I CONCURSO DE COMPOSICIÓN PARA
Banda de Música Música (SECCIÓN SINFÓNICA) FINALISTA
IRMANDIÑOS Juan Fernández Guzmán
Edita e organiza: Consellería de Cultura e Turismo Dirección Xeral de Promoción e Difusión da Cultura Federación Galega de Bandas de Música Populares
Impresión: Litonor
Dep. Legal: C 3928-2009
Óboe degrae notas; do escuro reverte a fráxil, estruturada respiración do clarinete e alentan os compases ao contacto metálico da boca, sempre cursando idénticos diálogos que medran ata o significado incerto da codia das trompetas. Movemento primeiro.
Mariña Pérez Rei
[5]
Esta obra está baixo a licenza Creative Commons, cuxas condicións figuran en http://creativeconmmons.org/licenses/by-nd/2.5/es/legalcode.gl
Irmandiños
Unha das prioridades do traballo en ámbito cultural do actual Goberno da Xunta de Galicia é desterrar aqueles tópicos que vinculan as formas máis populares da nosa cultura cunha certa e absurda noción de inmobilismo. Segue a proporse, ás veces, unha contraposición falaz entre creatividade e tradición, entre modernidade e memoria. Como conselleiro de Cultura e Turismo, considero o meu deber impulsar, en cambio, unha noción complexa e dinámica da cultura galega. É necesario pensar no noso patrimonio cultural como nun organismo vivo, en continuo proceso de enriquecemento, cunha relación sólida e produtiva co noso tecido social. Neste labor arduo pero apaixonante, a Consellería de Cultura e Turismo atopa a colaboración entusiasta e valiosísima de entidades coma a Federación Galega de Bandas de Música Populares. É sinxelamente exemplar o seu traballo na promoción e difusión do noso legado cultural, a súa xestión do caudal de ilusión e amor pola música que atesouran as agrupacións do noso país. A Federación considera, con acerto, que o impulso á creación é a mellor forma de garantir o futuro da nosa cultura. Proba desta convicción é a convocatoria do Concurso Galego de Composición para Banda de Música, que afronta este ano a súa segunda edición. A edición das composicións máis salientables, e o emprego delas no xa consolidado Certame Galego de Bandas de Música, amosa a vontade decidida de que estas obras pasen a formar parte, pouco a pouco, do patrimonio musical galego. Unha ambición loable, dende logo, que atopará de seguro o apoio das institucións e a resposta entusiasta dos compositores e músicos do noso país.
Roberto Varela Fariña Conselleiro de Cultura e Turismo
[7]
Irmandiños
Aquí están. Presentamos cinco novas composicións para banda de música, froito do traballo de cinco novos compositores galegos, que xa forman parte indiscutíbel do patrimonio artístico e musical galego, e que, con esta publicación e a súa difusión a través doutros medios, como Internet, fan que a música galega perdure para sempre entre nós.
Estrasantico de Simón Couceiro: obra obrigada para a Sección Primeira do II Certame
Galego de Bandas.
Terra de Oestrimnios de Andrés Álvarez Hernández: finalista na Sección Banda de Música
do I Concurso de Composición e obra obrigada para a Sección Terceira do III Certame Galego de Bandas. A revolta irmandiña de Raúl Martín Niñerola: gañadora na Sección Banda de Música do I Concurso de Composición e obra obrigada para a Sección Segunda do III Certame Galego de Bandas. Irmandiños de Juan Fernández Guzmán: finalista na Sección Sinfónica do I Concurso de Composición e obra obrigada para a Sección Primeira do III Certame Galego de Bandas. O soño de Breogán de Juan Durán: gañadora na Sección Sinfónica do I Concurso de Composición e obra obrigada para a Sección Especial do III Certame Galego de Bandas.
Estas obras constitúen un fiel reflexo de que non só son as bandas de música as que están a pasar pola súa mellor etapa, senón, e o que é máis importante, que os mozos e mozas se implican nas agrupacións musicais en todos os seus eidos, incluído o da composición. Fito importante neste camiño é a creación do Concurso de Composición, que o pasado mes de outubro acadou a súa segunda edición, con dezaseis obras presentadas e cinco premios. A continuidade deste concurso garantirá a supervivencia, promoción e distribución da música galega feita polas nosas novas promesas, que sen dúbida ningunha lograrán chegar moi lonxe. Ánimo e parabéns. Esperamos que gocedes da interpretación destas edicións. Rubén Souto Santos Presidente da FGBMP
[9]
Irmandiños
JUAN FERNÁNDEZ GUZMÁN
IRMANDIÑOS
III Certame Galego de Bandas de Música Santiago de Compostela Novembro 2009
CURRICULUM VITAE
JUAN FERNÁNDEZ GUZMÁN
obtén unha bolsa concedida pola Escola Municipal de Vila de Cruces para ampliar os seus estudos. No ano 1999 comeza os seus estudos de harmonía e análise musical con José Luis Quintás, con quen aínda hoxe segue estudando instrumentación e análise musical. Nace en 1980 en Merza (Vila de Cruces) e comeza os estudos musicais aos dez anos de idade co seu avó materno, Ramón Guzmán. Un ano máis tarde comeza a estudar na escola da Banda Artística de Merza, onde tivo como mestres a Xurxo Guzmán (linguaxe musical) e Xosé Casal (trombón); dous anos despois, ingresa na Banda Artística de Merza, coa que participa en diversos certames, entre os que destacan os de Altea e o World Music Contest Kerkrade. Aos 14 anos empeza a cursar os seus estudos de grao medio no Conservatorio Municipal de Lalín, onde tivo como profesores de trombón a Antonio Caneda, nos dous primeiros anos, e Juan Francisco Aranega, os seguintes. No ano 1995 crea xunto a catro compañeiros o quinteto de Metais Merza Brass. En 1997
[13]
Colaborou con diversas bandas de música galegas e coa Orquestra Xove de Galicia. Asiste a cursos impartidos por Xosé Casal, Indalecio Bonet, Enrique Ferrando, José Pérez, Petur Eiriksson, Jorgen Van Rijen ou Alberto Urecho. No ano 2003 é contratado pola Escola Municipal de Vila de Cruces, onde imparte clases de linguaxe musical e trombón. Colabora coa Asociación Música Viva na creación de cursiños musicais onde destacan os cursiños impartidos por Jan Cober. No 2008 foi finalista en Composición para Banda de Música, sección sinfónica, no concurso organizado pola Federeración Galega de Bandas de Música Populares. Na actualidade é membro fundador do Merza Brass, membro da Banda Artística de Merza e mestre na Escola Municipal de Vila de Cruces.
Irmandiños
UN POUQUIÑO DE
HISTORIA
A vitoria de Enrique de Trastámara fronte a Pedro I en 1369 vai supor un grave conflito no interior do reino de Galicia, xa que a maior parte dos nobres galegos non o recoñecen como rei. Co beneplácito dos municipios do reino, demandan como rei a Fernando I de Portugal, nese mesmo ano, para que goberne Galicia, asegurándolle os seus partidarios galegos que “levamtariam voz por elle” e que “lhe daríam as villas e o reçeberíam por senhor, fazémdolhe dellas menagem”. Acompañado desde Portugal por importantes partidarios nobres da causa lexitimista, significados representantes da nobreza galega, entre os que destacan Fernando Pérez de Castro (conde de Trastámara), o cabaleiro e señor de Salvaterra, Álvaro Pérez de Castro, e Nuno Freire de Andrade (mestre da orde portuguesa de Cristo). A súa entrada no reino de Galicia foi triunfal, e foi aclamado en cidades galegas. A pesar ao éxito inicial, a presenza do monarca portugués no reino foi curta. Enrique de Trastámara, asistido polos mercenarios das Compañías Brancas, organizou unha contraofensiva en terras portuguesas, que obrigaría a Fernando I a retornar a Portugal, para facerse deste xeito co reino de Galicia. Apenas un ano despois de que o rei de Portugal tivese que abandonar o goberno do reino de Galicia, e manténdose aínda A Coruña fiel a Portugal, o nobre coruñés Juan Fernández de Andeiro culminaba as xestións coa coroa de Inglaterra. Asinábase así o 10 de xullo de 1372 un tratado polo que Constanza, filla do rei Pedro I, asasinado por Enrique de Trastámara, reclamaba o seu dereito lexítimo, como sucesora, ante este último. Tras un tratado, e en virtude do título de Constanza, o duque de Lancaster adopta os títulos reais da súa muller (de Galicia, León, Castela, etc.) e disponse a facelos efectivos. No ano 1386, apoiado pola bula papal de Urbano IV que lle concedía o dereito á coroa de Castela, desembarca na Coruña, que o condiciona a que antes sexa recibido en Santiago. Así aconteceu e, a continuación, logrou, sen apenas resistencia militar, e co apoio de nobres galegos e portugueses, dominar efectivamente o reino. Acompañado pola súa muller e fillas asentou a súa corte en Santiago de Compostela. Dirixiu as súas operacións cara a Pontevedra, Vigo, Baiona, Betanzos, Ribadavia, Ourense e Ferrol. En Ourense as súas tropas asaltaron a cidade e fixeron retirar as tropas trastámaras, mentres Ferrol é tomado polo rei de Portugal João I, aliado do duque de Lancaster. No caso de Ribadavia, a cidade resistiuse a este, e o propio Tomás Presea dirixiu un asedio de días sobre a vila, que acabou por ser tomada. O reino de Galicia quedaba en poder do duque, concretamente despois de que el e o rei portugués se fixesen co dominio de Ferrol. A evolución dos acontecementos militares foi determinada por unha epidemia de peste, que debilitou as tropas inglesas en terra galega. Isto forzou o duque de Lancaster a negociar unha saída, que derivou nunha indemnización e na voda [15]
Irmandiños
entre o herdeiro castelán, Enrique III, e a filla do duque, Catalina de Lancaster. A retirada final dos ingleses pechaba os intentos desenvolvidos polos concellos e a alta nobreza galega para conseguir un espazo non compartido con Castela e orientar Galicia cara a Portugal e ao Atlántico; porén, non sería a derradeira vez que isto ocorrese. Este conflito dinástico, que se alongou décadas en Galicia, concluiría coa derrota dos Castro a mans da nova dinastía real, e, con ela, o final do papel preponderante da nobreza galega na coroa. Unha nova aristocracia galaica, máis fragmentada, emerxería cos Andrade, os Castro, os Moscoso, o Soutomaior, os Osorio ou os Bacelo, cuxa cabeza, o conde de Ribadavia, posuiría a condición de adiantado maior do Reino de Galicia. A nobreza trastámara gozaba de toda clase de privilexios reais. Era cobizosa e intentou enriquecerse ás présas, por xustiza ou por lanza. Onde había un espazo, cada señor erguía un castelo, e así a terra estaba dividida en pequenos señoríos, con autoridade despótica sobre os seus vasalos. Non só cobraban os impostos debidos por vasalaxe, senón que impuñan outros por capricho. As súas inxustizas foron o detonante da explosión irmandiña. Tiñan a súa xente atemorizada, ata o punto de que os campesiños non se atrevían a saír da casa e tiñan que durmir nas igrexas, por seguridade. Desde as fortalezas, os propios señores perpetraban os seus ataques á vila onde protexían e agochaban as súas presas. Inmersa Galicia nun desgoberno, e en plena guerra civil en Castela, por nomear un sucesor a Enrique IV, xorde en Galicia, co consentimento do rei, o movemento dos Irmandiños. Foi no século XV, en pleno fervor feudal, unha revolta en armas contra os seus amos, coa destrución de todas as fortalezas e castelos do reino, uns 130. Enviaran os nobres ao desterro, a Castela e Portugal, incluído o arcebispo Fonseca. É dicir, dous anos sen nobreza, e o poder na man dos irmandiños. Irmandiños
Esta obra está dedicada a todos aqueles galegos que preferiron morrer loitando a vivir atemorizados por que os asasinasen: aos Irmandiños. A obra comeza cunha alborada que representa unha paisaxe de Galicia, toda ela contaminada por castelos. A alborada remata coa chegada ao castelo, no cal os nobres cometían as inxustizas sobre o campesiñado (roubos, asasinatos…). Canto máis avanzamos polo castelo, máis penuria se ve, ata que, chegado ata un bufarro da fortaleza, os labregos vían como eses asasinos e ladróns facían grandes manxares á súa conta. Está representada esta última parte por unha danza galega. Saíndo do castelo, todo é pobreza, e non se ve ningún recuncho libre de inxustizas e calamidades. Comezan entón as reunións e os primeiros levantamentos para acabar con eses malfeitores que asasinaban, explotaban e roubaban en Galicia. Contén esta parte uns compases irregulares, que representan a desorganización inicial das revoltas. Rematadas estas revoltas iniciais, o solo de violoncello, acompañado das campás e do vibráfono, representa o paso a outra vida de todos os irmandiños. E deseguido o solo de corno inglés recorda toda a penuria das súas vidas. É entón cando, lembrando todo o seu pasado, os irmandiños deciden que, se teñen que morrer asasinados, que sexa loitando pola súa terra. Representa o forte final o triunfo inicial da revolta, e a caída de máis de 130 fortalezas.
Irmandiños
[16]
INSTRUMENTACIÓN
Frautín Frauta 1 Frauta 2 Óboes Corno inglés Fagot 1 e 2 Requinto Clarinete solo Clarinete 1 Clarinete 2 Clarinete 3 Clarinete baixo Saxofón alto 1 Saxofón alto 2 Saxofón tenor 1 Saxofón tenor 2 Saxofón barítono Vilonchelos Trompa 1 e 3 Trompa 2 e 4 Fliscornos 1 e 2 Trompeta 1 Trompeta 2 Trompeta 3 Trombón 1 e 3 Trombón 2 e baixo Bombardinos Tubas Contrabaixo Timbal e cunchas de vieira Bombo e pratos Caixa, prato suspendido e tonton grave Vibráfono, marimba e triángulo Campás Bodram e tam-tam
[17]
Irmandiños
Partitura
Irmandiños Juan Fernández Guzmán
I Concurso de Composición para Banda de Música 3
Lento (
3
= 56 - 66)
Ftin
Fl. 1
Fl. 2 Solo Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa 2&4 Trompa
Flis
Lento (
= 56 - 66)
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timbal Timp.
Bombo Platos Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
Tan tan T.-t. Bdrm
Musica Propia
56 49
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
9
70
10 65
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Solo Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis Con sordina Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
85 80
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
11
107
13
Più mosso 106
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Maza en Plato
Plato Susp Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
185 177
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos Tonton Grave Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
Bodram
19
233 232
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
23
32 351
Ftin
Fl. 1
Fl. 2
Ob.
Corno
Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B
Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn.
Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
466
40 458
Ftin
Fl. 1
Fl. 2 Defecto de Corno Ingles Ob.
Corno Defecto de Cello Fagotes
Rq
Cl. Solo
Cl. 1
Cl. 2
Cl. 3
Cl. Bass
Sax. A 1
Sax. A 2
Sax. T 1
Sax. T2
Sax. B Solo Vc.
1&3 Trompa
2&4 Trompa
Flis
Tpt 1
Tpt 2
Tpt 3
1&3 Tbn.
2 & bass Tbn. Defecto de Cello Bdns
Tba
Cb.
Timp.
Bombo Platos
Caixa Tonton.
Vibra Mar Tgl
Camp
T.-t. Bdrm
