Web Web 2.0 Hemen
2007ko maiatzaren maiatzaren 10ean, 10ean, UEUk antolatuta, antolatuta, Informatik Informatikari ari Euskaldunen Euskaldunen bilkura berri berri bat egin genuen Miramonen Web 2.0 hemen gai nagusia zela. Bertan gertatutakoaren berri zehatza bere ebgunean !htt"#$$ ! htt"#$$.unibertsitatea.net$blogak$ieb%07$ .unibertsitatea.net$blogak$ieb%07$&& aurkitu daitek daitekeen een arren, arren, egokia egokia irudit iruditu u zitzaig zitzaigun un antola antolatzai tzailee leei, i, gaiaren gaiaren intere interesa sa zela zela eta, eta, ekar"en idatzi luzeagoa eskatzea hizlariei. 'aiarekin lotutako hitzaldien zerrenda honako hau izan zen# ● ●
● ●
●
●
● ● ●
●
WEB 2.0 sarrera. (o)e *rantzabal !Mondragon Unibertsitatea& Interneten izaera aldatzen ari diren formatu eta mikroformatuak. 'orka (ulio !Elurnet& Euskara interneteko +. hizkuntza. 'arikoitz *raolaza !-odesnta), UEU& Euskal/akintza# 2.0 irakaskuntzan. Maite 'oi !Ieroak taldea eta 3rdiziako (akintza (akintza ikastola& ikastola& 343 3435*46E* 46E* eta eta "a "ant ntai aila lare ren n atze atzeal ald deko estrat trateg egia ia.. Ii Iigo Bale Balerd rdii !3435*46E* 'oimailako 4 Institutua& zabaldu zabaldu.8o .8om m albist albistegi egi kolekt kolektibo iboa a *rkait *rkaitz z 9ubiaga 9ubiaga !Infor !Informat matika ika ingeni ingeniari aria, a, U:E6eko hirugarren zikloko ikaslea& agzania eta Blogak# bi adibide "raktiko. (osu *z"illaga *z" illaga !-ode5nta)& Euskal erria 2.0. Irat)e Esnaola !6eustuko Unibertsitatea& Web gara"en arinerako tresnak# *(*;,
i>in ingu guru rua# a# Inte Intern rnet et 2.0 2.0 he heme men n eta eta mu mund ndua uan n . ?at)i at)i 'azt 'aztel elum umen endi di !azet !azetari aria, a, UEU& UEU& , *itor *itor 5o 5oroa roa !EU !EU, UEU& UEU& , Ene Eneko ko *stigar *stigarrag raga a !6eust !6eustuko uko Unibertsitatea, -odesnta)
9orit)arrez ezin izan dugu hitzaldi guztien testu luzeak bildu, baina ondoan aurkezten direnak lortu ditugu. Mila esker egileei egindako esfortzuarengatik. ● ●
●
●
●
● ●
WEB 2.0 sarrera. (o)e *rantzabal !Mondragon Unibertsitatea& Interneten izaera aldatzen ari diren formatu eta mikroformatuak. 'orka (ulio !Elurnet& Euskal/akintza# 2.0 irakaskuntzan. Maite 'oi !Ieroak taldea eta 3rdiziako (akintza (akintza ikastola& ikastola& 343 3435*46E* 46E* eta eta "a "ant ntai aila lare ren n atze atzeal ald deko estrat trateg egia ia.. Ii Iigo Bale Balerd rdii !3435*46E* 'oimailako 4 Institutua& zabaldu zabaldu.8o .8om m albist albistegi egi kolekt kolektibo iboa a *rkait *rkaitz z 9ubiaga 9ubiaga !Infor !Informat matika ika ingeni ingeniari aria, a, U:E6eko hirugarren zikloko ikaslea& Euskal erria 2.0. Irat)e Esnaola !6eustuko Unibertsitatea& Mahai>ingurua# Internet 2.0 hemen eta munduan. *itor 5oroa !EU, !EU, UEU&
*rtikuluak *rtikuluak guztiak guztiak -->5* -->5* lizent lizentzia zia librearekin librearekin argitaratzen argitaratzen dira !ik. !ik. azken azken orriak&. orriak&.
Web2.0 Hemen
Aurkibide Aurkibidea a Web2.0 *"unteak zabaldu.com zabaldu.com albistegi kolektiboa
+ @
Euskal erria 2.0
1+
Intern Internet eten en izae izaera ra alda aldatze tzen n ari ari diren diren format formatu u eta eta mikro mikrofor format matuak uak
1A
3435*46E* eta "antailaren atzealdeko estrategia
2
Euskaljakintz Euskaljakintza a # 2.0 irakaskuntzan
'?4+ eta erronka berriak Lizentziaren Lizentziaren nondik nondik norakoak norakoak
+2 +@ 44
Web2.0 Hemen
Web Web 2.0 2.0 Apunteak Apunteak Joxe Arantzabal Mondrag Mondragon on Unibert Unibertsita sitatea tea Egun on guztioi, eta mila esker /ardunaldi hauetako antolatzaileei berriro ere Euskal Informatikarien Bilkurara gonbidatzeagatik. Berriro diot, zeren aurreneko ager"ena bere be rezi zi sama samarr rra a izan izan zen, zen, 200+ 200+ko ko ud udab aber erria rian, n, oker oker ez ba banag nago. o. 3rdu 3rduan an ga gai) i)or orik ik nengoen, eta gonbidatu ninduzuen, hilabete batzuk lehenago hasia nintzelako nire gai)otasunaren berri ematen 5ustatun. (ardunaldi haietan gai)otasuna eta teknologia berriak izan nituen hiz"ide, komunikazio labur batean. 'ogoan dut oraindik minutu labur labur haietan haietan areto aretoan an zelako zelako isiltas isiltasuna una egin egin zen, zen, seguru segurueni enik k gai)ot gai)otasu asunak nak denok denok hunkitu gintuelako. 4au udaberri "asatu dira, eta oraingoan antolatzaileak ausartu egin zarete ni gonb go nbid idat atze zera ra,, Web 2.0 2.0 feno fenom men enoa oaz z hitz hitz eg egin in de deza zada dan n sarr sarrer erak ako o hitz hitzal aldi dian an.. eknologiaren ikus"egitik oraint)e bertan aurreratzen dizuet nik ezin izango dizuedala esan ez dakizuen ezer, zuek ni baino askoz ere /antziago zaudete>eta kontu horietan. ori egin baino, a"unte batzuk utziko dizkizuet agerian, nire es"erientziarekin lotuak beti ere, beharbada horrek lagundu egingo baitigu hobeto ulertzen Web 2.0 hori zer aldaketa eragiten ari den gure inguruan.
1. Paradigma aldaketa Mende Mende berria berriarek rekin in batera batera,, artean artean Web 2.0 izena izena asm asmatz atzeke eke zegoe zegoela, la, entzun entzun nue nuen n eblog izena lehen aldiz. Eibarren izan zen, industrialde batean. 4uist)o Cernandezek, 'ari 'ari *raola *raolazak zak eta eta Maite Maite belarri sartuko nintzela medio berrian. 3rdu 3rdura ra arte arte (o)e (o)e *ran *ranzab zabal al zen zen *rra *rrasa sate te ?ress ?ress eta eta *rra *rrasa sate te eleb elebis ista tako ko lehe lehen n zuzendaria. oriek baina, atzean utzita nituen eta "remia ikusi nuen neure burua beste modu batean kokatzeko. orrel orrela, a, bada, bada, 2001ek 2001eko o urrian> urrian>edo edo,, has hasii ginen ginen 5us 5ustat tatun un idazte idazten, n, lehene lehenengo ngo ezkutuan "robak egiten eta gero agerian, /akin barik artean zer zen blog bat eta bertan zelan idatzi beharra genuen. ori guztia /oango ginen ikasten 4uist)oren eta
Web2.0 Hemen
'ariren aholkuei esker, eta ekinaren ekinez. 4uist)ok>eta "osta zerrenda bat sortu zuten 5ustatun ibiliko genuenontzat, eta hura izan zen, "osta zerrenda hura, gure ordu orduko ko esko eskola la blog blogin intz tza a ho hobe beto to uler ulertz tzek eko. o. A urte urte nitu nituen en eta eta seku sekula lako ko ilusi ilusioa oa "robatzeko zelan komunikatu tresna berri harekin. 3rdu 3rduan an eg egin in nu nuen en to"o to"o hi"e hi"ert rtes estu tuar arek ekin, in, eta eta ikasi ikasi nu nuen en blog blogea ean n ho hobe be zela zela motzean idaztea, ahozko hizkuntzatik hurbil, eta idatzi ere edukiak beste modu batean antolatuta# antolatuta# garrantzitsuena garrantzitsuena hasieran, eta gainerakoa ondoren. ondoren. 3hartu 3hartu barik, bloga bihurt bihurtu u zen nire nire idazku idazkuntz ntza a lantegi lantegia. a. 'arai 'arai hartak hartakoak oak dira, dira, halabe halaberr, netike netiketar taren en inguruan ikasitakoak, Internetek badu>eta araurik, batez ere elkarren erres"etua eta nabigatzeko askatasuna bilatzen dutenak, nahiz eta askotan arau horiek inon ez egon idatzita. Bi unetan, gainera, ikasi nuen zer erreminta boteretsu eta lagungarriak izan ahal dire diren n blog blogak ak## nire nire minbi minbizia ziare ren n be berr rrii 5u 5ust stat atun un em eman an nu nuen enea ean n eta eta Eu Eusk skald aldun unon on Egunkar Egu nkaria ia it)i zutene zutenean. an. Bi kasu kasu horiet horietan, an, 5us 5ustat tatu u sutan sutan /arri /arri zen, zen, aldian aldian aldiko aldiko "ro"ortzioan, eta komunikazioa areagotu egin zen ordura arte ez bezala. eknologia berriak beroak izan zitezkeen, bai, guk horrela nahi izanez gero behintzat.
2. Blogetik blogetara eta harantzago ontu onturatu ratu orduko orduko,, komuni komunitat tate e t)iki t)iki bat osa osatua tua genuen genuen 5us 5ustat tature uren n inguru inguruan, an, eta eta horietako gehienok ari ginen alfabetatzen teknologia berrietan. 5ustatun bertan izan genuen genuen be beste ste a"lika a"likazio zio harrig harrigarri arri batzue batzuen n berri. berri. an irakurr irakurrii genuen genuen lehen lehen aldiz aldiz Cli8kr Cli8kr,, del.i8i del.i8io. o.us us eta Blogli Bloglines nes.. Eta erabili erabili ere, ere, laster laster asko asko has hasii ginen ginen erabilt erabiltzen. zen. orrek, betiko moduan, erabilerak, lagundu zigun ulertzen zer ziren <55ak eta zelako mirariak egiteko gai ziren, komunikazioa instantean zabaltzeko. *lfabetatzen ari ginen sistem sistema a be berri rri hartan hartan,, gai ginen> ginen>eta eta nahi genuen genuenean ean idatzi, idatzi, erantz erantzun, un, inform informazio azioa a sailkatu eta irakurketak kudeatzeko, ordura arte sekula ez bezala. Beraz, Beraz, ez zen harrit harritzek zekoa oa izan, izan, halako halako batean batean lehen lehen blog blog "e "erts rtsona onalak lak agertu agertu izana izana.. :ik ere, ere, osat osatze ze bide bidean an /arri /arri nintz nintzen enea ean, n, eta eta bu buka katu tutz tzat at em eman an nitu nituen enea ean n 5ustatun hasitako kontakizunak, minbiziaren ingurukoak, nire bloga sortu nuen, Caroa. asieran Blogger "lataforman, eta gero 'oiena.net komunitatearen barruan. Beste blog blog ba batz tzuk uk ere ere sort sortu u ditu ditut# t# 'iza 'izako kom m izen izenek ekoa oa,, UE UE9I 9Iko ko 'iza 'izart rte e 9ien 9ientz tzia iak k adarrarentzat, eta 4ili"ut, es"erimentu labur bat, "robatzeko ea gai nintzen bi lerroko mezuak sortzeko. *zken aldi honetan, berriz, tumblelog bat sortu dut, Carozaina, blog baten baten barian bariante te bat, bat, "robat "robatu u nah nahii nue nuen>e n>eta ta zer diren diren tumble tumblelog log horiek horiek,, gero gero nire nire ikasl ikaslee eeii erak erakus uste teko ko.. :ire :ire es"e es"eri rien entz tzia ia blog blog eta eta e ebg bgun unee eekin kin,, orde ordea, a, ez da ho horr amaitzen. 3tsaila ezkero, ni naiz UE9Iko ebmasterra, eta horretarako ikasi behar izan dut a"ur bat ?lone zer den eta zelan dabilen. Bidean ikasi dut "od8astak egiten 3deorekin, ma"ak erabiltzen 'oogle Ma"sekin eta eta be bera raue uek k sail sailkat katze zen n agzan agzania iare reki kin, n, nire nire ag agen enda da sare sarean an erabi erabilt ltze zen n 'oog 'oogle le -alendarrekin, dia"ositibak "artekatzen 5lide5hare erabilita eta iki bat egiten "biki erabilita. 'aur egun, astean 0 bat ordu egiten ditut Interneten, eta hor albiste iturriak kudeatzen ditut, informazioa irakurri, artikuluak idatzi, erantzunak utzi, nire ikasleen lanak gainbegiratu, agenda kontsultatu eta egunean /arri, denetik a"ur bat. Bloglines erabi erabilt ltze zen n du dutt eg egun uner ero o info inform rmazi azioa oa kude kudeatz atzek eko, o, eta eta ho horr rret etar arak ako o AF feed feed ditu ditutt aukeratuak. 'aur egun ez dut zalantzarik# Bloglinesetik /asotzen dudan informazioa askoz ere aberatsagoa da niretzat, hedabide tradizionaletan /asotzen dudana baino.
Web2.0 Hemen
'eroago ikasi dut horri guztiorri deitzen zaiola Web 2.0, adierazteko sarearen bigarren aro bat, eta horrek esan nahi duela Internet dinamikoa dela, "laza handi bat non "artekatzen diren ideiak, edukiak, iritziakD, denetik. Eta hor, Web 2.0 horretan, badugula zeresana zuek eta nik, erabiltzaileok. Beraz, hau)e da nire ibilbidea Web 2.0 horretan, 2001ean hasi eta gaur arte. Blog batean batean has hasii zen, zen, 5us 5ustat tatun, un, eta gero, gero, "oliki> "oliki>"o "oliki liki,, hedatze hedatzen n /oan /oan da beste beste es"arr es"arru u batzuetara, gehienak komunikazioari lotuak.
3. Komunikazioan eta irakaskuntzan ontua da aldi horretan ni birtual bat sortu dudala, gero eta osatuagoa eta oso lotua ni honekin, haragizkoarekin. :ire bloga irakurtzen duenak badaki zer "entsatzen dudan. del.i8io.us>en dudan kontua irekitzen duenak badaki zer gordetzen dudan, eta zeren arabera arabera sailkatz sailkatzen en dituda ditudan n irakur irakurgai gaiak. ak. 9eintz 9eintzuk uk diren diren nire nire inform informazio azio iturria iturriak k Blogli Bloglines nes>ek >ek salatz salatzen en ditu. ditu. Eta zertan zertan nab nabile ilen, n, Cli8kr>e Cli8kr>en n agertu agerturiko riko argazki argazkiek ek ere erakusten dute beste modu batean. :i birtua birtuall horrek horrek is"ilat is"ilatzen zen ditu, ditu, oro har, har, azken azken urte urte hau haueta etan n gehien gehien landu landu ditudan es"arruak# komunikazioa eta irakaskuntza. 5egitzen dut komunikatzen. Esan liteke, gainera, Web 2.0 horrek areagotu egin duela nire "remia komunikatzeko. 3rain inoiz baino askeago sentitzen naiz gura dudana idazteko. Ez daukat "a"erean ibiliko bani ba nint ntz z izan izango go nitu nituzk zke een mo morr rro ontza ntzak# k# ni na naiz iz erre erreda dakt ktor orea ea,, ni ed edit itor orea ea,, ni zuzentzailea, ni argitaratzailea eta ni banatzailea. :ahi dudanean idazten dut, eta nahi dudanean argitaratu. ostu barik, denbora ez bada. *skatasun *skatasun horrek horrek eta aukera horiek horiek liluratu liluratu egiten egiten naute, naute, eta horiek horiek eraman eraman naute nau te denbor denbora a ho honet netan an Web 2.0ren 2.0ren inguru inguruan an ikasit ikasitako akoak ak nire ikasle ikasleei ei irakas irakaster tera. a. omunikazio ikasleak dira, eta nahi dut /akin dezaten, hasiera>hasieratik, Internetek zer aukera eskaintzen dituen, daukaten onena emateko, komunikatzeko duten grina hori atera eta esateko. Unib Uniber erts tsit itat ate ean arit aritze zeak ak eta eta ga gaii ha hau u irak irakas aste teak ak,, orde ordea, a, em eman an dida didate te zer zer "entsaturik. Izan ere, ez dakit gauzak ondo egiten ari garen. Ikasleen "artetik ez dago arazorik. Bai iaz eta bai aurten ere eman ditudan ikastaroetan, ikasle gehienek interes handia erakutsi dute Web 2.0ren aurrean, batez ere Ikus>entzunezko omunikazioa ikasten ari direnek. 9enbaitetan arazoa irakasleok gara. Web 2.0 honek dakar lan egiteko modu bat, oso bestelakoa# irekia, gardena, bizkorra. Unibertsitatean, berriz, irakasle gehienok ohitut ohituta a gau gaude de bakoit bakoitzak zak bere bere /akintza /akintza babest babesten, en, ezkuta ezkutatze tzen n ia, ulertze ulertzen n baitug baitugu u /akintzaren /akintzaren /abea /abea denak denak abantaila abantaila duela. duela. Eguneroko Eguneroko kontua kontua da a"untea a"unteak k gordetzea gordetzea eta eta ez "artekatzea. G9elan, nik lana egin, irakurgaiak sailkatu, zer eta al"er koadrilla bat etorri eta dena zurru"atzekoH Ezta "entsatu ereJ. ori ere entzun behar izan dut, del.i8o.us dela>eta. orren haritik, azken hilabete hauetan Wiki"ediaren kontra sumatzen ari naizen iritzia iritziak, k, uniber unibertsi tsitat tatean ean eta unibe uniberts rtsitat itateti etik k kan"o kan"o ere bai. bai. Mat)in Mat)inatze atzen n has hasii gara gara teknologia berriek dakartzaten aldaketen kontra, gehienetan beldurrak eraginda. ont ontra raes esan an ba bate tean an bizi bizi ga gara ra## alde alde ba bate teti tik, k, ikasg ikasgel ela a it)i it)iak ak ditug ditugu, u, erab erabat at kont kontrol rol"e "ean, an, eta eta be best stet etik ik,, sare sarear aren en ingur ingurua uan n sort sortze zen n ari de den n mu mund ndu u irek irekia ia eta eta gardena, non ikaskuntza fenomeno irekia den. Mundu ireki bat zabaldu zaigu gure
Web2.0 Hemen
begien aurrean, baina segitzen dugu irakaskuntzan ikasleei bakarka ikasarazten. asi garene garenean an eraikit eraikitzen zen elkarla elkarlanea nean n oinarr oinarritut itutako ako gizart gizarte e bat, bat, oraind oraindik ik ere behart behartzen zen ditugu ikasleak bakarka lan egiten. Eta guraso garen aldetik, beste horrenbeste. 'u haurrak ginenean, gure gurasoek errieta egiten ziguten komiki larregi irakurtzen genituelako. ontotu egingo ginela esaten ziguten. 'aur egun, berriz, gu egin gara guraso, eta kendu egiten dizkiegu geure geure sem seme>a e>alab labei ei eskuko eskuko telefo telefono noak ak eta bestel bestelako ako teknol teknologi ogiak, ak, kontur konturatu atu barik barik horiekin batera kentzen dizkiegula oso teknologia sozial ahaltsuak. Ez gara ohartzen /akintza ondare ugari bat dela, ez dagoela arriskuan ura bezala, eta Internetek Keta Web 2.0k berezikiK gure esku /artzen digula ondare hori, nahi badugu a"robet)atu. au ez da modari /arraitzea. 5ekula ez bezala, eskura ditugu idazl idazlea eak, k, ab abes esla laria riak, k, "o "oli liti tika karia riak, k, arki arkite tekt ktoa oakD kD lehe lehen n esku eskuko ko info inform rmazi azio o itur iturri ri "are "a rega gabe beak. ak. 3rai 3rain n arte, arte, gu gure re idazl idazlea eak k ikast ikastet et)e )ez z ikast ikastet et)e )e ibili ibili dira dira irak irakur urle le gaztet)oak ezagutzen. emendik aurrera, horrezaz gain, eta akaso bisita horiek egin aurretik, aurretik, gure idazleek "arte har lezakete lezakete irakurketa "artekatuetan, "artekatuetan, iruzkinak eginez ikasleek eta irakasleek utzitako mezuetan. orrelako es"erientziak egiten hasi dira *EBetan. *EBetan. an, irakasle irakasle batek antolatzen antolatzen du liburu baten irakurketa, irakurketa, ikasleekin, ikasleekin, berauen berauen gurasoekin gurasoekin eta idazlearekin idazlearekin adostu ondo ondoren. ren. ortik aurrera, aurrera, irakaslea irakaslea da irakurk irakurketa eta>gi >gidar daria, ia, baina baina idazlea idazlea be bera ra ere sartze sartzen n da elkarri elkarrizke zketan tan irakurl irakurleek eekin. in. 4iteraturan bezala, berdin egin liteke kazetaritzan, ekonomian eta beste /akintza alor batzuetan. Internetek inoiz baino eskurago /artzen digu iturrietara /otzea, eta hori a"robet)atzen /akin behar. behar.
4. akintza partekatua 9orion 9orionez, ez, gero gero eta eta /ende /ende gehiag gehiago o dago dago sinest sinesten en duena duena /akintz /akintza a "artek "artekatu atuan, an, eta sortzen ari dira adibide zoragarriak gu denok "rofita gaitezen. MI 3"en -ourseWare da horietako bat. Massa8hussets Institute of e8hnologk sortu du, eta hor erakunde horrek eskaintzen ditu ikasmaterialak munduko irakasle eta ikasleentzat, doan. Irakurgaiak, bideoak, hitzaldiakD, denetik, guk erabil ditzagun. 'uga 'ugandi ndik k hu hurb rbila ilago go,, I Ieroa eroak k da daud ude. e. iru iru iraka irakasl sle e (aki (akint ntza za Ikast Ikastol olak akoa oak. k. 5ekulako lana egiten ari dira ikastolan bertan, eta kan"ora begira, egiten duten guztia !testuak, !testuak, hizkuntza>bali hizkuntza>baliabidea abideak, k, bideoak, bideoak, audioak, audioak, azal"enak, azal"enak, eskolakD& eskolakD& dena irekian irekian /artzen /artzen baitute, baitute, denon denon mesederak mesederako. o. Best Beste e ho horr rren enbe best ste e eg egit iten en du Beni Benito to Ciz eu eusk skar ara a irak irakasl aslea eak k arr arra/u a/uan an,, ho horr eskaintzen baititu bloga, <55 /arioak, ideiak eta baliabideak eskolarako, foroak eta testuak, besteak beste. *i"atu *i"atu gura nuke, halaber halaber,, ezi o", *)ular *)ular lizeoak lizeoak hezitzaileo hezitzaileontzat ntzat sortutako sortutako to"agu to"agunea nea,, e>lear e>learnin nin aske aske eta do doako akoa a bultza bultzatze tzeko ko.. Edo azken azken aldi aldi ho honet netan an UEUk UEUk aurk au rkez eztu turi riko ko Buru Buru)k )kak ak libu liburu rute tegi gi digi digita tala la,, un unib iber erts tsit itat ate e ma mail ilak ako o ma mate teri rial ala a erabiltzaileen esku /artzeko helburuarekin. 3ndo 3ndo uler ulertz tzen en ba badi ditu tutt ah ahal aleg egin in ho hori riek ek,, Eu Eusk skal al err errik ikoa oak k eta eta he heme mend ndik ik kan" kan"ok okoa oak, k, be best ste e "a "ara radi digm gma a ba bate ten n au aurre rrean an ga gaud ude# e# orai orain n au aurr rrer erat atue uena na ez da inform informazi azio o gehien gehien "ilatz "ilatzen en du duena ena,, baizik baizik eta eta gai dena dena denon denon aha ahalme lmenak nak erabil erabilita ita /akintza /akintza aurreratzek aurreratzeko. o.
Web2.0 Hemen
*lfabetatze *lfabetatzea a bera aldatzen ari da. Mundu berri berri honetan irakurlea irakurlea editore editore bihurtu behar da. Baina horretarako, /akin beharra du zelan bereiztu alea eta lastoa, baliozko informazioa eta zaborra. orregatik, kontua ez da Wiki"edia debekatzea, baizik eta irakastea berau ondo erabiltzen.
!. Kontrakoak arritz arritzeko ekoa a bada bada ere, ere, eus euskal kal idazlee idazleen n artean artean gau gauza za hau hauek ek nah nahiko iko arrotz arrotzak ak dira. dira. 5albues"enak salbu, gehiago dira kontrako iritziak agertu dituztenak aldekoak baino. :iri, berriz, gehiago interesatzen zaizkit *n/el 4ert)undirenak bezalako /arrerak, zeren iaio iaioa a izan izan ba bari rik k tekn teknol olog ogia ia kont kontue ueta tan, n, be bera raue uek k erab erabil iltze tzera ra au ausa sart rtu u ba bait ita, a, be bere re komunikazio gaitasuna areagotzeko.
". Argi#ilunak Euskaldunok Euskaldunok gut)i gara. ala ere, lehendabiziko lehendabiziko aldiz as"aldiko as"aldiko "artez, bizkor samar erantzun erantzun diogu diogu Internete Interneten n desafioari. desafioari. *urki.8om agregatzailea agregatzailea izan daiteke daiteke horren horren is"iluri is"ilurik k adiera adierazgar zgarrie riena. na. Izan ere, ere, *urkik *urkik ia 00 inform informazi azio o iturri iturri /asotz /asotzen en ditu ditu euskaraz. ori gertatzen da Euskal errian, non egunkari bat euskaraz ateratzeko ehun eta "iku urte behar izan genituen. Bada zerbait.
$. %t&aropena Egin ditugu urrats batzuk Interneten, baina gehiago egin beharko ditugu, bertako "anorama bizkor aldatzen ari baita. Euskaltzaindiak ikasi beharko luke Euskalbar egin dutenengandik. asu horretan herri he rrita tarr ba batz tzuk uk lanea lanean n /arri /arri dira dira eta, eta, mu musu su truk truk,, hizt hizteg egii mo mord rdoa oa o" o"ari aritu tu digu digute te euskaraz lan egiten dugunoi. Eta beste horrenbeste esango nuke ;u)en egiten duen tald taldea eaga gati tik. k. (end (endea eak k go gogo goa a du duen enea ean, n, eta eta idei ideia a ba bat, t, ga gauz uza a asko asko eg egin in ditz ditzak ake, e, komunitatearen alde. Eta bukatzera noa. Iragan mart)oaren hasieran, ?hil de =ellis, komunikazio aditu gazte gazte bat desero deseroso so zebile zebilen n gau gauzak zak zelan zelan zihoaze zihoazen n dem demokr okrate aten n artean artean *E *EBet Betako ako kan"ai kan"ainan nan,, eta igande igande arrats arratsald alde e batean batean,, ordena ordenagail gailuare uaren n aurrea aurrean n /arri, /arri, 1A@ko 1A@ko iragarki bat hartu, Ma8intosh ordenagailua iragartzeko egina, eta, softare a"ur bat eta irudim irudimena ena erruz erruz erabil erabilita ita,, bihurt bihurtu u zuen zuen illar illar -linto -lintonen nen aurkak aurkako o adieraz adieraz"en "en zorrotz. 5arean /arri, zenbait hedabidetara lotura bidali, eta sekulako hautsak harrotu zituen, milioika lagunek ikusi baitzuten bideo laburra, *EBetan eta handik kan"o. :ik tartean. *dieraz"en *dieraz"en horrekin, horrekin, ?hil de =ellis>ek, ellis>ek, herritar herritar batek, batek, sakon eragin eragin zuen kan"ainan. Balentriaren ondorioz, utzi egin behar izan zuen bere lana, baina ez zen /oan buru>makur buru>makur.. orrela orrela agurtu agurtu zen# GIragarki GIragarki hau ez da izan herritarrek herritarrek egindako egindako lehena, eta ez da azkena izango. (okoa aldatu egin daJ. :ik ere hori)e uste dut# Web 2.0k aldatu egin duela /okoa. Eskerrik asko. (o)e *ranzabal *ranzabal Elorrion, 2007ko maiatzaren 10ean.
Web2.0 Hemen
'abaldu.(om) 'abaldu.(om) albistegi kolektiboa Arkaitz Zubiaga UNEDeko irugarren zikloko ikaslea 1. *arrera Bisitarien "arte>hartzea ezaugarri nagusi duen Web 2.0aren fenomenoetako bat da albist albistegi egi kolekt kolektibo iboena ena.. Ingele Ingelesez sezko ko 6igg.8 6igg.8om om L1 izan zen ho horre rren n asm asmatza atzaile ile eta aitzind aitzindari aria, a, izan duen duen arrakas arrakasta ta han handia diari ri esker esker *le)ak *le)ako o sailka" sailka"ene enean an lehen lehen 100 ebguneen artean egotea lortu duelarik. onen ondoren, ohikoa denez, klonak iristen hasi ziren, filosofia berean oinarritutako ebgune gehiago agertzen hasi ziren. Eta horien artean badago bat bereziki nabarmendu zena# Meneame.net L2. Izan ere, azken hau softare libre bezala argitaratu zen, kode irekian, eta horrek klonen ko"urua izugarri izugarri haztea haztea su" su"osa osatu tu zuen, zuen, komun komunita itate te eta hizkunt hizkuntza za ezberd ezberdine inentz ntzako ako aukera aukera "are "a rega gabe bea a eskai eskainiz niz.. orie orien n arte artean an du dugu gu 9aba 9abald ldu. u.8o 8om, m, 200 200ko ko ma mart rt)o )oan an abian abian /arritako /arritako euskara euskara hutsez hutsezko ko albistegi albistegi kolektiboa. kolektiboa. 9abaldu.8om sortzearen helburu nagusietako bat euskarazko komunitatea indartu eta batzea izan zen, euskal internautek "arte hartu eta iritziak elkarbanatzeko gune komuna izatea, alegia. Bide batez, sarearen bitartez euskararen erabilera bultzatzea ere badu helburu.
2. 'er da 'abaldu.(om+ 9abaldu.8om L+ Interneteko albistegia da. 3hiko albistegietan ez bezala, ordea, ez du editor editore e "rofes "rofesion ionali alik k atzean atzean.. Bisita Bisitariak riak dira dira bertak bertako o edukia edukiak k sortu sortu eta eta aukera aukeratze tzen n dituztenak. Interneteko komunikabideetan, blogetan edo beste edozein ebgunetan aurkitutako albisteak gomendatu ditzakete erabiltzaileek, 9abaldu.8om>en horietarako lotura lotura eta eta ai"ame ai"amen n bat utziz. utziz. onenb onenbest estez, ez, bidalit bidalitako ako albist albiste e hau hauek ek ilara ilara batera batera "asatzen dira, guztion artean aukeraketa egiteko.
Ilarako albisteak
Ilar Ilarak ako o
albi albist ste e
hori ho rie en
arte artean an
inte intere resg sgar arri rien en
deri de ritz tzen enak ak
bozk bo zka a
ditz ditzak aket ete e
Web2.0 Hemen
erabi erabilt ltzai zaile leek ek,, au auke kera rake keta ta eg egin inez ez.. Boto Boto ge gehi hien en /asot /asotze zen n ditu dituzt zten en albis albiste teak ak dira dira 9abaldu.8om guneko azalera "asatzen direnak, eta besteak ilaran gelditzen dira. oni esker komunitateak hautatutako berriak ageri dira hasierako orrialdean, eta ondorioz, bisitari bisitariek ek gom gomend endio io hau hauek ek ikusi ikusi eta eta /atorr /atorrizk izko o orrial orrialdee deetar tara a /o dezake dezakete te albist albisteak eak irakurtzera. Era Era ho horr rret etan an,, erab erabilt iltza zaile ile ba bate tek k be best ste e e ebg bgun une e ba bate ten n au aurki rkitu tuta tako ko albi albist stea ea 9abaldu.8om>era bidali eta besteek bozkatzearen ekintzari NzabaltzeaN deritzo. *lbisteak *lbisteak bidali eta bozkatu bozkatu ahal izateaz izateaz gain, erabiltzaile erabiltzaileek ek badute badute albisteen albisteen gainean iruzkinak egiteko aukera ere. Iruzkin hauei esker eztabaida interesgarriak sortzen dira eta "arte>hartzea sustatzen da.
3. ,ola egin -arraipena 9abald 9abaldu.8o u.8om m ebgun ebgunera era bidalit bidalitako ako albist albisteak eak /arrait /arraitzek zeko o mo modu du ezberd ezberdina inak k dau daude, de, norberaren aukeran# •
** -arioak # auen bitartez ebguneko edozein berrikuntzari buruzko informazioa /aso daiteke daiteke /ario irakurleak irakurleak erabiliz, erabiliz, hala nola Bloglines1 Bloglines1 edo *lesti2. *lesti2. (ario ezberdinak daude eskuragarri# argitaratutako albisteak, ilarakoak, edo guztiak.
•
Ku&ku&eroa# Webguneko atala da hau. Bertan agertzen da ebgunean gertatutako mugime mug imendu ndu oro# oro# albist albisteen een bidalke bidalketak tak,, bozket bozketak, ak, iruzki iruzkinak, nak,... ... guztia guztia ikusi ikusi aha ahall izateko modurik egokiena da hau.
•
/itter # *zkenaldian ezagun egin den ebgunea da itter, lagunen artean mezuak elkartrukatzea ahalbidetzen duena. Bertako NzabalduN erabiltzailea L lagun bezala gehituz albisteak norbere kontuan /asotzeko aukera dago. orri esker, albisteak bat> bateko mezularitza bitartez edo sakeleko telefonoan /aso daitezke, beti ere dohainik.
4. Kidetutako ebguneak *lbiste *lbiste bat zabaltzeak zabaltzeak bi ebgunee ebguneeii egiten die mesedeO mesedeO bai albistea duenari, duenari, eta baita 9abaldu.8om berari ere. Metodo honi esker 9abaldu.8om>en biltzen dira erabiltzaileek sarean aurkitutako berri interesgarrienak, eta bertan gehitutako loturek bisita gehiago daramate /atorrizko orrialdera. ori dela eta, gero eta gehiago dira albisteak zabaltzeko erraztasunak eskaintzen dituzten ebguneak. orretarako, orrialde bakoitzean NzabalduN irudit)oa gehitu dute gune gu ne asko askok, k, zabalt zabaltze zeko ko au auke kera ra zuze zuzena na eskai eskainiz niz.. orie orien n artea artean n da daud ude e ha hainb inbat at komu komuni nika kabi bide de !Ber !Berri ria1 a1,, 'ara 'ara2, 2, *rgi *rgia+ a+,. ,... ..&, &, blog blog komu komuni nita tate te !Blo !Bloga gari ri.n .net et, , Mundua.8omF, :ireblog, 4arrabetzu.org7,..& eta blog, euskal komunitatea batu eta indartuz.
Garako albisteak zabaltzeko lotura
Bestalde, 9abaldu.8om ebguneko azken albisteak norbere ebgune edo blogean modu errezean erakusteko aukera ere eskaintzen da. ala, erabiltzaileek elikatutako edukiak kontsumitzeko aukera ere badago.
!. Proiektuaren bilakaera 6uela gut)i bete du lehen urtea 9abaldu.8om>ek. Bertako "arte>hartze mailak gora egitearekin batera, albisteen ko"uru eta kalitateak ere gora egin dute. ?roiektua abian /arri eta berehala berehala logo lehiaketa lehiaketa /arri zen abian, erabiltzaile erabiltzaileei ei ebgunerak ebgunerako o logoa logoa diseinatzera gonbidatuz. *urkeztutako guztien artean irabazlearen hauta"ena egiteko
Web2.0 Hemen
"rozesua ere, ebgunearen ildoari /arraiki, bozketa bitartez egin zen. orrela hasi zen 9abaldu.8om>en komunitate bateratu bat sortu eta osatzen.
Lehiaketaren logo irabazlea, txokolarte.com-eko Axierrek egindakoa
4ehen urte honetan ia 2000 albiste zabaldu dituzte erabiltzaile guztien artean, bataz beste ia eguneko. 700 650 600 a u r u p o k e l i a z t l i b a r e
550 500 450 400 350 300 Zutabea C
250 200 150 100 50 0 2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2006k
2007k
2007k
2007k
2007k
o
o
o
o
o
o
o iraila
o urria
o
o
o
o
o
o
2007k o
martxo
apirila
maiatz
ekaina
uztaila
abuztu
azaroa
abend
urtarril
otsaila
martxo
apirila
maiatz
Zabaldu.com Zabaldu.com-eko -eko erabiltzaile erabiltzaile kopuruar kopuruaren en bilakaera bilakaera
'oiko adieraz"en grafikoak erakusten du denboran zehar izan duen erabiltzaile ko"u ko"uru ruar aren en ha hazk zkund unde e na naba barm rmen ena. a. asi asier eran an erabi erabilt ltzai zaile le gu gut)i t)i ba batz tzuk uk izate izateti tik k komunitate aktiboa izatera "asa da, 00 "arte>hartzailetik gora osatutakoa.
". Bisitarien proila Webguneko bisitarien inguruan esan beharrik ez dago gehiengo handia Euskal erriko biztanleak direla. Euskara eta euskal komunitatearengan interesa duen /endeak /otzen du 9abaldu.8om 9abaldu.8om>era. >era. Badaude, Badaude, ordea, ordea, bisitari bisitari hauek hauek ezberdintze ezberdintzen n dituzten dituzten hainbat hainbat ezaugarri# •
bgun une e gehien hiene etan tan ge gert rtat atze zen n de dena nari ri rabil rabiltz tzen en duten duten nabi nabigatzai gatzaillea# Webg kontra kontra/ar /arriz, riz, Mozill Mozilla a Cirefo) Cirefo) nab nabig igatza atzaile ilea a da nag nagusi usi,, P+Fare P+Farekin kin,, eta eta Intern Internet et E)"lorerrek /arraitzen dio P+1rekin.
•
'uztiek k ikuste ikusten n dute dute ebgun ebgunea ea eus euskar karaz, az, aukera aukera ,abigatzailearen hizkuntza# 'uztie bakarra hori delako, baina instalatuta duten nabigatzailearen konfigurazioa ez ohi da ho hori) ri)e e izate izaten. n. orie orieta tako ko P+0 P+0 ingur inguruk uk da dauk uka a eu eusk skara araz z konf konfig igur urat atut uta, a, eta eta gainontzekoek erdaraz, PFFarekin gaztelania nabarmentzen delarik.
•
*istema eragilea# onetan bai, Windos erabiltzaileak dira nagusi, baina beste ebgune batzuek izaten dutena baino 4inu) eta Ma8 bisitari gehiago ditu, P10 eta P hurrenez hurren.
6atu hauek erakusten dute bisitarien "rofila nahiko teknikoa dela, edo Interneten inguruko ezagutza maila ertain>altua dutela behintzat.
Web2.0 Hemen
$. Albisteen azterketa ?roiek ?roiektua tuaren ren ibilbi ibilbidea dean n zehar zehar bidalit bidalitako ako albist albisteei eei erre"a erre"arat ratuz, uz, hainbat hainbat ezauga ezaugarri rri interesgarri lortu daitezke# •
Berria Berria egunka egunkaria ria da albist albiste e gehien gehien zabaltz zabaltzen en zaizkio zaizkion n ebgun ebgunea, ea, eta 'ara 'ara eta 5ustatuk /arraitzen diote.
•
Erabilitako etiketek erakusten dutenez, gehien /orratutako gaia NeuskaraN da ezbairik gabe, Euskal erria, Internet eta teknologiak ere albiste asko dituztelarik.
Zabaldu.com Zabaldu.com-eko eko etiketa etiketa erabilienak erabilienak •
Boto Boto ge gehi hien en /aso /aso ditu dituzt zten en ha hama marr albi albist stee eeii erre erre"a "arat ratuz uz gero gero,, bi ba bain ino o ez dira dira komuni komunikab kabide ideeta etatik tik hartut hartutako akoak. ak. 'ainon 'ainontze tzekoa koak k sareko sareko beste beste gun gune e batzue batzuetat tatik ik hartutakoak dira, blogak esate baterako.
. Abantailak eta desabantailak *lbisteak *lbisteak argitaratzek argitaratzeko o sistema sistema hone honek, k, guztiek guztiek bezala)e, bezala)e, baditu baditu abantailez abantailez gain desabantaila batzuk ere. (arraian azaltzen direnak nabarmendu daitezke.
.1. Abantailak •
Erabi Erabilt ltza zaile ileen en "a "art rte> e>ha hart rtze zeari ari eske eskerr, be best stel ela a au aurk rkit ituk uko o ez ge geni nitu tuen en albisteak ezagutu ahal izaten dira, egitasmo eta ekitaldi interesgarriak ere ezagutuz.
•
komunitatearen earen baterat bateratzea zea, Euskal komunitat interesgarriak sortzea sortzea ahalbidetzen ditu.
•
motibatu egiten du erabiltzailea, "roiektuarekiko gertuago Parte hartzeko aukerak motibatu sentituz.
•
9enbat eta komunitate handiagoa, orduan eta emaitza hobeak albisteen hauta"enari dagokionean. 9entzu honetan ere hobetzen ari da, "arte>hartzaile ko"urua hazten doan heinean.
eta
albisteen
inguruko
eztabaida
.2. esabantailak •
bisitari ri ko"uru ko"urua a kontua kontuan n izanda. izanda. Bisita Bisitari ri askok askok Parte#hart Parte#hartze ze maila maila ba&ua da bisita
Web2.0 Hemen
edukiak irakurtzen ditu, baina ez du bere ekar"enak gehituz "arte hartzen. •
spam mezua mezuak k ere *lbisteak *lbisteak bidaltzeko bidaltzeko askatasuna askatasuna dela eta, spam ere irit iritsi si oh ohii dira dira noizb no izbeh ehin inka. ka. ala ala eta eta gu guzti ztiz z ere, ere, erabi erabilt ltzai zaile leen en bo boto to nega negati tibo boei ei eske eskerr last laster er baztertzen dira hauek.
5. 6ndorioak •
Erabi Erabilt ltza zaile ile ge gehi hien enek ek irakurketa azkarrak egit itea ea na nahia hiago go du dute te,, eta eta ga gain inet etik ik azkarrak eg begiratzen dituzte albisteen titularrak. orregatik, oso garrantzitsua da hauek ongi definitzea, /endearengan interesa "iztu dezan.
•
rofillek erak erakus ustten du dutten maila erabiltzai tzaile le asko asko Web Bisitarien "rofi maila tekni teknikoa erabil 2.0arengana gerturatu ez izanaren seinale da. 4an egin beharra dago Web 2.0 erraza eta interesgarria dela erakutsi eta /ende gehiagori iritsiarazteko.
•
Era berean, berean, bisitari bisitarien en parte#hartze maila ba&ua da, bai beldurragatik edo bai ezagutza ezagatik. (ende gehiago in"likatzera animatu beharra dago, horrek sortzen duen aberastasunaz mentalizatuz.
•
Boto gehien -asotzen dituzten albisteak askotan ez dira egunkarietan agertu ere egiten, baizik eta blog edo ebguneren baten norbaitek ekarritakoa izaten dira. au)e egunkari eta kazetarientzako hausnarketarako arrazoia izan liteke, /endearen benetako interesei erre"aratuz.
•
9abaldu.8om 9abaldu.8om>en >en beste gune batzuetako batzuetako albisteak albisteak ai"atzeak ai"atzeak haiei lapurtu egiten sortu du hainbat hainbat komunikabi komunikabidere derengan. ngan. ontrakoa ontrakoa da gertatzen gertatzen dienaren ustea sortu dena, haiei lagundu egiten baitie, loturak egin eta bisitariak eramanez, gunearen izenak dioen bezala)e, bezala)e, albisteak albisteak zabalduz. zabalduz. orrez orrez gain, euskarazko komunitatea komunitatea bateratu ere egiten da.
•
?roiektuak oraindik ere denbora gut)i darama mart)an, baina aurrera doan heinean edukiak hazten doaz, eta ikerketa eta hausnarketarako ideiak eskaini ditzake, 6igg bezalako guneekin /ada egin duten bezala)e LF.
10. rreerentziak L1 6igg.8 6igg.8om om Q htt"#$$.digg.8om L2 Meneame. Meneame.net net Q htt"#$$meneame.net L+ 9abald 9abaldu.8 u.8om om Q htt"#$$.zabaldu.8om L 9abaldu erabiltzailea itter itter.8om>en .8om>en Q htt"#$$titter.8om$zabaldu LF 4erman 4erman . 5o8ial :etorks :etorks and 5o8ial 5o8ial Information Information Ciltering Ciltering on 6igg. *r)i.org. *r)i.org. 200.
Web2.0 Hemen
uskal Herria 2.0 Iratxe Esnaola Arribillaga Arribillaga bi!untuzero.org bi!untuzero.org ekimeneko kidea 1. Aurrekariak Euskal erriak beharrezkoa duen es"arru komunikatibo nazionalaren hausnarketan tekn teknol olog ogia ia be berr rrie ien n au auke kerak rak eta eta arri arrisk skua uak k eta, eta, be bere rezik ziki, i, sare sarear aren en ba bait itan an Eu Eusk skal al erriaren e)istentzia bermatu beharra behin eta berriz az"imarratu ohi den kontua da. Ez da, ordea, hausnarketaren alde bakarra. Euskal erriak nazio bezala etorkizuna izango badu, biziraungo badu eta garatuko bada nazioarteko errekonozimendua behar du.. Es du Es"a "arr rru u eta eta ma mail ila a gu guzt ztie ieta tan. n. Eta Eta Inte Intern rnet eten en ba bait itan an esta estatu tuak ak ed edo o na nazi zioa oak k errekonozitu daitezke edo ez. :ortasun kultural, linguistiko, nazionala duen herria errekonozitu daiteke edo ez. Eta horren ondorioak handiak eta garrantzitsuak izan daitezke. Esan gabe doa, errekonozimendu hori lortzeko lana gogotik egin behar dela, hots, errekonozimendu hori irabazi egin behar dugu. Euskal Eusk al erri errian an kult kultur ur eta eta no nort rtas asun un ga gara ra"e "en n eta eta zabalt zabaltze zera rako ko auke aukera rak k izan izan zitezkeenak arrisku bilakatu zaizkigu maizegi, eta hala gertatu daiteke ;;I mendeko komunikazio tresna nagusiarekin, Internetekin alegia. ;;. mendean euskal kultur eta nortasunaren bizirau"en eta zabaltzerako erronka nagusi nagusi bezala bezala ikastolak ikastolak eta euskarazko komunikabideak komunikabideak ai"atu ditzakegun ditzakegun bezala, esan dezakegu ;;I. menderako badugula badugula erronka berria, I:E<:E. I:E<:E. 3rain arte eragile asko izan dira interneterako lan eta "roiektu ezberdinak egin dituztenak, gure nortasun "ro"ioa, gure kultura eta gure hizkuntza agertu dutenak, eta eta ho hori riet etako ako asko asko oso oso "o "osi siti tibo botz tzat at /o ditza ditzake kegu gu.. am amal alez, ez, lan lan ha hau u asko askota tan n era era sakabanatuan egin da, norberak bere iniziatiba "ro"ioak bultzatuta. Iritsi da garaia norberak egiten duen lan "ro"ioaz a"arte es"arru berri honetan ere herri bezala /okatzen hasteko, "ensatzen hasteko eta ekiten hasteko, gure herria bizi eta garatu dadin interneten ere bere e)istentzia eta es"azio "ro"ioa bermatua izan behar duelako. Egun Internet eraberritua aurkezten zaigu# Web 2.0 hemen da. Mekanismo eta tres tresna na be berr rrii "ila "ila ba batt ga gara ratu tu dira dira eta eta ga gara ratz tzen en ari ari dira dira,, eta eta au aurr rret etik ik na nagu gusi siki ki informazioa argitaratzeko tresna zena, informazioa kon"artitu edo "artekatzeko tresna bilakatzen ari da. orren adibide dira Blog>en inguran garatzen ari den fenomeno guztia, agregatzaileak, <55, <55, Cli8kr, softare soziala...eta beste tresna berri batzuk. orre)egatik Internet mundu mailan berregokitzen eta berritzen ari den honetan euskal eus kal kultur kulturak ak eta nortas nortasuna unak k berrizt berrizta"e a"en n orokor orokor horren horren baitan baitan izan ditzake ditzakete ten n zailtasunak, mehat)uak, indarguneak eta aukerak aztertu eta horren arabera gure herriak izan ditzakeen erronken inguruan hausnartzea beharrezkoa da. ausna ausnarke rketa ta horiek horiek helbur helburu, u, 200ko 200ko irailea irailean n Eus Euskal kal erria erria 2.0 izenbur izenburu"e u"ean an /ardunaldi /ardunaldi batzuk batzuk antolat antolatu u zituen zituen bi"untuze bi"untuzero.o ro.org rg ekimenak ekimenak..
Web2.0 Hemen
2. gungo egoera 200 200ko ko irai iraile leko ko Eu Eusk skal al err erria ia 2.0 2.0 /ard /ardun unal aldi diet etan an Eu Eusk skal al err erria iare ren n ga gara ra"e "en n teknol teknologi ogiako akoare aren n argazki argazki bat atera atera nah nahii genuen genuen.. Behar Beharrezk rezkoa oa iruditz iruditzen en zitzaig zitzaigun un bi"u bi"unt ntuz uzer ero. o.or org g ekim ekimen enek eko o kideo kideok k bu buru ruan an ge geni nitu tuen en kezk kezka a eta eta ha haus usna nark rket etak ak mahaig mah aigane anerat ratzea zea eta Eus Euskal kal erriko erriko komuni komunitat tate e teknol teknologi ogikoa koarek rekin in eta bestel bestelako ako eragile eragilekin kin on ondor dorio io kolekt kolektibo iboak ak "artek "artekatze atzea. a. ausna ausnarke rketar taren en oinarr oinarriek iek ikus"u ikus"untu ntu ezberdinak ezberdinak beren baitan baitan biltzea biltzea halabeharrez halabeharrezkoa koa da eta hori helburu, helburu, teknolog teknologien ien mundutik a"arteko eragileak ere gonbidatu genituen /ardunaldietara. (ardunaldiak bi arrats arratsald aldeta etan n os" os"atu atu ge genit nituen uen.. Eta bi arrats arratsald aldeet eetarak arako, o, bi gai ezberd ezberdin. in. Bateti Batetik k lokalizazio estrategiak eta bestetik globalizazio estrategiak. 2.1. 7okalizazio estrategiak
4okalizazio estrategietan teknologien Euskal erriratzeaz hitz egin genuen eta Eusk Eu skal al err errir irat atze ze ho horr rret etan an,, Inte Intern rnet etez ez ga gain in,, soft softa are re libr librea ea ere ere oina oinarr rriz izko ko eleme elementu ntutzat tzat identi identifika fikatu tu zen. Eta arrazo arrazoiak iak sob sobera era ditugu ditugu.. Intern Internet et eta softa softare re libreak libreak badute badute ezauga ezaugarri rri oso garrant garrantzit zitsu su bat ama amanko nkomun munean ean## biak biak he herria rrialde ldeen en ezauga ezaugarri rrieki ekiko ko inde"e inde"ende ndente nteak ak dira. dira. Eus Euskar karak, ak, Eus Euskal kal erriak erriak eta eus euskal kaldun dunok ok beharrezko beharrezko dugun inde"endentzia inde"endentzia teknologi teknologikoa koa eskaintzen eskaintzen digute, bai Internetek Internetek eta bait ba ita a soft softa are re libre libreak ak ere. ere. Bain Baina a he herri rrial alde deen en ezau ezauga garri rriek ekik iko o inde inde"e "end nden entzi tziaz az haratago, badute besterik amankomunean. Internet eta softare librea erabiltzaileok eraikitzen ditugu, gu gara motorra. 6enok eta era berean inork ez ditu kontrolatzen, neutra neu tralit litate ate teknol teknologi ogikoa koan n oinarri oinarritze tzen n dira dira eta hazkund hazkundea ea Nanarki Nanarkikoa koaNN dela dela esan esan daiteke. daiteke. Bi oinarri oinarri hauek, hauek, herrialdee herrialdeen n ezaugarrieki ezaugarriekiko ko inde"ende inde"endentzia ntzia eta hazkunde hazkunde anarkikoa, anarkikoa, ezinbeste ezinbestekoak koak dira teknologia teknologiaren ren lokalizazioaz lokalizazioaz ari garenean. garenean. Eta beraz, beraz, teknologien Euskal erriratzeak bi erronka nagusi zituela adostu genuen# Internet eta softare librea. Interneten ildotik, euskararen "resentzia eta erabilera zen gure abia"untu eta helburua. *zken finean, Euskal erria edo euskararen herria, t)ikia izanik ere, "resent dago Interneten# Interneten# hala nola, euskarazko online egunkariak, egunkariak, unibertsitate, unibertsitate, erakunde "ubliko "ub liko etabar etabarren ren ebgun ebguneen een eus euskar karazk azko o bertsi bertsioak oak.. Eus Euskal kal erria erria "rese "resent nt dago dago eusk eu skar araz azko ko ed eduk ukia iak k sort sortze zen n ditu ditugu gun n bita bitart rtea ean. n. *leg *legia ia,, Inte Intern rnet et eu eusk skar araz azko ko NdokumentuenN art)ibo infinitua izan daitekeela, euskaldunok nahi eta sortzen badugu. -ambridgeko Unibertsitateko linguista batek, 6aid -rstal>ek, Gmehat)atuta dagoen hizkuntza batek aurrera egin nahi badu, hiztunek teknologia elektronikoa erabiltzen dutelako dutelako izango delaJ esan zuen 2000. urtean. urtean. Bestalde, Bestalde, eta Web Web 2.0 kontze"tuaren kontze"tuaren baitan, euskal blogosfera ere indartsu dagoela esan zen, eta euskarazko iki"ediaren gara"ena gara"ena ere "arametro "ositiboetan "ositiboetan kokatu zen. Baina kezkak bagenituen bagenituen zentzu zentzu hone ho neta tan. n. Inte Intern rnet eten en eu eusk skar arak ak ba badu du be bere re leku lekua, a, ba bain ina a eu eusk skar araz az bizi bizi ga gait itez ezke ke Intern Internet etenH enH Erabiltz Erabiltzail aile e Narrunt NarruntekN ekN ed eduki ukiak ak sortze sortzeko ko aukera aukera izateak izateak,, eus euskar karare aren n kalitateari kalte egiten dio, edo lagundu egiten duH an entzun entzundak dakoe oen n araber arabera, a, Intern Internete eten n eus euskar karaz az bizitze bizitzea a ez da "o "osibl sible e eg egun. un. Interneten gehien erabiltzen ditugun zerbitzuak euskaraz izateko oraindik lan asko egiteko dagoela argi gelditu zen. alitateari dagokionean, kalte eta onurak ai"atu ziren. ziren. 9entzu 9entzu batean batean,, eus euskar karaz az egoki egoki eta eus euskar kara a batuan batuan idazte idazteko ko obligaz obligazio io ezak, ezak, euskararen "resentzia areagotzen zuela komentatu zen, eta euskalkien zabal"ena ere bultzatzen zuela. alere, euskararen kalitatea hobetzeko online laguntzak ere e)istitu behar behar dutela dutela mahaigaine mahaigaineratu ratu zen. onetaz onetaz guztiaz guztiaz gain, Internete Interneten n euskarareki euskararekiko ko beste bi lan ildo ere identifikatu ziren# Interneten euskara gaitzat hartzea eta online hiztegi hiztegiak ak eta eta eus euskar kara a ikastek ikasteko o online online ikasta ikastaroa roak k sortze sortzeko ko beharra beharra.. Ildo Ildo hon honeta etan, n,
Web2.0 Hemen
gainer gain era, a, 1R+ 1R+ form formul ula a ai"a ai"atu tu zen, zen, aleg alegia, ia, eu eusk skar arar arii lehe lehent ntas asun una a em eman anez ez ba bain ina a frantzesa, gaztelania eta ingelesa gehituz. alere, euskarak Euskal erriak eta euskaldunok Interneten ditugun erronkez hitz egitean, atomizazio egoera izan zen gehien nabarmendu zena. 4an asko eginda dagoe dagoela la az"ima az"imarrat rratu u zen, baina baina elkarl elkarlane anean an gut)i gut)i aritzen aritzen garela garela eta inolak inolako o indar indar metaketarik ez dela ematen. Indar horiek metatzea izan daiteke, beraz, Interneten lokalizazioaren lehen erronka. Internet informazioaren "aradisua da. Informazioaren eta /akintza kolektiboaren eremua da. 6istantziarik eta geografiarik gabeko informazio sarea da, informazio iturri mugagab mug agabea. ea. Eta inform informazio azioa a eg egung ungo o /endar /endartea tearen ren eta ekonom ekonomiar iaren en oinarr oinarria ia da. Beharrezkoa da informazio egokia momentu egokian eskura izatea. Baina informazioa ezerezean gelditzen da irisgarria ez bada. ortik dator lokalizazio estrategien bigarren lan ildoaren beharra# softare librea. 4oka 4okali liza zazi zioa oaz z ari ari ga gare rene nean an info inform rmaz azio ioa a /end /endar arte tera ratz tzea ea be beha harr rrez ezko koa a da da## teknologiaren demokratizazioa ere esaten zaio. Eta softare libreak demokratizazio hau ha u ah ahal albi bide detz tzen en du duel ela a esan esan oh ohii da da.. :azi :azioa oart rtea ean n ere ere N3ne N3ne 4a"t 4a"to" o" ?er -h -hil ildN dN kan"ainareki kan"ainarekin n softare softare librearen librearen izaera demokratiza demokratizatzailea tzailea urazaleratu urazaleratu da. onen onen harira, harira, soft softare are librea libreak k Inform Informazio azioare aren n eta Ezagutz Ezagutzare aren n (enda (endarte rtea a indart indartzen zen eta eta hedatz hedatzen en lagunt laguntzen zen du. 5o 5oft ftare are librea librearen ren filoso filosofiak fiak tokian tokian tokik tokiko o erreal errealita itatet tetik ik abiat abiatut utak ako o ga gara ra"e "en n tekn teknol olog ogiko ikoa a ah ahalb albid idet etze zen n du du.. Beha Beharr rrez ezko koa a da gu gure re tres tresna na "ro"ioak garatzea, eginda daudenak euskarara lokalizatzea eta erabilera /endartean zabaltzea. 5oftare librea gurea bezalako herri baten gara"en teknologikoaren gakoa da, etorkizun teknologiko o"aro eta librea eskaintzen digun teknologia mota bakarra. orret orretarak arako, o, baina, baina, soft softare are librea librearen ren erabil erabilera era zabalt zabaltzea zea eta eta /endar /endartea tea eta en"r en "res esa a t)ik t)ikiak iak sent sentsi sibi biliz lizatz atzea ea halab halabeh ehar arre rezko zkoa a da da,, soft softa are re libre librea a soft softa are re /abedunare /abedunaren n alternatiba alternatiba sozial bezala "lanteatuz. "lanteatuz. 5oftare 5oftare librearen librearen hautuak hautuak a"ustu a"ustu nazionala izan behar du Euskal errian. alere, Interneten kasuan bezala)e, egoera atomiko baten argazkia mahaigaineratu zen. 5oftare libreko a"likazio eta banaketa ugari euskaratuak daude, "roiektuak ere badaude mart)an, baina bakoitzak bere bidea /arraitzen /arraitzen du. Elkarlanean Elkarlanean are "otenteag "otenteagoa oa izan daitekeen daitekeen gara"en gara"en "roiektua, "roiektua, izan daitekeena baino askoz ere murritzagoa da eta horrek ikaragarrizko garrantzia duela esan zen. 4okalizazioan ondo ari gara, bai Interneten eta baita softare librearen mund mu ndua uan n ere, ere, ba baina ina eg egoe oera ra atom atomik iko o ba bate teti tik k artik artikul ulazi azior ora a eram eraman ango go ga gait ituz uzte ten n koordinazio neurriak behar beharrezkoak ditugu. 2.2. 8lobalizazio estrategi estr ategiak ak
'lobalizazio estrategietan Euskal erriaren internazionalizazio teknologiakoaz aritu gine ginen. n. ekno eknolo logi gia a ge gehi hi glob global aliza izazi zioa oa ba batu turat ratik ik,, Inte Intern rnet etek ek eska eskain in dieza diezagu guke ken n nazioarteko nazioarteko aitor"ena aitor"ena izan genuen genuen oinarri. oinarri. Cinean, Cinean, Internet Internet globalizazioa globalizazioaren ren kausa zuzena ez izan arren, mundu globalizatuaren harroina delako. Internet da munduko t)oko ia gehienak konektatzen dituen sare erraldoia. Eta sare horretan Euskal erriak bere t)okot)oa egin behar du. Euskal erriak mundu birtualera /auzi egin behar du. Euskal erria t)ikia da berez, t)ikia da offline geografian. Baina Interneten nahi duguna dug una izan daiteke daiteke.. Intern Internete eten n lurrald lurraldeta etasun suna a berezk berezkoa oa da, eta ez dago dago zatiket zatiketa a administratiborik. ?aisaia libre eta malgu horretan euskaldunon komunitatea sortzeko beha be harra rra az"im az"imar arrat ratu u zen. zen. Eu Eusk skar arar aren en eta eta eu eusk skal al kult kultur urar aren en ha habi bia a izang izango o de den n komu komuni nita tate te birt birtua uala la be beha harr rrez ezko koa a ba bait itug ugu, u, na nazi zioa oart rtek eko o aito aitor" r"en ena a esku eskurat ratu u na nahi hi
Web2.0 Hemen
badugu badugu.. Eta mug muga a geogra geografiko fikoeta etatik tik harata haratago, go, komuni komunitat tate e horrek horrek eus euskar karare aren n eta eta euskal kulturaren komunitatea izan behar duela nabarmendu zen, hizkuntza delako Interneten komunikatzeko dugun tresnarik erabiliena. Euskaldunon Euskaldunon komunitate komunitate birtualak nortasun nortasun kolektibo kolektiboa a sortzea sortzea baino gehiago gehiago su"osatzen du. 'ure es"azio birtuala definituko luke# gure t)okoa. Euskara eta euskal kultura sustatuko duten ebguneen ater"ea izan behar du komunitate horrek, eta horret horretarak arako, o, beharr beharrezk ezkoa oa zen gure gure hizkunt hizkuntza za eta kultura kulturaren rentza tzatt dom domein einu u baten baten beharra mahaigaineratzea. 6omeinuak 6omein uak ebgun ebguneak eak eta komuni komunitat tate e birtua birtualak lak sailka sailkatzek tzeko o erabil erabiltze tzen n diren diren izenak dira. Era askotakoak daude eta I-*:: erakundeak kudeatzen eta banatzen ditu. 4ehen mailako domeinuak 46ak dira, o" 4eel 6omain. Bi motatakoak daude# estatu>kodeak eta 46 orokorrak. Estatu>kodeak ebguneak /atorrizko herrialdearekin lotzek lotzeko o erabilt erabiltzen zen dira, dira, .es estatu estatu es"ai es"ainia niarre rrean, an, eta .fr Crantzi Crantzian, an, adibid adibidez. ez. 46 orokorrak, era berean, az"imultzoetan sailkatzen dira. Interneten /aiotzarekin sortu ziren ziren .8om, .8om, .net, .net, .org, .org, .edu, .edu, .go .go, .mil, .mil, eta .int. .int. asie asieran ran erabil erabilera era zehatze zehatzetar tarako ako sortuak izan ziren arren, egun erabilera orokorrekoak bihurtu dira. Baina badaude bestelako domeinu orokorrak ere. auek babestu eta ez babestuen artean banatzen dira. Ez babestuek ez dute domeinuaren /arduera kontrolatzen duen komunitate bat atze atzean an,, Inte Intern rnet etek eko o komu komuni nita tate te glob global alak ak kude kudeat atze ze ba bait itit itu. u. .biz .biz L"ri L"rint ntzi zi"i "ioz oz en"r en "res esen entz tzat at, , .inf .info o L.net L.net do dome mein inua uare ren n zabal zabaltz tzet etik ik da dato tor r,, .nam .name e Lber Lberen en izena izena erreg erregist istratu ratu nah nahii duten duten "e "erts rtsona ona fisiko fisiko edo /uridik /uridikoen oentza tzat t eta eta ."ro ."ro L"rofe L"rofesio sional nal inde"ende inde"endentee nteentzat ntzat dira. Baina babestuek babestuek bai, badute badute komunitate komunitate bat atzean. atzean. Eta komunitate komunitate honek kontrolatze kontrolatzen n eta kudeatzen kudeatzen du domeinuare domeinuaren n erregistro erregistroen en arloa. Elkarte batek komunitatea ordezkatzen du, eta elkartea bera da Lfundazio bilakatuta domeinuaren kudeaketa "olitikak definitu eta administratu behar dituena. 3raingoz lau daude# .aero Lindustria aeronautikoarentzat, .8oo" Lerakunde koo"eratiboentzat, .museum Lmuseoentzat eta .8at Lhizkuntza eta kultura katalanaren komunitatearentzat. 9alantzarik gabe, gure t)okoa lehen mailako domeinu babestuen multzoan kokatu genuen genuen eta eta kokatz kokatzen en dug dugu u eg egun. un. Eus Euskar karak ak eta eta eus euskal kal kultur kulturak ak .8at>en .8at>en baliok baliokide idea a izango dena behar dute. or kokatu behar dugu internazionalizazio teknologikoaren erronka nagusia, eta egun, hori lortzeko zenbait talde lanean ari dira.
2.3. 9Glokalizioa9 Baina lokalizazio eta globalizazio estrategiak ez dira euren artean inde"endenteak. Batak bestearen beharra du, eta batak beste indartzen du. ortik atera zen askotan entzuten dugun NglokalizazioaN kontze"tua. *legia, ikus"untu globala inoiz galdu gabe elkarlanean oinarritutako ekimen lokalak egiteko beharra az"imarratu zen. ori izan zen gure abia"untua.
Web2.0 Hemen
" irudia# $ardunalien ondorioak biltzen dituen kontze!tuen lainoa
3. torkizunerako erronkak 200ko iraileko /ardunaldiak etorkizuneko erronkak zehazteko baliotsuak izan ziren oso. oso. aus ausnar narke keta ta ha haie ieta tati tik k ab abia iatu tuta ta eta eta atom atomiz izazi azio o eg egoe oera rati tik k arti artiku kula lazio zio eta eta antolakuntzara igarotzeko beharra lehentasuntzat hartuta, lau estrategia edo lan ildo zehaztu genituen# tresna "ro"ioen gara"ena, euskarazko edukien ekoiz"ena, tresna eta edukien erabilera eta egindako lana ikusgarri bihurtzearen beharra.
3.1. /resna propien garapena Euskal erriak etorkizun teknologiko o"aroa izan nahi badu, beharrezkoa da gure tresna tresna "ro"ioen "ro"ioen gara"ena indartu indartu eta artikulatzea. artikulatzea. 4okalizazio estrategien estrategien haritik, haritik, Interneten euskarazko zerbitzuak sortu behar dira Lagenda kolektiboak, nazio mailako datu datu estatis estatistik tikoak oak eus euskar karare aren n eta teknol teknologi ogiare aren n arteko arteko harrem harremana anaz, z, etab, etab, /ada /ada sortuak daudenetatik erabilien eta beharrezkoenak direnak euskaratzearekin batera Lgoogle>n zerbitzuak, adibidez. 5oftare librearen arloan, Euskal erriari begirako banake ban aketa ta bat aukera aukeratu, tu, eta /endar /endarter tera, a, hezkun hezkuntza tza zentro zentroeta etara, ra, en en"re "rese setar tara a eta gain ga iner erako ako elka elkart rte e eta eta eraku erakund ndee eeta tara ra zabalt zabaltze zea a be beha harr rrez ezko koa a da da.. :osk :oski, i, ho hone nek k administrazio administrazio ezberdinen ezberdinen laguntza laguntza behar behar du, azken finean, beraiek beraiek baitira baitira teknologi teknologia a herrit herritarr arren en eskuet eskuetan an /artzea /artzearen ren erantz erantzule uleak ak eta eta ho horre rrek k soft softare are librear librearen en aldeko aldeko a"ustu estrategiko eta filosofikoa egitea darama bere baitan.
3.2. uskarazko edukien ekoizpena Behar Beharrez rezkoa koa da ere gure gure eduki eduki "ro"ie "ro"ien n ekoiz" ekoiz"ena ena azeler azeleratz atzea. ea. Eus Euskal kal blogo blogosfe sfera ra indartuz, indartuz, euskarazko euskarazko iki"ediare iki"ediaren n gara"ena gara"ena ikastola, ikastola, ikastet)e ikastet)e eta bestelako bestelakoetara etara zabalduz, etab. 4iburuak eta gainerako edukien digitalizazioa ere "untu garrantzitsua da zentzu honetan, baina horrekin batera lizentzien inguruko eztabaida sakon bat ere beharrezkoa da.
Web2.0 Hemen
3.3. /resna eta edukien erabilera *rgi dago lehen lehen urratsa urratsa tresna tresna "ro"ioak "ro"ioak garatu eta edukiak edukiak ekoiztea ekoiztea dela. Baina hori abian /arri genuen as"aldi, hazkunde anarkikoaren onurez baliatuta. resna horiek erabili erabili eta eta eduki eduki ho horiek riek irakur irakurri ri eta baliog baliogarri arritzat tzat hartze hartzean an datza datza lan ildo ho honen nen funtsak. onek zabal"en "lanak eskatzen ditu, eginda dagoen lana e)istitzen dela /akin eta, eta, bide bide batez, batez, erabili erabili dadin. dadin.
3.4. %kuspena *zkenik, *zkenik, beharrezkoa beharrezkoa da euskaraz euskaraz eginda eginda dagoen dagoen lana hala egin dela baieztatzea. baieztatzea. Euskarazko Euskarazko ebgunee ebguneen n etiketatze etiketatze egokia beharrezko beharrezkoa a bezain ezinbestekoa ezinbestekoa da. NeuN adierazlea adierazlea erabiliz, erabiliz, gure ebgunearen ebgunearen euskarazko bertsioa bertsioa dela zehaztu behar dugu, gerora egingo diren bilaketetan izugarrizko eragina izango duen adierazlea baita. Eta beraz, lau lan ildo hauetatik abiatuta, eta euskaldunon komunitate artikulatu bat lortzearen aldeko a"ostua egin eta lanean /artzea beharrezkoa da. ori da gure nahia eta asm asmoa. oa. Eus Euskal kal erria erriaren ren eraiku eraikuntza ntza teknol teknologi ogiko ko naziona nazionala la edota edota eraiku eraikuntz ntza a nazional teknologikoa bultzatzea. 4ana sobera dugu. Ilusioa ere bai.
Bibliograia L1 -rstal 6. !2000&. 4anguage 4anguage 6eath. -ambridge Uniersit ?ress. 11. orrialdean.
Web2.0 Hemen
Interneten izaera aldatzen ari diren formatu eta mikroformatuak
Gorka Julio Hurtado Elurnet Elurnet %n&orm %n&ormatik atika a 'erbitz 'erbitzuak uak (.L. (.L. 1. *arrera Interneten gero eta gehiago entzuten dira Web semantikoa, <6C <6C,, <55, mikroformatuak bezalako terminoak, baina zer adierazten dute termino hauekH 9ein da atzean dagoen filosofia edo /arreraH 9ertarako balio dute edo balio dezakete. 'aldera guzti hauei erantzuten saiatuko gara. Blog Blogek ek ha hain inba batt tres tresna na eta eta tekn teknol olog ogie ien n azale azalerat ratze zea a eta eta be berri rrien en sork sorkun untz tza a su"osatu du. 3rain arte ezkutuan zeuden teknologiak era masiboan erabiltzen hasteko aitzaki aitzakia a izan dira. dira. orien orien artean artean ai"aga ai"agarri rriena ena sindik sindikazio aziorako rako forma formatu tu ezberd ezberdina inak. k. auetako asko orain dela asko zeuden arren blogen sorrerarekin zabaldu da beraien erabil"ena.
2. ** :eall; *imple *;ndi(ation< eta Atom 2.1.1. RSS RSS
;M4 L1 familiako fit)ategi formatu bat da, sarritan eguneratzen diren albisteen ebgun ebgune e eta blogentzako be bere rezi ziki ki "res "resta tatu tua a da dago goen ena. a. oni oni eske eskerr info inform rmaz azio ioa a elkar elkarba bana natu tu eta eta be best ste e e ebg bgun une e ba batz tzut utan an erab erabilt iltze zea a "o "osib sible le da da.. oni oni sindikazioa deritzo. *kronimo *kronimoak ak hurrengo hurrengo esanahiak esanahiak izan izan ditzake# ditzake# ●
<55 <55 antzek antzeko o ;M4 ;M4 beste beste format formatu u bat da. 5indik 5indikazio azio sistem sistema a malgua malguago go bat sortzeko intentzioarekin sortu zen <55 eta <6C formatu ezberdinek sortzen zuten nahast nah astea ea zela eta. ala ala ere, ere, batzue batzuen n arabera arabera egin egin duen duen gau gauza za bakarr bakarra a aurrek aurrekoak oak orde ordezk zkat atu u be beha harr rrea ean n be beste ste be berri rri ba batt sortz sortzea ea izan izan da da,, au aurr rrek ekoe oeki kin n bizik bizikid idet etzan zan dagoena. Bertsio eta izen ezberdinak izan dituen arren azkeneko bertsioa 200F. urtean sortutako *tom 1.0 L bertsioa da. <55 <55 eta eta *tom tom /ari /arioa oak k irak irakur urri ri eta eta au aurk rkez ezte ten n ditu dituzt zten en "rog "rogra rama mak k /ari /ario o irakurgailuak L7 dira. 2.1.3. Erabil Erabilera era ezberdinak ezberdinak
(arioek (arioek iturri batera batera har"idetu har"idetu eta hori /asotzeko /asotzeko aukera aukera emateaz emateaz gain beste beste hainbat funtzionalitate ere eskaintzen dituzte. ● Informazio berdina hainbat tokitan erakutsi. *dibidea# *urki *urki Shtt"#$$.aurki.8om Shtt"#$$.aurki.8omT T eta 'aur@ ○ *dibidea# Shtt"#$$[email protected] htt"#$$[email protected] T agregatzaileak.
Web2.0 Hemen ●
●
●
●
●
●
●
9ure lagun sarea zer idazten ari den ezagutzeko. ○ *dibidea# *dibidea# Cee Shtt"#$$.fee.8om htt"#$$.fee.8omT T blog blogea ean n t)er t)erta tatu tu da dait itek ekee een n a"likazio t)iki honek bertan sartutako lagunen /arioek izandako azken aldaketak bistaratzen ditu. Informazioa iragazi behar duguna bakarrik lortu ahal izateko. ○ *dibidea# *dibidea# e8hnorati e8hnorati Shtt"#$$.te8hnorati.8om Tblog bilatzaileare bilatzailearen n bilaketa aurreratua *lertak *lertak konfigur konfiguratzeko atzeko.. ○ *dibidea# *dibidea# Bloglines Bloglines S htt"#$$.bloglines.8om T /ario /ario irakur irakurgai gailua luak k mezularitza en"resen "aketeak /arraitzeko a"likazioa. 'eolokalizazio informazioa gordetzeko tresna !'eo<55 L@&. ○ *dibidea# *dibidea# agzaniak agzaniak Shtt"#$$.tagzania.8om T koka"ena koka"ena 'eo<55 'eo<55 bidez eskaintzen du. ainbat iturri ezberdin nahasteko. ○ *dibidea# *dibidea# ahoo ?i"es Shtt"#$$"i"es.ahoo.8om htt"#$$"i"es.ahoo.8omT T a"likaz a"likazioa ioaren ren bidez bidez hainbat /ario ezberdin nahastu eta iragazi daitezke. *udio eta bideoa bideoa /asotzeko /asotzeko kanal berri berri bat bat !?od8as !?od8astt eta =id8ast&. =id8ast&. ○ *dibidea# *dibidea# Miro Miro Shtt"#$$.getmiro.8om Shtt"#$$.getmiro.8omT T ?od8ast eta =id8ast /asotzeko "restatutako a"likazio berezi bat da. Cormatu Cormatu ezberdinen arteko konbertsioak egin ahal izateko. ○ *dibidea# *dibidea# ;fruits ;fruits Shtt"#$$.)fruits.8om htt"#$$.)fruits.8omT T /ario rio bat hain ainbat formatuetara itzultzeko eb zerbitzua da.
Irudia 1# (arioen erabil"en ezberdinak lehen eta orain. 5indikazioak aukera berri asko eta batez ere informazioa /asotzeko era berri bat su"osatu du. ala ere sindikazioak mugak ere azaltzen ditu informazioaren zentzua duten atal garrantzitsuenak !izenburua, deskriba"ena, url>a etab. a"arte& deskriba"en atalean gordeta egoten dira. Bertan dagoen informazioari zentzu semantikoa hartzea zaila zaila delari delarik k eta eta no noski ski "rozes "rozesatz atzeko eko zaila zaila ere bihurt bihurtzen zen delarik delarik.. orren orren aurrea aurrean n hainbat ideia eta aukera sortzen hasi dira hauetako bat mikroformatuak.
3. =ikroormatuak pauso bat aurrerantz Mikroform Mikroformatuak atuak LA gau gaurr eg egung ungo o intern internete eten n erabil erabiltze tzen n diren diren estand estandarr arrak ak
Web2.0 Hemen
erabiliz bertan dagoen informazioari zentzu semantiko bat emateko /aio dira. Badaude hau egin egin nah nahii duten duten beste beste erakun erakunde de batzuk batzuk ere eta eta hau hauek ek estan estandar dar trinko trinkoago agoak, ak, it)iagoak, ontologietan oinarritutakoak baina gaur egungo interneten funtzionatzeko aldaketa asko egin behar direnak egin nahi dituzte. (oera horri WEB 5EM*:I3* !letra !letra larriz& deitzen deitzen zaio aldiz mikroforma mikroformatueta tuetan n oinarritutak oinarritutakoari oari eb semantikoa semantikoa !letra )ehez& . Mikroform Mikroformatuet atuetan an oinarritut oinarritutako ako "ro"osame "ro"osamenak nak besteak besteak ez bezala "ertsonak "ertsonak /artzen /artzen ditu makinen makinen aurretik. aurretik. 5ortzen 5ortzen den informazioa informazioa "ertsonek "ertsonek irakurtzeko irakurtzeko gaitasuna izango dute baina baita makinek ere. ;M4 erabiltzen da informazioari balio semantikoa emateko, azken finean ;M4 ;M4n egindako formatu konkretu bat izanik informazioa gordetzeko aukera ematen baitu. Mikroformatuen "rintzi"ioak L10 hauek dira. ● ● ● ● ●
*razo konkretu konkretu bat bat kon"ont kon"ontzen zen saiatzen saiatzen dira. *hal bezain bezain erraze errazen n hasi. ?ertsonentzat ?ertsonentzat lehenengo, makinak bigarren ikus"untuaz ikus "untuaz diseinatuak. Modularrak eta bata bestearen barnean berrerabilgarriak. 6eszentralizaturiko gara"ena, zerbitzuak eta edukia ahalbidetu eta sustatzen dute.
Inform Informazi azio o mota mota ezberd ezberdina inak k kodetz kodetzeko eko ;M4 ;M4 klaseak klaseak erabil erabiltze tzen n dira era "ublikoan eztabaidagai dauden estandar batzuk /arraituz. orrela gauza ezberdinak definitzeko mikroformatu ezberdinak definitzen dira. auetako batzuk mikroormatu elementalak dira eta hauetan oinarrituz mikroormatu konposatua konp osatuak k sor sor daitezke.
Irudia 2# Mikroformatu mota ezberdinen egituraketa grafikoa. ●
●
:or ○ h8ard ○ ;C: ○ htag ○ rel>li8ense ○ h4isting hatom ○
Web2.0 Hemen
;3;3 :on ○ adr ○ geo :oiz ○ h8alendar :ola ○ h
●
●
●
3.1.1. ikro!ormatuen sorkuntza
Ikusi dugu nola hainbat motako mikroformatuak dauden baina oraindik ez dugu ikusi nola sortu behar diren edo zer egin behar den erabili ahal izateko. orretarako "ertso "ertsonak nak ed edo o erakun erakundee deen n kontak kontaktur turako ako datuak datuak erakus erakustek teko o adibid adibide e oroko orokorr bat erabiliko dugu, h-ard mikroformatua hain zuzen ere.
odeketa honetatik erabiltzaile batek nabigatzaile baten bidez ikusten duena hau da.
Web2.0 Hemen
Irudia +# :abigatzailean h-ard formatua ikusten den modua. It)ura hau erabat moldagarria da -55 fit)ategien bidez. Mikroformatuak sortzeko "rozesua eskuz egin daitekeen arren kasu batzuetan zaila izan daiteke mikroformatu kon"osatu bat baldin bada batez ere. orretarako mikroformatuak sortzeko hainbat tresna daude# h-ard 8reator Shtt"#$$mi8roformats.org$8ode$h8ard$8reator Shtt"#$$mi8roformats.org$8ode$h8ard$8reatorT T ● h-alendar 8reator Shtt"#$$mi8roformats.org$8ode$h8alendar$8reator Shtt"#$$mi8roformats.org$8ode$h8alendar$8reatorT T ● 58ri"t 58ri"t hau haueta etaz z gain gain beste beste hainbat hainbat a"likaz a"likazioe ioek k ere mikrof mikroform ormatu atuak ak kodetz kodetzen en laguntza eskaintzen dute. orren kasu bat Word"ress S htt"#$$.ord"ress.org htt"#$$.ord"ress.orgT T blogak egiteko eduki kudeatzaile famatuaren 5tru8tured Blogging Shtt"#$$stru8turedblogging.org$ htt"#$$stru8turedblogging.org$T T gehigarria dugu. onen bidez kritikak, kontaktuak, ekitaldiak etab. mikroformatuak erabiliz kodetu daitezke. 'aratzaileentzako laguntza tresnak ere sortzen hasi dira eta gero eta gehiago egon eg ongo go dira. dira. orr orren en kasu kasu na naba barm rmen ena a 6rea 6ream mea eae err tres tresna nare rent ntzat zat sort sortut utak ako o mikroformatu tresna barra Shtt"#$$ Shtt"#$$.ebstandards.org$a8tion$dtf$mi8rofo .ebstandards.org$a8tion$dtf$mi8roformats$ rmats$T. T. 3.1.2. ikro!ormatuen erabilera
Mikroformatuak gero eta gehiago erabiltzen hasi dira. ahoo, Wiki"edia, 'oogle etab. beraien zenbait tresna eta a"likazioetan erabiltzen hasi dira. Mikroformatuak gero eta erabiliagoak diren heinean beraien erabilgarritasuna handiagoa izango da. Mikr Mikrof ofor orma matu tuei ei eske eskerr fit) fit)at ateg egii be berr rrir irik ik sort sortu u ga gabe be e eg g gu gune neak ak eta eta gu gure re sist sistem emet etan an ditug ditugun un a"lika a"likazio zioen en artek arteko o elka elkarr rrek ekin intza tza sor sor da dait itek eke. e. orr orret etar arak ako o mikroformatuak formatu konkretu batzuetara itzultzen dituzten a"likazio t)ikiak sortu dira. dira. aue aueta tako ko ba batz tzuk uk mikro mikrofo form rmat atue uen n sork sorkun unta tan n lane lanean an eg egon on de den n Bria Brian n 5u 5uda dak k Shtt"#$$suda.8o.uk$"ro/e8ts$ htt"#$$suda.8o.uk$"ro/e8ts$T T egin ditu. resna hauen bitartez h-ard bat 8ard batean bilakat bilakatu u daitek daiteke e gure gure agenda agendan n sartu sartu ahal izatek izateko o ed edota ota h-alen h-alendar dar bat i-alend i-alendar ar formatuan eraldatu ekitaldiak kudeatzeko tresna batean erabili ahal izateko. Era berean, mikroformatuei esker Interneten mikroformateatuta dauden eb guneei esker hainbat zerbitzuen arteko elkarrekintza sor daiteke. orretan laguntzeko
Web2.0 Hemen
Mozilla Cirefo) Shtt"#$$.mozilla>euro"e.org T nab abiigatza tzailean 3"erator Shtt"s#$$addons.mozilla.org$eu$firefo)$addon$10 htt"s#$$addons.mozilla.org$eu$firefo)$addon$10T T tresna barr arra instala daite iteke. resna barra honen bidez eb gune batean agertzen diren mikroformatu ezberdinak dete de tekt ktat atu u eta eta be best ste e ha hain inba batt zerbi zerbitzu tzuet etan an erak erakus us da daite itezk zke. e. *d *dib ibid idez ez ge geo o da datu tu geografiko geografikoak ak erakusteko erakusteko mikroforma mikroformatua tua erabiltzen erabiltzen duenean duenean informazio informazio hori 'oogle 'oogle Ma"s Shtt"#$$ma"s.google.8om Shtt"#$$ma"s.google.8omT, T, ahoo Ma"s Shtt"#$$ma"s.ahoo.8om Shtt"#$$ma"s.ahoo.8omT, T, Msn Ma"s>en Shtt"#$$ma"s.msn.8om htt"#$$ma"s.msn.8omT T erakusteko aukera ematen du. Mikroformatuen erabilera erreal bat mikromundua Shtt"#$$bildu.net$mikromundua htt"#$$bildu.net$mikromunduaT T e eb b gu gune nean an to"a to"a da dait itek eke. e. Es"erim Es"erimen entu tu honeta honetan n h-alendar, h-alendar, h-ard, =ote4inks, geo, addr a ddr,, tag mikroformatuak erabiltzen dira. d ira.
4. 6ndorioak Cormatu eta mikroformatuen erabilerak Internet berri bat erakusten ari zaigu. (arioak (arioak blogen blogen fenomenoak fenomenoak bultzatu bultzatu ditu ditu eta horren horren ondorioz ondorioz gero eta eta leku gehiagot gehiagotan an eta a"likazio ezberdinekin erabiltzen dira. Mikroformatuak oraindik sare efektuaren zain dago, hau da /ende gehiagok erabiltzeko zain, baina hala ere hauen garrantzia nabaritzen hasi da /ada. *zken finean datuak errazago berrerabili, nahastu, iragazi, sailkatu, moldatu, eraldatu daitekeen Internet baten etorkizuna hurbil dago, hemen dago. *urretik *urretik ai"atu dugu dugun n 3"erator 3"erator tresna tresna barrak nabigatzailea nabigatzailea mikroformat mikroformatuak uak to"atu to"atu eta eta hau hauek ek erabil erabiltzen tzen dituzte dituzten n a"lika a"likazio zio ezberd ezberdine inen n arteko arteko elkarre elkarrekin kintza tza laguntzen dute. resna barra honek mikroformatuek nabigatzaileetan izango duten in"la in"lant ntazi azioa oa au aurr rriku ikust sten en du Mo Mozil zilla la Cire Cirefo fo) ) + eta eta Inte Intern rnet et E)"l E)"lor orer er @>k @>k be bere rez z integraturik izango baitituzte. Etorki Etorkizun zun hau bistan bistan gai asko asko koloka kolokan n /arriko /arriko izango izango dira dira batez batez ere /abetza /abetza eskubi eskubidee deeii dagozk dagozkion ionak. ak. Edu Edukia kia be berre rrerab rabili, ili, nah nahast astu, u, zabald zabaldu, u, mo moztu, ztu, laburt laburtzek zeko o aukera aukera em emate aten n duen duen inguru ingurune ne batean batean zentzu zentzurik rik izango izango du /abetza /abetza intele intelektu ktuala alaren ren izaerak gaur egun ezagutzen dugun eranH
!. Bibliograia L1 W+-, E)tensible Marku" Shtt"#$$.+.org$;M4$T
4anguage
!;M4&,
2007$0F$0@
L2 6an 4ibb, 4ibb, <55 0.A1 5"e8, 5"e8, reision +, 1AAA Shtt"#$$eb.ar8hie.org$eb$20001200A+00$htt"#$$m Shtt"#$$eb.ar8hie.org$eb$20001200A+ 00$htt"#$$m.nets8a"e.8om$"ublish$fo .nets8a"e.8om$"ublish$fo rmats$rss>s"e8>0.A1.htmlT L+ :ets8a"e, <6C 5ite 5ummar 5ummar 5"e8ifi8ation, 1AAA Shtt"#$$eb.ar8hie.org$eb$2000120@0+100$htt"#$$m Shtt"#$$eb.ar8hie.org$eb$2000120@0+ 100$htt"#$$m.nets8a"e.8om$"ublish$he .nets8a"e.8om$"ublish$he l"$Vui8kstart.htmlT L *aron 5artz , <6C 5ite Shtt"#$$eb.resour8e.org$rss$1.0$T
5ummar
!<55&
1.0,
LF 6ae Winer, Winer, <55 2.0 5"e8ifi8ation !<55 2.0 at arard 4a&, 200+ Shtt"#$$8ber.la Shtt"#$$8ber.la.harard.edu$rss$rss.htmlT .harard.edu$rss$rss.htmlT L M. :ottingham, <. 5are,
2000
Web2.0 Hemen
L7 *.E., <55, <55, 2007 Shtt"#$$eu.iki"edia.org$iki$<55T Shtt"#$$eu.iki"edia.org$iki$<55T L@ -arl enabling <55 feeds., 200>07>1A Shtt"#$$.o"engeos"atial.org$"t$0>0F0r+T Shtt"#$$.o"engeos"atial.org$"t$0>0F0r+T LA *.E., mi8roformats , 2007 Shtt"#$$mi8roformats.org$T L10 (ohn *llso"", Mi8roformats Mi8roformats em"oerin em"oering g our marku" for Web 2.0, friendsoft friendsoft,, :e ork, : !2007&
Web2.0 Hemen
/676*A7A /676*A7A eta pantailaren atzealdeko estrategia I"igo #alerdi $rrestarazu )*L*(+LDE+ ,oimailako LH %nstitutua
1. ,or gara gu+ 3435*46E* , olosan kokatuta dagoen goi>mailako lanbide heziketa institutua da. Ikastet)e "ublikoa da. 'ure 'ure eginkiz eginkizuna una gizart gizarteak eak behar behar dituen dituen langil langileak eak "res "resta tatz tzea ea da da.. Ez da lan lan ma maka kala la 'ure 'ure ikas ikasle leak ak ondoko eremutan sailka ditzakegu# ●
Hasierak Hasierako o ikasleak> ikasleak> erdi>m erdi>maila ailako ko eta go goi> i> mailako "restakuntza zikloak egiten dituztenak.
●
tengabek tengabeko o ormaziok ormazioko o ikasleak> ikasleak> ikastaro trinkoen bidez beraien formazioa hobetu nahi duten aktiboan dauden langileak.
●
irudia: bloglineseko iturgina
6kupazionaleko 6kupazionaleko ikasleak> ikastaro ikastaro sakonen sakonen bidez lana aurkitu nahi duten langabetuak.
'ure 'ure es"ezia es"ezialit litate ateak ak indust industrial rialeta etan n !elekt !elektrizi rizitat tatea, ea, soldad soldadura ura eta galdarag galdaragint intza, za, mekanika eta mantentzea& eta zerbitzuetakoetan !informatika eta administraritza&sailkatzen dira.
2. /676*A7A eta %K/ak
?asa dira urteak, ez gut)i, gure institutuan lehen ordenadorea erosi zenetik. 3rduz gero, nork "entsa zezakeen gaur egun dugun az"iegitura izango genuenik. 5it8hak, zuntz o"tikoa, frame rela>a, zerbitzariak, antibirus "erimetrala, suhesiak, .. hitzetik hortzera darabilzkigun terminoak dira. 3rdenadore ko"urua izugarri igo da, ikasle bakoitzeko ordenadore batera iritsi arte. 3rdenadore guztiak sarean, elkar lan egiteko "rest eta banda zabaleko internete interneteko ko atzi"enareki atzi"enarekin. n. Bideokon Bideokonferen ferentzia tzia gela, arbel digitalak,... nork esan lanbide heziketako institutu baten bilakaera hau izango zenik. asi asier erak ako o orde rdena nad dore ha haie iek k ez zire ziren n alfe alferr rrik ik ga gald ldu. u. Batzu atzuk k kudeaketa akademikorako eta best beste e batzu batzuk k ikas#irakats prozesurako erabiltzen erabiltzen genituen. genituen. 4ehenengoak, matrikulazioak, ikasleen notak, ... kudeatzeko. Bigarrenak, gelan bertan, bulegotika, marrazketa, zenbakizko kontrola eta beste hainbat arlo lantzeko. 4ehen ai"atu bezala, az"iegitura eta baliabideak ugaltzen eta hedatzen /oan ziren heinean, beraiek hobeto a"robet)atzeko asmoarekin, I sustatzailearen figura sortu zen. %K/ sustatzaile bat batek ek erraztatzailea izan behar du, aldaketa errazten duen egoera sortarazlea eta etengabeko formazioa indartzen duena, baita ere sustatzailea izan behar du, "artaidetza eraginez eta sentsibilizatuz eta berrikuntzak sustatuz eta
Web2.0 Hemen
beraren ezar"ena bermatuz, eta nola ez motore eta erreerente ere izan behar du, ekimen berrien ezar"enean, erabil"enean eta lankidetzan. Iak sustatzeko asmoz eman genuen "auso garrantzitsuenetako bat i/olosaldea intraneta sortzearena izan zenO guk gerorrek egina. Bertan hasi ginen lehen aldiz gela gela irekiaren irekiaren kontz kontze"t e"tua ua lantze lantzen. n. 'ela 'ela irekia, irekia, "areta "aretarik rik gabek gabeko o gela gela da. 'ela 'ela irekian, irakasleak ikasleei azterketa ereduak, a"unteak, ariketak, .. emateko ez du derrigorrez ordu /akin batean gelan egon behar, baizik eta intranetean zintzilikatzen ditu ditu lanak lanak eta eta ikasl ikaslea eak k ge gela lati tik k kan" kan"o o ere ere atzi atzi ditz ditzake ake do doku kume ment ntu u ho hori riek ek.. Best Beste e hainbe hainbeste ste eg egite iten n genuen genuen ikasle ikasleek ek irakasl irakaslear earii lanak lanak em emate ateko ko orduan orduan.. :ahiko :ahikoa a du, intranetean zintzilikatzearekin. 'elako agenda ere bertatik kudeatzen da. lasearen ordutegia malgua bihurtzen da gela irekian. Eta horrela, institutuko ziklo guztietan gela irekia ezartzen hasi ginen. Baina Baina orduan orduan has hasii ginen ginen kontu konturat ratzen zen,, zerbitz zerbitzuet uetako ako eta ziklo ziklo indust industrial rialeta etako ko arloen arteko desberdintasunez. Bazirudin, tresna berri hauek informatika alorreko batek erabiltzea aski ulergarria zela, baina ez ordea mekaniko batek. Eta horrela hasi zen, konturatu gabe, desoreka teknologiko bat ematen. 6esoreka Ien erabil"enetan noski. Eta hemen I sustatzailearentzat erronka berri bat. 6esoreka hori deuseztea eta ikastet)eko "ertsonei sinestaraztea ez zela derrigorrez desoreka hori eman behar. behar.
irudia: web.!n erabiltzaileak geldirik daude. "eb#.!n ordea lanean
6esoreka hori a"urtzeko, hezkuntzan a"likagarriak izan zatekeen I errazen bila hasi ginen. Beti, garbi izan da gela irekiak bueltarik ez zuela. Eta ea non to"atu ginen internet sozialarekin, hau eb2.0 0rekin. Bertan ikusten ziren hainbat adibide, hau da, da, eb2. ikastet)ean erraz ezartzeko modukoak.
Web2.0 Hemen
3. /676*A7A eta eb2.0 esperientziak 3.1. ikipedia asiera batean, ikip ikipedia edia soilik bertatik edukiak hartzeko erabiltzen genuen gelan. Bazire Baziren n hainbat hainbat mod modulu ulu,, batik batik bat teori teorikoa koak, k, errami erraminta nta hau erabilt erabiltzen zen zutena zutenak, k, ikas ikasle leak ak kont kontsu sult ltak ak eg egit itek eko, o, lana lanak k osat osatze zeko ko,, ... ... Ez zire ziren n soil soilik ik zerb zerbit itzu zuet etak ako o zikloet zikloetako akoek, ek, hau da, inform informati atika ka eta eta adm admini inistr strari aritza tzakoe koek k tresna tresna hau erabil erabiltze tzen n zutena zutenakO kO baziren baziren ziklo ziklo indust industrial rialeta etako ko !mekan !mekanika, ika, soldad soldadura ura,, ma mante ntentz ntze>l e>lana ana,, ..& hainbat modulu, horretarako egokiak ikusten genituenak. gela irekia irekia iki" Eta gela iki"ed edia iare reki kin n land landu u ote ote zitek zitekee een n azte aztert rtze zen n aritu aritu oste ostean an %iki&edista aktibo bilakat bilakatzen zen hasi ginen, ginen, hau da, edukia edukiak, k, /aso ez ezik, sortzeko gaitas gaitasuna unarek rekin. in. *zterk *zterketa eta hau egitek egiteko o eta lanean lanean /ardute /arduteko ko hainba hainbatt bilera bilera egin egin genituen genituen ikastet)ea ikastet)ean. n. Bertan, Bertan, I sustatzailea sustatzailea eta informatik informatika, a, administrar administraritza itza eta mekani mekanikak kako o hainba hainbatt irakasl irakasle e elkart elkartzen zen ginen. ginen. Eta horrel horrela a has hasii ginen ginen iki"e iki"edia dian n erabiltzaileak sortzen eta edukiak igotzen. Ez ziren es"reski iki"ediarako edukiak sortuk sortuko, o, baizik baizik eta gelako gelako edukia edukiak k iki"e iki"edia diarak rako o balio balio baldin baldin bazute bazuten n igo egingo egingo genituen.
Ikasl Ikaslea eare ren n motibazioa ere areagotu areagotu egiten egiten zen, zen, ed eduki uki sortzai sortzaile le gisa gisa ikuste ikusten n zuelako bere burua. 'ainera irakasleak ikaslearen lanaren /arrai"ena egin zezakeen erabiltzailearen historiala /arraituz. Esan bezala hainbat zikloetan hasi genuen es"erientzia, baina gaur egun esan genezake nahiko sendoturik dagoena soilik informatikako "restakuntza ziklokoa dela. asu honetan, berriro ere goian ai"atutako desoreka teknologikoa gertatu zitzaigun. 3reka lortu beharrean gaudeO et)erako beste lan bat badugu. Wiki"ediar Wiki"ediaren en es"erient es"erientziatik ziatik abiatuta, ikien mund mundua ua hezkuntzan hezkuntzan nola a"lika a"lika zitekeen aztertzen hasi ginen, eta gaur egun baditugu hainbat ideia garatzeko. Besteak beste, beste, a"u a"unte nte kolekt kolektibo iboak ak sortze sortzeare arenak. nak. 'elako 'elako ikasle ikasle guztie guztien n artean artean mod modulu uluko ko a"unteak sortzea. 5aiakera batzuk egiten ari gara, baina denbora izango da testigu zerbait lortzen dugun ala ez.
3.2. blogak Blogekin lanean hasteko ordua ere iritsi zitzaigun. Baziren hainbat es"erientzia blogak hezkuntzan a"likatutakoak eta onurak garbi ikusten zirenak. Blogak erabiltzen hasteko arrazoi desberdinak daude eta guretzat garrantzitsuenak hauek izan dira# erabiltzeko. Ikasleak eta irakasleak ez dute ezagu"en berezirik ? rrazak erabiltzeko. izan behar. orrela oreka teknologikoa bultzatzen genuen ikastet)e barruan, ziklo industriak eta zerbitzuetakoen artean. T Corma ormato to de desb sber erdi dine neta tan n ad adie iera raz z de deza zake kegu gu info inform rmazi azioa oa ! argazkiak , bideoak , testuak , estekak , ...&. ...&. ainbat ainbat eduki eduki ge genit nituen uen gure gure ka/oie ka/oietan tan eta disk disko o go gogo gorr rret etan an,, be best ste e urte urteet etak ako o ikas ikasle leek ek eta eta ba bait ita a ere ere giza gizart rte e osoa osoak k erabil erabiltze tzeko ko balio balio zutena zutenak. k. Irakasle Irakasleen en aurkez aurkez"e "enak, nak, lantegi lantegieta etako ko bideo bideoak, ak, makina desberdinen argazkiak, ... T 'elan eztabaidak sortzeko sortzeko balio du eta besten lanei iruzkinak egiteko egiteko balio balio du. orre orrela la ikaslee ikasleen n izaera izaera kritik kritikoa oa eta hau hausna snarke rketa ta sus sustat tatzen zen dug dugu. u. 'ainera 'ainera ikasleen ikasleen idatzizko idatzizko trebetasu trebetasuna na lantzen lantzen dugu. Ikaslea eduki sortzaile bila bilaka katz tzen en zaig zaigu u eta eta irak irakas asle lear aren en "a "a"e "era ra alda aldatz tzen en /oan /oan da da.. Irak Irakas asle lea a erraztatzaile gisa uler daiteke.
Web2.0 Hemen
? 8ela irekia lantzeko balio du.
'oazen bada ikastet)eko blog desberdinen ezaugarri nabarmenenak ai"atzera. Aireatu> informatika zikloan sortutako bloga, ikastet)ean aitzindaria eta geroz Aireatu> sort sortur uriko iko blog blogen en erre errefe fere rent ntzia zia.. Bert Bertan an info inform rmati atika kari ri lotu lotuta tako ko,, be bere rezik zikii soft softare areari, ari, segurt segurtasu asunar nari, i, sareei sareei,, intern interneti eti,, .. buruzko buruzko hainba hainbatt artiku artikulu lu eta eskuliburu aurki daitezke.
"res "resta taku kunt ntza za zikl ziklok oko o ikas ikasle leek ek eta eta irakasleek egindako bloga. 1. mailakoek blogaren formaz !estekak, euskaratzea, ...& arduratzen dira eta 2. mailako ikasleek blogeko "ostak idazten dituzte. 4an horiek irakasleak ebaluatu egiten dituzte eta ikasleei nota /artzen zaie. 3nurak# gela irekia lantzen da, hau da, lanak egiteko, zintzilikatzeko, lanei buruzko iruzkinak egiteko edota ebaluatzeko ez da derrigorrezkoa une /akin batean leku /akin batean batean egotea. egotea. 'ainera 'ainera egindako egindako lanak gizarte osoa osoaren ren bi)tan geratzen geratzen dira dira !ika !ikasl slea eak, k, irak irakas asle leak ak,, gu gura raso soak ak,, en en"r "res esak ak,, eraku rakund ndea eak, k,.. ...& .& eta eta ez irak irakas asllea eare ren n ka/o ka/oiian us uste telt ltze zen. n. 4an anak ak -re -reati atie e -om -ommo mons ns lizentziarekin aireratzen dira. %n&ormatika %n&ormatika
sistemen sistemen
administrazioa administrazioa
nergia sistem nergia sistemak ak > Eraikin eta !rozesu-instal !rozesu-instalazioen azioen mantentzea mantentzea eta jartzea !restakuntza zikloko irakasleak egindako bloga . Irakasleak ikasleari lanak eta aurkez"enak bertan uzten dizkio . 3nurak# Industria familiako "restakuntza ziklo batean batean Ien Ien erabil erabil"en "ena a sus sustat tatzea zea.. 'ainer 'ainera a zehark zeharka a bada bada ere ikaslea ikasleak k I kult kultur urar ara a murgi urgill eraz erazte ten n dira dira.. 4an anak ak -- lize lizent ntzi ziar arek ekin in zaba zabalt ltze zen n dira dira.. 3rokorrean energia sistemei buruzko artikuluak, besteak beste automatismoak, barne instalazio instalazio elektrikoak elektrikoak,, berogintza, berogintza, hotza, seguratsun seguratsuna, a, ...gaiei ...gaiei buruzko buruzko artikuluak aurki daitezke. 7anean euskaraz> euskaraz> Ikastet)eko Ikastet)eko euskararen euskararen normalkunt normalkuntzarako zarako arduradunar arduradunaren en blog bloga. a. Inst Institu itutu tuko ko fami famili lia a tekn teknik iko o de desb sber erdi dine neta tan n !mek !mekan anik ika, a, info inform rmat atik ika, a, erregulazioa, ...&erabiltzen den hiztegia lantzen du "ostetan. 4antokian euskaraz bizi bizi ah ahal al izat izatek eko o ha hain inba batt tres tresna na,, erre erremi mint nta a eta eta ab abar arri ri bu buru ruzk zko o blog bloga, a, hiztegi hiztegieta etara ra lotze lotzen n duten duten hainba hainbatt esteka estekaz z ho horni rnitua tua.. Inguruk Inguruko o en"res en"reseta etako ko "ais "a isaia aia lingu linguis istik tikoa oa eu eusk skar arat atze zen n lagu laguntz ntzen en du duel elari arik. k. En En"r "res esek ek ba bada dakit kite e euskaratze "rozesu horretan Institutua erreferente izan daitekeela beraientzat eta zerbitzu hori eskaini dezakegula. /&irbilaz blai> blai> Mekanizazio Mekanizazio bidezko !rodukzio eta mekanizazioko "restakuntza zikloetako irakasleek egindako bloga. au energia sistemak blogaren antzera ziklo industrial batetik sortutakoa da. 3rokorrean t)irbil arrokez ari den bloga da. 8urelur # *dministrazio eta finantzetako "restakuntza ziklotik sortutako bloga. 9iklo honetan bertako "roduktuak !sagardoa, eztia, "i"errak, babarrunak, ...& saltzen dituen en"resa simulatua sortu zuten. En"resa simulatu honek benetako en"resa gisa funtzionatzen du eta ikasleek hemen ikasten dute en"resa baten funtzi funtziona oname mendu ndua. a. Eta beraie beraien n en"res en"resa a "romoz "romozion ionatz atzeko eko asm asmoz oz bloga bloga sortu sortu zuten. :ire ustetan blog honek balizko bilakaera handiena du, bloga, oraindik eb orriaren ordezko gisa ulertzen dutelako.
3.3. @7 esperientzia :sotarea euskaratzen< Bat" Bat"at ate ean sort sortut utak ako o es"e es"eri rie entzi ntzia a izan izan zen zen ha hau. u. Bene nettan int interes eresga garr rria ia eta erre" erre"ikat ikatzek zeko o mod moduko ukoa. a. 9abaldu.8om 9abaldu.8om>en >en aireratuko aireratuko albistearen albistearen bidez /akin genuen genuen info7 irratiak info7 irratiak eta librezalek dei dei bat egiten zutela =4zutela =4- a"likazioa a"likazioa euskaratzeko laguntza eskatuz. eskatuz. =4- a"likazioa multimedia multimedia erre"roduzitzail erre"roduzitzaile e bat da, hainbat hainbat formatutak formatutako o
Web2.0 Hemen
bideo eta audio erre"roduzitzeko gai dena. Itzul"en lanari ekiteko bagenituen osagai guztiak, alde batetik informatika "restakuntza zikloko ikasleak eta bestetik beraien ingeleseko irakaslea. Ikasle Ikasle bakoit bakoitzak, zak, librez librezale alek k itzul" itzul"ena enak k on>l n>line ine eg egit itek eko o duen ?ootle otle zerb zerbit itza zari rian an erabilt biltza zaiile kontu ban ana a sortu rtu zuten eta ingelesko klase orduetan irakaslearen laguntza eta eta ah ahok okua uare reki kin n stri string ng>ak >ak eu eusk skar aratz atzen en ha hasi si ziren. asier asiera a batean batean ikasle ikasleek ek ez zuten zuten =4=4a"likaz a"likazioa ioa a"enas a"enas ezagut ezagutzen zen,, baina baina itzul"e itzul"en n "rozesua "rozesua aurrera aurrera zihoan heinean a"likazioare a"likazioaren n gura gu raso so sent sentit itze zen n zire ziren. n. 'ain 'ainer era, a, na nahi hiz z eta eta ikastu ikasturte rtea a beraie beraientz ntzat at bukatu bukatu,, batzuk batzuk et)ean et)ean /arraitu /arraitu zuten itzul"en itzul"en lanak egiten. Motibazio Motibazioa a irudia: $L% multimedia lantzeko ariketa ona. erreproduzitzailea
3.4. 'aintza teknologikoa 3ndo 3ndore reng ngo o es"e es"eri rien entz tzia ia ez da ikas ikas>ir >irak akat atss "roz "rozes esua uan n a" a"li likat katut utak akoa oa,, ba baizi izik k eta eta kudeaketa akademikoan /orratutakoa. 9aintza teknologikoaren helburua kan"oko informazioa etengabe barneratzea eta beraren analisia sistematikoki egitea da. Beste modu batera esanda, ikastet)eak adi egon behar du kan"oan gertatzen denarekin, talde autismoa ekidinez. 9aintzaren es"arrua ez da soilik eremu teknikoa eta beraren /oeraO ingurune sozialaren zaintza ere egin daiteke, merkatu giroaren zaintza, ... 9aintza sistematizatu bat eginez gero ondoko es"arruetarako ezagu"ena ematen du# ●
"lan estrategikoa lantzeko
●
I R ' R b "rogramak ezartzeko
●
berrikuntza teknologikoak ezartzeko
●
lankidetza hitzarmenak ezartzeko
'ure ikastet)earen ikastet)earen kudeaketa kudeaketa I53 A001 kalitate sistemare sistemaren n bidez eramaten eramaten dugu. udeaketa, "rozesuen bidez egiten da, eta "rozesu hauetako bat berrikuntza da.. Berri Berriku kunt ntza za kudea kudeatz tzek eko, o, idei ideien en kart karter era a ba batt du dugu gu eta eta he heme mend ndik ik,, prozesua da garatuko diren "roiektuak ateratzen dira.
Web2.0 Hemen
Ideien kartera osatzeko, zaintza teknol teknologi ogikot kotik ik lortut lortutako ako em emait aitzak zak erabil erabiltze tzen n dira. dira. Beraz Beraz nah nahiko iko garrant garrantzits zitsua ua sue suerta rtatze tzen n zaigu zaintza egitea. 9aintzaile izatea. 'ure 'ure ikaste ikastet)e t)ean an zaintza teknologikoa antolatzeko eta eta ma mart rt)a )an n /art /artze zeko ko ho hona nako ko bide bidea a /arr /arrai aitu tu ge genu nuen en## lehe leheni nik k eta eta be behi hin, n, zaintza egin behar zuten taldeak identiikatu genituen. genituen. onen onen ondo ondorioz rioz zaintza gidaguneko gidaguneko "artai "artaidee deek k !zuzen !zuzendar daria, ia, kalitat kalitate e ardura arduradun duna, a, idazkaria, ikasketa burua, en"resen arduraduna, lan "raktiken arduraduna eta I sustatzailea&, adiguneko "artaideek !alo !alorb rbur urue uek& k&,, ikas ikasg gune gest estoree reek, sare sare kudeatzail aileak, ebmas astterrak rak, intra ntran net ardura arduradun dunak ak eta formaz formazio io ardurad arduraduna unak k egin egin behar zutela erabaki zen. F2 irakasletik 2k. 9aintzaileak identifikatu eta gero, zaintza eremuak identiikatu identiikatu ziren. egin eg in be beha harr rrek eko o eremuak *dibidez, *dibidez, idazkariak idazkariak zaintza zaintza ekonomik ekonomikoa oa eta informazio instituzionalari buruzkoa egin behar zuela erabaki zen.
irudia: berrikuntza
orrela orrela hainbat hainbat eremu eremu edo es"arru zehaztu zehaztu ziren# ziren# informazio informazio instituzionala, instituzionala, ikas>ir ikas>irakat akatss "rozes "rozesua, ua, ekonom ekonomiko ikoa, a, inform informazio azio sistem sistemak, ak, inform informatik atika a teknol teknologi ogiak, ak, en"resa mundua, zikloko teknologiak eta formazioa. 9aintza egiteko eb2.0k eskaintzen dituen tresnak erabiltzen ditugu# bloglines /ario irakurl irakurlea ea eta eta del.i(io.us markadore soziala. 2 irakasle hauek bloglines>en bere erabiltzaile kontua dute, beraien informazio iturriak identifikatuta dituzte te8hnorati eta google>en bidez eta bertara har"idetzen dira /arioak erabiliz. erabiliz. Informazio Informazio iturri hauek derrigorrez derrigorrez har"idetzeko har"idetzeko aukera izan behar dute. Behin inormazio iturriak identiikatuta eta bloglines>era gehituta, zaintzaile bakoitzak egunero bloglines>era sartu behar du ea zer berri iritsi zaion /akiteko. Berri hauetakoren bat, ikastet)erako interesgarria dela iruditzen baldin bazaio, del.i8io.u del.i8io.us>en s>en markatu markatu behar behar du. Markatzera Markatzerakoan, koan, ikastet)ea ikastet)ean n adostutako adostutako etiketak etiketak erabili erabiliz. z. 'ero, 'ero, /asota /asotako koare aren n be berri rri ema ematen ten da dagoki dagokion on foroan foroan.. Eta /asota /asotakoa koarek rekin in ikastet)eko ikastet)eko berrikuntza berrikuntza kartera kartera osatzen osatzen /oaten /oaten gara. *urrerago ikusiko da kartera kartera honetako zein berrikuntza gauzatzen den eta zein ez.
4. rreerentziak L1 Wiki"edi Wiki"edia. a. htt"#$$eu.iki"edia.org L2 *ireat *ireatu. u. htt"#$$aireatu.blogsome.8om L+ Energia Energia 5istemak. 5istemak. htt"#$$energisistemak.blogsome.8om L 4anean 4anean euskaraz. euskaraz. htt"#$$lanean.blogsome.8om LF )irbilaz )irbilaz blai. blai. htt"#$$t)irbilazblai.blogsome.8om L 'urelur 'urelur en"resa en"resa simulatua. simulatua. htt"#$$gurelur.blogsome.8om L7 4ibrez 4ibrezale. ale. htt"#$$.librezale.org
Web2.0 Hemen
uskal-akintza> eb 2.0 irakaskuntzan aite Go"i Eizmendi $akintza $akintza %kastola %kastola /*rdizia /*rdizia 1. *arrera> 'er da uskal-akintza+ *zkenaldian, *zkenaldian, eb 2.0 2.0 edo Internet Internet berriaz nonahi nonahi entzun dezakegu. dezakegu. *sko hitz egin da, halaber, irakaskuntzak internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu berri honi atera dakizkiokeen onurez. (akintza Ikastolako I taldean, duela bi urte hasi ginen ohartzen onura hauez eta hausnarketa sakon baten ondorengo emaitza dira egun abian ditugu ditugun n hainba hainbatt "roiek "roiektu. tu. 'arbi 'arbi ikusi ikusi genue genuen n eb 2.0 delako delakoak ak orokor orokorrea rean n asko asko eskaintzen zuela, baita bereziki emankorra irakaskuntza arloan izan zitekeela ere. *lde bate ba teti tik, k, do doha hain inek eko o eta eta erabi erabile lerr rraza azak k dire diren n tres tresna na mo mord rdo o ba batt !blo !bloga gak, k, iki ikiak, ak, ebVuest ebVuestak, ak, agregatzaile agregatzaileak, ak, marka>gune marka>gune sozialakD& /artzen dira gure eskuraO eta, bestetik, hori bezain garrantzitsua den filosofia berri bat !"artekatzea, ezagutza denon artean eraikitzea, autonomiaz /okatzea, irakaslearen rola aldatzeaD&. 'auzak horrela, ez genuen nahi teknologia berrien in"lementazioa informatikako klaseetara edo ordenagailu gehiago erostera mugatzea. Es"arru eta gai guztietara heltzea nahi genuenez, metodologian eta ikaskuntza>irakaskuntza "rozesuan eragitea ezinbe ezinbeste stekot kotzat zat /o ge genue nuen. n. estuing estuinguru uru ho horre rretan tan ulertu ulertu be behar har da gu gure re lehen leheneng engo o blogen sorrera# Ieroak, Ieroak, (akinstein, 3rdizia, (akinmin eta Euskal/akintza. Euskal/aki Euskal /akintz ntzare aren n kasuan kasuan,, aurrek aurreko o guztia guztiari ri 6B32 6B32ko ko ikasle ikasleen en motiba motibazio zio eza euskara gaiarekiko gehitu behar zaio. Ez nuen nik beraien /akin>mina "iztea lortzen inondik inondik ere. *urreko ikasturteare ikasturtearen n helburua helburua E'* ateratzea izanik, behin bide hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hauta"robetan ez dela eduki aldetik ezer berezirik eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidan beraien interesa neureganatzea. 'ertarako 'ertarako ikasi au)e e izan izan da azken azken bea bearr dugu dugu au au ez badu badute te aut auta! a!ro robe beta tan n gald galdet etu u bea bear1 r1 au) urteotan gehien entzun dudan galdera. Beraz, zerbait gaizki egiten ari nintzenO nire teoria guztiak azalduta ere, ez nuen beraien "entsamendua aldaraztea lortzen *razo hau abia"untu eta I taldekoen artean hamaika aldiz hitz egindakoari eutsiz, nire teknologia berriak gaiare gaiaren n "lante "lanteame amendu ndua a irault iraultzea zea erabak erabakii nue nuen# n# uskara et eta teknologia uztartzeko asmoz, blog bat sortuko nuen. asiera>hasieratik garbi nuen bloga ez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik. onela, testu liburua alde batera utzi eta euskara irakasgaiaren asteko hiru orduetan ordenagailu gela erabiltzen hasi ginen.
2. Helburuak ➢
➢ ➢ ➢ ➢
➢
6errig 6errigorr orrezko ezko Bigarr Bigarren en ezkun ezkuntza tza 3ndore 3ndorengo ngo 2. mailan mailan,, 6B3 6B3 2n, Eusk Eu skar ara a /aki /akintz ntzag agaik aiko o 8urri8 8urri8ul ulum uma a tekn teknol olog ogia ia be berri rriek ek eska eskain intz tzen en dizkigu dizkiguten ten aukera aukerak k erabil erabiliz iz /orrat /orratu u !sarea !sarean n dau dauden den baliab baliabide ideei ei onu onura ra atera&. Euskarazko irakurmena, idazmena eta ahozkotasuna kilikatu. *"rendizaia *"rendizaia aktiboa aktiboa bultzatu. bultzatu. alde lana sustatu !elkarrekin lan egiten ikasi, "artekatuD&. 3hiko 3hiko irakasl irakasle$i e$ikasl kasle e rolak rolak aldatu aldatu !denok !denok denon denongan gandik dik ikasi# ikasi# ikasle ikasleek ek irakasleare irakaslearengandi ngandik, k, ikasleek ikasleek beste ikasleengandik ikasleengandik eta baita irakasleak irakasleak ikasleengandik ere&. Ikasleen ikaskuntza "rozesuan euskarri digitalaren erabilera sustatu eta
Web2.0 Hemen
➢ ➢ ➢
indartu. Ikasleak neureganatu eta gaiarekiko motibazioa "iztu. Euskararekiko /arrera aldatu. Ikasleak sortzaile bihurtu eta sortutako ezagutza gizartearen esku /arri.
3. Hasierako zailtasunak ?roiek ?roiektua tua abian abian /artzek /artzeko o hainba hainbatt zailtas zailtasun un izan nue nuen. n. astek asteko, o, nire nire lankid lankide e adituen aldean, informatikako nire ezagutza guztiz urria eta eskasa zen. alere, "rest nengoen ikasteko eta "roiektu berriak ematen zidan ilusioa nire ezagutza "obreari gailendu zitzaion. orrela, udan lanari ekin nion zetozen zailtasunei ahal nuen moduan aurre eginez. ➢
Blogak ohiko testu liburuaren papera ordezkatzea nahi nuen. :ola sartu sartu bertan bertan testu testu liburu liburuko ko eduki eduki guztia guztiakH kH orrek orrek eb3uestak ezagutzera eraman ninduen. onturatu nintzen ez nituela eduki guztiak blogean behar, egin behar nuena zela beraien esku /arri informazio iturri ezberdinak eta beraiek beraiek bultzatu bultzatu material hori sortzera. Web3uestak tresna erabat egokiak suertatu dira lanketa mota honetarako. orretaz gain, a"rendizaia askoz ere aktibo aktiboago agoa a bihurt bihurtu u da. Beran Berandua duago go etorrik etorriko o ziren ziren ikiak, !odcastak eta beste hainbat 2.0 baliabide.
➢
%kasleek nik uste baino gut&iago menperatzen zuten ordenagailua eta "roiek "roiektua tuaren ren berri berri nah nahiz iz zerbit zerbitzue zuetan tan alta alta ema ematen ten !Wet!aint, Blogsome, 'oogle do8s, 'raatarD& "entsatzen nuena baino denbora dezente gehiago "asatu "as atu nue nuen. n. *i"atu *i"atu beharr beharra a dago, dago, arlo arlo hon honeta etan n ho hobek bekunt untza za nab nabarm armena ena nabari dudala iaztik.
➢
%kasgaiaren balorazioaz. balorazioaz. 'aia modu berritzaile batez fokatu behar banuen, ezin nuen betiko azterketa sistema erabili. oherentzia "i)ka bat eman behar nion "lanteamenduari. orrela, baloratzeko sistema aldatu dut eta, nahiz eta hainbat eduki kontze"tualen neurketarako azterketa klasiko bat egin, azken emaitzaren zati t)iki bat baino ez da izan. Ia guztia "roiektuka baloratu dut t)antiloiak erabiliz# taldean ekoiztutako t)osten idatziak, taldean sortutako multimedia multimedia aurkez"enak aurkez"enak >honen ahozko aurkez"ena aurkez"ena barne>, barne>, gure blogean blogean ida idatzit tzita ako artikuluak, sortut rtuta ako ariketak, ak, idatzit zitako ist istorio elkarreragileakD&.
9ailtas 9ailtasuna unak k alde alde batera batera utziz, utziz, aitort aitortu u beharr beharrean ean nag nago o has hasier ierati atik k "roiek "roiektua tuak k harr ha rrer era a on ona a izan izan zuel zuela a ikas ikasle le ge gehi hien enen enga gan n na nahi hiz z eta eta be beti ti eg egon on ba batt ed edo o be best ste e tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena.
Web2.0 Hemen
4. =etodologa =etodologa
. irudia: Ikaskuntzaren konoa
Metodolo Metodologiari giari dagokione dagokionez, z, Edgar 6ale>ren konoaren oinarrira iritsi nahi nuen, beneta benetako ko gertak gertakari ariak ak simula simulatze tzera, ra, ikasle ikasleek ek irakasl irakaslear earen en "a"era "a"era hartze hartzera, ra, alegia alegia.. ortaz, haue)ek izan dira hasieratik gure lanerako filosofiaren ardatz nagusiak# ➢
Irakasleak "roiektuetan banatutako ikaskuntza>irakaskuntza "rozesua gidatzen du. WebVuestak ebVuestak,, ikiak eta hainbat hainbat eb 2.0 baliabide baliabide bitarteko, bitarteko, lanketaren lanketaren /arraibideak /arraibideak eta esteka esteka interesgar interesgarri ri eta baliagarriak baliagarriak ikaslearen ikaslearen esku i"intzen i"intzen ditu.
➢
Ikasleak dira, irakasleak lagunduta eta zuzenduta, ikasteko materialak sortzeaz gain, beste ikasleen ikasleen aurrean irakasle "a"era hartzen dutenak.
➢
Irakasleaz gain, ikasleek ere hainbat "roiekturen balorazioan esku hartzen dute.
➢
5ortutako guztia !a"unteak, multimedia aurkez"en eta ariketak, informatikako a"likazioen itzul"enak, tutorialak, etab.& denon eskura /artzen dugu. :ola gauzatzen da, bada, hori guztia gure lanketa ezberdinetanH
Web2.0 Hemen
'.1. Idazmenaren lanketa Idatz Idatzizk izko o ekoi ekoiz" z"en enak ak ho hobe betu tu ah ahal al izate izateko ko,, ha hain inba batt lank lanket eta a eram eramat aten en du dugu gu aurrera. Esaterako, a"likazio informatikoak itzuli eta blogean argitaratzeko artikuluak idazten ditugu. Blog Bloga a tres tresna na be bere rezik zikii eg egok okia ia da da,, nire nire us uste tez, z, hizku hizkunt ntza zak k lantz lantzek eko o. Ed Eduk ukia iak k /orratzeaz /orratzeaz gain, ikasleak ikasleak idazle>kazeta idazle>kazetari ri bihurtu bihurtu ditu eta hauek euren euren artikuluak artikuluak +urki.com eta argitaratzen argitaratzen dituzte dituzte /akitun /akitun izanik kan"otik kan"otik ere irakurleak irakurleak dituztela. dituztela. +urki.com gaur be bezal zalak ako o atar atarie ieta tan n azalt azaltze zen n da gu guk k argit argitar arat atut utak ako o oro oro eta eta kan" kan"ot otik ik ere ere arti artiku kulu luei ei bu buru ruzk zko o iruz iruzki kina nak k /aso /aso oh ohii ditu ditugu gu !izu !izuga garr rriz izko ko erag eragin ina a izan izan zuen zuen ikasl ikaslee eeng ngan an,, esat esater erak ako, o, has hasie iera ran n (ule (ulen n 'abi 'abiri ria a idazl idazlea eare ren n ed edo o UE UE9Ik 9Iko o (o)e (o)e *ranzabalen *ranzabalen animu hitzak /aso genituene genituenean&. an&. 'izarte>dime 'izarte>dimentsio ntsio hone honek, k, a"arteko a"arteko motibazioa emateaz gain, arduratsuago bihurtu ditu idazteko garaian. Euskara egokia erabilt erabiltzen zen saiatze saiatzen n dira, dira, eta blogea blogean n t)erta t)ertatut tutako ako baliab baliabide ideak ak erabil erabiltzen tzen has hasii dira dira !hiztegi !hiztegi batua, sinonimoak sinonimoak,, euskara>gazt euskara>gaztelania elania hiztegiak, hiztegiak, antolatzaile antolatzaileak, ak, atsotitzak, atsotitzak, esam esamol olde deak ak,, eta eta ab abar ar&. &. 'ara 'araii ba bate tean an,, ikas ikasle leek ek eu eure ren n idaz idazla lana nak k betelan bezala aurkezten zizkidaten bitartean, gaur egun "rozesua eta emaitza oso bestelakoak direla esan dezaket. asteko, gaiaren egokitasuna eta ikus"egia nirekin "artekatzen dute eta, eta, /arr /arraia aian, n, artik artikul ulua ua ab aber eras aste teko ko i"in i"in ditz ditzak aket eten en este esteka ka eta eta mo mota ta gu guzti ztiet etak ako o baliabideak baliabideak bilatzeari bilatzeari ekiten ekiten diote. diote. :abarmentz :abarmentzekoa ekoa da, halaber halaber,, komunikazio komunikazioaren aren atala. atala. Izan ere, ere, artikul artikuluet uetan an iruzkin iruzkinak ak uzteko uzteko aukera aukera horrek horrek asko asko areago areagotze tzen n du komunikazio arloa !bai gure artean, baita kan"oko irakurleekin ere&. urrengo urratsak /arraitzen ditugu artikulu bat argitaratzeko orduan# ➢
Ikasleak Ikasleak blogaren blogaren administrazi administrazio o gunean gunean sartu, artikulua idatzi eta zirriborro gisa gordetzen dute. (arraian, idatzitakoari buruzko hausnarketa sakona egiten dute du te !edu !eduki kia, a, gram gramat atik ika, a, "u "unt ntua uazi zioa oa,, luze luzera ra,, erab erabil ilit itak ako o ba bali liab abid idea eak, k, antola antolatzai tzailea leakD& kD& horret horretara arako ko "resta "restatua tua dug dugun un t)anti t)antiloi loi bat betez. betez. Mo Mood odle le "lataforma birtualaren bitartez, autoebaluazioa helarazten didate.
➢
Idatziak zuzendu ondoren, dokumentu bakar batean zuzendu gabeko bertsioa eta zuzendutakoa igortzen dizkiet. Bertan, ondo egindakoa, hobetzeko arloak eta akatsa akatsak, k, bestea besteak k beste, beste, az"imar az"imarrat ratzen zen dizkiet dizkiet hau hausna snarke rketa ta egin egin dezate dezaten n eta hobetz hob etzeko eko bidean bidean i"in i"in daitez daitezen. en. orrek orrekin in batera batera,, atalez atalez atalek ataleko o balora balorazio zio t)antiloia bidaltzen diet.
izkuntzaren alderdi teknikoa landu nahian, ai"atutako lanketaz gain, a"likazio informatikoak itzuli ohi ditugu. orretarako, egokia den eb 2.0 tresna batez baliatzen gara, gara, ikiaz, ikiaz, hain hain zuzen zuzen ere. ere. Itzul"e Itzul"en n hau hauen en bitarte bitartez, z, eus euskar karare aren n eremua eremua sarean sarean zabaltzen laguntzen dugu.
'.2. A(ozkotasunaren lanketa *hozkotas *hozkotasunare unaren n kasuan, kasuan, abia"untua abia"untua ebVuest ebVuest bat da. Bertan Bertan lanketa lanketa oso osoan an zehar /arraitu beharreko urrats guztiak zehazten dira, behar dituzten esteka guztiak emat em aten en dira dira eta eta ba balo lora razio zioa a no nola lako koa a izang izango o de den n zeha zehazte zten n da da.. ?roze ?rozesu su osoa osoare ren n amaier ama ieran, an, ikasle ikasle bakoit bakoitzak zak ond ondo o egitur egituratu atutak tako o azal"en azal"en bat ema eman n be behar har du gela gela osoa osoare ren n au aurre rrean an lau lau minu minutu tuz z ho horr rret etara arako ko "res "resta tatu tuta tako ko eske eskema ma ba bate ten n lagun laguntz tza a bakarraz. Ikasle batek hitz egiten duen bitartean, beste guztiek adi egon behar dute, ondoren, t)antiloi bat erabiliz, ikaslearen balorazioa betetzeko. 6ena den, hori bezain garrantzitsua da "rozesu osoan zehar hobetzeko aukera izatea. izatea. orregati orregatik, k, /endaurrek /endaurreko o azal"en azal"en horretara horretara iritsi aurretik aurretik treba daitezen eta beldurrak nahiz lotsak alde batera utz ditzaten, teknologia berriek eskaintzen dituzten aukera aukera a"arte a"artez z baliat baliatzea zea ond ondo o dagoel dagoela a irudit iruditzen zen zait. zait. 'auzak 'auzak horrel horrela, a, bakoit bakoitzak zak
Web2.0 Hemen
!odomatic !htt"#$$."odomati8.8om& !htt"#$$."odomati8.8om& gunean "od "od8as 8astt edo audioblog bat sortu eta,
gut)ienez, bost mezu grabatu behar ditu !minutu bateko mezuekin hasi eta F minutura arte&. arte&. oriet orietako ako mezu mezu bakoit bakoitzak zak aurret aurretik ik ai"atu ai"atutak tako o "rozed "rozedura ura /akin /akin bati bati /arrait /arraitu u behar dio !sarrera, gara"ena, hitzuztea, eskema...&.
'. 3. Gramatika izkuntzaren alor hau lantzeko, ohikoa izaten da ikasleek /arduera liburuetatik aterat ateratako ako ariketa ariketak k osa osatze tzea a eta, eta, /arraia /arraian, n, irakasl irakaslear earen en lagunt laguntzaz zaz zuzentz zuzentzea. ea. Bada, Bada, ikasleek era ekinkorragoan aritzeko, "rozesua irauli dugu ikasleak /arduera hauen disein diseinatz atzail aile e eta eta sortza sortzaile ile bihurt bihurtuz. uz. onel onela, a, /arduer /arduera a ezberd ezberdina inak k sortze sortzeaz az gain, gain, horie ho rientz ntzak ako o erant erantzun zunak ak ere ere au aurk rkit itu u be beha harr ditu dituzte zte "roz "rozes esu u osoa osoan n "a "art rte e ha hart rtuz uz.. *"rendizaia *"rendizaia askoz ere ere esangurat esanguratsuago suagoa a bihurtzen bihurtzen da zalantzarik zalantzarik gabe. gabe. (arduera (arduera horiek horiek sortzen ari diren bitartean, irakasleak lan osoa gainbegiratu eta, bukatzean, behin> betiko betiko zuzenke zuzenketak tak egiten egiten du. 3ndor 3ndoren, en, ikasle ikasleek ek landut landutako akoa a a"likazi a"likazio o batera batera ! ot ?otat ?o tatoes oes,, -on -onten tentt 'enera 'enerator torD& D& "as "asatze atzen n dute dute eta, eta, azkenik azkenik,, ekoizt ekoiztuta utako ko ariketa ariketak k sarean /artzen ditugu edonoren eskura. ?rozesu osoa askoz ere aberatsagoa izateaz gain, emaitza ere halako)ea daO izan ere, bikote edo talde bakoitzak eurek sortutako /arduerak egiteko aukera izateaz gain, beste guztienak ere egin baititzakete. 'ainera, "a"erean egin ohi ditugun /arduerekin alderatuz gero, /arduera>sortarazleekin egindako ariketek bi abantaila nagusi dituzte# saiakuntza bakoitzeko ariketen hurrenkera ausazkoa da !behin eta berriz saia daitezke /arduera /arduera men"er men"eratu atu arte& arte& eta eta erantzuna erantzuna zein zein azal"enak azal"enak bat>bat bat>batean ean lor lor daitezke. daitezke.
'.'. )iteraturaren lanketa ainbat lanketa ezberdin diseinatu dugu alor honetan murgiltzeko eta guztiek ai"atutako filosofia /arraitzen dute# ezagutza sortu eta berau gizartearen esku i"ini. orietako hiru az"imarratuko nituzke# ➢
Ikasleek, ikiak erabiliz, istorio elkarreragileak sortzen dituzte. 6enon artean idatzit idatzitako ako istorio istorio hau hauek ek taldea taldean n lan egitek egiteko o aukera aukera em emate ateaz az gain, gain, literat literatura ura arloan lantzen diren hainbat eduki barneratzeko aukera ere eskaintzen duteO hala hala nola, nola, narrat narratzail zailear earen en ikus"u ikus"untu ntua, a, narrazi narrazioar oaren en denbor denbora, a, tokia, tokia, haria, haria, "ertsonaiak...
➢
*ldez aurretik aurretik adostu adostutako tako euskal euskal idazle idazle garaikide garaikide baten liburu liburu bat irakurtze irakurtzen n du %rakurlearen t5okoan t5okoan argitaratzeko ikasle bakoitzak. bakoitzak. (arraian, (arraian, euskal/akint euskal/akintzako zako %rakurlearen artikulu bat idazten dute. 4anketa honekin lortu nahi duguna zera da# alde bateti batetik, k, bakoit bakoitzak zak hau hautat tatuta utako ko liburu liburu eta autore autorea a ezagut ezagutzea zea eta, eta, bestet bestetik, ik, ezagut ezagutzer zera a ema emate tea. a. onela onela,, ikasle ikasle guztie guztiek k de denon non autor autore e eta obrak obrak ezagutu ezagutu,, komentatu eta, erreferentzia gustuko badute, irakurtzeko "arada dute.
➢
ontze"tu>edukiei dagokienean !autoreak, obrak, korronteakD&, ikasleak dira ikasi ikasi beharr beharreko eko edukia edukiak k sortze sortzen n dituzt dituztena enak. k. *bia"u *bia"untu ntu gisa, gisa, "rozes "rozesu u oso osoan an zeha zeharr gida gidari ri izang izango o du dute ten n e ebV bVue uest st ba batt erabi erabilt ltze zen n du dugu gu.. ast astek eko, o, sort sortu u beharreko materia osoa taldetan banatzen dugu. alde bakoitzak edukien atal horr ho rren en ardu ardura ra ha hart rtuk uko o du eta eta be bere re lana lana am amai aitz tzea ean, n, tald taldea eak k be best ste e gu guzt ztie ien n aurrean aurrean aurkeztu aurkeztu beharko beharko du emaitza emaitza taldekide taldekide bakoitza irakaslea bailitzan. bailitzan. Irakasleak "rozesu osoa gainbegiratu eta zuzenduko du. Irakasleak eta ikasleek /endaurreko /endaurreko aurkez"enak aurkez"enak nahiz sortutako sortutako a"unteak a"unteak balorat baloratuko uko dituzte dituzte..
Web2.0 Hemen
!. 6ndorioak Ikasleek "roiektua berea egin dute eta hori oso motibagarria izan da niretzat. ?arte ?artekat katzen zen ikaste ikasten n ari gara, gara, elkarr elkarreng engand andik ik ikaste ikasten n dug dugu, u, a"rend a"rendizai izaia a askoz askoz ere dina dinami miko koag agoa oa bihu bihurt rtu u da eta eta komu komunik nikaz azio io bide bideek ek !ika !ikasl slee een n artea artean n zein zein ikasl ikasle> e> irakasleen artean& gelako mugak gainditu dituzte !kone)ioa dagoen edonondik, eskola orduz kan"o D&. 4aburtuz, gaiarekiko motibazioa "iztu da. onek guztiak hasieran genituen helburuak gainditzera eraman gaitu. Bi urte daramagu lanketa mota honekin eta balorazioa guztiz baikorra da. alere, ezin dugu ahaztu hemendik aurrera orain arte baino abiada biziagoan aldatuko direla gauzak !eb 2.0 /ada 2.1 omen da& eta erronka berriei aurre egiteko, gure /arrera ere aldatu beharko dugula. Badirudi lan handia gelditzen zaigula egiteke, gauza asko ikasteke. Eta, gainera, zenbat eta gehiago ikasi, orduan eta gehiago /akin nahi !eta hori, une oro gauzak aldatzen doazen es"arru honetan, zenbaitetan neketsua izan daiteke&. Edonola ere, nire /akin>mina ikasleei kutsatzen saiatzeaz gain, beste irakasleak ere horrelako "roiek "roiektue tuetan tan murgilt murgiltzer zera a animatu animatu nah nahii ditutO ditutO izan izan ere, ere, nire nire uste uste a"alea a"alean, n, e eb b 2.0 bideak ez du atzera bueltarik.
# irudia: euskal&akintza !'-!(
) irudia: euskal&akintza !*-!'
Web2.0 Hemen
8P7C3 eta erronka berriak Aitor Soroa UEUko %n&ormatika (aila
1. *arrer *arrera a 5oftare libreak sekulako arrakasta lortu du arlo guztietan. 6irela zerbitzari moduan aritutako aritutako ordenagail ordenagailu u handiak, handiak, direla mahai>gaine mahai>gaineko ko sistemak sistemak edota edota et)etresne et)etresnetan, tan, "rograma "rograma libre ugari erabiltzen erabiltzen da eguneroko eguneroko /ardueran. /ardueran. 4ortutako 4ortutako arrakasta inor gut)ik gut)ik aurrei aurreikus kus zezake zezakeen en orain orain de dela la ez hainbe hainbeste ste urte, urte, eredu eredu komert komertzial zialeti etik k at softa softarea rea ban banatz atzeko eko has hasier ierako ako urrats urratsak ak ema emate ten n has hasii zirenea zirenean. n. 9alant 9alantzari zarik k gabe, gabe, arrak arrakas asta ta ho hone nen n ga gako ko ga garra rrant ntzit zitsu suen enet etak ako o ba batt lize lizent ntzi zia a libre libreen en de defin finiz izio io zein zein erabil"ene erabil"enean an aurki dezakegu. dezakegu. Besteak Besteak beste, beste, hauek definitu zituzten zituzten erabiltzaile erabiltzaileen en eskubideak zeintzuk izan behar ziren, eta, ondorioz, softare librearen izaera ezarri zuten. (akina den bezala, softare softare librea librea izeneko izeneko multzoan multzoan sartzen sartzen dira XXlibreNN XXlibreNN diren "rograma guztiak# beren iturburu kodea azter daiteke, "rogramen ko"iak musu>truk bana ban a daitez daitezke, ke, "rogra "rogramak mak alda alda daitezk daitezke, e, eta abar abar. ?rogram ?rograma a horiek horiek lizentzi lizentzia a libre libre baten bidez banatzen dira, eta, esan bezala, lizentzia horiek ezartzen dute, zehaztasun osoz, zer egin daitekeen >>>eta zer ez >>> >>> "rograma horiekin. 4izentzia libre asko dago, baina beharbada garrantzi handien duena ,6L !XX'eneral ?ubli8 4i8enseNN& delakoa da, estrei estreinak nakoa oa izan zelako zelako bada bada ere. ere. ,6L lizentziaren lehenengo bertsioa 1AA0 urtean argitaratu zen, eta bigarren bertsioa, berriz, 1AA2 urtean. Cinean, ,6Lk oinarrizko lau eskubide bermatzen dizkio erabiltzaileari# 1. "rograma "rograma e)ekuta e)ekutatzeko tzeko eskubidea, eskubidea, edozei edozein n dela )edea. )edea. 2. "rogra "rogramar maren en gainea gainean n aldake aldaketak tak egitek egiteko o eskubi eskubidea dea,, erabilt erabiltzail zaile e bakoit bakoitzar zaren en beharretara egoki dadin. +. "rograma "rograma zabaltzeko zabaltzeko eta ko"iatzeko ko"iatzeko eskubidea. eskubidea. . ,6L "rograma aldatu egin bada, aldaketak banatzeko eskubidea. Banaketaren lizentziak, bestalde, '?4 izan behar du 1 4au zutabe zutabe hau hauek ek bermat bermatzen zen dute, dute, ,6Lren arabera, erabiltzaile erabiltzaileek ek izan behar behar dituzten eskubideak, eta, horrela, softare librearen izaera. sortu u zene zeneti tik k ga gaur urda daino ino ga gauza uza asko asko aldat aldatu u da da,, be bere rezi ziki ki tekn teknol olog ogia ia eta eta ,6L sort informatika arloan. orren ondorioz softare>aren erabilera berriak sortu dira, eta horie ho rien n artea artean n ba bada dago go zintzo zintzota tasu sune nez z /oka /okatu tu ez du duen enik ik,, aleg alegia ia,, soft softa are re libr librea eak k bermatzen dituen eskubideak urratzen dituzten erak asmatu eta erabiltzen hasi dira zenbaitek. ori horrela, ,6L sustatzen duen erakundea, 7(7 izenekoa izenekoa L+, lizentziaren 2 hirugarren hirugarren bertsioa bertsioa garatzerant garatzerantz z sartu zen buru>belarr buru>belarrii , ,6L89 bezala bezala ezagutzen ezagutzen dena. 4izentziaren bertsio berrian hainbat lagunek hartu du "arte, eta "rozesu osoa diseinatu zen ahalik eta /ende gehienen ekar"enak /aso ahal izateko. Cinean, softare libre librear aren en su sust stat atzai zaile leak ak,, en en"r "res esak ak,, ad adit itua uak, k, eta eta ab abar arre rek k auker aukera a izan izan du dute te be bere ren n ardur ardurak ak,, kezk kezkak ak eta eta ekar ekar"e "enak nak eg egit itek eko, o, ,6L89 ingu inguru ruan an "ro" "ro"io io sort sortu u de den n e eb b orrialdean L sartzen zen orok bezala)e. 'ertatu ohi den legez, interes ugari bildu dira dira lizent lizentzia zia berria berriak k bermat bermatu u be behar har dituen dituen eskubi eskubidea deak k ezartz ezartzera erako ko garaia garaian, n, eta 1 Azk Azken baldi baldintz ntza a hon honii cop+let deitu deitu ohi zaio, cop+right hitzaren aldera. 2 Prozesua Prozesua 2006k 2006ko o urtarrilean urtarrilean hasi zen, eta 2007ko 2007ko ekainar ekainaren en 29an bukatu. bukatu.
Web2.0 Hemen
askotan kon"onbideak asmatu dira interes kontra/arriak dituzten eragileen interesak bermatzeko. *rtikulu *rtikulu hone honetan tan ,6L be bert rtsi sio o be berri rrian an kont kontuan uan ha hart rtuk uko o dire diren n bi fakt faktor oree eez z mintzatuko gara, hots, Gi=oizationJN eta G*ffero li8enseJN bezala ezagutzen direnak. *lde batera batera utziko ditugu ditugu softare> softare>"aten "atenteen teen inguruan inguruan sortutako sortutako eztabaidak, eztabaidak, Web2.0ren eb2.0ren gaiarekin gaiarekin zerikusi gut)i dituztelakoa dituztelakoan. n. alaber, alaber, ez dugu azalduko azalduko arazo hauei aurre egiteko zein irtenbide hartu duen ,6L89k, besteak beste. orrela, bada, gure asmoa hurbi rbilag ago o egongo da teknologia berrie riek dakarte rten erronkei erre erre"a "ara ratz tzea eare reki kin, n, soft softa are re libre librear aren en ikus ikus"u "unt ntu u ba bate teti tik, k, arazo arazoak ak kon" kon"on ontz tzek eko o asmatuko diren bideak azaltzearekin baino.
2. *i+oization eta *i+oization eta = Et)etr Et)etresn esnak ak gero gero eta kon"le kon"le)uag )uagoak oak dira. dira. *ro digital digitalean ean be bete> te>bet betean ean murgil murgildut duta a gauden honetan, oso ohikoa da et)etresnak berez ordenagailu t)ikiak izatea, sistema eragile eta guztiz hornituak. *dibide garbi bat telebistetan dugu, eta arlo honetan kokat kokatze zen n da )i:o en"resak saltzen saltzen duen duen tresna. )i:o et)etresna bat da, telebistara konektatu konektatu eta bertako "rogramak "rogramak grabatzeko balio duena. )i:o internetera konekta daitek daiteke, e, eta bertat bertatik ik datork datorkio io eskaint eskaintzen zen duen duen funtzi funtziona onalita litate te han handie diena. na. Izan ere, ere, sarearen sarearen bidez zerbitzari zerbitzari batera batera konektatze konektatzen n da, eta bertatik bertatik telebista> telebista>emana emanaldien ldien "rogramazio osoa eskuratzen du. )i:ori agindu dakioke, adibidez, gure gustukoa den "rograma edo filma bat grabatzeaO bera arduratuko da zerbitzarira konektatzen, filma edot ed ota a "rog "rogra rama ma be bere rezi zia a no noiz iz eta eta zein zein kana kanale lek k em eman ango go du dute ten n asma asmatz tzea ea,, eta eta automatikoki grabatzea. *re gehiago, tresnak eskakizun bereziagoak onartzen ditu, esaterako, G-lint Eastood zuzendutako akziozko filmaJN aukeratzea eta grabatzea. )i:oren bidez ikusitako telebista>saioak baloratu daitezke, eta horren bidez ezagutu daiteke zure "rograma estimatuenak nork gehiago duen gogoko. *re gehiago, /akin daiteke /ende horrek zein beste "rograma duen gogoko, eta mekanismo horren bidez gust gu stu u be berdi rdint ntsu sua a du dute ten n lagu lagune nen n gizar gizarte te>s >sar area eak k sort sortze zen n dira. dira. Ezagu Ezaguna na da )i:ok erabiltzaile erabiltzaileen en datu "ertsonalak "ertsonalak zerbitzariari zerbitzariari bidaltzen bidaltzen dizkiola eta, zerbitzaria zerbitzaria )i:o ekoizten duen en"resarena izanik, en"resak datu horiek erabiltzen dituela, auskalo zein )ederekin.
irudia: io etxetresna
Ezin zinezkoa da )i:o tres tresna na ba bate tean an grab grabat atut utak akoa oa be best ste e inon inon ikus ikuste tea, a, ne neur urri ri
Web2.0 Hemen
kri"tografiko sendoez zifratuta baitago informazio guztia. 6a >an n ezar ezarrit rita, a, eta eta ga gako ko ho hori ri ga gabe be ezinezkoa da informaziorik ta)uz atzitu. ren sist sistem ema a eragi eragile lea a ':U$ ':U$4i 4inu nu) ) da da,, eta eta /akin /akina a de den n be beza zala, la, ':U$ ':U$4i 4inu nu) ) )i:oren + sistem sistema a ,6L lizentziaren bidez banatzen da . Bera Beraz, z, )i:o erabiltzaile batek tresnan e)ekutatzen den "rogramaren iturburua eskura dezake, "rograma aztertu, eta bertan nahi adina aldaketak egin !adibidez, bere datu "ertsonalak zerbitzariari bidaltzeari uzte uzteko ko&. &. ala ala ere, ere, sort sortut utako ako e)ek e)ekut utag agarr arria ia ezin ezin izang izango o da )i:o tresnan tresnan erabili. (atorrizko (atorrizko sistema sistema eragilea eragilea digitalki digitalki sinatuta sinatuta dagoenez, dagoenez, tresnak tresnak funtzionatze funtzionatzeari ari uko egingo dio edozein aldaketa egin dela igarri bezain "ronto. Egun, )i:ok ,6L lizentz lizentziak iak ezartz ezartzen en dituen dituen baldin baldintza tza guztia guztiak k betetz betetzen en ditu. ditu. Iturburuak banatzen ditu, eta bertan aldaketak eragiteko aukera eman. Baina aldaketa horiek ezin dira gero gauzatu, tresna berak ―hardare>ak, alegia― ez baitu onartzen /atorrizko /atorrizko kodea kodea ukitzea. ukitzea. ,6L lizentzia idatzi zen es"irituaren kontrakoa izan ordez, )i:o ekoizten dutenen /okaera legezkoa da erabat. *dibide *dibide honen honen bidez bidez bi bi ondorio ondorio atera atera daitezke# daitezke# 1. Bateti Batetik, k, softar softare e librea librea oso erakarg erakargarri arria a da en"res en"resent entzat zat.. )i:o )i:o ekoizten duen en"resa erraldoi bezalako hainbatek ere nahiago dute softare librea erabiltzea beren "roduktu garrantzitsuetan. 6ela ':U$4inu) sistemaren sendotasuna, dela kostuak murriztea, argi dago softare libreak zeresan handia duela en"resa teknologikoen munduan. 2. Bestetik tik, ,6L lizentzia idatzi zenetik hainbat gauza aldatu da, eta duela 17 urte aurreikusten ez ziren erabilera bihurriak sortu dira. Izan ere, en"resa askok ―hardare ekoizleak, batik bat ― ,6Ln dauden hutsuneaz baliatzen ari dira zintzotasunik gabe /okatzeko. )i:ok lizentziaren erabil"en honi XXi=oisationNN esaten zaio, eta ,6Lren hurrengo bertsi bertsioak oak debeka debekatu tu nah nahii ditu ditu horrel horrelako ako /oera /oera maltzu maltzurrak rrak.. XXi= XXi=ois oisatio ationNN nNN 6an >an t)ertat t)ertatuta utako ko edozei edozein n ne neurri urri kri"tog kri"tograf rafiko iko de dela la medio. XXioizationNN delakoak eztabaida luzeak sortu ditu Interneten. 9enbaitek diote Gioiz Gioizati ationJ onJ beneta benetan n arrisku arriskutsu tsua a izan izan daitek daitekeel eela a soft softare are librea librearen ren sus sustat tatu u nah nahii dutenentzat. Esate baterako, litekeena da en"resa batek softare aldatzeko aukera emate baina, kodean aldaketarik /asan dela konturatu bezain "ronto, tresnaren zenbait funtzi funtziona onalit litate ate bertan bertan behera behera uztea. uztea. alabe alaberr, en en"re "resa sa be berak rak aukera aukera ema eman n dezake dezake tres tresna na ba bate tean an bi sist sistem ema a erag eragil ile e inst instal alat atze zeko ko,, ba bain ina a ba bate ten n eg egun uner erak aket etak ak soil soilik ik onartz ona rtzeko ekoOO de denbo nborare raren n "od "oderi erioz, oz, be beste ste sistem sistema a eragil eragileak eak funtzi funtziona onalit litate atea a galtze galtzen n /oango /oango da, eta inork inork gut)ik gut)ik erabilik erabiliko o du. Beste Beste batzue batzuen n iritzik iritzik,, aldiz, aldiz, liteke litekeena ena da XXi= XXi=oiz oizati ationN onNNre Nren n erabil erabilera era zilegir zilegirik ik egot eg otea ea.. on" n"ar araz azio io ba bate tera ra,, me medi diku kunt ntza zan n erab erabil iltz tzen en de den n ga gail ilu u ba bate tek k zuze zuzen n F &irmarea funtzi funtziona onatze tzeari ari uzteak uzteak,, norbai norbaitek tek be bere re &irmare aldatu aldatu duel duela a eta, eta, ondo ondorio rio oso larriak larriak erakar erakar ditzake ditzake.. Edo "e "ents ntsa a bozket bozketeta etan n erabilt erabiltzek zeko o disein diseinatu atua a den tresna tresna bate ba tean an,, zeine zeinek k be berm rmat atu u be beha harr du duen en be bert rtako ako da datu tuak ak zifra zifratu tuak ak da daud udel ela a >>>b >>>boz ozka ka 3 G/L-ren G/L-ren bigarren bertsioa, berez. 4 esteak beste, !"# teknologia bera ez baita gaitzestekoa, gaitzestekoa, eta litekeena da so$t%are so$t%are libreko eskubideak urratu gabe 012 erabiltzea & 'ailu elektronik elektronikoak oak ta(uz $untzionatz $untzionatzeko eko erabilitak erabilitako o )rogra*a )rogra*a *ultzoari *ultzoari irmware deitzen irmware deitzen zaio. +orrela deitzen da da, batez ere, gailu elektronikoa kon)utagailu arrunta ez denean tele$ono *ugikorrak, *ugikorrak, kon)utagailuan t(ertatzen diren t(artelak, et(etresnak, eta abar. abar.
Web2.0 Hemen
anonimoa ahalbideratu nahi bada, behintzat. asu horietan zilegi izan daiteke tresnen "rogramak aldatzea eragoztea. Cinean, batzuen ustez '?4k ez luke ezer esan behar hardare>az, eta kon"ondu nahi dituen baino arazo handiagoak ekarriko ditu lizentzia berriak.
3. A!!ero lizentzia ?rogra ?rogramak mak ban banatz atzeko eko erak erak aldatu aldatu dira dira azken azken urteot urteotan, an, eta zinez zinez esan esan dezake dezakegu gu merk erkatu> atu>e ered redua mug ugiitzen tzen ari ari de dela la soft oftar are e ind indus ustr tria ian. n. Ere Eredu kom komertzi rtzial al tradizionalean en"resek zeregin zehatz bat egiten zuten "rogramak ekoizten zituzten, eta /endeari saldu. Edo, beste modu batean esanda, en"resak bezeroari "rograma banatzen zion, diru ko"uru baten truke. 'aur egun, ordea, sarearen bidez erabiltzen diren a"likazioen ko"urua arras handitzen ari da, hala nola, interneteko bilatzaileak, eb bidezko mezu elektronikoak, elektronikoak, agenda banatuak, banatuak, eta abar. abar. Etorkizun Etorkizun hurbilean hurbilean mahai>gaine mahai>gaineko ko a"likazio a"likazio garrantzitsu garrantzitsuenak enak sarearen sarearen bidezkoak bidezkoak izango direla esaten esaten duenik ere badago. 9erbitzarietan e)ekutatzen diren a"likazio>sorta berri bat sortu da, eta askotan erabi erabilt ltzai zaile le ko"u ko"uru ru itzel itzela a du dute te.. *" *"li lika kazio zioa a zerbi zerbitza tzari riet etan an e)ek e)ekut utatz atzen en de dene nez, z, softare>banaketarik ez da gauzatzen, hots, en"resa ekoizleak ez dio "rogramarik bidaltzen erabiltzaileari. orren ordez, erabiltzaileek erabakitzen dute zerbitzari /akin batera batera konektatu konektatu eta a"likazioaz a"likazioaz baliatzea, baliatzea, /akina, gehienak musu>truk eskaintzan eskaintzan baitituzte beren zerbitzuak. Baina a"likazio bat musu>truk erabili ahal izateak ez du a"likazioa a"likazioa librea egiten. egiten. Izan ere, eta arestian arestian ai"atu ai"atu den bezala, softare>ak softare>ak zenbait zenbait eskubide eskubide bermatu behar ditu, libre izatekoa bada. ontua ontua da, baina, ,6Lk ezartzen dituela lehen ai"atutako erabiltzaileen eskubide zein eginbeharrak, eta horiek lizentzia banatzean soilik gauzatzen direla. *legia, softare>banaketarik ezean, ,6Lk ez duela inongo eskubiderik bermatzen.
Web2.0 Hemen
# irudia: *enea*e.o* web orriak AG/Lz gobernatzen da.
*ffero *ffero izeneko izeneko erakundeak erakundeak,, XX*ffero XX*ffero 'eneral 'eneral ?ubli8 4i8enseNN 4i8enseNN ! +,6L& delako delakoa a sort sortu u zuen zuen L1, L1, ai"a ai"atu tu be berri rri du dugu gun n araz arazo o ho honi ni au aurr rre e eg egin in na nahia hian. n. +,6L lizentzia ,6Lren ko"ia bat da, klausula berri bat erantsi zaiola. lausulak zera dio, gut)i gora behe be hera ra## +,6L "rograma "rograma baten aldaera aldaera garatzen garatzen bada, eta "rogramare "rogramaren n /atorrizko /atorrizko bertsi bertsioak oak aukera aukera em emate aten n badu badu bere bere iturbu iturburu ru kodea kodea zuzene zuzenean an WEBeti WEBetik k /aistek /aisteko, o, aldatutako "rogramak ere aukera bera eskaini behar du, egindako aldaketa guztiekin batera. eztaba baid ida a am amai aiez ezin inak ak sort sortu u ditu ditu Inte Intern rnet etek eko o foro foroet etan an,, eta eta ez da +,6Lk ezta harritz harritzeko ekoa. a. Bestea Besteak k beste, beste, esan esan ohi da *'?4k *'?4k oinarri oinarrizko zko eskubi eskubide de bat murrizt murrizten en duela, hots, "rograma libreen gainean aldaketak egiteko eskubidea. Izan ere, zenbait kode kode aldaez aldaezina ina bihurtz bihurtzen en da !hain !hain zuzen, zuzen, iturbu iturburua rua /aistek /aisteko o aukera aukera em emate aten n du duen en kodea&. ontraesana dirudien arren, egun +,6L lizentzia ez da ,6Lkin bateragarria, hain ha in zuze zuzen n ere, re, ai" ai"atu atu berri rri du dug gun eskub skubid ide e murri urrizk zke eta dela ela eta. ta. ,6Lrekin bateraezina izateak, bestalde, hainbat arazo sortzen ditu, besteak beste, ezin baita ,6L kodea kodea batera bateraezi ezina na den beste beste lizentzi lizentziako ako kodear kodeareki ekin n nah nahasi asi,, ezta ezta horrel horrelako ako nahasketaren ondorioz sortutako "rogramarik banatu. Best Bestal alde de,, ha hain inba batt soft softa are re ekoi ekoizl zle e ,6L soft softa are re libre librean an oinar oinarrit ritu u oh ohii da a"likazioak berriak garatzeko. *"likazioak gero bezeroari saldu, iturburu eta guzti >>> /atorrizko /atorrizko iturburua, iturburua, zein egindako egindako aldaketena>> aldaketena>>>> eta erosleak erosleak softare> softare>a a banatzen banatzen ez duen bitartean, hots, erosleak a"likazioa barne>erabil"enerako soilik erabiltzen duen bitartean, ez da zertan a"likazioaren iturburua erakutsi behar. +,6Lk, ordea, merkatu> eredu hau galarazten du. Mutu Mu turr ba bate tera ra /oan /oanez ez,, eg egin in de deza zagu gun n kont kontu u ha hala lako ko ba bate tean an +!ace bezalako zerb zerbit itza zari riak ak,, soft softa are re libr librea ea izan izanik ik,, G*ffer fferoJ oJre reki kin n ba batt eg egin in,, soft softa are rea a +,6L lizentziaren arabera gobernatzen hasi eta iturburua /aisteko aukera zuzena eskaintzen
Web2.0 Hemen
haste hast en de dela la.. orr orrek ek esan esan na nahi hiko ko luke luke,, fine finean an,, +!ace zerbitzarien zerbitzarien az"iegitura az"iegitura erabilt erabiltzen zen duen duen "rogra "rograma ma orok orok iturbu iturburua rua /aistek /aisteko o aukera aukera em eman an behark beharko o lukeel lukeela. a. on ontu tuan an ha hart rtze zen n ba bada da eg egun un inte intern rnet et orri orrien en erdi erdia a ba bain ina a ge gehi hiag agor oren en zerbi zerbitza tzari ri>> softa softarea rea +!ace dela LF, erraz nabar daiteke "rogramak /azoko lukeen erabilera /aitsiera /aitsiera itzela, itzela, bertan bertan e)ekut e)ekutatzen atzen den kode kode asko asko eta eta asko asko ez baita baita softa softare re librea. librea. Bestalde, batzuk diote ez dela ahaztu behar sarearen bidez zerbitzuak eskaintzen dute du ten n en en"r "res esek ek etek etekin in itze itzela la lort lortze zen n du dute tela la.. alab alaber er,, lortz lortzen en dire diren n mo mozki zkina nak k erabiltzaile erabiltzaileen en informazio informazio "ribatua "ribatua aztertuaz aztertuaz sortutako sortutako "roduktu "roduktu deribatue deribatuetan tan dute /atorria /atorria askotan. askotan. 9erbitzuak 9erbitzuak musu>truk musu>truk eskaintzen eskaintzen dituzten en"resek en"resek arrazoi arrazoi sendoak sendoak dituzte dituzte,, /akina, /akina, ho horre rrela la /okatz /okatzeko eko.. 7(7 bat dator dator *ffer *ffero o erakunde erakundea a eta bere bere +,6L lizentz lizentziar iaren en iz"irit iz"irituar uareki ekin, n, neu neurri rri han handi di batean batean.. ori ori horrel horrela, a, *ffer *ffero o lizentz lizentziar iaren en bert be rtsi sio o be berr rrii ba batt idaz idazte tear arii ekin ekin diot diote, e, be best ster erik ik ez ba bada da ere, ere, ,6L beerriarekin bateraezina izan ez dadin. Ikusteke dago, baina, zein "roiektu ko"uruk erabakitzen duen beren "roduktuak +,6L lizentziaren mende /artzea. Erreferentziak
L1 *CCE<3 'E:E<*4 'E:E<*4 ?UB4I?UB4I- 4I-E:5E. htt"#$$.affero.org$oag"l.html L2 6igital rights htt"#$$en.iki"edia.org$iki$6igital%
management.
Web2.0 Hemen
> reatiCe ommons Aitortu#P Aitortu#Partek artekatu atu baimen baimen berare beraren n arabera arabera 3.0 3.0 Dnported Dnported
Aske zara, • •
lan hau ko"iatu, banatu eta /endaurrean hedatzeko lan eratorriak egiteko
#aldintza #aldintza (auetan, (auetan, •
Aitortu Aitortu. 4anaren kredituak aitortu behar dituzu, egileak edo baimendunak zehaztutako eran !baina ez aditzera emanez haien babesa duzunik edo haiek obraren erabilera hori babesten dutenik&.
•
Partekatu baimen beraren arabera. 3bra hau it)uraldatu edo bestelakotzen baduzu lan eratorri bat sortzeko, emaitza hori banatzerik izango duzu soilik baimen berberaz, antzeko baimen batez, edo harekin bateragarria den baimen batez.
•
4ana berrerabili edo banatzerakoan, argi eta garbi utzi behar dituzu lan honen baimenaren baldintzak. Baldintza hauetakoren bat ezarri gabe utz daiteke, egile eskubideen /abeak hartarako baimena emanez gero. Baimen honek ez ditu ezertan gut)itzen edo mugatzen egilearen eskubide moralak.
•
•
