•
•
imsi
KOYUNU
Ülkenin bitkisel ve hayvansal üretimini artirmak, çe§itlendirmek ve ürün kalitesini iyile§tirmek amaciyla ürettigi tohumluk, fidan, fide ve benzeri mallar ile yeti§tirdigi damizlik sigir, koyun ve hayvan spermalarini yeti§tiricilere intikal ettirmek amaciyla kurulan TicEM; Türkiye'nin muhtelif bölgelerine dagilmi§ bulunan 37 i§letmesinde toplam 3.763.622 dekar araziye sahiptir. TiCEM'in bitki üretim çali§malarindaki agirligini hububat tohumculugu olu§turmaktadir. Tohumculuk sektöründe 1950 yilindan bu güne kadar hizmet vermekte olan, TicEM, Türkiye bugday ve arpa tohumlugu pazarinda % 96'Iik bir paya sahiptir. i§letmelerdE~kitohum hazirlama tesislerinin kapasitesi 296 ton/saat olup; istenild@ takdirde sezonda 250-300 bin ton tohumluk hazirlanabilir. TicEM; bugday ve~'arpa'tohi:imlugudi§inda pamuk, !;:lyçiçegi, misir, çeltik, yonca, korunga, fig, silaj misir, nohut, kirmizi mercimek ve kuru fasulye tohumculugunda da hizmet vermektedir. Türkiye yonca'tohuml~gu ihtiyacinin % 35'ini, korunga ve fig tohumlugu ihtiyacinin-% 60'a yakinini TicEM. kar§ilamaktadir. ~ Oriji"hal ve anaç"paniuK ile komFfozit misir ve ayçiçegi tohumlugunda TiCEM'in payi. % 1OO'e"yakindir. ~
i~
Genel Müdürlügümüze bagli 37 isletmeden 30'unda hayvancilik çalismalari sürdürülmektedir. Ana konulari; sigir, koyun, Arap Ati yetistirme ve islah çalismalari ile küçük çapta, keçicilik, balikçilik, ceylan ve köpek yetistiriciligi olusturmaktadir. aripinar Tarim isletmesi
Ceylanpinar Tarim isletmesi, Sanliurfa ili Ceylanpinar ilçesinde yer almaktadir. isletme Sanliurfa'ya 142 km uzakliktadir. isletme arazisi 85 km uzunluk, 40 km genisliginde olup, doguda Mardin'in Kiziltepe ilçesi, batida ise Sanliurfa'nin Akçakale ilçesi sinirlarina kadar uzanmaktadir.
Ceylanpinar Tarim isletmes), 1943 yilinda '2irai Kombinalar Urfa Grubu" adi altinda açik isletme seklinde kurulmus ve 1950 yilinda Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlügüne baglanmistir. Adini sürüler halinde dolasan ceylanlardan alan isletme, 1984 yil i r.da Tarim isletmeleri Genel Müdürlügü b'ünyesine Ceylanpinar Tarim is!etmesi Müdürlügü. ünvani ile -katilmistir. ~ " '" . isletmenin denizden "yü Qsekligi•.397 m~tre'dir.iklimi, Basra Xotfezi sitak/ikliAii ile~az miktarda Akdeniz ikliminin etkisi~itinda~{'h Genel
.
~,
Jam'asi'"3@Q ~mnYdif:
..
,'.'
.".
isletmenin 1.519.745
arazi varligi; dekari kül-
tür alti, 241.629 dekari kültür disi olmak üzere toplam 1.761.374 dekar olup, TiGEM arazi varliginin % 46.8 ini teskil eder. Ceylanpinar Tarim isletmesinde, Beyazkule ve Gümüssu olarak adlandirilan
kuru ziraat agirlikli iki isletme
amirligi Gökçayir, Akrepli ve Beyazkule sulu ziraat isletmeleri mevcuttu r. isletme sigircilik subesinde toplam 2.100 bas sigir bulunmakta olup, agirlikli olarak Gökçayir, sulu ziraat isletmesi içerisinde yer almaktadir. Bir miktar genç sigir ise merkezdeki sigircilik tesislerinde barinmaktadir. Koyunculuk subesinde 51.000 bas koyun mevcuttur. Koyun agillari arazinin muhtelif yerlerinde yer almistir. ilkbahar aylarinda mera ve (hasattan sonra) aniz alanlarinin durumuna göre göçer koyunculuk
yapilmaktadir.
nu Koyun, köpekten sonra evcillestirilmis ilk hayvan türüdür. Koyunculuk, insanlarin ilk hayvansal üretim alanlarindan biridir. Yapilan arastirmalar, koyunlarin ilk kez Lö. 9000 ile 7000 yillarinda, Kuzeydogu Irak ve Güneydogu Anadolu'da' yetIstirilmeye baslandigini göstermektedir. ivesi ko}'unlarinin - olawFiratve
ana vatani"koyunlarin
Dicl~nehirferinin
ill(evçillestirildigi
yer
geçtigi M§zopotai;:nya ~ölgesiE"
dir. Ülkemizde ise Sanliurfa, Gaziantep ve Hatay illeri ile Suriye siniri boyunca alçak ve çöl karakteri gösteren kurak ovalarda yetistirilir. Dünya koyunculuk literatüründe "Awassi"olarak tanimlanan bu koyun irki; Suriye, Irak, israil, Lübnan, Ürdün gibi ülkelerle, Kuzey Afrika'da yetistirilmekte olup; yayilma sahasizaman içerisinde daha da genislemektedir. Ceylanpinar Tarim isletmesi'nde ilk ivesi süreleri, irk özelliklerini gösteren koyunlar bölge yetistiricilerinden satin alinarak olusturulmustur. Daha sonraki yillarda Çukurova Tarim isletmesi, Mersin.Alata Ziraat Okulu, Egeve Ankara Ziraat Fakültelerinde de ivesi koyunu yetistirilmeye baslanmis ve zamanla ülkemizin her tarafina yayilmistir.
ivesi koyul)u. uzuii~xillar9an'bq"yana k~sintisiz olafak Ceylanpinar Tarim~lsletmesiQd~~~ie~is!iriIQlektedir,G~nIsjmeralari, ve süanizcilanlari:olari g,lh is]etrhehiizde, ivesi KOyunla~i'".bÜyü~': rüler halinde, yari entansif sartlarda ve göçer koyunculuk 'seklinde yetistiriTmektedir.i Ç,esilli bölgelerde yapiian~çalismalarin~sonÜs:uiöst~r~istir ivesit~yunlari sieakve kUrak iklimin.hay~aiiiQI.niJkl~tbirli!iy 'idegisik~evre sartlariria kolayca uyabilm,ekte v~lfk\nadolugi-: bi sogu'k4 kara. iklim'!'kuraklarinda bil~ 'b'asari},jayeti§tirilebil~
ted ir,
,...
ivesi koyunlarinin esas özelligi, sicak ve kurak çöl sartlarinda sürü koyunculugu seklinde yetistirilebi,lmesidir. Öyle kii ülkemizin en sicak yörelerinden olan Sanliurfa ili Ceylanpinar Tarim isletmesi/nde Temmuz ayinda gölgede 40-45°C'lerde dahi sicaktan etkilenmeden mera ve anizlarda otlayabilmektedir. Sadece yagisli ve nemli bölgelerde biraz adaptasyon güçlügü olmaktadir.
a. Dis Yapi Özellikleri ivesi koyunlarinin vücutlari kirli beyazdir. Bas, boyun ve ayaklar; kahverengi, kirli sari veya siyah renklidir. Yaygin renk kahverengidir. ivesi/ler yagli kuyrukludur. Kuyruk en altta tepsi gibi yuvarlak ve yaglidir. Onun üzerinde de yagsiz bir parça yer almistir. Yagli kuyruk 1/5-5/5 kg arasinda degismekte olup, ortalama 3 kg/dir. Besili ergin koçlarda kuyruk agirligi 6-10 kg. olabilmektedir. Koyunlarin ortalama cidago yüksekligi 65-68 cm dir.
b. Verim Özellikleri ivesiler de 100 de edilmektedir. larda ise 80-90 Ii yapagisi olup,
bas koyundan, 110-120 bas arasinda kuzu elCanli agirlik, koyunlarda 50-60 kg. ergin koçkg arasindadir. Yapagilari kaba- karisik tipte haortalama verimi 1/5-2 kg dir:
ivesi koyunlarinin
baslica verimi süttür. Süt verimi kirsal kosul-
larda 100-150 kg, islah edilmis sürülerde, 250-300 kg.dir. Ceylanpinar Tarim isletmesindeki elit sürülerde süt verimi 300-350 kg'a kadar yükseltilmistir. Elit sürüdeki bazi koyunlar 600-700 kg süt vermektedir. Yapilan çalismalarla her geçen yil süt verimi artarak devam etmektedir. Elit sürülerden alinan koçlar diger sürülerde kullanilarak ve yetistiricilere satilarak genetik ilerleme saglanmaktadir. Elit sürülerde döl kontrolü de yapilmaktadir. ivesi koyunlarinda esas verim süt olmakla birlikte, et verim özellikleridiger yerli koyun irkiarina göre daha üstündür. isletmelerimizde yetistirilen kuzular 2 aylik yasta, 18-21 kg, 6 aylik yasta ise 37-43 kg canli agirliga ulasabilmektedir. Bazi besi denemelerinde erkekkuzularin canli agirlik artislarinin günlük 400 grami astigi belirlenmistir.
~.-
Süt ve ~t verim özellikleri, yetersiz bakim ve besleme kosullarindaki üstün performansidik~ate alindiginda, ivesi koyunlari yagli kuyruklu diger koyunlarin islahinda 'büyük bir öneme sahiptir; Geçmis yillarçlaivesi x Ak~araman melezlemesiyle, Gözlü koyunu -adi' verllen ve Akkaramanlara göre ,süt verimi' daha"'yüksek,olan~bir,koyun .tipi ,elde.~edilmistir. Dogu friz koçlarina, ivesi koyunlari verilerek Asaf koyunu olusturulmustur. Asaf Koyunu, içbatl ve Göller Bölgesinde yetistirilen Dagliç koyunlarini'dogal asimla asabilecek sütçü bir tiptir, Genetiky~pisi % 5,0Dogu Friz, %'50 ivesi'dir.
-
Asaf koçlarina, ivesi x Dagliç melezi koyunlar verilerek; % 50 ivesi, % 25 Dagliç, % 25 Dogu Friz g~notipinde Acipayam koyunu elde edilmis olup, iç Bati Anadolu ve Göller Bölgesinde çok tutulmustur. ivesi koyunlari Irak, Suriye, israil, Libya gibi ülkelere ihraç edildigi gibi, bazi Avrupa ülkelerindeki arastirma merkezleri de, yaptiklari çoklu meleziemelerde ivesi'leri kullanmislardir. ivesi koyunlari ülkemizin damizlik koyunculuktaki yegane ihraç materyalidir. Yabanci arastirmacilar, Türk ivesi hattinin, Suriye, Irak ve Ürdün hattindan daha hizla büyüdügünü, süt veriminin daha yüksek oldugunu ortaya koymuslar ve Türkiye'den damizlik ithal ederek kendi koyunlarinin islahini saglamislardir. ivesi koyununu
bu
üstün
özellikleri
dikkate
alinarak,
Ti-
GEM'de özellikle Ceylanpinar Tarim isletmesinde bu koyunun seleksiyon yolu ile islahi yoluna gidilmis ve çok olumlu neticeler alinmistir. Yetistiricilerden gelen istekler dogrultusunda da ko~n ana kadrosu artirilarak taleplerin karsilanmasina çalisilmaktadir.
r
i
:l;;i ~
ci ci A
x
>.
i
i
t.-
~ -< •• '-'J2>««zi-~J(}:)~z«J~:i:i ~ü'J~«~•.i-:iOi:l««z~~ :ic[ ::!i.! iii ifo OQi~ x ij;i-iHTIGEM ISLETMELERINDE MEVCUT
i
_ct: (/J c[ co~,:) o> •cE W c[ W Z ii! W W W ~ o> c[ c>-ci::t. ic:lo. in LI. ...J W m W (/) W ~ ID (/) >O o> Z N O ...J -...J ::! (/) n. c[ W c[ '(3. (/) ii! O O (/J c[
TAHiROVA MANiSA MALYA GELEMEN iNANli BOZTEPE SULTANSUYU SAKARYA KUMKALE GÔKCEADA ALTiNOVA CEYLANPINAR POLATLI GÔLE TURUNCGiLLER GÔZLÜ K,MARAS HAFiK TÜRKGELDi KONUKlAR DALAMAN
~
~
W ...J
...J
'iii
i:i:
SIGIR-KOYIJN
VE DIGER
HAYVAN
i
i--
IRKLARi
~
BALA 8141006 66 89 35 882 66 26 5368257-58 6113010 6113029 536 6113077 436 83 58 2315801 51541-44 887 45 80 85 887 32 87 382 7143001-7143206 22 79-80 382 7143207 22 05 273 4235252 689 617 678 ,. 52 64 80 1448 97-98 76-79 03 - 814 4112888 617 10 19 2735214 423 678 50 80236 65 04 471 51647 6484058 692 256 361 6417-24 37 08 20 50 20-21-22 43 08 516 648 256 42 17 SAMSUN 55 90-91 16 5166219 648 692 3612411 471 .KODU 322 42 52 29 78 17 4112007 841 4125026-29 6171406 31 04-05 4112992 622 87 01-02 841 4112338 622 478 2515 87 07 2242 26 23L58 01 232 86 46 BOZTEPE 846 43 20-21 28121727 846 31312 432 332 2064 43 22 FAX NO 286 25 00-01:02 256 617 233 224 414 354 358 382 09 25 79 31 03 562 01 06-07 562 362 01 08 4125034 326 Bala/ANKARA 80c 84 .~29 231 21 80-81/ Aksu/ANTALYA 231 Kadinhani/KONYA 2074 233 40 Dalaman/MUGLA 312 YALOVA Ceyhan/ADANA ErçisNAN 5154140-42-43-4r: Acipayam/DENiZLi MUS 222 258 AMASYA Ceylanpinar/SAN LlURFA 689 476 6~ 75 252 282 346 ADRESi Mahmudiye/ESKisEHiR TEL TELEFON NOVE TELEFON NUMARALARi Göle/ARDAHAN Gökçeada/ÇANAKKALE 344 -882 YerköylYOZGAT Sarayönü/KONYA -nGEM iSLETMELERiN ADRES " ...
--
264 \j(~~:i,-.
422 326
iSLETMENiN
.;'i' """
ADI
""
~-
'&.3-266
