi. si. La maljunulino salte leviˆ le viˆgis de la benko kaj refaris profundan riverencon. — Mi dankas vian princan moˆ ston. ston. . . Via princa moˆ sto sto penis por mi. . . mi dank dankas as.. . . La princo staris staris apogita apogita al la balkona balkona kolono. kolono. La sulko sur lia frunto frunto pli profundiˆ gis, gis, la vangoj ruˆgiˆ giˆ gis. gis. Li demandis: ˆ vi opin — Cu opinia ias, s, ke esto estoss malf malfac acil ilee al mi tro trovi la nov novan loˆ loˆgejon gejon de Wygrycz. . . se mi serˆ cus? cus? ˆ kunmetis siajn mallongajn, dikajn fingrojn kaj diris: Si — Al via princa moˆ sto sto ˆcio cio estas facila. . . Kiam oni posedas tia jn rimedojn rimedo jn kaj povon! povon! Via princa moˆsto sto tuj trovus trovus la loˆ gejon, gejon, sed. . . ˆ malice ridetis. Si — Sed via princa prin ca moˆsto sto ne serˆcos. cos.


51

La princo sendube estis observema bomo, ˆ car car eˆ c la maljunulinon li rigardis atente. atente. Krome, Krome, ˆsia sia kufo ornamita per puntoj puntoj rememorig rememorigis is al li multon multon.. Dufoje li vidis ˆgin gin en la manoj de Klaro. Li krucigis la manojn sur la brusto kaj demandis: — Kio donas al vi la certecon, ke mi ne serˆcos? cos? La maljunu maljunulino lino ekpalpebrumi ekpalpebrumiss por siaj senharaj senharaj palpebroj palpebroj kaj respondis: respondis: ˆ — Car via princa moˆ moˆsto sto estas bona. . . mi tion vidas. Eh, eh, mi manˆgis panon ne el unu forno, mi vidis multajn princojn kaj grafojn dum mia juneco, kiam mi estis e stis ˆcambristin cambri stino o en riˆcaj ca j domo do moj. j. Mi ˆcion cion divenas divena s per p er plej p lej malgranda malg randa bagatelo bagatelo.. Ekzistas Ekzistas diversaj diversaj princoj, princoj, kiel ekzistas ekzistas diversaj diversaj simplaj simplaj homoj. Sed via princa moˆsto sto estas bona. Bagatelo montris tion al mi: via princa moˆsto sto levis de la l a tero te ro mian m ian volvaˆ volvaˆon, on, via princa moˆ sto sto estimas maljunecon. Ekzistas multaj princoj kaj simplaj homoj, nur imagantaj, ke ili estas princoj, kiuj neniam neniam farus farus tion por simpla simpla maljunu maljunulino lino.. Via princa princa moˆ moˆsto sto havas havas bonan koron kaj scias respekti, kion ordonis respekti Dio kaj la homoj. Tion montras al mi via nobla vizaˆgo, via agrabla parolado kaj. . . la volvaˆ volvaˆo. o. ˆ amike, bonkore ekridis. Si La princo staris kun mallevita kapo: — Via opinio tre flatas min.. sed mi tre dezirus scii, kiamaniere fariˆgis la uzo? Kiu postulis? postulis? chass-crois? kio estis la ka˘uzo? La maljunulino rapide skuis la kapon. ˆ postulis ˆ alkuris — Mi komprenas, mi komprenas! Si postulis tion, tion, ˆsi si mem. . . Si al mi hiera˘ u el la preˆgejo, gejo, kie ˆsi si preˆgis gis la tutan matenon, kaj sin ˆetinte etinte al miaj piedoj, piedoj, rakon rakontis tis al mi ˆcion. cion. . . Al kiu ˆsi si povus povus konfesi konfesi tion krom mi? ˆ Mi lulis ˆsian patrinon kaj ˆsin sin mem sur miaj brakoj. Cirka˘ uprenante uprenante miajn genuojn, ˆsi petis: “Ekloˆgu gu tie, tie, avinj avinjo, o, kaj ni tra transl nsloˆ oˆgiˆ giˆ gos gos en vian loˆgejon gejon ...ˆ gis. gis. . . ” Via princa moˆ sto sto komprenas? “Sed, — ˆsi si aldonis — mi ne parolos pri ˆci ci tio kun la patro, ˆcar car oni devas paroli kun li malvarmasange, kaj mi ne povus povus fari fari tion. tion. . . ” Mi do iris iris mem kaj mi ˆcion cion rakon rakontis tis al sinjor sinjoro o Teofilo, eofilo, klarigis, klarigis, proponis: proponis: Li estas prudent prudenta a homo. Li komprenis komprenis kaj kaj konsen konsentis, tis, li eˆ c dankis dan kis min. Kiam Klaro revenis hejmen, li kisis ˆsin sin kaj iom riproˆ cis. cis. . . nur iom. iom. . . Nokte Nokte li multe multe tusis, tusis, sed la tuso tuso pasos, pasos, pasos. pasos. Hodia˘ Hodia˘u frumatene mi transportigis ˆ ciujn ciujn miajn vestaˆ vestaˆojn kaj meblojn ˆ ci ci tien kaj iliajn en mian loˆ gejon. gejon. Kaj jen mi estas. Mi diris ˆcion cion al via princa moˆsto, sto, ˆcar car mi devis tion fari. Oni ne ˆciam ciam estas estro de la propra koro, ˆcu cu oni estas princo, ˆ cu cu vilaˆ gano. gano. Kiam Kiam la koro koro doloras doloras,, ˆgi gi doloras, kruele do estus lasi doloron en malcerteco. Mi ˆ cion cion diris al via princa moˆ sto. sto. La princo longe longe silenti silentis. s. Lia vizaˆgo go estis nun severa, severa, pala. Fine, Fine, levinte levinte la kapon, li demandis: ˆ vi konsen — Cu konsentus, tus, ke mi vidu ˆci ci tie lastfoje lastfoje fra˘ulinon ulinon Klaron en via ˆ ceesto? Larmoj Lar moj aperis aperis en la bluaj okuloj okuloj de la maljun maljunuli ulino. no. Levan Levante te al li sian


52

sulkiˆ gintan, gintan, rozan vizaˆgon, gon , ˆsi si flustri flus tris: s: — Via princa moˆ sto, sto, mi estas estas orfino orfino kaj zorgas zorgas pri orfoj. . . kvank kvankam am tre malriˆ malr iˆ ca. ca. . . Subite, la kato en sia blanka blanka kaj flava flava vesto, kiu ˆus vekiˆgis kaj oscedis ˆ petolo faligis post la dolˆca ca dormo, saltis sur la genuojn de sia sinjorino. Gia teren la volvaˆ volvaˆon kaj la kato mem implikiˆgis en la fadenoj. — For! For! — ekkriis ekkriis sinjori sinjorino no Dutkie Dutkiewic wicz, z, — for! for! sur la kuseno kusenon! n! Sur la kusenon! Per la naztuko, per kiu ˆsi estis viˆ sonta sonta la okulojn, okulo jn, ˆsi si ekbatis la katon, kiu desaltis de ˆ siaj sia j genuoj genuo j kaj tiris post p ost si la ˆ strumpon, strump on, trikilon tri kilon kaj ka j fadeno jn. Sed neniu interesiˆgis gis pri la sorto de la ˆstrumpo strumpo kaj de la piedoj de la kompatinda kompatinda kato. La princo staris nun tute proksime proksime de la maljunu maljunulino lino,, kiu volis fini la interrompitan interrompitan frazon: — Kvank K vankam am tre t re malriˆ m alriˆ ca. ca. . . ˆ — Ne finu, sinjorino! Cion, kion vi povus diri pri fra˘ulino ulino Klaro, mi scias, ˆ kaj eble eˆ c pli multe, ol vi. Cu vi konsentos diri kelke da vortoj de mi al fra˘ ulino ulino Klaro? Sinjorino Dutkiewicz momenton rigardis lin per siaj palpebrumantaj okuloj. ˆ via — Cu vi a prin princa ca moˆsto st o serˆ se rˆcos co s ˆsin? si n? Li silentis, mallevinte mallevinte la kapon. Post momento momento li diris: — Mi ne serˆ se rˆcos co s ˆsin. si n. — Honora Hono ra vorto princa? — ˆsi si demandis. de mandis. Li tre paliˆgis. g is. Li terur teruree sufe suferi ris, s, li ja brul brulig igis is post si la pontojn pontojn.. Post ost mallonga silento, li respondis: — Honora vorto de honesta homo. La vizaˆ go de la maljunulino ekbrilis de ˆgojo. go — Nun mi a˘ uskultas uskultas vian princan moˆston. ston. Oni ne ˆ ciam ciam estas estro de la propra koro, kaj kiam ˆ gi gi doloras, ˆgi doloras . . . Se oni povas povas verˆ verˆsi si sur ˆgin guton guton da balzamo, balzamo, kial ne fari tion? Kion via princa princa moˆ moˆsto sto ordonos diri al ˆsi? — Diru al fra˘ ulino ulino Klaro, Klaro, ke miaj agoj estis estis nek ˆserco, serco, nek kaprico kaprico.. . . En la komenco tio estis simpatio, kaj poste p oste amo kaj respekto, resp ekto, — respekto al ˆsia senmakula senmakula pureco kaj nobla nobla animo animo . . . Diru al ˆsi, si, ke pro ˆci ci tiu respekto respekto mi rezignas mian amon, ke neniu disiˆgo, — kaj nur Dio scias, kiom da ili mi travivis tra vivis!! — tiel malfeliˆ malfeliˆ cigis cigis min, ke mi deziras, deziras, ke la memoro pri mi. . . La voˆ co co mankis al li, en lia j okuloj ekbrilis larmoj. larmo j. — Mi havas la honoron saluti vin, — li diris kaj rapide foriris. La maljunulino rapide leviˆgis kaj faris du riverencojn, ree montrante la blankajn ˆstrumpoj strump ojn. n. Poste ˆsi si eksidis eks idis sur la benko, almetis tukon al la okulo oku lojj kaj ekplor ekploris. is. La kato kato en la blanka blanka kaj flav flava vesto vesto,, ne povan povante te liberigi liberigi la


53

piedojn el la fadenoj, sidis kune kun la ˆstrumpo, strumpo, trikiloj kaj volva volvaˆo sur la alia fino de la balkono kaj petege rigardante sian sinjorinon, mia˘uis. En la palaco la vicon de salonoj jam lumigis lampoj kaj kandelaroj. Princo Oskaro, enirante en sian luksan kabineton, sin turnis al Benedikto, kiu sekvis lin. ˆ Jozefo, la ˆcambristo, — Cu cambristo, jam estas eksigita? Benedikto konfuziˆgis; gis; — Ankora˘ u ne, via princa moˆ moˆsto. sto. . . La knabo ploras ploras kaj petegas. petegas. . . — Li restu. ˆ tio estis lia kulpo?” Li pensis: “ Cu — Petu sinjoron Przyjemski, ke li venu. Per rapidaj paˆ paˆsoj soj li promenis en la granda ˆcambro, cambro, en, kiun post kelkaj kelkaj minutoj enkuris viro tridekjara, nigrahara, malalta, kun saˆgaj okuloj, vivaj movoj, kun maltima, gaja mieno. ˆ ni ludos a˘ — Vi alvokis min. Cu u skribos? La princo haltis anta˘u li. — Bona ideo, mia kara! Freneziga doloro turmentas min de la piedoj ˆgis la kapo, kaj vi proponas al mi ludadon a˘u skribad skribadon! on! . . . Jen kial kial mi mi alvoki alvokiss vin. vin. . . morg morga˘ a˘ u ni veturo vetuross en la kampar amparon. on. . . volu volu hodia˘u aranˆgi gi ˆ ciujn ciuj n afero afer o jn kun intenda intendant ntoj, oj, advok advokatoj atoj k. t. p. Se ili volos volos paroli kun mi, ili venu venu tien. ˆ Ci tie mi ne povas povas resti, resti, mi ne povas! povas! Mi bezonas bezonas aeron, aeron, ˆsanˆ sanˆgon, forgeson. Mi volas anka˘ u, u, ke ˆsi si povu reveni en la lokon, kiun ˆsi si amas. . . Faru do por mi oferon, lasu la fra˘ulinojn ulinojn Perko Perkowsk wskii kaj vetu veturu ru kun mi. . . Sed Sed se vi ne volas volas forlasi la urbon, restu, sed tute sola tie mi freneziˆgus de de malespe malespero. ro. . . Przyjemski eksidis sur apogseˆgo go kaj iom ˆserce serce diris: ˆ efektive via malespero estas tiel granda? — Cu La princo ree haltis anta˘u li kaj respondis: — Ne ˆsercu, sercu, Julio. Julio. Mi estas trafita pli profunde profunde,, ol mi mem pensis. Mi suferas, kiel kondamnito. Przyjemski fariˆ gis gis serioza. — En tia okazo okazo,, tio tre ˆcagre cagrena nass min. min. La fra˘ulinoj ulinoj Perko Perkowski wski estas malsaˆ gaj gaj kaj afektemaj afektemaj kreaˆ kreaˆoj, kiujn mi forlasos forlasos kun plezuro, plezuro, kaj mi estas preta veturi morga˘u kun vi. Sed mi neniam neniam supozus, supozus, ke la momen momentoj, toj, kiujn vi pasigis sub mia nomo, tiel tragedie finiˆgos. La princo eksplodis. — Mia Julio, sola vi scias, kion mi pensas pri la homoj. Ili estas a˘u flatuloj, a˘ u ventoflagoj, a˘u send sendan ank kaj. . . — Mi multfoje a˘ udis tion, — interrompis Przyjemski. udis — Anka˘ u la viri virinoj: noj: ili ili estas estas a˘u malsaˆ gaj g aj kaj enui enuigaj, gaj, a˘ u amuzaj kaj malˆcasta cas taj: j: a˘u en ilia korpo loˆgas gas samtempe du spiritoj: spirito j: ˆ ciela ciela kaj infera . — Anka˘ uˆ ci ci tion mi a˘udis. udis.


54

— La vivo vivo estas estas unu unu granda granda sensenca sensencaˆ ˆo. Dum la homo kredas, li estas estas feliˆ feliˆ ca, ca, sed li estas infano. infano. Ekzistas Ekzistas homoj kiuj restas infanoj la tutan vivon. von. Sed tiuj, kiuj perdis iluziojn?. iluziojn?. . . Se ˆcio cio estas mensogo, mensogo, erariga erariga ombro, ombro, efem efemer ero. o. . . — Mi a˘ udas udas pri tio tre ofte. — Sed ˆci ci tie mi trovis, kion mi ˆ cesis cesis kredi. Mi trovis tion en ˆsi si kaj en la ˆsiaj. siaj. . . Eˆ c en la vidvino vidvino de la veterinaro veterinaro estas io, io tia. . . ! — Kia vidvino? de kiu veterinaro? — ekmiris Przyjemski. — Vi ne konas ˆsin, sin, tio estas indiferenta! Sed en ili estas io tia!. . . Kaj ˆsi, ˆsi. si. . . Kun nova eksplodo li ekkriis: ˆ ne — Julio J ulio,, ˆsi si ˆsutis suti s perlo p erlojn jn en mian animon! anim on! Ka Kajj kiel k iel ˆcarma carm a ˆsi si estas!. esta s!. . . Si estas perfekte bela, sed mi ne donus cent belulinojn b elulinojn por ˆsia sia simpla, modesta ˆ carmo. carmo. . . por ˆsiaj siaj oraj okuloj!. . . por ˆsia sia dolˆ ca ca rideto!. . . Li mallevis la brakojn kaj sin ˆetis etis sur apogseˆgon. — Sed, sed “ˆ si si flugis per sonˆgo la ora!” Li kovris vris la okul okulojn ojn per la manoj manoj kaj eksi eksile len ntis. tis. Przy Przyje jems mski ki,, la gaja gaja Przyjemski, serioze ekmeditis. — Seri Serioz oza a do estas estas la afer afero! o! — li diris diris malla˘ malla˘ute ute kaj fariˆgis g is pli kaj pli malgaja. Post Post moment momenta a konsid konsidero ero li leviˆ leviˆgis, gis, proksimiˆ proksimiˆ gis g is al sia sia nobl nobla a amik amiko o kaj komencis paroli per konsola voˆ co: co: — Retrovu Retrovu ˆ sin! sin! La afero afero estas estas facila. facila. . . en tiel malgranda malgranda urbo. La princo levis la kapon kaj fikse lin rigardis. — Por kio? — li diris, — ˆsin eˆ c por miliono vi ne aˆ cetos, cetos, eˆ c miliono ne konso konsolos los sin. sin. . . ˆ estis diktita de — Pardon Pardonu u min, princo: princo: Mia konsilo konsilo estis malbona. malbona. Gi mia kompato al vi pro viaj suferoj. Nun Przyjemsk Przyjemskii komenci komenciss kuri en la ˆ cambro; cambro; li tiris tiris siajn nigrajn nigrajn lipharojn, pensis, fine haltis anta˘u la amiko. — Kio do? — komencis li ˆsanceliˆgante. gante. — Kion fari? Vi vane vane serˆcis cis ˆgis nun veran amon, feliˆ con, con, celon k. t. p. Vi kredas, ke vi trovis ˆcion cion ˆci ci en la knabino, knabino, kiun ni serˆ serˆ cos cos unu, du tagojn . . . Mi tion prenas sur min. Mi trovos trovos ˆsian si an novan loˆgejon, kaj edziˆgu gu kun ku n ˆsi? si ? Princo Oskaro levis la kapon kaj rigardis lin kvaza˘u ne kredante al la propraj oreloj. — Kion vi diris? — Vi edziˆgu gu kun ˆsi! si! — ripetis sentime Przyjemski. La vizaˆ go go de la princo komencis komencis rapide ˆsanˆ sanˆgiˆ gi, gi, ˆ gis subite rido eksplodis gis en la luksa luks a ˆ cambro. cambro . — Ha, ha, ha, ha! Ha, ha, ha, ha! Per voˆ co, co, interrompata de la l a rido, ri do, la l a princo pr inco diris:


55

— Bone Bonega ga vi esta estas, s, kara ara Juli Julio, o, boneg bonega! a! Mi pensis pensis,, ke mi mort mortos os de ˆ cagreno, cagreno, sed vi, ha, ha, ha! vi ridigus mortinton, ha, ha, ha! Li eltiris naztukon naztukon el la poˆ so, so, levis ˆgin al la okuloj kaj ridis tiel forte, ke la rido similis ploregon. — Ha, ha, ha! Ha, ha!

A ?

?

La Interrompita Kanto

Recommend Documents