JAPONYA’YI TANIYALIM
İÇİNDEKİLER Japonya Haritası .....................................................................1 Doğa ve İklim .........................................................................2 Japonya’nın Bölgeleri ............................................................4
Konut, Yemek ve Giyim ......................................................6 Okullar.....................................................................................8 Okul Dışında ....................................................................... 10 Dil .......................................................................................... 11
Ulusal Günler ve Kutlamalar ........................................... 12 Tarih ...................................................................................... 14 Kültür.................................................................................... 16 Spor ....................................................................................... 18
İmparatorluk Ailesi ............................................................ 20 Bayrak ve Milli Marş .......................................................... 20 Hükümet .............................................................................. 21 Uluslararası İlişkiler ............................................................ 22 Ekonomi ve Endüstri ......................................................... 23 Çevre Koruma .................................................................... 24
Kapak fotoğrafları (Kaynak): Himeji Belediyesi, Honda Motor Co., JNTO, vb.
JAPONYA HARİTASI
OKHOTSK DENİZİ Dünya Haritası
HOKKAIDO
ÜLKENİN ADI: JAPONYA KONUMU: DOĞU ASYA YÜZÖLÇÜMÜ: 378.000 km² NÜFUSU: 128 MİLYON DİLİ: JAPONCA BAŞKENTİ: TOKYO PARA BİRİMİ: YEN (SEMBOL:¥)
JAPON DENİZİ
HONSHU Tokyo SHIKOKU KYUSHU DOĞU ÇİN DENİZİ PASİFİK OKYANUSU
OKINAWA
0
400
800km
Minami Torishima
1
DOĞA VE İKLİM Japonya denizlerle çevrilidir. Denizlerin ülkeyi bir uçtan diğer ucuna dolaşan sıcak ve soğuk su akıntıları, ortamı çok sayıda balık türünün yaşaması için elverişli hale getirmektedir. Japonya’nın büyük bölümü Kuzey Ilıman Bölgede yer almaktadır. Yazın Pasifik Okyanusundan güneydoğu rüzgarlarının, kışın ise Avrasya kıtasından kuzeybatı rüzgarlarının estiği rutubetli muson iklimi hüküm sürmektedir. Ülkede dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
Shizuoka Eyaleti
aponya’nın yüzölçümü 378.000 km² olup, Amerika Birleşik Devletleri’nin yüzölçümünün yirmi beşte birine (California’dan biraz küçük), Avustralya’nın yüzölçümünün yirmide birine ve İngiltere’nin yüzölçümünün bir buçuk katına denktir. Ülkenin dörtte üçü dağlık alanlarla, geri kalan kısımları ise ovalarla ve düzlüklerle kaplıdır. Japonya, kuzeyden güneye 3000 km. boyunca uzanan takımadalar üzerine kurulmuştur. Ülkenin en büyük dört adası Hokkaido, Honshu, Shikoku ve Kyushu’dur.
J
Naha, Tokyo ve Sapporo şehirlerinin aylık sıcaklık ve yağış ortalaması 1971 - 2000 (F) 86
(C) 30 25
68
Naha
20 15 10
50
Tokyo Sapporo
5 32
0 1
2
3
4
5
6
7
8
(mm) 250
9
10 11 12 (ay)
Naha Tokyo Sapporo
200 150 100
JNTO
-5
ilkbahar
50 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11
12 (ay)
Minamiawaji Şehri
0
Shizuoka Eyaleti
yaz
2
Ülkede sık sık deprem, yanardağ patlaması ve tayfun gibi ciddi doğal afetler yaşanmaktadır. Sözgelimi, 1995 Ocak’ındaki Kobe Depremi ve 2004 Ekim’indeki Niigata-Chuetsu Depremi gibi felaketler çok fazla can kaybına yol açmıştır. Buna karşılık, Japonya afet zararlarının en aza indirilmesi için yıllardır yoğun bir çaba içerisindedir. Ülkede depreme dayanıklı yapılar tasarlamak ve fırtınaları büyük hassasiyetle izleyebilmek için en yeni teknolojileri kullanılmaktadır.
JNTO
İlkbaharda açan kiraz çiçekleri ve sonbahar yapraklarının canlı kırmızı, turuncu ve sarı renkleri Japonya’nın en güzel görüntülerindendir. Japon halkı mevsim değişiklikleriyle ortaya çıkan bu manzaraları çok sever; ilkbaharda açan çiçeklerin ve sonbaharda yaprakların renk değiştirmesinin en güzel biçimde gözlendiği bölgelere ait özel haritalarla ve hava raporlarıyla bu doğa olaylarının gelişimini takip eder. Japonya’nın en kuzeyiyle en güneyinin iklimleri oldukça farklıdır. Örneğin, Mart ayında güneyde güneşlenmek ve kuzeyde kayak yapmak mümkündür.
JNTO
sonbahar
JNTO
kış
3
JAPONYA’NIN BÖLGELERİ J Japonya idari olarak 47 eyalete ayrıl-
JNTO
mıştır. Bu eyaletler coğrafi özellikle-
ri ve tarihsel geçmişlerine bağlı olarak 9 bölgede toplanmıştır: Hokkaido, Tohoku, Kanto, Chubu, Kinki, Chugoku, Shikoku, Kyushu ve Okinawa. Her bölgenin kendine has lehçesi, adetleri, özgün gelenekleri ve kültürü vardır. Örneğin, Tokyo’yu içine alan Kanto bölgesi ve Osaka’yı da kapsayan Kansai bölgesi
NAGOYA
Nagoya, Chubu bölgesinin en büyük şehridir. Nagoya bölgesinde otomobil üretimi ve diğer endüstriler oldukça gelişmiştir. Şehrin sembolü olan Nagoya Kalesi, Japonya’yı 270 yıl idare eden Edo Hanedanı’nın ilk hükümdarı olan Tokugawa Ieyasu tarafından 1612’de yaptırılmıştır. Çatısındaki iki altın shachihoko (düşsel deniz varlıkları) heykeli ile ünlüdür. Kalenin kulelerinin bir bölümü ve girişi dışındaki kısımları 1945 yılında tahrip olmuştur. 1959’da yeni altın shachihoko da dahil olmak üzere tamamen yeniden inşa edilmiştir.
arasında yemeklerinin tadından geleneksel Fukuoka Şehri
sahne sanatlarının biçimine kadar her alanda belirgin farklar vardır. Halk bu farklılıkları birbiriyle mukayese etmekten çok hoşlanır. Japonya 128 milyonluk nüfusuyla dünyanın en kalabalık onuncu ülkesidir. Ülkenin yüzölçümü ile karşılaştırıldığında nüfus yoğunluğu fazladır. Kilometre kareye düşen nüfus 343 kişidir. Bu sayı ABD (31) ve Fransa’nın (110) çok üzerinde iken, Belçika (341) ile neredeyse aynıdır. Japonya’nın %70’i dağlık alan olduğun-
FUKUOKA Kyushu adasının en büyük şehri Fukuoka, coğrafi olarak Asya kıtasına yakın olup Japonya ile Asya kıtası arasındaki her türlü alışverişin merkezidir. İhtişamı dillere destan Hakata Dontaku ve Hakata Gion Yamakasa festivali burada düzenlenir. Mizutaki (tavuk yahnisi) ve ramen eriştesi de dahil pek çok meşhur yemeğin vatanıdır. Nehir kenarında dizili yemek tezgahları çok ilgi çekicidir. JNTO
dan, başlıca şehirleri düzlüklerde kurulmuştur. Bu düzlükler ülke topraklarının %30’undan da azdır. Nüfusu bir milyonun üzerinde olan şehirler şunlardır: Hokkaido adasında Sapporo; Tohoku bölgesinde Sendai; Kanto bölgesinde Kawasaki, Saitama, Tokyo ve Yokohama; Chubu bölgesinde Nagoya; Kinki bölgesinde Osaka,
NAHA
Kyoto ve Kobe; Chugoku bölgesinde Hi-
Naha, Japonya’nın güneybatı ucunda yer alan Okinawa eyaletinin en büyük şehridir. Okinawa Kyushu adasının güneybatısındadır ve irili ufaklı 160 adadan meydana gelmiştir. Tropikal bölgede bulunan Okinawa’nın ılıman iklimi ve doğal güzellikleri çok çekicidir. Okinawa’yı çevreleyen açık mavi okyanus, bu adaları scuba dalışı ve denizle ilgili diğer uğraşlar bakımından dünyanın en iyi yerlerinden biri haline getirmiştir.
roshima ve Kyushu adasında Fukuoka’dır. Başkent Tokyo hiç kuşkusuz Japonya’nın merkezidir. Diğer büyük şehirler de kendi bölgelerinin siyasal, ekonomik ve kültürel merkezleridir.
4
Sapporo Şehri
JNTO
SAPPORO
1603 yılından bu yana Japonya’nın siyasi merkezi olan Tokyo başkent olmasının yanında ekonomi ve bilişimin de merkezidir. Şehrin tam kalbinde Eskiden Edo Kalesi olan İmparatorluk Sarayı yer almaktadır. Sarayın etrafında Meclis Binası, bakanlıklar ve işyeri bölgeleri vardır. Japonya nüfusunun yaklaşık dörtte biri, yani 30 milyon kişi Tokyo Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde yaşamaktadır. Fotoğrafta Shinjuku semtindeki gökdelen grubu görülmektedir.
Sapporo, Hokkaido’nun en büyük şehridir. Honshu adasının uzun yıllar boyunca kademe kademe kurulan büyük şehirlerinden farklı olarak, Sapporo 19. yüzyılın sonunda planlanarak kurulmuştur ve sokakları sıralı biçimde tasarlanmıştır. Sapporo, yazın Hokkaido’nun doğal güzelliklerinin tadını çıkarmak, kışın ise kayak ve snowboard yapmak isteyen tatilcilerin vazgeçemedikleri bir yerdir. Fotoğrafta şehrin iki sembolü olan Odori Parkı ve Sapporo Televizyon Kulesi görülmektedir. Her yıl şubat ayında bu parkta ünlü Sapporo Kar Festivali düzenlenmektedir. Osaka Şehri
TOKYO
OSAKA
JNTO
JNTO
Osaka yedinci yüzyılda kurulmasından bu yana Osaka dış ticaretin üssüdür. Osaka Tokyo’nun ardından ülkenin ikinci büyük metropolüdür. Güzel yemekleri ve komedi tiyatrosuyla tanınan şehir 1970‘de Asya‘da düzenlenen ilk dünya fuarına ev sahipliği yapmıştır. Kansai Uluslararası Havaalanı 1994’te Osaka körfezindeki yapay dolgu bir ada üzerine kurulmuştur ve yurtdışından Japonya’ya gelen ziyaretçilerin başlıca giriş yoludur.
HIROSHIMA Atom bombası dünyada ilk kez 1945’te Hiroshima’ya atılmıştır. Ancak, şehir daha sonra toparlanarak Japonya’nın başlıca şehirlerinden biri haline gelmiştir. Hiroshima yakınlarındaki Miyajima adasında bulunan Itsukushima Mabedi’nin meşhur giriş kapısı (torii) gelgit nedeniyle sular yükseldiğinde denizin içinden yükselmektedir. Mabet UNESCO’nun Dünya Mirası kapsamındadır.
KYOTO Sekizinci yüzyıl sonlarında Japonya’nın başkenti olan ve 1200 yıldan daha eski bir geçmişe sahip Kyoto, pek çok güzel ve tarihi tapınağıyla ve bahçesiyle ünlüdür. Kyoto, Uji ve Otsu şehirlerindeki toplam 17 tapınak, mabet ve kale 1994 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınmıştır.
5
KONUT, YEMEK VE GİYİM
KONUT Geleneksel Japon evleri ahşaptan yapılmakta ve tahta direklerle desteklenmektedir. Ancak, günümüzde evler çelik sütunlarla desteklenmektedir. Zeminler parke kaplıdır ve odalar Batı tarzında düzenlenmektedir. Şehirlerde betonarme apartmanlar gittikçe daha çok tercih edilmektedir.
YEMEK Japonca’da “yemek” kelimesinin karşılığı gohandır. Gohan aslında haşlanmış pirinç demektir. Ancak, pirinç Japonlar için öylesine önemli bir besindir ki gohan her çeşit yemek anlamında kullanılmaktadır. Geleneksel Japon yemeği, haşlanmış sade beyaz pirinç ile birlikte ana yemek (balık veya et), çeşitli garnitürler (genellikle pişmiş sebzeler), çorba (genellikle miso- soya fasulyesi püresi çorbası) ve turşudan oluşur. Pişirildiğinde yapışkan olan Japon pirinci, yemek çubuklarıyla yemek için idealdir. Japonlar günümüzde başta Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya olmak üzere tüm dünya mutfaklarından yemeklerini yemektedirler. Pirinç dışında ekmek, erişte ve makarna yemenin yanı sıra et, balık, ayrıca sebze ve meyve çeşitleri de çok sevilir. Yurtdışında meşhur olmuş sushi, tempura, sukiyaki
Tokyo Büyükşehir Belediyesi
Japon evlerini batılı evlerden ayıran iki büyük fark vardır. Eve ayakkabıyla girilmez ve odaların en azından birinin zemini Japon tarzı tatami (hasır) kaplıdır. Yerleri temiz tutmak amacıyla eve girerken ayakkabılar çıkartılır. Genkan adı verilen giriş holü ayakkabıları çıkarmak, muhafaza etmek ve dışarı çıkarken giymek için kullanılır. Ayakkabılar çıkartıldıktan sonra evde terlik giyilir.
(üst) Zemini tatami kaplı Japon tarzı oda (sol) Pek çok kent sakini apartmanlarda yaşamaktadır.
6
JNTO
II.
Tatami, yaklaşık 600 yıldan bu yana Japon evlerinde kullanılmakta olan kalın hasırdan kaplamalara verilen addır. Tek bir tataminin ebadı 1,91 m. x 0,95 m. olup, odaların büyüklüğünü hesaplamak için yerde serili tatamilerin sayısından yararlanılır. Tatami kaplı zeminler yazın serin, kışın ılık ve rutubetli aylarda halıdan daha ferahtır.
Misawa Homes Co.
Dünya Savaşı’nın ardından çok sayıda insanın memur olarak çalışmak üzere kırsaldan şehirlere göç etmeye başlamış, bu da Japonya’daki yaşam biçimini büyük ölçüde değiştirmiştir. Şehirler hem yüz ölçümü hem de nüfus olarak genişlerken, banliyöleşme de giderek artmıştır. Geleneksel Japon aileleri üç veya daha fazla nesil bir arada yaşıyor olsa da, kent yaşamında artık çekirdek aile düzeni geçerli olup aile büyükleri ayrı evlerde oturmaktadır.
Japonlar yemeğe başlamadan önce “itadakimasu”. Bunun kelime anlamı “bu yemeği kabul ediyorum” demektir. Böylelikle yemeğin hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür edilmiş olur. Yemekten sonra ise teşekkür etmek için “gochiso sama deshita” denir. Bu da “tam bir ziyafetti” demektir. GİYİM
giyilmektedir. Batı tarzı giysilerle karşılaştırıldığında, kimono hem giyenin hareketlerini kısıtlar hem de usulünce giymesi daha fazla zaman alır. Ancak, yukata denilen giyimi daha kolay hafif günlük kimonoyu çocuklar, gençler ve yetişkinler yazın festivallerde, havai fişek gösterilerinde ve diğer özel günlerde giyerler. Günlük hayatta gençler, tişört, kot pantolon, spor gömlek ve eşofman gibi hareket kolaylığını engellemeyen kıyafetleri tercih etmektedirler.
The Japan Forum
Japonya’nın geleneksel kıyafeti kimono’dur. Genellikle ipek kumaştan yapılır; kolları geniştir ve omuzlardan topluklara kadar uzanır. Bele obi adı verilen geniş
tivali, düğün ve mezuniyet töreni gibi özel günlerde
Hisago
Özellikle şehirlerde hamburger, kızarmış tavuk gibi bilhassa çocuklar ve gençler tarafından sevilen pek çok fast-food restoranı mevcuttur.
kemer takılır. Kimono günümüzde Shichi-Go-San fes-
(üst) Tempura (üst sol) Geleneksel Japon yemeği (sol) Günlük serbest kıyafet giymiş çocuklar (alt) Yukata giymiş kız çocukları Azamina Shirayuri Anaokulu
ve diğer Japon yemekleri hiç kuşkusuz Japonya’da da popülerdir.
7
OKULLAR aponya’da temel eğitim sistemi ilkokul (6 yıl), ortaokul (3 yıl), lise (3 yıl) ve üniversiteden (4 yıl) oluşmaktadır. Zorunlu eğitim ilkokul ve ortaokul ile (toplam 9 yıl) sınırlıdır. Bununla birlikte, öğrencilerin %98’i liseye devam etmektedir. Liseye ve üniversiteye sınavla girilmektedir. Halihazırda bazı ortaokullar ve liseler birleştirilerek toplam altı yıllık okullar oluşturulmuştur.
J
ÇOCUKLAR NE ÖĞRENİYOR Nisan ayı itibariyle altı yaşını doldurmuş Japon çocukları ilkokul birinci sınıfa başlarlar. İlkokul sınıflarında genellikle 30-40 öğrenci bulunur. Gördükleri dersler Japonca, matematik, fen, sosyal bilgiler, müzik, el becerileri, beden eğitimi ve ev ekonomisidir (basit yemek yapma ve dikiş becerileri). İngilizce öğretmeye başlayan ilkokulların sayısı giderek artmaktadır. Eğitimi geliştirmek için bilgi teknolojisinden yoğun biçimde yararlanılmaktadır. Okulların çoğunda İnternet erişimi mevcuttur. Eğitim Sistemi Sınıf
Yüksek Lisans Enstitüsü Yüksek Okul
16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Üniversite
Teknik Meslek Yüksek Okulu
Lise Ortaokul
Öğrenciler shodo (kaligrafi) ve haiku (şiir) gibi geleneksel Japon sanatlarını da öğrenirler. Shodo, mürekkebe batırılmış fırça ile kanji adı verilen ve Doğu Asya ülkelerinin pek çoğunda kullanılan, her biri kendi başına bir anlama sahip yazı karakterleri ile kana adı verilen ve kanjiden türetilmiş hece alfabesinin sanatsal biçimde yazılmasıdır. Haiku ise yaklaşık 400 yıl önce Japonya’da geliştirilmiş bir şiir biçimidir. Haiku, 5-7-5 hece sayılı 3 dizeden oluşan toplam 17 hecelik kısa şiirdir. Çok basit ifadeler kullanılmakla birlikte derin duygular aktarılır. OKUL HAYATI İlkokullarda sınıflar çeşitli etkinliklere yönelik olarak küçük gruplara bölünmüştür. Örneğin, öğrenciler eğitimlerinin bir parçası olarak her gün sınıfları, koridorları ve okul bahçesini temizlerler. Pek çok okulda öğrenciler öğle yemeklerini sınıflarda hep birlikte yerler. Yemekler okulda veya o bölgeye ait “okul yemekleri merkezi”nde hazırlanır. Öğrenciler küçük gruplara ayrılır ve sırayla sınıf arkadaşlarına yemek servisi yaparlar. Okulda verilen öğle yemeği besleyici, sağlıklı ve çok çeşitlidir. Bu yüzden, öğrenciler yemek saatini sabırsızlıkla beklerler. Bayrak yarışı ve halat çekme gibi öğrencilerin yarıştıkları spor günü; tarihi yerleri ziyaret; çocukların rol aldığı dans vb. gösterilerin yer aldığı kültürel festivaller gibi okul etkinlikleri yıl boyunca düzenlenmektedir. İlkokul, ortaokul ve lise son sınıf öğrencileri için Kyoto ve Nara gibi kültürel yönden önemli şehirlere, kayak
İlkokul
Altıncı Sınıfın Haftalık Ders Programı zorunlu eğitim Pazartesi
Salı
Çarşamba
Perşembe
Cuma
1
Fen
Japonca
Ev ekonomisi
Güzel sanatlar
Sosyal bilgiler
2
Fen
Matematik
Matematik
Güzel sanatlar
Genel çalışma
3
Beden Eğitimi
Müzik
Beden Eğitimi Matematik
4
Matematik
Sosyal bilgiler
Japonca
Matematik
Sosyal bilgiler
Japonca
Japonca
Ahlak bilgisi
Öğle Yemeği 5
Japonya’da bir lise sınıfı
8
6
Japonca
Genel çalışma Genel çalışma
Müzik
Kulüp ve komite toplantıları
merkezlerine veya benzer yerlere birkaç günlük okul gezileri düzenlenir. Ortaokul ve liselerin çoğunda öğrenciler üniforma giyerler. Erkek öğrenciler genellikle pantolon ve hakim yakalı ceket; kız öğrenciler de etek ve ceket giyerler.
sporcusu kendilerine esin kaynağı olmaktadır. Diğer popüler spor kulüpleri tenis, basketbol, jimnastik ve voleyboldur. Her spor dalında okullar arasında ve bölgesel düzeyde pek çok yarışma düzenlenmekte ve öğrenciler çokça yarışma imkanı bulabilmektedir. Bu arada, kültürel kulüpler arasında go kulübü geç
KULÜP ETKİNLİKLERİ Neredeyse tüm ortaokul öğrencileri spor, müzik, sanat veya bilim kulübü gibi kendi seçtikleri bir müfredat dışı kulüp etkinliğine katılırlar.
de olsa rağbet görmeye başlamıştır. Go, beyaz ve si-
Erkek öğrenciler arasında beysbol kulüpleri çok popülerdir. Futbol kulüpleri de ilgi görmeye başlamıştır. Çocuklara geleneksel savunma sporlarından judonun öğretildiği kulüpler hem kız hem de erkek öğrencilerin ilgisini çekmektedir. Dünya Judo Şampiyonalarında ve Olimpiyatlarda madalya kazanmış pek çok Japon judo
yayınlanmasının ardından öğrenciler go’ya daha yoğun
oyunudur. Bu oyunla ilgili bir manga’nın (çizgi roman) ilgi göstermeye başlamışlardır. Öğrenciler için diğer seçenekler arasında koro ve sanat kulüpleri bulunmaktadır. Bando, çay seremonisi ve çiçek düzenleme kulüpleri de oldukça popülerdir.
Birlikte öğle yemeği yiyen öğrenciler
Nihon Kiin (Japon Go Birliği)
Okul tenis kulübüne üye bir öğrenci
yah taşlarla kareli tahta üzerinde oynanan bir strateji
İlkokul öğrencileri go oynarken
Okul öğrenci kulübü prova yaparken
9
OKUL DIŞINDA apon çocukları boş zamanlarını çok çeşitli biçimlerde
J
sında yaygın olan beigoma topaç çevirme oyunudur;
değerlendirirler. Sözgelimi, Sony ve Nintendo’nun
herkes aynı anda topaç çevirir ve topacı en uzun dö-
ürettiği video oyunları çok popülerdir. Çocuklar ayrı-
nen kazanır. Kız çocukları genellikle o-hajiki adı verilen
ca dışarıda futbol ve basketbol oynamayı veya bisiklete
misket oyunundan hoşlanırlar.
binmeyi de severler. Bazıları kart oyunları oynamaktan ve oyun kartı biriktirmekten hoşlanır.
Japon çocukları aileleriyle birlikte mevsimsel etkinliklere de katılırlar. Yaz tatilinde deniz kenarına veya
Küçük çocuklar televizyonda anime (çizgi film) izle-
yüzme havuzuna gitmek özellikle revaçtadır. Yaz ve
meye bayılırlar. Ancak 10 yaşını geçen çocukların çoğu
sonbahar aylarında pek çok çocuk dağlarda kamp veya
dizileri ve eğlence programlarını izlemeye başlar. Ayrı-
yürüyüş yapar; kışın ise bazen Japonya’nın kışlık din-
ca, CD’ler satın alıp, odalarına sevdikleri pop yıldızları-
lenme yerlerinde kayak veya kar kayağı (snowboard)
nın posterlerini asarlar.
yapmaya giderler. Çocuklar ekseriyetle okul dışında özel piyano veya
yıda oyun ve geleneksel oyuncak mevcuttur. Örneğin,
yüzme vb. dersleri alırlar Bazıları yerel beysbol veya
her çocuk origamiyi en az bir kez dener. Origamide,
futbol takımlarında oynarlar. Ayrıca, derslerinde daha
kare şeklinde renkli bir kağıt parçası katlanarak gemi,
ileriye gidebilmek için juku adı verilen özel dershane-
turna ve miğfer gibi şekiller yapılır. Erkek çocuklar ara-
lere devam ederler. Tokyo Büyükşehir Belediyesi
Japonya’da çocukları yüzyıllardır eğlendiren çok sa-
Okul bahçesinde oynayan çocuklar
Kızakla kayan çocuklar
10
Özel piyano dersi
The Japan Forum
Origami turnaları
DİL aponca yazmak için üç farklı yazı karakteri biçimi
J
limeler kullanılır. Ayrıca, aksan ve vurgu farklılıklarının
kullanılır. Japonca Çince’den tamamen farklı bir dil
yanı sıra sıfat ve fiillerin sonlarına eklenen sonekler de
olmasına karşın, yazı biçimi aslında eski Çin’den alın-
farklıdır. Ancak, yaygın olarak kabul gören standart Ja-
mıştır. Bu yazı biçiminin binlerce yıl önce yaratıldığı
ponca sayesinde farklı bölgelerin insanları birbirleriyle
söylenir. Kanji adı verilen bu karakterler resimlerden
anlaşmada zorlanmazlar.
yola çıkarak hazırlanmıştır. Zamanla resimler değişi-
Kanji Karakterleri Nasıl Doğdu
me uğramıştır. Artık kanjilerin çoğu orijinal nesnenin şekline benzememektedir. Her bir kanji bir kelimenin
Güneş
veya kelimenin bir bölümünün anlamını taşır. Günlük kullanımda 2000 kanji mevcuttur. Çocuklar ilkokulda 1000 ve ortaokulda da 1000 kanji öğrenirler. Bunun dışında, Japonca’da kanjiden türemiş iki farklı fonetik hece alfabesi mevcuttur. Bunlara hiragana ve
İnsan
hi
Ağaç
hito
katakana denir. Her birinde 46 hece karakteri vardır. Her karakter (örneğin, “ka” gibi) genellikle bir sessiz ve bir sesliden oluşur. Orijinal seste değişiklikler yapan ek işaretler de dahil edildiğinde bu karakterler modern Japonca’daki tüm sesleri ifade etmeye yeter. Sıradan Japonca kelimeleri yazmak için kanji ile birlikte hiragana kullanılır. Katakana ise diğer yabancı dillerden gelen kelimeleri, yabancı yer ve kişi isimlerini, sesleri ve hayvan seslerini yazmakta kullanılır. Japonca’da hogen adı verilen pek çok yerel şive ki
mevcuttur. Farklı şivelerde aynı kavram için farklı keHiragana ve Katakana Tablosu
ses
Hiragana Katakana
11
ULUSAL GÜNLER VE KUTLAMALAR Ocak 1
2. Pazartesi
Şubat 3 veya 4
11
Yeni Yıl Yeni yılın başlangıcını işaret eder. Yetişkinliğe Geçiş Günü Önceki Nisan’da başlayan okul yılı içerisinde 20 yaşına basanların yetişkin statüsüne geçişlerini kutlamak için tüm Japonya’da yerel törenler yapılır.
Setsubun (Fasulye Serpme Töreni) Eski Japon takvimine göre baharın başlangıcının arifesidir. Halk şeytanı (kötülükleri) uzaklaştırmak için kavrulmuş soya fasulyesi serper. Ulusal Kuruluş Günü Ulusun kuruluşu kutlanır ve halkın ülkesine olan sevgisinin pekiştirilmesi amaçlanır.
1. Hinamatsuri Bu festival kız çocuklarının mutluluğunu ve sağlıkla büyümesini dilemek için düzenlenir. Küçük kız çocukları bulunan pek çok aile, eski saray kostümleri giymiş özel bebekleri basamaklı raflarda şeftali çiçekleriyle birlikte sergiler. Bu bebeklere pirinç krakerleri ve diğer yemekler sunulur; kutlama için akrabalar eve davet edilir.
Mart 3
20 veya 21
Nisan 29 Nisan – 5 Mayıs
29
Hinamatsuri (Bebek Festivali veya Kız Çocukları Festivali) >> Bakınız 1. kutu İlkbahar Gündönümü Halk doğaya şükranlarını sunar ve yaşayan canlılara duydukları sevgiyi gösterir.
Altın Hafta Birbirini takip eden bu tatil günlerinde pek çok aile Japonya içinde veya dışında tatile çıkar. Showa Günü Showa Döneminin (1926 - 1989) anısına kutlanır. 1988’e kadar ağaç dikmeyi çok seven İmparator Showa’nın doğum günü olarak kutlanmaktaydı.
2. Çocuklar Günü Bu günün geleneksel adı Tango no Sekku (mevsimsel bir festival) idi. Eskiden insanlar bu günde kötü ruhları süsen çiçeği kullanarak uzaklaştırırlarmış. Ayrıca erkek çocukların sağlıklı büyümesi dilenir; ancak, her ne kadar erkek çocuk sahibi aileler dışarı sazan balığı flaması asmak, savaşçı miğferi ve zırhı sergilemek gibi özel faaliyetler yapsalar da, günümüzde bu gün tüm çocuklar için kutlanmaktadır. Sazan güçlü akıntılara karşı kuvvetli biçimde yüzebilen bir balıktır. Bu flama erkek çocuklarının başarılı, özgüvenli ve güçlü olmaları dileğini sembolize etmektedir.
Mayıs 3
4
5 2. Pazar
Haziran 3.Pazar
12
Anayasa Günü Bu resmi tatil Japon Anayasası’nın yürürlüğe girmesi anısına kutlanmaktadır. Yeşil Çevre Günü Bu resmi tatil doğaya saygı duymasını ve doğadan haz alınmasını teşvik eder. Çocuklar Günü
>> Bakınız 2. kutu
Anneler Günü Annelere duyulan şükranın ifadesidir.
Babalar Günü Babalara duyulan şükranın ifadesidir.
3. Tanabata Bu festival, Japon inanışlarıyla, Samanyolu’nun iki ucunda yer alan ve yılda bir defa 7 Temmuz’da bir araya geldiğine inanılan Altair – Sığırtmaç Yıldızı ve Vega – Dokumacı Yıldızı hakkındaki Çin efsanesini birleştirmektedir. Beş renkteki ince kağıt şeritlere dilekler yazılır ve dileklerin gerçekleşmesi için göze çarpacak biçimde yerleştirilen bambu dallarına asılır.
3. Pazartesi
Ağustos Ağustos ortası Eylül 3. Pazartesi
Eylül ortası
22 veya 23
Ekim 2. Pazartesi
Deniz Günü Denizin nimetlerine karşı şükranların sunulur ve bir deniz ülkesi olan Japonya için refah dilenir.
Bon Festivali
>> Bakınız 4. kutu
Yaşlılara Saygı Günü Bu gün yaşlılara saygı gösterililir ve uzun ömürleri kutlanır. Sonbahar Mehtap İzlenmesi Aya sunu olarak pencere kenarına pirinç topları ve otlar bırakılarak dolunay izlemenin keyfine varılır. Sonbahar Gündönümü Bu gün insanlar atalarını ve ölmüşlerini saygıyla yad ederler.
Spor Günü İnsanlar sağlıklı bedeb ve zihinler için spor yaparlar.
Kasım 3
Kültür Günü Halk kültürel etkinliklere katılır.
15
Shichi-Go-San (7-5-3) Festivali >> Bakınız 5. kutu
23
İşçi Günü İşçilere şükran ve saygıların sunulduğu gündür.
23
İmparator’un Doğum Günü Halk İmparator Akihito’nun doğum gününü kutlar.
25
Noel Günü Pek çok kişi bu özel günde aile içinde birbirlerine hediyeler verir ve hep birlikte yemek yer.
31
Yeni Yıl Arifesi
4. Bon Festivali Bon Festivali 13-15 Temmuz’da veya Ağustos’ta kutlanan bir Budist etkinliğidir. Ataların ruhlarına adanmıştır. Bu günlerde ataların ruhlarının evlerine geri döndüğü söylenir; dolayısıyla ruhlara evlere kadar rehberlik etmesi için evlerin kapılarına karşılama ateşleri yakılır; ev içine kağıt fenerler yerleştirilir; evin kutsal köşesi temizlenir, çeşitli yiyecekler sunu olarak bırakılır ve ataların ruhlarının huzur bulması için dua ve tefekkür edilir. Festivalin sonunda, ataların ruhlarının uğurlanması için evlerinin kapılarında tekrar ateşler yakılır ve sunular nehir veya denizde yüzdürülür.
5. Shichi-Go-San Ebeveynler 3 ve 5 yaşlarındaki oğullarını, ya da 3 ve 7 yaşlarındaki kızlarını mabetlerden birine götürürler. Tek sayıların uğurlu olduğuna inanıldığı için bu üç yaş seçilmiştir. Ayrıca çocuklara turna kuşu ve kaplumbağa resimli ambalajlara sarılı chitose-ame denilen özel şekerler verilir. Chitose bin yıl anlamına gelir ve Japonya’da turna ile kaplumbağa uzun yaşamın sembolleridir. Bu şeker, çocukların sağlıklı büyümesi dileğini temsil eder. Çocuklar geleneksel kimono ya da hakama giyerek fotoğraf çektirirler.
The Japan Forum
Temmuz Tanabata (Yıldız Festivali) 7 >> Bakınız 3. kutu
Chikusei Şehri
( Kırmızı yazılar: resmi tatil; Mavi yazılar: geleneksel festival )
Aralık
>> Bakınız 6. kutu
6. Yeni Yıl Arifesi Gece yarısı olduğunda ülkedeki tapınaklar çanlarını çalmaya başlar. Budist inanca göre insanoğlunun 108 dünyevi ihtirası vardır ve çanlar 108 defa çalarak bu ihtirasları birer birer uzaklaştırır. Birçok aile yeni yılda sağlıklı ve uzun bir yaşam dilemek için, yeni yıl arifesinde karabuğday eriştesi yemek üzere bir araya gelirler. Bu erişte uzun ve esnek olduğundan uzun ve mutlu yaşamı temsil eder.
13
TARİH Japonya’daki Başlıca Olaylar ve Kültürel Dönüm Noktaları
Dünyadaki Başlıca Olaylar
M.Ö.3500 Mezapotamya’da ilk medeniyet gelişir. M.Ö.3000 Mısır’da birleşik devlet kurulur. Kalıcı yerleşim başlar; insanlar cilalı taş aletler ve toprak kaplar kullanır. M.Ö.2500 Hindistan’da İndus medeniyeti gelişir. M.Ö.1760 Babil’de Hamurabi KanunPirinç tarımı ve metal gereçlerin kullanılmasına başlandı. ları çıkarılır. M.Ö.1400 Çin’de Yin Hanedanlığı kurulur. Roma İmparatorluğu en 116 geniş sınırlarına kavuşur. Hristiyanlık İmparator 313 Yamato sarayının birleştiriciliği sürer; ülke genelinde anıt mezarlar inşa edilir. 1. Konstantin tarafından Budizm, Çince yazı karakterleri, yeni teknolojiler ve diğer kültürler ana resmen tanınır. karadan Japonya’ya getirilir. Sui Hanedanlığı Çin’i bir589 leştirir. Şehirlerin kurulması ve aristokrasi çağı Prens Shotoku kral naibi olur. Dünyada ayakta kalmış en eski ahşap yapıyı içinde barındıran Horyuji Tağınağı tamamlanır.
Avcılıktan pirinç yetiştiriciliğine Taş İnsanlar avcılık ve toplayıcılıkla geçinir. Devri Jomon Devri Yayoi Devri
4.5.yy
593 607
710 752 794
Başkent Nara’ya taşınır. Todaiji Tapınağı’ndaki Büyük Buda heykeli tamamlanır. Başkent Kyoto’ya taşınır.
7. yy
800 Genji Monogatari’den bir resim Aristokrasi daha güçlü hale gelir. Japonca hece alfabeleri kullanılmaya başlar. Dünyanın en eski romanı olan “Genji Monogatari”(Genji’nin Hikayesi) Murasaki Shikibu tarafından yazılır.
1543 1549 1590
Aristokrasi çağından savaşçı döneme Minamoto no Yoritomo, Kamakura Shogunluğunu kurar. Moğollar Japonya’ya saldırır. (1281’de tekrar saldırırlar.) Ashikaga Takauji, Kyoto’da Muromachi Şogunluğu’nu kurar. Altın Tapınak Kyoto’da inşa edilir. Gümüş Tapınak Kyoto’da inşa edildi. Derebeyleri arasındaki savaş tüm ülkeye yayılır. Portekizliler ilk ateşli silahları Japonya’ya getirirler. Hristiyanlık Francis Xavier tarafından Japonya’ya getirirler. Toyotomi Hideyoshi Japonya’yı birleştirir.
1603
Savaşçı dönemden ticaret çağına Tokugawa Ieyasu, Edo Şogunluğu’nu kurar.
1192 1274 1336 1397 1489
I. Otto Kutsal Roma Kralı olarak taç giydi.
1206
Cengiz Han Moğol İmparatorluğu’nu kurar. Osmanlı İmparatorluğu kurulur. İngiltere ve Fransa arasında Yüzyıl Savaşları başlar. Christopher Columbus Amerika kıtasını keşfeder.
1299 1337 1492 Himeji Kalesi
1600
Japonya tamamen dünyaya kapanır. Tapınak okulları artar; okuma, yazma, hesap, ahlak ve diğer konular yaygın olarak öğretilir.
14
1750 Matsuzakaya mağazasının 1768’deki görünümü.
Frankish Kralı Charlemagne Batı Roma İmparatoru olarak taç giydi.
962
Tüccarlar ticari gelişme ile daha da güçlenir. 1639
İslam’ın Hz.Muhammed’e vahiy edilmesi.
1776
İngiltere Doğu Hindistan Şirketi’ni kurdu. Avrupalı güçler dünyanın büyük bölümünü kolonileştirirler. Avrupa’da Sanayi Devrimi başlar. Amerika bağımsızlığını ilan eder.
Japonya’daki Başlıca Olaylar ve Kültürel Dönüm Noktaları
1853
1854 1858 1867 1868
Dünyadaki Başlıca Olaylar 1789
Fransız İhtilali başlar ve İnsan Hakları Bildirgesi yayınlanır.
1876
Alexander Graham Bell telefonu icat eder.
1886
Karl Benz benzinle çalışan otomobili icat eder.
1903
1914-18
Orville ve Wilbur Wright uçakla ilk uçuşu gerçekleştirirler. I. Dünya Savaşı
1929 1939-45
Büyük durgunluk başlar. II. Dünya Savaşı
ABD Deniz Amirali Matthew Perry, Uraga’ya gelerek Japonya’nın kapılarını açmasını ister. Japonya dünyaya açılıyor Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri arasında Japonya’nın içe kapanma sürecine son veren Barış ve Dostluk Antlaşması imzalanır. Çeşitli ülkelerle ticaret antlaşmaları imzalanır. Edo Shogunluğu yıkılır ve İmparator siyasetin merkezine oturur. Meiji Restorasyonu gerçekleşir ve Edo’nun adı Tokyo olarak değiştirilir. Siyasal ve sosyal sistemlerde ve insanların yaşam tarzlarında büyük değişimler meydana gelir. Zorunlu eğitim sistemi kurulur; ülke çapında ilkokullar açılmaya başlanır.
1889 Japonya İmparatorluğu’nun Anayasası ilan edilir. 1890 Birinci İmparatorluk Meclisi açılır. 1894- Japonya-Çin Savaşı 95 İpek endüstrisi gelişir. 1904- Japonya-Rusya Savaşı 05 1914- I. Dünya Savaşı 18 Ağır sanayi gelişir. 1923 1925
Büyük Kanto depremi Erkeklere oy kullanma hakkı verilir.
Kaiçi Okulu, Japonya’nın en eski okullarından biridir.
1941- Pasifik Savaşı 45 1945 Hiroshima ve Nagasaki’ye atom bombaları atılır.
1946 1949 1951 1956 1964 1970 1972 1995 1998 2002 2004 2005
Savaş sonrası yeni bir Japonya’ya doğru Japonya Anayasası kabul edilir. Sosyal reformlar yapılır. Yukawa Hideki, fizik dalında Nobel Ödülü’nü alan ilk Japon olur. Çeşitli ülkelerle barış anlaşmaları imzalanır. Japonya Birleşmiş Milletler’e üye olur. Ekonomik büyüme devam eder. Asya’daki ilk Olimpiyat Oyunları Tokyo’da düzenlenir; Tokaido Shinkansen (hızlı treni) çalışmaya başlar. Asya’daki ilk EXPO olan Dünya Fuarı Osaka’da açılır. Okinawa Japonya’ya iade edilir. Kış Olimpiyatları Sapporo’da düzenlenir. Büyük Hanshin-Awaji Depremi Kış Olimpiyatları Nagano’da düzenlenir. FIFA Dünya Kupası’na Japonya ve Kore ortaklaşa olarak evsahipliği yapar. Niigata-Çuetsu Depremi Buna benzer şehir manzaraAichi’de “Doğanın Bilgeliği” konulu ları Japonya’nın savaş sonrası gelişiminin sembolüdür. Dünya Fuarı düzenlenir.
1945
Birleşmiş Milletler kuruldu.
1969
Sovyetler Birliği, insan ilk uydu Sputnik’i uzaya fırlatır. Sovyetler Birliği’ nden Yuri Gagarin uzaya giden ilk insan olur. İnsanoğlu ilk defa aya ayak basar.
2004
Hint Okyanusu’nda büyük tsunami meydana gelir.
1957
1961
Fotoğraf kaynakları (yukarı soldan itibaren): Gotoh Müzesi; Himeji Vilayeti; Matsuzakaya Co. Ltd.; Matsumoto Vilayeti; Japonya Ulusal Turizm Ofisi
15
KÜLTÜR aponya tarih boyunca, teknoloji, gelenekler ve kültürel ifade biçimleri dahil olmak üzere diğer ülkelerden pek çok fikir almış ve bu aldıklarını entegre ederken kendi özgün kültürünü yaratmıştır. Günümüzde Japon yaşam biçimi Asya’dan etkilenmiş geleneksel kültür ile Batıdan etkilenmiş modern kültürün zengin bir harmanıdır.
J
GELENEKSEL KÜLTÜR Japonya’da kabuki, noh, kyogen ve bunraku gibi geleneksel sahne sanatları ilk zamanlardaki canlılıklarıyla sürdürülmektedir. Kabuki 17. yüzyılın başlarında geliştirilmiş bir klasik tiyatro biçimidir. Bu tiyatronun en kendine has özellikleri oyuncular tarafından söylenen dizelerin ritmi, oyuncuların abartılı kostümleri, gösterişli makyajlar (kumadori) ve sahnede özel efektler yapılmasını sağlayacak mekanik cihazların kullanılmasıdır. Makyaj, karakterlerin kişiliklerini ve duygusal hallerini iyiden iyiye belirgin hale getirir. Oyunların çoğunda ortaçağ veya Edo dönemi temaları işlenir ve kadın rollerini oynayanlar da dahil olmak üzere tüm aktörler erkektir.
Kyogen, oldukça stilize edilmiş hareketleri ve çizgileriyle bir klasik komik tiyatro çeşididir. Normalde ayrı bir temsil olarak sunulsa da, günümüzde noh oyunlarının arasında icra edildiği de olmaktadır. 16. yy. sonlarında popüler olmaya başlayan Bunraku, üç telli shamisen sazının ve hikayeyi anlatan şarkıların eşliğinde sahnelenen bir kukla tiyatrosudur. Bunraku dünyanın en incelikli kukla tiyatrosu biçimlerinden biri olarak tanınır. Çay seremonisi ve ikebana (çiçek düzenleme sanatı) gibi diğer geleneksel sanatlar Japon halkının günlük hayatının bir parçası olarak yaşamaktadır. Çay seremonisi (sado veya chado), yeşil çay hazırlamanın oldukça kalıplaşmış bir yöntemidir. Sado, çay hazırlama ve sunma töreninin ötesinde anlamlar ifade eder. İnce hassasiyet ve geniş bilgiye gerek duyulan gerçek bir sanattır. Sado ayrıca hayatın amacını sorgular ve doğaya değer verilmesini teşvik eder. Japonya’ya yedi asır önce gelen ikebananın kökleri erken dönem Budist çiçek sunularına kadar uzanmaktadır. Bu sanat, bitkiler ile bunların yerleştirileceği vazo da dahil olmak üzere dalların dış mekan ve vazo ile olan ilişkisi gibi, her bir eserin tüm detaylarının seçilmesinde gösterilen ciddi özen sebebiyle çiçeklerin yalnız süs amacıyla kullanılmasının ötesinde anlamlar taşır. Ulusal Tiyatro
NPO Ningyo Joruri Bunrakuza / Ulusal Bunraku Tiyatrosu
Noh Japonya’nın en eski müzikal tiyatro biçimidir. Bu tiyatro biçiminde hikaye, sadece diyaloglarla değil utai (şarkı), hayashi (eşlik müziği) ve dansla da anlatılmaktadır. Bir diğer özelliği de ipek işlemeli, çok renkli bir kostüm giyen başrol oyuncusunun genellikle lake cilalı ahşap bir maske takmasıdır. Maskeler yaşlı adam,
genç ya da yaşlı kadın, kutsal kişi, hayalet, genç erkek çocuk gibi karakterleri tasvir etmede de kullanılır.
Bunraku, kuklaların hareketlerinin ve ifadelerinin sahne arkasından kontrol edildiği bir kukla tiyatrosu biçimidir.
16
Kabuki, 400 yılı aşkın bir geçmişe sahip bir klasik sahne sanatıdır.
MODERN KÜLTÜR Klasik müzik Japonya’ya Batı’dan gelmiş ve oldukça sevilmiştir. Ülkenin her yerinde konserler verilir. Ayrıca, dünya çapında faaliyet gösteren pek çok Japon orkestra şefi (Seiji Ozawa gibi), piyanist ve keman sanatçısı yetişmiştir.
Edebiyat alanında ise, Yasunari Kawabata ve Kenzaburo Oe Nobel Ödülü kazanmış Japon yazarlardır. Daha çağdaş yazarlar olan Haruki Murakami ve Yoshimoto Banana Japon gençlerinden çok rağbet görmektedirler ve eserleri pek çok dile çevrilmiştir.
(üst) Sado veya chado, geleneksel çay hazırlama ve içme törenidir. (sağ) Dünyada pek çok gönülde taht kurmuş Astro Boy
© 2004 Nibariki-GNDDDT
JNTO
Kin-no-Hoshi, Watanabe Shashinjo
Akira Kurosawa’nın 1951’de Venedik Film Festivali’nde Altın Arslan Ödülü’nü kazanmasının ardından tüm dünyanın dikkatleri Japon sinemasının üzerine çevrilmiştir. Kenji Mizoguchi ve Yasujiro Ozu gibi büyük yönetmenlerin eserleri geniş kitlelerin beğenisini kazanmıştır. Daha yakın geçmişe bakıldığında, Takeshi Kitano HANA-Bİ ile 1997 Venedik Film Festivali’nde Altın Arslan Ödülü’nü, Zatoichi ile 2003 En İyi Yönetmen Ödülü’nü almıştır.
1960’lardan bu yana Japon çocuklarını eğlendiren Japon çizgi filmleri (anime), artık tüm dünyaya ihraç edilmekte ve Astro Boy, Doraemon, Sailor Moon ve Dragonball Z gibi diziler dünya çocuklarının sevgilisi haline gelmektedir. Bu arada, yönetmen Hayao Miyazaki’nin Ruhların Kaçışı (Spirited Away) filmi 2003 En İyi Animasyon Oskar’ını kazanmış, Howl’un Hareketli Kalesi (Howl’s Moving Castle) filmi de 2004 Venedik Film Festivali Osella Ödülü’ne layık görülmüştür.
(üst) Noh oyunu Dojoji’den bir sahne (sağ) Ikenobo tarzı ikebana
17
SPOR aponya’da pek çok farklı spor yapılmaktadır. Yurtdışından ithal edilen beysbol, futbol gibi sporların yanında, judo ve kondo gibi geleneksel savunma sporları da popülerdir. Yazları birçok Japon sörf ve scuba dalışı yapmak için denize giderken kışın daha çok kar kayağı ve kayak yapmak tercih edilmektedir.
J
BAŞLICA SPORLAR Beysbol Japonya’daki en popüler seyircili spordur. Altısı Merkez Ligde, altısı Pasifik Liginde olmak üzere 12 profesyonel beysbol takımı vardır. Her iki ligdeki takımlar da sezon boyunca 140 maç oynar ve ligin sonunda lig lideri takımlar Japonya serisinde karşılaşır. Son yıllarda pek çok Japon oyuncu Büyük Beysbol Liginde oynamak için Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmektedir. Bunlar arasında en ünlüleri Ichiro Suzuki ve Hideki Matsui’dir. Amatör beysbol da popülerdir ve birçok öğrenci yıldızlar liginde ya da okullarının beysbol kulüplerinde bu oyunu oynarlar. Yılda iki kere düzenlenen “Ulusal Liseler Arası Beysbol Şampiyonası”nda, kendi eyaletlerini temsil edebilmek için kıyasıya yarışarak gelmiş okullar mücadele ederler.
Judo, kendo, karate-do ve aikido gibi dövüş sporlarına Japonya’da yoğun biçimde sahip çıkılmakta, bu sayede bu sporların popülerliği her geçen gün daha da artmaktadır. Sözlük anlamı “nazik yöntem” olan judoda rakibin üstesinden gelebilmenin anahtarı rakibin gücünü kendi lehine kullanabilmekten geçer. Günümüzde tüm dünyada popüler olan judo, ilk kez 1964 Olimpiyat Oyunları’nda resmen spor dalı olarak kabul görmüştür. Judonun ardından son yıllarda Kendo (Japon eskrimi) da yurt dışında önemli ölçüde ilgi görmeye başlamıştır. Kendo yarışmacıları zırh benzeri koruyucu kıyafet giyerler; saldırı ve savunma amacıyla bambudan yapılmış kılıçlar kullanırlar. Karate-do ise, Çin’deki Ryukyu Krallığından (şimdiki Okinawa) Japonya’ya gelmiştir. Karate-do yarışmacıları herhangi bir koruyucu kostüm giymezler ve yalnız el ve ayaklarını kullanarak dövüşürler. SUMO Japonya’nın milli sporu olan sumonun geçmişi 1000 yıldan öncesine uzanmaktadır. Vaktiyle verimli hasada duyulan şükranın ifade biçimi olarak kullanılan sumo halen pek çok törensel hareket içerir. Saçları eski savaşçılar gibi şekillendirilen sumo güreşçileri (rikishi) sadece özel bir ipek kemer takar ve yalnızca ellerini kullanarak güreşirler. Çoğunun vücut ağırlığı 100-200 kg. arasındadır. Ayak tabanları dışında vücutlarının herhangi bir yeri yere değene veya 4,5 metre çapındaki ringin (dohyo) dışına çıkana kadar mücadele ederler. JKF
Beyzbol Magazin
1993 yılında Japonya’nın profesyonel futbol ligi olan J. Ligi’nin kurulmasıyla ülkede futbolseverlerin sayısı daha da artmıştır. Japonya ve Kore’nin 2002 FIFA Dünya Kupası’na birlikte ev sahipliği yapmalarının ardından futbolun popülaritesi artmıştır. Üst düzey Avrupa liglerinde halen pek çok Japon futbolcu oynamaktadır.
DÖVÜŞ SPORLARI
2004 Japon Serisinden bir oyun. Beysbol Japonya’daki en popüler sporlardan biridir.
18
Hem fiziki hem de zihinsel gücü geliştiren dövüş sporu karate-do çalışan bir kız.
Kuralları basittir, fakat 80 ayrı kazanma yolu içeren tekniği zordur. 15 gün süren profesyonel sumo turnuvaları senede 6 kez yapılır. Sumo, deniz aşırı ülke güreşçilerinin başarıları ve farklı ülkelere yapılan gösteri turlar sayesinde Japonya dışında da ilgi görmektedir.
nen ilk olimpiyat idi. Ardından 1972’de Sapporo’da ve 1998’de Nagano’da Kış Olimpiyatları düzenlenmiştir.
POPÜLER ÇOCUK SPORLARI OLIMPİYAT OYUNLARI
Japon çocukları okul kulüplerinde ya da yaşadıkları mahalledeki kulüplerde çeşitli sporlarla uğraşırlar. Erkekler genelde futbol ve beysbolu tercih ederken kızlar daha çok tenis ve voleybol oynamayı sever. Yüzme ise hem kızlar hem de erkekler arasında yaygındır.
Tokyo Büyükşehir Belediyesi
Kodokan
Olimpiyat Oyunlarına her zaman güçlü takımlar gönderen Japonya’da amatör sporlar da gelişmektedir. 2004 Atina Olimpiyatlarına 312, Torino’da düzenlenen 2006 Kış Olimpiyatlarına ise 112 Japon atlet katılmıştır. Japonya’da üç kez olimpiyat düzenlenmiştir. 1964 yılında düzenlenen Tokyo Yaz Oyunları Asya’da düzenle-
Judo yapan çocuklar. Judo, 1964 yılından bu yana olimpik spor kategorisindedir Japonya Sumo Federasyonu
Okul kulübünde kendo (Japon eskrimi) yapan sporcular
Japonya’nın ulusal sporu sumo.
19
İMPARATORLUK AİLESİ İ
İmparatorluk Ailesi bireyleri yurt dışından gelen misafirleri kabul eder ve yurt dışı ziyaretlerde bulunurlar. Bu ve benzeri etkinliklerle uluslararası dostluğun geliş-
tirilmesinde önemli rol oynarlar. İmparatorluk Ailesinin bireyleri, yaşlı ve engellilere yönelik tesislere yaptıkları ziyaretler ve ülke çapında katıldıkları çeşitli etkinlikler yoluyla vatandaşlarıyla yakından temas kurarlar. Halktan azami derecede saygı görürler.
Imperial Household Agency of Japan
mparator Japon Anayasası’na göre devletin ve halkın birliğinin sembolüdür. Hükümetle ilgili bir yetkisi yoktur. İmparator Akihito 1989 yılında Japonya’nın 125. imparatoru olarak tahta çıkmıştır.
Japonya İmparatorluk Ailesi. Oturanlar, soldan sağa: Prens Akishino, Veliaht Prenses Masako, İmparator Akihito, İmparatoriçe Michiko, Veliaht Prens Hisahito, Prenses Akishino. Diz çökenler, soldan sağa: Prenses Mako, Prenses Aiko, Prenses Kako. (Aralık 2006)
BAYRAK VE MİLLİ MARŞ aponya’nın milli bayrağına Hinomaru adı verilir. Bu bayrak on dokuzuncu yüzyılın sonlarında kullanılmaya başlamıştır. Bayrak, beyaz fon üzerindeki kırmızı daire güneşi temsil etmektedir.
J
Japon milli marşı “Kimigayo”nun güftesi 10. yüzyılda
20
yazılmış 31 heceli bir waka şiirine dayanmaktadır. “Kimigayo” 19. yüzyılın sonlarında bestelenmiş ve şimdiki halini almıştır. Sözlerinde Japonya’nın barış ve refahının sürmesi dilenmektedir.
HÜKÜMET 947 yılında yürürlüğe giren Japonya Anayasası üç ilkeye dayanmaktadır; halkın egemenliği, temel insan haklarına saygı ve savaşı reddetme. Ayrıca, devlet idaresinin üç organı olan yasama (Meclis), yürütme (Bakanlar Kurulu) ve yargı (mahkemeler) bağımsızlığı Anayasa ile hükme bağlanmıştır.
Senato
1
Meclis Japonya’nın ulusal parlamentosudur ve devletin en yüksek ve tek kanun yapıcı organıdır. 480 sandalyeli Temsilciler Meclisi ile 242 sandalyeli Senato’dan oluşur. 20 yaşını dolduran her Japon vatandaşı seçimlerde oy kullanabilir.
Senato
Meclis Binası
Japonya’nın parlamenter sistemi İngiltere ve Kanada’ya benzemektedir. ABD veya Fransa’nın aksine, Japonya’da başkan doğrudan seçimle belirlenmemektedir. Meclis üyeleri kendi aralarından bir kişiyi Başbakan seçerler. Başbakan Bakanlar Kurulunu oluşturur ve idare eder. Bakanlar Kurulu, yürütme erki bakımından Meclis’e karşı sorumludur. Yargı yetkisi yüksek mahkeme ile onun altındaki kademe mahkemeleri, bölge mahkemeleri ve dar yetkili mahkemelere tanınmıştır. Yüksek mahkeme, Hükümet tarafından atanan bir baş yargıç ve 14 yargıçtan müteşekkildir. Davaların çoğu bölge mahkemeleri tarafından görülür. Trafik ihlalleri gibi sorunlarla dar yetkili mahkemeler ilgilenir. Japonya’da 47 eyalet ve çok sayıda belediye vardır. Bunların eğitim, refah ve diğer kamu hizmetlerinin
Meclis Genel Görünümü
verilmesi ve altyapı gibi sorumlulukları bulunmaktadır. Belediyeler hizmet sahaları nedeniyle halka oldukça yakındır. Belediye başkanları ve yerel komite üyeleri yerel seçimlerde halk tarafından seçilmektedir.
Hükümet Organları Yürütme organının faaliyetlerinde ortak sorumluluk; Temsilciler Meclisi’nin feshedilmesi.
Yasama Organı (Meclis)
Hakimlerin suçlanması
Seçimler Kanunların anayasaya uygunluğunu denetler
Başbakanı tayin etme; Hükümete karşı olumsuz güven oyu önergesi vermek
Halk Kamuoyu
Yürütme Organı (Bakanlar Kurulu)
Yüksek Mahkeme hakimlerinin ulusal denetimi
Yüksek Mahkeme baş yargıcının belirlenmesi ve diğer 14 yargıcın atanması
Yargı Organı (Mahkemeler)
Yürütmenin anayasaya uygunluğunu denetler.
21
ULUSLARARASI İLİŞKİLER J
Japonya dünyada barışa, refaha ve istikrara katkıda bulunmak amacıyla birçok faaliyette bulunmaktadır. Japonya terörle mücadele, dünya ekonomisinin gelişmesine katkıda bulunma ve çevrenin korunması gibi küresel sorunların çözülmesi için destek verirken, dünya güçleriyle bağlarını güçlü tutarak bağları güçlendirerek bölgesel istikrarın sağlanmasında etkin bir rol oynamaktadır. Japonya, uluslararası anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümü için Birleşmiş Milletler’in barış operasyonlarında etkin biçimde yer alır. Japonya bu sorumluluğunu, Birleşmiş Milletler’in barışı koruma faaliyetlerine maddi kaynak ve personel sağlayarak, anlaşmazlık içindeki taraflar arasında ateşkesler için arabuluculuk ve asker çekme operasyonlarında gözlemcilik yoluyla yerine getirir.
Fotoğraf: Kenshiro IMAMURA / JICA
Japonya kalkınmakta olan ülkelere ekonomilerine ve sosyal kalkınma çabalarına da etkin biçimde destek vermektedir. Can güvenliğinin arttırılması ve gelişmek-
2005 Yılı Net Resmi Kalkınma Desteği (milyar ABD Doları)
sveç
3.36 3.1%
Diğer 17.81 16.7%
Amerika 27.62 25.9%
Kanada 3.76 3.5%
TOTAL 106.78
talya
5.09 4.8%
Hollanda
Japonya 13.15
Fransa 10.03 9.4%
5.11 4.8%
ngiltere 12.3% 10.77 10.1%
Almanya 10.08 9.4%
Kaynak: Kalkınma Destek Komitesi
te olan ülkelerin kendi kendini geliştirme çabalarının desteklenmesi, Japonya’nın Resmi Kalkınma Destek girişimlerinin temel ilkeleridir. Japonya, Resmi Kalkınma Desteği dağıtan ülkeler arasında önde gelmektedir. Japonya’nın Resmi Kalkınma Desteği farklı biçimlerde sunulmaktadır. Geri ödemesi olmayan hibeler, gelişmekte olan ülkelerin beslenme, sağlık ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak verilmektedir. Krediler ise, köprü ve yol inşaatı gibi bir ülkenin ekonomik gelişmesine katkıda bulunmayı hedefleyen büyük projelere tahsis edilmektedir. Resmi Kalkınma Desteğinin diğer bir şekli ise, eğitim, sağlık, teknoloji gibi alanlarda Japon uzmanların –Japonya Denizaşırı İşbirliği Gönüllüleri– kendi beceri ve deneyimlerini yerli halka aktarmak üzere gelişmekte olan ülkelere gönderilmesi yöntemidir. Savunma Bakanlığı
aponya 1956’da Birleşmiş Milletler’e katılmasından bu yana, uluslararası toplumda önemli rol oynamaktadır. Japonya aynı zamanda bir G8 üyesidir. Diğer Asya ülkeleriyle olan ilişkiler Japonya için öncelik taşımaktadır.
© BM Fotoğrafı / Mark Green UNIC Tokyo
Bir Japonya Denizaşırı İşbirliği Gönüllüsü Honduraslı öğrenciye origami öğretirken
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi
22
Doğu Timor’daki BM Barış Gücünde görev yapan Japon personel
EKONOMİ VE ENDÜSTRİ aponya ekonomik yönden dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biridir. Gayrı safi Yurtiçi Hasılası (Japonya’da bir yılda üretilen tüm mal ve hizmetlerin değeri) ile dünya sıralamasında ikinci olan Japonya’nın Toyota, Sony, Fuji Film ve Panasonic gibi markaları dünya çapında tanınmaktadır.
J
memektedir. Aslında endüstrileşmiş ülkeler arasında Japonya, gıda bakımından kendi kendine yeterli olma oranı en düşük ülkelerden biridir. Bu, gıdasının büyük kısmını yurtdışından ithal etmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Ancak, Japonya’nın deniz kaynakları boldur. Balık Japon mutfağında önemli bir yer tutar ve Japonya’da balık endüstrisi oldukça faaldir.
İHRACAT VE İTHALAT
Japonya’nın teknolojisiyle dünya lideri olduğu robot yapımı, ekonomik büyümenin gelecek vaat eden alanlarının başında gelmektedir. Honda tarafından üretilen insansı robot ASIMO iki ayağı üzerinde yürüyebilmekte ve insan gibi konuşabilmektedir. Robotlar yakın bir gelecekte hayatın pek çok alanında yer alacak ve belki de bilim kurgu filmlerinde olduğu gibi insanlarla birlikte yaşayabilecektir. TARIM
Nissan Motor
Japonya’nın temel tarım ürünü pirinçtir ve Japonya’da tüketilen pirincin büyük kısmı yerli üretimdir. Japonya’nın nüfusuna oranla tarıma elverişli alanlarının az olması dolayısıyla halkın tümünü doyuracak miktarda buğday, soya fasulyesi vb. ürünler yetiştirile-
(Sol) Otomatik otomobil montaj tesisi
ULAŞIM Kapsamlı hava ve deniz ulaşım ağının yanı sıra ülkenin her yerini kapsayan yaygın karayolu ve demiryolu ağı ile Japonya’nın ulaşım sistemi oldukça gelişmiştir. Mermi tren olarak da adlandırılan shinkansen’ler, saatte 250 – 300 km. hız yapabilen hızlı trenlerdir. Shinkansen ağı ile ülkenin her bölgesine rahatlıkla ulaşmak mümkündür. Shinkansen dünyanın en hızlı ve güvenli demiryolu sistemlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Shinkansen’in yanı sıra Japonya’nın yolcu treni ağı da mevcuttur. Japonya’nın başlıca şehirlerinde metro hatları vardır. Başkent Tokyo’da yüzlerce kilometre uzunluğunda ve düzinelerce hattı bulunan metro sistemi dünyadaki en sistemlerden biridir ve genişlemeye devam etmektedir. Bu gibi demiryolu ulaşım hizmetlerini her gün milyonlarca insan iş ve okullarına gidiş dönüşte kullanmaktadır. Tüm Japon trenleri temiz ve dakik olmalarıyla ünlüdür. Honda Motor
Japonya üretimde güçlü olmasına karşın doğal kaynakları az bir ülkedir. Japon şirketleri genellikle ithal ettikleri ham maddeyi işleyip nihai ürün haline getirirler ve bunları hem yurt içinde satar hem de ihraç ederler.
(Alt) 700-serisi Shinkansen / mermi tren
Merkezi Japonya Demiryolu Şirketi
(Sağ) İnsansı robot ASIMO
23
ÇEVRE KORUMA odern yaşamın daha rahat ve konforlu hale gelmesiyle birlikte, kullanılıp atılan ürünlerin ve atıkların miktarında artış meydana gelmiştir. Bu durum hava ve su kirliliği, doğal çevrenin tahrip edilmesi, küresel ısınma ve atık maddeler gibi pek çok çevre problemini de beraberinde getirmiştir. Çevrenin korunması yalnız Japonya için değil tüm dünya için çok önemli bir konudur. Japon halkı halihazırda hükümetin öncülüğünde geniş çaplı çevre koruma gayreti içindedir.
M
Modern yaşamın konforunun bedeli üretilen çöp miktarlarının inanılmaz boyutlara ulaşmasıdır. Bu çöplerin hiçbir şey yapılmaksızın bir yerde toplanması, ortaya her gün devleşen çöp dağlarının çıkması olacaktır. Yapılması gereken, topluma eşyalarını atılmak yerine ayrıştırarak geri dönüşüme katkıda buluna davranışının kazandırılmasıdır. Japonya, geri dönüşüm ve çöp miktarının azaltılması konularında büyük ilerleme kaydetmiştir. Özellikle plastik şişe ve teneke kutuların geri dönüştürülmesi Japonya’da bir kültür halini almıştır.
Küresel ısınmayla mücadelenin bir yolu da gaz emisyonuna yol açmayan “temiz” enerji türlerinin kullanılmasıdır. Güneş, rüzgar ve jeotermal enerjiler mevcut temiz enerji türlerinden bazılarıdır. Japonya küresel ısınma ve kirlilikle mücadele girişimlerinin bir parçası olarak temiz enerjiyi etkin biçimde kullanmakta ve geliştirmektedir. Japonya, dünya ülkelerine geri dönüşüm ve sera gazlarının emisyonunu azaltma teknolojileri sunarak çevre sorunlarıyla baş edebilmeleri konusunda yardımcı olmak üzere çalışmaktadır.
Misawa Hommes Co.
Tohoku Doğal Enerji Geliştirme Şti.
Yaşamı konforlu kılabilmek için elektrik, gaz ve petrol gibi enerjilere ihtiyaç vardır. Makinelerin çalıştırılması ve elektrik üretimi için petrol ve kömür kullanıl-
ması sonucu karbondioksit ve diğer gazlar atmosfere karışmakta, bu da hava kirliliği ve küresel ısınma gibi problemlere neden olmaktadır. Küresel ısınma, dünya genelinde sıcaklığın yükselmesinden kaynaklanan bir sorundur. Küresel ısınmanın önünü almak için karbondioksit ve diğer sera gazlarının azaltılması gerekmektedir. 1997’de Japonya’nın Kyoto şehrinde toplanan ve küresel ısınmayı önlemeyi amaçlayan konferansta pek çok ülke ürettikleri sera gazlarının miktarını azaltma taahhüdünde bulunmuştur. Bu toplantıda kabul edilen Kyoto Protokolü 2005 Şubat’ında yürürlüğe girmiştir.
(Üst) Noshiro Rüzgar İstasyonu (Üst sol) Geri dönüştürülmüş plastik şişelerden yapılmış giyim ve kırtasiye eşyaları (Sol) Çatısına güneş enerjisi panelleriyle döşenmiş bir ev
24
Daha ayrıntılı bilgi yabancı çocuklara Japonya’yı tanıtmak amacıyla hazırlanmış olan Kids Web Japan İnternet sitesinden temin edilebilir. Bu sitenin hedef grubu 1014 yaş grubu olup Japon kültürü, gelenekleri, okulları ve teknolojisi gibi konuları işlemektedir. Kids Web Japan, “Web Japan” sitesinin bir parçasıdır. Adres: http://web-japan.org/kidsweb/ Web Japan Japonya ile ilgilerin toplandığı bir internet portalıdır. Amacı tüm dünyadaki insanlara Japonya hakkında kapsamlı ve ayrıntılı bilgi sağlamaktır. Web Japan kapsamında Japonya ile ilgili genel bilgiler; istatistikler ve diğer temel veriler; sanat ve kültür; Japon toplumunu şekillendiren son eğilimler üzerine yazılmış makaleler bulabilirsiniz. Ayrıca kolayca ulaşılabilmesi için konularına göre ayrılmış linkler de sunulmaktadır. Adres: http://web-japan.org
Explore Japan © 2007, Japonya Dışişleri Bakanlığı Her hakkı mahfuzdur. Japonya Dışişleri Bakanlığı 2-2-1 Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-8919, Japan Web Adresi:http://www.mofa.go.jp/ Türkçe Baskısı, Mayıs 2009’da Güzeliş Ofset Matbaacılık tesislerinde Türkiye’de basılmıştır.
Japonya Dışişleri Bakanlığı www.mofa.go.jp
güzeliş +90 312 490 90 90
