Irigaray’ın Mağarası: Aynı Erkek, Ayna Kadın

OZNE 24. Kitap-Bahar 2016

Platon

OZNE Bahar 2016 - 24. Kitap

Platon / Plato GENEL YAYIN YONETMENi Mustafa GONAY ((:ukurova Oniv.]

YAYIN KURULU Birdal Akar, Yasemin Ala~. Zehragiil A~ktn, Esra <;agn Mutlu, Aylin <;ankaya, H. Haluk.

Erdem, Sadik Erol Er, Mustafa Giinay, Celal Giirbiiz, Giincel Onkal, Mustafa Y1ld1run. BU SAYININ EDiT0R0 A.r§. GOr. Birdal Akar(Hacettepe Oniv.) ILETi~iM ~ukurova Oniversitesi Egitim FakO.ltesi,

Felsefe Grubu Egitimi BOlfimii 01330 Balcah/Adana/Tiirkiye e-posta: [email protected],

[email protected] Web adresi: http://oznefelsefesanatblogspot.com Bireysel Abonelik: 75 TL KurumsalAbonelik: 150 TL

KURULU Prof. Dr. Oguz Adan1r (9 Eylill Oniv.), Prof. Dr. Hasan Asian (Akdeniz Oniv.), Prof, Dr. GOnill Bilnyadzade (Azerbaycan Milli ilimler Akademisi, Felsefe, Sosyoloji ve Hukuk Enstitilsil) Prof. Dr. Sebahattin c;evikba§ (Mugla Oniv.), Pof. Dr. Betill c;otuksOken (Maltepe Oniv.), Prof. Dr. A. Kadir c;ui;en (Uludag Oniv.), Prof. Dr. H. Haluk Erdem (Ankara Oniv.), Pr~f. Dr. Hatice Nur Erlazan (Mugla Oniv.), Prof. Dr. Dogan GOi;men (9 Eyh11 Univ.) Prof. Dr. Olker GOkberk (Reed College-Amerika) Prof. Dr. Sevini; Gili;lil (Akdeniz Oniv.), Prof. Dr. Adnan Gilmil§ (c;ukurova Oniv.), Prof. Dr. Ali Osman GOndogan (Mugla Oniv.), Prof. Dr. Selahaddin HaliloV (UFAD-Uluslararas1 Felsefe Ara§tinnalan Dernegi-lstanbul), Prof. Dr. Dogan Ozlem (Yeditepe Oniv.), Prof. Dr. Mustafa Ytld1nm (AWtilrk Oniv.) Doi;. Dr. Zehragill A§k1n (Mersin Oniv.) Doi;. Dr. Sadik Erol Er (c;ukurova Oniv.) Doi;. Dr. GenitSteunebrink (Radboud Oniversitesi-Hollancla)

DANI~MA

Do>- Dr. Ali Utku (Atatiirk Oniv.),

Doi;. Dr. Ah met San (Atatiirk Oniv.) Doi;. Dr. Ebulfez Suleymanov (Oskiidar Oniv.), Doi;. Dr. Marzenna Jakubczak (CraCow Dniversitesi - Polonya) Yrd. Doi;. Dr. Mustafa GU.nay (c;ukurova Oniv.), Dr. Adnan Onart (Boston Oniversitesi-Amerika)

Posta >•ki: 1097014-

Mustafa GU.nay ad1na ISBN: 978-605-9706-64-3 Basklya 5n Haz1rhk: l;izgi Kitabevi Yay1nlar1 Baskl: Sebat Ofset Fevzi ~akmak Mb. Hactbayram Cd. No:S7 Karatay/Konya-KT B. S. No: 16198

(:iZGi KITABEVI Sahibiata Mah. Mimar Muzaffer Cc:i.ddesi Helvacioglu Apt No:41/1- Meram / Konya Tel: 0332 353 62 65 - 353 62 66 Faks: 0332 353 10 22

www.cizgikitabevi.com

Bu Say1n1n Hakemleri: Prof. Dr. Ismail H. DemirdOven Prof. Dr. Harun Tepe Prof. Dr. Hatice Nur Erk1zan Prof. Dr. Sebahattin c;evikba§ Doi;. Dr. c;etin Tiirkydmaz Doi;. Dr. Gilncel Onkal , Doi;. Dr. Sadik Erol Er Doi;. Dr. Zehragill A§kin Doi;. Dr. Ali Utku Yrd. Doi;. Dr. Yasemin Ala§ Yrd. Doi;. Dr. Esra i;agn Mutlu ·Yrd. Doi;. Dr. Eren R1zvanoglu Dr. Mustafa Y1ld1nm Dr. Onur Kartal

Yd: 1~. - Say1: 24 Bask1 Tarihi: Nisan 2016 Ozne hakemli bir yay1nd1r. Ytlda iki kez i;,1kar. Ozne, fhllosopher's Jndextaraftndan taranmaktad1r.

OZNE Spring 2016-24, Plato Editor: Mustafa GONAY

(<.;:ukurova Oniv.) Editorial Board: Birdal Akar, Yasemin Aki§, Zehragill A§kln, Esra l,;agn Mutlu, Aylin l,;ankaya, H. Haluk Erdem, Sadik Ero! Er, Mustafa Gilnay, Celal Gilrbilz, Gilncel Onkal, Mustafa Ydd1nm. Editor of This Issue: Ar§. GOr. Birdal Akar (Hacettepe Oniv.)

Mailing Adress:

l;ukurova Onivers~tesi Egitirn Fakilltesi, Felsefe Grubu Egitimi BO!ilmil · 01330 Balcah/Adana/Tilrkiye

e-mail: [email protected], [email protected] Web: http://oznefelsefesanat.blogspot.com Personal Subscription: 75 TL Corporat~

Subscription: 150 TL

Posta1Cheque:10970140n Behalf Of Mustafa Giinay ISBN: 978-605-9706-64-3 Preliminary Print: <.;:izgi Kitabevi Yay1nlan Print: Sebat Ofset Fe:vzi Cakmak Mh. Haclbayram Cd. No:S7 Karatay/Konya • KTB. S. No: 16198 ~IZGI KITABEVI /PUBLICATIONS Sahibiata Mah. Mimar Muzaffer Caddesi Helvac10glu Apt. No:41/1- Meram / Konya Tel: 0332 353 62 65 - 353 62 66 Faks: 0332 353 10 22 www.cizgikitabevi.com

BOARD OF CONSULTANTS: Prof. Dr. Oguz Adan1r (9 Eylill Oniv.) Prof. Dr. Hasan Asian (Akdeniz Oniv.) Prof. Dr. GOnill Bilnyadzade (Azerbaycan Milli ilimler Akademisi, Felsefe, Sosyoloji ve Hukuk Enstitiisil) Prof. Dr. Sebahattin l;evikba§ (Mugla Dniv.) Pof. Dr. Betiil l;otuksOken (Maltepe Dniv.) Prof. Dr. A. Kadir ~ii>en (Uludag Oniv.) Prof. Dr. H. Haluk Erdem (Ankara Oniv.), Prof. Dr. Hatke Nur Erlazan (Mugla Oniv.) Prof. Dr. Dogan GO~men (9 Eyliil Univ.) Prof. Dr. Olker Giikberk (Reed College-USA) Prof. Dr. Sevin~ Gii~lil (Akdeniz Oniv.) Prof. Dr. Adnan Giimil§ (l;ukurova Oniv.) Prof. Dr. Ali Osman Gilndogan (Mugla Dniv.) Prof. Dr. Selahaddin Halilov (UFAD·Uluslararas1 Felsefe Ara§t:Irmalan Dernegi·1stanbul) Prof. Dr. Dogan Oziem (Yeditepe Oniv.) Prof. Dr. Mustafa Y!ld1rim (Atatiirk Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Zehragill °A§k1n (Mersin Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Sad1kErol_Er (l;ukurova Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Gerrit Steunebrink (Radboud Oniversity·Holland) Assoc. Prof: Dr. Ali Utku (Atatiirk Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Ahmet San (Atatiirk Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Ebulfez Sµleymanov (Oskildar Oniv.) Assoc. Prof. Dr. Marzenna Jakubczak (Cracow Oniversity- Poland) Assist. Prof. Dr. Mustafa Gilnay, (l;ukurova Oniv.) Dr. Adnan Onart (Boston Oniversity·USA) Board of Referees: Prof. Dr. Ismail H. DemirdOven Prof. Dr. Harun Tepe Prof. Dr. Hatice Nur Erk1zan Prof. Dr. Sebahattin l;evikba§ Assoc. Prof. Dr. l;etin Tilrky!lmaz Assoc. Prof. Dr. Giincel Onkal Assoc. Prof. Dr. Sadik Ero! Er Assoc, Prof. Dr. ZehragiH A§lan Assoc. Prof. Dr."Ali Utku Assist Prof. Dr. Yasemin Aki§ Assist Prof. Dr. Esra 1;agn Muth~ . Assist. Prof. Dr. Eren R1zvanoglu Dr. Mustafa Y!ld1nm Dr. Onur Kartal Year 12 ·Issue: 24·Spring 2016 Ozne is a bi·annual philosophical journal and listed in Philosopher's Index.

i

i~indekiler Akar .................................... 7 Sunu>: Eski Platon'u n ~okil>ilnden Yeni Platon'u n imkanm a /Bird al r;a§ri Mutlu ............... 11 Platen i>in Hakikatin Olmad1gi Yerde Olabilir Olamn Yeri: Eikos /Esra ................................ 21 ................ Platon'u n Bilgi Goril>il /Cerna/ Giize/ ................................................................ i ili>ki / Cenrasmdak ~okiukA ve Platpn'd a Va~)tk Serunu ve Bilgi Sorunu Baglammda idea .................................................................. 31 ................ ................ ................ ................ ................ Ozkan Jskender giz ..................................... 49 Platen Felsefesinde Birlik Seru>turmas1 / Tuncay Saygm ................................

.~~~.~~.~~.~~:.::~~~.~~..'..~.~~~~~~~71 b~:~i~~?C~i:f~~~bnu~~~.~~.~. =~~~.~~~~~.~.::?.~~~~~~.~~.~.~.~.~:. ................................................................... 83 1

Parmenides'in Bi.iyilk Bilmecesi / Bar1~can Demir ................ ..................................101 Platen'u n "Yazth Olmayan Ogretileri" /Sir W. David Ross ................................ ......................... 111 ................ ................ ................ Akaya Mehmet / gi Giincelli idealar K1tas1'nm °Ke>fi ve

n Kriton Diyalogu Ozerine / Otoriteyi Sorgulayan Bir Kimse Aray1~;anda Sokrates: Platon'u ...................................................131 ................ ................ ................ ................ ................ Metin Bal................................ /Bari, Mutlu ............... 145 Platon'u n Devldin de Filozefun/Filozoflarm Kral Olmas1 Adil Midir? ................................... 167 ................ : .. Devlefte Eros/ Paul W. Ludwig ................................................................ .................... 193 ................ ................ ................ Platon'u n Siyaset Felsefesinde ideal Devlet / Ve/i Urhan ......... 207 ................ ................ s William Bernard Platon'u n Devldin deki ~ehir ve Ruh Analejisi /Sir ......... 217 ................ umlu AkifTut M. / Ethos'u Yargicm Yonelmesi ya da Platonik Eres'un Adalete ,en iki Kar>tt Tutum/ Platen'd a Degerce Kar>tt Ozellikte iki Tip Sanat ve Degerce Biltilnle ........................................................ 229

Hii(ya Yeti,ken ................................................................................................

/ Berfin Kart................ 247. Platen'd a "Gilzellik" Kavram1 ve Sanat:m Oznelligi-Nesnelligi Sorunu .................................. 267 ................ ................ ................ C1ilz Feyruze / Sanat1 ~iir les'te Platen ve Aristote ................... 279 Akdeniz Platon'un Dizgesinde Sanatln ve $airin DOni.i~ti.irillen Konumu / Emrah ndiDegerle mda Baglam lan Platon'u n Di! Goril>iiniln Kratylos, Theaite tos ve Sofist Diyaleg .................. 293 ................ ................ ................ ................ ................ ................ ................ §lu Rlzvano Eren / rilmesi ............................. 307 Platon'u n Theologia'st / Giiven9 $ar ................................................................................

Mukayeseli Bir inceleme / Emin Platen ve Ksenophon'un Sokrates Savunmalar1 Ozerine .......................................... 321 r;elebi................................................................................................................................ Parlar...........:........ 337 /Yasin Yazd1? m1 Leo Strauss'un Platon Yorumu: Platon Ezoterik Tarzda .............................. 351 ................ ................ ................ tOna/ Platoncu Felsefenin Dogulu Kokieri / Mehme ........................ 371 ................ Erdem Subhi H. / Platon da ya s Nietzsche'nin Aynadaki Yilzil: Sokrate .................. 391 Sari. Ali M. / Sorunu s Sokrate Olarak Plam Arka inin Nietzsche'nin Bilim Ele>tiris ................................. 409 Platenc ulugun Deleuzecil Ters ~evrilmesi /Sadik Ero/ Er ................................ ......................419 ................ az Logos' a Kar>t Geli,en Hareket: Derrida 'nm Platon'u '/ r;etin Tiirey1/m ...........433 ................ ................ ................ Platon'u n Devlefi: Ranciere ve Badiou / Onur Kartal ................ .459 ................ ................ ................ ................ Alain Badiou: ~oklugun Platonizmi / Ey/em Yenisoy $ahin 477 .......... Kurt n Ramaza / e" GOsterm Ozen e "Kendin Foucault'nun Platon Okumas1 Ozerinden 489 .............. Kaya Duva /Oz/em i Meseles mesi tlendirll Irigaray 'm 1~1gmda Platen: Akhn Cinsiye 503 ......... ................ ................ ................ Molac1 like /Me Kadm Ayna Erkek, t: Aym Irigaray 'm Magaras

.~~.~.~~-~~.~-~~. ~~~~::.. . . . 521 ~uz:c~ii/~~~~~~~~~.~:.~~.:.~~:..~~~.~:.:.~~.~~.~~~.~.~~:.:~~~-~~.~~~~~.~'nm Dil Felsefesi /Mustafa

Semiyotik, Simgesel veKhora Nosyon lan Baglammda Kristeva ...........................'........................... 533 Yi/dmm ................................................................................................................ ................................ ,.... 547 Gettier Platoil'a Kar>t / Emin Oral .......................................... "................................ .................................. 557 $iirTera pide Dionysos ve Ap.ellon / Ersun l;lplak ................................................ .................... 567 ................ ................ idealan n Mal Beyam / Ruken Azya r;i[t9i ................................................ ......... 573 ................ ................ ................ ................ Paris Okumal armm Dil>ilndilrdilkleri / Onur Varolun_ ... 575 ................ ................ ................ ................ ................ ................ Gelecek Sayi Duyurusu.:.:................................ 576 ...... ................ ................ ................ ................ ................ :······· ............. Ozne Dergisi Yayin Kojulla~1 ................

4

Contents Foreword: From Downfall ofAncient Plato, to the° Eventuality of a New One/ Birdal Akar ......... 9 Eikos: The Place of Likelihood Where There ls No Truth For Plato/ Esra (:ai}n Mutlu ........... 11. Plato's Theory of Knowledge/ Cerna/ Gilze/ ................................................................................................ 21 Plato on RelationshiP. Betwee11 Idea and Plurality Regarding to the Problems of Being and Knowledge/ Cengiz Iskender Ozkan ............................ ,... ,.............................................................................. 31 Investigation for Unity in Plato's Philosophy/ Tuncay Saygm ........................................................... 49 pans l~s. Stades D~velo~l?,ement de}a J?.ialectique de Platon de la Decomposition de Pre-V1s1on (Proe1dena1) /Ce/al Gurbuz ..................................................................................................... 71 The Great Puzzle of Parmenides / Bar1$can Demir................................................................................... 83 The "Unwritten Doctrines" of Plato/ Sir W. David Ross .......................................................................101 Discovery and Actuality of the Continent of Ideas/ MehmetAkkkaya ..........................................111 Socrates in Search of An Examiner of Authority: On Plato's Dialogue Crito / Metin Bal ........131 Is It justice for Philosopher(s) in Plato's Republic To Be King?/ Ban~ Mutlu ............................. 145 Eros in Republic/ Paul W. Ludwig ................................................................................................................. 167 L'Etat Ideal dans la Philosophie Politique de Platon / Veli Urhan ....................................... :........... 193 The Analogy of City and Soul in Plato's Republic/ Sir Bernard Williams ...................................... 207 Tending of Platonic Eros to the justice or Ethos of the Judge/ M. Aki[Tutumlu ....................... 217· Two Types of Art in Plato Which Are Opposite in Context of Value an!l Also Two Opposite Manners Integrated in Terms of Value/ Hil/ya Yeti~ken ..................................................................... 229 The Concept of"Beauty" in Plato and the Problem of Subjectivity or Objectivity of Art/ Berfin Kart ........................:...................................................................................................................................... 247 Art of Poetry in Plato and Aristotle/ Feyruze Ciliz .......................................................................... ,...... 267 Converted Position of Art and Poet in Plato's System/ Em rah Akdeniz .............................. :........ 279 · Evaluating of Plato's View of Language in the Context of Cratylus, Theaetetus and Sophist/ Eren R1zvanoi}lu ................................................................................................................................. 293 Theologia of Plato/ Gilvenf $ar...................................................................................................................... 307 A Comparative Study on Plato's and Xenophon's "Defence of.Socrates"/ Emin (:e/ebi .......... 321 Leo Strauss' Interpretation of Plato: Did Plato Write Esoterically?/ Yasin Parlar................... 337 The Eastern Roots of Platonic Philosopliy / Mehmet Onol.. ................................................................ 351 The Face of Nietzche in the Mirror: Socrates or Plato/ H. Subhi Erdem .... ., ................................. 371 The Problem of Socrates as the Background ofNietzsche's Critique of Science/ M. Ali Sari ....:.... 391 The Deleuzian Reversal of Platonism/ Sadik Ero/ Er.......................................................................... ..409 Movement Against Logos: Plato of Derrida/ (:etin Tilrky1lmaz ...................................................... ..419 On Republic of Plato: Ranciere and Badiou / Onur Kartal ................................................................... 433 Alain Badiou: Platonism of Multiple/ Eylem Yenisoy $ahin ............................................................... 459 "Care of the Self' in Context ofFoucault's Reading on Plato/ Ramazan Kurt .......................... ..477 Plato in the Light oflrigaray: The Problem of Gendering the Reason/ Oz/em Duva Kaya .. ..489 Cave of lrigaray: Same Man, Mirror Woman/ Me/ike Molac1 ............................................................ 503 Sorcerer Love: A Reading of Plato's Symposium, Diotima's Speech/ Luce Irigaray................ 521 Linguistic Philosophy of Kristeva in the Context of Semiotic, Symbolic and Chara Notions/ Mustafa Y1/dmm .................................................................................................................................................... 533 Gettier Against Plato/ Emin Oral......... :......................................................................................................... 547 Dionysus and Apollo in Poetry Therapy/ Ersun (:!plak ...................................................................... .557 Ideas' Declaration of Property/ Ru ken Asya Pftfi ................................................................................ .567 Thought Inspired by Reading Paris Volumes/ Onur Varolun ........................................................... 573 Next Issue .................................::.............................................................................................................................. 575 Author Guidelines ................................................................................................................................................. 579

I

5

IRIGARAY'IN MAGARASI: AYNI ERKEK, AYNA KADIN Ar§. Gor. Melike MOLACI' Ozet: Platon felsefesi "k6kensel" konumu itibariyle feminist di.i§ilncenin sxkhk.la ele

ald1ijt bir ba~langt~ ya da hesapla0ma noktasma i~aret eder. Feminist hareketin ~e~itli safhalan ve farkh ak1mlan i~in Platon, gerek siyaset felsefesine i~kin olan hak, ozgiirliik, adalet, e~itlik vb. kavramlar hakkmdaki dii~ilriceleriyle gerekse dii0iiricelerini ortaya koyarken kulland1gt mitler, imgeler ve benzetmelerle farkh dii~ilriiirler tarafmdan tarh~ma konusu yaptlnu~ltr. Platon' a ili§kin yorumlar arasmda bu yazuun konusunu · olu§turan yorum ise postmodern feminizmin Onemli temsilcilerinden biri olan Irigaray'a aittir. Platen diya-

loglanru psikanalitik ve postyap1sak1 bir perspektifle okuyan ve bu okumalan ~ogu kez "a~Iri yorum" olarak degerlendirilen Irigaray, muhtelif Platon metinlerine muhalif bir a'1dan yakla~ir. !rigaray'a gore Platon felsefesi ayruhk metafizigidir ve bu karakterinden otiirii kadmhijt aynala0ltnnak suretiyle baskllayan ataerkil hiyerar0inin ba~langic1dir. Bu yaz1da oncelikle Irigaraym Magara Alegorisi iizerine olan yorumu ile bu yorumun uzanhs1 ve destekleyicisi olan di§illik ilzerine tespitleri ele ahnacak; sonrasmda ise ayru-

hk metafiziginin ayrula0l1rdtgt ve ayna!a0ltrd1ijt cinslerin i~e dii0tiigu '1klnaza dair geli§tirdigi "cinsel farkhhk" Onerisi tarh§ma konusu yapdacakhr. Anahtar siizciikler: Feminizm, Platonculuk, Magara Alegorisi, Aymlrk, Ayna, Metafizik, ikilik, Ataerki. Cave of Irigaray: Same Man, Mirror Woman Abstract: Plato's philosophy, by its "originary" situation, significates a beginning or revenge point through which the feminist thought works so much. Plato has been a usual question of debate for several fractions or phases of feminist movement by both "right", "freedom", "justice", "equality" and etc. concepts of his political philosophy and by myths, images and metaphors which he had used during his consideration. Among many comments on Plato, the one which we took as the subject of this paper is belonging to Jrigaray, an important agent of postmodernist feminism. Jrigaray, who reads Plato's dialogttes in a psychoanalytical and poststructualist perspective and who usually evaluates these readings as "overinterpretations", approaches Plato's various

texts in an oppositional way. According to Irigaray, Plato's philosophy is a sameness metaphysics and sine~ this aspect, it. is the beginning point of patriarchial hierarchy · which represses the woman by seeing her as a mirror. In this paper, we will go around at first the Cave Allegory comment of Irigaray and her femininity detenninations as an extension of this comment."Then we will discuss her "sexual difference" proposal•which she has superimposed on the aporia of sexualities which have been similarized and seen as mirror by the sameness metaphysics. Key words: Feniinism, Platonism, Cave Allegory, Sameness, Mirror, Metaphysics, -Duality,

Patriarchy.

1

I

H!icettepe Universitesi Felsefe BOliimii.

503

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: P/aton

Felsefe tarihinin bir,ok dii§iiniirii gibi Platon da feminist dii§iincenin varsay1mlan ve ama,Ian dogrultusun da gozden ge¢rip yoruml~d1gi bir dii§iiniirdiir. Feminist hareketin 'e§itli safhalannda farkh okumalann ve yorumlamalarm konusu olan Platon, "kokensel" konumu itibariyle diger filozoflardan ayncabkh bir yere sahiptir. Nitekim Ortodoks felsefe tarihi s1khkla Platonculuk ile e§ anlamh olarak goriiliir. Tam da bu nedenle Platon ismi ve felsefesi feminist okuma pratigi i¢n onemli bir ba§lang1' ya da hesapla§ma noktasma i§aret eder. Platon diyaloglanna
,504

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: P/aton

yorurncular yine ayru eserlerden yola ~Ikarak Platon'u kadl!llll haklanna, egilimlerine ve tercihlerine ilgisiz olmakla itharn ederler (Annas 1976). Kimi radikal anar§ist feministler Devlet' te ailenin ortadan kaldmh§rm olumlarken; kimileri modern feminizm dii§iincesine gore Platon'un ancak bir Proto-Feminist say1labilecegini iddia ederler (Gardner 2000: 217). Bir diger grup feminist ise ozellikle. Timaios ve $0len'de yer alan "rnizojinist" ifadelerden yola ~1karak, Platon'un ruh/beden, form/madde ikiliklerini kullanarak di§il olaru maddesellik le yan yana getirdigini ve kadrm a§agtlad1grm ileri siirerler (Spelman 1982). Postmodern feminizm olarak bilinen Frans1z feministleri de· daha ayrmhh ve hatta "a§m okuma"lan ile Derridac1 ve Lacancr bir ~izgide, diyaloglan psikanaliz siizgecinden gec;irip yap1bozuma ugratarak logosantrizm ile fallogosantrizmin izini siirerler. Platon'a ili§kin feminist yorumlann bu ~e§itliligi, srmrlandmn a ve anla§ilma gerekliligi uyarmca, oncelikle iiznel bir sec;imle yorurnlan iki ba§hk alhnda toplamay1 ve sonrasmda o.znel bir ilgi ile belirli bir noktaya odaklanrnay i gerektirrnektedir. Bu gereklilik uyarmca konuya ili§kin yol'\lmlar iki ba§hk alhnda ele ahnabilir: ilk ve odak d1§1 olan, Devlet diyalogunda ki siyaset felsefesi iizerinden kadm haklan, kadm-erkek e§itligi/e§itsizligi ekseninde geli§en, "Kadm Haklan A~1smdan Platon'un Feminist Yorurnlan" olarak da adlandmlab ilecek ba§hkhr. Daha ~ok postmodern dii§iinurler tarafmdan dillendirilen ve "Kadm Dogas1 A~1smdan Platon'un Feminist Yorurnlan" olarak·adlan dmlabilecek ikinci ba§hk ise Devlet, Timaios ve $Olen ba§ta olmak iizere Menon1 Meneksenos, Phaidon, Phaidros ve Theaitetos diyaloglann daki ruh/beden metafizigine odaklanrnakta ve bundan hareketle cinsel farkl1hk olanag1m ara§hrrriaktadir.' Bu yazl!llll odagrm olu§turan bu ikinci ba§hgm "iizel" ismi ise felsefe tarihinin onemli figilrlerini psikanalitik bir bakt§ a~lSly!a okuyan Irigaray olacakhr. Irig~ray'm Platon okumasl!llll aynnhlarma ge~eden once, Platon'un kadm dogas1 a~smdan ferninistlerce ne §ekilde ahrnland1gma deginrnek gerekmekte dir. Kadm Dogas1 Apsmdan Platon'un Feminist Yorumlan Kadl!llll dogas1 silz konusu oldugunda, feminist dii§iiniirler Platon felsefesinin kar§1thk metafizigine dayand1grm ve kadm dogas= bu metafizikte kar§Ihna gore tammland1grm, onun tarafmdan a§agtland1grm ve erkekle§tirildigini one silrerler. Onsel farkhhgm goz ard1 edildigi bu metafizikte kadl!llll sa3 Burada yap1lan aynm Oznel olup, birinci dalga feminizm ile ikinci dalga ya da postmodern feminizm olarak adlandtnlan hareketlere i§aret etmemektedir. S1Illfland1rmadaki amar;, ele alman konu- -

nun sistematik bir §ekilde aktanlabilmesi i9n aynmlar yapmakhr. Zira kadm haklan ac;ismdan geli§tirilen dil§iincelerin temellendirilmesi kadl!Un dogasma ,day.ind1nld1gt gibi, farklthgi dile getiren postmodern feministlerden baztlanrun, feminizm dahil olmak iizere biitiln izm'leri reddettigi (Tong 2006: 345) gOz Ofliinde bulundurulursa bahsi gei;ecek dii~iiniirleri kesin ayrnnlarla suurl~d1rmarun miimkiin olmad1gi anla~dacaktrr.

505

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: Platon

hip oldugu di§il farkhhk iigesinin ustiiniin iirtiilmesinden iitiirii, Platon'un metinleri hem silinen kadm dogasmm giizler iiniine serilmesini hem de bu silme i§leminde di§il ogenin farknu olumlayacak ogelerin a9ga 'Ikanlmas1I11 saglar. Kar§ithk metafiziginde kadm dogasmm ·silindigi iddias1, Bah dii§iincesine damgas1I11 vuran erkek/kadm, ruh/beden, akil/doga, form/madde, rasyonel/irrasyonel, siiz/yaz1 gibi kar§1tliklann, "erkek aklm" iiriinleri oldugu iddiaSIIll da beraberinde getirmi§tir. Bu akil iizde§lik ilkesi ile karakterize olmakta-. d!f: <;:eli§mezlik ilkesi arac1hgiyla da belirsizlik/ikirciklilik en aza indirgenmektedir (Sarup 2010: 167-168). Bu durumda Bah kiiltiirii, erkegin kendi kendisiyle konu§tugu bir monolog ve tek cinsiyetli bir kiiltiirdiir: Erkek akil egosunu tiim diinyaya yans1hr, boylelikle de her neresine bakarsa baksm diinya erkegin kendi yansrmas1I11 gordiig;i bir ayna haline gelir (Sarup 2010: 169). Erkegin diinyas1I11 yans1tan bu ataerkil kiiltiir, kendine giiriinmez bir baba-dil vererek Tann haliJle gelmi§tir. Spermin dolleme giicii de dogrudan giiriiJebilir olmad1gindan, dilsel kod, yani logos, spermin yerine ge,ip her §eyi ku§atan hakikate biiriinmii§tiir (Irigaray 2006: 71). Dillerde, ya§ayan canh ve medeni var!Iklar eril; ya§am belirtisi giistermeyen cans1z ve cahil nesI)eler ise di§il olur. Dilin cinsiyetli sozciiklerinde erile olumlu bir yan anlam yiiklenirken, di§il siirekli olarak a§agilarur (Irigaray 2006: 73). 4 Bah metafiziginin tahakkiimcii yap1smm kadm dogaslill silmekle sonu,Jand1gi iddias1I11 temellendirmek iizere felsefe tarihini giizden ge9ren feminist dii§iiniirler, erkek aklm felsefi kiikeninin Platon' da bulundugunu iddia ederler (Lloyd 1996: 24-30). Bu bakimdan Platon'un felsefi dizgesi, ortiik aynmlan ve birqirinin yerine kullanilabilir kavram 9ftleri ile ataerkil dii§iinme yap1smm ba§lang1C1d1r. Diyaloglar bu uyanyla gozden ge9rildiginde ataerkil dii§iinme yap1smm Platon'un tiim felsefesine sirayet ettigi gaze ,arpar. Feminist dii§iiniirlerin .bu ele§tirisi, Platon'un bilgi ile varhk g6rii§leri baglammda anlam kazan!f. Zira Devlet'in boliinmii§ 'izgi analojisinde bilgi ve varhk arasmda bir miitekabiliyet soz konusudur. Ontolojik diizlemde idealardan maddi aleme inen hiyerar§iye, epistemolojik olarak episteme ile doksa ka.r§lthgi tekabiil eder. Bu kar§1thk Platon'un gen,lik diyaloglarmda ruh/beden arasinda, olgunluk diyaloglarmda ise ruhun rasyonel/irrasyonel boliimleri arasmda kunilan kar§1thklara ,evrilebilir. Ruh/beden · ili§kisine yiinelik olarak, Phaidon' da bir §eyi ger\ek olarak bilmenin ko§ulunun tenden ayrllmak oldugu, zira tenin hiikikati giirmemize engel olacak §ekilde bizi felce ugrathgi (Platon 2001b: 66d-e! ifade edilir. Devlerin onemli bir biiliimii ile Phaidros'taki "Arabacr Irigaray'm Omekleri Fransizca'dan verilmi§tir: Giine§ (le soleil) erkek, ay (la lune) kadm, gOkyi.izii (le ciel) erkek, topfak (la terre) kadmdrr. Ancak o bu Omekleri bah kiiltilriine geni§letir. Ona gOre tiim sOzciikleriri stkl bir ~Oziimlemesi yapilirsa dilde yer alan gi.Zli cinsiyetler ortaya 91
4

506


Metaforu" da (Platon 1990: 246b-248c) ruhun rasyonel ve irrasyonel boliimlerinin arasmdaki ili§kide, onceligin rasyonel olana verildigini ortaya koymaktad1r. Platon tarafmdan siirekli ve ~e§itli §ekillerde tekrar edilen ruhun ezeliligi, oliimsiizliigu; bilgi, ger~ek, iyi ve giizelin dogasma eri§mede vazge~ez olu§u goz iiniinde bulunduruldug unda, bedenden bu §ekilde yahhlan ruh cinsiyetini yitirmi§ gibi giiriiniir. Ruhtan yahhlan bedenin cinsiyeti ise tarh§ma konusudur. Spelman Platon'un "somatophobias1" ile "mizojinik" ifadeleri arasmda kuvvetli bir bag giirerek, kadmm beden ile bir tutuldugunu iddia ehnektedir (Spehnan 1982: 118). Buna l:?enzer bir §ekilde Lloyd da, Platon'un rasyonel bilgi aray1§mda kadmhk imalan ile yiikledigi maddeyi, a§Iimas1 gereken bir §ey ola· rak giirdiigfrnii ifade eder (Lloyd 1996: 26). Madde/kadm iizde§ligi hakkmdaki bu iddialar tarh§maya a91
Giiriildiigu iizere Timaios'ta kavram diizeyinde kadm ile maddenin bir tutulmad1g,, khora iizerine konu§ulurken hyle kavrammm kullarulmad1g, giize ~arpar. Platon, iizerine konu§ulamaz olan khora iizerine konu§urken ekmageion, hypodokhe ve dekhomenon kavramlanm kullarur. Burada 'ekmageion ~e§itli miitercimlerce "ahcr", "yatak.11k eden", "kahp "belirsiz plastik materyal" ya da "pe~ete" olarak ~evrilmi§tir (Bianchi 2006: 127). Theaitetos'ta da ise ekmageion "ruhta bulunan bahnumu levha" olarak kullaruhr (Platon 1945: 19lc). Hypodokhe ve dekhomenon ise genellikle "hazne "havuz" ya da "ahcr' olarak terciime edilir. · Khora'y1 tarumlamak i~in kullanilan bu kavramlar ahcil1ga ve edilgenlige i§aret ederler. Khora'nm altcI11g, ve edilgenligi feminist dii§iiniirlerin etken/edilgen, erkek/kadm ve ruh/madde 9£tleri araahg,yla kadm-madde iizde§ligini kurmalarma neden olur. Bu iizde§lik aym zamanda hypodokhe kavrammm Aristoteles 11

,

1

11

,

507


tarafmdan hyle ile e§ anlamh olarak (Aristoteles 2001: 192a) kullarulmasmdan da kaynaklarur. Feminist dii§iiniirler kadmm dogrudan rnadde ile ili§kilendirildigi iddialarmdan ba§ka, kadmm erkekten a§agr olu§una ili§kin Timaios'ta ii~ ayn yerde ge~en (Platon 2001c: 42b-c, 76e, 91a) "diinyaya gelen insanlar (erkekler) arasmda korkakhk gosteren ve hayatrn1 kotiiliik etrnekle ge9.renlerin ikinci geli§lerinde kadm olarak dogacagr" ifadesine ahf yaparlar. Kadmm duygusal, CO§kulu ve kendine hakirn olarnayan dogasma ili§kin olarak Phaidon (60a, 117d), Savun-. ma (36a-b), Dev/et (388a, 43lb-c) omek gosterilir. Yine ;>iilen'de ge~en, popiiler a§km kadmlarla ya§arup fiziksel iirerne. ile ili§kilendirilmesine kar§1hk, goksel a§km erkeklerle ya§anrnas1 ve ruhsal iirerneye i§aret etrnesi (Platon 2000: 180d18le, 209b-d) ve Theaitetos'ta Sokrates'in yalruzca erkeklerin ruhlarm1 dogurtuyor olu§u (Piaton 1945; 150b) bilgi, hakikat, iyi ve giizelin terna§asrru sadece erkekler i9.TI rniirnkiin kdar. Buna kar§m Keller'e gore platonik a§kla giizelin hakikatine eri§rnek her ne kadar kadm-erkek arasmdaki hiyerar§iye dayansa da, erkek aklm ilerleyen seyrinde ortaya 9kacak tahakkiirncii yap1 Platon' da bulunrnaz. onun "cinsel rnetaforlarla bezeli homoerotik dili"' pederastik' dogas1 dolay1S1y!a sadece kadrru d1§lar, fakat saldirgan degildir; oysa tahakkiirn ili§kisinin heteroseksiiel yaprnmda "doga ile akII, yasal ve iffetli bir evliligin" ~iftle ridir (Keller 2007: 46-56). Feminist dii§iiniirler, Platon'un diyaloglannda kadma verilen daha a§agr rolii dogrulay1p peki§tiren bir olguya daha rastlarlar: Diyaloglarda kadm, soylern diizeyinde fiilen bulunrnaz. ;>iilen'de ne sofraya ne de sohbete ~agnlan Diotirna, Sokrates tarafmdan konu§turulur. Fakat konu§anm Sokrates mi yoksa Diotirna rn1 oldugu belirsizdir (lrigaray 1989: 32). Kadm ataerkil ussal soylern tarafmdan d1§lanir. Bunun sonucunda eril di! diizenine dahil olabilrnek i9.n kadm, cinsiyetini ve tiiriinii yadsrmak zorurida kahr (Irigaray 2006: 19). Ka.dm dogasmm ve di§il farkhhgrn gorrnezden gelindigi iddiasmda ozetlenebilecek bu feminist tuturnun en ate§li savunucusu, iddialannrn biiyiikliigu; soylerninin spekiilatif ve provokatif karakteri ile Irigaray' dir. Felsefe tarihini ba§tan sona detayh ve ele§tirel bir dikkatle yeni ba§tan okuyan Irigaray'm .Plato~ felsefesi iizerine spekiilatif yorurnlan bulunur.

:,

s Pederastik ili§ki hazza ve tahakkilme dayah heteroseksiiel ve erkekler aras1 homo.~eksiiel ili§kilerden farkh olarak yeti§kin bir erkek (erastes, ·yani s'even) ile onunkine yakm sta'tiiden bir geni; (eromenos, yani sevilen) aras1ndaki iH§kidir. Platon'un ii;inde bulundugu to:plumda anla§tlan §ekliyle ilitirash ve etkin, bir erastes ile duygusuz ve edilgen bir eromenos 'Wl pederash'k ili§kisi en hakkaniyetli ili§ki bi'Q.mi olup kar§tllkh nza ve saygiya dayarur. Ancak bu ili~kide nihayetinde tensel bir birle~me sOz konusu oldugu ii;in," buradaki sadece bir isim benzerligidir. Platon'un akll ile form arasmdaki tinsel birle~im idea.line dayah ili§kisi yeni bir pederastik bic;imi yans1hr. Platon'da eros iki kattlunc1 seven (sevgili) arasmda ger.;ekle§en, ii;erigi bakun1ndan tense! olmasma kar§In, bu tenselligin nihayetinde dil 0ilnsel bir enerjiye donil 0tilgu bir ili0kidir (Keller 2007: 49-53).

508


Irigaray' a gore felsefi soylemin figiirlerini "yeniden ac;ma" gerekliligi uyannca, r'!atonik soylemin miimkiin oldugu ko§ullan soru§turmak gereklidir. Felsefe metinlerinde gec;en kar§1tlarm sabitligine yiiz vermeyen, aksine c;eli§kileri ilginc; bulan postyap1salcr bir bakl§ ve psikanaliz ile di§illigin Platon kozmolojisini nas1l etkiledigi iizerine dii§iinen Irigaray, maddeye/bedene dair srmrda§ ili§kinin nasil koptugunu, fallogosantrik sistemin nasil kuruldugunu, bu spekiiler ekonominin nas1l i§ledigini gostermek ister (Irigaray 1985: 75). Irigaray ic;in Platon diyaloglan kadmm tuzaga dii§iiriildiigu ve basb.rild1g1 cinsel ekonominin, sembolik ve yap1sal topolojisini destekler nitelikte karutlar sunar. Cinsiyet mekanizmasmm nas1l i§ledigini gostennek ve bu mekanizmaya Platon'un nasil katkl sagladigtru ac;:iga c;ikarmak iizere· Platon metinlerine yonelen Irigaray, stratejik olarak eril dili taklit eder ve eril terimlerle konu§ur. Bu stratejinin amaCl felsefi hatalann gorkemini taklit eb.nek suretiyle, hatalan yeniden yiiriirliige koymak ve boylece erilin i§gal edilebilirligini gostermektir (Butler 2014: 57-58). Erilin i§gal edilebilirligi, erilin neyi i§gal ettigine gec;i§ yapma olanagt verir. Irigaray felsefe tarihilli tekrar okurken, felsefenin muzaffer olabilmek ic;in i§gal edip varhgtru ortadan kaldmhgt §eyin ne oldugu iizerine dii§iiniir. Bu da bir felsefe metninin srmr di§I birakb.gt §ey ohnahdir. Srmr di§I birakilan §ey, srmrm belirleyicisi oldugundan o §ey ayru zamanda kurucu olandir. Irigaray'a gore bu kurucu oge di§illiktir. Fakat bu di§illik, Spehnan gibi geleneksel'feministlerin kar§Ithk manb.gmm a§agt kutbunda yer ald1gtru iddia ettigi "kadm" a kar§1hk gelmez. Irigaray' a gore "gerc;ekte kar§1tl1klar yoktur, ikilikler vard1r" (Irigaray 2014: 60). Fonn/madde ya da eril/di§il gibi ikilikleri kar§lt olarak kabul eb.nek, haita bunlan uzla§b.nnaya c;ah§mak fallogosantrik ekonomiden kaynak~ larur ve ona hizmet eder. Zira eril/di§il ikiliginde her iki. terimin de anlamm1 ku§atan eril soylemdir; ozde§lik ve c;eli§mezlik "erkek aklm" ozellikleridir. Irigaray di§ilin bu ikili z1tliklarm taraflarmdan biri olmad1gun, aksine bu z1t11klann her ikisi tarafmdan da di§land1gun ileri siirer (Irigaray 1987: 229). Bu baglamda Irigaray, ikili z1thga dayanan felsefenin ilerleyebilmek ic;in di§illigi nasil ve neden d1§lad1gun gostenneye c;ah§1r. Irigaray'm Platon Okumas1

Irigaray'm Platon ve ataerki ile hesapla§mas1, diyalektige kar§l olan tavn ile yakmdan baglanb.hdir. Speculum'un Freud'a ili§kin c;oziimlemesinde, psikanalizin kadmlara dair penis yoksunlugu ve kiskanc;hg1 iddiasrm, diyalektigin negatif kutbu olarak yorumlayan ve bu negatifligin diyalektikteki fallogosantrizmi giisterdigini iddia eden Irigaray ic;in, biitiin diyalektikler birdir. Onlarm birligini saglayan ayruhk diizleminde i§lemeleri ve bu nedenle zorunlu olarak fallogosantrik olmaland1r (Irigaray 1987: 52). Fakat Irigaray'm diyalektik i§l_eyi§e ili§kin bu tuturnu $iilen'e dair yorumu ile c;eli§ir giiriiniir. Nitekim $iilen' e dair okumasmda Diotima/Sokrates diyalektigi ile Platon diyalektigini bir509


birinden aymr ve ilk diyalektigm daimonik i§levini olumlar.6 Bu a~dan bakild1gmda biitiin diyalektiklerin bir ve fallogosantrik olmas1 miimkiin goriinrnez. Fakat yine Speculum'da, Sokratik tarh§ma hath ile Platon'un soyleminin, baba soylu (paternal) logosun inkar ve yads1ma mekanizmasm a kaynakhk ettigi iddias1 (Irigaray 1987: 301), Sokrates ile Platon'un Irigaray tarafmdan net srmrlarla aynlmad1grm gostermektedir. Sokrates soz konusu oldugunda bir karara varmak zordur. Nitekim Speculum ve Bir Olmayan Bu Cinsiyet'de Irigaray i'in Sokrates, fallogosantrik diyalektik metodun uygulay1C1s1d1r. Bu metinlerde Platon ile Sokrates aynnuna dikkat edilmedigi goriiliir. Fakat Diotima'nm Konu~inasz'nda Sokrates farkh bir figiir olarak tarh§ma konusu yap1hr. Yontemi de Platon diyalektigmden ayn h1h1lur. Irigaray'm fallogosantrizm ele§tirisi yaparken boyle bir aynma dikkat ehnemesi, bu eserlerde ele§tirisinin odagrm olu§h1ran diyaloglann Devlet ve Timaios olmasmdan kaynaklanmi§ olabilir. Irigaray'm stratejik se¢minin gosterdigi iizere, form/madde, erkeklik/kadmhk vb. arasmdaki hiyerar§ik aynm ve ozgiin metafizik argiimanlar bu diyaloglarda daha belirgin hale gelirler. Irigaray'm hangi Platon'a muhalif oldugu da bu se¢m ile apkhk kazanmt§ olur. Eger Platon ile Sokrates'i birbirinden ayirmanm ol~tlerinden biri diyaloglarda serimlenen argiimanlar ve kullarulan kavramlar ise, lrigaray'm ele§tirisinin daha ,ok kavramsal ,er,eve ve metafizik argiiman. bakimmdan daha yogun olan diyaloglara yoneldigi rahathkla soylenebilir. Devlet ve Timaios'un yazan Platon soz konusu oldugunda, Irigaray'm tavn §iipheye yer birakmayacak kadar nettir. Irigaray' a gore Platon felsefesi kendiyle ozde§ ve degi§mez formlan ile karakterize edilmi§ aymhk ve birlik rrietafizigidir. Bu karakteri ile kadmhg1 baskilayan metafiziksel ve ataerkil hiyerar§inin zirvesidir. Bu hiyerar§i varhgrm ana soylu (maternal) temsillerii;t yeniden iiretimini gizleyerek siirdiirmek zorundadir. Irigarajr i'in.Platon'un metafizigi dogru, hakh, a,1k, makul, anla§ilir, baba soylu ve erkeksi olaru aymllk alaru i'inde konumlayarak, fantastlk, zararh, belirsiz, deli, duyusal, ana soylu ve kadms1 olaru bunlarm otekisi, farki.olarak konumland1rm1§hr. "Daha fazla" olan bu aymlarm, "daha az"lan iizerinde giderek zafer kazanmas1 gerekmi§tir. Sonu,ta basil, boliinmez ve ideal kokenli bir kurgu .hiikiim siirmeye devam etrni§tir (Irigaray 1987: 275). Bu kurguda dogrunun kaynagi olarak goriilen idealar, yegane zihins'el formlard1r ve ger,egm tiim diger yakla§1mlan onlara oranla miikemmel-olmayan olarak damgalann11§hr (Irigaray 2014: 84). Irigaray, erkegm aynil1g1 ve birligi lehine kadm dogasrm ~skilayan, dr§layan ve silen; kadmhga sadece. ma dun· olarak yer taruyan bir soylem olarak •

.

L

,

Bu okumada IrigaraY Diotima'run birbiri ile bagda§maz iki ifadesine ahfta bulunur: hkinde a§k Oliimsiizliigti ogreten ve a§iklar arasmda arabulucu bir orta noktayken, ikincisinde iireme gOrevi. anlarruna gelir ve bu y~lla a§1kiar birbirlerini iiri;menin getirdigi Oliimsilzli.ikte (\=ocukta) kaybederler. Irigaray ilk dtirum lehinde -daimonik arabulucu a§ka dair- argiimanlar geli§tirir (Irigaray 1989).

6

510

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: Platan gordiigu Platon felsefesinin, dile geldigi diyaloglarda kendini a<;J.k ettigini one siirer. Bu diyaloglarm psikanalitik apdan incelenmesi, fallogosantrik soylemin ba§l.angi,ta kendisine bagh oldugu fakat somasmda baskilad1gt ve gorinezden geldigi cinsel farkhhga ayi:u zamanda ihtiya, duydugtmu if§a edecektir. Irigaray'm Magaras1 Irigaray Speculum'un Plato's Hystera boliimiinde Magara Alegorisine ili§kin spekiilatif bir okuma ger,ekle§tirir. Irigaray' a gore bu alegori, duyulur ve maddi §eylerin a§agt bir iiretimin iiriinii oldugtmu ve bu a§agt konumun kadmhkla baglanhsµu a9ga ,lkaracak olan psikanalitik bir okumaya kar§l dayanlks1zd1r. Bu okuma, Platon metninde kadm viicud~ ile ilgili herhangi bir ifade bulunmamasma ragmen magaranm ortiik olarak kadm anatomisine benzedigini ortaya koyar. Boylece kendi i,ine kapah ve temsillerden ibaret bir evren yarahn1§ olan erkegin, kokeniyle, yani yarahlmi§ oldugu §eyle baglanhsmm (Irigaray 2014: 76) nas1! kopartlmaya ba§lad1g1 a,1ga pkar. Irigaray Platon'un fallogosantizminin izini siirmede Magara Alegorisini bir i' mekan metaforu, bir rahim ya da yer omegi olarak okumanm iyi bir ba§lang1' noktas1 olacagrru ifade eder (Irigaray 1987: 243). Platon tarafmdan magaray1 tan1mlamak ve tasvir ehnek i'in kullarulan biitiin kelimeler hystera (rahim, do! yatagi, uterus) kelimesinin 1§1gmda goriilebilir. Yer, hane, yer alh ya da magara hysteraya e§ deger olarak okunabilir (Irigaray 1987: 243). Diger bir ifadeyle magara, cinsiyeti belirtilmemi§ erkeklerin ya§ad1g1 rahim §eklinde bir yerdir. Irigaray, Platon'un metninde ge,en ifadenin ho anthropos (human being) oldugunu belirhnesine kar§m, magarada ya§ayan mahpuslann erkek olduklan konusunda 1srar eder (Irigaray 1987: 247). Platon'un magarasmda cinsel organlann ayruhgt cinsiyet benzerligine dayah antikYunan modeli ile paraleldir. Yunanhlar tarafmdan kadm organlannm erkek fallusundan evrildigine, ya da kadmhgm eksik erkeklik olduguna inaruhr. Magarada boyunlarmdan ve kal,alarmdan zincirli mahpuslarm yiizleri ve genital organlan tek bir yone sabitlenmi§tir; magaranm, koken olan hysterarun '1k1§ma arkafan doniiktiir. Diiz bir 'izgide, sadece ileri dogru bakabilirler. Bu <;izgi fallik yon, fallik 'izgi, fallik zamandir (Irigaray 1987: 245). Magara alegorisinde zincirlenmi§ mahpuslarm arkasmda, magaranm '1k1§ma uzanan yolun unutulu§u ve siinetri dii§iincesi baglammda hysterarun i§levsizle§tirilmesi, vajinanm ve dolayis1yla kadmm unutulu§U ile ili§kilendirilir: "Magaramn giri§i uzun bir ge,it, koridor, boyun, kanal boyunca yukanya, 1§1ga dogru bir "1a§a dogru konumlarur. Magaramn tiimii bu agza dogm . yonlendirilmi§tir. Yukanya doniik bu i§aret daima zaten magarada olan §eylerin temsiline ve iiremesine bir y6n verme giri§imi olarak Platonik ma-

gara fonksiyonunda iyi bir ba§langica i§aret eder. Yonemn fonksiyonu tarafmdan her §eyin devir daimi, tersine i;evrilmesi ve d6nmesi sirnetri eksenleri etrafmdad1r. Yukandan a§ag1, a§ag1dan yukar1, arkadan One, 6nden arka-

ya, fakat her dummda magaramn. arkasmda ya da oniinde bir §eyler, bir 511

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: P/aton bakt§ noktas1, geride konumlamr. Simetri burada yans1tm.a, yans1ma, yank1, geriye dondiirme olarak belirleyici bir rol oynar. Ve siz ~oktan magaraya ayak basar basmaz yOniiniizil yitirirsiniz; Sokrates tiim bu gizeme dair tek bir sOz etmese de, bu simetri ba§UUZI di.Sndiirecektir, sizi emekletecektir.

Eger temsil fonksiyonuna giriliyorsa, bu abarllh hile ka~uulmazdir (lrigaray 1987: 244)."

Buba§ dondiiriicii simetri, magaramn aym zamanda bir a}'na (speculum) oldugu anlamma gelir. Her §eyi yans1tan, fakat kendini yans1trnayan ve aslmda bo§ olan bu ayna, her §eymi§ gibi yaphgmda arhk koken olmaktan 91
Platon maddeselligi ahc1 ve biitiin olu§umun siitannesi olarak tarumlad1gmdan, o her §eyden farkh olmak zorundadJr (Irigaray 1987: 172). Maddesellik bedensiz olmahdJr, beden ise maddesellik tarafmdan diger varhklarla ili§ki i'inde meydana gelen bir bile§im, sonraki bir iiriindiir. Bu yiizden o cisimsiz bir §eyi i'erir ki, one ger,ek bir varhk ne de maddedir (Irigaray 1987: 168). Irigaray P!otinus'un negatif teolojisine benzer bir §ekilde maddeselligin ne olmad1guu s1ralar: 0 ne ruhtur, ne zekachr, ne hayathr, ne dii§iinsel ilkedir, ne nedensel ilkedir, ne de kuvvettir. 0 ne S!llird1r, ne de s1llirlanm1§hr; o sadece belirsizdir (Irigaray 1987: 168). 0 olu§un otesine uzanmah, olu§tan baguns1z olmah ve olanlarm tiimiinden once olmahdJr. 0 olmahd1r, ~ii ister bir ayna gibi yans1hc1 olup kendi kendini "yans1trnasm, her ko§ulda bir §eyleri yans1tacagmdan o var olmahd1r. 0 her tiirlii goriinii§ii i'erse de aslmda bo§tur, hi'bir §ey i,ermez, her §eymi§ gibi yapar (Irigaray 1987: 169). Platon i'in madde ktsJrd1r, hamilelik eylemi ile degil sadece alma eylemiyle SlllirhdJr. Platon'un ahc1 khora'smm edilgenligi 'iireme giiciiniin dinamizmini 6rtbas eder, onun kuvvetini sindirir. Platon iiremeye katk1da bulunan bir di§il yerine, kendi ba§ma di§ilin destegi olmaksizm iireten fallik bir form konumlanchnr. Di§il degi§mez bir §ekilde erile ait olan di:illenme yetisiyle igdi§ edilmi§tir (Irigaray 1987: 179). Erilin bu otogenezi Timaios'un baba soylu kozmogonisine ·uydurulmahdJr. Zira Timaios'un "mizojinik'' fragmanlannd a a§ajp. bir tiir olarak ge,en kachn yine de erkek soyludur. Bu yiizden kadm ii¢ncii bir tiir olarak khora'da yeniden tarumlanmah, eril ve di§il arasmdit bir benzerlik · · olabilme ihtimaliortada n kaldmlmahdJr (Butler 2014: 69). · Plotinos'un Platoncu kavrayi§1, khora ve hystera ile 1.madde baglanhsllli kurmay1 saglarken, aym zamanda mad<\enin ilkselligini ve varhktan farkh oldugunu ortaya koyar. Timaios'un khora's1 ise hystera'nm ayncahkh konumu iizerine daha fazla dii§iinmeyi saglayacakhr. Tekrar Plato's Hystera bi:iliimiine doniilecek olur~a, Irigaray'm burada dogrudan Timaios iizerine konu§tugu goriiliir. Timaios'ta khora tarumlarurken kullarulan ekmageion kavrammm an!am

,,

' 512

•


,e§itliligi Irigaray i'in onemli bir noktaya i§aret eder. Theaitetos'ta balmumu levha anlammda kullarulan ekmageion kahhk ve aki§kanhgm birlikte bulundugu bir yap1ya i§aret eder (Bianchi 2006: 128). Timaios'a doniildiigiinde, khora'nm ekmageion olmas1 onun gizil bir ak1§kanl1ga sahip olmas1 anlamma gelir. Irigaray'a gore bu gizil aki§kanl1k eril kimlik in§asmda gormezden gelinir. Kadm ya da anne kahla§hnhr, aki§kan olan dondurulur; zira dondurulmu§ olan ayru zamanda yans1hcidrr ve bu yans1hcihk onun ayna i§levi g6rdiigu anlan:ima gelir. Irigaray' a gore kahhk erkegin korunup gozetilmesi i~ gereklidir (Irigaray 1987: 238). Kahla§hrma i§lemi sayesinde khora babanm iizerine miihriinii basabilecegi bir yiizey olur; bu haliyle o her tiirlii damgayi alabilecek, ama ald1g1 hi'bir damganm izini yiizeyinde ya da hafizasmda tutamayacak olan "§ey" haline gelir. Boylece onun her tiirlii taruma direndigi, i§levi geregi herhangi bir tanun1 olamayacagi a,ikhr (Irigaray 1987: 307). Maddellin bu ilksel ve belirsiz konumunun bir §ekilde tarumlarunaya ve 'e§itli metaforlarla isimlendirilmeye ,ah§ilmas1 ise Irigaray i'in iizerinde durulmas1 gereken onemli bir noktaya i§aret eder. Platon'un khora'y1 anne, silt anne gibi di§ili temsil eder goriinen §eylere benzehnesi kabul edilemez; bu metaforlar khora'y1 silmeye ve yerinden ehneye hizmet ederler. Nitekim Platon khora'nm herhangi bir forma benzemesini yasaklayarak ona herhangi bir ontolojik belirlenim vennekten kaprur. Bu belirlenimsizlik di! diizeyinde imkans1zhga i§aret eder. Khora bu yiizden isimlendirilemez, garip ve ah§ilmam1§ bir ara§hnna alaru olmasma ragmen 'eli§kili bir bi,imde Platon tarafmdan her zaman ayru adla adlandmlmak istenir. Butler' a gore bu khora'nm uygunsuz bir soze yo! a,1p, dilbilimsel kurallan tehdit edebilme ihtimaline kar§l almm1§ bir onlemdir (Butler 2014: 73). Platon temsil edilemez olan di§ilin tek bir temsiline izin vererek, belirlenemez olan bu di§ilin yaratacagi tehlikelerin oniinii almak ister.

Irigaray' a gore fallogosantrik felsefe, varhgtru, d1§lad1gt bu di§illige bor9ludi§illik felsefenin kurucusudur. Di§ilin metafizik uygunluk/makulliik bu dur; soyleminden d1§laru§1. ise "madde" iizerinden vuku bulur. Fallogosantrizm madde ve form arasmda aynm sundugu i~ bu aynmm olu§acagi daha iist ya da daha ileri bir §eyin, bir maddeselligin bulurunasm1 gerektirir. Yani yapilan her aynm i~, heniiz aynmm bulurunad1gt bir mekan gereklidir. Bu durumda fallogosantrik ekonomiye once! ve onun ara,Ianyla sergilenemeyecek bir mekana, yani bir maddesellige ihtiya9 vard1r. Fakat bu maddesellik madde/form ikilisinin maddesinden farkh,, bu ikilinin i~de kuruldugu ve sonrasmda ikilik ekonomileri tarafmdan d1§lanan bir haznedir. Bu maddesellik her tiirlii ontolojiyi muktedir k1!an, fakat hi'bir ontolojiye kabul edilmeyen bir zorunluluktur. Maddesellik 9larak di§illigin bu kurucu .d1§lanm1§hgt, bu srmr 9zgisl, her ne kadar sistemden tamamen bagrmsiz bir varolu§a i§aret ehnese de, sistem tarafmdan tarum!anmay1 imkansiz kilar. Bu bakimdan felsefenin ara9lanyla di§ili tarumlamak miimkiin degildir, o sadece felsefenin me§ruiyetinin ko§ulu- · dtir. Felsefe di§il iizerine imkansiz soyleminde ancak spekiilasyonda bulunur 513


(Irigaray 1987: 343). Felsefe ancak ytl<1cr bir ~arp1tmayla ve yer degi§tirmeyle, ' di§ilden bahseder ki bu di§il felsefenin erilliginde ehlile§tirilen ve anla§ilmaz olarak spekiile edilen di§ildir. Oysa felsefeden silinmi§ ve di§lanan, hakkmda konu§ulamayacak olan, kurucu di§ildir. Aslmda hi~bir kipe kar§1hk gelmeyen ve isimlendirilemez olan bu di§ili digerinden ay1rmak i\in Butler tarafmdan yap1lm1§ isimlendirme izlenebilir. Buna gore eril/di§il 9ftinin ogesi olan di§il spekUler di§il iken, bu .ikiliden silinen ve d1§lanan di§il awz di§ildir (Butler 2014: 62). i§te Platon'un khora' s1 metafizik gelenekte isimlendirilemez olan awz di§ilin spekiile edilmesinin ilk omegidir. Di§ilin bu kozmolojik spekiilasyonu, Magara Alegorisinde a§1lmas1, geride biraktlmas1 gereken annenin spekiilasyonuna donii~iir. Irigaray Platon'un alegorisinin en onemli yoniiniin ge\itten yukanya dogru bir "fallik ilerlemeyi" gostermek oldugunu vurgular. Platon'da giine§ ile ate§in, hakikat ile fantezinin, ger~eklik ile riiyanm, iyi ile kotiiniin arasmda uzanan uzun ge~it unutulur, kasten silinir. Basit~e i~ d1§a dondiiriiliir. Yolun unutulu§U vajinanln unutulu§Udur. Arhk sadece aymhk, yani penis oradad1r (Irigaray 1987: 247-248). Boyunlanndan zincirli mahpuslar aym pozisyonda durmakta, aym duvara bakmakta; aym goriintiileri, golgeleri ve dii§leri gormektedirler. Platon'un biikiilii magarasmda aym ve ba§ka olan mahpus her §eye ozde§tir, her §ey ile ozde§tir (Irigaray 1987: 260). Irigaray' a gore magarada yalruzca tek bir cinsiyetin cinsiyeti belirtilmemi§ erkeklerin- bulunmasmm sebebi i§te bu aymhk dii§iincesidir. Zira lrigaray i\in, Platon'un devletinde kadm!ara yer yoktur. Onun devleti tek cinsiyetli, kadmlann ancak erkeklere benzedigi ol~iide yonetici olabilecegi bir devlettir (Sarup 2010: 172). Irigaray'm erkek olarak dii§iindiigii magara sakinleri, ka~lmaz bir §ekilde anne ile baglanhh olmak zorundad1rlar. Magaradan ~1k1§ dogum siireci ile ili§kilidir (Irigaray 1987: 279), sembolik olarak rahimden pk1§a i§aret eder. Platon'un magarasmda mahpusu kurtaran kimligi belirsiz ki§i erkek olmak zorundad1r. Irigaray' a gore, kurtancinm rolii ebeye benzemektedir. Bu erkek kurtanc1, dogmam1§ mahpusu zorla, onun ~steginden baguns1z bir §ekilde ana soylu (maternal) zincirlerinden kopar1r. Erkeksi (masculine) hakikate dogru olan fallik ilerleme, hpki dogum siireci gibi sancih olmak zorundadir. Magaradan kurtulu§ kolay olmayacakhr (Irigaray 1987:,278-280). Irigaray' a gore', eski mahpusun durumu yeni dogan bebegin uyum siirecine benzemektedir. Her ikisinin de yeni durumuna ah§hnlmas1 zaman, emek ve sabir gerektirir (Irigaray 1987: 284). Magaradan kurtulan ~'ki mahpusun gozlerini giine§e ali§hramamasmm, golgeleri ve sudaki yans1malan daha kolay gorebilmes4Un Irigaray'a gore anlarm §Udur: Suyun ya~1hcrhgt ve yans1thg1 goriihtiilerin sahteligi, suyu hystera olarak okumay1 saglar. S)l hpki magara gibi bir ayna gor~vi gordiig{inden, burada Platon tarafmdan yasaklanir (Irigaray 1987: 285). Platon tarafmdan en sonunda giine§i oldugu yerde, oldugu gibi goren eski mahpus bununla birlikte zainan kavramrm ogrenecektir. Zamansiz magarada yanl1§ bir tekrar oyununa dayanan dongiisel zaman dii§iincesi, d1§a514


ndald diinyada giine§in oyununa, yani hakikate dayand1gmdan, eril dilzene giri§e i§aret eder. Zira her §eyin giine§in kontroliinde olmas1 Irigaray' a gore a9k,a magaranm ve dolay1s1yla di§il dilzenin degerinin dil§ilrillmesi anlamma gelir (Irigaray 1987: 285). Fakat eril diizene giri§ hala zor ve sanctlJ.dir. Eski mahpus i~ d1§ans1 magaranm; giine§ ise i,erideki ate§in temsilidir. D1§ans1 . rahim bi¢mli magaranm manhksal evirtimi (inversion), photo-logic etkinligidir (Irigaray 1987: 285) Ve Irigaray'a gore eril zaman manhi\J., metafizigm ba§lamasmm sebebidir; fakat bunun i'in eski mahpus d1§ansmm magara ile olan benzerligini unutrnu§ olmahdir (Krumnow 2009: 86). Yava§ ve sanc1h bir egitim sonunda baba-filozof, ,ocuktan fantezilerin ve gO!gelerin kaynag, olarak annesini unutrnasllli ister. Fakat lrigaray' a gore ,ocuk-filozof magaray1, yani annesinin hahrasllli tam olarak unutrnay1 ba§aramaz. 0 her ne kadar anneden aynlm1§ olsa da, duygularlllin temeli ve arzulannm kaynag, oras1dir. Sanoh ve zorlu aynh§mm izi her zaman ,ocukta var olacakhr (Irigaray 1987: 299). Ne zaman ki ,ocuk baba-filozof olabilecek, i§te o zaman anneyi unutacak, hatta hystera ile olan biitiln bag,ru inkar edecektir (Irigaray 1987: 301). Nitekim ustas1 olan baba-filozoftan aldii\J. egitim sayesinde ,ocuk-filozof her §eyi kendi ba§ma yapmaya ,abalamak zonmdad1r. 0 kendi diinyas1nI yapmaya, in§a etrneye ve ilretrneye ba§lad1i\J. anda, yarathg1 diinyanm kapahhg, ve aymhg1 anneyi d1§anda b1rak1r. Erkek diinyas1 kadmm unuhilmasmdan, hatta hakir gorillmesinden hareketle yarahlml§ oldug,mdan, kadmm temsil ettigi §eyi unutrnak bu diinyada bannmanm ko§uludur (Irigaray 2014: 93). Platon a¢,a eski mahpusun geri donil§ilnii onaylamasma ragmen (Piaton 1958:519c), lrigaray mahpusun ayrtli§mm donil§il olmayan tek bir yonil oldui\lmda israr eder. Erkek asla annesine donemeyecektir. Zira imgesel anne olarak konumlanan magara, imgesel babaya, yani idealara ula§mada terk edilmesi gereken yerdir. l§iga dogru ilerledik'e gO!gelerden uzakla§an mahpus, aym zamanda anneden de uzakla§ffil§ olur. Hakikate ula§mak ana soylu (maternal) bedenden uzakla§mak ile e§ degerdir. Burada ana soylu (m~ternal) beden idealara ula§mada kullamlan bir zemin, bir somilril nesnesidir. Oksiiz olmak pahasma adil, yilce ve daha onemli §eylerin goril§iine ula§mak isteyen erkek, hystera ile ili§kili olan emprik kalmhlarla ilgisini kesmelidir (Irigaray 1987: 293). Diger bir deyi§le, hakikate ula§mada ana katli vaciptir. Irigaray'a gore ana katlinin erkek i¢n ai\J.r bedelleri vardir. Erkegm ya§am1 payla§hg1 ilk insanla, annesiyle ili§kisinde farkhla§hrma ilzerinde yeterince durmadan kendine diizgiin bir kimlik edinmek istemesi onun temsiller arac1hg1yla uyum saglamasma neden OlmU§hir (lrigaray 2014: 132-133). Bu temsil diinyasmda parampar,a olan erkek kendini ve diinyayi ildli kar§1thklara boler ve kendini obilr diinyada dil§iinilr. Erkegin.kokenini otelemesi, kadinla uygun bir ili§ki sayesinde 'ozebilecegi koken sonmunun giizergahllli saphnr. Ve boylece erkek hayahru bir dram gibi ya§11r:

515

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: Platon "Erkeilin anneye ail dilnyaya bagW1grm yerinden etmek ic;in, kendini anneye kar§I, annenin dilnyasma kattlmaya kar§I One siirmek i\:in in§a ettigf dilnya, eril Ozne ve kendi arasmdakine miidahale eden bir sahn~ye, hatta bir silaha d6nil§mil§ ve her erkegin kendine, kendi i9fle geri d6nil§ilnil engellemi~tir.

Erkek kendi kiiltiirel kapanrmn i~ine

dii~mii~tiir

(Irigaray 2014:

138)."

Erkegm kendinde dogu§tan olaru, anne ile ilgisi bulunaru donii§tiirmek yerine, bu par~arun daha kii~ olduguriu dii§iirunesi ve olu§una kaynakhk eden di§il unsuru yads1mas1, kar§1tlar arasmda bO!iinmii§, kendi kaderin.e kar· bir §ekilde ya§amasma neden olmu§lur. Kendini kendi d1§mda arayan erkek, temsiller arac1h!;iyla uyum saglama niyetinde de ba§ans1z olmu§lur. Bu da ku§kusuz erkegin onu diinyaya getirenle dogru bir ili§ki geli§tirememi§ olmasmdan kaynaklarur (Irigaray 2014: 76; 90; 132). Erkek kistmld1gi diinyadan kai;mak i~ nostaljik bir ozlem duyar. Kadma hissedilen bu nostalji, onun ashrida var oldugu §eye geri donmeye miisaade etmedigi gibi ona ula§maya da izin vennez. Kad1nm erkek i~ temsil ettigi §eyi hahrlamak eri§ilemez oldugundan, bunu unutmak daha makuldiir (Irigaray 2014: 93). Temsiller diinyasmm kapahhi;tndan kadmm payma dii§en -nostaljik dii§iirune anlan di§mda-, aymhga dayanan bir kiiltiir i~de yok olmakhr (Irigaray 2014: 15). Kadm eril Iogos'un kendi iizerine tamamen kapanmas1 ile felsefeden d!§larurken, ayru zamanda hakikatin notrle§tirilmesi ile inan' alarundan da siiriiliir. Oysa Empedokles ve Parmenides gibi filozoflar hakikati bir tanr1,anm agzmdan duyduklarrm kabul ederek, hakikati di§ile§tinni§lerdit (Irigaray 2015: 15). Di§il tannsalhi;tn hakikate hiikmettigi an, olu§un varhi;tru siirdiirdiigu andir. Di§il tanr1sal alandan siiriildiigu anda ise ya§am bir kenara itilir, oliim onun yerini ahr. Bu andan itibaren eril ozne di§ diinyarun alg1s1 yerine ger,eklikten kademe kademe kopmu§ olan bir temsiller diinyasrm in§a etmeye ba§lar(Irigaray 2014: 39). Bu diinyada kadm erkegm diinyasma yabanc1 bir gizem, yabanc1s1 oldugu, gegerlendiremedigi, dii§iinemedigi, dile getiremedigi bir payla§1mdir. Bu kapah diinyada erkegm yapabilecegi en iyi §ey, kad1ru arhk ya§amm kaynai;tnda ,oktandir olmayan, az ya da ,ok ilahi figiir ya da alegorilere aktararak bazen §ark! soylemektir (Irigaray 2014: 87). Ayruya donii§enler arasrndaki ayrunm payla§1mma dayanan aterkil kiiltiiriin eril oznesi kenf'li kaparuna kaparurken; di§il ozne ayruhga dayanan bu kiilhlr i~de yok olur. Platon'un magarasmm ayruhg1 ba§lalt)!;i ve kadmm farkhhgrm unuttu~ bu ataerkil trajedi kar§Ismda Irigaray' rn ,oz~ii, otekine oteki gibi sayg:i gostermekten ge,er. Nitekim cinsel farkhhk s1runn Ve srmrsizrn korundugu yerdir. Burada srmr, sadece bir tiiriin insan liirii!'iin tamamrm temsil etmemesi anlamma gelirken; srmrs1z, iki olma olgusundah kaynaklarur. Srmr ve smirs1z oznenin ayru zamanlanna ail' degildir: "Biri kendinde kalmak i'in diretirken, dig~ri otekine a91ma ve otekiyle birlikte yaptlmi§ ya da Otekinden ahnm1§ bir kar§1lama i'indir" (Irigaray 2014: 65). Buradaki s1rur/srmrsiz ya da kadrn/erkek, Irigaray i'in a§Jlmas1 gereken.bir diyalektige i§aret etmez. Irigaray i~ burada a§1lmas1 gereken bir olumsuzluk yoktur ya da olumsuzluk a§1la516

.'

i:izne 24. Kitap -Bahar 2016: Platon

mazd1r. Zira olumsuz tam da i:iznelerin ve diinyalarm m ikiliginin varhgmm siirdiiriilmesini saglar (Irigaray 2014: 109). Farkhhgm farkhhk olarak olumland igi bir kiiltiirde, erkegin kad1m yerle§tirdigi dogadan, fark yoksunlug undan giin J§1gina '1karmak ve farkh bir kimlik olarak kadmm var oldugunu onaylama k esashr (Irigaray 2014: 105). Bu da Irigaray'm "dudak" kavramsalla§hrmasmda ifadesini bulur. Burada dudak fallogosantrizmin fallus gi:istererune kar§l geli§tirihni§ bir farkhhk gi:isterenidir. Lacan'm kavramsalla§hrd1g1 fallus, biitiinliigiin simgesidir ve fallogosantrik dilin di§il i:itekiligi eril kendiligin negatifi olarak tammlamasrm saglar. Fallus gi:istererunde aterki siirekli olarak aymhga vurgu yapar. Oysa dudak bir yandan farkhhga vurgu yapar, i:ite yandan ikili yap1s1 nedeniyle tamamlayic1hga i§aret eder (Irigaray 1980: 72). Irigaray'm dudak kavrarm kadm genital organma da attf yapan bir gi:isteren ohnas1 nedeniyle, kadm gibi konu§manm da olanagin1 gi:isterir. Nitekim Irigaray i'in "kadm gibi konu§mak bir d1§armm varhgma, bir i:itekine ihtiya, duymaya n bir konu§mad1r" (Irigaray 1980: 74). Bu bagims1zhk her i:iznerun i:itekine dogru gitmek, onu ahenkle kucaklamak i~ once kendi kendine kapanmas1 anlamma gelir. Bu kendine kapanma hi,bir §eyin ya da hi' kimserun i§gal edemeyecegi, dolduramayacag1, olu§ i'in ayrilm1§ bir yerdir. Bu yer aym zamanda i:itekiyle -herhangi bir nesneye indirgenm eksizin- ili§kirun geli§tirilebilecegi i:iz-duygulamm alamdir (Irigaray 2014: 35; 66; 143). Oz-duygu lammm geli§imi cinsiyet farkhhgin dan i:itiirii erkek ve kadmda farkh §ekilde geli§mektedir. Erkek i~ i:iz-duygulamm teklikle, kendi diinyas1nm kurulu§u ile yakmdan baglanhhd ir. Erkegin annesiyle kurdugu mutlak ili§kinin sekteye ugrahlmas1 erkegi gi:iriinii§te otonom bir varhk yapar. Fakat bu otonomi son tahlilde biitiin erkeklerin aym kiiltiirii, aym degerleri payla§malari sonucunu dogurur (Irigaray 2014: 139). Kadma gelindiginde ise ger,ek bir ikilik vard1r, kiz ,ocugu annesiyle olan ili§kise] boyuhmd a aym ruhu ve bedeni payla§ir. Fakat anne-k1z ,ocugu birlikteligi yine de otonom bir i:iz-duygulamm1 garanti altma almaya yetmez. <;:iinkii bu birliktelikteki ikilik, birinin kendinedi:inii§ imkam olarak geli§tirilemediginde, ki:ikensel olarak verili bir durumun devamhhg i riskini siirdiiriir. Bu da kadmlari kendi i:iznelliklerini ger,ekle§tirmekten ve biitiiniiyle otonom olrnaktan ahkoyan bir ilk ili§kiye baghhga kar§1hk gelir (Irigaray 2014: 142). Halihazir da olan duruma ve olmas1 muhtemel risklere kar§1 yap1hnas1 gereken, iki arasmdak i farkm korunmas1 arac1hgiyla, arzu ve ,ekimin di:inii§iimii ve muhafaza sma izin vermektir. Bu aym zamanda, kendisi. d1§mdaki -bir ba§kas1, nesne veya diinya- ve kendisi arasmdak i gidi§-geli§leriyle bir bireyin olu§una o]anak verir (Irigaray 2014: 144). Her iki cins otonom ve i'sel bir i:izduygulam m kazand1gmda kendine geri di:inmii§, kendine sad1k kahn1§ ve kendi olu§umun u geli§tirebilecek duruma gelmi§ olacakhr: "Her birimiz ve hepimiz i~, insanJ1gin olu§u ve sag kah§1 i,in, farkhltl
,

.

517

Ozne 24. Kitap -Bahar 2016: Platon Sonu~

Irigaray'm Platon ele§tirisinin degerlendirmeye deger bulunup bulunmayacag1 tam da Platon'un anlatb.gt, aktard1gt ya da dinledigi mitlere ve kulland1g1 benzeb.nelere itibar edilip edilmeyecegi ilzerine yapilacak se<;ime baghd1r. Eger felsefeden anla§ilan imgesel ya da mitik olmayan ise; mitik ya da imgesel iigeler sadece bir iin-felsefe ise ve felsefe ad1m hak eden yalmzca kavramsal dil§ilmne ise, bu durumda ne khora ne de Magara Alegorisi "ciddi"ye ahnmaya degtnez. Ki bunlar ilzerine yap1ian hi\bir okuma "ciddi"ye ahrtsm. Fakat aksine, Platon'un benzeb.nelere ve mitlere bagvururken siiyledigi ve siiylemedigi · geyler en az kavramsal "ciddiyet" i\eren s6ylemleri kadar \Ok gey s6ylilyorsa, sadece Irigaray'a 6zgil olmayan "a§m okuma"lar da o kadar \Ok §ey s6yler. Irigaray, psikanaliz ve yap1bozumla ele ald1gt Platon metinlerinin kavramlan ve imgeleri arasmdaki problematik ili§kiyi yans1tan gerilimleri giln l§Jgtna \1karb.r. Metinlerin itibar gormeyen 'kenarlan'na, onlarm imgelerine ve egretilemelerine, istifade eb.nek zonmda kaldiklan retorik ara9ara 6zel bir dikkat g6sterir. Fallogosantrizmin ·yetkesine dayandmlrm§ .felsefi s6ylemde, s6zde karg1tla§b.nlarak farkhla§b.nlm1§; fakat as)mda eksiksiz ve tam olan kar§lb.mn hegemonyasrm pekigtirmek ve bu hegemonik ekonominin i<;inde ihtiya\ duyulmayan bir ek olagelmi§ "di§illik"in \ifte anlarmm giln yilzilne \lkanrken eril dili taklit eden Irigaray, bu \abasmda "sadik" bir Platon okuyucusu degildir. Taklit ettigme olan bu sadakatsizligi, taklit ettiginin d1glay1crhgrm sorgulamaya hizmet eder. Bu taklit tam da fallogosantrizmin _aymla§b.ncr temsil manb.grm if§a eb.neye yarar. Bu taklit yahut mimesis kadm i\in siiylem tarafmdan siimilrilldilgu alam ele ge\irmeyi saglar. B6ylece kadm giirilmnezlik statilsilnil siirdiirdiigu dilin bu i§leyi§ini giirilniir kilar. Irigaray'm taklit eb.nek suretiyle if§a eb.ne stratejisi baz1 elegtirileri beraberinde getirir. Zira Irigaray eril dilde ikamet eb.nek suretiyle d1glay1C1 mekanizmayi giirilniir hale' getirirken, ontolojik belirlenimi olmayan bir di§illikten bahseder. Bu idealize edilmi§ di§!\Iigm kiikenselligi onu biyolojik tiizcil olma tehlikesi ile bunm bunma getirir. Herne kadar bu tiizcilliigiln retorik bir oyun oldugti iddia edilebilecek olsa da, k6kene d6nii§ \agnsmda 1Srarcr olmak, aym zamanda kiikensel bir spekiilasyonda direb.nek demektir. Madde/form ikilisinden once ve .bu ikiligi kuran di§illik iizerine spekiilasyonda bulunmanm, Platon'un spekUler di§ilmden aynldigt noktalan belirtir nitelikte olmas1 gerekir. Aksi takdirde bu, Platon'un "akla en yakm miti" se~esine ben:,,er bir mit se\imi olur. Eger Irigaray'm \iiziimlemelerinin mit olup olmamaklii' bir alip veremedigi yoksa, bu ele§tirinin de bir kiyineti yoktur. . I. Fakat Irigaray'm biyolojik tiizciiliige dil§me tehlikesi, kurucu di§illik iizerine g~li§tirdigi spekiilasyondan iiteye uzamr. <;:iinkii Irigaray halihazirdaki erkek/kadm iizlerinin ve iiznelerinin fallogonsantrizmin iiriinii oldugt!nu dii§iiniip, di§illigm bu ikilik tarafmdan te~silinin olanaks1zhgtna vurgu yap1yor giiriihse de, sorl'lahlilde "dudak" kavramsalla§b.rmas1 ve annelik vurgusu ii~ 518


kadm anatomisine vurgu yapar. Irigaray'm bu anatomik farklilig1 yiiceltmesi, kadni. bedeninin ozgiil noktalarrm i9aretleyen ilreme odakh soylemin yinelenmesi anlamma gelir. Ayrica bu vurgu her ne kadar cinsiyetler aras1 sayguun onemine ve her oznenin otonomluguna deger verse de, ayru zamanda kadm erkek arasmdaki biyolojik farkhhgm bir "kader" olarak algilanmas1 sonucunu dogurur. Kadm anatomisine dayandmhm9 farkhhk ayru anatomiyi payla9an kadmlar arasmdaki farl
ALLEN, Christine Garside. "Plato on Women.", Feminist Studies, Vol. 2, 2/3, 1975: 131, 138.

ANNAS, Julia, "Plato's Republic and Feminism.", Philosophy, Vol. 51, 197, Cambridge University Press, 1976: 307, 321. ARISTOTELES, Fizik, (<;:ev. Saffel Bablir), istanbul: Yap1 Kredi Yaymlan, 2001. BIANCHI, Emanuela, "Receptacle/Chara: Figuring the Errant Feminine in Plato's Timaeus", Hypatia, Vol. 21, 4, Blackwell Publishing, 2~06: 124-146. BUTLER, Judith. Cinsiyet Be/as1, (<;:ev. Ba9ak Ertiir), istanbul: Melis Yaymlan, 2010. BUTLER, Judith. Bela Bedenler, (<;:ev. C. <;:ak1rlar, Z. Talay), istanbul: Pinhan Yaymctl1k, 2014.

CROMBIE, I. M. An Examination of Plato's Doctrines, Vol. 1, New York: Humanities Press, 1966.

FRIEDLANDER, Paul. Plato: An Introduction, New .York: Harper Torchbook, 1964. GARDNER, Catherine. "The Remnants of the Family: The Role of Women and Eugenics in Republic V.", History of Philosophy Quarterly, Vol. 17, 3 University of Illinois Press, 2000: 217-235. IRIGARAY, Luce. "When Our Lips Speak Together" (Trans. by. Carolyn Burke), Signs, Vol. 6, 1, 1980, 69-79. . IRIGARAY, Luce. The Sex Which is not One, (Trans. by. C. Porter & C. Burke), New York: ' Cornell University Press, 1985. IRIGARAY, Luce. Speculum of the Other Woman, (Trans. by G. G. Gill), New York: Cornell University Press, 1987. IRIGARAY, Luce. "Sorcerer Love: A Reading of Plato's Symposium, Diotima's Speech.", (Trans. by E. H. Kuykendall), Hypatia, Vol. 3, 3, Blackwell Publishing, 1989: 32-44. IRIGARAY, Luce. Ben Sen Biz: Farklilik Kiiltiirilne Dogru, (<;:ev. S. Bliyilkdiivenci, N. Tutal), Ankara: imge Kitabevi, 2006. IRIGARAY, Luce. Baelangu;ta Kadm Vard1, (<;:ev. i. 6zall1, M. Odaba9), istanbul: Pinhan Yajmc1hk; 2014. Burak KELLER, Evelyn Fox. Toplumsal Cinsiyet ve Bilim Uzerine Dileilnceler, (<;:ev. F. 2007. Yaymlan, Melis istanbul: Aydar),

519

Ozne 24. Kitap -liahar 2016: Platon KRUMNOW, Kristi L. "Womb as Synecdoche: Introduction to Irigaray's Deconstruction , of Plato's Cave.", Intertexts, Vol. 3, 1-2, Texas Tech University Press, 2009: 69-93. LLOYD, Genevieve. Erkek Ak1l: Batt Felsefesinde 'Erkek' ve 'Kadm', (<;:ev. Muttalip Ozcan), istanbul: Aynnh Yaymlan, 1996. LUCAs, J. R. "Because You Are a Woman.", Philosophy, Vol. 48, 184, Cambridge Universify Press, 1973: 161-171. O'DWYER, Shaun. "The Unacknowledged Socrates in the Works of Luce lrigaray.", Hypatia, Vol. 21, 2, Blackwell Publishing, 2006: 28-44. PLATON. Theaitetos, (<;:ev. Macit Gokberk), Ankara: Milli Egitim Bakanhgi Yaymlan, 1945. PLATON. Devlet, (<;:ev. S. Eyiiboglu, M.A. Cimcoz), istanbul: Remzi Kitabevi, 1958. PLATON. Phaidros, (<;:ev. Hamdi Akverdi), istanbµI: Milli Egitim.Bakanhg1 Yaymlan, 1990. PLATON. $iilen, (<;:ev. Cenap Karakaya), istanbul: Sosyal Yaymlan, 2000. PLATON. Meneksenos, (<;:ev. irfan ;>ahinba~), istanbul: Sosyal Yaymlan, 2001a. PLATON. Phaidon, (<;:ev. H. R. Atademir, K. Yetkin), istanbul: Sosyal Yaymlan, 2001b. PLATON. Timaios, (<;:ev. E. Giiney, L. Ay), istanbul: Sosyal Yaymlan, 2001c. SARUP, Madan. Post-Yap1salc1lik ve Postmodernizm: Ele§tirel Bir Giri§, (<;:ev. Abdiilbaki Gii<;lii), istanbul: Kirk Gece Yaymlan, 2010. SPELMAN, Elizabeth. "Woman as Body: Ancient and Contemporary Views.", Feminist Studies, Vol. 8, 1, 1982: 109-131. TONG, Rosemarie Putnam. Feminist Dii§iince, (<;:ev. Zafer Cirhinlioglu), istanbul: Giindogan Yaymlan, 2006.

520

Irigaray’ın Mağarası: Aynı Erkek, Ayna Kadın

Recommend Documents