CU
კომპიუტერის არქიტექტურა
კავკასიის უნივერსიტეტი ალექსანდრე ბენაშვილი
2013
informaciis cneba termini „informacia“ momdinareobs laTinuri sityvisagan „informatio“, rac niSnavs ganmartebas, gadmocemas. Cveulebriv yofiT situaciebSi informacias uwodeben nebismier cnobasa Tu monacemebs, romlebic vinmes ainteresebs. magaliTad: cnobebi raime momxdarze, vinmes saqmianobaze da a. S. „informireba“ am SemTxvevaSi niSnavs „raimes cnobebas, rac ucnobi iyo aqamde“. informacia – es aris monacemebi obieqtebsa da gare samyaros iseT gamovlinebebze, parametrebze, Tvisebebsa da mdgomareobebze, romlebsac aRiqvamen informaciuli sistemebi (cocxali organizmebi, gamomTvleli manqanebi da a.S) muSaobisa da moRvaweobis procesSi. monacemebis kompiuteruli damuSavebisas, informaciis cnebis qveS igulisxmeba simboloebis (asoebi, cifrebi, kodirebuli grafikuli gamosaxuleba, xmebi da a.S) Tanmimdevroba, romlebic aris azrobrivi datvirTvis matareblebi da warmodgenilni arian kompiuterisTvis gasagebi formiT. yoveli aseTi simbolo amgvari Tanmimdevrobis rgolSi zrdis Setyobinebis informaciul zomas. informaciis warmodgena kompiuterSi. Tvlis sistemebi kompiuterebSi gamoyenebuli ariTmetika gansxvavdeba im ariTmetikisgan, romelsac Cven tradiciulad vicnobT. kompiuterebSi gamoiyeneba Tvlis ara aTobiTi, aramed orobiTi sistema. Tvlis sistema k safuZvliT moiTxovs k gansxvavebuli simbolos gamoyenebas ricxvebis CawerisaTvis. magaliTad, aTobiTi sistema 10 cifriT warmodgindeba 0123456789 orobiTi ricxvebis Cawera xdeba ori orobiTi cifris gamoyenebiT 01 kompiuterSi nebismieri informacia (ricxvebi, simboloebi, grafikuli gamosaxulebebi da a.S.) orobiTi cifrebiT kodirdeba. magaliTad, simbolo W-s Seesabameba orobiTi gamosaxuleba 01010111, aTobiT ricxvs 20 _ orobiTi gamosaxuleba 10100 da a.S
2
informaciis moculobis erTeulebi 1-el cxrilSi warmodgenilia ZiriTadi prefiqsebi, romlebic ganzomilebis erTeulebSi gamoiyeneba. cxrili 1 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18 10-21 10-24
mili mikro nano piko femto ato zepto iokto
ZiriTadi prefiqsebi 103 106 109 1012 1015 1018 1021 1024
kilo mega gega tera peta eqsa zeta iota
Tumca unda gaviTvaliswinoT, rom mexsierebis, diskuri damgroveblebis, failebis moculobebis gazomvis dros zemoTmoyvanili erTeulebi gansxvavebul Sinaarss iZenen. ramdenadac kompiuterSi nebismieri informacia warmodgenilia orobiTi kodebis saxiT, moculoba izomeba 2-is xarisxebSi. magaliTad, kilo aRniSnavs ara 103 (1000)-s, aramed 210 (1024)-s. amrigad, 1 megabaiti Seicavs 220 (1 048 576) baits, 1 gegabaiti _ 230 (1 073 741 824) baits da a.S. amrigad: 1 baiti (B) = 23 = 8 biti (Bt). 1 kilobaiti (Kb) = 210 = 1024 baiti; 1 megabaiti (Mb) = 210 = 1024 kilobaiti; 1 gegabaiti (Gb) = 210 = 1024 megabaiti; 1 terabaiti (Tb) = 210 = 1024 gegabaiti; da a.S. Tumca roca saubaria, magaliTad, qselis gamtarunarianobaze, 1 kilobiti/wm aRniSnavs wamSi 1000 biti informaciis gadacemas, gadacemis siCqare 1 megabiti/wm _ wamSi 1 000 000 biti informaciis gadacemas. amrigad, erTeulebi _ kilobaiti, megabaiti, gegabaiti, terabaiti aRniSnaven Sesabamisad 210, 220, 230, 240 baits, xolo kilobiti/wm, megabiti/wm, gegabiti/wm, terabiti/wm _ Sesabamisad 103, 106, 109, 1012 bits/wamSi.
3
kompiuteris arqiteqtura. ZiriTadi da damxmare mowyobilobebi. informaciis damuSaveba da saerTod kompiuteris funqcionireba xdeba winaswar Sedgenili programebiT. amitom kompiuteris sistema aparaturuli (Hardware) da programuli (Software) nawilebis ganuyofel erTobliobas warmoadgens. kompiuteris aparaturuli da programuli nawilebis da maT Soris arsebuli logikur-funqciuri kavSirebis erTobliobas kompiuteris arqiteqturas uwodeben. yoveli Taobis kompiuters saerTo msgavsebasTan erTad arqiteqturis misTvis damaxasiaTebeli niSnebi aqvs. gamoyofen kompiuteris aparaturuli uzrunvelyofis ZiriTad da damatebiT mowyobilobebs. kompiuteris ZiriTad mowyobilobebad SeiZleba miviCnioT sistemuri bloki, monitori, klaviatura da Tagvi (mouse) (sur. 1).
sur. 1. kompiuteris ZiriTadi mowyobilobebi kompiuteris damatebiTi mowyobilobebia sxvadasxva periferiuli mowyobilobebi _ printerebi, skanerebi, uwyveti kvebis wyaroebi, dinamikebi (speakers) da a.S.
4
kompiuterebis klasifikacia sididis da gamoTvliTi simZlavris mixedviT kompiuterebi Semdegnairad klasificirdeba:
`erTjeradi~ kompiuterebi;
CaSenebuli kompiuterebi (mikrokontrolerebi);
saTamaSo kompiuterebi;
planSeturi kompiuterebi;
personaluri cifruli asistentebi (Personal Digital Assistant PDA)
personaluri kompiuterebi;
serverebi;
samuSao sadgurebis kompleqsebi;
meinfreimebi;
superkompiuterebi.
erTjeradi kompiuterebi `erTjeradi~ kompiuteri aris mikrosqema, romelsac erTi konkretuli funqcia aqvs. magaliTad, `erTjeradi~ kompiuteria saTamaSoebSi an mosaloc baraTebSi Cayenebuli mikrosqema raime melodiis gamosacemad. am sferoSi yvelaze mniSvnelovani miRwevaa RFID (Radio Frequency Identification) mikrosqemebi (sur. 2). maTi sigane 0,5 mm-s ar aRemateba, xolo fasi ramdenime centia. RFID mikrosqemaSi moTavsebulia radiosignalis mcire zomis mimReb-gadamcemi. yovel mikrosqemas unikaluri 128-Tanriga kodi eniWeba. gare antenidan miwodebuli impulsis sapasuxod RFID mikrosqema Tavisi kodis Sesabamis signals agzavnis.
sur. 2. RFID mikrosqema 5
saqonlis Strix-kodisgan gansxvavebiT, romelic mxolod saqonlis tipis identificirebas axdens, 128-Tanriga RFID mikrosqemebiT SesaZlebelia saqonlis yoveli konkretuli egzemplaris identificireba. RFID sistemebi gamoiyeneba sawyobebSi, aeroportebis sabargo sistemebsa da mraval sxva sferoSi (sur. 3).
sur. 3. wamkiTxavi RFID mowyobiloba RFID mikrosqemebis teqnologiuri baza ganuwyvetliv viTardeba. yvelaze martivi mikrosqemebi pasiuria (kvebis Siga wyaro ara aqvs). maTi SesaZleblobebi unikaluri saidentifikacio kodis gadacemiT Semoifargleba. ufro mZlavri RFID mikrosqemebi aqtiuria. maTSi SeiZleba CaSenebuli iyos akumulatori, elementaruli kompiuteri, rac maT saSualebas aZlevs Seasrulon gamoTvliTi operaciebis garkveuli nakrebi. am ukanasknel kategorias miekuTvneba, magaliTad, finansur operaciebSi gamoyenebuli smart-baraTebi (sur 4).
sur. 4. smart-baraTi 6
mikrokontrolerebi mikrokontrolerebi anu CaSenebuli kontrolerebi (sur. 5) umetesad sayofacxovrebo teqnikaSi gamoiyeneba. isini mowyobilobebis marTvis da maTi samomxmareblo interfeisebis organizaciisTvis gamoiyeneba.
sur. 5. mikrokontroleri mowyobilobis speqtri, romelic mikrokontrolerebis saSualebiT muSaobs, sakmaod farToa:
sayofacxovrebo teqnika (maRviZara, sarecxi manqana, mikrotalRovani Rumeli, damcavi signalizaciis sistemebi);
komunikatorebi (ugamtaro aparati, peijeri da a.S);
periferiuli mowyobilobebi diskuri mowyobiloba);
video da audio mowyobilobebi centri, DVD da MP3 fleerebi);
gamosaxulebis maformireblebi (televizori, cifruli fotokamera, videokamera);
samedicino aparatura (rentgenoskopuri aparati, tomografi, kardiomonitori, cifruli Termometri);
samxedro teqnika (sakontinentTaSoriso balistikuri raketa, torpedo);
savaWro aparatura (savaWro avtomati, sakaso aparati, saswori);
saTamaSoebi (molaparake Tojina, radiokavSiriT marTuli manqana da a.S);
avtomanqanebi da sxva satransporto saSualebebi.
da
mobiluri telefoni, (printeri, skaneri,
7
faqsimiluri
modemi, kompaqt-
(videomagnitofoni,
musikaluri
nebismier Tanamedrove avtomanqanas aTeulobiT mikrokontroleri aqvs, romlebic sxvadasxva qvesistemas marTaven. magaliTad, mikrokontroleriT imarTeba borblebis avtoblokireba, navigaciis sistema, sawvavis miwodeba da a.S. reaqtiul TviTmfrinavSi kontrolerebis raodenoba 200-s aWarbebs. RFID mikrosqemisgan gansxvavebiT, romelic funqciebis minimaluri raodenobis krebuls asrulebs, mikrokontroleri, mcire zomebis miuxedavad, srul gamomTvlel mowyobilobas warmoadgens. yoveli mikrokontroleri Seicavs procesors, mexsierebas da Setana-gamotanis saSualebebs. Setana-gamotana, rogorc wesi, knopebis da gadamrTvelebis saSualebiT, indikatorebis, displeis da mowyobilobis xmis komponentebis kontroliT xorcieldeba. mikrokontroleris programuli uzrunvelyofa, rogorc wesi, mis mexsierebaSi, mwarmoeblis mier aris `CaSenebuli~. miuxedavad standartuli personaluri kompiuterebis da universaluri mikrokompiuterebis msgavsebisa, maT Soris mniSvnelovani gansxvavebebic arsebobs:
mikrokontrolerebze moTxovnilebas mniSvnelovnad gansazRvravs maTi dabali fasi. amitom mwarmoeblebi cdiloben maqsimalurad Seamciron sawarmoo danaxarjebi da naklebad zrunaven mikrokompiuterebis funqciebis gafarToebaze;
TiTqmis yvela mikrokontroleri realur droSi muSaobs. yovel Semaval signals maSinve moyveba sapasuxo signali. magaliTad, bevr xelsawyoSi knopze daWerisas maSinve, yovelgvari pauzis gareSe inTeba Sesabamisi indikatori. realur droSi unda xdebodes audio da videomonacemebis damuSavebac. xSirad swored realur droSi muSaobis aucilebloba gansazRvravs mikrokontroleris arqiteqturas;
`CaSenebuli~ mikrokontrolerebi xSirad SezRudulia sxvadasxva eleqtruli da meqanikuri parametrebiT, magaliTad, zomiT, woniT, moxmarebuli energiiT da a.S. swored am SezRudvebis gaTvaliswinebiT muSavdeba aseTi tipis sistemebSi dayenebuli mikrokontrolerebi.
saTamaSo kompiuterebi saTamaSo kompiuteri faqtobrivad igive personaluri kompiuteria, romelic video da audio kontrolerebis maRali maxasiaTeblebiT, periferiuli mowyobilobebis naklebi raodenobiT da gafarToebis naklebi SesaZleblobiT gamoirCeva.
8
Tavdapirvelad saTamaSo kompiuterebis kategorias miekuTvneboda martivi TamaSebisTvis gankuTvnili kompiuterebi, romelTac dabali klasis procesorebi hqonda, Tumca amJamad bevri saTamaSo kompiuteri sakmaod mZlavr sistemas warmoadgens, romelic rigi parametriT araTu Camouvardeba, aramed aRemateba kidec personalur kompiuterebs (sur. 6).
sur. 6. Sony PlayStation Vita 3D Model saTamaSo da personalur kompiuterebi ZiriTadad gansxvavdebian ara procesoris simZlavriT, aramed imiT, rom saTamaSo kompiuteri Caketil, dasrulebul sistemas warmoadgens. saTamaSo kompiuteris gafarToeba ar aris gaTvaliswinebuli, Tumca zogierT maTgans gaaCnia USB portebi. kidev ufro metad mniSvnelovania is, rom saTamaSo kompiuterebi optimizebulni arian gamoyenebis konkretuli sferosTvis _ samganzomilebiani TamaSebis maRali interaqtiulobiT da maRali xarisxis stereofonuri xmiT SesrulebisTvis. yvela sxva funqcia meorexarisxovania. aparaturuli da programuli uzrunvelyofis SezRuduloba, dabali siCqare, mcire moculobis mexsiereba, umetes SemTxvevaSi vinCesteris ararseboba personalur kompiuterebTan SedarebiT saTamaSo kompiuterebis dabal fass ganapirobebs. standartuli saTamaSo kompiuterebis mwarmoeblebi TavianT asortiments afarToeben portatiuli saTamaSo sistemebiT, romlebic akumulatorebiT ikvebebian. aseTi sistemebi TavianTi maxasiaTeblebiT ufro metad ara personalur kompiuterebs, aramed mikrokontrolerebs uaxlovdebian.
9
planSeturi kompiuterebi planSeturi kompiuteri (sur. 7) ugamtaro mowyobilobaa, romelic xelnaweri teqstis SetanisTvis gamoiyeneba. kompiuterSi teqstis Setana xdeba e.w. stilusis saSualebiT. planSeturi kompiuteri, rogorc wesi, aRWurvilia Txevadkristaluri ekraniT da xelnaweri teqstis amomcnobi CaSenebuli programiT.
sur. 7. planSeturi kompiuteri GoClever TAB A104 Black planSeturi kompiuterebi Tavisi gamoTvliTi simZlavriT da funqciuri SesaZleblobebiT xSirad ar Camouvardebian personalur kompiuterebs da nouTbuqebs. planSeturi kompiuterebSi gamoiyeneba specialuri operaciuli sistema - Windows Tablet PC Edition. jibis kompiuterebi jibis kompiuteri (sur. 8) portatiuli kompiuteris Semcirebul versias warmoadgens, romelsac naklebi simZlavris procesori da naklebi moculobis operatiuli mexsiereba gaaCnia. jibis kompiuterebis umetesoba aRWurvilia standartuli klaviaturiT da arcTu mcire garCevadobis feradi ekraniT. dokumentebis da fotografiebis Sesanaxad jibis kompiuterebSi Flash-mexsierebis baraTebi gamoiyeneba. vinCesteri jibis kompiuters ar gaaCnia. jibis kompiuterebi imarTeba specialuri operaciuli sistemiT - Microsoft Mobile. jibis kompiuterebis ZiriTadi funqciebi SeiZleba moicavdes:
mini-gamoyenebiT programebs, mag. PowerPoint Viewer, Mobile Excel da a.S.;
mobilur telefons;
ugamtaro qsels;
10
sur. 8. jibis kompiuterebi
megapiqselian fotokameras;
diqtofons;
internetSi swrafi SeRwevis saSualebebs da a.S.
personaluri cifruli asistentebi (Personal Digital Assistant, PDA) personaluri cifruli asistenti (sur. 9), rogorc wesi, Canawerebis wignakis saxiT gamoiyeneba, masSi SeiZleba Senaxuli iqnas piradi informacia, dagegmili saqmeebis sia, sakontaqto informacia da a.S. personalur cifrul asistentebSi, rogorc wesi, specialuri sensoruli monitorebi gamoiyeneba, Tumca zogierT maTgans SeiZleba mcire zomis klaviaturac gaaCndes. personalur cifrul asistentsa da jibis kompiuterebs Soris gansxvaveba bundovania.
sur. 9. personaluri cifruli asistenti amJamad bevri personaluri cifruli asistenti aRWurvilia mobiluri telefoniT da gaaCnia Tanamedrove personaluri kompiuterisTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi. zogierTi personaluri cifruli asistenti imarTeba operaciuli sistemiT Microsoft Windows CE, xolo zogierTi _ safirmo operaciuli sistemebiT, mag. Palm OS, Blackberry OS da a.S.
11
personaluri kompiuterebi, samuSao sadgurebi da serverebi arsebobs personaluri kompiuterebis ori saxeoba _ samagido da portatiuli (nouTbuqi). personaluri kompiuterebi rTuli operaciuli sistemebiT, gafarToebis SesaZleblobiT da gamoyenebiTi programebis farTo speqtriT gamoirCeva. nouTbuqi, kompaqturobis garda, samagido kompiuterisgan faqtobrivad arafriT gansxvavdeba. masSi analogiuri, Tumca samagido kompiuterebTan SedarebiT Semcirebuli zomis komponentebi yendeba. personalur kompiuterebTan axlos dgas jibis kompiuterebi (PDA). isini nouTbuqebTan SedarebiT mcire zomisani arian, Tumca procesori, mexsiereba, klaviatura, displei da personaluri kompiuteris sxva standartuli komponentebi maTac aqvT. samuSao sadguri igive personaluri kompiuteria, romelic specializebulia gansazRvruli saxis samuSaos Sesasruleblad (grafikuli, sainJinro, sagamomcemlo da sxv.). mZlavri personaluri kompiuterebi da samuSao sadgurebi xSirad gamoiyeneba qseluri serverebis saxiT _ rogorc lokalur qselebSi (magaliTad, erTi organizaciis masStabiT), ise internetSi (sur. 10). arsebobs erTprocesoruli da multiprocesoruli serverebi. serverebSi, rogorc wesi, ramdenime gegabaiti moculobis operatiul mexsierebas, ramdenime terabaiti moculobis diskur damgroveblebs da maRali siCqaris qselur interfeisebs ayeneben.
sur. 10. IBM D400 Home server
12
arqiteqturis kuTxiT erTprocesoruli serveri Cveulebrivi personaluri kompiuterisgan ar gansxvavdeba. ubralod is ufro swrafad muSaobs, met adgils ikavebs, diskuri mexsierebis meti moculoba gaaCnia da ufro swraf qselur SeerTebas amyarebs. samuSao sadgurebis kompleqsebi da meinfreimebi ramdenadac personaluri kompiuterebis da samuSao sadgurebis maCvenebeli `fasi/warmadoba~ ganuwyvetliv umjobesdeba, bolo periodSi maT xSirad samuSao sadgurebis klasterebSi (Clusters Of Workstations, COW) aerTianeben. ramdenime personaluri kompiuteri, an samuSao sadguri erTmaneTs maRali swrafqmedebis mqone qseliT ukavSirdeba da aRiWurveba specialuri programuli uzrunvelyofiT, romelic kompiuterebis resursebs erTiani amocanebis Sesrulebisken mimarTavs. klasteri masStabirebis moxerxebuli SesaZleblobiT gamoirCeva. igi SeiZleba aTeulobiT da aseulobiT kompiuters Seicavdes. klasterebis saxiT xSiradaa organizebuli veb-serverebi. Tu veb-saiTze wamSi aTasobiT mimarTva xdeba, moxerxebulia klasteris ramdenime aseul serverze organizacia da datvirTvis maT Soris gadanawileba. klasterebs, romlebic aseTi sqemis realizacias axdenen Server Farm-s uwodeben (sur. 11).
sur. 11. klasteri Server Farm
13
meinfreimi (mainframe) (sur. 12) maRali waramadobis mqone kompiuteria, romelsac didi moculobis operatiuli da gare mexsiereba gaaCnia. meinfreimis daniSnuleba didi moculobis monacemebis centralizebuli sacavis organizacia da intensiuri gamoTvliTi operaciebis Sesrulebaa.
sur. 12. meinfreimi IBM z Series 800 Tanamedrove meinfreimebis damaxasiaTebeli Tvisebebia:
sistemis mdgradoba. meinfreimebs SeuZliaT aparaturuli da programuli Secdomebis izolacia da maTi gasworeba Semdegi principebis safuZvelze: dublireba: sarezervo procesorebi, mexsierebis sarezervo modulebi, periferiul mowyobilobebisadmi wvdomis alternatiuli gzebi; komponentebis (procesorebis, mexsierebis da sxva platebis) `cxeli~ (kompiuteris gamorTvis gareSe) Secvlis SesaZlebloba.
monacemebis mTlianoba. monacemebis dakargva faqtobrivad gamoricxulia. meinfreimebSi gamoiyeneba operatiuli mexsiereba Secdomebis
14
koreqciis kodebiT, xolo diskuri sistema aRWurvilia `cxeli~ Secvlis da sarezervo Senaxvis `CaSenebuli~ saSualebebiT.
masStabireba. meinfreimebis masStabireba SesaZlebelia rogorc horizontalurad, ise vertikalurad. vertikaluri masStabireba miiRweva ufro mZlavri procesorebis dayenebiT da maTi raodenobis gazrdiT. horizontaluri masStabireba realizdeba meinfreimebis mravalmanqanur klaster _ Sysplex-Si (System Complex) _ gaerTianebiT. Sysplex-Si SesaZlebelia 32-mde meinfreimis gaerTianeba.
mravalmomxmarebliani muSaobis reJimi. meinfreimebi ZiriTadad monacemTa did bazebTan muSaobis dros da iseT sistemebSi gamoiyeneba, romlebSic monacemTa gadacemis maRali siCqare, saimedooba, bevri procesis erTdrouli damuSaveba, didi moculobis monacemebis paketuri damuSaveba (saqonlis inventarizacia, aviabileTebis dajavSna, sabanko operaciebi da a.S.). moiTxoveba superkompiuterebi superkompiuteri mZlavri mravalprocesoriani gamomTvleli manqanaa. superkompiuterebis Seqmnis aucilebloba iseTma amocanebma ganapiroba, romelTa gadawyvetisTvisac meinfreimebis warmadoba arasakmarisi aRmoCnda. aseTi amocanebia, magaliTad, meteoviTarebis prognozi, rTuli samxedro kompleqsebis marTva, biologiuri kvlevebi, ekologiuri sistemebis modelireba da sxva. superkompiuteris uaxlesi proeqtia IBM Sequoia (sur. 13), romelic damuSavda IBM kompaniis mier birTvuli usafrTxoebis nacionaluri administraciisTvis.
sur. 13. superkompiuteri IBM Sequoia
15
IBM Sequoia-s gamoyeneba ZiriTadad xdeba birTvuli afeTqebebis modelirebisTvis. mas agreTve SeuZlia astronomiis, energetikis, adamianis genomis Semswavleli da klimatis cvlilebis modelirebis amocanebis Sesruleba. cxrili 2 Tanamedrove superkompiuterebi da maTi maxasiaTeblebi gamoSvebis weli
dasaxeleba
siCqare
adgilmdebareoba
2008
IBM Roadrunner
1.026 PFLOPS
New Mexico, USA
2009
Cray Jaguar
1.759 PFLOPS
Oak Ridge, USA
2010
Tianhe-IA
2.566 PFLOPS
Tianjin, China
2011
Fujitsu K computer
10.51 PFLOPS
Kobe, Japan
2012
IBM Sequoia
16.32 PFLOPS
Livermore, USA
IBM Sequoia agebulia 98304 gamoTvliTi blokis bazaze da aqvs 300 m2-ze, 96 dgarSi ganTavsebuli 1,6 petabaiti moculobis operatiuli mexsiereba. masSi gamoyenebulia 1,6 milioni procesoruli birTvi, romlebic realizebulia 16- da 8-birTviani IBM Power procesorebis bazaze.
16
kompiuteris ZiriTadi komponentebi sistemuri plata sistemuri plata (System board, Motherboard) (sur. 14) kompiuteris ZiriTadi elementia, romelzedac ganlagebulia ZiriTadi mowyobilobebi. sistemur plataze yendeba da mas uerTdeba kompiuteris yvela komponenti.
sur. 14. sistemuri plata procesori procesori (sur. 15), anu centraluri procesori (Central Processor Unit - CPU) sistemur plataze yendeba da kompiuteris `birTvs~ warmoadgens. procesori ZiriTad gamomTvlel operaciebs asrulebs kompiuterSi _ igi asrulebs programebs da marTavs kompiuters.
sur. 15. procesori
17
procesoris ZiriTadi maxasiaTeblebia:
swrafqmedeba;
damuSavebuli monacemebis Tanrigianoba;
Cache mexsierebis moculoba. swrafqmedeba didwiladaa damokidebuli sataqto sixSireze, romelic gegahercebSi (ghc, Ghz) izomeba. Tanamedrove procesorebi, rogorc wesi, ramdenime ghc-is (miliardi hercis) sixSireze muSaoben. erTi gegaherci sixSiris procesori wamSi erTi miliard operacias asrulebs. Tumca sataqto sixSire procesoris swrafqmedebis erTaderTi ganmsazRvreli faqtori ar aris. udidesi mniSvneloba eniWeba procesoris arqiteqturasac. magaliTad, mravalbirTvian procesorebSi es maCvenebeli birTvebis raodenobaze mravldeba. monacemebis Tanrigianoba gansazRvravs bitebis raodenobas (32, an 64), ramdenic procesoris mier erT miRebaze SeiZleba damuSavdes. Cache mexsiereba mcire moculobis, zeswrafi tipis operatiuli mexsierebaa. igi maRalsiCqariani buferia, romelTanac procesori uSualod asrulebs monacemTa gacvlas. Cache kontroleri winaswar gansazRvravs, Tu romeli monacemebi dasWirdeba procesors da winaswar CatvirTavs maT ZiriTadi operatiuli mexsierebidan Cashe mexsierebaSi. amrigad, monacemebi procesors ara SedarebiT neli ZiriTadi operatiuli mexsierebidan, aramed bevrad swrafi Cache mexsierebidan miewodeba, rac mniSvnelovnad zrdis programebis Sesrulebis siCqares. mexsierebis tipebi kompiuterSi mexsierebis sami ZiriTadi tipi gamoiyeneba:
operatiuli mexsiereba;
gare mexsiereba;
mudmivi mexsiereba.
operatiuli mexsiereba operatiuli mexsiereba (Random Access Memory - RAM). kvebaze damokidebuli mexsierebaa, romelSic is programebi da monacemebi iwereba, romlebic procesoris mier muSavdeba. sur. 16-ze warmodgenilia kompiuteris sistemur plataze dayenebuli ZiriTadi operatiuli mexsierebis modulebi.
18
kompiuteris gamorTvisas operatiul mexsierebaSi monacemebi iSleba, anu kompiuteris CarTvisas saWiro programebi Tavidan unda CaitvirTos operatiul mexsierebaSi.
sur. 16. ZiriTadi operatiuli mexsierebis modulebi Tanamedrove kompiuterebSi gamoyenebuli operatiuli mexsierebis moculoba 4, 8, 16 da a.S gegabaits (gb) SeiZleba Seadgendes. gare mexsiereba (damgroveblebi) personaluri kompiuteris standartul konfiguracias Semdegi tipis damgroveblebi miekuTvneba: vinCesteri anu xisti diskuri mowyobiloba _ HDD (Hard Disk Drive); kompaqt-diskuri mowyobilobebi _ CDD (Compact-Disk Drives); vinCesteri vinCesteri (sur. 17) personalur kompiuterSi informaciis ZiriTadi matarebelia. vinCesteri didi tevadobiT, maRali swrafqmedebiT da saimedoobiT gamoirCeva. programebis da monacemebis umetesoba vinCesterSi iwereba.
sur. 17. vinCesteri 19
vinCesteri ramdenime disks Seicavs (sur. 18). TiToeuli diskuri zedapirisTvis gaTvaliswinebulia Sesabamisi Cawera/wakiTxvis Tavaki. yvela Tavaki erT saerTo dgarzea damontaJebuli da erTdroulad (sinqronulad) gadaadgildeba.
sur. 18. magnituri diskebis bloki Zvelis standartis vinCesterebis diskebi aluminisgan mzaddeboda, xolo Tanamedrove vinCesterebis diskebi arakristaluri minisgan mzaddeba. maTi gadaRunva SeuZlebelia. amitom vinCesters zogjer xist diskur mowyobilobas _ (Hard Disk Drive _ HDD) uwodeben. vinCesteris ZiriTadi parametrebia:
tevadoba, anu monacemTa maqsimaluri moculoba, romelic SeiZleba Caiweros vinCesterze.
swrafqmedeba. Tanamedrove vinCesterebis tevadoba ramdenime aseuli gegabaiti _ ramdenime terabaitia, xolo swrafqmedeba _ 7500-15000 bruni/wT-s Seadgens. kompaqt-diskuri mowyobiloba kompaqt-diskuri (CD) mowyobiloba (sur. 19) warmoadgens damgrovebels, romelic moxsnad matareblebs (diskebs) iyenebs. diskebze informaciis Cawera/wakiTxva optikuri teqnologiis safuZvelze sruldeba. optikuri teqnologiis standartebi or ZiriTad jgufad iyofa:
CD (CD-ROM, CD-R, CD-RW) – diskis moculoba 700 mb (80 wT audio);
DVD (DVD-ROM, DVD-R, DVD-RW) – diskis moculoba 4,7 gb (133 wT video);. musikaluri kompaqt-diskebis pirveli standarti _ CD-DA (Digital Audio) Sony da Philips kompaniebma 1980 wels warmoadgines. mis formats Red Book ewoda. mocemuli specifikaciiT ganisazRvra xmis Cawera-damuSa20
vebis standartebi, Canaweris maqsimaluri xangrZlivoba _ 80 wT da diskis diametri _ 120 mm, romelic amJamadac standartulia yvela kompaqt-diskisTvis.
sur. 19. kompaqt-diskuri mowyobiloba Sony da Philips kompaniebma gaagrZeles TanamSromloba da 1984 wels pirveli CD-ROM (specifikacia Yellow Book) warmoadgines. standarti iseT kompaqt-diskebTan muSaobas iTvaliswinebs, romlebzedac kompiuterul sistemebSi gamoyenebuli monacemebia Cawerili. rogorc CD-DA (Compact Disk Digital Audio), aseve CD-ROM (Compact Disk Read-Only Memory) gankuTvnilia mxolod diskebis wasakiTxad. diskebze Casawerad gamoiyeneba mowyobiloba CD-RW (Rewritable). Cawera SesaZlebelia CD-R (Recordable) da CD-RW diskebze. CD-R disks gaaCnia organuli saRebavis fena. lazeruli sxiviT misi amowva (Caweris procesi) cvlis mis optikur Tvisebebs, rac mxolod erTxel SeiZleba Sesruldes. CD-RW diskis Camweri fena polikristaluri struqturisaa, rac misi optikuri Tvisebebis mravaljeradi Secvlis da aqedan gamomdinare informaciis mravaljeradi Caweris SesaZleblobas iZleva. DVD-diski CD-diskisgan garegnulad ar gansxvavdeba. CD-diskis msgavsad, misi diametric 120 mm-ia, Tumca teqnologiurma siaxleebma diskis moculobis 7-magi zrda (4,7 gb-mde) ganapiroba. 4,7 gbaiti moculobis DVD-diskze SesaZlebelia 133 wuTis xangrZlivobis videoCanaweris ganTavseba. umetes SemTxvevaSi es sakmarisia (holivudSi gadaRebuli filmebis 92% xangrZlivobiT 133 wuTze naklebia). Tumca zogierT SemTxvevaSi (mag. multimediuri TamaSebisTvis, erT 21
diskze ramdenime filmis Cawerisas, sacnobaro gamocemebisTvis da a.S) SeiZleba saWiro gaxdes ufro didi moculobis matareblebis gamoyeneba. amis gamo DVD-diskebis oTxi formati Seiqmna:
erTmxrivi erTfeniani diskebi (4,7 gb);
erTmxrivi orfeniani diskebi (8,5 gb);
ormxrivi erTfeniani diskebi (9,4 gb);
ormxrivi orfeniani diskebi (17 gb).
mudmivi mexsiereba mudmivi mexsiereba – (Read Only Memory - ROM) (sur. 20) kvebisgan damoukidebeli mexsierebaa, romelSic firma-damamzadeblis mier programa BIOS-i (Basic input-output system _ Setana-gamotanis sabazo sistema) iwereba.
sur. 20. mudmivi mexsierebis mikrosqema BIOS-i Seicavs sastarto programebs, romlebic sistemis funqcionirebis dawyebas uzrunvelyofen. interfeisi da salte kompiuteris sxvadasxva blokebs, kompiutersa da periferiul mowyobilobebs Soris monacemebis gacvla interfeisebis saSualebiT xdeba. termini `interfeisi~ aRniSnavs mowyobilobis sxvadasxva maxasiaTeblebis erTobliobas, romlebic massa da sxva mowyobilobebs Soris informaciis gacvlis organizacias gansazRvraven. aseTi maxasiaTeblebia: eleqtruli da droiTi parametrebi, mmarTveli signalebis nakrebi, monacemTa gacvlis protokolebi, SeerTebis konstruqciuli Taviseburebebi da a.S.
22
interfeisiT monacemTa gacvla signalebis saSualebiT xorcieldeba. signalebis gadacema xdeba eleqtruli (an optikuri) xazebiT, romelTac interfeisis xazebi ewodebaT. xazebis erTobliobas, romlebic dajgufebuli arian funqciuri daniSnulebis mixedviT, interfeisis salte ewodeba. portebi porti aris interfeisi, romlis saSualebiTac kompiuters uSualod ukavSirdeba periferiuli mowyobiloba. sur. 21-ze warmodgenilia sistemur plataze damontaJebuli portebi. PS2 Mouse Connector
EPP/ECP Parallel Port
RJ-45 LAN Connector
PS2 Keyboard COM Port VGA Connector Connector
USB Connectors
Audio Connectors
sur. 21. sistemur plataze damontaJebuli portebi PS2 Mouse Connector _ mausis porti. PS2 Keyboard Connector _ klaviaturis porti. COM (mimdevrobiTi porti, Serial Port) _ gamoiyeneba mxolod Zveli standartis mowyobilobebis SeerTebisTvis. EPP/ECP Parallel Port (paraleluri porti) _ Tavdapirvelad personalur kompiuterTan mxolod printeris dakavSirebisTvis gamoiyeneboda, Tumca Semdgom gamoCnda sxva periferiuli mowyobilobebic (skanerebi, cifruli fotoaparatebi da a.S), romlebic paralelur portTan erTdeboda. Tanamedrove mowyobilobebi mas aRar iyeneben. USB _ Tanamedrove periferiuli mowyobilobebis porti. VGA Connector _ gamoiyeneba monitoris da proeqtoris SesaerTeblad. Audio Connectors _ gamoiyeneba audio mowyobilobebis SesaerTeblad. RJ-45 LAN Connector _ qselis porti.
23
videokontroleri videokontroleri (sur. 22) aformirebs gamosaxulebas da marTavs informaciis monitorze gamosaxvis process.
sur. 22. videokontroleri audiokontroleri audiokontroleri (sur. 23) axdens `rTuli~ xmebis (musika, xma da a.S.) generirebas. mas ukavSirdeba audiosistemis sxvadasxva komponenti.
sur. 23. audiokontroleri
24
qseluri kontroleri qseluri kontroleris (NIC ( – Network Interface Card)) (sur. 24) saSualebiT kompiuteri kompiuterul qsels ukavSirdeba.
sur. 24. qseluri kontroleri videokontroleri, audiokontroleri da qseluri kontroleri warmoadgenen plata-adapterebs, adapterebs, romlebic sistemur plataze yendeba. Tumca Tanamedrove sistemuri platebs plateb umetesad `CaSenebuli~ kontro kontrolerebi aqvT. am SemTxvevaSi sistemis Rirebuleba mkveTrad mcirdeba. Tumca unda gaviTvaliswinoT, rom plata-adapterebis plata adapterebis (gansakuTrebiT videokontroleris) xarisxobrivi maCveneblebi `CaSenebuli~ kontrole kontrolerebis analogiur maCveneblebs mkveTrad aRemateba. korpusi korpusSi (Case)) (sur. 25)) moTavsebulia sistemuri plata, kvebis bloki, diskuri mowyobilobebi da plata-adapterebi, plata adapterebi, romlebic konkre konkretuli periferiuli mowyobilobebis marTvas axorcieleben.
sur. 25. kompiuteris korpusi
25
kvebis bloki kvebis bloki (Power Supply) (sur. 26) qselidan iRebs 220 v Zabvas da gardaqmnis +3v, ±5v, ±12v Zabvebad, romlebic kompiuteris sxvadasxva komponentebs miewodeba.
sur. 26. kvebis bloki klaviatura klaviatura (Keyboard) (sur. 27) kompiuterSi informaciis Setanis standartuli mowyobilobaa. kompiuteruli teqnikis ganviTarebis ganmavlobaSi mxolod mcire cvlilebebi ganicada.
sur. 27. klaviatura
klaviaturaze klaviSebi dayofilia 5 jgufad: klaviSebis ZiriTadi jgufi; kursoris marTvis klaviSebi; damxmare klaviSebi; funqcionaluri klaviSebi. specialuri klaviSebi
26
klaviSebis ZiriTadi jgufi alfavitis klaviSebi gamoiyeneba teqsturi informaciis Sesatanad. klaviatura dayofilia zeda da qveda registrebad. qveda registrze arsebuli niSnebis (ZiriTadad patara asoebi da cifrebi) dafiqsireba Cveulebriv Sesabamis klaviSze TiTis daWeriT xdeba, xolo zeda registrze arsebuli simboloebis (didi asoebi da simboloebi) akrefa SesaZlebelia Shift klaviSTan erTad. Caps Lock klaviSis saSualebiT xdeba registris fiqsacia. aRniSnul klaviSze erTjer daWeriT klaviaturis marjvena zeda kuTxeSi ainTeba Sesabamisi naTura da aikrifeba didi asoebi. imave Rilakze meorejer daWeriT SesaZlebelia am reJimis gaTiSva. Enter klaviSis saSualebiT teqstis akrefis reJimSi xdeba axal striqonze gadasvla; dialogur reJimSi – brZanebis dadastureba. Space klaviSi gamoiyeneba sityvebs Soris intervalis gamosatoveblad. Ctrl da Alt Rilakebs yovel konkretul programaSi sxvadasxva daniSnuleba aqvs. isini Cveulebriv mmarTveli daniSnulebiT, sxva RilakebTan erTad gamoiyeneba. Esc klaviSis saSualebiT SesaZlebelia brZanebis Sesrulebis gauqmeba. Backspace klaviSis saSualebiT xdeba kursoris marcxniv mdebare simbolos waSla. kursoris marTvis klaviSebi , , , kursoris marTvis Rilakebia, romelTa saSuale-biTac xdeba kursoris gadaadgileba (kursori - esaa specialuri simbolo, romelic gansazRvravs, ra adgilze xdeba Semdegi simbolos Setana). Home klaviSi kursors gadaadgilebs striqonis dasawyisSi. End klaviSi kursors gadaadgilebs striqonis boloSi. Page Up klaviSi kursors gadaadgilebs erTi ekranuli gverdiT zeviT. Page Down klaviSi kursors gadaadgilebs erTi ekranuli gverdiT qveviT. Insert klaviSs gaaqtiurebiT xdeba teqstis Camateba, gaTiSvis SemTxvevaSi xdeba axali teqstis gadawera arsebul teqstze. Delete klaviSis saSualebiT xdeba kursoris marjvniv mdebare simbolos, an moniSnuli fragmentis waSla.
27
damxmare klaviSebi Num Lock klaviSis gaaqtiurebiT xdeba klaviaturis marjvena mxares moTavsebuli cifrebis blokis CarTva (aRniSnul klaviSze erTjer daWeriT klaviaturis marjvena, zeda kuTxeSi ainTeba Sesabamisi naTura da imave Rilakze erTjer daWeriT SesaZlebelia am reJimis gaTiSva). roca cifruli reJimi gaTiSualia, marjvena maxres moTavsebuli blokis klaviSebi asruleben Sesabamis brZanebiT funqciebs. funqcionaluri klaviSebi F1-F12 fuqcionaluri Rilakebia. am klaviSebis saSualebiT xdeba yvelaze xSirad gamoyenebadi funqciebis gamoZaxeba. sxvadasxva programebSi maT gansxvavebuli funqciebi gaaCniaT. specialuri klaviSebi Esc _ klaviSi ukve Setanili brZanebis gauqmebisaTvis; Print Scrn _ klaviSi gamoiyeneba ekranze arsebuli gamosaxulebis kopirebisTvis mexsierebis buferSi. Scroll Lock _ gamoiyeneba zogierT programaSi kursoris erT adgilze fiqsirebisTvis da ekranis gadasafurclad; Pause (Break) _ klaviSi programis droebiT SeCerebisaTvis. `mausi~ `mausi~ (sur. 28) ekranze kursoris pozicionirebis ZiriTadi saSualebaa. grafikuli garsebis gavrcelebasTan erTad is iqca kompiuteris standartuli konfiguraciis ganuyofel nawilad.
sur. 28. `mausi~
28
sxva tipis manipulatorebis gamoSvebis miuxedavad `mausis~ dominirebadi roli ar Secvlila. amJamad umetesad optikuri `mausebi~ gamoiyeneba. monacemTa Seyvanis ugamtaro mowyobilobebi bolo periodSi farTod gavrcelda `mausis~ da klaviaturis ugamtaro versiebi. arsebobs ugamtaro mowyobilobebis Semdegi tipebi:
infrawiTeli;
radiosixSiruli;
Bluetooth mxardaWeriT. ugamtaro mowyobilobebis kveba xorcieldeba batareebis saSualebiT. maTi gamocvlis saWiroebis Sesaxeb Sesabamisi programuli uzrunvelyofa ityobineba. zogierT mowyobilobaSi gamoiyeneba akumulatoruli batareebic.
infrawiTeli mowyobilobebi infrawiTeli mowyobilobebi gamoirCevian moqmedebis SedarebiT mcire radiusiT (3,65 m-mde) da muSaobisTvis saWiroeben xedvis sufTa xazs. samuSao magidaze moTavsebul nebismier nivTs SeuZlia infrawiTeli sxivis blokireba. radiosixSiruli mowyobilobebi infrawiTeli mowyobilobebis uaryofiTma Tvisebebma ganapiroba mimReb-gadamcem mowyobilobebs Soris kavSirisaTvis radiosixSireebis gamoyeneba. radiosixSirul mowyobilobebs gaaCniaT SeuzRudavi xedvis kuTxe da isini ar moiTxoven pirdapiri xedvis xazs, Tumca maTi muSaobis radiusi ar aRemateba 1,82 m-s. Bluetooth teqnologia Bluetooth warmoadgens radiosixSiruli teqnologiis nairsaxeobas. standartuli radiosixSiruli teqnologiisgan gansxvavebuli sixSireebis gamoyeneba misi moqmedebis radiusis 10 m-mde gazrdis SesaZleblobas iZleva. monitori monitori (video display unit - VDU) kompiuteridan informaciis mirebis ZiriTadi saSualebaa. Tu warsulSi monitorebis umravlesobaSi eleqtronul-sxivur milakiani СRT (Cathode Ray Tube) teqnologia gamo29
iyeneboda (sur. 29), amJamad umetesad Txevadkristaluri LCD (liquid cristal display) teqnologia gamoiyeneba (sur. 30).
sur. 30. Txevadkristaluri LCD (liquid cristal display) monitori
sur. 29. eleqtronul-sxivur milakiani СRT (Cathode Ray Tube) monitori
monitori xasiaTdeba ekranis diagonalis zomiT da e.w. ekranis garCevadobis maCvenebliT (dpi – dot per inch, diumze wertilebis raodenoba), romelic gansazRvravs gamosaxulebis SesaZlo xarisxs. ekranis zoma gamoisaxeba diumebSi (inch). 1 inch = 2,54 cm., mag: 15”, 17”, 19”, 21’’ da a. S. aRniSnavs Sesabamisad 15; 17; 19; 21 diumian monitors. skaneri skaneri aris mowyobiloba, romlis saSualebiTac kompiuterSi Seitaneba grafikuli informacia _ suraTebi, fotografiebi, slaidebi, teqsti da a. S. skanerebis klasificireba xdeba ramdenime kriteriumis mixedviT, romlebic Semdegnairad SeiZleba Camoyalibdes: gamosaxulebis formirebis xerxi
matriculi. kinematikuri meqanizmi
wrfivi;
xelis (sur. 31);
samagido (sur. 32); dasaskanirebeli gamosaxulebis tipi
Sav-TeTri (ordoniani);
naxevartonuri (Savi-TeTri-nacrisferi);
feradi.
30
sur. 31. xelis skaneri LS-6220
sur. 32. skaneri Epson Perfection 4990 Photo Scanner
cifruli kamera
cifruli kamerebis (sur. 33) ZiriTadi maxasiaTeblebia: rogorc calkeuli kadrebis, ise kadrebis Tanmimdevrobis Caweris SesaZlebloba; USB an ufro mZlavri specialuri interfeisebis mxardaWera; moxsnadi vinCesteri an sxva tipis damgrovebeli; ferebis 24- an 36-bitiani warmodgena; Txevadkristaluri ekrani; printerTan uSualo SeerTebis SesaZlebloba.
sur. 33. Kodak-is firmis cifruli kamera da printeri cifrul foto da videokamerebSi gamosaxulebis formirebis matriculi meTodi gamoiyeneba (sur. 34)
31
kamera brtyeli matrica
firuli filtri
sur. 34. gamosaxulebis formireba cifrul kameraSi printerebi adamianis moRvaweobis yvela sferoSi kompiuteruli teqnologiebis farTo SeRwevam ganapiroba sxvadasxva tipis sabeWdi mowyobilobebis gavrceleba, romlebic unda akmayofilebdnen beWdvis siswrafis, xarisxis, saimedoobis da eqspluataciis simartivisadmi wayenebul moTxovnebs. tradiciulad, printeris personalur kompiuterTan dasakavSireblad paraleluri porti gamoiyeneboda. Tumca Tanamedrove printerebis umetesoba kompiuters USB portis saSualebiT ukavSirdeba. matriculi (nemsuri) printeri nemsuri printeri (Dot-matrix-printer) (sur. 35) didi xnis ganmavlobaSi iyo kompiuteris standartuli sabeWdi mowyobiloba.
sur. 35. 24-nemsiani printeri OKI Microline 6300 FB
32
nemsuri prin-teris dadebiTi Tvisebebia faqtobrivad nebismier qaRaldze beWdvis SesaZlebloba da beWdvis dabali Rirebuleba, xolo uaryofiTi Tvisebebia beWdvis SedarebiT dabali xarisxi da da dabali siCqare. nemsuri printeris moqmedebis principi Zalian martivia. gamosaxuleba formirdeba nemsebiT, romlebic moTavsebulia printeris TavakSi. Tavaki gadaadgileba horizontaluri mimarTulebiT, xolo qaRaldis miwodeba xdeba lilvis saSualebiT. qaRaldsa da printeris Tavaks Soris moTavsebulia SesaRebi lenti. lentze nemsis dartymisas qaRaldze rCeba SeRebili kvali. sur. 36-ze warmodgenilia `K~ simbolos matrica TavakSi nemsebis sxvadasxva raodenobis SemTxvevaSi.
9 nemsi 9x9 wertili
18 nemsi 9x18 wertili
18 nemsi 18x18 wertili Cveulebrivi gadafarva
24 nemsi 24x37 wertili ormagi gadafarva
sur. 36. `K~ simbolos matrica TavakSi nemsebis sxvadasxva raodenobis SemTxvevaSi Wavluri printerebi Wavluri printeris pirveli firma-damamzadebelia Hewlett-Packard. Wavluri printeris muSaobis principi garkveulwilad gvagonebs nemsuri printeris muSaobis princips. gansxvaveba is aris, rom printeris TavakSi nemsebis nacvlad gamoiyeneba wvrili saqSenebi. printeris TavakSi dayenebulia Txevadi saRebavis rezervuari. saRebavi, saqSenebis gavliT, mikronawilakebis saxiT gadaitaneba furcelze. saqSenebis raodenoba damokidebulia printeris modelze. mag. HP Deskjet 2060 printeris (sur. 37) Tavaks aqvs 300 saqSeni Savi saRebavisTvis da 2060 saqSeni _ feradi saRebavebisTvis.
33
sur. 37. Wavluri printeri HP Deskjet Ink Advantage 2060 AIO feradi beWdva nemsuri printerebiT ar iZleva sasurvel xarisxs, xolo lazeruli da Termuli printerebi sakmaod ZviradRirebulia. sxvadasxva feris saRebavebis gamoyeneba sakmaod iaffasiani da misaRebi xarisxis alternativaa, ramac Wavluri printerebis farTo gavrceleba ganapiroba. feradi gamosaxuleba sami ZiriTadi feris (Cyan-Magenta-Yellow) zeddebiT miiReba. Teoriulad samive feris maqsimaluri gamoyenebiT unda miiRebodes Savi feri, Tumca realurad miiReba yavisferi, an nacrisferi. garda amisa, maqsimaluria saRebavebis danaxarji. amitom ZiriTadi, meoTxe feris saxiT, amateben Sav saRebavs (blacK). amrigad, ferad Wavlur printerebSi gamoiyeneba feradi modeli CMYK (CyanMagenta-Yellow- blacK). lazeruli printerebi lazeruli printeris (sur. 38) umniSvnelovanesi komponentia mbrunavi doli, romlis saSualebiTac xdeba gamosaxulebis furcelze gadatana. doli warmoadgens metalis cilindrs, romelic dafarulia Suqgamtari naxevargamtaris afskiT. lazeri axdens sinaTlis viwro sxivis generacias, romelic dolze miwodebisas Sexebis wertilSi cvlis mis eleqtrul muxts. amrigad, dolze iqmneba gamosaxulebis SeniRbuli eleqtruli kopio. muSaobis Semdeg safexurze dol-developerze daitaneba toneri _ saRebavi mtveri, romelsac miizidavs doli damuxtul wertilebSi da aformirebs gamosaxulebas.
34
sur. 38. Sav-TeTri lazeruli printeri HP Laserjet P3015 ferad lazerul printerebSi (sur. 41), TanmimdevrobiT TiToeuli ferisTvis (Cyan, Magenta, Yellow, blacK), gamosaxuleba formirdeba SuqmgrZnobiare ferad lentze. dabeWdva xdeba furclis oTxjeradi gavliT, rac, bunebrivia, amcirebs beWdvis siCqares.
sur. 41. feradi lazeruli printeri HP LaserJet Pro CM 1415 feradi lazeruli printerebi didi gabaritebiT, beWdvis teqnologiuri procesis sirTuliT da maRali RirebulebiT gamoirCevian. uwyveti kvebis wyaro (UPS) uwyveti kvebis wyaro (sur. 42) – es avtomaturi mowyobilobaa, romelic saSualebas iZleva eleqtruli Zabvis ararsebobis an misi parametrebis dasaSvebi zRvrebidan gasvlis SemTxvevaSi, garkveuli drois manZilze amuSaos mierTebuli mowyobilobebi.
35
sur. 42. UPS UPS gamoiyeneba kompiuterebis da periferiuli mowyobilobebis uwyveti muSaobis uzrunvelsayofad.
36