Prof. Dr. İLHAN ARSEL
Şeriat'dan Kıssa’lar (cilt 1-2) (Masallar ve Hikayeler)
Prof. Dr. İlhan Arsel hakkında
…………………………..
1
Önsöz
…………………………..
3
CİLT 1 İçindekiler dipnotlar
………………………….. …………………………..
5 185
CİLT 2 İçindekiler dipnotlar
………………………….. …………………………..
194 317
Profesör Dr İlhan ARSEL
Prof. Dr. İlhan Arsel, Cenevre (Isviçre) Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde doktorasını yaptıktan sonra, otuz yıldan fazla bir süre boyunca üniversite öğretim üyeliğinde bulundu; Ankara Hukuk Fakültesinde "Anayasa Hukuku" dersleri verdi. 1960 ihtilali’nin ardından yeni 1
bir anayasa tasarısı hazırlamakla görevli on kişilik İstanbul Komisyonu'na, ve daha sonra Kurucu Meclis Öntasarısı’nı oluşturan beş kişilik komisyona üye seçildi. 1966 yılında Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından T. B. M. Meclisi Senatosuna "Kontenjan Senatörü" olarak atandı. Az sonra tekrar üniversiteye döndü. 1971 yılında, merkezi New York'ta bulunan "İnter-University Associate" kuruluşuna danışman ve araştırmacı olarak alındı ve bu kuruluşun "kronolojik yorum" esasına göre yayınladığı "Constitutions of the Countries of the World" (Dünya Ülkeleri Anayasaları) adlı 14 cild'lik yapıtın "Türkiye" ve "Belçika" bölümlerini (1971 yılı itibariyle) hazırladı. 1975 yılında, ders vermekte bulunduğu Ankara Polis Enstitüsü'nden istifa etti; istifa sebebi, özgür düşünceli bazı öğrencilerin Enstitü'den atılması oldu. Enstitü'nün, polis gücünü belirli inançlar uğruna döğüşken olmakta gören zihniyetine karşı bir tepki niteliğini taşıyan bu istifadan bir süre sonra, 1977 yılında Prof. Arsel, Ankara Hukuk Fakültesi'nden de istifa etti. Bu kez istifa sebebi, şeriatçı zihniyetin tehlikeli şekilde güçlenmesine karşı suskun kalan Üniversite öğretim üyelerinin yetersizliklerini kamuoyu önünde sergilemek arzusuydu. Bu tarihten itibaren araştırma ve öğretim faaliyetlerine devam etti, ve özellikle şeriat’ın ölümsüzluklarını ortaya vuran yayımlarda bulundu. Yirmi’yi aşkın çeşitli yapıtları arasında şunlar bulunmaktadır: • •
• • • • • • • • • • • •
Anayasa Hukuku'nun Genel Esasları (Ankara 1955) Civil Litigation in Turkey (Türk - Amerikan Usul Hukuku kıyaslaması; Prof. Delmar Karlen ile birlikte. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ile New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortak yayınları, Ankara 1957) Türk Anayasa Hukuku (Ankara 1959) Amerikan Anayasası ve Federal Yüksek Mahkeme (Ankara 1958) Arap Milliyetçiliği ve Türkler (İnkilap Kitabevi, 4cü baskı, 1987) Şeriat ve Kadın (İlk baskısı 1987 yılında yapılan bu kitab, 1996 yılı itibariyle 13 baskı, ve altmış binden fazla dağıtım yapmıştır.) Biz Profesörler (İnkilap Kitabevi, 4.cü baskı, 1995) Aydın ve "Aydın" (İnkilap Kitabevi, 2.ci baskı, 1992) Teokratik Devlet Anlayışından Demokratik Devlet Anlayışına (İlk baskı, Ankara Hukuk Fakültesi tarafından 1975; 2.ci baskı 1993) Toplumsal Geriliklerimizin Sorumluları: Din Adamları (İlk baskı 1977, 2.ci baskı 1995) Şeriat'tan Kıssa’lar ve Hikayeler (İstanbul 1966) Şeriat ve Kölelik (1997) Kur'an'daki Kitaplı’lar Kur’an’ın Eleştirisi
Prof. Dr. İlhan Arsel, serbest düşüncenin Türk fikirsel hayatına kazandırılmasındaki çabalarıyla tanınmıştır.
2
ÖNSÖZ 1
Şeriat dediğimiz şey, bir bakıma masallar ve hikayeler yığınıdır. Dinciler bu masallara "Kıssa" adını vermişlerdir ki "Tanrı’nın anlattığı hikayeler" anlamına gelir. Yusuf Suresi'nde belirtildiğine göre güya bunlar "ibret" olsun, ya da "insanlar doğru yolu bulsunlar", diye anlatılmıştır (K. Yusuf, 111). İmran Suresi'nde de kıssa’ların "gerçek olaylar" olduğuna değinilmiştir (K. Al-i İmran 62). Oysa ki aslında bunların çoğunu Muhammed, Yahudilerin ve Hırıstiyanların "kutsal" bildikleri kitap'lardan, özellikle Ahd-i Atiyk' tan (ki Tevrat’ı kapsar), ve İncil'den aktarmıştır. Aktarırken de bu kitapların, Tanrı nezdindeki ana kitaptan alınma şeyler olduğunu söylemiştir. Kuşkusuz ki bu işi yaparken Tevrat, Zebur ve İncil gibi kitapları iyi bilen kimselerden yararlanmıştır. bunlar arasında Selman-i Farişi, Yesar, Bahira, Vereka, Hibr, Abdullah İbn-i Selam vs... gibi din bilgisi geniş olan kimseler vardı. Öte yandan Muhammed, “katip”lerini (yazıcı) genellikle Yahudilikten ya da Hırıstiyanlıktan dönme ya da İbranice ve Süryanice bilen kişilerden seçerdi; bu dillere vakıf değil iseler, öğrenmelerini isterdi. Örneğin hicret'in 4. yılında katiplerinden Zeyd bin Sabit'e Yahudi yazısını öğrenmesini emretmiştir. Fakat söylendiğine göre en ziyade yararlandığı kimselerin başında, hıristiyanlıktan dönme Selman-ı Farişi ile Yahudilikten dönme Abdullah İbn-i Selam gelirdi. Siyer yazarları İbn-i İshak, İbn Hisam, ve Tabakat yazari İbn-i Sa'd gibi (ya da benzeri) kaynakların bildirmesine göre Selman-i Farişi, İranlı bir "Mecusi" iken çok genç yaşında Hırıstiyanlığı kabul ederek Suriye'ye gelmiş, daha sonra bedeviler tarafından esir alınıp bir yahudiye satılmış ve onun tarafından Medine'ye getirilmiştir. Kölelikten kurtulmak için Muhammed'e başvurupta onun tarafından satın alınması üzerine İslam'a girmiş ve azad olmuştur. Hırıstiyan ve Yahudi dinlerine en iyi vakıf olanlardan biri olarak Muhammed'e sadece din konusunda değil fakat yönetim ve savaş konularında da yardımcı olmuştur. Hendek savaşı diye bilinen savaşta Muhammed'e hendek kazılması tavsiyesinde bulunarak savaşın kazanılmasına sebeb olduğu söylenir. Abdullah İbn-i Selam'a gelince o, Tevrat’ı en iyi bilen Yahudi bilginlerinden biri olup Muhammed'in Medine'ye hicret'inden sonra İslam'a girmiştir. Tevrat konusunda Muhammed'e en fazla bilgi verenlerin başında geldiği kabul edilir; o kadar ki Muhammed onu, muhtemelen bu yardımlarından dolayı: "Cennetlik olan on kişinin onuncusu" olarak tanımlamıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 81; ve Cilt X, sh. 25 ve d.). Kur'an'dan öğrenmekteyiz ki bir çok kimseler, Yahudi ve Hırıstiyan kaynaklarını iyi bilen kimselerden bilgi alıyor diye Muhammed hakkında:"Muhammed'e elbette bir insan öğretiyor" (K. Nahl 103) şeklinde konuşurlar ve hatta onun "Belletilmiş bir deli" (K. Duhan 12-15) olduğunu söylerlerdi. bazıları da Kur'an ayet'lerini "öncekilerin masalları" (K. 68 el-Kalem 15) olarak tanımlarlardı. Neccar oğullarından biri, (ki Hırıstiyanlıktan Müslümanlığa geçip Muhammed'e katiplik yapmıştır): "Muhammed bir şey bilmez. Yalnız benim kendisine 2 yazdığım şeyleri bilir" diye konuşmuştur . Bunlar arasında Ebu Cehl, As İbn-i Vail, Mugiyra oğulları (örneğin Mugiyra oğlu Velid), elAhnes İbn-i Seriyk, Abd-i Yegus oğulları, Süreyk oğulları, vs... gibi Muhammed'e muhalefet edenler vardı. Onların bu şekilde konuşmaları üzerine Muhammed de, Tanrı’nın bu gibi kişileri azarladığını, örneğin: "Biz yakında onun burnuna damga vuracağız (kibirini kırıp rezil edeceğiz)" (K. el-Kalem 16) şeklinde konuştuğunu söylerdi. Bununla da yetinmez fakat bir de
3
kendisinin okumasız olduğunu belirterek Tanrı'dan "(Kur'an’ı) Okuyup yazması olmayan... Muhammed'e uyanlara yazacağız" (K. A'raf 156-158) şeklinde ayet'ler geldiğini öne sürerdi. Her ne olursa olsun gerçek şu ki Şeriat'da yer alan Kıssa’lar (masallar ve hikayeler), biraz ilerde belirteceğimiz gibi, çok büyük bir çoğunlukla Yahudi ve Hırıstiyan kaynaklardan, özellikle Tevrat'dan alınma şeylerdir. Fakat Muhammed, bu kaynaklardan aktardıklarını, bir çok hallerde kendi günlük siyasetine uyduracak şekilde değişikliklere sokmuştur. Ancak ne var ki bunu yaparken, "Kıssa"ları (masal ve hikayeleri) bir teviye, ya da belli bir sıra ve silsile esasına göre değil, fakat Kur’an’ın çeşitli Sure'lerine ve bu Sure'lerin çeşitli ayet'lerine dağıtmış olarak, ve çoğu kez hadis şeklindeki hükümlere bağlayarak iş görmüştür. Bundan dolayıdır ki Yahudi ve Hırıstiyan kaynaklarındaki asıllarını incelemeden, ve İslam bilginlerinin bu asıllara dayalı olarak ortaya vurdukları görüşleri bilmeden, şeriat "Kıssa"ları hakkında fikir edinmeğe imkan yoktur. Her ne kadar "Kıssa"dan maksad’ın "doğru yolu gösteren hikayeler" olduğu kabul edilirse de, akılcı eğitimden geçmemiş kimseler için bu masalların ve hikayelerin düşünme gücünü geliştirici bir niteliği yoktur; aksine insan zekasını törpüleyici sonuçları vardır ki aşağıya bunlardan bazı örnekler alınmıştır.
4
Prof. Dr İlhan Arsel
Şeriat'dan Kıssa’lar (cilt 1) (MASAL'LAR VE HİKAYE'LER) İÇİNDEKİLER I) Adem'in yaratılışı, Cennet'e alınışı ve Cennet'ten atılışı ve şeytan’ın Tanrı'ya başkaldırısı ile ilgili "Kıssa"lar (masallar): (K. Hicr, 26-29; Zümer 6; Ta-Ha 116-119; Bakara 31-34, 36-37; A'raf 19)……sayfa 10 II) Mağara'ya sığınmış gençlerin (ve köpeklerinin) 309 yıl boyunca uykuda kaldıklarına dair Kehf Suresi'nde anlatılan "Kıssa" (masal): (K. 18 Kehf 9 ve d.) ……sayfa 13 III) Tevrat'da Yahudilerin atası olarak geçen İbrahim'in, Kur'an'da, Tanrı tarafından müslümanlıkla emrolunan ve oğlu İsmail ile birlikte Ka'be'nin temellerini yükselten "peygamber" olarak gösterilmesinin hikayesi: "İbrahim, ne yahudi, ne de hırıstiyan idi; fakat o, Allah’ı bir tanıyan dosdoğru bir müslüman idi: müşriklerden de değildi" (K. İmran 67, 6566); "Çünkü Rabbi ona: -'Müslüman ol'- demiş, o da: -'Alemlerin Rabbine boyun eğdim'demişti. Bunu İbrahim de kendi oğullarına vasiyet etti; Ya'kub da: -'Oğullarım! Allah sizin için bu dini (islam’ı) seçti. O halde sadece müslüman olarak ölünüz (dedi)" (K. Bakara 131132). ……sayfa 16 IV) Süleyman "peygamber'in" karınca dili ile Karıncalara, kuş dili ile Kuşlara hitap etmesinin, ve Hüdhüd (Çavus kuşu) ile Sebe melikesine haber iletmesinin hikayesi: (K. 27 Neml, 15-44; Tevrat/ I Krallar, Bap 10: 1-10) ……sayfa 25 V) Süleyman’ın, Sebe Melikesi (Belkis) ile buluşup ona "müslümanlığı" kabul ettirmesinin hikayesi (K. 27 Neml 28-44) ……sayfa 28 VI) Süleyman’ın ölümünün cin'lerden saklanmasıyle ilgili "Kıssa" (masal): (K. 34 Sebe Suresi, ayet: 12-14; Ahd-i Atiyk/ I Krallar, Bap Vİ: 1, 7-9, 12-13) ……sayfa 31 VII) Büyüklük taşlayan Karun'un Tanrı tarafından yerin dibine geçirilmesinin hikayesi (K. Kasas Suresi, 76-79; Mü'min Suresi, 24; Ankabut Suresi, 39. Tevrat/Sayılar, Bap: 16; Luka göre İncil, Bap 16:9 ) ……sayfa 33 VIII) Tanrı'ya şükretmesi için kendisine "hikmet" verilen Lokman'la ilgili masallardan örnekler: (K. 31 Lokman 12, 19,-14) ……sayfa 36 IX) Filler ve taş Fırlatan Kuşlar Masalı (K. 105 Fil, 1-5) ……sayfa 38 X) Tanrı’nın emrine itaatkar Deve Masalı ……sayfa 40 XI) "İdrak" sahibi balıkların kurnazlıkları ve bu kurnazlıklara kanan Yahudi'lerin Tanrı tarafından maymun şekline dönüştürülmelerinin hikayesi (K. 7 A'raf 163, 166) ……sayfa 41
5
XII) Kesilen ineğin bir parçasıyle öldürülen kişiye vurulduğunda, ölünün dirileceği hususu ile ilgili masal (K. Bakara 67-73; Tevrat, Sayılar: XIX ve Tesniye XXI:1-9) ……sayfa 42 XIII) Yunus (diğer adıyla Zünnun)'un balık tarafından yenilmesinin ve balığın karnında iken Tanrı'ya dua etmesinin hikayesi (K. Nisa, 163; Yunus 98; Enbiya 87; Saffat 139-145) …..sayfa 45 XIV) Dirilip fırlayan ve suda kaybolan balık masalı; masal yolu ile mü'minleri soru sorma yasağına zorlama san’atı (K. 18 Kehf 60-82) ……sayfa 49 XV) Sihir ilmini öğrenmekte sakınca olmadığını anlatmak maksadıyla belletilen "Kıssa": Şeytanların, Süleyman'la ve "Harut ve Marut"la ilgili olarak yaptıkları ma'rifetler (K. 2 Bakara 102) ……sayfa 52 XVI) Tevrat’ın Tekvin Kitabında anlatılan Yusuf Masalı’nın, bazı değişikliklerle Kur'an'a alınarak "Kadınların hilesi büyüktür" ("İnne keydekunne azim") tema’sına kaynak yapılmasının hikayesi (K. 12 Yusuf 28) (Tevrat, Tekvin , Bap 39) ……sayfa 54 XVII) Tanrı’nın, sırf kendi kudret ve azametini kanıtlamak için Üzeyr "peygamberi" ve eşeğini öldürüp yüz yıl sonra diriltmesinin (K. 2 Bakara 259); ve yine, İbrahim "peygamber"e parçalattığı dört kuşu, canlandırmasının hikayeleri (K. Bakara 260) ……sayfa 59 XVIII) Müslüman kişi’yi imandan uzaklaştırmak isteyenin öldürülmesi gerektiğine dair Musa ve Hızır masalı (K. 18 Kehf 60-91) ……sayfa 61 XIX) Tanrı’nın şeytan aracılığı ile Eyyub'u denemesinin ve hile-i şeriyye yolunu seçmesinin hikayesi (K. 38 Sa'd 41-42; Enbiya 83, 84) ……sayfa 64 XX) Süleyman’ın mührünü ele geçiren şeytan, onu denize atar; denizdeki bir balık mührü yutar; balığı ele geçiren Süleyman mührüne, ve dolayısıyle hükümranlığına kavuşur. Böylece Tanrı, Süleyman’ı denemiş olur (K. 38 Sad 31-40) ……sayfa 66 XXI) Habil ile Kabil masalı (Maide 27-31) ……sayfa 68 XXII) 99 Koyun masalı (K. 38 Sad 20-26) ……sayfa 71 XXIII) Muhammed'in Zeyneb'e aşık olup onunla evlenmesinin hikayesi: (K. Ahzab 4, 5, 3638, 50, 53) ……sayfa 73 XXIV) "İfk olayı" diye bilinen "Gerdanlık hikayesi" (K. Nur 11, 12, 13, 21, 26, 25; Nisa 15, 16; Ahzab 60, 61) ……sayfa 77 XXV) Muhammed'in, Marya ile Hafsa’nın odasında sevişirken yakalanmasının acıklı hikayesi: (K.Tahrim, 1-5) ……sayfa 80 XXVI) "Bal şerbeti" hikayesi (K.Tahrim, 1-2) ……sayfa 83 XXVII) Kadınlara arka organdan temasın ve eşcinselliğin (Lutiliğin) yasaklanmasıyle ilgili Lut masalı: (K. Bakara 229; Hud 77-83; Hac 43; A'raf 80-81; Neml 54-58, 80-84) …sayfa 84
6
XXVIII) Şeytan ayet'leri olayının hikayesi (K. Hacc 52-55; İsra 73-75) ……sayfa 87 XXIX) karısına: "Sen bana anamın sırtı gibisin" diyen Evs bin Sabit olayı (K. 58 el-Mücadele 1-4) ……sayfa 89 XXX) Müslümanlara günde 50 vakit namaz kılmalarını emreden Tanrı, Musa’nın anımsatması üzerine karar değiştirip, bu emrini günde 5 vakit namaz'la sınırlar: Mir'aç Olayı (K. İsra 1, Necm 7-18) ……sayfa 92 XXXI) Musa’nın tavsiyesi üzerine Firavun'un Tanrı tarafından cezalandırmasının ve İsrail oğullarının "müslüman" bir toplum olarak kurtarılmasının hikayesi (K. Yunus 75-91; Kasas 46; Naziat 15-26) ……sayfa 98 XXXII) Karınca tarafından ayağı ısırılan bir peygamberin, karıncalar köyünün yakılmasını emretmesiyle ilgili kıssa'dan çıkan sonuç: Müşriklere karşı girişilen gece baskınlarında kadınların ve küçük çocukların öldürülmeleri doğaldır (K. A'raf 4-5). ……sayfa 100 XXXIII) Arap'taki tarihi Türk düşmanlığı duygularının, (ve Arap’ı yüceltici ve Türkü küçültücü hükümlerin) kaynağı olarak Ye'cuc-Me'cuc masalı (K. 18 Kehf 84-98; Enbiya 9597) ……sayfa 102 XXXIV) Tanrı’nın Muhammed'e "Oku" diye emretmesinin ve Muhammed'in de: "Ben okuma bilmem!" diyerek karşılık vermesinin hikayesi (K. Müddessir 1-2; A'raf 156-8; Ankebud 4748; Alak 1-5; Kehf 108) ……sayfa 107 XXXV) Ana-baba, oğul, kardeş, eş ya da yakın akraba dahi olsalar, islam'dan gayrı bir inanca bağlı olanlarla ilgi kurulamayacağını öngören hikaye ve masallar'dan örnekler (K. Tevbe 23, 113, 114): ……sayfa 111 A) Nuh "Peygamber'in, "inanmayanlardandır" diye karısını ve oğlunu sular altında ölüme terketmesinin hikayesi (K. Nuh 1-17; Tahrim 10; Hud 36; Yunus 72; Mü'minun 27; Ankebut 14) ……sayfa 113 B) Farkli inançtadır diye babasıyle kavgalaşan, ve onu "sapıklıkla" suçlayan İbrahim'in hikayesi. (K. En'am74-80, Meryem 42-49,Tevbe 114; İbrahim40-41;Mümtehine 4) …sayfa 117 C) Muhammed'e babalık eden Ebu Talib'in, müslüman olarak ölmedi diye, cehennemde ateşten bir çukura atılıp topuklarına kadar yakılmasının ve beyninin kaynamasının hikayesi (K. Tevbe 113; Kasas, 56; En'am 125) ……sayfa 120 D) Muhammed'in, kendi anası Amine için mağfiret dilemekten kaçınmasının ve babası Abdullah için: "O şimdi Cehennemde'dir" demesinin hikayesi (K. Tevbe 113) ……sayfa 122 XXXVI) "İrtidat" (müslümanlıktan dönmek), ya da yol kesmek suretlerinden birisiyle Tanrı'ya ve peygamberine karşı gelen kimselerin ellerinin ve ayaklarının çaprazlama olarak kesilmesini, gözlerinin oyulup çıkarılmasını öngören ayet hükmünün (K. Maide 33-34) uygulanmasıyle ilgili hikayelerden örnekler ……sayfa 124
7
XXXVII) İbrahim'in söylediği yalanlarla ilgili "Kıssa"lardan örnekler (K. Saffat 88-98; Enbiya 58-67; (K. 42 Suara: 13) ……sayfa 126 A) Kavmi’nin putlarını kırmak maksadıyla İbrahim'in yalan söylemesinin hikayesi (K. Saffat 88-98; Enbiya 58-67) ……sayfa 127 B) İbrahim'in, yalan söyleyerek kendi karısını kızkardeşi imiş gibi gösterip, Mısır (ya da Erdün) Meliki'ne sunmasının hikayesi (K. 42 Suara: 13) ……sayfa 129 XXXVIII) Halktan kişilerin Muhammed'i "el-Ebter" ("nesli kesik", "oğlan çocuğu olamayan" kişi) diye çağırmalarının ve buna karşılık Tanrı’nın da Muhammed'e, Cennetteki "Kevser"i bağışlamasının hikayesi (K. el-Kevser Suresi, Ayet: 1-3) ……sayfa 134 XXXIX) Bulaşıcı hastalıktan korkup yurtlarından çıkan halkın Tanrı tarafından öldürülüp tekrar canlandırılmasının hikayesi (K. Bakara 243) ……sayfa 138 XL) İyi savaşsınlar diye askerlere "güç" ve "moral" sağlamak üzere Tanrı’nın, İsrailoğullarına tabut (sandık) vermesinin hikayesi (K. Bakara 247-248) ……sayfa 141 XLI) İsrail oğullarından Talut'un, az sayıdaki askerleriyle, çok güçlü olan "kafir" Calut ordusuna karşı galebe çalmasının hikayesi (K. Bakara 249-251) ……sayfa 143 XLII) Arkadaşının karısınına göz koyup onunla zina eden Davud'un, Tanrı tarafından bağışlanmasının hikayesi (K. 38 Sad 21-26; ayrıca bkz. Ahd-i Atiyk/ II Samuel, Bap 11: 2-27; Bap 12:7-2412: 24) ……sayfa 145 XLIII) Süleyman’ın tahtının üstüne, Tanrı tarafından bırakılan cansız cesed'le ilgili hikaye (K. 38 Sad 34-38) ……sayfa 148 XLIV) Muhammed'in amcası Hamze İbn-i Abdülmuttalib'in, İslam'da içki yasağına sebeb oluşunun hikayesi (K. Nahl 67; Bakara 219; Nisa 43; Maide 90-91) ……sayfa 150 XLV) Kıyamet günü ve sonrası olacak şeylerle ilgili "Kıssa"lar (masallar) ……sayfa 154 A) Kafirlerin Cennet ve Cehennem'e atılışlarının hikayesi (K. 50 Kaf 17-35) ……sayfa 155 B) Müslüman erkeklerin, Cennet'lerde "ceylan gözlü" ve "Memeleri yeni sertleşmiş" güzel hurilere kavuşmalarının hikayesi (K. al-Nebe 31-34; al-Vakia 15-38; al-Dahr, 12-21) ……sayfa 157 XLVI) Kur'an hakkında "Tanrı sözü değil, insan yapısıdır", ya da "Masallar kitabıdır" diyen ya da Muhammed'le alay edenlerin Tanrı tarafından küfre layık görülmelerinin hikayesi (K. Kalem Suresi, ayet: 8-14; Müddessir Suresi, ayet:18-25; Hicr 95-98, vs...) ……sayfa 162 XLVII) İbn-i Ümm-i Mektum adındaki kör müslüman kişiye karşı Muhammed'in ölümsüz şekilde davranıp Tanrı tarafından azarlanmasının hikayesi (K. 80 Abese1-10). ……sayfa 166 XLVIII) Müslümanları namaza çağırmak için ezan okunmasının ve okunurken de çok yüksek sesle okunması gerektiğinin hikayesi (K. A'raf 44; Maide 58; Cum'a 9) ……sayfa 168 8
XLIX) Cehennem'de, karnından dışarı fırlamış barsakları etrafında, değirmen merkebi gibi, dönen kişinin hikayesi ……sayfa 172 L) Muhammed'in, Ebu Leheb'le sürtüşmesinin ve bu yüzden Tanrı’nın Ebu Leheb hakkında "İki eli kurusun" diye beddua etmesinin hikayesi (K. 111 Leheb ya da "Tebbet" , ya da "Mesed" Suresi 1-5 , 18 Kehf 23-24) ……sayfa 175 LI) Muhammed'in "İnşaallah" (yani "Tanrı dilerse") demeden iş yapmağa kalkışması üzerine, Tanrı’nın gücenip, vahiy göndermekte gecikmesinin hikayesi (K. Kehf 83, 86, 94) …sayfa 177 LII) Çıplak şekilde yıkanan Musa’nın elbiselerini alıp kaçan taş’ın hikayesi (K. 33 Ahzab 69) ……sayfa 179 LIII) Kur'an okumayı ihmal edenlere, yalan söyleyenlere, zina edenlere, ve faiz yiyenlere verilecek feci cezalar konusunda Muhammed'in gördüğü dehşet verici rü'ya’nın hikayesi ……sayfa 180 LIV) Fare'nin deve sütü içmeyip koyun sütü içmesinin ya da, Tanrı’nın, bazı kavimleri, fare, domuz, ve maymun şekline dönüştürmesinin hikayesi (K. A'raf 163-6; Maide 60) ……sayfa 182 LV) Şeytan’ın, ev faresini yangın cinayetine zorlamasının, ve Merkebin de şeytan görünce anırmasının hikayesi ……sayfa 184 Dipnotlar ve Referanslar ……sayfa 185
9
I) ADEM'İN YARATILIŞI, CENNET'E ALINIŞI VE CENNET'TEN ATILIŞI VE ŞEYTAN’IN TANRI'YA BAŞKALDIRISI İLE İLGİLİ "KISSA"LAR (masallar): (K. Hicr, 26-29; Zümer 6; Ta-Ha 116-119; Bakara 31-34, 36-37; A'raf 19) : İslam kaynaklarına göre Tanrı önce toprağı yaratır; toprağı yarattığının ertesi günü dağları, daha sonraki günlerde de sırasıyle mekruh'u (haram olan şeyleri), nur'u, hayvanları ve nihayet 3 insanlığın ilk babası olan Adem'i yaratır . Evren'in ve Adem'in yaratılması 6 gün sürer. Bütün bu işlerden sonra Tanrı, çevresinde bulunan meleklere: "Ben yeryüzünde bir halife var edeceğim" (K. Bakara Suresi, ayet: 30) der. Fakat melekler bu haberden hoşlanmazlar. Çünkü Tanrı’nın yaratacağı bu "halife'nin" bozgunculuk, fitnecilik yapacağı kanısındadırlar. düşündüklerini Tanrı'ya bildirirler; şöyle derler: "(Yeryüzünde) bozgunculuk yapacak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni takdis etmekte bulunuyoruz" (K. Bakara 30). Anlaşılan o ki melekler "(Yeryüzünde) bozgunculuk yapacak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? " diye konuşurlarken haksız değillerdir. Nitekim dedikleri çıkmış, ve Tanrı’nın yarattığı insan, daha ilk anlardan itibaren bozgunculuk yapmış ve kanlı bir tarih yaratmıştır. Fakat Tanrı meleklerin söylediğini ciddiye almaz ve: "Sizin bilemeyeceğinizi herhalde ben bilirim" (K. Bakara 30) diyerek onları susturur. Ve sonra: "Ben, balçıktan işlenebilen kara topraktan bir insan yaratacağım" (K. Hicr 26, 28-29) diye ekleyip topraktan bir miktar alır, iki eliyle onu çamur haline sokar (K. Sad 75), ve sonra çamura biçim verip ruhundan üfler; böylece Adem'i meydana getirmiş olur (K. Secde 6-9). Fakat Adem'in yalnız kalmaması için ona bir eş yaratır (K. 39 Zümer 6). Kur'an'da adı belirtilmemekle beraber bu eş'in adı Havva’dır. Meleklere karşı haklı olduğunu ve yarattığı insan’ın meleklere nazaran üstün bulunduğunu kanıtlamak üzere Tanrı, gizlice Adem'e her şeyin, her eşyanın adlarını belletir ve sonra onu meleklerle karşı karşıya getirip sınava sokar. Fakat sokmadan önce meleklere: "Eğer sözünüzde samımı iseniz, onların işimlerini bana söyleyin" diye sorar. Melekler soruyu yanıtlayamazlar, fakat Tanrı'ya şöyle derler: "Ya Rab! Seni noksan sıfatlardan tenzih ederiz; senin bize öğrettiklerinden başka bizim bilgımız yoktur. Şüphesiz alim ve hakim olan sensin" (K. Bakara 32). Bunun üzerine Tanrı Adem'e döner ve: "Ey Adem! Onlara adları söyle" der. Adem adları söyleyince Tanrı meleklere dönerek: "Ben -gökler ve yerlerde görünmeyeni biliyorum, sizin açıkladığınız ve gizlemekte olduğunuzu da biliyorum- diye söylememiş miydim? " der (K. Bakara 31-34). Böylece "yüceliğini" meleklere anlatmiş olur. Fakat bununla da yetinmez, bir de melekleri, cinleri ve şeytan'ların başı olan İblis'i, Adem'e secde ettirmek ister. Melekler ve cinler bu emre uyarak Adem'in önünde yere serilip secde ederler. Fakat İblis yüz çevirir ve secde etmez (K. Bakara 34). Çünkü Adem'in çamur ve kuru kokmus balçık gibi bayağı aşağılık malzemeden yaratıldığını, kendisinin ise ateşten, yani "asıl" bir kaynaktan var kılındığını, ve dolayısıyle Adem'e nazaran üstün bulunduğunu düşünür. Tanrı, kendisine bu şekilde baş kaldıran İblis'e sorar: "Sana emrettiğim halde, seni (Adem'e) secde etmekten alıkoyan nedir?" . İblis cevap verir : "(Adem'e secde etmedim çünkü) beni ateş'ten, onu çamur'dan yarattın; ben ondan üstünüm" (K. A'raf 12; Hicr 33). Bunu söylemekle İblis, aslında haklidir; çünkü Tanrı, Adem'i çamurdan ve İblişi de ateşten yarattığını önceden bildırmıştır. Buna rağmen Tanrı, İblis'in bu sözlerini küstahlik sayar ve 10
kizar ve şöyle kükrer: "Öyle ise in oradan. Orada büyüklük taşlamak senin haddin değildir. Çik! çünkü sen aşağılıklardansın" (K. A'raf 13) Tanrı’nın bu öfkesi karşışında İblis biraz sinmiş gibidir; fakat yine de büyük bir küstahlikla Tanrı'dan şu dilekte bulunur: "Bana (insanların) tekrar dirilecekleri güne kadar mühlet ver" (K. A'raf 14). Her şeyi bilen ve ileriyi önceden gördüğü kabul edilen Tanrı, İblis'in uslanmayacağından emin olduğu halde, onun bu dileğine adeta boyun eğer ve: "Haydı, sen mühlet verilerdensin". (K. A'raf 15) der. Tanrı’nın bu yumusaması karşışında İblis, yeniden küstahlaşır; hem de öylesine ki "Beni azdıran sensin" diyerek ve kötülük yapmaktan vazgeçmeyeceğini bildirerek Tanrı'ya meydan okur; şöyle konuşur: "Öyle ise beni azdırmana karşılık, and içerimki , ben de onları (kullarını) saptırmak için senin doğru yolunun üstüne oturacağım. Sonra elbette onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve sen, onların çoklarını şükredenlerden bulmayacaksin" (K. A'raf 16-17). İblis'in bu sözleri karşışında yeniden öfkelenen Tanrı şöyle der: "Haydı, yerilmiş ve kovulmuş olarak orada çik. Andolsun ki onlardan kim sana uyarsa, sizin hepinizi cehenneme dolduracağım" (K. A'raf 18) Daha başka bir deyimle, İblis'i, insanlara kötülük yapamasınlar diye yok edecek yerde, aksine, ona kıyamete kadar yaşama ve insanları doğru yoldan ayirma fırsatı vermiş olur. Bundan sonra Tanrı, Adem ile eşini cennet'e yerleştirir; fakat yerleştirirken sadece Adem'e hitaben, haram olan şeylere dokunmamalarını tenbih eder; şöyle der: "Ey Adem! esin ve sen Cennette kal; orada olandan istediğiniz yerde bol bol yiyin; yalnız şu agaca yaklaşmayın; yoksa zalimlerden olursunuz" (K. A'raf 19; Ta-Ha 117-119) Fakat aynı zamanda Adem'e, İblis'in kandırmalarına kanmamasını hatırlatarak, şöyle der: "Ey Adem! Doğrusu bu (İblis) senin ve eşinin düşmanidir. sakın sizi cennetten çıkarmasın, yoksa bedbaht olursun..." (K. Ta-Ha 117-119). Dikkat edileceği gibi Tanrı bütün hatırlatmalarını, ihtarlarını sadece Ademe'e hitaben yapmıştır; Adem'in eşini (yani Havva’yı) kendisine muhatap dahi edinmemiştir; ona Adem aracılığı ile emirlerini bildırmıştır. Adem bu emirlerden eşini haberdar kılmış midir? Bilmiyoruz. Aşağıda göreceğimiz gibi haberdar kılmadığı anlaşılıyor. Bu konuşmadan sonra Adem ve eşi cennet bahçelerinde güzel bir yaşam sürmeye başlarlar. Fakat günün birinde İblis, Adem ile eşinin karşışına dikılır ve yasak agaci göstererek: "Rabbiniz size bu agaci sırf melek olursunuz veya ebedi kalanlardan olursunuz diye yasakladı" (K. A'raf 20) der ve "Doğrusu ben size hayırlı öğüt verenlerdenim" (K. A'raf 21) diyerek yeminler eder. Kur’an’ın bir başka Sure'sinde, İblis'in sadece Adem'e hitaben: "Ey Adem! sana ebedilik agacini ve sonu gelmez bir saltanati göstereyim mi?" (K. 20 Ta-Ha, 120) konuştuğu yazılı. Her ne olursa olsun, İblis'in bu yeminlerine kanan Adem ile esi, yasak agacin meyvesinden yerler. Yedikleri an ayıp yerleri kendilerine görünür ve örtünmek için cennet yapraklarıyla bu
11
yerlerini kapamağa çalışırlar. Fakat tam o sırada Tanrı karşılarına çıkar ve onları: "Ben size o agaci yasaklamadım mi ve şeytan size apaçık bir düşmandır demedim mi?" diye azarlar (K. A'raf 22. aynı hususlar için bkz. Ta-Ha 117-120). Adem ile eşi özür dileyerek afv edilmelerini isterler: "Ey Rabbımız! Biz kendimize yazık ettik; bizi bağışlamaz ve bize merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz" (K. A'raf 23) derler. Ancak ne varki her şeyi "bağışlayan" ve "merhametli" olan Tanrı, bu yalvarmalarına rağmen onları bağışlamaz. Sadece Adem'i seçip tevbesini kabul eder ve ona doğru yola gösterir (K. Ta-Ha 121-122, Bakara 37). Neden Tanrı Adem'e böyle bir inayette bulunur da esine (Havva'ya) bulunmaz? Bilemiyoruz. Muhtemelen erkek cinsini kadın cinsine tercih etmiş olmasından! Bununla beraber Adem ile eşini birbirlerine düşman yaparak cennetten kovar: "Birbirinize düşman olarak inin! Sizin için yeryüzünde bir süreye kadar yerleşme ve yararlanma vardır. Orada yaşayacak, orada 4 öleceksiniz ve orada (diriltilip) çıkarılacaksınız" (K. A'raf 24) der. "Hiç iyilik Tanrısı insanları birbirlerine düşman kilar mı? ve hele bunlar bir ömür boyunca birlikte yaşayacak olan karı koca iseler, hiç onların yaşamını cehennem hayatına zorlar mı? " diye sorulacak olursa, cevabını bulmak güç. Fakat her ne olursa olsun, bütün bu yukardaki ölümsüzluklar Tanrı’nın İblis'e kötülük yapma fırsatını vermiş olmasından doğmuşa benzer? Eğer denecek olursa ki: "Adem ile eşi İblis'e kanmasalardı, bunlar olmazdı!", bu taktirde Kur'an'daki "Tanrı dilediğini doğru yola sokar ve dilediğini de saptırır" şeklindeki ayetlere ne demeli? Eğer Tanrı dilediğini doğru yola sokuyor ya da kötü yola girmesine engel oluyor ise, bu demektir ki İblis'in Adem'i ve Havva’yı kandırmasına ses çıkarmamıştır. Çıkarmadığına göre onları cezalandırması söz konusu olmamak gerekmez mi?
12
II) MAĞARA'YA SIĞINMIŞ GENÇLERİN (VE KÖPEKLERİNİN) 309 YIL BOYUNCA UYKUDA KALDIKLARINA DAİR KEHF SURESİ'NDE ANLATILAN "KISSA" (masal): (K. 18 Kehf 9 ve d.) Kur’an’ın Kehf Suresi'nde Tanrı'ya tapmayan bir toplumun (ve hükümdarının) zulmünden kurtulmak üzere, köpekleriyle birlikte bir mağaraya sığınan Hırıstiyan gençlerin, Tanrı tarafından bilinen bir süre boyunca orada uyuyup kaldıkları hikaye edilir. Hikaye'nin aslı Hırıstiyan kaynaklarında bulunur; Muhammed onu kendisine göre bir şekle sokmus ve Tanrı tarafından kendisine nakledilmiş gibi Kur'an'a almıştır. Kur'an'da anlatılan şekliyle hikaye'nin, Hırıstiyanlığın başlangıç tarihlerinde, daha doğrusu İmparator Dekyanos (Decius)'un zamanında, geçtiği anlaşılmaktadır. şu bakımdan ki mağarada bulunanlar, onun zamanına ait bir parayı kullandıklarını ve orada uyuya kaldıkları süre'nin 309 yıl olduğunu söylemişlerdir (K. 18 Kehf 25) Kehf Suresi'ndeki "Kıssa" (masal): "Yoksa sen, bizim ayet'lerimizden (sadece) Kehf ve Rakim 5 sahiblerinin ibrete sayan olduklarını mı sandın?" (K. 18 Kehf 9) şeklindeki sözlerle başlar ; güya Tanrı, Muhammed'e bu şekilde hitap etmiştir. Ancak ne var ki "Kıssa" (masal), daha bu ilk başlangıçta bir takım karışıklıklarla, anlaşılmazlıklarla (muğlaklıklarla) karşımızdadır. Çünkü ayet'de geçen "Kehf" sözcüğü, dağda bulunan genişce "mağara" anlamında olmakla beraber "Rakim" sözcüğünün ne anlama geldiği pek bilinmez. Bunu, "mağara’nın bulunduğu dağ", ya da "vadı" olarak belirleyenler yanında, mağaradakılerin adlarını içeren "levha" ya da mağara'ya konulan "kitabe" ya da mağaradaki "köpeğin adı" olarak tanımlayanlar da vardır. Bundan dolayıdır ki yukardaki ayet'i: "Yoksa sen, Ey Muhammed! Mağara ve Kitabe ehlini sasılacak ayetlerimizden mi zannettin?" şeklinde ya da "Yoksa sen Kehf ile levha sahiplerini, Bizim hayret verici ayetlerimizden mi sandın?" şeklinde çevirenler de vardır. Ancak ne var ki anlaşılmazlıklar ve karışıklılıklar, masal boyunca bu şekilde sürüp gider. Bunları göz önünde tutmağa çalışarak masalı söylece özetlemek mümkün: Rablerine inanmış bir kaç genç: "Rabbımız göklerin ve yerin Rabbidir. O'nu bırakıp başka bir tanrıya yalvarmayız, yoksa and olsun ki, batıl söz söylemiş oluruz. şu bizim milletimiz Allah’ı bırakıp O'ndan başka tanrılar edindiler...Allah'a karşı yalan uydurandan daha zalim kimdir?" (K. 18: 13-15) diye konuşurlar ve "Rabbımız! Katından bize rahmet ver ve işimizde basarılı kil" diye yalvarırlar (K. 18: 10). Tanrı onların konuşmasını duyar ve: "Siz onlardan ve Allah'tan başka taptıklarından ayrıldınız, bunun için Mağara'ya girin ki, Rabbiniz size rahmetini yaysın ve size işinizde kolaylık göstersin" (K. 18: 16) der. Neden Tanrı bu gençleri ille de mağaraya tıkıp orada rahmetine kavuşturmak ister? Neden işi gençler için daha kolay, daha etkili bir yoldan yapmaz? bilinmez! Her ne kadar ayet'de: "Mağara'ya girin ki, Rabbiniz size rahmetini yaysın ve size işinizde kolaylık göstersin" diye yazılı olmakla beraber, birazdan göreceğimiz gibi ortada öyle kolaylık sağlayan bir durum yoktur, çünkü Tanrı bu gençleri orada 309 yıl boyunca uykuya yatıracaktır. Gerçekten de Tanrı’nın yukardaki sözleri üzerine gençler mağara'ya girerler ve Tanrı onları uzun bir uykuya yatırır. Mağara'ya alınan gençlerin yanında bir de köpek bulunduğu anlaşılmaktadır, çünkü Muhammed'in söylemesine göre Tanrı şöyle konuşmuştur: "Köpekleri
13
dirseklerini esiğe uzatmıştı. Onları görsen için korkuyla dolar, geri dönüp kaçardın". (K. 18: 18). Köpek nasıl ve ne münasebetle girmiştir mağaraya? dirseklerini uzattığı eşik nedir? pek bilinmez; bu konuda birbirinden farklı görüşler vardır. Bu görüşleri nakleden Beyzevi ve Celaleddin gibi ünlü Kur'an yorumcularına göre, gençlerin mağaraya sığınmak üzere kaçmaları sırasında bir köpek peşlerine takılmış ve fakat gençler onu kovmak isteyince Tanrı köpeği şu şekilde konuşturmuştur: "Tanrı’nın sevgili kullarını severim: siz mağara'da uyurken ben de sizlere bekçilik ederim". Fakat bazı görüşlere göre köpek bir çoban'a ait olup onu takib etmiş ve uyuyan ve uyanan'lardan olmuştur. Ve işte Kur'an'da geçen "rakim" adı bu köpeğin adı’dır. Fakat her ne olursa olsun Kur’an’ın söylemesine göre gençler mağaraya sığındıktan sonra güneş doğduğu zaman mağara sağ tarafa, battığı zaman ise sol tarafa meyletmeye başlar; ve içindekiler mağaranın kuytu bir yerinde kalırlar, ki bu, güya Allah’ın mucizelerindendir (K. 18: 17). Çünkü Tanrı onları, uykularında iken bu şekilde, sağa ve sola döndürür. Kur'an'da şöyle yazılı: "Mağara ehli uykuda iken sen onları uyanık sanırdın. Biz onları sağa ve sola döndürürdük... Onları görsen için korkuyla dolar, geri dönüp kaçardın" (K. Kehf 18) Bir aralık Tanrı, uyumakta olan bu Hırıstiyan gençleri, "birbirlerine sorsunlar diye" uykularından uyandırır. İçlerinden biri "Ne kadar kaldınız?" diye sorar diğerlerine. Diğerleri de:"Bir gün veya daha az bir müddet kaldık" derler ve eklerler: "Ne kadar kaldığınızi Rabbiniz daha iyi bilir". Fakat karınları acıkmiş olmalıdır ki, aralarından birini kent'e gönderip yiyecek-içecek aldırmak için birbirlerine şöyle derler: "Paranızla birinizi şehre gönderin, en iyi yiyeceklere baksın ve size getirsin. Orada nazik davransın, sakın sizi kimseye duyurmasın. Zira onların sizden haberi olacak olursa, ya taşlayarak öldürürler veya dinlerine döndürürler ve bu taktirde asla kurtulamazsınız" (K. Kehf 19). Mağaradaki gençler bu şekilde konuşurlarken Kent halkı da onlar hakkında çekışıp durmaktadır: kimişi: "Onların mağaralarının önüne bir bina kurun" derken diğerleri de "Onların mağaralarının önünde mutlaka bir mescid kuracağız" demektedirler (K. Kehf 21) Tanrı, Kent halkını haberdar ederek mağaradaki bu gençleri bulmalarını sağlar: çünkü böylece onların, Tanrı sözlerinin doğru olduğuna ve kıyamet gününün geleceğine inandırmış olacaktır (K. 18: 21). Bununla beraber halk, mağarada bulunanların sayısı ve bunların kimler olduğu hakkında birbirleriyle tartışmakdadır: kimişi "Mağara ehli üçtür, dördüncüleri köpekleridir" derler. Kimişi "Beştir, altinciları köpekleridir" derler. Kimişi de: "Yedidir, sekızıncileri köpeklerdir" derler (K. 18: 22). Onların bu şekildeki tartışmaları vesilesiyle Tanrı Muhammed'e şöyle der: "De ki: -'Onların sayısını en iyi bilen Rabbimdir. Onları pek az kimse'den başkası bilmez--' Bunun için, ey Muhammed! Onlar hakkında bu kısaca anlatılanın dışında kimseyle tartışma ve onlar hakkında kimse'den bir şey sorma. Her hangi bir şey için, Allah’ın dilemesi dışında: 'Ben yarın onu yapacağım'- deme. Unuttuğun zaman Rabbini an ve şöyle de: -'İnşaallah Rabbim beni doğruya daha yakın olana eriştirir-'..." (K. 18: 23-24) Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, bu şekilde konuşmakla beraber halktan kişiler, yine de mağarada kalma süresi hakkında tartışarak şöyle demektedirler: "-'Onlar mağaralarında üçyüz dokuz yıl kaldılar-' derler. (Ey Muhammed!) de ki: -'Onların ne kadar kaldıklarını en iyi Allah bilir. Göklerin ve yerin gaybi O'na aıttır. O ne mükemmel Gören'dir! O ne mükemmel
14
işiten'dir. İnsanların O'ndan başka dostu yoktur. O hiç kimseyi hükümranlığına ortak kılmaz'..." (K. 18: 25-26). Bir yoruma göre mağaradaki gençlerden biri, aralarında kararlastırıldığı şekilde, yiyecek tedariki için şehre gıttığınde, alış veris yaparken tanınır. Çünkü kullandığı para eski İmparatorlardan Dekyanos zamanına ait bir paradır. kendisini o mahallın reişi olan prens'e götürürler. Prens hırıstiyan dininden biridir. Huzuruna getirilen kişinin hikayesini dinleyince, adamlarını mağaraya gönderir. Prensin adamları mağaradakılerle konuşurlar, fakat onlarla birlikte uykuya dalip ölürler. Prens ölenlerin gömülmelerini ve gömüldükleri yere de bir mescid yapılmasını emreder. Yukardaki "kıssa"nin (masal’ın) ne maksatla Kur'an'a alindiği ve ne anlam taşıdığı hususunda yorumcuların görüşleri doyurucu değildir. Güya bu masal "iman" sahibi kişilerin (yani hırıstiyan gençlerin), zamanın hükümdarının zulmünden kaçmak için mağaraya sığındıklarını 6 anlatmak için alınmıştır . Kımıne göre de hırıstiyan gençlerin din yüzünden baskıya uğrayarak bir mağaraya sığınıp orada 309 yıl kaldıklarını ve sonra uyanıp kendi halklarını imana çağırdıklarını, bunun da "Allah’ın kudretinin ifadesi olduğunu" anlatmak için 7 konmuştur' . Her ne olursa olsun durum şu ki akla ve mantığa ters düşen şeyleri "Kıssa" (masal) yolu ile anlatmağa çalışmak, kişileri fikren gelişmez kılmaktan başka işe yaramaz.
15
III) TEVRAT'DA YAHUDİLERİN ATASI OLARAK GEÇEN İBRAHİM'İN, KUR'AN'DA, TANRI TARAFINDAN MÜSLÜMANLIKLA EMROLUNAN VE OĞLU İSMAİL İLE BİRLİKTE KA'BE'NİN TEMELLERİNİ YÜKSELTEN "PEYGAMBER" OLARAK GÖSTERİLMESİNİN HİKAYESİ: "İbrahim, ne yahudi, ne de hırıstiyan idi; fakat o, Allah’ı bir tanıyan dosdoğru bir müslüman idi: müşriklerden de değildi" (K. İmran 67, 65-66); "Çünkü Rabbi ona: -'Müslüman ol'demiş, o da: -'Alemlerin Rabbine boyun eğdim'- demişti. Bunu İbrahim de kendi oğullarına vasiyet etti; Ya'kub da: -'Oğullarım! Allah sizin için bu dini (İslam’ı) seçti. O halde sadece müslüman olarak ölünüz (dedi)" (K. Bakara 131-132). Yahudilerin kutsal bildikleri Tevrat'a (ki Ahd-i Atiyk'in ilk beş kitabını kapsar) göre İbrahim, Yahudilerin atası’dır. Fakat Muhammed onu, sadece Yahudilerin değil fakat aynı zamanda kendi mensup bulunduğu Arap kavminin de, atası olarak gösterir. Gösterirken de onu, Tanrı tarafından, ilk kez müslümanlıkla emrolunmuş "peygamber" olarak tanımlar. İslam kaynaklarının bildirmesine göre "İbrahim" adı, İbrani dilinde "eb" (yani "baba") ve "rehim" (yani "halk"="cemaat") sözcüklerinden oluşup "halkın babası" (Cumhur'un babası) anlamına geldiği için İbrahim, kendisinden sonra gelen bütün Beni İsrail peygamberleriyle birlikte, Muhammed'in de atası sayılır. Çünkü, güya Arap kavmi, İbrahim'in oğlu İsmail'den 8 çıkmıştır . Bu hususları birazdan özetleyeceğiz, fakat daha önce Yahudilerin kendi kitaplarına göre İbrahim'in durumuna göz atalım: Tevrat'a göre, İbrahim, Nuh'un torunu olan Terah'in oğullarından biridir. İbrahim'in iki oğlu 9 olup, bunlardan biri İsmail'dir ki Hacer adındaki cariyesinden dogmuştur. Diğeri ise İshak 10 olup Sara adındaki esinden olmuştur. Yahudiler kendilerini İbrahim'in ve onun oğlu İshak'in ve onun oğlu Ya'kub'un soyundan bilirler. Tanrı güya İshak'in oğullarından olan Ya'kub'un adını İsrael olarak değiştirmiş ve bunun sonucu olarak Yahudiler İsrailoğulları olarak biline gelmişlerdir. Tevrat’ın "Tekvin" adlı kitabında bütün bu olaylar Tanrı’nın ağzından çıkmış gibi anlatılır. Oysa ki son iki yüz yillik tarihi kaziların ve bilimsel araştırmaların ortaya vurduğu gerçek şudur ki İbrahim hikayesi eski Babilonya'da "Abarama" adıyla bilinen bir çiftçı’nın, ya da Hint efsanesinde "Brahma" adıyla anılan "Yaratıcı" nin yaşamlarından alinmiş masaldan 11 başka bir şey değildir . Ve işte Tevrat’ın birinci kitabı olan Tekvin'i hazırlayanlar bu eski masalı şu şekle sokmuşlardır: Nuh'un güya üç oğlu olur ki adları: Sam, Ham ve Yafet'tir. Sam'in zürriyetinden olan Terah'in oğullarından biri Abram'dir ve Tanrı onunla ahd yapmıştır (Bkz. Tekvin, Bap 10-11) . Yaparken de onu yükselteceğini, mübarek ve büyük bir milet haline getireceğini, yer yüzünün bütün kabilelerini onda mübarek edeceğini ve adını yücelteceğini söylemiştir. Abram'in Saray adında bir eşi vardır. Ahd'i yaptıktan sonra Tanrı Abram'i, karısı Saray ile birlikte bir bölgeye gönderir. Fakat orada kitlik hüküm sürmektedir diye Mısır'a gitmesini emreder. (Kitlik hüküm sürüyor idiyse niye oraya göndermiştir bilinmez!). Tanrı’nın emrine uyarak Abram Mısır'a gitmeye karar verir. Fakat gitmeden önce karısına şöyle der: "Sen güzel bir kadınsin; olur kı mışırlılar seni görünce, kocan olduğum için beni öldürürler ve sana sahib çıkmak isterler. Eğer benim kızkardeşim görünürsen bana karşı iyi davranırlar".
16
Gerçekten de Mısır'a vardıkları zaman Saray'in güzelliğini duyan Firavun, adamlarına emrederek onu saray'ina getirtir. Güzelliğine vurularak onunla evlenir. Saray kendisini Abram'in kız kardeşi olarak tanıttığı için Abram'a iyi davranılır. Her ne kadar Abram, eşinin Firavun ile evlenmesine ve yatmasına aldırıs etmez ise de Tanrı muhtemelen Abram'dan daha kıskanç olmali ki Firavun'u "büyük vuruslarla vurur". Bu darbeler üzerine Firavun işi anlar ve Abram'i huzuruna getirterek: "Bana bu yaptığın nedir? Niçin: 'Bu benim kızkardeşimdir' dedin de onu karı olarak aldım? Şimdi onu al ve git" der. Onları gönderirken hediyeler ve cariyeler vermeyi de ihmal etmez. Abram karısını alıp gider. Fakat yillar geçer Abram'in karısı Saray bir türlü ona çocuk dogurmaz. Ancak Saray'ın mışır'li bir cariyesi vardır ki adı Hacar'dir. Günlerden bir gün Saray, kocasını karşışına alır ve şöyle der: "İşte Tanrı beni dogurmaktan alıkoydu, rica ederim, cariyemin yanına gir, belki ondan çocukların olur!" . Abram onun sözünü dinler ve Hacar'la yatar. Hacar hemen hamile kalır. Ancak ne var ki Saray bu yaptıklarından dolayı kendisini kocasının ve cariyesi’nin gözünde küçülmüş görür. Bu yüzden ona çatar: "Seninle benim aramda Tanrı hükmetsin" der. Abram fena halde üzülür, çünkü sevgili Saray'ini çok sevmektedir. Ne yapacağını bilemz ve Saray'in gönlünü almak ister; şöyle der: "İşte cariyen senin elindedir; ona dilediğin gibi davran". Bunun üzerine Saray, adeta hinç çıkarmak istercesine Hacar'a cefa eder. Hacar' da onun yanından kaçar. Fakat Tanrı ona bir erkek çocuk doguracağını ve adının İsmail olacağını haber verir. şöyle der: "(İsmail) İnsanlar arasında yabani bir adam olacaktır; onun eli herkese karşı ve herkesin eli ona karşı olacaktır ve bütün kardeşlerinin sarkindan sakın olacaktır" (bkz. Tekvin , Bap 16:12) . Bundan sonra Hacar'in bir oğlu olur ve Abram onun adını İsmail olarak kor. Abram o tarihte 86 yaşındadır. Aradan zaman geçer ve Abram 99 yasına bastığında Tanrı onu karşışına alır ve kendisini bir çok milletlerin babası yapacağına dair olan ahdı’nı hatırlattıktan sonra adını Abram'dan Abraham'a çevirdiğini söyler (Tekvin, Bap 17:1-9). Abraham adı Kur'an'da İbrahim olarak geçer. İslam kaynakların bildirmesine göre Tanrı’nın Abraham adını uygun görmesi bu ad’ın İbranice'de "Eb" lafziyle (ki "baba" demektir) "Rehim" (yani "Cumhur") kökünden oluşup 12 böylece "Cumhur'un babası" (yani halkın babası) anlamına gelmesindendir . Fakat Tanrı aynı zamanda Abraham'in karısı Saray'in adını da değiştirir ve Sara yapar (ki "prenses" demektir); Kur'an'da Sare diye geçer. . Bundan sonra Tanrı İbrahim'e İshak adında bir oğlan çocuk vereceğini söylece müjdeler: "(Sara’yı) mübarek kilacağım... Gerçek senin karın Sara, sana bir oğul doguracak ve onun adını İshak koyacaksin ve onunla ve ondan sonra zürriyetinle ahdımı ebedi ahit olarak sabit kilacağım" (Tekvin, Bap 17:16-19). anlaşılan o ki Tanrı, İshak adı İbranice'de "gülmek", "mutlu olmak" anlamına geldiği içindir ki bu adı seçmıştır. Ve Tanrı’nın dediği gibi olur ve Sara bir erkek çocuk dogurur ve İbrahim ona İshak adını verir (Tekvin, Bap 21:1-10) Ancak ne var ki Sara, Mısırlı cariye Hacer'den doğma İsmail'in bir gün gelip kendi oğlu İshak'a miras ortağı olacağını düşünerek kocasına şöyle der: "Bu cariyeyi ve oğlunu dışarı at" (Tekvin, Bap 21: 8-12). Fakat bunu yapmak İbrahim'e kötü görünür; vicdani böyle bir şey yapmağa razı olmaz. Muhtemelen Tanrı ondan daha az merhametli olmali ki hemen İbrahim'e emreder: "Çocuktan dolayı ve cariyenden dolayı gözünde kötü olmasın. Sara’nın sana 17
söylediği her seyde onun sözünü dinle, çünkü senin zürriyetin İshak'ta çağrılacaktır" (Tekvin, Bap 21: 11-13) Bu emir üzerine İbrahim derhal Hacer'i çağırtır ve eline biraz ekmek ve bir şu tulumu vererek İsmail ile birlikte uzaklara gitmesini söyler. Kadıncağız İsmail'i alıp yola çıkar ve Beer-seba çöllerinde tek başına aç susuz dolaşmağa başlar. Çocuğu ile birlikte ölmek üzere iken Tanrı feryadını işitir ve yardımına kosar; fakat yine de onu çocuğu ile birlikte çölde yasatmağa kararlıdır. Daha sonra Hacer, Mısır diyarında bir kadın bulur, çocuğuna baksın için. Muhtemelen her ikisi de unutulup giderler. Buna karşılık İshak'in zürriyeti, Tanrı’nın inayetlerine mazhar olmuş olarak gelişir ve İsrailoğullarını, yani Yahudi kavmini meydana getirir. Görülüyor ki yukardaki masal'da İbrahim'in, önce Hacer'den ve sonra Sara'dan birer oğlu olmuştur. Fakat Hacer sadece bir cariye'dir yani hizmetçi bir köledir. İbrahim'in onunla nikahli bir durumu yoktur. Bu itibarla İsmail evlilik dişi doğmuş demektir. Buna karşılık Sara, onun nikah bağı ile bağlı bulunduğu gerçek esidir. Tanrı’nın tercihlerine ve inayetlerine mazhar olan da Sare ve oğlu İshak'tir. O kadar ki Tanrı onun dileğiyle Hacer'in ve oğlu İsmail'in kizgin çöllere atılmasına razı olmuştur. Tevrat'da geçen yukardaki masalı Muhammed, Kur'an'a aktarmış fakat aktarırken bazı değişikliklere sokmuştur. Yaptığı değişikliklerin başında İbrahim'in ne "Yahudi" ve ne de "Hırıstiyan" olmayıp "Müslüman peygamber" olduğu hususu gelir. Güya Yahudiler İbrahim'in "Yahudi" olduğunu, Hırıstiyanlar ise "Hırıstiyan" olduğunu söyleyerek çekişmektedirler (K. Al-i İmran 65-66) oysa ki Tevrat ve İncil ondan daha sonra indirildiği için bu iddialarında yanılmaktadırlar. Muhammed'in söylemesine göre Tanrı bu vesileyle şöyle konuşmuştur: "Ey Kitab ehli! İbrahim hakkında niçin çekışırsınız? Halbuki Tevrat ve İncil kesinlikle ondan sonra indirildi. Siz hiç düşünmez misiniz? İşte siz böyle kimselersinız! Hadı hakkında bilgi sahibi olduğunuz konuda tartişiniz; fakat bilgi sahibi olmadığınız konuda niçin tartişiyorsunuz? Oysa ki Allah her şeyi bilir, siz ise bilmezsınız" (K. İmran 65-66). Görülüyor ki Muhammed, İncil ve Tevrat’ın İbrahim'den sonra indirildiğini öne sürerek İbrahim'in ne Yahudi ve ne Hırıstiyan olabileceğini söylemiştir. Söylemiştir ama, Kur’an’ın dahi, tıpkı İncil ve Tevrat gibi, İbrahim'den sonra "ındırıldığıne" aldırıs etmeyerek (ya da Kur'an’ı çok önce, daha Adem'den itibaren indirildiğini belirterek) İbrahim'in Müslüman olduğunu bildırmış ve Kur'an'a şu ayet'i koymuştur: "İbrahim, ne Yahudi, ne de Hırıstiyan idi; fakat o, Allah’ı bir tanıyan dosdoğru bir Müslüman idi: müşriklerden de değildi" (K. İmran 67). Bunu söyledikten sonra kendisinin, ve bütün "mü'minlerin" İbrahim'in dininden olduğunu bildirir (Bkz. K. İmran 68, 95, ; Bakara 130, 135,136; Nisa 125; En'am 161; Nahl 123).
18
Daha başka bir deyimle Yahudiler, İbrahim'in Sare'dan olma İshak adındaki oğlunun sulbunden geldiklerini söylerlerken, Muhammed, kendi kavminin İbrahim'in cariyesi Hacer'den doğma İsmail adındaki oğlunun sulbünden geldiğini ileri sürmüştür. Yine Muhammed'in söylemesine göre güya İbrahim bütün müslümanların babasidir ve müslümanlara "Müslüman" adını veren o'dur (K. Hacc 78); güya İbrahim, oğlu İsmail ile birlikte Tanrı'ya dua ederek kendilerinin müslüman kılınmalarını istemişler ve "Soyumuzdan da senin için 'Müslüman bir ümmet' yarat" (K. Bakara 128) diye yalvarmışlardır. Yine Muhammed'in söylemesine göre İsmail, İbrahim'in "Hacer" adındaki cariye'sinden doğma oğludur. Fakat bir de Sare adındaki esinden doğma İshak adında bir oğlu daha vardır. Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre Muhammed, Hacer'in cariye olarak İbrahim'e verilişinin ve ondan İsmail adında bir çocuk edinisinin hikayesini şöyle anlatır: "İbrahim Sare ile sefer etmiş de onunla bir şehre gelmıştı. Orada ... bir Melik... hükümran idi. Bu zalime: 'İbrahim, en güzel kadınlardan bir kadınla şehre dahil oldu'- diye bildirildi. Melik kendisine: -Ya İbrahim!, yanındaki kadın neydi? diye haber gönderdi. İbrahim -Hemsiremdirdiye cevab verdi. Sonra İbrahim dönüp Sare'nin yanına geldi ve -Sakın sözümü tekzib etme! Ben bunlara seni(n için) kız kardeşimdir, dedim. Allah'a yemin ederim ki yer yüzünde benden, senden başka iman eden hiç bir kişi yoktur- buyurdu. Ve Hz. Halil Sare'yi Melik'e gönderdi. Melik Sare'ye kıyam etti. Sare de hemen abdest alıp namaza durdu ve -'Ya Rab, ben Sana ve Senin peygamberine iman ettimse, ben kadınlığımi zevcimden başkasına karşı ebedi muhafaza eyledimse, benim üzerime şu kafiri musallat etme-' diye dua etti. (Meli'in) derhal nefesi boğuldu. Horlamağa hatta ayağıyle yere vurup deprenmeğe başladı... (ve bu olay bir kaç kere bu şekilde tekrarlanınca) Melik saraydaki kurenasına: -'Siz bana muhakkak bir şeytan göndermişsınız. Bu kadını İbrahim'e geri gönderiniz. Hacer'i de Sare'ye veriniz- dedi. Müteakiben Sare, İbrahim'e ... dönüp geldi. Ve ona: -Anladın mı zevcim! Allah kafiri tezlil 13 etti. Bir cariyeyi de (bize) hizmetçi verdi- dedi". Görülüyor ki Muhammed'in söylemesine göre Hacer, Melik tarafından Sare'ye hediye edilen bir cariyedir. Fakat güya İbrahim onunla evlenmiş ve bu evlilikten İsmail ortaya çıkmıştır. Her ne kadar İslam kaynakları, Hacer'i temiz soydan gelmiş bir kimse olarak göstermek 14 maksadıyla onun "asıl bir aile kızı" olduğunu belirtirlerse de İbrahim'in cariyesi ve Sare'nin hizmetçisi olduğu konusunda ihtilafa düşmezler. Daha sonra İbrahim'in Sare'den bir oğlu olur ki adı İshak'dir. Her ne kadar Kur'an'da İshak'in, iyi bir insan olduğu ve peygamber olarak İbrahim'e müjdelendiği yazılı olmakla beraber (K. Saffat 112,113) İbrahim için en önemli ve en sevgili evlad İsmail'dir. Bundan dolayıdır ki İbrahim onu, Tanrı'ya kurban etmek istemiş ve fakat Tanrı, onun bu fedakarlığından çok hoşnud olarak buna engel olmuş ve fidye olarak ona büyük bir kurbanlık vermiştir (K. Saffat 101-111). Muhammed'in Kur'an'a aldığı şekliyle ve Buharı’nın İbn-i Abbas'dan rivayetine göre, Hacer 15 ile oğlu İsmail'in macerası söyle : İbrahim'in eşi Sare, Hacer'i kıskanmaktadır. Hacer, kıskanç ortağı Sare'den izini gizlemek için uzun eteklik giyer. Fakat Sare'nin saldırılarından korunmak için İbrahim, Hacer'i ve İsmail'i alıp Sam'dan çıkar ve o zamanlar çorak bir kayalık olan Mekke kesimine götürür, orada büyük bir agacin altına bırakır. O tarihte Mekke'de ne bir kimse, ne yiyecek ve içecek, hiçbir şey yoktur. İşte İbrahim, bu ana ve oğulu buraya bırakır. Yanlarına da içi hurma dolu mesinden bir dağarcık, ayrıca da içi şu dolu bir kirba kor. Sonra da arkasını dönüp Sam'a gitmek üzere yola çıkar. 19
Karısını ve sevgili oğlu İsmail'i dağ başında yapa yalnız bırakıp gitmek kuşkusuz ki vicdanın alabileceği bir şey değildir. Nitekim Hacer İbrahim'in arkasından pesi sıra giderek seslenir: "Ey İbrahim! Bizi bu vadıde bırakıp da nereye gidiyorsun? Öyle bir vadı ki, ne görüp görüşecek var, ne başka bir hayat eseri var" der. Fakat İbrahim aldırıs etmez; Hacer bu söylediklerini yüksek sesle tekrarlar fakat İbrahim yine aldırıs etmez, yürümesine devam eder, dönüpte Hacer'e bakmaz bile. Nihayet Hacer ona: "(Bizi burada bırakmağı) Allah mi sana emretti?" diye sorar. İbrahim de ona: "Evet Allah emretti!" der. Tanrı neden bu zavallı kadına böylesine azab etmek istemiştir? bilinmez fakat Hacer, muhtemelen avunmak için kendi kendine: "Öyle ise (Allah bize yetişir), O bizi korur, bırakmaz" der ve gerişin geriye yerine döner. İbrahim de ayrılıp gider. Güya Mekke'nin üstündeki "Seniyye" denen bir yere gelince yüzünü Ka'be'ye döndürüp, ellerini havaya kaldırır ve Tanrı'ya dua eder. Kur'an'da İbrahim'in şöyle dua ettiği yazılı: "Ey Rabbımız! Ey sahibimiz! Namazı dosdoğru kılmaları için ben, neslimden bir kısmını senin Beyt'i Harem'inin (Ka'be'nin) yanında , ziraat yapılmayan bir vadıye yerleştirdim. Artık sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meyledici kil ve meyvelerden bunlara rizik ver. Umulur ki bu nimetlere şükrederler" (K. İbrahim Suresi, ayet 37) Hani sanki Tanrı’nın, "yapılmak gereken şeyler hususunda İbrahim'den ders almağa gereksinimi varmış gibi!" bir durum var ortada. Susuz, çorak ve kayalık bir yerde, oğlu ile tek başına kalan Hacer ne yapacağını bilemeyip oğlunu emzirmeğe başlar. Ara sıra kirba'dan sudan içer fakat az geçmeden kirba'daki şu biter. Hem kendisi hem de çocuğu susuzluktan kıvranırlar. O kadar ki çocuk susuzluktan sizlanarak toprak üzerinde yuvarlanıp durur. Çocuğunun bu içler acisi haline bakarken Hacer'in içi fenalaşır, ve saskinlikla çocuğu bırakıp ötelere gider ve orada Safa tepesi diye bir yerin üstüne çıkar, gelen giden var mı diye etrafa bakar. Fakat hiç kimseleri göremez. Sonra tepe'den inip kosa kosa vadıye geçer sonra Merve denen bir yere gelir. Bir süre orada durupta kimseyi göremeyince tekrar geldiği yere, yani Safa tepeşine döner. Bu suretle Safa ile Merve arasında yedi kez kosarak gidip gelir. Neden dolayı bu işi yedi def'a yapar, bilinmez. [Fakat her ne olursa olsun nice yillar sorna Muhammed, Ka'be'yi ziyaret edecek olan hacilara, Safa ile Merve arasında yedi def'a kosmalarını emredecektir]. Hacer yedinci kez kosarak geldiği Merve üzerinde iken bir ses işitir. Kulaklarına inanamaz ve iyice dinlemeğe başlar. İkinci kez sesi işitince: "Ey ses sahibi, sesini duyurdun! Eğer sen bize yardım etmek kudretine malık isen, bize yardım et" der. Bunu der demez ilerde bir yerde bir melek belirir. Bu beliren melek Cibril'dir; belirdiği yer ise Zemzem kuyusunun kazilacağı yerdir. Nitekim Cibril ayağının topuğu (yahut kanadıyla) yeri kazmaya başlar ve kazdiği bu yerden şu fiskirir. şu başka yere gitmesin ve ziyan olmasın diye Hacer, havuzumsu bir yer yapar ve bir eliyle de kirbaşına şu doldurur. aynı zamanda kana kana sudan içer; bu suretle (süt haline giren şu ile) çocuğunu da emzirir. Cibril kendisine, şu azalir ya da ziyan olur diye, telaş etmemesini bildirir ve şöyle der:"İşte surası Beytullah(in yeri) dir. O Beyti şu çocukla babası yapacaktır. Muhakkak ki, Allah, o işin ehlini zayi etmez (yitirmez)" der (Bkz. Buharı’nın İbn-i Abbas'dan rivayeti için bkz. Sahih-i..., Cilt IX, 115 ve d.; sh. 121-122, hadis no. 1381; ayrıca bkz. Cilt VII, sh. 232 ve d. )
20
Bütün bunlar olurken İbrahim, sevgili karısı Sara ve sevgili oğlu İshak ile birlikte, evinde yan gelmiş yatmaktadır. Muhtemelen az sonra onları terkedip Hacer'in yanına döneceği ve oğlu İsmail ile birlikte Ka'be'nin duvarlarını yükselteceği günlerin gelmesini beklemektedir. Hikayemize devam edelim. Hacer, yukarda belirttiğimiz şekilde yasayıp giderken günlerden bir gün Cürhüm'den bir topluluk çika gelir. "Cürhüm" Yemenli bir kabilenin büyük babası olarak bilinir. Soylarının Nuh'un oğlu Sam'a vardığı söylenir. Güya arapçayi ilk olarak konuşanlar bunlardır. Bunlar Mekke'nin alt tarafına indikleri bir sırada , oraya bir kuşun gelip gıttığını görmüşler, bu kuşun mutlaka sulak bir yerde dönüp dolaşır olduğunu düşünmüşler ve yaptıkları bir araştırma sonucunda bu yerin Hacer'in bulunduğu yer olduğunu öğrenmişlerdir. Ve işte bunu öğrenipte Mekke mevkiine geldiklerinde Hacer'i şu başında bulurlar: "Bizim de gelip suraya senin civarına inmemize (izin) verir mişin?" derler. Hacer de onlara: "Evet inebilirsınız (Bu sudan da kullanabilirsınız). şu kadar ki, bu suda mülkiyet iddia edemezsınız; onun mülkiyet hakkı bana aıttır)" der. Hacer'in bu sözlerini kabul eden Cürhümi'ler, o andan itibaren oraya yerlesirler ve daha sonra kendilerine katılan diğer Cürhümi'lerle birlikte Mekke'nin bulunduğu yeri kent haline getirirler. Günler geçer ve Hacer'in oğlu İsmail, yiğitlik ve gençlik çağına girer. Cürhümi'lerden arapcayi öğrenmiş ve onlar arasında sevimli bir sima olmuştur. Bulug'a eriştiğinde de Cürhumi'ler onu, kendilerinden bir kizla evlendirirler. Karı koca, birbirlerini severek yaşamağa başlarlar. Bununla beraber İsmail'in kazanci yerinde değildir; kendisini, karısını ve anasını güç bela geçindirmektedir. Az geçmeden Hacer, doksan yasına girmiş olarak ölür. Bu arada İsmail'in babası İbrahim'in aklına, bir zamanlar çölde bir yerlere bırakıp gıttığı oğlunu ve kadınını arayıp görmek gelir. Bir gün kalkar Mekke'ye yollanır ve İsmail'in evine arayıp bulur. İsmail evde olmadıg için karısı onu misafir eder. İbrahim kendisini tanıtmaz fakat kadına geçim durumlarının (hal ve vakitlerinin) ne olduğunu sorar. İsmail'in hanımı: "Şiddetli darlık içindeyiz. Gayet fena bir haldeyiz" diye yakinir. İbrahim fazla oturmaz, ve :"Kocan geldiğinde benden selam söyle. Ve ona şöyle (de) kapısının esiginin basamağını değiştirsin" deyip çıkar gider ve karısı Sare ile oğlu İshak'in bulunduğu Sam'a döner. Anlaşılan o ki İbrahim, kadının bu şekildeki yakınmasından hoşlanmamıştır; ona göre kadın geçim derdinden söz etmemeli, evce kötü durumda bulunduklarını söylememelidir. Bundan dolayıdır ki "kapışının esiginin basamağını değiştirsin" şeklinde bir mesaj bırakmakla oğluna, karısını boşaması gerektiğini bildırmıştır. Her ne hikmetse İsmail'in karısının aklına "Sen kimsin?" diye sormak gelmemiştir. Aksam olupta İsmail eve döndüğünde, evin içinde duyduğu güzel bir koku gibi emarelerden, babaşının gelip gıttığını anlar gibi olur ve karısına sorar: "Evımıze gelen oldu mu?". Bunun üzerine karısı olan bitenleri İsmail'e anlatır. İsmail karısına yine sorar:, "Sana bir şey vasiyyet ve bir söz tevdi etti mi?". karısı da: "Evet, bana, sana selam söylememi ve kapının basamağını değiştir! dememi (söyledi)" der. Bunları dinleyen İsmail, babaşının "kapının basamağını değiştir!" şeklindeki sözlerinin "Karını bırak ve başka bir kadın al" anlamına geldiğini düşünür ve karısına: "O gelen ihtiyar babamdir. Bana senden ayrılmamı emretmiştir. Artık sen ailenizin evine gidebilirsin!" der, ve kadıncağizi boşar ve Cürhümi'lerden başka bir kadınla evlenir.
21
Bir kimsenin, sırf babası öyle dedi ve emretti diye karısını boşaması, kuşkusuz ki mantıki ve adil bir davranış olmaz. Karı koca arasındaki uyuşmazlıklar, ya da hatali davranışlar, karşılıklı görüşmeler ve uzlasmalar yolu ile giderilmek gerekir. Kadın hata etmiştir diye kocanın onu (hem de başka birinin tavsiyesi üzerine- velev ki bu kişi babası olsun) boşaması adalet ve dürüstlük ilkeleriyle bagdasmaz. Her ne olursa olsun İbrahim, bir süre sonra tekrar Mekke'ye gelir ve İsmail'in evine iner. Tesadüf bu ya, İsmail yine evde yoktur. kapıyı İsmail'in yeni karısı açar ve İbrahim'i ağırlar. Fakat ona kim olduğunu sormaz ve İbrahim de kim olduğunu açıklamaz. İbrahim kadına şöyle der: "Nasılsınız? geçımınız, haliniz vaktiniz iyı midir?". İsmail'in karısı cevap verir: "Biz, hayır, saadet ve bolluk içindeyiz" der ve Tanrı'ya "hamd-ü sena" eder. İbrahim tekrar sorar: "Ne yiyip, ne içiyorsunuz?". Kadın da:"Et yiyoruz, şu içiyoruz" der. Bunun üzerine İbrahim: "Ya Rab! Bunların etlerini ve sularını mübarek kil, (uğur) bereket ihsan eyle" diye dua eder. [Bu vesile ile değinelim ki, İbn Abbas'in söylemesine göre, güya İbrahim'in bu şekildeki dua’sından dolayıdır ki et ile su, sicak bir yer olmasına rağmen Mekke'den başkaca hiçbir yerde insan sağliğina uygun düşmez olmuşmus. Ve eğer o zamanlar Mekke civarında hububatla uğraşılır olunsa imiş, İbrahim hububat hakkında da dua eder ve böylece Mekke'nin hububati bol olan bir yer haline girmesine sebeb olabilirmişmis (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 125)]. Kadının yukardaki şekilde konuşmasından ve halinden sikayetçi bulunmamasından hoşnud olan İbrahim, kadına şöyle der: "Kocan geldiğinde ona selam! Ve ona kapısının esigini güzel tutsun! diye emreyle!" der ve sonra kalkar Sam'a, evine döner. Aksam İsmail eve geldiğinde: "Evımıze gelen oldu mu?" diye sorunca karısı: "Evet güzel yüzlü bir ihtiyar geldi" diyerek İbrahımı över. Sonra İbrahim'in "Geçımınız nasıldır?" şeklindeki sorusuna: "Hayır ve saadet içindeyiz" dediğini ekler. Bu sefer İsmail: "Sana bir şey vasiyyet etti mi?" diye sorunca: "Evet o (saygın) ihtiyar sana selam söyledi. Ve kapının esigini iyi tutmani emreyledi" der. Bunun üzerine İsmail karısına şöyle der: "İşte o babamdir! Sen de evımizin (serefli) esigişin. Babam bana seni hos tutmamı, iyi geçinmemi emretmiştir". (Bkz. Sahih-i.., Cilt IX, sh.124-5) Anlaşılan yine o ki İbrahim, kocasına boyun eğen, kocasından sikayet etmeyen, yoksulluga katlanmasını bilen kadınları makbul saymaktadır İsmail de tıpkı babası gibi aynı tip kadınlardan hoşlanmaktadır. Bu son olaydan sonra İbrahim bir süre daha İsmail'den uzak yasar. Fakat nihayet bir gün kesin olarak Mekke'ye gelmeye karar verir. Bu kez ilk karısı Sare ile, ondan olan oğlu İshak'i terkedip Mekke'ye gelir. O sırada İsmail, Zemzem kuyusunun yakininda büyük bir agacin altında, okunu yontup düzeltmekle mesguldur. İbrahim'in geldiğini görünce babası olduğunu anlar ve kalkıp ona doğru kosar. Baba oğul kucaklaşip öpüşürler. Sonra İbrahim oğluna: "Ey İsmail! (Tanrı) bana muazzam bir iş emretti!... Fakat bu işte sen bana yardım edeceksin" der. İsmail de: "Babacigim, ben sana her veçhile yardım ederim" diye cevap verir. İbrahim, yapılacak işin ne olduğunu anlatmak üzere civardaki yüksekce bir tepeye işaretle: "(Tanrı bana) burada bir beyt (konut) yapmamı emretti" der (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 126).
22
Burası güya vaktiyle Adem'in tavaf ettiği nur'dan bir tasın bulunduğu ve onun ölümünden sonra oğullarından birinin bina ederek yanına "Hacer-i Esved" i (kara tasI) yerleştirdiği bir yerdir; hikayesi de söyledir: İslam kaynaklarının bildirmesine güya Adem ile Havva cennet'ten çıkarildikları zaman Arafat'ta buluşup batı yönüne doğru yürüyerek Ka'benin bulunduğu yere gelirler. Orada Adem Tanrı'ya yalvarır ve Cennette iken etrafında tavaf ettiği nur'dan işlenmiş tasın sağlanmasını diler. Tanrı onun bu dileğini kabul ederek nur'dan bir sütun gönderir ve Adem, onun etrafında tavaf ederek Tanrı'ya ibadet etmeye başlar. Fakat daha sonra bu nur'dan sütun kaybolur ve 16 yerinde siyah bir taş kalır. Adem'in ölümünden sonra onun üçüncü oğlu olan Sis (Sit) , babaşının vasiyeti gereğince, taş ve çamurla Ka'be'yi insa eder. İnsa ettiği bu yer dört köse bir binadır. Bu binanın bir kösesine de o siyah taşı koyar. Bu bina "Beytullah" diye anılan yerdir ki ki Ka'be olarak bilinir; bu taş ise "Hacer-i Esved" diye bilinen ve müslümanların 1400 yıl boyunca tapar oldukları tas'tir [Bir başka rivayete göre evvelce beyaz olan bu tas, "Cahılıye" döneminin günahları, kötülükleri ve murdarlıkları yüzünden siyah olmuştur]. Ve işte İbrahim'in, biraz yukarda belirttiğimiz gibi, Hacer'i ve İsmail'i alarak geldiği ve sonra onları orada bırakıp gıttığı, daha sonra da tekrar geldiği yer burasıdır. Yine yukarda belirttiğimiz gibi İsmail ile birlikte Ka'be'nin temellerini yükseltip burasını bir ibadet mahallı haline getirir ve Tanrıya sunar. Sunarken de: "Ey Rabbımız! Bunu kabul buyur; 17 şüphesiz sen işitensin, bilensin-'..." (K. Bakara 127) der ve ekler: "Ey Rabbim! Burayı güvenli bir Kent yap; halkından Allah'a ve ahiret gününe inananları çeşitli meyvelerle besle..." (K. Bakara 126) [Sanki Tanrı ne yapılmak gerektiğini bilmezmis de İbrahim'den tavsiye beklermiş gibi!]. Tanrı bundan hoşnud olur ve temelleri yükseltilen Beytullah'i (Ka'be'yI) kendisine ibadet edilmek gereken bir yer olarak ilan eder ve brahim'e de buranın temiz tutulmasın emreder. şöyle der: "Biz, Beyt'i (Kabe'yI) insanlara toplanma mahallı ve güvenılır bir yer kıldık. Siz de İbrahim'in makamından bir namaz yeri edinin (orada namaz kılın). İbrahim ve İsmail'e: -'Tavaf edenler, ibadete kapananlar, rüku ve secde edenler için Evim'i temiz tutun-' diye emretmiştik" (K. Bakara 126; ayrıca bkz. Hacc Suresi 26-29). Bundan sonra İbrahim ve İsmail: "Ey Rabbımız! Bizi sana boyun eğenlerden kil, neslimizden de sana itaat eden bir ümmet çıkar..." (K. Bakara 128) diye dua ederler. Söylemeye gerek yoktur ki "Bizi sana boyun eğenlerden kil" derlerken anlatmak istedikleri şey "Bizi müslüman kil" dir. Nitekim Kur'an'da Tanrı’nın onlara müslüman kıldığı şu şekilde belirtilmektedir: "... Rabbi ona (İbrahim'e) -'Müslüman ol'- demiş, o da: -'Alemlerin Rabbine boyun eğdim'demişti...." (K. Bakara 131). Fakat Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, müslüman olmayı sadece İbrahim'e ve İsmail'e emretmiş değildir; bu emrini İbrahim'in diğer oğlu İshak, ve ondan sonra gelecek olan Ya'kub ve onların zürriyeti için de vermiştir. Kur'an'da şöyle yazılı: "Bunu (yani "Müslüman ol" emrini) İbrahim de kendi oğullarına vasiyet etti, Ya'kub da: 'Oğullarım! Allah sizin için bu dini (İslam’ı) seçti. O halde sadece müslümanlar olarak ölünüz(dedi)..." (K. Bakara 132). 23
Görülüyor ki Tevrat'da geçen ve Yahudilerin kendi ataları ve kendi dinleri ile ilgili olan İbrahim hikayesi, Kur'an'da farklı bir şekle sokulmuş ve Tanrı, sanki İbrahim'in soyundan gelme bütün ümmetlere müslümanlığı emretmiş gibi tanımlanmıştır. Masal’ın bu şekle sokulmasının sebebi şudur: Medine'ye hicret ettikten sonra Muhammed, orada bulunan ve İshak'in sulbunden geldiklerini söyleyen Yahudileri müslüman yapmak istemiştir. Müslüman yapabilmek için Tanrı’nın İbrahim'i müslüman kıldığını ve kilarken de onu, kendi oğullarına (İshak'a, Ya'kub'a. vs...) müslümanlığı vasiyet etmekle görevlendirdiğini söylemiştir.
24
IV) SÜLEYMAN "PEYGAMBER'İN" KARINCA DİLİ İLE KARINCALARA, KUŞ DİLİ İLE KUŞLAR A HİTAP ETMESİNİN, VE HÜDHÜD (ÇAVUS KUŞU) İLE SEBE MELİKESİNE HABER İLETMESİNİN HİKAYESİ: (K. 27 Neml, 15-44; Tevrat/ 1 Krallar, Bap 10: 1-10) Yahudilerin Tevrat’ında, "Seba kraliçesi" nin, İsrail kralı Süleyman’ı (Solomon'u) ziyaretiyle ilgili bir hikaye vardır ki Muhammed bunu, bir takım değişikliklere sokarak Kur'an'a almıştır. Hikaye'nin Tevrat'daki şeklinin özeti şöyle: Seba kraliçesi, "Rabbin isminden ötürü" Süleyman’ın şöhretini işitince onu bilmecelerle denemek üzere Kudüs'e (Yerusalım'e) gitmeğe karar verir ve yola koyulur. Beraberinde bir alay insan ve ayrıca baharat, altın ve değerli taşlar yüklü develer de vardır. Kudüs'e vardığında Süleyman'la uzun uzun konuşur, onunla yer içer, "yüreğinde olan bütün şeyler hakkında" Süleyman'a sorular sorar. Bütün sorularına Süleyman'dan mükemmel yanıtlar alır. Ayrıca da Süleyman’ın yaşayış tarzına, sarayına ve her şeyine hayran kalır ve ona der: "Senin işlerin için, ve hikmetin için memleketimde işitmiş olduğum söz doğru imiş. Ve gelip gözlerim onu görünceye kadar o sözlere inanmamıştım; ve işte bana, yarışı bile bildirilmemiş hikmetin ve mutlu halin, kulağıma gelen haberden üstündür. Adamların ne mutlu, bu kulların ne mutlu, daima senin önünde duruyorlar ve hikmetini işitiyorlar. Seni İsrail tahtı üzerine koymak için senden razı olan Allah’ın Rab mübarek olsun; Rab İsrail'i ebediyen sevdiği için hak ve doğruluk yapasın diye seni kral etti" (Bkz. Tevrat/ I Krallar, Bap 10: 1-10) Ve sonra getirdiği hediyeleri Süleyman'a verir, Süleyman da ona cömertçe hediyeler verir, ve sonra Seba kraliçesi, kulları ile beraber dönüp memleketine gider (Tevrat/ I Krallar, Bap 10: 11-13) . Tevrat'daki hikaye bundan ibaret. Söylemeye gerek yoktur ki bu masal, Yahudi din adamları tarafından, İsrail'i Tanrı’nın sevgili kavmi gibi göstermek amacıyle ortaya atılan buluşlardan bir diğeridir. Ve işte bu yukardaki masalı Muhammed, Kur’an’ın Neml Suresi'ne almış ve alırken de bir takım değişiklikler yaparak, Süleyman’ın "müslüman" bir peygamber olduğunu, karıncaların ve kuşların dilinden anladığını, ve Seba Melikesi’nin de ona hayran kalarak müslümanlığı kabul ettiğini bildırmıştır. Gerçekten de Arapça'da "Neml" sözcüğü "Karınca" anlamına geldiği için Kur’an’ın Neml Suresi'nde, Süleyman "peygamber"in karınca'larla "karınca" dilinde ve Kuş’larla da “kuş” dilinde konuştuğu, bu dil'lere vakıf olduğu için cin'lerden ve kuşlar 'dan oluşan ordular kurduğu ve karıncaların da bu ordulara yol açtıkları masal olarak anlatılır. Bilindiği gibi Süleyman, Davud "peygamber"in oğludur. Her ne kadar Yahudiler onu, "Solomon" adıyla Yahudi "peygamber"i olarak bilirlerse de Muhammed'in söylemesine göre o "tam bir müslüman”dır; tıpkı babası Davud'un müslüman olduğu gibi. Çünkü güya Tanrı onları: "Andolsun ki biz, Davud'a ve Süleyman'a ilim verdik" (K. 27 Neml Suresi, ayet 15) diyerek İslam imanından yapmış ve onları diğer "mü'minlere" nazaran bir takım ayrıcalıklarla donatmıştır. Bu nedenle her ikisi de Tanrı'ya "Bizi, mümin kullarının bir çoğundan üstün kılan Allah'a hamd olsun" (K. 27 Neml 15) diyerek şükranlarını sunmuşlardır. Fakat, yine Kur'an'da yazılanlara göre Tanrı, bunun da dışında Süleyman'a kuşların dilini konuşup anlama yeteneği vermiş, ona kuş dili öğretmiştir. Biraz aşağıda göreceğimiz gibi
25
Süleyman, karıncalarla da konuştuğuna göre, karınca dilini de, tıpkı kuş dili gibi, iyi bildiği anlaşılmaktadır. (Ancak bunu nereden öğrendiğini keşfedemiyoruz). Fakat her ne olursa olsun bu dilleri konuşabilmeyi bir övünme vesilesi yapan Süleyman, Kur'an'daki yazılışa bakılırsa: "Ey insanlar! Bize kuş dili öğretildi ve bize her şeyden (nasip) verildi. Doğrusu bu apaçık bir lütuftur" (K. Neml, 16) diyerek caka satmaktan geri kalmaz. Neden dolayı Tanrı, Davud'u ve Süleyman’ı, diğer "mu'minlerden" üstün kılmıştır ve üstelik Süleyman'a hayvanların dilini belletmiştir? bilemiyoruz! Hele Davud'u sonsuz nimetlere layık bulup üstün kılmasının sebebını anlamak oldukça güç; şu bakımdan ki Davut, en yakın bir arkadaşının karısına aşık olup onunla evlenen ve kıskançliktan kurtulmak için bu arkadaşını bir savaş sırasında cephe'ye (hem de cephe'nin en tehlikeli, en ölümlü hattına) gönderip ölmesini sağlayan bir kimsedir. Süleyman'a gelince, yediyüz kadar kadını eş ya da cariye olarak saray'inda kullanan, olmadık sasaa ve debdebeye dalan böyle bir insanın ayrıcalığa hak kazanan yönü pek bulunmamaktadır. Muhammed'i "okumasız ve yazmasız" bir "elçi" olarak seçtiğini söylemekle övünen bir Tanrı’nın, Süleyman'a, kuşlar ın ve karıncaların konuştukları dilleri öğretmek gibi "büyük nimetler" vermesini anlamak kolay değildir. Fakat her ne olursa olsun Kur'an'da anlatılanlara göre (K. Neml 15-16) Süleyman "peygamber", Kudüs'te büyük bir mabed insa ettirdikten sonra insanlardan, cinlerden ve kuşlar dan bir ordu kurar ve hacc etmek üzere Mekke'ye gider. Bir süre orada kaldıktan sonra Yemen'e gitmek üzere yola çıkar. Az gider uz gider sonunda karıncaların bulunduğu bir vadı'ye gelir. Karıncalardan biri, diğer karıncalara: "Ey karıncalar! Yuvalarınıza girin, Süleyman’ın ordusu farkına varmadan sizi ezmesin" (K. Neml 18) diye ikaz eder. Süleyman bu sözleri duymuştur; hafifçe gülümser. Neden gülümsemiştir, pek bilinmez, fakat oturup Tanrı'ya: "Ey Rabbim! Beni, gerek bana , gerekse ana-babama verdiğin nimete şükretmeye ve hoşnud olacağın iyi işler yapmaya muvaffak kil. Rahmetinle, beni iyi kullarının arasına kat" (K. Nemnl 19) diye dua eder. 18
Bu arada aklına abdest almak gelir ve şu arar; fakat bulamaz. Bulamayınca Hüdhüd 'ü arar . 19 Bir diğer adı "Çavus kuşu" olduğu söylenen Hüdhüd , ona her zaman için şu bulmakla görevli bir kustur. Suleyman: "Hüdhüd'ü niçin göremiyorum? Yoksa kayıplarda mi? bana apaçık bir delil getirmelidir; yoksa onu ya şiddetli bir azaba uğratırım, yahud keserim" diye kükrer (K. Neml 20-21). Hüdhüd, Süleyman’ın gazaba geldiğini duyar duymaz derhal gelir ve ona, çok varlıklı ve büyük bir tahta sahip, fakat güneşe secde eden, Allah’ı tanımayan bir kadın hükümdar bulduğunu, bu kadının Sebe denilen bir kavmin melikesi olduğunu söyler ve şöyle der: "Ben senin bilmediğin bir şeyi öğrendim. Sebe'den sana çok doğru (ve önemli) bir haber getirdim. Gerçekten onlara (Sebe'lilere) hukümdarlık eden, kendisine her şey verilmiş ve büyük bir tahtı olan bir kadınla karşılaştım. Onu ve kavminin, Allah’ı bırakıp güneşe secde ettiklerini gördüm. Şeytan , kendilerine yaptıklarını güzel göstermiş de onları doğru yoldan alıkoymuş. Bunun için doğru yolu bulamıyorlar. (Şeytan onları öylesine saptırmış ki) göklerde ve yerde gizleneni açığa çıkaran, gizlediğinizi ve açıkladığınızi bilen Allah'a secde etmesinler. (Oysa ki) büyük Ars'in sahibi olan Allah'tan başka tanrı yoktur" (K. Neml 20-26) Hüdhüd'ün Sebe Melikesi dediği kimse, Yemen'de Sebe adındaki bir Arap kabilesi’nin hükümdari olan Belkis'dir.
26
Fakat Süleyman Hüdhüd kuşu'nun söylediklerine pek inanmaz ve ona der: "Doğru mu söyledin, yoksa yalancılardan mişin, bakacağız" (K. Neml 27). Bunu dedikten sonra Sebe Melikesi Belkis'e götürmesi için Hüdhüd'e bir mektup verir, ki hikayesi aşağıdadır.
27
V) SÜLEYMAN’IN, SEBE MELİKESİ (BELKİS) İLE BULUŞUP "MÜSLÜMANLIĞI" KABUL ETTİRMESİNİN HİKAYESİ (K. 27 Neml 28-44)
ONA
Biraz yukarda belirttiğimiz gibi Süleyman, her ne kadar Hüdhüd'ün söylediklerini şüphe ile karşılamakla beraber, ona: "Su mektubumu götür, onlara at, sonra bir yana çekil, varacakları sonuca bak" diye emreder (K. Neml 26-27). Gönderdiği yazıda Tanrı’nın adıyla hareket ettiğini belirtir ve Sebe melikesine tehditler savurur. Mektupta şu yazılıdır: " Tanrı kulu (ve Davud'un oğlu Süleyman'dan) Sebe Melikesi Belkis'e: Rahman ve rahim olan Allah’ın adıyla; Bana başkaldırmayın ve teslimiyet gösterip bana gelin" (K. Neml 30-32). Buradaki "Teslimiyet gösterin" sözleriyle Belkis'e anlatmak istediği şey "Müslüman olun" dur. Hüdhüd mektubu alıp Belkis'e götürür. Beyzevi gibi Kur'an yorumcularına göre Belkis o sırada evine kapanmış oturmaktadır. Bu nedenle Hüdhüd, evin kapısından girme olanağını bulamaz; pencereden girer ve mektubu bırakır. Kımı yorumculara göre de Sebe Melikesi, disarda, askerlerle birlikte iken Hüdhüd gelip mektubu onun göğsünün üstüne koyar. Mektubu alan Belkis, yanındakılere seslenir: "Beyler, ulular! Bana çok önemli bir mektup bırakildi. Mektup Süleyman'dandır. rahman ve rahim olan Allah’ın adıyla (baslamakta)dir. (Mektupta) -'Bana baş kaldırmayın, teslimiyet gösterip bana gelin-' diye (yazılmaktadır). Beyler, ulular! Bu işimde bana bir fikir verin. (Bilirsınız) siz yanimda olmadan (size danışmadan) hiçbir işi kestirip atamam" (K. Neml 29-32). Yanındakıler Belkis'e, güçlü savaş erbabi olduklarını ve kendisinin vereceği karara uyacaklarını söylerler. Fakat Belkis savaş taraflişi değildir; çünkü savaşın kendileri bakımından çok sakıncalı sonuçlar doguracağından çekinir. Bu nedenle Süleyman’ı, hediyeler vererek, yani bir tür rüsvet yolu ile, yatistırmak ister. şöyle der: "Hükümdarlar bir memlekete girdiler mi, orayı perisan ederler ve halkının ululularını alçartirlar. (Her halde Süleyman da ) böyle yapacaktır. Ben (şimdi) onlara bir hediye göndereyim de bakayim elçiler ne (gibi bir sonuç) ile dönecekler" (K. Neml 34-35) Ve dediği gibi yapar, elçileriyle Süleyman'a hediyeler gönderir. Kur'an yorumcularının rivayetine göre bu hediyeler arasında besyüz genç köle (ki güzel kızlardan ve oğlanlardan oluşmuştur), beş yüz kalip altın, en nadır taşlardan yapilmiş bir taç, ve nefis kokular vs... vardır. Hatta güya Süleyman’ın "peygamber" olup olmadığını denemek için bu genç oğlan köleleri kız giysileri içerisinde ve kiz'ları da erkek giysileriyle göndermiştir. Yine rivayete göre, Süleyman, kızların erkek ve erkeklerin kız giysileri içerisinde olduklarını anlamakta geçikmez ve hediyeleri de kabul etmez; elçilere şu tehdidi savurur: "Siz bana mal ile yardım mi ediyorsunuz? Allah’ın bana verdiği, size verdiğinden daha iyidir. Hediyenizle (ben değil) siz sevinirsınız. (Ey elçi! ülkene dön) iyi bilsinler ki, kendilerine asla karşı koyamayacakları ordularla gelir, onları muhakkak surette hor ve hakır halde oradan çıkarıriz". (K. Neml 36-37). Sonra yanındaki danışmanlarına döner ve: "Ey ulular! Onlar teslimiyet gösterip bana gelmeden önce, hanginiz o Melikenin tahtını bana getirir?" (K. Neml 38) diye sorar. Görülüyor ki Süleyman, korku ve dehşet saçarak Sebe halkını ve melikesini "müslüman" yapmak hevesindedir.
28
Süleyman’ın bu şekilde konuşması üzerine Cin'lerden bir ifrit gönüllü çıkar ve:"Sen makamından kalkmadan ben onu sana getiririm. Gerçekten bu ise gücüm yeter ve bana güvenebilirsin" (K. Neml 39) der. İfrit sözünü bitirir bitirmez, Tanrı’nın verdiği Kitab’ı iyi bilen bir kişi (ki bunun Hızır ya da Süleyman’ın veziri olan Asaf bin Berhiya olduğu rivayet 20 olunur ) ifrit'in sözlerine katılır ve Süleyman'a şöyle der: "Gözünü açıp kapamadan ben onu sana getiririm". Ve gerçekten de, o an Sebe melikesinin tahtı Süleyman’ın yanına getirilmiş olur. Tahtı karşışında görmekle Süleyman saşırır; bunun Tanrı tarafından kendisini sinamak üzere düzenlenmiş bir iş olduğunu düşünür; şöyle der: "Bu, sükür mü edeceğim, yoksa nankörlük mü edeceğim diye beni sinamak üzere Rabbımın (gösterdiği) lütfundandır. Şükreden ancak kendisi için şükretmiş olur; nankörlük edene gelince, o bilsin ki, Rabbımın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur..." (K. Neml 40). Taht'in gelişinden sonra, arkasından Sebe melikesinin de geleceğini düşünerek onu sinamak üzere adamlarına emreder: "Onun tahtını bilemeyeceği bir hale getirin; bakalım tanıyacak mı, yoksa tanımayanlar arasında mi olacak" (K. Neml 41). Tahtı tanınmayacak hale getirirler. Tam bu sırada Sebe melikesi Belkis kendiliğinden çikip gelir. Süleyman ona: "Senin tahtın da böyle mi?" diye sorunca Belkis: "Tıpkı o" diye yanıt verir. Bunun üzerine Süleyman: "Bize daha önce (Allah'tan) bilgi verilmiş ve biz müslüman olmuştuk" der (K. Neml 42). Ve sonra Belkis'i köşke girmeğe çağrır: "Köske gir" der (K. Neml 44). Beraberce köşke girerler. Kur'an yorumcularının bildirmesine göre bu köşkün avlusu billurdan yapılmış olup altın'dan şu akıtılmış ve suya balıklar konmuştur. Salonun ihtisamı karşışında Belkis kendinden geçer; yerlerin işildaması karşışında, sanki derin bir şu olduğunu sanır ve eteklerini çeker. Süleyman ona: "Bu camdan yapilmiş mücella bir solondur" der. Bu gördüğü muhteşem manzara karşışında Sebe melikesi, Tanrı’nın mücize yarattığını düşünerek: "Rabbim! Şüphesiz ben kendime yazık etmişim, Süleyman'la beraber, alemlerin Rabbi olan Allah'a teslim oldum" diyerek müslüman oluverir (K. Neml 43-45). Yine tekrar edelim ki bu yukardaki masalı Muhammed Yahudilerin Tevrat’ından almıştır. Fakat alırken, adeti vechiyle, kendi günlük siyaseti doğrultusunda bazı değişikliklere sokmuştur ki o da Sebe Melikesi ile ilgilidir. Çünkü Kur'an'a soktuğu ayet'lere göre Süleyman, yukardaki şekilde hareketle, Sebe Melikesi’ni müslüman yapmış görünmektedir. Oysa ki Tevrat'da böyle bir şey yoktur. Sadece Sebe Melikesi’nin, İsrail kralı Süleyman’ı ziyarette bulunduğu, onunla konuştuğu, onun ilmine ve hikmetine hayran kaldığı ve bu hayranlık içerisinde ona: "Allah İsrail'i ebediyen sevdiği için hak ve doğruluk yapasın diye seni kral ilan etti" (Bkz.İ Krallar , Bap 10: 1-113) dediği ve altın'lar, değerli taşlar ve baharat hediye ettiği ve sonra kendi ülkesine dönüp geldiği yazılıdır. Daha önce de belirttiğimiz gibi bu masal, İsrail'i Tanrı’nın sevgili kavmi gibi göstermek amacıyle Yahudi din adamlarının, büyük bir kurnazlıkla ortaya vurdukları buluşlardandır. Ve işte Muhammed, bu aynı taktığı, Süleyman’ı müslüman "peygamber" şeklinde tanımlayarak ve Sebe Melikesi’ni de onun sayesinde müslüman olmuş gibi göstererek İslamı bir "kisas" (masal) şekline dönüştürmüştür. Ancak ne var ki Kur'an yorumcularından bir kısmı, yukardaki masalın aklı dışlayan yönlerinden rahatsız olarak bir takım görüşler belirtirler. Örneğin Hüdhüd kuşunun ve 29
karıncaların konuşmalarına akıl erdiremeyip ayet'deki "karıncalar" sözcüğünün "micazi" anlamda olmak üzere kullanıldığını, bununla anlatılmak istenen şeyin "Arap orduları" olduğunu söylerler. Yine bunun gibi "kuşlar " sözcüğünün "sipahiler" karşılığında tutulduğunu, "Hüdhüd" 'ün bir ad' olduğunu, "Cinler" sözcüğünün ise "yabanci orduları" anlamına geldiğini bildirler. Oysa ki bütün bunlar gerçek dişi iddialardır, çünkü bir kere Süleyman’ın "Arap orduları" ile ilgisi yoktur. İslam yazarları bile İsrail oğullarının Süleyman döneminde tarihlerinin en 21 "muhteşem devrını" yaşamış olduklarını söylerler . Öte yandan Kur’an’ın Enbiya Suresi'nde Tanrı’nın Davud'un emrine kuşlar verdiği (K. 21 Enbiya 79), Süleyman’ın emrine de, ona kaleler, heykeller, lengerler, kazanlar vs... yapmaları için cinleri verdiği yazılıdır (K. 34 Sebe 12-13). Fakat her ne olursa olsun yukardaki masal’ın, kişiler baklımından fikirsel gelişmeye vesile olduğu söylenemez.
30
VI) SÜLEYMAN’IN ÖLÜMÜNÜN CİN'LERDEN SAKLANMASIYLE İLGİLİ "KISSA" (masal): (K. 34 Sebe Suresi, ayet: 12-14; Ahd-i Atiyk/ I Krallar, Bap Vİ: 1, 79, 12-13) Yahdudilerin Ahd-i Atiyk'inda geçen bir masal vardır ki Süleyman’ın Tanrı adına mabed insa ettirmesiyle ilgilidir. Güya bu inşaat büyük bir seşsizlik içerisinde, ve hiç kimsenin ne çekiç, ne balta, ne demir alet vs... sesi işitmediği bir şekilde devam etmiştir: çünkü bir toprak kurdu isçilere refakat etmiş ve bu seşsizliği sağlamıştır. Ahd-i Atiyk'in "İ Krallar" kitabında şöyle yazılı: "Ve vaki oldu ki, İsrailoğullarının mışır diyarından çıkmalarının 480ci yılında, Süleyman’ın İsrail üzerinde saltanatinin dördüncü yılında ... Rabbin evini yapmağa başladı... Ve ev yapılırken evin içinde ne çekiç, ne balta, ne de demir bir alet sesi işiltilmedi... Ve Süleyman'a Rabbin şu sözü geldi: -Bu yaptığın eve gelince, eğer benim kanunlarımda yürürsen... o zaman baban Davud'a söylediğim sözümü seninle pekistireceğim. Ve İsrael oğullarının ortasında oturacağım ve kavmim İsrael'i bırakmayacağım" (Bkz. I Krallar, Bap Vİ: 1, 7-9, 12-13) . Bu satırları açıklayan Yahudi yorumcular, söz konusu inşaat sırasında hic bir gurültü işitilmediğini ve çünkü isçilere refakat eden bir toprak kurdu'nun yardımıyle taşların 22 parçalanıp seşsizce bir yerden bir yere taşındığını belirtirler . Bu yukardaki masalı Muhammed, ufak tefek değişikliklerle Kur'an'a aktarmıştır. Örneğin inşaatın cinlere yaptırdıldığını, Süleyman’ın inşaat sırasında öldüğünü, ölüm haberinin cinlerden gizli tutulmak istendiğini ve fakat cinlerin bu haberi bir kurt'tan öğrendiklerini anlatmıştır. Kur'an'daki Sebe Suresi'nde Süleyman ile ilgili olarak şöyle yazılı: "Gündüz estığınde bir aylık mesafeye gidip, akşam'da bir aylık mesafeden gelen rüzgari Süleyman’ın buyruğu altına verdik... Rabbinin izniyle yanında iş gören cinleri onun buyruğu altına verdik... Süleyman için, o ne dilerse, mabedler, heykeller, büyük havuzlara benzer çanaklar ve tasınması güç kazanlar yaparlardı... Süleyman’ın ölümüne hükmettiğimiz zaman, ancak deyneğini yiyen kurt onun ölümünü cinlere farkettirdi. O. ölü olarak yere düşünce, ortaya çıktı ki, sayet cinlere görülmeyeni bilmiş olsalardı alçak düşüren bir azab içinde kalmazlardı" (K. 34 Sebe 12-14). Kur'an yorumcularına (ve örneğin Beyzevi'ye) göre bu ayet'lerle anlatılmak istenen masal şudur: Süleyman, daha önce Davud'un başlattığı ve fakat bitiremediği bir mabedi cinlere insa ettirmek ister. Bu mabedi Tanrı'ya adamak üzere kullanacaktır. Fakat inşaat sırasında Tanrı, her ne hikmetse, onun canını almağa karar verir. Ölmeden önce Süleyman Tanrı'dan bir rica'da bulunur ve ölümünün cin'lerden gizli tutulmasını diler. Çünkü öldüğü anlaşılacak olursa cinlerin işi yarıda bırakacaklarını ve mabedi tamamlamadan sivisacaklarını bildirir. Tanrı bu dileği kabul eder ve tam dua eder bir vaziyette iken onun canını alır: böylece cinler işin farkına varmamış olarak inşaata devam ederler. Ancak ne var ki Süleyman öldüğü zaman asa’sına dayalı olarak ayakta kaldığından, bir ağaç kurdu asa’yı kemirip yemiş olduğu için, asa kirilinca Süleyma yere düşmüş ve o zaman öldüğü anlaşılmıştır. Kur'an'da şöyle yazılı: "Süleyman’ın ölümüne hükmettiğimiz zaman, ancak deyneğini yiyen kurt onun ölümünü cinlere farkettirdi. O, ölü olarak yere düşünce, ortaya çıktı ki, sayet cinler görülmeyeni bilmiş olsalardı alçak düşüren bir azab içinde kalmazlardı" (K. 34 Sebe 14)
31
Anlaşılan o'dur ki cinler için süleyman’ın emrinde iş görmek "alçak düşüren bir azab" niteliğinde bir seydi ve eğer Süleyman’ın öldüğünü bilmiş olsalardı bu ise devam etmeyeceklerdi.
32
VII) BÜYÜKLÜK TAŞLAYAN KARUN'UN TANRI TARAFINDAN YERİN DİBİNE GEÇİRİLMESİNİN HİKAYESİ (K. Kasas Suresi, 76-79; Mü'min Suresi, 24; Ankabut Suresi, 39. Tevrat/Sayılar, Bap: 16; Luka göre İncil, Bap 16:9 ) Tevrat'da Yitshar oğlu Korah'la ilgili bir hikaye vardır ki ufak tefek değişikliklerle Kur'an'a Karun hikayesi olarak alınmıştır. Tanrı'ya ve Tanrı’nın "peygamberi" Musa'ya büyüklük taslayıp boyun eğmekten kaçınan kişinin Tanrı tarafından helak edildiğini anlatır. Tevrat'daki şekli özetle şu: Korah, İsrail'in Levi oğulları kolundan bir kişidır. Tanrı’nın Levi oğullarına ayrıcalık tanıdığını, onları kendi meskeninin hizmetinde kıldığını düşünerek Musa ile Harun'un, Levi'liler üzerinde söz sahibi olmalarına karşıdır. Bütün Levi cemaatinin ve cemaata mensup kimselerden her birinin Tanrı indinde Musa kadar kutsal olduğu kanısındadır. Bu nedenle cemaat'tan bir takım kimseleri ve şöhretli kişileri etrafına toplayarak Musa ile Harun'un karşışına çıkar ve şöyle der: "Niçin Rabbin cümhuru üzerinden kendinizi yükseltiyorsunuz?" (Tevrat/ Sayılar , Bap 16: 3) Bu küstahlik karşışında fena halde öfkelenen Musa: "Sabahlayın Rab, kendisinin olanı ve kutsal olanı gösterecektir ve onu kendisine yakın kilacaktır" diyerek tehditler savurur. Bu arada kendisine itaat edeceklerini sandığı diğer odaklardan Datan ile Abiram'a haber gönderip gelmelerini ister. Fakat onlar Musa’nın, kendilerine yaptığı iyilikleri unutmus olarak: "Bizi çölde öldürmek için süt ve bal akan diyardan çıkardın; bu küçük bir şey midir de , kendini üzerimize reis etmek istiyorsun?" diyerek kafa tutarlar. Bu sözler karşışında Musa, daha da öfkelenmiş olarak Tanrı'ya der: "Onların takdimelerine dönüp bakma; onlardan bir esek bile almadım; onlardan hiçbirine kötülük etmedim..." (Tevrat/Sayılar, Bap 16: 12-15). Ve sonra Korah ile adamlarına ve Harun'a ve diğerlerine, ertesi gün hep birlikte Rabbin önünde bulunmalarını söyler. Ve dediği gibi olur, Korah ve mensup bulunduğu bütün cemaat, Datan ve Abiram, "toplanma çadırı”nın önünde toplanırlar. Rab onlara görünür; fakat görünürken Musa ile Harun'a şöyle der: "Bu cemaatten ayrılın da onları bir arada bitireyim". Yani Musa ile Harun hariç, orada bulunanların hepsını yok edeceğini anlatmak ister. Ancak ne var ki Tanrı’nın yok etmek istediği bu cemaat içinde suçsuz olanlar da bulunduğu için Musa, onların, diğer suçlular gibi yok olmalarına razı değildir. Bunun haksizlik olacağını düşünür ve Tanrı'ya şöyle der: "Ey Allah! bütün beserin ruhlarının Allahi! bir adam suç edince bütün cemaate karşı mı öfkelenirsin?" (Tevrat/ Sayılar, Bap 16: 20-23). Bu sözler üzerine Tanrı Musa’nın dediği gibi yapar ve ona cemaatı bu suçlulardan ayirmasını söyler. Musa öyle yapar, ve cemaatı ayirir; çadırların önünde sadece Korah ve adamları, Datan ile Abiram, ve karıları ile oğulları ve küçük çocukları kalır. Aslinda karıların ve oğulların ve çocukların da suçları yoktur ama, birbirlerinin sulbundan oldukları için Tanrı onların da yok olmasını istemiştir. Musa onların karşışına geçip alay edercesine: "Bütün bu işleri yapmak üzere Rabbin beni gönderdiğini bununla bileceksiniz, çünkü onları kendiliğimden yapmadım" der (Tevrat/Sayılar, Bap 16: 27-30) der Bunun üzerine Tanrı, Korah ile adamlarını, tüm olarak yok eder. Tevrat'da şöyle yazılı: "Ve vaki oldu ki, bütün bu şeyleri söylemeyi bitirince, onların altındaki yer yarıldı, ve yer ağzini açti ve onları, ve evlerinin halkını ve Korah'in bütün adamlarını ve bütün mallarını yuttu. Onlar, ve kendilerine ait olanların hepsi ölüler diyarına diri diri indiler; ve yer üzerlerine kapandı, ve cumhurun arasından yok oldular" (Tevrat/Sayılar, Bap 12:31-35)
33
Böylece Musa, kendisine karşı büyüklük taşlayanların, Tanrı tarafından yok edileceklerini 23 İsrail oğullarına anlatmiş olur . Ve işte bu tema’yı Muhammed, kendisini "peygamber" saymayanlara, ya da "munafiklik", "kibirlılık" ve "simariklik" yapanlara, özellikle Kureyş'in "bılığılı" ve "zengin" geçinen kişilerine bir ders olsun diye işlemekte yarar bulmuştur. Tevrat'da yazılanları ufak tefek değişikliklerle Kur'an'a almış, Korah adını Karun şekline sokmuştur. Örneğin Kasas Suresi'nde Karun'un, İsrailoğullarından, yani Müsa’nın mılletinden olduğu, Tanrı’nın kendisine hazinelerle sınırsız zenginlikler verdiği, hazinelerin anahtarlarının güçlü toplum tarafından zorlukla taşındığı (K. Kasas 76), fakat Karun'un simariklik yapıp zenginliği ve güçlülüğü ile övündüğü, ve: "Bu servet ancak, bende mevcut bir ilimden ötürü bana verilmiştir..." (K. 28 Kasas 78) diye böbürlendiği, Tanrı'ya ve onun "peygamberi" Musa'ya karşı azginliği yüzünden yok edildiği yazılıdır: "Karun, Musa’nın mılletinden biriydi; ama onlara karşı azdı. Biz ona, anahtarlarını güçlü bir topluluğun zor taşıdığı hazineler vermiştik. Milleti ona -'Böbürlenme, Allah şüphesiz börbürlenenleri sevmez. Allah’ın sana verdiği şeylerde, ahiret yurdunu da gözet, dünyadaki payını da unutma; yeryüzünde bozgunculuk isteme; doğrusu Allah bozguncuları sevmez-' demişlerdi." (K. 28 Kasas 76-77). Bu nedenle Tanrı onu yok eder ve ederken de şöyle der: "Sonunda, onu da, sarayini da yerin dibine geçirdik. Allah'a karşı ona yardım edebilecek kimsesi de yoktu; öç alabilecek kimselerden de değildi" (K. 28 Kasas 81 ve d.). Yine tekrar edelim ki burada zikredilen Karun, Tevrat'da Korah diye geçen kimsedir ki İzhar (Yitshar)'in oğlu olup aynı zamanda Musa’nın amcasidir. Yukarda özetlendiği gibi Musa'ya ve Harun'a karşı geldiği, ve dolayısıyle Tanrı emirlerine karşı kafa tuttuğu için adamlarıyle birlikte yok edilmiştir (Bkz. Tevrat/ Sayılar Kitabının Bap 16: 1-50, 31-33, 40-50) Bu hikayeyi İslam yazarları pek renkli ve abartmali şekilde işlemişlerdir. Celaleddin ve Beyzevi gibi Kur'an yorumcularının anlatisları şöyle: Sınırsız şekilde zengin olan Karun, kendisine muhteşem bir saray insa ettirir ki kapıları ve pencereleri sof altındandır. Sarayına kapalı olarak sefih bir yaşam sürmeğe başlar. Bunu yaparken Musa’nın bellettiği Tanrı emirlerine karşı gelir, örneğin zekat vermeyi red eder. "Küstahliğini" o noktaya getirir ki bir gün Musa, zina’nın kötülükleri konusunda konuşurken kendisine: "Eğer zina etsem, bana ne ceza verilir?" diye alaylı şekilde sorar. Musa da ona Tanrı’nın takdir ettiği ceza’yı anlatır. Bunun üzerine Karun, fahise bir kadını, Musa ile cinsi münasebette bulunmuş gibi konuşturur ve halk'a da Musa’nın zina suçunu işlediğini ilan eder. Fakat Musa, kadını doğruyu söylemek hususunda ikna eder. Bunun üzerine Tanrı, Karun'u ve adamlarını bütün zenginlikleriyle birlikte yerin dibine geçirir. Bu masal vesilesiyle Beyzevı’nın bildirmesine göre Karun, yavas yavas toprağa gömülürken Musa'ya yalvarışlarda bulunur, kendisini kurtarması için şefaat ister. Fakat her yalvarısında Musa: "Ey toprak! Karun'u yut" diye yanıt verir. Nihayet Karun toprağa gömülür, gider. Bunun üzerine Tanrı, aşık bir çehre ile Musa'ya şöyle der: "Karun senden arka arkaya dört kez şefaat dilediği halde sen ona acimadın. Oysa ki eğer o benden bir kez şefaat dilenseydi, ben onu afv'ederdim"
34
Beyzevı’nın bununla anlatmak istediği şey, Musa’nın acimasızlığı değil fakat Tanrı’nın bencilligidir. Güya Tanrı bu sözleriyle, şefaatın Musa'dan değil fakat sadece kendisinden dilenilmesi gerektiğini insanlara bildirmek istemiştir. Zira eğer şefaat insanlardan dilenilecek olursa Tanrı küçültülmüş olacaktır. Karun adını Muhammed, bir de Firavun ve onun adamlarından (Bakanları'ndan) biri olan Haman'la ile birlikte olmak üzere Ankebut Suresi'nde kullanmıştır. şu bakımdan ki güya Tanrı Musa’yı, mucizelerle ve "apaçık hüccetle" (bilgi ve unvanla) Firavun'a, Haman'a ve Karun'a göndermiş ve fakat Firavun ve Haman, tıpkı Karun gibi, Musa'ya inanmamışlar ve 24 İsrailoğullarına zulmetmişlerdir (K. 40 Mü'min 23-24); bu nedenle Tanrı onları da yok etmiştir. Ankebut Suresi'nde şöyle yazılı: "Karun'u, Firavun'u ve Haman’ı da (helak ettik). Andolsun ki, Musa onlara apaçık deliller getirmişti de onlar yeryüzünde büyüklük tasarlamışlardı. Halbuki (azabımizi asip) geçebilecek değillerdi" (K. 29 Ankebut 39). Güya Musa gelince Firavun: "Onunla (Musa ile) beraber iman edenlerin oğullarını öldürün, kadınları sağ bırakin" demiş ve ona bu fikri veren de Haman olmuştur (K. 40 Mü'min 23-24). Yahudi kaynakların bildirmesine göre Haman, zenginlik, kibirlılık ve kötülük bakımından tıpkı Firavun ve tıpkı Karun gibidir. Fakat Muhammed, Karun hikayesi vesileyle bir de şunu anlatmak istemiştir ki "rizik" ve "zenginlik" Tanrı'dan gelme olup Tanrı’nın "keyfi" dağıtımına bağlı bir seydir ve hiçkimse, kendisine verilen rizkin çokluğu ile böbürlenemeyeceği gibi azlığından da sikayet etmemelidir (K. Kasas 77,81-82). Ve esasen zenginlik ve güçlülük, Tanrı'ya ve onun "peygamberine" boyun eğmeyenlere hiçbir şey kazandırmaz
35
VIII) TANRI'YA ŞÜKRETMESİ İÇİN KENDİSİNE "HİKMET" VERİLEN LOKMAN'LA İLGİLİ MASALLARDAN ÖRNEKLER: (K. 31 Lokman 12, 19,-14) Kur’an’ın 31.Suresi "Lokman" adını taşır. Fakat 34 ayet'den oluşan bu Sure'de Lokman’ın kim olduğu açıkçaa bildirilmez: yani Lokman bir peygamber midir?, yoksa Tanrı dostu bir kişi midir? bilinmez. Kur'an'da yazılı olan tek şey, Tanrı’nın, yeminler ederek, Lokman'a hikmet verdiğini bildırmış olmasidir, ki söyledir: "Andolsun biz Lokman'a: -Allah'a şükretdiyerek hikmet verdik" (K. 31 Lokman 12). anlaşılan o ki Tanrı, sırf kendisine şükretsin diye Lokman'a hikmet vermiştir, Her ne kadar Muhammed, insanlar arasında en hayırlı üç kişiden birinin Lokman olduğunu söylemekle beraber, onun kim olduğunu açıklamamıştır. Bundan dolayıdır ki kimi yorumcular Lokman’ı "peygamber" olarak, kimileri peygamber olmayarak, kimileri "kalın dudaklı, yarık tabanlı, karaderili bir yargıç (kadI)" olarak, kimileri Davud peygamber zamanında (fakat ona 25 peygamberlik gelmeden önce) fetvacılık yapan birisi olarak tanımlarlar . Fakat her ne olursa olsun şu muhakkak ki Lokman, İslamıyet öncesine inen "efsanevi" bir kişiliğe sahiptir ve bu kişilik İslam sonrası dönem itibariyle de etkisini korumuştur. Beyzevi ve benzeri kaynaklardan öğrendiğimize göre Lokman , Habeşi bir köle olup Eyyup peygamber'in kızkardeşinin ya da teyzesinin oğludur. Yüzlerce yıl yaşamış ve Davud "peygamber" zamanında onun veziri olmuştur. Güya köle iken günlerden bir gün efendisi kendisine aci bir kavun yedirmek istemiş, o da, efendisine baglılığını kanıtlamak için istenileni yapmıştır. Aci kavunu nasıl yiyebildiği soruldukta: "Kışı iyilik gördüğü elden gelen aci şeyleri de yemelidir" şeklinde yanıt vermiştir. Bunun üzerine Tanrı, iyilik gördüğü kimseye karşı böylesine "ubudiyet" etmesi nedeniyle Lokman'a hikmet ihsan etmiştir. Zemahşeri gibi kaynakların bildirmesine göre de Lokman, günlerden bir gün Davud "peygamberin" kendisine: "Bana bir koyun kes ve en iyi iki yerinden iki parça et getir" diye emretmesi üzerine, kestığı hayvanın dilini ve yüreğini götürür. Davud bunları yedikten sonra Lokman'a, kesmis olduğu koyunun en kötü yerinden iki parça et getirmesini emreder. Lokman da yine koyunun dilini ve yüreğini getirir ve neden böyle yaptığını anlatmak üzere:"Bu ikisi iyi olursa, bunlardan daha iyişi olmaz; kötü olursa, yine bunlardan daha kötüsü olmaz" der. Kur'an yorumcuları bu örneği, Lokman Suresi’nin: "Şükreden ancak kendisi için şükretmiş olur, nankörlük eden de bilsin ki, Allah hiçbir şeye muhtaç değildir" şeklinde ayet'le ilgili 26 olarak verirler Ancak şunu söylemek gerekir ki, kişi’yi, iyilik gördüğü kimseden gelebilecek aci, sert (daha doğrusu hoşnud olmayacağı) şeyleri dahi kabule sürükleyen bir öğüt, kişi sahsiyetinin haysiyeti ve kişi’nin gerçek özgürlüğü ve hakları ile bagdasmaz. Fakat her ne olursa olsun Lokman'la ilgili yukardaki inanışların, Arap'lar arasında yerleşmiş efsanelerden ibaret olduğu ve kaynağını mılat'tan önce VII-Vİ yüzyıllarda, Yunan'da yaşadığı 27 sanılan, "Esope" efsanesinden aldığı söylenir . Bu efsane'ye göre "Esope" çirkin, şekilsiz bir köle'dir. Çirkinliğinin ve şekilsizliğinin karşılığı olarak Tanrı kendisine hikmet vermiştir. Efendisi bir gün kendisine pazara gidip bulabildiği en güzel şeyi satın almasını emreder. Esope pazardan bir dil satın alır ve efendisine, yeryüzünde bundan daha iyi bir şey bulunmadığını ve çünkü dil'in, akıl ve zeka'ya ve ilme ve gelişmeye yararlı bir araç olduğunu 36
söyler. Bunun üzerine efendisi ona yine pazara gidip en kötü ne varsa onu almasını emreder. Eros pazara gider ve yine dil alıp efendisine getirir. Neden böyle yaptığını anlatmak üzere efendisine şunu bildirir ki yer yüzünde en kötü şey yine dil'dir ve çünkü dil'in, her türlü tartışmaya, fikir ve görüş ayrılıklarına, iftiralara, kavgalara ve savaşlara araç olan bir yönü vardır. Dikkat edileceği gibi Muhammed'in Kur'an'a yerleştirdiği Lokman hikayesi ile eski Yunan'a inen Esope hikayesi arasında hem benzerlik ve hem de büyük ayrılıklar vardır. Benzerlik kölelik durumu ile igılıdır; fakat ayrılık, fikir'dedir. Eski Yunan'dan gelme şekline göre efsane kişi'ye, dil denen şeyin hem kötülük hem de iyilik kaynağı olabileceğini ve şu durumda kişinin, konuşurken dilini tutması ya da ayarlaması gerektiğini anlatmaktadır. Oysa ki Muhammed'in Kur'an'a aldığı şekle göre Lokman efsanesi, kişi’yi "kul" kertesine indirmekte ve iyilik gördüğü kimseden gelebilecek kötülükleri körü körüne kabul etme durumuna getirmektedir. Kuşkusuz ki bu değişikliği yaparken Muhammed, kendi taraftarlarını her şeyden önce Tanrı'ya karşı sınırsız bir "ubudiyet" içerisinde tutmak istemiştir. Tanrı’nın ihsan ve nimetlere eriştirdiği kişiyı, ondan gelecek aci, ya da hos olmayan, ya da zor şeyleri de gözü kapalı olarak kabule sürüklemenin bu yoldan kolay olduğunu düşünmüştür. kendisini "Peygamber" olarak tanımladığı için, kişileri Tanrı'ya "ubudiyet" eder hale getirmekle, aynı zamanda kendisine de kolaylıkla boyun eğdirtebileceğini hesap etmiştir.
37
IX) FİLLER VE TAŞ FIRLATAN KUŞLAR MASALI (K. 105 Fil, 1-5): Kur'an'da "Fil Suresi" basliğini taşıyan bir bölüm vardır ki beş ayet'ten oluşur ve güya Habeş Kralı’nın Vali'lerinden Ebrehe'nin, altinci yüzyıl ortalarında, fil'lerle Mekke'yi kusatıp Ka'be'yi yıkmaya kalkışmasını ve fakat Tanrı’nın gönderdiği kuşlar karşışında bozguna uğramasını anlatır. Fil Sure'si aynen şöyle: "Ey Muhammed! Ka'be'yi yıkmaya gelen fil sahiplerine Rabbinin ne ettiğini görmedin mı? Onların düzenlerini boşa çıkarmadı mı? Onların üzerine sert taşlar atan sürülerle kuşlar gönderdi. Sonunda onları yenilmiş ekin yaptı" (K. 105 Fil 1-5) Yukarda geçen olay Arap'lar arasında bilinen bir masal'dan ibarettir ki Muhammed'in doğum yılına rastlayan mucizevi bir seymis gibi gösterilmek üzere Kur'an'a alınmıştır. İbn İshak, Beyzevi, Zemakseri ve Celaleddin gibi ünlü kaynakların naklettiklerine göre masal sundan ibaret: Hırıstiyan dininden olan Habeş Kralı, Yemen'e vali olarak Ebrehe ' yi (ki al-Asram lakabıyla de tanınır) tayin etmiştir. Ebrehe, Yemen ülkesinde muazzam bir klise insa ettirir ve adını "San'a Klisesi" koyar. düşündüğü şudur ki Ka'be'yi ziyaret geleneğinde bulunan Arap'lar, bu 28 kiliseyi gördükten sonra Mekke'deki Ka'be'ye gitmek yerine buraya geleceklerdir . Nitekim Habeş Kralına yazdığı bir mektupta Ebrehe, kilisenin azametini ve güzelliğini belirtirken 29 şöyle der: "Hacca giden Arap'ları bu kiliseye çekmedikçe gönlüm rahat etmeyecektir." . Ancak düşündüğü gibi olmaz; Arap'lar Ka'be yerine bu kiliseyi ziyaret etmek şöyle dursun ve fakat kirletmeyi tercih ederler. Nitekim içlerinden biri kilise'nin avlusuna büyük abdestini yapar. Bunu işiten Ebrehe fena halde öfkelenir ve: "Benim Hırıstiyan olduğumu bildiği halde, bunu bana karşı nasıl yaptı? Öyleyse ben de o evi (Ka'be'yI) mutlaka yikacağım. Ta ki, hiçbir haci onu ebediyyen haccetmesin" der. Hazırlık yapıp sefere çıkma çagrişinda bulunur. Yemen halkından kurduğu ordusuna Habeşistan'dan getirttiği filleri de katarak Mekke'ye doğru yola çıkar. Haberi duyan Kureyşliler: "Bu milletle savaşa bizim gücümüz yetmez" diyerek şehirden kaçıp dağ eteklerine sığınırlar. Mekke'de Hacilara şu dağıtıcılığı görevini yürüten Abdu'l-Muttalib b. Hasim (ki Muhammed'in büyük babası olur) ile Ka'be örtüsünün bakım görevlişi Seybe İbn Osman'dan başka kimse kalmaz. Abdu'l-Muttalib, ka'be kapısının yanında Tanrı'ya dua ederek Ebrehe'yi yok etmesini ister. Ebrehe, ordusunun başına geçmiş olarak Mekke'yi muhasara edeceği sırada fil'lerden biri (ki güya adı "Mahmud" tur) yere çöker ve Mekke'ye doğru ilerlemek istemez. Çünkü güya Abdu'l-Muttalib'in gizlice gönderdiği Nufeyl b. Habib adındaki bir Arap, hiç kimsenin farkına varamayacağı bir şekilde fil'in yanına yaklaşmış ve kulağına: "Burası kutsal bir topraktır Mahmud; yere çok ve ilerleme ya da geldiğin yere geri dön" diye fısıldamıştır. Bundan dolayıdır ki fil yere çökmüştür. Ebrehe'nin askerleri fil'i yerinden oynatmağa çalışırlar; kafasına demir çubukla vururlar. Fakat fil bütün zorlamalara rağmen direnir; ayağa kalktığı zaman ise Mekke yönüne doğru yürümek istemez. Başka bir yöne yürütülmek istendiğinde o yöne gider, fakat Mekke yönüne yürütüldükte gitmez, yine yere çöker ve direnir. Bu sırada gök yüzünde kuş sürüleri belirir; kuşlar dan her biri üç ton ağırlığindaki taşları, birer bezelye danesi gibi gagaları arasında (ayrıca da ayak pençelerinde) taşımaktadırlar. Ebrehe'nin askerlerinin başına bu koca taşları birer birer indirirler ve ordu'nun büyük bir kısmını telef ederler. Fakat öldüremedikleri de vardır. 38
Güya kuşlar ı Ebrehe ordusuna karşı saldırtan Tanrı’dır; ve Tanrı, bu saldırıları sağanak yağdırmak suretiyle de, ayrıca bizzat kendisi de katılır ve böylece Ebrehe ordusundan arta kalmış olanları öldürtür, leslerini de denize döktürtür. Bu hezimet karşışında ne yapacağını bilemeyen Ebrehe kaçmak ister, fakat kaçarken ölür. Bütün bu badıre'den kurtulabilen bir asker Habeş kralinin huzuruna çıkarak olan bitenleri anlatır. Fakat ne var ki kuşlar dan biri onu gizlice takıp etmiştir. Ve işte Krala bu olayları anlattığı sırada tepeşine bir taş indirir ve onu oracıkta yok ediverir. Böyle Ka'be, Tanrı’nın 30 inayetiyle kurtarilmiş olur . İşte mucizevi niteliğe bürünerek Arap menkıblerine girmiş olan bu olay, Muhammed'in doğum yılında olmuş gibi gösterilmiştir. Böylece Muhammed'in dünya'ya gelişi olayı, uhrevılık kisvesi altında kutsallastırılmak istenmıştır. Bundan dolayıdır ki İslamı inançlara göre Muhammed'in doğumu yılı "Fil yılı" diye anılır. Bu yılın mıladı 570 yılına rastladığı söylenir. Ancak ne var ki yukarda anlatılan "Fil olayı" nin Muhammed tarafından mi yoksa başkaları tarafından mi Kur'an'a konduğu pek bilinmez. Bir rivayete göre fil olayı ile ilgili Sure, Kur’an’ın sadece Osman zamanında hazırlanan nüshasında yer almıştır; daha önceki nüshalarda yoktur. Öte yandan fil olayı diye anlatılan şeylerin Muhammed'in doğumu tarihine rastlamadığı ve çünkü bu tarihlerde İranlıların Mekke'ye karşı her hangi bir saldırıya geçmedikleri, güney Arabistan’ı işgal etmedikleri, ve böyle olunca da Ebrehe'nin bu bölgelerde saltanat kurmuş 31 olmasının mümkün bulunmadığı anlaşılmaktadır . Fakat her ne olursa olsun Muhammed, bu fil masalından pek hoşlanmış olmalıdır ki, Medine'ye hicretiyle ilgili olayları buna benzer bir başka masal ile süslemeye çalışmıştır; şu farkla ki Ebrehe'nin ordusundaki fil'in yaptığı şeyleri, hicret sırasında kendi kullandığı deve'ye yaptırmıştır. Tanrı’nın emriyle yürüyen deve'nin hikayesi de aşağıda özetlendiği gibidir.
X) TANRI’NIN EMRİNE İTAATKAR DEVE MASALI:
39
İbn İshak ve Taberi gibi ünlü İslam kaynaklarına göre Muhammed, Medine'ye girerken devesinin dizginini koyuverir; ve güya deve, Ensar'ların evleri yanından geçerken, her evin sahibi kendisini mişafir etmek ister. Fakat Muhammed: "Deve'nin dizginini serbest bırakin, çünkü ona (Tanrı tarafından ) izin verilmiştir" der. Deve yavas yavas ilerleyerek Beni Neccar'dan iki yetim çocuğun mülkü olan bir yere gelerek kendiliğinden durur ve çöker. Fakat Muhammed deve'den inmez. Deve hemen yerinden sıçrar ve dizginleri salık olarak kendi başına yürümeğe devam eder. Biraz ilerledikten sonra az önce çökmüş olduğu yere geri döner ve boynunu uzatarak çöker. Bunun üzerine Muhammed deve'den iner. Devesinin Tanrı'dan gelme bir emirle yürüdüğü ve bu mevkide çöktüğü kanısını yaratmayı, kuşkusuz ki "uhreviyetinin" bir işareti şeklinde kabul ettirmek bakımından önemli bilmiştir. Pek muhtemeldir ki devenin, dizginler salık olsa da, ayak dürtmesiyle yürüyüp duracağını, oturup kalkacağını hesaplamıştır. Deve'nin boynunu uzatarak çöktüğü nokta hurmalıkların bulunduğu bir tarladır ki müşriklerin kabristan olarak kullandıkları bir yerdir. Bu yerin kime ait olduğunu öğrendikten sonra onlara: "Bu toprağı bana satiniz" der. Onlar: "Biz bu toprak için para istemiyoruz, ecir ve sevabina vereceğiz" derler. Bunun üzerine Muhammed hurmalıkların kesilmesini, tarlanın 32 düzeltilmesini, kabirlerin kazılmasını emreder . Mescid yapısının bitimine kadar Ebu 33 Eyyüb'un evinde misafir kalır Ancak ne var ki Mescid'in yapım işi bitmeden önce Muhammed'in en yakın arkadaşlarından biri olan Ebu Ümame hastalanır ve boğazı siserek ani'den ölür. Her ne kadar Muhammed onu iyileştirmek maksadıyla dağlama usulüne başvurursa da kurtaramaz. Bu yüzden çevredeki Arap'lar ve Yahudi'ler söylenmeye başlarlar: "Eğer Muhammed peygamber olsaydı arkadaşı ölmezdi" diye aralarında konuşurlar. Bu tür dedikoduları önlemek için Muhammed: "Ben ne kendim için, ne de arkadaşım için bir şeye malık değilim" der. Oysa ki daha sonraki tarihlerde dağlamak ve okumak (üfürük) suretiyle bazı kişileri hastalıktan ya da ölümden kurtardığını, mucizevi olaylar şeklinde yaydırmaya çalışacaktır. Nitekim bir gün yolda giderken sarılık hastaliğina yakalanmış bir kız çocuğu görüp, hemen: "Bu kizcağizi okutun, buna nazar 34 degmıştır" der diye konuşmuştur. Bundan gayrı tükürüklü ve tükürüksüz tedavi usullerine 35 de izin vermiştir
40
XI) "İDRAK" SAHİBİ BALIKLARIN KURNAZLIKLARI VE BU KURNAZLIKLARA KANAN YAHUDİ'LERİN TANRI TARAFINDAN MAYMUN ŞEKLİNE DÖNÜŞTÜRÜLMELERİNİN HİKAYESİ (K. 7 A'raf 163, 166) Kur’an’ın A'raf suresi'nde Tanrı’nın güya Muhammed'e şöyle dediği yazılı: "(Ey Muhammed!) Onlara, deniz kiyişinda bulunan şehir halkının durumunu sor. Hani onlar Cumartesi gününe saygişizlık gösterip haddi asiyorlardı. Çünkü Cumartesi tatılı yaptıkları gün, balıklar meydana çıkarak akin akin onlara gelirdi. Cumartesi tatılı yapmadıkları gün de gelmezlerdi. İşte böylece biz, yoldan çıkmalarından dolayı onları sinayorduk..." (K. 7 A'raf 163). Kur'an yorumcularına göre bu ayet'de geçen "onlar" sözcüğü, Davud "peygamber" döneminde kızıldeniz kiyilarındaki bir kasabada yasayan Yahudi'leri ifade eder. Güya bu kasaba halkı, denizdeki balıkların kurnazlıklarının kurbani olarak Tanrı tarafından maymuna çevrilip yok edilmişlerdir. Masal şöyle: Kasaba’nın yerleşik bulunduğu deniz kiyişindaki balıklar, her Cumartesi günü büyük sürüler halinde ve "akin akin" bu kiyilara gelip ertesi güne kadar beklemekte ve ertesi gün gitmektedirler. Haftanın diğer günlerinde ise hiç gelmemektedirler. Cumartesi günü gelip, diğer günlerde gelmemelerinin sebebi, Yahudileri kandırmak, baştan çıkarmak içindir. Çünkü Tanrı’nın Yahudileri Cumartesi günleri avlanmaktan yasak ettiğini bilmektedirler. Oysa ki kasaba halkı balıkçılıkla geçinmek zorundadır. Bütün yiyecekleri balıktan ibarettir. Eğer Cumartesi yasağına uyacak olurlarsa, balıklar hafta icerişinde kiyiya gelmedikleri için, aç kalacaklardır. Bu yüzden Tanrı’nın verdiği yasak emrini dinlemeyip Cumartesi günleri avlanmaya başlarlar. Hatta kiyilara ag atıp balıkların geri dönmelerini önlemeğe çalışırlar. Bunu duyan Davud "peygamber", onlara beddua eder. Davud'un bu bedduasi üzerine Tanrı 36 gazaba gelerek kasaba halkını tüm olarak maymun haline çevirir . Kur'an'da bu husus şöyle belirtılıyor: "Kibirlenip de kendilerine yasak edilen şeylerden vazgeçmeyince onlara -'aşağılık maymunlar olun'- dedik" (K. A'raf 166; ayrıca bkz. K. Bakara 65). Dikkat edileceği gibi yukardaki "Kıssa", Kur’an’ın Kehf, A'raf ve Bakara Surelerine dağıtılmış olarak anlatılmıştır. Anlatılırken de Tanrı’nın, belli bir kasaba halkını aç bırakırcasına denemek için düzenlediği bir oyun sergilenmıştır. Ancak ne var ki, kişilerin bu tür masallarla şekillendirilen beyinlerinden ölümlü bir gelişme beklemek zordur.
41
XII) KESİLEN İNEĞİN BİR PARÇASIYLE ÖLDÜRÜLEN KİŞİYE VURULDUĞUNDA, ÖLÜNÜN DİRİLECEĞİ HUSUSU İLE İLGİLİ MASAL (K. Bakara 67-73; Tevrat, Sayılar: XIX ve Tesniye XXI:1-9) Kur’an’ın Bakara Suresi'nde Musa’nın, kendi kavmine bir sigir kesmelerini emrettiği ve öldürülmüş bir kişiye bu sigirin bir parçasıyle vurmak üzere Tanrı'dan emir geldiğini söylediği hususu yer alır. Fakat Kur'an'daki bu ayet'ler, Tevrat'tan alinmiş bir masal’ın, anlaşılması güç hale sokulmuş şeklinden başka bir şey değildir. Gerçekten de Kur'an'daki hikaye'ye göre Musa, kendi kavmine: "Allah bir sigir kesmenizi emrediyor" der. Bu acaib teklif karşışında kavmi’nin insanları: "Bizimle alay mi ediyorsun?" diye Musa'ya çatarlar; bununla beraber Tanrı’nın ne cins ve ne renkte bir sigir kesilmesini istediğini sormaktan geri kalmazlar (K. Bakara 67-68). Musa da Tanrı'ya danışır, daniştiktan sonra Tanrı’nın kendilerinden "ne yasli ne de körpe, ikisi arasında, sari renkli, parlak tüylü, bakanların içini açan bir inek" kesmelerini emrettiğini bildirir (K. Bakara 68-69). Fakat ineğin cinsi hakkındaki bu tanımlama, Musa’nın kavmi tarafından yeterli görülmez ve: "(Ey Musa!) ... Rabbine dua et de onun nasıl bir sigir olduğunu bize açıklaşin, nasıl bir inek keseceğimizi anlayamadık..." derler (K. Bakara 70). Musa yine Tanrı'ya danışır ve sonra onlara: "Allah şöyle buyuruyor: O, henüz boyunduruk altına alınmayan, yer sürmeyen, ekin sulamayan, serbest dolaşan (salma), renginde hiç alacasi bulunmayan bir inektir" der. Bunun üzerine kavmi: "İşte şimdi gerçeği anlattın" derler ve güç bela böyle bir ineği bulup keserler (K. Bakara 71). Bunun üzerine Musa onlara: "Hani siz bir adam öldürmüştünüz de onun hakkında birbirinizle atismistiniz. Halbuki Allah gizlemekte olduğunuzu ortaya çıkaracaktır" der. Bu arada Tanrı konuşmalara karısarak: "Haydı şimdi (öldürülen) adama (kesilen ineğin) bir parçasıyle vurun dedik. Böylece Allah ölüleri diriltir ve düşünesiniz diye size ayetlerini gösterir" (K. Bakara 73) der ve şöyle ekler: "Bundan sonra yine kalpleriniz katılaştı. Artık kalpleriniz taş gibi, yahut daha da katı. Çünkü taşlardan öylesi var ki, içinden ırmaklar kaynar. Öylesi var ki, çatlar da ondan şu fiskirir. taşlardan bir kısmı da Allah korkusuyla yukardan aşağı yuvarlanır. Allah yapmakta olduklarınızdan gafil değildirf" (K. Bakara 74). Hikayenin buraya kadar olan kısmından bir anlam çıkarmak mümkün değil. Neden dolayı Tanrı inek kesilmesini emretmiş, ve kesilecek ineğin orta yasli, sari renkli, parlak tüylü, boyunduruk altına alınmamış, yer sürmemiş, ekin sulamamış, serbest dolaşan ve renginde hiç alacasi bulunmayan bir inek olmasını istemiştir? Neden dolayı Musa’nın kavmine, kesilen ineğin bir parçasıyle öldürülen adama vurmalarını emretmiştir? Vurduttuktan sonra ne olmuştur? Ölü dirilmiş de kendisini öldürenin kim olduğunu mu söylemiştir? Evet, bu hususların hiçbiri Kur'an'da bildirilmiyor. Her ne kadar ayet'lerde Tanrı’nın gizli olan şeyleri ortaya çıkardığı ve ölüleri dirilttiği yazılı ise de, diriltmek için ineğin parçasıyle ölüye vurdurtmak istemesinin nedeni anlaşılmayor! Öte yandan eğer Tanrı gizli olan her şeyi ortaya çıkarmak istiyor ise, bütün bu akıl dişi işlere başvurmak niye? Ve yine eğer Musa’nın kavmi, Tanrı’nın istediği şekilde inek bulup kestiler ve ineğin parçasıyle ölüye vurdular ve böylece onun emrini harfi harfine yerine getirdilerse, bu takdirde Tanrı’nın onlara "Artık kalpleriniz taş gibi" şeklinde konuşması ve taşların çeşitli cinsleri hakkında bilgi vermesi niye? Eğer bu olaydan sonra bu insanların kalpleri yeniden katılaştı ise, Tanrı onların kalplerini genişletip doğru yola sokabilecek iken niye sokmaz? (Çünkü Kur'an'da Tanrı’nın, dilediğinin kalbini genişletip doğru yola sokabileceği yazılı. Nice örneklerden biri için bkz: K. 6 En'am 125)
42
Bu ve buna benzer sorulara cevap vermek mümkün değil. Bu masal’ın neden dolayı ve ne maksatla anlatıldığını bilen de yok. Kımı Kur'an yorumcularına göre İsraioğullarından iki genç, kendi amucalarını öldürüp mirasına konmuşlar ve sonra olay Musa'ya anlatılmış fakat Musa bir türlü katılı bulamadığı için Tanrı'ya sığınmıştır. Bunun üzerine Tanrı, bir sigir kesilmesini ve onun bir parçasıyle ölüye vurulmasını emretmiş ve ölü dirilip katılı bildırmıştır. Ancak ne var ki bunun böyle olduğunu belirten bu yorumcular, söz konusu ayet'lerden başka anlamlar çikabileceği ihtimalıne sarılarak şöyle derler: "Ancak eskı mışırlıların inege tapmaları, bir ara Yahudilerin de buzağıya tapmıs olmaları, sigir kesilmesi 37 hadisesinde başka hikmetlerin de bulunduğunu gösterir" diye eklerler . Diğer bazı yorumculara göre yukardaki hikaye, Yahudilerin vaktiyle buzağı'ya kutsal nazariyle baktıklarını ve Musa’nın bu çeşit ineklerin kesilmesini emretmekle inek ibadetini 38 ortadan kaldırdığını anlatmaktadır . Oysa ki Tevrat'da anlatılan şekliyle böyle bir sonuç söz konusu değil. Abülfida gibi ünlü Kur'an yorumcularına gelince, onların anlatışı da şöyle: Bir adam, öleceği sırada küçük oğluna bir buzağı bırakır. Çocuk rüst yasına geldiği zaman anası ona, henüz yavrulamamış olan ineğini üç altın karşılığında satmasını söyler. Oglan anasının dediğine uyarak pazar yerine gider. Meleklerden biri, insan kılığına bürünmüş olarak karşışına çıkar ve ondan ineği altı altın karşılığında satın almak istediğini söyler. Oglan anasına danışmadan bu teklifi kabul edemeyeceğini bildirerek evine döner ve anasının onayini alıp tekrar pazar yerine gelir. Fakat insan kılığındaki melek bu sefer ona 12 altın teklif eder ki önceki teklifinin iki mişli demektir. Oglan yine anasına danışmadan teklifi kabul edemeyeceğini bildirerek eve dönüp durumu anlatır. Anasi, teklifi yapanın melek olduğunu anlamıştır. Oğluna: "Pazar yerine git ve teklifi yapan meleğe ineği ne yapmak gerektiğini sor" der. Oglan anasının dediği gibi yapar. Melek de kendisine: "İsrailoğulları yakında bu ineği senden, istediğin fiyat ne olursa olsun, satın almak isteyeceklerdir" der. Fakat tam bu sıralarda İsrailoğullarından biri, yakın akrabalarından biri tarafından öldürülür. Öldüren kişi cesedi, hiç kimsenin bulamayacağı kadar uzak bir yere götürüp gömer. Ölünün arkadaşları Musa'ya başvururlar ve cinayetin falanca kimseler tarafından işlendiğini söylerler. Fakat ortada delil olmadığı için Musa bir şey yapamaz. Bunun üzerine Tanrı, belli bir tanıma uygun bir ineğin öldürülmesini emreder. Fakat bu tanımlamada bir inek bulunamadığı için yukarda sözü geçen oğlanın ineğini satın almaktan başka çare kalmaz. Söylendiğine göre ineği, ağırlığina bedel altın karşılığında ( ya da on mişli fiayata) satın alırlar ve kurban olarak keserler. Kesilen ineğin bir parçasıyle, katledilen kişinin cesedine vuruldukta, cesed canlanır ve cinayeti kimin işlediğini 39 ortaya vurur. Vurduktan hemen sonra tekrar ölü hale döner . Görüldüğü gibi, en ünsüz'ünden en ünlü'süne varıncaya kadar, Kur'an yorumcularından hiç biri söz konusu ayet'lerin anlamı üzerinde ortak bir görüşe varamamış ve gerçeği söylemek gerekirse, isabetli ve ölümlü denebilecek bir yorum yapamamıştır. Yukardaki yorumlardan en isabetli görüneni, Tevrat'taki aslına yakınlık itibariyle, Ebülfida’nınki olmakla beraber o dahi konu hakkında doğru dürüst fikir verecek nitelikte değildir. Tevrat'taki hikayeyi bir takım değişikliklere sokarak takdim etmiştir. Oysa ki Kur'an'daki bu ayet'lerin dayanağı olan Tevrat kaynağına yönelinmiş olunsa, muhtemelen doyurucu sayılabilecek bir sonuç sağlanmış olurdu. Pek muhtemeldir ki bunu yapmakla Kur’an’ın Tevrat'tan alınma olduğu kanısının yaratılacağı düşünülmüştür. Bu vesileyle yine tekrarlayalım ki Kur’an’ın yukarda zikredilen ayet'leriyle anlatılan inek hikayesi, Yahudilerin Tevrat’ında yer alan hikaye'nin anlaşılmaz hale getirilen seklidir. Bu 43
hikaye Tevrat'da, Sayılar ("Adat") kitabı’nın 19cu Bap'inin ayet'lerinde ve Tesniye kitabı’nın 21ci Bap'inin 1-9 ayet'lerinde olmak üzere, iki ayrı konuda iş görmek üzere yer almıştır: Sayılar Kitabındaki anlatılışa göre, her hangi bir ölü'ye dokunan kimse murdar olur, meğer ki yakılmış bulunan bir ineğin küllerine dokunmak suretiyle paklanmış sayılsın. Gerçekten de bu kitabın 19cu babinda Tanrı, Musa'ya ve Harun'a emrederek kusursuz bir kızıl inek bulmalarını ve kahin Eleazar marifetiyle ineği boğazlattıktan sonra kanını toplanma çadırının önüne doğru yedi kez serptirtmelerini, sonra da ineğin yakılmasını ve küllerinin ordugah'in dışında bir yerde saklanmasını ister. Yakılan ineğin bu külleri, İsariloğulları için murdarlık suyu için saklanacak ve suç takdimesi olacaktır (Bkz. Tevrat/Sayılar Bap XIX). Tesniye Kitabındaki anlatılışa göre ise ineğin kurban edilmesi. katılı bilinmeyen bir ölüm olayında keffaret olmak üzere iş görür. Tanrı güya İsrailoğullarına, kimin tarafından vurulduğu bilinmeyen öldürülmüş bir adam bulunduğunda, genç bir sigir boğazlamalarını, sonra öldürülen adama en yakın olanların boğazlanan ineğin üzerinde ellerini yikamalarını ve yikarken de: "Ellerimiz bu kani dökmedi ve gözlerimiz onu görmedi. Kurtardığın kavmin İsrail'e bağışla, ya Rab ve kavmin İsrail arasınsa suçsuz kan bırakma" diye dua etmelerini emreder. Böylece, İsrail kavmina bağışlanmış "sigir kesimi" yolu ile, suçsuz kani İsariloğullarından kaldırılmış olacaktır (Tevrat/ Tesniye Bap 21: 1-9)
44
XIII) YUNUS (DİĞER ADIYLA ZÜNNUN)'UN BALIK TARAFINDAN YENİLMESİNİN VE BALIĞIN KARNINDA İKEN TANRI'YA DUA ETMESİNİN HİKAYESİ (K. Nisa, 163; Yunus 98; Enbiya 87; Saffat 139-145) Yunus, Yahudilerin kutsal kitabı olan Ahd-i Atiyk'a göre, Tanrı tarafından, kendisine vahiy indirilen "peygamber"lerden biridir. Güya Tanrı Yunus'u, Nineveye denilen büyük bir Kent'e gönderir ve ora halkını Tanrı birliğine çağırmasını emreder. Bu emir vesilesiyle oluşan olaylarda Yunus'u büyük bir balık yer, balığın karnında iken Yunus Tanrı'ya dua eder ve Tanrı dua’yı kabul ederek onu kurtarır. Bu arada Yunus'un kavmi de imana geldiği için, Tanrı onları da bağışlar (Bkz. Ahd-i Atiyk, Yunus, Bap 1- Bap 4). Bu masal’ı Muhammed, Ahd-i Atiyk'i bilenlerden edindiği bilgilere dayalı olarak Kur'an'a aktarmıştır. Ancak ne var ki aktardığı şekliyle bu masal’ın gerçek anlamda ne olduğunu ve ne anlattığını anlamak pek mümkün değildir. şu bakımdan ki Ahd-i Atiyk'ta anlatılanlar, anlaşılamaz şekilde özetlenmiş ve Kur’an’ın çeşitli sure'lerine serpistirilmiştir. Bakiniz nasıl: Nisa suresi'nde (ki 4cü sure'dir) Yunus'un, kendisine vahyedilen peygamberlerden biri olduğu yazılıdır (K. 4 Nisa 163). Yunus suresi'nde de (ki 10.cu Sure'dir), Yunus'un kavminden söz eden şu ayet var: "Yunus'un kavmi iman edince, kendilerinden dünya hayatindaki rusvaylık azabını kaldırdık ve onları bir süre (dünya nimetlerinden) faydalandırdık" (K. 10 Yunus 98). Yunus sure'sinden onbir sure sonraki Enbiya suresi'nde Yunus'la ilgili iki ayet var. Fakat burada Yunus'un adı Zü'n-Nun olarak zikredilmekte.:"Zü'n-Nun hakkında söylediğimizi de an. O, öfkelenerek giderken, kendisine güç yetiremeyeceğimizi sanmıştı; fakat sonunda karanlıklar içinde: -'Senden başka tanrı yoktur, sen münezzehsin, doğrusu ben haksizlik edenlerdenim'- diye seslenmıştı. Biz de ona cevap verip, onu üzüntüden kurtarmıştık. İnananları böyle kurtarıriz" (K. 21 Enbiya 87-88). Görüldüğü gibi bu ayet'lerde yer alan satırlar anlaşılmaz nitelikte. Çünkü bir kere Tanrı burada Muhammed'e : "Zü'n-Nun hakkında söylediğimiz de an" demekte. Evet ama Tanrı Yunus hakkında daha önce ne söylemiştir ki "söylediğimiz de an" demektedir. Daha önceki sure'lerde ve ayet'lerde söylemiş değil ki: "söylediğimiz de an" diyebilsin. Öte yandan neden Nun diye çağırmakta? Zü'n-Nun sözcüğü, sözlük anlamıyla: "Balık lakabin burada yeri ne? bildirilmiyor.
şimdi Muhammed'e: Yunus'la ilgili bir şey Yunus'u burada Zü'nsahibi" demektir. Bu
Yine bunun gibi yukardaki ayet'lerde: "O, öfkelenerek giderken, kendisine güç yetiremeyeceğimizi sanmıştı..." diye yazılı. Pek iyi ama neden dolayı Yunus öfkelenmıştır? bilinmiyor. Daha sonraki satırlarda: "Fakat sonunda karanlıklar içinde: -'Senden başka tanrı yoktur... - diye seslenmıştı" diye yazılı. Burada geçen "Karanlıklar içinde" deyimi neyi ifade ediyor, yine meçhul! Bundan sonra 16 sure boyunca, bu konu ile ilgili bir şey yok. 16 sure sonra, yani 37ci sure'de (ki Saffat suresi’dır) Yunus, şu ayetlerle karşımıza çıkıyor: "Doğrusu Yunus da peygamberlerdendir; Gemide onlarla karşılıklı kura çekmişlerdi de yenilerden olmuştu, bu sebeble denize atılmıştı; Yenilgiye uğramışken, onu bir balık yutmuştu;
45
Eğer Allah’ı tesbih edenlerden olmasaydı, tekrar diriltilecek güne kadar dirilmemek üzere balığın karnında ölmüş olacaktı; Halsiz halde iken kendisini dışarı çıkardık; Onun için geniş yapraklı bir bitki yetiştirdik; Onu yüzbin veya daha çok kişiye peygamber olarak gönderdik; Sonunda ona inandılar, bunun üzerine Biz de onları bir süreye kadar geçindirdik" (K.37 Saffat 139-149). Görüldüğü gibi bu satırlarda anlaşılır pek bir şey yok: Yunus gemiye nasıl binmiştir? Neden karşılıklı kura çekılmıştır? Baliğin karnına nasıl girmiş ve orada nasıl yaşamıştır? Bütün bunlar bir yana fakat bir de şunu sormak gerekir: Neden acaba Tanrı , bir yandan Kur’an’ın "Apaçık ve iyice anlaşılabilmesi için Arapça bir kitap" olmak üzere indirildiğini söylerken diğer yandan onu anlaşılamaz nitelikte kilar? Ve örneğin, neden acaba Yunus hikayesini derli toplu bir şekilde anlatmak varken anlatmaz da, Kur’an’ın birbirinden farklı surelerine ayet'ler koyarak kullarını, anlaşmazlıklar içerisinde saskina çevirir? Ve işte bu soruları yanıtlamak ve kullardaki bu saskinliği gidermek içindir ki Kur'an yorumcuları (örneğin İbn al-Asır, al-Mas'udi, Beyzavi, Tabari, al-Suyuti, al-Daydüzamı vs... gibi ünlüler) Kur'an'daki Yunus masalini anlaşılır bir şekle sokmağa çalışırlar. Fakat bunu yaparken hem bir yandan birbirleriyle görüş ayrılıklarına düşerler ve hem de kişilerin kafalarını biraz daha karıstırmış olurlar. şu bakımdan ki Kur'an'a dayalı olarak anlattıkları masal'a göre Yunus, Tanrı’nın vahy gönderdiği "peygamber"lerden biridir (K. 4 Nisa 163; Saffat 139). Tanrı onu Musul kentı’nın köylerinden birine (Nineve'ye) gönderir. Bu köy halkı puta tapan Yahudilerden oluşmuştur. Yunus bu halkı "doğru" yola sokmak üzere gönderilmiştir. Yunus bu köyde 33 yıl kalır, fakat bütün uğraşılarına rağmen, iki kişi hariç, bir türlü halkı "tek Tanrı" fikrine dönüştüremez. Öylesine umudunu yitirir ve öfkelenir ki nihayet bu halkı terkedip başka diyarlara gitmeye karar verir. Fakat hareketinden önce halka hitap ederek üç gün içerisinde kendilerine bir felaketin geleceğini, azab içerisinde kalacaklarını ve 40 renklerinin değişeceğini haber verir, bazı söylentilere göre onlara, imana gelmeleri için gün mühlet verir, fakat 37ci gün yukardaki ihtarda bulunarak Kent'den ayrılır. (Bkz. Enbiya Suresi 87; Saffat 140). Gerçekten de dediği gibi olur, ve ertesi gün gökyüzü kararır, simşekler çakar, siyah dumanlar etrafı sarar, yangınlar etrafı sarar ve halk dehşete düşerek putlarını terkedip Tanrı'ya iman ederler. Tanrı da onları azabtan kurtarır (K. 10 Yunus 98). Fakat bütün bunlardan Yunus'un haberi yoktur. Neden Tanrı ona bu güzel haberi vermemiş, üzüntüden ve daha sonra başına gelecek belalardan kurtarmamıştır bilinmez. Bu habersizlik içinde zavallı Yunus, az gider uz gider, ve nihayet deniz kenarinda bir yerde, insanlarla dolu bir gemiye biner (K. Saffat 140). Gemi denize açılır; ancak ne var ki engin denizin bir yerinde durur. Neden durmuştur bilinmez, fakat gemide bulunanlar: "Burada kaçak bir köle var; aramızda kur'a çekelim de bunun kim olduğunu ortaya çıkaralım" diyerek kur'a çekerler (K. Saffat 141). Bir başka rivayete göre gemi sahilden ayrılıp denize açılamamış olduğu için, gemidekiler bunu, aralarından birinin işledikleri suça atfetmişler ve Kur'a çekip suçluyu bulmak istemişlerdir (K. Saffat 141) . 46
Her ne olursa olsun çekilen Kur'a Yunus'a isabet eder. Bunun üzerine Yunus: "Kaçak olan kişi benim" diyerek denize atlar. Bir rivayete göre, gemidekiler onu denize atmişlardır . Neden Tanrı sevgili peygamberine yardımcı olup kurtarmamıştır? bilinmez. Denize atlayan Yunus'u buyük bir balık yutar (K. 37 Saffat 142) Fakat balık öylesine düşünceli ve şefkatli olmalıdır ki, sırf Yunus nefes alabilsin diye başı suyun üstünde olarak yüzer gider. Yunus balığın karnında ne kadar zaman kalmıştır? bunu bilen pek yok. Daha doğrusu bu konu yorumcular arasında tartışmali. Kımıne göre yarım gün, kimine göre 3 gün, kimine göre 7 ya da 21 hatta 40 gün kalmıştır. Fakat kaç zaman kalırsa kalsin, anlaşılan şu ki Yunus, balığın karnında iken mütemadıyen Tanrı'ya dua'lar eder (K. 21 Enbiya 87) ve "Ben zalimlerden oldum" diye kendisini kötüler, Her davranişi ile Tanrı'ya sadık ve dürüst bir peygamber olduğu halde neden "Ben zalimlerden oldum" diye kendisini kötüler, yine bilinmez. Bir rivayete göre balık, Yunus'un bu şekilde dua ettiğini görünce bir sahile yanasarak kuşuyormuş gibi yapar ve midesindeki Yunus'u dışarı çıkarır. Bir başka rivayete göre ise Tanrı, Yunus'un bu şekilde dua ettiğini duyunca: "Eğer Allah’ı tesbih edenlerden olmasaydı, tekrar diriltilecek güne kadar dirilmemek üzere balığın karnında ölmüş olacaktı" der (K. Saffat 143-144) Anlaşılan o ki Tanrı, balığın karnından kendisine dua edilmesini pek sevındırıcı bir davranış saymıştır. Bu nedenle Yunus'un dua’sını kabul eder ve onu kederden kurtarır. şöyle der: "Halsiz bir vaziyette kendisini dışarı çıkardık. Ve üstüne (gölge yapması için) kabak türünden geniş yapraklı bir nebat bitirdık. Onu yüzbin veya daha çok kişiye peygamber olarak gönderdik. Sonunda ona iman ettiler, bunun üzerine biz de onları bir süreye kadar yasattık" (K. Saffat 145- 148). Ancak ne var ki yine anlaşılmayan bir şey var ki, o da bu son sözler. Tanrı Yunus'u peygamber olarak yüzbin veya daha çok kişiye peygamber gönderiyor! Yorumculara göre bu gönderdiği yer Musul'da Ninevo Kent'idir. Evet ama bu Kent halkı zaten iman etmiş değil miydi daha önce? Her ne olursa olsun hikayemiz burada bıtıyor. Yine tekrarlayalım ki Kur'an'da anlatılan şekliyle Yunus masalini anlamağa imkan yoktur. Yorumcuların anlatışına gelince, o da yeterli değil. Çünkü onlar, Yunus masalinin ana kaynağı olan Ahd-i Atiyk'tan yararlanmışlar ve fakat bu yararlandıkları şeyleri Kur'an doğrultusunda değiştirmeye çalıştıkları için doyurucu olmayan sonuçlar yaratmişlardır. Yunus masalı ile ilgili Kur'an ayet'lerini ve bu ayet'lerin İslam yorumcuları tarafından açıklanmalarını değerlendirebilmek için Ahd-i Atiyk'in Yunus başlıklı kitabına göz atmak yeterlidir. Bu kitab'a göre hikaye şöyle: Tanrı Yunus'a: "Kalk Nineve'ye, o büyük şehre, git ve ona karşı çağır; çünkü onların kötülüğü benim önüme kadar çıktı" der. Fakat Yunus Tanrı’nın bu emrine uymaz ve Yafa'ya gitmek üzere Tarsıs'e doğru yol alan bir gemiye biner. Fakat Tanrı denizin üzerine büyük bir yel gönderir ve gemiyi allak bullak eder. Gemiciler, korkularından gemideki şeyleri denize attıp
47
hafiflemek isterler. Bu arada Yunus, geminin ambarinda uykuya dalmış yatmaktadır. Gemidekiler birbirlerine: "Gelin de kura cekelim ve bilelim kimin yüzünden bu bela başımıza geldi" derler. Kura Yunus'a düşer. Bunun üzerine Yunus'a başvururlar ve: "Bize bildir, üzerimizdeki bu bela kimin yüzünden? Senin işin nedir? ... Memleketin neresi ve hangi kavmdansın?" Yunus da onlara İbranılerden olduğunu ve Tanrı'dan korktuğunu söyler. Adamlar onun Tanrı'dan kaçmakta olduğunu bilmektedirler, çünkü Tanrı onlara bunu anlatmıştır. Deniz git gide daha firtinali bir hale geldiği için gemidekiler hep birlikte Yunus'a gelip: "Deniz bize karşı yatissin diye sana ne edelim?" diye yalvar yakar olurlar. Yunus da kendilerine: "Beni kaldırıp denize atin; deniz de size karşı yatışır, çünkü benim yüzümden bu büyük firtinanın üzerinize geldiğini biliyorum" der. Buna rağmen adamlar karaya dönmek için kürek çekerler, fakat yapamazlar. Deniz daha da firtinali olmaya başlayınca Tanrı'ya yalvarmaya başlarlar ve sonunda da Yunus'u denize atarlar. Attıkları an denizler ve firtina yatışır. Bunu gören gemi halkı Tanrı'dan korkarak kurban kesip adak adarlar. Yunus'u yutsun diye Tanrı büyük bir balık gönderir ve Yunus üç gün üç gece balığın karnında kalır. Kaldığı sure boyunca Tanrı'ya dua'lar ederek onu yüceltir, ona şükran sesiyle kurban keseceğini söyler. Tanrı bu sözlerden hoşnud olur ve balığa söyler ve balık da Yunus'u karaya kusar (Bkz. Ahd-i Atiyk/Yunus, Bap 1: 1-17 ve Bap 2: 1- 10). Ve sonra Tanrı Yunus'a: "Kalk Nineve'ye, o büyük şehre git, ve sana söyleyeceğim sözleri ona çağır" der. Yunus Tanrı’nın dediği gibi yapar ve Nineveye gidip halka: "Daha kırk gün var, ve Nineve yikilacak" der. Bu çağrı üzerine Nineve halkı Tanrı'ya inanır ve Tanrı'da onlara karşı yapmak istediği kötülüklerden vazgeçer (Bkz. Ahd-i Atiyk, Yunus, Bap 3: 1-9). Fakat bu iş Yunus 'un gücüne gider ve Tanrı'ya şöyle der: "Ah, ya Rab, ben daha memleketimde iken bunu söylemedim mi? Bundan ötürü hemen Tarsıs'e kaçmağa davrandım, çünkü biliyordum ki sen lutfeden, çok aciyan, geç öfkelenen ... kötülükten nadım olan Allahsin. Ve şimdi Rab, niyaz ederim, canımı benden al; çünkü benim için ölmek yaşamaktan iyidir". Bu sözler üzerine Tanrı Yunus'a: "Öfkelenmekle iyı mı ediyorsun?" diye sorar. Yunus şehirden çıkar ve bir yerde çardak kurup oturur; ta ki şehre ne olacağını görsün diye. Yunus'u kötü halinden kurtarmak için Tanrı, başına gölge olsun diye bir aşma kabak fidanını üzerine çıkarır. Yunus sevinir. Fakat ertesi gün Tanrı, aşma kabağına bir küçuk kurt musallat eder ve kurt kabağı kurutur. Güneş dogunca Tanrı yakıcı bir yel hazırlar ve güneş Yunus'un başına vurur; Yunus bayılır. Ayılınca Tanrı'dan kendisini öldürmesini diler. Tanrı kendisine: "Sen emeğini çekmediğin, ve büyütmediğin aşma kabağına aciyorsun; o kabak ki, bir gecede çıktı ve bir gecede yok oldu; ya ben, Nineve için... acimayayim mi? o şehir ki, orada sağını ve solunu seçemiyen yüz yirmi binden ziyade insan, bir çok da hayvan var" (Bkz. Ahd-i Atiyk,, Yunus, Bap 4: 1-11) der.
48
XIV) DİRİLİP FIRLAYAN VE SUDA KAYBOLAN BALIK MASALI; MASAL YOLU İLE MÜ'MİNLERİ SORU SORMA YASAĞINA ZORLAMA SAN’ATI (K. 18 Kehf 6082): Kur'an'da Musa ile ilgili masallardan biri de Kehf Suresi’nin 60 ila 82ci ayetlerinde anlatılmış olup Yahudi efsanesinden alınma motiflerle süslenmıştır ki Yahudi kaynağına inmeden anlaşılması mümkün değildir. Bu masala Muhammed, aşağıda belirteceğimiz gibi, "balık" unsurunu eklemiştir. Kur'anda yer alan şekliyle masal: "Musa genç arkadaşına: -'Ben iki denizin birleştiği yere ulaşmaya, yahut yilarca yürümeğe kararlıyım'- demişti. İkişi iki denizin birleştiği yere ulaşinca, balıklarını unutmuşlardı. Balık bir delikten kayıp denizi boyladı" (K. 18 Kehf 60-61) diye başlar. Kimdir bu genç arkadaş? İki denizin birleştiği yer neresidir? Balık nerede unutulmuş ve hangi delikten kayıp hangi denizi boylamıştır? Bütün bunlar anlaşılır gibi değil; bilmece gibi bir sey. Fakat masalın geri kalan kısmı daha da belirsiz. şu bakımdan ki Musa ve arkadaşı oradan uzaklaştıkları zaman Musa "Azigımizi çıkar, bu yolculuğumuzda çok yorgun düstük" der. Genç arkadaşı cevaben: "Bak sen kayalıga vardığımızda balığı unutmuştum. Bana onu hatırlatmamı unutturan ancak şeytandır. Balık sasılacak şekilde denizi boylayiverdi" (Kehf 63-64) der. Musa da: " İştediğimiz zaten buydu" der ve geldikleri yoldan izleri üzerinde geri dönerler. Nereye "geri dönerler" bilinmez. Fakat yolda bir Tanrı kuluna rastlarlar. Bu kişi kimdir adı nedir? burada yazılı değil. Yazılı olan şey bu kişinin Tanrı tarafından kendisine rahmet ve ilim verilen bir kimse olduğudur (K. Kehf 65) . Musa onun ilim sahibi olduğunu nasıl anlamıştır? bilinmez, fakat ona: "Sana öğretilen bilgiyi bana öğretmen için peşinden gelebilirim" (Kehf 66) der. Kımı yorumculara göre Musa’nın rastladığı bu kişi Hızır "peygamber"dir. Yorumculardan bazıları Hızır'in esas adının Balya İbn-i Melcan olduğunu, bu kişinin vaktiyle Acem hükümdarlarından biri zamanında yaşadığını ve Büyük İskender'den önce geldiğini, Musa dönemine eriştiğini bildirirler. Neden Tanrı bu kişi'ye (yani Hızır'a) bilgi vermiştir de, o kadar çok sevdiği ve nimetlere eriştirdiği Musa'ya bu bilgileri vermemiştir? Bu da belli değil. Fakat bu kişi Musa'ya: "Bana uyacaksan, ben sana anlatmadıkca herhangi bir şey hakkında bana soru sormayacaksin" der (Kehf 67-70). Yani anlatmak ister ki, ne kadar kötü ve vicdan sizlatıcı bir ise tanık olursa olsun Musa sesini çıkarmayacak, soru sormayacaktır. Musa sabretmek ve soru sormamak hususunda kişi'ye (Hızır'a) söz verir. Bunun üzerine birlikte kalkıp giderler ve bir gemiye binerler. Fakat kişi (Hızır) gemiyi delmeye başlar. Musa dayanamaz: "Gemiyi içindekileri bogmak için mı deldin? Doğrusu sasılacak bir şey yaptın" der. Fakat kişi (Hızır) öfkelenir ve: "Ben sana yaptığım işlere dayanamazsin demedim mi?" der . Musa: "Unuttuğum için bana çikisma, gücümün yetmediği şeyden beni sorumlu tutma" diye karşılık verir (K. Kehf 71-73) Bu konuşmadan sonra gemiden çikip yola koyulmuş olmalilar ki, sonunda bir erkek çocuga rastlarlar. kişi (Hızır) hemen onu öldürür. Bunu gören Musa dayanamaz ve: "...-'Bir cana karşılık olmaksizin masum bir kimseye mi kiydin? Doğrusu pek kötü bir şey yaptın'-..." der (K. Kehf 74). kişi (Hızır) yine öfkelenir ve Musa'ya çatar; Musa da kendisine: "Bundan sonra
49
sana bir şey sorarsam bana arkadaş olma, o zaman benim tarafımdan mazur sayılırsin" der (K. Kehf 75-76). Yine yola koyulurlar ve bir kasabaya varırlar; halktan yiyecek isterler. Fakat kasaba halkı onları mışafir etmez. Bu sırada yıkılmağa yüz tutan bir duvar görürler; kişi (Hızır) duvari doğrultuverir. Musa kendisine: "Dileseydin buna karşı bir ücret alabilirdin" der (K. Kehf 77). Musa’nın bu sözleri üzerine kişi (Hızır): "İşte bu, seninle benim ayrılmamizi gerektiriyor; dayanamadığın işlerin yorumunu sana anlatacağım" (K. Kehf, 78). der. Bunu dedikten sonra Musa'ya, önceki davranışlarının açıklamasını yapar: yani neden dolayı gemiyi deldiğini, neden dolayı erkek çocuğunu öldürdüğünü ve neden dolayı yikik duvari doğrultuğunu anlatır. şöyle der: "Gemi, denizde çalışan birkaç yoksula aıttı; onu kusurlu kılmak istedim, çünkü peşlerinde, her sağlam gemiye zorla el koyan, bir hükümdar vardı" (K. Kehf 79). Yani güya gemi, fakir denizcilere ait idi ve (Hızır) gemiyi kullanılamaz hale getirmekle hükümdarin bu gemiyi gasbetme ihtimalini ortadan kaldırmış ve bu fakirlere yardım etmiştir 40. Erkek çocuğunu öldürmesinin nedenini şu gerekçeye bağlar: "Oglana gelince; onun ana babası inanmış kimselerdi. Çocuğun onları azdırmasından ve inkara sürüklemesinden korkmuştuk. Rablerinin o çocuktan daha temiz ve onlara daha merhamet eden birini vermesini istedik" (K. Kehf 80). Yani anlatmak ister ki bu çocuğun ilerde zalim olacağını ve anababaşını imandan çıkaracağını ya da onlara nankörlük edeceğini Tanrı kendisine bildırmış ve bu nedenle çocuğu öldürmüştür. Evet ama, madem ki bu böyleydi, o halde Tanrı neden acaba çocuğun kalbini değiştirip doğru yola sokmadı da öldürülmesini öngördü? şu hale göre, mü'min kişileri imandan çıkarma ihtimali bulunan kimseleri öldürmek mi gerekecektir?. Yıkılmağa yüz tutan duvari doğrultmasını da şöyle açıklar: "Duvar... şehirde iki yetim erkek çocuga aıttı. Duvarın altında onların bir hazinesi vardı; babaları da iyi bir kimseydi. Rabbin onların erginlik çağına ulaşmasını ve Rabbinden bir rahmet olarak hazinelerini çıkarmalarını istedi. Ben bunları kendiliğimden yapmadım..." (K. Kehf 82) der. Yukardaki masal kişi’nin (Hızır'in) bu sözleriyle son bulur. Fakat görüldüğü gibi her yönü ile tutarsızdır ve anlaşılmazlıklarla doludur. Her ne kadar yorumcular, Yahudi kaynaklarına inerek Kur'an'daki bu masalı anlaşılır bir şekle sokmağa çalışırlarsa da onların açıklamaları da görüş ayrılıklarıyla ve anlaşılmazlıklarla doludur. Örneğin yorumculardan bazıları, hatta çoğunluğu, Musa’nın genç arkadaşı ile "Hızır" in aynı kimse olduğunu söylerler. Yine bunun gibi Kur'an'daki Masal’ı şöyle özetleyenler vardır: Musa, yanındaki delikanlı ile Macma' albahrayn'e gitmek üzere yola çıkmıştır. Fakat bu mevkie geldiklerinde, beraberlerinde bulunan balığı unutmus olduklarını anlarlar; çünkü şeytan onlara balığın varlığını unutturmuştur. Oysa ki balık fırlayıp suya atlamıştır. Baliği ararlarken Allah’ın bir kuluna rastlarlar. Musa ondan kendisine doğru yolu öğretmesini ister. Kul da ona, soru sormamak şartiyle, isteğini yerine getireceğini söyler. Beraberce yola koyulurlar. Tanrı’nın kulu yolda hos karşılanamayacak bir takım şeyler yapar. Musa dayanamaz soru sorar. Bu yüzden Tanrı’nın kulu onu terkeder fakat 41 terkederken de yapmış bulunduğu işlerin açıklamasını yapar . Diğer bazı yorumcuların yukardaki masal ile ilgili açıklamaları ise şöyle: Musa, halka yapmış olduğu va'azlarından birinde, sorulan soru üzerine, kendisinden daha akıllı, daha bilgili başka bir insan olmadığını söyleyerek övünür. Bunu duyan Tanrı öfkelenir ve Musa'ya bir ders vermek ister; kendisine anlatır ki Hızır adındaki kul'u ondan çok daha bilgilidir. Musa Tanrı'dan Hızır'i nerede ve nasıl bulabileceğini sorar. Tanrı da kendisine, bir sepetin içine balık koyup yola çıkmasını ve balığı kaybettiği yerde aradığı kimseyi bulmuş 50
olacağını söyler. Bunun üzerine Musa Tanrı’nın dediğini yapar ve yanına genç birisini alarak Hızır'i aramağa çıkar. Niyeti iki denizin birleştiği yere kadar gitmektir. Kayalık bir yere geldiklerinde Musa uykuya dalar; bu sırada balık fırlayıp denize dalar. bazı yorumculara göre ise Musa, o civardaki bir çesme başında abdest alırken, sepette bulunan ölü balığın üstüne şu damlaları sıçrar. Bu şu hayat suyu olduğu için balık canlanır ve fırlayıp denize kaçar. Baliğin kaybolduğunu farkettiği sırada Musa, o civarda bir kişi'ye (Hızır'a) rastlar. Ondan, doğru yolu bulmak uzere bilgi ister. Hızır, hiç bir şekilde soru sormaması kaydıyle Musa’nın isteğini kabul eder. Fakat Musa veridiği sözü tutmaz ve sorular sorar. Bu nedenle Hızır onu terkeder fakat ederken de yapmış olduğu işlerin nedenlerini anlatır. Ve işte ünlü Kur'an yorumcularına göre Musa ile balık masalı böyle. Bu yorumcular arasında Beyzavi, Zemaksari, Buhari vs... gibiler var. Fakat görüldüğü gibi bunların açıklamaları dahi "açıklanmağa" muhtaç. Fakat her ne olursa olsun Kur'an'daki bu masal'dan çıkan sonuçlardan biri şu ki Tanrı, kendi elçilerinin yapacakları işler konusunda kullarına soru sorma yaşağını yüklemiştir. "Peygamberler" ne yaparlarsa yapsınlar ve ne söylerlerse söylesinler, velev ki bu yapılan ve söylenenler akla ters şeyler olsun, kullar soru sormayıp her şeye boyun eğeceklerdir.
51
XV) SİHİR İLMİNİ ÖĞRENMEKTE SAKINCA OLMADIĞINI ANLATMAK MAKSADIYLA BELLETİLEN "KISSA": Şeytanların, Süleyman'la ve "Harut ve Marut"la ilgili olarak yaptıkları ma'rifetler (K. 2 Bakara 102) Kur’an’ın Bakara Suresi'nde şöyle bir ayet var: "Süleyman’ın hükümranlığı hakkında onlar, şeytanların uydurup söylediklerine tabi oldular. Halbuki Süleyman büyü yapıp kafir olmadı. Lakin şeytanlar kafir oldular. Çünkü insanlara sihri ve Babil'de Harut ile Marut'a indirileni öğretiyorlardı. Halbuki o iki melek herkese-'Biz ancak imtihan için gönderildik, sakın yanlış inanıp da kafir olmayasınız'- demeden hiç kimseye (sihir ilmini) öğretmezlerdi. Onlar o iki melekten, karı ile koca arasını açacak şeyleri öğreniyorlardı. Oysa büyücüler, Allah’ın izni olmadan hiç kimseye zarar veremezler. Onlar, kendilerine fayda vereni değil de zarar vereni öğrenirler. Sihri satın alanların (ona inanıp para verenlerin) ahiretten nasibi olmadığını çok iyi bilmektedirler. karşılığında kendilerini sattıkları şey ne kötüdür!..." (K. 2 Bakara 102). Yorumcular, İslam şeriatı’nın "sihir" ve "büyü" denen şeylere karşı olduğunu ve fakat Tanrı'ya inanmak ve kötülükte kullanmamak şartiyle sihir ilmini ogrenmekte sakınca 42 bulunmadığını söylerler, ve bunu kanıtlamak üzere yukardaki ayet'i örnek verirler . Ancak ne var ki bu ayet'i, bu şekliyle anlamak mümkün değildir; anlayabilmek için Yahudi ve Acem kaynaklarından gelme masalların Muhammed elinde ne şekle girdiğini ve bu ayet ile nasıl belirlendiğini bilmek gerekir. Ayet'in Süleyman ile ilgili kısmının anlaşılmasını sağlayan masal şöyle: Süleyman’ın karakterini kirletmek maksadıyla şeytanlar sihir ve büyü ile ilgili bir takım kitaplar yazarlar ve bu kitapları onun tahtının altına yerleştirirler. Onun ölümünden sonra da ülkenin ileri gelenlerine, eğer Süleyman’ın kudretinin ne şekilde sağlandığını öğrenmek istiyorlarsa, onun tahtının altini araştırmaları gerektiğini bildirirler. Şeytanların dedikleri gibi yapılır ve tahtın altına yerleştirilmiş olan kitaplar bulunur. Bir çok kişiler bu kitaplarda yazılı bulunan sihirle ilgili şeyleri öğrenmekten kaçınırlar. Fakat halk bunları öğrenerek Süleyman’ın kötü karakterli bir kimse olduğuna inanır. Yahudiler bu inançta oldukları için güya Tanrı, Muhammed aracılığı ile Süleyman’ın büyü yapmadığını ve onu büyü yapmış gibi gösterenlerin şeytanlar olduğunu ortaya vurmaktadır. Ayet'in Harut ve Marut ile ilgili kısmına gelince: Tanrı, güya şeytanların, Harut ile Marut'a indirilmiş olan şeyleri, insanlara yanlış şekilde öğrettiklerini ortaya vurmuştur bu ayet'lerle. Vururken de çeşitli hikaye ve masallar anlatmıştır. İslamı inanışa göre Harut ile Marut gökteki meleklerden ikisidir. Güya gökteki melekler, Adem "peygamber'in" gönderilmesine rağmen insanların yola gelmediklerini alay konusu edinirler ve durumu Tanrı'ya sikayet olarak anlatırlar. Tanrı kendilerine büyük söz söylememelerini, ve çünkü eğer insanların yerinde olsalar aynı şekilde davranmış olacaklarını hatırlatır. Tanrı’nın bu söylediğini kabul etmeyen melekler, insanları sinamak için aralarından iki meleği yeryüzüne göndermek üzere Tanrı'dan izin isterler. Tanrı istenilen izni verir. Bunun üzerine melekler, kendi aralarından Harut ile Marut'u seçerler; seçtikten sonra da onları zina etmemeleri, insan öldürmemeleri, puta tapmamaları, içki içmemeleri, kumar oynamamaları ve benzeri kötülüklerde bulunmamaları için uyarırlar. Harut ve Marut, bu tür kötülüklerde bulunmamak üzere söz verirler. Ancak ne var ki karşılarına çıkan çok güzel bir kadına vurulurlar. Bu kadın, muhtemelen Tanrı tarafından iki meleği sinamak üzere gönderilmiştir. Nitekim kadın, kocası ile olan anlaşmazlığı anlatırken Harut ile Marut onu elde etmek için binbir kurnazlığa başvururlar.
52
Bir rivayete göre kadın, Harut ile Marut'un bu şekildeki davranışları üzerine gökyüzüne uçup kaçar. Arkasından Harut ile Marut da gökyüzüne çıkmak isterlerse de kabul olunmazlar. Fakat mü'min bir kişinin yardımı sayesinde bu iki melek, cezalarını bu yeryüzünde çekmek üzere Babil'e yerlesirler; Kıyamet gününe kadar da orada kalacaklardır. Sihir ilmini öğrenmek isteyen her kes onlara gidip seslerini işitebilirler fakat kendilerini görmezler. Bir başka rivayete göre ise güzel kadın, Harut ile Marut'dan, gökyüzüne çikip inmek için kullanılan sihirli sözcüğü öğrenir ve bu sayede gökyüzüne çikinca Tanrı ona bu sözcüğü unutturup onu bir yildiz haline getirir. Harut ile Marut ise Babil'de kalırlar, ve çevredekilere 43 sihir ilmini ogretirler . Bütün bu masallar, Yahudi , Acem ya da Mısır kaynaklı şeylerdir ki Süyuti ya da Yahya gibi ünlü İslam yorumcuları için Bakara Suresi’nin 102ci ayeti’nin açıklanması hususunda malzeme işini görmüştür. Örneğin yukarda söz konusu edilen güzel kadın'in, gökyüzüne çikip-inmek konusunda Harut ve Marut'dan gizli parolayı öğrenmesi, söylendiğine göre, Yahudilerin mıdras'inda yazılıdır. Acem'lerde geçerli olan bu masal’ın kahramanlarından biri Harut olup, Farsça'da "sihirbaz" anlamında kullanılır. Efsanevi mişır tarihine göre Harut ve 44 Marut, Mısır hukümdari Aryak zamanında yaşamış olduğu söylenen kimselerdir .
53
XVI) TEVRAT’IN TEKVİN KİTABINDA ANLATILAN YUSUF MASALI’NIN, BAZI DEĞİŞİKLİKLERLE KUR'AN'A ALINARAK "kadınların hilesi büyüktür" ("inne keydekunne azim") TEMA’SINA KAYNAK YAPILMASININ HİKAYESİ (K. 12 Yusuf 28) (Tevrat, Tekvin , Bap 39) Tevrat’ın bildirmesine göre Yusuf Yahudilere gönderildiği söylenen peygamberlerden biridir. İbranca adı Yosaf'dir. Yusuf adı, Yosaf'in arapçalasmis seklidir. Yusuf, Yahudi dininden olmasına rağmen Muhammed onu, tıpkı diğer bütün yahudi "peygamberleri" gibi, müslüman olarak tanıtmıştır; nitekim Kur'an'da Yusuf'un: "Ey Rabbim!...Beni müslüman olarak öldür ve beni salihler arasına kat" (K. 12 Yusuf 101) diye konuştuğu yazılıdır. Yusuf'un babası Yakub'dur, ki İbrahim'in torunu ve İshak'in oğludur. Yakub, Ahd-i Atiyk'a göre güya adı Tanrı tarafından daha sonra İsrail olarak değiştirilmiş ve böylece İsrailoğullarının oluşumunu sağlamıştır. Tevrat'da şekliyle hikaye'nin özeti şöyle: Yakub, ihtiyarlığının oğlu olduğu için Yusuf'u, diğer kardeşlerinden daha çok sevmekte ve sevdiğini de hissettirmektedir. Bu yüzden kardeşleri Yusu'fu kıskanırlar, ondan nefret ederler. Yusuf bir gün kardeşlerine, görmüş olduğu bir rü'ya’yı anlatır. Kardeşleri bu rü'ya’yı, onun kendi üzerlerinde egemenlik kurmak istediği doğrultusunda yorumlarlar ve ondan daha da fazla nefret etmeğe başlarlar. Yusuf onlara, buna benzer diğer rü'ya'larını anlatinca kardeşlerin nefreti daha da artar ve bu nedenle Yusuf'u yok etmek için düzen kurarlar. Bir gün sürü sürerlerken yanlarına yaklaşan Yusuf'un entarisini çekip çıkarırlar ve kendisini bos bir kuyuya atarlar. O sırada civardan Midyani tacirlerinin geçtiğini görünce Yusuf'u kuyudan çıkarıp yirmi gümüs karşılığında onlara satarlar. Entarisini de kestikleri bir hayvanın kanına batırırlar, sonra da babalarına götürüp Yusuf'un bir canavar tarafından yendiğini söylerler. Midyanıler Yusuf'u Mısır'da Firavun'un önemli bir memuru olan Potifar' a satarlar. Potifar, köle olarak satın aldığı Yusuf'tan çok memnun kalır ve kendisine ait her şeyi onun eline verir. Tanrı hep Yusuf'la beraberdir; bu nedenle Yusuf efendisine bereket yağdirir. Yusuf yakışıklı bir delikanlı olduğu için efendisinin karısı ona göz koyar ve bir gün kendisine: "Gel benimle yat" der. Fakat Yusuf bunun efendisine karşı ihanet olacağını söyleyerek kadını red eder. Kadın bir gün evde kimse olmadığı sırada Yusuf'a: "Benimle beraber yat" der ve esvabindan tutup çekmek ister, fakat Yusuf razı olmaz ve kaçar; ancak ne var ki esvabi kadının elinde kalmıştır. Kocasi eve geldiğinde kadın ona Yusuf'un kendisine tecavüz etmek istediğini, kendisinin buna razı olmadığını, kurtulmak için yüksek sesle bağırdığını, bu haykırıs nedeniyle Yusuf'un kaçtığını söyler. Kocasi öfkelenir ve Yusuf'u Firavun'un mahpuslarının bulunduğu zindana attırır. Bununla beraber Tanrı Yusuf'la her zaman ve her yerde beraber olduğu için zindan müdürünün gözünde ona lutuf verir. Bu arada Firavun'un iki memuru ona karşı suç işlerler ve Firavun onları Yusuf'un bulunduğu zindana attırır. Bu kişiler bir gece rü'ya görürler; gördükleri rü'ya’yı Yusuf tabir eder ve bunlardan birinin serbest bırakılacağını, diğerinin ise asılacağını söyler. Tabiri doğru çıkar: memurlardan biri zindandan kurtulur, diğeri ise asılır. İki yıl sonra Firavun bir rü'ya görür ve tabir edilmesini ister. Mısır'in bütün sihirbazlarına haber gönderilir, fakat ru'ya’yı tabir edebilecek bulunmaz. Zindan'dan kurtulup eski görevine dönen memur Firavun'a Yusuf'u tavsiye eder. Firavun, Yusuf'u getirtir ve ona rü'ya’sını anlatır. Yusuf rü'ya’yı tabir eder ve Firavun bundan çok hoşnud kalır. Yusuf'u ülkenin en
54
büyük yöneticisi yapar ve parmağındaki mührü çıkarıp Yusuf'un parmağına takar. Yusuf, akıllıca bir siyaset izleyerek Mısır diyarını kitliktan kurtarıp bolluk ve berekete kavuşturur. Daha sonra Yusuf, babaşını aile efradı ile birlikte Mısır'a getirtir ve onları rahata kavuşturur. Kardeşlerinin kendisine karşı yapmış oldukları kötülüğü de afv eder ve şöyle der: "Siz bana karşı kötülük düşündünüz; fakat Allah onu, bugün olduğu gibi, yapsın diye, çok kavm yasatmak için iyilik olarak düşündü. Şimdi korkmayın; ben sizi ve çocuklarınızi besleyeceğim" (Tevrat, Tekvin, Bap: 37-50). Daha başka bir deyimle Yakub'un oğullarını, kardeşleri Yusuf'a karşı kötülük yaptırtan Tanrı’dır, çünkü güya Tanrı bu kötülüğü iyi sonuç versin diye düşünmüştür. Nitekim Yusuf'un kardeşleri tarafında kuyuya atılması sonra çıkarilip Mısır'a gitmekte olan Medyanlı tacirlere satılması, onların da Yusuf'u Mısır'da Firavun'un yardımcısına satmaları, Yusuf'u satın alan adamın karısının Yusuf'a aşık olması ve sonunda ona iftirada bulunması, bu nedenle Yusuf'un zindan'a atılması, orada rü'ya tabir etmesi, şöhretinin Firavun'a erişmesi ve bu yüzden Firavun'un rü'yasını tabir etmesi, sonra Firavun tarafından Mısır yönetiminde yetkili kılınması ve sonuçta Mısır'i bolluga kavuşturması ve nihayet ailesine yardımcı olması hep Tanrı’nın düşündüğü ve öngördüğü şeyler olarak anlatılmıştır. Tevrat'daki bu masalı Muhammed, kadın sınıfinin fitne ve kötülük kaynağı olduğunu kanıtlamak için olduğu kadar Yusuf'un müslüman imanına sahib olması sayesinde Tanrı’nın inayetine mazhar kılındığını anlatmak, maksadıyla Kur'an'a almıştır: 111 ayet'ten oluşan "Yusuf Suresi" 'nin 99 ayet'i bu masala ayrılmıştır. Yusuf masalı, Tanrı’nın insanları tek millet yapmak yerine ihtilafa düşmeleri için farklı mılletler halinde yarattığını ve cehennemi onlarla dolduracağına dair aldığı karari dile getiren Hud suresi’nin son ayetlerinden hemen sonra başlar. Hud suresi’nin 118 ve 119cu ayet'leri şöyle: "Rabbin dileseydi bütün insanları bir tek millet yapardı. (Fakat) onlar ihtilafa düşmeye devam edecekler... Zaten Rabbin onları bunun için (yani ihtilafa düşmeleri için) yarattı. Rabbin: -'Andolsun ki cehennemi tümüyle insanlar ve cinlerle dolduraracağım'- sözü yerini buldu". (K. 11 Hud 118-119) Görülüyor ki, Muhammed'in söylemesine göre Tanrı bütün insanları bir tek millet yapabilir iken yapmamıştır, çünkü istemiştir ki onlar ihtilafa düssünler de cehennemlik olsunlar. Hem de bunu öylesine istemiştir ki, cehennemi insanlarla dolduracağına dair yeminler etmiştir. Ve işte Hud Suresi’nin bu ayet'lerinden az sonra Yusuf Suresi'ne geçilerek Yusuf masalı anlatılır. Masal şöyle: Bir gün Yusuf, babası Yakub'a rü'yasını anlatır: onbir yildiz ile güneşin kendisine secde eder olduklarını gördüğünü söyler (K. 12 Yusuf 4). Babası ona: "Rü'yani kardeşlerine anlatma; sonra sana tuzak kurarlar. Çünkü şeytan insana apaçık bir düşmandır" der ve Tanrı’nın kendisine nimetler yağdıracağını bildirir (K. 12 Yusuf 5-6). Yusuf'un kardeşleri, babalarının Yusuf'a ve diğer bir kardeşe (Bünyamın'e) çok düşkün olduğunu gördükleri için onu yoketmek üzere bir kuyuya atmak hususunda anlaşırlar . Fakat Tanrı onların bu planını Yusuf'a vahy'eder (K. 12 Yusuf 15), çünkü Yusuf'u peygamber olarak 45 seçmıştır . Yusuf'u kuyuya attıktan sonra babalarının yanına gelirler ve Yusuf'un bir kurt tarafından yenildiğini söylerler ve kanlı bir gömlek gösterirler. Babaları inanmaz ve Tanrı'ya sığındığını 55
bildirir (K. 12: 17-18). Bu arada oralardan geçen bir kervanın sucuları, Yusuf'u kuyu'dan çıkarıp Mısır'a götürürler ve orada bir adama satarlar (K. 12: 19-21). Yusuf erginlik çağına gelince Tanrı ona "hüküm ve ilim" verir (K. 12: 22). Yusuf'u satın alan adamın karısı Yusuf'a göz koyar ve ona sevisme teklifinde bulunur (K. 12: 23). Aslinda Yusuf da kadına karşı meyilli ve onunla sevisme hevesindedir. Hem de öylesine ki, Beyzavi, Zemahşeri, Süyuti vs gibi yorumcuların belirtmelerine göre, Yusuf kadının güzelliğine vurulur ve onun kucaklarına oturup soyunmaya başlar. Fakat tam o sırada Yusuf, kendisini ikaz eden bir ses duyar. Bununla beraber sese aldırmaz ve soyunmasına devam eder. aynı ses üç kez arka arkaya ona bu isten vazgeçmesini bildirir. Yusuf yine dinlemez; fakat nihayet Cibril görünür ve ona Tanrı’nın "işaret ve ikazini" bildirir. Daha başka bir deyimle Yusuf, eğer Tanrı’nın "işaret ve ikazini" görmemiş olsa kadınla yatmaktan geri kalmayacaktır. Kur'an'da şöyle yazılı: "Andolsun ki, kadın ona meyletti. Eğer Rabbinin işaret ve ikazini görmeseydi o da kadına meyletmişti. İşte böylece biz, kötülük ve fuhsu ondan uzaklaştırmak için (delilimizi) gösterdik..." (K. 12 Yusuf 24) Görülüyor ki Tanrı, Yusuf'u kötülük yapmaktan kurtarmıştır. Neden onu kurtarmıştır da aynı şeyi kadına yapıp onun da kötülükten uzak durmasına olanak yaratmamıştır? Bilinmez. Anlatılanlardan cikan sonuç şu ki Tanrı, her vesile ile olduğu gibi burada da keyfiliğini ortaya vurmak istemiştir. Kadın'in teklifi ve bu teklifin Yusuf tarafından kabul edilmemesi üzerine ikisi de kapıya kosarlar. Kadın onun gömleğini arkadan yirtar. Tam o sırada kapının önünde kadının kocası belirir. Kadın kocasına: "Senin ailene kötülük etmek isteyenin cezası, zindana atılmaktan veya elem verici bir iskenceden başka ne olabilir?" der (K. 12: Yusuf 25). Yusuf, suçun kadına ait olduğunu söyler. Fakat kadının akrabalarından biri: "Eğer gömleği önden yirtilmişsa, kadın yalan söylemiştir...Eğer gömleği arkadan yirtilmişsa kadın yalan söylemiştir..." der (K. 12 Yusuf 26-27) Kadının kocası, gömleğin önden değil fakat arkadan yirtilmiş olduğunu görünce, karısını yalancılıkla suçlar ve ona şöyle der: "Şüphesiz... bu sizin tuzağınızdır. Siz (kadınlar) tuzağınız gerçekten büyüktür" (İnne keydekunne azim) (K. 12 Yusuf 28). Sonra Yusuf'a dönerek: "Ey Yusuf! Sen bundan (olanları söylemekten) vazgeç! (Ey kadın)! Sen de günahinin affini dile! Çünkü günahkarlardan oldun" (K. 12: 29) der. Olay şehirde, özellikle kadınlar arasında dedidoku konusu olur. Kendi aralarında: "Azizin karısı, delikanlışinin nefsinden murad olmak istiyormuş: Yusuf'un sevdası onun kalbine işlemiş! Biz onu gerçekten açık bir sapıklık içinde görüyoruz" (K. 12: 30) derler. Bunun üzerine kadın, bir ziyafet tertib ederek, bu ziyafete dedikoducu kadınları çağrır. Herbirine meyveler ikram ederek soyup yemeleri için birer biçak verir. Yusuf'a da: "Çik (kadınların karşışına)" diye emreder. Kadınlar Yusuf'u görünce hepsi de ona hayran kalırlar ve saskinliktan ellerini keserler. Onların bu halini göre kadın:"İşte hakkında beni kinadığınız sahis budur. Ben onun nefsinden murad almak istedim. Fakat o, (bundan) şiddetle sakindi. Andolsun , eğer o kendisine emredeceğimi yapmazsa mutlaka zindana atılacak ve elbette zelillerden olacaktır!" (K. 12: 32)
56
Bunun üzerine Yusuf Tanrı'dan kadınların hilelerini kendisinden çevirmesini, aksi taktirde onlara meyledip cahillerden olacağını söyler. şöyle der: "Bana zindan, bunların benden istediklerinden daha iyidir! Eğer onların hilelerini benden çevirmezsen, onlara meyleder ve cahillerden olurum" (K. 2 Yusuf 33). Tanrı güya onun duasını kabul edip kadınların hilelerini ondan uzaklaştırır. Her ne hikmetse Yusuf'un zindana atılmasına engel olmaz. Nitekim halkın dedikodusunu kesmek için kadın'in kocası, suçsuz olduğunu bildiği Yusuf'u zindana attırır (K. 12 Yusuf 34-35). Yusuf'la birlikte zindana iki delikanlı daha atılmıştır. Yusuf onların rü'ya'larını tabir ederken aynı zamanda onları "tevhid dinine" (imana) çağrır, Tanrı’nın yüceliğini ve kendisine her daim yardımcı olduğunu anlatır (K. 12 Yusuf 37-41). Bu iki gençden birinin rü'yasını tabir ederken, ona zindandan kurtulacağını söyler ve şöyle der: "Beni efendinin yanında an (Umulur ki beni çıkarır)..." (K. 2: 42). Delikanlı Yusuf'a söz verir fakat şeytan ona sözünü unutturur ve bu nedenle o da efendisine Yusuf hakkında bir şey söyleyemez olur (K. 12: 42). Bu yüzden Yusuf zindandan kurtulamaz. Söylemeye gerek yoktur ki Tanrı’yı kendisine tek yardımcı olarak gören Yusuf'un, zindandaki genc'e "Beni efendinin yanında an (Umulur ki beni çıkarır)..." diyerek, Tanrı'dan başkasından yardım beklemesi şaşırtıcıdır. Beyzavi gibi bazı yorumcuların söylemesine göre Tanrı, sırf bu yüzden, Yusuf'un beş yillik hapış cezasını yedi yıl daha arttırır. Böylece zavallı Yusuf'un hapışlik süresi 12 yıl olur ve Tanrı’nın sevgili peygamberi on iki yıl boyunca hapışte yatar. Bu arada Kral bir rü'ya görür ve rü'ya’sının tabir edilmesini ister. Fakat kimse tabir edemez. Zindandan kurtulmuş olan delikanlının aklına Yusuf gelir ve Kral'a giderek: "Ben size onun yorumunu haber veririm; beni hemen (zindana) gönderin" der (K. 12: 46). kendisini zindana götürdüklerinde Yusuf'a Kral’ın rü'yasını anlatır, Yusuf da ona rü'ya’yı tabir eder (K. 12: 4749). Kral tabir'den çok hoşnud olur ve Yusuf'u görmek ister. Yusuf kadınların vaktiyle ellerini kesmis olduklarını hatırlatır ve bunun nedeninin ortaya vurulmasını ister. Kral kadınlara:"Yusufun olmak istediğiniz zaman durumunuz neydi?" diye sorar. Kadınlar: "Hasa! Onun bir fenaliğini görmedik" derler. Yusuf'a iftira etmiş olan kadın: "Şimdi gerçek ortaya çıktı; onun olmak isteyen bendim; doğrusu Yusuf doğrulardandır" diyerek ıtırafta bulunur (K. 12 Yusuf 50-51). Neden Tanrı 12 yıl boyunca kadın'in yalanlarını ortaya vurup Yusuf'a yapılan haksızlığı gidermemiştir? Neden dolayı Yusuf'u hapışten kurtarmamıştır? bilinmez. Fakat buna rağmen Yusuf, kadının ıtırafı üzerine, hainlerin tuzaklarının Allah tarafından başarıya erdirilmediğini söyler ve: "Ben nefsımı temize çıkarmam; çünkü nefs, Rabbinin merhameti olmadıkça, kötülüğü emreder. Doğrusu Rabbin Bağışlayandır, merhamet edendir" (K. 12: 52-53) diye ekler. Söylemeye gerek yoktur ki bu sözleriyle Yusuf, kişiyı, özgür irade yolu ile nefsine egemen olamayan zavallı bir yaratık durumuna indirmiştir.
57
Beyzavi gibi yorumcuların söylemesine göre Yusuf'un "Ben nefsımı temize çıkarmam" demesi üzerine Cibril görünür ve: "Evet ama sen o kadınla yatmağa hazırlanmıyor muydun?" diye sorar. O da günah işlemeye olan meylini ıtıraf eder. Kral, Yusuf'u huzuruna getirtir ve "Bugün sen yanımızda yüksek makam sahibi ve güvenılır birisin" der (K. 12 Yusuf 53). Yusuf Kral'dan bir istekde bulunur ve: "Beni (Mısır'in) hazinelerine tayin et! Çünkü ben (onları) çok iyi koruyan ve (tasarrufunu) pek iyi bilenim" (K. 12: 54) der. Tanrı Kral’ı, bu isteği kabul etmek hususunda zorlar ve böylece Yusuf Mısır'in yönetimini üstlenmiş olur. Yorumcuların naklettikleri rivayete göre Kral, Yusuf'u, ölen Bakanı’nın karısı Züleyha (Zeliha) ile evlendirir. Hikayenin geri kalan kısmı Yusuf'un Mısır ülkesini bolluga ve berekete kavuşturması, basta anası, babası ve kardeşleri olmak üzere tüm ailesini yanına getirtip onları ihya etmesi gibi olayları kapsar (K. 12 Yusuf 55-100) Bu mutluluk içerisinde Yusuf Tanrı'ya sükürler eder ve kendisini "müslüman" olarak öldürmesi için yalvarır. şöyle der: "Ey Rabbim! Mülkten bana (nasibimi) verdin ve bana (rüyada görülen) olayların yorumunu da öğrettin... Sen dünyada da ahirette de benim sahibimsin. Beni müslüman olarak öldür ve salihler arasına kat" (K. Yusuf 101). Tanrı, güya bu hikayeyi Muhammed'e anlattıktan sonra, şöyle der: "Sen ne kadar üstüne düssen de insanların çoğu iman edecek değillerdir. Halbuki sen bunun için (peygamberlik görevini ifa için) onlardan bir ücret istemiyorsun..." (K. Yusuf 103) Evet ama eğer iman sahibi olmak, ancak Tanrı’nın keyfine göre ayarlanabiliyor ise, bu takdirde yer yüzüne peygamberler göndermenin alemi nedir? Öte yandan bir de şu var: kötülüğe eğilimli olan Yusuf'u, her türlü kötülükten uzak tutarken, onunla iş görenleri kötülükle basbasa bırakan bir Tanrı’nın, bu tür "Kıssa"larla insanlara yararlı bir şeyler sağlaması mümkün müdür?
58
XVII) TANRI’NIN, SIRF KENDİ KUDRET VE AZAMETİNİ KANITLAMAK İÇİN ÜZEYR "PEYGAMBERİ" VE EŞEĞİNİ ÖLDÜRÜP YÜZ YIL SONRA DİRİLTMESİNİN (K. 2 bakara 259); VE YİNE, İBRAHİM "PEYGAMBER"E PARÇALATTIĞI DÖRT KUŞU, CANLANDIRMASININ HİKAYELERİ (K. Bakara 260) Tanrı’nın büyüklüğünü kanıtlamak ve kendisini, böylesine güçlü bir yaratanın peygamberi olarak tanımlamak maksadıyla Muhammed'in başvurduğu yollardan biri de, ölülerin Tanrı tarafından diriltilebilir olduğunu söylemek ve Kur'an'a bu konuda hikayeler yerleştirmek olmuştur. kendisini Tanrı elçisi olarak kabul ettirmenin bu yoldan daha etkili olacağını düşünmüş olmalıdır. Hikayelerden biri Bakara Suresi’nin 259cu ayet'inde yer alır. Ayet aynen şöyle: "...Görmedin mı o kimseyi ki, evlerinin duvarları çatıları üzerine çökmüş (alt üst olmuş) bir kasabaya uğradı: '-ölümünden sonra Allah bunları nasıl diriltir acaba?-' dedi. Bunun üzerine Allah onu öldürüp yüz sene bıraktı, sonra tekrar diriltti. -'Ne kadar kaldın?-' dedi. -'Bir gün yahut daha az-' dedi. Allah ona: -'Hayır yüz sene kaldın. Yiyeceğine ve içeceğine bak, henüz bozulmamıştır. Eşeğine de bak. Seni insanlara bir ibret kılalım diye (yüz sene ölü tuttuk, sonra tekrar dirilttik). Şimdi sen kemiklere bak, onları nasıl düzenliyor, sonra ona nasıl et giydiriyoruz-' dedi. Durum kendisince anlaşılınca: -'Şimdi iyice biliyorum ki, Allah her şeye kadırdir-' dedi". (K. 2 Bakara 259). Burada sözü geçen kimsenin kim olduğu belli değil; kimi yorumculara göre bu bir "kafir" kişidır. Celaleddin Suyuti gibi yorumculara göre de bu kişi Üzeyr "peygamber"dir. Güya Üzeyr, eşeğine binmiş olarak Kudus civarındaki yikik bir kasabadan geçerken, harabe haline gelmiş bu yerde oturanlardan hiç kimsenin kalmamış olduğunu görür; etrafına bakar, her taraf ölülerle doludur. Kendi kendisine bu ölenlerin Tanrı tarafından nasıl diriltilebileceğini sorar. O anda Tanrı onu uykuya sokar ve uykuda iken canını alır; onunla birlikte eşeğini de öldürür. Yüz yıl boyunca ölü olarak bıraktıktan sonra onu yeniden diriltir. Dirildiği an Üzeyr, yanındaki incir ve sarap gibi yiyeceklerinin hiç bozulmadığını ve yikik kasabanın imar edilmiş olduğunu görür. Ancak eşeğinin çürümüs ve sadece kemiklerden ibaret kalmış olduğunu farkeder. Ona bakarken birden bire kuru kemiklere etlerin sarıldığini ve eşeğin canlandığını izler. Tanrı’nın kudret ve azametinin ne olduğunu anlamış olarak dua etmeğe başlar. 46
bazı yabanci kaynaklar bu hikayenin Ahd-i Atiyk'tan (Eski Ahit'ten) alindiğini söylerler . Gerçekten de Ahd-i Atiyk'in Nehemya adlı kitabında Hakalya’nın oğlu Nehemya’nın, bir hayvana binerek Yerusalım'e gıttığı, orasını harabe halinde bulduğu ve Tanrı’nın yardımı ile burasını ihya ettiği yazılıdır. Fakat Muhammed, Yahudi asıllı yardımcılarından bu konuda öğrendiklerini yukardaki şekle sokarak Arap bedevisini sihirlemek istemiştir. Tanrı’nın ölüleri diriltecek kudrette olduğunu kanıtlamak üzere Muhammed'in verdiği diğer örnek, yine bu aynı Bakara Suresi’nin 260. ayet'inde İbrahim "peygamber"le ilgili olarak yer alır. Güya İbrahim, ölen canlıların nasıl olupta dirilebileceklerini merak etmektedir. Her ne kadar Tanrı’nın bu işi yapabilir olduğuna inanmakla beraber yine de gözleriyle bunu görmek hevesindedir. Bu nedenle bir gün Tanrı'dan, ölüleri nasıl dirilttiğini kendisine göstermesini diler. İbrahim'in bu sorusunu bir bakıma kendisine karşı "güvensizlik" sayan Tanrı, muhtemelen alinmiş olmalıdır ki, sorar: "(Ey İbrahim!) Yoksa bana inanmıyor musun?" 59
İbrahim, mahcup olmuş görünür ve: "Hayır! (Sana) inandım; fakat gözümle göreyim de kalbim iyice kansın istedim" şeklinde bir yanıt verir. Bunun üzerine Tanrı ona şöyle der: "Öyleyse dört tane kuş yakala, onları kendine alıştır ve sonra kesip parçala, ve her dağın başına onlardan birer parça koy. Bunu yaptıktan sonra onları kendine çağır. Göreceksin ki onlar canlanıp kosarak sana geleceklerdir. O halde Allah’ın Güçlü ve Hakim olduğunu bil" (K. Bakara 260) . Tanrı’nın dediği gibi İbrahim dört kuş yakalar. Kur'an yorumcularından bazıları göre bunlar kartal, bazılarına göre güvercin, bazılarına göre horoz, ya da bu tür başka bir canlıdır. İbrahim bu dört kusa (yaratiga), birer ad vererek kendisine aliştirir, sonra öldürüp parçalara ayirir. Her bir kuşun başını kendinde saklayarak, parçalardan her birini çeşitli dağ başlarına kor. Sonra bu kuşlar ı adlarıyle çağrır. O anda bu ölü kuş parçaları İbrahim'e doğru uçup gelirler ve her biri kendi başını bulup eski canlı haline dönmüş olur. Böylece İbrahim, Tanrı’nın kudretini bir kez daha anlamış görünür. Muhammed bu masalı Tevrat’ın Çikis adlı kitabından alıp bazı değişikliğe sokmuştur. Gerçekten de Tevrat'da anlatılan şekliyle hikaye'nin özeti şöyle: İbrahim (henüz Abram adı ile anıldığı bir sırada), Tanrı’nın kendisine çocuk vermemesinden dolayı üzgün ve sikayetçidir: "Ya Rab Yehova!, bana ne vereceksin? Ben çocuksuz gidiyorum ve evımın sahibi bu Samlı Eliezer olacaktır... İşte bana zürriyet vermedin ve işte evimde doğan benim mirascim olacaktır" " diye yakinip durmaktadır (Bkz. Tevrat/ Çikis, Bap 15: 2-4) . Bunun üzerine Tanrı (Yehova) onu teskin etmeye çalışır ve: "Bu (Eliezer) senın mırascin olmayacak; ancak senin sulbunden çıkacak olan senın mırascin olacak" der ve gökyüzündeki yildizlar kadar ona zürriyet vereceğini, onu ülkeler sahibi yapacağını söyler. İbrahim Tanrı'ya sorar: "Onu miras alacağimi ne ile bileceğim?". Tanrı kendisine üç yillik bir inek, üç yillik bir keçi, üç yillik bir koç ve bir kumru, bir güvercin yavrusu almasını emreder. İbrahim onun dediği gibi yapar ve ona verir. O da, kuşlar hariç diğer canlıları ortalarından ikiye yarar ve her yarımı ötekinin karşışına kor. Bu sırada yirtıcı kuşlar cesedlerin üzerine inmeğe başlarlar. İbrahim onları kovar (Bkz. Tevrat/Çikis Bap 15: 6-11). Güneş batmak üzereyken İbrahim'in üzerine ağır bir uyku basar; aynı zamanda dehşet ve koyu bir karanlık düşer. Bu sırada Tanrı İbrahim'e seslenerek zürriyetinin yabancı mılletin boyunduruğu altına girip kul olacağını, dört yüz yıl boyunca cefa çekeceğini ve fakat Tanrı olarak bu yabancı mıllete hükmedeceğini bildirir (Bkz. Tevrat/Çikis, Bap 15: 12-21). Daha başka bir deyimle Tanrı, yukardaki örnekle İbrahim'e, kendi zürriyetinin, her türlü felakete rağmen, her daim canlı kalacağını anlatmak istemiştir.
60
XVIII) MÜSLÜMAN KİŞİ’Yİ İMANDAN UZAKLAŞTIRMAK İSTEYENİN ÖLDÜRÜLMESİ GEREKTİĞİNE DAİR MUSA VE HIZIR MASALI (K. 18 Kehf 6091): Musa ile Hızır hakkında daha önce (Kesim XIV) değindiğimiz masal’ın bir başka yönü şöyle: Musa, faziletliliği ve ilmi ile halkının saygı ve hayranlığını kazanmış olup bununla gurur duymaktadır. O kadar ki halktan kişilerin kendisine: "Yeryüzünde senden daha akıllı, bilgili, faziletli bir kimse var mıdır?" şeklinde sordukları soruya: "Hayır benden daha akıllı, faziletli, bilgili kimse yoktur" diye yanıt verir. Fakat Tanrı bundan hoşlanmaz ve Musa'ya, kibirlılığı ve kendini begenmişliği nedeniyle bir ders vermek ister. Vermek istediği ders Musa’yı Hızır aleyhisselam ile buluşturmaktır, çünkü Tanrı’nın söylemesine göre Hızır, Musa'dan daha üstün bilgilerle donatılmıştır. Bu nedenle Tanrı Musa'ya, sepet içerisine cansız bir balık koyup, iki denizin birleştiği yere gitmesini emreder: balığın canlanıp denize sıçradığı yerde Hızır'i bulacağını söyler. İşte Kur’an’ın Kehf Suresi'nde yer alan masal bu tema üzerine oturtulmuştur. Masal şöyle başlar: "Bir vakit Musa genç adamına demişti ki: -'Durup dinlenmeyeceğim; ta ki iki denizin birleştiği yere kadar varacağım, yahut senelerce yürüyeceğim-'..." (K. 18 Kehf 60). Burada geçen "genç adam" deyimi ile "iki denizin" ne olduğu kesin olarak bilinmez. Fakat Kur'an yorumcularına göre genç adamYusa b. Nun adında biridir ve Musa'ya hizmet etmekle görevlidir. "İki deniz" deyimine gelince, kimine göre bu iki deniz Hazer denizi ile Karadeniz'dir. Kımılerine göre ise Nil nehrı’nın Sudan'daki iki kolu olup "Beyaz Nil" ve "Mavi Nil" diye adlandırılmıştır. Bununla beraber bu iki denizden birinin Musa ve diğerinin Hızır olduğunu, ve çünkü Musa’nın "zahir aleminin", Hızır'in ise "batin aleminin" alameti olduklarını öne sürenler de vardır. Fakat her ne olursa olsun masal şu ki Musa, genç adama, balığın canlanarak denize girmesi halinde bundan kendisini haberdar etmesini söyler ve sonra ikisi birlikte yola koyulurlar. Az gidip uz gıttıkten sonra bir kaya’nın başında durup dinlenirler. Ancak ne var ki balığı unutmuşlardır; oysa ki güya balık, Tanrı’nın gücüyle canlanmış ve sepetten fırlayıp denize kaçmıştır. Kur'an'da şöyle yazılı: "Her ikisi, iki denizin birleştiği yere varınca balıklarını unuttular. Balık, denizde bir yol tutup gitmişti" (Kehf 61) Daha başka bir deyimle iki kafadar, denizin buluştuğu yeri geçip gitmişler, balığı da unutmuşlardır. Bu unutkanlık içerisinde Musa genç adamına: "kuşluk yemegımizi getir bize. Hakikaten şu yolculuğumuz yüzünde başımıza (epeyce) sıkıntı geldi" der (K. Kehf 62). Anlaşılan o ki, her şeyi onlara unutturan şeytan'dir. Çünkü genç adam Musa'ya şöyle der: "Gördün mü!... kayaya sığındığımiz sırada balığı unuttum. Onu hatırlamamı bana şeytandan başkası unutturmadı. O sasılacak bir şekilde denizde yolunu bulup gitmişti" (Kehf 63) Bunun üzerine Musa ve genç adam, balığı aramak için izlerinin üzerinde geri dönerler (K. Kehf 64). İstirahat ettikleri kaya’nın yanına geldiklerinde, orada biriyle karşılaşırlar. Bu, güya, Tanrı’nın vahiy ve peygamberlik verdiği Hızır'dir (K. Kehf 65). Fakat Musa, onun Hızır
61
olduğundan habersizdir; ve ona şöyle der: "Sana öğretilenden, bana doğruyu bulmamama yardım edecek bir bilgi öğretmen için sana tabi olayım mi?" (K. Kehf 66). Neden Musa, bilmediği tanımadığı bu kişiyı bilgi sahibi olarak görmüştür bilinmez! Fakat her ne olursa olsun Hızır : "Doğrusu sen benimle beraberliğe sabredemezsin. (İç yüzünü) kavrayamadığın bir bilgiye nasıl sabredersin? " (K. Kehf 67-68) diye Musa'ya karşılık verir. Onun bu sözlerini Musa: "İnşaallah... beni sabreder bulacaksin. senin emrine de karşı gelmem" (K. Kehf 69) diye yanıtlar. Musa’yı soru soramaz hale getirmek için Hızır şunu ekler: "Eğer bana tabi olursan, sana o konuda bilgi verinceye kadar hiçbir şey hakkında bana soru sorma!" (K. Kehf 70) Bunun üzerine beraberce yürümeye başlarlar. Bir gemi bulup gemiye binerler; anlaşılan o ki gemiye halk da onlarla birlikte binmiştir. Fakat biner binmez Hızır gemiyi deler. Musa bunu görünce dayanamaz ve: "Halkini bogmak için mı onu deldin? Gerçekten sen (ziyanı) büyük bir iş yaptın" der (Kehf 71). Bu sözler Hızır'i kızdırır; bu kizginlikla Musa'ya şöyle bağirir: "Ben sana, benimle 'beraberliğe sabredemezsin'- demedim mi?" der (K. Kehf 72). Musa özür dilercesine: "Unuttuğum şeyden dolayı beni azarlama; işimde bana güçlük çıkarma" der (K. Kehf 73) Yine yürümeye başlarlar (Gemi ne olmuştur; gemiden nasıl çıkmışlardır? bilinmez). Yürürlerken bir erkek çocuğuna rastlarlar. Hızır hemen çocukcağizi öldürür. Musa sasa kalır ve dayanamaz Hızır'a sorar: "Tertemiz bir cani, bir can karşılığı olmaksizin (kimseyi öldürmediği halde) katlettin ha! Gerçekten sen fena bir iş yaptın" (Kehf 74). Hızır yine Musa’yı azarlar: "Ben sana, benimler beraber (olacaklara) sabredemezsin demedim mi?" der (K. Kehf 75) Musa özür dileyerek: "Eğer bundan sonra sana bir şey sorarsam artık bana arkadaşlik etme. Hakikaten benim tarafımdan (ileri sürebilecek) mazeretin sonuna ulaştın" der (K. Kehf 76). Yine birlikte yürümeye devam ederler: "...Nihayet bir köy halkına varıp onlardan yiyecek istediler. Ancak köy halkı onları mışafir etmekten kaçındılar. Derken orada yikılmak üzere bulunan bir duvarla karşılaştılar. (Hızır) hemen onu doğrulttu. Musa -'Dileseydin, elbet buna karşı bir ücret alırdın" der (K. Kehf 77) Hızır şöyle der: "İşte bu, benimle senin aramizin ayrılmasidir. Şimdi sana sabredemediğin şeylerin içyüzünü haber vereceğim" (K. Kehf 78) Neden dolayı gemiyi deldiğini anlatmak için Hızır şöyle der: "Gemi var ya, o, denizde çalışan kimselerindi. Onu kusurlu kılmak istedim (Çünkü) onların arkasında, her (saglam) gemiyi gasbetmekte olan bir Kral vardı" (K. Kehf 79). Yorumcuların söylemesine göre Hızır, fakir gemicilerin gemisini hasara ugeratmakla, kral’ın bu gemiyi gasbetme ihtimalini yok etmiş ve böylece gemicilere iyilik etmiştir. Evet ama gemicilere iyilik etmek için gemiyi delmenin alemi var mı? "Gemiyi delip yok etmekle gemicileri zarara sokmus olmiyor mu acaba Hızır efendi?" diye sorulabilir. Fakat Hızır'in yukardaki davranışlarının asıl eleştirilmek gereken yönü, yoktan yere öldürdüğü çocukla ilgilidir. Çünkü Hızır bu davranişini Musa'ya şöyle izah etmekte: "Erkek
62
çocuga gelince, onun ana-babası mümin kimselerdi. Bunun için (çocuğun) onları azginlik ve nankörlüğe bogmasından korktuk. Böylece istedik ki, Rableri (bu çocuk) yerine , ondan daha temiz ve daha merhametlisini versin... " (K. Kehf 80-81). Yorumcuların açıklamasına göre Tanrı Hızır'a, bu çocuğun ileride zalim biri olacağını ve müslüman dininden olan ana ve babaşına karşı azginlik ve nankörlük göstereceğini, yahut da çocuk sevgişi yüzünden ana-babaşının manevi yaşamlarının tehlikeye düseceğini bildırmıştır. Görülüyor ki yukardaki masala göre Tanrı, ana ve babaşını ilerde imandan çıkaracaktır diye, çocuğun öldürülmesi için Hızır'a emir vermiş ve bu ana babaya, bu çocuktan daha hayırlı başka bir çocuk bahsedeceğini bildırmıştır. Daha başka bir deyimle yukardaki masal ile verilmek istenen mesaj şu: Müslüman kişiyı imandan çıkarmak isteyenler öldürülmelidirler. Evet ama Kur'an'a göre insanları daha ana karnında iken iyi ya da kötü yapan Tanrı değil mi? Kımını müslüman imanında yapan kımını de kafir kılan Tanrı değil mi? İnsanların başına gelen her şeyi Levh-i Mahfuz'da belirleyen O değil mi (K. Hadıd 22)?. Dilediğini puta taptıran ve dilediğini de puta tapmaktan alıkoyan O değil mi (K. En'am 106-107). Kımını sağdan verdiği defterle (ki imanlı iyi kişilerdir bunlar) ve kımını de soldan verdiği defterle (ki bunlar da kafir ve kötü olanlardır) yaratan yine Tanrı değil mi? Ve hersey hakkında Tanrı bilgi sahibi değil mi? O halde Tanrı’nın izni ve bilgisi olmadan çocuk, kendi ana ve babaşını imandan nasıl çıkarabilir? Hiç böyle bir şey söz konusu olabilir mi? Elbetteki olamaz. Ancak ne var ki şeriatçı için bunları akıl yolu ile ortaya vurmak mümkün değil. Mümkün olmadığı içindir ki yukardaki masal, müslüman kişileri imandan çıkarmanın, ölüm cezasını gerektiren bir suç olduğu sonucunu dogurur. Bu masallarla eğitilen kimseler için, müslüman kişiyı müslümanlıktan çıkarmağa çalışanları öldürmek dinsel bir görev sayılır. Fakat aynı masalın ortaya vurduğu diğer bir sonuç var ki o da soru sormanın dahi suç olduğudur. Zira Hızır, yukarda görüldüğü gibi, Musa'ya hiç bir şekilde soru sormamasını ve yapacağı işler konusunda açıklama istememesini tenbih etmekte. Her ne kadar şeriatçılar bu masalı bir bakıma "sabir imtihani" şeklinde görürlerse de yanlıştır; çünkü bunun sabirla değil fakat asıl fikir özgürlüğü ile ilgisi vardır ki yukardaki masal, aynı zamanda bu özgürlüğü de kökünden kazimaktadır. Ve nihayet bu masal’ın bir de Tanrı fikrini küçültücü yönü var ki o da şu: ana ve babaşını imandan çıkaracaktır diye çocuğu öldüren hızır: "Erkek çocuga gelince, onun ana-babası mümin kimselerdi. Bunun için (çocuğun) onları azginlik ve nankörlüğe bogmasından korktuk." diyor. Fakat bunu, Tanrı'dan aldığı emre göre söylüyor. Yani Tanrı: "bogmasından korktuk" diyerek çocuğu öldürdürken, kuşku üzerine hareket etmekte! Üstelik de kullarının imanını dilediği gibi ayarladığı halde çocuğu sorumlu tutmakta! Söylemeye gerek yoktur ki bütün bunlar, Tanrı’nın "yüceliği" fikriyle bagdasmayan şeylerdir ve şeriatçı, bu tür masallarla Tanrı fikrini zedelediğinin farkında değildir.
63
XIX) TANRI’NIN ŞEYTAN ARACILIĞI İLE EYYUB'U DENEMESİNİN VE HİLE-İ ŞERİYYE YOLUNU SEÇMESİNİN HİKAYESİ (K. 38 Sa'd 41-42; Enbiya 83, 84): Kur’an’ın bildirmesine göre Eyyub, Tanrı’nın vahyettiği peygamberlerden biridir (K. Nisa 163); güya Tanrı onu, tıpkı diğer peygamberler (örneğin Davud, Süleyman, Yusuf, Musa, Harun vs..) gibi doğru yola iletmiştir (K. En'am 84). Bu nedenle ona büyük güven beslemektedir. Ancak ne var ki günün birinde şeytan, Eyyub aleyhinde Tanrı'ya sikayette bulunarak Tanrı’nın aklini çeler ve onu denemesi için kendisine yetki vermesini ister. Şeytan’ın sikayeti kıskançliktan doğmaktadır; daha doğrusu Eyyub'un varlıklı bir kimse oluşundan kaynaklanmaktadır. Bundan dolayıdır ki Tanrı'ya şöyle der: "Eyyub zengin olduğu için sana kulluğunu aksatmiyor. Hele bir yoksul olsun ve hele başına bir takım sıkıntılar, belalar gelsin; bak o zaman kulluk eder mi sana? Denemek için bana yetki ver, onun başına belalar getireyim; dediğimin ne denli olduğunu göreceksin". Fakat Tanrı: "Dediğin hiç de doğru değil. Eyyub benim sadık kulumdur. O, varlıkta da, darlıkta da bana kulluk eder" diyerek şeytanın sözlerine inanmaz görünmekle beraber yine de Eyyub'u denemenin yararlı olacağını düşünür ve ona yetki verir; şöyle der: "(Eyyub'u denemeye) yetkilişin haydı. Ve sen göreceksin ki, başına belalar geldiğinde bile Eyyub kulluk 47 görevini yerine getirecektir" . Söylemeye gerek yoktur ki Tanrı’nın bu şekilde konuşması şaşırtıcıdır; çünkü kul'larının kaderini daha ana karnında iken belirleyen, ve bu nedenle onların ne yapacaklarını önceden bilen O olduğuna göre, şeytan’ın yukardaki şekilde konuşmasına değer verip Eyyub'ü denemek üzere onu yetkili kılması beklenmeyecek bir davraniştir. Fakat her ne olursa olsun şeytan, Tanrı'dan aldığı yetkiyle Eyyub'a bir takım felaketler getirir: önce onun çocuklarını ve varlığını elinden alır; sonra onu en kötü ve igrenç hastalıklara yakalatır; hem de öylesine ki hiç kimse Eyyub'un yanına yaklaşamaz. Fakat buna rağmen Eyyub'un karısı büyük bir sadakat ve fedakarlık gösterir ve kocasını iyileştirmeğe çalışır. Ancak ne var ki günün birinde şeytan kadına görünür ve kandırmak maksadıyla, eğer kendisine tapacak olursa eski zenginliklerini ona iade edeceğini söyler. Kadıncağız durumu Eyyub'a anlatır ve şeytana tapmak hususunda izin ister. Fakat kadının bu tutumuna Eyyub öylesine hiddetlenir ki hastalıktan kurtulacak olursa kadına yüz degnek vuracağına dair yeminler eder. Bu arada da Tanrı'ya yalvarmaktan geri kalmaz, örneğin: "(Ey Tanrım) Basıma bu bela geldi. Sen, merhametlilerin en merhametlisişin" diye niyaz eder (K. 21 Enbiya 83). Eyyub'un bu felaketli durumu ne kadar sürmüştür pek bilinmez. Kımı yorumculara göre 18 yil, kimine göre 13 yil, kimine göre üç yil, ve hatta kimine göre de kesin olarak yedi yil, yedi ay ve yedi saat sürmüştür. Fakat her ne olursa olsu Tanrı, en sonunda Eyyub'un dua’sını kabul eder ve ona Cebrail'i gönderir. Cebrail Eyyub'u elinden tutup kaldırır. Tanrı kendisine: "Ayağını yere vur! İşte yıkanacak ve içilecek soguk bir su" (K. 38 Sad 42) der. Eyyub ayağını yere vurur ve yerden şu fiskirrir. Fiskiran bu sudan şu içmekle hemen iyileşir; vücudundaki yaralar bereler yok olur, dert ve sıkıntışı kaybolur. Eyyub'un karısı da birden bire gençlesiverir ve kocasına 26 48 çocuk dogurur . Bu vesile ile Kur'an'da yer alan ayet şöyle: "Biz, tarafımızdan bir rahmet ve kulluk edenler için bir hatıra olmak üzere (Eyyub'un) duasını kabul ettik; kendisinde dert ve sıkıntı olarak ne varsa giderdik ve ona aile efradını, ayrıca bunlarla birlikte bir mişlini daha verdik" (K. 21 Enbiya 84) . Fakat Tanrı bununla yetinmez ve söylediklerini tekrarlamak üzere 64
şöyle ekler: "Bizden bir rahmet ve olgun akıl sahipleri için de bir ibret olmak uzere (Eyyub'a) hem ailesini hem de onlarla beraber bir mişlini bağışladık" (K. 38 Sad 43). Fakat iş bununla bitmiş değildir; çünkü Eyyub, karısına 100 degnek vuracağına dair yemin etmiştir ve bu yeminin yerine getirmesi gerekmektedir. Tanrı'ya hitaben şöyle der: "Doğrusu şeytan bana bir yorgunluk ve eziyet verdi" (K. 38 Sad 41). Tanrı düşünür tasınır ve Eyyub'u bu yeminden kurtarmanın yollarını arar. Bu yollardan biri keffaret'dir; yani bir günaha karşı tutulmak üzere bir şey yapmaktır: bağışta bulunmak, yoksul doyurmak, sadaka vermek ya da köle azadlamak vs...gibi. Nitekim bunun böyle olduğuna dair Kur'an'da ayet vardır. (Örneğin: Maide 89). Fakat her ne hikmetse Tanrı, "hile-i şeriyye" yolunu seçer. Bilindiği gibi "hile-i şeriyye" demek, içinden çikılmak istenen durumlardan şeriat'a uygun hareket ediyormuş gibi görünerek, yani hile yaparak, kurtulmak demektir. Bu nedenle Eyyub'a şöyle emreder: "Eline bir demet sap al da onunla vur, yeminini böyle yerine getir..." (K. 38 Sad 44). Bu hile yolunu mazur kılmak için de şunu ekler: "Gerçekten biz Eyyub'u sabirli (bir kul) bulmuştuk. O, ne iyi bir kuldu! Daima Allah'a yönelirdi" (K. Sad 44). Böylece Eyyub, kadının canını incitmeden, dayak cezasını ve dolayısıyle yeminini yerine getirmiş olur. Yukardaki masal, Ahd-i Atiyk'in Eyyub bölümünden alınmadır. Fakat Arab’ın kafa yapısına ve değer ölçülerine göre şekillendirilmiştir. Anlatılmak istenmıştır ki Tanrı’nın verdiği sıkıntılara katlanan, bunları Tanrı’nın denemesi olarak kabul eden ve kulluk görevlerini yerine getiren insanları Tanrı sever. Bu arada hile-i şeriyye yolu ile iş görmenin de geçerli olduğu belletilmiş olur. Söylemeye gerek yoktur ki içinde bulunduğu ölümsüz kosulları Tanrı denemesidir diye kabul eden, bu durumlardan kurtulmayı Tanrı'ya karşı gelmek bilen, ve hele hile yolu ile iş görmeyi gelenek edinen insanlardan, daha iyi kosullara özlem duyup gelişme beklemek abestir.
65
XX) SÜLEYMAN’IN MÜHRÜNÜ ELE GEÇİREN ŞEYTAN, ONU DENİZE ATAR; DENİZDEKİ BİR BALIK MÜHRÜ YUTAR; BALIĞI ELE GEÇİREN SÜLEYMAN MÜHRÜNE, VE DOLAYISIYLE HÜKÜMRANLIĞINA KAVUŞUR. BÖYLECE TANRI, SÜLEYMAN’I DENEMİŞ OLUR (K. 38 Sad 31-40) Kur’an’ın Sad Suresi'nde, Süleymanla ilgili olarak şöyle bir ayet var: "Aksama doğru kendisine, üç ayağının üzerine durup bir ayağını tirnağıin üzerine diken çalımli ve safkan kosu atları şunulmuştu" (K. 38 Sad 31). Hemen arkasından da Süleyman’ın "Gerçekten ben mal sevgisini, Rabbımı anmak için istedim" dediği belirtılır ve ayet şöyle biter: "Nihayet güneş battı. (O zaman atları) tekrar bana getirin, dedi. Bacaklarını ve boyunlarını sıvazlamaya 49 başladı" (K. Sad 33-33) . Bu şekliyle bu satırlardan bir şey anlamağa imkan yok. Yorumcuların söyledikleri de birbirini pek tutmaz. Kımıne göre Süleyman bu atları Sam'a yaptığı sefer sonucu elde etmiştir; kimine göre babası Davud'dan tevarüs etmiştir. Kımıne göre bu atları ona deniz rüzgarları getirmiştir. Fakat her ne olursa olsun güya bu atları, sırf Tanrı’nın dinini güçlendirmek için ister olduğunu belirtimiştir. Yukardaki ayet'lerden hemen sonra: "Andolsun ki biz Süleyman’ı sinadık. Tahtinin üstüne bir ceset bırakiverdik, sonra o yine eski haline döndü" (K. Sad 34) diye yazılı. Burada geçen "ceset" deyimin ne anlama geldiği pek bilinmez. Kımı yorumculara göre bu ceset, Süleyman’ın oğlu Yeroboam'in cesetidir. Güya Yeroboam, on Yahudi kabilesinin kralı 50 olduktan sonra bir buzağı heykeli yaptırır ve herkesi bu heykele tapmağa çağrır . Beyzavi, Abülfida ve Celaleddin gibi yorumculara göre ise bu ceset Süleyman’ın cesetidir; güya Tanrı Süleyman’ı sinamak istemiş ve onu şiddetli bir hastalığa yakalatmıştır. Hastalık sonucu Süleyman öylesine zayiflamıştır ki cansız bir cesete dönmüştür; fakat sonra tekrar sağliğina kavuşmuştur. Bu yorumu yapanların Yahudi kaynaklara dayalı olarak müslüman kişilere bellettikleri masal şöyle: Süleyman Tanrı'ya "Beni bağışla" der ve kendisine büyük bir saltanat vermesini diler. Tanrı da ona, onun emriyle esen rüzgarları ve bina kuran ve dalgıçlik yapan şeytanları ve demir halkalarla bağlı diğer yaratıkları verir ve: "İşte bu bizim bağışımızdır. İşter ver, ister (elinde) tut; hesapsızdır" (K. Sad 38-39) der. Sidon kenti'ne saldıran Süleyman, bu kent'in hükümdarını ele geçirip kafasını keser ve kızı Jerada’yı da kendisine eş yapar. Ancak ne var ki Jeradah, babaşının ölümünden dolayı son derece üzgün düşmüştür ve bu yüzden gece gündüz ağlamaktadır. Onu susturmak maksadıyla Süleyman şeytan’ı huzuruna çağırtır ve ona, Jerada’nın babaşının bir resmini yapıp kadının odasına koymasını emreder. Ancak ne var ki resim Jereda’nın odasına konduğunda, Jerada ve cariyesi, kendi gelenekleri gereğince gece gündüz resmin önünde ibadet etmeğe başlarlar. Kırk gün boyunca bu şekilde ibadet ettikleri halde her ne hikmetse Süleyman bunu farketmez. Buna karşılık Süleyman’ın adamları durumu öğrenince derhal Süleyman'a giderek Jereda’nın puta tapmakta olduğunu bildirirler. Süleyman bunu duyar duymaz buyük bir hiddete kapılır ve adamlarına emrederek resmi yaktırır ve kadını da azarlar. Ve sonra araziye çikip üzüntüsünü Tanrı'ya arz'eder, ağlayarak dualar eder, avf edilmesini ister. Her ne kadar Tanrı onu bağışlamağa hazır olmakla beraber, daha önce cezalandırmak ister. Cezalandırması şöyle olur:
66
Süleyman, yıkanacağı ya da ayak yoluna gideceği zamanlar, hükümranlık mühürünü cariyelerinden Amina adında birine bırakmayı gelenek edinmişti; işini bitirdıkten sonra mührü geri alırdı. İşte mührü Amina''ya verdiği günlerden birinde şeytan gelip Amina'ya oyun oynamak ister ve Süleyman kılığında görünür. Amina'dan mührü alır almaz aynı kılıkta tahta oturur ve ülke'yi yönetmeğe, ve dilediği gibi kanunlarda değişiklik yapmağa başlar. Bu arada Süleyman, mühründen yoksun kalip dilenci durumuna düşer. Aradan kırk gün geçince şeytan, mührü denize atarak kaçar. Mührü denizde bir balık yutar. Balıkçilar balığı tutup Süleyman'a getirirler; o da balığın karnından mührü çıkarıp hükümranlığına yeniden kavuşmus olur. Sonra'da kendisine bu oyunu oynayan şeytanı buldurur ve boynuna büyük bir taş bağlatıp onu göle attırır. Masal'dan çıkan sonuçlardan biri kadınlara güven beslememekle ilgili. Güya Amina mührü şeytan'a teslim etmekle kötü bir iş yapmıştır. Evet ama şeytanı Süleyman kılığında Amina’nın önüne çıkaran ve Amina’yı kandırtan kim? Tanrı değil mi?
67
XXI) HABİL İLE KABİL MASALI (Maide 27-31): Kur’an’ın Maide Suresi'nde Adem'in iki oğlu ile ilgili bir masal'dan söz edilir. Tanrı güya Muhammed'e: "Onlara, Adem'in iki oğlunun kıssasını gerçek olarak anlat ..." diye seslenir ve hikayenin bazı yönlerini nakleder; şöyle der: "Hani birer kurban takdim etmişlerdi de birisinden kabul edilmiş, diğerinden ise kabul edilmemişti. Kabul edilmeyen: -'Andolsun seni öldüreceğim-' dedi. Diğeri de: -'Allah ancak takva sahiplerinden kabul eder-' dedi. -'Andolsun ki sen, öldürmek için bana elini uzatırsan, ben seni öldürmek için sana elimi uzatmam. Ben alemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarım. -Ben istiyorum ki sen, hem benim günahımı hem de kendi günahini yüklenip ateşe atılacaklardan olasın; zalimlerin cezası işte budur-'. Nihayet nefsi onu, kardeşini öldürmeye ıttı ve onu öldürdü; bu yüzden de kaybedenlerden oldu. .." (K. Maide 27-31) Kur'an'da yer alan şekliyle bu masal hakkında fikir edinmek mümkün değildir. Adem'in iki oğlu kimdir? Neden kurban takdim etmişlerdir? Neden birisininki kabul edilmiş de diğerininki edilmemiştir? Neden bu kardeşlerden biri, diğerini öldürmüştür? Ve bütün bunların İsrailoğulları ile ilgisi nedir? "Hem benim günahımı hem de kendi günahini yüklenip ateşe atılacaklardan olasın;" sözlerindeki "günah" nedir? Bunlar Kur'an'da yazılı değil. Bundan dolayıdır ki Kur'an yorumcuları, hikayenin Tevrat'daki aslına ve Yahudi kaynaklarına başvurarak yukardaki ayet'leri anlaşılır bir şekle sokmağa çalışırlar. Fakat onların anlaşılır bir şekle sokmak istedikleri masal’ın Tevrat'daki aslını bilmeden yine de bir fikir edinmek kolay değildir. Bu itibarla önce, Adem'in Kain ve Habil adındaki iki oğlu ile ilgili olarak Tevrat'da yer alan masalı kısaca özetlemek gerekir: Tevrat'a göre Adem ile Havva’nın ardı ardına iki oğulları olur. Bunlardan birine Kain diğerine de Habil adını verirler. Habil koyun çobani, Kain ise çiftçi olur (Tevrat/Tekvin, Bap 4: 1-3). Günler geçtikten sonra Kain, toprağın semeresinden Tanrı'ya adak sunmak ister. Habil de, sürüsünün ilk doğanlarından ve yaglarından Tanrı'ya adak sunar. Fakat Tanrı Habil'in adağını kabul ettiği halde Kain'inkini kabul etmez. Kain buna pek öfkelenir ve suratini asar. Tanrı kendisine neden dolayı suratini astığını sorar ve sonra öğüt verir: "Eğer iyi davranırsan o yükseltilmeyecek mi? ve eğer iyi davranmazsan, günah kapıda pusuya yatmıştır, ve onun istediği sensin" der. (Tedvrat/Tekvin, Bap 4: 6-7) . Ve vaki olur ki Kain, muhtemelen kıskançlik yüzünden, Habil'i öldürür. Bunun üzerine Tanrı, sanki olan bitenlerden haberi yokmuş gibi, Kaine sorar: "Kardeşin Habil nerede?". Kain "Bilmiyorum" diye yanıt verir. Tanrı kendisine: "Ne yaptın? kardeşinin kanının sesi topraktan bana bağiriyor. Ve şimdi sen toprak tarafından lanet edildin; o toprak ki kardeşinin kanını senin elinden almak ıcın ağzini açti; toprağı işlediğin zaman artık sana kuvvetini vermiyecektir; yeryüzünde kaçak ve serseri olacaksin" der (Tevrat/Tekvin, Bap 4: 9-13). Kain Tanrı'ya seslenir: "Cezam tasınamayacak derecede büyüktür. İşte bugün, toprağın yüzü üzerinden beni kovdun; ve senin yüzünden gizli kalacağım, ve yeryüzünde kaçak ve serseri dolaşacağım; ve vaki olacak ki, her kim beni bulursa, beni öldürecektir" (Tevrat/Tekvin, Bap 4:14-15) Bunun üzerine Tanrı, Kain'i öldürecek olanlardan öç alınacağını ilan eder, ve öldürülmesini önlemek için onun üzerine bir işaret koyar. Daha sonra Kain'in oğulları ve torunları olur. Bu
68
arada Adem, karısı ile yatar ve ondan bir oğlu olur: adını Sit koyar. Böylece ölen oğlu Habil yerine yeni bir oğul sahibi olmuştur. Sit'in de oğulları olur. Bu suretle Adem zürriyeti oluşmus olur (Tevrat/Tekvin, Bap 4: 16-26; Bap 5: 1 ve d.). Tevrat'daki bu hikaye'yi Muhammed, Adem'in iki oğlunun adlarını zikretmeden ve açikliğa kavuşturmadan Kur'an'a almış, Maide Suresi’nin 27 ila 32ci ayetlerine sigdırmıştır. Ayrıca da Abdullah İbn-i Mes'ud'un rivayetine dayalı bir hadis hükmü ile, yine anlaşılması güç bir 51 sonuca bağlamıştır. Kur'an yorumcularının ve "Siyer" yazarlarının (örneğin İbn İshak, Taberi, Beyzavi, İbnü'l-Esir, vs... gibi ünlülerin) çeşitli kaynaklardan yararlanarak açikliğa kavuşturmak istedikleri hikaye şöyle: Adem'in karısı Havva yirmi batinda kırk ikiz çocuk dogurur. Bu ikizlerin biri kız diğeri oğlandır. Daha başka bir deyimle Adem'in oğulları hep birer kızkardeş ile birlikte, ikiz olarak dogmuşlardır. Bu oğlan kardeşlerden birinin adı Kabil, diğerinin adı Habil'dir. Habil, Kabil'den iki yas küçüktür. Gerek Kabil ve gerek Habil, her ikisi de birer kız kardeşle birlikte ikiz olarak dogmuşlardır. Kabil'in birlikte doğduğu kızkardeşin adı Aklıma, ve Habil'in kızkardeşinin adı da Labüda' dir. Kabil 22 yasına Habil de 20 yasına bastiklarında Tanrı, her ne hikmetse, onları birbirlerinin kızkardeşleriyle evlendirmek ister ve Adem'e, bu ikizlerden herbirisinin kızını diğerinin erkeğiyle çiftleştirmesini vahyeder. Bu emir gereğince Kabil ve Habil, yekdiğerinin ikiz kızkardeşiyle evleneceklerdir. Yani Kabil, Habil'in ikiz kızkardeşini, Hahil' de Kabil'in ikiz kızkardeşini alacaklardır. Ancak ne var ki Kabil'in ikizi olan kız kardeş, yani Aklıma, Habil'in ikizi olan kızkardeşden, yani Labüda'dan çok daha güzeldir. Bu nedenle Kabil mizikçılık yapar ve güzel olan kendi ikiz kızkardeşiyle evlenmek ister. Fakat Adem bunun doğru bir şey olmadığını, ve çünkü aynı karından aynı zamanda doğmuş ikiz iki kardeşin, birbirleriyle evlenmelerinin gayrı mesru sayılacağını bildirir. Ancak ne var ki Kabil'i ikna edemez; edemeyince aklına bir çözüm şekli gelir ki o da şu: Kabil ile Habil, Kabil'in karın ve kızkardeşi olan Aklıma hakkında birer kurban takdim edecekler ve bunlardan hangisinin kurbani kabul edilecek olursa Aklıma’yı o alacaktır. Bu çözüm şekli üzerinde Kabil ve Habil anlaşırlar; bunun üzerine her ikisi de birer kurban takdim ederler. Fakat gökten inen bir ateş parçası Habil'in kurbanını yakar. Böylece Tanrı, Habil'in kurbanını kabul etmiş, buna karşılık Kabil'in kurbanını kabul etmediğini bildırmıştır. Bu durumda Kabil'in ikiz kızkardeşi olan 52 güzel Aklıma, Habil'in olacaktır . Ancak ne var ki Kabil buna razı olmaz. Öfke ve kıskançliga kapılarak Habil'e: "Andolsun seni öldüreceğim" der (K. Maide Suresi, ayet: 27). Onun bu tehdidi üzerine Habil: "Allah ancak takva sahiplerinden (kurban) kabul eder" der. "Takva" demek Tanrı'dan korkup onun emirlerini yerine getirmek anlamına geldiği ıcın bu sözleriyle Kabil'i, Tanrı'ya itaatsızlıkle suçlamış olur. Fakat bununla kalmaz bir de şunu ekler: "Andolsun ki sen, öldürmek için bana elini uzatsan (bile), ben sana, öldürmek için el uzatacak değilim. Ben Alemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarım. Ben istiyorum ki sen, hem benim günahımı hem de kendi günahini yüklenip ateşe atılacaklardan olasın; zalimlerin cezası işte budur" (K. Maide Suresi, ayet: 28-29) Bu sözler Kabil'i öylesine hiddetlendirir ki, nefsını yenemeyerek bir vurusta kardeşi Habil'i öldürür. Kur'an'da şöyle yazılı: "Nihayet nefsi onu, kardeşini öldürmeye ıttı ve onu öldürdü; bu yüzden de kaybedenlerden oldu" (K. Maide 30) İslam kaynaklarının söylemesine göre Habil, güya ilk ölen insandır. Bundan dolayıdır ki Kabil, kardeşinin ölü cesedini ne yapacağını bilemez; cesedi toprağa gömmek fikri de aklına gelmez. Bununla beraber kuşlar ve yirtıcı hayvanlar tarafından yenmesini istemediği için 69
cesedi bir torbaya koyar ve bir yil, boyunca sırtından taşır. Fakat günlerden bir gün yeri eseleyen bir karga görür. Muhammed'in söylemesine göre, yeri eseleyen bu kargayi Tanrı göndermiştir. [bazı yorumcuların ifadesine göre Kabil, iki karganın birbirleriyle didistiklerine, ve bunlardan birinin diğerini öldürdüğüne, öldürdükten sonra onu torpaga gömdüğüne tanık olmuştur] Tanrı güya kardeşinin cesedini nasıl gömeceğini Kabil'e göstermek için bunu yapmıştır. Kabil karganın yaptığını görmekle kendi kendine: "Yaziklar olsun bana! şu karga kadar da olamadım mi ki, kardeşimin cesedini gömeyim" der, ve sırtında taşımakta olduğu cesedi orada bir yere gömer. Bu husus Kur'an'da şöyle yazılı: "Derken Allah, kardeşinin cesedini nasıl gömeceğini ona (Kabil'e) göstermek için yeri eseleyen bir karga gönderdi. (Katıl kardeş) :-'Yaziklar olsun bana! şu karga kadar da olamadım mi ki, kardeşimin cesedini 53 gömeyim'- dedi, ve ettiğine yananlardan oldu" (K. Maide 31) Kur'an yorumcularına göre bu hikaye, insanın nefsine ve özellikle kıskançlik duygularına boyun eğmesinin sonuçlarını göstermek bakımından önemlidir. Ancak ne var ki bunu söylerlerken kişi’yi "iyi" ve "kötü" yola sürükleyenin ve "saptıranın" Tanrı olduğuna dair Kur'an'da yer alan hükümleri göz ardı ederler. Öte yandan yukardaki hikaye'de Tanrı’nın, aynı anadan doğan kardeşleri birbirleriyle evlendirmesi için vahy indirmesini de doğal karşılarlar. Bütün bunlar bir yana fakat Kabil'in, ille de kendi kızkardeşi ile evlenmek istemesi üzerine Adem'in, onu ikna yoluna gitmeyip, iki kardeşi kurban keserek sonuç elde etmeğe çalışmasının da pek yerinde bir şey olmadığından habersiz görünürler.
70
XXII) “99 KOYUN” MASALI (K. 38 Sad 20-26): Kur’an’ın Sad Suresi'nde: "Ey Muhammed! Sana o davaciların haberi ulaştı mı?..." diye başlayan bir masal vardır ki ne anlama geldiği hususunda yorumcuları birbirlerine katar. Masal’ın özeti şöyle: Davud "Peygamber", Tanrı tarafından güçlü ve heybetli olarak büyük ordulara sahip kılınmıştır. Mescid'de ibadet ederken gelen gidenler tarafından rahatsız edilmesin diye muhafızlarla korunmaktadır. Günlerden bir gün iki kişi Davud'la görüşmek ister; fakat onun muhafızlar marifetiyle korunduğunu görünce mescidin duvarına tirmanıp gizlice onun yanına girerler. Davud'un kendilerinden korktuğunu görünce: "Korkma! Biz birbirine hasim iki davaciyiz, aramızda adaletle hükmet; haksizlik etme; bize doğru yolu göster" derler (K. Sad 21-22). Aralarından biri, diğerini göstererek Davud'a şöyle der: "Su benim kardeşimdir. Onun doksan dokuz dişi koyunu var. Benimse bir tek koyunum var. Böyle iken kalkıp -'Onu da bana ver'- dedi ve tartışmada beni yendi" (K. Sad 23). Daha başka bir deyimle doksan dokuz dişi koyuna sahip olan kardeş, bir tek dişi koyuna sahip olan kardeşinden onu alıp kendi koyunlarına katmak istemektedir. Bunun üzerine Davud, tek dişi koyuna sahip kişiye şöyle der: "Andolsun ki senin bir dişi koyununu, kendi dişi koyunlarına katmak istemekle (kardeşin) sana haksizlik etmiştir. Doğrusu ortakçiların çoğu, birbirlerinin hakkını yemeğe kalkarlar. Meğer ki inanıp iyi işler yapıyor olsunlar. Böylelerinin sayısı da çok azdır" (K. Sad 243). Fakat bunları söylerken Davud, Tanrı’nın kendisini sinamakta olduğunu sanır ve eğilip yerlere kapanır, tevbe edip Tanrı'ya yönelir. Tanrı da onu bağışlar ve: "Katımızda (Davud'un), yüksek bir makamı ve güzel bir geleceği vardır" (K. Sad 24-25) der, ve dedikten sonra: "Ey Davud! Biz seni yeryüzünde halife yaptık. O halde insanlar arasında adaletle hükmet. Heva ve hevese uyma, sonra bu seni Allah’ın yolundan saptırır..." (K. Sad 26) diyerek öğüt verir. Yukardaki ayet'leri okuyan Müslüman kişinin, bu okuduklarından bir şey anlamasına imkan yoktur: meğer ki Kur'an yorumcularının görüşlerini bilsinler. Bu görüşler ise birbirinden çok farklı şeylerdir. Kımı yorumcular, ayet'lerde sözü geçen iki kişinin "insan" değil "melek" olduklarını söylerler. Kımılerine göre de Arapça'da "Na'ce" karşılığı olan "dişi koyun" deyimi, ayet'lerde "Kadın" anlamında kullanılmıştır. şu durumda doksan dokuz dişi koyuna sahip olan kişi, diğerinin elindeki tek dişi koyunu alıp kendisininkilere katma hevesindedir ve işte Davud bu haksızlığı ortaya vurmaktadır: hani sanki bunun haksizlik olduğunu ortaya vurmak büyük bir başıret işi imiş ve bunu anlatmak için birbirinden anlaşılmaz (müphem) ayetlere gerek varmış gibi! Kur'an yorumcularının bu vesileyle öne sürdükleri husus, Davud'un, Bat Seba adındaki evli bir kadınla olan macerasıdır. Çünkü yorumcuların anlatmasına göre, Davud'un 99 karısı varken, Uriya adındaki birinin tek karısını alıp haremine katmıştır. Bu macera Kur'an'da anlatılmış değildir; aslı Tevrat'da geçer ve Kur'an yorumcuları Tevrat'daki hikaye'ye göre yukardaki sonuca varırlar. Hikaye'nin Tevrat'daki şekli kısaca söyledir: Davud, sarayinin damında otururken, civardaki evlerden birinde çirilçıplak yıkanmakta olan bir kadın görür. Sehevi duyguları kabarır ve kadına aşık olur. Adamlarını gönderip kadını
71
getirtir ve onunla cinsi münasebette bulunur. Fakat doymaz ve kadına sahip çıkmak ister. Kadının adı Betsabe olup Davud'un en yakın bir arkadaşının, Uriya’nın karısıdır. Kadına sahip olabilmek maksadıyla Uriya’yı ortadan yok etmekten başka bir çözüm bulamayan Davud, adamlarına emir vererek Uriya’yı savaş cephesinin en ateşli bir yerine göndertir; gerçekten de Uriya orada vurulur ve ölür. Böylece Davud, sevgili Betsabe'sine kavuşmus olur (Ahd-i Atiyk, Samuel II, Bap 11-12) İşte Kur'an yorumcularına göre Kur'an'daki 99 koyun masalı, Davud'un yaptığı bu haksizlikla, ve Tanrı’nın onu sınav'a çekmesiyle ilgilidir. Güya Davud bu sınav'dan basarılı çıkmış ve Tanrı da onu yeryüzüne halife yapmış, ödüllere layık bulmuştur (K. Sad 20, 26)
72
XXIII) MUHAMMED'İN ZEYNEB'E AŞIK OLUP ONUNLA EVLENMESİNİN HİKAYESİ: (K. Ahzab 4, 5, 36-38, 50, 53) Kur'an'da, Muhammed'in, Cahs'in kızı diye bilinen güzel Zeyneb'e aşık olup onunla evlenmesini hikaye eden hükümler vardır ki, biraz yukarda Davud'un Betsabe'ye aşık olmasıyle ilgili olarak belirttiğimiz hikaye'ye benzer ve özellikle Ahzab suresi’nin bir çok ayet'lerini kapsar. Zeyneb Muhammed'in halası’nın kızıdır ve Muhammed onu, kendi oğulluğu olan Zeyd ile evlendırmıştır. O tarihlerde geçerli bulunan Arap geleneklerine göre bir kimsenin kendi oğulluğunun karısı ile olduğu kadar halası’nın kızı ile de evlenmesi haram sayılırdı. Fakat buna rağmen Muhammed, hem halasının kızı ve hem de oğulluğu Zeyd'in karısı olan Zeyneb'e aşık olmuş ve onunla evlenmıştır. Bu evliliği de, Kur'an'a koyduğu ayet'lerle, Tanrı’nın emrine bağlamıştır. Bu ayet'lerden biri şöyle: "Ey Muhammed! Allah’ın nimet verdiği ve senin de nimetlendirdiğin kimseye: -'Esını bırakma', Allahtan sakın'- diyor, Allah’ın açığa vuracağı şeyi içinde saklıyordun. İnsanlardan çekiniyordun. Oysa ki Allah'tan çekinmen daha uygundu. sonunda Zeyd esiyle ilgisini kestığınde onu seninle evlendirdik, ki, evlatlikları eşleriyle ilgilerini kestiklerinde, onlarla evlenmek konusunda mü'minlere bir sorumluluk olmadığı bilinsin...". (K. 33 Ahzab 37) Bu ayet'de: "Allah’ın nimet verdiği ve senin de nimetlendirdiğin" diye sözü edilen kimse, Muhammed'in oğulluğu olan Zeyd'dir. Zeyd, daha önceleri Harise adında birinin oğlu iken köle olarak Hatice'ye satılmış ve Hatice de onu kocası Muhammed'e hediye etmişti. İslamı ilk kabul edenlerden olduğu için Muhammed onu azadlamış ve kendisine oğul edinmiştir. Oğul edindikten sonra da onu, halasının kızı Zeyneb ile evlendırmış, ona kendi adını vermiş ve Zeyd İbn-i Muhammed Muhammed'in oğlu Zeyd) diye çağırtmıştır. O zamanlar geçerli olan Arap geleneğine göre oğul edilen kimse, kendisini oğul edinenin sahıcı oğlu sayılır, onun adını alır, ona mirasçı olurdu. Yine Arap geleneğine göre oğul edilen kimsenin karısı oğul edene haram sayılırdı; yani oğul edinen, kendi oğulluğunun boşamış olduğu karısı ile evlenemezdi. İşte yukardaki ayet'de sözü edilen Zeyd, bu durumda bir kimse idi. Yine yukardaki ayet'de"Esını bırakma" sözleriyle kast edilen kimse Zeyd'in karısı Zeyneb'dir. Zeyneb, Muhammed'in halası’nın kızıdır ve biraz önce dediğimiz gibi Muhammed onu daha önce Zeyd ile evlendırmıştır. Ayet'de geçen "Allah’ın açığa vuracağı şeyi içinde saklıyordun" sözleri, Muhammed'in Zeyneb'e karşı beslediği askla ilgilidir: güya Tanrı, Zeyneb'i kocasından ayirip Muhammed ile evlendirmek istemiş ve bu nedenle onun kalbinde Zeyneb'e karşı sevgi yaratmıştır; fakat güya Muhammed, cevresinden çekindiği için bunu açiga vuramamış ve bu yüzden Tanrı ona, yukardaki şekilde: "Allah’ın açığa vuracağı şeyi içinde saklıyordun. İnsanlardan çekiniyordun. Oysa ki Allah'tan çekinmen daha uygundu" diye emir vermiştir. Ve yine güya Tanrı, Muhammed'i Zeyneb'le evlendirmek suretiyle o zamana kadar geçerli olan bir Arap geleneğini değiştirmiş ve oğul edinenlerin, kendi oğulluklarının karılarıyle evlenmelerini sağlamıştır.
73
Muhammed'in Zeyneb'e aşık olup, aşkini ona hissetirmesi ve onunla evlenmesi Hicret'in 5ci yılına tesadüf eder. İslam kaynakları bu gerçek hikayeyi, çeşitli rivayetlere dayalı olarak naklederler, ki bunların özetini Taberi’nin Tarih 'inde bulmak mümkündür. Vakidi’nin rivayetine göre hikaye şöyle: Muhammed, bir gün Zeyd'in evine gider. Fakat Zeyd ev'de olmadığı için kapıyı Zeyneb açar. Zeyneb'i ev kiyafetiyle, yani göğsü bagri açık şekilde gördüğü için, Muhammed'in kalbinde bir takım sehevi duygular kabarır; ve "kalbleri değiştiren Tanrı kutludur'- diyerek bu duygularını, Zeyneb'in anlayabileceği bir şekilde, açığa vurur. Vakidi’nin rivayeti aynen şöyle: "Zeyd ... Muhammed'in (yani peygamberin) oğlu adıyla anılırdı. Tanrı elçisi, katına gelmediği zaman: -'Zeyd nerede?'- diye sorardı. O, Zeyd'in gelmediği günlerden birinde onun evine gıttı; (Zeyd'in) nerede bulunduğunu sorduğunda eşi Cahs'in kızı Zeyneb, Tanrı elçisinin katına her gün iş vaktinde giydiği giyimle çıktı. Tanrı elçisi onu görünce yüzünü çevirdi. Zeyneb: -'Ey Tanrı elçisi! (Zeyd) evde yok, babam ve anam yolunda feda olsun, eve gir'- diye rica etti. Tanrı elçisinin kapıda olduğu Zeyneb'e haber verilmediği için, o libaşını giymeden çabucak kapıya gelmiş, Zeyneb'i bu kiyafette görmek Tanrı elçisinin hosuna gitmişti. Tanrı elçisi kapıdan ayrıldığinda kalbinde birseyler duyuyor, fakat bu duygunun ne olduğunu az kalsin kendisi de anlıyamayacaktı. O ancak: -'Ulu Tanrı’yı bütün eksikliklerden tenzih ederim, 54 kalbleri değiştiren Tanrı kutludur'- diyebildi..." . Taberi’nin, Yunus bin Abdüla'la'dan rivayet olarak naklettiği diğer bir anlatisa göre hikaye şöyle: Muhammed bir gün Zeyd'in evine gider. kapı işini gören perdeyi rüzgar kaldırdığı için Muhammed Zeyneb'i yarı çıplak vaziyette görür. Görmekle Zeyneb'in güzelliğine vurulur ve vurulduğunu belli eder. Taberi’nin naklettiği rivayet şu: "Tanrı elçisi günün birinde Zeyd'i aramak üzere onun evine geldi. kapıda yünden örülmüş bir perde asılı bulunuyordu. Rüzgar perdeyi kaldırdı. O zaman Zeyneb odasında çıplak bir halde 55 bulunuyordu. Tanrı elçisinin gözü ona ılısti, güzelliği hosuna gıttı ve kalbinde iz bıraktı..." . Aksam olupta Zeyd eve gelince, Zeyneb ona olan biteni anlatır. Zeyd kendisine: "Eve girmesini rica etmeli idin" der. Zeyneb şöyle yanıt verir: "Eve girmesini rica ettim ise de girmedi". Bunun üzerine Zeyd, karısına sorar: "O kapıdan ayrıldıği vakit birsey söylediğini işitmedin mı?". Zeyneb şöyle yanıt verir: "O kapıdan ayrılırken: -'Tanrı’yı her eksiklikten tenzih ederim, kalbleri değiştiren Tanrı kutludur'- diyordu". Bunları dinleyen Zeyd, Muhammed'in Zeyneb'e aşık olduğunu anlar. Hemen evden çıkar ve Muhammed'in yanına giderek: "Ey Tanrı elçisi! evime geldiğini söylediler, babam ve anam sana feda olsun, eve girmeliydin. Zeyneb hosuna gitmiş olabilir, hosuna gitmiş ise boşarım" der. Muhammed kendisine: "(Karın) hakkında bir şüpheye mi düstün?" diye sorar. Zeyd cevap verir: "Ey Tanrı elçisi! Hiçbir hususta ondan şüphelenmedim; ondan hayırdan başka birsey görmedim" . Muhammed ona: "Esını hos tut, Tanrıdan sakın" diye öğütte bulunur. Ancak ne var ki bunu söylerken içinden geçenleri gizlemektedir. Çünkü istediği şey Zeyd'in Zeyneb'i boşamasidir; onun boşaması halinde Zeyneb'le evlenecektir. Nitekim yukardaki olaydan sonra Zeyd, esine yaklaşmak, onunla cinsi münasebette bulunmak isteğinde bulunmadığı için Zeyneb'i boşar. Bosadıktan az sonra Muhammed, bir gün Ayşe ile konuşurken baygınlıklar geçirir; ayildiği zaman gülümseyerek: "Zeyneb'in yanına gidip, kim müjdeler. Yüce Tanrı onu benimle evlendirdi" der. Derken de Tanrı'dan indiğini söylediği şu ayet'i okur:
74
-'Hani Yüce Tanrı’nın nimet ve lutfuna ve senin de nimet ve bağışlarına nail olan kimseye (Zeyd'e) eşini hos tut, Tanrı'dan sakın diyorduk. Tanrı’nın ortaya çıkaracağı şeyleri gizli tut, diyorduk. Sen halktan korkuyordun. Halbuki korkulacak zat yalnız bir Tanrı’dır. Vakta ki Zeyd onun (Yani Tanrı’nın) istediğini yerine getirerek onu (yani Zeyneb'I) boşadı, biz de seni 56 onunla evlendirdik..." . Muhammed'in bu şekilde konuşması üzerine Ayşe'nin yanında durmakta olan Selma (ki Muhammed'in hademesidir) derhal kalkar ve Zeyneb'i müjdelemek üzere onun yanına gider. Zeyneb, "müjdeyi" aldıktan sonra Selma'ya gümüsten yapılan ayak bileziklerini armağan 57 eder . Görülüyor ki, Muhammed'in söylemesine göre, bu olayda her şeyi ayarlayan ve düzenleyen Tanrı’dır. Yani Muhammed'in Zeyneb'e aşık olmasını, bunun üzerine Zeyd'in karısını boşamasını, ve bunlar olduktan sonra Muhammed'in Zeyneb'le nikahlanmasını, evet her şeyi isteyen ve bu olda oluşturan Tanrı’dır. Pek iyi ama acaba neden Tanrı böyle yapmıştır; neden Muhammed'i Zeyd'in karısı Zeyneb'e aşık kılmıştır. Madem ki Arap geleneklerine göre bir kimsenin kendi oğulluğunun karısı ile olduğu kadar halası’nın kızı ile de evlenmesi haramdir, o halde neden Muhammed'i, kendi oğulluğunun karısıyle evlendırmıştır? Bütün bu soruların yanıtını yine Kur'an'da bulmak mümkün. Çünkü Muhammed'in, Ahzab Suresi'ne koyduğu ayet'lerde Tanrı güya evlad edinme konusundaki Arap geleneğini değiştirmek istemiş ve evlad edilen kimselerin artık "evlad" sayılmamaları gerektiğini bildırmıştır; ayet şöyle: "Allah insanın içine iki kalb koymamıştır... Allah ....evladliklarınızi da oğullarınız gibi tutmanızi mesru kılmamıştır. Bunlar sizin dillerinize doladığınız bos sözlerdir... Evladlikları babalarına nispet edin... Eğer babalarının kim olduğunu bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşi ve dostlarınz kabul edin" (K. Ahzab 4, 5). Böylece Zeyd artık Muhammed'in oğlu sayılmaktan çıkmakta, sadece onun din kardeşi ve dostu durumuna girmekteydi. Böyle olunca da onun boşadığı kadını alabilirdi. Bundan dolayıdır ki Muhammed, derhal Zeyd'in adını değiştirip Zeyd İbn Harise (yani Harise'nin oğlu Zeyd) yapar (oysa ki daha önce onu Zeydb İbn Muhammed, yani Muhammed'in oğlu Zeyd diye çağırmaktaydı) , ve artık kendisine dost durumuna girdi diye karısı Zeyneb'le evlenir. Bunu da Tanrı’nın emrine bağlar. Bununla ilgili olarak Kur'an'a koyduğu ayet'e göre Tanrı güya Muhammed'e şöyle demektedir: "... Sonunda, Zeyd esiyle ilgisini kestığınde onu (yani Zeyneb'I) seninle evlendirdik, ki, evladlikları eşleriyle ilgilerini kestiklerinde onlarla evlenmek konusunda mü'minlere bir sorumluluk olmadığı bilinsin. Allah’ın buyruğu yerine gelecektir" (K. 33 Ahzab 37). Yani Tanrı, Muhammed'i, Zeyneb'le evlendırmıştır, çünkü istemiştirki, oğullukların karılarıyle evlenmeyi haram kılan Arap geleneği değişsin; yani kişiler, kendilerine oğul edindikleri kimselerin karılarına aşık olabilsinler ve onlarla evlenebilsinler. Öte yandan hala kızlarıyle evlenmeyi yasak bilen Arap geleneğini de değiştirmek üzere Muhammed Kur'an'a şu ayet'i koyar: "Ey Muhammed!... seninle beraber hicret eden
75
amcalarının kızlarını, halalarının kızlarını, dayı kızlarını, teyzelerinin kızlarını ... almanı helal kılmışızdır" (K. Ahzab 50). Zeyneb hem Muhammed'in halasının kızı ve hem de onunla birlikte Medine'ye hicret edenlerden olduğu için bu ayet, diğerleriyle birlikte, söz konusu evliliği her bakımdan geçerli kılmağa yeterliydi. Bununla beraber cevapsız kalan bir kaç soru vardı ki, bunlardan biri şuydu: Neden acaba Tanrı, oğullukların karılarıyle evlenmeyi haram sayan güzel bir Arap geleneğini değiştirip, yerine, hiçte uygun olmayan bir başka gelenek yerleştirmek istemiştir? Bir insan için, değil oğulluğunun karısına aşık olmak, fakat arkadaşının ya da hatta bir başkasının karısına dahi göz koymak doğru sayılmazken Tanrı, nasıl olur da kendi "elçisine" böyle bir şey yaptırabilir? Öte yandan, bir an için oğullukların karılarıyle evlenmeyi öngören hükmün "isabetli" olduğunu düşünelim. Bu durumda sorulacak diğer bir soru da şu: Neden acaba Tanrı, bu kuralı yerleştirmek için, Zeyd'in yuvasını yıkma ihtiyacini duysun? Bu işi: "Oğulluklarınızin karılarıyle evlenebilirsınız" şeklindeki bir buyruk ile yapamaz mıydı acaba? Ne yazık ki 1400 yıl boyunca hiçbir Müslüman kişi bu soruları sorma ihtiyacini ya da cesaretini kendinde bulamamıştır. Muhammed'in Zeyneb'le evlenmesi hikayesi, Müslüman kişilerin düşünme ve soru sorma yetersizliklerinin bir başka kanıtı olarak karşımızdadır.
76
XXIV) "İFK OLAYI" DİYE BİLİNEN "GERDANLIK HİKAYESİ" (K. Nur 11, 12, 13, 21, 26, 25; Nisa 15, 16; Ahzab 60, 61) İslam tarihinde "İfk olayı" diye bilinen bir olay vardır ki Muhammed'in kıskançliklarının tipik örneklerinden birinin hikayesini oluşturur. Her şeyden önce şunu belirtelim ki, Muhammed'in söylemesine göre "kıskançlik" denen şey basli başına bir fazilettir ve bu fazilet, basta Tanrı olmak üzere Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcilerinin ve kullarının niteliklerini oluşturur. Bundan dolayıdır ki Muhammed: 58 "Muhakkak ki ben kıskancim; kıskanç olmayan kimsenin kalbi tersdir" derdi. Kiskanç olmayanları Tanrı’nın sevmediğini anlatmak için: "Allahu Teala kıskanır; mü'min de kıskanır" der ve:"bazı kıskançlikları Allahu Teala sever; bazılarını da sevmez. Sevdiği 59 kıskançlik bir şüphe sonucu olan kıskançliktir" diye eklerdi . Ve işte İfk olayı, "şüphe sonucu olan kıskançlik"la ilgili bir hikayedir ki İslam kaynaklarına dayalı olarak özeti söyledir: Hicret'in 6.ci yılında Muhammed, "Beni Mustalık" gazasına çıkarken, adeti vechile, karılarından birini yanında götürmek üzere, kur'a çeker. Kur'a Ayşe'ye isabet eder. Ayşe deve'nin sırtında bir koçunun içine bındırılır ve ordu ile birlikte yola koyulur. Müstalık'lere karşı girişilen savaş müslümanların galebesiyle sona erer. Savaş sonucunda bol miktarda ganimet ve esir ele geçirilir; ganimet ve esirler paylaşıldıktan sonra Medine'ye dönmek üzere yola çikılır. Yolda konaklamak gerekir. Konaklama sırasında Ayşe, abdestini yapmak (def-i hacet'de bulunmak) üzere bir yere çekılır. işini bitiripte döndüğünde, boynundaki gerdanlığı kaybettiğini farkeder. Aramak üzere geriye döner. Fakat bu arada Muhammed, yola devam emri vermiştir. Ayşe'nin devesini sürenler, onu koçunun içinde sanarak kervanının peşine takılmışlardır; Ayşe'nin yokluğunu farketmemişlerdir. Oysa Ayşe gerdanlığını aramakla mesguldur. Büyük bir sans eseri gerdanlığını bulur, fakat geriye döndüğünde kervanın gitmiş olduğunu görür. Tam bu sırada, kervanın gerişindeki kalıntıları toplamakla görevli, Safvan bin Mu'attal adında gençten bir delikanlı çika gelir. Ayşe'yi tek başına bulunca devesine bındırır ve Medine yolunu tutar. Kervana ulaşipta Medine'ye vardıklarında, halk arasında dedikodular başlar: Ayşe'nin genç ve yakışıklı Safvan ile sevistığı söylentileri ağızdan ağıza dolaşır. Haber Muhammed'in kulağına gelir; söylentiler arttikça kıskançliği kabarır, huzursuz olmaya başlar. O zamana gelinceye kadar her vesile ile 60 Cebrail'den, gizli şeyleri haber aldığını söylediği halde, her ne hikmetse bu kez susar . Çünkü Cebrail'den gerçeğin ne olduğunu öğrenemeyeceğini bilir. Bu nedenle Ayşe'yi karşışına alıp söyletmek ister. Ayşe suçsuz olduğunu bildirir. Fakat Muhammed inanmaz ve söyletmek hususunda israr eder. Ayşe suçsuz olduğunu tekrarlamakta direnir, üzüntüsünden hastalanıp yataga düşer. Muhammed aldırmaz ve kadıncağıza küser, yanına yanasmaz. Hiç alişik olmadığı bu muamele üzerine Ayşe, babaşının evine dönmek ister ve Muhammed'den izin ister; izni aldıktan sonra eşyalarını toplayıp babası Ebu Bekir'in evine tasınır. Aradan az bir zaman geçince Muhammed, Ayşe'siz olamayacağını anlar ve kalkar Ebu Bekir'in evine gider. Son bir def'a Ayşe'yi konuşturmak umudu ile: "Ey Ayşe eğer bir günah işledi isen Tanrı'ya tevbe et, Tanrı seni afv edecektir" şeklinde konuşur. Bu konuşmalar cereyan ederken Ayşe'nin babası ve anası da oradadır; konuşulanları duydukları halde hiçbir şeye karısmazlar. Ayşe suçsuz olduğunu tekrarlar ve Muhammed'e Tanrı'ya başvurmasını ve çünkü Tanrı’nın her gerçeği bildiğini ve iftiraciların sözlerini yalanlayacağını söyler. Bununla beraber tevbe etmeyeceğini bildirir ve şöyle der: "Tanrı adına and içerek tevbe etmeyeceğimi 77
teyid eylerim. Çünkü çıkan dedikoduları red edecek olursam, bu takdirde ne sen ve ne de 61 başkaları bana inanmayacaksınızdır" . Ayşe'yi hiçbir şekilde söyletemeyeceğini anlayan Muhammed, bu işi ancak "Tanrı'dan vahy geldi" diyerek halledebileceğini düşünür. Etrafındakılere: "Üstüme bir yorgan örtün ve başımın altına da deriden bir yastik koyun" diye emreder. Emrettiği gibi yapılır. Yorganın altında vahyin gelmesini bekleyen Muhammed az geçmeden terlemeye başlar; biraz sonra Ayşe'ye dönerek: "Ey Ayşe (sevin, çünkü) Tanrı seni tebrie ederek (temize çıkararak) ayet indirdi" der. Güya Tanrı, bu ayet'lerle Ayşe'nin iftiraya uğradığını bildirmekte, iftiracilara cezalar verilmesini emretmekte ve iftirayı işitip de susanlara çatmaktadır. Ayet'lerden biri şöyle: "(Muhammed'in esine) bu ağır iftirayı uyduranlar şüphesiz o yalani uyduran, içinizden bir guruptur... Onlardan her bir kişiye, günah olarak ne işlemişse (onun karşılığı ceza) vardır. Onlardan (elebasılık yapıp) bu günahin büyüklüğünü yüklenen kimse için de çok büyük bir azab vardır" (K. 24 Nur 11) Yani Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Ayşe'nin iftiraya uğradığını, oysa ki suçsuz olduğunu anlatmakta ve ona iftira edenlere çatmaktadır. Bunu işiten Ayşe, hem sevinir ve hem de gururlanır; sevinir, çünkü suçsuz olduğu ortaya çıkmıştır; gururlanır, çünkü suçsuz olduğuna, Tanrı şahidlik etmiştir. Oysa ki bunu hiç tahmin etmemiştir ve etmediğini de kendi ağzıyla şöyle belirtir: "... ben kendimi, hakkımda ayet inmeden küçük ve hakır sayıyordum; Yüce ve aziz olan Tanrı’nın, (benimle ilgili olarak) 62 mescit'de ve namazlarda okunacak ayet indirmesini hiçte düşünmüyordum..." . Ayşe'nin suçsuzluğunu bu şekilde ilan ettikten sonra, şimdi sıra Ayşe'ye iftira atanları cezalandırmağa gelmıştır. Muhammed'in söylemesine göre, iftira edenlerin başında, "munafikların" önde gelenlerinden Abdullah b. Ubeyy vardır. Aslinda bu kişiyı Muhammed, bir çok nedenlerle kendisine düşman bilmiştir. İfk olayı vesilesiyle onu töhmet altında tutmak istemesi pek doğaldır. Bundan dolayıdır ki yukardaki ayet'e: "Onlardan (elebasılık yapıp) bu günahin buyüklüğünü yüklenen kimse için de çok büyük bir azab vardır" şeklindeki sözleri ekler. Fakat genel olarak iftiraciları cezalandırmak ve iftira karşışında susanları azarlamak maksadıyla halkı camıe toplar ve Tanrı’nın onlar hakkında gönderdiğini söylediği ayet'leri okur. Tanrı güya iftiraciları yalancılıkla suçlamakta ve şöyle demektedir: "(İftiraciların) bu konuda dört şahit getirmeleri gerekmez miydi? Madem ki şahit getiremediler, öyle ise onlar Allah nezdinde yalancıların ta kendisidirler" (K. 24 Nur 13; Bu konuda ayrıca bkz. Nisa 15, 63 16) ) Söylemeye gerek yoktur ki bu ayet'i Kur'an'a koymakla Muhammed, Ayşe'nin suçluluğunun hiçbir şekilde ispatlanamayacağını garantıye bağlamıştır. Çünkü zina’nın dört şahid'le ispati hemen hemen mümkün olmayan bir seydir. İftiraciları bu şekilde cezalanmağa terkettikten sonra şimdi de iftirayı işitip de susanları azarlamak üzere şu ayet'leri okur: "Bu iftirayı işittığınızde erkek ve kadın müminlerin, kendi vicdanları ile hüsnüzanda bulunup da :-'Bu apaçık bir iftiradır-' demeleri gerekmez miydi?" (K. Nur 12)
78
"Onu duyduğunuzda: -'Bunu konuşup yaymamız bize yakismaz. Hasa! Bu, çok büyük bir iftiradır'- demeli değil miydiniz?" (K. Nur 16) "(Oysa ki) siz bu iftirayı, dilden dile birbirinize aktariyor, hakkında bilgi sahibi olmadığınız şeyi ağızlarınızda geveleyip duruyordunuz. Bunun önemsiz olduğunu saniyordunuz. Halbuki bu Allah katında çok büyük (bir suç)tur" (K. Nur 15) "Namuşlu, kötülüklerden habersiz mümin kadınlara zina isnadında bulunanlar, dünya ve ahirette lanetlenmişlerdir..." (K. Nur 23) Bunları söyledikten sonra, bir de onlara, Tanrı’nın lütfu sayesinde cezadan kurtulduklarını anlatmak üzere, şu ayet'leri okur: "Eğer dünyada ve ahirette Allah’ın lütuf ve merhameti üstünüzde olmasaydı, içine daldığınız bu iftiradan dolayı size mutlaka bir azab isabet ederdi" (K. 14) "Ya sizin üstünüze Allah’ın lütuf ve merhameti olmasaydı, Allah çok şefkatli olmasaydı (haliniz nice olurdu?)" (K. Nur 20) Ve bir daha buna benzer iftiralara kalkışmamaları için de şunu ekler: "İnananlar arasında çirkin şeylerin yayılmasını arzulayan kimseler için dünya'da ve ahirette de çetin bir ceza vardır. Allah bilir, siz bilmezsınız" (K. Nur 19) "Eğer inanmış insanlarsanız, Allah, bir daha buna benzer tutumu tekrarlamaktan sizi sakındırıp uyarır" (K. Nur 17) İftira çıkaranların şeytan'a uymus olacaklarını anlatmak için ayrıca ayet'ler koyar (K. Nur 21) Böylece "gerdanlık hikayesi", Muhammed için, hem Ayşe'yi temize çıkarmak, hem aleyhte konuşanları susturmak ve hem de halkı kendi düşmanlarına (munafiklara) karşı kindar kılmak bakımından yararlı sonuçlar sağlamıştır.
79
XXV) MUHAMMED'İN, MARYA İLE HAFSA’NIN ODASINDA SEVİŞİRKEN YAKALANMASININ ACIKLI HİKAYESİ: (K.Tahrim, 1-5). Kur’an’ın Tahrim suresi'nde şöyle bir ayet bulunur: "Ey peygamber eşleri! Eğer ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz, kaymis olan kalbleriniz düzelmiş olur. Eğer eşinizin aleyhinde bir şey yapmağa kalkarsanız, bilin ki Allah onun dostu, bundan başka Cebrail, iyi mü'minler ve melekler de yardımcısıdır" (K. Tahrim 4) Ayet'de geçen "ikiniz de" sözcüğü Hafsa ile Ayşe'ye atif'tir ve güya Tanrı, Muhamme'din bu iki esine hitap ederek onları tevbe etmeye ve Muhammmed'i üzmekten çekinmeğe çağırmaktadır. Bu ve bununla ilgili ayet'ler, Muhammed'in Marya ile Hafsa’nın odasında sevişirken Hafsa tarafından yakalanması olayını içerir. bazı kaynaklara göre yukardaki ayetler "Bal şerbeti olayı" ile ilgilidir. Her iki olayın da ilginç yönleri vardır ki özetlenmeğe değer. Önce Marya (Mariya) olayını görelim: Marya, Hicret;in 7. yılında İskenderiye sahibi diye bilinen Mukavkis tarafından Muhammed'e hediye olarak gönderilen Kipti kölelerden biridir. Güzelliği nedeniyle Muhammed onu kendisine cariye edinmiş ve Medine'nin yukarı mahallelerinden birindeki bir odaya yerleştirmiştir. Cinsi münasebette bulunmak maksadıyla sık sık onu ziyaret ederdi. Ondan İbrahim adında bir oğlu olmuş ise de çocuk küçük yasta iken ölmüştür. Hafsa'ya gelince o, Ömer bin Hattab’ın kızı olup Uhud savaşından sonra Muhammed'in nikahina giren eşlerden biridir. Söylendiğine göre Muhammed'in eşleri arasında Ayşe ile aynı "mertebede" olup diğer eşlerden "mümtaz" mevkidedir. bazı İslam kaynaklarına göre Muhammed onu bir aralık boşamış, fakat sonradan namaz kılmasını ve oruç tutmasını ve dinsel görevlerini yerine getirmesini begendiği için, Tanrı'dan gelen bir emir üzerine, nikahi yenilemiştir. boşaması ve yeniden nikahlaması Marya olayı vesilesiyle şöyle olmuştur: Muhammed, bir düzineye yakın karılarıyle cinsi münasebette bulunmayı belli bir sıra esasına bağlamıştı. Bu sıra esasına göre karılarını ziyaret ederdi. Günlerden bir gün, nöbet esasına bağlı olarak Hafsa ile buluşmak üzere onun odasına gider. Fakat Hafsa'ya yerinde bulamaz. O sırada cariyesi Marya oradan geçmektedir. Kabarmış olan şehvetine dayanamayıp Marya’yı Hafsa’nın odasına alır ve cinsi münasebete başlar. Fakat tam işini bitirdığı sırada Hafsa çika gelir. Fevkalade mahcub duruma düşen Muhammed ne yapacağını şaşırır. Olayın diğer eşler tarafından (özellikle sevgili Ayşe'si tarafından) öğrenilmesi ve halk arasında dedikodu şeklini alması halinde durumunun daha da güçleseceğini düşünerek Hafsa'ya ağzini siki tutmasını, başkalarına hiçbir şey anlatmamasını, bunun karşılığında Marya ile bir daha yatmayacağını söyleyerek yeminler eder. Hafsa’yı biraz daha ikna edebilmek için bir de, kendisinden sonra devlet'in başına önce Ebu Bekir'in ve ondan sonra da Ömer bin Hattab’ın (yani Hafsa’nın babaşının) halife olarak geçeceklerini bildirir. Henüz hiç kimselerin bilmediği bir devlet sirrını ifsa etmekle güya ona büyük bir paye vermiştir, ve böyle bir payeye eriştiği için Hafsa, Marya olayını gizli tutacak, kimseye açıklamayacaktır. Oysa ki aksine Hafsa, ilk fırsatta olan bitenleri Ayşe'ye anlatır; Ayşe de haberi diğer eşlere ulaştırır. Bu haber üzerine eşlerden her biri Muhammed'e karşı soguk davranmağa başlarlar. Onların bu tutumundan, durumu anlayan Muhammed, Hafsa’yı karşışına alarak neden dolayı sirri açığa vurduğunu sorar. Hafsa şaşırmış olarak: "Bu olayı başkalarına söylediğimi sana kim haber verdi?" der. Muhammed de haberin Tanrı tarafından kendisine haber verildiğini bildirir ve Kur'an'a şu ayet'i geçirir:
80
"Peygamber, eşlerinden birine gizlice bir söz söylemişti. Fakat esi, o sözü başkalarına haber verip Allah da bunu peygamber'e açıklayınca, Peygamber bir kısmını bildırmış, bir kısmından da vazgeçmıştı. Peygamber bunu ona haber verince esi:-'Bunu sana kim bildirdi?'- dedi. Peygamber: -'Bilen, her şeyden haberdar olan Allah bana haber verdi'- dedi." (K. Tahrim 3) Bunu yaptıktan sonra, Tanrı’nın Ayşe ile Hafsa'ya hitaben şu ihtarda bulunduğunu söyler: "Ey peygamber eşleri! Eğer ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz, kaymis olan kalbleriniz düzelmiş olur. Eğer eşinizin aleyhinde bir şey yapmağa kalkarsanız, bilin ki Allah onun dostu, bundan başka Cebrail, iyi mü'minler ve melekler de yardımcısıdır" (K. Tahrim 4) . Yani Tanrı’yı kendisinin dostu göstererek Hasfa ile Ayşe'yi sindirmek ister. Fakat bu arada diğer eşlerini de korkutup dedikodu yapmalarını önlemek maksadıyla, gerekirse onları derhal boşayabileceğini, ve boşayacak olursa Tanrı’nın kendisine daha iyi, daha vefakar, daha itaatkar kadınlar vereceğini söyler ve Kur'an'a şu ayet'leri koyar: "(Ey peygamber eşleri) Eğer o sizi boşarsa Rabbi ona, sizden daha iyi, kendini Allah'a veren, inanan, sebatla itaat eden, tevbe eden, ibadet eden, oruç tutan dul ve bakıre eşler verebilir" (K. Tahrim 5). Bunun üzerine bütün eşleriyle küsüstüğünü ilan eder, ve bir ay boyunca yanlarına girmeyeceğine dair yemin eder. Söylendiğine göre Hafsa’yı cezalandırmak üzere boşamıştır. Ancak ne var ki, eşleriyle küsüstüğü için şehvet ihtiyacini ne şekilde karşılayacağı konusunda ciddi bir sorunla karşı karşıyadır. Marya ile bir daha yatmayacağına dair yemin ettiği için onun yanına gidemeyecek demektir; meğer ki yeminini hükümsüz kila. Ve işte Tanrı güya onun böyle güç bir durumda olduğunu sezer ve imdadına yetişir: yeminini geri alması için izin verir; verirken de genel olarak yemin bozma’nın "mesru" bir şey olduğunu bildirir. Bununla ilgili olarak Muhammed, Tanrı sözleridir diye Kur'an'a şu ayet'leri koyar. "Ey Peygamber! eşlerinin rizasını gözeterek, Allah’ın sana helal kıldığı şeyi niçin kendine haram haram ediyorsun? Allah (gerektiğinde) yeminlerinizi bozmanızi size mesru kılmıştır..." (K. Tahrim 1, 2) Yemininden böylece kurtulduğu için hemen Marya ile cinsi münasebette bulunmağa başlar. Ancak ne var ki sadece Marya ile sevismenin ve diğer eşlerden uzak kalmanın hos bir şey olmadığını kisa zamanda anlamıştır. Günde bir düzineye yakın kadınla sevismeye aliştiği için, bu işi şimdi bir tek kadınla yapmak ona ağır gelir. Aradadan 29 gün geçtikten sonra karılarıyle bariştiğini ilan eder ve yanlarına döner. İlk önce Ayşe'nin odasına gider. Ayşe, henuz bir ay'lik sürenin dolmamış olduğunu düşünerek kendisine sorar: "Hani sen, bir ay boyunca karılarından uzak duracağına dair yemin etmemiş miydin? Bugün daha otuz gün bile olamadı; yirmi dokuzuncu gündeyiz!". Muhammed kendisine şu yanıtı verir: "Bu ay yirmi dokuz gün çeker". Böylece artık butün eşlerini, nöbet esasına göre, yeniden ziyarete başlar, tıpkı eskiden olduğu gibi. Bu arada Hafsa’yı da yeniden nikahina alır. Almasının sebebi, söylendiği gibi onun dine bağlı ve namaz kılıp, oruç tutan biri olması değildir. Asıl sebeb hem ona düşkün olması, ondan hoşlanmasidir, ve hem de kendisine çok yararlı olan, ve bu yüzden çok önem verdiği
81
yakın arkadaşı Ömer bin Hattab’ı hoşnud kılmaktır. Çünkü Hafsa, daha önce de belirttiğimiz 64 gibi, Ömer'in kızıdır.
82
XXVI) "BAL ŞERBETİ" HİKAYESİ (K.Tahrim, 1-2). Marya ve Hafsa ile ilgili olarak yukarıya aldığımiz hikaye'ye konu teskil eden Kur'an ayet'lerinin "Bal şerbeti" adı verilen bir olay vesilesiyle indiğini söyleyenler de vardır. Hikaye'nin özeti şöyle: Karılarını nöbet esasına göre ziyaret eden Muhammed, bazan bunlardan birinin (özellikle Zeyneb bint Cahs'in) odasında fazlaca kalırmış. Ayşe ile Hafsa bunu farkedip Muhammed'in haksizlik yaptığını düşünürler ve haklı olarak ona bir oyun oynamayı kararlastırırlar. Aralarında bir plan hazırlarlar ve bu plani diğer eşlere de açıklarlar. Plan şu: her biri, nöbet kendilerine geldikte, Muhammed'e: "Megafir mi yediniz efendim, sizde megafir kokusu duyuyorum?" diye soracak ve onu mahcub durumda bırakacaktır. "Megafir" diye bilinen şey, Muhammed'in hiç hoşlanmadığı bir tür zamk imiş ki fena kokarmış. Ve işte bu plan üzere Hafsa, kendi nöbetinde Muhammed'le yataga girdiği sırada:"Sizde megafir kokusu duyuyorum" diye konuşur. Muhammed mahcub olur ve: "Hayır ben megafir yemedim. Yalnız Zeyneb'in odasında iken bal şerbeti içmıştım. Demek ki bali yapan ari megafir yalamış" şeklinde konuşur. Bununla da kalmaz bir de artık bal şerbeti içmeyeceğine daire yemin eder ve Hafsa'dan bu bal şerbeti işini başkalarına, özellikle Ayşe'ye bahsetmemesini ister. Ancak ne var ki diğer eşlerini ziyaret ettiği zaman aynı tepki ile karşılaşınca Hafsa’nın gevezelik edip sirri diğer eşlere yaydiğini anlar. Bunun üzerine hepsiyle küsüşür. Fakat aradan az zaman geçmekle onlarsız yapamayacağını anlar ve yeminini geri almak üzere Kur'an'a, Tanrı'dan geldiğini söylediği şu ayet'leri koyar: "Ey Peygamber! eşlerinin rizasını gözeterek, Allah’ın sana helal kıldığı şeyi niçin kendine haram ediyorsun? Allah (gerektiğinde) yeminlerinizi bozmanızi size mesru kılmıştır..." (K. Tahrim 1, 2) Karılarının yanına dönmemek üzere yapmış olduğu yemin, böylece Tanrı’nın yardımı sayesinde ortadan kalkmiş olduğu için, sıra esasına göre yine her gün sabah ve akşam, onları 65 dolaşmağa başlar .
83
XXVII) KADINLARA ARKA ORGANDAN TEMASIN VE EŞCİNSELLİĞİN (LUTİLİĞİN) YASAKLANMASIYLE İLGİLİ LUT MASALI: (K. Bakara 229; Hud 77-83; Hac 43; A'raf 80-81; Neml 54-58, 80-84). Kur’an’ın Bakara Suresi'nde, kadınlarla cinsi münasebette bulunmanın şeklini belirleyen şöyle bir ayet var: "Kadınlarınız sizin için bir tarladır. Tarlanıza nasıl dilerseniz öyle girin. Kendiniz için önceden (uygun davranışlarla) hazırlık yapın... " (K. Bakara 223) Bu ayet'in anlatmak istediği şey şudur ki kadınlarla her ne şekilde olursa olsun cinsi temasta bulunulabilir yeter ki bu temas arka organdan olmasın. Daha başka bir deyimle kadın bir tarlaya benzetilmekte ve erkeğin bu tarlaya dilediği gibi girip "ekebileceği" fakat ekerken bu işi arka organdan değil sadece rahim'den yapması gerektiği anlatılmaktadır. Doğal olarak kadının ekim alani "rahımı" olduğu için, yukardaki ayet'e göre, cinsi münasebetin sadece bu yoldan yapılması öngörülmüştür. Bununla beraber kadının arkasına geçmiş olarak dahi cinsi münasebetin yapılmasında sakınca yoktur, fakat duhul işinin arka organdan değil ön organdan (rahim'den) olması şarttir. Bunun böyle olması gerektiğini anlatmak üzere Muhammed, yukardaki ayet'den gayrı bir de, Kur'an olmayan hükümler (hadis'ler) koymuştur ki bunlar arasında: "Kadınlara arka organlarından temas etmeyiniz" ya da "Karişina arka yoldan yanaşan kişi mel'undur; Allah’ın rahmetine erişemez" şeklinde olanları vardır. Bu konuda İbnü'l-Kayyim'in Zadü'l-mead adlı kitabında anlatılan hikayelerden biri şöyle: Günlerden bir gün sahabe'den birisi Muhammed'e gelerek sorar: "Kadınlara arka organlarından yaklaşmanın hükmü nedir?". Muhammed cevap verir: "Halaldır". Adamcağız bu güzel haberi alıpta ayrılacağı sırada Muhammed şunu ekler: "Sen arkadan gelerek önden temas etmeyı mı sordun. (Bunu sordunsa) evet o halaldır. Yok eğer arkadan yaklaşarak arka organdan temas etmeyi sordunsa hayır ( o halal değil haramdir). Şüphesiz Allah gerçeği 66 bildirip emretmekten haya etmez. Kadınlara arka organlarından temas etmeyiniz" . Öyle anlaşılıyor ki Muhammed, kadınlara arka organlarından temas etmeyi, bir tür "eşcinsellik" olarak görmüş ve "Lutilik" (Lutiyye) olarak tanımlamıştır. Nitekim bir hadis'inde:"Kadınlara arka organlarından temas etmek Lutiliğin küçük seklidir" demiş ve bunun vaktiyle Lut toplumunda görüldüğünü ve eşcinselliğin erkekler arasında başlamadan kırk yıl önce kadınlar arasında başladığını bildırmıştır. bildirirken de "lutilik" (Lutiyye) deyiminin, sadece erkeğin erkekle cinsel ilişkisini değil fakat aynı zamanda erkeğin kadınla 67 arka yoldan temasını da kapsadığını anlatmak istemiştir . Bundan dolayıdır ki Kur'an'a, eşcinsellikle mesgul bir topluma Tanrı’nın, Lut adında birini "peygamber" olarak gönderdiğini ve Lut'un bu toplumu yola getirmek için uğraştığını, fakat başarısız kaldığını anlatan ayet'ler koymuştur ki bunlardan ikisi şöyle: "Lut'u da (peygamber olarak gönderdik). kavmine şöyle demişti: -'Göz göre göre hala o hayasizliği yapacak mışınız? (Bu ilahi ikazdan sonra hala) siz, ille de kadınları bırakıp şehvetle erkeklere yaklaşacak mışınız? Doğrusu siz, beyinsizlikte devam edegelen bir kavimsınız" (K. 27 Neml 54-55) "Lut'u da (peygamber gönderdik). Kavmine dedi ki: -'Sizden öncekı mılletlerden hiçbirinin yapmadığı fuhusu mu yapıyorsunuz?. Çünkü siz, şehveti tatmin için kadınları bırakıp da şehvetle erkeklere yanasıyorsunuz. Doğrusu siz taskin bir milletsınız-'.." (K. 7 A'raf 80-81)
84
Ve sonunda Tanrı, biraz aşağıda göreceğimiz gibi, bu "hayasiz" kavmi yok eder. Bu masalı Muhammed, Tevrat’ın Tekvin adlı kitabından almıştır ki oradaki şekli söyledir: Sodom denen ülke halkının büyük günahlar işlemekte olduğunu haber alan Tanrı, meleklerini gönderip durumu öğrenmek ister; eğer böyle bir durum var ise ülkeyi tüm halkı ile birlikte yok etmeğe kararlıdır. Fakat her yaptığı ya da yapacağı işi, sevgili peygamberi İbrahim'e haber vermekten zevk aldığı için, önce onunla konuşur (Tevrat/Tekvin, Bap 18: 18-20) ve der: "Şimdi ineceğim ve bana gelen feryadına göre (bu günahi tamamen işlediler mI) göreceğim; ve (islemedilerse) bileceğim". (Tekvin, Bap 18: 21). İbrahim Tanrı’nın gazabını yumusatmak ve onun, "iyi" insanları" "kötü" insanlarla birlikte helak etmesini önlemek için sorar: "Belki şehrin içinde elli salih (günahsiz insan) vardır; içinde olan elli salih için bağışlamayıp yeri yok edecek mişin? Böyle yapmak senden irak olsun, salih de kötü gibi olsun diye, salihi kötü ile beraber öldürmek senden irak olsun; bütün dünyanın Hakimi (egemenı) adalet yapmaz mı?" (Tevrat/Tekvin, Bap 18: 23-24). Tanrı İbrahim'in dediğini uygun bulur ve eğer şehirde 50 günahsiz insan varsa bütün şehri bağışlayacağını bildirir. Fakat İbrahim, günahsizların sayısının elli'den de az olabileceği ihtimalini göze alarak Tanrı'yla pazarlığa girişir ve en sonunda onu ikna ederek bu sayıyi ona indirir. Böylece Tanrı, şehirde on günahsiz insan bulunacak olursa şehri bağışlayacağına dair İbrahim'e söz verir (Tekvin, Bap 18: 25-33). Bundan sonra Tanrı iki meleğini, insan şeklinde Sodom şehrin'e gönderir. Melekler vardıklarında Lut, Sodom'un kapısında oturmaktadır. Melekleri görünce yerlere kapanarak onları karşılar ve geceleyin evinde misafir eder. Fakat Sodom halkının genç-ihtiyar erkekleri Lut'un evini sararlar ve :"Bu gece senin yanına giren o adamlar nerede? Onları bize çıkar ve onları bilelim" diye bağırmağa başlarlar. Lut evin dişina çıkarak onlara: "Ey kardeşlerim, rica ederim, kötülük etmeyin. İşte benim, ere varmamış iki kızım var; rica ederim, onları size çıkarayım ve onlara gözünüzde iyi olana göre yapın; ancak bu adamlara bir şey yapmayın; madem ki damımın gölgesine geldiler" der (Tekvin, Bap 19: 1-8). Fakat kapının önüne birikmiş olan halk Lut'u dinlemez ve kapıyı kırıp içeri grimek ister. Ancak melekler ellerini uzatıp Lut'u evin içine çekerek kapıyı kapatırlar ve sonra kapının önünde toplanmış olan halkı küçükten büyüge kadar kör ederler. Ve sonra Lut'a dönüp: "Senin burada daha kimin var? damatlarını ve oğullarını ve kızlarını ve şehirde sana ait olanların hepsını bu yerden çıkar; çünkü biz bu yeri harap edeceğiz; çünkü Rabbin önünde onların feryadı (günahları) büyümüştür, ve Rab onları harab etmek için bizi gönderdi" (Tevrat/Tekvin, Bap 19: 9- 13). Ve Lut, iki meleğin dediği gibi yapar, melekler de şehri yerle bir edip toz haline getirirler. Ve iste, Muhammed'in, Tevrat'dan alarak Kur'an'a aktardığı Lut masalı, bu masal'dir. Masalı Kur'an'da anlatırken, Lut'un ve amcasi İbrahim'in aynı kavme gönderildiklerini, her ikisinin de direnme ile karşılaştıklarını, yalancılıkla suçlandırıldıklarını anlatır ve bu vesileyle onlardan önce gelen Hud, Salih, Nuh, Sü'ayb, Musa gibi "peygamberler"in de başına aynı şeyin geldiğini belirtir. Belirtirken, kendisinin de, kendi kavmi tarafından düşmanlıkla karşılandığını ve yalancılıkla suçlandırıldığını öne sürerek aynı şeyin geçmişteki bu "peygamberler"in başına gelmiş olduğunu örnek verir, bunda teselli bulduğunu, Tanrı’nın kendisine destek olduğunu söyler. Kur'an'a koyduğu şu ayet'ler bunun kanıtıdır: "Eğer (inkarcılar) seni yalanlıyorlarsa (sunu bil ki) onlardan önce Nuh'un kavmi, ad, Semud. İbrahim'in kavmi, Lut'un kavmi ve Medyen halkı da (peygamberlerini) yalanladılar. Musa da
85
yalanlanmıştı. İşte ben o kafirlere sure tanidim, sonra onları yakaladım. Nasıl oldu benim onları (cezalandırmam)" (K. 22 Hac 42-44). Tevrat'dan aktardığı Lut masalına gelince: Kur’an’ın A'raf Suresi'nde yer alan ayet'lere göre Lut'un gönderildiği kavim cinsel sapıklığa yönelmiş, oğlancılığa düşkün "hayasiz" bir toplumdur. Bundan dolayı Lut onları azarlar: "Sizden öncekı mılletlerden hiçbirinin yapmadığı fuhusu mu yapıyorsunuz. Çünkü siz, şehveti tatmin için kadınları bırakıp da şehvetle erkeklere yanasıyorsunuz. Doğrusu siz taskin bir milletsınız" der (K. A'raf 80-81; aynı şey Neml Suresi'nde tekrarlanmıştır. Bkz. K. Nemle 54-55) . Fakat Lut'un kavmi söz dinlemez ve onu ülkeden atmak ister (K. A'raf 82). Bunun üzerine Tanrı, Lut'a yardımcı olmak üzere meleklerini gönderir. Fakat gönderdiği bu melekler birer genç delikanlı kılığında kimselerdir. Lut halkının erkekleri bu genç oğlancikları görünce, sapık duygulara kapılip onlarla yatmak isterler. Lut onlara engel olmak için ne yapacağını şaşırır ve aklına, kızlarını sunmak gelir. Onlar şöyle der: "Ey kavmim! İşte şunlar (benim) kızlarımdır (onlarla evlenin); sizin için onlar daha temizdir. Allah'tan korkun , benı mışafirlerim önünde rezil etmeyin! İçinizde aklı başında bir adam yok mu?" (K. Hud 78)> Fakat onlar kiz, kadın diye bir şey istemediklerini, illede bu oğlanciklarla yatmak dileğinde bulunduklarını bildirirler ve: "Bizim kızlarla işimizin olmadığını ve ne istediğimizi biliyorsun" şeklinde konuşurlar (K.. Hud 79). Bunu duyan Lut fena halde üzülür ve kendisini çaresizlik içerisinde bulur. Olan bitenleri izleyen melekler dayanamazlar ve kendilerinin Tanrı tarafından gönderildiklerini ve Lut kavmini vuracaklarını bildirirler; ve Lut'a, karısı hariç aile efradından geri kalanları almasını ve kenti terketmesini ve çünkü günhahkar halkı helak edeceklerini söylerler; şöyle derler: "Ey Lut! Biz Rabbinin elçileriyiz. Onlar sana asla dokunamazlar. Sen gecenin bir kısmında ailenle (yola çikip) yürü. Karından başka sizden hiçbiri geride kalmasın. Çünkü onlara gelecek olan (azab) şüphesiz ona da isabet edecektir. Onlara vhadolunan (helak) zamani sabah vaktidir. Sabah yakın değil mi?" (K. Hud 81). Bu sözler üzerine Lut, karısını bırakıp ailesiyle birlikte yola çıkar (çünkü guya karısı günahkar bir kadındır) . O çıktıktan sonra Tanrı Lut halkının hakkından gelir. Kur'an'da şöyle yazılı: "Emrımız gelince, oranın altini üstüne getirdik ve üzerlerine (balçıktan) pışırılıp istif edilmiş taşlar yağdırdık. (O taşlar) Rabbin katında işaretlenerek (yağdirilmiştir)..." (K, Hud 82-83). Dikkat edilecek olursa, bütün bu işleri, bütün bu öldürmeleri Tanrı, insanları oğlancılıktan vazgeçirmek için yapıyor. Yaparken de kadın/erkek, genc/ihtiyar, suçlu/suçsuz farkı gözetmiyor. Masal’ın Tevrat'da anlatılan şekline bakılırsa İbrahim, yukarda belirttiğimiz gibi, böyle bir haksizlik yapılmasını önlemek için Tanrı’yı ikna yolarını aramıştır. Fakat Kur'an'da, Muhammed'in böyle bir girişime başvurduğu yazılı değil. Öte yandan yukardaki masal ile ilgili bir soru şu: eşcinselliği ya da kadına arka organdan yanasmayı önleme işini acaba Tanrı, şiddet ve öldürmelere başvurmadan yapamaz mıydı? Her insanın kaderini daha ana karnında iken çizdiğini söyleyen bir Tanrı "balçıktan pışırılmış taşlar yağdırmadan" iş göremez miydi? Madem ki insanların kalbini ve karakterini dilediği şekle sokabilen kendisidir, bu yolu denemiş olsa acaba daha hayırlı olmaz mıydı?
86
XXVIII) ŞEYTAN AYET'LERİ OLAYININ HİKAYESİ: (K. Hacc 52-55; İsra 73-75) Kur'an'da, Hacc suresi'nde, şeytan'ların, Tanrı’nın gönderdiği her peygambere musallat oldukları, onları yanılttikları ve fakat Tanrı’nın bu peygamberleri yanılgıdan ve şeytanın vesvesesinden koruduğu ve böylece teblig işinin kusursuz bir şekilde yapılmasını sağladığı yazılıdır. Ayet şöyle: "(Ey Muhamed!) Biz, senden önce hiçbir resul ve nebi göndermedik ki, o, bir temennide bulunduğunda, şeytan onun dileğine ille de (beseri arzular) katmaya kalkışmasın. Ne var ki Allah, şeytanın katacağı şeyi iptal eder. Sonra Allah, kendi ayet'lerini (lafiz ve anlam bakımından) sağlam olarak yerleştirir..." (K. 22 Hacc 52) Anlaşılan o ki şeytan, bir yolunu bulup peygamberleri yanıltmakta ve böylece onları "peygamberlik" görevini "gereğince" yerine getirmekten alıkomakta, ve fakat Tanrı şeytanın oyununu bozmaktadır. Bunu izleyen ayet'de de şeytan’ın böyle yapmasına izin verenin Tanrı olduğu ve çünkü "kalblerinde hastalık olanların" Tanrı tarafından bu Şekilde denendiği eklenmıştır. İslam kaynaklarının bildirmesine göre yukardaki ilk ayet, Muhammed'in şeytan tarafından kandırılmasıyle ilgili olarak ınmıştır. Güya şeytan, Muhammed'i, "müşrikler'ce" (putataparlar'ca) kutsal bilinen ve adları Lat, Uzza ve Menat olan üç putu övücü sözler söylemeye kandırmış ve bu sözleri onun diline ayet olarak sokmuştur. Şeytan’ın bu oyunu sonucunda Muhammed: "Lat’ı, Uzza’yı ve... üçüncü (put) olan Menati gördünüz mü? İşte bunlar, yüce turnalardır... Şefaatleri de elbette ki umulur" diye konuşmus ve bu sözleri Kur'an'a Tanrı'dan gelmiş vahy'ler olarak koymuştur. Fakat Tanrı, Muhammed'i bu yanılgıdan kurtarmış ve onun şeytan sözleri olarak Kur'an'a koyduğu bu "Şeytan ayet'leri" ni Kur'an'dan çıkarmıştır. Her ne kadar bazı yorumcular "şeytan ayet'leri diye bir şey yoktur" derlerse de gerek Kur'an ve hadis hükümlerinden, ve gerek Taberi gibi en sağlam kaynaklardan öğrenmekteyiz ki şeytan ayet'leri olayı diye bir şey vardır ve hikayesi söyledir: Mekke döneminde Muhammed, Kureyşlileri kendisine kazanmak için uğraşırken bazan yumuşak davranır fakat çoğu zaman onların putlarına küfürler ederdi. Amcası olan ve kendisini Mekkelilere karşı daima koruyan Ebu Talib, Mekke'nin tanınmiş kişilerinden olduğu için sırtını ona dayamıştı. Bu yüzden Mekke'liler Muhammed'e karşı pek birsey yapamazlardı. Yapmak şöyle dursun ve fakat onun rahatsız edici davranışlarından yilmişlardı. Bu nedenle bir gün toplanıp yanına giderler ve hiç değilse bir yillik uzlasma teklifinde bulunurlar; şöyle derler: "Ey Muhammed! Sen bizim ilalarımıza küfretmekten vazgeç... bir yıl boyunca bizim ilahlarımız olan Lat ile Uzza'ya ve Menat'a ve bir yıl boyunca da biz senin ilahina (Tanrı'ya) ibadet edelim. Senin bizi kabule çağırdığın din, bizim dinimizden hayırlı olursa, biz o din'den hissemizi alırız; eğer bizim dinimiz seninkinden hayırlı olursa, sen bizim dinimizden hisseni alırsin" (Bkz. Taberi, age 1966, Cilt II, sh. 150-160; Muhammed İbn İshak, age, 1980 sh. 165 ve d.). Nasıl olsa onları daha sonra kendi yölüma sokabileceğini düşünerek Muhammed taviz yolunu seçer ve teklifi kabul edip Mekke'lilerin putlarını övücü şu sözleri söyler:
87
"Gördünüz mü Lat’ı, Uzza’yı ve üçüncüleri olan ötekini, Menat’ı? İşte bunlar, yüce turnalardır... Şefaatleri de elbette ki umulur" Bu sözler Kur’an’ın, Necm Suresi’nin 19. ve 20. ayetlerinin ilk seklidir. Bu sözler üzerine Kureyşliler: "Muhammed bizim ilhalarımizi överek güzel bir suretde andı" diyerek hoşnud olurlar. Ancak ne var ki Muhammed'in bu tutumu müslümanlar arasında tepki yaratır. Hele haber, Habeşistan'a göç etmiş bulunan müslümanlara ulaştıkta, onlar tarafından pek ölümsüz şekilde karşılanır. Bunu farkeden Muhammed büyük bir hata işlediğini ve bu hata yüzünden taraftarlarından bir çoğunu kaybedebileceğini anlamakta geçikmez ve hatasını düzeltmenin yolunu arar. Cebrail'in gelip kendisine: "Ey Muhammed sen ne yaptın? Halka, benim sana getirmediğim sözleri söyledin" dediğini ilan eder. Tanrı'dan geldi diyerek Kur'an'a şunu ekler: "Ey Muhammed, senden önce gönderdiğimiz hiçbir elçi ve peygamber yoktur ki, bir şeyi arzuladığı zaman, şeytan onun arzusuna vesvese karıstirmamış olsun. Allah şeytan’ın karıstirdiğini giderir, sonra Allah kendi ayetlerini tahkim eder" (K. 22 Hacc 52). Bunu yaptıktan sonra Kur'an'a şeytan ayet'leri olarak girdiğini söylediği sözlerin son kısmını, yani "İşte bunlar, yüce turnalardır... Şefaatleri de elbette ki umulur" şeklindeki tümceyi Kur'an'dan çıkarır. Fakat kendisini biraz daha temize çıkarmak için, kendisinin sadece şeytan tarafından değil fakat aynı zamanda Kureyş halkı tarafındanda kandırıldığını anlatmak ister ve Tanrı’nın şöyle dediğini ayet olarak Kur'an'a geçirir: "(Ey Muhammed!) Seni, sana vahyettiğimizden uzaklaştırıp başka bir şeyi bize karşı uydurman için uğraşırlar. O zaman seni dost edinirler. Eğer seni pekistırmış olmasaydık, andolsun ki, onlara eğilim gösteriyordun, az kalsin. O zaman sana, yaşamı da, ölümü de kat kat azab biçiminde tattırırdık. Sonra da bize karşı bir yardımcı bulamazdın". (K. 17 İsra 7368 75) . Görülüyor ki "Şeytan ayet'leri" hikayesi, Muhammed'in yanılgı sorumluluğundan kurtulmasını sağlamağa yönelik bir amaca dayalıdır.
88
XXIX) KARISINA: "SEN BANA ANAMIN SIRTI GİBİSİN" DİYEN EVS BİN SABİT OLAYI (K. 58 el-Mücadele 1-4). Kur’an’ın el-Mücadele Suresi'nde şöyle yazılı: "Kocasi hakkında seninle tartışan ve Allah'a sikayette bulunan kadının sözünü Allah işitmiştir. Allah, sizin konuşmanızi işitir. Çünkü Allah işitendir, bilendir" (K. 58 el-Mücadele 1) Basta Beyzavi ve Celaleddin olmak üzere İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki burada "Kocasi" diye sözü edilen kişi Ashab’ın önemlilerinden Evs bin Sabit'tir; "Kadının" sözcüğü de onun karısı olan Havle'ye atif'tir. Yorumcuların bildirmesine göre ayet, Havle'nin bir gün Muhammed'e gelerek bir husus hakkında kocasından sikayette bulunmasıyle ilgili olarak ınmıştır. Hikaye şöyle: Evs bin Sabit yaslandıkça sınırlı, huysuz bir insan olur; her vesile ve fırsatta karısına bağirir çağrır, kadıncağizin her istediğini geri çevirir, ve kısacasi tahammül edilemez bir hale gelir. O kadar ki, bir gün karısının kendisinden bir istekte bulunması üzerine asabilesir, gazaba gelir ve: "Sen bana anamın sırtı gibisin" diye bağirir. Bunu söylemekle karısını kendisine haram kıldığını anlatmak istemiştir. Çünkü o zamanlar Arap'lar arasında "zihar" adı verilen bir gelenek vardı, ve bu gelenege göre koca bu sözleri karısına söylediği takdirde kadın, her ne kadar bos düşmez ise de, ebediyen kocası tarafından terkedilmiş sayılırdı. Bu durumda karı koca bir araya gelemez, cinsi münasebette bulunamazlardı. Bu geleneği Muhammed kaldırmamış ve kaldırmayı da düşünmemişti. Evs'in yukardaki davranişi üzerine Havle kocası ile olan ilişkisini keser. Fakat aradan az zaman geçmekle Evs yaptığına pişman olur ve karısını çağırarak söylediklerini geri aldığını bildirir ve onunla yatmak ister. Fakat Havle kabul etmez ve : "Git Muhammed'e danış; o hükmünü verinceye kadar yanima giremezsin" der. Fakat kocası bunu yapmaya yanasmaz; daha doğrusu Muhammed'e gidip "Ben karıma zihar yaptım" demeğe utanır. O bunu yapmayınca bu sefer Havle, kendisi Muhammed'e başvurur ve şu mealde konuşur: "Ben çok genç yasimda iken Evs'le evlendim ve gençliğimi ona hizmetle geçirdim; saçımı süpürge ettim; ondan olan çocuklarımı yetiştirdim. Şimdi yasim ilerledi diye beni anası gibi kilarak kimsesiz bırakiverdi. Üzgünüm, ve perisanim. Küçük çocuklarım var; onları bırakırsam felaket olur. Birleşmemizin çaresini bul". Ancak ne var ki Havle, Muhammed'den ölümlü bir yanıt beklerken aksine, kendisini biraz daha perisanlığa sürükleyecek bir karşılık alır. Çünkü Muhammed, "zihar" konusunda Tanrı'dan herhangi bir vahy gelmediğini bildirerek kendisine: "Mademki kocan zana zihar etti, o halde sen kocana haramsin" deyip işin içinden çıkar. Her şeyi görür, işitir ve bilir olduğu kabul edilen Tanrı ise, her ne hikmetse sesini çıkarmaz Kadıncağız, Muhammed'in bu ölümsüz tutumu karşışında ne yapacağını şaşırır ve: "Sana yemin ederim ki kocam beni boşamadı; bize bir çözüm bul" diye direnir. Fakat Muhammed, birleşmenin haram olduğu hususundaki görüşünü yeniler. anlaşılan o ki kadının perisan hali ve bir yuva’nın yıkılması ihtimali Muhammed'i pek etkilememiştir. Kadının feci durumuna bir çare bulmak hususunda Tanrı'ya başvurup vahy isteme gereğini duymaz Havle, Muhammed'den bir karşılık bulamayınca, ellerini göğe kaldırarak Tanrı'ya yalvarmağa başlar; şöyle der: "Allah’ım, yalnızlığımın şiddetinden ve bana zor gelecek olan ayrılmanın acisindan sana sikayet ediyorum. Küçük çocuklarım var; onları bırakırsam telef olurlar; 69 yanima alırsam aç kalırlar". 89
Bunları söylerken bir yandan ağlayıp sizlamakta, bir yandan da Tanrı'ya, vahiy indirmesi için yalvarmaktadır: "Allah’ım! sana sikayet ediyorum. Allah’ım Peygamberi’nin lisanına bir vahy indir" der. Sözlerini bitiripte tam oradan ayrılacağı sırada Muhammed'e baygınlık hali gelir; sıkıntıya girmiş gibi ter dökmeğe başlar. Az geçmeden Havle'ye hitaben: "Ya Havle, müjde! Tanrı'dan vahy indi" diyerek şu ayet'i okur: "İçinizden zihar yapanların kadınları, onların anaları değildir. Onların anaları ancak kendilerini doguran kadınlardır. Şüphesiz onlar çirkin bir laf ve yalan söylüyorlar. Kuşkusuz Allah affedicidir, bağışlayıcıdır " (K. el-Mücadele 2). Anlaşılan o ki Tanrı, hani sanki Havle'nin yalvarıp yakarmasını bekliyormuş gibi, "zihar" yapılan kadınların "zihar" yapanların gerçek anaları olmadığını bildırmıştır. Neden dolayı Tanrı, kadınlara haksizlik niteliğinde bulunan böyle kötü bir "zihar" geleneğini, daha önce, islam'in ilk başlarda kaldırmamıştır? Ya da neden dolayı Muhammed, böyle kötü bir geleneğin kaldırılması için Tanrı'ya başvurmamıştır? bilemiyoruz. İslam kaynaklarının açıkladığı yukardaki örnege göre bildiğimiz şu ki Tanrı bu geleneği Havle'nin sikayeti ve yalvarmaları üzerine değiştirmiştir. Ancak ne var ki değiştirirken dahi, kadınlar bakımından sakıncalı sonuçlar dogurabilecek bir takım kosullar koyduğu anlaşılmaktadır. şu bakımdan ki "zihar" uygulamasını kökten kaldırmış değildir; sadece "zihar" yapan kocaya ceza niteliğinde hükümler koymuştur. Fakat bu hükümler, aslında koca'dan ziyade kadını cezalandırmağa yarar nitelikte şeylerdir. Şöyleki: Muhammed'in, bu konuda el-Mücadele suresi'ne koyduğu ayet'ler aynen şöyle: "Kadınlardan zihar ile ayrılmak isteyip de sonra söylediklerinden dönenlerin, karılarıyla temas etmeden önce bir köleyi (azad) etmeleri gerekir. Size öğütlenen budur... (Buna imkan) bulamayan kimse, hanımıyla temas etmeden önce ardarda iki ay oruç tutar. Buna da gücü yetmeyen, altmış fakiri doyurur. Bu (hafifletme) Allah'a ve Resulüne inanmanızdan dolayıdır. Bunlar Allah’ın hükümleridir. Kafirler için aci bir azab vardır" (K. el- Mücadele 3-4) Dikkat edilirse burada "zihar" yapmayı yasaklayan bir şey yok. Her ne kadar koca’nın karısına: "senin sırtın bana anamın sırtı gibi olsun" şeklinde konuşmasının "çirkin ve yalan bir sey" olduğu belirtilmiş olmakla beraber, karısını bu yoldan başından atmasını önleyen pek bir şey öngörülmemiş. Öte yandan, karısına "zihar" eden koca, eğer pişman olupda söylediklerinden dönmek isterse, işte o zaman ya bir köle azad etmelidir, ya (eğer köle bulamazsa) iki ay oruç tutmalıdır, ya da (eğer bunu dahi yapamıyor ise) altmış fakiri doyurmalıdır. Gorülüyor ki, her şeyden önce koca, söylemiş olduğu sözlerden dönmeyi arzulamalıdır. İşterse dönmeyebilir. Söylediklerinden döndüğü takdirde yukardaki kosullardan birini yerine getirmelidir. Pek iyi ama bunların hiçbirini yapamıyor ise ne olacak? Başka bir yol gösterilmediğine göre kadın kocasına "haram" olmaktan kurtulamayacak, yani karı koca bir araya gelemiyecek! Nitekim İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Muhammed, yukardaki şekilde Havle'ye müjde'yi verdikten ve Tanrı'dan geldiğini söylediği vahy'leri okuduktan sonra Havle'nin
90
kocası Evs'i huzuruna çağrır. Ettiği yeminden maksadının ne olduğunu sorar. Ve sonra ona, söylediklerinden dönebilmesi için keffaret ödemesini ya da oruç tutmasını bildirir. Fakat Evs, "zaruret" halinde bulunduğu için keffaret veremeyeceğini, sağlik durumunun kötü olması nedeniyle de iki ay borunca oruç tutamayacağını söyler. Guya Muhammed kendisine maddi yardımda bulunur ve karısıyle arasını düzeltmiş olur. Güzel ama, bu olanak bulunmasaydı ne olacaktı? Yukardaki ayet'lere göre kuşkusuz ki Evs söylediklerini geri almış sayılamayacak ve karısıyle bir daha temas edemeyecekti. Evet ama bu usul, Evs'i cezalandırmaktan ziyade kadını, suçsuz olduğu bir isden dolayı, azab'a sokmak değil midir?
91
XXX) müslümanlara günde 50 vakit namaz kılmalarını emreden tanrı, musa’nın anımsatması üzerine karar değiştirip, bu emrini günde 5 vakit namaz'la sınırlar: MİR'AÇ OLAYI: (K. İsra 1, Necm 7-18): Kur'an'da Muhammed'in, bir gece gökyüzüne yükselip Tanrı ile görüştüğüne ve ondan bir takım emirler aldığına dair bir ayet vardır kı miraç olayı diye bilinir. Ayet şu: "Bir gece, kendisine ayetleriminizden bir kısmını gösterelim diye (Muhammed) kulunu Mescid-i Haram'dan, çevresini mübarek kıldığımız Mescid-i Aksa'ya götüren Allah noksan sıfatlardan münehzehtir. O gerçekten işitendir, görendir" (K. 17 İsra 1). Burada geçen "Mescid-i Haram" deyimi Mekke'deki Ka'be'yi, Mescid-i Aksa deyimi ise Kudus'ü (Beytül'l-Makdis) tanımlar. Bir çok hadis'lerle anlatılan hikaye'ye göre Muhammed, kalbi’nin Cebrail tarafından yarılıp zemzem suyu ile yıkanmasından sonra, "Burak" denen, at cinsi, bir hayvanla Mekke'den hareket ederek Mescid-i Aksa'ya gider. Oradan göğe dayalı bir merdivenle (ki buna Miraç deniyor) gök katlarına yükselmeğe başlar; yükselirken Cebrail'in kanadı üzerindedir. Göğün yedinci katına geldiği zaman, kendisine sağlanan uçan bir döşekle, Cenneti ve Cehenemi görür. Bu arada Tanrı'huzuruna çıkarılır ve orada Tanrı kendisine 50 vakit namaz emreder. Bu emri ümmetine bildirmek üzere gök katlarını inerken Musa'ya rastladığında, Musa ona 50 vakit namazın çok olduğunu, kavminin buna tahammül edemeyeceğini söyler ve Tanrı'ya dönerek bunu azaltmasını tavsiye eder. Bu tavsiye üzerine Muhammed geriye döner ve namaz sayısında indirim ister. Tanrı bir miktar indirir. Bu yeni emirle Muhammed tekrar Musa’nın yanına geldikte Musa ona, bunun da çok olduğunu belirtir ve geri dönüp Tanrı'dan indirim istemesini söyler. Böylece Muhammed, Tanrı ile Musa arasında gide gele namaz vakitlerini nihayet günde bes'e indirtmiş olur. Muhammed'in ağzından çıkan şekliyle hikaye'den anlaşılan şu ki Musa, İslam ümmetinin namaz kılma gücünün ne olduğunu Tanrı'dan ve Muhammed'den daha isabetli bir şekilde ortaya vurmuştur. İslam kaynaklarında anlatılan şekliyle Miraç hikayesi Muhammed'in sözlerine dayatılır. Örneğin Buharı’nın rivayetine göre Muhammed, Ka'beden Kudus'e gidisini ve oradan da gökyüzüne yükselişini anlatmak üzere şöyle konuşmuştur (Diyanet yayınlarından naklen): "Bir kere ben Hatim'de (Ka'be'de bir yer) yatmiş (uyurla uyanık arası) bulunuyordum. Bu sırada bana gelen Cibril... (göğsümü, boğaz çukurundan kil bıttığı yere kadar) yardı ve kalbimi çıkardı. Sonra içi himan (ve hikmet) dolu bir taş getirdi. Kalbim de (Zemzem suyu ile) yıkandıktan sonra içine iman dolduruldu. sonra eski haline iade olundu. Daha sonra katırdan küçük ve merkepten büyük beyaz bir bınıt getirildi ... Bunun adı Burak'tir ki, o adımını gözünün irisebildiği yerin müntehasına atardı... Ben bunun üzerine bındırıldım. Cibril de benimle yollandı, bana refakat etti. Sonra ben Cibril ile beraber Beyt-i Makdis'e vardım. Namaz kıldım. Bütün peygamberler de benimle kıldılar. sonra ali makamlara çikilacak bir Mi'rac, bir merdiven kuruldu. (Buna Cibril ile bındırıldım ve onunla beraber yükseldim.) Nihayet dünya semasına vardı. "Cibril gök kapısını çaldı (Hazin, bekçi melek tarafından) -'Kim o?' denildi. Cibril: -'Cibril'im'- dedi. (Hazin tarafından)
92
-'Yanındaki kimdir?-' diye soruldu. Cibril: -Muhammed! diye cevap veri. (Hazin tarafından): -Ya (göğe çıkmak için) ona (vahiy ve Mir'ac daveti) gönderildi mi? diye soruldu. Cibril: - Evet gönderildi! diye tasdik etti. (Hazin tarafından): -Merhaba gelen zata! Bu gelen kişi ne güzel yolcu? denildi. Ve hemen gök kapısı açildi. Ben birinci semaya varınca orada Adem (peygamber)le karşılaştım. Cibril bana: -Bu senin baban Adem'dir; ona selam ver! dedi. Ben de selam verdim. Adem selamıma mukabele etti. Sonra: -Merhaba hayırlı, iyi oğlum, salih peygamber! dedi. Sonra Cibril benimle yukarı yükseldi. Ta ikinci semaya geldi" (bazi rivayetlere göre, bu ikinci ve diğer sema tabakalarına Muhammed Mi'rac merdiveniyle değil fakat Cibril'in kanadıyla yükselmıştır) . "Bunun da kapısını çaldı: -Kim o? denildi. Cibril -Cibril'im! dedi. -Yanındaki kimdir? denildi. Cibril: -Muhammed! diye cevap verdi. -Ya! Ona vahiy ve Mi'rac gönderildi mi? denildi. Cibril: -Evet gönderildi! dedi. -Merhaba gelen zata! Bu gelen kişi ne güzel yolcu, denildi. Ve hemen gök kapısı açildi. Ben ikinci semaya varınca orada Yahya ve İsa (peygamberler) ile karşılaştım. Yahya ve İsa teyze oğullarıdır. Cibril bana: -Bu gördüklerin Yahya ve İsa’dır; bunlara selam ver! dedi. Ben de onlara selam verdim. Onlar da selamıma mukabele ettiler. Sonra: -Merhaba hayırlı kardeş, salih peygamber! dediler. Sonra Cibril benimle üçüncü semaya yükseldi. Bunun da kapısını çaldı. -Kim o? denildi. Cibril -Cibril'im! dedi. -Yanındaki kimdir? denildi. Cibril 93
-Muhammed! dedi. -Ya ona vahiy ve Mi'rac gönderildi mi? denildi. Cibril: -Evet gönderildi! dedi. Hazin tarafından: -Merhaba gelen zata! Bu gelen kişi ne güzel yolcu denildi. Ve hemen gök kapısı açildi. Ben de üçüncü semaya vardığımda Yusuf (peygamber) ile karşılaştım. Cibril: -Bu gördüğün Yusuf'tur; ona selam ver! dedi. Ben de Yusuf'a selam verdim. O da mukabele etti. Sonra: -Merhaba hayırlı kardeş, salih peygamber! dedi. Sonra Cibril benimle yükseldi. Ta dördüncü semaya vardı". Muhammed'in anlatması, altinci ve yedinci gök katlarına kadar bu minval üzere devam eder. Her gök katına gelişte kapıcı: "-Kimdir o?-" diye sorar; her def'asında Cibril kendisini ve Muhammed'i tanıtır. Her def'asında kapıcı "-Ona Mi'rac daveti gönderildi mi?-" diye sorar ve her def'asında Cibril "-Evet-" diye cevap verir. Böylece Muhammed dördüncü gök katında İdris ile, besinci katta da Harun ile karşılaşır, selamlaşır. Ve nihayet altinci katta Musa ve yedinci kat'ta da İbrahim ile karşılaşır. Musa’nın bulunduğu altinci gök katına geldiğinde Musa ağlamaya başlar; çünkü güya kendisinden sonra peygamber olarak gelen Muhammed'in ümmetinden cennete girenlerin sayısının, kendi ümmetinden çok olduğunu hatırlamıştır. Diyanet'in yayimina göre Muhammed sözlerine şöyle devam ediyor "Sonra Cibril benimle yükseldi. Ta altinci kat göğe erişti. Gök kapısını çaldı: -Kim o? denildi. Cibril: -Cibril! diye cevap verdi. -Yanındaki kimdir? denildi. Cibril: -Muhammed! dedi. -Ya ona (Mi'rac için vahiy) gönderildi mi? denildi. Cibril: -Evet gönderildi! dedi. Bu göğün bekçisi: -Bu gelen kişiye merhaba; ne güzel bir yolcu geldi! dedi. Ben altinci göğe varınca Musa (peygamber)le karşılaştım. Cibril bana: -Bu Musa’dır. Selam ver! dedi. Ben de Musa'ya selam verdim. O da mukabele etti. Sonra: -Salih kardeş ve salih peygamber merhaba! dedi. Ben Musa’yı bırakıp geçince Musa ağlamağa başladı. Musa'ya: -Neye ağlıyorsun? denildi. O da:
94
-Benden sonra bir genç peygambere biat olundu ki onu ümmetinden Cennet'e girenler, benim ümmetimden girenlerden çoktur da ona ağlıyorum! dedi. Sonra Cibril benimle yedinci göğe yükseldi. Gök kapısını çaldı. - Kim o? denildi. Cibril: - Cibril, dedi. - Yanındaki kimdir?? denildi. Cibril: - Muhammed! dedi. - Ona Mi'raç daveti gönderildi mi? denildi. Cibril: - Evet gönderildi! dedi. - Bu gelen zata merhaba; bu gelen kişi ne güzel misafir! dedi. Yedinci kat gökte İbrahim (peygamber) bulunuyordu. Cibril: - Bu gördüğün, baban İbrahim'dir; ona selam ver!, dedi. Ben de İbrahim'e selam verdim. O da selamıma mukabele etti: - Ey hayırlı oğul, ey salih peygamber merhaba! dedi. Bütün bu menazil ve menazirdan (duraklardan ve manzaralardan) sonra karşıma Sidre-i Müntea sahasi açildi. Bir de gördüm ki Sidr agacinin yemişleri (Yemen'in) Hecer (kasabası) destileri benzeri (büyüklüğünde)dir. Yaprakları da fillerin kulakları gibidir. Cibril bana: - İşte bu Sidre-i Münteha’dır! (Evren'in sınırı) dedi." Cibril'in kendisine Cennet'teki nehirleri gösterdiğini söyledikten sonra Muhammed şöyle devam ediyor: "Sonra Beyt-i Ma'mur bana gösterildi (Burası bir tapinaktır). Gördüm ki ona her gün yetmiş bin melek ziyarete gidiyor. Sonra bana sarap, süt, bal dolu üç bardak sunuldu. Ben süt dolu bardağı aldım (içtim). Cibril bana: -İçtığın süt senin ve ümmetinin fitrati yani hilkat-i İslamıyesidir!- (İslam niteliğindeki yaratılışınızdır) dedi. Sonra benim (le ümmetim) üzerine her gün elli vakit namaz farz kılındı. Ben dönüp Musa'ya uğradığımda Musa: - Ne emrolundun? diye sordu. Ben: - Her gün elli vakit namazla emrolundum! diye cevab verdim. Musa: 95
- Her gün elli vakit namaza ümmetinin gücü yetmez. Vallahi ben, kesin olarak nasi (halki) senden önce denedim. Ve Beni İsrail'i siki bir mümareseye tabi tuttum (onları alıştırmağa çalıştım). Binaenaleyh sen, Rabb'ine müracaat edip ümmetin için (bunu azaltmasını dile!) dedi. Ben de müracaat ve niyaz eyledim. Benden (ve ümmetimden) on vakit namaz (ındırıldı). Bunun üzerine Musa'ya dönüp geldim. Musa evvelki gibi tavsiyede bulundu. Ben de Rabb'ime arz-i niyaz ettim. Bu def'a on vakit namaz daha (ındırıldı)..." Bu emri sevinerek kabul eden Muhammed yine Musa'ya başvurur ve Tanrı’nın on vakit daha indirdiğini bildirir. Musa ona bunun çok olduğunu, Tanrı katına dönüp yeniden indirim yaptırmasını söyler. Muhammed tekrar geri döner. Tanrı'dan on vakit namaz daha indirim sağlar. Fakat Musa bunu da çok bulur. Böylece Muhammed gide gele 50 vakit namazı günde 5 vakte indirtir. Fakat Musa bunun dahi çok olduğunu ve tekrar Tanrı katına çikip indirim sağlamasını söyleyince Muhammed kabul etmez, ve Tanrı'dan tekrar ricada bulunmağa yüzü olmadığını, utandığını söyler. Muhammed'in anlatışı şöyle : "Musa bana evvelki mütalaasını söyledi. Ben de Allah'a arz-i niyaz eyledim de bu def'a her gün beş vakit namazla emrolundum. Bunun üzerine Musa'ya dönüp geldim. Musa: - Ne emrolundun? diye sordu. Ben de: - Her gün beş vakit namazla emrolundum! dedim. Musa: - Ümmetin her gün beş vakit namaza muktedir olamaz. Ben senden evvelce nasi epey tecrübe ettim. Ve Beni İsrail'i siki bir mümarese ile tecrübe etim. Şimdi sen Rabb'ine müracaat et de bunun ümmetin için tahfifini dile! dedi. Ben: -Rabb'ime çok niyaz ettim. Ta ki, bir daha arz-i niyaz eylemekten utandım. Bu suretle beş vakit namaza razı olacağım. Ve buna teslimiyet göstereceğim! dedi...." (Bkz. Buharı’nın Malık İbn-i Sa'saa'dan rivayeti olarak Diyanet'in Sahih-i Buhari Muhtasari.... adlı yayınlarının Cilt X, sh. 60 ve d. hadis no. 1551; Ayrıca bkz : Cild II, hadis no. 227): Şimdi geliniz bu yukardaki hikaye'yi, akılcı bir yorumla ele alalım. Görülüyor ki Tanrı, Muhammed'in söylemesine göre, günde 50 vakit namaz emrini vermiştir. İnsanları, ve özellikle Muhammed'in ümmetini, her kesten iyi bilir olması gerektiği halde, öyle anlaşılıyor ki, halkın takatını dikkat nazarına almadan bunu yapmıştır. Bir an için Tanrı’nın böyle yaptığını, yani insanların takatlerinin üstünde ve tahammül edemeyecekleri şiddette bir emir verdiğini kabul etsek bile, kendi ümmetini herkesten iyi bilmesi gereken Muhammed'in, 50 vakit namaz emrine ıtıraz etmesi gerekmez miydi?. Yukardaki konuşmadan anlaşılmaktadır ki ne Tanrı ve ne de Muhammed, kendilerinden beklenen şeyi yapmamışlardır, yani ümmetin gücünün 50 vakit namaz kılmaya müsait bulunmadığını düşünmemişlerdir. Daha başka bir deyimle Tanrı’nın ve Muhammed'in düşünemedikleri bir şeyi Musa düşünerek 50 vakit namazı insan gücü'nün tahammül edebileceği bir miktara indirtmıştır.
96
Söylemeye gerek yoktur ki bu sonuç, bizlerin yanlış yorumumuzdan değil fakat Muhammed'in kendi ağzıyla anlatmiş olduklarından doğan bir sonuçtur ki Musa’yı Tanrı'ya ve Muhammed'e nazaran daha isabetli şekilde düşünüyormuş durumuna sokmaktadır. Öte yandan hikaye'nin anlatılış şekli de ayrıca eleştirilmek gereken bur husustur: şu bakımdan ki son derece başıt kafa yapısındaki kimselerin anlayabilecekleri tarzda hazırlanmıştır. Bu tür bir anlatisla kişiyı fikren geliştirme olanağının bulunamayacağı ortadadır. Gök katlarının kapılarını bekleyen Tanrı bekçilerinin, her kapı çalinista "Kim o?" diyerek Cibril ile Muhammed'in gelişinden habersiz görünmeleri, ve hele Muhammed'e vahiy ve Mi'rac da'veti gönderilip gönderilmediğini sormaları da düşündürücüdür. Bu tür bir hikaye'nin ve nice benzerlerinin, 1400 yıl boyunca kuşaklar boyunca milyonlarca insana anlatılagelmesi, ve milyonlarca insanın, soru sormadan ve akıl süzgecinden geçirmeden bu hikaye ve masallara en kutsal duygularla bağlı kalmaları, ayrıca üzerinde durulmak gereken bir husustur. Bütün bunlar, şeriat eğitimiyle yetiştirilen ya da şeriat ortamında yasayan kişilerin, düşün gücü bakımından yetersiz kertede kaldıklarını ortaya vurmaktadır.
97
XXXI) MUSA’NIN TAVSİYESİ ÜZERİNE FİRAVUN'UN TANRI TARAFINDAN CEZALANDIRMASININ VE İSRAİL OĞULLARININ "MÜSLÜMAN" BİR TOPLUM OLARAK KURTARILMASININ HİKAYESİ (K. Yunus 75-91; Kasas 4-6; Naziat 15-26) Muhammed'in Tevrat'dan Kur'an'a aktardığı hikayelerin büyük çoğunluğu Musa ile ilgilidir. Anasi tarafından bir sepete konulup Nil nehrine salınmasından ve Mısır hükümdarı’nın karısı tarafından nehirden alınmasından, İsrail oğullarını mışır köleliğinden kurtarmasına varıncaya kadar çeşitli olaylar, hep masal ve hikaye şeklinde anlatılmıştır. Bütün bunları Muhammed, Tevrat'dan, daha doğrusu Musa’nın "İkinci Kitabı" diye bilinen Çikis adlı kitaptan almıştır. Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Musa ile ilgili hikayelerin bilinmesini istemiş ve: "Ey Muhammed! Musa’nın başına gelen olay sana geldi mi?" (K. 79 Naziat 15) şeklinde konuşmuştur. Bu hikayelerden biri de Musa’nın isteği üzerine Firavun'un Tanrı tarafından yok edilmesiyle ilgili masaldır ki Kur’an’ın Yunus, Kasas ve Naziat Sure'lerinde yer almıştır ve özeti söyledir. Kasas suresi'nde yazıldığına göre Firavun "bozgunculardan" olup "Mısır toprağında gerçekten azmış", halkı çeşitli zümrelere bölmüştür. Bunlardan bir zümreyi güçsüz bulduğu için ezmekte, onların oğullarını ve kızlarını boğazlamaktadır. Ve bu zümre İsrail oğullarıdır. Fakat Tanrı İsrail oğullarına lütufta bulunmak, onları "önderler" yapmak ve "kutsal topraklara varis kılmak" arzusundadır (K. 28 Kasas 4-5). Bu nedenle Firavun'a (ve toplumuna) Musa ile kardeşi Harun'u bir takım mucizelerle gönderir; maksadı onları, İsrail oğulları ile birlikte müslüman yapmaktır. Fakat Firavun ve halkı bu mucizelere inanmazlar: "Bu elbette apaçık bir sihirdir" (K. Yunus 75-76) derler. Musa onlara: "Size hak geldiğinde onun için (hep böyle) mi dersinız? Bu bir sihir midir? Halbuki sihirbazlar iflah olmazlar" (K. Yunus 77) der, fakat onları Tanrı’nın mucizelerine inandıramaz. Bunu üzerine Firavun: "Bilgili bütün sihirbazları bana getirin" (K. Yunus 79) diye emreder. Sihirbazlar toplatılıp huzuruna getirilince, Musa onlara "Atacağınızi atin" der ve onlar iplerini atinca: "Sizin getirdiğiniz sihirdir. Allah onu boşa çıkaracaktır, çünkü Allah bozguncuların işini düzeltmez." (K. Yunus 80-81) der. Bununla beraber kendi kavminden pek az kişi hariç diğerleri Musa'ya iman edip müslüman olmazlar, çünkü Firavun'dan korkmaktadırlar (K. Yunus 83). Musa onlara: "Ey Kavmim! Eğer Allah'a inandıysanız ve O'na teslim olduysanız sadece O'na güvenip dayanın" K. Yunus 84) der. Onlar da ona:"Allah'a dayandık. Ey Rabbımız! Bizi o zalimler topluluğu için deneme konusu kılma. Ve bizi rahmetinle o kafirler topluluğundan kurtar" (K. Yunus 85-86) diye dua ederler. Bunun üzerine Tanrı, Musa'ya ve Harun'a şöyle emreder: "Kavminiz için mışır'da evler hazırlayın ve evlerinizi namaz kılınacak yerler yapın, namazlarınızi da dosdoğru kılın. (Ey Musa) Müminleri müjdele" (K. Yunus 87) Tanrı, daha önce kutsal topraklara götüreceğini söylediği halde şimdi neden Musa'ya Mısır'da evler hazırlatmak ister bilinmez. Fakat Musa’nın ve Harun'un Tanrı'ya bazı tavsiyeleri vardır; bu tavsiyeleri şöyle açıklarlar: "Ey Rabbımız! Gerçekten sen Firavun ve kavmine dünya hayatinda zinet ve nice mallar verdin. Ey Rabbımız! (Onlara bu nimetleri) insanları senin yolundan saptırsinlar ve elem verici cezayi görünceye kadar iman etmesinler diye mi (verdin)? Ey Rabbımız! Onların mallarını yok et, kalplerine sıkıntı ver (ki iman etsinler)" (K. Yunus 88) Görülüyor ki Musa ve Harun , her şeyden önce Tanrı'ya, yanlış bir iş yapmış olduğunu anlatmaktadırlar ki o da kafirlerden olan Firavun'a ve halkına "zinet ve nice mallar" vermiş
98
olmaktır. Söylemek istedikleri şudur ki eğer Tanrı mal ve "zinet" vermemiş olsaydı Firavun azmayacak ve bu kötülükleri yapmayacak, yani insanları Tanrı yolundan saptırıp imansız kılmış olamayacaktı. Daha başka bir deyimle Musa ve Harun, Tanrı'ya, Firavun'u varlıklı ve kudretli kıldığı için hatali davrandığını anlatmakta, bir bakıma çatmaktadırlar. Bununla da kalmayıp Tanrı'ya, hatasından dönmesini ve Firavun'un mallarını yok edip kalbini sıkıntı ıcınde kılması gerektiğini bildirmektedirler. Muhammed'in söylemesinden anlamaktayiz ki Tanrı, böyle bir tavsiye'yi yerinde bulup Musa'ya ve Harun'a şu yanıtı verir:"İkinizin de duasi kabul olunmuştur. O halde siz doğruluga devam edin ve sakın o bilgisizlerin yoluna gitmeyin" (K. Yunus 89) Bunu söyledikten sonra Tanrı, Musa’nın yönetiminde olmak üzere İsrail oğullarını kızıldeniz kiyilarına getirir; oradan Filistin'e geçirecektir. Fakat tam bu sırada Firavun, ordusu ile birlikte, İsrail oğullarının arkalarından gelip yetişir. Ancak Musa, Tanrı'dan aldığı bir "vahiy" ile asasını denize vurur, deniz ikiye ayrılıp yol verir ve Musa kavmini bu yoldan geçirip "Tih" çölüne çıkarır. Firavun ve askerleri onların peşlerinden takıp edip saldırmak isterlerken deniz kapanır. Böylece Tanrı, Musa'ya verdiği söz gereğince, Firavun'u ve askerlerini denizde bogup yok etmiş olur. Kur’an’ın yazmasına göre tam boğulup yok olacağı sırada Firavun pişmanlık gösterir, ve tıpkı İsrail oğulları gibi, "müslüman" olmak istediğini bildirir ve şöyle der: "Gerçekten, İsrailoğullarının inandığı Tanrı'dan başka tanrı olmadığına ben de iman 70 ettim. Ben de müslümanlardanim" (K. Yunus 90) . Fakat Tanrı Firavun'un bu dileğini kabul etmez ve şöyle der: "Simdi mi (iman ettin)! Halbuki daha önce isyan etmiş ve bozgunculardan olmuştun. (Ey Firavun) Senden sonra geleceklere ibret olman için, bugün senin bedenini (cansız olarak) kurtaracağız. İşte insanlardan bir çoğu, hakikaten ayetlerimizden gafildirler" (K. Yunus 91-92). Kur'an yorumcularının söylemesine göre Tanrı’nın bu sözü üzerine Firavun'un bedeni 71 mumyalanarak günümüze kadar muhafaza edilmiştir Yine Muhammed'in söylediklerine göre Tanrı, yukardaki işlerden sonra İsrail oğullarını güzel bir yurda yerleştirdiğini, onlara temiz nimetlerden riziklar verdiğini bildirir ve şöyle der: "Kendilerine ilim gelinceye kadar ayrılığa düşmediler. Şüphesiz ki Rabbin, kıyamet günü onların aralarında ihtilaf etmekte oldukları şeyler hakkında hükmedecektir. (Resülüm) Eğer sana indirdiğimizden (bu anlattığımız olaylardan) kuşkuda isen, senden önce Kitab’ı (Tevrat’ı) okuyanlara sor. Andolsun ki Rabbinden sana hak gelmıştır. sakın şüphecilerden olma" (K. Yunus 93-94) Hemen anımsatalım ki Muhammed'in söylemesine göre Musa, tıpkı kendisinden önceki (ve sonraki) "peygamberler" gibi Tanrı tarafından "müslümanlıkla" emrolunmuş ve kavmini de müslüman yapmıştır. Musa aracılığıyle gönderdiği Tevrat ise, aslı Tanrı nezdinde bulunan ana kitabta yazılı olanları kapsayan ve Kur’an’ın da "tasdik" eder olduğu bir kitab'dir. Ve işte bu tür gerekçeleri öne sürerektir ki Muhammed, Yahudilerin "müslüman" olarak kendilerine katılmalarını istemiştir. Medine'ye hicreti’nin başlarında, Tevrat'dan onlarla ilgili hikayeler naklederek, ve onların çoğu geleneklerini benimseyerek, hatta Kıble yönünü dahi Kudüs'e çevirerek bu amacını sağlamağa çalışmis fakat basarılı olamamıştır. Olamayınca onların aleyhine dönmüştür.
99
XXXII) KARINCA TARAFINDAN AYAĞI ISIRILAN BİR PEYGAMBERİN, KARINCALAR KÖYÜNÜN YAKILMASINI EMRETMESİYLE İLGİLİ KISSA'DAN ÇIKAN SONUÇ: Müşriklere karşı girişilen gece baskınlarında kadınların ve küçük çocukların öldürülmeleri doğaldır (K. A'raf 4-5). Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Kur’an’ın A'raf Suresi'nde şöyle konuşmuştur: "Biz nice kasabaları, yok etmişizdır; geceleyin veya gündüz uykularında iken baskinimiza uğramışlardır. Baskinimiza uğradıklarında çagriları -'Gerçekten biz haksızdık-' demekten ibaret kalmıştır" (K. 7 A'raf 4-5) Bir Tanrı’nın, köyler halkına karşı, geceleyin uykuda iken ya da gündüz istirahat halinde iken, baskınlar yaptırtmasını anlamak, kuşkusuz ki, kolay değil. Fakat İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Muhammed, "müşrik" 'lere karşı böyle yapılmasının emredildiğini bildirirken, bunu kendi davranışlarıyle ilgili olaylara dayatmıştır. Bu olayların hikayesi şöyle özetlenebilir Hicret'in birinci yılında Muhammed, Medine'ye yakın bir mevkide bulunan Ebva ve Veddan denen köylere askerleriyle birlikte baskın yapar. Söylendiğine göre bu, çete saldırıları dışında giristığı ilk savaş seferidir. Söz konusu köyler halkına karşı sefer açmasının nedeni, bu halkların "müşrik" olup İslam'a girmemiş bulunmalarıdır. Kesin başarı sağlansın diye Muhammed bu baskınları, halkın geceleyin uykuda bulunduğu bir sırada tertiplemiştir. Baskın sırasında da hiçbir ayırım yapılmamış, erkeklerle birlikte kadınlar ve küçük çocuklar da öldürülmüşlerdir. Bu arada köyler halkının lideri olan Benu Damre, teslim olup Muhammed'e boyun egeceğine dair yemin etmiştir. Ancak ne var ki suçsuz insanların, özellikle kadınların ve erlik çağına erişmemiş çocukların, bu şekilde öldürülmelerinden üzüntü duyanlar olmuştur. Bunlardan biri İbn-i Cessame adında biri olup Muhammed'e, sikayet babinda şunu sorar: "(Ya Resula'llah) müşriklerden aile sahibi bulunanlara gece baskini yapılıyor da bunların kadınları, küçük çocukları da musab oluyor (Bu öldürülenlere katılıyor)?". Bu soruya karşı Muhammed şu cevabi verir: "Onlar da müşriklerdendir; (Harb halinde) kimsenin kimseyi korumak kudreti yoktur, korumak yalnız Allah'a ve Resuline aiddir" (Bkz. Sahih-i... Cilt VIII, sh. 384 ve d. hadis no. 1261). Demek ister ki öldürülen kadınlar ve çocuklar da "müşrik"lerdendir ve eğer onları korumak gerekseydi, bunu tek yapabilecek olan Tanrı ve elçisi, bu korumayı yaparlardı. Her ne kadar şeriatçılar, kadınların ve çocukların öldürülmelerine Muhammed'in cevaz vermediğini ve nitekim Mekke'nin fethinde bir kadının öldürüldüğünü duyduğunda, bunu onaylamadığını söylerlerse de gerçek böyle olmaktan uzaktır. Çünkü Muhammed, müşriklere karşı yukardaki şekilde davranmanın, yani müşrik olan kadınların ve küçük çocukların dahi
100
öldürülmelerinin, olagan bulunduğuna öylesine inanmıştı ki, Tevbe Suresi'ne şu ayet'i koymuştur: "Müşrikleri nerede bulursanız öldürün" (K. Tevbe, 5). Bundan başka bir de Tanrı’nın: "Biz nice kasabaları, yok etmişizdır; geceleyin veya gündüz uykularında iken baskinimiza uğramışlardır. Baskinimiza uğradıklarında çagriları -'Gerçekten biz haksızdık-' demekten ibaret kalmıştır" (K. 7 A'raf 4-5) şeklinde konuştuğunu ve bu konuşmasıyle Lut "Peygamber"in kavmini geceleyin uykuda iken, ve Suayb "Peygamber"in kavmini de gündüz istirahatta iken tüm olarak yok ettiğini örnek vermiştir. Bununla da kalmamış fakat bir de ayağı bir karınca tarafından ısırılan "peygamber"lerden birinin hikayesini "kıssa" haline getirmiştir. Kuran yorumcularından Kastalanı’nın naklettiği hikaye şöyle: Vaktıyle Peygamber'lerden biri bir köye uğradığında köy halkının Tanrı tarafından helak olunduğunu görür. Tanrı bu köy halkını, kendisine karşı isyankar davrandılar diye, kadınerkek-küçuk çocuk farkı gözetmeden yok etmiştir. Bu manzarayı gören "Peygamber" saskina uğrar; bir süre orada bir agacin altında oturup kalır. Tanrı’nın bu yaptığına akıl erdiremez ve Tanrı'ya sorar: "Ey Allah’ım! Sen bunları toptan helak ettin ya, bunların içinde çocuklar var, hayvanlar var, günahi işlemedik kimseler var! (Nasıl olur da bunu yaparsın ve köy halkını tüm olarak öldürürsün?)" . Tam bunları söylerken bir karınca ayağını isirir. Cani yanan "Peygamber" orada bulunan karınca yuvasını ateşe verip yakar. Bunun üzerine Tanrı ona şu şekilde seslenir: "Anladın ya! Senin ayağını ısıran bir karınca değil mi idi? Bu bir karıncaya karşı bir cemaatı (yani karıncaların tümünü) yakmadın mı?" Söylemeye gerek yoktur Tanrı’nın, sırf farklı inanctadırlar ya da kendisine inamıyorlar diye insanları yok etmek için, böyle bir örnege sarılması "yücelik" fikriyle pek bagdasmaz. Fakat buna rağmen Muhammed bu durumu "kıssa" şeklinde hadis konusu yapmıştır. Buharı’nın, Ebu Hüreyre'den rivayetine göre Muhammed şöyle konuşmus oluyor: "Nebiler'den (Peygamber'lerden) birini karınca ısırmış. O peygamber, karıncaların köyü (nün yakılmasını) emr etmiş de yakılmış. Bunun üzerine Allahu Teala o Peygamber'e: -'Seni bir karınca soktu değilmi? Ya sen, Allah’ı tesbih eden (Allah'a tapan)ümmetlerden bir ümmeti yakmadın mı? diye itab etmiştir (azarlamıştır)" (Bkz. Sahih-i... Cilt VIII< sh. 388, hadis no. 1265). Bu şekilde konuşan bir kimsenin, başkalarına hoşgörü örneği teskil etmesi mümkün olur mu?
101
XXXIII) ARAP'TAKİ TARİHİ TÜRK DÜŞMANLIĞI DUYGULARININ, (ve arap’ı yüceltici ve türkü küçültücü hükümlerin) KAYNAĞI OLARAK YE'CUC-ME'CUC MASALI (K. 18 Kehf 84-98; Enbiya 95-97). Kur'an'da, Ye'cuc ve Me'cuc adıyla anılan "bozguncu bir takım halkların", Zü'l-Karneyn tarafından zararsız hale getirildiklerine dair ayet'ler vardır ki Arap’ın tarihi "türk düşmanlığının" ana kaynağını oluşturur. Her ne kadar Zu'l-Karneyn sözcüğünün ne olduğu hususunda görüş ayrılıkları bulunmakla beraber, Kur'an'daki kullanılışı bakımından bu sözcüğün Dogu ve batı ülkelerine egemen olmuş dünya çapinda bir "cihangir" anlamına geldiği kabul edilir. bazı kaynaklara göre bu 72 "cihangir", "Büyük İskender" diye bilinen eski bir Yunan kahramanidir Ye'cuc ve Me'cuc deyimlerine gelince, bunun da "bozgunculuk yapan ve Araplara ve insanlığa büyük felaket kaynağı sayılan" bir millet, ve bu milletin de Türkler olduğu anlaşılmaktadır. al-Tabari, Camı'ül-Beyan adlı yapıtında Ye'cuc ve Me'cuc'un Arap'lara felaket getireceği söylenen Türk'ler olduğunu yazar. Arap tarihçilerinden al-Belhi, ya da Kur'an yorumcularından al-Beyzavi aynı gorüstedirler. İbn Haldun'un Mukaddima adlı yapıtında Asya'da, Fergana ve Taskent'in ötesinde, Ye'cuc ve Me'cuc dağları diye bilinen yerlerdeki halkların Türk'ler olduğu yazılıdır. Hayat al-Hayavan adlı kitabında ad-Damırı, aynı şeyleri söyler. Bunun böyle olduğunu söyleyenler arasında ünlü Türk yazarları da vardır. XIVcü yüzyılda Ahmedi’nin yazdığı İskendername, Kur'an'daki Ye'cuc ve Me'cuc deyimlerinin Türkler olduğunu ortaya vurur. Osmanlı döneminin ünlülerinden Asim Efendi, Okyanus adlı yapıtında, Kur'an'daki bu deyimleri Arap kaynakların belirledikleri doğrultuda tanımlar. Diğer ünlü bir bilgin, Ahteri Mustafa Efendi, Ahteri-i Kebir adlı yapıtında Ye'cuc ve Me'cuc karşılığı olarak: "(Bunlar bir tür halktir ki) gögdeleri killi... kilları kızıl, başlarının iki 73 yanında yüzleri ve iki yanında gözleri vardır... " diye yazar . Ye'cuc ve Me'cuc deyimlerinin Türkler şeklindeki tanımı, doğrudan doğruya Muhammed'den gelir. Kur'an'a yerleştirdiği ayet'ler doğrultusunda olmak üzere Muhammed, Ye'cuc ve Me'cuc adındaki bu milleti tiksinti verici yaratılışta, "basık burunlu, yayvan suratlı, küçük gözlü..." bir millet şeklinde tamamlar ve bu milletin Türkler olduğunu, ve Türklere karşı savaşılmadıkça "kıyamet günü"nün gelmeyeceğini bildırmıştır. Bir hadis'inde şöyle der: "Küçük gözlü, kırmızı yüzlü, basık burunlu ve suratları kalın deriden yapilmiş kalkanlara benzeyen (yayvan suratlı) Türk'lere karşı savaşmadıkça hüküm günü gelmeyecektir. Ve hüküm günü gelmeyecektir ki sizler kıvrık kıldan yapılmış sandal giyen bir millete karşı savaşana kadar" 74 . Buna benzer daha nice hükümlerle Muhammed, Arap'ların ve dolayısıyle Müslümanların kafasına inanç olarak şunu yerleştirmiştir ki yeryüzündeki Türklerle öldürüsmedikçe kıyamet kopmayacaktır. Buhari ve Ebu Davud, gibi hadis kaynakları yanında, Tabari ya da al-Biruni ya da al-Muttaki ve benzerleri gibi en sağlam İslam kaynakların belirttiğine göre güya Muhammed, Kitab ehlı’nın ( yani Yahudilerin ve Hırıstiyanların) kendisine Zü'l-Karneyn hakkında soru sormaları üzerine, cevap olarak, Zü'l-Karneyn'in Tanrı tarafından iktidar sahibi kılındığını ve bu iktidara dayalı olarak Dogu ve batı ülkelerini fethettiğini, ve insanlık için felaket kaynağı sayılan Ye'cuc ve Me'cuc kavmine karşı asılmaz bir sed insa ettirdiğini bildırmıştır. Kur'an'a koyduğu bu doğrultuda ayet'ler bunun böyle olduğunu göstermektedir.
102
Gerçekten de Muhammed'in söylemesine göre Tanrı güya Kehf Suresi'nde: "Ey Muhammed! Sana Zü'l-Karneyn'i sorarlar; -'Onu size anlatacağım-' de" diye başlayan ayet'lerden sonra şöyle konuşmuştur: "Doğrusu biz onu (Zü'l-Karneyn'I) yeryüzüne yerleştirmiş ve her şeyin yolunu ona öğretmiştik. O da bir yol tuttu. Sonunda güneşin battığı yere ulaşinca onu, kara bir suda batıyor gördü. Orada bir millete rastladı. -'Zü'l-Karneyn! onlara azab edebilirsin; iyi muamelede de bulunabilirsin'- dedik. -'Haksizlik yapana azab edeceğiz, sonra Rabbine döndürülür, onu görülmemiş bir azaba uğratır; ama inanıp yararlı iş işleyene, mükafat olarak güzel şeyler vardır, ona buyruğumuzdan kolay olanı söyleriz-' dedi. Sonra yine bir yol tuttu. Sonunda güneşin doğduğu yere ulaşinca güneşi, kendilerine elbise, bina gibi şeylerden örtmediğimiz bir millet üzerine doguyor buldu. İşte bunun gibi, onun yaptıklarının hepsını baştanbasa biliyorduk. Sonra yine bir yol tuttu. Sonunda, iki dağın arasına varınca, orada neredeyse hiç laf anlamayan bir millete rastladı. Dediler ki: -(Ey) Zü'l-Karneyn! Doğrusu Ye'cuc ve Me'cuc bu ülkkede bozgunculuk yapıyorlar. Bizimle onların arasına bir sed yapman için sana bir vergi verelim mi? -'Rabbımın bana verdikleri sizinkinden daha iyidir. Bana gücünüzle yardım edin de sizinle onların arasına sağlam bir sed yapayim, bana demir kütleleri getirin'- dedi. Bunlar iki dağın arasına doldurunca: -'Körükleyin-' dedi. Demirler akkor haline gelince: -'Bana erimiş bakır getirin de üzerine dökeyim'- dedi. Artık Ye'cuc ve Me'cuc onu ne asabildiler ve ne de delip geçebildiler. Zü'l-Karneyn: -'İşte bu Rabbımın bir rahmetidir. Rabbımın tayin ettiği zaman gelince onu 75 yerle bir eder; Rabbımın verdiği söz gerçektir-' dedi..." (K. 18 Kehf 84-98) Kur’an’ın daha sonraki Suresi'nde (ki Enbiya Suresi’dır) puta tapanların Tanrı tarafından "helak" oldukları ve azab'a sokuldukları şöyle yazılı: "Helak ettiğimiz bir belde için artık (yeniden mamur olmak) imkansızdır, çünkü onlar geri dönmeyeceklerdir. Nihayet Ye'cuc ve Me'cuc (sedleri) açildiği ve onlar her tepeden akin ettiği zaman;
103
Ve gerçek vaad (ölüm, kıyamet) yaklaşinca, birden, inkar edenlerin gözleri donakalır! 'Yaziklar olsun bize (derler), gerçekten biz, bu durumdan habersizmişiz, hatta biz zalim kimselermişiz" (K. 21 Enbiya 95-97). Anlaşılan o ki, inkarcılıkları ve puta tapmaları yüzünden Tanrı tarafından "helak" edilmiş olan insanların azab hali, Zü'l-Karneyn tarafından insa ettirilmiş olan Ye'cuc ve Me'cuc sedlerinin açılmasına kadar sürecektir. Neden bu sedler açılıyor? Neden inkarcılar her tepeden akin ediyor? Bilinmez. Bilinen şu ki puta tapan inkarcı kişiler, kendilerine önceden bildirilen kıyamet gününün gelip çatması üzerine kötü bir yolda olduklarını anlamakla beraber, artık kurtuluşa erişme olasılığını bulamayacaklardır. Bunlar Cehennem'e atılacaklar ve orada "inim inim" inleyeceklerdir (K. Enbiya 98-100) Buna karşılık Tanrı tarafından kendilerine iyi ve güzel bir kader sağlanan insanlar Cehennemden uzak kalacaklar ve mutluluga ulaşacaklardır; "Enbiya" Suresi'nde şöyle yazılı: "Tarafımızdan kendilerine güzel akibet takdir edilmiş olanlara gelince, işte bunlar cehennemden uzak tutulurlar. Bunlar (cehennemin) uğultusunu duymazlar; gönüllerinin dilediği nimetler içinde ebedi kalırlar. En büyük dehşet dahi onları tasalandırmaz. Melekler kendilerini şöyle karşılar: -'İşte bu size vadedilmiş olan (mutlu) gününüzdür. (düşün o) günü ki, yazılı kağıtların tomarını dürer gibi göğü toplayıp düreriz..." (K. Enbiya 101-104) Bütün bu anlatılan "kıssa"lardan kişiyı akılcı ve yaratıcı güce eriştirici bir sonuç çıkarmak kuşkusuz ki güç. Çünkü bu yukardaki ayet'leri Kur'an'a koymakla Muhammed şunu anlatmaktadır ki Tanrı, bazı kullarını "kötü", bazılarını ise "güzel" bir kaderle yaratmıştır. Güzel bir kaderle yarattıkları için, biraz yukarda görüldügu gibi, şöyle demektedir: "Tarafımızdan kendilerine güzel akibet takdir edilmiş olanlara gelince, işte bunlar cehennemden uzak tutulurlar" (K. Enbiya 101). Beyzavi ve Celaleddin gibi yazarların dedikleri gibi bu hüküm, kaderi Tanrı tarafından önceden "iyi" olarak saptanmış kimseleri kapsamaktadır. Hemen belirtelim ki Muhammed, Kur'an'a koyduğu pek çok ayet'lerle, bazı insanların "inkarcı" ve putperest olmalarının, ya da bazı insanların "iman sahibi", yani "müslüman" kılınmalarının, bir kader işi olduğunu ve bu kaderi Tanrı’nın önceden çizdiğini anlatmıştır. Örneğin Kur’an’ın En'am Suresi'nde bazı kimselerin Tanrı’nın isteğiyle müslüman olarak yaratıldıklarını, bazı kimselerin ise saptırıldıklarını şöyle bir ayet'le belirtmıştır:"Allah kimi doğru yola koymak isterse onun kalbini İslamıyete açar, kimi de saptırmak isterse... kalbini dar ve sıkıntılı kılar..." (K. 6 En'am 125). Yine bunun gibi bazı insanların, Tanrı isteğiyle "müşrik" (putatapan) kılındıklarını şöyle belirtilmiştir: "Allah dileseydi puta tapmazlardı" K. En'am 107). Öte yandan İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Tanrı ilk önce "kalemi" yaratmiş ve 76 Kıyamete değin neler olacaksa her şeyin kaderini yazmasını bu kaleme emretmiştir . Daha bunlara benzer nice ayet'ler ve hükümler ve bunlara dayalı masal ve hikayeler var ki kişi’yi, Tanrı’nın keyfilikleri içerisinde eritip, kendi kaderini kendi özgür iradesiyle çizemez duruma sokar.
104
Yukardaki Ye'cuc-Me'cuc masalinin dogurduğu sonuç da bu doğrultuda görünmektedir. Bu sonuç Arap’ın Türk düşmanlığı duygularına "taban" işini görmüştür. şu bakımdan ki Ye'cucMe'cuc masalı, Türkleri küçültücü ve buna karşılık Arap’ı yüceltici nitelikteki nice verilerin oluşumuna vesile yaratmıştır. Gerçekten de İslamı yapıtların Türklerle ilgili bölümleri genellikle "Kitalu't-Türk" basliğini taşır; bu "Türklere karşı savaş", ya da "Tükleri öldürüp yok etme" anlamına gelir ve Muhammed'in Türkler aleyhinde söylediklerini içerir. Bunlardan bir ikisine göz atacak olursak: Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre Muhamme şöyle diyor: "...Küçük gözlü, kırmızı yüzlü, basık burunlu, ve suratları kalın deriden yapilmiş kalkanlara benzeyen, (yayvan suratlı) Türklere karşı savaşmadıkça kıyamet günü gelmeyecektir. Ve kıyamet günü gelmeyecektir ta ki sizler kıvrık kildan yapilmiş sandal giyen bir millete (Türklere) karşı savaşana kadar". Bu sözler Buharı’nın e's-Sahih adlı yapıtının Kitab-i Cihad’ından alınmıştır; bu yapıt İslam'da, Kur'an'dan sonra en değerli ve en güvenılır kaynak sayılır. Müslim, Ebu Davud ve Nesei gibi kaynaklarda Muhammed'in şöyle dediği yazılı: "Müslümanlar, Türklerle öldürüsmedikçe kıyamet kopmayacaktır. Yüzleri kalkan gibi, üst üste binmiş, (kalın) derili olan bu toplumlar... kil giyerler". İbn Mace'nin rivayetine göre Muhammed, müslümanlara şöyle emretmiş görünüyor: "Su da kıyamet alemetlerinden: Kildan (kece) ayakkabi giyen bir toplumla vurusup öldürüseceksiniz. Geniş yüzlü, yüzleri kalkan gibi, üst üste binmiş derili toplumla vurusmanız, öldürüsmeniz, kıyamet alametlerindendir. Siz (müslümanlar) küçük gözlü, kızıl yüzlü, basık burunlu, yüzleri kalkan gibi, derisi üst üste binmiş olan Türklerle öldürüsmedikçe kıyamet kopmaz". Ebu Davud'un Sünen adlı yapıtında Muhammed'in şu sözleri var: "(Siz Müslümanlarla) küçük (çekik) gözlü toplum, Türkler, savaşacaklardır. Siz onları, üç kez önünüze katip götüreceksiniz, süreceksiniz. sonunda Arap yarımadasında karşılaşacaksınız. Birincide onlardan kaçan kurtulur. İkinci de kimi kurtulur, kimi yok edilir. Üçünçüdeyse onların tümü kirilacaktır". [Bütün bu hususlar için Buharı’nın e's-Sahih (Kitabu'l-Cihad), Müslim'in e's-Sahih (Kitabu'l Fiten), Ebu Davud'un Sünen (Kitabu'l-Menahim); Neseı’nın Sünen (Kitabu'l Cihad), İbn Mace'de Babut-Türk bölümlerine, benim Arap Milliyetçiliği ve Türkler adlı kitabıma (İlk baskı, Ankara Hukuk Fakültesi tarafından 1973 yılında, 4cü baskı İnkilap Kitapevi tarafından1987 yılında). ve Turan Dursun'un Din Bu adlı kitabına bakiniz] Arap’ın tarihi türk düşmanlığını yaratan şey, işte bu hükümlerdir. Bu hükümlere dayanaraktır ki Arap'lar, bedevi'sinden Şeyh'ine varıncaya kadar, Türk'ü: "yabani", " vahsi", "kana susamış", "cani ruhlu", "fikren yetersiz", "hayvana yaklaşik", "insanlığa felaket getirici", "İslam uygarlığını yok edici" vs... şeklindeki niteliklerle tanımlamışlardır. Bu düşmanlık 1400 yıl sürmüş ve hala da sürmekte ve her vesileyle kendisini belli etmektedir. Sunu da belirtelim ki bu yukarda özetlediğimiz şeriat verileri, sadece Arap’ı Türk'e düşman yapmakla kalmamış fakat Türk'ü dahi Türk'e düşman duruma sokmuştur. O kadar ki "bilgin" sanılan Türkler arasında dahi Türkü bu hakaretlere, hatta ölüme layık bulanlar çıkmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminin Divan-i Hümayun katiplerinden Hafiz Hamdi Çelebi, bunun ibret verici örneklerinden biridir; Hafiz Hamdi Çelebi efendi, vaktiyle Muhammed'in Türklere ölüm saçmis olmasını adeta "mutluluk" sayarak Padişah'a şu satırları sunmuştur. "Padişahım kainatın yaratılışından bu yana
105
Dünya içinde Türklüğün kötülüğünden bahsedilir, Allah Türk'e hiç anlayış gücü vermemiştir... .......................... Türk'ü öldür, baban olsa da, O iyilik madeni, yüce peygamber, '-Türk'ü öldürünüz, kani helaldır-' demiştir..." Görülüyör ki bizim ünlü Hafiz Hamdi Çelebi efendımız, yine bizim ünlü Padişahımız Kanuni Sultan Süleyman'a: "Padişahim Türk'ü öldür, baban olsa da" diyebiliyor ve buna destek olarak da Muhammed'in: "Türk'ü öldürünüz, kani helaldır" şeklindeki sözlerini gösterebiliyor. "Tarih içerisinde kendi milletini, böylesine aşağılatabilen aydınlar acaba hangi toplumda çıkmıştır?" diye düşünmek gerek. Fakat Hafiz efendi bu konuda tek örnek değil; daha niceleri var. Biraz yukarda adlarını verdiğimiz Ahmedi, ya da Asim Efendi, ya da Ahteri Mustafa Efendi gibi ünlü Türk "bilginleri" şeriat’ın Türk'ü küçültücü verilerini başlarına taç etmişlerdir. Arap Milliyetçiliği ve Türkler ve ayrıca Biz Profesörler adlı kitablarım, Türk'ü küçültücü ve Arap’ı yüceltici nitelikteki verileri şeriat kaynaklarından naklen sergilemiş, Türk aydınlarının susmuşluğunu eleştiri konusu yapmıştır. Ancak ne var ki şeriatçılarımız, Türk'ün bu tür hükümlere karşı kendini savunmasını dahi suç, ve daha doğrusu şeriat'a hakaret sayarlar; çünkü şeriat içerisinde erimiş, Araplaşmışlardır].
106
XXXIV) TANRI’NIN MUHAMMED'E "OKU" DİYE EMRETMESİNİN VE MUHAMMED'İN DE: "BEN OKUMA BİLMEM!" DİYEREK KARŞILIK VERMESİNİN HİKAYESİ (K. Müddessir 1-2; A'raf 156-8; Ankebud 47-48; Alak 1-5; Kehf 108) Kur'an'da Muhammed'in okuma-yazma bilmez olduğuna dair ayet'ler vardır. Örneğin A'raf Suresi'nde: "Bunları... okuyup yazması olmayan Peygamber Muhammed'e uyanlara yazacağız" (K. A'raf 156-7), diye yazılıdır. Yine A'raf Suresi'nde: "Ya Muhammed! De ki... 'Allah'a ve okuyup yazması olmayan... peygamberine... inanın" (K. A'raf 158). Ankebud Suresi'nde de şu var: "Ey Muhammed!. Sana Kitabı böylece indirdik... Sen daha önce bir Kitap'dan okumuş ve elinle de onu yazmış değildin. (Eğer okur-yazar olsaydın) batıl peşinde kosanlar muhakkak şüphelenirlerdi" (K. Ankebud 47-48). Daha başka bir deyimle Kur'an'daki Tanrı şunu söylemektedir ki Muhammed okumasız kılınmıştır, çünkü eğer okuma yazma bilmiş olsaymis, herkes zannederdermiş ki Kur'an’ı, daha önceki kitaplardan kopye ederek doldurmuştur. İşte böyle bir şüpheye düsülmesin diye Tanrı, Muhammed'i okumasız bırakmışmis. Ancak ne var ki Kur'an'da, Tanrı’nın Muhammed'e "oku" diye emrettiği de yazılıdır. Örneğin Alak Suresi'nde şöyle yazılı: "Ey Muhammed! Yaratan... Rabbinin adıyla oku. Oku, kalemle öğreten, insana bilmediğini bildiren Rabbin en büyük kerem sahibidir" (K. Alak 1-5) Bu ayet'leri gözden geçirirken kendi kendimize şu soruyu sormaktan alamayız: "Nasıl oluyor da Tanrı, okuması olmayan Muhammed'e oku diye emrediyor?". Bunun cevabını verebilmek için, Muhammed'e ne şekilde vahy inmeğe başladığının hikayesini özetlemek gerekir. İslam kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, ilk kez Gar-i Hira denilen yerde bulunduğu bir sırada vahy almıştır. Güya vahy geleceği sırada kendisini bir sıkıntı kaplamış, titremeğe ve inci taneleri gibi şiddetli ter'ler dökmeğe, hirlamağa, boguk sesler çıkarmağa başlamış ve bir süre o şekilde kaldıktan sonra ayilip Tanrı’nın kendisine, Cebrail aracılığıyle "Oku!" diye emrettiğini söylemiş. Fakat Tanrı’nın bu şekildeki emrine karşı Muhammed: "Ben okuma bilmem" diye cevap vermiş imiş. Olayın oluşumunu Muhammed'in ağzından dinleyelim: "(Ben okuma bilmem dedim) o zaman Melek beni alıp takatım kesilinceye kadar sikistirdi. sonra beni bırakıp (Oku) dedi. Ben de ona -'Okumak bilmem-' dedim. Yine beni ikinci def'a takatım kesilinceye kadar sikistirdi. sonra beni bırakıp yine (Oku)s dedi. Ben de -'Okumak bilmem'- dedim. Nihayet beni alıp üçüncü def'a sikistirdi. sonra beni bırakıp: -Mahlukatı yaratan Rabb-i Celil'inin İsmi serifiyle oku. O Rabb-i Azim ki insanı alaktan, yani pihtilasmis kandan yarattı. Her halde oku ki senin Rabbin kalemle yazı yazmayı ta'lim eden keremde bi77 nazir ve misal Allahu Zü'l-Celal'dir. İnteha. Vallahu a'lem- dedi. (K. Alak 1-4)" (Ayşe'den rivayet olan bu hadis için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari, Cilt I, sh. 3 ve d. hadis no. 3). Söylemeye gerek yoktur ki her şeyi bilen bir Tanrı’nın, Muhammed'in okumasız olmasından habersiz olarak ona "Oku" diye emretmesi şaşırtıcıdır. Fakat her ne olursa olsun İslam kaynaklarının anlattığı şu ki, yukardaki olaydan sonra Muhammed, korkudan yüreği titreyerek evine, karısı Hadıce'nin yanına döner ve: "Beni sarıp 107
örtünüz, beni sarıp örtünüz" diyerek yataga yatar. Korkusu geçinceye kadar üstünü sarıp örterler. Az geçmeden Muhammed kendine gelir ve Hadıce'ye "Kendimden korktum" diyerek durumu anlatır. Hadıce de ona:" Öyle deme, Allah'a kasem ederim ki Allahu (Zu'l-Celal) hiç bir vakit seni utandırmaz (mahsun etmez). Cünkü sen akrabana bakarsın, işini görmekten aciz olanların ağırlığini yüklenirsin, fakire verir, kimsenin kazandıramayacağını kazandırırsin, misafir ağırlarsın..." diye konuşur. Bunları söyledikten sonra Muhammed'i, kolundan tuttuğu gibi, "ammizadesi" Veraka b. Nevfel b. Esed b. Abdü'l-Uzza' nin yanına götürür. Veraka hırıstiyan dininden bir kimse olup, din konularında geniş bilgiye sahiptir; İbranice'ye dahi vakıftir. İncil'i ve Tevrat’ı çok iyi bilen ve din sorunları üzerine eskiden beri yazan bir kimsedir. Fakat gözleri görmemektedir. Hadıce, Veraka'ya şöyle der: "Amucam oğlu, dinle de bak, kardeşinin oğlu ne söylüyor?". Bunun üzerine Veraka:,"Ne var kardeşimin oğlu?" diye sorar. Muhammed de ona olan bitenleri ve gördüklerini anlatır. Bunları dinleyen Veraka şöyle konuşur: "Bu gördüğün şey Tanrı’nın Musa'ya verdiği (sirr-i vahiydir"). Ah keske senin da'vet (çağrı) günlerinde genç olsaydım. Kavmin seni çıkaracakları zaman keski (hayatta) olsam. Veraka’nın bu sözlerini dinleyen Muhammed merakla sorar: "Onlar beni çıkaracaklar mı?". Veraka cevap verir: "Evet (Çıkaracaklar. Zira) senin gibi bir şey getirmiş (yani vahiy teblig etmiş) bir kimse yoktur ki düşmanlığa uğramasın. Sayed senin da'vet günlerine yetişirsem 78 sana son derece yardım ederim " , Bütün bunları neden Tanrı Cebrail aracılığıyle Muhammed'e bildirmez de Muhammed bunları Veraka'dan öğrenir? Bilinmez. Fakat durum şu ki Veraka, az geçmeden ölür ve bu arada 79 Muhammed'e bir süre vahiy gelmez olur . Bu sürenin ne kadar olduğu kesin olarak 80 bilinmiyor; bunun en azından 15 gün ve en çok üç yıl olduğu söylenir . Fakat her ne olursa olsun vahyin gelmemesinden dolayı Muhammed o kadar üzülür ki intihar etmek ister, kendini yüksek bir dağın tepeşinden atmaya karar verir. Fakat her def'asında İsrafıl adındaki Melek onu bundan vazgeçirtir. Fakat yine bir gün yolda giderken gökyüzünden ses işitir. Cabir b. Abdu'lla el-Ensari'den Buharı’nın naklettiği bir hadis ile Muhammed bunu şöyle anlatır: "Ben (bir gün) yürürken birden bire gökyüzü tarafından bir ses işittım. Basımı kaldırdım. Bir de baktım ki Hira'da bana gelen Melek (yani Cibril aleyhi's-selam) sema ile arz arasında bir kürsi üzerinde oturmus. Pek ziyade korktum. (Evime) dönüp: beni örtün -beni örtün- dedim" (Sahih-i..., Cilt I. sh. 14, hadis no. 4) Bunun üzerine Tanrı güya kendisine şöyle der: "Ey bürünüp sarınan (Resulüm); kalk da sana iman etmeyenleri uyar. Rabbinin büyüklüğünden söz et. Giysilerini tertemiz tut... vs..." (K. 74 al-Müddessir 1-5). Bu sözleri dinleyen Muhammed, söylenenleri unutmamak için dudaklarını 81 kimildatmağa başlar . Muhammed'in: "Ben okuma bilmem" şeklindeki sözlerinden sonra şimdi de kendisine söylenenleri aceleyle tekrarlamağa çaliştiğini gören Tanrı, onun gerçekten okumasız olduğunu anlamış olmalıdır ki ona: "(Resulüm! vahyI) çarçabuk almak için dilini kimildatma" (K. 75 Kıyamet 16) diyerek vahyin okunması işini üzerine alır, ve aldığını da şu şekilde bildirir: "Kur'an’ı senin sadrinda (yüreğinde) toplayıp (senin kalbine yerleştirip) onu okuyabilmen
108
Bize aitdir. Kur'an’ı (Cibril'in dili ile) sana okuduğumuzda Onu dinle ve (sukut ederek, ses çıkarmadan) Ona kulak ver. Ondan sonra Onu (dürüst) okumani Biz tekeffül ederiz (Biz kefil 82 oluruz)" (K. 75 Kıyamet 16-19) . Bu sözleri Cibril, güya Muhammed'in kulağına fısıldayarak okumuştur. Gorülüyor ki daha önce Muhammed'e "Oku" diye emreden Tanrı, şimdi onun okumasız olduğunu anlamış olarak: "Kur’an’ın okunması işi Bize aid'tir" demektedir. Hani sanki "peygamber" olarak seçtiği bir kimsenin okumasız olduğundan habersizmis de, bu habersizliğini gidermek için şimdi okuma işini üstlenmiş gibidir. Ve hani sanki Muhammed "Ben okuma bilmem" dediği zaman Tanrı: "Okuma bilmediğinden haberim yoktu; madem ki okuma bilmiyorsun, o halde Kur'an’ı Melek aracılığıyle ben sana okurum" şeklinde konuşmaktadır. Ve nitekim o andan itibaren Tanrı artık Muhammed'e "Oku" emrini vermek şöyle dursun fakat ondan söz ederken hep "Okuması olmayan Peygamber" (ümmi peygamber) diye konuşmaya başlar. Örneğin A'raf Suresi'nde şöyle yazılıdır: "Bunları... okuyup yazması olmayan Peygamber Muhammed'e uyanlara yazacağız" (K. A'raf 156-7), diye yazılıdır. Yine A'raf Suresi'nde: "Ya Muhammed! De ki... -'Allah'a ve okuyup yazması olmayan... peygamberine... inanın" (K. A'raf 158) diye vardır (ayrıca bkz. K. Ankebut , ayet 48, vs...). Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, "okuması olmayan" bir kimseyi kendisine "peygamber" olarak seçmis olmakla, Kur’an’ın uydurma bir kitap olmadığını ve başka kitaplardan alinmiş şeylerle doldurulmadığını anlatmak istemiş ve güya Muhammed'in okuma-yazma bilmeyen bir kimse olmasının hikmetini şu ayet'le ortaya vurmuştur:"(Ey Resulüm) Sen bundan önce ne bir yazı okur, ne de elinle onu yazardın. Öyle olsaydı batıla uyanlar (yani inanmayanlar, müşrikler) kuşku duyarlardı" (K. 29 Ankebud 48). Söylemeye gerek yoktur ki böyle bir açıklama, Muhammed'in okumasız oluşunu açikliğa kavuşturmaktan uzaktır. şu bakımdan ki, Muhammed'in okumasız oluşu, Kur’an’ın başka kitaplardan alınma malzeme ile oluşturulmasına engel değildir. Okuması yazması olmayan bir kimse, başkalarının aracılığı ile başka kitaplarda bulunan şeyleri öğrenme olanağına sahiptir. Nitekim Kur'an, İncil'den ve Tevrat'dan alınma nice verilerle doludur. Bu verileri Muammed, İncil'i ve Tevrat’ı, bu arada İbranice'yi iyi bilen yardımcıları ve katipleri aracılığı ile elde etmiştir. Öte yandan Muhammed'in "okumasız-yazmasız" olduğu da kesin değildir. Onun okumayazma bildiğini ortaya vuran bir çok örnekler vardır ki bunlardan biri, Hudeybiya andlaşması’nın imzasi sırasında kendisini göstermiştir. Gerçektende İslam kaynaklarının bildirmesine göre Hudeybiya Andlaşmasını Muhammed, "Resulullah" sıfatiyle imzalamak istemiş ve metnin altına bu unvani koydurtmuştu. Fakat Mekkeliler buna ıtıraz ederek metnin Muhammed tarafından bu sıfatla değil fakat "Abdullah'in oğlu Muhammed" adıyla imzalanmasını istemişlerdir. Her ne kadar Ali buna ıtıraz etmiş olmakla beraber Muhammed, Andlaşma’nın bir an önce imzalanmış olmasını sağlamak amacıyle metni eline almış, ve 83 metnin altına, kendi eliyle "Muhammed İbn-i Abdi'llah" adını yazmıştır Söylemeye gerek yoktur ki, Muhammed'in okumasız oluşu ile ilgili yukardaki hikaye, okuyucu bakımdan bir çok yönleriyle şaşırtıcı, ve asıl Tanrı anlayışında güçlükler yaratıcı niteliktedir. Pek mümkündür ki Muhammed bu olayı, Ahd-i Atiyk'in Yeremya ile İsaya adlı kitaplarından esinlenerek anlatmıştır. Gerçekten de Yeremya adlı kitab'da anlatılan bir hikaye şöyle: Benyamın diyarında Hilkiya’nın oğlu olan Yeremya'ya Tanrı 'nin sözü gelir; Tanrı güya Yeremya'ya şöyle 109
demektedir: "Ana karnında sana şekil vermeden önce seni tanidim, ve sen doğmadan önce seni takdis ettim; senı mılletlere peygamber ettim" (Bkz. Yeremya, Bap 1: 4-5). Tanrı’nın bu sözlerine karşılık Yeremya şöyle der: "Ah ya Rab Yehova! işte ben söz söylemek bilmiyorum; çünkü çocuğum" (Yeremya, Bap 1: 6) Buna karşılık Tanrı ona şunu der: "Ben çocuğum deme, çünkü kime seni gönderirsem gideceksin ve sana emrettiğim her şeyi söyleyeceksin. Onların yüzünden korkma; çünkü seni kurtarmak için ben seninle beraberim " (Yeremya, Bap 1: 7-9) Bundan sonra Tanrı elini uzatır ve Yeremya’nın ağzına dokunur ve ona der: "İşte sözlerimi senin ağzına koydum; bak, bugün milletler üzerine, ve ülkeler üzerine... seni koydum". (Yeremya, Bap 1: 10) Bu konuşma bu şekilde devam edip gider. Fakat şimdi siz, bu satırları, Muhammed'in biraz yukarda naklettiğimiz sözleriyle karşılaştırın; örneğin Tanrı’nın Muhammed'e "Oku" diye emredip Muhammed'in de ona "Ben okuma bilmem" şeklindeki yanıtını, Yeremya’nın, Tanrı’nın emrine karşı: "Ah ya Rab! Ben söz söylemek bilmiyorum" şeklindeki yanıtı ile karşılaştırın ve aradaki benzerliği görün. İsaya adlı kitab'a gelince, orada da İsaya adındaki "peygamber"le ilgili haberler vardır. Kitabın bir yerinde şöyle yazılı: "Rabbin ağzı söyledi. Söyleyenin sesi: Bağır! Ve dedi: Ne bağırayım? Bütün beser ottur ve onun bütün güzelliği kir çiceği gibidir. Ot kurur, çiçek solar, çünkü üzerine Rabbin soluğu eser; gerçek kavm odur. Ot kurur, çiçek solar, Fakat Allahımizin sözü ebediyen durur" (İsaya, Bap 40: 5-8) Görüldüğü gibi burada da "Söyleyenin sesi: Bağır! " diyor ve buna karşılık "Ne bağırayım? " diye bir yanıt geliyor, tıpkı Kur'an'da Muhammed'e "Oku!" diye emredilipte Muhammed'in "Ben okuma bilmem" dediği gibi!. Fakat bütün bunlar bir yana, bir de şuna değinmek gerekir ki Muhammed, bir yandan "okumasız" olmayı "peygamberliğinin" bir işareti sayarken diğer yandan Tanrı’nın diğer peygamberlere okuma öğrettiğini bildirmekten geri kalmamıştır. Örneğin Kur'an'a Maide Suresi'ne koyduğu bir ayet'e göre Tanrı, İsa'ya, daha beşikte iken okuyup yazmayı ve bu arada Tevrat’ı ve İncil'i öğretmiş görünmektedir. Ayet şöyle: "...Ey Meryem oğlu İsa...Hani seni mukaddes ruh (Cebrail) ile desteklemiştim. (Bu sayede) sen beşikte iken de, yetişkin çağında da insanlarla konuşuyordun. Sana kitabı (okuyup yazması), hikmeti, Tevrat ve İncil'i öğretmiştim..." (K. Maide 110). Yine bunun gibi Kur'an'da, diğer peygamberlerden bazılarının, örneğin Süleyman’ın, okuma yazma bildikleri hatta Karıncaların ve Kuşlar ın dilini konuştukları yazılıdır. Bu böyle olduğuna göre Muhammed'in okumasız kılınmasının hikmetini anlamak kolay olmuyor. Eğer okuma bilmiş olması, başka kitaplardan yararlanmış olmak gibi bir sonuç doguracağı için sakıncalı görülmüş ise, bu takdirde Tanrı’nın diğer peygamberleri de okumasız kılması gerekmez miydi? Öte yandan mademki Tanrı, diğer peygamberlere, örneğin İsa'ya, "Kutsal" kitapları okumayı öğretmenin yararlı olduğunu düşünmüştür, o halde neden bu yararlı usulü Muhammed'e uygulamaktan vazgeçsin?
110
XXXV) ANA-BABA, OĞUL, KARDEŞ, EŞ YA DA YAKIN AKRABA DAHİ OLSALAR, İSLAM'DAN GAYRI BİR İNANCA BAĞLI OLANLARLA İLGİ KURULAMAYACAĞINI ÖNGÖREN HİKAYE VE MASALLAR'DAN ÖRNEKLER (K. Tevbe 23, 113, 114). Muhammed'in getirdiği bir takım hükümler vardır ki ana-baba ve çocuklar (ya da hişim ve akraba) arasındaki bağları güçlendirme amacına yöneliktir. Özellikle ana ve babaya iyilik ve yardım etmeyi, saygı göstermeyi emreder niteliktedir. Örneğin bir çok ayet'lerde: "...anababa'ya iyilik edin" (K. Bakara 83; Nisa 36; En'am 151; İsra 23, vs...) diye yazılıdır. Bir kişim ayet'lerde anababa'ya ilgi ve yardım gösterilmesi istenmektedir. Örneğin İsra Suresi'nde : "Onlara aciyarak alçak gönüllülükle kanatlarını ger; ve :-'Küçükken beni yetiştirip, eğittıkleri için (onlar bana nasıl acidilrsa, sen de onlara aci'- de" (K. İsra 24) diye dua edlmesi gerektiği belirtilmektedir. Ya da:"(Ey Tanrım) Hesap gününde, beni, anababamı ve inananları bağışla" (K. İbrahim 41; Nuh 28) diye dua edilmesi istenmektedir. Ya da Anababa'dan sikayet edilmemesi belirtilmektedir: "(Anan ya da baban) ikisinden biri, ya da ikisi de senin yanındayken kocamışlik dönemine ulaşırlarsa onlara 'öf' bile deme! Azarlama onları, Onlara saygılı söz söyle" K. İsra 23). Ancak ne var ki bütün bu güzel dilekler, ana ve baba’nın müslüman dininden olmaları kosuluna bağlanmıştır; eğer ana-baba, ya da kardeşler, hişim ve akrabalar vs... "kafir" iseler, İslam'dan gayrı bir inanca yönelik iseler, yukardaki hükümler onlar bakımından geçerli değildir. Çünkü Kur'an'da yer alan hükümlerden ve bu hükümleri destekler nitelikteki Kıssa’lardan (masal ve hikayelerden) anlaşılmaktadır ki insanlar arasındaki sevgi ve yakınlığın, hişim ve akrabalığın ve dostluğun varlığı "müslüman" olma şartina dayalıdır. Müslüman olmayan kimseye karşı sevgi ve yakınlık beslenmez, bunlar dost, akraba, hişim olarak kabul edilmez. "Müslümanlar" ile "kafir'ler" arasında, gerçek anlamda, ne sevgi, ne akrabalık, ne yakınlık ve ne de dostluk var sayılabilir, velev ki bunlar ana-baba, çocuklar, eşler, hişim akraba olsunlar. Örneğin eğer ana-baba müslüman ise fakat çocuklar kafir ise, ana ve baba’nın kendi çocuklarını kendilerinden bilmeleri doğru olmaz. Eğer ana-baba kafir ve fakat çocukları müslüman iseler, çocuklar için ana baba lehine iş görmek, onları dost edinmek, onlar için Tanrı'dan mağfiret dilemek, "hayır dua" etmek caiz değildir. Sadece ana-baba-çocuklar ya da karı koca arası ilişkiler değil fakat genel olarak tüm hişim akraba ve yakınlar arasındaki ilişkiler için de durum budur. Bütün bu hususlar Kur'an'da açık bir şekilde anlatılmıştır. Örneğin "kafir" olarak ölen akraba için af dilemenin, dua etmenin yasak olduğu Tevbe suresi'nde şöyle belirtilmekte: "(Kafir olarak ölüp) cehennem ehli oldukları açıkçaa belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar (Allah'a) ortak kosanlar için af dilemek ne peygambere yarasır ne de inananlara" (K. 9 Tevbe 113) . Yine Tevbe suresi'ndeki bir ayet'de, kafir olan baba ve kardeşlerle dostluk ılıskişi kurulmaması söylece emredilmekte: "Ey iman edenler! Eğer küfrü imana tercih ediyorlarsa, babalarınızi ve kardeşlerinizi (bile) dost edinmeyin (veya "veli edinmeyin"). Sizden kim onları dost edinirse, işte onlar zalimlerin kendileridir" (K. Tevbe 23)
111
Bu vesileyle İbrahim'le ilgili şu örnek verilmekte: "İbrahim'in babası için af dilemesi sadece ona verdiği sözden dolayı idi. Ne var ki, onun Allah’ın düşmani olduğu kendisine belli olunca, ondan uzaklaştı..." (K. Tevbe 114) Bu tür hükümleri herkesten önce kendisi uyguluyormuş gibi görünüp pekistirmek için Muhammed, Müslüman olarak ölmediler diye kendi öz anası Amine için Tanrı'dan mağfiret dilememiş, babası Abdullah'i ve kendisine babalık etmiş olan amcası Ebu Talib'i cehennemlik bilmiştir. Bunlarla ilgili hikayeleri özetlemeden önce ekleyelim ki Muhammed, bununla da kalmamış, bir de daha önceki "peygamber"lerin, inanç farkı yüzünden, kendi ana-babalarıyle ya da çocuklarıyle düşmanlık durumuna girdiklerine dair örnekler vermiştir ki bunlar arasında Nuh ile İbrahim "peygamber"ler de vardır. Bunlarla ilgili olarak Kur'an'da yer alan hikaye ve masalları da aşağıda bulacaksınız. Bütün bu hükümler, bu "Kıssa"lar, ve bu örnekler, daha ilk anlardan itibaren müslümanları, müslüman olmayan akrabalarına karşı savaşmaya ve bu suretle İslam'i başarıya ulaştırmağa matuf bulunmakta idi. Mekke'de İslam'i ilk kabul edenlerin hemen hepsi, "putataparlığa" bağlı kalan kendi ailelerine karşı güç durumda kalmışlardı. Örneğin Ebu Bekir İslam'i kabul ettiği halde oğlu etmemişti; bu yüzden aralarında sürtüşme olmaktaydı. Hicret sırasında çoğu müslümanlar, müslümanlığı kabul etmeyen hişim ve akrabalarından ayrılmışlardı. Muhammed'in kendi kızları arasında bile, hicret etmeyip Mekke'de kalanlar olmuştur. Hicret'den 'den sonra müslümanlar, çete saldırılarına ya da savaşlara giristikleri zaman karşılarında kendi yakın akrabalarını bulmuşlardır. Ve işte Muhammed, İslam'i kabul etmeyen hişim ve akrabanın "küfrü" seçmis sayılacağına ve "küfrü" seçenlerle dost olunmaması, onlarla ilişki kurulmaması, onlar lehine hayır dua edilmemesi gerektiğine dair yukardaki hükümleri getirmek suretiyle önemli bir soruna çözüm yolu bulmuştur.
112
A) NUH "PEYGAMBER'İN, "İNANMAYANLARDANDIR" DİYE KARISINI VE OĞLUNU SULAR ALTINDA ÖLÜME TERKETMESİNİN HİKAYESİ (K. Nuh 1-17; Tahrim 10; Hud 36; Yunus 72; Mü'minun 27; Ankebut 14) Kur'an'da Nuh ile Lut "peygamber"lerin karılarının inkarcılardan olduğuna ve Tanrı’nın bunları suçlu olarak örnek diye sergilediğine dair şöyle bir ayet var:"Allah, inkar edenlere Nuh'un karısı ile Lut'un karısını mışal verdi. Bu ikisi, kullarımızdan iki salih kişinin nikahları altında iken onlara hainlik ettiler. Kocaları, Allah'tan gelen hiçbir şeyi onlardan savamadı. Onlara: -'Haydı, ateşe girenlerle beraber siz de girin-' denildi" (K. 66 Tahrim, 10). Nuh'un yalnız karısı değil fakat oğullarından biri de kafirlerden olduğu için, Muhammed'in söylemesine göre Tanrı onların arasına düşmanlık sokmus ve Nuh'un karısı ile oğlunu sularda bogmuştur. Muhammed'in Nuh ile ilgili olarak Kur'an'a aldığı hikaye'nin aslı Tevrat’ın Tekvin kitabında bulunur (Bkz. Tekvin, Bap 6-10). Fakat Muhammed bu hikaye'yi değiştirmiş ve müslümanlarla kafirler arasında akrabalık, yakınlık, dostluk olamayacağını anlatacak şekle sokmuştur: velev ki bunlar birbirleriyle neseben yakın ve akraba olsunlar (örneğin ana-babaçocuklar, karı-koca, vs... gibi). şu bakımdan ki Tevrat'da anlatılan hikaye'de Nuh ile karısı ve çocukları arasında inanç farkı diye bir şey söz konusu değildir. Oysa ki Muhammed'in Kur'an'a aldığı Nuh "Kıssa" sinda, Nuh'un karısı ile oğullarından biri "imansız" olarak tanımlanmış ve bu yüzden Tanrı tarafından öldürtülmüş gibi gösterilmiştir. Nuh "peygamber" hikayesi’nin Tevrat'daki aslı ile Kur'an'a alinis şekli arasındaki farkın ne olduğunu anlayabilmek için önce Tevrat'daki hikaye'yi özetleyelim: Tanrı, yeryüzünün zorbalıklarla dolduğunu, bütün beserin sonunun geldiğini ve bu nedenle onları yeryüzü ile beraber yok etmek istediğini bildirerek Nuh'a bir gemi yapmasını, ve yaptığı bu gemiye, bütün evindekilerle beraber girmesini, ayrıca da canlılardan belli sayıda erkek ve dişi'ler almasını emreder (Bkz.. Tevrat/ Tekvin, Bap 6: 13-22) Nuh, emredildiği gibi yapar: karısını ve oğulları olan Ham, Sam ve Yafet'i ve onların karılarını alarak gemiye girer ayrıca da canlılardan erkek ve dişileri sokar. Tanrı yeryüzünü kırk gün boyunca tufana boğar, sular yükselir ve gemi bu sularda yürüyüp gider. Sel felaketi yüzelli gün sürer ve yer yüzündeki bütün canlılar sulara gömülüp yok olur. En sonunda Tanrı sel felaketine son verir, suların yükselmesini durdurur. Gemi Ararat dağı üzerine oturur(Bkz. Tekvin, Bap 8: 1-5) . Tanrı Nuh'a seslenir: "Sen ve senin karın ve oğulların ve oğullarının karıları seninle beraber gemiden çikin. Seninle beraber olan her beden sahibi, her yasayan seyi... kendinle beraber çıkar, ta ki onlar yerde türesinler ve semereli olup yer yüzünde çogalsinlar". (Bkz. Tevrat/Tekvin, Bap 8: 6-18). Nuh Tanrı’nın dediği gibi yapar ve sonra Tanrı'ya bir mezbah kurar. Tanrı da Nuh'u ve oğullarını mübarek kılıp onlara, semereli olup çogalmalarını ve yeryüzünü doldurmalarını bildirir. Gemiden çıkan Nuh'un oğulları bütün yeryüzüne dağılırlar ve zürriyetleri olur. Nuh çifçılıge başlar ve 950 yaşında ölür (Bkz. Tevrat/Tekvin: Bap 8: 19-22; Bap 9: 1-28). Görüldüğü gibi Tevrat'da anlatılan hikayede Nuh'un karısının ve oğullarından birinin kafir olmaları ve bu yüzden ölüme gitmeleri diye bir şey yok. Oysa ki Muhammed hikaye'yi farklı
113
bir doğrultuda olmak üzere Kur'an'a almış ve Nuh'un karişi’nin Nuh'a ihanet ettiğini, oğullarından birinin de kafirliği seçtiğini söylemiştir. Nuh'la ilgili olarak Muhammed'in Kur'an'a soktuğu "kıssa"ya göre Nuh, Tanrı tarafından müslümanlıkla emrolunan ve müslüman peygamber olarak kavminini tövbe etmeğe çağırmak üzere gönderilen bir peygamberdir (K. 11 Hud 36). Bu nedenle kavmine: "Benim ecrim Allahtan başkasına ait değildir ve bana müslümanlardan olmam emrolundu" (K. 10 Yunus 72) diyerek onları doğru yola sokmaya çalışır. Fakat onlardan gördüğü direnme üzerine Tanrı kendisini teselli eder ve bir gemi insa edip iman edenleri de yanına almak suretiyle denize açılmasını emreder, şöyle der: "Gözlerimizin önünde (muhafazamız altında) ve bildirdiğimiz şekilde gemiyi yap. Bizim emrimiz gelip de sular coşup yükselmeğe başlayınca her cinsten eşler halinde iki tane ve bir de, içlerinden, daha önce kendisi aleyhinde hüküm verilmiş olanların dışındaki aileni gemiye al. Zulmetmiş olanlar konusunda bana hiç yalvarma. Zira onlar kesinlikle boğulacaklardır" (K. Mü'minun Suresi 27; aynı emir için bkz: Hud Suresi, 31-37). Anlaşılan o ki "içlerinden, daha önce kendisi aleyhinde hüküm verilmiş olanların dışındaki aileni gemiye al." derken Tanrı, Nuh'un imansız olan karısı ile oğullarından birini kastetmiştir. Tanrı Nuh'a, ayrıca da, gemiye bınıldıkten sonra yapılacak şeyi bildirir; şöyle der: "Sen, yanındakılerle birlikte gemiye yerleştiğinde: -'Bizi zalimler topluluğundan kurtaran Allah'a hamdolsun-'de. Ve de ki: -'Rabbim! Beni bereketli bir yere indir. Sen, iskan edenlerin en hayırlışişin" (K. Mü'minun 28-29) Bunları söyledikten sonra Tanrı, kendi kendisiyle övünmek üzere şöyle konuşur: "Şüphesiz bunda (Nuh kavminin başından geçenlerde) birtakım ibretler vardır. Hakikaten biz (kullarımizi böyle) deneriz" (K. Mü'minun 30). Nuh gemiyi yapmağa başlar; fakat devamlı şekilde kavmi tarafından alay edilmekte ve küçük görülmektedir. Nuh da onlara intikam alacağı günlerin geleceğini hatırlatarak: "Eğere bizimle alay ediyorsanız, iyi bilin ki siz nasıl alay ediyorsanız, biz de sizinle alay edeceğiz:.." (K. Hud 38-39) demektedir. Nuh, uzun bir çalışma sonunda, geminin yapımı işini bitirir. Kımı Kur'an yorumcularına göre bu gemi, alelade yelkenli bir gemi olmayıp buharlı vapur cinsi bir gemidir, çünkü güya Kur'an'da "Tandur kaynayınca" deyimi geçmektedir ki bu da ocağı yanmağa başlayan 84 geminin harekete hazır duruma geçtiğinin kanıtıdır . Tanrı Nuh'a seslenerek canlılardan iki eş ile ailesini alıp gemiye binmesini emreder. Kur'an'da şöyle yazılı: "Nihayet emrimiz gelip de sular coşup yükselmeğe başlayınca Nuh'a dedik ki: -'(Canlı çeşitlerinin) her birinden iki eş ile (boğulacağına dair) aleyhinde söz geçmiş olanlar dışında, aileni ve iman edenleri gemiye yükle'- . Zaten onunla beraber pek azi iman etmişti." (K. Hud 40).
114
Dikkat edileceği gibi burada yine "(boğulacağına dair) aleyhinde söz geçmiş olanlar dışında, aileni ve iman edenleri gemiye yükle" sozleri geçmektedir ki Nuh'un kafir olan karısına ve oğullarından birine atiftir. Tanrı bunu söylerken Nuh'un "imanlı" olan ailesine yardımcı olacağını ekler. Bunun üzerine Nuh, bütün canlılara seslenir:"Gemiye bının! Onun yüzüp gitmesi de, durması da Allah’ın adıyladır..." (K. Hud 41) der. Ve sonra karısı hariç, ailesinden olan oğulları Ham, Sam ve Yafes ile birlikte gemiye girer. Fakat diğer bir oğlu binmez, çünkü o da kafirlerdendir. Fakat Nuh'un aklı geride kalan oğlundadır. Bu nedenle onu son bir hamle ile kurtarmağa çalışır. Kur'an'da şöyle yazılı: "Gemi, dağlar gibi dalgalar arasında onları götürmeğe başlar. Nuh, gemiden uzakta bulunan oğluna: -'Yavrucuğum! (Sen de) bizimle beraber bin, kafirlerle beraber olma-' (diye seslendi)..." (K. Hud 42 ) Fakat oğlu babaşının teklifini kabul etmez ve:"Beni sudan koruyacak bir dağa sığınacağım" der. Nuh ona: "Bugün Allah’ın (azabından), merhamet sahibi Allah'tan başka koruyacak kimse yoktur" diye cevap verir. Tam bu sırada dalgalar yükselir ve Nuh'un oğlu, diğer imansızlarla birlikte boğulup gider (K. Hud 43). Nihayet Tanrı: "Ey yer suyunu yut! Ve ey gök (suyunu) tut" diye emreder ve emrettiği an sular çekılır, gemi de Cudi dağının üzerine oturur. Tanrı "O zalimler topluluğunun cani cehenneme" diye beddua'da bulunur (K. Hud 44). Bunun üzerine Nuh oturup Rabbi'ne dua eder ve ona, kendi ailesini boğulmaktan kurtaracağına dair vadını hatırlatır:"Ey Rabbim. Şüphezi oğlum da ailemdendir. Senin vadın ise elbete haktır. Sen hakimler hakimişin" der (K. Hud 45) Fakat Tanrı ona, oğlunun "kafirlerden" olduğunu ve bu itibarla "aile'den" sayılamayacağını bildirir; şöyle der: "Ey Nuh! O asla senin ailenden değildir. Çünkü onun yaptığı kötü bir istir. O halde hakkında bilgin olmayan bir şeyi benden isteme. Ben sana cahillerden olmamani tavsiye ederim" (K. Hud 46) Böylece Tanrı Nuh'a şunu anlatmaktadır ki ana-baba-çocuklar ve yakınlar arasındaki bağlar neseb'den doğma değil fakat dinsel olmak gerekir. Müslümanlığa ve Tanrı’nın peygamberine inananlar birbirlerinin akrabasidirlar. Müslümanlarla kafirler, neseb ya da irk bakımından birbirlerinin akrabası olsalar dahi bu akrabalığın Tanrı indinde anlamı ve değeri yoktur. Ve işte yukardaki sözler bunu anlatmak için Kur'an'a alınmıştır. Bu sözleri dinleyen Nuh Tanrı'dan özür diler ve şöyle der: "Ey Rabbim! Ben senden, hakkında bilgim olmayan şeyi istemekten sana sığınırım. Eğer beni bağışlamaz ve esirgemezsen, ben ziyana uğrayanlardan olurum". (K. Hud 47). Tanrı Nuh'un bu konuşmasından hoşnud olur ve gemide olanlara gemiden çıkmalarını söylece emreder:"Ey Nuh! Sana ve seninle beraber olan ümmetlere bizden selam ve bereketlerle (gemiden) in!. Kendilerini (dünyada yararlandıracağimiz), sonra da bizden kendilerine elem verici bir azabın dokunacağı ümmetler de olacaktır". (K. Hud 48). Kur'an'da yazıldığına göre Nuh 950 yıl yasar; Tanrı onu ve gemidekileri kurtarmak suretiyle alemlere ibret yapmıştır (K. Ankebut 14-15).
115
Tanrı "Onların ardından bir başka nesil" yaratır ve bu yarattığı yeni nesle bir "peygamber" gönderir ve bu "Peygamber"i, onlara şu şekilde konuşturur: "Allah'a kulluk edin. sizin O'ndan başka bir tanrınız yoktur. Hala Allah'tan korkmaz mışınız" (K. Mü'minun 31-32). Bu "peygamber"in kim olduğu Kur'an'da belirtilmediği için yorumcular bunun Hud ya da 85 Salih "peygamber"'den biri olduğu görüşündedirler . Fakat her ne olursa olsun yukarda anlatılan Nuh masalı, diğer bir çok sorunlar yanında, bir de insanlar arası sevgi ve baglılığın ancak ve ancak İslam'a baglılıkla mümkün olacağını ve müslümanlar ile kafirler arasında (velevki bunlar ana, baba, çocuk ya da yakın akraba olsunlar) düşmanlıktan gayrı bir duygunun egemen olamayacağını ortaya vurmaktadır.
116
B) FARKLİ İNANÇTADIR DİYE BABASIYLE KAVGALAŞAN, VE ONU "SAPIKLIKLA" SUÇLAYAN İBRAHİM'İN HİKAYESİ. (K. En'am 74-80, Meryem 42-49, Tevbe 114; İbrahim 40-41; Mümtehine 4) İbrahim'le ilgili olarak Kur'an'da yer alan masallardan biri, onun, farklı inanca bağlı bulunan babasıyle olan ilişkisini içerir. Bu yüzden onunla çekışıp ondan uzaklaşır. Hikaye Yahudi kaynaklarında da mevcud olup bazı farklılıklar arz'eder. Şöyleki: Yahudilerin "kutsal" kitap olarak bildikleri Tevrat'da , "Terah"in oğlu olarak gösterilen Abram (ki daha sonra Abraham olarak ad değiştirecektir; Bkz. Tekvin, Bap 12: 26) Kur'an'a 86 "Azer'in oğlu İbrahim" olarak alınmıştır (K. En'am 74): hem de "müslüman" bir peygamber olarak. Yahudilerin Talmud'una göre, daha pek küçük yasta iken Allah’ın varlığını tanımış olan ve Tevrat'da Tanrı’nın: "Memleketinden, ve akrabanın yanından ve babanın evinden, sana göstereceğim memlekete git; ve seni büyük millet edeceğim, ve seni mübarek kilacağım ve senin adını büyük edeceğim... sana ihanet edene lanet edeceğim" (Tekvin 12: 1-4) diyerek sözünü ettiği Abram (Abraham), Kur'an'da "Müslümanların ilki" olarak (K. İmran 67) tanımlanmış ve farklı inançta olan babası ve kavmi ile çatışır olarak gösterilmiştir. Çünkü İbrahim'in kavmi (ki söylendiğine göre İrak'da yasayan Keldani'lerdir) putlara tapmaktadır. Tanrı İbrahim'in iman edenlerden olmasını ister ve bu amaçla ona doğru yolu gösterir; ona göklerdeki hükümranlığının azametini gösterir; Kur'an'da şöyle yazılı: "Böylece Biz, kesin iman edenlerden olması için İbrahim'e göklerin ve yerin melekutunu (hükümranlığını) gösteriyorduk" (K. En'am 75) Fakat buna rağmen İbrahim geceleyin gökyüzünde bir yildiz görünce: "Rabbim budur" der; yildiz batinca "Batanları sevmem" der (K. En'am 76). Ay'i doğarken görünce: "Bu Rabbimdir" der. Batinca: "Rabbim bana doğru yolu göstermezse elbette yoldan sapan topluluklardan olurum" der (K. En'am 77). Güneşi doğarken görünce: "Rabbim budur, zira bu daha büyük" der; batinca: "Ey kavmim! Ben sizin (Allah'a) ortak kostuğunuz şeylerden uzağım der (K. En'am 78). Bunu yaparken gerçekten Tanrı'yı mı aramaktadır, yoksa gök cisimlerine tapmanın sapıklık mi olduğunu anlatmaktadır, pek bilinmez. Kur'an yorumcuları bu konuda tartışırlar Fakat her ne olursa olsun Muhammed'in söylemesine göre İbrahim şunu ortaya vurmaktadır ki doğru yolu kendi gayretiyle değil fakat Tanrı’nın kendisini sürüklemesiyle bulmuştur. Bundan dolayıdır ki "Rabbim bana doğru yolu göstermezse elbette yoldan sapan topluluklardan olurum" der (K. En'am 77). Tanrı’nın kendisini doğru yola ilettiğini söyler (K. En'am 80) ve bu sayede "hanif" olduğunu (yani tek bir Allah'a yönelik olduğunu) ve yüzünü Tanrı'ya çevırmış bulunduğunu ekler (K. En'am 79). Muhammed'in söylemesine göre İbrahim: "Ne Yahudiydi, ne de Hırıstiyandı; o ... dosdoğru bir müslüman idi; müşriklerden değildi" (K. Al-i İmran 67). İbrahim'i doğru yola sokan, onun kalbini açıp müslüman yapan Tanrı’dır, ve İbrahim, basta kendi babası olmak üzere tüm kavminin putları terkedip Tanrı'ya kulluk etmelerini ve kendisi gibi "doğru yola" girmelerini (yani müslüman olmalarını) istemektedir.
117
Onları yalancılıla suçlayıp şöyle der: "... Tanrı’yı bırakıp putlara tapiyorsunuz ve yalanlar uyduruyorsunuz. Bilmelişiniz ki, Allah’ı bırakıp da taptıklarınız size rizik vermezler. O halde rizki Allah’ın katında arayın. O'na kulluk edin ve O'na şükredin... "(K. Ankebut 16-17). Onlar da kendisine: "Biz, babalarımizi (bu putlara) tapar kimseler bulduk" (K. Enbiya 53) derler. İbrahim de onlara: "Doğrusu, siz de, babalarınız da açık bir sapıklık içindesiniz" (K. Enbiya 54) diye karşılık verir. Bu sefer onlar: "Bize gerçegı mı getirdin, yoksa sen oyunbazlardan biri mişin?" (K. Saffat 55) derler. Bu tartışma böylece sürüp gider. Fakat İbrahim, herkesten önce kendi babaşının inançlarını değiştirmek, onu kendi inançlarına sokmak hevesindedir; şöyle der: "Babacigim! Hakikaten sana gelmeyen bir ilim bana geldi. Öyle ise bana uy ki, seni düz yola çıkarayım" (K. Meryem 43) der. Neden dolayı Tanrı İbrahim'i müslüman yapar da babaşını ve kavmini tüm olarak bu "nimetlere" kavuşturmaz, bilemiyoruz. İslam şeriat’ı soru sormayı ve sorulara cevap vermeyi uygun bulmadığı için bu sorulara cevap bulamıyor vehikayemize devam ediyoruz. İbrahim yukardaki şekilde konuşmakla kalmaz fakat kavminin putlarını kırmağa başlar. Kidiktan sonra da onlara: "Yontuğunuz şeylere mi tapiyorsunuz? Oysa sizi de yonttuklarınızi da Allah yaratmıştır" (K. Saffat 88 ve d.) der. Söylemeye gerek yoktur ki böyle bir davranişin hoşgörü ile ilgisi yoktur. Bundan dolayıdır ki kavmi de onunla tartışmaya girişir. Hatta aralarından bazıları "(İbrahim) için bir bina yapın ve derhal onu ateşe atin" (K. Saffat 97) diye konuşanlar olur. Fakat Tanrı onların bu planını bozar (K. Saffat 98). İbrahim de onlara: "Beni doğru yola iletmişken, Allah hakkında benimle tartişiyor musunuz? Ben sizin ona ortak kostuğunuz şeylerden korkmam... Siz, Allah’ın size haklarında hiçbir hüküm indirmediği şeyleri O'na ortak kosmaktan karkmazken, ben sizin ortak kostuğunuz şeylerden nasıl korkarım..." (K. En'am 80-81) diye konuşur. Bir yandan kavmini ikna etmeye çalışırken diğer yandan da kendi babaşını doğru yola sokmağa çalışır; sokamadığı için ona çatar, onu sapıklıkla suçlar; şöyle der: "(Babacigim) Bir takım putları tanrılar mı ediniyorsun? Doğrusu ben seni de kavmini de apaçık bir sapıklık içinde görüyorum" (K. En'am 74); "Babacigim! Duymayan, görmeyen ve sana hiçbir fayda sağlamayan bir şeye niçin taparsın?" (K. 19 Meryem 42); "Babacigim! Şeytana kulluk etme! Çünkü şeytan... Allah'a asi oldu" (K. 19:44). Bunları söylerken babaşına şunu hatırlatır ki Tanrı ona doğru yolu göstermemiştir ama kendisine göstermiştir; şöyle der: "Babacigim! Hakikaten sana gelmeyen bir ilim bana geldi. Öyle ise bana uy ki, seni düz yola çıkarayım" (K. Meryem 43) Babaşını muhtemel bir azab'dan korumak istediğini de şöyle belli eder: "Babacigim! Allah tarafından sana azap dokunup da şeytanın yakini olmandan korkuyorum" (Meryem, 45). Fakat İbrahim'in bütün bu sözlerine karşı babası direnir; kendi "tanrılarından" ayrılıp başkaca bir Tanrı'ya inananlardan olmayacağını söyler; hatta oğlunu azarlar. şöyle der: "Ey İbrahim! ... sen benim tanrılarımdan yüz mü çeviriyorsun? Eğer vazgeçmezsen, andolsun seni taşlarım! Uzun bir zaman benden uzak dur!" (K. Meryem 46).
118
Bunun üzerine İbrahim babaşına veda eder; fakat yine de onun için Tanrı'ya dua edeceğini söyler. şöyle der: "(Babacigim) Selam sana (esen kal). Rabbimden senin için mağfiret dileyeceğim. Çünkü o bana karşı lütufkardır" (K. Meryem 47). Yapacağı dua’nın Tanrı tarafında kabul edilmemesi halinde onun başına gelebilecek belalara karşı bir şey yapamayacağını anlatmak için de şöyle ekler: "Andolsun senin için mağfiret dileyeceğim. Fakat Allah'tan sana gelecek herhangi bir şeyi önlemeğe gücüm yetmez" (K. Mümtehine 4) Ve dediği gibi yapar, ana-babası için Tanrı'ya dua eder; şöyle der: "Ey Rabbımız! (Amellerin) hesap olunacağı gün beni, ana-babamı ve mü'minleri bağışla" (K. İbrahim 41) diye dua eder. Dua’sının boşa gitmesi ihtimalıne rağmen bu güzel davranışdan vazgeçmez; şöyle der: "Umulur ki (senin için) Rabbime dua etmekle bedbaht (emeği boşa gitmiş) olmam" (K. Meryem 48) Bunları söyledikten sonra İbrahim babasından ve kavminin insanlarından ve putlardan uzaklaşip bir tarafa çekılır. Beyzavi gibi Kur'an yorumcuların bildirmesine göre Sam yönünde yola çıkar. Önce Hayran denilen yere gider; orada Sara adında bir kadınla evlenir. Tanrı ona İshak adındaki oğlunu ve torun olarak da İshak'in oğlu Yakub'u verir (K. Meryem 49). Hemen ekleyelim ki İbrahim, her ne kadar babaşına, farklı inançtandır diye, çatmiş ve hatta onu sapıklıkla tanımlamış ise de, her şeye rağmen ona Tanrı'dan mağfiret dileyeceğini bildirmek suretiyle vefakar ve hayırlı bir evlad olduğunu ortaya vurmuştur. Birazdan göreceğiz ki Muhammed, onun bu şekilde davranişini örnek verirken, bunun doğru bir şey olmadığını anlatmak istemiş ve "kafir" olarak ölenler için dua etmenin yasak olduğunu bildırmıştır. Bundan dolayıdır ki, bir yandan yukarda görmüş olduğumuz hükümleri koyarken diğer taraftan da kendi anasını ve babaşını ve kendisine gerçekten babalık eden amcası Ebu Talib'i, müslüman olarak ölmediler diye Tanrı mağfiretinden uzak kılmış ve babası ile amucasını, cehenneme atılmış gibi göstermiştir. Bunu yapmakla da tüm müslümanların bu şekilde hareket etmeleri gereğini vurgulamıştır.
119
C) MUHAMMED'E BABALIK EDEN EBU TALİB'İN, MÜSLÜMAN OLARAK ÖLMEDİ DİYE, CEHENNEMDE ATEŞTEN BİR ÇUKURA ATILIP TOPUKLARINA KADAR YAKILMASININ VE BEYNİNİN KAYNAMASININ HİKAYESİ (K. Tevbe 113; Kasas, 56; En'am 125) Bilindiği gibi Muhammed, çok küçük yaşında anasını ve babaşını kaybettiği için amcası Ebu Talip tarafından yetiştirilmiştir. Ebu Talib Kureyş'in saygı beslediği kişilerden biriydi. Bu nedenle Muhammed'in Mekkelilerle olan kavgalasmalarında ona büyük yardımları ve iyilikleri olmuş, onu muhtemel ölümlerden kurtarmıştır. Muhammed bile bunu "Ey amca! Senin benim üzerimde iyiliğin var" şeklindeki sözleriyle açıklamıştır. Ancak ne var ki bu sözleri o, Ebu Talip'in ölümü sırasında ve sırf onu İslam'a sokmak maksadıyla söylemiştir. Aslinda bu ise, yani Ebu Talib'i müslüman yapmağa o, çok daha önceleri başlamıştı. Çünkü tanınmiş bir kişi olan amucasını müslüman yapacak olursa, halk nezdinde itibarının artacağını ve bu sayede çok sayıda taraftar kazanacağını bilmekteydi. Fakat Ebu Talib, hem hoşgörü sahibi ve hem de özgürlüğüne düşkün olduğu için Muhammed'in bu israrlarını daima geri çevırmıştır. Her ne kadar onun fikirlerini benimsememekle beraber yine de onu korumakta devam etmiştir. İslam kaynaklarının bildirdiğine göre Muhammed, amcasına ölüm alametlerinin gelmesi üzerine, son kez onu müslüman yapma umudu ile yanına gider ve: "Ey ammi! -La ilahe illa'llah'- (Alah'tan başka ilah yoktur) de. Eğer bunu söylersen Tanrı nezdinde sana 'sehadet ve şefaat' edebilirim" şeklinde konuşur. Fakat Ebu Talib kabul etmez ve kendi atalarının dininde, yani "putperest" olarak ölmek istediğini bildirir; ve gerçekten de müslüman olmadan ölmüş olur. Kuşkusuz ki amucasını müslüman yapamamış olmak, Muhammed bakımından bir başarışızlıktir. Öte yandan "müşrik" olarak ölen bir kimse için "mağfiret" dileyecek olursa, bu sefer müslüman yaptığı kimseler tarafından yadırganacaktır. İşte bu duruma bir çözüm bulmak üzere sorumluluğu Tanrı'ya yükleme yolunu seçer ve: "İyi bil amcacigim! Yemin ederim ki ben, hakkından mağfiret dilemekten nehy olunmadıkça, herhalde (Tanrı'dan ) senin için af ve mağfiret dilerim" der (Müseyyeb İbn-i Hazn'dan, Buharı’nın rivayeti için bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh.533, hadis no. 665). Bu sözleriyle "mağfiret" dileme işini Tanrı’nın iznine bırakmış ve sorumluluğu sırtından atmıştır. Sırf kendisine: "Neden Amucan için mağfiret dilemedin" denecek olursa: "Tanrı bana bu izni vermedi" diyebilmek için. Nitekim Ebu Talib'in yukardaki şekilde konuşması üzerine Muhammed, müşriklerin ölüleri lehine mağfiret dilenemeyeceğine, ve onlar için namaz kılınamayacağına dair Tanrı'dan vahy indiğini söyler ve Kur'an'a şu ayet'i sokar: "(Kafir olarak ölüp) cehennem ehli oldukları açıkçaa belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar, (Allah'a) ortak kosanlar için af dilemek ne 87 peygamber'e yarasır ne de inananlara" (K. Tevbe 113) . Daha başka bir deyimle Ebu Talib "müşrik" olarak öldüğü için Tanrı Muhammed'e, onun lehine "mağfiret dileme" izni vermemiştir. Biraz aşağıda göreceğimiz gibi bu ayet'in Muhammed'in annesi için indiğini ve bu yüzden anasına mağfiret dilemediğini söyleyenler de vardır (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 535).
120
Yukardaki ayet'in indiğini söyledikten sonra Muhammed, kimlerin hidayet'e layık olduklarını, yani kimlerin doğru yola girebileceklerini, en iyi bir şekilde Tanrı’nın bildiğine dair şu ayet'i okur: "(Ey Muhammed!) sen, her sevdiğine hidayet edemezsin (doğru yolu gösteremezsin)! Lakin Allah dilediği kişiyı hidayette kılar. Ve O, hidayete layık olanları çok iyi bilir" (K. Kasas, 56) Bununla anlatmak ister ki Tanrı, Ebu Talibi hidayete eriştirmek istememiştir, çünkü Tanrı "Kımı doğru yola koymak isterse onun kalbini İslamıyet'e açar, kimi de saptırmak isterse... kalbini dar ve sıkıntılı kilar" (K. En'am 125). Böylece Ebu Talib'in müslüman olmamasını, Tanrı’nın bunu istememiş olmasına bağlar. Artık kimse ona: "Nasıl olur da amucani dahi müslüman yapamazsin?" şeklinde soru soramayacaktır. Fakat etraftan bazı kişiler, amucasının iyiliklerini kendisine hatırlatırlar ve bu kadar iyilik gördüğü bir insana karşı nasıl bir duygu ile "şefaat"ta bulunmaktan uzak kaldığını sorarlar. Örneğin Abbas İbn-i Abdülmutttalib şöyle der: "Ya Resula'llah! Amucan (Ebu Talib hakkında şefaat) den seni nasıl bir his alakoydu? Allah'a yemin ederim ki , o, seni her zaman (saldırılardan korurdu). Ve senin hesabina düşmanlarına karşı asabilesirdi". Buna karşı Muhammed, her ne kadar Tanrı’nın kendisine, amcası lehine mağfiret dileme izni vermemekle beraber, yine de onun için şefaate bulunduğunu ve bu şefaat sayesinde amucasının sadece "topuklarına kadar cehennem ateşinde tutulduğunu" söyler; şöyle der: "Şimdi Ebu Talib topuklarına kadar- dibi yakın- ateşten bir çukur içindedir. Eğer benim (şefaatım) olmasaydı muhakkak o, Cehennem'in en derin çukurunda bulunurdu". (Bkz. Sahihi..., Cilt X, sh. 52-53, hadis no. 1548). Fakat bu söylediğini biraz daha açikliğa kavuşturmak üzere şöyle ekler: "Umarım ki şefaatım amucama faydali olacaktır. Şefaatımle amucam topuklarına çikabilen ateşten bir çukura konulacak, oradan beyni kaynayacaktır" (Bkz. Buharı’nın Ebu Said-i Hudri'den rivayeti : Sahih-i..., Cilt X. sh. 53, hadis no. 1549). Yani şunu anlatmak ister ki, gördüğü iyilikler karşılığında amcasına şefaat etmekle onu, Cehennem'deki cezalar içerisinde nispeten hafif olan ceza'ya çarptirtmıştır ki o da topuklarına çikabilen ateşten bir çukura konulup, orada beyninin kaynamış olmasidir. Eğer şefaat etmemiş olsaydı, amcası topuklarına çikabilen ateş yerine Cehennem'in dibine atılacak ve beyni orada kaynamış olacaktı.
121
D) MUHAMMED'İN, KENDİ ANASI AMİNE İÇİN MAĞFİRET DİLEMEKTEN KAÇINMASININ VE BABASI ABDULLAH HAKKINDA: "-o şimdi cehennemde'dir" DEMESİNİN HİKAYESİ (K. Tevbe 113). İslam kaynaklarına göre Muhammed, Mekke'nin fethinden sonra bir gün anası Amine'nin kabrını ziyaret eder; öylesine ağlamaklidir ki, kendisiyle birlikte yanındakıleri de ağlatır. Fakat kabrin başında durduğu sürece anası için hayır dua etmez; etmeyisini de etrafındakılere şöyle açıklar: "Valideme istigfar etmek için (günahlarının bağışlanması için) Rabbimden izin diledim. Müsaade buyurulmadı. Kabrını ziyaret etmek için istizan ettim (daniştim). Buna müsaade edildi..." (Bkz. Sahih-i...., Cilt IV, sh. 537). İbn-i Sa'd'in Kitabu'l-Tabakat adlı ünlü yapıtında da bu doğrultuda olmak üzere şu yazılı:"(Tanrı elçisi) anasının viran mezarını ziyaret etti. Halk etrafında toplanmıştı. ağlayarak onlara şunu söyledi: -'Bu benim anamın mezaridir. (Bu mezari ziyaret etmek için) Tanrı'dan izin istedim. Tanrı bana bu izni verdi. Fakat anam için mağfiret dilemek üzere izin istediğimde Tanrı bana bu izni vermedi" "Neden dolayı Tanrı, anası Amine lehine hayır dua etmek için Muhammed'e izin vermemiştir?" sorusu, İslam yazarlarını çok güç durumda bırakan sorulardan biridir. Genellikle böyle bir soru sorulmasının caiz olmadığını söylerler. Kimişi: "Muhammed'in anasının halini Tanrı bilir" diyerek soru sorulmasını önlemek ister. Kimişi iznin verilmemesinin, Amine'nin "müslüman olarak ölmemesi" olayı ile ilgili bulunmadığını bildirir. Kimişi, Muhammed'in anasının ve babaşının iman sahibi olup olmadığından söz etmenin, ya da İslam'dan gayrı bir inançta öldüklerini söylemenin günah sayılacağını 88 belirtir . Kimişi de Amine'nin Yahudi asıllı ya da müşrik (putatapan) olarak ölmüş olduğunu ve bu nedenle Tanrı’nın "mağfiret dileme" izni vermediğini ve hatta: "Peygamberin ve iman eden müslümanların müşrikler lehine istigfar etmeleri muvafik değildir" şeklindeki ayet'i (K. 89 Tevbe 113) indirdiğini öne sürerler . Gerçek şudur ki Muhammed, anası için mağfiret dilemek şöyle dursun fakat Kur'an'da İsa’nın anası Meryem'i ya da Firavun'un karısı Asiye'yi zikrettiği, hatta yüceltir göründüğü halde, Amine'nin adına yer bile vermemiştir. Örneğin Tanrı’nın kendisine: "(Ey Muhammed) Kitab'da Meryem'i de an" (K. İmran 42; Meryem 16) diye emrettiğini ve Meryem için "Dünyaların kadınlarından en üstünü" dediğini söylemiş, fakat kendi öz anası Amine için Kur'an'a buna benzer bir şey koymamıştır. Yine aynı şekilde Tanrı’nın, Musa’yı sudan kurtardı ve kocasının zulmunden korudu diye, Firavun'un karısını (Asiye'yI) yücelttiğini ve bütün müslüman kadınlara örnek gösterdiğini bildirmek üzere Kur'an'a ayet'ler koymuştur. Örneğin Tahrim Suresi'nde, faziletliği nedeniyle Firavun'un karısının örnek bir kadın olduğu ve müslümanlara örnek olarak gösterildiği şöyle yazılıdır: "Allah, inananlara da Firavun'un karısını mışal gösterir..." (K. Tahrim 11; ayrıca bkz. Kasas Suresi, ayet 9). Yine Tahrim suresi'nde, İmran kızı Meryem'in Tanrı tarafından müslüman yapildiği ve bütün müslümanlara örnek kılındığı şöyle belirtilmiştir: "İffetini korumus olan, İmran kızı Meryemi' de (Allah örnek gösterdI). Biz ona ruhumuzdan üfledik ve Rabbinin sözlerini ve kitaplarını tasdik etti. O gönülden itaat edenlerdendir" (K. Tahrim 12). Görülüyor ki Tanrı, Muhammed'in söylemesine göre, Meryem ile Asiye'yi yüceltmiş, müslümanlara örnek göstermiş ve fakat Muhammed'in anasının adını ağzına bile almamıştır. Almadıktan gayrı bir de Muhammed'i, anası için mağfiret dilemekten men etmiştir.
122
"Bu neden böyledir?" diye sorulacak olursa cevabını vermek kolaydır. şu bakımdan ki Muhammed, yukarda değindgımız gibi, taraftarlarından pek çoğunun hişim ve akrabalarının müslüman olmadıklarını ve bu nedenle taraftarlarını etkileyebileceklerini düşünerek onlar arasında düşmanlık yaratmayı uygun bulmuştur. Onlara kendisinden örnek yaratmak için Tanrı’nın kendisine anası lehinde mağfiret dileme izni vermediğini söylemiştir. Buna karşılık Hırıstiyanları ve Yahudileri kendisine çekebilmek ve müslüman yapabilmek için onların kutsal olarak bildikleri kimseleri (örneğin Meryem’ı) Tanrı tarafından "kutsal" kılınmış gibi Kur'an'a geçırmıştır. Yine İslam kaynaklarından öğrendiğimiz şudur ki Muhammed, "müslüman olarak" ölmedi diye babası Abdullah için de, tıpkı anası Amine'ye yaptığı gibi yapmış ve hatta onun Cehennem'de bulunduğunu açıkçaa söylemekten geri kalmamıştır. Gerçekten de Muslim'in, Enes İbn-i Malık'ten rivayetine göre bir gün adamın birisi Muhammed'e gelerek: "Ya Resula'llah! Babam nerededir? Cennette mi, Cehennem'de mi?" diye sorunca Muhammed kendisine "Cehennemde'dir" diye yanıt verir. Bu haberi alan adam dönüp gideceği sırada Muhammed kendisini çağrır ve:"Benim babam da, senin baban da Cehennemde'dir" der. Her ne kadar bu hadis'in "zayif" olduğunu söyleyenler varsa da, müslüman olarak ölmedi diye anası Amine için "mağfiret" dilemeyen Muhammed'in, "putperest olarak ölen babası Abdullah için başka türlü harekete edeceğini düşünmek güçtür. Kaldı ki söz konusu hadis "zayif" nitelikte değil aksine en sağlam hadis'lerden biri olup Müslim'in e's-Sahih'inde (Kitabu'l-İman /347 hadis no. 203) ve Ebu Davud'un Kitabu's-Sünne (/18, hadis no. 4718) adlı yapıtında ve bunlara benzer diğer gibi kaynaklarda yer almıştır. Müslim, bu hadis'i incelerken bölüm basliği olarak şunu kullanmıştır: "Kafir iken ölenin cehennemde olacağına, ona, şefaatın ve 90 Tanrı'ya en yakın olanların akrabası olmanın da bir yarar sağlamayacağına ilişkin bab" . Üstelik de Muhammed, gerçek "baba" olarak kendisine Abdullah'i değil fakat İbrahim "peygamber"i seçmıştır. Bir hadis'inde: "Ben babam İbrahim'in duasi(yim)" diye konuşmuştur. Söylemeye gerek yoktur ki Amine ile Abdullah'in öldükleri tarihte Muhammed'in henüz çok küsük yasta bulunduğu ve ortada henüz Arap'lar için İslam dini diye bir şey söz konusu olmadığı göz önünde tutulacak olursa, müslüman olarak ölmüş olmamanın günah konusu sayılamayacağı aşıkardır. şu durumda Amine ve Abdullah lehine "mağfiret" dilememenin mantıki bir yönü olmamak gerekir. Ancak ne var ki yukarıya aldığımiz hikayelere ve bu hikayelerin dayanağı olan Kur'an ve hadis hükümlerine göre şu muhakkak ki Muhammed, müslüman olarak ölmeyenler için (velev ki bunlar ana-baba-kardeş-es-evlad gibi hişim ve akraba olsunlar) dua edilmemesi, onlarla ilişki kurulmaması için kendinden örnek vermek istemiş ve bu nedenle anasına, babaşına ve kendisine babalık eden amcasına Tanrı'dan "mağfiret" dilememiştir.
123
XXXVI) "İrtidat" (müslümanlıktan dönmek), ya da yol kesmek suretlerinden birisiyle Tanrı'ya ve peygamberine karşı gelen kimselerin ellerinin ve ayaklarının çaprazlama olarak kesilmesini, gözlerinin oyulup çıkarılmasını öngören ayet hükmünün (K. Maide 33-34) uygulanmasıyle ilgili hikayelerden örnekler Kur’an’ın Maide Süresi’nin 33. ayet'i aynen şöyle: "Allah ve peygamberleriyle savaşanların ve yeryüzünde bozgunculuga uğraşanların cezası öldürülmek veya asılmak yahut çapraz olarak el ve ayakları kesilmek ya da yerlerinden sürülmektir. Bu onlara dünyada bir rezilliktir. Onlar ahirette büyük azab vardır" (K. Maide 33) Burada sözü edilen suçun tam bir tanımı yapılmamış olmakla beraber gerek İslamı kaynaklardan ve gerek ayet'in Muhammed'den bu yana uygulanmasından öğrenmek mümkündür ki söz konusu cezaları gerektiren davranışlar, "din'den (müslümanlıktan) dönmek, ya da küfür etmek, ya da yol kesmek suretlerinden birisiyle Tanrı'ya ve peygamberine karşı savaşmayı" kapsamaktadır. Her ne kadar "Ulema"dan bazıları bu ayet'in, özellikle "eskiya ve yol kesiciler" hakkında indiği söylerlerse de Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesei, İbn Mace gibi temel kaynaklara göre ayet'de belirtilen cezalar, sadece yol kesenlere, ya da devlete karşı isyan edenlere değil fakat aynı zamanda "mürtedlere" (İslam'dan çıkanlara) ve kafirlere de uygulanır. Nitekim Buharı’nın bu ayet'le ilgili hadisler vesilesiyle açtığı bölümde bildirilen de budur (Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 180-181 , hadis no. 172; ve Cilt XII, sh. 257). Bunun böyle olduğunu kanıtlayan örneklerden biri, Muhammed'in develerini çalip çobanını öldüren ve üstelik İslam'a girmiş iken İslam'dan çıkan kişilerin hikayesidir ki söyledir. İslam kaynaklarının bildirmesine (ve özellikle Buhari'de ve Sire-i Dahlaniyye'de yer alan verilere) göre Ukl ya da Ureyne kabilelerine mensup yedi-sekiz kişi Hicret'in 6. yılında yoksulluk nedeniyle Medine'ye gelip Muhammed'in yanına çıkarlar ve "İslam üzere biat" ederek "kelime-i şahadet" getirirler ve müslüman olduklarını bildirirler. Müslüman olmalarının nedeni, pek muhtemelen, açliktan kurtulmak ve sağlığa kavuşmaktır. Nitekim geldikleri vakit hasta, benizleri sararmış, karınları sismis bir haldedirler: "Ya Resulallah, biz fakiriz. Bizi barindir, yedir, içir" diye ricada bulunurlar. Muhammed, müslüman olurlar diye, onları yedirip içirir. Fakat adamlar, az geçmeden burada kalmak istemediklerini Muhammed'e bildirirler; şöyle derler: "Ya Resula'llah, biz çölde yaşamağa alışmis koyun, deve sahipleri idik. Çayiri, çimeni, bağı, bahçesi bol yerlere alişik değiliz. Medine'de ikamet hosumuza gitmiyor. Develerimizin bulunduğu yere çıkmamıza izin verseniz..." Muhammed dileklerini kabul ederek onları, zekat develerinin bulunduğu Gabe ormani denen bir yere gönderir. İhtiyaçlarını gidersinler diye onlara kendi çobani olan Yesar ile beraber bir deve sürüsü hediye eder. Develer sadaka develeri olup topluma ait sayılmaktadır. Adamlar burada bol süt içerek ve temiz hava alarak iyileşirler. Fakat İslam kaynaklarının bildirmesine göre, iyileştikleri an "irtidat" ederler, yani İslam'i terkederler ve Muhammed'in çobanını öldürüp, develeri de önlerine katip giderler. Güya çobanın elini ayağını kesmişler, dilinin altına ve gözüne diken batırmışlar, ve öylece ölüme terketmişlerdir. (Bkz. Sahih..., Cilt I, sh. 183; Cilt XII, sh. 258). Sabah vakti haberi alan Muhammed köpürür ve Gürz b. Cabir kumandasındaki yirmi altı kişilik bir çeteyi adamların ardından kosturur. Gün yükselince haydutlar ele geçirilir ve Harre denilen yere getirilir. Burası Medine Kent'inin dışında, kara tasli, güneş altında ateş gibi yanar bir yerin adıdır.
124
Muhammed onları, "irtidat" (müslümanlıktan çıkmak), "küfran-i nimet" ( nankörlük), "Kat-i tarik" (yol kesmek) ve "katl-ü iskence" (iskenceyle öldürmek) eylemlerine "kisas" olmak üzere cezalandırır. Uyguladığı ceza, Kur’an’ın Maide Suresi’nin 33. ayet'indeki cezalardır; yani adamların ellerinin, ayaklarının çaprazlama kesilmesini, gözlerinin oyulmasını öngören cezalar. Muhammed suçluların bu cezalara çarptirilmasını emreder. Emir yerine getirilir ve adamlar bu halde ölüme terkedilir. şu isterler kendilerine şu verilmez; ağızlarıyle ve dişleriyle toprağı kazarlar, taşları kemirirler. Fakat ne yaparlarsa yapsınlar kizgin güneş altında ölünceye kadar öylece bırakılırlar. Bu olay, hadis-i serif olarak İslam kaynaklarında yer almıştır. İbn-i Sa'd, Taberi, Tabarani, İbn-i Hibban, İbn-i İshak, Vakidi , İbnü't-Talla gibi yazarlar tarafından da işlenmıştır Söylemeye gerek yoktur ki böylesine dehşet verici bir iskence cezası emrinin, kendisini "peygamber" diye tanıtan bir kimseden çıkmaması gerekirdi. Bir an için suçlulara atfolunan suçun gerçekten öyle olduğu kabul edilse bile ceza’nın böylesine insafsiz boyutları bulması vicdan sizlatıcıdır. Kaldı ki bu kişilerin, Muhammed'in çobanını, gözler oyarak, eller keserek öldürdükleri de muhtemelen İslam yazarlarının bir abartması olmalıdır; çünkü ne kadar vahsi olurlarsa olsunlar, bu adamların, kötülük görmedikleri bir çobana karşı bu şekilde hareket etmeleri pek düşünülemez; olsa olsa develeri alıp götürmüşlerdir. Öyle anlaşılıyor ki onların Muhammed'i en fazla gazaba sürükleyen davranışları, İslam'dan çıkmak olmuştur. Fakat ne sasılacak bir seydir ki İslam yazarları ve Kur'an yorumcuları, yukardaki olayla ve söz konusu ayet'in uygulanmasıyle ilgili olarak Muhammed'in takındiği tutum ve davranişi "ahlak ve fazilet örneği" biesey olarak gösterirler. Gösterirken de Muhammed'in söylediği ve emrettiği her şeyin Tanrı'dan gelme olduğunu ve çünkü Kur'an'da: "(Muhammed) kendiliğinden, hevesine kapılarak, söylemez. Söyledikleri hep kendisine bildirilen vahiyden ibarettir" diye yazılı bulunduğunu ve onun yaptığı ve söylediği her şeyi gözü kapalı olarak benimsemek gerektiğini belirtirler (Kur’an’ın Hasr 7; Kalem 4, Necm 3-4 ayetlerini örnek verirler. Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 184). Bu hikayelerle ve bu zihniyetle eğitilen insanlardan nasıl bir gelişme bekleneceğini tahmin güç olmasa gerektir.
125
XXXVII) İBRAHİM'İN SÖYLEDİĞİ YALANLARLA İLGİLİ "KISSA"LARDAN ÖRNEKLER (K. Saffat 88-98; Enbiya 58-67; (K. 42 Suara: 13) Her ne kadar Kur'an'da yalan söylemenin doğru bir şey olmadığına dair hükümler bulunmakla beraber, şeriat kaynağını oluşturan "Kıssa" lardan (masal ve ve hikayelerden) ortaya çıkan sonuçlara göre İslam uğruna yalan söylemenin caiz olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan İbrahimle ilgili iki örnek aşağıya alınmıştır. Daha önceki bölümlerde gördük ki İbrahim, Tevrat'a göre , Yahudilerin atası olduğu halde Muhammed onu, aynı zamanda kendi kavmi olan Arap'ların da atası saymıştır. Sayarken de onun, Tanrı tarafından müslümanlıkla emrolunduğunu bildırmış ve Kur'an'a şu ayet'i koymuştur: "İbrahim, ne Yahudi, ne de Hırıstiyan idi; fakat o, Allah’ı bir tanıyan dosdoğru bir müslüman idi; müşriklerden değildi" (K. İmran 67) İbrahim'i müslümanların ilki olarak gösterirken, aynı zamanda kendisini ve tüm müslümanları da ona, insanların en yakini olarak göstermiş (K. İmran 68), ve müslümanlara müslüman adı’nın onun tarafından verildiğini (K. Hacc 78) ve onun dinine yönelmek gerektiğini belirtmıştır (K. En'am 161; Nisa 125; Bakara 129) Her ne kadar Kur'an ve hadis kaynaklarına göre İbrahim, "dürüstlük" ve "hoşgörü" örneği olarak tanıtılırsa da bu tanıtma, şeriatin değer ölçülerine dayalıdır. şu bakımdan ki İslam uğruna yapılan her şey "dürüstlük" ve "hoşgörü" adına yapilmiş sayılır, velev ki bu eylem akılcı değer ölçülerine ters düsse bile. Bunun böyle olduğunu kanıtlayan örneklerin başında İbrahim'in tutum ve davranışları gelir: kendi babası da dahil olmak üzere, kavmini "İslam" inancina çekmek ve Tanrı'ya kul yapmak isteyen İbrahim bu uğurda yalan söylemeyi uygun bulmuştur. Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayetine göre Muhammed, İslam uğruna İbrahim'in üç kez yalan söylediğini bildırmış ve bu yalanlardan birisinin, hasta olmadığı halde kendisini putperestlere hasta imiş gibi göstermesi; ikincisinin, putları kendi kirdiği halde bu işi başkasının sırtına atması, ve nihayet, üçüncüsünün de, kendi karısı Sare'yı mışır Firavunu'na kızkardeşi imiş gibi tanıtması, olduğunu söylemiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 112, hadis no. 1380). Hemen belirtelim ki ilk iki yalan, esas itibariyel din uğruna söylenmiş görünmekle beraber üçüncü yalan, biraz ilerde göreceğimiz üzere, kişisel çıkarlar amacına dayalı gibidir. anlaşılan o ki İbrahim, müslümanlık uğruna yalan söylemeyi gelenek edinmişken bu arada kendi çıkarları adına yalan söylemekten de geri kalmamıştır.
126
A) KAVMİ’NİN PUTLARINI KIRMAK MAKSADIYLA İBRAHİM'İN YALAN SÖYLEMESİNİN HİKAYESİ: (K. Saffat 88-98; Enbiya 58-67) Kur'an'a dayalı olarak İslam kaynaklarından alınma hikaye şöyle: İbrahim'in kavmi, her ne kadar onun kendilerine çattığını ve kendilerini başka bir inanca sürüklemeğe çaliştiğini bilmekle beraber, yine de hoşgörüye sahip olarak bir bayram günü onu kendileriyle beraber olmaya davet ederler. Fakat İbrahim, her ne kadar onlarla birlikte yola çıkarsa da: "yolda (onların adetince) yilzdizlara bir bakis bakar" ve: "...-'Şimdi ben gerçekten hastayim (Taun hastaliğina tutuldum )" diyerek yalan söyler. "Bunun üzerine yanındakıler ondan yüz çevirerek arkalarına dönüp kaçiverdiler" (K. Saffat 88-90). Onların kaçıp gitmeleri üzerine İbrahim: "Allah'a yemin ederim ki, siz ayrılıp gıttıkten sonra putlarınıza bir oyun oynayacağım" (K. Enbiya 57) der. Daveti kabul etmeyip yalan söylemesinin sebebi şudur: Kavminin insanları, bayrama giderlerken putların yanına yiyecekler bırakmayı gelenek edinmişlerdir; bu şekilde putların bereketlenmesini sağlayacaklarını düşünürlermiş. Ve işte bunu bildiği içindir ki İbrahim, herkes bayram yerine gıttığınde onların putlarını kirabilme fırsatını değerlendirmek üzere: "Ben hastayim" diyerek yalan söylemiştir. Kavminin insanlarının arkalarını dönüp gitmelerinden sonra (K. Saffat 90) İbrahim : "Yavasca putların yanına (varır; oraya konmus yemekleri görünce): -'Yemiyor musunuz? Neden konuşmuyorsunuz? (der). Bunun üzerine yanlarına gelip sağ eliyle (vurur, ve putları kırıp geçirir)". (K. Saffat 91-93); "...Putları paramparça (eder fakat bunlardan sadece) büyüğünü (birakır) " (K. Enbiya 58). Yorumcuların söylemesine göre İbrahim, putları balta ile kırmıştır ve kirdiktan sonra baltayi, sağlam bıraktığı bu büyük putun boynuna asmıştır. Hemen belirtelim ki bu büyük putu sağlam bırakmasının bir sebebi vardır ki o da, birazdan göreceğimiz gibi, halk'a, putları kiranın bu büyük put olduğunu söylemektir. Nitekim bayram senliğinden dönen halk putlarının kirildiğini görünce, birbirlerine: "Bunu tanrılarımıza kim yaptı? Muhakkak o zalimlerden biridir (derler)" (K. Enbiya 59). Aralarından bir kısmı: "Bunları diline dolayan bir genç duyduk; kendisine İbrahim denılırmış" (K. Enbiya 60) diye konuşur. Bunu dinleyenler: "O halde (dediler) onu hemen insanların gözü önüne getirin. Belki şahidlik ederler" (K. Enbiya 61) İbrahımı bulup getirirler ve kendisine: "Bunu ilahlarımıza sen mi yaptın, ey İbrahim?" (K. Enbiya 62) diye sorarlar. Fakat İbrahim doğruyu söylemez, yine yalana başvurur. Biraz önce dediğimiz gibi, kırmayıp sağlam bıraktığı büyük putu onlara göstererek: "Belki de bu işi şu büyükleri yapmıştır. Hadı onlara sorun, eğer konuşuyorlarsa (der)". (K. Enbiya 63). Bunun üzerine onlar: "Putları yalnız ve savunmasız bıraktığınız için asıl siz zalimsınız" (K. Enbiya 64) diyerek birbirlerini suçlarlar. [Fakat yorumcular genellikle ayet'i: "Bunun üzerine kendi vicdanlarına dönüp (kendi kendilerine): -'zalimler sizlersinız, sizler'- dediler" (K. Enbiya 64) şeklinde çevirmeyi tercih ederler. Güya halk, pişmanlık duymuştur. Oysa ki hikayenin akışına göre halk, putları korumasız bıraktıkları için birbirlerini suçlamaktadırlar] . Sonra yine İbrahim ile tartışmaya devam ederler. İbrahim onlara küfürler ederek şöyle der: "Allah’ı bırakıp da size hiçbir fayda ve zarar vermeyen bir şeye hala tapacak mışınız? Size de,
127
Allah’ı bırakıp tapmakta olduğunuz şeylere de yuh olsun! Siz akıllanmaz mışınız?" (K. Enbiya 66-67) Dikkat edileceği gibi, kendisini "peygamber" diye tanımlayan ve bu niteliğiyle hoşgörü temsilcisi olmak gereken İbrahim, yalan söylemek bir yana, fakat bir de tartışmakta olduğu halk'a iyi bir örnek olmaktan uzaktır. Konuşmasıyle onları tahrik etmektedir. Nitekim halk, kendilerine "Yuh olsun size" diye çatan ya da "Siz akıllanmayacak mışınız?" diye hakaret eden İbrahim'e karşı haklı olarak gazaba gelir ve aralarından bir kısmı: "Eğer iş yapacaksanız, yapın onu da tanrılarınıza yardım edin" (K. Enbiya 68) diye bağırmaya başlarlar. Bunun üzerine büyük bir ateş hazırlayıp İbrahim'i, eli kolu bağlı olarak ateşe atarlar. Fakat İbrahim: "Bana Allah’ın sahip çıkması yeter. O ne güzel bir sahip" diyerek Tanrı'ya sığınır. Tanrı da: "Ey ateş! İbrahim için serinlik ve esenlik ol" (K. Enbiya 69) diye emreder ve o an ateş serinlik olur. Bunu üzerine Tanrı şöyle konuşur: "Böylece (İbrahim'e) bir tuzak kurmak istediler, fakat Biz onları, daha çok hüsrana uğrayanlar durumuna soktuk" (K. Enbiya 70). İbrahim'i bu şekilde kurtardıktan sonra Tanrı onu ve Lut'u, "dünyalara kutsal kılmış olduğu" başka bir ülkeye ulaştırır (K. Enbiya 71). Her ne hikmetse, bütün gücüne, bütün azametine rağmen Tanrı, İbrahim'in kavmini bir türlü doğru yola sokamamıştır. İbrahim'in yukardaki yalanlar taktiği de pek işe yaramamıştır. Üstelik de tutum ve davranışlarıyle hoşgörüşüzlük örneği olmuştur. Ama butün bunları kutsal sözler ve davranışlar olarak gören okuyucu, din adına yalan söylenebileceği kanısına saplanmakta, ve hoşgörüşüzlüğe yönelmekte zorluk duymayacaktır .
128
B) İBRAHİM'İN, YALAN SÖYLEYEREK KENDİ KARISINI KIZKARDEŞİ İMİŞ GİBİ GÖSTERİP, MISIR (YA DA ERDÜN) MELİKİ'NE SUNMASININ HİKAYESİ (K. 42 Suara: 13) Muhammed'in söylemesine göre İbrahim, yukardaki yalanlardan gayrı, bir yalan daha söylemiştir ki o da, karısı olan Sare'yi, zalim bir hükümdara kızkardeşi olarak sunmuş olmaktır. Bu sunuş üzerine hükümdar, Sare'yi kendisine karı edinmiş ve fakat Tanrı’nın gazabını uyandırmıştır; sonunda Sare'yi bir takım hediyelerle birlikte İbrahim'e geri vermiştir. Böylece İbrahim, yalan yolu ile kazanç edinmiştir. Bu hikayenin aslı Tevrat'da bulunmaktadır; Muhammed bunu, Tevrat'dan alıp bazı değişikliğe sokmuştur. Ancak ne var ki Muhammed'in naklettiği hikayeyi anlayabilmek için Tevrat'daki aslına göz atmak gerekir. Tevrat’ın Tekvin adlı kitabında Tanrı, İbrahim'e emrederek ülkesini, ve babaşının evini terketmesini ve göstereceği diyara göç etmesini bildirir; onu mübarek edip yücelteceğini, ve yeryüzünün bütün kabilelerini onda mübarek edeceğini ekler (Bkz. Tevrat/ Tekvin, Bap 12: 13). Bu emir üzerine İbrahim, karısı Sare'yi, ve kardeşinin oğlu Lut'u ve mallarını ve kölelerini alıp yola çıkar ve Kenan denen bir bölgeye gelir. Fakat orada kitlik olduğu için tekrar yola çıkar, güney'e ve oradan da Mısır'a geçer. Fakat Mısır'a girmeden önce karısı Sare'yi karşışına alır ve şöyle der: "İşte, biliyorum ki, sen görünüsü güzel bir kadınsin; ve olur kı mışırlılar seni görünce: -'Bu onun karısıdır'- derler, ve beni öldürürler, ve seni sağ bırakırlar. Senin yüzünden bana karşı iyi davranılsin ve senin sebebinle canim yasasın diye: -'onun kızkardeşiyim'- de" (Bkz. Tevrat/ Tekvin, Bap 12: 11-13) Görülüyor ki İbrahim, Mısırlıların Sare'nin güzelliğine kapılip onu elde etmek için kendisini öldüreceklerini düşünerek onu kendi kızkardeşi imiş gibi gösterme yolunu seçmıştır. (Pek güzel ama, madem ki böyle bir ölüm tehlikesi vardır, o halde neden Tanrı onu bu tehlikeli bölgeye göndermekte israr eder, bilemiyoruz). Ve gerçekten Mısır topraklarına geçtiği zaman halk, kadının çok güzel olduğunu görür ve hakkında konuşmaya başlar. Halktan kişiler Sare'nin güzelliğini Firavun'a bildirirler; Firavun güzel Sare'yi görmek ister ve adamlarına emrederek onu sarayına getirtir. Sare'nin güzelliğini görünce derhal onunla evlenir. Evlendikten sonra da Sare'nin hatırı için İbrahim'e karşı iyi davranır, ona koyunlar, sigirlar, eşekler, dişi eşekler, develer, köleler ve cariyeler verir (Tevrat/Tekvin, Bap 12: 14-17). Ancak ne var ki Tanrı, İbrahim'in karısı Sare'den dolayı Firavun'u ve sarayini "büyük vuruslarla vurur". Firavun neye uğradığını şaşırır ve İbrahımı huzuruna getirterek: "Bana bu yaptığın nedir? Bu senin karın olduğunu niçin bana bildirmedin? Niçin: -'Bu benim kızkardeşimdir-' dedin, ben de onu karı olarak aldım; ve şimdi, işte karın, al ve git" der. Ve sonra adamlarına emrederek İbrahim'i ve Sare'yi, bütün mal ve mülkleriyle birlikte ülkesinin dişina çıkartir (Tevrat/ Tekvin, Bap 12: 18-20). Böylece İbrahim artık zengin olmuştur. Tevrat'da şöyle deniyor:
129
"Ve Abram (İbrahim), Lut da beraberinde olduğu halde, kendisi ve karısı ve kendisine ait olan her şey, Mısır'dan Güney'e çıktılar. Ve Abram (İbrahim) sürülerde, gümüste ve altında çok zengindi. Ve konaktan konaga göçerek Güney'den Beyt-ele....... evvelce orada yapmış olduğu mezbahin yerine kadar gıttı" (Bkz. Tevrat/Tekvin, Bap 13: 1-3) Görülüyor ki İbrahim, sırf güzel karısı Sare yüzünden kendisini öldürürler diye, bir takım ölümsüz davranışlarda bulunmuştur. Bir kere yalan söylemiş, Sare'yi kendisinin kızkardeşi olarak tanıtmıştır. Böylece Firavun'u yanıltmiş ve onun Sare ile evlenmesine sebeb olmuştur. Yani karısının bir başka erkekle evlenmesine ve muhtemelen yatmasına razı olmuştur. Bütün bunlar yetmiyormuş gibi bir de, karısını Firavun'a verme karşılığında, bir takım çıkarlar sağlamakta sakınca bulmamış, bu sayede büyük varlıklara sahip olmuştur. Fakat İbrahim bununla kalmaz; yukardaki şekilde Mısır'dan atıldıktan sonra buna benzer bir davranışda daha bulunur ve bu sayede biraz daha kazanç sağlar. Olay'in Tevrat'daki anlatılışının özeti şu: Firavun'un verdiği mallarla birlikte İbrahim, karısı Sare'yi ve kardeşinin oğlu Lut'u da yanına alarak güneye doğru yola koyulur . Fakat bir takım anlaşmazlık nedeniyle Lut, İbrahim'den ayrılıp gider ve İbrahim de güney'de Gerard Kralı Abimelek'in hükümran bulunduğu bir yere gelir. Fakat tipkı mışır'a gıttığı zaman yaptığı gibi karısı Sare'yi yine etrafa "Kızkardeşi" imiş gibi tanıtır. Sare'nin güzelliği Abimelek'in kulağına gelince Abimelek adamlarını gönderip Sare'yi sarayına getirtir ve onunla evlenir. Fakat Tanrı bu ise çok kizar ve Abimelek'in rüyasına girip:"Aldiğin kadın sebebiyle işte sen bir ölüsün, çünkü o bir adamın karısıdır" der. Dedikten sonra da Abimelek'in ülkesindeki bütün kadınların rahimlerini kapar ki çocuk yapamasınlar diye (Terat/Tekvin, Bap 20: 3); sanki bu kadıncağızların bir kabahati varmış gibi. Abimelek, suçsuz olduğunu ve çünkü kadının kendisine İbrahim'in kızkardeşi olarak tanıtıldığını söyleyerek Tanrı'dan afv diler. Tanrı da kendisine, bütün bunlardan haberdar bulunduğunu ve onun günaha girmesini istemediği için araya girdiğini söyleyerek: "Ve şimdi adamın karısını geri ver, çünkü o peygamberdir ve senin için dua eder ve yasarsın; fakat eğer geri vermezsen, bil ki, sen ve sana ait olanların hepsi mutlaka öleceksiniz" der (Tekvin, Bap 20: 6-7). Ertesi gün Abimelek olan bitenleri halkına anlatır ve sonra İbrahim'i huzuruna getirterek şöyle der: "Bize ne yaptın? sana karşı ne işle günah ettim de üzerime ve ülkem üzerine büyük günah getirdin? Bana yapılmaz işler yaptın" (Tekvin, Bap 20: 9-10) Bu söylenenleri dinleyen İbrahim, Abimelek'e şunu anlatır ki Sare'nin güzelliği yüzünden öldürülmekten endişe ettiği için yalan söylemiş ve onu kızkardeşi olarak göstermiştir, ve fakat Sare, esasen baba bir ana ayrı kardeştir. İbrahim'in bu konuşmasından hoşnud olan Abimelek, ona koyunlar, sigirlar, develer, gümüsler, köleler verir ve "İşte memleketim senin önündedir, gözünde iyi olan yerde otur" der. Bundan sonra İbrahim Tanrı'ya dua'lar eder ve Tanrı Abimelek'e ve halkına sifa verir. Böylece rahimleri kapatılmış olan kadınlar çocuk yapabilecek duruma girerler (Tekvin, Bap 20: 17-18). Görülüyor ki İbrahim, söylemiş olduğu yalan sayesinde bir takım kazançlar elde etmiştir. Böyle bir davranişin iftihar edilecek bir yönü olup olmadığının tartışmasını, kendilerine Tevrat verilmiş olan İsrailoğullarına bırakiyoruz.
130
Fakat anlaşılan şu ki Muhammed, İbrahim'in bu davranişini, yani karısı olan Sare'yi kız kardeşi imiş gibi tanıtıp zalim bir hükümdara sunmasını müslümanlar için ders alınmak gereken bir örnek yapmıştır (Bu konuda Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayeti olarak Muhammed'in söyledikleri için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari... Cilt Vİ, sh. 516 , hadis no. 1017; ve Cilt IX, sh. 112-143, hadis no. 1380). İslam bilginleri bu örneği, iki bakımdan önemli saymişlardır ki birincisi "Kafirin mü'mine hibede bulunması" sorununu kapsar. İkincisi ise, kardeş kızını nikah etmenin "halal" olup olmadığı sorununa bir çözüm bulmak üzere, bu yukardaki olay ile Kur’an’ın Sura suresi' nin 13. ayet'i arasında bağlantı kurma söz konuşudur. Bakiniz nasıl: 91
Muhammed'in anlattıklarına göre , İbrahim bir gün Sare ile bir ülkeye gelir. Burası Erdün 92 denilen bir yerdir . Orada zalim bir Melik (hükümdar) vardır. Halk arasında "İbrahim, en güzel kadınlardan bir kadınla (şehre) dahil oldu" şeklinde konuşmalar olur. Sare'nin güzelliği haberi hükümdar'in kulağına gider; hükümdar adamlarını gönderip İbrahim'i huzuruna getirtir ve sorar: "Ya İbrahim! Yanındaki kadın neyindir?". Hükümdarin bu sorusuna İbrahim: "Hemsiremdir" diye yanıt verir. Bunu söyledikten sonra İbrahim, karısının yanına gelir ve ona şöyle der: "Sakın sözümü tekzib etme! Ben bunlara seni kız kardeşimdir, dedim. Allah'a yemin ederim ki: yer yüzünde benden, senden başka iman eden hiç bir kişi yoktur". Bunları söyledikten sonra karısı Sare'yi hükümdara gönderir. Sare hükümdarin sarayına varınca hükümdar ona yanasmak, onunla sevismek ister. Fakat Sare hemen abdest alıp namaza durur. Namazı müteakıp Tanrı'ya: -'Ya Rab, ben Sana ve Sen'in Peygamberine iman ettimse, ben kadınlığımi zevcimden başkasına karşı ebedi muhafaza eyledimse, benim üzerime şu kafiri musallat etme!" diye dua eder. Tanrı Sare'nin dediklerini uygun bulup gereğini yapar. Hükümdar'in derhal nefesini boğar; hükümdar horlamağa, hatta ayağıyle yere vurup tıpkı sarali insanlar gibi deprenmeğe başlar. Bunu görünce Sare: "Allah’ım! Eğer bu herif ölürse -'bunu bu kadın öldürdü '- denılır" diyerek endişe gösterir. Hani sanki bunları düşünemezmis de birisinin uyarmasını beklermiş gibi Tanrı, Sare'nin dediklerini uygun bulup hükümdarin sarali haline son verir. Fakat hükümdar iyileşir iyileşmez, tekrar Sare'ye sarılıp sevismek ister. Sare yine abdest alıp namaza durur ve sonra yine: "Allah’ım! Ben Sana ve Sen'in peygamberine iman ettimse, ben kadınlık şerefımı zevcim mustesna olmak üzere herkese karşı siyanet eyledimse (korudumsa) , şu kafiri üzerime musallat etme" diye dua eder. Tanrı yine Sare'nin dua’sını dinler ve yine hükümdari sarali bir duruma sokar. Adamın nefesi tikanır, horlamağa, hatta ayağıyle yere vurup deprenmeğe başlar. Bunu gören Sare: "Ya Rab! Bu herif ölürse bunu bu kadın öldürdü, denılır" diye endişe izhar eder; bunun üzerine Tanrı, derhal hükümdarin sarali halini sona erdirir. Fakat hükümdar iyileşir iyileşmez yeniden Sare'ye çullanmak ister. Ve işte bu durum yukardaki şekilde bir çok kez tekrarlandıktan sonra nihayet hükümdar, saray'daki adamları karşışına toplar ve şöyle der: "Siz bana (insan değil) muhakkak bir Şeytan göndermişsınız. Bu kadını, İbrahim aleyhi'sselam'a geri gönderiniz. Haceri de Sare'ye veriniz! ". Bunun üzerine Sare, hükümdarin sarayından çikip İbrahim'e gelir ve ona olan bitenleri anlatır ve hükümdarin kendisine bir cariye hibe ettiğini söyler; şöyle der: "Anladın mı zevcim! Allah
131
kafiri tezlil etti (hor gördü). Bir cariye'yi de hizmetçi verdi" (Bkz. Sahih-i..., Cilt Vİ, sh. 517519). Alasılan o ki Tanrı, sırf "kafiri" hor görmek için İbrahim'in yalan söylemesine ve Sare'nin sıkıntılara katlanmasına göz yummuştur. Öte yandan Tanrı’nın "peygamberi" olarak iş gören İbrahim, söylemiş olduğu yalan sayesinde kazanç sağlamış, Hacer gibi bir cariye'ye sahip olmuştur. Ve bu kadından ilk oğlunu edinecektir. Zira Sare, çocuk edinemediği için kocası İbrahim'in Hacer ile yatmasını sağlayacak ve bu çiftleşmeden İsmail adında bir oğlan doğacaktır. Fakat onun doğmasından sonra Tanrı, Sare'nin gebe kalmasını sağlayacak ve böylece Sare 'nin İshak adında bir oğlu olacaktır. Olduktan sonra Sare'nin kıskançliği ve huysuzluğu tutacak ve bu nedenle kocasına baskı yapıp Hacer ile oğlu İsmail'i evden uzaklaştıracak, Arabistan çöllerine yollatacaktır. İslam yazarlarının bildirmelerine göre Hacer, Mısır'da Kibt ülkesinden asıl bir aile kızı iken kocasının öldürülmesi üzerine Erdün denilen yere getirilmiştir ki, yukarda anlatılan olayların 93 geçtiği yer de burasıdır . " "Neden Tanrı bu zavallı kadıncağizi, Sare ile İbrahim'e cariye olarak vermiştir?" diye sormağa kalkmayiniz. Ve yine: "Neden acaba İbrahim, halkın kendisini güzel karısı yüzünden öldüreceğini düşünerek yalan söylemiş ve onu kız kardeşi olarak tanıtmıştır? Bu ülkede güzel kadın sahibi insan yokmuydu ki böyle bir risk söz konusu olsun? Öte yandan kız kardeşi olarak tanıtacak yerde karısı olarak tanitmiş olsaydı, acaba hükümdar ona karşı daha insafli davranmaz mıydı? Bir aile yuvasını yıkmaktan ve başını da derde sokmaktan kaçınmış olmaz mıydı? Karısını kız kardeşi olarak tanıtmakla hükümdara adeta Sare'yi peskes çekmiş olmuyor muydu?" diye de sormayiniz. yanıtsiz kalirsınız. Öte yandan, diyelim ki halk, güzel karısı vardır diye İbrahim'i öldürecektir, ve İbrahim de bunu bilmektedir, o halde neden karısıyle birlikte ille de bu ülkeye gitmek istemiştir? Tanrı’nın sevgili peygamberi olduğuna göre, acaba gidecek başkaca ülke bulamaz mıydı? Bir de şu var: Yukardaki hadis'de İbrahim'in Sare'ye: "Sakın sözümü tekzib etme! Ben bunlara seni kız kardeşimdir, dedim" şeklinde konuştuktan sonra: "Allah'a yemin ederim ki: yer yüzünde benden, senden başka iman eden hiç bir kişi yoktur" diye eklediği yazılı. Bu satırlara göre, yukardaki olay sırasında yeryüzünde İbrahim ile Sare'den başka "iman" sahibi (mü'min) kimse yok görünmekte. Oysa ki İbn-i Hisam, Kitabü't-Tican adlı yapıtında, bu yolculuga çıktığı sırada İbrahim'in yanında üçyüz on mü'min'in bulunduğunu bildırmıştır ki, sayı bakımından değilse bile keyfiyet bakımından Tevrat'la uyumluk göstermektedir. Hatırlanacağı gibi biraz yukarda, olay'in Tevrat'da anlatılış şekline değinirken, İbrahim'in bu yolculuga çıkarken, Sare'den başka Lut'u ve kölelerini de aldığını belirtmıştık (Bkz. Tevrat/Tekvin, Bap 12: 1-13) İbrahim ile birlikte giden bütün bu kişiler aynı imana sahiptiler. Kaldı ki İbrahim'in Sare ile evlendiği tarihde Tanrı'ya inanan çok kişi vardı. Yukardaki hadis vesilesiyle, İslam ulemasını mesgul eden diğer önemli bir husus, İbrahim'in, Sare'yi "kızkardeşimdir" diye tanıtarak yalan söylemesidir. Böyle bir yalan'dan rahatsız olanlar olmuştur. Örneğin İbn-i Cevzi şöyle der: "Bu mes'ele daima içimi sikardı. Ve derdim ki Hz. İbrahim kadınından hemsire (olarak söz etmekten) nasıl bir yarar umdu? Zalım bir sahsa karşı 'kadınım' veya 'hemsirem' demenin ne te'siri olabilir. Hatta zevcem demek daha münasibti. Çünkü hemsirem deyince, : 'Haydı bunu bana tezviç et' 132
(benimle evlendir)- demesi ihtimali daha kuvvetli idi. Zevcem deyince, zalimin bir şeriata 94 mu'tekid olması ve bu cevap üzerine sükut etmesi umulurdu" . Bununla beraber İbn-i Cevzi, hadis'de söz konusu olan hükümdarin ve halkının "Mecusi" (yani "zerdüst" dininden) olduklarını öğrenince görüşünü değiştirdiğini ve İbrahim'in yalan söylemiş olmasından artık rahatsız olmadığını ekler. Eklerken de Mecusilerde kız kardeşle evlenmenin ve kardeş boşamanın gelenek olduğunu ve bu itibarla İbrahim'in bu geleneği 95 benimser görünerek kötülükten korunduğunu söyler . Bu açıklamanın mantık oyunundan ileri geçen bir yönü olmadığı bir yana ve fakat bilinen tarihi gerçek şu ki, İbrahim'in yaşadığı 96 kabul edilen dönemde, Zerdüst dini diye bir şey bile yoktu henüz ortada . Üstelik de Muhammed'in söylemesine göre olay, Zerdüst dininin (daha sonra ki tarih itibariyle) ortaya çıkmış olduğu diyarlarda değil fakat İbrahim'ın mışır'i terkedip Filistin'e doğru yola koyulduğu yerlerde, Erdün kasabasında (İbn-i Kuteybe'nin demesi böyle), ya da Erdün'den Mısır'a doğru yol alırken vuku bulmuştur (İbn-i Hisam'in söylemesi böyle). Bir kişim Ulema, Sare'nin İbrahim'in kardeşinin kızı olduğunu ve İbrahim döneminde kardeş kızını nikah etmenin "halal" bulunduğunu söylerler. Buna karşılık bazıları da, kardeş kızı ile evlenmenin daha Nuh zamanında yasaklandığını ve bu yasağın Nuh'a İbrahim'e, Musa'ya, İsa'ya ve Muhammed'e emredildiğini söylerler ve örnek olarak da Kur’an’ın Sura suresi’nin 13.ayeti’ni gösterirler. Bu ayet aynen şöyle: "...'Dini ayakta tutun ve onda ayrılığa düşmeyin'diye Nuh'a tavsiye ettiğini, sana vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya tavsiye ettiğimizi Allah size de din kıldı...." (K. 42 Sura 13). Bir kişim ulema da Sare'yi, İbrahim'in kardeşi kızı olarak tanıtmanın yanlış olduğunu iddia ederler. Güya İbrahim'in kardeşinin adı "Haran-i Asgar" olup Sare'nin babaşının adı "Haran-i 97 Ekber" dir, ve işte bütün yanlışlik "Haran" adı’nın bu müsterekliğinden doğmaktadır . Fakat her ne olursa olsun, İslam bilginlerin söylemesine göre, İbrahim ve Sare ile ilgili olarak yukarda geçen hikaye'den (hadis hükmünden) maksat, kafir sayılan bir hükümdarin, Hacer adındaki bir cariyeyi Sare'ye verdiğini ve Sare'nin de bunu kabul ettiğini anlatmaktır ki bunu"Kafirin mü'mine bir hibesi" olarakl kabul etmek gerekir. Daha başka bir deyimle kafirler tarafından müslümanlara hibe edilen köle ve cariyelerin, müslümanlar tarafından kabul edilmelerinde sakınca bulunmadığının anlaşılması istenmıştır. Nitekim Muhammed, bir çok kez kafir hükümdarlardan gelen bu tür hibeleri kabul etmiştir. Örneğin çok sevdiği cariyesi Marya, Habeş hükümdari tarafından kendisine hediye edilen cariye'lerden biridir.
133
XXXVIII) Halktan kişilerin Muhammed'i "el-Ebter" ("nesli kesik", "oğlan çocuğu olamayan" kişi) diye çağırmalarının ve buna karşılık Tanrı’nın da Muhammed'e, Cennetteki "Kevser"i bağışlamasının hikayesi (K. el-Kevser Suresi, Ayet: 1-3). Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, büyük bir mükafat olmak üzere kendisine Cennette'ki Kevser'i vermiş ve şöyle demiştir: "(Ey Muhammed!) Kuşkusuz biz sana Kevser'i verdik. Şimdi sen Rabbine kulluk et ve kurban kes. Asıl sonu gelecek olan, şüphesiz sana hinç besleyendir" (K. 108 el-Kevser, 1-3). Yine Muhammed'in söylemesine göre bu ayet, oğlan çocuğu olmadığı için kendisiyle "El-Ebter" (yani "nesli kesik", "oğlan çocuğu olamayan" kişi) diye alay edenlere karşılık Tanrı’nın hem cevabi ve fakat hem de oğlan çocuk yerine "Kevser"i verdiğinin kanıtı olmak üzere ınmıştır. Hikaye şu: İslam kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, bir düzineye yakın kadınla evlenmiş ve fakat onlardan hep kız çocukları olmuştur; her ne kadar oğlan çocukları oldu ise de, bunların hepsi çok küçük yaşlarda iken ölmüşlerdir. Örneğin ilk evlendiği Hadıce'den dört kızı (Zeyneb, Rukayye, Ümm-i Gülsüm, ve Fatima) ve ayrıca Kasım, Tayyib, Tahir ve Abdullah 98 adında dört oğlu olmuş , fakat kızlar yaşadıkları halde oğlan çocuklar çok küçük yasda 99 ölmüşlerdir (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 432 ve Cilt X. sh. 31) . Hicret'in sekızınci yılında Mariya (ki Mariyye Kibtiyye diye de bilinir) adındaki cariyesinden İbrahim adında bir oğlu olmuş ve fakat bu çocuk da on yedi ya da on sekiz ay kadar 100 yaşadıktan sonra hastalanarak ölmüştür (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 328). Oysa ki Muhammed'in en büyük dileği, oğlan çocuga sahip olmak ve neslini onun sayesinde sürdürebilmek idi. Buna öylesine büyük bir özlem duymaktaydı ki, daha önceki erkek çocuklarının ölümünden çok sonra İbrahim adındaki oğlunun doğmasını sınırsız bir sevinçle karşılamış ve hatta onun, kendisine "halef" olacağını düşünmüştür. Bundan dolayıdır ki İbrahim'in ölümü üzerine: "Eğer (İbrahim) ölmeseydi peygamber olurdu" demiştir. İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Muhammed, onun ölümüne fevkalade üzülmüş ve çok göz yasi dökmüştür. O kadar ki, onun bu şekilde, iki gözü iki çesme haline görenler, biraz şaşırmış olarak : "Ya Resulullah! Halk müsibet zamanında sabretmeyebilir, fakat sen de mi?" diye konuşmuşlardır (Bkz. Bu konuda Buharı’nın Enes İbn- Mali'den rivayeti için bkz. Sahihi..., Cilt IV, sh. 430 ve d. hadis no. 646) . Muhammed onlara bunun bir sabir işi değil fakat babanın çocuğuna karşı beslediği "rikkat" (acima) ve "şefkat" sorunu olduğunu anlatmıştır. Söylendiğine göre şöyle konuşmuştur: "İbrahim benim oğlumdur! O, meme emerken ölen bir süt kuzusudur. Onun irzaini ( süt emzirme işini) tamamlamak için Cennet'te iki tane süt nine tayin buyurulmuştur" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 433). Bununla beraber bu kadar çok sevdiği İbrahim'in cenaze namazini kılmadığı da söylenir; şu bakımdan ki İbrahim'in öldüğü gün güneş tutulmuş ve Muhammed bunun telaşi içerisinde cenaze namazini başkalarına 101 kıldırtmıştır Su muhakkak ki, oğlan çocuğuna sahip olamadığı için Muhammed'in kapıldiği üzüntü büyük olmuştur. Her ne hikmetse Tanrı, diğer "peygamberlerine" (hem de pek yasli ve karıları da "kışır" oldukları halde) bol bol oğlan çocuklar verirken, Muhammed'e bu zevki çok görmüştür. Örneğin İbrahim "peygamber"in karısı Sara, kişir olduğu halde Tanrı ona İshak adında bir oğlan vermişti. Yine bunun gibi Zekeriya, çok yasli olarak Tanrı'ya: "Rabbim! karım kişir olduğu , ve ben de ihtiyarlığın son sınırına vardığım halde , benim nasıl oğlum olabilir?" demiş ve bunun üzerine Tanrı ona, kişir olan karısından bir oğlan çocuk göndermekle "kudretinin sınırsızlığını ortaya vurmuş", mucize yaratmıştır (K. 19 Meryem Suresi, ayet 5-11). Fakat her nedense bu mucizeyi Muhammed lehine gösterip ona sağlikli bir 134
oğlan vermemiştir. Kuşkusuz ki bu durum Muhammed'i son derece üzmekteydi. Fakat onun bu üzüntüsünü biraz daha çekilmez hale getiren şey halkın bu konuda çıkardığı dedikodulardı. Erkek çocuğu olamadığı için onun peygamber sayılamayacağını söyleyenler bile vardı; örneğin kendi eşlerinden Amr'in kızı Senba bile: "Eğer Muhammed (şahiden) peygamber 102 olsaydı en sevdiği oğlu (İbrahim) ölmezdi" demiştir . Böyle konuştuğu içindir ki Muhammed onu derhal boşamıştır. Bununla beraber, kendi taraftarlarının böyle bir kaniya kapılabileceklerini düşünerek, oğlan çocuklarının ölümlerini Tanrı’nın iradesine bağlamıştır. Güya Tanrı, Muhammed'i en son peygamber olarak gönderdiği ve onun ardında başkaca peygamber çıkmasını istemediği için, onun oğlan çocuklarını çok küçük yaşlarda yok etmiştir. Muhammed'in bu görüşünü, daha sonraki dönemlerde İslam yazarları da işlemişlerdir. Örneğin 13.yüz yıl bilginlerinden İbnü'nNefis, e'r Risaletu'l-Kamılıyye Fi'd-siret'n-Nebeviyye adlı yapıtında, Muhammed'in erkek çocuklarının ölmüş olmalarını, onun son peygamber oluşuna kanıt teskil ettiğini, çünkü yaşamış olsalardı peygamber sayılmış olacaklarını, oysa ki Muhammed'in son peygamber olduğunu, kız çocuklarının yaşamış olmalarının ise doğal bulunduğunu ve çünkü kadınlardan peygamber olamayacağını söylemiştir [Evet ama, eğer bu böyle ise, bu takdirde oğlan çocuk verip küçük yasda onları öldürmek niye? Hiç oğlan çocuk vermemek daha insafli olmaz mıydı acaba?]. Ancak ne var ki bazı kişiler, erkek çocuğu olmadığı için Muhammed'i "el-Ebter" diye çağırmaktaydılar ki, bu, Muhammed için, çok daha kahredici bir seydi. şu bakımdan ki Arapça'da "Ebter" sözcüğü, "eksik", "tamamlanmamış", "kuyruksuz", "kuyruğu kesik" anlamlara geldiği kadar, asıl, "nesli kesik kimse" karşılığı olarak kullanılır ki, erkek çocuğu olmayanlar için bir bakıma küçültücü bir şey sayılır. Nitekim Celaleddin es- Süyutı’nın söylemesine göre Muhammed'in Hadıce'den doğma oğlu Kasım öldüğü zaman İbn Vayl adında biri Muhammed için al-Ebter deyimini kullanmış ve erkek çocuğu olmadığı için Muhammed'in soy'unun kesik olduğunu, yani ondan başkaca kuşak çıkmayacağını, seceresinin son bulacağını anlatmak istemiştir. Cariyesi Mariya'dan olma İbrahim adındaki oğlunun ölümü vesilesiyle de bazı kimseler, bunun "Küsuf" (yani güneş tutulması) olayı ile ilgisi bulunduğunu düşünmüşlerdir. Mugir İbn-i Su'be'nin rivayetine göre, güya aralarında: "Güneş, İbrahim'in mevtinden (ölümünden) dolayı tutuldu" diye konuşanlar olmuştur (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 318). Bu şekilde konuşmakla, pek muhtemelen, İbrahim'in ölümü ile güneş tutulması olayı arasında bir ilişki aramışlardır. Ve işte halk arasında, güneş tutulmasının İbrahim'in ölümü ile ilgili bulunduğuna dair bu şekilde konuşulduğunu duyan Muhammed, oğlunun ölümünün Tanrı’nın gazabından doğmadığını anlatmak için: "Güneş ile ay hiçbir kimsenin ne mevtinden (ölümünden), ne hayatindan dolayı tutulmazlar" demiş ve "Bunu (güneş tutulmasını) görünce (hemen) namaza durup Allah'a duaya koyulun" diye eklemiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 318). Daha başka bir deyimle güneş tutulması olayının (tıpkı ay tutulması, ya da zelzele, ya da sel afeti/tufan, ya da şiddetli rüzgar gibi) Tanrı’nın insanları korkutmak için tertiplediği korkunç şeylerden olduğunu söylemiş ve bu gibi hallerde namaz kılmak gerektiğini bildırmıştır. Nitekim Buharı’nın rivayet ettiği bir "hadis-i serif"e göre Ebu Bekr, güneş tutulduğu bir sırada Muhammed'in acele ile yerinden kalkıp omuzundaki örtüyü peşinden sürükleyerek Mescid-i Saadet'e girdiğini ve güneş tutulması geçinceye kadar orada iki rek'at namaz kıldırdiğini ve sonra da halka şöyle emrettiğini söylemiştir:"Güneş ile ay hiçbir kimsenin 135
mevtinden (ölümünden) dolayı mükeşif olmaz (tutulmaz). (Güneş'in veya ay'in tutulduğunu) gördüğünüzde , başınıza gelen bu hal zail oluncaya kadar (hemen) namaza durup duaya koyulunuz" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 317, hadis no. 547) Bir başka rivayete göre de bu iki olayın, Tanrı’nın korkutmasıyle ilgili iki ayet'e dayalı bulunduğuna işaretle şöyle demiştir:"Şüphesiz ki sems (güneş) ile kamer hiç bir kimsenin ne zülümünden, ne de hayatindan dolayı tutulmazlar. Lakin bunlar Allah’ın ayetlerinden iki ayettir. Tutulduklarını görünce hemen namaza durun". (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 313). Bu iki ayet, Kur’an’ın İsra suresi'ndeki 59. ayet ile Fussilet suresi'ndeki 37. ayet'leridir ki güneş'in, ay'in, gece'nin ve gündüz'ün Tanrı’nın "ayet'lerinden" olduğunu ve bunlara değil fakat Tanrı'ya "secde" edilmesi gerektiği emrini kapsar. Her ne kadar zelzele, şiddetli rüzgar, ya da tufan gibi olayları da korkunç şeyler olarak tanımlayıp bu gibi hallerde Tanrı'ya sığınılmasını emretmiş olmakla beraber, anlaşılan o ki Muhammed, özellikle güneş ile ay'in tutulması olaylarına özel bir anlam vermiştir ve bu nedenledir ki güneş ile ay'in tutulması halinde hemen namaza durulmasını emretmiştir (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 313). Ve pek muhtemelen, sarih Aynı’nın dediği gibi, bu telaş yüzündendir ki İbrahim'in cenaze namazini bizzat kilamayıp başkasına kıldırtmıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV. sh. 433) Her ne kadar İbrahim'in ölümünün güneş tutulmasıyle ilgili olmadığını söylemekle beraber Muhammed, halk arasında "el-ebter" (soyunu sürdüremeyecek kişi) diye tanınmiş olamanın ölümsüz sonuçlarını yok etmek üzere, Tanrı’nın kendisine erkek çocuk yerine, ondan çok daha değerli bir şey hediye ettiğini bildırmıştır ki o da Kevser'dir. Bu maksatla Tanrı'dan indiğini söylediği şu ayet'leri Kur'an'a koymuştur: "(Ey Muhammed!) Kuşkusuz biz sana Kevser'i verdik. Şimdi sen Rabbine kulluk et ve kurban kes. Asıl sonu gelecek olan, şüphesiz sana hinç besleyendir" (K. 108 el-Kevser, 1-3). Burada geçen "Asıl sonu gelecek olan, şüphesiz sana hinç besleyendir" şeklindeki sözler, Muhammed'e "el-Ebter" diyen kişiyı hedef edinmiş sayılır ki bunun İbn Vayl olduğu tahmin edilmektedir. Böylece Tanrı, güya bu kişinin sonunun geleceğini haber vermekle Muhammed'i teselli etmektedir. Ayet'deki Kevser sözcüğüne gelince, bu, "her seyde bolluk", "bereket", "çokluk", "bol nimet" anlamlarına geldiği gibi cennetteki havuzlardan ya da ırmaklardan biri olarak da kabul edilir. Bir çok konuşmalarıyle Muhammed bunu, cennette bir "havuz", ya da bir "ırmak" şeklinde tanımlamış, ve Tanrı’nın bunu kendisine, erkek çocuğu olmadığı için, verdiğini söylemiştir. Bir konuşmasında "(Kevser) bir nehirdir ki Tanrım onu bana vadetmiştir" demiştir. Bir başka konuşmasında, mi'rac'a ait görüşlerini anlatırken: "Bir irmağa götürüldüm ki, onun iki tarafı sahil (saraylar)i, içleri bos halis inci kubbelerdi. Cibril'e: -Bu nedir?- diye sordum. O da : -'İşte bu kevserdir-' diye cevap verdi" demiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt XI, sh. 222, hadis no. 222) Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre Muhammed, bir başka vesileyle, Kevser'i bir "havuz" olarak tanımlamış ve şöyle demiştir: "Evimle minberim arasındaki saha, Cennet bahçelerinden bir bahçedir. Minberim de (bana bahsedilen Kevser) havzımın üzerinde (kurulmuş bulunmakta) dir". (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 213, hadis no. 607) Uhud savaşında ölenlerle ilgili bir konuşmasında : "Ben sizin Kevser havuzuna ilk erişeneniz olacağım. Sizin Hak yolundaki hizmetlerinize sehadet edeceğim. Vallahi ben, şu anda (Cennet'teki) havuzumu görüyorum.." demiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 513, hadis no. 661).
136
Buharı’nın Harise İbn-i Vehb'den rivayetinde göre de Muhammed, bir konuşmasında cennet'teki Kevser havuzunun büyüklüğünü kent'ler arasındaki mesafe ile kıyaslamış, örneğin: "O (Kevser), Medine ile San'a arasındaki mesafe mesahasi gibidir" demiştir (Bkz. Sahih-i...., Cilt XII, sh. 218, hadis no. 2061). Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre bir konuşmasında: "(Kıyamet gününde) ben bir güruh adamları havz(-i kevser)imden muhakkak tard edeceğim (uzaklaştıracağım)" demiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 229 hadis no. 1067). Uzaklaştıracağı bu kişilerin "munafiklar" ya da 103 "irtidat edenler" (İslam'dan çıkanlar) olduğu söylenir . Görülüyor ki Kevser, Muhammed'in söylemesine göre, havuz ya da ırmak niteliğinde bir seydir. Güya bu havuzun (ya da irmağın) suları sütten beyaz, baldan tatli olup içinde yesil kuşlar vardır. Güya bu kuşlar ın etinden yiyen ve bu sudan içenler Tanrı’nın "rizasını kazanırlar" [Evet ama zaten cennete gelmekle Tanrı’nın rizasını kazanmış değiller midir?].
137
XXXIX) BULAŞICI HASTALIKTAN KORKUP YURTLARINDAN ÇIKAN HALKIN TANRI TARAFINDAN ÖLDÜRÜLÜP TEKRAR CANLANDIRILMASININ HİKAYESİ (K. Bakara 243) Bakara Suresi'inde, binlerce insanın ölüm korkusu ile yurtlarını terkettikleri için Tanrı tarafından öldürülüp sonra diriltildiklerini belirten şöyle bir ayet var: "Binlerce oldukları halde yurtlarından çikip gidenleri görmedin mı? Allah onlara -'Ölün'- dedi (öldüler). Sonra onları diriltti. Şüphesiz Allah insanlara karşı lütufkardır. Lakin insanların çoğu şükretmez" (K. 2 Bakara 243). Bu ayet'i, bu şekliyle anlamak mümkün değildir. Yurtlarından çikip giden bu "binlerce" insan kimlerdir? Ne için yurtlarını teketmişlerdir? Neden dolayı Tanrı onlara "ölün" demiş ve onları öldürdükten sonra diriltmıştır? Bu olaylar Muhammed zamanında olmuş mudur ki Tanrı ona: "Binlerce oldukları halde yurtlarından çikip gidenleri görmedin mı?" diye sormaktadır? Evet bütün bu sorulara yanıt vermek mümkün değil; meğer ki yukardaki ayet'e temel işini gören Yahudi kaynaklarına başvurulsun ve bu kaynaklara dayalı olarak Kur'an yorumcularının verdikleri bilgiler gözden geçirilsin. 104
adlı Gerçekten de yukardaki ayet, Yahudilerin kutsal bildikleri Ahd-i Atiyk'in Hezekiel kitabında yer alan olaylarla ilgilidir ve oradan aktarılmadır. Bu kitapda anlatılan olayların kisa özeti şu: İsrail oğullarının yaşadığı "Kildanıler" diyarında Buzı’nın oğlu Hezekiel'e, günün birinde Tanrı’nın sözü gelir. Tanrı, İsrail oğullarına yapmış olduğu iyiliklere karşılık onlardan gördüğü kötülüklerden, ve onların nankörlüklerinden yakınarak Hezekiel'e şöyle der: "(Ey) Adem oğlu!, İsrailoğullarına, bana karşı isyan etmiş olan ası mılletlere, seni gönderiyorum; onlar ve ataları ta bugüne kadar bana karşı günah işlediler. Oğulları da pek yüzlü ve katı yürekli idi. Ben seni onlara gönderiyorum; ve onlara diyeceksin: -Rab Yehova böyle diyor-. Ve onlar ister dinlesinler, ister kaçınsinlar (çünkü onlar asi bir ev), yine aralarında bir peygamber olduğunu bilecekler..." (Bkz. Hezekiel, Bap 2: 3-6). Ve Hezekiel Tanrı'dan aldığı emir gereğince yapar, ve İsrailoğullarını yola getirmeğe, Tanrı'ya boyun eğdirtmeye çalışır. Fakat ne yaparsa yapsın başarı sağlayamaz. Bu arada Tanrı dahi İsraioğullarını pek çok vuruslarla vurur, fakat sonuç alamaz. Nihayet gerçekten "Rab" olduğunu kanıtlamak üzere İsrail evini kemik haline getirip tekrar diriltme yoluna gitmek ister. Bu nedenle İsrailoğullarını öldürüp birer kemik haline getirir ve koskaca vadıyı kuru kemiklerle doldurur ve Hezekiel'i de bu vadının ortasına getirip oturtur. Ve sonra ona sorar: "(Ey) Adem oğlu! Bu kemikler dirilebilir mi?". Hezekiel cevap verir: "Ya Rab Yehova, sen bilirsin". Tanrı ona emreder: "Bu kemikler üzerine peygamberlik et, onlara de: -'Kuru kemikler, Rabbin sözünü dinleyin". Ve Hezekile bu kuru kemiklere Tanrı’nın sözü olarak şunları nakleder: "İşte sizin içinize soluk koyacağım ve dirileceksiniz. Ve üzerinize adaleler koyacağım ve üzerinizde et bitireceğim ve sizi deri ile kapliyacağım, ve içinize soluk koyacağım ve dirileceksiniz, ve bileceskiniz ki ben Rab’ım". (Bkz. Hezekiel, Bap 37: 1-6). Ve Hezekiel, Tanrı’nın kendisine emrettiği gibi "peygamberlik" eder, ve ederken etrafta büyük bir sarsıntı ve gürültü olmak üzere kemikler birbirlerine yaklaşırlar. Hezekiel bu olayı şöyle anlatıyor: 138
"Ve baktım, ve işte üzerinde adaleler vardı, ve et bıttı, ve üstten onların üzerine deri kapladı; fakat onlarda soluk yoktu. Ve (Tanrı) bana dedi: -'Yele peygamberlik et'-peygamberlik et Adem oğlu, ve yele (söyle) de: -Rab Yehova şöyle diyor: -Ey soluk! dört yerden gel, öldürülmüş olan bu adamlar üzerine üfle de, dirilsinler-'. Ve bana emrettiği gibi peygamberlik ettim, ve soluk onların içine girdi ve dirildiler, ve ayakları üzerinde dikildiler, çok çok büyük bir ordu oldu" (Bkz. Hezekiel, Bap 37: 7-10) Fakat Tanrı bununla da yetinmez ve kendi kavmi olarak kabul ettiği İsrailoğullarına, yine Hezekiel'in ağzıyla şöyle der: "İşte kabirlerinizi ben acacağım, ve kabirlerinizden sizi çıkaracağım, ey kavmim; ve sizi İsrail toprağına getireceğim. Ve kabirlerinizi açtığım, ve sizi kabirlerinizden çıkardığım zaman, ey kavmim, bileceksiniz ki, ben Rab’ım. Ve içinize ruhumu koyacağım, ve dirileceksiniz, ve sizi toprağınızin üzerine koyacağım, ve bileceksiniz ki ben, Rab, ben söyledim, ve ben yaptım..." (Hezekiel, Bap 37: 14). Ve işte Yahudilerin Hezekiel kitabındaki bu hikaye'yi Muhammed, kendi kavmine örnek vermek, ve onları Tanrı'ya ve dolayısıyle kendisine itaat ettirmek üzere Kur'an'a almıştır (İslam kaynaklarında Hezekiel adı Ezekiel olarak geçer). alırken de Tanrı'dan vahiy geldiğini söyleyerek Kur'an'a şu ayet'i koymuştur: "Binlerce oldukları halde yurtlarından çikip gidenleri görmedin mı? Allah onlara -'Ölün'- dedi (öldüler). Sonra onları diriltti. Şüphesiz Allah insanlara karşı lütufkardır. Lakin insanların çoğu şükretmez" (K. 2 Bakara 243) Ancak ne var ki bu ayet'i koyarken iki hususu aşkıda bırakmıştır: bunlardan birisi, kendisinin yaşamadığı bir devirde oluşmus olan olayları sanki görmüş gibi bir kani yaratmıştır. şu bakımdan ki ayet'de Tanrı’yı: "Binlerce oldukları halde yurtlarından çikip gidenleri görmedin mı? " şeklinde konuşmus gibi göstermiştir. Oysa ki bu olaylar, kendisinden çok önce, daha doğrusu kendisinin hayatta bulunmadığı bir dönemde olmuştur. İkincisi de ayet'le ilgili olayların ne vesileyle, ve hangi halklar için söz konusu olduğunu, bildirmemiş, içeriğini açıklamamıştır. Onun açıklamayıp bos bıraktığı şeyleri, Kur'an yorumcuları doldurmuşlardır. Örneğin Diyanet Vakfı’nın ayet'le ilgili açıklamasına göre, güya Daverdan diye bilinen bir yerde bulaşıcı bir hastalık çıkmış ve kasaba halkı bu yüzden oradan kaçmis ve fakat Tanrı onları öldürmüş, sonra da ibret için diriltmıştır (Bkz. Türkiye Diyanet Vakfi yayınları'ndan Kur'an çevirisi). Celaledin eş Süyuti, Abulfida, al-Talabi, Abu İshak vs... gibi yazarların anlattıklarına göre ise, güya İsrailoğullarından bir grup, sari bir hastalık nedeniyle (ya da din adına savaşmaktan kaçmak için) bulundukları yeri terketmişler, Tanrı da onların tümünü, bu yüzden, öldürmüştür. Bütün bir vadı ölü kemikleriyle dolduktan bir süre sonra oradan geçmekte olan Ezekiel, bu kemikleri görünce üzüntüye düşmüş ve ağlamağa başlamıştır. Tanrı onun bu haline acımış ve kendisine, bu kemiklere seslenmesini ve seslendiği an onları dirilteceğini bildırmıştır. Ezekiel de öyle yapmış, yaptığı an kemikler canlanıp insan şekline 105 girmişlerdir . Söylemeye gerek yoktur ki bulaşiçi bir hastalıktan (ya da din yaymak için savaşmaktan) kaçtilar diye Tanrı’nın bu insanları öldürüp sonra diriltmek suretiyle cezalandırması, ve bunu başka halklara ders yapması aklın alacağı şeylerden değildir. Eğer bu örnekle anlatılmak 139
istenen şey Tanrı'ya ve onun peygamberine körü körüne boyun eğmek gerektiği ise, bu takdirde akılcı gelişme olanakları yok edilmiş olur. Yok eğer anlatılan şey, Allah’ın insanlara karşı lütufkar olduğu ve fakat buna karşılık insanların şükretmez oldukları ise, bu takdirde Tanrı’nın "yüceliği" ve "adaleti" konusu soru konusu olmak gerekir.
140
XL) İYİ SAVAŞSINLAR DİYE ASKERLERE "GÜÇ" VE "MORAL" SAĞLAMAK ÜZERE TANRI’NIN, İSRAİLOĞULLARINA TABUT (SANDIK) VERMESİNİN HİKAYESİ (K. Bakara 247-248). Kur’an’ın Bakara suresi'nde Tanrı tarafından İsrailoğullarına verilen tabut'la ilgili şöyle bir ayet var: "Peygamberleri onlara: -'Onun hükümdarlığının alameti, Tabut'un size gelmesidir. Meleklerin taşıdığı o Tabut'un içinde Rabbinizden size bir ferahlik ve sükunet, Musa ve Harun hanedanlarının bıraktıklarından bir kalıntı vardır. Eğer inanmış kimseler iseniz, sizin için bunda şüphesiz bir alamet vardır'- dedi" (K. Bakara 248). Bu ayet'in içeriğini anlayabilmek için yine Yahudilerin kutsal bildikleri Ahd-i Atiyk'in Samuel I kitabına başvurmak gerekir, çünkü Muhammed hikaye'yi oradan almıştır. alırken de, hikaye'nin Yahudi kaynaklarındaki aslında yer alan "Sandık" sözcüğünü "Tabut" olarak değiştirmiştir. Ahd-i Atiyk'a göre Samuel, Tanrı’nın İsrail oğullarının başına getirdiği peygamberlerden biridir. Tanrı’nın emri gereğince Samuel, Filistilere karşı savaş açar fakat hezimete uğrar. Filistiler İsrail ordusundan dört bin kadar kişiyı vururlar. Yenilgi üzerine Samuel ordusunu toplayıp karargaha döner. Orada İsrail ihtiyarları hezimetin neden doğduğunu tartışırlar ve çözüm olarak Silo denen yerdeki "ahit sandığı" nin getirtilmesine karar verirler. Çünkü bu sandık sayesinde düşmana karşı zafer sağlanacağını düşünürler. Silo'ya adam gönderilir ve sandık getirtılır. Sandığın gelmesi üzerine bütün İsrail sevinir, sevinç çiglikları atar. Filistiler bu bağiris ve çiglikları işitip meraka düşerler. Öğrenirler ki İsrail ordugahina bir sandık gelmıştır ve bu sandık Tanrı’nın varlığını temsil etmektedir. Bu nedenle aralarında şöyle konuşurlar: "Vay bize! bu kuvvetli ilahların elinden bizi kim kurtaracak? çölde Mısırlıları her türlü belalarla vuran ilahlar bunlardır. Ey Filistiler, kuvvetli olun, ve erkekçe davranın, yoksa İbranılerin size kulluk ettikleri gibi, onlara kulluk edeceksiniz; erkekçe davranın ve cenk edin" (Bkz. I Samuel, Bap 4: 8-9) Ve işte bu azimle Filisti'ler cenk edip İsrailoğullarını yeniden hezimete uğratırlar. İsrail'den otuz bin kişi telef olur. Filistiler karşışında yenilgiye uğrayan İsrail kaçarken Tanrı’nın sandığını da geride bırakırlar. Böylece sandık Filistilerin eline geçmiş olur (Bkz. I Samuel, Bap 4: 10-22). Filisti'ler bu sandığı kendileri için ilah bildikleri Dago'nun bulunduğu yere koyarlar. Bununla beraber Filisti'lerden bir kısmı Allah’ın sandığı’nın kendilerine felaket getireceği kanısındadırlar. Nitekim bir takım uğursuzluklarla karşı karşıya kalırlar; ve günün birinde İlah'ları Dago'nin, başı ile elleri kesilmiş olarak eşikte durduğunu görürler. Korkuya kapılip şöyle derler: "İsrail Allahı’nın sandığı yanımızda kalmasın; çünkü onun eli bizim üzerimize ve ilahımız Dago'nun üzerine sertleşti" (Bkz. I Samuel, Bap 5: 1-8). Ve haber gönderip bütün Filisti beylerini toplarlar ve: "İsrail Allahinin sandığını gönderin, ve yine yerine gitsin, ve bizi ve kavmimizi öldürmesin" (İ Samuel, Bap 5: 9-12) diye konuşurlar. Sandık yedi ay Filistiler diyarında kalır. Filisti'ler bu sefer kahinlerini çağrıp sandığı ne şekilde geri gönderebileceklerini sorarlar. Kahinler de bu sandığın bos gönderilmemesini, gönderilirken içine altın sey'lerden günah takdimelerinin konulmasını bildirirler. Ayrıca da bir yeni araba tedarik edilmesini ve bu arabaya boyunduruk vurulmamış emzikli iki inek kosulmasını, sandığın bu arabanın üzerine konulmasını, günah takdimesi olarak da altın
141
şeylerin küçük bir sandığa konulup , Allah’ın sandığının yanına bırakılmasını tavsiye ederler (İ Samuel, Bap 6: 1-9) . Böylece sandık tekrar İsrail'in eline geçer; İsrail evi Tanrı’yı özlemiştir artık. Bunun üzerine Samuel İsrail evine şöyle der: "Eğer bütün yüreğinizle Rabbe dönüyorsanız, yabanci ilahları... aranızdan atin ve yüreğinizi Rabbe çevirin, ve ancak ona kulluk edin; o da sizi Filistilerin elinden kurtarır" (İ Samuel, Bap 7: 1-3). Samuel'in dediği gibi olur ve İsrail oğulları yabanci ilahları atıp Tanrı'ya kulluk etmeye başlarlar. İşte Yahudi kaynaklarında geçen sandık hikayesini Muhammed, Kur'an'a: "Peygamberleri onlara: -'Onun hükümdarlığının alameti, Tabut'un size gelmesidir. Meleklerin taşıdığı o Tabut'un içinde Rabbinizden size bir ferahlik ve sükunet, Musa ve Harun hanedanlarının bıraktıklarından bir kalıntı vardır. Eğer inanmış kimseler iseniz sizin için bunda şüphesiz bir alamet vardır'- dedi" (K. Bakara 248). şeklinde geçırmıştır. Bu ayet'in anlamını açıklamak üzere yorumculardan bir kısmı "tabut" deyiminin "sandık" olarak anlaşılması gerektiğini ve bu sandığın Musa tarafından, savaşlar sırasında, ordunun önünde bulundurulduğunu ve bu sayede ordunun güç ve moral kazandığını, ancak daha sonraları bu tabut'un (sandığın) Yahudilerin elinden Calut tarafından alindiğini söylerler. Bununla beraber Talut zamanında İsrail oğullarının "Eğer Talut gerçekten hükümdar ise delil getirsin" diye konuşmaları üzerine kendilerine: "Onun hükümdar olduğuna kanıt Tabut'un geri gelmesidir" denildiğini. ve Tabut'un geri geldiğini eklerler (Bkz. Diyanet Vakfı’nın Kur'an çevirisi) Celaleddin eş Süyuti gibi diğer bir çok yorumcular ise, ayet'de geçen "Tabut" sözcüğünden, vaktiyle Adem tarafından Cennet'ten gönderilen ve içinde peygamberlerin kimlikleri bulunan bir sandığın anlaşılması gerektiğini bildirirler. Güya bu sandığı İsrail oğulları ele geçırmışler ve savaşlarda ordunun önünde tutmuşlar bu sayede zaferler sağlamışlardır. Fakat günün birinde yabanci bir kavim olan Amalıka bu sandığı onların elinde almıştır. Bunun üzerine melekler sandığı onlardan alıp Talut'a getirmişler ve bu suretle halk Talut'un hükümdar olduğunu kabul etmiştir. Bununla beraber şunu belirtmek gerekir ki söz konusu hikaye, Kur’an’ın yukardaki 248.ci ayet'inden önceki ve sonraki ayet'leriyle çok karışık bir şekle sokulmuştur.
142
XLI) İSRAİL OĞULLARINDAN TALUT'UN, AZ SAYIDAKİ ASKERLERİYLE, ÇOK GÜÇLÜ OLAN "KAFİR" CALUT ORDUSUNA KARŞI GALEBE ÇALMASININ HİKAYESİ (K. Bakara 249-251) Kur'an'da Bakara Suresi’nin 249-251 ayet'lerinde Talut'un İsrail oğullarının başına geçmiş olarak Calut'un emrindekı mıdyani'ler ordusuna galebe çaldığını, ve sonunda Davud'un Calud'u öldürdüğü yazılıdır ki Yahudilerin Ahd-i Atiyk adlı kitabının çeşitli bölümlerinden ve özellikle Hakimler adlı kitabından ufak tefek değişikliklerle alınmadır. Hakimler kitabında Cad (Gideon) diye yazılı olan kişiyı Muhammed Talut olarak tanımlamıştır; oysa ki Talut adı Ahd-i atiyk'da Saul diye bilinen kimsedir. Konu ile ilgili olarak Kur'an'da yer alan ayet'ler şöyle: "Talut askerlerle beraber (cihad için) ayrılınca: -'Biliniz ki Allah sizi bir ırmakla (sinayacak). Kim ondan içerse benden değildir. Eliyle bir avuç içen müstesna, kim ondan içmezse bendendir'- dedi. İçlerinden pek azi müstesna, hepsi ırmaktan içtiler. Talut ve iman edenler beraberce irmağı geçince: -Bugün bizim Calut'a ve askerlerine karşı koyacak hiç gücümüz yoktur'- dediler. Nice az sayıda bir birlik Allah’ın izniyle çok sayıdaki birliği yenmıştır....Calut ve askerleriyle savaşa tutustuklarında: -'Ey Rabbımız! Üzerimize sabir yağdır. Bize cesaret ver ki tutunalım. Kafir kavme karşı bize yardım et'- dediler. Sonunda Allah’ın izniyle onları yendiler..." (K. 249-251) Yukardaki şekliyle bu ayet'leri anlamak mümkün değildir; anlayabilmek için her şeyden önce kaynağına inmek, yani Ahd-i Atiyk'taki Hakimler kitabını ve Kur'an yorumcularının bu kaynaklardan esinlenerek anlattıklarını gözden geçirmek kosuldur. Hakimler adlı kitabda anlatıldığı şekliyle hikayenin özeti şöyle: İsrail oğulları, kötü olan şeyleri yaptıkları için, Tanrı tarafından cezalandırılmak üzere Midyani'lerin boyunduruğu altına sokulurlar. Bu boyunduruk yedi yıl sürer. Fakat İsrail oğulları buna dayanamayıp Tanrı'ya feryat etmeğe başlarlar. Tanrı onlara bir peygamber göndermek ister. Yoas'in oğlu Cad (Gideon), bir gün sarap için bugday dövüyor iken Tanrı’nın meleğini karşışında bulur. Melek ona "Ey cesur yiğit, Rab seninle beraberdir" der. Fakat o sırada İsrail oğulları mıdyani'lerin boyunduruğu altında bulundukları için Cad şöyle der: "Ah efendim, eğer Rab bizimle beraberse, niçin bütün bu şeyler başımıza geldi... Rab şimdi bizi attı, ve bizi mıdyan’ın eline verdi" . Fakat melek kılığına bürünmüş olan Rab ona bakar ve: "Bu kuvvetinle git ve İsrail'ı mıdyan’ın elinden kurtar" der. Buna karşılık Cad: "Ne ile kurtarayım? İşte benim ailem Manasede en fakiridır, ve babamın evinde en küçüğüyüm" der. Rab ona: "Mutlaka seninle beraber olacağım, ve Midyanıleri bir (tek)adammis gibi vuracaksin" (Bkz. Hakimler , Bap 6: 11-16). Fakat Cad, kendisiyle konuşanın Tanrı olduğundan emin değildir; emin olmak için: "Eğer simde gözünde lütuf buldumsa, benimle söylesen sen olduğuna dair bana alamet göster" der. Bunun üzerine Rab bir takım mucizeler göstererek kendisini ona tanıtır (Hakimler, Bap 6: 1633) Bunun üzerine Cad, bütün kavmini toplayıp Harrod pinari denen yerde ordugah kurar; Midyan ordugahi da onların Kuzey tarafındaki bir tepenin yanında bulunan dere kenarindadır. Aslinda Cad’ın ordusu, otuz iki bin kişilik, oldukça kalabalık bir ordu'dur; kalabalık olduğu için Tanrı’nın düşündüğü o dur ki, eğer savaşı kazanacak olurlarsa bunu, kendi güçleriyle sağladıklarını düşünerek kibirlenecekler, bu nedenle kendilerini Tanrı'ya karşı mınnettar hissetmiyeceklerdir; hatta Tanrı'ya karşı caka satacaklardır. Oysa ki Tanrı onları, savaşta kazandırarak, kendisine minnettar kılma arzusundadır. Bu nedenle askerlerinin sayısını
143
azaltması için Cad'a şöyle der: "Ve şimdi kavm'a işittırıp de: -'Kim korkuyor ve titriyorsa dönsün... geri gitsin". Cad öyle yapar ve bunu duyanlardan yirmi iki bin kişi geri döner; geriye on bin kişi kalmış olur. Fakat Tanrı bunu da çok bulur ve Cad'a şöyle der: "Kavmin sayısı yine fazladır; onları suya indir ve senin için orada onları deneyeyim; ve vaki olacak ki, sana -'Bu seninle beraber gidecek'- dediğim adam seninle beraber gidecek, ve -'Seninle gitmeyecek'- dediğim adam gitmeyecektir" (Hakimler, Bap 7: 1-5) Cad Tanrı’nın dediği gibi yapar ve kavmini suya indirir. Bu kez Tanrı tekrar Cad'a seslenir: "Köpeğin diliyle içtığı gibi dili ile şu içen her adamı ayrı, ve içmek için dizleri üzerine çöken her adamı da ayrı koyacaksin" (Hakimler, Bap 7: 5). Cad Tanrı’nın dediği gibi yapar. Ellerini ağızlarına götürerek dilleriyle şu içenleri ayirir; bunların sayısı üç yüz kişi olur; kavmin arta kalanlarının hepsi şu içmek için dizleri üzerine çökerler. Tanrı, elleriyle şu içen üç yüz kişiyı seçer ve Cad'a der: "Dılıyle içen üç yüz kişi ile sizi kurtaracağım ve Midyanıleri senin eline vereceğim". Bunu üzerine Cad, bu üçyüz kişiyı ayirip diğerlerini kendi çadırlarına gönderir. Ve bu üç yüz kişi ile düşmana saldırır; Tanrı’nın desteğiyle koskaca bir Midyan ordusunu yener (Hakimler, Bap 7: 6-25). Bu suretle Midyan halkı İsrail oğullarının önünde alçalir ve bir daha başlarını kaldıramazlar (Hakimler, Bap 8: 28) Ve işte yukardaki hikayeyi Muhammed, kendi siyasetine araç yaparak az sayıdaki taraftarlarını güçlü durumda bulunan düşmanlarına karşı saldırtmak üzere örnek olarak kullanmıştır. Fakat kullanırken ufak tefek bazı değişiklikler yapmıştır ki bunlardan biri Cad’ın adını Talut şekline sokmak olmuştur. Muhtemelen Talut adını Calut adı ile ses benzerliği içinde tutabilmek için böyle yapmış olabilir. Ancak ne var ki Ahd-i Atiyk'da söz konusu olan ad Talut değil fakat Saul'dur. Öte yandan Ahd-i Atiyk'a göre ırmak kenarinda halkını deneyen kişi Talut değil fakat, yukarda belirttiğimiz gibi, Cad’dır (Gideon'dur). Gerçekten de Kur'an'da yazılı olan şudur:"Talut askerlerle beraber (cihad için) ayrılınca: 'Biliniz ki Allah sizi bir ırmakla (sinayacak). Kim ondan içerse benden değildir. Eliyle bir avuç içen müstesna, kim ondan içmezse bendendir'- dedi. İçlerinden pek azi müstesna, hepsi ırmaktan içtiler. Talut ve iman edenler beraberce irmağı geçince: -Bugün bizim Calut'a ve askerlerine karşı koyacak hiç gücümüz yoktur'- dediler. Nice az sayıda bir birlik Allah’ın izniyle çok sayıdaki birliği yenmıştır...Calut ve askerleriyle savaşa tutustuklarında: -'Ey Rabbımız! Üzerimize sabir yağdır. Bize cesaret ver ki tutunalım. Kafir kavme karşı bize yardım et'- dediler. Sonunda Allah’ın izniyle onları yendiler. Davud da Calut'u öldürdü. Allah (Davud'a) hükümdarlık ve hikmet verdi, dilediği ilimlerden ona öğretti." (K. Bakara Suresi, ayet: 249-251) Kur'an yorumcularına göre Calut'u öldüren Davud o tarihte henüz yedi yaşındadır. Ve güya Tanrı Calut'un, Davud tarafından öldürüleceğini Talut'a haber vermiş ve bunun üzerine Talut Davud'u beraberinde götürmüştür. Götürürken de yolda üç taş canlanıp dile gelmişler ve Davud'a: "Bizi al, Calut'u bizimle öldüreceksin" demişlerdir. Bunun üzerine Davud bu üç taşı almış, sapani ile atmiş ve Calut'u öldürmüştür. Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, sanki söylediklerinin ciddiye alınmaması ihtimali varmış gibi, bütün bunların kendi ağzından çıkma "ayet'ler" olduğunu ve olayları doğru olarak anlattığını bildirir şöyle der: "(Ey Muhammed!) İşte bunlar Allah’ın ayet'leridir. Biz onları sana doğru olarak anlatıyoruz. Şüphesiz sen, Allah tarafından gönderilmiş peygamberlerdensin" (K. Bakara 252).
144
XLII) ARKADAŞININ KARISININA GÖZ KOYUP ONUNLA ZİNA EDEN DAVUD'UN, TANRI TARAFINDAN BAĞIŞLANMASININ HİKAYESİ (K. 38 Sad 2126; ayrıca bkz. Ahd-i Atiyk/ II Samuel, Bap 11: 2-27; Bap 12:7-2412: 24) Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Kur’an’ın Sad Suresi'nde, Davud'la ilgili olarak şunu bildırmıştır: "...Davud kendisini denediğimizi sandı ve Rabbinden mağfiret dileyerek eğilip secdeye kapandı, tevbe edip Allah'a yöneldi. Sonra bu tutumundan dolayı onu bağışladık. Kuşkusuz yanımızda onun yüksek bir makamı ve güzel bir geleceği vardır. Ey Davud! Biz seni yeryüzünde halife yaptık. O halde insanlar arasında adaletle hükmet. Heva ve hevese uyma, sonra bu seni Allah’ın yolundan saptırır. Doğrusu Allah’ın yolundan sapanlara, hesap gününü unutmalarına karşılık çetin bir azab vardır" (K. 38 Sad 24-26). Yukardaki şekliyle bu ayet'lerden bir anlam çıkarmak mümkün değildir. Neden dolayı Davud Tanrı’nın kendisini sinadığını sanmıştır? Neden dolayı secdeye kapanıp mağfiret dilemiştir? Neden dolayı Tanrı onu bağışlamış ve sonra yeryüzünde halife yapmıştır? Bütün bunlar okuyucu için birer muamma; meğer ki Yahudi din kitaplarında Davud ile ilgili sayfaları gözden geçırmış olsun. Gerçekten de Ahd-i Atiyk'in Samuel II adlı kitabında Davud'un, Bat-seba adındaki güzel bir kadına nasıl aşık olduğu ve en yakın bir arkadaşının karısı olan bu kadınla nasıl zina yaptığı anlatılmıştır; özeti şöyle: Bir akşam Kral sarayinin damında gezerken Davud, yıkanmakta olan bir kadın görür. Kadın güzel olduğu için hosuna gitmiştir. Adamlarını göndererek araştırır ve öğrenir ki kadın, Hıttı Uriya’nın karısı Bat-seba’dır. Hıttı Uriya, ki Davud'un en yakın bir arkadaşıdır, o sırada cephe'de savaşmaktadır. Davud ulaklarını gönderip kadını getirtir ve onunla yatar. Az zaman geçmeden kadın Davud'a haber gönderip gebe kaldığını bildirir. Bunun üzerine cephe'de savaşmakta olan Uriya’yı yanına getirtir. Biraz sohbet ettikten sonra ona: "Evine in ve ayaklarını yika" der. Fakat Uriya, durumu öğrendiği için, evine gitmez; başka bir yerde yatar. Bunu öğrenen Davut, Uriya’yı çağırtarak neden evine gitmediğini sorar; o da ona bir takım bahaneler uydurur ve evine dönüp karısıyle yatmayacağını bildirir. Davud Bat-seba'ya aşık olduğu için onunla evlenme kararindadır; bu nedenle Üriya’nın ortadan yok olması gerektiğini düşünür. Bu maksatla cephede bulunan kumandan Yoab'a bir mektup yazarak Uriya’nın eline verir ve gönderir. Mektupta, "(Uriya’yı) şiddetli çenkte ön diziye koyun, ve onun yanından çekılın ki, vurulsun da ölsün" diye yazar. Mektubu alan Yoab, emir gereğince yapar ve zavali Uriya’nın çarpisma sırasında ölmesini sağlar. Ve sonra askerlerinden birisiyle Davud'a haber gönderip Uriya’nın ölmüş olduğunu bildirir. Haberi alan Davud, Yoab'a mektup yazarak üzülmemesini ister ve şöyle der: "Bu şey gözünde kötü görünmesin, çünkü kılıç bazen bunu, bazen şunu yer; şehre karşı cengini şiddetlendirip onu yik". Kocasının cephede savaşırken öldüğünü işiten Bat-seba, ağlayıp dövünmeye başlar ve yas tutar. Fakat yasi geçince Davud onu evine alır ve onunla evlenir; Bat-seba ona bir oğlan çocuk dogurur (Bkz. II Samuel Bap 11: 2-27). Ancak ne var ki Davud'un yaptığı şey Tanrı'ya kötü görünür; bu nedenle Natan adında birini Davud'a gönderir ve onun ağzıyla şöyle der: "Ben seni İsrail üzerine Kral (yaptım), ve ben seni Saul'un elinden kurtardım; ve efendinin evini sana, ve efendinin karılarını koynuna
145
verdim; ve İsrail'le Yahuda evini sana verdim; ve eğer bu az gelse idi, sana daha neler neler verirdim. Niçin Rabbin gözünde kötü olanı yaparak onun sözünü hor gördün? Hıttı Uriya’yı kılıçla vurdun, ve karısını kendine karı olarak aldın... Ve şimdi kılıç ebediyen senin evinden ayrılmayacak, çünkü beni hor gördün ve Hıttı Uriya’nın karısını kendine karı olarak aldın" (Bkz. II Samuel , Bap 12: 7-11). Görülüyor ki Tanrı "efendinin evini sana, ve efendinin karılarını koynuna verdim" diye konuşarak başkalarına ait kadınları Davud'a verdiğini söylemekte ahlakılıge aykırı bir şey bulmamıştır. Fakat buna karşılık Davud'un, arkadaş karısı olan Bat-seba ile yatmasını kötü bir şey olarak görmüştür. şu durumda ortada çözümlenemeyen bir ahlak sorunu bulunmaktadır. Fakat her ne olursa olsun İsrail'in Tanrısı, bu yukadaki sözleri söyledikten sonra, nasıl bir ceza vereceğini Davud'a açıklar; şöyle der: "İşte kendi evinden sana karşı kötülük çıkaracağım, ve senin gözlerinin önünde karılarını alıp komşuna vereceğim, ve bu güneşin gözü önünde o (komşun) senin karılarınla yatacak. Çünkü sen gizlice yaptın, fakat ben bu şeyi bütün İsrail'in karşışında, ve güneşin karşışında yapacağım" (Bkz. II Samuel, Bap 12: 12). Yine görülüyor ki İsrail'in Tanrısı, Davud'un karılarını alıp başka erkeklerin koynuna vermekte sakınca görmemektedir. Güzel ama bunu yapmakla Davud'dan ziyade bu kadıncağızları cezalandırmış değil midir?Çünkü kadınlar, istemedikleri erkeklerle yatma zorunluğunda bırakılmışlardır. Fakat her ne olursa olsun Davud, bu hususlarla uğraşmaz ; sadece kendisine Tanrı’nın bu sözlerini nakleden Natan'a: "Rabbe karşı suç işledim" der. Suçluluğunu kabul etmekle Tanrı tarafından öldürülmekten kurtulmuş olur; Natan ona şöyle der: "Rab da senin suçunu sildi, ölmiyeceksin" (Ahd-i Atiyk/II Samuel, Bap 12: 13) Bununla beraber Tanrı, ceza olarak Davud'un çocuğunu öldürür. Çocuğunun öldüğü haberini alınca Davud yıkanıp yag sürünür, giysilerini değiştirir, Rabbin evine gidip secde eder. Daha sonra Bat-seba ile yatar; Bat-seba gebe kalır ve bir oğlan dogurur. Ona Süleyman adını verirler. Süleyman, Davud'un ölümünden sonra İsrail tahtına çıkar (Bkz. Ahd-i Atiyk/ II Samuel, Bap 12: 24) Ve işte Ahd-i Atiyk'ta yer alan yukardaki hikaye'yi Muhammed, Tanrı’nın kendisine: "Ey Muhammed! Sana davaciların haberi ulaştı mı?" (K. Sad 21) dediğini söyleyerek, Kur’an’ın Sad Suresi'ne geçirir. Fakat geçirdiği şekliyle hikaye anlaşılamayacak bir niteliktedir. Zira Muhammed'in Kur'an'a koyduğu bu ayet'lere göre güya Davud ibadet etmekte iken iki kişi, mabedin duvarlarına tirmanıp yanına gelirler. Davud korkar. Gelenler : "Korkma! karşında iki davaci var yalnızca: bırımız öbürümüzün hakkına el uzatmıştır. Aramızda hakça hükmet. Adaletten sasma. Ve bizi doğru yola götür. şu benim kardeşimdir; (onun) 99 dişi koyunu var. Benimse bir tek koyunum var. Kalkıp diyor ki: 'onu da bana ver'-. karşılıklı tartışmada beni yendi". (K. Sad 22-23) Bunun üzerine Davud, tek dişi koyunu olan kişinin haksızlığa uğradığını düşünerek şöyle der:"Andolsun ki, senin koyununu kendi koyunlarına katmak istemekle (kardeşin) sana haksizlikta bulunmuştur. Doğrusu ortakçiların çoğu, birbirlerinin haklarına tecavuz ederler. Yalnız iman edip de iyi işler yapanlar müstesna. Bunlar da ne kadar az!" (K. Sad 24) Bunları söylerken Davud: "Tanrı’nın kendisini denediğini (sanır) ve Rabbinden mağfiret dileyerek eğilip secdeye kapan(ir), tevbe edip Allah'a yöne(lir)". Bu tutumundan dolayı Tanrı
146
da onu bağışlar ve onu yüksek makamlara çıkarıp yeryüzünde halife yapar, güzel bir gelecekle mükafatlandırır . şöyle der: "...Davud kendisini denediğimizi sandı ve Rabbinden mağfiret dileyerek eğilip secdeye kapandı, tevbe edip Allah'a yöneldi. Sonra bu tutumundan dolayı onu bağışladık. Kuşkusuz yanımızda onun yüksek bir makamı ve güzel bir geleceği vardır. Ey Davud! Biz seni yeryüzünde halife yaptık. O halde insanlar arasında adaletle hükmet. Heva ve hevese uyma, sonra bu seni Allah’ın yolundan saptırır. Doğrusu Allah’ın yolundan sapanlara, hesap gününü unutmalarına karşılık çetin bir azab vardır" (K. 38 Sad 24-26). Söylendiğine göre Kur'an yorumcuları, ayet'de geçen "iki davaci" (ya da "iki hasim") deyimlerinden "iki melek" anlaşılmak gerektiği, ve "dişi koyun" deyiminin de "kadın" anlamına geldiği kanısındadırlar. Böylece 99 kadını olan kişinin, diğer kişiden tek kadını almak istemesinin haksizlik olduğunu ve bu haksızlığın Davud'a indiğini anlatmak isterler. Daha başka bir deyimle Davud'un, 99 kadına sahip iken, bir de tek kadına sahip Uriya’nın 106 elinden karısını almasının haksizlik olduğunu anlatmiş olurlar . Muhammed, Davut'la ilgili bu ayet'leri Kur'an'a koyarken, Davud'un Tanrı tarafından böylesine şerefli durumlara ulaştırılmasına özlem duyup, bunun kendisine da nasib olması umudunu beslemiş olmalıdır. Çünkü daha önceki sayfalarda gördüğümüz gibi Muhammed de, kendisine oğulluk edindiği Zeyd'in eşi Zeyneb'e aşık olmuş, Zeyd'in Zeyneb'i boşaması üzerine, onunla evlenerek bu işi Tanrı emriyle yaptığını söylemiştir.
147
XLIII) SÜLEYMAN’IN TAHTININ ÜSTÜNE, TANRI TARAFINDAN BIRAKILAN CANSIZ CESED'LE İLGİLİ HİKAYE (K. 38 Sad 34-38) Kur’an’ın Sad suresi'nde, Süleyman "peygamber"in tahtının üstüne bırakılan cesedle ilgili şöyle bir ayet var: "Andolsun biz Süleyman’ı (sinadık) Tahtinin üstüne bir ceset bırakiverdik, sonra o, yine eski haline döndü" (K. 38 Sad 34). bazı çevirilere göre bu ayet şöyle de okunabilmektedir: "Andolsun ki Süleyman’ı denedik, hükümranlığını zayif düşürdük, sonra eski haline döndü" (K. Sad 34) Fakat her ne şekilde okunursa okunsun, tümüyle anlaşılamaz olan bu ayet'i, Yahudi kaynaklarına, ve bu kaynaklara dayalı olarak Kur'an yorumcularının (örneğin Beyzevi, Abulfida, Celaleddin eş Süyuti, vs gibi,...) açıklamalarına gitmeden açikliğa kavuşturmak mümkün değildir. Gerçekten de bu ayet, Yahudilerin Talmud'unda geçen bir hikayenin, bazı değişikliklere sokularak Muhammed tarafından Kur'an'a aktarilmiş özetidir. Talmud'da anlatılan hikaye ise, genel hatlarıyle şöyle: Öleceği günlerinin yaklaştığını anlayan Davud, kırk yıl boyunca İsrail üzerinde sürdürdüğü hükümranlık yetkilerini oğlu Süleyman'a devreder (Bkz. Ahd-i Atiyk/ I Krallar Bap 2: 1-12). Süleyman İsrail tahtına çıktığı zaman, Tanrı Süleyman'a "deniz kiyişinda olan kum gibi, ziyadesiyle hikmet ve anlayış, ve yürek genişlılığı" verir; ve bu sayede Süleyman’ın hükümranlığı pek saltanatli olur (Bkz. I Krallar, Bap 4: 29 ve d.). O kadar ki, azametiyle övünen Mısır kralı Firavun, kızını Süleyman'a verir (Bkz. I Krallar, Bap 3: 1). Tıpkı babası gibi Süleyman da şehvetine düşkün olduğu için haremini kadınlarla doldurur: yedi yüz karısı ve üç yüz cariyesi olur. Karılarının büyük çoğunluğu yabancilardan oluşur. Oysa ki Tanrı’nın İsrail oğullarına bir emri vardır ki o da yabancilarla karısmamaktır. Çünkü güya Tanrı, bu karışıklık yüzünden İsrail oğullarının iman'dan çıkacaklarını düşünmektedir. Bu nedenle onlara şöyle emretmiştir: "(Yabanciların) arasına gitmeyeceksiniz, ve onlar da sizin aranıza gelmeyecekler. Çünkü mutlaka yüreğinizi kendi ilahlarının ardınca saptıracaklardır" (Bkz. I Krallar , Bap 11: 2) Ve işte Süleyman, yabanci kadınları haremine almakla, Tanrı’nın bu emrine karşı gelmiş olmaktadır. Ve hele Sidon ülkesinin hükümdarı’nın kızını almakla, daha da büyük bir günah işlemiştir ki hikayesi söyledir: Sidon denilen ülkeye karşı giristığı saldırı sonucunda Süleyman, ülkeyi ele geçirir ve hükümdarının kafasını kestirip kızı Jerada’yı kendisine cariye olarak alır. Jerada güzelliği ve fettanlığı ile Süleyman’ın kalbini kazanır ve onun kadınları arasında "gözde" durumuna gelir. Fakat ne var ki Jerada, babaşının ölümünü unutamamakta ve gece gündüz ağlamaktadır. Jerada’yı bu şekilde mutsuz ve bitap şekilde görmekten dolayı üzülen Süleyman, şeytanlara emrederek Jerada’nın babaşının bir resmini hazırlatır ve teselli olsun diye bu resmi, kadıncağizin odasına yerleştirir. Ancak ne var ki Jerada, kendi kavminin gelenekleri gereğince gece gündüz bu resme tapmağa başlar. Ve bu şekildeki ibadetine devam ederken Süleyman’ın
148
veziri bunu görür ve derhal Süleyman'a giderek hükümarin çatisinin altında putlara tapılmakta olduğunu haber verir. Süleyman büyük bir hiddete kapılır; hele bu işin kırk gün boyunca devam etmiş olduğunu öğrenmekle daha da hiddetlenir; derhal Jera’nın odasına giderek resmi parçalar. Sonra da böyle bir tapma olayına kendisinin sebeb olduğu için günah çıkarmak üzere çölde bir yere çekılır ve ağlayıp sizlayarak Tanrı'ya tevbeler eder. Fakat Tanrı onu cezasız bırakmamak için intikam alma yolunu seçer. Bu ceza’yı da, onun hükümranlığını zayiflatmak suretiyle vermek ister. Bu maksatla onun, her zaman için üzerinde taşıdığı krallık mührünü şeytan'a aldırtır. Bunu da şöyle yapar: Süleyman, her daim yanında taşıdığı bu mührü, yüzünü gözünü yıkadığı, ya da ayak yoluna gıttığı zamanlar, cariyelerinden Amina adında birine birkırmış. Ve işte böyle yaptığı bir sırada şeytan, Süleyman kılığında görünerek Amina'dan mührü alır ve hükümdar niteliğiyle iş görmeğe başlar. O bunu yaparken sahıcı Süleyman, hiç kimselerin tanımayacağı kılıklarda sokaklara düşer ve geçim sağlamak üzere dilenir. Bu durum kırk gün boyunca böylece sürüp gider. Fakat kırkinci gün şeytan, yüzüğü denize atıp kaçar. Bu işi kırkinci gün yapmasının sebebi, Jerada tarafından puta tapma olayının kırk gün sürmüş olmasidir. Denize atılan mührü bir balık yutar; az sonra balıkçilar balığı tutarak Süleyman'a verirler, Süleyman da balığın karnındaki mührü çıkarıp tekrar hükümranlığına kavuşur. İlk iş olarak şeytan’ı yakalatır, boynuna bir taş bağlatarak göle attırır. Beyzevi, Celaleddin eş Süyuti ve Abulfida gibi Kur'an yorumcuları, Kur’an’ın Sad suresinin 34-38 ayet'lerini açikliğa kavuştururlarken Yahudi kaynaklarından esinlenerek anlattıkları yukardaki hikaye'yi naklederler ve bunu , kadın sınıfina güven duymamak gerektiği 107 konusunda Muhammed'in söylediklerine destek sayarlar .
149
XLIV) MUHAMMED'İN AMCASI HAMZE İBN-İ ABDÜLMUTTALİB'İN, İSLAM'DA İÇKİ YASAĞINA SEBEB OLUŞUNUN HİKAYESİ (K. Nahl 67; Bakara 219; Nisa 43; Maide 90-91). Kur’an’ın Maide Suresi'nde şarab’ın, ve dolayısıyle sarhoş edici içkilerin, kesin olarak yasaklandığı yazılıdır. İlgili ayet'ler şöyle: "Ey inananlar! İçki, kumar, putlar ve fal okları şüphesiz şeytan işi pisliklerdir.. Bunlardan kaçının ki saadete eresiniz. Şeytan şüphesiz içki ve kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi Allah’ı anmaktan alıkoymak ister. Artık bunlardan vazgeçersinız değil mi" (K. 5 Maide 90-91) Görülüyor yasak emri, esas itibariyle içkı’nın (şarab’ın) (tıpkı kumar, putlar, fal okları gibi) "şeytan işi pislik" sayılması ve şeytan’ın, içki ve kumar yolu ile insanlar arasına düşmanlık ve kin sokup, onları Allah’ı anmaktan ve namaz kılmaktan alıkoyması gerekçesine dayatılmıştır. Kur'an yorumcuları, İslam'dan önce Araplar arasında sarap içme alışkanlığının çok yaygin bulunduğunu ve Tanrı’nın müslümanları bu kötü gelenekten kurtarmak istediğini ve bu isteğini yerine getirmek üzere üç ayrı safhada içki yaşağını koyduğunu söylerler. Güya Tanrı, önceleri, içki'de hem yarar hem de günah olduğunu bildirmekle beraber, bunun günahı’nın faydasından büyük olduğunu söylemiş (K. Bakara 219); daha sonra içkılı iken namaz kılmayı yasaklamış ve: "Ey inanırlar! Sarhoşken, ne dediğinizi bilene değin namaza yaklaşmayın" (K. Nisa 43) diye emretmiş ve en sonunda da içkı’yı kesin şekilde yasaklamıştır (K. Maide 9091). İslam yazarlarının söylemesine göre, Arapları alişik oldukları bir gelenekten kurtarmak kolay olmadığı için bu yasak, onları alıştıra alıştıra ve üç safhada konmuştur. Söylemeye gerek yoktur ki bu açıklama tarzı, Tanrı’yı aciz durumda imiş gibi göstermekten başka işe yaramaz. şu bakımdan ki, her şeye kadır, ve her şeyi dilediği an ve dilediği şekilde yapabilen bir Tanrı’nın, kötü olduğunu söylediği içkı’yı, ilk anda yasaklayamayıp bu işi üç safhada yapma gereğini duyması acz'den başka bir şey sayılamaz ve şeriatçılar, yukardaki açıklamalarıyle Tanrı’yı bu duruma düşürdüklerinin farkında değillerdir. Gerçek olan şudur ki Muhammed, içki sorununu günlük siyasetinin gereksinimlerine uygun olmak üzere çözüme bağlamıştır. İlk başlarda içki ve şarab içimine izin vermiş, zamanla bunu kişitlama yoluna gitmiş ve nihayet kesin içki yaşağını, hicret'in üçüncü yılında, amcası Hamze İbn-i Abdülmuttalib'le ilgili bir olay vesilesiyle, ve fakat onun Uhud savaşı sırasında ölümünden hemen sonra koymuştur. Daha başka bir deyimle, kendisini "Peygamber" olarak ilan ettiği tarihten, 13 ya da 14 yıl sonrasına gelinceye kadar içkı’yı yasaklamamıştır. Bunun böyle olduğunu anlamak için içki yaşağının hikayesini özetleyelim: Kendisini peygamber olarak ilan ettiği tarihten, 13 ya da 14 yıl sonra Medine'ye hicret edeceği tarihe kadar olan dönem boyunca (ki buna "Birinci Mekke dönemi" denir) Muhammed, henüz güçlenmemiş idi; güçsüz bir durumda olduğu için İslam'i yayma konusunda pek başarı sağlayamamıştı. kendisine inandırabildiği kimselerin sayısı 80 ya da 100 civarında idi. Bu itibarla Arapların alışkanlıklarına karşı koymak ya da onların hoşlanmadıkları şeyleri yapmak olanağına pek sahip değildi. Taraftar toplayabilmek için mümkün olduğu kadar onları hoşnud kılmağa çalışırdı. Arapların saplı bulundukları alışkanlıklardan biri içki içmekti. Bundan dolayıdır ki Muhammed, ilk başlarda Tanrı’nın içkiye izin verdiğini bildirerek Kur'an'a şu ayet'i koymuştur:
150
"Hurma ve üzüm gibi meyvelerden hem içki (şeker) hem de güzel gidalar edinirsınız. İşte bunlarda da düşünen toplum için büyük bir ibret vardır" (K. 16 Nahl Suresi, ayet 67). Ayet'in Arapça aslında "içki" sözcüğü, "şeker" olarak geçer ki "sarhoşluk veren içki" 108 demektir. Bu itibarla bu sözcüğü, "şerbet" ya da "sira" şeklinde anlamak yanlıştır , çünkü 109 bunlar sarhoşluk yaratan içkilerden sayılmazlar . Bu ayet'i Kur'an'a koyduktan bir süre sonra Muhammed, bazı kimselerin içkılı şekilde namaza durduklarını, uygunsuzluklar yaptıklarını görür. Örneğin bir gün Ahsab'dan Abdurrahman İbn-i Avf'in yaptığı ziyafet sırasında, bol miktar içki içerek sarhoş olan kimselerin sarhoş bir halde namaz kıldıklarına, Kur'an okuduklarına ve okurken de saçmalıklar yaptıklarına tanık olmakla işin ciddiyetten ayrıldığini anlar ve Kur'an'a şu ayet'i koyar: "Ey inananlar! Siz sarhoş iken, ne söylediğinizi bilene kadar... namaza yaklaşmayın" (K. Nisa 110 43) . Görüldüğü gibi sarap içimini yasaklamış değildir; sadece sarhoş halde iken namaza durulmasını yasaklamıştır. Fakat Muhammed'i asıl düşündüren şey, kişilerin sarhoş halde iken sadece dinsel görevleri yerine getirmekte kusur edebilecekleri değil fakat kendi otoritesine karşı gelebilecekleri tehlikesi idi. Çünkü sarhoştan delinin bile korktuğu gerçeğini herkesten fazla o bilirdi. Bu nedenle içki alışkanlığını yavas yavas önlemenin yollarını aramaliydi. Bu konuda bir adım daha atmiş olmak için sarap’ın hem yararlı olduğunu ve fakat hem de günah sayıldığını, hatta günah yönünün faydasından büyük olduğunu belirtmek ister ve Kur'an'a şunu koyar: "Sana içki ve kumari sorarlar, de ki: -İkışınde de hem büyük günah ve hem insanlara bazı faydalar vardır. Günahları faydasında daha büyüktur'-..." (K. Bakara 219) Bu hükmü yerleştirmekle, taraftarlarını içkı’nın günah dogurabileceği inancina sürüklemiş olur. Böylece içki yasağına doğru bir adım daha atmiş demektir. Bununla beraber yine de kesin şekilde içki yasağı koyma yoluna gitmekten çekinir. Bu işi Medine'ye geçtikten ve güçlenmeye başladıktan sonra yapacaktır. Nitekim hicret'ten sonra, gerek çete saldırılarıyle ve gerek Bedir savaşının kazanılmasıyle hem bol miktar ganimetler elde etmiş, ve hem de bu sayede taraftarlarının sayısının arttığını farketmiştir. Bu arada amcası Hamze İbn Muttalip'le ilgili bir olay, kendisine bu konuda, beklenmedik bir fırsat yaratmıştır. İslam kaynaklarının nakletığı olay şu: Hamze İbn-i Muttalib, Muhammed'in hem amcası ve hem de süt kardeşi olur; şu bakımdan ki, bir kere Hamze'nin annesi, Muhammed'in annesi’nin "am-zadesi" dir. Öte yandan, rivayete göre, Muhammed'i emziren Süveyb adındaki kadın aynı zamanda Hamze'yi de emzirdiği için Muhammed ile Hamze süt kardeşi bilinir. İlk başlarda Muhammed'in peygamberlik iddialarına karşı gelmekte iken Hamze, daha sonra fikir değiştirmiş ve müslüman olmuştur. Olduktan sonra da onun en ateşin bir savuncusu kesilmiştir. Abu Cehl gibi kişilerin düşmanlıklarına karşı Muhammed'i koruyanlardan biri olmuştur. Hamze'nin İslam'a girişi Muhammed'e hem "prestij" ve hem de taraftar 111 kazandırmıştır . Son derece cesur ve kavgaci bir karaktere sahip bulunduğu için Hamze'ye "Allah’ın ve peygamberinin arslani" unvani verilmişti. Muhammed onu Kureyş kervanlarına
151
karşı gönderdiği çete'lerde kullanmıştır. Bedir savaşında da büyük kahramanlıklar gösterdiği 112 . Bununla beraber Hamze'nin bir kusuru vardı ki o da kadına ve şarab'a anlaşılmaktadır fazlaca düşkün olması ve bir de son derece asabi karakteri nedeniyle öfkesine kolaylıkla kapılmasidir. Öfkelendiği zaman, hele bir de sarhoş ise, kim olursa olsun, küfürler savurarak, herkesi kırıp geçirirdi. Onun bu tür hiddetine, günlerden bir gün Muhammed de muhatap 113 olmuştur; Buharı’nın Kitab-i Sirb'indeki bir bölümde anlatılan hadis'lere göre olay söyle : Muhammed'in amucasının oğlu olan Ali İbn-i Ebi Talib, ganimet olarak edinmiş olduğu develerini Ensar'dan birinin evi önünde otlatıp, bekletmektedir; oradan "izhir" denen otu (ki Mekke samani diye bilinen güzel kokulu bir tür ot'dur) yükleyip, satmak üzere pazara götürecektir. Bu sırada Hamze İbn-i Abdülmuttalib, o evde keyf ederek şarab içmekte ve sarkıcı bir kiza (muganniye'ye) göbek atırıp, sarki söyletmektedir. Kapının önündeki develeri gören sarkıcı kiz: "Ey Hamze! (su) semiz develere bak! Evin önündeki sahada ayakları simsiki bağlanmıştır. Haydı Hamze, bunların boğazlarına biçağı daya, boyunlarını kana boya! Ve bunların en nefis parçalarından sarap için biryan (kebab) ve 114 çömlek kebabi yapmağa müsareat et (hemen giris) " der . Demesiyle birlikte Hamze, zurna gibi sarhoş bir halde, kılıcını yakaladığı gibi dışarıya fırlar ve iki vurusla develeri boğazlar. Sonra da hörgüçlerini koparır ve bögürlerini yarıp ciğerlerinden birer parça alır ve eve döner. Araplara göre devenin en temiz ve en nefis parçaları hörgüc'ü ile ciğeri olduğu için, Hamze bunlarla kendisine güzel bir ziyafet çeker. Fakat o sırada Ali çika gelir; kendisine geçim sağlayan develerin parçalanmış halini görmekle dehşete düşer. Fakat amcası olan Hamze'nin öfkeli halini bildiği için cesaret edip bir şey söyleyemez. Yanında bulunan Zeyd İbn-i Harise ile birlikte derhal Muhammed'in yanına gider ve olan bitenleri ona anlatır. Muhammed onları da yanına alarak Hamze'nin bulunduğu eve gelir ve sarhoş bir halde bulunan amcasına üzüntüsünü bildirir. Hamze, hiddet içerisinde ve deliler gibi gözlerini dikerek Muhammed'e ve Ali'ye şöyle bağirir" "(Ey Abdullah ve Ebu Talib evladları) Siz, babam (Abdulmuttalib'in) köleleri değil misiniz?" Söylemeye gerek yoktur ki herkesin içinde Muhammed'i köleye benzetmekle Hamze, ona karşı en büyük bir hakarette bulunmuş ve onun otoritesine büyük bir darbe indirmiştir. Fakat amucasının, içki yüzünden suurunu kaybedip cinnetle hareket ettiğini düşündüğü için, Muhammed sesini çıkarmaktan çekinir, yapılan hakareti hazmederek "arka arkaya çeki(lip) 115 nihayet ordakılerin yanından çi(kar)" Ve bu olay vesilesiyle şunu kesin olarak anlar ki halk üzerindeki iktidar ve otoritesinin bekası için içki içimini yasaklamak kosuldur. Çünkü içki yüzünden sarhoş düşen kişilerin, tıpkı Hamze gibi hareket etmeleri halinde, otoritesine karşı, giderek artan bir tehlikenin varlığını anlamıştır. Esasen bu dönemde güçlenmekte olduğu için halka, içki yaşağını kolaylıkla kabul ettirebileceği kanısına da varmıştır. Bu olaydan az sonra Uhud savaşı cereyan eder ve yenilgiyle biten bu savaşta Hamze "şehid" olur. Böylece Muhammed için, içki yaşağını koymak bakımından önemli bir engel kendiliğinden ortadan kalkmıştır. Öte yandan Enes İbn-i Malık'in rivayetine göre, Uhud savaşına katılan müslümanların, Uhud gecesi şarab içerek sabahladıkları, ve sarhoş bir şekilde katıldıkları savaş sırasında şehid 116 oldukları ve savaşın da bu yüzden kaybolunduğu anlaşılır . O kadar ki halk arasında bazı kimseler: "(Uhud günü) bütün mücahidler, midelerinde şarab dolu olarak öldüler; (bunlar ne
152
olacak?)" diye konuştukları için Muhammed, Tanrı’nın bu gibi kişileri günahsiz saydiğini ve "O iman edip de iyi işler isliyerek ölenlerin tattıklarında günah yoktur" şeklinde ayet 117 gönderdiğini söyler . Ve bunu da tam bir fırsat bilerek içki yasağı ile ilgili ayet'leri (yani Maide Suresi’nin 90-91 ayet'lerini) Kur'an'a yerleştirir. Biraz yukarda gördüğümüz gibi ayet'ler şöyle: "Ey inananlar! İçki, kumar, putlar ve fal okları şüphesiz şeytan işi pisliklerdir.. Bunlardan kaçının ki saadete eresiniz. Şeytan şüphesiz içki ve kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi Allah’ı anmaktan alıkoymak ister. Artık bunlardan vazgeçersinız değil mi" (K. 5 Maide 90-91) Bu ayet'leri Kur'an'a yerleştirdikten sonra tellal'lar çıkartarak yasak emrini etrafa yayar; tellal'lar:"Ey mü'minler! Biliniz ki şarab haram kılınmıştır" diye avaz avaza bağirirlar. Bu haber üzerine herkes, evinde bulundurduğu şarab destilerini sokaklara dökmeğe başlarlar. 118 Söylendiğine göre bu yüzden Medine sokakları şarab seline döner He ne kadar bazı yorumcular içki yaşağının Mekke'nin fethi senesine rastladığını söylerlerse 119 de bunun böyle olmadığı kesinlikle ifade olunur; Uhud savaşından hemen sonra Ömer bin Hattab’ın "Allah’ım içki hakkında emrin ne ise, bunu bize sarih (açık) ve kat’ı (kesin) olarak bildir" şeklinde dua etmiş olmasının da içki yaşağının Mekke'nin fethine kadar 120 geçiktirilmediğinin kanıtı sayılır . Kişiler içki içer de sarhoş olup kendisine kafa tutar endişesiyle Muhammed, bu yasağı öylesine mutlak bir şekle sokmak ister ki, konuşma dilinde bir takım yasaklar yaratmaktan geri kalmaz. Örneğin Arapça üzüm anlamına gelen "ineb" sözcüğünün "kerm" sözcüğü ile birlikte ifade edilmemesini emreder; "kerm" sözcüğü Arapça'da hem "üzüm çubuğu" ve hem de "üzümden yapılan şarab" anlamına geldiği için, kişilerin "kerm" adını işitmekle şarab’ı hatırlayacaklarını ve bu yüzden gönüllerinde şarab'a karşı istek uyanacağını ve şarab içmeğe kalkacaklarını düşünerek "Kerm" adının hem "üzüme" (yani "ineb"e) ve hem de "üzüm çubuğuna" verilmesini yasaklar. Daha başka bir deyimle "Kerm" sözcüğünün unutulmasını ve sadece "ineb" (üzüm) sözcüğünün kullanılmasını ister; ve Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre şöyle der: "İneb'e 121 (üzüm'e) kerm adı vermeyiniz. Kerm ancak mü'minin kalbidir" . Bunu söylerken Arap'ların inanişinin yanlış olduğuna değinmiş olur. Çünkü bu inanışa göre "Kerm" (yani "şarab ve içki") "cömertlik" yaratan seydir; bu nedenle, üzümden yapılan şarab'a "kerem" niteliği uygun bulunmuş, daha sonra bu deyim kisaltılarak "kerm" halini almıştır. Ve işte Muhammed, bunun doğru olmadığını ve "kerm" (şarab) denen şeyin "cömertliğin" ve "yiğitliğin" kaynağı olmadığını "Kerem" ile "Takva" (Tanrı korkusu) gibi duyguların yerleşik bulunduğu yerin 122 "mü'minlerin kalbi" olduğunu bildırmıştır . Bütün bu yukarda söylediklerimizden anlaşılan şudur ki Muhammed şarab (içki) yaşağını, kişilerin sağlikları bakımından değil fakat asıl kendi otoritesini güvenliğe bağlamak bakımından gerekli görmüş ve bu yasağı, biraz önce belirttiğimiz gibi amcası Hamze'nin, sarhoş bir halde iken kendisine hakaret etmesi olayından (ve Hamze'nin Uhud savaşında ölmesinden) sonra koymuştur. Eğer kişi sağliği temel düşünce olmuş olsaydı, bu yasağı getirmek için 13/14 yıl beklemez, daha ilk başlarda getirirdi.
153
XLV) KIYAMET GÜNÜ VE SONRASI OLACAK ŞEYLERLE İLGİLİ "KISSA"LAR (masallar): Kur'an'a göre bu dünya (ve daha doğrusu tüm evren) "Yevmu'l-kıyame" de (yani kıyamet gününde) son bulacak ve yeni bir dünya dönemi başlayacaktır. O gün "gök bölünüp parçalanacak" (K. İnsikak:1); "erimiş maden gibi olacak" (K. Meariç 8); "yag gibi eriyecek" (K. Rahman 37), "açilip kapı olacak" (K. Nebe 19; Müzzemmil 18), "yildizlar dökülüp dağılacak" (K. İnfitar 1,2), "güneş'in, ay'in ve yildizlar'in işikları sönecek" (K. Tekvir 1,2; Mürselat 7-9) "Daglar paramparça olacak, pamuk gibi atılacak, yürütülüp seraplastırılacak, denizler kaynar su haline dönüşecek" (K. Tekvir 3; Müzemmil 14; Mürselat 10; Nebe 20), "Yer yüzü tandırda pışırılen bazlama ve pide gibi olacak", Tanrı onu evirip çevirecek ve bu muazzam pide, cennete gideceklerin sefer azigi olacak (Ebu Sa'id Hudri'den Buharı’nın rivayeti için bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 205-6, hadis no. 2045), "melekler bölük bölük indirilecek" (K. Furkan 25); "boruya birinci kez üfürülecek ve üfürüldüğü zaman yeryüzü ve dağlar kaldırılıp birbirine çarpilip darmadağın edilecek; gök yarılıp çökecek, melekler göğün etrafında toplanacaklar" (K. Hakka 13-17); "emzikli kadın emzirdiğinden uzaklaşacak, gebe kadın çocuğunu düşürecek" (K. Hacc 1,2; K. Neml 87-88); "ikinci üfürüste dirilip kalkacaklar, birbirlerine bakarken kalakalacaklar" (K. Zümer 68-69); "insanlar çiril çıplak bir araya toplatılıp huzura alınacaklar" (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 208-211, hadis no. 2047, 2052), "sevabları ve günahları ortaya konacak" (K. Hakka 18; Mü'min 15,16); "terazi kurulup günahlar-sevablar ölçülecek" ve sonra bir kısmına defterleri sağ'dan verilecek (ve bunlar mutluluga ulaşacaklar), bir kısmına defterleri sol'dan verilecek (ve bunlar azab çekeceklerdir) (K. Vakia 7-14; Hakka.19-20); defteri sağdan verilenler cennet'e gidecekler ve Tanrı onlara: "Artık bundan böyle ebedi size darılmayacağım" diye söz verecektir (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 212-3, hadis no. 2052)
154
A) KAFİRLERİN CENNET VE CEHENNEM'E ATILIŞLARININ HİKAYESİ (K. 50 Kaf 17-35) Kur'an'da insanların dünya yaşamı sırasındaki davranışlarının iki melek tarafından bir deftere yazıldığı ve sevap/günah durumuna göre Cennet'e ya da Cehennem'e atılacakları yazılıdır ki masal niteliğinden öteye geçmez. Yorumcuların anladığı şekliyle durum şöyle: Kaf Suresi'nde kişi’nin bütün yaptığı ve söylediği şeylerin iki melek tarafından bir deftere yazıldığı belirtilmekte: "İki melek (insanın) sağında ve solunda oturarak yaptıklarını yazmaktadırlar. İnsan hiç bir söz söylemez ki yanında gözetleyen, yazmaya hazır yazan melek bulunmasın" (K. 50 Kaf 17). Ancak ne var ki, kişinin daha doğmadan önce kaderi çizilmiş ve yapacağı şeyler önceden saptanmış bulunduğuna göre, iki meleğin, onun sağına ve soluna oturmus olarak yaptıklarını yazmakla görevlendirilmelerini anlamak güç. Beyzavi gibi yorumcuların söylemesine göre kişinin sağındaki melek onun iyi bir davranişina tanık olduğu zaman, bunu on kez kayda geçer. kişi’nin kötü bir davranişina tanık olduğu zaman sol taraftaki meleğe emrederek yedi saat kadar beklemesini ve çünkü bu süre içerisinde kişinin Tanrı'ya dua ederek günahtan kurtulabileceğini bildirir. Kur'an'a göre, kişi ölünce: "... yanında bir sürücü ve bir de şahitle beraber gelir" (K. Kaf 21). Bu meleklerden biri kişiyı "mahşer'e" götürmekle, diğeri ise ona şahitlik etmekle görevlendirilmişlerdir. Çoğu yorumculara göre sürücü, kötülüğü yazan melek, tanıklık eden de iyiliği yazan melektir. Bundan sonra melek, kişiye: "Andolsun sen bundan gaflette idin; derhal biz senin perdeni kaldırdık. Bugün artık gözün keskindir" deyecek (K. Kaf 22), yanındaki arkadaşı da: "İşte yanimdaki hazır" diye ekleyecektir. Bunun üzerine Tanrı iki meleğe şu emri verir: "Haydı ikiniz her inatçi kafiri, iyılıge engel olanı, azgin şüpheciyi, müşrikleri şiddetli azaba birlikte atin" (K. Kaf 23-26). Bu sırada "müşrik" (putatapan) kişinin yanında duran şeytan: "Tanrım! Ben onu azdırmadım. Fakat kendisi derin bir sapıklık içindeydi" der (K. Kaf: 27). Tanrı kizar ve: "Huzurumda çekişmeyin! Ben size daha önce uyarı göndermiştim. Benim huzurumda söz değiştirilmez ve ben kullara asla zulmedici değilim" diye kükrer (K. Kaf 28-29). Defteri sol'dan verilen hakkında Tanrı, yukardaki emrinde ufak bir değişiklik yapmış olmalıdır ki şöyle der: "Onu yakalayın (ellerini boynuna) bağlayın; sonra alevli ateşe atin onu. Sonra da onu, yetmiş arsın uzunluğunda bir zincir içerisinde oraya sokun!" (K. 69 Hakka 3032). Oysa ki daha önceki beyanlarıyle Tanrı, insanları doğru ya da kötü yola sokanın, müslüman ya da kafir yapanın kendisi olduğunu bildırmıştır (Örneğin En'am 125). Muhtemelen bu beyanını unutmus olmalıdır ki şimdi defteri soldan verilen için böyle konuşmaktadır. Bu konuşma üzerine günahkarlar Cehennem'e atılmak üzere sürüklenirler. Cehennem'e atılış şekli de Kur'an'da şöyle saptanmıştır: "(Onlar) yüzleri üzerinde sürüklenerek cehenneme gönderileceklerdir" (K. 25 Furkan: 34)
155
Bununla beraber yolda durdurulup yeniden sorguya çekildikleri ve sonra cehennem ateşinin önünde tekrar durduruldukları anlaşılmaktadır (K. 37, Saffat: 22-24). Ancak ne var ki bu durduruluş, cehennemlik kişiye son bir kurtuluş fırsatı vermek için değildir: sadece son pişmanlığın para etmediğini ona anlatmak içindir. Nitekim cehennemlikler, ateşin karşışında durduruldukları zaman şöyle derler: "Ah keske dünyaya geri gönderilsek de bir daha Rabbımizin ayetlerini yalanlamasak ve inananlardan olsak" (K. 6 En'am 27). Fakat onların bu sözleri dinlenmez ve onlar, elleri boyunlarına bağlı olarak cehennemin dar bir yerine atılırlar (K. 25 Furkan 13). Hicr Suresi'nde Cehennem'in yedi kapısı olduğu yazılı (K. Hicr 43-44). Her bir kapı, Cehennem'in bir kesimine açılır. Bu kesimlere kişiler, günah durumlarına göre atılırlar. Birinci kesime müslümanlardan günah işlemiş olanları en son kesim olan yedinci kesime de munafiklar atılır. Bu ikisi arasındaki kesimler, kafirlerin çeşitli sınıflarına ayrılmıştır: örneğin ikinci kesime Hırıstiyanlar, üçüncü kesime Yahudiler, dördüncüye Sabiler, besinciye Mecusiler, altinciya putperestler atılırlar. Mademki Hırıstiyanlar, Yahudiler, Sabiler, Putperestler vs... hepsi de kafirdirler, ve Cehennem ateşinde yakılacaklardır, o halde neden acaba Cehennem kesimlere ayrılmıştır? Muhtemelen her birine farklı azab taddirilmak için!. Fakat her ne olursa olsun, onları cehenem'e attırmadan önce Tanrı, Cehennem'de yer bulunup bulunmadığından emin olmak ister. Çünkü daha önce o kadar çok insanı cehennem'e attırmıştır ki cehennem'in dolu olup olmadığından şüphededir. Her şeyi bilen bir Tanrı’nın cehennem'in dolup dolmadığından habersiz bulunması biraz şaşırtıcı! Fakat muhtemelen bilmiyor olmali ki Cehennem'e sorar: "(Ey Cehennem) doldun mu?" (K. Kaf 30). Cehennem de Tanrı'ya cevap verir: "(Hayır dolmadım) Daha (atılacak) var mı?" (K. Kaf Suresi, 30). Cehennem'in bu bildirişi üzerine Tanrı, meleklere "(Onları) Cehenneme atin" emrini verir. Ve günahkarlar, yukarda belirtildiği şekilde Cehennem'e atılırlar. "Cehennem dolu olmuş olsaydı bu günahkarlar ne olacaktı?" şeklindeki bir soruyu yanıtlamak güç.. Cehenneme atılanlar, ölümün bir an önce gelmesini ve böylece azab’ın bir an önce sona ermesini dilemeğe başlarlar ve: "Ey ölüm neredesin, (bir an önce) gel" derler (K. 25 Furkan 12-14). Fakat istekleri kabul edilmez, çünkü Tanrı onların sonsuz bir azab içerisinde kalmalarını kararlastırmıştır. Bu nedenle onlara şöyle denir: "Bugün (yalnız) bir defa yok olmayı istemeyin; aksine bir çok defalar yok olmayı isteyin" (K. 25 Furkan 14). Kur'an'dan anlaşılan o ki Tanrı, bu kişilerin yanıp kavrulan derilerinin tazelenerek tekrar ve tekrar azab içerisinde bırakılmalarını istemiştir. Nitekim Nisa Suresi'nde Tanrı’nın şöyle dediği yazılı: "... Orada, derilerinin her yanıp dökülüsünde, başka derilerle değiştireceğiz. Azabı (iskenceyI) daha iyi tadsinlar diye..." (K. 4 ,Nisa 56) . Öte yandan Cehennem'de ölüm diye bir şey olmadığı için, cehennemlikler,sonu gelmez bir şekilde cehennem azabını tadıp gideceklerdir. Yalvar yakar olmalarına rağmen onlara: "Haydı (cehennem azabını) tadın! Kendilerine yazık etmiş olanlar için bir yardımcı yoktur" denecektir (K. Fatır: 36-37). Muhammed'in Kur'an'a soktuğu bu hükümlerden anlaşılmaktadır ki Tanrı, kafirlere ve günahkarlara karşı çok acimasızdır. Günahsiz müslümanlara gelince, onlar da Cennet'e sokulurlar ve Cennet'in sonsuz nimetlerine kavuşurlar.
156
B) MÜSLÜMAN ERKEKLERİN, CENNET'LERDE "CEYLAN GÖZLÜ" VE "MEMELERİ YENİ SERTLEŞMİŞ" GÜZEL HURİLERE KAVUŞMALARININ HİKAYESİ (K. al-Nebe 31-34; al-Vakia 15-38; al-Dahr, 12-21) Henüz güçlenmediği yillarda (özellikle birinci Mekke döneminde) Muhammed, kendisine taraftar toplayabilmek için, Tanrı’nın müslüman kullarına Cennet'ler vad etığını söylerdi; Cennet vad'leri yanında da cehennem korkutmalarında bulunmayı ihmal etmezdi. Bunun en ilginç örneğini birinci ve ikinci Akabe bi'at'lerinde izlemek mümkündür. Bu bi'at' ler, Medine'deki Evs ve Hazrec kabilelerine mensup bazı kişilerin, Muhammed'le andlaşma yaparak onu "peygamber" olarak kabul etmelerini öngören andlaşmalardır ki Muhammed'in Medine'de bir bakıma "köprü başı" elde etmesini sağlamıştır. Bu görüşmeler sırasında Muhammed onlara bir takım vad'lerde bulunmuştur; onlar da Muhammed'i Kureyşlilere karşı korumak üzere and içmişlerdir. Ancak ne var ki bu andı, yeni bir imana girmek amacıyle değil fakat, fedakarlıklarına karşılık, Cennet'e gideceklerine dair Muhammed'den teminat almak kaydıyle yapmışlardır. Nitekim ikinci Akabe bi'ati sırasında, and içmeden önce, Muhammed'e sordukları soru şu olmuştur: "Ey Tanrı elçisi! Biz mal ve servetimizi feda etmek üzere sana bi'at ediyoruz. (Ancak) bu fedakarlığımizin karşılığı nedir?". Bu soruyu Muhammed, hiç tereddüdsüz şöyle karşılar: "(Fedakarlığınızin karşılığı) Cennettir" 123 " . Ve sonra onlara Cennet'in güzelliklerini, Cennet'deki nimetleri, bollukları ve "el değmemiş, kara gözlü ve memeleri yeni sertleşmiş" dilberleri anlatır; Tanrı’nın bu konuda vahiy'ler gönderdiğini hatırlatır. Böylece müslüman kişinin kafasına, İslam uğruna girişicekleri her türlü fedakarlık karşışında, çeşitli mükafatlara konmaktan gayrı, bir de ayrıca da Cennet'in güzel hurilerine kavuşacakları fikrini sokar. Bu düşünce, daha sonraki yillar boyunca müslüman kişiyı, ölümü göze alırcasına iş görmeğe, ve örneğin gözü kapalı şekilde savaşlara (cihad'a) girmeğe sürükleyecektir. Muhammed'in, "Kafirleri" İslam'a sokmak maksadıyla giristığı savaşların sayısının 29 ve gönderdiği çetelerin sayısının 45'i bulduğu düşünülecek olursa, cennet'e hak kazanmak bakımından müslüman kişilerin ne "fedakarlıklara" katlandıklarını anlamak kolaylaşır. Bunun böyle olduğunu en açık bir şekilde dil'e getirenlerden biri de Mugire İbn-i Su'be'dir ki, Ömer İbn-i Hattab’ın hilafeti döneminde kafirlere karşı girişilen bir savaş (cihad) sırasında, karşı tarafın adamlarına hitaben şöyle konuşmuştur: "(Tanrı) bize kendi aramızdan bir Peygamber gönderdi...Şimdi Rabbımizin gönderdiği bu... Peygamberimiz bize -siz yalnız bir Allah'a ibadet edinceye, yahut cizye verinceye kadar- sizinle harp etmemizi emir buyurdu. Ve Peygamberimiz... Rabbımız namına bize haber verdi ki: bizden cihad uğrunda hayatini feda edenler doğru Cennet'e gider. Ve Cennet'te, asla mişli görülmedik ni'mete nail olur. Şehid olmayıp da geride hayatta kalanlar da sizi esir edip rakabenize (mal ve mülkünüze vs...) malık olurlar" (Buharı’nın rivayet ettiği bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 456 ve d. hadis no. 1307, Yukardaki alıntı için bk. sh. 461) Medine'ye hicret ettikten sonra Muhammed, bilindiği gibi, çete saldırıları ve savaşlar yolu ile ele geçirdiği ganimetleri ve esirleri, kendine ait olan payı ayirdiktan sonra, savaşa katılanlar arasında paylaştırmıştır. Böylece müslümanlar, "Cennet" nimetlerine kavuşmak yanında, bir de yer yüzü nimetlerine konma olasılığına sahip olmuşlardır. Fakat kuşkusuz ki Muhammed'in tanımladığı şekliyle Cennet'e kavuşmak, onların hayalınde, her türlü mükafatin üstünde bir değer taşımıştır.
157
Muhammed'in Kur'an'a yerleştirdiği hükümlerden anlamaktayiz ki Cennet'lerde, sınırsız derecede bol meyveler, giyecekler, yiyecekler içeçekler, bağlar, bahçeler, şu ırmakları, süt ırmakları, sarap ırmakları, bal ırmakları, ve bunlardan gayrı, "müslüman erkekleri büyük sabirsizlikla bekleyen" inci gibi güzel kızlar, huriler vardır ve Tanrı bu dilberleri, cennet'e giren sevgili erkek kullarıyle esleştirecektir; velev ki bu kul'lar, yer yüzü yaşamları sırasında zina, katıl, sirkat vs... gibi ağır suçlar işlemiş olsalar dahi. Çünkü Muhammed'in söylemesine göre müslüman kişi ölürken: "Tanrı'dan başka tanrı yoktur" derse, yani Tanrı'ya eş kosmayarak ölürse, o kişi, zina, hırszlık vs gibi suçlar işlemiş olsa dahi Cennet'e girecektir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 276, hadis no. 1075; ve Cilt IV, sh. 263). Yine bunun gibi müslüman kişi, ömrü boyunca zalim davranışlarda bulunsa ve "günahları deniz köpüğü kadar çok olsa" dahi, eğer Tanrı’yı ve Muhammed'i yüceltecek olur ve günde yüz kez "Allah’ı tesbih ve Allah'a hamd ederim " derse, yine günahlardan kurtulmuş olarak Cennet'e yollanır. Ve işte bu mutlu kullar, kıyamet günü sırat köprüsünden geçtikten sonra, güzellikleri göz kamastiran huri'lerle dolu ve sokaklarında saraptan ırmaklar akan cennet'e kavuşurlar. Bu cennet'lerde, altınlarla ve mücevherlerle bezenmiş tahtlar vardır ki mü'minler bu tahtlarda oturacaklardır. Bu tahtların yanında dikensiz sedir ağaçları ve sarap kaynakları bulunacak, saraplara zencefil karıstirilmiş olacak ve bu kaynaklardan mü'minler diledikleri kadar içecekler fakat sarhoşluk duymayacaklardır. Sarap kaynakları yanında, çagliya çagliya akan sular, sonu gelmez gölgelikler bulunacak ve her taraf kuş etinden en güzel meyvelere kadar türlü yiyeceklerle dolup tasacaktır; dileyen dilediği kadar bunlardan yiyecek, hiç kimse onlara "yeme" demeyecektir. Fakat bütün bunlardan daha da önemli olmak üzere burada emsalsiz güzelliğe sahip "huri'ler" vardır. Kur'an'da anlatılmak istenen şekliyle Huri deyimi: "Gözlerinin aki çok ak, karası çok kara, biçimi sigir ya da ceylan gözlerinin biçiminde ve 124 iriliğinde olan kiz" anlamındadır . Bu nedenledir ki Kur'an'da "Kara gözlü huri'ler" den, "iri siyah gözlüler" den, "İnciler gibi ceylan gözlüler" den söz edilmektedir (K. al-Vakia 15-38; al-Nebe 31-34; al-Dahr, 12-21). Yine Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Cennet'teki bu kızları "memeleri yeni sertleşmiş" ya da "memeleri yeni tomurcuklanmış" olarak yaratmıştır (K. al-Nebe 33). Bunlar "bakıre" kızlardır, ve bu kızların bekaretini, sahiplerinden önce hiç kimse bozmus olmayacaktır: alRahman Suresi'nde Tanrı şöyle der: "Eslerinden önce ne bir insan dokunmuş onlara. ne bir cin" (K. al-Rahman 56, 74); al-Vakia Suresinde de şöyle konuşur: "Şüphe yok ki biz, onların eşlerini de yeniden yarattık; onları, kız oğlan kız olarak halkettik; cilveli, sirin sözlü, eşlerine aşık ve onlarla yasit kıldık" (K. al-Vakia 35-37). Öte yandan bu huri'ler, cinsi münasebette bulunduktan sonra dahi yeniden bakıre olacaklar, böylece müslüman erkeğine, sonu gelmez bir şekilde bakıre ile yatmiş olma zevkini tatdiracaklardır. Muhammed'in Kur'an'a koyduğu ayet'lerden anlaşılan o ki Tanrı, cennet'leri, Arap’ın sehevi zevkine uygun güzellerle, daha doğrusu yukarda görüldüğü gibi, kara ve iri gözlü kızlarla doldurmus, yani mavi ya da yesil gözlü ve sarişin güzellerden söz etmemiştir. şu durumda kara gözlü kadınlardan hoşlanmayan erkekler için Cennet, öyle pek cazib bir yer olmayacaga benzer. Cennet'lerde, güzel kızlar yanında "gılmanlar", "vildanlar" denen ve ihtiyarlamayan delikanlılar da vardır ki bunlar "sedeflerinde saklı inci gibi (oğlanlardır)" (K. al-Vakia 17; al158
Dahr 19; Tur 19-20). Bunlar cennetlik mü'minlere (erkeklere) hizmet sunacaklardır (K. İnsan Suresi 17-22) Öte yandan Arap’ın en çok hayal eder olduğu şey bos durmak, yan gelip yaslanmak, güneş sicağından korunmak üzere gölgeliklere sığınmak olduğu için, Tanrı onlara cennetlerde yaslanacakları taht'lar, gölgelikler sağlamıştır (K. al-Vakia 15-41; K. al- Dahr, 12-21) Cennet'teki nimet'ler ve güzel huri'lerle ilgili olarak Kur'an'da yer alan hükümler hakkında kisa bir fikir edinmek üzere al-Nebe, al-Vakia , al-Dahr , ve al-Rahman surelerinden bir iki örnek verelim: al-Nebe Suresi (Sure 78) (31) "Şüphe yok ki çekinenlere bir kurtuluş, bir kutluluk ve murada eriş yeri var" (32) "Bahçeler, üzümler" (33) "Ve memeleri yeni sertleşmiş yasit kızlar" (34) "Ve dopdolu kadeh) al-Vakia Suresi (Sure 56) (15) "(Mü'minler) Altınlarla, mücevherlerle bezenmiş tahtlarda otururlar" (16) "Onlara (Tahtlara) yaslanırlar birbirlerine karşı (17) "İhtiyarlamayan delikanlı hizmetçiler dolaşır etraflarında" (18) "Kaynağından doldurulmuş saraplarla dolu taşlarla ve ibriklerle ve kadehlerle" (19) "Ve o saraptan başları da agrimaz ve sarhoş da olmazlar" (20) "Begendikleri meyvelerden) (21) "İştedikleri kuş etlerinden şunulur onlara" (22) "Ve onlara kara gözlü huriler de var ki...28)" (23) "Sanki haznelerde saklanmış inciler..." (28) "Dikensiz sedir ağaçlarıyle (29) "Ve meyveleri birbirine yaslanıp istiflenmiş muz ağaçlarıyle dolu bir yerdedir onlar" (37) "Cilveli, sirin sözlü, eşlerine aşık ve onlarla yasit kıldı al-Dahr Suresi (Sure 76) (12) "Ve sabretmelerine karşılık da mükafatları cennettir ve ipeklilerdir) 159
(13) "Yaslanılar orada tahtlara, orda n güneş görürler ne zenberi" (14) "Ağaçların gölgeleri yakindir, onlara ve meyveleri adamakıllı ram olmuştur onlara" (15) "Ve şunulur onlara gümüs kadehler ve sirça sağraklar (17) "Ve bir kadehle susuzlukları giderilir ki içindeki şaraba zencefil karıstirilmiştir" (18) "Orda bulunan ve sarıl-saril akan, her yana giden, boğazdan kayan Selsebil kaynağından" (19) "Etraflarında ölümsüz delikanlılar dolaşır, onları görünce sanırsin ki saçılmış incilerdir (20) "Ne yana baksan, nimetler görürsün" (21) "Üstlerinde ipincecik ve ipek elbiseler, kalın ipekten dokunmuş libaslar vardır, ve gümüs bilezikler takınırlar ve Rab'leri onları tertemiz al-Rahman Suresi (Sure no. 55) (56) "O cennetlerde, gözlerini, eşlerinden ayirmayan ve eşlerinden önce ne bir insan tarafından dokunulmuş, ne bir cin tarafından dokunulmuş eşler var" (58) "O eşler, sanki yakut ve mercan" (62) "Bu iki cennetten başka iki cennet daha var" (64) "ikisi de koyu yeşil" (70) "O cennetlerde güzel huylu güzeller var" (72) "Beyaz tenli, kara gözlü, otaglarda huriler" (74) "Eslerinden önce ne bir insdan dokunmuş onlara, ne bir cin" (76) "Yesil ipkelilerle döşenmiş sedirlere ve güzelim döşemelere yaslanırlar" (77) "Artık Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsınız? " (Yukardaki ayet'ler Prof. Abdülbaki Gölpinarlı 'nin Kur'an çevirisinden alınmıştır) Ve işte Tanrı’nın "itaatkar" kulları, "gökle yerin genişliği kadar genişlikte" bulunan (K. Hadıd 21) ve sınırsız nimetler ve güzellerle dolu Cennet'e, belli bir giris esasına göre alınacaklardır. Bir kere hepsi birden değil, fakat bölük bölük gönderilecekler, kapıda bekçi tarafından ağırlanacaklar ve belli bir usule göre içeriye alınacaklardır. Alindiktan sonra da Tanrı'ya, sözünü tuttuğu için, şükredeceklerdir. Örneğin Zümer Suresi'nde şöyle yazılı: "Rablerine karşı gelmekten sakınanlar... bölük bölük cennete sevk edilir; oraya varıp da kapıları açildiğinda bekçileri onlara:: -'Selam size. Hos geldiniz. Artık ebedi kalmak üzere girin buraya'- derler. Onlar: -'Bize verdiği sözde sadık olan ve bizi dilediğimiz yerinde oturacağimiz bu cennet yurduna varis kılan Allah'a, hamdolsun. İyi amelde bulunanların mükafati ne güzelmiş!'derler" (K. K. 39 Zümer, 73-73; ayrıca bkz. Sad Suresi 49-54; Saffat 41-57) 160
Kur'an'da çeşitli Cennet'lerden ve cennetlerin çeşitli kişimlarından söz edilmiştir. Örneğin Firdevs cennet'leri (K. Kehf 107; Mü'minun 10-11), Adn cenneti, İlliyun Cennet'i (K. Muteffifin 18-21), "Naim cenneti (K. Suara 85, Maide 65, Yunus 9, Lokman 8, Kalem 34 vs...)
161
XLVI) Kur'an hakkında "Tanrı sözü değil, insan yapısıdır", ya da "Masallar kitabıdır" diyen ya da Muhammed'le alay edenlerin Tanrı tarafından küfre layık görülmelerinin hikayesi (K. Kalem Suresi, ayet: 8-14; Müddessir Suresi, ayet:18-25; Hicr 95-98, vs...) Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, bazı kişilere hakaret yağdırmak üzere "alçak zorba", "cani çikası", ya da "yabani esek", "soysuzlukla damgalanmış", "yabani merkep" vs... gibi deyimler kullanmayı uygun bulmuş, ve onların hakkından geleceğini, onlara azab vereceğini, onların "burnunu sürteceğini" açıklamıştır: çünkü güya bu kişiler Muhammed'i eleştirmişler, alaya almışlar ya da Kur'an’ı ciddiye almiyarak ayet'ler hakkında "bunlar masal"dir" diye konuşmuşlardır. Örneğin Kalem Suresi'nde Tanrı’nın şöyle konuştuğu görülür: "Ey Muhammed! diliyle igneleyen, kovuculuk eden, iyiliği daima önleten, aşırı giden, suç işleyen, çok yemin eden alçak zorbaya, bütün bunlar dışında bir de soysuzlukla damgalanmış kimseye, mal ve oğulları vardır diye aldırıs etmeyesin. Ayet'lerimiz ona okunduğu zaman: 'Öncekilerin masalları' der. Onun havada olan burnunu yakında yere sürteceğiz..." (K. 68 Kalem 10-16). Yine bunun gibi Kur'an'da, kendilerine nimetler, zenginlikler ve "oğullar" verildiği halde Kur'an ayet'lerine sırt çevirenlere karşı Tanrı’nın, Müddessir suresi'nde şöyle konuştuğu yazılı: "Ey Muhammed! ... kendisine bol bol mal, çevresinde bulunan oğullar verdiğim ve nimetleri yaydıkça yaydiğim o kimseyi Bana bırak, cezasını Ben vereyim. Bir de verdiğim nimettten arttirmamı umar. Hayır; hayır, çünkü o, Bizim ayetlerimize karşı son derece inatçidir. Onu sarp bir yokusa sardıracağım. Çünkü o, düşündü, ölçtü biçti. Cani çikası ne biçim ölçüp biçti. Cani çikası, sonra yine ne biçim ölçüp biçti. sonra baktı, sonra kaslarını çattı, suratini asti. sonra da sırt çevirip büyüklük tasladı..." (K. 74 Müddessir, 11-18). Aynı Sure'nin biraz ilerişinde şöyle yazılı: "...Öyleyken bunlara ne oluyor ki öğütten yüz çeviriyorlar? Arslandan ürkerek kaçan yabani merkeplere benzerler..." (K. Müddessir 49). "Yüceliği" üzerinde tartişilamayan bir Tanrı’nın, nasıl olur da böyle bir dil kullanır olduğunu anlamak kuşkusuz ki kolay değil; fakat şeriat kaynaklarının ve Kur'an yorumcularının açıklamalarına göre bellenen o ki, Tanrı bu hakaretleri ve bu küfürleri, Kureyş'in ileri gelenlerinden Velid el-Mugiyre ya da el-Ahnes İbn-i Seriyk ya da As İbn-i Vail ya da Umeyye İbn-i Halef, ya da Ukbe İbn-i Ebi Muayt gibi kimselere karşı yapmıştır. Yapmasının nedeni, bu kimselerin Muhammed'i "peygamber"liğe layık görmemeleri, onun "yalancı" ve "iftiraci" bir kimse olduğunu, "peygamberliğe" seçilebilecek yeterlikte bulunmadığını söylemeleri ve ona, kendilerine karşı takındiği ölümsüz davranışların aynıyle karşılık vermeleridir. Bütün kusurları buydu. Fakat şu da bir gerçektir ki onları bu şekilde harekete sevkeden, biraz da Muhammed olmuştur. Gerçekten de Muhammed, o dönemde daha henüz güçlenmemiş olduğu halde, sırtını amcası Ebu Talib'e dayatmiş olarak Kureyş'lileri inançlarından saptırmak, onların kutsal bildikleri ilahlara karşı küfürler savurmak ve onları kendi inancina sokmağa zorlamak hevesindeydi. Böyle olduğu halde onlar önceleri hoşgörü sınırları içerisinde hareket etmekle beraber, Muhammed'in tedirgin edici davranışlarının giderek yogunlasması nedeniyle, nihayet
162
sabirlarını yitirmişler, ve bu sefer onlar da ona karşı ölümsüz davranışlara yönelmişlerdir. Bu konuda kısaca fikir edinebilmek üzer bu kişilerden bir ikisi hakkında bazı bilgiler vermekte yarar vardır. Velid b. Mugire Kureyş kabilesinin en asıl ailelerinden birine mensup ünlü bir kişidır; mesleği demircılıkti (haddad idi). İbn Hisam gibi kaynaklardan öğrenmekteyiz ki Velid, Mekke'yi oturulabilir hale getiren, Zemzem kuyusunun yerini bulan, Ka'be'nin tamır edilerek yeniden yapılmasında katkişi olan, Ka'be örtüsünün her yıl değişmesi masraflarını üstlenen, herkese karşı iyilikseverliği ve hakseverliği yüzünden "Adl" (adıl) lakabiyla çağrılan bir kimsedir. Öylesine adil ve dürüst idi ki aşırı kötü yoldan kazanılmış para ile hayır işi yapılmamasını isterdi; örneğin Ka'be'nin tamırı sırasında halka: "Ka'benin yapılışında kazancinizdan helal (olanı) sarfedin, riba (aşırı faiz) ve zulüm yolu ile alınan parayı bu ise karıstirmayın" derdi. Onun bu şöhretini bildiği için Muhammed, mümkün olduğu kadar ona yanasmağa ve onu kazanmağa çalışırdı. Bu şekilde kazanmağa çaliştiği başka kimseler de vardı ki, zaman zaman onların sokakta birbirleriyle sohbetleri sırasında yanlarına yanasır, onlarla konuşur, onlarla birlikte oluyormuş gibi görünmeğe uğraşırdı. Bu şekilde davranmasının nedeni şuydu: Mekke'de kendisini "peygamber" olarak kabul edenlerin sayısı azdı; ve bunların hepsi de köle, ya da kör, ya da toplumun en fakir, en cahil insanlarıydi. Pek muhtemelen halk arasında bunun böyle olduğunu konuşanlar ve örneğin "Bu dine hep fakirler körler vs... giriyor" diyenler bulunmaktaydı. Bu tür konuşmaları Muhammed, kendi prestijine vurulan bir darbe gibi görmekte ve huzursuz olmakta idi. Ve işte halk arasındaki bu kanı’yı değiştirebilmek içindir ki Kureyş'in ileri gelenleriyle birlikte görünmek, onları kendine çekmek için elinden geleni yapardı. Ancak ne var ki bu tutumu ona basarılı bir sonuç sağlamadı; Kureyş ileri gelenleri onu ciddiye almadılar. Bunların başında Velid b. Mugire vardı. Ve Velid, Muhammed'in peygamberlik iddiasiyle ortaya çikip insanları inanç farkı yüzünden birbirlerine düşman yaptığını görünce halka şöyle demeye başlamıştı: "Görmüyor musunuz? (Muhammed) kişiyı ailesinden, evladından, kölesinden ayiriyor; o bir sihirbazdır". Bunu yaparken aynı zamanda, Kureyş'in diğer ünlüleriyle birlikte, Muhammed'i bu hevesten vazgeçirtmek istemiş, onunla alay etmiş, Tanrı’nın Muhammed'e vahy diye bir şey göndermediğini, Kur’an’ın Tanrı sözü değil fakat insan yapısı bir kitap olduğunu, daha doğrusu Muhammed tarafından kahinlerden, sihirbazlardan öğrenilip meydana getirilen bir şey olduğunu söylemiştir. Bu söyledikleri halk tarafından begenildiğinden halktan kişiler Muhammed hakkında "o bir delidir" ya da "sairdir" der olmuşlardır. Velid'in (ve diğerlerinin) bu şekildeki konuşmalarının halk üzerinde etkili olduğunu gören Muhammed, Tanrı’nın Velid aleyhinde küfürler savurduğunu belirterek Kur’an’ın el-Müddessir suresi'ne şu ayet'leri koyar: "(11-14)Tek olarak yaratıp, kendisine geniş servet ve gözü önünde duran oğullar verdiğim, kendisi için (nimetleri önüne) serdikçe serdiğim o kimseyi bana bırak; (15) Üstelik o (nimetlerimi) daha da arttirmamı umuyor; (16) Asla (ummasın)! Çünkü o, bizim ayetlerimize karşı alabildiğine inatçidir; (17) Ben onu sert bir yokusa sardıracağım!; (18) Zira, o düşündü taşındı, ölçtü biçti; (19) Cani çikasıca, ne biçim ölçtü biçti! (20) Sonra, cani çikasıca tekrar (ölçtü biçtI); nasıl ölçtü biçtiyse! (21-25) Sonra baktı. sonra kaslarını çattı, suratini asti. En sonunda, kibirini yenemeyip sırt çevirdi de: -'Bu (Kur'an),dedi, olsa olsa (sihirbazlardan öğrenilip) nakledilen bir sihirdir. Bu insan sözünden başka bir şey değildir-'.; (26) Ben onu sekara (cehenneme) sokacağım; (27) Sen biliyor musun sekar (cehennem) nedir?; (28) Hem
163
(bütün bedeni helak eder, hiçbir şey ) bırakmaz, hem (eski hale getirip tekrar azap etmekten) vazgeçmez o; (29) İnsanın derisini kavurur". (K. 79 el-Müddessir 11-29) Velid'in ya da onun etkişiyle hareket edenlerin davranışlarına karşı Tanrı’nın öfkelendiğini ve kendisini teselli ettiğini söyleyen Muhammed Kur’an’ın Hicr Suresine şunları koyar: " (Ey Muhammed! Seninle) alay edenlere karşı biz sana yeteriz; Onlar Allah ile beraber başka bir tanrı edinenlerdir. (Kımın doğru olduğunu) yakında bilecekler; Onların söyledikleri şeyler yüzünden senin canının sikildiğini andolsun biliyoruz; Sen şimdi Rabbini hamd ile tesbih et ve secde edenlerden ol!" (K. 15 Hicr 95-98) Kendisinin ne bir sihirbaz ne de bir deli olmadığını, Kur’an’ın insan yapısı değil Tanrı sözü olduğunu anlatmak için, yine Tanrı'dan vahy geldi diyerek Kur'an'a şunları ekler: "(Resulüm!) Sen öğüt ver. Rabbinin lütfuyla sen ne bir kahinsin, ne de bir deli; Yoksa onlar: (O) bir şairdir, onun, zamanın felaketlerine uğramasını bekliyoruz mu diyorlar?; De ki: Bekleyin. Ben de sizinle beraber bekleyenlerdenim" (K. 52 el-Tur 29-31) Yine bu doğrultuda olmak üzere, yani Kur’an’ın "insan yapısı" ya da "sair sözü" olmadığını anlatmak ve bu arada Velid ile taraftarlarına tehdit savurmak maksadıyla Hakka Suresi'ne, Tanrı'dan şu ayet'lerin gönderildiğini bildirir: "Hiç şüphesiz o (Kur'an) çok şerefli bir elçinin sözüdür; Ve o, bir şair sözü değildir... Bir kahin sözü de değildir; ne de az düşünüyorsunuz! (Kur'an) alemlerin Rabbi tarafından indirilmiştir; Eğer (Muhammed) bize atfen bazı sözler uydurmus olsaydı, elbette onu kiskivrak yakalardık; sonra onun can damarını koparırdik; Hiç biriniz buna engel de olamazdı.." (K. 69 Hakka 40-48) Görülüyor ki Tanrı, Muhammed'in söylemesine göre, Kur’an’ın kendi sözleri olduğunu anlatmak ve Muhammed'e eziyet verenlere çatmak üzere böyle konuşmakta; ancak ne var ki Tanrı’nın bu şekilde konuştuğunu söyleyen yine Muhammed! Muhammed'e karşı ölümsüz tutum takındi diye İslam yazarlarının kötülemekten geri kalmadıkları diğer biri de Ümeyye İbn-i Halef 'dir. Çoğu yazarlar onu, Muhammed'in hayatına kast etmiş gibi gösterirler ve "Küfrün başı" diye tanımlarlar. Oysa ki onun yaptığı şey, Muhammed'i "peygamber" olarak kabul etmemek ve ara sıra onu alaya almak olmuştur. Örneğin bir def'asında eline çürük bir kemik parçası geçirerek Muhammed'e gelmiş ve: "Ya Muhammed! Rabb'in bunu diriltir mi zannedersin?" deyip kemiği ovalamış, üflemiş ve Muhammed'le eglenmıştır. O tarihlerde Muhammed henüz güçlü durumda olmadığı için, ona karşı pek bir şey yapamamış, sadece: "Evet, Cenab-i Hak bunu evvelemirde yarattığı gibi diriltir; seni de Cehennem'e koyup azab eder" diye karşılık vermiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 88). Bu arada Kur'an'a koyduğu ayet'lerle onu, işim zikretmeden, Tanrı tarafından cezalandırılacaklar arasına katmıştır. Muhammed'in "Tanrı" anlayışına karşı olan muhalefetini Ümeyye İbn-i Halef, daha sonraki dönemler itibariyle de devam ettirmekten geri kalmamıştır. Bunun ilginç bir örneği şu: Hicret'ten sonraki bir tarihte Abdurrahman İbn-i Avf adında biri, Mekke'deki mallarının ve yakınlarının himayesi için, eski bir dostu olan Ümeyye İbn-i Halef'e mektup yazar. Onun Medine'deki mallarının korunması işini üstüne alacağını da mektuba ekler. Mektubun altini da
164
Abdurrahman diye imza eder. Arapca'da Abd sözcüğü "kul" ve Rahman sözcüğü de "Tanrı" demek olduğu için bu ad "Tanrı’nın kulu" anlamına gelir. Ve bu adı o, müslüman olduktan sonra almıştır; daha önce kullandığı ad ise Ubeyd İbn-i Amr'dir. Mektubu okuyan Ümeyye, imza yerinde Rahman adını okuyunca arkadaşına cevap verir ve şöyle der: "Senin ubudiyyet ettiğin Rahman’ı ben tanımam, sen bana cahılıyyetteki isminle yaz". Anlatmak istediği şey, Muhammed'in getirmek istediği "Tanrı" anlayışını geçerli saymadığıdır. Bunun üzerine Abdurrahman, yeniden mektup yazar ve altini da Ubeyd İbn-i Amr diye imzalar . Aradan az geçmeden Bedir savaşı olur. Bedir gecesi Ümeyye ile oğlu Ali, korunma istemek üzere Abdurrahman İbn-i Avf'in yanına gelirler. O sırada Abdurrahman savaş zirhini hazırlamakla mesguldur; ona : "Ey abd-i ilah, bizimle mesgul olman ve bizi siyanet etmen (koruman), bu zirhtan hayırlıdır" diyerek yardım dilerler. Abdurrahman da onları, dağa götürüp saklamak üzere ellerinden tutar ve yola koyulur. Fakat tam bu sırada Bilal-i Habeşi diye bilinen ve Muhammed'in sevgişine sahip bulunan kişi onları görür. Söylendiğine göre vaktiyle Mekke'de iken Ümeyye, müslüman oldu diye Bilal'e bir çok def'alar eziyet etmiştir. Güya bir def'asında onu kizgin bir kumluk üzerine arka üstü yatırmış, göğsüne iri bir kaya parçası koyarak saatlerce güneş altında bırakmıştır, fakat Bilal, buna rağmen "Allah birdir, Allah birdir" demekten geri kalmamıştır. Ve işte şimdi Ümeyye'yi görmekle Bilal intikam almak ister ve etrafındakılere: "Yakalayiniz! Eğer Ümeyye bu def'a kurtulursa, ben necat (kurtuluş) bulmam" diye avaz avaza bağirir ve onu öldürmek uzere arkasından yetişmeğe çalışır. Fakat Abdurrahman arkadaşını kurtarmak için, onun oğlu Ali’yi sanki Ümeyye imiş gibi gösterir ve gelenler kılıç darbesiyle çocukcağizi delik deşik ederler. Bu arada Abdurrahman, elinden tuttuğu Ümeyye ile kaçmaktadır. Fakat Bilal ve yanındakıler arkalarından yetişirler. Abdurrahman kendisini Ümeyye'ye siper yapmak ister, ancak basarılı olamaz ve Bilal süngüsünü Ümeyye'nin bögrüne saplayıp hem kendisi için ve hem de Muhammed adına geçmiş yilların intikamını almış olur (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 86-89).
165
XLVII) İBN-İ ÜMM-İ MEKTUM ADINDAKİ KÖR MÜSLÜMAN KİŞİYE KARŞI MUHAMMED'İN ÖLÜMSÜZ ŞEKİLDE DAVRANIP TANRI TARAFINDAN AZARLANMASININ HİKAYESİ (K. 80 Abese1-10). Biraz önce belirttiğimiz gibi Muhammed, her ne kadar Tanrı’nın, her zaman ve her hususta, kendisine yardımcı olduğunu söylemekle beraber, Kureyş ileri gelenlerinin ilgisini çekmekten ve yardımlarını sağlamağa çalışmaktan da geri kalmazdı. O kadar ki bu yüzden başını derde bile soktuğu olmuştur. Örneğin günlerden bir gün Kureyş ileri gelenlerinden Velid b. Mugire, Cehl b. Hisam ve Ümeyye b. Halef ve Abbas b. Abdü'l-Muttalib (ki o tarihte henüz müslüman olmamıştı) gibi kimselerin sokakta bir araya gelip sohbet eder olduklarını görünce, hemen yanlarına yanasıp konuşmalara katılır. Fakat tam o sırada İbn-i Ümm-i Mektum adında müptezel kilikli, fakir ve kör bir müslüman kişi yanına yanasır ve: "Ya Resulallah! bana Kur'an okut. Allah’ın sana ta'lim ettiğinden bir şey ta'lim et" diye ricada bulunur. Muhammed bundan rahatsız olur. Adamın söylediklerine aldırıs etmeyip, ünlülerle konuşmasına devam eder. Fakat kör adam söylediklerinde israrlıdır; Muhammed'in aldırmazlığına rağmen oradan ayrılmaz ve "Bana Kur'an okut" demekte israr eder. Muhammed'in düşündüğü o'dur ki eğer, konuşmakta bulunduğu Kureyş ünlülerini terkedip adama iltifat edecek olursa etrafta: "Bu dine hep fakirler, zayiflar, köleler, a'malar (körler) giriyor" şeklindeki konuşmalar artacaktır (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 580) . İşte bu nedenle kör adamın israrlı tutumunu sona erdirmek ve onu başından savmak ister, yüzünü eksitip hoşnudsuzluğunu belli eder. Bu arada konuşmakta olduğu kimseler de dağılıp gitmişlerdir. Onların iltifatini kazanamadığı gibi, bir de kör ve fakir adama bu şekilde kötü davranmakla kendi taraftarlarından pek çoğunu incitmiş olur. Onları kaybetme endişesiyle hemen yaptığı hata’yı düzeltmeye çalışır ve Tanrı’nın bu olay dolayısıyle kendisini ikaz ettiğini söyleyerek Kur’an’ın Abese Suresi'ne şu ayet'leri koyar: "(Peygamber, kör adamın) kendisine gelmesinden ötürü yüzünü eksittı ve geri döndü. (Resulüm! onun halini) sana kim bildirdi! Belki o temizlenecek , yahut öğüt alacak da o öğüt ona fayda verecek. Kendini (sana) muhtaç görmeyene gelince, sen ona yöneliyorsun. Oysa ki onun temizlenip arinmasından sen sorumlu değilsin. Fakat kosarak ve (Allah'tan) korkarak gelenle de ilgilenmiyorsun.." (K. 80 Abese 1-10). İslam kaynaklarının bildirmesine göre o tarihten sonra Muhammed ne zaman İbn-i Ümmi Mektum'a rastlasa iltifatlarda bulunur ve ona: "Rabbımın bana itabina bais olan yar-i sadıkim, merhaba" (Tanrı'min beni ikaz etmesine sebeb olan sadık dostum, merhaba) der ve bir şeye ihtiyacı olup olmadığını sorarmış (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 580) Kur'an yorumcuları Muhammed'in, bu tutumunu, onun "Hak peygamber olduğuna kanıt" sayarlar ve "Hiç kimse (kendi) kendisini bu şekilde tenkid etmez" derler (Bkz. Diyanet Vakfi, Kur'an çevirisi, Abese Suresi 1-10). Oysa ki bu tutum, "kendi kendini tenkid" niteliğinde bir davranış olmaktan ziyade, taraftarlarını kaybetme endişesinden doğma bir şey olarak Muhammed'in günlük siyasetine yararlı bir nitelik taşır. şu bakımdan ki Muhammed, yukarda görüldüğü gibi, sırf Kureyş ileri gelenlerinin kendisini küçümsememeleri ve örneğin "Bu (İslam dinine) hep fakirler, zayiflar, köleler, a'malar (körler) giriyor" şeklinde düşünmemeleri için, yanına yaklaşan kör ve fakir adama kötü davranmakla, kendi taraftarlarını gücendırmış olmaktaydı. O dönemde (yani Mekke döneminde) henüz güçlenmediği ve taraftarlarının sayısı da çok az olduğu için (zira 10 ya 13 yillik bu dönem boyunca kendisine inandırabildiği taraftarlarının sayısı 80 ila 100 civarında olmuştur), bu tür ölümsüz davranışlarla taraftar kaybetmesi (ya da yeni taraftar
166
kazanamaması) kendisi için çok sakıncalı sonuçlar yaratabilirdi. Bundan dolayıdır ki, yukarda belirtildiği gibi, kendisini hata yapmış ve bu yüzden Tanrı tarafından azarlanmış gibi göstermekle, yine kendi günlük siyaseti bakımından kendisine yararlı bir çözüm bulmuştur.
167
XLVIII) MÜSLÜMANLARI NAMAZA ÇAĞIRMAK İÇİN EZAN OKUNMASININ VE OKUNURKEN DE ÇOK YÜKSEK SESLE OKUNMASI GEREKTİĞİNİN HİKAYESİ (K. A'raf 44; Maide 58; Cum'a 9) İslam'da mü'minleri namaza çağırmak için ezan okunur. Ezan’ın sözcük anlamı, "bildirme" (il'am) demek olup, bu anlam Tanrı’nın "ulu" olduğunu, Tanrı'dan başka tapacak bir şey bulunmadığını, Tanrı’nın "peygamberi’nin" Muhammed olduğunu, namaza durmanın ve 125 kurtuluşa çıkmanın yolunun bu olduğunu içerir . Ezan sesini duyanların namaza gitmeleri kosuldur. Kur'an'da: "Ey iman edenler! Cuma günü namaza çağrıldığında (ezan okunduğunda) hemen Allah’ı anmaya kosun ve alış verişi bırakin..." (K. 62 Cum'a 9) diye yazılıdır. Ezan okunduğu zaman, onun işitenlerin bunu kendi içlerinden tekrar etmeleri gerekir. Ezan’ın mümkün olduğu kadar fazla sayıda kimseler tarafından duyulabilmesi için yüksek sesle okunması gerekir. Bunun nedenini birazdan göreceğiz, fakat daha önce şunu belirtelim ki hicret'in birinci ya da ikinci ayina gelinceye kadar (yani Muhammed'in kendisini "Peygamber" olarak ilan edişinden 13 ya da 14 yıl sonrasın gelinceye kadar) İslam'da, ezan okumak diye bir şey yoktu. Sadece sokaklara adamlar çıkarılır ve bunlar "Buyurun namaza, buyurun namaza" diye çağrıda bulunurlardı. Fakat Hırıstiyanların çan çalarak, Yahudilerin de boru öttürerek din salıklerini ibadete çağırdıklarını izleyen Abdullah b. Zeyd adında biri, ru'yaşında Müslümanlar için buna benzer bir usul gördüğünü söylemiş, ve Muhammed'in benzeri bir rüya görmesi üzerine de ezan'la ilgili vahyin indiği kabul edilmiştir (Bkz. Sahihi..., Cilt I, sh. 551-2). O tarihten itibaren namaza çağrı, ezan yolu ile olmağa başlamıştır. Ezan okuyana da "müezzin" denir. Fakat müezzinler'in görevi sadece bu dünya yaşamı sırasında ezan okuyarak "inanırları" namaza çağırmaktan ibaret değildir. Onların bir de Cennet'e gidenler ile Cehenneme'e gidenler arasındaki konuşmalar sırasında Cehennem ehline "lanet'ler" yağdırma görevi vardır. Örneğin A'raf Suresi'nde şöyle yazılı: "Cennet ehli, cehennem ehline: -'Biz Rabbımizin bize vadettiğini gerçek bulduk; siz de Rabbinizin size vadettiğini gerçek buldunuz mu?-' diye seslenir. -'Evet'- derler. Ve aralarından bir müezzin: -'Allah''in laneti zalimlerin üzerine olsun-' diye bağirir" (K. A'raf 44) 126
127
Burada geçen "müezzin" sözcüğü "çağrıcı" anlamındadır . Ve bu "müezzin", Tanrı’nın laneti’nin "zalimler" (yani Tanrı yolundan alıkoyanlar) üzerine olması için bağıracaktır. Bu işi yaparken ne şekilde bağıracaktır, pek bilemiyoruz; ve fakat bildiğimiz şu ki, yer yüzü yaşamları sırasında müezzin, halkı namaza çağrırken, mümkün olduğu kadar ve avazi çıktığı kadar yüksek sesle bağırarak ezan okumak zorunluğundadır, çünkü, İslam kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed bunun böyle olmasını emretmiştir; yüksek sesle ezan okuyan müezzinlere de bir takım mükafatlar va'd etmiştir. Ezan’ın yüksek sesle okunmasını emretmesinin sebebi de şeytanı kaçirtmaktır, çünkü Muhammed'in söylemesine göre, ezan ne kadar yüksek sesle okunursa şeytan da o kadar uzaklara kaçmis olur. Ezan sesi ne kadar uzaga giderse, ve ne kadar uzaktan duyulursa, onu işitenlerin sayısı o kadar çok olacak, ve böylece namaza duranların sayısı da fazla olmuş olacaktır. Gerçekten de Buharı’nın Ebu Hüreyre' den rivayetine göre Muhammed, ezan okunduğu zaman şeytan’ın, ezani duymamak için, pür telaş uzaklara kaçtığını ve kaçarken de "yellendiğini" şu sözleriyle belirtmıştır: 168
"Namaza nida edildiği (çağrıldığı) vakit şeytan, ezani işitmemek için (yahud ezan sesini duymayacak yere kadar, yahud duymiyayim diye) yüz-geri edip (kemal-i telaş ile) yellene yellene kaçar. Nida bıtınce (vesvese etmek üzere döner) gelir. Namaz için tesvib (yani ikamet) edilince yine (evvelki gibi) yüz-geri kaçar. Tesvib de bıtınce yine (vesvese için) gelip insan ile nefsi arasına sokulur. Falan şeyi hatırla, falan şeyi hatırla diyerek (namazdan evvel insanın) hiç de aklında olmayan şeyleri yadettirir (durur). Ta (insan) kaç rek'at kıldığını bilmez oluncaya kadar (kendisiyle uğraşır)" (Bkz. Sahih-i... Cilt II, sh. 558-563; hadis no. 360). Muhammed'in bu söylediklerinden anlaşılan şu ki şeytan, ezani işitmemek için kaçmaktan başka bir çare bulamıyor; hem de büyük bir korkuya ve dehşete kapılarak ve dizlerinin bağı çözülmüşcesine kaçiyor; ve öylesine bir telaşla ki sınırleri boşanıp bedeninin mafsalları (eklemleri) gevşediği için "yellene, yellene" kaçiyor. İslam "bilginlerine" göre şeytan’ın, ezan sesinden böylesine ürküp kaçmasının nedenleri çeşitlidir. Bir kere ezan namaza çağrı’dır; namaz ise müslüman kişiyı, Tanrı'ya en fazla yaklaştıran bir ibadet tarzidir. Şeytan ise Tanrı'ya yaklaşmak istemediği için namazdan kaçmayı tercih eder. Yine bunun gibi ezan, dinsel kuralları ve verileri ilan anlamına geldiği için şeytan kendisini bundan uzak bilir, daha doğrusu bunları duymak işine gelmez; bu itibarla ezan’ı duymamak ister. Öte yandan müezzin sesini duyan kim varsa, kıyamet günü onun lehine tanıklıkta bulunacaktır (onun lehine şahadet edecektir); oysa şeytan bunu yapmak durumunda kalmak istemez; çünkü müezzin'in çağrısına uymakla, kendisini, ona tanıklık etmek gibi, müskil bir durumda bulacaktır (Bkz. sahih-i... Cilt II, sh. 562, 564). Ve işte bu nedenlerle şeytan, ezan okunurken, ezan sesini duymiyayim diye, büyük bir telaşa kapılarak, yüz-geri edip "yellene yellene" kaçar; ta ki ezan sesini duymayacağı bir yere gelene kadar. Fakat ezan sesi kesilince, vesvese etmek üzere döner. Ancak ezan sözlerinin cemaat tarafından tekrarlandığını görmekle (yani namaz için "tesvib" edilince) yine evvelki telaşla kaçmağa başlar. Tekrarlamanın bıttığını anlayınca yine döner ve namaza duran ile onun nefsi arasına sokulur ve onu şaşırtmağa çalışır: "Sunu söyle, bunu söyle" diyerek kişiye, hiç de aklında olmayan şeyleri söyletib durur. Böylece onu, kaç rek'at kıldığını bilemez duruma sokuncaya kadar, uğraşip durur. Görülüyor ki bütün mesele, namaz kılınacağı zaman şeytanı, mümkün mertebe uzaklara kaçirtmaktır. Böylece hem namaz çağrısını işitenlerin sayısı artacak ve hem de namaza duranların aklı karısmayacaktır. Bu ise müezzin'in gür ve yüksek sesle ezan okumasına bağlıdır. Ve işte bunu sağlayabilmek için Muhammed, müezzin'lere bir takım mükafatlar, bir takım kazançlar va'd'inda bulunmuştur. Bu mükafatlar ve kazançlar arasında, yüksek sesle ezan okuyan müezzinin boyunun, kıyamet günü, uzun olacağından tutunuz da günahlarının bağışlanmasına varıncaya kadar pek çeşitli nitelikte olanları vardır. Gerçekten de Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayetine göre Muhammed, müzzinlerin, ezan okurlarken "La ilahe illa'llah" sözlerini tekrarladıkları için, kıyamet günü uzun boylu olacaklarını söylemiştir. hadis aynen şöyle: "Müezzinler, La ilahe illa'llah dedikleri için yevm-i kıyamette (yani "kıyamet gününde") boynu, yani boyu en uzun olanlar olacaktır" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 565) Öyle anlaşılıyor ki yer yüzü yaşamları sırasında uzun boyluluk, akıl ve zeka yeterliği bakımından pek makbul sayılmaz iken (çünkü büyük zeka ve dehaya sahip kimselerin genellikle kisa boylu oldukları söylenir), kıyamet gunü farklı bir değerleme ile uzun boylular makbul sayılacaklardır.
169
Fakat Muhammed'in söylemesine göre müezzinler, (eğer yüksek sesle ezan okuyacak olurlarsa) kıyamet günü uzun boylu olmaktan gayrı, bir de Tanrı indinde makbul görünmek ve günahlardan kurtulmak gibi nimetlere de konacaklardır. Örneğin Buharı’nın Ebu Said'den rivayetine göre Muhammed, müezzin sesini işiten kimselerin, kıyamet günü onun lehine şahadette bulunacaklarına dair şöyle demiştir: "Müezzin sesinin yetiştiği yere kadar ins, cin, (hatta) hiçbir şey yoktur ki (ezanı) duymus olsun da kıyamet günü müezzin için (hüsni=ölümlü) şahadette bulunmasın" (Buharı’nın Ebu Said'den rivayeti için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari..., Cilt II, sh. 563, hadis no. 361). Bundan dolayıdır ki Muhammed zamanında bazı kişiler, çölde davar gütmeyi seven akraba ve ahbablarına yüksek sesle ezan okumayı salık verirlermiş. Örneğin Buharı’nın verdiği bir örnege göre Abdü'r-Rahman b. Abdullah'a babası şöyle dermiş: "Görüyorum, sen davar (beylemeyI) ve badıye'yi (çölde oturmayı) seviyorsun. Davarlarının başında, yahud badıyende iken namaz için ezan okuyacak olduğun vakid tiz (yüksek) sesle nida et. Zira müezzin sesinin yetiştiği yere kadar ( ins, cin (hatta) hiçbir şey yoktur ki ezani duymus olsun da kıyamet günü müezzin için (iyi tanıklıkta) bulunmasın" (Bkz. Sahih-i... Cilt II, sh. 564). Anlaşılan o ki, müezzin'in sesini, sadece insanlar ve cinler değil fakat aynı zamanda ağaç, tas, kesek vs... gibi cansızlar da işittıkleri için bu cansız şeyler dahi, kıyamet günü, müezzin lehine tanıklıkta (şahadet'de) bulunacaklardır. Nitekim bunun böyle olduğunu şu hükümden anlamak mümkün: "Ağaç, kesek, tas, cin, ins, hiçbir şey yoktur ki, (müezzin) sesini işitsin de ona şahadette bulunmasın" (Bkz. İbn-i Huzeyme'nin Sahih'inde yer alan bu hadis için Diyanet'in Sahih-i Buhari Muhtasari... cilt II, sh. 565 bakiniz) Bu doğrultuda olmak üzere Muhammed'in bir başka vesileyle belirttiğine göre müezzin, yüksek sesle ne kadar bağirirsa, Tanrı indinde o kadar muteber olacaktır, çünkü sesinin gıttığı ölçüde "hayır-dua" alacak, ve sesini işittırebildiği mesafede olmak üzere günahlarından kurtulacaktır. Öte yandan müezzin'in ezan yolu ile namaza topladığı cemaat'a katılanlar, sanki yirmi beş namaz kılmış gibi kabul edilirler ve iki namaz arasındaki günahları kendilerine bağışlanır. Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre Muhammed'in söylediği şöyle: "Müezzine, sesinin yetiştiği yer nisbetinde mağfiret olunur. Ratb u yabis (yani "taze-kuru") her şey de ona hüsn-i (ölümlü) şahadette bulunur. Da'vet ettiği cemaat namazına hazır olana da yirmi beş namaz yazılır. Ve iki namaz arasındaki günahları bağışlanır" (Ebi Davud'un Sünen adlı kitabında yer alan bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 565) Görülüyor ki yüksek sesle ezan okunduğunda sadece müezzin mükafatlandırılmış olmuyor fakat aynı zamanda fakat onun namaz için topladığı cemaat'a katılanlar dahi günahlardan kurtulmuş olmaktalar. Söylemeye gerek yoktur ki, gerçek müslüman olan kişilerin, bu durumda yüksek sesle ezan okunmasına karşı koymaları söz konusu olamayacaktır. Esasen Muhammed, ezan okunmasını yok edici ya da sınırlayıcı her türlü davranişi suç niteliğinde saymıştır. Kişilerin ya da toplumun ezan okunmasına karşı direnmelerini ceza konusu yapmıştır. Çünkü onun anlayışına göre ezan İslam dini’nin "siari"dir ve bu nedenle terkedilmesi caiz değildir. Ona göre bir ülkede ezan okunması İslam'in oradaki varlığının kanıtıdır. Ve eğer bir belde halkı ezani terketmek üzere karar almış ise (velev ki bu karar oy 128 birliğiyle alinmiş olsun) o belde halkına karşı "kital" (yani "vurusma", "savaş") gerekir . Nitekim İslam kaynaklarının bildirmesine göre kendisi hep böyle yapmıştır. Örneğin Enes (b. Malık) 'in bildirmesine göre Muhammed, bir kavmin üzerine yürüdüğü zaman, sabah olmadıkça saldırıya geçmez beklerdi. Sabah olunca ezan sesi işitirse saldırmaz, savaştan
170
vazgeçerdi. Ezan sesi işitmezse üzerlerine yürür baskın ederdi (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 5658, hadis no. 362). Bu vesile ile eklemek gerekir ki ezan’ı yüksek sesle okutmanın Muhammed'e sağladığı bir takım yararlar vardır ki bunların başında, namaza duranların çok sayıda olmaları ve bunların Muhammed için Tanrı'dan dua'da ("vesile niyazinda") bulunmaları gereği gelir. Yani ezani işitenler, müezzin'in söylediklerini tekrar edecekler (örneğin "Şahadet ederim ki Muhammed Allah’ın peygamberidir" diyecekler) ve Muhammed için "Aleyhisselatu vesselam" ya da "Sallallahü aleyhü de sellem" dua'larını okuyacaklardır. Bunu yapacak olurlarsa Tanrı’nın "şefaatıne" mazhar olacaklardır. Çünkü Muhammed şöyle demiştir: "(Ezan okununca) müezzinin dediğini deyiniz. sonra bana tasliye ediniz. Sonra benim için (Tanrı'dan) vesile 129 niyazinda bulununuz" . Burada geçen "tasliye" sözcüğü biraz yukarda değindiğimiz gibi "Aleyhisselatu vesselam" diyerek dua etmek demektir; "vesile" sözcüğü ise "cennet'de (Muhammed için) bir menzil (konak yeri) dileme" anlamına gelir. Yine bunun gibi Muhammed, ezani dinledikten sonra kendisi için dua edip Cennette bir yer dileyenlerin, Tanrı tarafından "on kez" şefaata kavuşacaklarını bildırmış, şöyle demiştir :"(Ezani işittıkten sonra) bana salat ü selam getirin. Zira her kim bana tasliye ederse ondan dolayı Allahu Teala ona on kere tesliye buyurur. Sonra benim için Allah'dan vesileyi dileyin, çünkü o Cennet'te bir menzildir ki ibadu'llahtan (yani "Tanrı kullarından") yalnız bir kuldan başkasına layık olmaz. Umarım ki o kul ben olayım. Öyle ise benim için vesileyi her kim 130 Allah'tan dilerse şefaatı hak eder" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 573) Görülüyor ki ezan’ın mümkün olduğu kadar yüksek sesle okunması, hem müezzin'in, hem namaz kılanların ve hem de asıl Muhammed'in yararlarına olan bir seydir. Bütün bunlardan çıkan sonuç şu olmaktadır ki şeriat’ın egemen olduğu bir ülkede ezan’ın, insanların sağliğina sakıncalı olacak derecede yüksek okunmasına engel olmak mümkün değildir. Meğer ki orada bir Atatürk çikip ülkeyi laik'lik ve uygarlık rayına oturtmus ola!
171
XLIX) CEHENNEM'DE, KARNINDAN DIŞARI FIRLAMIŞ BARSAKLARI ETRAFINDA, DEĞİRMEN MERKEBİ GİBİ, DÖNEN KİŞİNİN HİKAYESİ: Muhammed'in ölümünden sonra üçüncü halife olarak İslam devletinin başına geçen Osman b. Affan, her ne kadar iman sahibi ve iyi bir insan olmakla beraber, basarılı bir yönetim sağlayamadığı için, halkın düşmanlığını kazanmıştı. Hem halk arasında, ve hem de asıl memur sınıfinda, Osman'a karşı fitne saçanlar vardı. Fakat Osman bu davranışlardan habersizdi, ya da bunlara karşı kayitsiz kalmaktaydı. Bu nedenle bazı kişiler, Osman’ın en yakın dostlarından biri olan Üsame İbn-i Zeyd 'e başvurarak: "Osman'a gitseniz de halk arasındaki fitneyi anlatarak izaleye (gidermeye) çalışsanız" derler. Bu kişilere Üsame şu yanıtı verir: "Şüphesiz beni siz, Osman'a söylemiyor sanırsınız. Ona gizlice verdiğim öğütleri size duyuracak mıyım? Açık söyleyip de fitne kapısı açmaksizin gizlice söylerim. Ve o kapıyı açan ilk kişi olmam. Hem ben Resulullah...(tan) işittığım bir sözden sonra bir kişi hakkında üzerimde emir olunduğundan dolayı -'Bu adam nasın (halkın) hayırlısidir'- demem" Yani demek ister ki Osman aleyhinde söylenenleri, münasib bir dil ile ve başkalarının dikkatını çekmeyecek şekilde, gizlice Osman'a bildirmektedir, ve bu işi bu şekilde yapmakla şeriat gereğince hareket etmektedir. Çünkü şeriat'a göre devlet adamlarına, halkın dilekleri "tatli bir dil" ile bildirilmek ve gizlice öğüt verilmek gerekir. Daha başka bir deyimle devlet adamı kötü bir şey de yapsa, ona, halkın ve başkalarının duymayacakları şekilde öğüt vermek gerekir. Ve şunu ekler ki, şeriat’ın bu emrine uymayan kişi, Cehennemde, karnından dışarı fırlayan barsakları etrafında, değirmen merkebının döndüğü gibi dönecektir. Söylediklerinin doğru olduğunu kanıtlamak üzere de, Muhammed'in şu emrini onlara açıklar: "Kıyamet gününde bir kişi getirilip Cehennem'e atılır da Cehennem'de onun barsakları derhal karnından dışarı çıkar. Sonra o kişi (barsakları etrafında) değirmen merkebının değirmende döndüğü gibi döner. Bunun üzerine Cehennem halkı, o kişinin başına toplanıp da: -'Ey filan! Hal ve sanın nedir? sen bize (dünyada) iyilikle emredip bizi kötülükten nehyeden (bir öğütçü) değil mi idin?'- derler. O da: -'(Evet ben öyle idim. Fakat) ben sizi ma'ruf (şeriatça caiz bilinen) ile emr ederdim. Halbuki kendim yapmazdım. Yine ben sizi münkerden (şeriatça yapılması hos karşılanmayan şeylerden) nehyederdim de kendim işlerdim!'- diye cevap verir." [Buharı’nın Üsame'den rivayeti olan bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 50, hadis no. 1351] Yukardaki satırlardan anlaşılan şu ki, şeriat hükümlerini başkalarına uuğulayıpta kendisini bu emirlerden uzak kılan kişi, Cehennem'e atılacak ve orada, karnından fırlamış olan barsakları etrafında, merkebin değirmende döndüğü şekilde dönüp duracaktır. Bu tür sözlere, ve böyle bir Cehennem tanımına tanık oldukça, akılcı düşüncenin temsilcisi olan kimselerin, "Kutsal" diye bilinen kitaplar hakkındaki görüşlerini anmamak mümkün olmuyor. Örneğin, çağimizin en büyük düşünürlerinden biri olan Bertrand Russell, din kitaplarında yer alan Cehennem tanımını, gaddar duyguların ifadesi olarak kabul eder, ve hele farklı inanca sahip ya da kendi toplumunun yaşam ve geleneklerine kafa tuttu diye kişileri 131 . Cehennem ateşine atılmış görmenin insancil duygularla bagdasmayacağını söyler Anlatmak istediği şudur ki Cehennem denilen şey "Yüce" ve "İyiliksever" bir Tanrı anlayışıyla uyum sağlamaz; bu itibarla "cehennem" fikrini, insanların kafasından uydurulmuş şey olarak kabul etmek gerekir.
172
Her ne kadar diğer dinlerde de (Budizm hariç) Cehennem kavramı, dehşet verici bir manzara arz'ederse de, bunlardan hiçbirini İslam şeriatinin öngördüğü Cehennem tanımıyle kıyaslamak mümkün değildir. Bundan önceki kesimlerde şeriat’ın öngördüğü Cehennem tanımına kısaca değinmiştik. Tekrar etme bahasına anımsatalım ki, bu tanıma göre Cehennem, "çok yakıcı ve kavurucu" bir alevle alevlendirilmiş, "kaynar su ve irinlerle" doldurulmuş bir yerdir ki, bu şekliyle Kur'an'da en azından 50 ya da altmış kez geçer. Bir kaç örnekle yetinmek gerekirse, Kamer Suresi'nde: "O gün yüzüstü ateşte sürüklendiklerinde -'Cehennemin tadını tadın'denir" (K. Kamer, 48) diye yazılıdır. Müddessir suresi'nde Tanrı’nın: "Ben onu sekara (cehenneme) sokacağım; Sen biliyor musun sekar nedir? Hem (bütün bedeni helak eder, hiçbir şey bırakmaz) hem (eski hale getirip tekrar azap etmekten) vazgeçmez o; İnsanın derisini kavurur..." diye konuştuğu yazılıdır (K. Müddessir 26-29). Hümeze Suresinde: "...Andolsun ki o 'hutama'ya atılacaktır. Hutama’nın ne olduğunu sen bilir mişin? Bu, Tanrı’nın tutusturulmuş bir ateşidir ki, yüreklere çökecektir. Allah’ın, tutusturulmuş, (yandıkça) tirmanıp kalplerin ta üstüne çıkan ateşidir. Onlar (bu ateşin içinde) uzatılmış sütunlara bağlanmışlar ve o vaziyette o (ates) üzerine kapatılmıştır" diye yazılıdır (K. 104 Humeze 4- 9). Sad suresi'nde: "Onlar cehenneme girecekler. Orası ne kötü bir kalma yeridir; işte bu, kaynar su ve irindir. Onu tatsınlar..." der, güya Tanrı (K. 38 Sad 56-57). Cehennemdeki ateşin büyüklüğü Kur'an'da şöyle belirtılıyor: "Kuşkusuz ateş öyle kivilcim atar ki, saray gibidir. Kivilcimlar birer sari devedir sanki. Yalanlamış olanların o gün vay haline" (K. Mürselat 29-34). Cehennem ateşinin "yakıtı" ise "insanlar ve taşlardır" (K. Bakara 24; Tahrim 6; İmran 10) Ve işte yine Muhammed'in söylemesine göre, "alevli ateşlerle" ve "kaynar su ve irinle" dolu olan Cehennem'in yedi kapısı (ya da yedi kesimi) vardır ve cehennemlik olanlar, sınıf sınıf bu yerlere yerleştirileceklerdir (K. Hicr 43-44). Söylendiğine göre bunlardan birincisine "inanırların günahkarları" gireceklerdir; diğerlerine ise sırasıyle Hırıstiyanlar, Yahudiler, 132 Sabiiler, Mecusiler, Putataparlar ve Münafiklar yerleştirileceklerdir . Cehenneme atılış şöyle olacaktır: "Kafirler bölük bölük cehenneme sürülecekler. Nihayet oraya geldikleri zaman kapıları açılır. Ve bekçileri onlara: -'Size, içinizden, Rabbinizin ayetlerini okuyan, bugüne kavuşacağınızi ihtar eden peygamberler gelmedi mi?-' derler. -'Evet geldi'- derler ama, azap sözü kafirlerin üzerine hak olmuştur" (K. Zümer 71) Cehenneme atılanlara yiyecek olarak, erimiş maden gibi bir şey olan "zakkum agaci" ndan verilecektir; karınlarını onunla doyuracaklardır; bu ağaç "cehenemin ta dibinden çıkan bir ağaçtir" ve "tomurcukları da birer şeytan başı gibidir" (K. Saffat: 62-66; Vakia: 51-54). Cehennemdekilerin içecekleri suya gelince o da "kaynar su" ve "kanlı irin" den ibaret bir seydir (K. Nebe': 24, 254; Sad: 55-58; Hakka: 35-37). Bu kaynar su sadece içecek olarak değil fakat yıkanmak üzere kullanılacaktır; yani cehennemliklerin başlarından dökülecektir 133 üstlerine (K. Duhan: 47-50; Saffat: 68) Cehennem ateşine atılanların üstlerinde ve altlarında da kat kat ateş yığını vardır (K. Bakara: 175; Zümer: 16) ve yanma sırasında onların derileri kavrulup dökülürken, yerlerine başka deri gelecek ve böylece yanma azabı hiç bitmeyecektir (K. Nisa: 56). Yanma sırasında kişinin barsakları karnından dışarı çıkacaktır; sonra o kişi narsakalri etrafında değirmen merkebının değirmende döndüğü gibi dönecek ve dönerken cehenem halkı onun başına toplanacak ve 134 onunla alay edecektir Cehennemde ölüm söz konusu olmadığı için cehennemliklerin azabı ebediyetler boyunca sürüp gidecektir (K. Fatır: 36,37).
173
İlginç olan husus şudur ki, şeriat verilerine göre Tanrı, cehennemi insanlarla ve cinlerle dolduracağına dair kendi kendine söz vermiştir; öte yandan cehenneme ne kadar çok insan ve cin atılırsa atılsin, cehennem'in gözü doymamaktadır. Nitekim Kur'an'da Tanrı’nın: "Biz dileseydik, herkesi doğru yola eriştirdik. Ne var ki: -'Andolsun ki, cehennemi, cinlerle ve insanlarla dolduraracağım'- diye bir söz çıkmıştır benden" (K. Secde 130) diye konuştuğu yazılıdır. "Yüce" ve "adil" olduğu kabul edilen bir Tanrı’nın, herkesi doğru yola sokabilecek iken böyle yapmayıp cehennemi cinler ve insanlarla dolduracağına dair kendi kendine söz vermiş olmasını anlamak elbetteki kolay değildir. Bu itibarla insanların cehenneme atılmalarının hikayesini bellemenin ve belletmenin, fikirsel gelişme bakımından ne yarar sağlayabileceği meskuk görünmektedir.
174
L) MUHAMMED'İN, EBU LEHEB'LE SÜRTÜŞMESİNİN VE BU YÜZDEN TANRI’NIN EBU LEHEB HAKKINDA "İKİ ELİ KURUSUN" DİYE BEDDUA ETMESİNİN HİKAYESİ (K. 111 Leheb ya da "Tebbet" , ya da "Mesed" Suresi 1-5 , 18 Kehf 23-24) Kur’an’ın 111ci Suresi, "Leheb" ya da "Tebbet" adıyla bilinir; aynen söyledir: "Ebu Leheb'in iki eli kurusun! Kurudu da. Mali ve kazandıkları ona fayda vermedi. O alevli bir ateşte yanacak. Odun taşıyıcı olarak ve (güzelim) boynunda hurma lifinden bükülmüş bir ip olduğu halde karısı da (atese girecek)" (K. Tebbet 1-5). Görülüyor ki Sure'de Ebu Leheb'in ellerinin kuruması ve kendisinin de alevli bir ateşte yanması temenni edilmektedir. Ebu Leheb diye adı geçen bu kişi Muhammed'in amcalarından 135 biri olan Abd al-Uzza’dır . Muhammed onu kendisine baş düşman bildiği içindir ki Ebu Leheb adıyla tanımlamıştır; çünkü "Leheb" sözcüğü "alev" anlamındadır; bu durumda Ebu Leheb adı "alev babası" anlamına gelmektedir. Kur'an'da ve halk arasında kullanılan ad da bu olmuştur. Öte yandan Sure'de "iki eli kurusun" diye yazılı olduğu için bu sure'ye "Tebbet" suresi adı da veilmiştir, çünkü "kurusun" sözcüğünün karşılığı "tebbet"dir. Ve nihayet Sure'de Ebu Leheb'in karısının da (ki adı Ümmu Cümeyl bint-i Harb'dir); söylendiğine göre, tıpkı kocası gibi, Muhammed'e eziyette bulunduğu için, bu sure'ye "Mesed suresi" adı da verilir. Fakat her ne olursa olsun durum şu ki Tanrı, Muhammed'in söylemesine göre, Ebu Leheb'i kendisine muhatap edinerek ona beddualar etmektedir. Sadece onu değil fakat onun karısını da, "odun taşıyıcı" ya da "odun hammalı" diyerek aşağılamaya çalışmakta ve onunla "hurma lifinden örülmüş bir ip de güzelim boynunda" diyerek alay etmektedir. İslam kaynaklarına göre Ümmü Cümeyl, dikenler topliyarak demek yapar, bunları iple bağlayıp sırtına bağlar ve 136 sonra Muhammed'in geçeceği yollara döşermiş . Bu arada Muhammed'in taraftarları ile müşrikler arasında söz getirip götürerek fesad yaratmağa çalışırmış. Bu yüzden Tanrı güya ona Kur'an dilinde "odun hammalı" adını vermişmis. Ebu Leheb'e karşı olan öfkenin kökeni ise, Muhammed'in kendi kendisini "peygamber" olarak ilan ettiği ilk günlere iner; şöyleki: İslam kaynaklarının anlatmasına göre Tanrı, güya Muhammed'e, peygamberlik işine başlaması için emir verirken: "(Önce) en yakın akrabani uyar" (K. Suara 214) der. Bu emri aldıktan sonra Muhammed, evinden çıkarak Safa tepesi 137 diye bilinen ve biri-biri üzerine yigilmiş büyük taş kümelerinin bulunduğu yere varır ; orada en yüksek bir kayanın üstüne çikip: "Ey Kureyş buraya geliniz, toplanınız! Büyük bir iş karşışında bulunuyorsunuz" diye avazi çıktığı kadar yüksek sesle bağirir. Ve bu seslenisini Kureyş kabilesinin çeşitli oymakları itibariyle yapar, örneğin: "Ey Fihr oğulları; Ey Adiy oğulları, Ey Abd-i Menaf oğulları; Ey Abdü'l-Muttalib oğulları, vs... diye her bir oymağı ayrı 138 ayrı kosup gelmeğe çağrır . Bu şekilde bağırtıyi duyanlar: "Bu seslenen kimdir?" diye birbirlerine sormağa başlarlar. Bunun Muhammed olduğun anlayınca, başlarında Ebu Leheb olmak üzere hep birlikte gelip Muhammed'in çevresinde toplanırlar. Gelemeyenler de merak edip öğrenmek isterler ve adam gönderirler. Bu kişileri etrafında toplanmış görünce Muhammed şöyle der: "Ey Kureyş cemaatı! Allah'dan kendinizi (ibadet ve ubudiyet mukabilinde) satın alarak (O'nun azabından) kurtarınız. Bu azabdan halasınız (kurtulmanız) için ben, Allah tarafından verilmiş hiç bir nufuz ve kudrete malık değilim" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX. sh. 245-6).
175
Bunları söyledikten sonra bu aynı sözleri, Kureyş oymaklarını ayrı ayrı anarak tekrarlar; örneğin: "Ey Ka'b İbn-i Lüey oğulları", "Ey Mürre İbn-i Kab oğulları", "Ey Ay Abdülmuttalib oğulları", "Ey abd-i Menaf oğulları" vs... diye her birine hitab ederek aynı şeyleri tekrarlar. Muhtemelen onlara örnek olmak üzere halası Safiye ile kendi kızı Fatima’nın da adını zikreder: "Ey Muhammed kızı Fatima! Siz de kendilerinizi Allah'dan ibadet mukabilinde satın aliniz da azabından kurtulunuz..." şeklinde konuşur. Sözlerini bitirdıkten sonra onlara sorar: "Bana cevap verir misiniz? Ben size şu dağın eteğinde veya şu vadıde düşman süvarişi var, üzerinize baskın edecektir, desem, bana inanır misiniz?" . Onlar da güya: "Evet inanırız! Çünkü bütün tecrübelerimizde seni hep sadakatli, hep doğru bulduk. Yalan hususunda hiç tecrübemiz geçmedi" derler. Onların bu şekilde konuşması üzerine Muhammed: "Öyle ise ben size ileride şiddetli bir azab günü bulunduğunu, mücrimlerin o zaman azab edileceklerini haber vermeğe ve azabdan sizi men etmeğe me'murum" der. Fakat Ebu Leheb, bütün bu olan biten şeyleri "saçma" bulur ve Muhammed'in bu tür davranışlarına karşı çıkar. Böylesine "saçma ve başıt" kabul ettiği bir şey için çağrılmış olmayı ölümlü karşılamaz ve Muhammed'e seslenir:: "Ya Muhammed! yazık sana, her gün hüsrana uğrayasın, bizi bunun için mı buraya çağırdın" der (Sahih-i..., Cilt IX. sh. 246). Ve bu tarihten sonra da Muhamed'e husumet beslemekten ve muhalefet etmekten geri kalmaz. Ancak şunu belirtmek gerekir ki bu husumet, Muhammed'in, Kur'an'a ayet'ler koyarak Ebu Leheb hakkında amansız beddualarda bulunmasını gerektirecek kertede değildir. Ebu Leheb'in yaptığı en zararlı şey, Muhammed'in taraftar toplamasını engelemekti. Yoksa onun hayatına kastetmiş değildi; çünkü kastetmiş olsa onu o zamanlar öldürtebilirdi. Öldürmek şöyle dursun fakat, İbn İshak ve İbn Hisam gibi kaynaklardan öğrenmekteyiz ki Ebu Leheb, Mekke'deki oba'lar arası kavgalar sırasında Ebu Talib'e destek olmak suretiyle Muhammed'e, dolayısıyle koruyuculuk yapmış sayılır; çünkü Ebu Talib, bilindiği gibi, Muhammed'i altı yaşından itibaren yetiştiren, ona babalık eden bir kimsedir. Ve işte Ebu Leheb, Muhammed'e babalık eden, onu koruyan bir kimseyi korumuştur; bunu yapmakla Muhammed'e dolayısıyle yardımcı olmuş demektir. Fakat buna rağmen Muhammed, ömrü boyunca Ebu Leheb'e karşı kin beslemiş ve bu kinini sadece Kur'an'a koyduğu yukardaki ayet'lerle değil fakat Ebu Leheb'in ölümünden sonra da en şiddetli bir şekilde izhar etmekten geri kalmamıştır. Söylemeye gerek yoktur ki yukardaki sure'lerde yer alan satırlar, Muhammed'in Ebu Leheb ile karısına karşı sınırsız bir öfke beslediğini ve bu öfkesini, Tanrı'dan geldiğini söylediği ayet'lerle dile getirdiğini göstermektedir.
176
LI) MUHAMMED'İN "İNŞAALLAH" (YANİ "TANRI DİLERSE") DEMEDEN İŞ YAPMAĞA KALKIŞMASI ÜZERİNE, TANRI’NIN GÜCENİP, VAHİY GÖNDERMEKTE GECİKMESİNİN HİKAYESİ: (K. Kehf 83, 86, 94) Biraz yukarda değindiğimiz gibi İslam kaynakları, Ebu Leheb'le birlikte onun karısı Ümmü Cümeyl' i de, baş düşman gösterirler ve buna sebeb olarak da bu kadının, müşriklerle Muhammed'in taraftarları arasında söz getirip götürdüğünü, ve tarlalardan topladığı dikenleri 139 Muhammed'in geçeceği yollara döşediğini , ve bu yüzden ona Kur'an dilinde "odun hammalı" adının verildiğini belirtirler. Fakat bütün bunlardan gayrı bir de Ümmü Cümeyl 'in, bir olay vesilesiyle Muhammed'e: "şeytanı gelmekte gecikti" diyerek hakaret ettiğini söylerler ki hikayesi şöyle: Günlerden bir gün müşriklerden (putatapar'lardan) ya da Yahudi'lerden bir gurup 140 Muhammed'e gelerek "Zül-Karneyn" ve "ruh" konusunda soru sorarlar (K. Kehf 83) . Daha önce değindiğimiz gibi, Zül-Karneyn, Kur'an'da geçen ve fakat kesin olarak kim ve ne olduğu bilinmeyen bir ad’dır. İslam bilginleri bu konuda bugüne gelinceye kadar farklı görüşlere sahip olmuşlardır. Örneğin Beyzavi gibi Kur'an yorumcularına göre Zül-Karneyn, eski Yunan'da Büyük İskender diye bilinen ve Atlas okyanusundan Orta Asya'lara kadar yerleri işgal ederek Cihan egemenliği kuran, ve Ye'cuc ve Me'cuc denen bozguncu "kafirleri" cezalandıran bir kumandandır (K. Kehf 86, 94). Peygamberlik niteliğine sahip olduğu kesin olarak bilinmemekle beraber iyi bir "mü'min" olduğu söylenir. Bazı yorumculara göre de ZülKarneyn, kendisine Tanrı kitabı verilen ve Büyük İskender'den önce gelmiş olan bir peygamberdir. Ve işte Zül'Karneyn' in ne olduğu konusunda bilgi almak üzere soru soranlara Muhammed, o an cevap veremez: "Bu sorduklarınızin karşılığını size yarın mutlaka bildiririm" şeklinde bir şeyler söyler. Fakat ne var ki soruların cevabını derhal bulamaz. Bulamayınca Tanrı'dan vahy inmediğini, Cibril'i göremediğini söyleyerek üzüntü izhar eder. Üstelik rahatsız olduğunu ve 141 rahatsızlık yüzünden bir iki gece namaza kalkamadığını ekler . Bunu fırsat bilen Ümmü Cümeyl: "Muhammed'in şeytanı Muhammed'e gelmekte ağırlaştı" diyerek Muhammed'i şamatayla alaya alır; sorulan soruları cevaplandıramadığı için onun böyle yaptığını anlatmak ister. Buna fevkalede hiddetlenen Muhammed, Tanrı’nın kendisini unutmadığını, ve nitekim unutmadığına dair vahy gönderdiğini söyleyerek Kur'an'a şu ayet'i koyar: "kuşluk vaktine ve sükuna erdiğinde geceye yemin ederim ki (Ey Muhammed) Rabbin seni bırakmadı ve sana darılmadı..." (K. 93 ed-Duha 1-3). Fakat bununla da yetinmez bir de neden dolayı Tanrı’nın vahy göndermekte geciktiğini anlatır: anlatmasına göre her hangi bir işe başlarken mutlaka "inşaallah" (yani "Allah dilerse") demek gerekir, çünkü Tanrı kendisine şöyle demiştir:"Sakın Habibim! Yapacağın bir iş için 'Allah dilerse'- demedikçe -'Bunu yarın muhakkak yaparım'- deme" (K. 18 Kehf 23-24). Yani demek ister ki kendisine soru soranlara: "Bu sorduklarınızin karşılığını size yarın mutlaka bildiririm" derken "inşaallah" (Allah dilerse) sözcüğünü kullanmadığı için, Tanrı vahiy göndermekte gecikmiştir ve bir daha böyle yapmaması için şimdi bu ayet'i indirmiştir. 142
177
Ve işte yukardaki hikaye, her işin Allah’ın dileğiyle olduğunu vurgulamak ve müslümanların hiç bir ise "inşaallah" demeden kalkışmamalarını sağlamak üzere müslümanlara belletilir; buna destek olarak da Muhammed'le ilgili yukardaki örnek verilir. Ancak ne var ki bu örnek şunu göstermektedir ki, her hangi bir işi ölümlü sonuca bağlamak, sadece"inşaallah" demek suretiyle dahi mümkün olamamaktadır; çünkü biraz yukarda değindiğimiz gibi Muhammed, "İnşaalah" diyerek Zül-Karneyn ile ilgili soruya cevap verirken dahi, bunun ne olduğunu kesin bir tanıma bağlayamamış ve bu yüzden ZülKarneyn'in ne olduğu bugüne gelinceye kadar bilinememiş ve İslam bilginleri bu yüzden birbirlerine girmişlerdir.
178
LII) ÇIPLAK ŞEKİLDE YIKANAN MUSA’NIN ELBİSELERİNİ ALIP KAÇAN TAŞ’IN HİKAYESİ (K. 33 Ahzab 69) Kafirlere karşı giristığı savaşlardan birinde elde edilen ganimetleri paylaştırırken Muhammed, bazı kişilerin ıtırazina maruz kalır. Bu kişiler kendilerine az pay verildiğini, haksizlik edildiğini söyleyerek yakınmaktadırlar. Bu yakınmalardan rahatsız olan Muhammed, kendisine eziyet edildiğini söyler ve vaktiyle Musa'ya da eziyet edilmiş olduğunu hatırlatarak Kur’an’ın Ahzab Sure'sine şu ayet'i koyar: "Ey iman edenler! Siz de Musa'ya eziyet edenler gibi olmayın. Nihayet Allah onu, dedikleri şeyden temize çıkardı. O, Allah’ın yanında şerefli idi." (K. 33 Ahzab 69). Musa'ya eziyet edildiği örneğini verirken Muhammed, muhtemelen Tevrat’ın Sayılar adlı kitabında geçen bir olayı (Bkz. Tevrat/ Sayılar, Bap 12: 1-16) kendisine dayanak edinmiş olmalıdır ki, o da şudur: Musa Habeş asıllı bir kadın alır; fakat kardeşleri miryam ile Harun bunu uygun bulmazlar ve Musa aleyhinde konuşurlar. konuşurken de Tanrı’nın sadece Musa aracılığıyle değil; fakat kendilerinin aracılığıyle de konuştuğunu söylerler; böylece kendilerini, Musa kertesinde görmüş olurlar. Fakat Tanrı konuşulanları işitir ve öfkelenir: çünkü Musa’yı onlara üstün bilmektedir. Bu öfkeyle Musa ile birlikte Miryam'a ve Harun'a seslenir: "Üçünüz de toplanma çadırına çikin" diye emreder (Bkz. Tevrat/ Sayılar, Bap 12: 4). Üçü de toplanma çadırına giderler. Tanrı "bulut direğinden" iner ve çadırın kapısında durur; Harun ile Miryam'i yanına çağrır ve onlara Musa’yı kendisine peygamber seçmis olduğunu bildirerek: "Öyle ise kulum Musa aleyhinde söylemekten niçin korkmadınız?" der ve öfkesi alevlenmiş olarak "bulut çadırının" üzerinden çekılıp gider (Bkz. Tevrat/ Sayılar, Bap 12:6-10). Gider gitmez Miryam "kar gibi cüzamlı" olur. Harun onun bu halini görünce korkar ve Musa'ya : "Aman efendim, rica ederim, budalalık ettiğimiz ve suç işlediğimiz için üzerimize suç koyma" diyerek Miryam'in haline bir çare bulması için yalvarmaya başlar (Tevrat/ Sayılar, Bap 12: 11-13). Onun bu yalvarması üzerine Musa Tanrı'dan ricada bulunur: "Niyaz ederim, ey Allah, ona sifa ver" der (Tevrat/Sayılar: Bap 12: 13). Tanrı Musa’nın niyazini kabul eder fakat Miryam'in utanç duyması için yedi gün ordugahin dişina çıkarılmasını emreder. Miryam ordugahin dışarışinda yedi gün bırakılır ve sonra getirir (Tevrat/Sayılar, Bap 12: 14-15). Fakat Muhammed, Tevrat'daki hikaye'yi, bu şekliyle açıklamadığı için, Kur'an'a koyduğu ayet'in: "Musa'ya eziyet edenler gibi olmayın." şeklindeki sözlerinin nasıl bir olaya dayandığı bilinmez. Bununla beraber Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayetine göre Muhammed'in anlattığı bir masal yukardaki ayet'e dayanak işini görür. Bu masala göre güya Beni İsrail (Yahudiler) yıkanırlarken çıplak ve birbirlerine baka baka yıkanırlarmış. Musa ise bunu hayasizlik bildiği için yalnız başına yıkanmayı tercih edermiş. Bu yüzden halk onun aleyhinde konuşur ve: "Vallahi Musa’yı bizimle beraber yıkanmaktan men' eden şey (mutlaka) debbe, yani kasıgi çikik olmasidir" diyerek ona "eza" ederlermiş. Musa, yine bir gün yıkanmağa gıttığınde, soyunup elbisesini bir taş’ın üzerine koymuş. Fakat tas, elbiseyi alıp kaçmis. Musa bunu görünce: "Aman tas, rubamı! Aman tas, rubamı!" diyerek , ve alabildiğine kosarak taş’ın arkasına düşmüş. Beni İsrail onu bu halde görünce: "Vallahi Musa'da bir kusur yokmuş" diyerek onun ardınca gitmiş. Musa kosa kosa nihayet taşı yakalamış ve elbisesini alıp tasa güzel bir dayak atmiş. Buharı’nın söylemesine göre dayak yüzünden o tasta "hala altı, yahud yedi bere izi" kalmışmis (Bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari..., Cilt I, sh. 211, hadis no. 196).
179
LIII) Kur'an okumayı ihmal edenlere, yalan söyleyenlere, zina edenlere, ve faiz yiyenlere verilecek feci cezalar konusunda MUHAMMED'İN GÖRDÜĞÜ DEHŞET VERİCİ RÜ'YA’NIN HİKAYESİ İslam kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, başkalarının gördükleri rü'yaları dinlemekten ve kendi gördüğü rü'yaları başkalarına anlatmaktan büyük zevk duyarmış. Hemen her sabah, halka namaz kıldırdiktan sonra : "Bu gece sizden kim rü'ya gördü?" diye sorar ve eğer birisi rü'ya görmüş ise ona anlatmasını emredermiş. Rü'ya’yı dinledikten sonra da, o kimsenin rü'yasını tabir edermiş. Yine bir gün bu şekilde sorupta halk'tan: "Hayır içimizde rü'ya gören yoktur" şeklinde yanıt alınca: "Lakin bu gece ben bir rü'ya gördüm" diyerek, dinleyenleri dehşete düşüren rü'yasını anlatır. Güya Cibril ile Mikail adındaki iki melek gelip kendisini fezaya çıkarmışlar, ve günahkar insanların uğradıkları feci cezaların ne olacağını ona göstermişlerdir. Muhammed'in kendi ağzından çıktığı şekliyle hikaye şöyle: "(Rü'yam'da) gördüm ki, iki melek bana geldi. Bunlar iki elimi tutup beni düz bir fezaya çıkardılar. Orada bir kimse oturuyordu, diğer bir adsam da ayakta duruyordu. Elinde demirden çatal bir kanca vardı. Ayaktaki adam bu çatal kancayi oturanın sağzinin sağ tarafına, ta kafasına kadar sokuyor ve ağzın bu kısmını parçalıyordu. Sonra bu adam, ağzın diğer tarafini da bu suretle tahrib ediyordu. Bu sırada ağzın sağ kısmı iyi olmuş bulunuyordu. Bir def'a da buraya dönüyor yine kancayi sokup parçalıyordu. Bu meleklere ben: -Bu adam kimdir? ve bu hal nedir?- dedim. Melekler: -Hiç sorma, ileri yürü- dediler. Birlikte ileri gıttık. Nihayet arka üstü yatmiş bir adamın yanına geldik. Bunun basucunde da ir adam oturmus, elinde yumruk cesametinde bir tas. Bununla (yani bu tasla) yatan adamın başını kiriyordu. Tasi başına her vurduğunda, taş yuvarlanıp gidiyordu. O adam da arkasından taşı almağa kosuyordu. O dönüp gelmeden bunun başı iyi oluyor, eski haline avdet ediyordu. O adam avdet edince yine başına vurup eziyordu. Bu meleklere ben: -Bu adam kimdir?- diye sordum. Melekler: -Hiç sorma, ileri yürü- dediler. İleri gıttık. Firin gibi altı geniş, üstü dar bir deliğe eriştik. Bu deliğin altında ateş yaniyordu. ateş, alevlenip yükseldikçe içindeki insanlar da yükseliyor, hatta (delikten) cikmağa yaklaşiyorlardı. ateşin alevi sakınleştikçe de aşağı dönüyorlardı. Burada çıplak erkekler, çıplak kadınlar vardı. Bu iki meleğe ben: -Bunlar kimdir?- diye sordum. Melekler bana: -Hiç sorma, ileri git- dediler. Yürüdük, ta ki kandan bir nehrin içinde ayakta bir adam dikılıyordu. Bu nehrin kenarinda da bir adam duruyordu. Önünde nar gibi yuvarlak taşlar bulunuyordu. Nehirdeki adam yüksek sahile doğru gelip çıkmak isteyince sahildeki adam çenesine bir taş atıyor, nehirdekini eski yerine iade ediyordu. Çıkmak için sahile doğru gelmeğe her teşebbüs ettikçe, sahildeki, hemen çenesine bir taş fırlatıyor, onu eski yerine reddediyordu. Bu iki meleğe ben: -Bu nedir?- diye sordum. Melekler: -Sorma, ileri yürü- dediler. Birlikte yürüdük. Yesil bir bahçeye vardık. Bu bahçede büyük bir ağaç vardı. Bunun dibinde ihtiyar bir adamla birtakım çocuklar bulunuyordu. Bu agaca yakın
180
bir tarafta da, birisi, önünde ateş yakmakla mesguldü. Melekler benimle bu agaca çıktılar. Beni bir eve koydular ki, ben bundan güzel bir ev görmedim. Burada ihtiyar, genç bir takım erkekler, kadınlarla çocuklar vardı. Sonra melekler beni buradan çikadılar. Benimle agaca yukarı çıktılar ve beni eskışınden daha güzel ve daha kiymetli bir eve koydular. Burada da ihtiyarlar, gençler vardı. Meleklere: -Beni bu gece iyi gezdirdiniz. Şimdi bana gördüğüm şeyleri bildirin- dedim. Melekler: -Evet (anlatalım) dediler: Hani şu ağzı parçalandığını gördüğün kimse yok mu? Bu bir yalancı idi, o, dünyada daima yalan söylerdi. Bunun nesrettiği yalan afaka yayılırdı. İşte bu yalancı, kıyamet gününe kadar bu suretle azab olunacaktır. Hani şu başı ezildiğini gördüğün adam da yok mu? Cenab-i Hak bunun Kur'an öğrenmesine hidayet etmiş de (bu nimetin kadrını bilmiyerek) butün gece (Kur'an okumayıp) uyku uyumuştu, gündüz de Kur'an ile amel etmemişti. Bu da (kıyamet gününe) kadar bu suretle azab edilecektir. Hani o delik içinde gördüğün çıplaklar yok mu? Bunlar da bir alay zanılerdir (Zina edenlerdI). Nehirde gördüğün de faiz yiyen haramkarlardır." Şimdi hikayemizin burasında birazcik duralım ve yukardaki dehşet verici satırları tekrar okuyalım. Görülüyor ki Muhammed, dünya yaşamı sırasında bir takım "kötü" şeyler yapanların, örneğin yalan söyleyenlerin, zina edenlerin, Kur'an okumayanların, faiz alanların vs... uğrayacakları azabı, insanın tüylerini diken diken edercesine anlatmakta. Akla gelen ilk soru şu: beseri duyguları böylesine törpüleyen bir eğitim sistemiyle ölümlü sonuç almak mümkün müdür? Mümkün olmuş mudur? Bu sorunun cevabi ortada: şu bakımdan ki 1400 yıl boyunca bu eğitime tabi tutulmuş müslüman toplumlar, ölümlü sayılabilecek bir sonuca yönelememişlerdir. Hikaye'nin geri kalan kısmına gelince. Yukardaki ibret verici anlatimdan sonra Muhammed, müslümanlara ve onlardan ayrı olarak kendisine bahs edilecek mukafatları sergilemekte. Yukarda kaldığımiz yerden ve yine Muhammed'in anlattığı şekliyle hikayemize devam edelim: "(Melekler Muhammed'e): Agacin dibindeki ihtiyar, İbrahim (Halil aleyhü's-selam)dir. 143 İbrahim'in etrafındaki çocuklar da insan evladıdır . O ateş yakan da Cehennem'in bekçisi olan 'Malık' tir. Girdiğin birinci ev, bütün mü'mimlerin - müsterek- köşküdür. İkinci gördüğün -muhteşem- saray da süheda sarayidir. Ben Cibril'im, bu da -kardeşim- Mikail'dir. Ya Muhammed... : -başını yukarı kaldır- dedi. Basımı kaldırdım, ne göreyim? Yukarda beyaz bayrak mışali bir bulut. Melekler: -'İşte burası senin makamindir'- dediler. Ben: -'Beni bırakiniz, şu makamıma gideyim'- dedim. Meleklere: -'Hayır daha senin tamamlamadığın baki ömrün vardır. Onu ne vakit tamamlarsan, o zaman menzılıne gidersin'- dediler". (Buharı’nın Semüre İbn-i Cündeb'den rivayeti olan bu hadis için bzk. Sahih-i... , Cilt IV, sh. 595 ve d., hadis no. 681). Görülüyor ki Muhammed, "mü'minlere" ayrılmış olan yerde değil, fakat kendisine tahsis edilmiş "beyaz bayrak mışali bir bulut"taki makamda oturacağına dair Meleklerden söz almış olduğunu belirterek ru'ya’sını sona erdirmekte.
181
LIV) FARE'NİN DEVE SÜTÜ İÇMEYİP KOYUN SÜTÜ İÇMESİNİN YA DA, TANRI’NIN, BAZI KAVİMLERİ, FARE, DOMUZ, VE MAYMUN ŞEKLİNE DÖNÜŞTÜRMESİNİN HİKAYESİ (K. A'raf 163-6; Maide 60): Şeriat kaynaklarında yer alan hikayelere göre Tanrı, günahkar bazı kavimleri, vaktiyle hayvan şekline dönüştürmüştür. Örneğin kımını maymun, kımını domuz, kımını fare şekline sokmuştur. Bir iki örnekle yetinelim: Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayetine göre Muhammed, bir kez şöyle demiştir: "Beni İsrail'den bir kavim (mesh olunup) beser tarihinden sılındı. Bilinmez ki, o kavm ne (fenalık) işlemiştir. Ben zannetmem ki, o ümmet fareden başka bir şeye mesh ve tahvil edilmiş (dönüştürülmüş) olsun . Çünkü fare (içsin) diye (bir yere) dev sütü konulursa, onu içmez de koyun sütü konulursa onu içer..." (Bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 68, hadis no. 1364144). Muhammed'in bu sözlerinden anlaşılan şu ki Tanrı, Yahudi kavimlerinden birinin tüm mensuplarını, günah işlediler diye, fare şekline dönüştürmüş, böylece bu kavmin yeryüzünden sılınmesine vesile olmuştur. "Nedir bu kavmin günahi ki fare şekline dönüştürülmek suretiyle cezalandırılmıştır?" bunu bilemiyoruz; pek muhtemelen Tanrı emirlerine karşı geldikleri için böyle bir cezaya uğramış olmalilar. "Neden dolayı fareler deve sütü içmezler?" sorusuna gelince, bunun yanıtını yine İslam kaynaklarında bulmaktayiz: güya Tanrı, Beni İsrail'den olan bu kavme, devenin sütünü ve etini haram kılmış imiş Ve bu yasak nedeniyle bu kavmin insanları, asla deve sütü içmez, deve eti yemezlermiş. Ve işte Beni İsrail'den olan bu kavim fare'ye dönüştürüldüğü içindir ki fareler süt içmez olmuşlarmış! (Bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 69). Ancak ne var ki, iş bununla bitmiş olmuyor. Çünkü İslam bilginleri, Muhammed'in bu sözleri yüzünden bazı hususlarda görüş ayrılığındalar. Bu görüş ayrılığı, insanların fare'ye (ya da başka cins bir hayvana) dönüştürülüp dönüştürülmediği konusunda değildir; çünkü bütün bu "bilginler" dönüştürüleceğine inanmışlardır. Görüş ayrılığı, hayvan şekline dönüştürülen insanların soy sop aynen devam devam edip etmedikleri konusunda kendisini göstermekte. Bu görüş ayrılığı da, Müslim'in, Ebu Said Hüdri'den rivayetine göre Muhammed'in, başka bir vesile ile: "Allah, meshedilen (hayvana dönüştürülen) ümmet için çoluk, çocuk, soy sop bırakmamıştır" şeklinde konuşmus olmasından dogmuştur. Daha başka bir deyimle Muhammed, bir Hadışı'inde hayvana dönüştürülen kavmin yeryüzünden sılındığını söylediği halde, bir başka hadis'inde, kavmin aynen (yani dönüştürülmüş bulunduğu hayvan şeklinde) devam ettiğini bildırmıştır. Ve işte birbiriyle tezad teskil eden bu iki hadis nedeniyle 'Ulema"dan bazıları, örneğin Zeccac Ebu İshak ile İbn-il Arabi gibi "bilginler", hayvan şekline sokulan kavimlerin aynen devam etmekte olduklarını söylemişlerdir. Onlara göre halen mevcut bulunan hayvanlar (örneğin fareler, maymunlar), vaktiyle Tanrı tarafından bu şekle dönüştürülen kavimlerin soyundan gelmişlerdir. Buna karşılık bazı "bilginler" de hayvana dönüştürülen kavimlerin soy sop yeryüzünden sılındıklerini söylemişlerdir. Bununla beraber "bilginlerin" büyük çoğunluğu, yukardaki iki görüşü uzlaştırma yolunu seçmişlerdir. Onlara göre Muhammed, önce birinci inanışa ve fakat daha sonra ikinci inanışa eğilimli olmuştur. Bundan dolayıdır ki, ilk başlarda hayvana dönüştürülen ümmetleri "aynen devam eder sanarak" fare'lerin, fare şekline sokulan kavmin devamı olduğunu haber vermiştir. Fakat daha sonra Tanrı güya Muhammed'e, hayvan şekline dönüştürülen kavmin devam etmediğini "vahyetmiştir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 70)
182
Fakat ortada yine de aklı kurcalayan bir husus vardır ki, o da Tanrı’nın, başka kavimlere 144 (örneğin Araplara) devenin sütünü ve etini helal kıldığı halde (örneği En'am Suresi, ayet: ve d.) Yahudi kavminden bazılarına haram kıldığıdır! İslam kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Tanrı günahkar kavimleri sadece fare şekline sokmuyor, fakat bazan koyun bazan da domuz şekline sokuyor. Gerçekten de Kur'an'da, insanların Tanrı tarafından maymun'a ya da domuz'a dönüştürülmelerinden söz edilmiştir. Örneğin, daha önceki kesimnlerde değindiğimiz gibi, A'raf Suresi'nde (ayet 163-166) , Tanrı’nın koyduğu "Cumartesi" yasağına uymayan bir Yahudi kavminin maymuna dönüştürüldüğü anlatılmıştır. İlgili ayet'de Tanrı’nın şöyle konuştuğu yazılı: "Kibirlenip de kendilerine yasak edilen şeylerden vazgeçmeyince onlara: 'Aşağılık maymunlar olun'- dedik" (K. 8 A'raf Suresi, ayet 163). Bu kavmin hikayesini yukardaki bölümlerde gördüğümüz için 145 burada ayrıca durmaya gerek yok . Fakat buraya eklemek gereken şey, Tanrı’nın lanetlediği ve gazap ettiği kimselerin maymun, domuz şekline sokulduğunu belirten şu ayet'dir: "De ki: ... Allah’ın lanetlediği ve gazap ettiği, 146 tapanlar çıkardığı kimseler. İşte bunlar, aralarından maymunlar, domuzlar ve taguta durumu daha kötü olan ve doğru yoldan daha ziyade sapmış bulunanlardır" (K. Maide 60). Kur'an yorumcularından Beyzavı’nın açıklamasına göre burada söz konusu olanlar Yahudi kavimlerinden bazılarıdır; güya bu kavimlerin gençleri maymuna, ihtiyarları ise domuza dönüştürülmüşlerdir Tanrı tarafından. Bazı yorumcular ayet'de sözü edilen kimselelerin yahudilerle hırıstiyanlar olduğunu, ve maymunluk ile domuzluğun onların "heyetlerini" ifade ettiğini, ve bunların Muhammed'e "kafir" olarak gelip "kafir" olarak ayrıldıklarını söylerler (Bkz. Kur’an’ın, Ömer R. Doğrul çevirisi). .
183
LV) ŞEYTAN’IN, EV FARESİNİ YANGIN CİNAYETİNE ZORLAMASININ, VE MERKEBİN DE ŞEYTAN GÖRÜNCE ANIRMASININ HİKAYESİ: İslam bilginlerinden Tahavı’nın Ahkamü'l-Kur'an adındaki yapıtında Ebu Said Hudrı’nın rivayetine dayalı olarak Muhammed'le ilgili şöyle bir hikaye var: Bir gün Muhammed, kandılını söndürmeden uykuya dalar. Fakat uykusunun en derin bir anında, hafiften bir gürültü ile uyanır; bir de bakar ki bir ev faresi, kandılın yanmakta bulunan fitilini yakalamış olarak evi ateşe vermek üzeredir. Hatta Muhammed'in yanındaki seccadenin el kadar büyüklükteki bir yerini yakmıştır bile! Derhal yerinden kalktığı gibi fare'nin arkasınsan kosar ve fare'yi bir vurusta öldürür. Suna inanır ki, şeytan fare'yi kandırmış ve yangın cinayetine sürüklemiştir. Bundan dolayıdır ki, şeytan'a kanmış olan fare'yi günahkar hayvanlardan ilan eder. Böylece ev faresine, "fasikcağız" (Fuveysika) adının verilmesine vesile olmuş olur ("Fasik" sözcüğü "günah işlemiş" ya da "günah işlemeğe hazır" yaratık demektir). Bu inançla halka (ve bu arada özellikle ihramlı hacilara) ev faresi gördükleri zaman hemen öldürmelerini emreder; şöyle der: "Siz uyumak istediğinizde kandılınızi söndürünüz. Çünkü şeytan bunun gibi hayvanları yangın cinayetine sevkeder". (Bkz. Sahihi..., Cilt IX, sh. 70). Müslim'in Sahih adlı yapıtından anlaşıldığına göre bu emir, sadece kandılın değil fakat yanmakta olan ateşin dahi söndürülmesini içerir. Bununla beraber mescidlerde asılı bulunan kandıllerin bu emrin dışında kaldığı anlaşılmaktadır. Her ne kadar yukardaki hikayenin ve ev farelerinin öldürülmesi gerektiği emrinin, yangına vesile olabilecek halleri önlemek anlamına geldiği söylenebilirse de, insanları aklı dışlayan bu tür örneklerle eğitmenin ölümlü hiç bir yönü bulunmadığı da ortadadır. Söylemeye gerek yoktur ki, şeytanın, ev faresini yangın cinayetine sürüklediğine inanan kimseler için, merkebin şeytan görmekle anırdiğina ve horoz'un da melek gördüğü zaman öttüğüne inanması kadar doğal bir şey olamaz. Nitekim şeriat kaynaklarının bellettiklerinden öğrenmekteyiz ki Muhammed bir kez şöyle demiştir: "Horozların öttüğünü işittığınızde (dlieklerinizi) Allah’ın fazl'ü kereminden isteyiniz! Zira horozlar melek görmüşlerdir (de öyle ötmüslerdir) . Merkebin anırmasını işittığınızde de şeytan (in şerrin)den Allah'a sığınınız (ve: Euzü bi'llahı mıne's-şeytanı'r-racim, deyiniz). Çünkü merkep şeytan görmüş (de öyle 147 anırmış)dir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 66-68, hadis no. 1363 ) Muhammed'in bu şekilde konuşmasına sebeb olan hikaye şu: günlerden bir gün Muhammed, halktan kişilerle bir arada bulunurken, hemen yakininda bulunan bir horoz ötmeye başlar. Horoz sesinden pek hoşlanmadığı anlaşılan bir kişi: "Allah la'net etsin!" diye beddua eder. Bunu duyan Muhammed hemen o kişiye çikışır ve: "Hayır, sakın öyle söyleme! O (horoz), 148 seni namaza da'vet ediyor" der . Çünkü inandığı o'dur ki Tanrı’nın sevdiği üç ses'den biri horoz sesidir. Diğer iki ses ise Kur'an okuyanın sesi ile sabahin açılmağa başladığı sırada Tanrı'dan günahlarının bağışlanmasını isteyenin sesidir. Bu konuda şöyle dediği söylenir: "Üç sese Allah muhabbet eder: horoz sesi, Kur'an okuyan kişi’nin sesi, bir de seher vakti Allah'a istigfar edenlerin sesi" (Sa'lebı’nın rivayetne dayalı bu hadis için bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 67) Muhammed'in "horoz" konusundaki bu övücü sözlerini kendilerine destek yapan İslam bilginleri, horozları daha da yüceltici görüşler savunmaktan geri kalmamışlardır. Örneğin Davudi, horoz'un güzel ses'e malık olmak yanında ayrıca dört meziyeti daha bulunduğunu ve bu meziyetlerin: "seher vakti erken kalkmak", "cömertlik", "cinsi kıskançlik" ve "aile bereketi" olduğunu bildırmıştır. Müslüman kişiler bakımından bu tanımlamanın olagan dişi 184
bir yönü olmadığı söylenebilir; fakat, biraz olsun düşünme geleneğine sahip kimselere, horuz'un cömertliğini, kıskançliğini ve hele bütün bir kümesi dolduran tavuklara tasallud etmesinin aile bereketine örnek teskil edeceğini anlatmanın kolay olmadığı muhakkak. Öte yandan Kadı Hüşeyin ve Rafı gibi ünlü bir kişim "fukaha" (fikih bilginleri), namaz vakitlerinin "tecrübeli horozların" sesiyle saptanmasını istemişlerdir. Horozlara namaz vakitlerini belletip onları tecrübeli kılmanın ne derece mümkün olacağı "cai sualdır"!. Fakat bütün bu yukarda değindiklerimizden daha da anlaşılmaz ve daha da saskinlik yaratıcı gibi görünen bir husus var ki o da horoz sesinin güzelliğine karşılık, merkep sesinin çirkinliğiyle ilgili olarak müslümanlara belletilen şeriat buyruklarıdır. Gerçekten de Ebu Muse'l-İsfehani 'nin Tergib adındaki kitabında Muhammed'in şöyle dediği bildirilmekte: "Merkep, şeytan görmedikçe anırmaz. Merkep anırınca siz, Allahu Teala’yı zikredin (anın), 149 bana da salavat getiriniz (dua ediniz)" . Merkep anırınca Tanrı’yı anmanın, ve bunu yaparken Muhammed'e hayır-dua'da bulunmanın, Tanrı’nın "yüceliği" inanişiyle ya da Tanrı'ya "saygınlık" fikriyle ne derece bagdasır olduğunu, okuyucunun takdirine bırakırız!
DİPNOTLAR VE REFERANSLAR 1 Şeriat, dört kaynaktan çıkan hükümlerin tümü olarak tanımlanabilir. Bu dört kaynak şunlardır: Kur'an, hadis, İcma-i smet ve kıyas-i Fukaha. Bu konuda diğer yayınlarıma bakiniz, 2 Bu konudaki hadis'ler için bkz. Sahih-i... (Cilt IX, sh. 308-9, hadis no. 1477) 3 Bu konudaki hadis'ler için Bkz. Müslim, Kitabu Sifati'l-Münafikin; Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt I, sh. 178) 4 Bu konuda benim Şeriat ve Kadın adlı kitabıma bakiniz . 13cü baskı. sh. 75 5 Marmara sniversitesi İlahiyat fakültesi Kur'an çevirisinden. 6 Gölpinarlı’nın Kur'an çevirisine bakiniz. 7 Ömer R. Doğrul'un Kur'an çevirisine bakiniz (sh. 353) 8 Bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari, (Cilt Vİ, sh. 519) 9 Hacar olarak da yazılır. 10 Sara ya da Sara olarak da yazılır.
185
11 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Lloyd M. Graham, Deceptions and Myths of the Bible. İs the Holy Bible Holy? İs İt the Word of God? (Bell Publishing Co., New York 1979, sh. 109 ve d.) 12 Bu konuda bkz. Sahih-i... (Cilt Vİ, sh. 519) 13 Sahih-i... (Cilt Vİ, sh. 516, hadis no. 1017; ayrıca Cilt VIII, sh. 44) 14 Bu konuda bkz. İbn-i Hisam, Kitabü't-Tican ; ayrıca Buhari Sarihlerinden Kuteyba’nın beyanalri için bkz. Sahih-i..., (VI. sh. 520) 15 Bkz. Sahih-i..., ( Cilt IX, sh. 115 ve d. hadis no. 1381) 16 Tabari ve İbn İshak ve al-Mukanna gibi kaynaklardan öğrendiğimize göre "sis" adı’nın "sit", ya da "Sas" ya da "Sas" şeklinde okunusları da olduğu gibi yukardaki hikaye'nin farklı şekilleri de vardır. 17 Bakara Suresi'nde şöyle yazılı: "Bir zamanlar İbrahim, İsmail ile beraber Beytullah'in temellerini yükseltiyor (söyle diyorlardı): -'Ey Rabbımız! Bunu kabul buyur; şüphesiz sen işitensin, bilensin-'..." (K. Bakara 127). 18 Beyzevi gibi youmcuların açıklamaları böyle. 19 Gölpinarlı, age sh. XV 20 Diyanet Vakfi çevirisin bakiniz. 21 Bkz. Ömer R. Doğrul, age, sh. 43 22 Bkz. Sale, age, ( sh.421, Not 1) 23 Luk'a göre İncil'de de, "Karun" adı geçmemekle beraber bu, zengin bir adam ile kahyasi arasında oluşan bir olayı anlatır ve "Hiç bir hizmetçi iki efendiye hizmet edemez, çünkü ya birinciden nefret eder, ve ötekini sever; yahut birini tutar ötekini hor görür. Siz Allah'a ve mammona (zengine) hizmet edemezsınız" şeklindeki bir Kıssa'ya bağlanır Bkz. Luk'a göre İncil, Bap 16: 1-13) 24 Kur’an’ın Haman'la ilgili ayet'lerine (Kasas 6-8; Mü'min 24, 36) bakiniz. 25 Taberi’nin Tefsir'inde bildirilenlerle ilgili olarak bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt VIII, sh. 28-29) 26 Diyanet Vakfi çevirisi (Lokman 12). 27 Lokman Suresi’nin 12-14 ayet'lerinin yorumu ile ilgili olarak Gölpinarlı’nın Kur'an çevirisine bakiniz. Sh. XCI. 28 Bilindiği gibi İslam'dan önce çeşitli din ve inançlara sahip olanlar Kabe'yi hacc etme geleneğindeydiler.
186
29 Siyer İbn İshak, (Akabe yayınları, İstanbul 1988, sh. 112 ve d.) İbn İshak, sırat elResul'Allah, (A. Guillaume çevirisi, sh. 21 ve d. ) 30 Bu masal için bkz. Siyer İbn İshak, ah. 112-116 ; (çeviri'de sh. 21-28) 31 İslam Ansiklopedisi' nde "Ebrehe" sözcüğüne bakiniz. 32 Taberi, age (1966), II, sh. 227-9; İbn İshak, age (çeviri) sh. 228-9 33 Taberi, age (1966) II, sh. 228); İbn İshak, age (sh. 228-9) 34 Ümm-i Seleleme'nin rivayeti olarak Buhari'de yer alan bu hadis için. bkz. Sahih-i... Cilt XII, sh. 91). 35 Bu konuda bkz. Arsel, Din Adamları (İstanbul 1995, sh. 233 ve d.) 36 Bu konuda Ebülfida’nın al-Muhatasar fi tarih al-basar, adlı yapıtına bakiniz. Ayrıca bkz. Dursun, Kur'an ansıklopedisi, (Cilt I. sh. 165-6) 37 Bu yorum Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından Kur'an’ı Türkçe'ye çevirenler tarafından yapılır. 38 Ömer Riza Doğrul'un Kur'an çevirisine bakiniz. (Sh. 29-30. Not.68). 39 Bu konuda Ebülfida’nın al-Muhatasar fi tarih al-basar, adlı yapıtına bakiniz. Ayrıca bkz. G. Sale, age, (sh. 11) 40 Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin yorumu böyle. 41 Bu hususlar için Pertev Naılı Boratav'in İslam Ansiklopedisi'ndeki "Hızır" sozcüğü ile ilgili yazışına bakiniz. 42 Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından yapılan Kur'an çevirisindeki Bakara 102 ayet'inin yorumuna bakiniz. 43 Bu konuda Süyutı’nın ya da Yahya’nın yorumlarına bakiniz. 44 Bu konuda A. J. Wensinck'in İslam Ansiklopedisi'ndeki "Harut ve Marut" başlıklı yazışına bakiniz. 45 Ayet'de (K. 2: 15): "Biz Yusuf'a... vahyettik" sözleri geçtiği için yorumcular bunu Yusuf'a peygamberliğin daha ilk anlardan itibaren verildiğine kanıt sayarlar. Bkz. Marmara Univ. İlahiyat Fak. çevirisi. 46 G. Sale, The Koran, ( sh. 38 not 2) 47 Kur'an yorumcularının bu tür açıklamaları için bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt V, sh. 96)
187
48 Kur'an'daki ilgili ayet'lerin yorumu vesilesiyle Beyzavi, ve Celaleddin ve Abulfida gibi kaynaklar bu yukardaki masala yer verirler. 49 Diyanet Vakfi yayınları 50 Ö.R. Doğrul'un Kur'an çevirisine bakiniz. 51 "Siyer" sözcüğü Muhammed'in yaşamının hikayesi demektir. 52 Buharı’nın Abdullah İbn-i Mes'ud'dan rivayeti olan hadis ile İbn İshak'in rivayeti için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari... (Cilt IX, sh. 83-4; hadis no. 1371) 53 Bu konuda ayrıca bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi. (Cilt 1; sh. 200) 54 Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, (Milli Egıtım Bakanlığı yayınları, İstanbul 1966, Cilt II, sh,. 461) 55 ibid. sh.463 56 ibid. sh, 462 57 ibid. sh. 463 58 Ebu Ömer et-Tevkani, Kitabu Muaseretü'l-Ehleyn (Alintı için, bkz. Gazali, age (1975) ( Cilt II, sh. 121) 59 ibid. 60 Pek çok vesilelerle Muhamed, gizli olan şeylerin Tanrı tarafından kendisine bildirildiğini söylemiştir. Örneğin bir def'asında güya Yahudi bir kadın, bir ipe düğüm yaparak üfürmüş ve kuyuya sarkitmiş ve böylece Muhammed'in hastalanmasına sebeb olmuş. Fakat güya Tanrı elFelak Suresi’ni indirmiş ve Sure'de: "De ki... düğümlere üfürüp büyü yapan üfürükçülerin şerrinden ... sabahin Rabbine sığınırım" (K. 111 el-Felak 1-5) diye Muhammed'i bundan haberdar etmiş ve Muhammed de Ali’yi gönderip düğümlü ipi kuyudan çıkartmiş, düğümü çözmüs ve hastalıktan kurtulmuş imiş. 61 Bütün bu hususlar için bkz. Teberi, age (1966), (Cilt II, sh. 534 ve d); İbn İshak, age (1980), 490 ve d. al-Shati, age (1971), sh. 89-91 62 ibid. 63 Zina’nın dört şahid'le ispati gerektiğine dair Nisa Suresi'ne şu ayet'i koymuştur: "Kadınlarınızdan zina edenlere, bunu ispat edecek aranızdan dört şahit getirin..." (K. Nisa 15, 16) 64 Hafsa olayı ile ilgili olarak Beyzevı’nın yorumlarından gayrı ayrıca bkz. İbn Sa'd, Tabakat, (Cilt VIII, 136); Taberi, Tahsir (Kahire 1321, XXVIII, 91). al-Shati, age, 82, 110-12. Abbot, age, 50-55;
188
65 Bu konudaki hadis'ler için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari..., (Cilt XI, sh. 208 ve d., hadis no. 1751, ve sh. 301 hadis no. 1835) 66 Hüzeyme b. Sabit'in rivayeti olan bu alıntı için bkz. Ali R. Demircan, İslam'a Göre Cinsel Hayat, (Eymen yayınları, 1986, Cilt I. sh. 228) 67 İbn Hanbel'in Müsned 'inde yer alan ve kadının arka organından teması "el Lütiyyetu'sSugra" (küçük lutiyye) olarak tanımlayan hadis için bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt VIII, sh. 33) 68 Şeytan ayet'lerinin sonradan Kur'an'dan çıkarildiği konusunda, Celaleddin Süy-ti, İbn Hacer, İbn İshak, Taberi vs gibi İslam dünyasının en sağlam kaynakları hemfikirdir. 69 Bu alıntı için bkz. Ö.R. Doğrul, Tanrı Buyruğu, (sh. 609) 70 Yunus Suresi’nin 91 ve 92. ayet'lerinin Diyanet Vakfi tarafından çevirisinden aynen. 71 Yunus Suresi’nin 92. ayet'inin Diyanet Vakfi tarafından yapılan açıklanmasından. . 72 Makedonyalı olmasına rağmen İskender, Yunan'li olarak bilinir. 73 Bkz. İlhan Arsel, Arap Milliyetçiliği ve Türkler. (İnkilap Kitab evi, İstanbul 1987, sh. 36 ve d.) 74 Buhari, Sahih: Kitabu'l-Cihad ve Kitabu'l-Fiten; Ebu Davud, Sünen, Kitabu'l-Melahim ayrıca Kitabu'l- Cihad. Bu konuda daha geniş bilgi için benim Arap Milliyetçiliği ve Türkler, adlı kitabıma bakiniz. 75 Bu satırlar Kur’an’ın Diyanet tarafından çevirisinde aynen alınmıştır. 76 Taberi’nin Tefsir 'inden İbn Abbas'in şu yorumu nakledilir: "Tanrı ilkin kalemi yarattı. Ve konuştu: -Yaz! -Neyi yazayim Tanrım? -Kaderi yaz" Bu alıntı için bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Kaynak yayınları, 1994, Cilt III, sh. 231) 77 Ki daha anlaşılır şekli şöyle: Ey Muhammed! Yaratan... Rabbinin adıyla oku. Oku, kalemle öğreten, insana bilmediğini bildiren Rabbin en büyük kerem sahibidir" (K. Alak 1-5) 78 Bu hadis için bkz. Sahih-i... (Cilt I, sh. 12-13, hadis no. 3) 79 Sahih-i... (Cilt I, sh. 13) 80 Sahih-i... (Cilt I. sh. 13) 81 Sahih-i... (Cilt I. sh. 15) 82 Sahih-i... (Cilt I. sh. 14.17, hadis no. 5) 189
83 Sahih-i... (Cilt VIII, sh. 116, hadis no. 1158, ayrıca bkz. sh. 143, hadis no. 1164) 84 Bu yorumun çağdaş din bilginlerinden M. Hamdi Yazar'a ait olduğu hususunda bkz. Diyanet Vakfi yayınlarından olan Kur'an çevirisinde Hud Suresi’nin 40. ayet'inin açıklamasın bakiniz. 85 Diyanet Vakfi yayınlarında Mü'minun Suresi, hayet 32'nin açıklamasına bakiniz. 86 Tahmin edilen şudur ki Muhammed "Azer" adını, Terah'in usağı olarak bilinen "Eleazar"in adına nispetle almıştır. bazı yorumcular "Azer" ile "Terah"in aynı şey olduğunu söylerler. 87 Bu ayet'in, yukardaki olay vesilesiyle Ebu Talib hakkında indiğine kanıt olarak Buharı’nın Müseyyeb İbn-i Hazn' dan rivayet ettiği "hadis-i Serif" kanıt gösterilir (Bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 533-4, hadis no. 665; ayrıca bkz. Cilt X, sh. 52-53, hadis no. 1548, 1549). Ayrıca Zeccac'in Meani'l-Kur'an adlı yapıtında Kur'an yorumcularının bu konuda görüş birliğinde bulundukları bildirilmekte. 88 Bu konuda daha fazla bilgi almak için Şeriat ve Kadın adlı kitabımıza bakılması! 89 Buhari ve Müslim'den gayrı Ebu Davud, İbn Mace, Tırmizi, Nese'i gibi Sünen sahiplerinden gayrı İbn-i Sa'd ve Beyzevi gibi yazar ve yorumcuların belirttikleri hadis'ler doğrultusunda bu sonuca varılabileceği hususunda bkz. Sahih-i..., Cilt IV, sh. 535 ve d. 90 Bu konuda bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi (Cilt III, sh. 194) 91 Bu konudaki hadisler, Diyanet İşleri Başkanlıgı’nın yayınladığı Sahih-i Buhari Muhtasari..., ( Cilt Vİ, sh. 516 ve d. hadis no. 1017; ve Cilt IX, sh. 112-114, hadis no. 1380) adlı yapıtta bulunmaktadır. 92 İbn-i Hisam'in Kitabü't-Tican adlı kitabında böyle yazıldığı ve ayrıca İbn-i Kuteybe ve Taberi gibi yazarlarının bu görüşü destekledikleri anlaşılmaktadır. 93 Sahih-i..., (Cilt VI. sh. 520) 94 Bu alıntı için bkz. Sahih-i... (Cilt Vİ, sh. 521) 95 ibid. 96 Şeriatçılar bu konuda da yalana yönelip, Zerdüst dininin geçmiş dönemlerdeki usullere dayalı bulunduğunu ve bu usuller arasında yukardaki ilkelerin bulunduğunu söylerler. Bkz. sahih-i..., (Cilt Vİ, sh. 521) 97 ibid. sh. 519-520 98 bazı kaynaklara göre üç oğlu olmuştur. 99 Bu konuda benim Şeriat Ve Kadın adlı kitabıma bakiniz.
190
100 bazılarına göre İbrahim'in ölümü, doğumundan 16 ay sonra bazılarına göre 17 ya da 18 ay sonra abzilarına göre de bir yıl sonra olmuştur. Vakidi'ye göre Onuncu Hicret yılında ölmüştür. 101 İbrahim'in ölümü üzerine Muhammed'in cenaze namazini kılıp kılmadığı tartışmalıdır. İbn Hazm, Ahmed İbn-i Hanbel, Süddi, Enes İbn- Malık, İbn- Aclan vs... gibi kaynaklar bu konuda birbirine zid görüşler serdederler. Sarih Aynı’nı ise Muhammed'in, küsuf (güneş tutulması) olayı nedeniyle cenaze namazini kılmayıp başkalarına kıldırdiğini söyler ve şöyle der: "caiz ki Hazret-i peygamber küsuf ile mesgul bulunduğu cihetle cenaze namazı başkası tarafından kıldırılmıştır" Bkz. Sahih-i..., Cilt IV , sh. 433) 102 Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi (Milli Egıtım Bakanlığı yayınları 1966; Cilt II, sh. 844) 103 İbn-i Tin'in ve İbn-i Cevzı’nın ve Buharı’nın bu konuda söyledikleri için bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 230 104 Hezekiel adı İslam kaynaklarında Ezekiel olarak geçer. 105 Kımı yazarlara göre Ezekiel "Peygamber" kimilerine göre de Yargıç 'tir. 106 Bu konuda bkz. Turan Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, ( Cilt IV, sh. 170-1) 107 Bu konuda ayrıca benim Şeriat ve Kadın adlı kitabıma bakiniz. 108 Bu itibarla yukardaki ayet'i, şerbet ya da sıra içimine izin verilmiş gibi göstermek yanlıştır. 109 Diyanet İşleri Başkanlıgı’nın Kur'an çevirisinde: "Hurma ağaçlarının meyvelerinden ve üzümlerden şerbet, sıra ve guzel rizik elde edersinız..." (K. Nahl 67) diye yazılıdır ki yanlıştır. Oysa ki ayet'de geçen sözcük, yukarda belirttiğimiz gibi, "şeker" olup "sarhoşluk veren içki anlamına gelir. Nitekim Diyanet Vakfı’nın çevirisinde "Hurma ve üzüm gibi meyvelerden hem içki hem de güzel gidalar..." denmıştır ve yapılan açıklamada da ayet'de gecen "şeker" sözcüğünün sarhoşluk veren şey olduğu ve bu ayet'in Mekke'de indiği ve o tarihlerde sarap ve içkinin "haram" kılınmadığı belirtilmiştir. aynı doğrultuda olmak üzere Turan Dursun'un görüşleri için bkz. Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt Vİ, sh. 72) 110 Beyzevi gibi Kur'an yorumcuları, Nisa 43 ayet'inin bu vesileyle konduğunu söylerler. 111 Sahih-i ... (Cilt VII, sh. 249) 112 Hamze İbn-i Muttalib ile ilgili bilgiler için Kitab al-agani'ye ve ayrıca İbn İshak'in Siyer'ine bakiniz. (Siyer İbn İshak, Akabe yayınalri, İstanbul 1988, sh. 229 ve d.) 113 Bkz. Sahih-i... ( Cilt VII, sh. 244 ve d.). Bu hususlar ayrıca Müslim ve Ebu Davud gibi kaynaklarda vardır. 114 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 247) 115 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 1071, ve d. hadis no. 1071) 191
116 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 256-7) 117 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 257) 118 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 256. ve Cilt XI. sh. 94, hadis no. 1698). 119 Hafiz İbn-i Hacer'in Fethü'l-Bari adlı yapıtında, Maide Suresi’nin 90. ayetinin yorumu vesilesiyle, bu görüşün yer aldığı anlaşılmaktadır. Bkz. Sahih-i... (Cilt VII, sh. 255) 120 Sahih-i... (Cilt VII, sh. 258) 121 Buharin Ebu Hüreyre'den rivayet ettiği bu hadis için bkz. Sahih-i... (Cilt XII, sh. 158, hadis no. 2009) 122 şöyle dediği söylenir: "Kerm (şarab), kerem ve semahat’ın mense'i sanılır. Halbuki kerem ve takva’nın karargahi mü'minin kalbidir". Bkz,. Sahih-i... (Cilt XII, sh. 159) 123 Bu hususlar için bkz. Taberi, age (1966), Cilt II, sh. 188; ayrıca bkz. Sahih-i... (Cilt I, sh. 33-35, hadis no. 18) 124 Turan Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (CİLT Vİ, sh. 29) 125 Ezan metni şöyle: "En büyük olan Allah’tır Şahadet ederim ki Allah'tan başka tapacak yoktur; Şahadet ederim ki Muhammed Allah’ın Peygamberi’dır; Namaza gelin Gelin kendinizi kurtarın; Allah'tan başka tapacak yoktur" 126 Bu konuda bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt V, sh. 97-98) 127 A'raf Suresi’nin 44.ayet'inde "müezzin" sözcüğünün kullanıldığı konusunda bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt V, sh. 97-98) 128 Bkz. Sahih-i..., (Cilt II, sh. 561, 567-8) 129 Müslim'in Abdullah b. Amr b. as 'dan rivayeti için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari.., (Cilt II, sh. 573) 130 Bu hadis'in, Müslim, Ebu Davud,Nesei ve Tahavi gibi "ravi"ler tarafından da rivayet olunduğu anlaşılmaktadır. Bkz. Sahih-i... (Cilt II, sh. 573-574) 131 Betrand Russell, Ma Conception du Monde (İngılızce'den Fransızca'ya çeviri, Gallımard, Paris 1962, sh. 74). 132 Bu konuda bkz. Dursun, Kur'an Ansiklopedisi, (Cilt IV, sh. 53). ayrıca bkz. Diyanet Vakfı’nın Kur'an çevrişi (S-re 15 Hicr 44)
192
133 Dursun, age, ( Cilt IV. sh. 58) 134 Buharı’nın Usame'den rivayetine dayalı bu hadis için bkz. Sahih-i... (Cilt IX, sh. 51, hadis no. 1351) 135 Abd al-Uzza b. Abd al-Muttalib 136 Bu konuda bkz. A. Gölpinarlı’nın , Kur'an-i Kerim ve Meali (İstanbul, Remzi Kitapevi, 1958 , Cilt II, sh. CXXIX) Ayrıca bkz. Sahih-i... (Cilt IV, sh. 36) 137 Safa tepesi yerine bunun Mina tepesi olduğunu söyleyenler de vardır. 138 Buharı’nın Abdullah İbn-i Abbas'dan rivayeti için bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari,... (Cilt IX. sh. 245 ve d. Hadhis no. 1437) 139 Bu konuda bkz. A. Gölpinarlı’nın , Kur'an-i Kerim ve Meali (İstanbul, Remzi Kitapevi, 1958 , Cilt II, sh. CXXIX) Ayrıca bkz. Sahih-i... (Cilt IV, sh. 36) 140 Kehf Suresi'nde şöyle yazılı: "(Resulüm! Sana Zül-Karneyn hakkında soru sorarlar. De ki: -'Size ondan bir hatıra okuyacağı'-'..." (K. 18 Kehf 83) 141 Bu hususlar için Buharı’nın, Cündüb İbn-i Abdillah ile Muhammed İbn-i Kesir'den rivayet ettiği hadislere bakiniz. Sahih-i... (Cilt IV, sh. 34-36, hadis no. 577) 142 Bu konuda İbn İshak ve İbn Hisam'dan gayrı Kur'an yorumcularından Vahidi’nin Nesefı’nın rivayetlerine dayalı hadis'ler vardır. 143 bazı gayretkesler bu deyime (yani "İbrahim'in etrafındaki çocuklar" deyimine) "kafir" çocuklarının da dahil olduğunu söyleyerek kıssa'dan hisse çıkarmak isterler. Oysa ki meziyet, "kafir" çocuklarını değil fakat bizzat kafirleri buna dahil etmektir ki, şeriat verileri muvacehesinde buna imkan yoktur. 144 aynı hadis için Müslim'in e's-Sahih/Kitabuz-Zuhd adlı yapıtına bakiniz. Bu konuda ayrıca bkz. Turan Dursun, Din Bu, (Cilt I, 1990, sh. 167) 145 Yukarda, X.cu kesime bakiniz, 146 "Tagut" sözcüğü Tanrı’yı tanımayan her şeyi (kişi ya da güç vs...) kapsar. 147 Bu hadis Buharı’nın Ebu Hüreyre'den rivayetine dayalıdır. Bkz. Sahih-i..., (Cilt IX, sh. 66-68; hadis no. 1363) 148 İbn-i Hibban’ın Sahih adlı kitabında Bezzar'in rivayeti olarak gösterilen bu hadis için bkz. Sahih-i..., (Cilt IX. sh. 67). 149 Ebu Rafı'in rivayeti olarak belirtilen bu alıntı ıcın bkz. Sahih-i... (Cilt IX, sh. 68)
193
Prof. Dr İlhan Arsel
Şeriat'dan Kıssa’lar (cilt 2) (MASAL'LAR VE HİKAYE'LER)
"Yık dedim, yık, kanlı kürsiden hayır yoktur sana, Ba'dema meydan bırakma bunları tekrara Türk! Kendi mülkünde garibâne dilendin din için, Tıpkı beygirler gibi döndürdü şeyh âyin için Sırtta heybe, cerre çıktın gâfleti telkiyn için, Pek fedakârane yandın bir Kureyşi kin için, Çal da söylet bunları sazındaki evtara Türk! Gönlünü dini tufeyliden temizle gün gibi, Aşka iman et de durma vuslata küskün gibi, Çektiğin âlâm-i eyyâmı unutma dün gibi, Aç gözün, çildirma bir Leylâ için Mecnûn gibi, Bir marazdır bu; de geç, aşıktaki efkâra Türk!" (Neyzen Tevfik: "Türk'e ikinci öğüt" )
İÇİNDEKILER 1-Cin'lerin Müslüman oluşlarının Hikâyesi: "Cin Vâkiasi" (K. Cinn Sûresi, âyet 1-2; Ahkâf Sûresi, âyet 29, 31) …..sayfa 197 2-Tek sayıların "Fazl'i" Esasına Göre Tanrı’nın "Tek" oluşu'nun Kanıtlanmasının Hikayesi…..sayfa 201 3-Semûd Kavmi'ne "Peygamber" Olarak Gönderilen Salih'in Duâ’sı Üzerine Taş’ın İçinden Çıkan Dişi Deve'nin Acıklı Hikâyesi (Kur'ân, A'raf: 73-80; İsra: 59) …..sayfa 205 4-Güneş Tutulması’nın (Küsûf'un) Kıyâmet İşâreti Sayılmasının ve bu Vesileyle Küsuf Namazı kılınmasının Hikâyesi …..sayfa 208 5-Çoğunluğu Kadınlardan oluşan ya da Kedi'sine Eziyet Eden ya da Bağırsaklarını Sürükleyen Kişilerin Bulunduğu Cehennem'in, Küsûf Namazı sırasında, Muhammed'e "Arz olunması”nın Hikâyesi…..sayfa 214 6-Derisi Kara ve Alaca benekli Olan İnsanların (Abras'ların), Tanrı Tarafından "Kara Ruhlu" Olarak tanımlanmalarının Hikâyesi…..sayfa 217
194
7-Muhammed'e karşı Şiir'leri ve Davranışlarıyle Husûmet Gösteren Şâir Ka'b b. el-Eşref'in Öldürtülmesinin Hikâyesi…..sayfa 221 8-Muhammed Aleyhindeki Hareketlere Paraca Yardımda Bulunan Ebû Râfi Adındaki Tâcir kişi’nin Öldürtülmesi Kıssa’sına Dâir hadis konusunda…..sayfa 225 9-"İhrâk" (diri diri ateşte yakılmak) Yerine, "Boyunların Vurulması", Ya Da "Kol ve Bacakların Çaprazlama Doğratılması" vs... Gibi Ölüm Cezalarından birinin Uygulanmasına Vesile Olan Olay: Muhammed'in kızı Zeyneb'in Deve'den Düşürülmesine Sebeb Olanların Hikâyesi…..sayfa 230 10-Amine'nin, Tanrı İrâdesiyle Muhammed'e Hamile Kalışının, ve Fakat Tanrı’nın Mağfiret'ine kavuşamayışının Hikâyesi …..sayfa 235 11-Tanrı’nın Müslüman Yapmak İştediği Ümeyye İbn-i Ebi's-Salt'in Şeytanlar Tarafından Müslümanlıktan Uzak kılınmasının Hikâyesi (K. A'râf Sûresi, Ayet 175-176) …..sayfa 241 12-Ensar'dan Kişilerin Teklifi Üzerine Tanrı’nın, Cum'a’yı İbâdet Günü Olarak İlân Etmesinin Hikâyesi. (K. Cum'a Sûresi, Ayet 9) …..sayfa 244 13-Düşman'dan Alınan Ganimetlerin Beşte birinin Tanrı'ya Ve elçisi'ne Pay Olarak Ayrılmasının Hikâyesi. (K.Enfâl 42; Fetih 19-21; Hasr 7; Nisa 94-97) …..sayfa 248 14-Hayber Seferinde Esir edilen Safiye'nin, Muhammed'in eşleri Arasında Yer Almasının Hikâyesi…..sayfa 251 15-Muhammed'in Damadı Abû'l As'ın (Ebü'l-As er Rebi nin) Müslümanlığı Kabul edişinin Hikâyesi …..sayfa 257 16-Kişilerin Kalblerinin, Mal ve Para karşılığında İslâm'a ısındırılmasının Hikâyesi (Müellefetü'l-Kulüb) …..sayfa 260 17-Hüdeybiye Andlaşması sırasında Kureyş'e Ödün (ta'viz) Verilmesinin Hikâyesi…..sayfa 267 18-"İlâhi İntikam" Olayı: Bedir Günü Öldürülen Kureyş Esraf'indan Kişilerin Cesedlerinin Pis Bir Kuyu'ya atılmasının Hikâyesi…..sayfa 271 19-Deprenen Dag'in Uslanmasının, Hurma Kütüğü'nün Hüngür Hûngür ağlamasının, Ve Cehennem ateşi’nin Tanrı'ya Yakınmasının Hikâyesi…..sayfa 274 20-Yağmur Dua’sının Sel Felâketine Sebeb oluşunun Hikâyesi …..sayfa 279 21-Kur’ân’ın Önce Kureyş Lehçe'siyle Gönderilip Çeşitli Arap Kabilelerince anlaşılabilmesi İçin Yedi Lehçe'ye Dönüştürülmesinin Hikâyesi …..sayfa 285 22-Ücret karşılığında Okuyup Üflemek (Nefes etmek) Sûretiyle Hasta’yı Tedavi Etmenin Hikâyesi …..sayfa 290
195
23-Muhammed'in Tükürüğü'nün Ve Sümüğü'nün "Kutsal" Sayılmasının Hikâyesi…..sayfa 293 24-Müslümanların, Tanrı Katında Yahudilere ve Hırıstiyanlara Nazaran Daha Değerli Olmalarının Hikâyesi …..sayfa 297 25-Mağara’nın kapısını Tikayan Kaya Parçasının, Mağara'ya sığınmış Olanlardan birinin Duâ’sıyle açılmasının Hikâyesi…..sayfa 300 26-Kadınlara, "Hâcet" Giderebilmek (Def-i hacet) İçin, Tanrı Tarafından Evden Dışarı Çıkma İznı’nın Verilmesinin Hikâyesi…..sayfa 303 27-Vahiy'lerin gelişinin Muhammed Tarafından Farkedilmesinin İslâm Kaynaklarına Göre İzahı…..sayfa 305 28-Melek Görünce Öten Güzel Sesli Horozların, ya da "İşveli Sesli" Kadınların, ya da Kanatlarında "Hastalık" ve "Sifa" Bulunan Sineklerin Ma'rifetleriyle İlgili Hikâyelerden bazı Örnekler…..sayfa 309 29-Kureyş ile Kinâne oğulları Arasında Muhammed Aleyhine Yapılan Andlaşma’nın Sözcüklerini Kemirip Silen Ağaç Kurtu'nun Hikâyesi …..sayfa 313 Dipnotlar …..sayfa 317
196
1- CİN'LERİN MÜSLÜMAN OLUŞLARININ HİKÂYESİ: "Cin Vâkiasi" (K. Cinn Sûresi, âyet 1-2; Ahkâf Sûresi, âyet 29, 31) Kur'ân'da Tanrı’nın, cin'lerden bir gurupu, Kur'ân dinlesinler diye Muhammed'e gönderdiği, ve bu cin'lerin müslümanlığı kabul ettikleri yazılıdır ki İslâm kaynaklarına göre "Cin vâkiasi" diye bilinir; hicret'ten üç yıl önce oluştuğu söylenen bu "Vâkia"nin hikâyesi kısaca şöyle: Kendisini "Peygamber" olarak ilân ettikten sonra Muhammed, Mekke'nin yönetimine egemen Kureyş ile devamlı bir sürtüşme içerisinde kalmıştı. Kureyş'in kendisini ciddiye almamasından, kendisiyle alaya kalkışmasından çok sikâyetçi idi. Hele eşi Hatice'nin ve az geçmeden amcasi Ebû Tâlib'in ölümlerinden sonra koruyucusuz kalmakla, bu tür davranışlara tahammül edemez hâle gelmıştı. O kadar ki yardım istemek ve kendisini Kureyş'lilere karşı korumalarını sağlayabilmek için bir gece gizlice Taif'e gider, ve Taif'lilerin ileri gelenleriyle konuşur. Asıl maksadı onları ikna edip kendisine bağlamak ve müslüman yapmaktır. Fakat başarı sağlayamaz. Halktan kişiler kendisine:"Tanrı, peygamber olarak göndermek için senden başkasını bulamadı mı?" diye konuşurlar. Onların bu alayları ve hattâ saldırıları karşışında ne yapacağını şaşırır, ve Tanrı'ya yalvarmağa başlar: "Ey Rabbim! kuvvetimin azlığından, çaresizliğinden ve halk arasında küçük düşmemden sana sikâyet ediyorum... Sen benim Rabbimsin, beni kime bırakiyorsun? benim işimi, beni kötü çehre ile karşılayan bir yabanciya mi, yahut bir düşmana mi havale ediyorsun? Beni esenlik ve emniyet ıcınde yasatman için senin merhametin geniştir... dünyâ ve ahiret işlerini islah eden zatına sığınarak beni gazabına uğratmamani dilerim..." der (Bkz. Taberi, age 1966, II, sh. 161-163) Söylendiğine göre bu davranişiyle çevresindekileri öylesine rikkate getirmiş, öylesine duygulandırmıştır ki, kendisine yiyecek ikrâm edenler olmuş, ve fakat yine de peygamberliğine inanan pek çıkmamıştır. Fakat o, Tanrı'ya yaptığı bu yalvarmaların yanıtsiz kaldığı kanısını yaratmamak için "Cin vâkiası”nı anlatır": güyâ Tanrı tarafından kendisine cin'ler gönderilmiş ve o da bu cin'leri imâna getirmiştir. İslâm kaynaklarının anlatmasına göre olay şöyle: Tâif dönüşü Muhammed, gece yarışı, yol üstünde "Batn-i Nahle" denen bir yere gelir. Orada namaz kıldığı sırada cin'lerden oluşan altı ya da yedi kişilik bir gurupun kendisine doğru geldiğini görür. (İbn İshak'in bildirmesine göre bu cin'lerin ad'ları söyledir: Hiss, Miss, Sasır, Nasır, Eyna ve Ahkâm). Bu cin'leri ona Tanrı göndermiştir. Cin'ler hosuna gider ve kendi kendine: "Bunlar ne hos cin!" der. Cin'ler Muhammed'ten azik isterler; o da bu isteği karşılamak için Tanrı'ya: "Cinler, uğradıkları her kemik ve tezek makûlesi üzerinde her halde (kendileri için) bir taam (hayvanları için de yem) bulalar!" diyerek duâ eder: (Ebû Hureyre'nin rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 49, hadis no. 1546). Muhammed'in bu cömertliği cin'leri muhtemelen pek hoşnud etmiştir; fakat onlar Muhammed'in gerçekten "Peygamber" olup olmadığını merak etmektedirler; öğrenmek için içlerinden biri sorar: "(Ey Muhammed!) Senin Resûlullâh olduğuna kim sahâdet eder?". Bu soruya Muhammed, o civarda bulunan bir sakiz agacini cin'lere göstererek: "Su agaci gördünüz mü, o sahâdet ederse imân eder misiniz?" der. Cin'ler de hep bir ağızdan: "Evet imân ederiz!" derler. Bunun üzerine Muhammed, sakiz agacini yanına çağrır; sakiz agaci, dallarını, budaklarını sürüyerek Muhammed'in yanına gelir. Muhammed agac'a sorar: "Benim Resûlullâh olduğuma
197
sahâdet eder mişin?". Sakiz agaci hiç tereddüd etmeden: "Sahâdet ederim ki, sen Allâh'in Resûlüsün" diye yanıt verir (Beyhakı’nın Delâil adlı yapıtında yer alan ve Abdullâh İbn-i Mes'ûd'dan Buharı’nın rivâyet ettiği bu hadis için Diyânet İşleri Başkanlığı’nin Sahih-i Buhâri Muhtasari Tecrid-i Sarih Tercemesi...'ne bakiniz: Cilt X, sh. 46 ve d. hadis no. 1545) Sakiz agacı’nın tanıklığını (sahâdetini) yeterli bulmamış olmali ki Muhammed, bir de cin'lere Kur'ân okumak ister. Cin'ler Kur'ân dinlemeğe hazır olunca birbirlerine: "Susunuz, iyi dinleyini"z derler. Ve Kur’ân’ı dinledikten sonra bu kitab’ın "Tanrı kitab"i olduğunu anlarlar! Kalkıp kavimlerinin bulunduğu yere giderler ve onlara: "Ey kavmimiz! Biz bir kitap dinledik ki o, Mûsâ'dan sonra indirilmiştir. Ondan önceki (kitab)ları tasdik ediyor; Hakk'a ve doğru bir yola yöneltiyor. Ey kavmimiz! Allâh'in da'vetçisine icâbet ediniz ve ona imân ediniz ki, (Allah) günahlarınızdan (bir kısmını olsun) yargılasın ve sizi çok sizlatıcı bir azabtan korusun" (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 47) Bu sözler, bütün bir cin kavmini müslüman kılmağa yeterli gelir. bazı yorumcular Muhammed'in cin'leri görmemiş olduğunu, onlara özel olarak Kur'ân okumadığını, hattâ Kur’ân’ı dinlediklerinden de haberi bulunmadığını söylerler; güyâ cin'ler, rastgele sabah namazında Muhammed'in okuduğu Kur’ân’ı dinlemişler ve müslüman olmuşlardır (İbn Abbas'in rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 47). bazı yorumcular da, bu cin'lerin Yahudi dininden olup Kur’ân’ı dinledikten sonra Müslümanlığı tercih ettiklerini bildirirler. Fakat her ne olursa olsun Muhammed, bu yukardaki hususları Kur'ân'a şu şekilde geçırmıştır: Kur’ân’ın Cinn Sûresi'nde şöyle yazılı: "Ey Muhammed! De ki: -Cinlerden bir topluluğun Kur’ân’ı dinlediği bana vahyolundu; onlar şöyle demişlerdir: " (K. 72 Cinn Sûresi, âyet: 1-2). Ahkâf Sûresi'nde de şöyle yazılı: "Hani cinlerden bir gurubu, Kur'ân dinlemeleri için sana yöneltmıştık. Kur'ân dinlemeye hazır olunca (bu cinler birbirlerine): -'Susun'- demişler, Kur’ân’ın okunması bıtınce uyarıcılar olarak kavimlerine dönmüşlerdi. (Onlara): -'Ey kavmimiz! dediler, doğrusu biz Musa'dan sonra indirilen, kendinden öncekini doğrulayan, hakka ve doğru yola ileten bir kitap dinledik. Ey kavmimiz! Allah’ın davetçisine uyun. Ona iman edin ki Allah da sizin günahlarınızi kismen bağışlasın ve sizi aci bir azabtan korusun" (K. Ahkâf Sûre'si, âyet 29-31; ayrıca bkz. el-Cinn sûre'si, âyet 1-2) * Yukardaki hikâye'yi Muhammed, muhtemelen "Cin"ler örneğiyle bir kişim Arap'ları, daha kolaylıkla müslüman yapmak için kullanmış olmalıdır. Cin'lerin yukardaki şekilde 198
davrandıklarını ve müslüman olduklarını söyleyerek Arap'ları kendisine inandıracağını hesaplamıştır. Sadece bu vesileyle değil, ve fakat daha nice benzeri örneklerle Arap'ları etkilemek üzere cin'leri araç yaptığı görülür. Örneğin Saffat sûresi'ne şunu koymuştur: "Cinler pek iyi bilirler ki müşrikler (puta tapan Araplar) muhakkak Cehennem'e hazırlanmışlardır" (K. Saffât 158) Hatırlatalım ki Arap'lar, İslâm öncesi dönemde "Cinn"lere inanırlardı (Bu konuda Câhiz'in Kitâb al-hayavan adlı yapıtına bakiniz). Nitekim Kur'ân'dan öğrenmekteyiz ki, özellikle Mekke Arapları, Cin'leri Tanrı'ya ortak kosarlar, onlara taparlar (K. En'âm Sûresi, âyet 100), adak adarlar (K. En'âm Sûresi, âyet 128), ve tıpkı Tanrı'dan yardım bekler gibi cin'lerden de yardım umarlardı (K. el-Cinn Sûresi, âyet 6). Hattâ Tanrı ile cin'ler arasında soy birliği kurmuşlardı (K. Saffât Sûresi, âyet 158). Her ne kadar Muhammed, Tanrı'dan başkasına tapılmasını ve Tanrı'ya eş kosulmasını yasaklamış olmakla beraber, Arap'ların cin'ler hakkındaki inanışlarını biraz değişik şekil altında sürdürmekten ve "cinn"leri Tanrı’nın yarattığı varlıklar olarak kabulden geri kalmamıştır. Muhamed'in söylemesine göre Tanrı insanları "Pismis çamura benzeyen kara balçık" tan, cin'leri ise "öz ateşten" ve "gizli ve görünmeyen" şeyler olarak yaratmiş (K. Rahman 14-15) ve hem insanlara ve hem de cinn'lere, kendi içlerinden, "peygamber'ler" yollamıştır (K. En'âm 130),. Muhammed'in yerleştirdiği islâm’ı inanışa göre cin'ler, her ne kadar "gizli ve görünmeyen varlıklar" olmakla beraber, "hava ve râyiha gibi lâtif olan âkil bir cisim" nitelikleri bakımından ve "hayırlıları" ve "serlileri" karışık bulunmaları açısından insanlara benzerler (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 48). Ve işte Muhammed, "cin" denen bu "gizli ve görünmeyen" varlıkları, islâm’ı yayma siyâsetinin aracı olmak üzere kullanmış, ve yukardaki hikâye'de olduğu gibi, cin'lerden bir gurupun, Kur’ân’ı dinledikten sonra gidip, kendi kavimleri olan cinleri İslâm'a sokmus olmalarını, "müşrik'ler" için ders alınmak gereken bir örnek olarak sunmuştur. Bundan dolayıdır ki Şeriâtçılar, Kur'ân dinlemek üzere gönderilen cin'lerle ilgili bu hikâye'yi Tanrı’nın, Muhammed'e yardımcı olduğunu anlatmak için benimserler. Ancak ne var ki Muhammed'e böylesine yardımcı olan ve onun bütün isteklerini karşılayan bir Tanrı’nın, neden dolayı Cin'lerden gayrı varlıkların (örneğin putperest Arapların, ve Medine'deki Yahudi'lerin) müslüman olmalarını sağlamadığını ya da anası Amine için mağfiret dilemesi hususunda Muhammed'e izin vermediğini, ya da buna benzer nice konularda yardımcı olmadığını bildirmezler. Öte yandan şunu da hesap edemezler ki, aklı dışlayan bu tür "cin" (ya da şeytan , vs...) bilgileriyle verilen din, kişileri akılcılıktan ve düşünme gücünden nasibsiz yaratıklar haline getirir. Nitekim bunun böyle olduğunu düşündükleri içindir ki vaktiyle Farabi ya da İbn Sina ya da İbn Haldun gibi düşünürler, "cin" konusundaki şeriât verilerini "şüphe götüren" şeyler olarak ele almışlardır (o da pek belli etmeden). Aralarında, İbn Sina gibi, "cin" denilen şeyin hiçbir gerçeği karşılamadığını anlatmağa çalışanlar yanında, İbn Haldun gibi, cin'lerle ilgili hükümleri, Kur’ân’ın "muhkem" (açık, seçik) olmayan, yâni "mütesâbih" (tam olarak anlaşılması mümkün bulunmayan) âyet'leri arasında göstermeğe uğraşanlar çıkmıştır [1] . İbn Haldun, çevresinin bağnazlığından fazlasıyla çekindiği için, cin'lerle ilgili hükümlerin anlamı üzerinde fazla durmamış, bu anlamın ancak Tanrı tarafından bilindiği kuramına (tezi'ne) sığınmıştır.
199
Günümüz şeriâtçıları bunu dahi yapamayıp cin konusundaki şeriât verilerini ve hikâyelerini gerceğin kendisi olarak insanlarımıza belletmeyi "bilgiçlik" sayarlar. Başkalarının da, kendileri gibi, fikirsel gelişmeden ve düsunme gücünden yoksun kalmalarını sağlamış olurlar.
200
2-TEK SAYILARIN "FAZL'I" ESASINA GÖRE TANRI’NIN "TEK" OLUŞU'NUN KANITLANMASININ HİKAYESİ Buharı’nın rivâyeti olarak Diyânet yayınlarında yer alan bir hikâyeye göre Muhammed, günlerden bir gün Ebû Hüreyre [2] ile dolaşırken "kazâ-yi hâcet"te bulunmak (âbdestini yapmak) için civardaki çorak tarlalardan birine girer. Ebû Hüreyre de arkasından onu takıp eder; maksadı Muhammed'e, âbdestini yaptıktan sonra temizlenebilmesi için taş cinsi bir şeyler toplayıp yardımcı olmaktır. Nitekim Muhammed, kendisine taş toplamasını emreder, o da bir kaç taş getirip yanına bırakır. Muhammed işini bitirince bu taşları kullanarak altini temizler. Fakat temizlerken kullandığı bu taşların sayısının "tek" olmasına dikkat eder. Ve işte bu ve buna benzer diğer bir çok örneklerden öğrenmekteyiz ki Muhammed, sadece tek sayıda tasla temizlenmeyi değil, fakat "hayırlı" saydiği her işini tek sayılara göre yapmayı (örneğin suyu tek yudumlamalarla içmeyi, yemeği üç parmakla yemeyi, "abdes a'zâsını" birer kere yıkmayı, abdest alırken yüzünü ve ellerini dirseklerine kadar üç kere ve sonra iki ayağını topuklarına kadar üç kere yikamayı, başının üzerinden avuç avuç üç kerede suyu akıtmayı vs...) gelenek edinmiş, Müslümanlara da böyle yapmalarını emretmiştir. İslâm dünyasi’nin gelmiş geçmiş en büyük "bilginlerinden" sayılan İmam Gazzali ve benzerleri, Muhammed'in bu şekilde davranmasını, "tek" sayıların "fazl'i " (üstünlüğü) inanişina bağlarlar ve bu inanişin da, Tanrı’nın "tek" oluşundan doğdugûnu anlatırlar. Bakiniz nasıl: Kur'ân'da, Tanrı’nın "tek" olduğuna ve "Tanrı'dan başka tanrı bulunmadığına" dair hükümler çoktur. Bunlardan bir ikisini zikretmek gerekirse: Bakara Sûre'sinde: "İlâhiniz bir tek Allah’tır. O'ndan başka ilâh yoktur..." (Bakara 163) diye yazılıdır. Hacc Sûresi'nde: "Sizin Tanrı’nız tek bir Tanrı’dır. O'na teslim olun" (Hacc 34) der. Tâhâ Sûresi'nde: "Sizin ilâhiniz, O'ndan başka ilâh olmayan Allah’tır" der (K. Tâhâ 98. Ayrıca bkz. Meryem 65, Ankebût 46, vs...). Fakat Tanrı’nın "tek" olduğunu kanıtlamak üzere Kur'ân'a koyduğu bu hükümler Muhammed'e yeterli görünmemiş olmali ki, bir de istemiştir ki bu "tek"lik, "tek sayı"ların "fazl'i" (üstünlüğü) fikriyle işlenmiş olsun. Bundan dolayıdır ki "tek sayı" esasına göre iş görmenin "faziletini" belirleyen emirler bırakmıştır. "Tek" sayı'dan anladığı şey 1, ya da 3, ya da 5 vb... gibi sayılardır. "Tek" sayıları her bakımdan "çift" sayılara üstün bilmiş ve her işin "tek" sayı esasına göre görülmesini emretmiştir. İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz ki, kendisi de her işini tek sayı esasına ve genellikle "üç" rakkamına göre yapardı: örneğin üç parmağı ile yemek yer, suyu üç yudumda içer, "def-i hâcet"ten (âbdest'ten) sonra tek sayıda taş kullanarak altini temizlerdi. İki parmakla yemek yemeyi, ya da iki yudumda şu içmeyi, ya da abdest yaptıktan sonra iki (ya da dört) tas'la temizlenmeyi "şeytanca bir is" bilirdi. "Üç" rakamının "hayırlılığına" öylesine inanmış olmalıdır ki, üç çocuğu ölen kadınların cehenneme girmeyip, doğrudan doğruya cennete gideceklerini söylerdi. Fakat tek sayılara göre iş görme gereği konusunda ilginç olan bir husus var ki o da, "İstinca"dan ("def-i hâcet"ten, yâni pislikten temizlenme işinden) sonra üç adet taş ile temizlenmeyi emretmiş olmasidir. Bundan dolayıdır ki din adamlarımız (özellikle Diyânet İşleri Başkanlığı) halkimiza Muhammed örneğini vermek üzere bir takım hadisler belletirler. Bu hadis'lerden anlaşıldığına göre Muhammed, "kazâ-yi hâcet"e çıkarken arkasına bazan bir, bazan iki kişiyı takar ve bunlara şu mitharası (matarası) taşıttırırmış [3] . Abdestini yapacağı
201
zaman "Beytü'l-Makdis" (Kudüs) yönüne dönük olarak iki kerpiç üzerine otururmus [4] . işini bitirdıkten sonra şu ile "İstincâ" edermiş (temizlenırmış). Bununla beraber şu ile değil de taş ya da kerpiç cinsi şeylerle temizlendiği de olurmus. Bu gibi hallerde arkasından gelenlere taş ya da kerpiç cinsi şeyler toplattırır, fakat bu tas'ların sayısının tek tutulmasını (örneğin 3 ya da 5 olmasını) istermiş. Nitekim Buharı’nın Ebû Hüreyre ya da Abdullah b. Mes'ûd gibi kişilerden rivâyetine göre bu sayının genellikle üç olduğu anlaşılmaktadır. Ebû Hüreyre şöyle diyor: "(Bir kere) Nebiyy-i... (kazâ-yi hâcet ıcın çıktığında arkasından gıttım...Kendisine yaklaştım. -'İstinfâd (yâni istinca) için bana taş ara'- buyurdu... (su kadar ki) bana ne kemik getir, ne fiski-' dedi. Etegımın içinde bir kaç taş getirip yanına koydum...(Hacetini) kazâ ettiği zaman onları kullandı" (Bkz. Diyânet yayınları: Sahih-i Buhari Muhtasari... Cilt I, sh. 142, hadis no. 123; ve Cilt X. sh. 49-50). Bu taşların tek sayıda olmasını istediği de yine Ebû Hüreyre'nin diğer bir rivâyetinden anlaşılmaktadır. Bu rivâyete göre Muhammed'in dediği şu: "Her kim abdest alırsa burnunu ayiklaşin, her kim (istinca için) taş isti'mâl ederse adedini tek yapsın (yani üç taş kullansın)..." (Bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari..., Cilt I, sh. 147, hadis no. 129; Ayrıca 147.sayfadaki 130 sayılı hadis'e bakiniz.). Yine Buharı’nın rivâyetine göre Muhammed, "kazâ-yi hâcet"e gıttığı bir sırada, arkasından gelmekte olan Abdullah b. Mes'ûd'a "Üç taş getir" diye emretmiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt I, sh. 143, hadis no. 124) Tas yerine kemik ve tezek gibi şeyler kullanılmasını yasaklar, ve yasaklarken de bunların "pis" olup şeytanın ya da cinlerin yediği şeyler olduğunu söylermiş ( Muhammed'in söylemesine göre: "Kemik cin taâmidir; tezek de hauvanların yemidir. Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 141-147, ve Cilt X, sh. 49-50). Tek sayı'lara göre iş görmeyi, ve örneğin tek sayıda taş ile temizlenmeyi emretmesinin nedeni de Tanrı’nın tek olmasındandı. Bunun böyle olduğunu İmam Gazali ya da Ebû Davud, Tırmizi, Nesei vb... gibi nice ünlü kaynaklardan öğrenmekteyiz. Ebû Dâvud'un Kitab'ulEdeb ve Tırmizi’nin Kitab'us-Salât adlı kitaplarında şu hadis yer almıştır: "...Resûlullah ... şöyle buyurmuştur: -'Allah tektir, tek olan şeyi sever". (Bkz. İmam Nevevi, Riyâz'üs Sâlihin, İstanbul 1992, Cilt II, sh. 396). Bu demektir ki Tanrı, kendi kullarından her işi "tek sayı" esasına göre yapmalarını ister. İslâm dünyasi’nin "Hüccet-ül İslâm" diye yücelttiği ve en büyük bilginlerden bildiği İmam Gazali gibi ünlü bir kişi, bu tûr hükümlere dayalı olarak şöyle der:"Böylece (kişi’nin) bütün işleri Allahu Teâla ile (ılığılı) olmalıdır. Çünkü o tek'dir, çift değildir. Bir işin her hangi bir bakımdan Allahu Teâla ile (ılığışı) yoksa, bostur ve faydasızdır. O halde tek (sayısı), Allahu Teâla ile (ilgili) olmak sebebiyle, çiften daha iyidir..." (Bkz. Gazali, Kimya-i Sa'adet, Bedir yayın Evi, İstanbul, 1979, sh. 162-163) Ve işte bu nedenledir ki Gazali efendımız, değil sadece suyu üç yudumda içmeyi, ya da yemeği üç parmakla yemeyi ve fakat "kazâ-yi hâcet"ten sonra dahi üç tasla (ya da kerpiç ile) temizlenmenin önemini belirtirdi; bu arada sağ'in sol'a "fazlı" (üstünlüğü) konusunda Muhammed'in emrettiklerini de hatırlatmaktan geri kalmazdı. Kimya-i Sa'adet adlı kitabının "Kaza-yi Hacetin Edebleri" başlıklı bölümünde, "helâya girmek", "kaza-yi hâcetten sonra temizlenmek", ve "istinca" gibi işlerle ilgili şeriât emirlerini "bilimsel" birer "cevher" şeklinde açıklarken şöyle der:
202
"(Müslüman kişi abdest yapacağı zaman) mümkünse bir duvarın, yüksek bir yerin arkasına gitmelidir.... Yüzünü güneşe ve aya dönmemelidir. Kıble'ye arkasını çevirmeli, yüzü de kıble'ye gelmemelidir. Ancak bir binada olursa caızdır. Fakat en iyişi kıbleyi sola veya sağ tarafa almaktır... Helaya girerken sok ayakla, çıkarken sağ ayakla başlamalıdır. Üzerine Allahu Teâla’nın ismi yazılı hiçbir şeyi açıkta bulundurmamalıdır. Bası açık helaya girmemelidir. Helaya girerken şu duâ'yi okumalıdır: -'(Maddi ve manevi pisliklerden ve şeytanlardan Allah'a sığınırım)... Çıkarken de (Yarayısli maddeleri alıkoyup yaramayanları benden uzaklaştırmak lütfunu bahseden Allah'a hamd ederim)... demelidir... (Temizlenme işine gelince): üç kerpiç parcasını yahut düzeltilmiş üç taşı büyük abdestten önce alır. Kaza-yi hacet bıtınce, sol eliyle alır ve necâset (pislik) olmayan yerden başlayıp necaset bulunan yere sürer ve orada döndürür ve ncaseti bulaştırmadan kaldırır. Böylece üc taşı kullanır. Eğer temizlenmezse iki taş daha kullanır. Böylece (kullandığı taşların sayısının) tek olmasına dikkat eder. Sonra düz bir taşı sağ eline alır, zekerini sol eliyle tutar, o taş üzerine üç defa sürer. yahut da duvarda üç ayrı yere sürer; sol eli hareket eder, sağ eli değil. Fakat en iyişi tastan sonra şu ile yıkanmaktır. Suyu kullanmak istediği zaman.. sağ eliyle döker, sol avucu ile temizler. Hiç necaset kalmadığını anlayıncaya kadar devam eder... Bunun gibi istibra'da da (yâni isedikten sonra temizlenirken) elini üç defa zekerin altına koyup sallar ve üç adım yürür, üç defa öksürür. Bundan daha fazla kendine eziyet vermemelidir. Yoksa şüpheye, vesveseye düşer. Bunları yapar ve bundan sonra her zaman istincayi müteakıp üzerinde bir yaslik olduğunu zannederse, donuna şu serpsin ve: -'yaslik bu sudandır'- desin. Peygamber efendımız... vesvese edenler için böyle buyurmuştur. İstincayi bitirince elini duvara, yahut toprağa sürer, sonra yikar. boylece hiç koku kalmaz. İstinca zamanında... -'Allah’ım kalbimi nifaktan temizle, fercımı fuhustan koru-' der". (Bkz İmam Gazali, Kimya-yi Sa'adet, Bedir yayın evi İstanbul, 1979, sh. 91-92) İslâm dünya’sının günümüze dek en büyük bilgin diye tanımladığı İmam Gazali gibi bir kimsenin kaleminden böylesine şeylerin çıkması, kuşkusuz ki ibret verici olduğu kadar şaşırtıcıdır da. Ancak ne var ki şeriât eğitimiyle yetişen kimseler bakımından bunda sasılacak bir şey yoktur. Ve işte bundan dolayıdır ki müslümanlar (ve dolayısıyle halkimiz) bu yukardaki örneklere bakarak ve Muhammed'i taklıd edeceğim diye kazâ-yi hâcet'den sonra tek sayıda (genellikle üç) tasla temizlenmeyi tercih ederler. Tek sayı esasına göre pislik temizlemekle, Tanrı’nın tek olduğuna inandıklarını kanıtlamış olup huzura kavuşurlar. Tanrı’nın tekliğini kanıtlayacağım diye bu şekilde temizlenmenin, Tanrı fikrini zedeleyip zedelemediğine aldırıs etmezler. Bu arada askere alınan köy gençleri, abdest yaparlarken kisladaki helâları tasla doldurmaktan geri kalmazlar. Söylemeye gerek yoktur ki insanları akılcı yoldan iş görmek yerine akılcılığa yabanci gerekçelere dayalı şeriât verileriyle iş görmeğe aliştirirsanız sonuç bundan farklı olmaz. [Hemen belirtelim ki Muhammed'in sözleri olan hadis'ler üç sınıfa ayrılır: isnadı geçerli ve "ammece kabul hiçbir fikir" ile çatismaz olanlara sahih (saglam) adı verilir. İsnâd'inin eksik ve "ravilerinin" oy birliğine dayanmayanlara, yani mutlak şekilde sahih (saglam) olmayanlara haşan (güzel) denir. Gerek içeriği bakımından eleştiriye (tenkid'e) konu olan ve gerek ravileri şüpheli bulunanlara da "za'if" denir [5] . Sahih olan hadis'ler arasında da "kudsi" ve "ilâhi" nitelikte olanlarından söz edilir. Bunlar güyâ "Allah kelâmı" şeklinde inmiş kudsi şeylerdir. İslâmcıların söylemesine göre bunların Kur'ân'dan farklı olan yönü, "Cibril" aracılığı ile inmeyip anlamı Tanrı tarafından Muhammed'e doğrudan doğruya "ilhâm olunmuş" bulunmasidir. Güyâ bunlar, Tanrı
203
tarafından konmus kurallardandır (Bkz. Diyânet İşleri Başkanlığı yayınlarından, Sahih-i Buhari Muhtsari, Cilt VI. sh. 249) Hemen ekleyelim ki "Tek" sayıların "fazlı"na ve Tanrı’nın tekliği’nin tek sayı esasına göre iş görmekle kanıtlanmış olacağına dâir yukarıya aldığımiz hadis'ler hep "sahih" yani "saglam" nitelikte şeylerdir.]
204
3-SEMÛD KAVMİ'NE "PEYGAMBER" OLARAK GÖNDERİLEN SALİH'İN DUÂ’SI ÜZERİNE TAŞ’IN İÇİNDEN ÇIKAN DİŞİ DEVE'NİN ACIKLI HİKÂYESİ (Kur'ân, A'raf: 73-80; İsra: 59) Kur’ân’ın A'raf sûresi'nde, Tanrı’nın Sam ile Hicâz arasında yasayan eski Semûd halkına, kardeşleri Salih'i "peygamber" olarak gönderdiği ve Salih'in bu halkı "inananlardan" yapmak için duâ'lar edip bir tasın içinden dişi bir deve çıkarttığı ve fakat buna rağmen kavmini yola getiremediği hikâye edilir. Hikâye'nin özeti şöyle: Tanrı önce Nuh'u "elçi" olarak kavmine gönderir ve putlara tapmakta olan kavmini inananlardan yapmasını ona emreder. Bu emir üzerine Nuh: "Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin ondan başka tanrınız yoktur. Doğrusu ben, üstünüze gelecek büyük bir günun azabından korkuyorum" der (K. A'raf sûresi, âyet 59). Fakat kavminin ileri gelenleri onun dediklerine kanmayıp "Biz seni gerçekten apaçık bir sapıklık ıcınde görüyoru"z diyerek kafa tutarlar (K. A'raf 60). Bunun üzerine Nuh onlara: "Ey kavmim! Bende herhangi bir sapıklık yoktur, fakat ben âlemlerin Rabbi tarafından gönderilmiş bir elçiyim. Size Rabbımın vahyettiklerini duyuruyorum, size ogüt veriyorum ve ben sizin bilmediklerinizi Allah'tan (gelen vahiy ile) biliyorum" (K. A'raf 61-62) der, ve Tanrı’nın kendilerine kitap gönderdiğini bildirir (K. A'raf 63). Buna rağmen kavmi kendisine inanmaz ve inanmadığı için Tanrı "onlar kör bir kavim idiler" diyerek bütün bir kavmi suların içinde boğar (K. A'raf 64). Bundan sonra Tanrı, Nuh kavmi yerine Ad kavmi’ni getirir ve yaradılıs itibariyle onlardan üstün kilar (K. A'raf 68). kendisine kul olsunlar diye onlara, kardeşleri Hûd'u "elçi" olarak gönderir ve kavmini inananlardan yapmasını ister. Hûd, tıpkı Nüh'un yaptığı gibi: "Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin ondan başka tanrınız yoktur..." şeklinde konuşur (K. A'raf 65. Fakat kavminin ileri gelenleri: "Biz seni kesinlikle bir beyinsizlik içinde görüyoruz ve gerçekten seni yalancılardan biliyoru"z diye çatarlar. Hûd da onlara: "Ey kavmim! ben beyinsiz değilim, fakat ben âlemlerin Rabbinin gönderdiği bir elçiyim..." diye konuşur (K. A'raf 66-67) ve onları Tanrı'ya taptırtmak için uğraşır, fakat bir kaç kişiyı kendisine inandırmak dışında başarısız kalır. Bunun üzerine Tanrı Hûd'u ve onunla beraber olanları rahmetine kavuşturup kurtarır geri kalanların kökünü keser (K. A'raf 68-72) ve onların yerine, Sam ile Hicâz arasında bulunan Hicr denilen bölgeki bir yere Semûd halkını ikâme eder. Ettikten sonra onlara kardeşleri Salih'i elçi gönderir. Fakat daha önce diğer halklara göndermiş olduğu iki elçisi’nin, yani Nuh ile Hûd'un beceriksiz kaldıklarını ve kendi halklarını yola sokamadıklarını düşünerek bu kez Salih'i biraz farklı yeteneklerle, daha doğrusu mucize yaratma gücüyle, donatır. Anlaşılan o ki Semûd kavmi oldukça çalışkan ve yaratıcı bir halktir. Daglardaki kayaları ve mermerleri kesip biçmişler, yontma taşlardan saraylar, binalar, havuzlar ve güzel evler yaparak ülkeyi mamur etmişlerdir. Söylendiğine göre tarihte kaya ve mermerleri ilk kez yontma sanatini Semûd kavmi bulmuş ve bu kavim bin yediyüz kadar şehir yapmıştır (Bkz. Türkiye Diyanet Vakfi, Kur'ân çevirisi, âyet 74 açıklaması), Ancak ne var ki bu halkın böylesine çalışkan olması ve yararlı işler yapması Salih'e yeterli görünmez. İşter ki kavmi Tanrı'dan başkasına tapmasın ve kullukta bulunmasın. Bunu sağlamak üzere kavmini doğru yola getirmeye ve Tanrı'dan başkasına tapmaktan vazgeçirtmeye çalışır: "düşünün ki" der "Allah Ad kavminden sonra yerlerine sizi getirdi ve yeryüzünde sizi yerleştirdi: onun düzlüklerinde saraylar yapıyorsunuz, dağlarında evler
205
yontuyorsunuz. Artık Allah’ın nimetlerini hatırlayın da yeryüzünde fesatçilar olarak karışıklık çıkarmayın" (K. A'raf 74). Fakat ne var ki kavminin ileri gelenleri büyüklük taslayıp Salih'i yalanlarlar ve kendisinden "peygamber" olduğunu kanıtlamasını isterler; şöyle konuşurlar: "Eğer gerçekten sen bir peygamber isen duâ et de şu tasın içinden bir dişi deve çiksin. O zaman senin peygamber olduğuna inanırı"z . Bunun üzerine Salih Tanrı'ya dua eder ve Tanrı onun dua’sına uyarak civardaki irice taşlardan birinin içinden dişi bir deve çıkartiverir (Her ne kadar Kur'ân'da, İsra Sûre'sının 59.âyet'inde: "Semûd kavmine, açık bir mucize olmak üzere bir dişi deve vermiştik" diye yazılı ise de, Diyanet Vakfi çevirisinin -A'raf 73- açıklamasında bu dişi deve'nin tastan çıktığı anlatılır). Salih halka: "(Deve'yI) bırakin, Allah’ın arzindan yesin (içsin); ona kötülük etmeyin, sonra sizi elem verici bir azab yakalar" der (K. A'raf 73; Suâra 155; Kamer 28)). Bu mucize karşışında halktan bir kısmı Salih'e iman eder; fakat diğerleri "kâfirliği" tercih ederler. Hem de bu "kâfir"lerden Kudar İbn-i Sâlif adında biri, diğer "kafirlerin" isteği üzerine, kılıcına sarılıp zavallı deveye saldırır, ve ayaklarını biçakladığı gibi devirip öldürür (K. Kamer sûresi , âyet 29; es-Sems sûresi, âyet: 11-15) ; Ayrıca Bkz. Sahih-i... cilt XI, sh. 217-219, hadis no. 1759). Bunu görünce "kâfirler" sevinirler. Bu yetmiyormuş gibi bir de Salih'e: "Ey salih! Eğer sen gerçekten peygamberlerdensen bizi tehdit ettiğin azabı bize getir" derler (K. A'raf 77). Bunun üzerine Salih: "Yurdunuzda üç gün daha yasayın (sonra helâk olacaksınız!)..." diyerek (K. Hûd sûresi, âyet: 65) onlardan yüz çevirir. Ve güyâ üçgün sonra Tanrı, büyük bir sarsıntı ile bu "kafirleri" bir vurusta sarsar ve onlar da yurtlarında diz üstü dona kalırlar (K. A'raf 78; Hûd 68; Zâriyet 43); hayvan ağılına konan kuru ot gibi oluverirler (K. Kamer 31; el-Hakka 5). Hepsi de evlerinde, ölü olarak yere serilmiş bulunurlar. Hemen ekleyelim ki yukardaki hikâyeleri Muhammed, kendisine iman beslemeyen ya da karşı gelenleri, ve aynı zamanda kendisinden mucize yaratmasını isteyenleri cevaplandırmak maksadıyla kullanmıştır. Gerçekten de bu dönemde, kendisine "sen uyduruyorsun" ya da "sen sapıksin" vs... şeklinde konuşanlar vardı ve işte onlara karşılık olmak üzere Muhammed, geçmiş dönemlerden örnekler vererek konuşur ve "peygamberlere" inanmayan halkların kötü akibetlerfe uğradıklarını hatırlatırdı. Hele kendisine inanmayanlardan Ebû Zem'a adında biri vardı ki, onu Semûd kabilesinde dişi deveyi yukardaki şekilde öldüren Kudar İbn-i Sâlif'e benzetirdi. Nitekim bir hutbesinde bu benzetmeyi, onun adını zikrederek şöyle yapmıştır: "...âyet'de bildirilen saki, Semûd'un ulusu ve en güçlü ve kuvvetlisi idi. Kavim ve kabilesi içinde (Mekke'de) Ebû Zem'a gibi arkali olan bu saki, deveyi öldürmeğe kiyâm etmişti" (Bkz. Sahihi..., Cilt XI. sh. 217-218, hadis no 1759). Öte yandan rivâyete göre Mekke'deki "putperestler" (müşrikler), Muhammed'in gerçekten peygamber olup olmadığını anlamak için, ondan bir takım mucizeler yaratmasını isterlerdi; örneğin bir defasında Safa dağının tepeşini altın ve gümüse dönüştürmesini söylemişlerdir. Fakat Muhammed onların bütün bu isteklerini geri çevırmış ve karşılıksız bırakmıştır. bırakırken de daha önceki kavimlerin, kendilerine gönderilen elçilerden bu tür mucizeler
206
beklediklerini, ve elçilerin tahakkuk ettirdikleri mucizelere rağmen iman etmediklerini, ve bu yüzden Tanrı tarafından helâk edildiklerini bildırmıştır. Kur'ân yorumcularının söylemesine göre eğer Muhammed, "putperestlerin" kendisinden istedikleri bu tür mucizeleri göstermiş olsaydı, onlar yine de ona iman etmeyecekler ve bu yüzden geçmiş kavimler gibi Tanrı tarafından helâk edileceklerdi. Ve işte güyâ "putperestlerin" helâk edilmesini istemediği içindir ki Muhammed, mucize gösterme yoluna gitmemiştir (Diyanet Vakfi çevirisinde İsra sûresi’niun 59.cu âyeti’nin açıklamasına bakiniz). * Bütün bu yukardaki (ve benzeri) hikâyelerin ortaya çıkardığı bir takım sorunlar var ki akılcı bir eleştiriye pek gelir gibi değil. Çünkü bir kere Tanrı’nın, ardı ardına "elçi'ler" gönderip insanları bu elçiler aracılığıyle "iman" sahibi kılmağa çalışması biraz şaşırtıcı. Madem ki Tanrı, her şeyi yapmağa kadırdir, mademki her insanın kaderini daha ana karnında iken çizebilmektedir, ve madem ki dilediğinin kalbini açıp müslüman yapabilmekte ve dilediğini "kâfir" kilabilmektedir (örneğin bkz. En'âm sûresi , âyet 125), o halde "elçi" göndermek niye? Kendi elçilerini iman sahibi yaptığı gibi bütün kullarını da öyle yapsa daha isabetli olmaz mıydı? Ve esasen dilemiş olsa herkesi müslüman yapabilecek olan bir Tanrı’nın, böyle yapmayıp bir kişim insanları "kâfir" kılıp sapıklığa terketmesi ve sonra da onları "kâfir'dirler" diye cehennemlik bilmesi doğru bir şey midir?
207
4-GÜNEŞ TUTULMASI’NIN (KÜSÛF'UN) KIYÂMET İŞÂRETİ SAYILMASININ VE BU VESİLEYLE KÜSUF NAMAZI KILINMASININ HİKÂYESİ Halktan kişilerle sohbet eder olduğu günlerden birinde Muhammed, güpe gündüz iken havanın gölgelenir gibi kararmakta olduğunu farkeder. Kur'ân'a koyduğu âyet'lere göre güneş tutulmasını Kıyâmet alâmeti olarak bellettiği için büyük bir telâsla ve "belinleye belinleye" kalkar, halkı da peşine takıp Mescid'e giderek namaza durur. Fakat namazı her zamankinden çok daha uzun tuttuktan gayrı bir de namaz içinde bir şeye elinle uzanır gibi ileriye doğru gidip sonra irkilerek geri geri geldiği olur. kendisiyle birlikte namaz kılanlar onun olagan dişi bu tür hareketlerini görmekle şaşırırlar ve namaz'dan sonra kendisine, neden böyle yaptığını sorarlar. Muhammed cevap olarak onlara, namaz sırasında kendisine Cennet ile Cehennem'in "arzolunduğunu", Cennet arz olunduğu zaman üzüm salkımını almak için ileriye doğru gıttığını, Cehennem arzolunduğu zaman ise ateşin yalininda korunmak üzere geri geri çekildiğini söyleyerek bununla ilgili kıssa’ları anlatır. Yukarda kısaca özetlediğimiz hikâyen'nin İslâm kaynaklarında yer alan şekli şöyle: Evren'in sonu ve gelecek dünya’nın başlaması demek olan Kıyâmet hakkında Muhammed, Kur'ân'a bir çok âyet'ler koymuş ve "Yevmu'l-kiyâme" de (yâni Kıyamet gününde) olacak şeyleri açıklamıştır. Buna göre kıyâmet gününde gök'ler açilip kapı kapı olacak, bölünüp parçalanacak, yildizlar dökülüp dağılacak, güneşin, ayin ve yildizların işikları sönecek ve bunlar patır patır dökülecekler, güneş dürülüp söndürülecek, tüm canlılar birinci üfürüste ölecek, ikinci üfürüste dirilip düz bir alanda toplanarak "mahşer"i oluşturacaklar; mezarlarından fırlayıp kalkan insanlar ne olduğunu bilemeyip şaşıracaklar, korku ve sıkıntıdan herkesin yüreği ağzına gelecek; insanlar üç sınıfa ayrılıp yaptıklarının hesabını verecekler ve bu hesaplasmaya göre bir kısmına sağ yandan, bir kısmına da sol yandan "defter"leri verilecek: sağ yandan verilenler (ki bunlar "sagcilar"dir) mutlu olacaklar, sol yandan verilenler ise (ki bunlar da "solcular"dir) mutsuz olacaklardır. Kur'ân'dan iki örnek vermek gerekirse: Mürselât sûresi'nde şöyle der: "Size olacağı söylenerek korkusu verilen, andolsun ki olacaktır (Kıyamet kopacaktır). Yildizların işigi söndürüldüğü zaman, gök yarıldığı zaman..." (K. Mürselât sûresi , âyet 7-9) İnfitâr sûresi'nde şöyle yazılı: "Gökyüzü yarıldığı, yildizlar döküldüğü, denizler birbirine katıldığı, kabirlerin içindekiler dışarı çıkarildiği zaman insanoğlu (yapip) gönderdiklerini ve (yapamayıp) geride bıraktıklarını bir bir anlar" (K. 82 İnfitâr 1-5). Tekvir sûresi'nde şu var: "Güneş katlanıp dürüldüğünde; Yildizlar (kararıp) döküldüğünde; Daglar (sallanıp) yürütüldüğünde; Gebe develer saliverildiğinde; Vahsi hayvanlar toplanıp bir araya getirildiğinde; Denizler kaynatıldığında; Ruhlar (bedenlerle) birleştirildiğinde... Gökyuzü siyrilip alindiğinda; Cehennem tutusturulduğunda ve cennet yaklaştırıldığında..." (K. 81 Tekvir 1-13) Rahman sûresi'nde şöyle yazılı:
208
"Gök yarıldığı ve gül gibi kizardığı; yag gibi eridiği zaman..." (K. 55 Rahman 37) (İlgili âyet'lerden diğer bazı örnekler için Bkz. K. İnfitar 1-2; Nebe 19; Tekvir 1,2, 11; Mürselat 7-9, Enbiyâ 104; Fecr 21-22; Furkan 25; Rahman 37; Meâric 8; Müzemmil 18; Zümer 68-69; Yâsin 51-54;Kâria 1-11; Zilzâl 1-8;Vâkia 7-14, vs...) [6] . Muhammed'in Kıyamet'le ilgili bu tür sözlerini, o zamanlar bazı kişiler, yalanlamışlar, bazıları da doğru bilmekle beraber bir takım sorulara konu yapmışlardı; örneğin Kıyamet'in ne zaman gelip çatacağını anlamak için çok uğraşmışlar, onu soru yağmuruna tutmuşlardır. Fakat Muhammed, Kıyamet'in ne zaman geleceğini bilemediği için, onların sorularını, Tanrı'dan geldiğini söylediği şu âyet'le cevaplandırırdi: "Sana kıyâmeti, ne zaman gelip çatacağını soruyorlar. De ki: Onun ilmi ancak Rabbinin katındadır. Onun vaktini O'ndan başkası açıklayamaz. O göklere de yere de ağır gelmıştır. O size ansizin gelecektir. Sanki sen onu biliyormuşsun gibi sana soruyorlar. De ki: -'Onun bilgisi ancak Allah katındadır; ama insanların çoğu bilmezler..." (K. 7 A'raf 187). Fakat muhtemelen bunu yeterli bulmamış olacak ki bir de Tanrı’nın: "Kıyâmet gününe yemin ederim" diye konuşarak, kıyâmet'e inanmayan ve "Kıyâmet günü ne zamanmış?" diye soranları cevaplandırmak ve onları kıyâmet gününe inandırmak maksadıyla şu şekilde konuştuğunu söylerdi: "Kendini kinayan nefse yemin ederim (dirilip hesaba çekileceksiniz). İnsan, kendisinin kemiklerini bir araya toplayamayacağimizi mı sanır?. Evet, bizim. onun parmak uçlarını bile aynen eski haline getirmeye gücümüz yeter. Fakat insan (kıyameti) yalanlamak ister. 'Kıyamet günü ne zamanmış?-' diye sorar. İşte, göz kamastığı, ay tutulduğu, güneşle ay bir araya getirildiği zaman; o gün insan: -'Kaçacak yer neresi?" diyecektir. Hayır hayır (kaçıp) sığınacak yer yoktur. O gün varıp durulacak yer, sadece Rabbinin huzurudur. O gün insana, ileri götürdügu ve geri bıraktığı ne varsa bildirilir..." (K. 75 el-Kiyâme sûresi, âyet: 2-13) Görülüyor ki Tanrı, Muhammed'in söylemesine göre, yeminler ederek "Kıyâmet günü"nün var olduğunu anlatmaya çalışmaktadır. Neden dolayı Tanrı, bütün "yüceliğine" rağmen, insanları kendisine inandırmak maksadıyla yeminler eder, bilinmez. Fakat bu âyet'le ilgili olarak, ve muhtemelen kişileri Kıyâmet gününe iyice inandırmak maksadıyla Muhammed, zelzele, firtina, tufan ya da "ay" ve "güneş" tutulması ("hüsûf", ve "küsûf") gibi doğa olaylarını, Tanrı’nın gazabından bilip korku ve telaş vesilesi saymis ve namaza durulmasını emretmişti: "Su korkunç şeylerden herhangi birini gördüğünüzde hemen namaza iltica edini"z derken bu gibi doğa olaylarına atifta bulunmuş olurdu (Bkz. Sahih-i Buhari Muhtasari... Cilt III, sh. 313). Namaza "iltica”yı da, muhtemelen duâ yolu ile Tanrı'ya sığınıp O'nun gazabını "teskin" etmek, yatistırmak için düşünmüş olmalıdır. Örneğin güneş tutulması vesilesiyle namaz kılmayı, ve bir de köle (halayık) azâd etmeyi öngörmüştür (Bkz. Sahih-i... , Cilt III, sh. 343, hadis no. 552). Her ne kadar şeriâtçılar bunu "iyilikte bulunmak" şeklinde ve daha doğrusu köleliği ortadan kaldırmak amacıyle konmus bir hüküm olarak göstermek isterlerse de, gerçek böyle değildir. Çünkü Muhammed köleliği "doğal" bir kuruluş olarak benimsemiş, kendisi dahi ölünceye kadar köle edinmiş, ona buna köle hediye etmiştir [7] . Güneş tutulmasını Tanrı’nın gazaba gelmesi şeklinde kabul ettiği içindir ki güneş tutulduğunda, namaz kılıp Tanrı'ya yalvar yakar olmak yanında, bir de köle azâd edilmesini istemiş ve bu yoldan Tanrı’yı yatistirma ve gazabını gidermebub mümkün olabileceğini düşünmüştür.
209
Gerçekten de İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz ki, doğa olayları içerisinde "hüsûf" yâni ay tutulması, ve özellikle "küsûf", yâni güneş tutulması olayı Muhammed'i çok etkiler ve telaşa getirirdi; çünkü bunun kıyamet alâmeti olmasından çekinirdı; inandığı o idi ki Kıyamet koparken güneş tutulacaktır. Bundan dolayıdır ki güneş tutulduğu zamanlar büyük bir telaşa, hattâ korkuya kapılip hemen yerinden kalkar, Mescid'e gelir ve namaza dururdu; halkın da kendisi gibi namaza durmasını isterdi. (Ebû Müsâ, ya da Ayşe ya da Abdullah İbn-i Abbâs ëin ya da Esma bint-i Ebi Bekr ëin ya da Câbir in rivâyetleri için bkz. Sahih- i.... Cilt II, sh.711 ve d...; ve Cilt İII. sh. 338 ve d...). O kadar ki "küsûf namazı" diye bir namaz şekli getirmişti ki "üçer rükû'lu" ya da "ikiser rükû" olarak tanımlanır ve diğer namaz'lardan çok daha uzun'dur. (Bkz. Sahih-i..., cilt III, sh. 339). Örneğin, Buharı’nın Ebû Müsâ (el-Es'ârI) ëden rivâyetine göre bir gün Muhammed güneş tutulduğunu görüp, bunun kıyâmet alâmeti olmasın korkusiyle, hemen yerinden kalkıp "belinleye belinleye" Mescid'e gelir ve orada "küsûf" namazı kilar ve halka da bu gibi "korkunç" olaylar sırasında Tanrı’yı anmalarını, Tanrı'dan niyâzda bulunup Tanrı'ya sığınmalarını emreder. Bu konuda Ebû Mûsâ ënin rivâyeti aynen şöyle: "(Asrñi celil-i Nebevi'de) güneş tutuldu. Bunun üzerine Nebiyy-i Ekrem... (bu hadise) saat (yâni kıyâmet alâmeti) olmasın korkusiyle belinleye belinleye (yerinden) kalkıp [8] Mescid(-i Serif)e geldi. O zamana kadar (başka hiçbir namazda) ömrümde görmediğim uzun kıyam(lar) rükû'(lar), sücûd(lar) la namaz kıldırdi ve (sonra umûma) buyurdu ki::... Bu kabilden (korkunç) bir şey gördüğünüzde zikru'llâha, Allah'tan niyâza, Allâh'a karşı istigfâra (koyulup) iltica ediniz " (Bkz. Sahih-i... cilt III, sh. 344, hadis no. 553). Bunları söylerken bir de Kur’ân’ın el-Kiyâme sûresi'ne koymuş olduğu şu âyet'i okur: "Gözün kamastığı, ay'in tutulduğu, güneş ve ayin bir araya getirildiği zaman, işte o gün insan: 'Kaçacak yer nerede?'- der. Hayır, hayır, bir sığınak yoktur" (K. 75 el-Kiyâme 9) (Bkz. Sahih-i..., cilt I, hadis no. 75). Görülüyor ki rivâyete göre Muhammed, güneş tutulması halinde telaşla yerinden kalkıp "belinleye belinleye" Mescid'e gitmiş ve Tanrı'ya sığınmak üzere namaza durmuştur. İslâm kaynaklarının açıklamasına göre "belinleye belinleye" deyimi "belinleme ve uçunma" anlamında olup, "ansizin zuhûr eden korkunç bir hâdise üzerine insana âriz olan ürkeklik ve korku demektir". [9] Bununla beraber şeriâtçılar, her ne kadar Muhammed'in güneş tutlmasından dolayı Kıyâmet kopuyor zanniyle korku ve telaşa kapıldiğina dair islâm’ı verileri yukardaki şekilde sergilemekle beraber, yine de onun savunmasını yaparak şöyle derler: "Efendımız'de hasıl olan hasyet kıyâmet kopuyor zanniyle âriz olan bir korku değildir". Yani güyâ Muhammed güneş tutulması sırasında korkuya kapılmamıştır ama "telaşli davranmış gibi bir görünüste" olmuştur. Ve bu şekilde gorünmesinin nedeni ise Kıyamet'in nasıl olsa bir gün gelip güneş tutlması esnasında kopacağını düşünmesinden ve o an geldiğinde halka ne şekilde davranmak gerektiğini bildirmek istemesindendir; bu nedenle onun telaşli davranmış olmasını "telaş" anlamına almamak gerekir (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 346). Oysa ki güneş tutulduğu zaman "belinleye belinleye" , yani "ansizin zuhûr eden korkunç bir hâdise üzerine insana âriz olan ürkeklik ve korku" ile yerinden telaşla kalkıp namaza durması, şeriâtçıların bu iyimserliğini kanıtlamaktan uzaktır. *
210
Biraz yukardaki Ebû Musa’nın rivâyetinden anlaşıldığı gibi Muhammed, güneş tutulması vesilesiyle namaza durduğunda, namazı, başka hiçbir namazda olmadığı kadar uzun "kıyam(lar)", "rükû'(lar)", ve "sücûd(lar)" la uzatmıştır. Bilindiği gibi "kıyam" sözcüğü namazın ayakta olan kısmıdır; "rükû", elleri dizlere dayayarak eğilmektir; "sücûd" ise, namazda yüzü yere sürmek, kapamak anlamına gelir. Tıpkı Ebû Müsâ'nin rivâyetinde olduğu gibi Esmâ' bint-i Ebi Bekr' in rivâyetinden de anlaşılmaktadır ki Muhammed, "Küsûf" namazini diğer namazlardan çok uzun tutmuştur. İlgili hadis şöyle: "Nebiyy-i Ekrem ... Efendımız küsuf namazini kıldırdi idi. (Söyle ki:) Kiyâma durup kiyâmi çok uzattı. Sonra rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırıp kavmeyi (çok) uzattı. Sonra (yine) rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. sonra başını kaldırdı. Sonra secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırdı. Sonra (yine) secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra ayağa kalkıp kiyâmi uzattı. Sonra rükûa varıp rükûu (çok) uzattı... Sonra başını kaldırdı. Sonra secdeye varıp sücûdu (çok uzattı)... Sonra namazdan çıktı..." (Bkz. Sahih-i... II, sh. 7o7 ve d. hadis no 417) Küsûf namazinin uzunluğu o kertede olmuştur ki kişilerin bu yüzden tahammül edemeyip bayildikları görülmüştür. Örneğin Esmâ bint-i Ebi Bekr'in rivâyeti şöyle: "(Küsûf zamanında) Aise... namaz kılarken nezdine gıttım. -'Bu halka ne oluyor? (Neden korkuyorlar?-' dedim. (Küsûf vukûa geldiğini anlatmak için) gök yüzüne doğru (bası ile) işâret etti. Meğer hep namaza durmuşlarmış. Aise...: -'Sübhâna'llâh!-' dedi. (Kendisine) -'Bu bir âyet(-i azâb veya tekarrüb-i Kıyâmet) mi?-' diye sordum. Basıyle -'Evet-' diye işâret etti. Bunun üzerine ben de (namaza) durdum. Üzerime baygınlık gelinceye kadar (durdum). (Yanimdaki kirbadan) başıma şu dökmeğe başladım..." (Bkz. Sahih-i... Cilt I, sh. 85, hadis no. 75) hadis'in açıklamasından anlaşılmaktadır ki Esmâ'nin üzerine baygınlık gelmesinin nedeni, namazın uzun olması ve Muhammed'in "kirâeti pek ziyâde uzatması" dir. (Bkz. Sahih-i... Cilt I, sh. 88, not. 1) Muhammed'in "Küsûf" namazini böylesine uzun tutmasının nedeni, kuşkusuz ki her şeyden önce güneş tutulması (Küsûf) halinin geçmesini beklemekti. Fakat bir de Cennet ve Cehennem'den haber vermek maksadadıyla böyle yaptığı anlaşılmaktadır. Çünkü İslâm kaynaklarının bildirdiğine göre "Küsûf" namazı sırasında Muhammed, bir şey almak için elini ileriye doğru uzatır ve sonra vazgeçmiş gibi irkilerek geri gelir gibi olurmus. Neden böyle yaptığı kendisine sorulduğunda cevap olarak cennet ve cehennem'in kendisine arzolunduğunu söyler, ve orada gördükleri eklerdi. Abdu'r-Rezzâk'in rivâyeti şöyle: "Nebiyy-i Ekrem(...)'e Cehennem gösterildi, bunun üzerine namazda durduğu yerden geriye doğru geldi. O derecede ki, cemâat birbirlerinin üzerine yigildi; geriye dönünce de kendisine Cennet gösterildi. Bunun üzerine yürüyerek tâ ilk namaza durduğu yere varıp durdu" (Abdu'r-Rezzâk'in "Musannef" adlı kitabından Diyânet'in alıntışı için bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 342). Abdullah İbn-i Abbâs'in rivâyetine göre halktan kişiler Muhammed'e bu konuda şöyle sorarlar: "Yâ Resûlâ'llâh (namaz içinde) durduğun yerden (görmediğimiz) bir şeye elinle uzandığını gördük, sonra (yine namaz içinde irikılıp geri geri geldiğini) gördük..." Onların bu sorusuna Muhammed, davranişinin Cennet ile Cehennem'in kendisine arzolunmasıyle ilgili olduğunu anlatmak uzere şöyle der: "Şüphesiz ki (Cennet, Cehennem, kabir, mahşer ve şâire gibi) içine sokulacağınız (yani ugriyacağınız) her şey bana arzolundu..." (İbn Abbâs'in rivâyeti için Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 341)
211
Cennet ile Cehennemin kendisine gösterilmesinin nedenlerini konusunda da şöyle cevap verir: "(Evet) ben cenneti gördüm ve bir (üzüm) salkimina elimle uzandım. Eğer o salkimi ben ele geçirebilseydim dünyâ bâki kaldıkça ondan yerdiniz (de tükenmezdI). ateş(-i cahim)i de gördüm (lâkin) ömrümde bugün gördüğüm kadar çirkin, berbat hiçbir manzara görmemiştim. Cehennem-i ekser ahalişini de kadınlar olarak gördüm..." (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 339) Bu doğrultuda olmak üzere bir de şöyle der: "(İyi biliniz) Cennet bana (yaklaştı) o kadar ki, eğer cür'et edeydim salkimlarından bir tânesini (alip) size getirebilecektim. Cehennem de bana o kadar yaklaştı ki: -'Ey Rabbim, ben de onlarla berhaber miyim?'- demeğe başladım..." (Esma bint-i Ebi Bekr'in rivâyeti ıcın bkz. Sahih-i... Cilt II, sh... 7o7 ve d. Hâdis no. 417 Müslim'in Câbir'den ve Buharı’nın Asye'den ve Esmâ bint-i Ebû Bekr'den rivâyetlerine göre de Muhammed, Cennet'in kendisine arzolunması konusunda şöyle demiştir: "Siz göresiniz diye Cennet'in yemişlerinden bâzilarını almak arzusiyle elimi uzattım ise de sonradan haydı yapmıyayim dedim.... İleriye doğru gitmeğe başladıgımı gördüğünüz vakit de Cennet'ten bir salkim almaya niyyet etmiştim". Abdu'r-Rezzâk'in rivâyetine göre şöyle ekler: "Size göstermek için Cennet'ten bir salkim almak istedimse de mukadder değilmiş" (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 341-342). Câbir'in rivâyetine göre de şöyle demiştir: "...Bana Cennet arzolundu. O kadar (yakından) ki, eğer bir (üzüm) salkimina elimi uzatsaydım alırdım". Yine Câbir'in rivâyetine göre şöyle demiştir: ".... Bir salkimina elimi uzattım da onu yakalamaya elim yetişmedi..." İbn-i Abbâs'in rivâyetine göre de şöyle dediği anlaşılmaktadır: "(Evet) ben cenneti gördüm ve bir (üzüm) salkimina elimle uzandım. Eğer o salkimi ben ele geçirebilseydim dünyâ bâki kaldıkça ondan yerdiniz (de tükenmezdI)..." (Bu hadis'ler için Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 339, 341). Görülüyor ki Küsûf namazından çıktıktan sonra Muhammed'in Cennet konusunda söylediği şey, genel olarak oradaki yemişlerle, ve daha doğrusu üzüm salkimi ile ilgili. Ne yazık ki "sarihler" (yani "açıklamacılar") ya da yorumcular, neden dolayı Muhammed'in yukardaki şekilde konuştuğu hususunda bir türlü anlaşamazlar. bazıları onun, Cennet'teki yemişlerin tükenmez ve yasaklanmaz olduğuna dair Kur'ân'daki hükmü kanıtlanmak için böyle yaptığını söylerler. Bilindiği gibi Kur’ân’ın "Vakia" sûresi'nde, Kıyâmet'in kopusundan sonra defteri "sagdan" verilmiş olan "sagdakıler"in "nâim" cennetlerine alınacakları ve orada "Tükenmeyen ve yasaklanmayan sayısız meyveler içinde" dolaşacakları bildirilmiştir. (K. 56 Vâkia sûresi, âyet 32-33). bazıları da Muhammed'in yukardaki şekilde konuşmasının inkârcıların durumu ile ilgili olduğunu ve "tevbe" kapısının onlar bakımından kapalı kalmaması için böyle yaptığını söylerler ve En'âm sûresi’nin 158ci âyeti’ni örnek verirler. Bu âyet şöyle: "...Rabbinin bazı alâmetleri geldiği gün, önceden inanmamış ya da imanında bir hayır kazanmamış olan kimseye artık imani bir fayda sağlamaz. De ki: Bekleyin, şüphesiz biz de beklemekteyi"z (K. En'âm 158) (Bkz. Sahih-i..., Cilt . III, sh. 341) Daha başka bir deyimle "sarihlere" göre Muhammed: "(Namazda) ileriye doğru gitmeğe başladıgımı gördüğünüz vakit... Cennet'ten bir salkim almaya niyyet etmiştim" (ama mukadder değilmiş) şeklinde konuşmakla güyâ, o zamana kadar inanmamış olanları inanmaya çağırmış olmaktadır, çünkü eğer üzüm salkımını ele geçirse imiş, bu kişiler için artık iman etmenin faydası söz konusu olmayacak idiymis.
212
Muhamed'in, "Küsuf" namazı sırasında kendisine arzolunduğunu söylediği Cehennem'e gelince durum şu: İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed cehennemin çoğunluğunun kadınlardan oluştuğunu söylemiş ayrıca orada kedişine eziyet etmiş olan bir kadın ile bağırsaklarını sürüyen Huzâi'lerin ceddini görmüştür. Bunların hikâyesini birazdan özetleyeceğiz. Fakat daha önce Muhammed'in güneş tutulması konusundaki tutumunu davranışlarını gözden geçirmek yerinde olacaktır; şöyleki: Yukarda belirttiğimiz gibi Muhammed, İslâm kaynaklarının bildirmesine göre zelzele, firtina, tufan, ay tutulması ya da güneş tutulması vs... gibi doğa olaylarını Tanrı’nın gazaba gelmesi şeklinde tanımlayıp bu gibi hallerde Tanrı'ya sığınmayı "selâmet" vesilesi saymıştır. Özellikle güneş tutulmasını (Küsuf'u), "Kıyamet" alâmeti bilerek uzun "kıyam"lar, "rükû"lar ve "sücûd"larla "Küsuf namazı" kılınmasını uygun bulmuştur. Söylemeye gerek yoktur ki kendisini Tanrı’nın elçisi olarak tanımlayan ve her an Tanrı ile ilişki halinde olduğunu ve her gizli şeyi Tanrı'dan öğrendiğini söyleyen Muhammed gibi bir kimsenin, Kıyamet'in kopacağını bilemeyip güneş tutulması nedeniyle telaş ve korkuya kapılması biraz düşündürücüdür. Üstelik de ay ya da güneş tutulması ("hüsüf" ve "küsûf"), belli zamanlarda tekrarlanan doğa olaylarıdır ki çok eski çaglardan beri bilim çevrelerince araştırma konusu haline getirilmiştir. Bilim adamları, gerek güneş ve gerek ay tutulması zamanlarını Muhammed'ten çok eski dönemlerden beri günü gününe, saatı saatına hesaplamışlardır. Yine bunun gibi zelzele ve tufan gibi olayların nedenlerini de bilimsel yollarla ortaya vurmuşlar, ve daha doğrusu doğa olaylarını bilimsel değerlemelere oturtarak "muamma" niteliğinden, yâni korku ve telaş kaynağı olmaktan çıkarmışlardır. Ancak ne var ki şeriâtçılar, her hususta olduğu gibi bu hususta da Muhammed'i savunmak maksadıyla bir takım açıklamalara başvururlar, fakat başvurdukları bu açıklamalar genellikle aklı dışlar nitelikte şeylerdir. Örneğin şöyle derler: "(Güneş tutulması sırasında) Efendımız'de hâsil olan hasyet kıyâmet kopuyor zanniyle âriz olan bir korku değildir". Yâni güyâ Muhammed korkuya kapılmamıştır ama "telaşli davranmış" gibi görünüp namaza durmuştur. Ve güyâ bu şekilde görünmesinin nedeni, Kıyamet'in nasıl olsa bir gün gelip güneş tutulması sırasında kopacağını tahmin etmesinden ve bu nedenle halka, o an geldiğinde ne şekilde davranmak gerektiğini bildirmek istemesindendir. Bu itibarla onun telaşli imiş gibi davranmasını "telâs" anlamına almamak gerekir (Diyânet'in bu tür açıklamaları için bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 346). Bu tür yorumlamaları okuyucunun takdirine bırakarak şimdi Küsuf namazı sırasında Muhammed'a "arzolunduğu" söylenen "Cehennem"in hikâyesini, ayrı bir kesim olarak aşağıda özetleyelim.
213
5-ÇOĞUNLUĞU KADINLARDAN OLUŞAN (ya da kedi'sine eziyet eden ya da bağırsaklarını sürükleyen kişilerin bulunduğu) CEHENNEM'İN, KÜSÛF NAMAZI SIRASINDA MUHAMMED'E,"ARZ OLUNMASI”NIN HİKÂYESİ. Biraz yukarda gördük ki, İslâm kaynaklarının söylemesine göre Muhammed, güneş tutulması vesilesiyle kıldırttığı "Küsûf" namazı sırasında, elleriyle bir şey tutacakmış gibi ileriye doğru gidip sonra irkilerek geri geri yürümüs ve namazdan çıktıktan sonra bunun nedenlerini anlatırken Cennet ve Cehennem'in kendisine "arzolunduğunu" bildırmıştır. Cennet "arzolunduğu" zaman üzüm salkimina eliyle uzandığını, ve bu nedenle namaz sırasında ileriye doğru yürüdüğünü belirttikten sonra irkilerek geri geri gelmesini de Cehennem'in kendisine arzolunmasıyle açıklamıştır. Gerçekten de halktan kişilerin: "Yâ Resûlâ'llâh! (Namaz içinde) durduğun yerden (görmediğimiz) bir şeye elinle uzandığını (bir şey almak için elini uzattığını) gördük, sonra (yine namaz içinde) seni vazgeçmiş (irkılıp geri geldiğini) gördük" diye sorduklarında Muhammed, geri geri gelişini Cehennem'in kendisine arzolunmasına yormuştur. Örneğin Câbir'in rivâyetine göre şöyle demiştir: "... Sizi temin ederim ki, Cehennem (bana doğru) getirildi. Bu da yalini bana dokunur korkusiyle geri geri geldiğimi gördüğünüz esnâda oldu... " (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 342) Cehennemi gördüğünü söylerken bundan anlaşılmak gereken şeyleri de çeşitli şekillerde açıklamıştır. Örneğin bir açıklaması şöyle: "Cehennem de bana o kadar yaklaştı ki: -'Ey Rabbim ben de onlarla berâber miyim?- demeğe başladım..." (Esmâ bint Ebû Bekr'in rivâyeti için bkz. Sahih-i... cilt II, sh. 713). kendisini Tanrı elçisi olarak ilân etmişken, cehennemlikler arasında bulunabileceğini nasıl düşünmüştür bilinmez! Diğer bazı rivâyetlere göre Muhammed, "Küsûf" namazı sırasında kendisine "Ates-i cahim" in arzolunduğunu ve orada bulunanların çoğunluğunun kadınlardan oluştuğunu söylemiştir. Hemen belirtelim ki "Ates-i cahim" denilen yer yedi kat cehennem'in dördüncü katıdır. Abdullah İbn-i Abbâs'in rivâyetine göre Muhammed şöyle demiştir: "...Ates(-i cahim)i de gördüm (lâkin) ömrümde bugün gördüğüm kadar çirkin, berbat hiçbir manzara görmemiştim. Cehennem'in ekser ahâlişini de kadınlar olarak gördüm..." (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 338 ve d. hadis no. 551). Bu sözler üzerine halktan kişiler, neden dolayı Cehennem'deki çoğunluğun kadınlardan oluştuğunu öğrenmek için Muhammed'e sorarlar: "Yâ Resûla'llâh!, ne sebeble (kadınlar buna müstahak oluyorlar?)". Muhammed de onlara şöyle cevap verir: "Küfürleri sebebiyle". Bu cevap halkı tatmin etmez ve tekrar Muhammed'e sorarlar: "Allâh'a imân mi etmiyorlar?". Muhammed onların merakini gidermek üzere şu cevabi verir: "Kocalarına karşı (küfrân-i ni'met) ederler. İyılıge karşı (küfrân-i ni'met) ederler. (İçlerinden) birine dünyâ dünyâ oldukça iyilik etse de sonra senden (marzişine muhâlif ufacık) bir şey görse (hemen): ësenden hiçbir hayır görmedim ki-' der" (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 338 ve d. hadis no. 551). ["marzişine muhalif ufacık bir şey görse" deyimini "çıkarlarına aykırı ufacık bir şey görse" şeklinde çevirmek mümkündür. "Küfrân-i nimet" deyimi ise "nankörlük" karşılıgidir] Görülüyor ki Muhammed'e göre Cehennem'in çoğunluğunun kadınlardan oluşmasının nedeni, kadınların kocalarına karşı nankör davranmaları, ve gördükleri iyiliği hemen unutup "Senden hiçbir hayır görmedim" diye konuşmalarıdır.
214
Hemen hatırlatalım ki Muhammed, buna benzer sözleri bir başka vesileyle, daha doğrusu bir bayram günü kadınların yanından geçerken de söylemiş ve örneğin kadınları aklen ve dine eksik olarak tanımlamıştır. Ebû Sâid'in rivâyetine göre : "Kadınlar sadaka verin! Zirâ bana Cehennem gösterildi, çoğu sizler idini"z demiş, ve bunun üzerine kadınlar kendisine bunun nedenlerini sormuşlar ve Muhammed de şöyle cevap vermiştir: "Çünkü siz (ötekine, berikine) çokca lânet eder, zevcelerinize karşı küfrân'i nimet gösterisiniz. (Ne acibdir ki kendini zabteden tam akıllı ve dininde) hazimli kimsenin aklini sizin kadar eksik akıllı, eksik dinli hiçbir kimsenin çelebildiğini görmedim" . Bu sözleri hayretle dinleyen kadınlar, neden dolayı kendilerini eksik akıllı ve eksik dinli olarak gordüğünü sorduklarında Muhammed, iki kadının tanıklığının bir erkeğin tanıklığına denk olduğunu ve işte bundan dolayı kadınların eksik akıllı sayıldıklarını bildırmış, ve "hayi"z gördükleri zaman namaz kılamaz ve oruç tutamaz olmalarını da hatırlatarak bunu dinen eksik olmalarından geldiğini eklemiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt I, sh. 222, hadis no. 209. Bu konuda daha geniş bilgi için benim Şeriât ve Kadın adlı kitabıma bakiniz) * Yine söz konusu "Küsûf namazı" sırasında gördüğünü söylediği Cehennem konusunda Muhammed, kedi'lere eziyet eden bir kadından söz ederek şöyle konuşmuştur: "(Cehennemde bir de ne göreyim?) bir kadını bir kedi tirmalayıp duruyor. -'Buna ne oluyor?'- diye sordum. '(Bu kadın bu kediyi ölünceye kadar haps etti. Ne yiyeceğini verdi, ne de yeryüzündeki haserattan nafakalansın diye saliverdi-' dediler" ( Esmâ'nin rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 707 ve d. hadis no. 417). İbn-i Abbas'in rivâyetine göre de şöyle demiştir: "...Kezâlik Cehennem de bana arzolundu da orada Beni isrâil'den bir kadının kedişi yüzünden ta'zib edilmekte olduğunu gördüm ki (hayatta iken) o kediyi bağlamış ve ne beslemiş, ne de arzin haseratindan nafakalanmasına meydan vermişti..." (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 341) Yorumculara göre Muhammed'in bu sözlerinden anlaşılmak gereken şey şudur: "mazlum" olan hayvanlar, kendilerine eziyet verenlerden Kıyâmet günü intikam alacaklardır. Ve işte buna dayanarak yorumcular yukardaki hadis'in hayvanları korumakla ilgili olduğunu öne sürerler. Güzel ama bu sonucu almak için mutlaka kadın örneğine mi sarılmak, ve sadece kadını kötü davranışli imiş gibi mi göstermek gerekir? Eğer karşılaştırma yapmak gerekirse hayvanlara eziyet etmek bakımından erkekler kadınlardan çok daha "basarılıdırlar". Öte yandan hayvanlara eziyet edilmesini önlemek için bir kadının kediye eziyet vermiş olduğunu örnek gösterecek yerde sadece: "Hayvanlara eziyet etmeyiniz; bu kötü bir seydir" şeklinde hüküm getirmek daha iyi olmaz mıydı acaba? Yine aynı "Küsüf namazı" vesilesiyle Cehennem'den söz ederken Muhammed, orada hem kedi’nin sahibi olan kadını ve hem de Amr İbn-i Luhay İbn-i Kam'a adındaki kişiyı "bağırsaklarını sürükler" halde gördüğünü söylemiştir. Bu kişi güyâ Arap'ları putperestliğe teşvik eden ve Tanrı emirlerini dinlemeyen bir kimsedir (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 341-342) Câbir'in rivâyetine göre de bağırsaklarını sürükleyen kişi, haciların mallarını çalan bir kimsedir. Bu rivâyete göre Muhammed şöyle demiştir: "...Sizi temin ederim ki, Cehennem (bana doğru) getirildi. Bu da yalini bana dokunur korkusiyle geri geri geldiğimi gördüğünüz esnâda oldu. O kadar (yakinima geldi) ki, orada çomaklı herifin ateş içinde bağırsaklarını sürüdüğünü gördüm. O çomaklı ki, haciların mallarını çomağıyle çalardı. (Bir mali çaldığının) farkına varildi mi: -'çomağıma takildi'- der, varılmadımı, alıp götürürdü. O kadar ki, kedinin sahibi olan kadını da orada gördüm. O kadın kedisini açliktan ölünceye kadar bağlayıp ne beslemiş, ne de rûy-i arzin haserâtindan nafakalansın diye serbest bırakmıştı;
215
sonra (bana doğru) Cennet getirildi, bu da makâmimda duruncaya kadar ilerilediğimi gördüğünüz sırada oldu..." (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 342) Bütün bu yukarda belirttiğimiz hükümler ve Muhammed'in sözleri konusunda şeriâtçıların özellikle "önemli" buldukları ve tartiştikları bir husus vardır ki o da "Küsûf namazı" sırasında Muhammed'e, ilk önce Cennet'ın mı yoksa Cehennem'ın mı arzolunduğudur. Örneğin Abdu'rRezzâk'in "Musannef" adlı yapıtında önce Cehennem'in ve sonra Cennet'in arz olunduğu anlatılmıştır. bazı rivâyetlerde ise aksine, önce Cennet ve sonra Cehennem arz olunmuştur. Fakat her ne olursa olsun yorumcuların oybirliği ile kabul ettikleri bir şey vardır ki o da, Muhammed'in, bu "Küsûf namazı" gibi kisa bir süre içinde, insanların başına gelecek şeyleri (hem bu dünya ve hem de âhiret itibariyle) görmüş olmasidir. İbn-i Cündeb'in rivâyetien göre Muhammed, yukarda söz konusu ettiğimiz "Küsûf" namazından çıktıktan sonra şöyle demiştir: "İnan olsun ki, demin namaza durduğum müddetçe sizin dünyanızda ve âhiretinizde mülâki olacağınız her şeyi gördüm" (Bkz. Sahih-i... , Cilt III, sh. 343) Anlaşılan o ki İslâm yorumcuları, insanların kaderlerinin ne olacağının sadece Muhammed tarafından bilinmesini, kendileri bakımından rahatlatıcı ve dolayısıyle her hususta yeterli bir neden saymişlardır. Muhammed'e önce arzolun sey'in "Cehennem mi?", yoksa "Cennet mi?" olduğunun, ya da insan kaderinin Muhammed tarafından bilinir olmasının eğitim sistemine böylesine temel yapılması, fikirsel bakımdan kişileri ne kerte geliştirebilir? bilemiyoruz; takdir yine okuyucuya âid'tir.
216
6-DERİSİ KARA VE ALACA BENEKLİ OLAN İNSANLARIN (abras'ların), TANRI TARAFINDAN "KARA RUHLU" OLARAK TANIMLANMALARININ HİKÂYESİ İslâm kaynaklarında (özellikle Diyânet yayınlarında) abras'lar, kör'ler ve kel'lerle ilgili bir hikâye vardır ki şeriât'in "insan" anlayışındaki nice isabetsizliklerden bir diğerini sergilemek bakımından ibret örneği teskil eder; hikâye şöyle: Günlerden bir gün Tanrı, "abras" ların, yâni derisi kara ve alaca benekli ve çirkin olan insanların kara ruhlu olduklarını ortaya vurmak ister. Çünkü şuna inanmıştır ki "kara" renk kötülüğün, "beya"z renk ise iyiliğin simgesidir. "Kara" rengin kötülük alâmeti olması, muhtemelen Nuh'un oğullarından birinin, derisinin beyazlıktan siyahlığa dönüşmesiyle ilgilidir. Çünkü söylendiğine göre Nuh'un üç oğlundan biri olan "Ham"in cildi, önceleri beyazdı. Fakat gemiye bindikten sonra nefsine hâkim olamaması yüzünden derisi sim-siyah kesilmiştir [10] . Bundan dolayıdır ki Tanrı, "inanmış" kullarını "yüzleri agaranlar" şeklinde tanımlamış, "kâfir"leri ise "yüzleri kararmış" olanlar şeklinde damgalamıştır. Nitekim bunun böyle olduğunu anlatmak maksadıyla Muhammed'in Kur'ân'a koyduğu hükümlerden ikisi şöyle: "Nice yüzlerin agardığı, nice yüzlerin karardığı günü (düsünün). İmdi, yüzleri kararanlara: 'İnanmanızdan sonra kâfir mi oldunuz? Öyle ise inkâr etmiş olmanız yüzünden tadın azabı-' denılır" (K. İmrân 106). "Yüzleri agaranlara gelince, onlar Allah’ın rahmeti içindedirler; orada ebedi kalacaklardır" (K. İmrân 107) Her ne kadar Beyzevi gibi kaynaklar "beyazlığın" ya da "karaliğin", sembolik nitelikte şeyler olduğunu söylerlerse de, İslâm kaynaklarından (ve özellikle Diyânet yayınlarından) öğrenmekteyiz ki Muhammed bu deyimleri, insanlar arasındaki yaratılış farkına göre değerlendırmıştır. Ona göre "siyahiler" ve "bozuk tenli kimseler" (örneğin abras/ebres olanlar) tiksinti doguran bir sınıfi oluştururlar; ve igrenç olan yönleri sadece cildlerinin bozuk ya da kara olması değil, fakat aynı zamanda kötü ruhlu, kötü tiynetli ve nankör olmalarıdır. Tanrı onları, her ne hikmetse böyle yaratmıştır. Ve işte bu zavallı ve talihsiz kimseler, cildlerinin kara, çirkin ve igrenç olması yüzünden, kendilerini utanç ve eziklik içerisinde hissederler. Bu nedenle özlem duydukları tek şey, siyâhılıkten, pis renklılıkten kurtulup "akpak", "bem-beya"z bir renge, güzel bir cilde sahib olabilmektir. Ancak ne var ki Tanrı bu zavallılara, hemen her vesileyle, "kara", "igrenç ve kötü" ve asıl "nankör" oluşlarını yüzlerine vurmaktan, hatırlatmaktan geri kalmaz; bundan âdeta zevk duyar; hani sanki onları bu şekilde yaratan kendisi değilmiş gibi. Buna karşılık bir çok nimetlerle donattığı "beya"z tenli kullarını biraz daha kendisine minnettar kilabilmek ve boyun eğdirtebilmek için elinden geleni yapar. Yaparken de "abras" (ebres) insanlardan örnek vermek ister. Bilindiği gibi "abras" (ebres) sözcüğü, derisi alaca benekli, ya da siyah ve çirkin olanlar için kullanılır. Bu nedenle günlerden bir gün meleklerinden birini, İsrailoğulları arasından seçtiği üç kişiye gönderir. Bunlardan biri "abras", diğeri "kel" ve üçüncüsü de "kör" kişilerdir. Tanrı'dan aldığı talımat gereğince melek, önce abras'a gider ve sorar: "En çok neyi seversin (ve istersin)?". Abras kişi hemen yanıt verir:"Güzel ve parlak (beyaz) bir renge ve (nermin
217
vücûda), alımli bir cilde sahip olmak, ve beni insanlara karşı igrenç hâle sokan siyahliktan kurtulmak isterim. Çünkü halk beni çirkin görüyor, benden igreniyor". Bunun üzerine melek, abras kişiyı şöyle bir sıvazlar; sıvazlamasıyle birlikte adamın kara ve benekli rengi kaybolur ve yerine beyaz ve güzel bir renk hasıl olur. Kapkara tenli adam şimdi bem-beyaz güzel bir insandır. Melek kendisine, ayrıca mal olarak neler istediğini sorar. Adamcağız: "Deveyi çok severim" der. Melek derhal kendisine on aylık bir deve verir ve: "Allah bunları senin için bereketli kilsin" diye duâ eder ve ayrılır. Abras'liktan kurtulan adam pek mutludur; sevincinden ne yapacağını şaşırır. Melek daha sonra başı kel kişinin yanına gider ve: "En çok neyi seversin?" diye sorar. O da: "Güzel saç isterim; şu kellik benden gitsin. Herkes benden igreniyor" der . Melek onun başını sıvar ve aniden adamın kelliği gider; ayrıca da mal olarak ona, istemiş olduğu, sigiri verir. Daha sonra melek, kör olan kişinin yanına gelir ve aynı soruyu ona sorar. O da kör'lükten kurtulmak istediğini söyler ve ayrıca da kendisine kuzu'lu bir koyun vermesini ister. Dileği gereğince onun körlüğünü giderir ve ayrıca da, istemiş olduğu kuzulu koyunu verir. Çok geçmeden deve ve sigir ve koyun sahiplerinin hayvanları dogurur; hepsi de zengin olurlar. Deve sahibi abras'in bir vâdi dolusu devesi olur. Böylece abras artık hem güzel ve bem-beyaz, pak bir cilde ve hem de paraca bolluga kavuşmuştur. Fakat kendisine oynanan oyundan haberi yoktur. Çünkü aslında Tanrı onun iç yüzünü ve kötü tabiatini ortaya vurmak maksadıyla böyle yapmıştır. Nitekim az zaman sonra Tanrı, derisi beyazlaşan, kellikten kurtulan ve körlüğü giderilen bu üç kişiye tekrar meleğini gönderir; fakat gönderirken bu kez meleği fakir bir kılığa sokar. Melek, cildi güzelleşmiş olan adama (yani eski abras'a) şöyle der: "Ben fakir bir insanım; yölüma devam edecek takatım kalmadı. Varmak istediğim yere önce Allah’ın ve sonra da senin yardımınla varabilirim. Rengini böylesine güzelleştiren ve sana bunca nimet verenin hatırı için senden bir tâne deve istiyorum". Bu sözleri dinleyen adam (eski abras): "Verilmesi gereken o kadar çok yer var ki..." diyerek mazeret beyan ederek meleğin isteğini geri cevirir. Bunun üzerine melek: "Ben seni bir yerden tanır gibiyim. Sahi sen siyah tenli bir adamdin; her kes senden igrenırdı, ve fakirdın. Öyle değil mi?" der. Böylece onun, hem dis görünüsü ve hem de iç yönü ile kötü bir yaratık olduğunu ortaya vurmuş olur. Aynı şeyi kellikten ve körlükten kurtulan kişilere de yapar. Kellikten kurtulan kişi, tıpkı abras gibi nankör çıkar; fakat körlükten kurtulan kişi meleğin istediklerini vererek iyi bir insan olduğunu kanıtlamış olur. Tanrı da onu mükkâfatlandırır. Buna karşılık, evvelce abras ile kel olan kişileri cezalandırır (Ebû Hüreyre'nin rivâyeti için bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 193. hadis no. 141) Ebû Hüreyre'nin rivâyetine göre bu hikâyeyi anlatan Muhammed, şunu belletmek istemiştir ki "siyah" ve "pis" derili kimseler (abras'lar) aynı zamanda "nankör", "hayırsi"z ve "kötü" kimselerdir. Ancak ne var ki bir yandan bunu anlatırken, diğer yandan da insanların kaderlerinin daha ana karnında iken çizildiğini, ve dünyaya gelen her insana, sağ'dan ya da sol'dan olmak üzere defter verildiğini, ve bu deftere göre onun karakterinin çizildiğini, iyi ya da kötü olmasının,
218
buna göre ayarlandığını, yine bunun gibi müslüman ya da kâfir olmasının da Tanrı tarafından saptandığını söylemiştir (örneğin bkz. K. En'âm 125) Daha başka bir deyimle melek, "abras" kişiyı, pis ve çirkin bir deri ve nankör ve kötü bir ruhla var edenin Tanrı olduğunu, ve bu aynı Tanrı’nın "abras" kişi’yi yukardaki şekilde "nankör" kıldığını bildırmış demektir. Su hâle göre Tanrı’yı, insanlar arasında eşitsizlikler oluşturan ve bu eşitsizliklere dayalı olarak onları cezanlandıran bir "Yaratan" şeklinde tanımlamış olmakta değil midir? Öte yandan yukardaki hikâye'nin düşündürdüğü bazı hususlar var ki, özet olarak söylece sıralanabilir: a) Kirli, kara renkli ve bozuk cildli insanların aşağılık oldukları: Şeriât'in insanlar arasında renk farkından doğma ayrılıklar tanımadığı, siyahileri aşağı kılmadığı sanılır; yine sanılır ki Muhammed, tıpkı Afrikali siyahiler gibi kara tenlidir ve bu itibarla zencilere karşı önyargılarlar beslememiştir. Oysa ki Muhammed, İslâm kaynaklarının bildirmesine göre, kara tenli değil beyaz tenlidir, yâni cildi beyaz Araplardandır. Arap kaynakları onun orta boylu olduğunu, teninin ve siması’nın, ne kireç renginde duru beyaz ve ne de kara yağız olmayıp "kırmızı rengi emmis beya"z olduğunu, saçlarının ne uzun ve ne de kisa fakat asla Sudanıler gibi kivircik olmadığını belirtirler [11] . Yine çeşitli İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Muhammed'in söylemesine göre Tanrı cildi siyah olanlarla, bozuk cildli insanları "beyni ufak", "kötü karakterli" ya da "tiksinti yaratıcı nitelikte" kılmıştır. b) Siyahilerin (zencilerin) bozuk ve "çarpik" bir irk olarak benimsenmesi ve zenciyle evlenmenin, doğacak çocuğu sakat ve bozuk kilacağı inanci: Arap irkinin özlüğüne (sâfiyetine) önem veren Muhammed, Arap'ların başka irklarla karısmasını istemezdi. Biraz yukarda gördüğümüz gibi müslüman Arap’ın, Arap olmayan müslüman ile (yâni "mevali" ile) evlenmesini yasaklamıştı: "Ey Arap'lar! içinizde mevali ile evlenenler kötü davranmış olurlar" derdi. Fakat asıl endişe ettiği şey, Arap'ların zencilerle evlenmeleri idi. Çünkü siyâh irki, daha doğrusu zencileri, "çarpik" ve "bozuk" bir irk olarak görürdü; zenci bir kadından doğacak olan çocukların da sakat ve çarpik olacaklarını söylerdi. şöyle derdi: "(Ey Arap! Kendinden olanla ve kendi denginle evlen; ve yapacağın çocukların (gelecek kuşakların) safiyeti bakımından dikkatli ol ve asla zenci ile evlenme; çünkü zenciler bozuk, çarpik yaratık olduklarından onlarla evlenenlerin çocukları da sakat ve çarpik olur" [12] . c) "Bası siyah kuru üzüm gibi saçli" Habeşi'lerin durumu: Öyle anlaşılıyor ki Muhammed, siyahiler (zenciler) arasında da dereceleme yapmış ve bazılarını bazılarına daha aşağı saymıştır; örneğin Habeşli köleleri bu kategoriye koymuştur. Enes İbn-i Mâlik'in rivâyetine dayalı bir hadis'inde aynen şöyle demiştir: "Ey Ashabim... üzerinize tayin olunan vâli, başı siyah kuru üzüm gibi saçli habeşi bir köle olsa bile (onlara itaat ediniz) (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 314, hadis no. 2124) Güyâ devlet düzeninin bozulmaması amacına dayalı bu hadis hükmünün anlattığı şudur ki, yönetici kim olursa olsun, onun emirlerine boyun eğmek gerekir: velev ki bu yönetici "habeşi
219
bir köle olsun". Yâni habeşliyi öylesine aşağılık görmektedir ki, kamu düzeninin bozulmasını önlemek için onun emirlerine dahi boyun eğilmesini kural haline getirmeyi uygun bulmuştur. d) Muhammed'in zenci bir kadının kabri başında namaz kılmış olmasının, zencilere değer verip vermemekle ilgisi konusunda İslâm’ın irk ve renk ayırımı gözetmediğini ileri sürenler, Muhammed'in, Mescid-i haramı süpürüp temizlemekle görevli zenci bir kadının mezari başında namaza durmus olmasını örnek verirler. Ebû Hüreyre'nin rivâyeti olan hadis şöyle: "Bir zenci... kadın [13] Mescid-(i Serif)i süpürürdü. (Günün birinde) vefat etti. (Resulu'llah), -' Ne oldu? -'diye sordu. -'Vefat etti-'dediler. -'Bana vefatini haber vermeli değil miydiniz?-' (Haydın) bana kabri gösteriniz-' buyurdu. Ondan sonra kabrının başına varıp namaz kıldı" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 399 ve d. , hadis no. 286) . Hemen belirtelim ki Muhammed'in bu davranişinin, irk ve renk ayırımı yapmamakla pek ilgisi yoktur; sadece mescid gibi yerlerdeki hizmetlerin görülmesini teşvikle ilgisi vardır. Gerçektende Buharı’nın işâret ettiği üzere Mescid'leri süpürmek ve temizlemek gibi hizmetler başıt şeylermiş gibi görünse bile, bu hizmetleri görenleri cennetlere müstahak kilar nitelikte şeyler sayılmıştır. Sayılmasının başlıca nedeni de, bu gibi hizmetlerin parasız ya da çok az ücretlerle karşılanması içindir. Bu hizmetleri görenlerin cennet mükâfatlarıyle taltıf edilmeleri, elbetteki gönüllü bulabilmek içindir. İşte Muhammed'in yapmak istediği de bu olmuştur. Zencı’nın mezari başında namaz kılması, ölen kişinin zenci olup olmamasından değil ve fakat onun mescid'e hizmette bulunmasındandır. Böylece Mescid'e hizmet edecek kimselerin mükafaktlandırılacağı kanısını yaratmakla, gönüllü bulma kolaylığini sağlamak istemiş olmalıdır. bazı kaynaklardan öğrenmekteyiz ki, zenci kadının vefatini Muhammed'e haber vermek istemeyenler, bunu, sırf zenciyi hâkir görüp onun ölümünü Muhammed'e ihbâra lüzum görmediklerinden dolayı yapmışlardır. aynı zamanda düşünmüşlerdir ki eğer Muhammed. onun namazini kilacak olursa, etrafta zenci bir kimseyi şereflendirdiği kanısını yaratmiş olacaktır; ve işte böyle bir zan yerleşmesin için vefat haberini ona bildirmemişlerdir. Her ne kadar Beyhaki gibi kaynaklar, vefat haberinin Muhammed'e bildirilmemesi nedeninin, zenciyi hâkir görmekten değil fakat gecenin geç bir vaktinde Muhammed'i rahatsız etmemek düşüncesinden doğduğunu söylerlerse de (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 399 ve d.) doyurucu bir yorumda bulunmuş olmazlar. Çünkü eğer ölen kişi gerçekten saygın nitelikte biri olmuş olsaydı, gece vakti bile olsa Muhammed'i haberdar ederlerdi. Öte yandan zencinin kabri başında Muhammed'in namaz kılmış olduğuna dâir hadis'lerin ne derece sağlam olduğu da tartışma konuşudur. şu bakımdan ki kabir üzerine namaz kılmanın câiz olup olmadığı hususu bugüne kadar çozümlenmiş değildir. Ebû Hanife ve Malık bunu tecviz etmezler; bu nedenle Hanefi ve Malıki mezheblerine göre kabir başında namaz kılınmaz. Câiz görenlere gelince (ki aralarında Ahmed İbn-i Hanbel, Safii, Ali b. Ebi Tâlib, gibiler vardır), bunlar dahi bu tür namazın ne zamana kadar kılınabileceği hususunda anlaşamazlar. "Bir aya kadar kılınabilir" diyenler yanında, "Ceset çürümedikçe câiz değildir" diyenler de vardır (Sahih-i... Cilt II, sh. 399 ve d.)
220
7-MUHAMMED'E KARŞI ŞİİR'LERİ VE DAVRANIŞLARIYLE HUSÛMET GÖSTEREN ŞÂİR KA'B B. EL-EŞREF'İN ÖLDÜRTÜLMESİNİN HİKÂYESİ Muhamed'i şiirleriyle igneleyen şair Ka'b b. Eşref'in, öldürtülmesi olayına daha önceki yayınlarımızda değinmiş olmakla beraber burada, başka bir yönü itibariyle, tekrar değinmek yararlı olacaktır Bilindiği gibi Ka'b el-Eşref, Muhammed'in isteği üzerine, Muhammed İbn-i Mesleme adındaki bir gönüllü (ve arkadaşları) tarafında öldürtülmüştür (Bkz. Sahih-i... Cilt X. sh. 174). Bu öldürtmeyi Muhammed, Ka'b'a karşı beslediği husûmet nedeniyle uygun bulmuştur. Bu husûmet, sadece Ka'b'in şiirleriyle kendisini hicvetmiş olmasından değil, fakat onu hem müslümanlar için bir tehlike ve hem de kendi bakımından âdeta "rakip" bir kişi olarak görmesindendir. şu bakımdan ki Muhammed'in "munafik" diye damgaladığı kimseler (ki inaniyormuş gibi yapıp gerçekte inanmayanlardır) bir takım sorunlarını çoğu zaman Ka'b'a başvurarak, yâni onu tek yeterli kişi bilerek çözümlemek isterlerdi. Böyle yapmakla, Muhammed'i "peygamber" yerine saymadıklarını belli ederlerdi. Bu ise Muhammed'i, kendi taraftarlarına karşı pek güç bir durumda bırakırdı. Bundan dolayıdır ki Kur'ân'a, bir yandan Ka'b'i şeytana benzeten ve diğer yandan her türlü anlaşmazlıkların "Peygamber" aracılığıyle çözümlenmesi gerektiğini öngören âyet'ler koymuştur ki bunlardan biri şöyle: "(Ey Muhammed!) Sana indirilene ve senden önce indirilenlere inandıklarını ileri sürenleri görmedin mı? Tagut'a inanmamaları kendilerine emrolunduğu halde, Tagut'un önünde muhakemeleşmek istiyorlar. Halbuki şeytan onları büsbütün saptırmak istiyor" (K. 4 Nisâ 60) Burada geçen "Tagut" sözcüğü, Tanrı’yı ve onun emirlerini tanımayıp "azan ve sapan" ları tanımlamaktadır ki aynı zamanda "şeytan" için de kullanılır. Muhammed bu sözcüğü burada Ka'b b. el-Eşref için kullanmış olmaktadır (Bu konuda, Diyânet Vakfi ënin, yukardaki âyet'le ilgili yorumuna bakiniz). Görülüyor ki Muhammed, bu âyet'i Kur'ân'a koymakla Ka'b'a karşı beslemekte olduğu husûmeti dile getirmiş olmaktadır. Kişiler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde Ka'b'in (ya da benzerlerinin) değil fakat kendisinin yetkili olduğunu, ve vereceği hükmü kabullenmedikçe hiç kimsenin "iman" sahibi sayılamayacağını anlatmak maksadıyla de şu âyet'i koymuştur: "Hayır, Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlık hususunda seni hakem kılıp sonra da verdiğin hükümden içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksizin (onu) tam manasıyle kabullenmedikçe iman etmiş olmazlar" (K. 4 Nisâ 65) Muhammed'in Kâ'b İbn-i Eşref ëe karşı husûmet beslemesinin bir diğer nedeni onun çok güçlü bir şair olması ve şiirleriyle kendisini hicvetmesidir. Medine'de Beni Nâdir kabilesi'ne mensup bu şair, Muhammed'in Yahudilere ödün vermesi, örneğin Kıble yönünü Kudüs olarak seçmesi nedeniyle ona karşı önceleri ilgi duymakla beraber, onu peygamber olarak benimsememiş ve müslüman olmayı da düşünmemiştir. Hele onun, çeşitli çete saldırılarına giriserek ve savaşlar vererek güçlendiğini, ve Yahudileri kazanamayacağını anlayıp Kıble yönünü Kudüs'ten tekrar Kâ'be'ye çevirdiğini görmekle, Yahudiler için büyük bir tehlikenin oluştuğunu farketmiştir. Bu yüzden kapıldiği öfkeyle bir yandan Muhammed aleyhinde igneleyici şiirler yazarken (Bkz. İbn İshak, Siyer) diğer yandan kendi kavmini tehlikelerden korumak için elinden geleni yapmağa başlar. Söylendiğine göre bazı arkadaşlarıyle birlikte kalkar Mekke'ye gider ve Kureyşli'leri Müslümanlar aleyhine kışkırtır. Bedir savaşında
221
öldürülmüş olan Kureyşliler için ağlar, v.s. (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 62, ayrıca bkz. Cilt X, sh. 174) ). Kâ'b'in, her ne kadar bazı arkadaşlarıyle birlikte Mekke'ye gidip Kureyşli'leri Medine'deki Yahudi kabileleriyle birlik olup Muhammed'e karşı cephe kurmağa çağırdığı söylenir ise de, başarı sağlayamadığı muhakkaktır. Beyzevi gibi kaynakların bildirmesine göre Mekke'ye gıttığınde Kureyşli'ler kendisine: "Siz Yahûdilerin elinde Muhammed'inkine benzer Kitâb var (Biz sizlerle beraber olamayız)" diyerek sırt çevırmışler, ya da "Eğer bizim putlarımıza taparsanız anlaşırı"z diye direnmişlerdir. Güyâ sırf Muhammed'e karşı olan düşmanlıkları nedeniyle Yahûdiler de onların putlarına tapmayı kabul etmişlerdir (Beyzevi bu görüşlerini Kur’ân’ın Nisâ sûresi’nin 50-56 âyetlerinin yorumu vesilesi söyler). Fakat bütün bu iddiâları temelsiz şeyler olarak kabul etmek gerekir. Çünkü eğer Yahûdiler bu yolu seçmis olsalardı, bu taktirde Muhammed'e uyarlar ve kendilerine yönelik tehlikeyi bu yoldan önlemiş olurlardı. Fakat her ne olurs olsun gerçek şudur ki Kâ'b ve arkadaşları, Muhammed'e karşı Kureyşli'lerle ıttıfak kurma olasılığını yaratamamışlardır. Bu bakımdan Kâ'b ne islâm’ıyet ve ne de Muhammed bakımından gerçek bir tehlike teskil etmemiştir. Öte yandan İslâm yazarları, Kâ'b'in öldürtülmesini mazur göstermek ıcın onu, Muhammed'i eleştirmek, ya da öldürmeye teşebbüs etmek gibi davranışlardan gayrı bir de müslüman bir kadına ask şiirleri yazıp bu yüzden müslümanları rencide etmekle suçlarlar (Bkz. al-Halabi, al-Sirah al-Halabiya , Cilt III, sh. 223) Her ne olursa olsun durum şu ki Muhammed, Mekke ve Medine'de büyük bir şöhrete sahip bulunan ve sevilen Ka'b'in varlığını tehlikeli bulmaya başlar ve ondan kurtulmanın kendisi ve müslümanlar bakımından "hayırlı" olacağını anlar. Bir yandan Tanrı'ya: "Ey Tanrım! fesad ve fitne dolu şiirleriyle bana saldıran Kâ'b'i sence uygun olan yoldan yok et ve beni ondan kurtar" [14] , şeklinde duâ'lar ederken diğer yandan da özel şâiri Hassan İbn-i Sâbit'ëe onun aleyhinde şiirler yazdırtır. Hassan o dönemin en güçlü şairlerinden biridir; Muhammed'in emri üzerine küfür dolu şiirleriyle Ka'b'a saldırırir. Bütün bunlar Muhammed'i tatmin etmemiş olmali ki, Ka'b'i öldürtmek üzere gönüllü aramaya başlar. Ve bir gün Mescid'de halka: "Kâ'b İbn-i Eşref'i öldürmek için kim hazırdır?... Çünkü o Allah'a ve Resûlüne ezâ vermiştir" diye seslenir. Dinleyenler arasından Muhammed İbn-i Mesleme adında biri hemen gönüllü olarak ortaya atılır ve "Yâ Resûla'lla^! ister mişin onu ben öldüreyim?" der. Hiç kuşkusuz böylesine "hayırlı" bir iş yapmakla Cennet'lere gideceğini düşünmüştür. Muhammed onun bu sorusunu: "Evet isterim" diye sevinçle karşılar. İbn-i Mesleme, derhal cinâyet hazırlığina girişir ve kendisine yardımcı olacak suç ortakları arar. Basta Kâ'b'in süt kardeşi olan Ebû Nâile olmak üzere Evs kabilesinden bir kaç kişiyle görüşür; bunlardan dördü "(Seninle birlikte) Kâ'b'i öldürmeye haziri"z derler. Sonra kalkıp hep birlikte Muhammed'in evine giderler ve onunla birlikte yapılacak şeyleri kararlastırırlar. Konuşma sırasında İbn-i Mesleme kurnazca bir plan teklif eder: bu plana göre, arkadaşlarıyle birlikte Kâ'b'in evine gidecek, kendisini Muhammed'in düşmani imiş gibi gösterecek, Muhammed'i kötüleyecek ve hile ve yalan yolu ile onun güvenini kazanıp tasarlanan cinâyeti işleyecektir (Bkz. Sahih-i..., Cilt X , sh. 174-179; ayrıca bkz. Muhammed İbn-i İshak, Siyer, Akabe yayınları İstanbul 1988, sh. 371) Bu teklifi Muhammed uygun bulur ve bir akşam vakti İbn-i Mesleme ile arkadaşlarını şehrin kapısına kadar geçirip uğurlar; uğurlarken de: "Tanrı sizinle beraberdir! Tanrı yardımcınız olsun" der (Bkz. İbn İshak, age sh. 373)
222
Dört kafadar gece karanlığında yola koyulurlar; Kâ'b'in bulunduğu kale'nin önüne gelirler. Kâ'b o tarihlerde henüz yeni evlidir. karısıyle birlikte yatakta bulunduğu bir sırada İbn Mesleme kapının dışından seslenir. Sözlerine Muhammed'ten sikâyetle başlar: "Bu adamın (Muhammed'in) gelişi bize bela oldu. Araplar bize düşman oldu. Yollarımizi kesti(ler), çoluk çocuk kayboldu..." der ve Muhammed'in kendilerine ağır vergiler yüklediğini, kendilerinden çok fazla sadaka ve zekât istediğini, bunu karşılayacak paraları olmadığını, rehin karşılığında ödünc para almak için geldiklerini anlatır. O sözünü bitirince Kâ'b'in süt kardeşi olan Ebû Nâile konuşmaya başlar, kendisini tanıtır ve Mesleme'nin söylediklerine katıldığını ekler ve "Vah sana ey İbnü'l Eşref! Ben sana, bir meseleyi söylemek üzere geldim. Onu, benim söylediğimi gizli tut" diye ekler (İbn-i İshak, age, sh. 373) Kâ'b, söylenenlere inanır ve gecenin geç bir saatı olmasına rağmen onlara kapıyı açmak için geceliğiyle yatağından sıçrar, yorganına sarılıp aşağıya iner. Fakat karısı kuşkuludur; ona engel olmak ister ve şöyle der: "Bu saatte nereye çıkıyorsun? Emin ol! ben bir ses işittım ki onda kan damlıyor (ser sezılıyor)". Kâ'b karısını tersleyerek: "O benim kardeşim Muhammed İbn-i İbn-i Mesleme ile süt kardeşim Ebû Nâile'dir" der ve onların kendisini uyku saatınde bos yere kaldırmayacaklarını, kendisine kötülük yapacak insanlar olmadıklarını söyler. Fakat karısı: "(Yemin ederim ki) onun sesinde kötülük eseri vardı" diye israr edince bu sefer Kâ'b: "Yiğit bir kişi süngülenmek üzere çağrıldığı taktirde dahi daveti red'etme"z diyerek karısını susturur ve gelenleri ağırlamak üzere aşağıya inip kapıyı açar (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 174179, hadis no. 1578). İbn-i Mesleme ve arkadaşları onu büyük bir dostluk görünüsü içerisinde karşılarlar ve havanın güzel olduğunu, ay işiginda söylece bir dolaşmayı, Si'bu'l-Acuz mevkiine kadar gidip hep birlikte geceyi geçirmeyi teklif ederler. Teklif Kâ'b'a câzib görünür ve hep birlikte yürümeğe başlarlar (İbn İshak, age, sh. 374). İbn-i Mesleme daha önce arkadaşlarına yapılacak şeyi bildırmış ve "Kâ'b gelince ben onun başını tutup saçini koklarım. siz benim Kâ'b'in başını sikica yakaladıgımı görünce hemen kılıçlarınızi çekip saldırın ve Kâ'b'i vurun" diye tenbih etmiştir Gerçekten de Kâ'b, giyimli ve kokular sürmüş olarak yanlarında yürürken İbn-i Mesleme: "(Aman ne güzel koku) bugünkü gibi güzel koku (ömrümde) duymadım" diye ona yaklaşır ve Kâ'b'in başını koklar; ayrıca arkadaşlarına da koklatır. Ve sonra: "Bana bir daha koklamama müsaade eder mişin?" diye sorar. Kâ'b'in muvafakatı üzerine adamcağizin başını simsiki yakalar ve arkadaşlarına:"Haydı kılıç darbesine tutup vurunuz” diye haykırır. Böylece hep birlikte Kâ'b'in vücudunu delik deşik ederler. Bu arada yanlışlikla kendi aralarından birine de vurmuş olurlar. Kâ'b'in cansız vücudu yere serilmiştir. Fakat İbn-i Mesleme kılıçlamayı yeterli görmez. Belindeki hançeri çıkarıp Kâ'b'in göğsünü yarmaya başlar ve hançerini adamcağizin kasıklarından aşağıya indirinceye kadar yürütür (Bu konuda Buharı’nın Câbir İbn-i Abdillâh'dan rivâyeti için bkz. Sahih-i... Cilt. X. sh. 174 ve d. hadis no. 1578). Böylece Kâ'b'i ikiye biçmis olur; bundan sonra ölünün boynunu keserek baş kısmını bedenden ayirir bu kesik başı Muhammed'e hediye etmek üzere bir yem torbaşının içine koyar. Söylendiğine göre Muhammed'e hediye edilmek üzere Medine'ye getirilen bu baş için İslâm kaynakları: "İslâm'da ilk naklonulan düşman başı Kâ'b'in basidir" diye yazarlar ve bunu İslâm için büyük bir "iftihar" vesilesi yaparlar (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 179. Bu konuda daha geniş bilgi ıcın İbn-i Cevzı’nın şerefü'l- Mustafa adlı kitabına bakiniz). Fakat kılıç darbeleri altında Kâ'b öylesine canhıraş bir ses çıkarır ki, etraftan sesini duyup toplananlar olur. Bunu gören İbn-i Mesleme, arkadaşlarıyla sivisma yolunu arar. Hep birlikte,
223
yarali olan arkadaşlarını sırtlanırlar ve kesik bas'i taşıyan torba’yı da alarak orada kaçarlar. Görevlerini yerine getirmiş olmanın verdiği bir gururla Medine'ye dönüp Muhammed'in huzuruna çıkarlar. Muhammed onları camı kapısında karşılarken: "Hos geldiniz, sizlerin başarısı İslâm’ın büyük zaferi sayılacaktır" diyerek sırtlarını sıvar; her birini birer büyük "kahraman" olarak ağırlar. Yarali olan kişinin yarasına tukürüp iyileştirir. Sonra da kendisine getirilen torbadan Kâ'b'in kesik başını çıkarıp sevinçle eline alır ve diz çökerek kendisine bu "güzel" başarıyı ve "mutluluğu" sağlayan Tanrı'ya duâ'lar yağdirir (Bu konuda İbn-i İshak'in Siyer'ine bakiniz) [15] . Yukardaki olay Muhammed'in Medine'ye hicretinin 3.cü yılına rastlar. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre bu dehşet havasi yüzünden Yahudiler sinmiş ve korku yüzünden bir çoğu müslüman olmuşlardır. Fakat bu olay asıl, Muhammed'e kafa tutanlara bir ibret dersi olmak üzere yaratılmış gibi görünmektedir. Nitekim Vakidi gibi İslâm’ın ünlü tarihçilerinden öğrenmekteyiz ki Kâ'b'in öldürülmesinden sonra Muhammed şöyle demiştir: "Kâ'b beni fesad dolu konuşmalarıyle ve kötülük kaynağı şiirleriyle igneledi. Eğer içinizden her hangi biriniz bu şekilde davranacak olursanız, biliniz ki kılıçla yine aynı şekilde kanlar dökülecektir" [16] Daha başka bir deyimle Muhammed, Kâ'b'i öldürmekle, kendisine karşı kafa tutmanın ne olduğunu anlatmak istemiş gibi görünmektedir.
224
8-Muhammed aleyhindeki hareketlere paraca yardımda bulunan EBÛ RÂFİ ADINDAKİ TÂCİR KİŞİ’NİN ÖLDÜRTÜLMESİ KISSA’SINA DÂİR HADİS KONUSUNDA Ebû Râfi, Hayber Yahudilerinden olup Abdullah İbn-i Hukayk ya da Sellâm İbn-i Ebi'lHukayk (Selâm b. Ebi Hakik ) diye de bilinen bir kimsedir. Mesleği ticâret olup oldukça zengindir. İslâm kaynaklarına göre Muhammed'e "ezâ" ettiği ve onun aleyhindeki hareketlere para yardımında bulunduğu için, Hicret'in 3.yılında [17] Muhammed'in izniyle öldürtülmüştür. Ebû Râfı’nın öldürtülmesi kıssa’sı halkimiza, İslâm kaynaklarına dayalı olarak belletilir ki bunlar arasında Diyânet İşleri başkanlıgı’nın Sahih-i Buhari Muhtasari adlı yayınları (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 180 ve d. hadis no. 1579)., ya da T. C. Milli Egıtım Bakanlığı yayınlarından olarak Taberi’nin, Türkçe'ye Milletler ve Hükümdarlar Tarihi adıyla çevirisi (Bkz.İstanbul 1966; ikinci başılış) ya da İbn İshak'in Siyer adlı yapıtı ve diğerleri bulunur. Bu kaynaklara göre olayın özeti şöyle: Biraz yukarda şâir Kâ'b İbn-i Eşref'in, şiirleriyle ve şair davranışlarıyle Muhammed'i huzursuz kıldığını ve bu yüzden öldürtüldüğünü, ve öldürenin de İbn-i Mesleme adında biri olduğunu gördük. Gerek İbn-i Mesleme, gerek bu işi kendisiyle birlikte "başaran" arkadaşları, Medine'deki Evs kabilesine mensupturlar. Medine'de bu kabile ile rekabet halinde bulunan bir kabile daha vardır ki Hazreci ler diye bilinir. Evs'ler ve Hazreci'ler, Muhammed'e "biât" etmeden (boyun eğmeden) önce olduğu gibi, ettikten sonra da birbirleriyle, her vesile ve fırsatta, devamlı şekilde çekişme halinde idiler. İbn-i İshak ve Taberi ve Vakidi gibi en sağlam İslâm kaynakları'na göre bu iki kabile, Muhammed'e yaranmak için "birbirleriyle, tıpkı iki kısrak gibi yarışırlardı. birisi Muhammed lehine bir iş yapmış olsa diğeri: - "Tanrı elçisinin ve İslâm’ın gözünde onların bize üstün olmalarına fırsat vermeyeceğiz" diye konuşurlardı. Taberi’nin söylemesine göre bunların bir bölüğü Muhammed lehine bir iş yapmış olsa, diğerleri de Muhammed için ona benzer bir hizmette bulunmağa çalışırlardı [18] Ve işte Kâ'b İbn-i Eşref'in öldürülmesi olayı, onları yeniden birbirlerine düşürür. şu bakımdan ki Kâ'b'in öldürülmesini sağlayan ve bu başarısından dolayı Muhammed'in takdirini kazanan İbn-i Mesleme ve arkadaşları, Evs kabilesine mensup oldukları için, Hazreci'ler bunu kıskanırlar. Kendilerini, en azından Evs'ler kadar Muhammed'e yardımcı ve sadık bir dost şeklinde göstermenin yollarını ararlar. Kendi kendilerine: "Resulullâh ve islâm’ıyet için, Kâ'b İbn-i Eşref'ten daha tehlikeli kimi bulabiliriz ki öldürüp Resulullâh'in takdirine mazhar olalım" diye konuşurlar ve akıllarına Hayber'in zengin tüccârlarından Ebû Râif gelir. Hep birlikte doğruca Muhammed'in yanına giderek şöyle derler: "Yâ Resulullah! Biz de dileriz ki senin için bir iş edelim, varalım Selâm b. Ebi Hakik'i öldürelim. Tâ ki biz de bir iş yapmış olalım" [19] . Bunu söylerlerken de bu kişinin, Gatafan adındaki Arap kabilesine ve diğerlerine para yardımında bulunarak onları Muhammed aleyhinde kışkırttığını bildirirler ve onu öldürmeye hazır bulunduklarını eklerler. Muhammed kendilerini dinledikten sonra aralarından Abdûllâh İbn-i Atik adında birini seçer ve ayrıca üç kişi’yi onun emrine vererek bu işi bir an önce bitirmelerini emreder [20] Abdullâh İbn-i Atik, hiç vakit geçirmeden arkadaşlarını yanına alıp, Ebû Râfi'in oturmakta bulunduğu Hayber'e doğru yola çıkar. Hayber, birbiri içinde yedi kale halinde bir yerdir. Kale'nin kapıcısı, her akşam kapıyı bağlayıp kılıdını kapının üstüne asar, sabah olunca da
225
gelip yine açardı. Abdullah'in başkanlığındaki çete'ye dahil olanlardan biri, Hayber'e çok gidip geldiği için kale'nin bu şekilde açilip kapandığını bilirdi. İbn-i İshak'in anlatmasına göre çete mesupları Kale'ye yaklaştıklarında gün batmiş, köy halkı, deve, sigir, koyun gibi yaylım hayvanlarıyle mer'a'dan dönmüşlerdir. Taberi’nin söylemesine göre'de çete mensublarından Abdullah b. Enes, ki Hayber'e çok gitmiş gelmiş biri olarak oranın geleneklerini bilen bir kimsedir, tülbendini başına sarıp tanınmayacak şekle girer; o kadar ki kalenin kapıcısı onu tanımaz. halkın uykuya daldığı bir sırada anahtari alıp kale kapısını açar ve arkadaşlarıyle birlikte içeri girer, ve bin bir hile ile Ebû Râfi'i kılıçtan geçirir [21] . Buharı’nın Berâ'dan rivâyetine göre de olay şöyle oluşur. Abdullah İbn-i Atik arkadaşlarına: "Siz yerinizde oturunuz da ben (Ebû Râfi'in kalesine) gideyim. Ve kale kapıcılarına nezâketli bulunayim. Bu sûretle kaleye girebileceğimi sanırım!" der ve kale kapısına doğru yürür. kapıya yaklaştığı zaman kendisini saklamak üzere maslahina bürünüp sanki bir ihtiyacini gideriyormuş gibi yapar. Sonra kale'ye girer. Tam bu sırada kale kapıcısı: "Ey Allah’ın kulu, kaleye girmek istersen hemen gir! Zirâ ben kapıyı kapamak istiyorum!" der. Onun bu demesi üzerine hemen içeriye girip, civarda bulduğu bir merkep ahirina gizlenir. Daha sonra halk dahi kaleye girdiği için kapıcı kalenin kapısını kılıtler ve anahtarları bir direge asar. Kapıcının oradan uzaklaştığını görür görmez İbn-i Atik, hemen bulunduğu yerden çıkar, anahtarları alarak kapıyı açar. Şimdi artık bütün is, Ebû Râfi'ı’yı bulup öldürmeğe kalmıştır. Bu işi, tilkiyi bile kandırabilecek bir kurnazlıkla şu şekilde yapar: Hayber kalesinde her akşamdan sonra ve kalenin üst katlarında, halktan kişiler Ebû Râfi'in yanına gelip toplanırlar ve gece sohbeti yaparlardı. Ve işte bunun böyle olduğunu öğrenen İbn-i Atik, o gece sohbetinin sona erdiğini ve Ebû Râfi'in yanından dostlarının çikip gıttıklerini görünce gizlice ona yanasır. Ebû Râfi'i her kapıyı açtıkça, o da iç tarafından sürmeler. düşündüğü o'dur ki, eğer Ebû Râfi'in adamları, olan bitenleri anlayacak olurlarsa, kendisine öldürme fırsatını vermeyeceklerdir. Ve işte bu şekilde yaparak Ebû Râfi'in yattığı odaya kadar gitmiş olur. Bu arada Ebû Râfi'i, karısının bulunduğu yataga girip yatmıştır. Fakat ortalık karanlık olduğu için İbn-i Atik, onun bulunduğu yeri kestiremez. Odanın neresinde bulunduğunu anlayabilmek için: "Ebû Râfi'!" diye seslenir. Ebû Râfi, şaşırmış olarak: "Kim o?" diye cevap verir. İbn-i Atik, hemen sesin geldiği tarafa doğru yaklaşip kılıcı ile ilk darbeyi indirir. Fakat tam olarak isabet ettiremediği için adamı öldüremez; sadece onun haykirdiğini işitir. Hemen odadan dışarı çikip biraz bekler ve sonra tekrar odaya girer: sesini değiştirerek: "Bu feryat nedir, yâ Ebû Râfi?" diye seslenir. Ebû Râfi cevap verir: "Anan Cehennem'e! Sen seslenmeden önce birisi beni oda içinde kılıçla vurdu" . Bunun üzerine İbn-i Atik kılıcı ile bir arbe daha yerleştirip adamı iyicene yaralar; fakat yine de öldüremiştir. Bunun üzerine kılıcının keskin ucunu Ebû Râfi'in karnına bastırır ve onu arkasına devirir. Bu kez artık adamı öldürmüştür. Bunu anladığı an hemen savusup kale kapılarını birer birer açarak kale merdivenin basamaklarını kosarcasına inmeğe başlarr. Mehtapli bir gece olmasına rağmen merdivenlerin sonuna varıp varmadığını pek farkedemez; yere erdiğini sanarak ayağını atar ve merdivenden düşerek baldırını incitır. Hemen bir sargi ile bu kirigi sarıp yürümesine devam eder. kapıya kadar varıp orada biraz durur ve düşünür; kendi kendisine: "Sunu öldürüp öldürmediğimi iyice anlayıncaya kadar bu gece kaleden çıkmam" der. Horoz ötmeye başlayıncaya kadar orada bekler. Horoz öttüğünde ölü i'lâncisi olan biri kale sûru'nun üstüne çikip yüksek sesle halka: "Hichaz ahâlişinin tâciri Ebû Râfi'in ölümünü bildiririm" diye seslenir. Bunu duyar duymaz bizimki sevinerek yerinden çıkar ve arkadaşlarının
226
bulunduğu yere gider. Onlara Tanrı’nın Ebû Râfi'ı’yı öldürmüş olduğunu söyleyerek şöyle der: "Artık halâs, Allah Ebû Râfi'i katletti (ve haydı yürüyünüz)" Hep birlikte dönüp Medine'ye gelirler ve doğruca Muhammed'in yanına çıkarak "güzel" haberi verirler. İbn-i Atik, büyük bir övünmeyle cinâyeti nasıl işlediğini, Ebû Rafı'iyi nasıl geberttığını, ve sonra kaçıp gelirken merdivenden nasıl düstüğünü, bacağını nasıl kirdiğini anlatır. Bunu duyan Muhammed kendisine: "Ayağını uzat" der; o da uzatır. Muhammed onun ayağını sıvazlar. İbn-i Atik, hikâyesini şöyle bitiriyor: "(Ayağımı sıvazladıktan sonra) Sanki hiç agri duymamışa döndüm" (Diyânet yayınlarında yer alan bu hikâye için bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 180-185, hadis no. 1579). Taberi ve İbn-i İshak'in yapıtlarında yer alan rivâyetlere göre Ebû Râfi'i öldürenlerden her biri, olayı Muhammed'e anlatırlarken, sırf onun "iltifatına mazhar olabilmek" umudu ile, bu işi kendilerine yamamağa çalışırlar. Her biri, Ebû Râfi'ı’yı, kendi kılıç darbesiyle yere serdiğini söyler. Bu anlaşmazlığı gidermek üzere Muhammed onlara: "Bana kılıçlarınızi gösterin" diye emreder. Her biri kılıcını kinindan çıkarıp Muhammed'e uzatır. Bu kılıçları gözden geçirdikten sonra Muhammed: "Ebû Râfi'i öldüren Abdullah İbn-i Uneys'tir" der ve sebebını söyler: "Çünkü onun kılıcının ucunda (Ebû Râfi'i'n midesindeki) yemek kirintiları görünüyor" [22] . Bunun böyle olduğunu anlamak için, Taberi ve İbn-i İshak'in yapıtlarında yer alan rivâyetlerden bir diğerine göre hikâye'nin sonunu görelim: Ebû Râfi'ı’yı öldürmek üzere Hayber'e giden çete, gece vakti Ebû Râfi'in konağına girip bütün odaların kapılarını içerden kılıtlerler. Bu sırada Ebû Râfi, eşi ile birlikte çardağında bulunmaktadır. çardağın yanında da bir araba durmaktadır. Onlar bu arabayi duvara dayayarak yukarı çıkarlar ve çardağın kapısına gelip, Ebû Râfi'den, yanına girmek için izin istemeğe çalışırlar. Ebû Râfı’nın esi, onların yanına çıkarak kim olduklarını sorar. Onlar kendilerinin Arap'lardan olup, hububat satın almak üzere geldiklerini söylerler. Bunun üzerine kadın: "Aradığınız adam işte surada" diyerek onları çardaga alır. Onlar içeri girerler, ve girer girmez kapıyı içerden kılıtlerler. Bunu yapmaktan maksat aralarında çekişme olduğu takdirde, Ebû Râfi'i'n öldürme işine engel olabileceği ihtimalıdır. kapının içerden kitlendiğini gören kadıncağız bağırmaya başlar. Fakat buna rağmen çeteciler işlerine devam ederler. Olayı, Taberi'den naklen olmak üzere, onların ağzından dinleyelim: "Biz, yatağında bulunan (kocasına) kılıçlarımızla vurmağa başladık; gecenin karanlığında onu ancak ince ve beyaz Kipti bezine benziyen beyazından dolayı seçebildik... Biz ona kılıçlarımızla vurduktan sonra Abdullah bin Üneys kılıcını onun karnına saplıyarak öbür tarafına geçirdi. Yahudi bu sırada: -'Yeter, yeter'- diye bağiriyordu. Bundan sonra biz onun yanından çıktık. Abdullah bin Atik'in gözleri iyi görmüyordu, bu yüzden inerken basamaktan düşerek ayağını şiddetli bir surette incittı; onu yükliyerek çesmeden akan şu çukuruna kadar götürdük. Biz o çukurda saklanacaktık. kalede ateşler yakildi, bizi her taraftan araştırmağa koyuldular. Ancak bizi bulmaktan ümidi kestikten sonra yaralinin (Ebû Râfi'in) yanına dönerek onu her taraftan sardılar. O, onlar arasında can cekişiyordu. Biz, Tanrı düşmanının ölüp ölmediğini bilmek istedik. Aramızdan biri: -'Ben gidip anlar, ve bekliyerek onun haberini getiririm'- dedi; ve Yahudi'ler arasına karısti. Yahudi'ler arasına karısan adam şöyle diyor: Ben yanlarına geldiğim vakit, yahudilerin ileri gelenleri onun yanında toplanmışlar(dI); karısının elinde kandıl vardı. O, kandılın işiginda kocasının yüzüne bakiyor, aynı zamanda toplanmış olan adamlarla konuşarak: -Tanrı adına and içerek teyid eylerim ki, İbn-i Atik'in sesini işitmiş gibi oldum, fakat sonradan kendi kendimi -İbn-i Atik Medine'dedir, bu memlekete nasıl girebilir?- dedim. Bu arada ben de yaralinin yuzüne bakmak üzere yanına
227
yanastığım vakit karısı: - Yahudi ilâhina and içerek ölmüş olduğunu temine derim- dedi. Haber almaya giden arkadaşımız: -Bu söz benim için her şeyden daha hostu- diyor. O, bize İbn-i el-Hukayk'in (Ebû Râfi'i'n) ölüm haberini getirdi. Bundan sonra biz, arkadaşımizi (İbn-i Atik'I) yükliyerek kaleden ayrıldık. Tanrı elçisinin katına gelerek Tanrı düşmanını öldürdüğümüzü haber verdik. Fakat onu hangımizin öldürdüğü hakkında aramızda ihtilâf basgösterdi. Her bırımız onu kendisi öldürmüş olduğunu iddiâ ediyordu. Bunun üzerine Tanrı elçisi: -Haydı kılıçlarınızi gösteriniz- dedi. kılıçlarımizi getirdik; o, kılıçlara baktı ve Abdullah bin Üneys'in kılıcını gözden geçirdikten sonra: -Bu kılıcın sahibi onu öldürmüştür, ben bu kılıçta kemik izleri görüyorum- dedi" (Bkz. Milli Egıtım Bakanlığı yayınları: Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, İstanbul, 1966, cilt II. sh. 365-6) Yine Taberi’nin ve İbn-i İshak'in söylemelerine göre bu olay üzerine Muhammed'in özel şâiri Hassan b. Sâbit, hem Kâ'b İbn-i Eşref'in ve hem de Ebû Râfi'in öldürülmeleri olaylarını yüceltici şiirler yazar, ki bunlar müslümanları ve Muhammed'i fazlasıyla mutlu kılmağa yeterlidir. Bu şiirlerden biri şöyle: "Ey İbn-i Hukayk (Ebü Râfi'I) ve İbn-i Eşref, siz asıl (ruhlu) bir çete ile karşılaştınız. Onlar, bulunduğunuz yerde sizin üzerinize, sik ormanlıkların arslanları gibi, keskin kılıçlarıyle yürüdüler ve kılıçlarıyle sizlere ölümün tatli içkisini içirttiler; ve bunu, peygamberlerinin dininin zaferi adına yaptılar; yaparken de her türlü tehlikeye sırt çevirdiler" [23] (Bkz. Taberi’nin mıllı Egıtım Bakanlığınca yaynlanan Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, İstanbul 1966, II, sh. 367). * Şimdi geliniz hep birlikte, Ebû Râfi ile ilgili şu yukardaki hikâye'yi, biraz yukarda gördüğümüz Kâ'b İbn-i Eşref'in öldürtülmesi olayı ile kıyaslayarak akıl süzgecinden geçirelim ve bu tür hikâyelerin müslüman kişinin eğitimindeki rolünü eleştirelim. Medine'de, Muhammed'e baglılık ve sadakat bakımından birbirleriyle rekâbet halinde iki müslüman kabile var: Evs'ler ve Hazreci'ler. Bunlardan biri Muhammed'e hizmette bulunsa, diğeri kıskanıp benzeri (ya da daha iyI) bir hizmette bulunma hevesindedir. Hicret'in 3.yılında Evs'ler, Tanrı ve peygambe düşmanidir diye ve Muhammed'in isteğiyle, Kâ'b b. Eşref adındaki bir şâir'i, bir takım hileli yollara başvurarak, öldürüyorlar. Öldürenler, bu "başarılarından" dolayı Muhammed'in takdir ve iltifatlarına mazhar oluyorlar. Bunu gören Hazreci'ler, kıskançliga kapılip aynı iltifatlara mazhar olabilmek üzere birbirlerine: "Muhammed'in ve İslâm’ın gözünde Evs'lerin bize üstün olmalarına fırsat bırakmayacağı"z diyerek Muhammed'e başvuruyorlar. Hayber zenginlerinden Ebû Râfi'in, Tanrı ve Peygamber düşmani olduğunu söyleyerek onu öldürmeğe hazır bulunduklarını bildiriyorlar. Ve Muhammed onların bu sözüne inanıp Abdullah İbn-i Atik adında birinin başkanlığındaki çete'yi bu işle görevlendiriyor. Çete, yukarda belirtildiği şekilde, bir takım hile usûlleriyle adamcağizi öldürüp dönüyorlar. Böylece Hazreci'ler, Muhammed'e sadakat ve hizmette, Evs'lerden aşağı kalmadıklarını kanıtlamış oluyorlar. Muhammed'de onları "Tanrı ve peygamber düşmanlarını" öldürdüler diye, iltifatlara boğarcasına ödüllendiriyor. Şimdi bir kere sormak gerekir: kendisini "Tanrı elçisi" olarak ilân eden bir kimsenin, kişilerin "Tanrı ve peygamber" düşmanlarını öldürmeğe kalkışma heveslerini önleyip onları hoşgörüye yönlendirmesi gerekmez miydi? Hele bu hevesler, yukarda gorüldüğü gibi, iki kabilenin
228
birbirleriyle rekâbetinden doğma bir şey idiyse, buna olanak tanımamamak daha uygun olmaz mıydı? Kuşkusuz ki insanlık tarihi, iktidar sahiplerinin şu ya da bu gerekçe ile adam öldürttüklerini kanıtlayan örneklerle doludur. Fakat "Tanrı elçisi" ya da "Peygamber" diye kendilerini tanıtan kimselerin farklı bir davranışa sarılmaları, ve örneğin farklı din ve inançta olanları öldürtlmek şöyle dursun fakat öldürmenin her şekline karşı çıkmaları gerekmez miydi? Öte yandan "Tanrı ve peygamber düşmanlarını" öldürenlerin ödüllendirilmeleriyle ilgili bu tür "kıssa’lar", kişileri bağnazlığa ve aynı bahanelerle öldürme hevesine sürüklemez mi? Bu eğitimle yetişen insanlar için, bırakiniz İslâm tarihinin sayfalarını dolduran kanlı olayları, ve fakat şu bizim son 100 yillik yaşamlarımızda tanık olduğumuz olayları (örneğin 31 Mart olay'larından Turan Dursun'un, Muammer Aksoy'un vs... öldürülmelerine ve nihâyet sıvas vahsetine varıncaya kadar nice olayları ) yaratmak kadar câzib ve kolay ne olabilir?
229
9-"İhrâk" (diri diri ateşte yakılmak) Yerine, "Boyunların Vurulması", Ya Da "Kol ve Bacakların Çaprazlama Doğratılması" vs... Gibi Ölüm Cezalarından birinin Uygulanmasına Vesile Olan Olay: Muhammed'in kızı Zeyneb'in Deve'den Düşürülmesinin Hikâyesi Mekke'den Medine'ye hicret sırasında Muhammed'in kızlarından ikisi hicret etmeyip kocaları ile birlikte Mekke'de kalmışlardı. Bunlardan biri Rukiyye (ki Ebû Leheb'in oğlu Utbe ile evli idi), diğeri de Zeyneb idi (ki o da Abû'l As b. al-Rabi'in nikâhı altındaydı. Abû'l As , İslâm kaynaklarında Ebü'l-As İbn-i Rebi diye de bilinir). Rukiyye ile Zeyneb, her ikisi de müslümanlığı kabul etmiş olmakla beraber, kocalarının İslâm'a girmeyip putperestliği tercih etmeleri nedeniyle Mekke'de kalmışlardır. Bedir savaşından sonra Utbe'nin, Rukiyye'yi boşaması üzerine Rükiyye Medine'ye geçmiş ve Muhammed onu Osman'a nikâh etmiştir. Muhammed'in en büyük kızı olan Zeyneb'e gelince, o, Mekke'nin ileri gelenlerinden biri olan Abû'l as ile evli idi. Ebü'l-As, hos görüye sahip ve sağlam karakterli bir kimse olduğu için, eşi Zeyneb'in müslümanlığı kabul etmesine ses çıkarmamış, fakat kendisi, kendi inancinda, yani atalarının dininde (daha doğrusu putperest olarak) kalmıştı. Her ne kadar ilk başlangıçta Muhammed, müslüman olan kızı’nın, iman etmeyip putperestlikte kalan Abû'l As gibi biriyle evlenmesine karşı çıkmış olmakla beraber, karısı Hadıce bint Huvaylıd'in israrlarına karşı yapacak bir şey bulamadığı için bu evliliği kabul zorunda kalmıştı. Abû'l As, aynı zamanda Hadıce'nin teyzesinin oğlu idi ve Hadıce, esasen son derece geniş görüşlü bir kadın olduğu için, kızı Zeyneb'in müslüman olmayan birisiyle evlenmesinde sakınca görmemişti. O tarihte kocaları müşrik olduğu için sırf âile yuvasını bozmamak maksadıyla hicret'e katılmayıp, tıpkı Zeyneb'in yaptığı gibi, Mekke'de kalan müslüman kadınlar vardı. aynı şekilde müslümanlığı kabul etmiş erkeklerle evli olupda kendileri müslüman olmayan kadınlar da vardı. Hemen ekleyelim ki Muhammed, daha sonraki bir tarih itibariyle Kur'ân'a âyet koyarak müslüman kadınların inkârcı erkeklere ve inkârcı kadınların da müslüman erkeklere "helâl' olmadıklarını hükme bağlamış ve müslüman erkeklere de inkârcı kadınları nikâhlarında tutmamalarını emretmiştir (Bkz. 60 Mümtahine 10). Fakat her ne hal ise durum şu ki Zeyneb, hicret sırasında Mekke'de kalip kocası ve çocukları ile birlikte mutlu bir yaşam sürdürür. Ancak ne var ki bu mutlu yaşam, hicret olayından iki yıl sonra, Müslümanlarla Kureyş arasında cereyan eden Bedir savaşı sonucu kesikliğe uğrar. Çünkü Kureyş ordusunda Muhammed'e karşı savaşan Abû'l As, müslümanların galebe çalmaları sonucunda müslümanlara esir düşmüştür. Muhammed, ele geçirilen esirlerin "fidye" (para ve mal) karşılığında serbest bırakılmasını kararlaştırdiği için damadı Abû'l As'in da fidye vermesini ister ve kendisine şöyle der: "Mekke'ye adam gönder, tâ ki seni satın alsinlar. Biraz nesne getirsinler" . Abü'l As derhal Mekke'de bulunan karısı Zeyneb'e adam gönderip: "Bana biraz nesne gönder ve beni satın al" diye haber iletir [24] . Kocasını kurtarmak maksadıyla Zeyneb, gerekli fidye'yi hemen gönderir. Gönderdiği şey anası Hadıce'den kalma bir gerdanlıktir. Söylendiğine göre Muhammed gerdanlığı görünce duygulanır ve onun bu halini gören Ashab, kendilerine âid fidye payından vazgeçtiklerini bildirirler. Bunun üzerine Muhammed, Abû'l As'i hemen serbest bırakacak yerde karşışına alır ve eğer Zeyneb'i, Medine'ye gönderecek olursa onu serbest bırakacağını bildirir ve şöyle der:
230
"Yâ Abû'l As, kızım sana haramdir. Sen kâfirsin. Eğer Müslüman olursan sana (onu) vereyim" [25] . düşündüğü şudur ki Abû'l As, çok sevdiği Zeyneb'i terketmemek için müslümanlığı kabul edip Medine'ye tasınacaktır. Fakat düşündüğü gibi olmaz, çünkü Abû'l As, müslümanlığı kabul etmektense karısını Medine'ye, Muhammed'in yanına, göndermeye hazır bulunduğunu söyler. Bunun üzerine Muhammed onu, bu şartla serbest bırakır; o da hemen Mekke'ye döner. Döner dönmez de Zeyneb'e olan bitenleri anlatır, ve derhal hazırlanıp yola çıkmasını ister. Fakat Zeyneb kocasından ayrılmak niyetinde değildir. Bununla beraber kocasının vermiş olduğu namus sözünü yerine getirmekten başka çâre kalmadığını düşünerek gitmeyi kararlastırır. Kocasi onu yola çıkarmak üzere gerekenleri yapar, ve bir deve'ye bındırıp, yanına da iki koruyucu katar. Bir rivâyete göre bu koruyuculardan birinin Hebbâr İbn-i Esved ve diğerinin de Hâlid İbn-i Abd-i Kays adında kimseler olduğu anlaşılıyor [26] . Diyânet yayınlarına göre kafile yola koyulduktan az sonra bu iki koruyucu, Zeyneb'in bindiği deveyi ürkütüp kadının düşmesine sebeb olurlar. Güyâ Zeyneb hamile oluğu için, deve'den düşmekle çocuğunu kaybetmiş, ve bundan dolayı daha sonraki yillarda ölmüştür (Bkz. Sahihi..., Cilt VIII, sh. 348). Bir başka rivâyete göre de Abû'l As, koruyucu olarak kendi kardeşi Kinâne ile iki koruyucu seçip kafile'yi yola çıkardıktan sonra Kureyş'liler, Bedir yenilgisinden sonra bir de bu şekilde Muhammed'in isteğiyle Zeyneb'in Medine'ye gönderilmesini haysiyet kirici bulup Zeyneb'i yoldan geri çevirmek için çete göndermişler, ve işte bu çete'ye mensup olan Hebbâr İbn-i Esved ile Hâlid İbn-i Abd-i Kays adındaki kişilerin müdahelesi yüzünden Zeyneb deve'den düşmüştür. Fakat her şeye rağmen Zeyneb, en sonunda Medine'ye götürülüp, Muhammed'e teslim edilir. Bu tarihten sonra çocuklarıyle birlikte dört büçük yıl kadar Medine'de kocasından uzak yaşayacaktır. Bir rivâyete göre güyâ hamile bulunduğu için, deve'den düşmekle çocuğunu kaybetmiştir. bazı kaynaklar, daha sonraki yillarda vuku bulan ölümünün bu düşme olayı ile ilgili olduğunu kaydederler. Fakat her ne olursa olsun durum şu ki Muhammed, bu olay vesilesiyle: "Fülân ve fülân kişilere rast geldiğinizde (bunları yakalayi¹) ateşte yakiniz!" diye emir verir. "Fülân ve fülân" dediği kişiler, Zeyneb'in deve'den düşmesine sebeb olan Hebbâr İbn-i Esved ile Hâlid İbn-i Abd-i Kays adındaki kişilerdir. Fakat bu emri verdikten hemen sonra fikir değiştirir ve bu kişilerin diri diri ateşte yakılmak sûretiyle değil, başka usûllerle öldürülmelerini ister; şöyle der: "Ben (önce) size fülân ve fülâni ele geçirdiğinizde ateşle yakmanızi emretmiştim. Halbuki ateşle yalnız Allah ta'zib eder. Bu sebeble siz bu serirleri bulduğunuzda (yakmayiniz da) öldürünü"z. (Ebû Hüreyre'nin rivâyeti olan bu hadis için Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 346-7, hadis no. 1238). Burada geçen "ta'zib" sözcüğü "azab vermek", "eziyet etmek" demek olduğuna göre, anlaşılan o ki Muhammed, diri diri ateşte yakmayı (yâni "ihrâk" cezasını), Tanrı'ya özgü bilip, bunun kadar azab verici diğer ceza usûllerinin uygulanmasını kul'lara (ve dolayısıyle yöneticilere) uygun bulmuştur. Bu diğer usûlleri de Kur'ân'a koyduğu hükümlerle belli etmiştir ki bunlar arasında "el-bilek kesmek" (K. Mâide 38), ya da "asmak", ya da "el ve ayakları çaprazlama olarak doğramak" (K. Mâide 33) gibi cezâ uygulamaları vardır.
231
Bu vesileyle değinmek yerinde olacaktır ki Muhammed'in "Atesle yalnız Allah ta'zib eder" şeklinde olan hadis hükmünü okurken akla gelen ilk soru şu olmaktadır: Madem ki ateşte yakma cezâsı Tanrı'ya özgü olmak gereken bir cezâ şekli idi, o halde neden acaba Muhammed bu cezâ usûlünü, "peygamberliğini" ilân ettiği tarih'den 12 ya da 13 yıl sonrasına (yâni hicret'in 2ci ya da 3cü yılında cereyan ettiği kabul edilen Bedir savaşına) varıncaya kadar uygulamıştır? Neden acaba daha ilk başlardan itibaren: "Atesle yalnız Allah ta'zib eder" diyerek bu bu cezâ usûlünü uygulamadan kaldırmamıştır? İslâmcılar (örneğin Diyânet İşleri Başkanlığı'ndaki "yetkililer") bu hususu açikliğa kavuşturacak yerde, kendilerine özgü o çelişkili kafa yapılarıyle daha da içinden çikılmaz sonuçlara yönelirler. Zirâ onlara göre Zeyneb'in deve'den düşürülüp bu yüzden çocuğunu kaybetmesi ve daha sonraki yillarda ölmesi, ağır bir "cinâyet" olup, ağır cinâyetin cezâsının da "ateste yakılmak" gibi ağır bir cezâ olması doğaldır; ve yine onlara göre, esasen o dönemde diri diri ateşte yakmak (yâni "ihrâk" cezası), "vahset" niteliğinde bir cezâ sayılmamaktaydı. Bu mantıktan hareketle İslâmcılar (örneğin Diyânet), Zeyneb'i deve'den düşürenler hakkında Muhammed'in, ilk önce ateşte yakma cezâsını uygun ve yerinde bulurlar. Bununla beraber, fikir değiştirip bu ceza usûlünü kaldırmış olmasını da gerekli sayarlar, çünkü onlara göre Muhammed böylesine "vahsi" bir cezâ'yi İslâm dini’nin "yüceliği" ile "kâbil-i te'lif" bulmamıştır, yâni bagdastiramamıştır. Diyânet'in açıklaması aynen şöyle: "Bu cihetle Resûlullâh, ilk önce böyle bir cezânin tatbikini emretmişken bunu İslâm Dini’nin te'sis etmekte olduğu âli medeniyetle kâbil-i te'lif bulmiyarak bilâhare ölüm cezâsıyle cezâlandırılmasını emir buyurmuştur" (Bkz. Sahih-i..., VIII, sh. 348). Yâni Diyânet'in açıklamasına göre Muhammed, ateşle yakma ("ihrâk") cezâsını önceleri "doğal" bilirken, sonradan fikir değiştirmiş ve "vahset" niteliğindeki bu cezâ'yi, İslâm dini’nin getirmekte olduğu "medeniyet" anlayışına uygun bulmadığı için, uygulamaktan kaldırmıştır. Şimdi geliniz hep birlikte, İslâmcıların (ve Diyânet'in) saplı bulundukları bu zavallı mantığı akıl süzgecinden geçirelim ve bu mantığın hem Muhammed ve hem de Tanrı anlayışı bakımından yarattığı ölümsüz sonuçları inceleyelim. Bir kere İslâmcı kesim (Ve Diyânet), Muhammed'in diri diri ateşte yakma gibi bir cezâ şeklini (yâni "ihrâk" cezasını) İslâm’ın getirdiği "üstün medeniyetle" bagdasmaz nitelikte bulduğu için uygulamaktan kaldırdığını bildirmekteler (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 348). Oysa ki Muhammed, ateşle yakma cezâsını: "Bu cezâ vahset niteliğinde bir cezâ'dir, bu nedenle İslâm medeniyetiyle bagdasma"z şeklindeki bir gerekçeyle uygulamadan kaldırmış değildir; aksine "Atesle yalnız Allah ta'zib eder" diyerek bu tür bir cezâ şeklini "Tanrısal" nitelikte bulduğunu ortaya vurmuştur. Bunu yaparken muhtemelen "kâfirlerin" Cehennem'lerde ateşe atılmak sûretiyle yakılmak sûretiyle cezalandırıldıklarını, ve bu tür bir cezalandırmanın ancak ve ancak Tanrı'ya âid bir şey olduğunu düşünmüş olmalıdır. Su hâle göre İslâmcılar (ve Diyânet'teki "üstadlar"), Muhammed'in Tanrı'ya özgü ve "yarasır" bulduğu bir cezâ şeklini "vahset" niteliğinde bir şey bilip İslâm Medeniyet'iyle bagdasmaz saymis olmaktadırlar. Daha başka bir deyimle böyle yapmakla, hem Muhammed'i ve hem de Tanrı’yı güç durumda bıraktıklarının, hattâ aşağılattıklarının farkına varmamaktadırlar. Zirâ "İslâm medeniyetiyle bagdasma"z dedikleri bir cezâ'nin Muhammed tarafından Tanrı'ya özgü sayıldığına aldırmamaktadırlar.
232
Öte yandan bu aynı İslâmcılar (ve Diyânet), her ne kadar "atesle diri diri yakma" cezâsı’nin "üstün İslâm Medeniyeti" ile bagdasmaz olduğunu ve bu nedenle Muhammed tarafından uygulamadan kaldırıldığini bildirmekle beraber, bu cezâ yerine uygulanan diğer ölüm cezâ'larının "niteliklerine" ses çıkarmazlar. Örneğin "el ve bilek kesmek", ya da "el ve ayakları çaprazlama doğramak", "recmetmek" (taşlamak) vs... gibi, insanları diri diri ateşle yakmaktan hiçte aşağı kalmayan "ser'i" cezâ'ları, "İslâm Medeniyeti" ile bagdasır bulmaktan geri kalmazlar. Böylece fikren tutarsız ve çelişkili olduklarını bir kez daha ortaya vurmuş olurlar. İslâmcıların ve Diyânet'in bu yukardaki Zeyneb olayı vesilesiyle başvurdukları bir takım yalanlar daha vardır ki o da, Zeyneb'i deve'den düşürenlerin "çok haklı olarak" ateşte yakılma cezâsına mahkum edilmiş olmalarıyla ilgilidir. Çünkü güyâ Zeyneb o tarihte hamile olduğu için, deve'den düşürülmekle çocuğunu kaybetmiş, ve aynı zamanda belini kırmıştır; bu yüzden de pek genç yasta iken ölmüştür. Diyânet'in açıklaması aynen şöyle "Bunlar yolda Zeyneb'in bindiği deveye müdâhale ederek hâmil bulunan Zeyneb'i mahfesinden düşürmeğe ve hiyânetle vaz-i hamlıne ve en sonu helâkine sebeb olmuşlardır. Bu ağır cinâyetin cezasının da o nispette ağır olacağı tabii idi. O devirde ihrâk cezâsı da vahset sayılmazdı..." (Bkz. Sahih-i..., cilt VIII, sh. 348) Bu satırları okuyanlar muhtemelen sanacaklardır ki Zeyneb, deve'den düşürülmekle ölmüştür ve bu nedenle düşürenlerin, ateşte yakılmak gibi ağır bir cezâ'ya çarptirilmaları doğaldır. Oysa ki Zeyneb, bu olay sırasında (yâni deve'den düşürüldüğü zaman) ölmüş değildir. Aksine olaydan sonra Medine'ye, babaşının (yâni Muhammed'in) yanına götürülmüş, orada kocasından uzak olarak dört buçuk yıl kadar yaşamış ve nihâyet kocası’nin müslümanlığı kabulü üzerine onunla yeniden birlikte yaşamaya başlamıştır. Daha doğrusu Muhammed onu Abû'l As'a yeniden nikâhlamıştır. Söylendiğine göre Zeyneb, kocasıyle ikinci kez evlenmesinden iki yıl donra ölmüştür. Daha başka bir deyimle deve'den düşürülme olayı ile ölüm olayı arasında 7 ya da 8 yillik bir zaman geçmıştır. Öte yandan deve'den düşürüldüğü tarihte hamile olup olmadığı hususu da belli değildir. Bir an için belinin incindiği farz edilse bile, böyle bir olay'in sekiz yıl sonra vuku bulan bir ölüme sebebiyet vermiş olacağını düşünmek de güçtür. Fakat farz edelim ki Zeyneb, İslâmcıların dedikleri gibi, deve'den düşürülme sonucu ölmüştür. Pek iyi ama böyle bir olayı, Diyânet'in : "Bu ağır cinâyetin cezasının da o nispette ağır olacağı tabii idi. O devirde ihrâk cezâsı da vahset sayılmazdı..." şeklindeki mantığa sarılarak ele alması, daha başka bir deyimle ölüme sebeb olan kişilerin ateşle yakılmalarını "doğal" bulacak şekilde yorumlaması insafa sığar mı? Yine aynı şekilde "o devirde vahset sayılmazdı" dediği ihrâk cezasının, Muhammed tarafından "Tanrı'ya âid bir cezâ şeklinde" gösterilmesi üzerine: "Resûlullâh, ilk önce böyle bir cezânin tatbikini emretmişken bunu İslâm Dini’nin te'sis etmekte olduğu âli medeniyetle kâbil-i te'lif bulmiyarak bilâhare ölüm cezâsıyle cezâlandırılmasını emir buyurmuştur" şeklindeki bir yoruma bağlaması Tanrı'ya karşı saygişizlık olmaz mı? Ya da Muhammed'i, bu olay vesilesiyle "ilâhi" intikam yollarına başvurmuş gibi tanımlaması "fazilet" anlayışıyle bagdasır mi?
233
Görülüyor ki Kıssa’ları ve şeriât verilerini akıl süzgecinden geçirdiğimiz her kez, şeriâtçı’nın düşünme gücünden ne kadar yoksun ve Tanrı’nın "yüceliği" fikrinden ne kadar uzak olduğu ortaya çıkmakta.
234
10-AMİNE'NİN, TANRI İRÂDESİYLE MUHAMMED'E HAMİLE KALIŞININ, VE FAKAT TANRI’NIN MAĞFİRET'İNE KAVUŞAMAYIŞININ HİKÂYESİ Arap kaynakların bildirdiğine göre Muhammed'in annesi Amine, yasi ve şerefi bakımından Beni Zühre'nin ulu'su olan Veheb'in kızı olup nesebi ve derecesi bakımından Kureyş kadınlarının en meziyetlilerindendir [27] . Yine bu Arap kaynaklarına göre Tanrı güyâ, Muhammed'in Amine gibi faziletli ve meziyetli bir kadından olmasını istemiş, ve bunun içindir ki Abdullah'in (yâni Muihammed'in babaşının) başka kadınlarla cinsi münasebette bulunmasına fırsat vermemiştir. Örneğin güyâ Abdullah, Ümm-i Kattal adındaki bir kadının kendisine teklifte bulunarak:"Benimle cinsi münasebette bulunursan, senin için kesilen develer tutarında develer vereceğim" demesine rağmen teklifi kabul etmemiş, etmemesine de Tanrı sebeb olmuştur, çünkü Tanrı istemiştir ki Abdullah, ille de Amine ile yatsın ve Muhammed'e hamile kalsin. Ancak ne var ki Tanrı, yine bu İslâm kaynaklarının bildirmesine göre, Amine'yi, Muhammed'in anası yapmak gibi bir "seref'e" eriştirdiği hâlde, müslüman olarak ölmedi diye, ona, oğlu tarafından mağfiret dilenmesine izin vermemiştir. Aşağıda bu konunun, basta İbn İshak, İbn Hisâm ve Taberi olmak üzere, en güvenılır İslâm kaynaklarına göre açklanması yer almıştır. Abdülmüttalib (Abdu'l-Muttalib), bir gün oğlu Abdullah'i elinden tutarak, o zamanlar "Beni Zühre'nin" ünlü kişilerinden olan ve ulusu sayılan Veheb bin Abdimenaf bin Zühre'nin yanına götürmek ister. Maksadı oğlunu, Veheb'in kızı Amine ile evlendirmektir. Çünkü Amine, "nesebi ve derecesi" bakımından Kureyş kadınlarının en meziyetlisidir. Yolda giderlerken Kâbe yanında, Ümm-i Kattal adında bir kadının yanından geçerler. Kadın güzel ve cilvelidir. Üstelik de Varaka bin Navfel bin Esed'in kızkardeşi olmak gibi imtiyazlı bir duruma sahiptir. şu bakımdan ki, kardeşi Varaka, Hırıstiyan dininden olup din konusunda geniş bilgilere sahiptir, ve okuduğu "kutsal" kitaplardan öğrenmıştır ki günun birinde İsmail oğullarından bir peygamber gelecektir. Ve işte bu haberi kardeşinden öğrendiği içindir ki Ümm-i Kattal, Abdullah ile yatmayı tasarlar. Ondan edineceği çocuğun İsmail oğullarından gönderileceği söylenen "peygamber" olacağını anlamıştır. Nasıl anlamıştır bilemiyoruz; bildiğimiz şu ki bu kadın, yanından geçmekte olan Abdullah'in yüzüne bakar, muhtemelen göz kirpar, ve: "Ey Abdullah nereye gidiyorsun?" diye sorar. Kadın'in sorusuna Abdullah: "babamla birlikte gidiyoru"z diye cevap verir, sanki kadın onun babasıyle birlikte gıttığını görmüyormuş gibi. Abdullah'la yatmaya özlem duyan kadın: "Şimdi benimle cinsi münasebette bulunursan, senin için kesilen develer tutarında develer vereceğim" diyerek onu baştan çıkarmağa çalışır. Anlaşılan o ki Abdullah, kendisine bu şekilde teklifte bulunan kadından hoşlanmıştır ve imkân bulsa onunla hemen yatacaktır. Fakat babaşının elinden kurtulamayacağını bildiği için: "Babam yanimdadır; ben onun emrine aykırı iş görmediğim gibi, onun yanından da ayrılmam" der ve yoluna devam eder. Baba oğul biraz sonra Veheb'in evine girerler ve Veheb, kızı Amine'yi, Abdullah'a verir. O gece Abdullah, Amine ile yatar ve Amine, Muhammed'e hamile kalır.
235
İsını bitirdıkten sonra Abdullah evden çıkar, ve daha önce kendisine cinsi münasebette bulunma teklifini yapan kadına, yani Ümm-i Katal'a gider. Fakat kadın ona aldırıs etmez. Hayal kirikliğina uğrayan Abdullah kadına sorar: "Bugün niçin bana kendini arzetmiyorsun?" . Fakat bu kez kadın Abdullah'la yatmak istemez ve: "Dün senin yüzünde bir nûr vardı; bugün o nûr kaybolmuştur; (bu nedenle) bugün sana ihtiyacım yoktur" der (Bkz. Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, Milli Egıtım Bakanlığı yayimları, İstanbul 1966, Cilt II, sh. 8-9. Ayrıca bkz. Muhammed İbn İshak, Siyer, Akabe yayınları, İstanbul 1988, sh. 92 ve d.). [28] . İslâm kaynaklarının bildirmesine göre bu olayda kadın'in (yâni Ümm-i Katal’ın) Abdullah'la yatmasına engel olan güyâ Tanrı’dır, çünkü Tanrı, biraz önce değindiğimiz gibi, Abdullah'in mutlaka Amine ile cinsi münasebette bulunmasını, ve Amine'nin mutlaka Muhammed'e hamile kalmasını istemiştir. Hattâ bununla da yetinmemiş, bir de Muhammed'e hamile kalan Amine'ye şu haberi iletmiş: "Sen bu millete peygamberlik edecek olan birisine hamilesin. Onu dünya'ya getirdiğin an : -'Oğlumu kem gözlerden koruması için, onu rabbime emânet ederim'de, ve ona ëMuhammed' adını ver" demiştir (Bkz. İbn İshak, age, 1980 sh. 95) [29] . İbn İshak'in Seleme'ye ve Seleme'nin de İbn Humey'de söylemesine göre yukardaki hikâye, biraz değişik şekliyle söyledir: Abdullah'in Amine'den gayrı, bir başka hanımı daha vardır. Bir gün o hanımının odasına girer ve onunla cinsi münasebette bulunmak ister. Fakat kadın kabul etmez, daha doğrusu ağırdan alır çünkü, Abdullah'in üzerinde çamur izleri görmüş ve bu nedenle ona karşı arzu duymamıştır. anlaşılan o ki Abdullah, çamur işlerinde çaliştiği için üstünü başını temizlemeye vakit bulamadan kadıncağizin yanına girmiştir. Kadın'in kendisiyle yatmaktan kaçındığını görünce Abdullah, derhal gidip abdest alır, üstündeki çamurları yikar, temizler, ve sonra temizlenmiş olarak Amine'nin yanına gider. Onunla cinsi münasebette bulunur ve bu münasebet sonucu Amine, Muhammed'e hamile kalır. Bundan sonra Abdullah, Amine'nin yanından çıkar ve öteki hanımının yanına gider. Kadın onun temizlenmiş olduğunu görünce: "(Benimle yatmayı) arzu eder mişin?" diye sorar. Güyâ Abdullah'in iki gözünün ortasında bir parlaklık görmüştür ve eğer onunla yatacak olursa doguracağı çocuk "peygamber" olacaktır diye düşünmüştür. Fakat Abdullah, hanımın çagrişina karşılık vermez; isteğini geri çevirir, çünkü kendisini az önce red ettiği için ona kirilmiştir. Tekrar Amine'nin yanına döner ve geceyi onunla geçirir. Ancak ne var ki ertesi gün fikir değiştirir ve Amine'nin odasından çikip öbür hanımını çağrır ve onunla yatmak ister. Fakat bu sefer kadın kabul etmez: çünkü güyâ Abdullah'in iki gözünün arasında evvelce gördüğü parlaklık kaybolmuştur. Abdullah'a şöyle der: "Sana şimdi ihtiyacım yok. Daha önce bana, iki gözünün ortasında parlak bir seyle gelmıştın. Onu yakalamak istedim. Fakat sen Amine'yle beraber olunca o parlaklık kayboldu" (Bkz. İbn İshak, age sh 95; Taberi, age, II, sh 9) Hikâye'nin, bir başka şekliyle İbn Abbâs'tan naklı şöyle: Abdulmüttalib, çok sevdiği oğlu Abdullah'i evlendirmek üzere giderken yolda "Has'am" uruğundan bir kâhin kadına rastlar. Bu kadın Mürre'nin kızı Fatma ëdir. Yahudi dinine girmiş olup pek çok kitap okumuştur. Fatma, Abdullah'i görünce onunla hemen yatmak ister, çünkü güyâ onun yüzünde nûr olduğunu görmüştür. Abdullah'i razı edebilmek için: "Şimdi benimle cinsi münasebette bulunursan sana 100 deve vereceğim" der; hani sanki rüsvet teklif etmektedir Abdullah'a. Fakat Abdullah kabul etmez, ve haram iş görmek istemediğini anlatmak üzere kadına şöyle cevap verir: "Harama katlanmaya ölüm tercih olunur; helâl olan bir iş teklif olunduğu takdirde dahi
236
ancak helâl olduğunu açık bir surette bildikten sonra kabul ederim; o halde senin istediğin ise nasıl ben katlanabilirim?" . Anlaşılan o ki kadınla yatmayışının asıl nedeni, haram'dan kaçınmış olması değil, fakat babasıyle birlikte bulunmasidir. Babaşının kendisini bırakmayacağını bilmektedir. Nitekim yukardaki sözlerine şunu ekler: "Ben babamın yanında bulunuyorum, benim için ondan ayrılmak imkansı"z (Bkz. Taberi, age, 1966, II, sh. 10-11) . Söylemeye gerek yoktur ki eğer kadının teklifini, sadece "haram" saydiği için red etmiş olsaydı, bu takdirde, babasıyle birlikte olduğu için onunla yatamayacağını söylemesine gerek kalmazdı. İbn Abbâs'in aşağıdaki açıklaması, bunun böyle olduğunu ortaya vurmaktadır: Gerçekten de Abdullah, yukardaki konuşmadan sonra babasıyle birlikte yoluna devam eder ve babası onu Veheb'in kızı Amine ile evlendirir. Fakat Abdullah'in aklı hâlâ kâhin kadında olup, gönlü kadının az önce yapmış olduğu ise çekmektedir . O kadar ki Amine ile evlendikten sonra evden çıkar ve kâhin kadın'in, yâni Fatma’nın yanına gelir ve ona: "Önce teklif ettiğin işi arzu eder mişin?" der. Daha başka bir deyimle, az önce "haram"dir diye yapmak istemez goründüğü işi şimdi yapmaya hazırdır. Fakat ne var ki kadın onun teklifini kabul kabul etmez ve kendisinin "hafif mesreb" kadınlardan olmadığını, sırf Abdullah'in yüzünde nur gördüğü için onunla yatmak istediğini ve fakat Tanrı’nın buna olanak bırakmayıp Abdullahi, kendi arzu ettiği kadınla yatırmak istediğini söyler; şöyle der: "Ey genç! Tanrı adına and içerek kendimin bu gibi işlere katlanan bir kimse olmadığımı teyid eylerim. Fakat ben senin yüzünde nur görmüş, bu nurun kendime geçmesini istemiştim. Tanrı bunu arzu etmedi. Onu kendisinin arzu ettiğine verdi" . Bunu söyledikten sonra Abdullah'a sorar: "Sen benim yanimdan ayrıldıktan sonra ne yaptın?". Abdullah da ona: "Babam beni Veheb'in kızı Amine ile evlendirdi; onun yanında üç gün kaldım" der. Bunun üzerine kadın şöyle konuşur: "Ben (Abdullah'in) yüzünde hayrın parladığını gördüm, onun aydınlığı ve parlamasıyle yağmur yağdıran siyah bulutlar parladı. Ben hafifçe ona baktığım vakit bu nurun onun kendisini ve etrafında olanları dolunayin dünyayi aydınlattığı gibi aydınlatmakta olduğunu gördüm. Ben onu elde etmekle her vakit iftihar edeceğim bir şeref kazanmak istemiştim, fakat çakmaktasını çakan herkes ateş çıkaramaz. Zühre kızının elde ettiği hayır ve saadet tarif harıcınde hos ve büyüktür. Fakat o, senden soyup aldığı hayrın ne olduğunu bilmiyor". Bu sözleri bitirdıkten sonra Fatma, şöyle ekler: "Ey Hasim oğulları! Cinsi münasebette bulunmak üzere uğraşmakla Ümeyne (Amine)nin nur ve aydınlığı çekip alması, fıtıllerin kandılın yağını çekmesine benzer. Gencin elde ettiği her kiymetli şey azim mahsülü olmadığı gibi, her kaybettiği de zaaf eseri değildir. Sen bir şey talep ettiğin vakit usulü dairesinde güzelce hareket et. Seni ya uyusup burusmus olan el, yahut parmak uçlarıyle birlikte açılmış el ona kavuşturur. Ümeyne (Amine) kardeşinizden (nuru) çekip almakla öyle büyük bir şeref kazandı ki, onun ikinci bir benzeri yoktur" (Bütün bu hususlar için bkz. Taberi, age 1966, II, sh. 12) Amine'nin Muhammed'e de Abdullah bin Câfer söylemesine göre, bu Abdülmuttalib, hem çok kadın edinmek üzere iki
hamile kalmasıyle ilgili bütün bu yukardaki hikâyelerden gayrı bir Zuhri tarafından rivâyet edilen bir haber vardır ki, Taberi’nin konudaki rivâyet'lerin en doğru olanidir. Bu rivâyete göre sevdiği oğlu Abdullah'i evlendirmek, ve hem de kendisine yeni bir kadına birden talip olur. Bu kadınlardan biri Ehyeb bin Abdimenaf
237
bin Zuhre'nin kızı Hâle ëdir, diğeri de Veheb bin Abdimenaf bin Zuhre'nin kızı Amine'dir (Bkz. Taberi, age, 1966, II, sh. 13) . Abdülmuttalib unlardan Hâle'yi kendisine alır, Amine'yi de oğlu Abdullah'la evlendirir. Ve yukardaki olaylar bu temele oturtularak anlatılır. Fakat her ne olursa olsun, İslâm kaynaklarından naklettiğimiz yukardaki hikâyelerle anlatılmak istenen şudur ki Tanrı, "en son ve en sevgili peygamberi”nin, Kureyş kadınlarının en meziyetlisi olarak bildiği Amine tarafından dünya'ya getirilmesini istemiştir. Bu nedenle Abdullah'in başka kadınlarla yatmasına izin vermemiştir. Ve güyâ yine bu nedenledir ki Amine'yi bir çok şekilde şereflendırmış, örneğin ona "Sen bu ümmetin efendisine hamilesin" şeklinde haberler göndermiş ve oğlunu dogurduktan sonra da: "O, övgüye değer, şerefli Allah’ın kuludur; Onu Meclislere gelmiş görüyorum..." şeklinde konuşmuştur (Bkz. İbn İshak, Siyer, 1988 , sh. 95). Fakat İslâm kaynaklarının anlatmasına göre Tanrı bununla da kalmaz, bir de Amine'ye, Muhammed'i dünyâ'ya getirmesi vesilesiyle, Sam topraklarından Busra saraylarını dolduran bir nur çıkarır, ve ona "Muhammed" adının takildiğini, oğlunun Tevrat'taki adının "Ahmed" olduğunu, ve bu ad’ın "göklerde ve yer yüzünde yasayanların onu över olduğu" anlamına geldiğini anlatır (İbn İshak, age, 1988, sh. 96). Fakat her ne hikmetse Tanrı, Amine'nin Muhammed'e hamileliği sırasında Abdullah'in canını alır ve böylece Muhammed'in, daha ana karnında iken babasız kalmasına sebeb olur. (Bir rivâyete göre Muhammed 28 aylık iken babaşını kaybetmiştir. Bu iki haberden hangisinin doğru olduğu bilinmez ve "Her şeyin doğrusunu Allah bilir" demekle yetinilir. Bkz. İbn İshak, age, 1988, sh. 96). Bundan dolayıdır ki Amine, doğumdan hemen sonra cariyesini Abdülmuttalib'e gönderir ve Muhammed'in doğduğunu haber verir. Bunun üzerine Abdülmuttalib Amine'nin yanına gelir ve Amine ona, hamileliği sırasında gördüğü şeyleri, kendisine söylenenleri, ve oğlunun adı hakkında kendisine emredilenleri birer birer bildirir. Abdülmuttalib, yeni doğan Muhammed'i alır, Kâ'be'nin ortasındaki Hubel'in yanına koyar ve onu kendisine bağışladığı için, Tanrı'ya sükürler eder (Bkz. İbn İshak, age, 1988, sh. 96) Amine'nin Muhammed'e hamile kalması ve onu dogurması ile ilgili hikâyemiz burada bıtıyor. Yine tekrarlayalım ki İslâm kaynaklarından aktardığımız yukardaki bilgilere göre Tanrı, Muhammed'in dünya'ya gelebilmesi için Amine'yi seçmis, ve şereflendırmıştır. Ancak ne var ki, bu aynı Tanrı, yine aynı Arap kaynaklarına göre, Amine'ye her ne hikmetse, bazı azızlıklerde bulunmaktan da geri kalmamıştır. şu bakımdan ki, bir kere, Muhammed'i dünyâ'ya getirdiği an onu sütsüz bırakmış, ve böylece kadıncağizi, çocuğunu emzirme mutluluğundan yoksun kılmıştır. Hali, vakti zâten yerinde olmayan Amine, bu durumda ne yapacağını şaşırmış, ve Abdülmüttalib' e haber salarak, onun aracılığıyle bir süt anası aramıştır. Halıme adında bir kadının bu ise talip çıkması üzerine, çocuğu ona bırakmıştır. Amine'yi sütsüz bırakan Tanrı, yine her ne hikmetse, Halıme'ye bol bol süt ihsan etmiş, Halıme de ona sükürler etmiştir (Bkz. İbn İshak, age 1988, sh. 70-71) . Öte yandan Tanrı, Muhammed'in doğumundan önce iltifatlar yağdırdığı Amine'yi, doğumdan sonra sütsüz bırakmakla kalmamış, ve fakat onu, daha sonraki yillarda oğlunun "mağfiret" dilemesinden (hayır-duâ etmesinden) de yoksun kılmıştır.
238
Gerçekten de, yine Arap kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, Mekke'nin fethinden sonra anasının viran mezarını ziyâret ettiğinde, yanındakılere şöyle demiştir: "Bu benim anamın mezaridir. (Bu mezari ) ziyâret etmek için Tanrı'dan izin istedim. Tanrı bana bu izni verdi. Fakat anam için mağfiret dilemek üzere izin istediğim zaman Tanrı bana bu izni vermedi" (Bkz. İbn-i Sa'd'in Kitabu't-Tabakat’ına ve ayrıca Diyânet'in yayınladığı Sahih-i Buhari Muhtasari.... adlı külliyatin 4cü cildi’nin 536ci sayfasına bakiniz). "Mağfiret" sözcüğü her hangi bir kimse için "Tanrı'dan günâhlarının bağışlanmasını ve cennet'e alınmasını dilemek" anlamına gelir. Görülüyor ki Tanrı, anasının mezarını ziyâret edebilmesi için Muhammed'e izin vermiş ve fakat anası için duâ etmek ve anasının Cennet'e alınması hususunda dilekte bulunmak hususunda izin vermemiştir. Neden vermemiştir, bunu açıklamıyor Muhammed! Açıklamadığı gibi neden dolayı izin vermediğini Tanrı'ya da sormuyor. Fakat Kur'ân'a koyduğu hükümlerden anlıyoruz ki "müşrik" olanlar, yâni Tanrı'ya ortak kosanlar (putperest'ler) lehine mağfiret dilenemez, velev ki bunlar ana, baba, kardeş vs... gibi yakın kimseler olsun. Örneğin Tevbe sûresindeki âyet aynen şöyle: "(Kâfir olarak ölüp) cehennem ehli oldukları onlara açıkça belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar, müşrikler (Allah'a ortak kosanlar) için af dilemek ne peygambere yarasır ne de inananlara" (K. 9 Tevbe 113). Bu âyet'e göre Tanrı, Muhammed'i (ve inananları), müslüman olmıyarak ölen akrabalar (ana, baba, kardeş, vs...) lehine magƒiret dilemekten yasak kılmıştır. Daha başka bir deyimle Tanrı, Muhammed'e, anası müslüman olarak ölmedi diye mağfiret dileme izni vermemiş olmaktadır. Gerçekten de kimi rivâyete göre Amine "putperest" olarak, kimi rivâyete göre de "Yahudi" imanında olarak ölmüştür [Her ne kadar bu âyet'in, Muhammed'in amcasi Ebû Tâlib hakkında "indiğini" söyleyenler varsa da Beyzevi gibi en sağlam yorumcuların söylemesine göre Amine için "ınmıştır". Fakat ister onun için, ister bunun için inmiş olsun, akraba olan tüm kişileri kapsadığına göre kuşkusuz ki Amine'ye de samildir. Bu konuda daha geniş bilgi için benim Şeriât Ve Kadın adlı kitabıma bakiniz]. İslâmcılar, "Neden dolayı Tanrı, Muhammed'e bu izni vermemiştir?" şeklindeki soruları dinsizlik olarak kabul ettikleri için bu konu 1400 yıl boyunca tartişılmamış, ve aklı düğümleyen bu sorun doğru dürüst bir açikliğa kavuşturulmamıştır. Fakat yukardaki şeriât verilerini akıl süzgecinden geçirecek olursak ortaya, "Tanrı anlayışı" konusunda bir takım soru işâretleri belirir. Örneğin, neden dolayı Tanrı, başlangıçta Amine'yi sınırsız şekilde şereflendırmıştır de, sonradan fikir değiştirip mağfiret'ten yoksun etmiş ve cehennemlik bilmiştir? Eğer denecek olursa ki "Muhammed'in doğduğu tarihte müslümanlık yoktu ve bu yüzden Amine müslüman olamadan ölmüştür, ve Tanrı onu müslüman olarak ölmediği için mağfiret'ten yoksun kılmıştır", bu takdirde ortaya daha da çetrefil sorular çıkmış olur ki bunlardan biri şu: Amine'yi, Muhammed'e hamile kılmak gibi sonsuz bir "seref"le şereflendiren, ona "Sen bu ümmetin efendisine hamilesin" şeklinde haberler gönderen, ve Sam'dan Busra sarayına kadar her yeri pariltadıcı "nur" veren bir Tanrı, ortada hiç bir sebeb yok iken, neden dolayı fikir değiştirsin de kadıncağizi "mağfiret"ten yoksun etsin? Ve yine bunun gibi dilediğinin kalbini açıp müslüman yapabilir güçte olduğunu söyleyen (örneğin En'âm sûresi, âyet 125) , ve örneğin geçmiş dönemlerde Musa’nın anasının "kalbini pekistiren" (Bkz. Kasas sûresi, âyet 10-11) ya da Firavun'un karısı Asiye'yi ve İsa’nın anası Meryem'i müslümanlıkla "sereflendiren" ve onların adlarını dahi Kur'ân'da zikreden bir Tanrı
239
(Bkz. K. Tahrim 12 ve d...; İmrân 35,42; Enbiyâ 91, vs...), neden dolayı aynı "nimetleri" Amine'ye tanımasın, ve onun müslüman imanında ölmesini sağlamasın? Söylemeye gerek yoktur ki "yüce" ve ëâdil" olduğu kabul edilen bir Tanrı’nın, Amine'yi önce şereflendirip sonra onun için "mağfiret" dilenmesine izin vermemesi şaşırtıcıdır. Fakat eğer düşünürsek ki Muhammed, kendi anası lehine mağfiret dilemek için Tanrı'dan izin gelmediğini söylemek sûretiyle kendi taraftarlarını, yani Müslümanları, müslüman olmayanların (velev ki bunlar akrabadan olsunlar) etkisinden kurtarmak için böyle yapmıştır, bu takdirde yukardaki sorulara yanıt bulmamız kolaylaşır.
240
11-TANRI’NIN MÜSLÜMAN YAPMAK İSTEDİĞİ ÜMEYYE İBN-İ EBİ'S-SALT'IN ŞEYTANLAR TARAFINDAN MÜSLÜMANLIKTAN UZAK KILINMASININ HİKÂYESİ (K. A'râf Sûresi, Ayet 175-176) Kur’ân’ın A'raf Sûresi'nde şöyle yazılı: "Onlara [30] , şeytanın peşine taktığı ve kendisine verdiğimiz âyetlerden siyrilarak azginlardan olan kişinin olayını anlat. Dileseydik onu âyetlerimizle üstün kilardık; fakat o, dünyâya meyletti ve hevesine uydu. Durumu, üstüne varsan da, kendi haline bıraksan da, dilini sarkıtıp soluyan köpeğin durumu gibidir. İşte âyetlerimizi yalan sayan kimselerin durumu böyledir. Sen onlara [31] bu kıssayı anlat, belki üzerinde düşünürler... Allah’ın doğru yola sevkettiği kimse doğru yolda olur. Saptırdığı kimseler ise, işte onlar mahvolanlardır." (K. 7 A'râf 175-176, 178) Görülüyor ki bu âyet'lerde Tanrı’nın Mülüman yapmak istediği bir kişiden söz edilmekte. Fakat şeytan bu kişiyı peşine takıp kandırıyor ve onun müslüman olmasına engel oluyor. Bu yüzden Tanrı bu kişi'ye kızıyor ve onu "dılını sarkıtıp soluyan köpege" benzeterek mahvolanlardan sayıyor. Fakat bunu yaparken Müslüman olup olmamanın Tanrı dileğine bağlı bir iş olduğunu anlatıyor. Anlatırken de söz konusu kişinin Müslüman olmaktan siyrılmasının sorumluluğunu üstlenmişe benziyor. Dikkat edileceği gibi yukardaki sözlerde bazı çelişkiler, ve Tanrı’nın gücü'nün sınırsız olmadığı kanısını yaratıcı bazı işâretler bulunmaktadır. Bunun böyle olduğunu anlamak için "Kıssa"nin ne olduğunu bilmek gerek. Yukardaki âyet'lerde sözü edilen kişi’nin kim olduğu konusunda yorumcular görüş ayrılığına saplanmışlardır. bazı yorumculara göre bu kişi İsrailoğullarından Bel'am B. Bâûrâ adında biridir ki, güyâ Musâ "peygamber"in söylediklerine inanmış ve "makbul" bir "mü'min" olmuştur. Ancak ne var ki kendi mensup bulunduğu kavim, onun "mü'min" olmasına karşıdır, çünkü Musa’nın kendilerini yenilgiye uğratmasından korkmaktadırlar. Kavminin israrları üzerine Bel'am, zorunlu olarak Musâ aleyhine döner ve ona lânetler yağdırmaya başlar. Bunu yaparken kendi kavmine de, Musâ'yi hezimete uğratabilmeleri için bir takım hileler öğretir. Bunun üzerine Tanrı gazaba gelir, ve Belâm’ın, Musâ aleyhinde yaptığı bedduaları Belâm’ın kendi kavmi üzerine dönüştürür ve onu da mahvolanlar arasına atar. bazı yorumculara (örneğin Vakidi'ye) göre, yukardaki âyet'lerde sözü edilen kişi Arap’ın ünlü şair'lerinden Ümeyye b. Ebi's-Salt ë dir. Bunun Nu'man b. Seyfi er-Rahib adındaki kişi olduğunu söyleyenler de vardır. Yukardaki kıssa’nın, İslâm kaynaklarına göre Ümeyye b. Ebi's-Salt ë la ilgili şekli şöyle: Ümeyye b. Ebi's-Salt Kureyş'in ünlü şairlerinden olup İslâm öncesi dönemde Arap'lar arasında tek Tanrı fikrine inanmış ve âhiret gününe imân bağlamış kimselerden biriydi. aynı görüşe sahip diğer ünlü bir şâir de Lebid İbn-i Rebia idi: "İyi biliniz ki Allah'tan başka her şey bâtıldır, devamsızdır..." şeklinde şiirler yazardı (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 38). Ümeyye de buna benzer şiirleriyle ona katılırdı . Muhammed bu iki şair'in şiirlerini begenir, beyitlerini sık sık tekrarlardı. Hattâ Lebid 'in yukardaki satırlarının, "şâir" sınıfinin söylediği "en doğru" sözlerden olduğunu kabul eder,
241
Ümeyye'nin de buna benzer şiirleri olduğunu belirtirdi. O kadar ki bir gün yolda kendisine refakat eden İbn-i Süveyd adında biri: "Ümeyye'nin şiirlerinden bir şey biliyor musun?" diye sorunca, o da "Evet biliyorum" demiş ve bunun üzerine İbn-i Süveyd kendisine Ümeyye'den yüz beyit kadar bir şeyler okumuştu. Muhammed, pek begenir olduğu Ümeyye'nin şiirlerinde de "müslümanlık" havasi olduğunu belirterek: "Ümeyye İbn-i Ebi's-Salt da (şiirlerinde) müslüman olmağa yaklaşmıştı" derdi. (Bkz. Buharı’nın Ebû Hüreyre'den rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 38, hadis no. 1542) Ancak ne var ki, Muhammed'in bu söylediklerinin aksine, ne Lebid ve ne de Ümeyye, müslüman olmak şöyle dursun fakat onun sözlerini inanmazlar ve hattâ "peygamberlik" iddiâlarını dahi ciddiye almazlardı. Bunu yavas yavas anlar oldukça Muhammed huysuzlasmis, onlara karşı husûmet duyar olmuştur. Ve işte Muhammed'i böylesine küçümseyen bu iki şaire Arap'lar büyük değer verirler, ve onların şiirlerini terennüm etmekten zevk alırlardı. Böyle olduğu içindir ki Muhammmed, Müslüman olmaktan kaçınan bu iki şaire Arap'ların baglılıklarını gördükçe daha da huzursuz kalırdı. Müslümanlığı kabul etmeyen Ümeyye gibi bir şâir'in Arap'lar arasında böylesine itibar görmesinden artık öylesine rahatsız olmuş olmalıdır ki, bir gün Tanrı'dan vahiy geldi diyerek Kur'ân'a onun aleyhinde âyet'ler koyar. Bu âyet'lere göre Tanrı, güyâ Muhammed'e hitaben şöyle konuşur: "Müşriklere şu adamın kıssasını da oku ki, Biz ona âyetlerimizi vermiştik (İlmi, dini, şeref ve haysiyeti vardı). O, bütün bunlardan siyrildi çıktı da onu şeytan kendine uydurdu. Bu sûretle o sapıklardan oldu" (K. 7 A'râf 175). Görülüyor ki Muhammed'in Kur'ân'a koyduğu bu âyet'lere göre şeytan, Tanrı’nın "ilim, din, şeref ve haysiyet" verdiği ve böylece müslüman yapmak istediği Ümeyye'yi kandırıp ayartmiş, yâni Tanrı'ya bu kişiyı müslüman yapma olanağını bırakmamıştır. Buna karşı da Tanrı bir şey yapamayıp Ümeyye hakkında: "Onu şeytan kendine uydurdu" diyebilmiş ve onu kötüleyeceğim diye "Durumu... dilini sarkıtıp soluyan köpeğin durumu gibidir" (K. 7 A'râf 176) şeklinde küfürler savurmuştur. Fakat bunu söylerken, yine de Ümeyye'yi saptıran’ın aslında kendisi olduğunu açıklamıştır. Zirâ bu sözleri söyledikten hemen sonra: "Allah’ın doğru yola sevkettiği kimse doğru yolda olur. Saptırdığı kimseler ise, işte onlar mahvolanlardır" (K. A'râf 175-178) demekten geri kalmamıştır. Bunları okurken akla bir takım sorular geliyor: Acaba şeytan, Tanrı’nın müslüman yapmak istediği bir kişi’yi, müslüman olmaktan uzak kılmakla, Tanrı’nın gücünü sınırlandırmış, yâni Tanrı’nın üstünde bir güc'e sahip olmuş olmuyor mu? Öte yandan dilediğinin kalbini açıp müslüman, dilediğininkini kapatıp "kâfir" yapabilen bir Tanrı (örneğin Bkz. En'âm sûre'si, âyet 125), müslüman kılmadığı Ümeyye hakkında "(onun durumu) dilini sarkıtıp soluyan köpeğin durumu gibidir" (K. 7 A'râf 176) demekle haksizlik yapmış olmuyor mu? Yine bunun gibi "Yüce" olduğu kabule dilen bir Tanrı, hiç kalkar da "dılını sarkıtıp soluyan köpek" şeklinde küfürler eder mi? Ve nihâyet kişileri, dilediği gibi doğru yola sokan ya da saptıran bir Tanrı, "Onu (Ümeyye'yI)şeytan kendine uydurdu" demekle şeytana karşı haksizlik yapmış sayılmaz mı"
242
Söylemeye gerek yoktur ki bu tür sorular, yukardaki Kıssa’yı, Tanrı anlayışı bakımından sakıncalı sonuçlar yaratacak kılığa sokmağa yeterlidir.
243
12-ENSAR'DAN KİŞİLERİN TEKLİFİ ÜZERİNE TANRI’NIN, CUM'A’YI İBÂDET GÜNÜ OLARAK İLÂN ETMESİNİN HİKÂYESİ. (K. Cum'a Sûresi, Ayet 9) Kur'ân'da, Cum'a’nın "ibâdet" günü olarak seçildiğini bildiren şu âyet bulunur: "Ey inananlar! Cuma günü namaz için ezan okunduğu zaman Allah’ı anmaya kosun; alim satımı bırakin; bilseniz bu sizin için daha iyidir" (K. 62 Cum'a 9). Bu âyet'i Kur'ân'a koymakla Muhammed, Yahudiler için kutsal bilinen "Cumartesi" ile Hırıstiyanlar için kutsal bilinen "Pazar" günlerinin, Müslümanlar bakımından geçerli olmayıp sadece Cum'a’nın "hayırlı" ve "kutsal" olduğunu anlatmak istemiştir. Cum'a gününün "kutsallığını" dile getirmek maksadıyla: "Üzerine güneş doğan eyyâm’ın (günlerin) en hayırlışi Cum'a günüdür" demiş, ve bunun nedenlerini bildırmıştır. Söylediğine göre Tanrı, Adem'i Cum'a günü yaratmiş, bir Cum'a günü Cennet'e almış, ve bir Cum'a günü Cennet'ten çıkarmıştır; yine bunun gibi onun tevbesini bir Cum'a günü kabul etmiş ve canını da bir Cum'a günü sona erdırmıştır. Yine Muhammed'in söylemesine göre Tanrı Kıyâmet'in Cum'a günü kopacağını bildırmış, şöyle demiştir: "İns ve Cin'den başka hiç bir mahlûk yoktur ki, cum'a günü tanyeri agardıktan gün doguncaya kadar-Kıyâmet belki bu gün kopar korkusu ile- kulak kabartmasın" (Bkz. Ebû Dâvud'un Sünen'inde yer alan hu hususlar için bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 5). Yine Muhammed'in söylemesine göre, Cum'a günü içinde öyle bir saat vardır ki, eğer müslüman kişi tesadüfen o saat'te namaz kılıp Tanrı'dan "hâcetini" dileyecek olursa, Tanrı onu mutlaka ona verecektir (Bkz. Sahih-i...III, sh. 4-5). anlaşılan o ki müslüman kişi, cum'a günü namaz kılarken o "tesadüf" saatini yakalamak için elinden geleni yapacak, ya da hiç değilse Cum'a gunu mutlaka namaz kılacaktır. Ve işte bütün bu hususları belirtmek sûretiyledir ki Muhammed, Cum'a’nın esas itibariyle "ibâdet" günü olduğunu ve o gün ezan okunduğunda her müslümanın, işini gücünü bırakıp Tanrı’yı anmaya kosması gerektiğini eklemiş, ve böylece Cum'a’yı müslümanlar için haftanın en önemli bir günü haline getirmiştir. (Bu konudaki hadisler için Bkz. Sahih-i..., Cilt İII. sh. 3 ve d. hadis no. 478, 479, 480) . Ve Cum'a’yı, müslümanlar için daha da câzib kilabilmek maksadıyla cum'a günü abdest almanın ya da abdesti noksansız alıp namaz kılmanın, günahlardan kurtulmak gibi yararları olacağını söylemiştir. Örneğin bir konuşmsinda: "Her kim cum'a günü abdest alırsa ne âlâ, hele igtisâl ederse o daha efdal olur" demiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt III, sh. 11). Burada geçen "igtisâl" sözcüğü "yıkanmak", "efdal" sözcüğü de "Pek erdemli=derecesi pek yüksek" anlamınadır. Bir başka konuşmasında da: "Her kim abdeste davranıp abdestini noksansız aldıktan sonra cum'a namazına gelir ve imama yaklaşip sesini çıkarmaz, hutbeyi dinlerse, hem o Cum'a ile diğer Cum'a arasında, hem de fazla olarak üç gün daha içinde vâki olacak günahları... mağfiret olunur (avfolunur)..." demiştir (Bkz. Sahih-i... , Cilt III, sh. 11). Görülüyor ki Muhammed, Cum'a günü namaz kılıp sesini çıkarmadan imamı dinleyen müslüman kişiye, her def'asında en azinda 10 günlük günahlardan kurtulmak gibi pek yararlı bir sonuç sağlamıştır. Böylece müslüman kişi, bir yil, yâni 54 hafta, boyunca yukardaki şekilde namaz kılmak sûretiyle 540 adet günahindan siyrilmiş olacak, ve pek muhtemelen
244
günahtan siyrılmanın bu yolunu öğrendikten sonra günah işlemenin pek sakıncalı bir şey olmadığını düşünecek, Cum'a gününü böylesine bereketli bir gün haline getiren Muhammed'e sükürler edecektir. Ancak ne var ki Muhammed, Cum'a günü'nü Tanrı’nın, ya da kendisinin buluşu olarak yerleştirmiş değildir. Daha başka bir deyimle kendisini "peygamber" olarak ilân ettiği tarihten, Medine'ye hicret ettiği tarihe gelinceye kadar, yâni "Mekke dönemi" denen on yıldan fazla bir süre boyunca Cum'a’yı, "kutsal" bir gün olarak ilân etmeyi, ya da "ibâdet günü" haline getirmeyi düşünmüş değildir. Bu işi Medine'de ve o da "Ensâr" [32] adını alan Medine'li müslümanların istek ve teklifleri üzerine yapmıştır. Nitekim ilk Cum'a namazı, Muhammed'in Medine'ye hicretinden ve Kur'ân'a Cum'a ile ilgili âyetleri yerleştirmesinden önce, Medine'de, Ensâr'dan Es'ad İbn-i Zürâre adındaki bir müslüman kişi tarafından kıldırılmıştır. "Ensar"in, yani Medineli müslümanların, teklifi üzerinedir ki Muhammed Cum'a’yı ibâdet günü olmak üzere İslâm’ın temellerinden biri kılmıştır. Şöyleki: Mekke'deki Kâ'be denilen yer, İslâm öncesi dönemde, çeşitli din ve inanışlara açık, kutsal bir yer sayılırdı. Eski bir Arap geleneği gereğince bir çok yerlerden, özellikle Medine'den, buraya adak adamak ya da ibâdette bulunmak için gelenler olurdu. Bilindiği gibi Muhammed, Mekke'yi bu maksatla ziyâret eden Medine'lilerden bazılarıyle gizlice temasa geçerek birinci ve ikinci "Akabe Biâti" adını taşıyan andlaşmaları yapmış ve kendisini onlara "Peygamber" olarak kabul ettirmişti. İslâm’ı kabul eden bu Medineli'ler, bu tarihten sonra "Ensar" diye çağrılır olmuşlardır. Ve işte Muhammed'in Medine'ye hicret etmesinden ve Cum'a âyet'ini Kur'ân'a yerleştirmesinden önce cum'a namazini kılan, ve o güne "Cum'a" nâmini verenler", "Ensar" adını alan bu Medineli müslümanlardır. Cum'a’nın, ibâdet günü olması fikrini Muhammed onlardan almıştır. Gerçekten de Medine'de pek çok Yahudi kabileleri bulunduğu için, Medineliler onların boru çaldırarak yedi günde bir, daha doğrusu Cumartesi günleri, toplanıp ibâdet ettiklerini görürlerdi. Yine bunun gibi Hırıstiyanların da Pazar günü'nü "ibâdet gunü" olarak seçtiklerini, çan çaldırarak ibâdet çagrişinda bulunduklarını bilirlerdi. Bundan dolayıdır ki bir gün biraraya gelip aralarında şöyle konuşurlar: "Yahûdilerin 7 günde bir, hep bir arada toplanıp ibâdet ettikleri yevm-i mahsusları (özel günleri) var. Nasâra’nın (Hırıstiyan'ların) da öyle. Haydı biz de kendimize hep birlikte bulunup Allah’ı zikretmek, namaz kılmak, Allah'a arz-i şükretmek için bir gün tahsis edelim. O da varsın Arûbe günü olsun" (Bk. Sahih-i...., Cilt III, sh. 5) Cum'a’yı onlar "Arûbe" olarak çağırdıkları için, İbn-i Sirin'den gelen rivâyete göre, o gün Ensâr'dan Es'ad İbn-i Zürâre' nin yanında buluşup hep birlikte namaz kılarlar, namaz'dan sonra bir davar kesip yerler ve işte bu günün adını "Cum'a" koyarlar (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 5-6) [33] . Daha Muhammed'in Medine'ye hicret etmesinden önce Esad’ın kıldırdiği bu namaz, Ensar'dan kişilerin hafızasında öylesine yerleşmıştır ki, bir çoğu ihtiyarlıklarında onu anarlar, ve ona "Mağfiret" dilerlerdi. Örneğin Ebû Dâvud'un naklıne göre Abdurrahman İbn-i Kâ'b İbn-i Mâlik şöyle demiştir: "Pederim Kâ'b'in gözleri alil (sakat) olduktan sonra onu ben yederdim [34] . Cum'a namazına götürdüğümde ne zaman ezâni işitse Es'ad İbn-i Zürâre için istigfâr ( duâ) ederdi. Resûlullâh... Medineyi tesrif buyurmazdan evvel... bize ilk Cum'a namazini kıldıran o olmuştu" (Bkz. Sahih-i..., III sh. 5).
245
Daha başka bir deyimle İslâm'da Cum'a ibâdeti, Muhammed'in Medine'ye hicretinden, ve Kur'ân'a Cum'a ile ilgili âyet'in konmasından önceki bir tarihte Ensâr'dan Es'ad İbn-i Zürâre'nin kıldırdiği bu namaz ile başlar. Ve işte Ensâr'dan olan bu kişilerin buluşu üzerinedir ki Muhammed, Yahûdilerin Cumartesi gününü ve Hırıstiyanların ise Pazar gününü ibâdet günü olarak seçmis olmalarının önemini farkeder ve böyle bir uygulamanın kendisi için çok önemli olacağını düşünür. Fakat sanki Ensâr'dan akıl almış görünmemek için Cum'a gününün Tanrı tarafından "mübarek" bir gün olarak zaten eskidenberi kararlastırılmış olup Yahudilere ve Hırıstiyanlara "far"z kılındığını ve fakat onların bu emri dinlemeyip ihtilafa düstüklerini ve başka günlere i'tibar ettiklerini söyler; şöyle der: "Bizler (Ehl-i Kitâb'a nazaran) en sonra gelmişler (ken) Kıyâmet gunünde (faziletce) en basa geçecek olanlarız. Sundan dolayı ki, bizden evvel onlara (daha sonra bizlere) Kitâb verildi de Allah’ın onlara farz buyurduğu gün, bu (cum'a günü) iken onlar ihtilâf çıkar(ip başka günlere ta'zim et) tiler. Bize ise o güne i'tibar etmek hususunda Hak Teâlâ hidâyet verdi. Artık bu bapda nâs bizden geri kalmış oldular (Artık bu bapta halk bize uymuştur). Yahudilerin ibâdet günü yarın (Cumartesi) Nasârâ'(ninki) de öbür gündür (Pazar günüdür)..." (Ebû Hüreyre'nin rivâyeti olarak Muhammed'in bu sözleri için bkz.n Sahih-i..., III, sh. 3 ve d. hadis no. 478) Daha sonra bunu Tanrı'dan geldiğini söylediği âyet'le kesinleştirmek üzere Kur'ân'a Cum'a Sûresi’nin 9. âyetini koyar: "Ey inananlar! Cum'a günü namaz için ezân okunduğu zaman Allah’ı anmaya kosun; alim satımı bırakin..." (K. 62 Cum'a 9). Yani Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, Cum'a gününü "ibâdet" günü olmak üzere seçmis ve bunu, İslâm’ın bir kuralı olmak üzere, daha önce Yahudilere ve Hırıstiyanlara bildırmış ve fakat onlar, Tanrı’nın bu emri üzerinde anlaşmazlığa düşerek kendilerine "Cumartesi" ya da "Pazar" günlerini seçmişlerdir. Ve yine Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, sırf bir "lütuf" olsun diye Müslüman ümmeti’ni en sona bırakmış ve Yahudileri ve Hırıstiyanları en basa alarak onlara kitap'lar vermiş, peygamberler göndermiştir, çünkü istemiştir ki müslümanlar Kıyâmet gününde en basa geçip bütün yaratıklardan ve varlıklardan önce "hasrolunsunlar". Nitekim Müslim'in Ebû Hüreyre'den rivâyetine göre Muhammed'in söylemesi şöyle: "Biz, hem en son gelenleriz, hem de Kıyâmet gününde fazilet ve ulüvv-ü menziletce en ileride olanları"z. Bir başka deyişi de şöyle: "Biz, hem ehl-i dünyânin en sona kalanlarıyız, hem de Kıyâmet gününde en basa geçip bilcümle mahlûkattan evvel lehlerinde hüküm verilecek... olanları"z. Bunları derken anlatmak ister ki, Yahudiler "Cumartesi" gününü, Hırıstiyanlar ise "Pazar" gününü ibâdet günü seçmekle Tanrı’nın irâdesine karşı gelmişler ve fakat müslümanlar, her ne kadar ibâdet gününü onlardan sonraki bir tarih itibariyle seçmis olmakla beraber, Cum'a günü'nün "faziletini" tanımak sûretiyle, onlara nazaran daha üstün duruma girmişlerdir, bu nedenle Kıyâmet gününde en basa geçeceklerdir (Bkz. Sahih-i... ,Cilt III, sh. 6-7). Görülüyor ki Muhammed'in açıklaması bir takım sorulara zemin yaratır niteliktedir. şu bakımdan ki eğer Tanrı Cum'a’yı, çok önceleri "ibâdet" günü olarak tespit etti ve Yahudilerle Hırıstiyanlara bildirdi ise, Muhammed'i peygamber olarak seçtiğini söyledikten sonra, tüm Mekke dönemi boyunca (yâni 12 ya da 13 yıl boyunca) neden bunu ona bildirmesin de gizlesin? "İbâdet usûllerini" (örneğin namaz kılmayı) daha ilk başlarda, yâni Mekke döneminde, Muhammed'e emrettiğine göre, neden Cum'a gününü "mübarek" bir gün olarak tanımladığını müslümanlara bildirmesin? Ve neden bu işi, Muhammed'i "peygamber" olarak gönderdiğini söylediği zaman değil de 1o ya da 15 yıl bekleyip, ancak Ensâr'in, yukardaki
246
şekilde Cum'a gününü ibâdet günü yapmalarından sonra düşünsün ve âyet indirmeye ancak o zaman karar versin? Öte yandan bir de "Neden dolayı Kitâb gönderirken Arap'ları (ve müslümanları) en sona bıraksin? Ya da, neden dolayı bütün ümmetlere aynı eşit nimetleri sağlamak varken, bunu yapmasın?" Muhammed, bu gibi soruların karşılığını açıklamış değildir; her iş için olduğu gibi bunları da muhtemelen Tanrı’nın keyfiliğine yormuştur. Buna karşılık "Neden dolayı bizler en sona bırakılmış iken (faziletçe) en basa geçecek olanlarız?" sorusunu, yukardaki hadis'te görüldüğü gibi, anlaşılması güç bir mantığa dayatmıştır: güyâ Yahudiler ve Hırıstiyanlar, kendilerine "far"z kılınan Cum'a gününü değiştirmişlerdir; "müslümanlar" ise, kendilerine "hidâyet" olunan Cum'a gününü benimsemekle, Yahudilerin ve Hırıstiyanların önüne geçmişlerdir. Fakat bütün bunlar bir yana, bir de şu var ki şeriâtçılar, Tanrı’nın, daha önceki ümmetlere, yâni Yahudilere ve Hırıstiyanlara "cum'a" günü diye bir şey bildirmeyip bunu sadece müslümanları dünya'ya getirdikten sonra, onlara bildirdiğini söylerler ve Ebû Hüreyre ile Huzeyfe'nin şu rivâyetlerini örnek verirler: "Allâhu Teâlå bizden evvel gelenlere cum'a’yı tutmak yolunu göstermedi. Yahudilerin yevm-i mahsusu (özel günü) cumartesi, Nasârâ'nin (Hırıstiyanların) da yevm-i mahsûsu pazar oldu. Derken bizi dünyâyay getirdi ve yevm-i cum'a yolunu bize gösterdi, ve cum'a, cumartesi, pazar günlerini ibâdet günü kılmış oldu". Güyâ Yahudiler, Tanrı’nın bütün yaratıkları (MahlukatI) yaratırken cumartesi gününü bos bıraktığını, yâni dinlendiğini söylemişler ve "Binaenaleyh biz de o gün istirahat edip ibâdetle ve (Tanrı'ya şükretmekle) mesgul olalım" demişlerdir. Hırıstiyanlar da: "Pazar, (Tanrı’nın) mahlukatı yaratmaya başladığı ilk gündür. Binaenaleyh ta'zime ehak olan (övülmeye hakkı olan) odur" demişlerdir. Müslümanlara gelince, onlara cum'a "nâsip" olmuştur ki o gün, Adem'in dünyaya gelişi günüdür. İnsan’ın yaratılış amacı da Tanrı'ya ibâdettir (Bkz. Sahihi..., İII. sh. 8). Söylemeye gerek yoktur ki bütün bunları akıl süzgecinden geçirmek istediğimizde kendi kendimize: "Neden dolayı Tanrı, ya da onun elçisi olduğunu söyleyen Muhammed, Mekke'de bulunduğu 10 ya da 13 yıl boyunca, Cum'a gününün ëmübarek' oluşundan ve topluca ibâdetin bu ëmübarek' günde yapılması gereğinden müslümanlara söz etmemiştir de bunu ancak Es'ad İbn-i Zürâre' nin Ensâr'a kıldırdiği namazdan sonra düşünmüş ve Cum'a âyet'ini Kur'ân'a yerleştirmiştir?" diye sormak ihtiyacini duymaktayiz. Neden dolayı bu ihtiyacın, 1400 yıl boyunca İslâm dünyaşında duyulmamış olduğunu merak etmekten de kendimizi kurtaramamaktayiz.
247
13-DÜŞMAN'DAN ALINAN GANİMETLERİN BEŞTE BİRİNİN TANRI'YA VE ELÇİSİ'NE PAY OLARAK AYRILMASININ HİKÂYESİ. (K.Enfâl 42; Fetih 19-21; HaSr 7; Nisa 94-97) "Ganimet" sözcüğü, "Savaş yolu ile düşman'dan ele geçirilen şeyler" karşılığı olarak kullanılır ki, bu "seyler", genel olarak "silahlar", "mallar" "hayvanlar" , "erkek, kadın ve çocuk esirler"i kapsar. İslâm öncesi dönemlerde Arap şeyhleri, savaşlarda aldıkları ganimetten kendilelerine bir pay ayirip geri kalanını savaşa katılanlar arasında paylaştırırlardı. işte bu eski Arap geleneğini Muhammed, Medine'ye hicret'ten sonra giristığı çete saldırıları ve savaşlar boyunca sürdürmüş ve Kur'ân'a bu konuda hükümler koymuştur. Fakat denebilir ki ganimet siyâsetini benimserken, esas itibariyle Tevrat'dan etkilenmıştır. şu bakımdan ki Tevrat’ın "Tesniye" adlı kitabında Tanrı’nın, İsrailoğullarını "Kâfirlere" karşı cenketmeğe teşvik ettiği yazılıdır. Bu hükümlere göre eğer "kâfirler" direnmez ve barış yolunu seçip kapılarını açacak olurlarsa, yani kendiliklerinden boyun eğerlerse, mesele yoktur; bu takdirde İsrail oğullarına kulluk etmek zorunluğundadırlar. Yok eğer boyun eğmeyecek olurlarsa, bu takdirde İsrail oğulları saldırıya geçip zafer sağlayacaklardır; ve zafer sağlamakta onlara Tanrı yardımcı olacaktır. Zafer sonucu ele geçirdikleri ganimet malları ve kadın esirleri paylaşacak ve erkek esirleri kılıçtan geçireceklerdir. Tevrat'da şöyle yazılı: "O zaman (düşman Kent'ini) muhasara edeceksin, ve Allah’ın Rab onu senin eline verdiği zaman, onun her erkeğini kılıçtan geçireceksin; ancak kadınları ve çocukları ve hayvanları ve Kent'de olan her seyi, bütün mali kendin için çapul edeceksin ve Allah’ın Rab’ın sana verdiği düşmanlarının malini yiyeceksin. Bu milletlerin şehirlerinden olmayıp senden uzakta bulunan bütün şehirlere böyle yapacaksin..." (Bk. Tevrat/ Tesniye, Bap 20) Görülüyor ki Yahudilerin Tanrı'si, İsrail oğullarına ganimet almayı "fazilet" olarak tanıtan bir Tanrı’dır. Ve işte Muhammed, böyle bir siyasetin kendisine yararlı olabileceğini düşünmüş olmalıdır ki, Medine'ye geçtikten hemen sonra, Mekke kervanları üzerine çete'ler göndermeye başlamış, daha sonra bunu savaş saldırıları şekline dönüştürmüş ve elde edilen "ganimet'in" paylaşımı konusunda Tanrı'dan vahiy indiğini söylemiştir. Bunu yaparken ganimet almanın bir "fazilet" olduğu fikrini işlemiş, ve gelmiş geçmiş peygamberler içerisinde bu hakkın Tanrı tarafından ilk kez kendisine tanınmiş olduğunu bildirmekle "fazilet" temsilcisi olarak görünmüştür. Nitekim Buharı’nın, Câbir b. Abdullah'tan rivâyetine göre, Muhammed şöyle demiştir: "... ganâim bana (Tanrı tarafından) helâl edildi. Halbuki benden evvel kimseye helâl edilmemişti". (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 245, hadis no. 223). Bunu söylerken bir de şunu bildırmıştır ki, Tanrı güyâ din adına savaş yapma hakkını, daha önceki peygamberlerden sadece bazılarına tanımış, fakat bununla beraber onlara "gânaim'i" (ganimet mallarını) helâl kılmamıştır; ganimet almayı helâl kıldığı ilk ve tek "peygamber" güyâ Muhammed'dir (Bkz. Sahih-i..., Cilt II. sh. 245 ve d.) Ancak ne var ki Tevrat'da, diğer peygamberlerin, örneğin Musa’nın, çapulculukla mesgul oldukları, bu yoldan ganimetler elde ettikleri ve bu işi Tanrı’nın emriyle yaptıkları yazılıdır. Fakat her ne olursa olsun Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, müslümanlardan hoşnud olduğu için onlara ganimetler va'd etmiş (K. Fetih 18- 21) ve ganimetlerin "helâl" ve "temi"z şeyler olduğunu bildırmış ve bu vesileyle kendisinden korkulmasını eklemiştir. (K. Enfâl 69).
248
Ancak ne var ki ganimetin "helâl" ve "temi"z olduğunu bildiren Tanrı, paylaşma işini önceleri belli bir esasa bağlanmadığı için, müslümanlarla Muhammed arasında bazı sürtüşmeler olmuş ve bu sürtüşmeleri Muhammed, Bedir savaşından sonra Kur'ân'a yerleştirdiği âyelerle çözüme bağlamış, bağlarken de ganimet'in beşte birinin Tanrı'ya ve kendisine âit olduğunu saptamıştır. şöyle ki: Medine'ye hicret ettikten az sonra Muhammed, Kureyş kervanları üzerine cete'ler göndermeye başlar. Fakat pek basarılı olamaz. Nihayet bir gün Ebû Sûfyân riyasetindeki zengin bir Mekke kervanının, Sam'dan Mekke'ye dönmekte olduğu haberini alır. Derhal üçyüz kişilik bir çetenin başına geçerek kervanın geldiği yere yönelir. Fakat Mekke'liler onun bu planını keşfederler ve Ebû Cehl kumandasında bin kişilik bir ordu'yu onun üstüne gönderirler. Bu durumda Müslümanlar için, ya kervan’ı ele geçirmek, ya da Ebû Cehl kumandasındaki ordu ile savaşmak gibi iki sik vardır. Ashab'tan bir kısmı, bin kişilik Kureyş ordusuna karşı savaşmanın güç olduğunu, ve buna hazırlıklı bulunmadıklarını söylerler. Ve esasen savaş maksadıyla değil fakat Sam'dan gelen kervani ele geçirip ganimet edinmek üzere yola çıktıklarını söyleyerek geriye dönmek isterler. Onların bu direnisini kırmak için Muhammed, Tanrı’nın Kureyş ordusunu yok ederek "Kâfirlerin" ardını kesmek istediğini, bu itibarla kendilerine yardımcı olacağını söyler (Bkz. K. Enfâl 7) ve taraftarlarını Bedir mevkiinde Mekkelilerle savaşmaya iknâ eder. Bunu yaparken Tanrı'ya da şu şekilde duâ etmekten geri kalmaz: "Ya Rab! (Peygamberlerine yardım edeceğin hakkındaki) ahdini ve (zafer) va'dini (yerine getirmegI) Senden isterim. Allah’ım! Eğer (mü'minlerin helâkini) dileyorsan bu günden sonra Sana ibâdet eden bulunmayacaktır..." (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 333-4, hadis no. 1228. Ayrıca bkz. Taberi, age, Cilt II. sh. 401). Dikkat edilecek olursa bu duâ’sıyle Muhammed, Tanrı’nın dikkatını çekmekte ve eğer yardımcı olmayıp müslümanların yenilmesine sebebiyet verirse, yer yüzünde kendisine ibâdet edecek kimse bulamayacağını ona hatırlatmaktadır; hani sanki Tanrı, kişileri dilediği gibi müslüman yapamaz ve kendisine ibâdet edecek insan bulamazmış, ve sanki Muhammed'in bu hatırlatmasına muhtaçmis gibi. Fakat Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, böyle bir hatırlatmayı yerinde bulmuş görünerek meleklerini göndermek sûretiyle müslümanlara yardım edip onlara zafer kazandırır. Bu savaş sonucunda Muhammed büyük miktarda ganimet alır. Bu zamana gelinceye kadar böylesine bol bir ganimet ele geçmediği için, ganimet'in kime ait olduğu ve nasıl paylaşılacağı konusunda ortada henüz bir kural yoktur. Bu nedenle taraftaları kendisine, bu alınan ganimetin kime ait olduğu ve nasıl paylaşılacağı hakkında soru sorarlar. Tanrı soru'yu duymus olmalıdır ki, derhal vahy gönderir ve ganimetlerin Tanrı'ya ve Muhammed'e âit olduğunu bildirir: "(Ey Muhammed!) Sana ganimetlerini soruyorlar. De ki: -'Ganimetler Allah ve peygamber'e aıttır..." (K. Enfâl 1) Fakat Tanrı’nın bu emri savaşa katılan müslümanların hosuna gitmez; çünkü, daha önceki çete saldırılarında olduğu gibi, alınan ganimetin paylaştırılmasını beklemektedirler. Onların bu hoşnudsuz halini görünce Muhammed, bir çözüm arar. O zamana kadar uygulanan usûl'de, ele geçirilen ganimet mallar, saldırıya katılanlar arasında eşitlik esasına göre paylaşılmakta idi. Fakat Bedir savaşında sağlanan ganimet fevkalade çok olduğu için, eşitlik üzere yapılacak bir paylaşmanın sakıncalı olacağını düşünür ve ganimetin beşte birinin Tanrı'ya ve kendisine âit olduğuna dâir Kur'ân'a şu hükmü koyar:
249
"Eğer Allah'a, ve Bedir'e ve kulumuz Muhammed'e indirdiğimize inaniyorsanız, bilin ki, ele geçirdiğiniz ganimetin beşte biri Allah’ın, Peygamberi’nin ve yakınlarının, yetimlerin, düşkünlerin ve yolcularındır" (K. Enfâl 41). Böylece ganimet malların bese bölüp, bu paylardan birini kendisine ayirir, geri kalani da savaşa katılmış olanlar arasında paylaştırır. Bu malların "helâl" olduğunu anlatmak üzere de Kur'ân'a şunu ekler: "Elde ettiğiniz ganimetten helâl olarak yiyini"z (K. 8 Enfâl 69). Ancak ne var ki ganimetin beşte birinin kendisine ve yakınlarına âit olduğunu söylerken "yakınlar" deyiminden ne anlaşılmak gerektiğini açikliğa kavuşturmamıştır. Bundan dolayıdır ki yorumcular ve din bilginleri arasında görüş ayrılıkları çıkmıştır. bazıları (örneğin SâfII) "yakınlar" deyiminin "Hâsim ve Muttalib oğulları”nı kapsadığını, bazıları da "Kureyş kabilesi" anlamına geldiğini söylemişlerdir (Diyânet Vakfi çevirisinde Enfâl sûresi’nin 41 âyeti’nin açıklamasına bakiniz). Fakat her ne olursa olsun, şu veya bu şekilde savaşa katılmış olan kadınlara, ganimet'ten pay ayrılmaz; bu konuda kadınlara hak tanınmamıştır. Buna karşılık savaşa katılan at'lara hak tanınmıştır. Buharı’nın Abdullah İbn-i Ömer'den rivâyetine göre Muhammed, ganimet alınan mallardan her bir süvariye bir "sehm" (pay), ve süvarı’nın sahip bulunduğu at için ise iki "sehm" (pay) ayrılmasını öngörmüştür; böylece süvarilerin üç pay üzere "nâsib" kılınmalarını sağlamıştır (Bkz. Sahih-i.... Cilt X, sh, 340, hadis no. 1635) . * Her ne olursa olsun gerçek şu ki, ganimet edinmeyi "fazilet" şeklinde kabul etmek sûretiyle Muhammed, taraftarlarını çete saldırılarına, ve din savaşlarına surüklemiş, ganimet edindikçe taraftarlarının sayısını arttirip güçlenmıştır. Daha başka bir deyimle "Ganimet" siyâseti, İslâm'a taraftar ve saha kazandırmak bakımından son derece yararlı olmuştur. Bununla beraber bu yararlılık, şu tür soruları sormaya engel görünmemektedir: "Yüce" olduğu kabul edilen bir Tanrı, hiç, din ve inanç farkı nedeniyle insanları birbirleriyle savaştırır, birbirleriyle vurusturur ve alınan ganimetlere ortak olur mu? Hiç insanları, dilediği gibi "doğru" yola sokma gücüne sahip bir Tanrı, vurusma usûllerini seçip insanların birbirlerini boğazlatıp birbirlerinin varlığına konmalarını uygun görebilir mi?
250
14-HAYBER SEFERİNDE ESİR EDİLEN SAFİYE'NİN MUHAMMED'İN EŞLERİ ARASINDA YER ALMASININ HİKÂYESİ Hicret'in 7. yılında Muhammed, Hayber'e karşı giristığı savaş sonucu büyük miktarda esir ve ganimet ele geçirir. Ganimet'in beşte birini kendine ayirdiktan sonra geri kalani asker arasında paylaştırır. Fakat daha paylaştırmadan önce Dihye b. Halifa al-Kalbi [35] adında bir asker gelip, kendisine kadın esirlerden birinin verilmesini ister: "Yâ Nebiyya'llâh, bana sebyden [36] bir câriye ver" diye dilekte bulunur. Muhammed de kendisine: "(Haydı) git de bir câriye al" der. Muhtemelen Dihye'nin savaş sırasında büyük yararlılık gösterdiğini düşünerek, ona bol keseden ikrâmda bulunmak istemiştir [37] . Bu ikrâm üzerine Dihye gider ve esirler arasından Safiyye bint-i Huyey b. Ahtab adındaki güzel bir kadını seçer. Safiyye, o tarihten iki yıl önce Medine'den sürülüp Hayber'e yerlesen Benü'n Nadır [38] Yahudilerinin ileri gelenlerinden Huyey b. Ahtab’ın kızıdır. Hayber savaşından az önce on yedi yasına basmis olup Kinâne İbn-i Ebi'l Hukayk adında tanınmiş biriyle evli, çok güzel bir kadındır. Kocasi Kinâne, Hayber savaşı sonucunda kendi kavmi adına Muhammed'le barış andlaşması imzalamıştır. Söylendiğine göre Safiyye'nin mensup bulunduğu âile, Benü'n Nadır kabilesinin en büyük "hânedanından”dır ve Hârûn'un soyundan gelmedir. Böylesine asıl bir âileye mensub ve böylesine ünlü bir adamın karısı olan Safiyye'nin, Dihye ile evlenmesini uygun görmeyen biri, hemen Muhammed'e giderek: "Yâ Nebiyya'llâh, Dihye'ye (Benû) Kureyza ile (Benü'm-)Nadır'in seyyidesi olan Safiyye bint-i Huyeyy'i verdin. (Halbuki) o, Senden başkasına münâsib olama"z der. Bunun üzerine Muhammed: "Onu da, onu da çağrını"z diye adamlarına emir verip Dihye ile Safiyye'yi huzuruna getirtir. Safiyye'ye şöyle bir "nazar" edince güzelliği hosuna gider ve Dihye'ye: "Bundan başka bir câriyeyi sebiyden al" diye emreder ve Safiyye'yi kendisine ayirir (Yukardaki hususlar için bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 306 ve d., hadis no. 241). anlaşılan o ki, Safiyye'nin güzelliğinden fazlasıyla hoşlandığı için Dihye'ye karşı gösterdiği cömertlikten vazgeçmıştır. Bununla beraber Dihye'yi rencide etmemek için Safiyye'nin görümcesini (yâni Kinâne'nin kız kardeşini) ona verir. Böylece Safiyye'nin, câriye olarak kendisine mal edilmesi işini pürüzsüzce bir çözüme bağlamış demektir. (Vâkidi gibi kaynakların bildirmesi için Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 308). Taberi’nin Tarih'inde, Safiyye ile kocası Kinâne'nin, Ali tarafından ele geçirilip Muhammed'e gönderildiği, ve Muhammed'in Safiyye'den hoşlanarak onu kendisine aldığı yazılı (Bkz. Taberi, age, 1966, Cilt II, sh. 608-9; Ayrıca bkz. Tarih-i Taberi Tercemesi, İst. 1982 Cilt II, sh. 451) . Fakat her ne şekilde ele geçirirse geçırmış olsun, Safiyye o kadar hosuna gitmiş olmalıdır ki derhal onu azâd ederek nikâhına alır; böylece haremine yeni bir eş katmiş olur. Ancak ne var ki bunu yaparken, "din hükmü" diye koyduğu kuralları bizzat kendisi çignemiş olur. Zirâ bu kurallardan biri, "nikâh parası" olarak verilmek gereken "ecir"dir. Oysa ki Muhammed, nikâhına aldığı Safiyye'ye böyle bir ecir vermemiştir. İkincisi de "iddet bekleme" hükmüdür ki, dul ya da boşanmış kadınlarla belli bir süre geçmeden evlenmeyi yasaklar.
251
Muhammed, Safiyye ile evlenirken bu yasaga da riâyet etmemiştir. Bu iki hususu kısaca özetlemekte yarar vardır. Muhammed'in kendi yerleştirdiği kurallara göre nikâh karşılığında kadına bir "ecir" verilmek gerekir; fakat câriye ile evlenmenin "iki kat ecri" vardır [39] . Yâni bu kural'a göre Muhammed, nikâhı altına aldığı Safiyye'ye iki kat "ecir" (nikâh parası) vermekle mükellef idi. Fakat o, böyle yapmayıp Safiyye'yi azâd etmiş olmayı, verilen nikâh parası yerine saymıştır. Böyle yapmakla ortaya, bugüne kadar hâlâ tartışma konusu bir sorun yaratmıştır ki o da câriye'yi azâd etme eyleminin nikâh parası yerine geçip geçmeyeceğidir. Nitekim aralarında Ahmed İbn-i Hanbel, ya da Ebû Yûsuf ve İmâm-i Sâfii gibi ünlülerin bulunduğu bir kişim yorumcular bu tür evliliği geçerli bilirlerken, İbn-i Ömer gibi ünlüler bunu "câi"z görmezler. Hattâ Câbir b. Zeyd gibi yorumcular bunu "mekruh" (haram) sayarlar. İbn-i Sirin gibiler ise, her ne kadar azad etmenin nikah parası yerine gecebileceğini kabul etmekle beraber, buna "her ne mikdâr olursa olsun bir şeyler katmanın" gerekli olduğunu belirtirler. Buna karşılık Ebû Hanife ve Câbir b. Zeyd gibi ünlüler, câriyesini azâd ettikten sonra onunla nikâh parası vermeden evlenmenin (yâni azâd eylemini nikah parası karşılığı saymanın) sadece Muhammed'e özgü bir hak olup başkaları için haram sayılmak gerektiğini savunmuşlardır (Bkz. Sahih-i..., II sh. 309). Fakat her ne olursa olsun durum şu ki Muhammed, değil iki "ecir" vermek ve fakat hiçbir şey vermeden Safiyye'yi nikâhına almış, onu azâd etmiş olmayı, nikâh parası yerine saymıştır. Safiyye ile evlenirken Muhammed'in uygulamaktan kaçındığı diğer bir hüküm "iddet" ile ilgilidir. Bilindiği gibi "iddet" (ya da "idda") denilen şey, evlilik bağı dul kalmak ya da boşanmak sûretiyle çözülen kadınların, beklemek zorunluğunda bulundukları süre'dir. Böyle bir süre'yi koymaktan maksat doğacak çocuğun, kocanın sulbünden gelmiş olmasını sağlamaktır. Eski araplardaki geleneği değiştirmek için Muhammed, bir erkeğin ancak kendi sulbünden gelen çocuğun babası olabilmesini sağlamak üzere, dul ya da boşanmış bir kadının belli bir süre geçmedikçe evlenemeyeceğini hükme bağlamış, Kur'ân'a bu doğrultuda hükümler koymuştur. Nitekim Kur’ân’ın Bakara Sûresi'nde (âyet 234) dul kadınlar için bu bekleme süresi’nin dört ay on gün olduğu yazılıdır (K. 2 Bakara 234). aynı sûre'nin bir diğer bir âyet'inde (âyet 235): "Farz olan bekleme müddeti dolmadan, nikâh kiymaya kalkışmayın... Allah'tan sakinin..." diye yazılıdır (Bkz. K. 2 Bakara 235. Bosanmadan sonraki durumlar için et-Talak Sûresi’nin 1-4 âyet'lerine bakiniz). Cariyeler için dahi bekleme süresi (idda) var olup bu sürenin, iki ay beş gün olduğu kabul edilir. Ve işte Muhammed, Safiyye ile evlenirken bu bekleme sûre'lerinden hiçbirini uygulamamıştır; daha doğrusu Safiyye'yi, kocasının ölümünden hemen sonra nikâhına almış ve onunla yatmıştır. Bu vesileyle belirtelim ki şeriâtçılardan bazıları, Safiyye'nin kocasının savaş esnasında vurulup öldüğünü ve Safiyye kocasız kaldığı için Muhammed'in onu nikâhına aldığını söylerlerse de yalandır. Çünkü Safiyye'nin kocası savaş sırasında ölmemiş, esir alindiktan sonra Muhammed tarafından ölüme mahkum edilmiştir. şöyle ki: Yukarda belirttiğimiz olaylar cereyan ederken Muhammed, Safiyye'nin babası Huyey b. Ahtab’ı, ve kocası Kinâne b. Ebi'l Hukayk'i, ve kocasının kardeşi Rebi'b. Ebi'l-Hukayk'i esir olarak ele geçirir ve her birini, Benû'n Nadır kavmi'ne âid hazinenin yerini söylemeye zorlar, ve fakat onlardan ölümlü bir cevap alamaz. Bu sırada Muhammed'in katına gelen
252
Yahudilerden biri: "Ben Kinâne'nin her sabah işte şu harabe etrafında dolaştığını görüyordum" diye bilgi verir. Muhammed Kinâne'ye sorar, fakat o bilmediğini söylemekte israr eder. Muhammed harabenin etrafinin kazılmasını emreder. Kazi sonucunda hazinenin bir kısmı bulunur. Muhammed Kinâne'den hazinenin kalan kısmını sorar fakat Kinâne bilmediği söyler. Bunun üzerine Muhammed, Kinâne'yi iskence yolu ile söyletmeğe çalışır. Zübeyr b. Avvam adındaki adamına emir verir ve hazinenin nerede bulunduğunu söyletmek üzere Kinâne'ye iskence yapılmasını ister. Zübeyr elinde tuttuğu bilek kemiği ile Kinâne'nin göğsüne vurur ve ölecek dereceye gelinceye kadar onu döver. Bir rivâyete göre ateşte kızdırılmış demiri onun göğsüne tutar. Fakat her şeye rağmen Kinâne, hazinenin nerede olduğunu bilmediğini söylemeye devam eder. Muhammed onun artık daha fazla iskenceye dayanamayıp öleceğini anlayınca yanında duran Muhammed bin Mesleme'ye teslim eder ve başını kesmesini emreder. Bu işi Muhammed b. Mesleme'ye vermesinin sebebi, ona kardeşinin intikamını alma fırsatını sağlamak içindir. Çünkü Muhammed b. Mesleme ënin kardeşi olan Mahmud b. Mesleme daha önce Yahudiler tarafından öldürülmüştür ve işte şimdi kardeşi, onun intikamını alacaktır. (Bkz. Taberi, age, 1966, Cilt II. sh. 610). Muhammed, sadece Safiyye'nin kocası Kinâne'yi değil, fakat aynı zamanda Safiyye'nin babası Huyey b. Ahtab ile kocasının kardeşi Rebi'b. Ebi'l-Hukayk'i da, hazinenin yerini bildirmediler diye, öldürtür. Bütün bunları yaptıktan sonra da, biraz aşağıda belirteceğimiz gibi, Safiyye ile evlenip zifafa girer. Bu evliliğini de, tıpkı diğer evlilikleri gibi, Tanrı’nın iznine dayalı olarak yapilmiş olarak gösterir [40] . Şeriâtçılar, Kinâne'nin ve diğerlerinin, hazinenin yerini söylememeleri nedeniyle öldürtülmelerini pek yerinde ve uygun bulurlar. Oysa ki böyle bir cezâ (hele böyle maddi bir çıkarı sağlama amacına dayalı olarak) kendisini "Peygamber" diye tanımlayan bir kimse için "yerinde" ve ëuygun" olmamak gereken bir davranışdir. Üstelik bu olayda "suç" ile "cezâ" arasında her hangi bir denge'nin kurulmadığı da düşünülecek olursa, söz konusu davranişin ölümsüzluğu biraz daha kendisini siritir olmaktadır. Bütün bunlar bir yana fakat bir de şu var ki Muhammed, her vesileyle kendisini, bilinmeyen ya da gizlenen şeyleri bilirmiş gibi göstermekten geri kalmamışır. Nice örneklerden biri olarak belirtilebilir ki Medine'ye hicret edeceği haberi üzerine Yahudilerden Abdullah İbn-i Selâm’ın kendisine sorduğu üç soruyu doğru olarak cevaplandırırken bu cevâpların kendisine Cibril tarafından bildirildiğini söylemiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX. sh. 77 ve d. hadis no. 1368) Su durumda, ister istemez insanın aklına: "Her şeyi Çibril aracılığıyle öğrenen Muhammed gibi bir kimsenin, Hayberli Yahudilere âid hazinenin yerini bilmesi gerekmez miydi? İlle de Kinâne'yi söyleteceğim diye israr etmek, ve söylemedi diye onu iskence ile öldürmek doğru mudur? Yoksa Muhammed, Safiyye'yi kendisine eş olarak aldıktan sonra onun Kinâne'yi düşünmeğe devam edeceğini hesap edip kıskançliga kapılmaktan kurtulmak için mı eski kocasını yok etme yolunu mu seçmıştır" şeklinde sorular gelmektedir. * Ve işte bütün bu esef verici olaylardan ve Muhammed'in Safiyye'yi kendisine nikâhlamasından sonra, Ümmü Süleym adında bir kadın (ki hadis rivâyet edenlerden Enes b. Mâlik'in annesidir) Safiyye'yi bir gece "cihazlatıp" (giydirip kusatarak) gerdege koyar. Artık
253
Muhammed güveyi olmuştur. Sabah olunca halka: "Kimde bir şey varsa getirsin" diye emreder. Söylendiğine göre kimileri yag, kimileri hurma, kimileri yoğurt kurusu vs... getirirler. Bunlar Muhammed'in düğün yiyeceği olur; hep birlikte oturup yerler (Bkz. Sahihi.., Cilt II, sh. 310). Bir rivâyete göre Muhammed, o gece Safiyye ile yatmak istemiş ve fakat Safiyye bir mazeret bulup cinsi münasebette bulunmaktan kaçınmıştır. Bir başka rivâyete göre o gece Hayberden hareket edilmiş, ve 6 mil kadar uzak bir yere gelindikte, Muhammed zifâf için konak etme arzusunu belirtmiş ve fakat Safiyye razı olmamıştır. Söylendiğine göre mazeret olarak Yahudilere yakın bir yerde bulunduklarını ve onlardan tehlike gelebileceğini bildırmıştır. Oysa pek muhtemeldir ki Safiyye, kocasının ve babaşının feci şekilde öldürülmelerinden duyduğu üzüntü nedeniyle böyle yapmıştır. Safiyye'nin bu tutumuna içerlemekle beraber Muhammed pek sesini çıkarmaz, ve 6 mil daha yol alindiktan sonra tekrar zifâf etmek için konaklama emri verir. Bu kez Safiyye gerdege girmeğe ve cinsi münasebette bulunmağa razı olur. kendisine daha önceki konaklama sırasında neden zifâf'a razı olmadığını soran Muhammed'e de şu yanıtı verir: "Orası Yahudilere pek yakın idi. Belki zât-i âli-i Nebevilerine mekr [41] ve zararları dokunur diye korkmuştum". Bu sözler Muhammed'i hoşnud eder (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 309). Ancak ne var ki bu aynı sözler, Şeriâtçıların bir yalanını daha çürütmeye yeterlidir ki o da şu: şeriâtçılara göre Muhammed'in Safiyye ile evlenmesinin tek nedeni, Yahudileri hoşnud edip onlarla iyi ılışıkiler kurmak içindir ve bu evlilik bu sonucu dogurmuştur. Oysa ki yalandır, çünkü bir kere Muhammed'in aklından Yahudileri hoşnud etmek fikri geçmiş değildir; şu bakımdan ki o tarihte artık Yahudileri kazanmak değil fakat tamamıyle yok etmek ya da sürmek gibi kesin bir siyâsete yönelmıştı ve Hayber seferi, bu siyâsetin sondan ikinci kademesini teskil etmekteydi. Bu seferden sonra Vâdi'l-Kurâ'da yasayan Yahudiler üzerine saldırıp onları yok edecek, varlıklarını ganimet olarak ele geçirecek ve böylece Yahudi sorununu kökünden sona erdirecektir (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 282-3). Yine tekrar edelim ki Hayber seferi, hicret'in yedinci yılına rastlar. O tarihe gelinceye kadar Muhammed, İslâm dininin gelişmesine engel oluyorlar diyerek Yahudilerin en önemli kabilelerinden olan Beni Kaynuka ve Beni Kureyza Yahudilerine karşı savaşlar açmis, onları yenip mallarını ganimet almış, bir çoğunu yok edip geri kalanları sürgüne yollamıştır. Hayber Yahudileri ile Vâd'l-Kur'â'da yaşamakta olan Yahudilerin de hesabını görmekle, Yahudi derdinden tamamıyle kurtulmuş olacaktı [42] . Bu itibarla Hayber seferinden sonra Yahudileri kazanmak diye bir sorunu olamazdı; olmadığı içindir ki Safiyye'yi, Yahudileri hoşnud etmek için alması söz konusu değildi. Esâsen zifaf gecesi Safiyye'nin, daha önceki konaklama sırasında Muhammed'le cinsi münasebette bulunmayışının nedenini anlatmak üzere söylediği sözler (ki biraz yukarda değindiğimiz gibi: "Orası Yahudilere pek yakın idi. Belki zât-i âli-i Nebevilerine mekr ve zararları dokunur diye korkmuştum" şeklindedir) bunu kanıtlamağa yeterlidir. Öte yandan zifaf gecesi Muhammed'in çadırı önünde sabaha kadar nöbet tutan Ebû Eyyüb Hâlid bin Zeyd'in sözleri de bunun böyle olduğu göstermektedir. Muhammed'in "Bayraktari" diye bilinen bu asker, sabaha kadar gözünü kapamadan çadırın önünde beklemiş, ve ertesi sabah Muhammed çadır'dan çıkarken kendisine: "Neden hiç uyumadan sabaha kadar nöbet bekledin?" diye sorduğu zaman şu cevabi vermiştir: "Sen bu kadının kocasını, babaşını ve
254
üstelik bütün halkını öldürttün. Sana bir kötülük yapmalarından korkuyordum" (Bkz. İbn-i İshak, age [1980) sh. 516-7) Muhammed'in Safiyye ile olan evliliğini biraz daha câzib göstermek için şeriâtçıların öne sürdükleri bir rivâyet daha vardır ki o da şu: güyâ Muhammed, zifafa girdiği gece Safiyye'nin yüzünde bir dayak çürüğü görür ve "Bu nedir?" diye sorar. Safiyye kendisine şu cevabi verir: "Bir gece rü'yâmda sanki ay gökten inip koynuma girmiş gördü idim. Zevcim Kinâne'ye hikâye ettim. (O bana): -Sen şu üzerimize gelen Arap Melikinin (Muhammed'in) zevcesi olmağa göz dikmişsin- diyerek yüzüme bir tokat asketti. Ve izi kaldı" (Bk. Sahih-i..., cilt II. sh. 310) O tarihte daha henüz 17 yaşında yeni bir gelin olan ve kocası Kinâne'ye bağlı bulunan Safiyye'nin, bir rüyâ uğruna kocası tarafından dövüleceğini hayal etmek biraz güç. Fakat her ne olursa olsun Muhammed, güzel Safiyye ile evlenmekle, eşleri arasında yeni sürtüşmelere sebeb olmuş, ve bundan asıl kendisi huzursuzluk duymuştur. Gerçekten de Safiyye'nin gelişi, Muhammed'in diğer eşlerini, ve özellikle Ayşe'yi, aşırı şekilde kıskançliklara sürüklemiştir. O kadar ki, Safiyye'nin güzelliğini en ziyâde kıskanan Ayşe, daha ilk günden itibaren ona düşman olmuş, onu, basta Hafsa olmak üzere, Muhammed'in diğer eşleriyle birlik olup alaya almış, ve Yahudi asıllı olduğunu yüzüne vurarak ona hakâretlerde bulunmuştur (Bkz. Taberi, age 1966, Cilt II, sh. 463). Safiyye yumuşak huylu ve yasına oranla çok olgun bir kadın olduğu için, aleyhindeki bu tutumlara aldırıs etmez görünerek kendi halinde yaşamağa çalışmıştır. Bu yüzden bir haylı üzüntü çektiği anlaşılmaktadır. Rivâyet olunur ki bir gün odasına Muhammed girdiğinde onu ağlar bulup sebebını sorar, Safiyye de kendisine: "Aise ile Hafsa’nın hakkımda söz söylediklerini ve : -Biz Resûlu'llâh...' in ammi-zâdeleriyiz. Biz Safiyye'den hayırlıyizdediklerini işittım de onun için (agliyorum)" der. Bu sözleri dinleyen Muhammed, her ne kadar Ayşe'yi diğer bütün eşlerinden fazla sever ve üstün tutar olmakla beraber [43] , Safiyye'yi ona karşı saldırgan kılmak üzere şöyle der: "Sen de onlara: -benden nasıl daha hayırlı olabilirsınız ki, zevcim Muhammed , babam Hârûn, amcam Mûsâ...dir- desene ya" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 306). Daha başka bir deyimle Yahudi asıllı Safiyye'nin, Hârûn ve Mûsâ gibi peygamberler sülâlesinden geldiğini kendisine hatırlatarak Ayşe'nin ecdadı’nın ise kâfir'lerden (putperest'lerden) oluştuğunu anlatmak istemiş, ve bu sûretle Safiyye'ye, bir bakıma Ayşe'ye karşı hakâretle karşı koyma olanağını sağlamıştır. Söylemeye gerek yoktur ki bunu yapmakla, eşleri arasındaki çekişmeleri önlemek değil, fakat aksine tahrik etmek gibi bir yol seçmıştır. Bununla beraber bu durumun kendi aleyhine huzursuzluk yaratacağını düşünerek Kur'ân'a, eşlerin birbirleriyle alay etmemelerini öngören âyet koymuştur [44] (Bkz. Kur'ân, Hucurât Sûresi, âyet 11 ; Ayrıca bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 306). Şeriâtçılar Safiyye'yi, İslâm'a çok bağlı bir kadın olarak göstermek isterler ve şu olayı örnek olarak verirler: Ömer b. Hattâb'in hilâfeti zamanında Safiyye'nin bir câriyesi gelip Safiyye aleyhinde sikâyette bulunarak onun Yahudilere sevgi ve baglılığı olduğunu, Yahudi dininin kurallarına saygı duyduğunu, Cum'a günü yerine Cumartesi'ye itibar ettiğini söyler; şöyle der: "Yâ Emire'l-mü'minin! Safiyye hâlâ sebti seviyor (Cumartesi gününe hürmeti vardır [45] ). Yahûdilere de atâyâ vererek muvâsâtda bulunuyor (hediye ve bağışta bulunuyor)".
255
Bunun üzerine Ömer, adam göndererek Safiyye'yi huzuruna getirtir ve bu söylenenlerin doğru olup olmadığını sorar. Safiyye kendisine şöyle cevap verir: "Sebti (Cumartesi gününe hürmet geleneğini), Allah bana onun yerine Cum'a’yı verelidenberi sevmem. Yahûdiler bahsine gelince, onların içinden akâribim (Akraba ve hişimlarım) vardır. Sila-i rahm ederek muvâsât ederim (Acima ve koruma duygularım nedeniyle kendilerine yardımda bulunurum)" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 307). Görülüyor ki Safiyye, her ne kadar Cumartesi günü yerine Cum'ayi tercih ettiğini bildirmekle beraber, Yahudi dininden olan akraba ve hişimlarına baglılığını ve onlara bağış ve hediye şeklinde yardımda bulunmakta olduğunu açıklamaktan geri kalmamıştır. Bu tutumunu ölünceye kadar sürdürdüğü ve vasiyetini de buna göre düzenlediği anlaşılmaktadır. Nitekim 670 (ya da 672) yılında ve 50 (ya da 52) yaşında öldügu zaman, 100.000 dirhem değerindeki servetinin üçte birini, Yahudi dininde kalmış olan bir yegenine verilmesini vasiyet etmiştir. Oysa ki bütün bu tutum ve davranışlar şeriât verileriyle bagdasmaz nitelikte şeylerdir. Çünkü şeriât'a göre, İslâm'dan gayrı bir din'de olanlara, velev ki yakın akraba olsunlar, sevgi ve dostluk göstermek doğru değildir. Örneğin Mâide Sûresi'nde şöyle yazılıdır: "Ey Müslümanlar! Yahudileri ve Hırıstiyanları dost olarak benimsemeyin. Onlar birbirlerinin dostudur. Sizden kim onlara dost olursa, o da onlardandır" (K. 5 Mâide 51). Yine şeriât'a göre, Yahudilere ve Hırıstiyanlara dostluk göstermek şöyle dursun fakat onları her vesile ve fırsatta aşağılamak, selâmlamsiz bırakmak, ve onlara benzemekten uzak kalmak gerekir (Bkz. Sahih-i..., IX, sh. 192, 273. Ayrıca bkz. Gazali, age, Cilt II. sh. 506) Söylemeye gerek yoktur 17 yaşında yeni evlenmiş bir genç kadın iken esir edilerek başka bir dine sokulan, ve üstelik kocasının iskenceyle öldürülmesine tanık olan Safiyye gibi bir kimsenin, yukarda belirtildiği şekilde davranması doğaldır. şunu da tekrar edelim ki Safiyye, olgun ve faziletli bir kadındı; nitekim bu niteliğini biraz önce naklettiğimiz olay vesilesiyle ortaya vurmuştur. şu bakımdan ki, kendisini Ömer b. Hattâb'a sikâyet eden câriyesine: "Bu işi yapmana sebeb ne idi?" diye sorduğunda, câriyesi: "Ne yapayim şeytan!" diye karşılık vermiş iken ona: "Haydı git, seni âzad ettim" demiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 307). Böylece kendisine kötülük etmiş olan kimseyi, özgürlüğüne kavuşturmak sûretiyle, fazilet sahibi bir kadın olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır. Ne hazindir ki 17 yaşında genç bir gelin olarak kocasının iskenceye sokulduğuna ve onunla birlikte babaşının öldürüldüğüne tanık olmak gibi bir bahtsızlıga uğramıştır.
256
15-MUHAMMED'İN DAMADI ABÛ'L AS'İN MÜSLÜMANLIĞI KABUL EDİŞİNİN HİKÂYESİ
(EBÜ'L-AS
ER
REBİ
NİN)
Biraz yukarda, Muhammed'in büyük kızı Zeyneb'in, hicret sırasında babaşına katılmayıp kocası Abû'l As ve çocuklarıyle birlikte Mekke'de kaldığını, ve fakat kocasının Bedir savaşında esir düşmesi sonucu ondan ayrı yaşama zorunluğunda bırakildiğini görmüştük. Dört büçük yıl sürdügu söylenen bu ayrılığın, Abû'l As'in müslümanlığı kabul etmesi sonucunda sona erdiği anlaşılmaktadır. Hikâye'nin bu kısmını özetlemeden önce, yukarda anlattıklarımizi kısaca hatırlatalım: Ebü'l-As, hoşgörüye sahip ve sağlam karakterli bir kimse olduğu için, eşi Zeyneb'in müslümanlığı kabul etmesine ses çıkarmamış, fakat kendisi kendi inancinda, yani atalarının dininde kalmıştır. Kocasına çok düşkün olduğu için Zeyneb de, hicret sırasında Medine'ye gitmeyip, Mekke'de kocası ve çocuğu ile beraber yaşamayı tercih etmiştir. Kureyşlilerle Muhammed arasında çıkan Bedir savaşında Ebû'l-As, kendi kavmine katılarak Müslümanlara karşı dövüşür, fakat yenilgi üzerine, diğer Kureyş ileri gelenleri gibi, o da Muhammed'in eline esir düşer. Alınan esirleri Muhammed, "fidye" karşılığında serbest bırakacağını ilân eder, çünkü bu sûretle eline, hem kendisi ve hem de savaşa katılan taraftarları için bir haylı mal ve para gececektir. Kocasını kurtarmak ve geri getirtmek için Zeyneb, elinde bulunan değerli bir mali (ki söylendiğine göre bu, anası Hadıce'den kendisine kalan altın bir kolye'dir) fidye olarak Muhammed'e gönderir. Fakat Muhammed, kızının üzüldüğünü istemez görünerek taraftarlarına şöyle der: "Kizim Zeyneb'in esirini kendisine bağışlamayı ve malini iâde etmeyi münasip görürseniz bu iyiliği edin" . Ancak ne var ki, kızına karşı bu şekilde iyilikte bulunuyormuş gibi görünürek Ebü'l-As'i serbest bırakırken bir şart kosar, ki o da, Abû'l-As' in Mekke'ye döner dönmez kızı Zeyneb'i, çocuğu ile birlikte, Medine'ye göndermesidir. Yani bu sûretle kızını, damadından ayirmiş olacaktır. Söylemeye gerek yoktur ki, Ebü'l-As'i, yani damadını serbest bırakıp Mekke'ye gönderirken, kızını kocasından ve çocuklarından ayirtip Medine'ye getirtmesi ölümlü bir davranış sayılamazdı. Yukarda da belirttiğimiz gibi, bunu yapmakla Muhammed, şunu düşünmüş olmalıdır ki, damadı Ebû'l-As, Mekke'de kalmak istemeyecek ve karısı Zeyneb'i takiben Medine'ye gelerek müslümanlığı kabul edecektir. Ancak ne var ki iş düşündüğü gibi olmamıştır. şu bakımdan ki Abû'l-As, Mekke'ye döner dönmez, verdiği söz gereğince Zeyneb'i Medine'ye göndermiş, kendisi de işine gücüne (yani kervan ticâretine) devam etmiştir. Böylece Zeyneb Medine'de, ve kocası Abû'l-As ise Mekke'de, birbirlerinden ayrı olarak yaşamışlardır. Fakat günlerden bir gün Abû'l-As, Kureyş'in ticâret kervanını alıp Sam'a gider. Oradan aldığı zengin mallarla Mekke'ye dönerken, Medine'ye yakın bir yerde Muhammed'in gönderdiği çetelerden birinin saldırısına uğrar. Bütün mallarıyle birlikte esir alınıp Medine'ye, Muhammed'in yanına getirilir. Bunu duyan Zeyneb, dehal babaşına başvurur ve şöyle der: "(Eğer) Abü'l-As'a akraba diyeceksek ammi-zâdedir; yabanci sayarsak bizden bir çocuğun babasidir. İşte bundan dolayı ben ona re'y ve emân veriyorum". Kızınin bu sözleri üzerine Muhammed, adamlarına emir vererek, silâha sarılmadan işi çözümlemelerini ister. Fakat asıl istediği şey, Abû'l-As'in müslümanlığı kabul etmesidir.
257
Çünkü Müslüman olmayan bir kimsenin, kızıyle birlikte yaşamasına razı değildir. Vaktıyle, yani Mekke'de iken buna razı olmasının nedeni, yukarda belirttiğimiz gibi, Hadıce'nin arzu ve irâdesine karşı gelememesindendir. Fakat şimdi artık Hadıce ölmüştür ve kendisi de oldukça güçlü bir duruma girmiştir. Bu itibarla, kızının müslüman olmayan bir adamla evli kalmasına riza göstermek zorunluğundan kurtulmuştur. Muhammed'in adamları, aldıkları talımat mucibince, Abû'l-As'i İslâm'a sokmak için uğraşırlar. Bunda başarı sağlamak üzere Mekkelilere âit bulunan ganimet mallarını kendisine terketmek, yâni bir bakıma rüsvet vermek, yolunu denerler. kendisine şöyle derler: "Yâ Ebü'lAs! Senin Kureyş içinde şeref ve nesebin büyüktür. Resûlullah'in ammi zâdesi sayılırsin; damadışın... Gel müslüman ol da, Mekkelilerin birlikte getirdiğin bunca mallarını hep sen igtinam et (sen kendine al)..." (Bütün bu hususlar için Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh,. 359 ve 4567; ve Cilt IV, sh. 319, 378) Fakat Abû'l-As buna razı olmaz; "rüsvet" niteliğinde saydiği bu teklifi kendisi bakımından haysiyet yikıcı bulur ve şöyle der: "Sizin bana ettiğiniz nasihat pek fenâ bir sey! Yeni dine ben gadr ile (haksizlikla), ahd-sikenlikle ( söz bozmakla) nasıl girerim?" . Çoğu İslâm kaynaklarının bildirmesine göre, bu sözler üzerine Muhammed'in adamları Abû'lAs'i serbest bırakırlar, ve o da Mekkelilere âid malları alıp Mekke'ye döner. Malları sahiplerine dağıttıktan sonra onlara şöyle sorar: "Ey ehl-i Mekke! Zimmetimde olana vefâ ettim mi, etmedim mi?". Bu soruya Mekkeliler, hep birlikte:"Ettin" diye karşılık verirler. Bunun üzerine Abû'l-As, guyâ Allah'a ve Muhammed'e inanır olduğunu söyleyerek Mekke'ye döner ve Müslüman olur. Muhammed de onu kızıyla yeniden evlendirir ve yeniden damad edinmiş olur (Bkz. Sahih-i... , Cilt II, sh. 456) Her ne kadar İslâm kaynakları böyle derse de, gerçek olan bu değildir; yâni Abû'l-As, yukardaki nedenle Medine'ye göç edip müslümanlığı seçmis değildir. Göç etmesinin ve inanç değiştirmesinin asıl nedeni, çocuğunu babasız ve karısını da kocasız bırakmamak arzusundandır, ki insancil bir düşünceye dayanır; karısından ve çocuklarından dört buçuk yıl boyunca ayrı kalmak ona artık öylesine ağır gelmıştır ki, onlara kavuşmak uğruna müslüman olmayı kabul etmiştir. Söylemeye gerek yoktur ki damadı Abû'l-As'i, karısından ve çocuklarından ayirtmak ve dört buçuk yıl boyunca ayrı tutmak hususunda Muhammed'in uyguladığı taktık, uzun vâde itibariyle gerçekleşmiş sayılırsa da, kendisini "peygamber" olarak ilân eden bir kimse için başvurulacak bir şey değildir. Yukardaki olay Abû'l As'in rüsvet yolu ile iş görmediğini açığa vurmak bakımından da ilginçtir. Hemek belirtelim ki ganimet'ten pay vererek maddi çıkar sağlamak sûretiyle kişileri İslâm'a sokma siyâsetini Muhammed, genellikle zayif karakterdeki kişiler üzerinde kolaylıkla uygulayabilmiştir. Ganimet dağıtımı sayesinde başarı sağlamasının sirri, Arap’ın genellikle karakter bakımından bu yapıda oluşundandır. Ancak karakteri birazcik kuvvetli olan kişileri bu yoldan pek etkileyemiştir. Nitekim, biraz yukarda belirttiğimiz gibi, damadı Abû'l-As er Rebi üzerindeki denemesi bunu kanıtlamağa yeterli bir örnektir. Buna karşılık kendisine yarari dokunacağını bildiği önemli fakat karakteri zayif kişileri bu yoldan, yâni ganimetlerden mal ve para vermek sûretiyle kolaylıkla elde edebilmiştir. Çünkü bu yoldan onların kalblerini İslâm'a "işindirabileceğini" hesap etmiştir. Bundan dolayıdır ki Kur'ân'a: "Sadaka'lar (zekât'lar) ... kalbleri İslâm'a işindırılacak olanlara... verilir" (K. 9
258
Tevbe 60) şeklinde âyet'ler koymuştur. Örneğin Hicret'in 8ci yılında, Hevazin'lere karşı Hüneyn mevkinde giristığı savaş sonucu büyük miktarda ganimet ele geçırmış ve bu ganimetlerin büyük bir kısmını, Arap kabilelerinin en etkili kişilerinden olan Ebû Süfyân, Avf oğlu Mâlik, Ümeyye oğlu Safvan, Hâbisoğlu Akrâ, Hisn oğlu Üyeyne gibi kimselere dağıtmıştır. Dağıtırken de bu kişilerin kalblerini İslâm'a işindırmak istediğini açıklamıştır. Bir bakıma "görev karşılığında para ve mal verme" niteliğindeki bu usûl ile İslâm'a soktuğu bu kişiler, gerçekten de kendisine daha sonraki yillarda çok yararlı olmuşlardır. İlginçliği nedeniyle olay aşağıda özet olarak hikâye edilmiştir.
259
16-MAL VE PARA KARŞILIĞINDA "KİŞİLERİN KALBLERİNİN İSLÂM'A ISINDIRILMASI”NIN HİKÂYESİ (Müellefetü'l-Kulüb) Hicret'in sekızınci yılında Muhammed Mekke'yi ele geçirir; geçirdikten az sonra da Hevazin'ler üzerine yürür. Sebeb olarak da, göndermiş olduğu casuslar sayesinde Hevazin'ler'in, Mâlik b. Avf kumandasında, müslümanlara karşı saldırıya gececeğini öğrenmiş olduğunu ve bunu önlemek istediğini söyler. Hevazin'ler, Kuzey Arabistanda yasayan büyük bir Arap kabilesi olup önemli kolları arasında Tâ'if'de oturan Sâkif'ler vardır. Vaktıyle, yâni daha Mekke'de bulunduğu dönemde Muhammed, amcasi’nin ölümü üzerine koruyucusuz kaldığı için yardım istemek ve Sâkif'leri İslâm'a sokmak maksadıyla Tâif'e gitmiş ve fakat onlardan kötü muamele görmüş olduğu için, Hevazin'lerle çarpismayı bir intikam alma saymıştır. Nitekim bu savaştan hemen sonra Tâif'i kusatması bunun kanıtıdır. Hemen ekleyelim ki bu kusatma sırasında büyük bir direnmeyle karşılaşmış olup, gördüğü bir rü'yâ'dan söz ederek kusatma'dan vazgeçmıştır. Müslüman'larla Hevazin'ler, Mekke'ye on mil kadar bir mesafede bulunan Arafât dağı yanında karşılaşırlar. Fakat daha ilk çarpismada müslümanlar yenilgiye uğrayıp dağılır ve kaçmaya başlarlar. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, durumun "vehametini" kavrayarak, yerden bir avuç toprak alıp düşmana savurur ve savunurken de bed-dua'larda bulunur. bazı rivâyete göre de "Yâ Rab! Sakife hidâyet nasib eyle de bize getir" diye duâ eder. İddiâ olunur ki, bu şekilde yerden toprak avuçlayıp düşmana doğru atması ve yukardaki şekilde konuşması sayesinde, müslüman askerlerini cesaretlendirip tekrar düşmana karşı yürütmüs ve zafere eriştirmiştir. Zafer sonucu olarak ele çok büyük miktarda ganimet geçirilmiştir: 24,000 deve, 40,000 davar, 4,000 "okiyye gümüs" ve 6,000 kadar esir ve kadın elde edilmiştir. Söylendiğine göre alınan bu ganimet, o tarihe kadar alınan gânimetlerin mişli görülmedik bir derecesinde çoktur (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 439). Tanrı'ya ve Muhammed'e âit olduğu kabul edilen miktar ayrıldıktan sonra bütün bu ganimet malları ve esirler, Ci'râna denilen bir yere götürülüp bekletilir. Oysa ki savaşa katılan müslümanlar, ganimetin bir an önce paylaştırılmasını sabirsizlikla beklemektedirler. Bununla beraber sabirsizlik yüzünden ganimetten ufak tefek şeyler yürütenler de olur. Bunlardan biri akıl İbn-i Ebi Tâlib adında biridir ki, Huneyn günü savaştan sonra evine döndüğünde karısı Seybe'nin: "Harb meydanından geliyorsun! Müşriklerden ne igtinâm ettinse (ne yagma aldınsa) [46] göster bakayim" demesi üzerine: "Bir igne (aldım, elbiseni dikersin, al!" diye cevap verir. Fakat söylendiğine göre daha sonra Muhammed'in halka hitaben: "Yedinde ganimet mali olanlar igneden ipliğe kadar iâde etsinler" şeklindeki ikâzi üzerine karısından igneyi alarak getirmiş ve ganimet malları arasına bırakmıştır (Bu husus için İbn-i İshak'in Siret'ine bakiniz. ayrıca bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 100). Ancak ne var ki Muhammed'in aklında, kendisine yararlı olabilecek bazı önemli kişilere, ganimet'ten bol miktarda pay vermek fikri yatmaktaydı. Zira kanısına göre bu kişiler, her ne kadar İslâm’ı kabul etmiş olmakla beraber, yeteri kadar İslâm'a ve doğrusu kendisine bağlı değillerdi. Bu önemli kişiler arasında Mâlik İbn-i Avf gibi, düşmanın en genc ve ateşin baskumandani ve Arab’ın en güçlü şairlerinden biri, ve yine Ebû Süfyân İbn-i Harb gibi, uzun yillar boyunca düşman bildiği ve fakat Mekke fethinden sonra kendisine boyun eğdirttiği çok becerikli, çok zeki, askeri ve idari bakımdan son derece yetenekli kimseler vardı. Bunlardan
260
gayrı, yine Mekke esrâfindan ya da Arap şeyhlerinden Safvân İbn-i Ümeyye, Üyeyne İbn-i Hisn-i Fizâri, Ekra' İbn-Hâbis, Abbâs İbn-ı mırdas, Alkame gibi çok etkili ve nufuzlu kişiler bulunmaktaydı. Muhammed, bu kimselerin kendisi için son derece yararlı olacaklarını hesaplamıştı; nitekim de öyle olmuştur. Bunların hepsını "Muellefe-i Kulûb" diye tanımlamıştır. Bu deyim mal ve para yolu ile "Gönülleri İslâm'a işindırılıp pekistirilmek" gereken kişiler anlamına gelir. Muhammed'in söylemesine göre bunlar "yeni müslüman" olup "gönüllerine henüz müslümanlık sevgişi yerleşmemiş" bulunan kimselerdi; ve bu kimseleri müslümanlığa işindirabilmek, ya da müslümanlığa zarar vermekten uzak kilabilmek için, kendilerine ganimet'ten bol pay vermek gerektiğini düşünürdü (Bkz. Sahih-i..., Cilt V, sh. 327). Bunun böyle olduğunu anlatmak için: "Ben Kureyş'e (müslümanlığa) işinmaları arzusiyle (ganimet malından çok hisse verdim. Çünkü onlar câhılıyet devrine yakindirlar" dediği rivâyet olur (Buharı’nın Enes İbn-i Mâlik'ten rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 443, hadis no. 1299). Nitekim bu maksatla bu kişilerden her birine yüzer deve ihsanda bulunmuştur. (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 439). Ancak ne var ki bu davranişi, Arap'ları ve özellikle Ensar'dan bir çok kişileri tedirgin eder. Bir takım bedevi araplar, ganimet isteyerek Muhammed'in etrafini sararlar ve yalvarıs ve yakarışlarla onu sıkıntıya sokarlar. Hem de öylesine ki, Muhammed "Semüre" denilen dikeni çok bir agacin altına sığınmak zorunluğunu duyar. Siginirken de üzerindeki örtü (ridâ’sı) agacin iri dikenlerine takılır kalır. Büyük bir hişimla: "Bana ridâmi veriniz!" der ve onlara asla haksizlikta bulunmadığını anlatmak üzere şöyle ekler: "Su iri dikenli agacin dikenleri sayısınca ganimet devesi ve sigiri farz olunsa, muhakkak ben onları aranızda taksim ederim. Sonra siz beni ne cimri, ne yalancı, ne de korkak diye itham edebilirsınız!" (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 445, hadis no. 1301). Her ne kadar onlara haksizlik yapmadığını söylerse de çevresindekiler bunu, haksızlığın ta kendisi olarak görürler. Ve bu haksizlik, çoğu kişileri Muhammed'e karşı ters, hattâ asabi konuşmaya sürükler. Örneğin Zülhuveysira adında biri, Muhammed'e haksizlik yaptığını söyleyerek şöyle der: "Yâ Resûlâ'llâh, adâlet et! (Su paylaştırma Allâh rızâsı kasd olunarak yapilmiş bir paylaştırma değildi)". bazıları da ona katılarak: "Yâ Resûla'llâh! Bizim de deveden, davardan fey'ımizi (ganimet payımizi) veriniz " derler. Bu kişilerin sabirsizlik gösterdiklerine tanık olmak Muhammed'i sınırlendirir ve kalkar onlara bir nutuk çeker. Önce Zülhuveysira hitaben:"Eğer ben adâlet etmezsem bedbaht olurum" şeklinde bir şeyler der. Bir başka rivâyete göre de: "Egêr ben adâlet etmezsem sen bedbaht olursun" şeklinde cevap verir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII. sh. 438, hadis no. 1296). Sonra da diğerlerine döner ve: "Niçin sabirsizlaniyorsunuz? Ganimet mevâsişi (kesim hayvanları [47] ) şu Tihâme'nin ağaçları sayısınca bile olsa dağıtacağım. Bana kimse yalan, buhl (cimrılık), cebânet (yüreksizlik) isnâd edeme"z der ve derken de yanındaki deveden bir tüy kopararak iki parmağı arasına alır ve halka gösterek şunları söyler: "Ey Nâs (halk)! Va'llâhi sizin ganimetinizden değil bir deve, bir deve tüyü ile bile alâkadar değilim. Aldiğim beşte bir sehim (pay) de beytülmâle ve bu sûretle sizin fakirlerinize âidtir. Şimdi emrediyorum, yedinde ganimet mali olanlar igneden ipliğe kadar iâde etsinler. İyi biliniz ki, gânimet malına hiyânet, kıyâmet gününde sâhibi için ârdir, nârdir..." (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 100-101).
261
Ensar'dan bazıları da Muhammed'e karşı biraz daha hirçin bir şekilde yakinirlar ve savaşı kazanan kendileri oldukları halde parsanın başkalarına dağıtıldığını öne sürerek Tanrı’nın Muhammed'ten hesap sormasını dilerler; örneğin şöyle derler: "Allah, Resûlullâh'i yargılasın! O, Kureyş'e veriyor da bizi bırakiyor. Halbuki kılıçlarımızdan hâlâ Kureyşlilerin kanları damlayor" (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 443 ve d. hadis no. 1300). . Bu şekildeki konuşmaları duyunca Muhammed, Ensâr'a haber gönderip onları çadırına çağırtır ve: "Ey Ensâr! sizin tarafinizdan söylenmiş bir söz bana erişti" diye sertce bir sesle sorar. Onun gazaba geldiğini hisseden Ensâr, korkuya kapılip kendisini yatistırmak için: "Yâ Resûla'llâh! Bizim re'y sahiblerimiz hiç bir söz söylemezler (ve söylememişlerdir) " derler (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 443 ve d. hadis no. 1300). İbn-i Hisâm’ın Siyer adlı yapıtında anlatıldığına göre yukardaki olay şu şekilde oluşur: Sa'd İbn-i Ubâde adında biri, Muhammed'e giderek Ensar'i temsilen geldiğini söyler ve ganimet paylaşımı nedeniyle arkadaşlarının üzgün ve sikâyetçi olduklarını belirterek: "Yâ Resûla'llâh! Ensar (ganimet mallarının) bu sûretle taksımınden dolayı (size) karşı gönüllerinde teessür duymuşlardır. -Ganimet malini (Tanrı elçisi) kendi kavmi arasında bol bol dağıttı, (Arap kavmine) büyük atiyyeler verdi de Ensa'a bir şey vermedi- diyorlar" der. Bunun üzerine Muhammed ona sorar:"Ey Sa'd, sen de bu fikirde mişin?". Muhammed'in bu sorusuna Sa'd İbn-i Ubâde, büyük bir nezâketle cevap verir: "Yâ Resûla'llâh! Ben de kavmimden bir ferd (birey) olmaktan başka bir şey değilim". Bu cevap üzerine Muhammed: "Öyle ise haydı kavmini şu hazırede (çevresi duvar olan yerde) topla" diye emreder. Sa'd derhal çikip arkadaşlarını toplar ve Muhammed'e bildirir. Muhammed Ensar'a hitap ederek onları Tanrı’nın inâyetine kavuşturduğunu, onlar için fedakarlıklarda bulunduğunu, onları fakirlıkten kurtardığını hatırlatarak şöyle sorar: "Ey Ensâr! hakkımda gönlünüzde duyduğunuz teesürü işittım. Siz dalâlet (günah, yanılgı) içinde iken ben size gelmiş değil miyim ve benim vâsitamla Allah’ın hidâyeti (sizlere) erişmis değil midir? Siz fakir iken benim hicretimle Allah sizi igna (varlıklı) etmedi mi? Aranızdaki bugz-u adâvet (düşmanlık) sizi kemirirken, kudûmumla (ayağımı ülkenize basmamla) Allah kalblerinizi birleştirmedi mi?" . Bu soruya Enâr hep birden: "Evet Allah ve Resûlullah'in üzerimizdekı mınnet ve şükrâni daha âlidir" (buyüktür)" diye cevap verirler. Bunun üzerine Muhammed onlara, onlardan gördüğü yardımları sıralar; başkalarının kendisini yalancılıkla suçlarken, onların doğruladıklarını; başkaları kendisini yerinden yurdundan ederlerken, onların konukladıklarını söyleyerek onların gururunu oksar. Ve sonra, neden dolayı onları ganimet malinin bir kısmından mahrum bırakıp bu payları Kureyş'den bazı kimselere "fazla pay" olarak verdiğini açıklar: "Ey Ensâr cemâati!" der , "Birtakım kimselerin kalblerini te'lif ile müslüman olmaları için verdiğim ve müslümanlığınızin (gücüne ve gelişmişliğine) güvenerek sizi mahrum ettiğim (önemsiz) dünyâ metâindan dolayı canınız mi sikildi, nefsınızde bir endişe mi buldunuz?". Bu sözleriyle Ensâr'i öylesine duygulandırır ki, dinleyenler hüngür hüngür ağlamaya başlarlar; o derece ağlarlar ki, akan göz yaşları yüzünden sakalları sirsiklam olur. Bir yandan ağlarlarken, bir yandan da hep birlikte, kendileri için Muhammed'in "mutluluk" kaynağı olduğunu söylemekten geri kalmazlar; şöyle derler: "Biz kismet ve vesile-i hazz-ü meserret olarak Resûlullâh'i isteri"z (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 103) [48]
262
Görülüyor ki Muhammed, kişilerin duygusallığını kabartan etkili konuşmasıyle, kendi aleyhine olan bir durumu kolaylıkla kendi lehine dönüştürebilmiştir. Bunu sağladıktan sonra bu kimselere, develerini, koyunlarını vererek evlerine gönderir. Bu arada ganimetin büyük kısmını, kendisine yararlı olacağını düşündüğü kişilere dağıtarak onların mınnetini ve baglılıklarını, biraz daha kazanmış olur. Söylemeye gerek yoktur ki bu uyguladığı usûl maddi çıkar sağlama yolu ile kişileri İslâm'a bağlamaktan başka bir şey değildir. Turan Dursun gibi büyük din bilginleri, Muhammed'in uyguladığı bu usûlü "rüsvet" niteliğinde tanımlarlar [49] . Bu usûlü Muhammed sadece Hevazin savaşından sonra değil fakat genellikle her fırsatta, her ganimet alışta, ya da her sadaka ve zekât dağıtılışında kullanır olmuştur. Fakat hemen her kullanışta, bazı kişilerin sikâyetine maruz kalmış ve her kalista da onları susturmakta güçlük duymamıştır. İlginç bir örnek olarak Ali’nin Yemen'e gönderilmesi ve düşman takibi işlerini görmesi, ganimetler edinmesi, ganimett'ten kendisine hisse olarak cariye ayirması, ve nihâyet Muhammed'e âit beşte bir ganimet hissesi olarak altın cevherleri getirmesi ve Muhammed'in de bunları Müellefe-i Kulûb'e dağıtması ile ilgili şu olayları verelim: Hunayn ganimetini, yukarda belirttiğimiz şekilde, Ci'râne'de paylaştırdiktan sonra Muhammed, Hicret'in onuncu yılında Yemen'e bir mektup ve mektupla birlikte Hâlid İbn-i Velid kumandasında asker gönderir. Mektupta Yemen'lilerin İslâm olmaları istenmektedir. Yemen'liler, Muhammed'in artık iyice güçlenmiş olduğunu ve ona karşı gelmenin mümkün bulunmadığını, İslâm olmadıkları taktirde felâkete uğrayacaklarını düşünerek İslâm’ı kabul ederler [50] . Bu iş bıttıkten sonra Mu'azi gönderip Yemenlilere müslümanlığı öğretmesini emreder. Daha sonra da Ali İbn-i Ebi Tâlib'i göndererek Tanrı'ya ve kendisine düşen beşte bir ganimet hissesini getirmesini ister; gönderirken de şöyle der: "Evvelce Hâlid İbn-i Velid'in yanında Yemene'e giden mücâhidlere i'lân et: bunlardan seninle beraber düşman tâ'kibine gitmek isteyenler gidip tâ'kip etsinler (yeni ganimetten yararlansınlar); dileyenler de gitmeyip geri dönsünler...". (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 351, hadis no.1640). Emir gereğince Ali gider ve ele geçirdiği ganimetten kendisine bir câriye ayirip, tabaklanmış mesin bir torba içinde henüz toprağından tasfiye edilmemiş altın cevherini, Muhammed'e aid beşte bir ganimet hissesi olarak getirir. Ancak ne var ki, daha henüz Yemen'de iken, yâni yola çıkmazdan önce, ganimetten bir câriye'yi ayirip onunla cinsi münasebette bulunması, Büreyd adındaki biri tarafından hos karşılanmaz. Büreyd sikâyette bulunmak için Halid İbn-i Velid'e gider ve: "Su Ali’yi görmüyor musun (bak ne yaptı)" der. anlaşılan sikâyeti pek bir işe yaramamış olmali ki Medine'ye geldiklerinde, aynı sikâyeti Muhammed'e tekrarlar. Muhammed kendisine sorar: "Ey Büreyd! Ali'ye sınırleniyor musun?". Büreyd: "Evet" der. Bunun üzerine Muhammed kendisine şunları söyler: "Hayır Ali'ye darılma! Çünkü onun ganimet malinin beşte birindeki hissesi, aldığı câriyeden daha çoktur" (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 353, hadis no. 1641). Böylece Büreyd'i susturduktan sonra, Ali’nin getirdiği beşte bir ganimet payı olan altın cevherini, "Müellefe-i Kulûb"ten saydiği dört kişi arasında paylaştırır. Bu dört kişi Necid bölgesi sergederlerinden olup İslâm'a zarar vermeleri muhtemel bilinen kimselerdi [51] . Bu kişilerin gönüllerini İslâm'a işindirabilmek için sanki başkaca bir yol bulunamazmış gibi Muhammed, maddi çıkarlar (ve Turan Dursun'un deyimiyle "rüsvet") sağlamayı tercih etmiş görünmektedir. Fakat bu davranişi, Ashab'dan bazı kişilerin i'tirâz'ina sebeb olur. Bunlardan biri: "Bu ihsâna biz bunlardan müstahak idik" diye konuşur. Bu söz Muhammed'in kulağına gidince
263
Muhammed sınırlenir ve yanında bulunanlara kendisinin Tanrı’nın bile güvendiği bir kimse olduğunu ve her dâim gökyüzünden kendisine haberler gönderildiğini söyler; şöyle der: "Siz bana i'timâd etmiyor musunuz? Ben göktekilerin bile eminiyim! Sabah akşam bana gök yüzünün haberi (vahiy) geliyor!". Yâni anlatmak ister ki yapmış olduğu her iş Tanrı’nın onayina dayalıdır ve şu hâle göre ganimeti bu dört kişi arasında paylaştırmakla Tanrı’nın irâdesine aykırı bir şey yapmış değildir. Fakat bu sözleri dinleyenler pek tatmin olmazlar. İslâm kaynaklarının tanımlamasına göre "iki gözü çökük, yanağının iki elmacıgi çikik, alni yüksek, gür sakallı, başı trasli tam vahsi ve mürteci" bir kişi ayağa kalkıp: "Yâ Resûla'llâh, Allah'tan kork" diye bağirir. Onun bu halini görünce Muhammed, biraz daha sınırlenmiş olarak: "A hortlayan kişi! Ben, yeryüzündeki insanların Allah'tan korkmağa lâyik (ve en çok korkan)i değil miyim?" der. Muhammed'i dinleyen bu kişi cevap vermeden arkasını dönüp oradan uzaklaşır. O sırada Muhammed'in yanında bulunan Hâlid İbn-i Velid, adamcağizin bu kadarcık i'tirâzı’nın bile ölüm cezâsı için yeterli olduğunu düşünerek, kılıcına sarılır ve: "Yâ Resûla'llâh! (izin ver de) şunun kafasını vurayım" der. Fakat Muhammed: "Yok vurma! Bunun ileride namaz kılan bir kişi olması umulur" der (Buharı’nın Ebû Said-i Hudri'den rivâyeti olan bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 354 ve d, hadis no. 1642). Anlaşılan o ki Muhammed bu adamı, hoşgörü nedeniyle ölümden uzak kılmış değildir. Kurtubi gibi İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz ki öldürtmemesinin nedeni, halk arasında: "Muhammed Ashabını öldürüyor" şeklinde söylentiler çikacağından ve bunun da kendisi aleyhine sonuç doguracağından çekinmesidir (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh. 357). Daha başka bir deyimle Muhammed, bu kişinin bu şekildeki i'tirâzı’nı, yâni kendisine: "Allah'tan kork" diye bağırmış olmasını, aslında ölümü gerektiren "küstahca" bir davranış olarak görmüştür. Söylendiğine göre bu kişi, kendisine daha önce, Hüneyn ganimetinin paylaştırılması sırasında da: "Yâ Muhammed! adâlet eyle" diye konuşan Zülhuveysira’dır. Pek muhtemeldir ki Muhammed, onun bu şekildeki i'tirâz'larının başkalarına "kötü" örnek olacağını, başkalarını da aynı doğrultudaki davranışlara sokacağını düşünerek öldürülmesinin uygun olacağını hesaplamıştır. Nitekim İslâm kaynakları dahi, eğer halk arasında ölümsüz etki yaratmayacağını bilmiş olsa, Muhammed'in bu kişiyı öldürtmekten geri kalmayacağını belirtirler. Belirtirlerken de yukardaki olayın geri kalan kısmını kendilerine destek edinirler. Söz konusu olayın devamı şöyle: Muhammed'in: "Yok vurma! Bunun ileride namaz kılan bir kişi olması umulur" diye konuşması üzerine Hâlid İbn-i Velid: "Yâ Resûla'llâh! Namaz kılanlardan öyle kimseler vardır ki, onlar gönüllerinde olmayan şeyi dilleriyle söylerler" diye karşılık verir. Onun bu sözlerine Muhammed: "(Ey Hâlid) ben nâsin (halkın) kalblerini açmağa, karınlarını yarmağa me'mûr değilim" diye karşılık verir; yâni anlatmak ister ki kişilerin içyüzünü Tanrı'dan başka kimse bilmez ve bu nedenle kendisi ancak onların dis görünüsüne göre hükmetme durumundadır. Hemen belirtelim ki bunu söylerken pek içten konuşuyor değildir, çünkü o, çoğu zaman kişilerin kalblerinde geçenleri bildiğini söyleyerek hareket etmiştir; nitekim "müellefe-i kulûb" diye tanımladığı kişiler, İslâm'a bağlı görünen ve fakat kalbleri İslâm'a işinmamış olan kimselerdir. Onların kalblerini İslâm'a işindırmak istediğini söylediği içindir ki, ganimetten fazlaca pay verme usûlunü getirmiştir.
264
Yine bunun gibi, bir çok müslüman kişiyı o, yine içyüzleri itibariyle İslâm'a bağlı değillerdir diye "munafik" olarak ilân etmiş ve onlar hakkında (velevki akraba olsunlar) mağfiret dilenmesini yasak etmiştir. Ve işte bundan dolayıdır ki, biraz önce değindiğimiz gibi, Hâlid İbn-i Velid'e hitaben "(Ey Hâlid) ben nâsin (halkın) kalblerini açmağa, karınlarını yarmağa me'mûr değilim" derken gerçeği yansıtmamıştır. Fakat her ne olursa olsun, Hâlid'e bu şekilde konuşurken, bir yandan da kendisine "Allah'tan kork" deyip giden kişi’nin arkasından bakıp: "Sunun soyundan öyle bir nesil türeyecektir ki, onlar her zaman güzel sesle Allah Kitâbı’nı okuyacaklar. Fakat Kur’ân’ın halâveti (tatlılığı) onların hançerleri(nden) ileri geçmiyecektir. Onlar -ok av'i (sür'atle delip) çıktığı gibidinden çıkacaklar" der. Bunu söyledikten sonra bir de şöyle ekler: "Eğer ben bunların zamânina yetişmis olsaydım Semûd (ve Ad kavimlerin)in (toptan) helâk olduğu gibi muhakkak bunları (toptan) öldür(mesini Allah'tan dile)rdim!". (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 354 ve d., hadis no. 1642). Görülüyor ki biraz önce Hâlid'e: "ben nâsin (halkın) kalblerini açmağa, karınlarını yarmağa me'mûr değilim" diyen Muhammed, insanların içyüzlerini, yâni kalblerini bilircesine konuşmakta ve bu bazı kişilerin, bir gün gelip din'den çıkacaklarını anlatmaktadır. Anlatırken de "Eğer onların zamanına yetişmis olsaydım bunları öldürmesini Allah'tan dilerdim" şeklinde eklemektedir. Kuşkusuz ki bunları söylerken, dinden çıkan, ya da farklı din ve inançta olan ya da kendisine karşı kafa tutan kimselere karşı hoşgörüşüzlüğünü ortaya vurmuş olmaktadır, çünkü istediği şey bu kişilerin, tıpkı Semud ve Ad kabilelerinin bir zamanlar "helâk" olduğu gibi, yok olmalarıdır. Öte yandan bu sözler, yine biraz önce Hâlid İbn-i Velid'e söylediği: "Yok vurma! Bunun ileride namaz kılan bir kişi olması umulur" şeklindeki sözleriyle de çatismaktadır. Çünkü bir yandan kendisine kafa tutan kişi hakkında:"ileride namaz kılan bir kişi olması umulur" derken, diğer yandan da bu kişinin soyundan olan kimselerin süratle din'den çıkacaklarını anlatmak üzere:"Sunun soyundan öyle bir nesil türeyecektir ki, onlar her zaman güzel sesle Allah Kitâbı’nı okuyacaklar. Fakat Kur’ân’ın halâveti (tatlılığı) onların hançerleri(nden) ileri geçmiyecektir. Onlar -ok av'i (sür'atle delip) çıktığı gibi- dinden çıkacaklar" demiştir. Bütün bunlar bir yana fakat bir de şu var ki Muhammed, insanların müslüman olup olmalarının, ya da puta tapip tapmamalarının kendi irâdelerine değil fakat Tanrı’nın isteğine bağlı bulunduğunu söylemiş ve Kur'ân'a: "Tanrı dilediğinin kalbini açar onu müslüman yapar, dilediğininkini kapatır kâfir kilar" şeklinde âyet'ler koymuştur (Örneğin En'âm 125). Böyle olduğu halde şimdi, yâni yukardaki olay vesilesiyle, söz konusu kişinin din'den çikacağını bildirmektedir. Eğer kişilerin kalplerini kapatıp "kâfir" yapan Tanrı ise, bu takdirde Muhammed'in, yukardaki şekilde Zülhuveysira hakkında konuşmasına ne demeli? * Her ne kadar Muhammed: "Rüsvet verene de alana da Allah lânet etsin" [52] şeklinde konuşmus olmakla beraber, anlaşılan o ki, maddi bir kazanç karşılığında kişileri müslüman yapmanın, ya da müslümanlığa işindirmanın "rüsvet" niteliğinde bir yönü olmadığını düşünmüştür.
265
Ancak ne var ki Taberi gibi İslâm dünyasının en ünlü yorumcularından tutunuz da günümüzde Turan Dursun gibi en büyük din bilginlerine gelinceye kadar gelmiş geçmiş kaynaklar, bu tür eylemleri "rüsvet" sözcüğünden başka bir tanıma sokamamışlardır [53] . Su durumda: "Kişilerin kalplerini pekistirmek maksadıyla onlara ganimet'ten fazla pay ayırmak, mal ve para şeklinde maddi çıkarlar sağlama yoluna başvurmak, Tanrı’nın ëyüceliği' fikriyle ne derece bagdasır?" diye sormak gerekmez mi?
266
17-HÜDEYBİYE ANDLAŞMASI VERİLMESİNİN HİKÂYESİ
SIRASINDA
KUREYŞ'E
ÖDÜN
(TA'VİZ)
Şeriâtçı bir parti liderinin, ödün (tâ'viz) yolu ile iktidara gelme taktığıne başvurmasını, çoğu yazarlarımız, müslümanlıkla bagdasmayan bir davranış olarak tanımlayıp eleştiri konusu yapmışlardır. Oysa bu taktığın müslümanlığa ve İslâm ahlâkına aykırı düşen bir yönü olmayıp aksine 1400 yıl gerilere inen bir geçmişi vardır ki, kökenini Hudeybiye andlaşmasında bulur. Bu andlaşma, Muhammed'in Mekke'yi fethetmek amacına dayalı olarak Kureyşlilerle imzaladığı bir anlaşmadır, ve tümüyle ödün siyâsetinin bir ürünüdür. İslâm kaynaklarına ve özellikle Diyânet İşleri Başkanlığı’nin yayınladığı Sahih-i Buhari Muhtasari (cilt VIII, sh. 143-176; ve Cilt X, sh. 240, 249) adlı yapıta dayalı olarak olayın kisa özeti şöyle: Hicret'in 6.yılının sonlarına doğru Muhammed, "Umre" (küçük hacc) ve "Kâ'be'yi tavaf" maksadıyla Mekke'yi ziyâret edecekmiş gibi görünerek Hudeybiye seferine çıkar. Beraberinde 1400 (ya da 1500) müslüman vardır. Her ne kadar İslâm yazarları, Muhammed'in Mekke'yi almak için savaş yapmak niyetinde olmadığını ve nitekim taraftarlarını silahsiz olarak yola çıkardığını söylerlerse pek doğru değildir. Çünkü bir kere Muhammed, Kâ'be'nin "kutsal" bir yer olduğunu ve bu nedenle "putperestler'in" (müşrik'lerin) elinde bırakılmasının söz konusu bulunmadığını sık sık açıklamaktan geri kalmazdı. Mekke'yi müslümanların gözünde "kutsal" ve mutlaka ele geçirilmek gereken bir şehir olarak tanımlamak üzere Tanrı’nın bu şehri "ihtiram yeri" (saygınlık yeri) şeklinde ve daha gökleri ve yeri yarat†igi sırada seçtiğini ve "kıyâmet'e kadar muhterem kıldığını" söylerdi (Bkz. Sahih-i... , Cilt X. sh. 516). Söylerken de Kâ'be'nin insanlığın ilk ma'bedi olduğunu, temellerinin Adem tarafından atıldığını, daha sonra İbrahim ve oğlu İsmail tarafından yeniden insa olunduğunu eklerdi (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 516). Bu itibarla Mekke'nin müslümanlar tarafından mutlaka ele geçirilmesi gerektiği inancini dinsel bir amaç haline sokmus sayılırdı. Nitekim müslümanları beraberinde getirebilmek için, bir gece uykusunda gördüğü rü'yâ'ya göre Mekke üzerinde zafer sağlayacağından kuşku etmediğini söylemiştir. Müslümanlar onun bu sözlerini dinledikten sonradır ki sola çıkmışlardır. Fakat Muhammed, savaş niyetinde olmadığı kanısını yaratmak üzere taraftarlarını hacc giysileriyle ve silahsiz ve fakat "mutad" şekilde kılıç kusanmış olarak ve her yedi (ya da on) kişiye bir deve hesabiyle yola çıkarır. Taberi gibi kaynakların bildirmesine göre, taraftarlarını silahlandırması Ömer b. Hattâb'in hatırlatması üzerine olmuştur. Güyâ bir menzile geldiklerinde Ömer b. Hattâb kendisine : "Yâ Resulâllah! biz bir yere gideriz ki onun halkının çoğunu biz öldürdük, silahsiz oraya varmak doğru olma"z demiş ve bunun üzerine Muhammed Medine'ye adam gönderip her kişinin silahini getirtmıştır (Bkz. Taberi, Tarih-i Taberi Tercemesi, Konya 1983, Cilt II, sh. 438 ve d.) Fakat her ne olursa olsun Kureyşliler, Muhammed'in bu kadar kalabalık bir toplulukla Mekke'ye girmesini tehlikeli buldukları için izin vermezler ve şöyle derler: "İştersen sen kâ'be''yi tavaf et, fakat hepiniz birden olma"z. Bu durumda Mekke'ye karşı saldırıya geçmenin tehlikeli olabileceğini düşünen Muhammed, biraz da Ebû Bekir'in israrları üzerine, "mütâreke" (barış andlaşması) yapma yolunu dener. Kureyş'i bu şekilde bağlamakla, İslâm dini’nin "siyâsi kudret ve mevcûdiyetini" hem onlara ve hem de bütün Cezire halkına tanıtabileceği inanciyla, ne yapıp yapıp bir andlaşması imzalamak isteğindedir.
267
Çeşitli yollardan Kureyş'lilere, savaş fikrinde olmadığını, ve onlarla "mütareke" imzalamak istediğini duyurtur. Maksadı, mütareke sayesinde, Kureyş'in tarafsizliğini sağlayıp zaman kazanmak ve bu arada zayif durumda bulunan diğer Arap kabileleri üzerine yürüyüp onları teker teker teslim almaktır. "Andlaşma" teklifi hususundaki bu girişimi işe yaramış olmali ki, az geçmeden Kureyş'i temsilen Süheyl İbn-i Amr başkanlığındaki bir hey'et çikagelir. Muhammed onları görünce Ashab'a karşı: "Artık işimiz bir dereceye kadar kolaylaştı" der. Süheyl: "Haydı (hokka, kalem, kâgit) getir; sizinle aramızda (tahriri muktezI) bir müsâlehanâme yaz!" diye konuşur. Bunun üzerine Muhammed, Ali’yi çağrır ve : "Bismi'llâhir-Rahmâni'r-Rahim (yâni: "Esirgeyen ve koruyan Allah adına) ya"z diye emreder. Bu sözleri duyar duymaz Süheyl ıtıraz eder. Çünkü bu deyim Arap'ların alişik olduğu bir deyim değildir. Arap'ların kullandığı deyim: "Bismike'llâhümme" (yâni "Allah’ım senin adınla yazmaya başlarım") şeklinde olduğu için Süheyl bu şekilde başlanılmasını ister. Muhammed, istemiyerek kabul eder ve Ali'ye, o şekilde yazmasını söyler. Ancak orada bulunan müslümanlar hep bir ağızdan: "Vallâhi biz onu yazmayız, ancak -Bismi'llâhi'r-Rahmâni'rRahim- yazılmasını isteri"z diye bağirişirlar. Fakat Muhammed onlara aldırıs etmez ve Ali'ye tekrar emrederek Süheyl'in istediği şekilde yazmasını emreder. Sonra da devamla: "Bu kitab, Muhammed Resûlullâh'in (Tanrı elçisi’nin) mazmununa (kitabına) hüküm ve imzâ ettiği muahedenâmedir (andlaşmadır)" diye yazmasını emreder. Bu şekilde yazdırmakla andlaşmayı "Peygamber" sıfatiyle imza etmiş sayılacaktır. Ancak ne var ki Süheyl, bunu farketmiş olarak hemen ıtıraz eder ve Kureyş'in Muhammed'i "Peygamber" olarak kabul etmediklerini, ve onu sadece "Abdullah'in oğlu Muhammed" diye bildiklerini hatırlatarak : "Muhammed İbn-i Abdi'llâh (diye) ya"z der . Bu teklif üzerine Muhammed: "Vallâhi siz tekzib etseniz de ben Resûlu'llâh'im" diye söylenmekle beraber Ali'ye: "Haydı -'Resûlu'llâh lâfzini (sözcüğünü) sil de- Muhammed İbn-i Abdi'llâh ya"z diye emreder. Fakat Ali direnir ve: "Vallâhi ben senin Resûlu'llâh unvân-i mübeccelini kat’ıyyen silmem!" der. Bunun üzerine Muhammed "kitabı" eline alıp "Muhammed İbn-i Abdi'llâh" diye yazdirir. Böylece Süheyl'in dediği olmuş olur ve Muhammed'in adı, andlaşmada, "peygamber" olarak değil fakat sadece "Abdullah'in oğlu Muhammed" olarak yer alır. Bundan sonra andlaşmanın diğer hükümlerinin tartişılmasına geçılır. Muhammed, Kâ'be'yi tavaf hususunda kendilerine serbestlik tanımalarını Süheyl'den ister ve: "Siz bizimle Beyt-i Serif'in arasını serbest bırakiniz da biz de Beyt'i tavâf edelim" der. Fakat Süheyl bunu kabul etmez ve kendine uygun bulduğu bir başka hükmü andlaşmaya yerleştirir ki o da Müslümanların, bir sonraki yıl Kâ'be'ye silahsiz olarak gelip ibâdet edebilmeleriyle ilgilidir. Muhammed, bu hükmü de Süheyl'in dilediği şekle göre kabul eder. Bundan sonra Süheyl, andlaşma’nın bir diğer hükmü olarak Muhammed'den şunu ister: "Sana bizden bir erkek gelirse, o gelen kimse, senin dininden olsa bile, onu bize reddeceksin (geri vereceksin)". Bu teklife müslümanlar sasip kalırlar ve: "Sübânallâh! İslâm câmiasına iltica eden bir müslüman, müşriklere (putperestlere) nasıl iâde olunur?" diye konuşmağa başlarlar. Kuşkusuz ki bu hüküm, müslümanlar bakımından, andlaşmanın tüm hükümlerinden çok daha da ağır ve onur kirici bir nitelik taşımaktadır. Fakat konuşmaların tam bu anında, Süheyl'in oğlu Ebû Cendel çika gelir. Ebû Cendel daha önceki bir tarihte müslümanlığı kabul ettiği için Mekke'de hapse atılmış iken, hapışten kaçıp Muhammed'e sığınmıştır. Ve işte şimdi Muhammed onu, Süheyl'e geri verme zorunluğu ile karşı karşıyadır. Zirâ Süheyl, oğlunun kendisine iâde edilmesinde israrlıdır.
268
Süheyl'in bu israri nedeniyle Muhammed kendisini çok güç bir durumda bulur. Zirâ kendisine sığınmış olan Ebû Cendel'i geri verecek olursa, hem kendi taraftarlarına karşı i'tibari sarsılacak, ve hem de Arap'lar arası "kutsal" bir gelenege ihânet etmiş olacaktır ki o da "mülteci" olarak gelip sığınmış bir kimseyi korumak, daha doğrusu onu, kendisine zarar verebilecek olan tarafa iâde etmemektir. Ve işte bütün bunları önleyebilmek için Muhammed, görüşmelerin henüz tamamlanmadığını bahane ederek Süheyl'e şöyle der: "Biz müsâlehanâmeyi (andlaşmayı) henüz imza etmedik" . Bunu duyan Süheyl hiddetinden köpürür ve Muhammed'e şöyle yanıt verir: "Su halde vallâhi ben de seninle hiç bir madde üzerinde sulh olmam". Süheyl'in bu sert tutumu karşışında Muhammed ne yapacağını şaşırır ve: "Haydı, bunu bana bağışlayıp imzâ et!" diye Süheyl'den ricâda bulunur. Fakat Süheyl kabul etmez. Muhammed: "Hayır, bu işi (hatırım için) yap!" diyerek israr eder. Süheyl yine kabul etmez direnir ve "Aslâ yapamam" diyerek konuşmayı kisa keser. Bütün bunları izlemekte olan Ebû Cender, kendisinin Muhammed tarafından Kureyş'e geri verileceğini anlayarak haykırıp sizlanmağa başlar ve şöyle der: "Ey cemâat-i müslımın! Müslüman olarak geldiğim halde şimdi ben müşriklere iâde mi olunuyorum? Benim uğradığım şu felâketi görmüyor musunuz?" . Onun bu şekilde konuşmasını dinleyen Muhammed şöyle der: "Yâ Ebû Cendel! Sabret, Allâ'tan umid-vâr ol! Ecir ve sevâb dile... Çünkü Allhah seni, ve seninle birlikte Mekke'de bulunan... müslümanları sevinçli hallere kavuşturacaktır... Biz (Mekkeli'lerle) barış yapmış, onlara bu hususta söz vermiş bulunuyoruz. Onlara gadr ve ihânet etmek istemiyoru"z. Bunları söyledikten sonra Ebû Cendel'i Süheyl'e teslim eder. Bu sözleri işiten ve Ebû Cendel'in durumuna üzülen Ömer İbni'l-Hattâb, derhal Muhammed'e giderek: "Sen Allâh'in Hak Peygamber'i değil mişin?" diye sorar. Muhammed: "Evet Hak Peygamberiyim" diye karşılık verir. Bunun üzerine Ömer: "Bu halde dinimiz uğrunda bu denâeti (alçalmayı) niçin kabul edelim?" diye sorar. Muhammed ona, Mekke'nin ele geçirileceğini imâ ederek, yakın bir zamanda Kâ'be'ye varıp onu tavâf edeceğini söyler; yâni demek ister ki, İslâm’ın başarısı uğruna bir takım ödün'ler vermek kosuldur. Ve nitekim yukarda görüldügu gibi Hüdeybiye andlaşmasını Muhammed, hep Süheyl'in dilekleri doğrultusunda, hep onun istediklerine ödünler vermek sûretiyle imzalamıştır. Çünkü bu andlaşmayı o, daha sonrası için planladığı girişimler için önemli bir basamak saymaktaydı (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 116 ve d. hadis no. 1158; Cilt VIII, sh. 164-168) Gerçekten de Hudeybiye andlaşmasını on yıl için yapmış olmakla beraber, daha bir yıl geçmeden andlaşmanın Kureyş tarafından ihlâl edildiğini ileri sürerek Mekke'yi fethedecektir. Böylece büyük başarıya, Hüdeybiye'de verdiği ödünler sayesinde erişmis olacaktır [54] . Hemen ekleyelimki Hudeybiye andlaşması, Muhammed'in ödün verme siyâsetinin ne ilk ve ne de son örneğidir. O bu uygulamaya, çok daha öncelerden başlamıştır ki ilginç örneklerden biri, Bedir savaşında ele geçirdiği esirlerden Ebû Süfyân'in oğlu Amr ile ilgilidir. Kısaca özetleyecek olursak: Bilindiği gibi Ebû Süfyân, Kureyş esrafından olup Muhammed'i "peygamber" olarak kabul etmeyenlerin başında gelenlerden biridir. kendisi gibi karısı Hind de (ki çok zeki ve ağzı laf tutan bir kadındı) onu eleştirileriyle bir haylı huzursuz kılmaktan geri kalmazdı. Bu yüzden Muhammed onu ve esi’ni kendisine baş düşman bilmiştir. Bu düşmanlık, Muhammed'in
269
giderek güçlenip Mekke'yi fethetmesinden az önceye kadar sürüp gidecek ve Ebû Süfyân ile karısının İslâm'a girmek zorunluğunda kalmalarıyle son bulacaktır. Ve işte bu düşmanlığın had safhaya eriştiği bir dönemde Bedir savaşı cereyan eder, ki bilindiği gibi hicret'in ikinci yılına rastlar. Müslümanlar lehine biten bu savaş sonucu ele geçirilen esirler arasında Ebû Süfyân'in oğlu Amr b. Ebû Süfyân ëda bulunmaktadır. Kuşkusuz ki Muhammed'in eline hem Ebû Süfyân'dan hinç çıkarmak ve hem de fidye almak bakımından bulunmaz bir fırsat geçmıştır. Diğer esirler gibi onu da fidye'ye bağlar, ve Ebû Süfyân'a haber ileterek oğlunun fidye karşılığında serbest bırakılacağını bildirir. Ancak ne var ki Ebû Süfyân fidye vermeyi red eder: "Hem kanımı ve hem de paramı yitirmek gibi iki çeşit azâba mi katlanacağım... bırakiniz oğlumu onlara; diledikleri süre boyunca onu alıkoyabilirler" der (Bu konuda İbn İshak'in Siyer'ine bakiniz). Böylece Amr, Muhammed'in elinde esir olarak kalmış olur. Fakat aradan az geçmeden Sa'd b. al-Numan b. Akkal adında bir müslüman kişi, karısıyle birlikte Mekke'ye giderek hacc etmek ister; bilir ki Kureyşliler, hacc ziyâreti için Mekke'ye gelen kimselere kötülük etmezler. Ancak ne var ki Ebû Süfyân, oğluna yapılanlara karşı mişilleme olmak üzere Sa'd'i yakalatıp hapse atar ve Muhammed'e haber göndererek oğlu Amr'anın serbest bırakılacağı ana kadar Sa'd'i hapışte tutacağını bildirir. Ebû Süfyan’ın tutumuna Muhammed önce pek aldırıs etmez. Ancak ne var ki müslümanlar, üzüntü içerisinde bulunduklarını ve Sa'd'in kurtarılması gerektiğini kendisine belirtirler. Bu arada Sa'd'in yakın akrabaları Muhammed'e başvurarak Amr b. Ebû Süfyân'in kendilerine verilmesini isterler ve onu Sa'd ile takas edeceklerini bildirirler. Bu isteği kabul etmek, kuşkusuz ki Muhammed için, Ebû Süfyân'a ödün vermek demekti. Fakat aksi takdirde taraftarları indinde prestijini yitirme gibi bir riski üstlenmiş olacaktı. Oysa ki o dönemde taraftarlarının sayısını arttırmak ve onları kendisine mutlak şekilde bağlamak ihtiyacında idi. Bu nedenle yapılan teklifi kabul ederek Amr'i onlara verir; onlar da onu Ebû Süfyân'a gönderirler. Bunun üzerine Ebû Süfyân, derhal Sa'd'i Medine'ye iâde eder. * Denilebilir ki Muhammed'ten bu yana İslâm adına "ödün" verme siyâseti, şeriâtçılar için geleneksel nitelikte bir araç işini görmüştür. "Ödün"ün ahlâkılıge uygunluğu ya da aykırılığı diye bir şey söz konusu edilmemiştir; söz konusu edilen şey, "ödün"ün İslâm çıkarlarına oturtulması olmuştur. İslâm çıkarları doğrultusundaki her ödün ahlâkı sayılmıştır.
270
18-"İLÂHİ İNTİKAM" OLAYI: Bedir günü öldürülen kureyş esraf'ından kişilerin cesedlerinin pis bir kuyu'ya atılmasının hikâyesi Her ne kadar şeriâtçılar Muhammed'in kin ve intikam duygularından uzak kaldığını söylerlerse de, onun pek çok davranışlarını "ilâhi intikam" niteliğinde tanımlayıp yüceltmekten geri kalmazlar. Verilecek nice örneklerden biri şöyle: Hicret'in ikinci yılının Ramazan ayinda Muhammed, taraftarlarıyle birlikte Medine'den yüz yirmi fersah mesâfede bulunan Bedir denen bir yerde, Kureyş odusu ile savaşa girişir. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre bu güçlü ordu'ya karşı zafer sağlayabilmek için önce (Ebû Bekir'le beraber) çadırına çekılıp, Kureyş'i Tanrı'ya ve "peygamberine" karşı meydan okuyor durumunda göstererek sikâyette bulunur: "Yâ Rab!" der, "İşte Kureyş kibr ü gurûr ile geldi. Sana meydan okuyor. Peygamberini de yalanlıyor" . Oysa ki Kureyş ordusu, Sam'dan dönmekte olan Ebû Süfyân idâresindeki zengin bir ticâret kervanına karşı Muhammed'in giristığı çete saldırısını önleme amacıyle harekete geçmıştır. Fakat Muhammed bunu, Kureyş'i Tanrı'ya sikâyet için yeterli bir sebeb olarak görmüştür. Bu yukardaki sözleri söyledikten sonra ellerini kaldırarak her şeyden önce Tanrı'ya va'dini hatırlatır: bu va'd, Tanrı’nın güyâ peygamberler lehine yapmış olduğu bir va'd'tir ki Kur’ân’ın Sâffât Sûresi'nde şöyle belirtilmiştir: "And olsun ki peygamber kullarımıza söz vermişizdır. Onlar Şüphesiz yardım göreceklerdir. Bizim ordumuz şüphesiz üstün gelecektir" (K. 37 Sâffât 171-173) . Bu hatırlatmadan sonra Tanrı'ya bir hatırlatmada daha bulunur ki o da, Tanrı’nın kendisine, Bedir'de yardım bulunacağına dair vermiş olduğu sözdür. Tanrı'dan bu sözünü yerine getirmesini ister şöyle der: "Allah’ım! Eğer sen şu bir avuç müslümanın helâkini diliyorsan, sonra Sana ibâdet eden bulunmayacaktır" (Bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 333, hadis no. 1228, ve Cilt X. sh. 146. Ayrıca bkz. Taberi, age, II, sh. 401). Muhammed'in neden dolayı Tanrı'ya bu şekilde bir hatırlatmada bulunduğunu anlamak biraz güç, çünkü, her şeyi bilen ve önceden hesap eden bir Tanrı’nın müslümanları yenilmiş görmek istemeyeceği, ve her hangi bir hatırlatmaya da ihtiyacı bulunmadığı aşıkârdir. Öte yandan dilediğini müslüman yapma olanağına sahip bir Tanrı’nın, yeryüzünde müslüman kalmaz endişesiyle davranmayacağı da ortadadır. Tanrı'ya hitaben: "Eğer müslümanları korumazsan sana artık ibâdet eden kalmayacaktır" şeklinde konuşmak, O'na görevini hatırlatmak, hattâ bir bakıma tehdit savurmak değil midir? Fakat her ne hâl ise Muhammed, bu duâ'yi ve niyâz'i öylesine uzatır ki, yanında bulunan Ebû Bekir dayanamaz, onun elini tutarak kendisine şöyle der: "Bu kadar dilek yetişir yâ Resûl'allâh! Allah sana va'dettiği zaferi yakında verecektir". Ebû Bekir, Tanrı’nın Muhammed'e yakında zafer vereceğini nasıl ve nereden öğrenmıştır? bilemiyoruz. Bildiğimiz şu ki, Ebû Bekir'in bu sözleri üzerine Muhammed, Cibril'in kendisine âyet'ler getirdiğini ve bu âyet'lere göre Tanrı'dan yardım geleceğini söyleyerek çadırdan çıkar ve şöyle der: "(Bedir'deki) bu topluluk (yâni Kureyş) yakında muhakkak hezimete uğracak ve onlar arkalarına dönüp gidecekler. Belki (bu gidişin sonu) azablarının va'dolunduğu saattır ki, o saat (in azabı) daha büyük bir belâdir ve daha acidir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 146.)
271
Kuşkusuz ki bu sözlerde "ilâhi bir intikam" kokusu duyulmaktadır. Nitekim İslâmcılar bunu bu şekilde yorumlarlar; şu bakımdan ki: Bedir savaşı, müslümanların zaferiyle sona erer. Savaşta Kureyş esrafından pek çok kişi öldürülmüştür. Bu kişilerden bir çoğu, vaktiyle Muhammed'e kafa tutmus, ve söylendiğine göre kötülük yapmış olan kimselerdir. Geçmişten gelme bu husûmet duygularından kurtulamamış olmali ki Muhammed, savaş meydanından ayrılıp yola düzülmeden önce Kureyş esrafı'ndan yirmi dört kişinin cesedlerini bir araya toplatır, ve sonra bunları orada bulunan pis bir kuyuya attırır. Bu sûretle pis kuyunun, Kureyş esrafından bu kişilerin cesedleriyle biraz daha pislenmiş olduğunu düşünerek, muhtemelen, memnundur. Sonra devesinin getirilmesini emreder. Devesi getirilir, ve yol ağırlıkları deveye yüklenip bağlanır. Bu sırada Muhammed yürüyerek cesedlerin atılmış bulunduğu pis kuyunun yanına gelir ve ölüleri hem kendi adlarıyle hem de babalarının adlarıyle teker teker çağırmaya ve azarlamaya başlar: "Yâ filân İbn-i filân... siz Allah'a ve (peygamberine) itâat etmiş olsaydiniz itâatiniz sizi sevındırır mi idi? (Şüphesiz sevındırırdI). Ey maktuller! Biz, Rabbi'mizin bize va'dettiği nusret ve zaferi muhakkak sûrette gerçek bulduk. Siz de (bâtıl) rabbinizin va'dettiği (mevhum) nusret ve zaferi gerçek buldunuz mu?" (Bkz. Sahih-i..., Cilt X. sh, 152 ve d. hadis no. 1567) Bu lânetledikleri arasında Utbe İbn-i Rebia, Seybe İbn-i Rebia, Ümeyye İbn-i Halef, Ebâ Cehil İbn-i Hisâm gibi kişilerin cansız cesedleri vardır. Bu şekilde yapmakla Kureyş "müşriklerini" bir kez daha aşağılattığını ve azâba' soktuğunu düşünerek biraz daha rahatlamış olur. Söylemeye gerek yoktur ki öldürülmüş kimselerin cansız vucûdlarının karşışına geçip onları aşağılatmaya çalışmak "kin ve intikam duygusundan uzak" olduğu söylenen bir kimseden beklenebilecek bir şey değildir. Kaldı ki cansız cesedlere bu sözleri söylemenin anlamı da yoktur. Nitekim Muhammed'in bu davranişina anlam veremeyen Ömer b. Hattâb dayanamaz ve sorar: "Yâ Resûla'llâh! kendilerinde hayat eseri bulunmayan bu cesedlere ne söylersin?". Bu soruyu sorarken kuşkusuz ki cansız cesedlere hakâret etmenin yersiz bir şey olduğunu düşünmüş olmalıdır. Onun bu düşüncesini sezen Muhammed şöyle konuşur: "Allah'a yemin ederim ki, benim söylediğim sözleri siz, onlardan daha iyi işitir değilsınız!". (Bkz. Sahih-i..., sh. 152, hadis no. 1567 ve d. ve Cilt IV. sh. 577, hadis no. 673). . Yâni demek ister ki Tanrı bu cesedlere o an için "hayat" vermiştir ki söylediklerini işitip anlaşinlar ve azâb duysunlar diye. Nitekim Tâbii imamlarından Katâde 'nin bu olayla ilgili rivâyetine göre Buhari şöyle demiştir: "Allah Bedir kuyusundaki cesedlere Peygamber'in hitâbesini işittırecek derecede hayat verir. Bu sûretle azgin Kureyş müşrikleri ayıplanmış, küçültülmüş, azâb edilmiş ve kaçirdikları fırsatlara hasret ve yaptıkları mezâlime nedâmet ettirilmiş olur" (Bkz. Sahih-i... Cilt X. sh. 153) Ayşe'nin rivâyetine göre Muhammed: "(Bu cesetler) Sözlerimi sizden iyi işitirler" derken: "(Bu cesetler) sözlerimin hak olduğunu şimdi pek iyi anlarlar" demek istediğini bildırmıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 154) Muhammed'in kindar ve intikamci olmadığını söyleyen şeriâtçılar, onun bu cansız cesedlere karşı davranişini "emsalsiz bir fazilet" ve "ilâhi bir intikâm" örneği olarak kabul ederek alkislarken şöyle eklerler: "Resûlallâh'in bu veciz hitâbesi, eşi görülmemiş ilâhi bir intikam
272
idi". (Şeriât üstadlarının bu görüşleri için bk. Sahih-i..., Cilt X, sh. 154, ve cilt IV, sh. 577 ve d. ). Bunu söyledikten sonra Muhammed'in "mansûr, muzaffer ve göz aydın olarak" Medine'ye yollandığını, beraberinde esirleri ve ganimet mallarını da getirdiğini, Safrâ denilen yere geldiğinde ganimet mallarını paylaştığını, sonra Nadr İbn-i Hâris'in öldürülmesini emrettiğini, daha sonra İrk mevkiine gelindiğinde Ukbe İbn-i Ebi Muayt'in boynunun vurduttuğunu, belirtirler. Bu öldürttüğü kişiler, kendilerinden kötülük gördüğünü söylediği kimselerdir. Böylece onlardan da intikamını almış demektir (Bkz. Buharı’nın Ebû Talha'dan rivâyeti olan hadis'in Diyânet Başkanlığınca açıklaması için bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 154) İslâmcıların "İlâhi intikam" diye yücelttikleri bu tür örnekler, daha sonraki yüzyıllar boyunca İslâm tarihinin kanlı sayfalarının yazılmasında pek etkili olacak, nice benzeri olaylara vesile yaratacaktır.
273
19-DEPRENEN DAĞ'IN USLANMASI, HURMA KÜTÜĞÜ'NÜN HÜNGÜR HÛNGÜR AĞLAMASI, Ve Cehennem ateşi’nin Tanrı'ya Yakınması İle İlgili Hikâyeler Diyânet'in ve din adamlarımizin insanlarımıza bellettikleri şeriât verileri arasında, Muhammed'in Uhud ve Hirâ dağlarını "Uslu dur" diyerek deprenmekten kurtardığına, ya da hüngür hüngür ağlayıp inlemekte bulunan bir ağaç kütüğünü teselli edip susturduğuna dair haberler yanında Cehennem ateşinin Tanrı ile konuşmasını nakleden hikâyeler vardır ki kısaca özetlenmeğe değer. Buharı’nın Enes İbn-i Mâlik'ten rivâyetine göre Hicret'in dokuzuncu yılında Tebük'e yapmış olduğu seferden dönerken Muhammed, Medine'nin Kuzey'inde ve Medine'ye bir mil kadar mesafede bulunan Uhud dağı’nın yanından geçer. Bu dağ, vaktiyle Uhud savaşına sahne olduğu ve islâm’ıyetle ilgili diğer bir çok anılarla dolu bulunduğu için duyguları kabarır. Bu nedenle dağı görür görmez: "İşte dağcağız! O bizi sever, biz de onu severi"z diye konuşur. Bu sûretle dağı şereflendırmış olur (Diyânet yayınlarındaki bu hususlar için bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 343). Yanında bulunan Ebû Bekr, Ömer ve Osman ile birlikte Uhud dağına çıkar. Fakat tam çıktığı sırada dağ deprenmeye başlar. Bunun üzerine Muhammed: "Ey Uhud, uslu dur! Bil ki, üstünde bir Peygamber, doğru seciyeli bir zât, iki de şehid bulunuyor" diyerek Uhud dağı’nı âdeta azarlar. Azarlarken de, görüldüğü gibi, kendisinin "Peygamber" olduğunu, hatırlatmaktan geri kalmamıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX. sh. 343, hadis no. 1492; ve Cilt V, sh. 279, hadis no. 737). . Muhtemele bu "muhterem" kişilerin sırtında dolaştığını düşünmüş olmalıdır ki Uhud dağı, hemen yola gelir: deprenmeyi bırakıp uslanır. İslâm kaynaklarının bildirmesine (örneğin Müslim'in Ebû Hüreyre'den rivâyetine) göre buna benzer bir olay, çok daha önceleri, Muhammed'in, Ebû Bekr, Ömer, Osman ve diğer bazı kimselerle birlikte Hira dağı üzerinde bulunduğu bir sırada da olmuştur. Güyâ Hira dağı deprenmeye başlamış ve Muhammed, kendisinin peygamber olduğunu hatırlatarak dağı uslandırmış, deprenmekten vaz geçirtmıştır (Bkz. Sahih-i... Cilt IX, sh. 343-344). Mekke'deki Hira dağı üzerinde geçen bu olay ile Uhud dağı'nda geçen olay arasında on yıldan fazla bir zaman vardır. Öte yandan dağlardan biri (Hira dağı), Mekke'de bulunmaktadır; diğeri (Uhud dağı) ise Mekke'den çok uzakta bulunan Medine'nin kuzeyinde bir yerdedir. şu durumda bu olayın ya Hira ya da Uhud dağında geçtiğini düşünmek mümkün olduğu gibi, ayrı ayrı zamanlarda tekrarlanmış olduğunu düşünmek de mümkün görülmüştür. İslâmcılar, her iki olayla ilgili rivâyet'in "sihhat ve kuvvetinde" şüphe görmedikleri için: "Bu vâkianın hem Medine'de, hem de Mekke'de cereyân ettiğini ve bu sûretle teaddüdünü kabul etmek icâb eder" derler (Bkz. Sahih-i..., cilt IX, sh. 344) Onlar için önemli olan şey Hira ya da Uhud dağı’nın ayrı ayrı yerlerde olması ya da aynı bir olayın bu iki dağ'da oluşması değil, fakat Muhammed'in sözü ile deprenmekten vazgeçmesidir. Muhammed'in peygamberliğini kanıtlamak, ve kişileri iman sahibi kılmak için bu gibi hikâyelerin etkili olduğuna inanmışlardır. Ama bu yoldan kişileri akılcı düşünceye yönelmekten yoksun kıldıklarını düşünemezler, çünkü kendileri de bu eğitimle yetişmişlerdir. *
274
İslâm kaynaklarının "Hurma kütüğünün feryâd-i istiyâki" adıyla naklettikleri bir olay vardır ki "Hânin-i cizi mu'cizesi" diye de bilinir. "Hânin" sözcüğü "Fazla istekten inleme, sizlanma" anlamına geldiği için, olaya bu ad verilmiş olup özeti söyledir. Muhammed zamanında Medine'de "Mescid-i Serif-i Nebevi" adıyla bir mescid vardı ki ham kerpiçten olup direkleri "hurma gövdesi" agacindan ve çatışı da hurma dallarından yapilmişti (Bk. Sahih-i..., Cilt II, sh. 389, Hdis no. 279). Muhammed hutbe'de bulunmak istediği zaman, Mescid'in tavanını tutan kütüklerden birine dayanır, ve orada bulunan bir kütüğün üzerinde ayakta durarak konuşurdu. Daha sonra kendisi için mınber kurulmakla, hutbe'lerini bu minberde vermeğe başlar. Fakat başladığı ilk gün içler acisi bir durumla karşılaşır ki o da evvelce hutbede bulunmak için üzerinde durduğu kütüğün feryadlar ederek inlemeğe başlamasidir. Gerçektende Buharı’nın, Câbir İbn-i Abd illâh'dan rivâyetine göre Muhammed, bir cum'a günü "Mescid-i Serif"te hutbe verirken, kendisi için yeni yapılan minbere çıkar. Ancak ne var ki tam çıktığı an, evvelce kendisine destek edinipte terkettiği kütükten feryadlar yükseldiğini işitir. Bir rivâyete göre ağaç parçası kütük "gebe develerin iniltişine benzer sesler" çıkarır. Bir rivâyete göre "sersemlemiş acıklı insan gibi inler". Bir başka rivâyete göre "öküz gibi bögürür" ; hem de öylesine bögürür ki nihâyet çatlayıp parçalanır; parçalanırken de Mescid'in içini yerinden oynatır. Üney ile Enes ve Sehl İbn-i Sa'd'den gelen rivâyet şöyle: "Kütük öküz gibi bögürdü. Nihâyet, mescidin içi bögürtüsünden çalkandı". Bunun üzerine Mescid'te bulunan halk telaşa kapılip kütüğün başına üsüşürler ve yürekleri yufkalanmış olarak hep beraber kütükle birlikte ağlamağa başlarlar (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 78). Bu hali gören Muhammed, hemen minber'den inerek ağlamakta olan ağaç kütüğünü kucaklar, bagrina basar; ve o an kütük susturulan bir çocuk gibi hafiften inlemeye geçer. Câbir'in rivâyeti şöyle: "Sonra Resulûllâh... minberden inip onu kucakladı. O sırada kütük, susturulan çocuk gibi hafif hafif inliyordu..." . Halkin merakla kendisini izlediğini gören Muhammed açıklama yaparak, kütüğün ağlaması nedenini belirtir: güyâ kütük kendisinden ayrı düstüğü için üzüntüye kapılip feryad etmiş, inlemiştir. şöyle der: "O (kütük), yanimdan edildiğini işittığı için ağladı idi". Ve ekler: " Resûlullâh... herhangi şeyden ayrı düşerse o şey behemehal mahzûn olur" . Ayrıca da şöyle der "Eğer ben onu bagrima basmasaydım Resûlullâh...tan ayrıldıği için Kıyâmet gününe kadar hep böyle olacaktı". Bir başka rivâyete göre de şöyle der: "Eğer ben onu kucaklamamış olsaydım Kıyâmet gününe kadar hep böyle inleyip duracaktı" (İbn-i Abbâs'in ve Enes'in ve Muttalip Zİbn-i Ebû Vedâa gibi kaynakların bu rivâyetleri ıcın bkz. Sahih-i... III, sh. 79). Ve sonra bagrinda tuttuğu ağaç kütüğüne dönerek teselliye başlar ve şöyle der: "İştersen seni eski bıttığın yere götürüp yeniden dikeyim, sen de yeni baştan olduğun gibi yetiş; istersen Cennette dikeyim de Cennet ırmaklarından, pinarlarından kana kana iç, güzelce yetiş, meyva ver ve meyvani Allah’ın sevgili kulları yesin. Nasıl dilersen öyle yapayim" (Üney İbn-i Kâ'b'in rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 79). Bunun üzerine kütük, artık yeryüzünde yaşamak istemediğini, âhireti ve Cennet'i dünyâya tercih ettiğini Muhammed'e bildirir. Kuşkusuz ki yoksulluklarla, haksizliklarla ve savaşlarla
275
dolu bir dünyâ'da yaşamaktansa yesil ırmaklarla dolu cennet'lere bir an önce ulaşmayı istemekte pek haklidir. Bu istek gereğince Muhammed, kütüğün yerinden alınıp minberin altına "defnolunmasını" (gömülmesini) emreder, ve emri derhal yerine getirilir. Yine İslâm kaynaklarının bildirmesine göre, daha sonraki yillarda Mescid yıkılınca, Ubey İbn-i Kâ'b adında biri bu kütüğü evine alıp saklamış, ve kütük orada çürüyüp toprak olmuştur (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 79). Görülüyor ki Muhammed, kendisinden ayrılmaya tahammül edemeyip feryad eden ağaç kütüğüne, onun anlayacağı bir dilde hitap etmiş ve onunla, onun diliyle konuşmuştur. anlaşılan o ki, Tanrı, her ne kadar Muhamme'de okuma yazma , ya da Arapça'dan gayrı her hangi bir dil belletmemiş ise de, hurma ağaçlarının dilini öğretmekte sakınca bulmamıştır: nasıl ki vaktiyle diğer peygamberlerine (örneğin Süleyman'a) karınca ya da kuş dillerini öğretmiş olduğu gibi! İslâm bilginlerinin söylemesine göre bu olay, o zamana kadar görülmemiş nitelikte bir mu'cize'den başka bir şey değildir ve böylesine büyük bir mu'cizeyi Tanrı, göndermiş olduğu peygamberlerin en "sevgilisi" olarak kabul ettiği Muhammed'ten başkasına layık görmemiştir. İmâm-i Sâfiı’nın, bu konuda söyledi şudur: "Cenâb-i Hakk'in Peygamberimiz Muhammed... Efendımız'e verdiğini hiçbir Peygamber'e vermemiştir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 77). Ömer İbn-i Sevade adında bir başka İslâmcı'ya verdiği yanıt'da da İmâm Safii, söz konusu bu mu'cize'nin bir başka benzeri olmadığını anlatmak için, bunu, İsâ'ya verilmiş olan "ölüyü diriltme" (İhyâ-i emvât) mucizesiyle kıyaşlar ve onun da üstünde bulur. Bulurken de İsa’nın dirilttiği ölü insanın, ölmeden önce esasen idrâk sahibi olup konuşan bir varlık olduğunu, ve bu itibarla yeniden dirilmekle idrâkine kavuşup konuşmasında sasılacak bir şey olma diğini, oysa ki Muhammed'e verilen mu'cize'de hurma kütüğünün cansız ve idrâksiz bir şey olduğu halde, Muhammed'ten ayrı düşme durumunda kalmakla, birden bire idrâk sahibi olarak konuşmaya başladığını, cennet'e gitme dileğinde bulunduğunu söylemiş şöyle demiştir: "Muhammed... Efendımıze hanın-i cizi' mu'cizesi verildi ki, o hanının sesini herkes duydu. Bu, ihyâ-i emvattan (ölüyü diriltme'den)daha büyük bir seydir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 77). * İslâm kaynaklarının kişilere "din" diye bellettikleri şeyler arasında Cehennem'in Tanrı ile konuşup bir çok hususularda sikâyette bulunmasına dâir haberler vardır. Örneğin bir def'asında Cehennem ateşi, büyük bir kaynama iceişinde kendi sicakliğinin verdiği sıkıntı nedeniyle Tanrı'ya: "Yâ Rab! beni ben yiyorum" diye sikâyet eder ve Tanrı da onun bu sikâyetini haklı bularak iki nefes alması için izin verir; bu izin, nefesin biri kişin ve diğeri yazın olmak üzere verilmiştir. Bundan dolayıdır ki, şeriâtçılara göre, Cehennem'in nefeslerinden birinde yer yüzü sicaktan bunalir, diğerinde ise kara kisa dönüşür, "zemherir" olur. Yine bundan dolayıdır ki hava sicakliğinin şiddetlendiği hallerde ögle namazini serinliğe bırakmak mümkün kılınmıştır. Diyânet yayınlarına göre Muhammed'in söylemesi şöyle: "Sicak şiddetlendiği vakitte salât (-i Zuhru) [55] serinliğe bırakiniz. Zirâ sicağın şiddeti Cehennem'in kaynamasındandır. Nâr(-i Cehennem) Rabbine arz-i sekvâ etti: -Yâ Tab!, beni ben yiyorum. (İzin ver)- dedi. Allâhu Teâlâ da iki def'a nefes almasına izin verdi. Nefesin biri kişin, diğeri yazın. En çok ma'rûz olduğunuz sicak ile sizi en ziyâde üsüten zemherir (iste budur)" (Diyânet yayınlarında Ebû Hüreyre'nin rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 476, hadis no. 321).
276
Yine bunun gibi müezzin'ler için, şiddetli sicaklarda ezân okumayı serinliğe bırakmak olanağı vardır. Çünkü, yine Diyânet'in belletmesine göre Ebû Zerr-i Gifârı’nın rivâyeti şöyle: "Resûlullâh... ile birlikte bir seferde bulunuyorduk. Muezzin (Bilâl-i Habeşi...) Öglen ezânini okumak istedi. Nebiyy-i Ekrem...: - ëSerinliği bekle (de öyle oku)'- buyurdu. (Bir müddet) sonra yine okumağa davrandı. Yine: -'Serinliği bekle (de öyle oku)'- buyurdu. (Müezzin) tâ tepelerin gölgelerini uzanmış gördüğümüz zamâna kadar (bekledi)" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 478-9, hadis no. 322) Buharı’nın diğer bir rivâyeti şöyle: "(Müezzin) Gölge, tepelerin yüksekliği mikdârina varıncaya kadar (bekledi). Ondan sonra Nebiyy-i Ekrem... -'Sicağın şiddeti Cehennem'in kaynamasındandır'- buyurdu". (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 479, Not 3). İslâm kaynaklarından ve Diyânet yayınlarından öğreniyoruz ki Cehennem, sadece kendi halinden dolayı, yâni kendi sicakliği nedeniyle Tanrı'ya sikâyet'te bulunmakla yetinmez; bir de "kâfirler" ve "mü'minler" konusunda isteklerde bulunur, ya da dert yanar. Örneğin Kıyâmet günü kâfir'ler çok sayıda Cehennem'e atılacakları için, Cehennem bunlarla dolup tasacaktır. Ve anlaşılan Tanrı, Cehennemin dolup dolmadığını anlamak üzere: "Doldun mu (Ey Cehennem)?" diye soracak, ve Cehennem de Tanrı'ya: "Daha var mı?" diye cevap verecektir. Bunun böyle olduğunu Kur'ân'dan okumaktayiz. Gerçekten de Kâf Sûresi'nde Tanrı’nın şöyle konuştuğu yazılı: "O gün Cehenneme: -'Doldun mu?-' deriz; o -'Daha var mı?'- der". (K. 50 Kâf Sûresi, âyet 30). Bu cevab'dan sonra kâfirlerin Cehenneme atılması işine devam olunur. Bu iş ne kadar sürer ve Cehennem ne zaman dolmuş olur, bunu bilemiyoruz. Ancak bildiğimiz şu ki Cehennem ateşi, kendi üzerinden müslüman bir kişinin geçtiğini gördüğü zaman şiddetini yitirmeğe başlar; yitirmesinin sebebi müslüman kişinin "nûr'udur". Bu telaş içerisinde konuşmaya başlar ve şöyle der: "Ey Mü'min, çabuk geç ki senin nûrun benim yalinimi söndürüp duruyor" (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 479). Hemen belirtelim ki İslâmcılar, bu yukardaki hikâyeleri (örneğin şiddetli sicakların Cehennem kaynamasından olmasını, ya da Cehennem ateşinin bunalip Tanrı'ya sikâyet'te bulunmasını ve nefes için izin almasını) aklı dışlayan şeyler olarak kabul etmezler. Her ne kadar bunların "kinâye ve mecâ"z kabilinden şeyler olabileceğine yer vermekle beraber "gerçek olmasına da hiçbir mâni-i aklı yoktur (aklen engel yoktur)" derler (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 478). Daha doğrusu bütün bunların gerçek olduğuna inanmışlikları vardır, çünkü şunu kabul ederler ki Tanrı: "Hiçbir şey yoktur ki (Tanrı'ya) tesbih ve tahmid edip durmasın. şu kadar ki siz onların tesbihlerini anlamıyorsunu"z (K. 17 İsrâ Sûresi, âyet 44) demiştir. Burada yer alan "tesbih" sözcüğü "Süphanallâh" karşılığı olup Tanrı'ya duâ etmek anlamınadır; "Hamdetmek" ise Tanrı'ya şükretmek olup her iki sözcük de "sö"z ile ifâde olunan şeylerdir. İslâmcıların (Diyânet'in) söylemesine göre her şeyin, her yaratığın kendine göre bir "nutku", bir dili vardır ki insanlar onu anlamazlar. Nitekim yukardaki âyet'de: "Su kadar ki siz onların tesbihlerini (duâ'larını) anlamıyorsunu"z diye yazılıdır. Ve işte bundan dolayıdır ki İslâmcı'lar (örneğin Diyânet), Cehennem ateşi’nin Tanrı'ya sikâyet'te bulunmasını, ya da kendi üzerinden bir mü'min geçerken: "Ey mü'min, çabuk geç ki senin nûrun benim yalinimi söndürüp duruyor" demesini, ya da Tanrı’nın Cehennem'e: "Doldun mu?" diye sorması üzerine Cehennem'in: "Daha yok mu?" diye karşılık vermesini hep "gerçek" şeyler olarak akla yatkin bulurlar, ve bulduklarını da açıklarlar (Bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 478-9). İnsanlarımizi da bu "gerçeklerle" eğitirler.
277
Söylemeye gerek yoktur ki bu tür kıssa’lar ve İslâm "büyüklerinin" bu kıssa’lar vesilesiyle savundukları yukardakine benzer görüşler, kişileri akılcı düşünceye yönelme nimetlerinden yoksun kılmak bakımından pek etkilidir. Bu tür hikâyelerle eğitilen kimselerin yaratıcı zekâ'ya ve düşünme gücü nimetlerine nasıl erişebileceklerini sormak gerekir.
278
20-YAĞMUR DUA’SININ SEL FELÂKETİNE SEBEB OLUŞUNUN HİKÂYESİ Bir cum'a günü Muhammed, "Mescid-i Şerif"de, her zaman yaptığı gibi, ayakta hutbe irâd ederken, Arabi’nin biri ayağa kalkıp yağmursuzluk yüzünden ağaçların kuruduğunu, hayvanların ve malların "helâk" olduğunu, çoluk çocuğun aç kaldığını söyler ve kendisinden yağmur duâ’sında bulunmasını ister. Bir rivâyet'e göre bu Arabi, minberin karşışındaki kapıdan girip Muhammed'in karşışına geçmiş ve yukardaki şekilde konuşmuştur. Bir başka rivâyete göre de Muhammed'i dinlemekte olan cemâat hep birlikte ayağa kalkıp yağmur kitliğindan sikâyetle, kendisinden Tanrı'ya duâ ederek yağmur yağdırtmasını dilemişlerdir (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 93, hadis no 505). Bu istek üzerine Muhammed ellerini kaldırıp yagnur indirmesi için Tanrı'ya duâ eder. Söylendiğine göre gökyüzünde, o ana gelinceye kadar hiçbir bulut parçası yok iken, Muhammed'in duâ'ya girismesiyle birlikte bulutlar yigılmaya başlar. Muhammed duâ'ya devam ettikce bulutlar çogalir ve gökyüzünün tamamını kaplar ve nihâyet yağmur halinde boşanır. Yağmurun boşandığını görünce Muhammed ellerini indirip minberden iner. İnerken de sakalına doğru yağmur tânelerinin yuvarlandığı görülür. Mescid-i Serif'in çatışı hurma dallarından yapılı olduğu için hurma dallarından yağmur tâneleri damlamış ve onu sakalına varıncaya kadar islatmıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 98-99). Kuşkusuz ki kendisiyle birlikte cemâat da sirilsiklam olmuştur. Bulutların toplandığını görünce neden dolayı hutbe'yi hemen kesmediği ve namazı kıldırıp cemâati evlerine göndermediği sorulacak olursa bunun cevabi şudur ki Muhammed, yağmurun Tanrı'dan geldiğini düşünerek yağmur suyu ile islanmaktan hoşnud olurdu. Nitekim Enes İbn-i Mâlik'in rivâyeti şöyle: "Bir def'a biz Resûlullâ... ile beraber iken yağmura tutulduk. Resûlullâh... ridâ (sını=gömleğini) çıkardı vücûd (una) yağmur değdi, 'Bunu niçin yaptın?-' dediğimizde... bu rahmet (Tanrı’nın) henüz yeni yarattığı bir rahmettir, onun için-' cevabını verdi" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 99, 300). Ancak ne var ki yagmaya başlayan yağmur dinmez; aksine, öylesine bir şiddetle yagar ki etrafı sel götürür; cemâat evlerine dönmek için yol bulmakta güçlük çeker; kimişi evlerine varıncaya kadar suya dalarak yürür. Yağmurun yagması ertesi gün, daha ertesi gün ve tâ öteki cum'a'ya kadar, yani bir hafta boyunca, devam eder gider. Felâket halini alan bu yağmuru Muhammed niye durdurtmaz? bilemiyoruz. Bildiğimiz şu ki ertesi cum'a günü Mescid'te toplanıldığında yine o A'râbi (ya da bir başkası) ayağa kalkarak Muhammed'e yağmurun fazlaliğindan ve verdiği zararlardan sikâyet eder: "Yâ Resûlâ'llâh! (artık) binâlar yıkildi. Mallar da (suda) boğulmağa başladı. Bize duâ buyur" der. Bir başka rivâyete göre de şöyle der: "Mallar helâk oldu, yollar kapandı. Allahu Teâlâ'ya duâ buyur da şu bulutların sağnağını tutsun... Yağmuru üzerimizden kaldırsin... Yolcular, yolların kaypakliğindan artık usandı, yollar geçilmez oldu" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 94, 99-100). A'râbı’nın bu sikâyetini Muhammed, "Adem oğlunun çok çabuk usanmasına verip" tebessümle karşılar (Bkz. Sahih-i..., III, 100). Oysa ki ortada "usanmak" değil fakat sel felâketinden kurtulmak gibi bir durum vardır. Nitekim A'râbı’nın sikâyetini yerinde bulmuş olmali ki, ellerini kaldırır ve Tanrı'ya şöyle duâ eder: "İlâhi, (yağmuru) etrafımıza yağdır, üzerimize değil" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 95). Yani demek ister ki Tanrı yağmuru insanların tepeşine inecek şekilde değil fakat tarlalara düsecek şekilde yağdırtmaliydi.
279
Bunu söylerken eliyle bulutlara işârette bulunur; ve her bulunusta bulut kaybolup orası açılır Söylendiğine göre Muhammed'in bu işâretleriyle Medine'nin üstündeki bulutlar kumas dürülür gibi dürülürler, sağa sola doğru parçalanıp dağılırlar; böylece Medine'nin üstü açık bir alan gibi olur. Halk Mescid'ten çıkarak güneşte yürümeğe başlar (Bkz. Sahih-i..., . , Cilt III, sh. 93, hadis no. 505). Görülüyor ki, İslâm kaynaklarının söylemesine göre Muhammed Tanrı'ya: "İlâhi, (yağmuru) etrafımıza yağdır, üzerimize değil" demekle yağmurun yanlış şekilde akıtıldığını belirtmiş ve sonra elleriyle bulutlara işârette bulunarak bunları dağitmiş, ve böylece Medine üstüne inen sel felâketini önlemiştir. Ancak ne var ki bunları okurken insanın aklına bir takım sorular gelmektedir ki, bunlardan biri şu: "Acaba Tanrı, yağmurları tarlalara yağdıracak yerde yanlışlikla insanların üzerine mi yağdırmıştır ki Muhammed: "İlâhi, (yağmuru) etrafımıza yağdır, üzerimize değil" şeklinde, sikâyet edercesine, konuşmak ihtiyacini duymuştur?" . Öte yandan yine acaba Tanrı, ölçülü şekilde yağmur yağdırmak varken bunu yapmayıp Müslüman kullarını zarara sokacak şekilde sel felâketine mi sebeb olmuştur ki Muhammed, ellerini kaldırıp bulutlara işâret etmek sûretiyle bu felâketi önlemiştir? Yani Tanrı’nın yapması gerekirken yapmadığı şeyi kendisi mi yapmıştır? Öyle anlaşılıyor ki Muhammed, Tanrı’nın ölçülü şekilde yağmur yağdırtmasını sağlamak için, yağmur duâ’sına çikildiğinda Tanrı'dan "yararlı" yağmurlar yağdırmasının istenilmesini öngörmüş ve kendisi de böyle yapar olmuştur. Nitekim Ayşe'ni rivâyetine göre Muhammed, yağmurların yagdiğini görünce: "İlâhi, bize nâfi' yağmur ver" ya da "İlâhi, üzerimize yağmuru nâfi' olarak akit" diye duâ edermiş (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 299 , hadis no. 542). Burada geçen "nâfi'" sözcüğü "yararlı" , "kazançli" demek olduğuna göre, yukardaki duâ: "İlâhi! bize zararlı, yağmur verme, yararlı yağmur ver" şekline bürünmüş oluyor demektir. Tanrı’nın, yağmurları bol miktarda ve fakat insanlara zarar vermeyecek ve "hayra erişdirecek" şekilde yağdırtması için Muhammed bir de şöyle duâ ederdi: "... İlâhi!, kendisinden başka ma'bûd bi'l-hak olmayan Allah Sen'sin; gani Sen'sin. Fâkir ise bizleriz. Üzerimize rahmeti yağdır. Yağdırdığını da bize kuvvet ve hayra erişdirecek bir şey eyle yâ Rab" . Duâ ederken ellerini semâya doğru kaldırırdi. kaldıra kaldıra nihâyet koltuklarının beyazi görünürdü. Sonra arkasını cemâata dönüp üzerindeki hamışa’nın (örtün'ün) etek tarafini tutup yukarıya, omuzuna alır ya da cepkenini çevirir ve sonra yüzünü cemâat'a döndürüp minberden iner ve iki rek'at namaz kılardı. Söylendiğine göre böyle yaptığı hallerde Tanrı hiç yokken bir bulut yaratır ve yağmur yağdırmaya başlardı (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 267) Muhammed'in söylemesine göre "İlâhi üzerimize yağmuru nâfi' olarak (yararlı olacak şekilde) akit" diye Tanrı'dan istekte bulunulduğu takdirde, Tanrı bu dileği mutlaka kabul eder; çünkü edeceğine dâir söz vermiştir. Bu konuda Muhammed'in söylemesi şöyle: "Ey cemâat... (Tanrı) kendisine duâ etmenizi size emrettiği gibi duânizi kabûl etmeği de size va'd buyurmuştur" (Buharı’nın Ayşeden rivâyeti ıcın bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 267) [56] . Hattâ halkın, Tanrı'ya bu va'd'ini hatırlatma hakkı olduğuna da değinmiş bulunmali ki şu şekilde duâ edilmesi yolunu açmıştır: "İlâhi, Sana duâ etmeyi bize Sen emrettin, duâmiza icâbeti de Sen va'd ettin. Bize emrettiğin gibi işte Sana duâyi ettik. Artık va'd ettiğin gibi bize icâbet et. İlâhi, artık irtikâb ettiğimiz günâhları mağfiret etmekle, suvarma duâmizi kabul
280
eylemekle, rizkimizi bollatmakla üzerimizde olan minnetini izhâr et, yâ râb" (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 261) Bundan anlaşılan o ki, Tanrıya bu şekilde duâ edilmeyecek olursa (yâni "İlâhi bize yararlı yağmur akit" diye söylenmiyecek olursa) Tanrı’nın, yağmurları sel felâketi şekline döndürmesi mümkündür. Fakat yine anlaşılan şu ki Tanrı, kendisine yararlı yağmur yağdırtması için duâ edilmiş olsa da, bazan va'd'ini asip sel felâketi doguracak bollukta yağmur yağdırtmaktan geri kalmamaktadır. Örneğin Enes İbn-i Mâlik'in rivâyetine göre bir def'asında Muhammed, kendisinden yağmur duâ’sında bulunulması istendiğinde, hemen "ridâ" sını (örtüsünü) sürüyerek ayağa kalkmiş, minbere çıkarak Tanrı'ya şu şekilde duâ etmiştir: "İlâhi, bize lâtif ve hosgüvâr, bereketli, her tarafa sâmil, (yararlı) ve zarar vermez, âcil ve gecikmez, hayvanatin memelerini dolduracak, ekinleri bitirecek ve toprakları ölümlerinden sonra ihyâ edecek bir rahmet ver..." Yine Enes'in bildiresine göre duâ'ya kalkan ellerini daha indirmeden gök yüzü boşanmıştır. Hem de öylesine ki Medine dışında bulunanlar "Aman boğuluyoruz, boğuluyoru"z diye bagrisarak Muhammed'e gelmişler ve sel felâketini önlemesini ondan istemişlerdir. Bunu üzerine Muhammed, ellerini yine gökyüzüne doğru kaldırıp duâ'da bulunmuş ve bunu üzerine Medine'nin üzerindeki bulutlar kenara doğru siyrila siyrila hotuz gibi şekil almış. Bunu gören Muhammed "dişleri görününceye kadar tebessüm buyurmus" tur (Bkz. Sahih-i..., III, sh.283 ve d.). Bütün bunlara tanık olanlar, bu başarısından dolayı Muhammed'i yüceltme için birbirleriyle yarıs ederler. Bunlardan biri kalkıp şöyle konuşur: "İlâhi, hamdolsun ki Nebiyy-i Ekrem'in yüzü suyu hörmetine bize yağmur verildi... O Peygamber... (Tanrı'ya) bir kerre duâ etti. Duâ ederken de O'na doğru gözlerini dikti. Derken sırtından bir ridâyi atacak kadar vakit geçti, geçmedi sarıl sarıl yağmurun boşandığını gördük. Tulumlardan boşanan o yağmur yok mu? İşte Mudar [57] , Allah seni onunla kurtardı..." . Bu sözleri dinleyen Muhammed, bu kişiye iltifatta bulunur ve şöyle der: "Güzel söz söylemiş bir şâir varsa, senin sözün güzeldir". (Bkz. Sahih-i..., İII. sh. 284-5). Yine bunun gibi Buharı’nın Abdullah İbn-i Mes'ûd'dan rivâyetine göre Muhammed, daha hicret'ten önceki bir tarihte, Kureyş'lilerin İslâm'a karşı olduklarını, ya da İslâm'a girmekte geciktiklerini görnünce Tanrı'ya şöyle duâ eder: "İlâhi! (bunlara) Yûsuf...un yedi (kitlik) seneleri gibi yedi (yil) musallat et". Bir başka rivâyete göre söylediği söyledir: "İlâhi, Yûsuf'un yedi yılı gibi yedi yillik şiddet ile bu heriflerin belâsını başımdan at da onlarla uğraşmayayim". Ve bu duâ üzerine Tanrı Kureyş'i ve Kureyş'den olan "Mudar" kavmini yağmur kitliğina uğratır; her şeyi kökünden alır ve ortada kuru topraktan başka bir şey bırakmaz. O derecede ki, açlik başlar ve halk, ölü hayvan eti, ve kokmus hayvan derileri yemeğe başlar. Bunun üzerine esraftan biri olan Ebû Süfyân, Muhammed'e gelir ve "Mudar" kabilesinin helâk olduğunu söyleyerek "Artık onlar için duâ et" diye ricada bulunur (Bkz. Sahih-i... , Cilt İII. sh. 271, hadis no. 535). Bu ricâ üzerine Muhammed: "Nasıl, Mudar için mı duâ edeyim? Sen hakikâten cür'etkârsin" demekle birlikte güyâ yağmur duâsinda bulunur, ve o an yağmur yagar ve halk kurtulmuş olur (Bk. Sahih-i..., III sh. 276) Görülüyor ki İslâm kaynakları Muhammed'i, bol miktarda yağmur yağdırtabilmek ya da sel felâketini alan yağmurları durdutmak gibi doğa üstü niteliklerle tanımlamaktadırlar.
281
Ancak ne var ki yine bu aynı kaynaklar, Muhammed'in bulutlardan ya da şiddetli esen rüzgarlardan korktuğunu, gök yüzünde bir bulut gördüğü zaman yüzünde hoşnudsuzluk belirdiğini ve bu halin, bulutlar ortadan kaybolup rüzgârlar duruncaya kadar sürdüğünü bildirmekteler. Örneğin Ebû Dâvud, Nesei ve İbn-i Mâce gibi din bilginlerinin "Sünen" kitaplarından öğrenmekteyiz ki Muhammed, gökyüzünde bir bulut belirdiğini gördüğü vâkit hemen elinde olan işini bırakır, namazda ise namazı kisa keser ve sonra Tanrı'ya hitaben: "İlâhi bunun şerrinden sana sığınırım" dermiş. Eğer yağmur yagmaya başladığını görürse: "İlâhi, bunun akintisini menfaatli (kazançli) bir vergi olarak ihsân et" diye eklermiş. İbn-i Mâce'nin rivâyetine göre de, her hangi bir ufuktan bir bulut belirse derhal mesgûl olduğu sey'i, namaz da olsa, bırakıp o buluta doğru döner ve: "İlâhi! Bunun saliverilmesinde bir ser varsa şerrinden Sana sığınırım" diye duâ edermiş. Sayet yağmur yagacak olursa iki ya da üç kez yağmurun yararlı ve kazançli ölçüde olmasını ister, eğer yagmayacak olursa Tanrı'ya "hamd ü senâda" bulunurmus. Böyle yapmasının nedeni, kendi halkına olan sevgi ve şefkatınden imiş; çünkü gelen bulutun, vaktiyle Ad kavmine olduğu gibi, azab bulutu olması ihtimalini düşünürmüş [58] (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 299). Örneğin bir def'asında Ayşe kendisine: "Ey Tanrı elçisi! İnsanlar bir bulut gördüklerinde ëyağmur yagar' umuduyla sevinirler. Oysa sen bir bulut gördüğünde, yüzünde bir hosnutsuzluk beliriyor. Neden?" diye sorduğu zaman şu yanıtı vermiş: "Ey Aise! Görülen bulutla bir azab (felâket) gelmeyeceği konusunda bir güvencem yok. Koskoca bir toplum, yel ile azaba uğratılıp yok edildi. O toplum ëazabı' (belirtisini, bulutu) gördüklerinde :-'Bu yağmur bulutudur, bize yağmur yağdıracak-' diyerek umuda kapılmışlardı". (Buhari, Müslim, Ebû Dâvut, Ahmed İbn Hanbel gibi kaynaklarda yer alan bu tür hadisler için bkz. Turan Dursun, Kur'ân Ansiklopedisi, Cilt I, sh. 128). Nasıl olur da her şeyi Tanrı'dan öğrenebildiği halde, gelen bulutun "azab bulutu" olup olmadığını anlamayıp korkuya kapılmıştır, bilemiyoruz Fakat her ne olursa olsun anlaşılan o ki Muhammed, bulutların birikmesinden pek korkar, fakat dağılmasından da pek rahatlarmış. Bunun böyle olduğunu Diyânet İşleri Başkanlığı, Muhammed'in bu konudaki hadışlerine değinerek, şu şekilde belirtmekte: "Bu hadislere dikkat edilirse görülür ki bulutlar boşandıktan sonra Resûl-i Ekrem...Hazretleri açilip korku ve kederleri zâil olurmus" (Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 300). Yine İslâm kaynaklarından öğrenmekteyiz ki Muhammed, şiddetli rüzgâr'dan da pek hoşlanmazmış; rüzgâr estığınde yüzünde "nâhosluk eseri" derhal belli olurmus. Ayşe'nin rivâyetine göre hava rüzgarlı ve bulutlu olduğu vakit korku ve endişeye kapılır, bir yerde karar edemeyip gidip gelmeğe başlarmış. Yağmur boşandı mı açılır ve o korkulu ve endişeli hal kendisinden gidermiş. Korkusunun nedeni de, tıpkı bulut konusunda olduğu gibi, kendi ümmeti'ne bir azab gelmesi ihtimali imiş. Rüzgâr esmeye başlayıpta bulutlar toplanınca ve yağmur alâmeti belirince Ayşe'ye: "Ümmetime musallat olmuş bir azâb olmasın diye korktum" dermiş. (Bkz. Ayşe'nin rivâyeti ıcın bkz. Sahih-i..., II. sh. 300, hadis no. 300-301). Rüzgâr'in azâb niteliğinde olmaması, yâni hayırlı olması için de şöyle dua edermiş: "İlâhi! şu rüzgârin hizini ve hangi hizmet ile gönderilmiş ise o hizmetin hayrını Senden dilerim ve şerrinden ve mürsel olduğu hizmetin şerrinden Sana sığınırım. İlâhi bunu rahmet kil da azab kılma. İlâhi şu rüzgâr riyâh olsun da rih olmasın" (Taberânı’nın İbn-i Abbâs'tan rivâyeti için bkz. Sahih-i.., III, sh. 301).
282
Görülüyor ki Muhammed burada "rüzgarlar" anlamına gelen "riyâh" ile "tek bir rüzgâr" demek olan "rih" sözcüklerini kullanarak duâ etmektedir. Bu şekilde duâ' ederken Tanrı'dan "riyâh" (yâni "rüzgarlar") değil fakat "rih" (yâni "tek rüzgar") göndermesini istemektedir. Çünkü İslâm kaynaklarına göre yukarda geçen "riyâh" sözcüğü (ki "rüzgâr" sözcüğünün çoğuludur) "yararlı rüzgârlar" anlamınadır. "Rih" sözcüğü ise "tek" bir rüzgâr olarak "azab verici rüzgâr" karşılığı olarak kullanılmıştır; şu bakımdan ki Kur'ân'da "rih" (rüzgâr) sözcüğü güyâ hep azab içeren âyet'lerde geçmektedir; buna karşılık , "riyâh" (rüzgârlar) sözcüğü ise "lütuf ve merhameti" içeren âyet'lerde yer almıştır (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 301). Evet ama esen rüzgarin " rüzgarlar" mi yoksa "bir tek rüzgar" mi olduğu nasıl anlaşılacaktır? bunu bilemiyoruz. Fakat ister "riyâh" ve isterse "rih" şeklinde olsun, Muhammed'in rüzgâr'dan ya da yağmur'dan korkmasını anlamak biraz güç. Her ne kadar kendisi "Ümmetime musallat olmuş bir azâb olmasın diye korktum" diyerek bu korkusuna mazeret bulur görünmüş ise de bunu dahi anlamak güç; şu bakımdan ki, biraz önce değindiğimiz gibi, kendisini Tanrı ile her dâim ilişki halinde gösterdiğine, ve her gizli şeyi ondan öğrendiğini söylediğine göre, rüzgâr esince ya da yağmur ihtimali belirince korkmak niye? Bunların "yararlı mı?" yoksa "azab verici mi?" olduklarını Tanrı'dan öğrenemez miydi? Galiba öğrenemiyor olmali ki şiddetli rüzgâr estığı vakit rüzgâri karşışına alarak iki diz üstüne çöker, ve biraz yukarda belirttiğimiz gibi: "Su rüzgârin... hangi hizmet ile gönderilmiş ise o hizmetin hayrını Senden dilerim ve şerrinden ve mürsel olduğu hizmetin şerrinden Sana sığınırım" şeklinde konuşurmus. Öte yandan Ebû Hüreyre'nin söylemesine göre de Muhammed, rüzgâr'in "Tanrı rahmetini getiren" bir şey olarak tanımlamakla beraber bazan azâb getirdiğine de inanır, ve halka şöyle dermiş: "(Rüzgâr) Gâh rahmet getirir, gâh azâb. Binâenaleyh rüzgarin koptuğunu görünce onu sebbetmeyiniz (sövüp saymayiniz). Belki getirdiği hayrı Allah'tan dileyin, getirdiği serden de Allâh'a sığının" (Sünen-i Ebû Dâvud' da yer alan bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 301). Bütün bu yukarda geçen hikâyelerden çıkan sonuç, insan beynini bir haylı karışıklığa sokar olmaktadır. Çünkü yağmur denen şey, akılcı ve deneyci araştırmalara göre, hava değişikliği ve rutubet nedeniyle oluşan bir olay olduğu halde Muhammed'in söylemesine göre, oluşabilmesi için insanların Tanrı'ya duâ edip yalvar yakar olmaları gerekir, çünkü güyâ Tanrı: "Bana duâ ediniz ki, dileğinizi vereyim. Duâ ile olsun ibâdet etmekten yüksünenler, sonra zelil ve hâkir olarak Cehennem'e girecekler" demiştir (K. Mu'min (Gâfir) sûresi, âyet 60). Bu hükmü pekistirmek üzere de Muhammed "Her kim dileğini Allah'dan dilemezse Allah ona gazâb eder" diye eklerdi (Bkz. Sahih-i..., III, sh. 250) Eklerken de Hûd'un vaktiyle kendi kavmine söylediği şu sözleri hatırlatırdı: "Ey benim kavmim, Rabbinizden mağfiret dileyiniz ... ki size gökten bol bol yağmur göndersin..." (K. 11 Hûd 52). Kuşkusuz ki bütün bunlar kişi’yi, her şeyi Tanrı'dan bekleyen, kaderci ve yaratıcı zekâ'dan yoksun bir yaratık durumunda kılmağa yeterli şeylerdir. Nitekim şeriât ülkelerinde köy halklarının, civardaki göl'lerden ya da nehirlerden yararlanarak toprağı sulamak olanakları bulunduğu halde böyle yapmayıp topluca yağmur duâ’sına çıkmaları, teknigin böylesine ileri bulunduğu bu çagda bile, çok görülen şeylerdendir.,
283
Her ne kadar şeriâtçılar, Tanrı'ya gönül bağlamanın ve her şeyi ondan beklemenin yeterli olmayıp gereken şeyleri yapmain kosul bulunduğunu söylerler ve örneğin: "Deveni bağla da öyle tevekkül et" şeklindeki hadis emrini örnek verirlerse de muhtemelen buna kendileri de inanmazlar. Çünkü şeriât verilerine göre Tanrı'dan bir şey dilemek, ve (örneğin deveyi bağlamak bile) Tanrı’nın iznine bağlı olan bir seydir ve kişinin yer yuzünde yapacağı her şey önceden, hattâ daha ana karnında iken, çizilmiştir. Dünyâ'ya gelen her insan, daha geldiği an kendisine sol ya da sağ taraftan verilen defterle yola çıkmış demektir. Öte yandan yukardaki yağmur ve rüzgar hikâyelerinin bir de Tanrı anlayışı bakımında zihinleri karıstiran yönü vardır. şu bakımdan ki, Muhammed'in öngördüğü şekliyle Tanrı'ya yapılacak yağmur duâ'sının, bazı "hatırlatıcı" ögeleri kapsaması gerekir. Daha başka bir deyimle kul'un Tanrı'ya sadece: "İlâhi, bize yağmur akit" şeklinde duâ etmesi yeterli değildir. Çünkü böyle yapacak olursa Tanrı’nın, yukardaki hikâyelerde görüldügu gibi, yağmuru toprak/tarla yerine insanların üzerine akıtması, ya da sel felâketi yaratması mümkündür. Bu olmasın içindir ki Muhammed, Tanrı'dan "nâfi" (yâni "yararlı") nitelikte yağmur yağdırmasını istemek gerektiğini bildırmış ve örneğin "İlâhi, üzerimize yağdırma etrafımıza, bayirlara, dağlara, tepelere, dere içlerine ve otlaklara yağdır" şeklinde bir şeyler söylenmesini tavsiye etmiştir. Şimdi bir an için düşünelim! Tanrı'ya bu şekilde duâ etmek, Tanrı fikrini zedelemez mi? Bu demek değil midir ki Tanrı, kul'larının ihtiyacına uygun ölçüde yağmur yağdırtmasını bilemiyorda mutlaka ikaz edilmeği bekliyor! Yâni istiyor ki kulları kendisine: "Ey Tanrı! Bize yağmur ver ama yararlı ve bereketli yağmur ver! Bu yağmurları sel felâketi yaratacak ve bize zararlı olacak şekilde üzerimize yağdırtma! Bu yağmurları etrafımıza, bayirlara, dağlara, tepelere, dere içlerine ve otlaklara yağdır ki bereketli olsun" şeklinde yalvar yakar olsunlar; böyle yapmıyacak olurlarsa yağmuru ne şekilde yağdıracağını kestirememektedir! Söylemeye gerek yoktur Tanrı’nın "yüceliği", "iyiliği" ve "her şeyi bilirliği" fikrini zedeleyen bu sonuç, Şeriâtçı’nın yukarda sözü geçen Kıssa’lara (hikâyelere) sarılmasından doğma bir seydir.
284
21-KUR’ÂN’IN ÖNCE KUREYŞ LEHÇE'SİYLE GÖNDERİLİP ÇEŞİTLİ ARAP KABİLELERİNCE ANLAŞILABİLMESİ İÇİN YEDİ LEHÇE'YE DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN HİKÂYESİ Diyânet'in yayınlarından öğrenmekteyiz ki Muhammed'in en yakın arkadaşlarından olan Ömer İbn-i Hattâb, bir gün namaz kılarken, Hisâm İbn-i Hakim adında birinin, Kur’ân’ın Furkân sûresini okuduğunu işitir. Fakat bakar ki okunus şekli, Muhamme'in okutmasından farklı bir lehçededir; daha doğrusu Muhammed'in kendisine belletmediği bir takım "lügati Arab sivesiyle" okumaktadır. Adamın yanlış bir lehçe ile Kur'ân okuduğunu düşünerek hiddete kapılır; hem de öylesine ki nerede ise adamın boğazına sarılıp boğacaktır. Fakat selâm verme zamanına kadar güçlükle sabreder. Selâm verir vermez hemen adamın üstündeki örtünün (ridâ'sının) yakasına sarılıp: "Bu sûreyi sana -duyduğum gibi- kim okuttu?" diye sorar. Hisâm da kendisine: "Resûlullâh... okuttu" diye cevap verir. Ömer, biraz daha hiddetlenmiş olarak : "Yalan söylüyorsun. Çünkü Resûlullâh bu sûreyi bana, senin okuduğundan başka bir lehçe ile okudu" der. Ve onu, yakasından tuttuğu gibi Muhammed'in yanına götürür ve: "Yâ Resûla'llâh, şunun Furkân Sûresi’ni bana okuttuğun lehçeden farklı bir lûgatla okuduğunu işittım" der. Muhammed kendisine: "Hisâm’ın yakasını bırak" diye emreder ve sonra Hisâm'a hitâben: "Yâ Hisâm! oku bakayim" der. Hisâm sûre'yi, Ömer'in duymus olduğu lehçe ile okur. Bunun üzerine Muhammed: "Bu sûre böyle inzâl olundu (ındırıldı)" der ve sonra Ömer'e dönerek: "Yâ Ömer oku" der. Ömer de sûre'yi, Muhammed'in kendisine vaktiyle okuttuğu şekilde okur. Bunun üzerine Muhammed kendisine: "Bu sûre böyle indirildi. Yâ Ömer! Bu Kur'ân yedi lûgat ve yedi lehçe üzerine gönderildi. Bunlardan hangişi kolayınıza gelirse onu okuyunu"z der. (Buhari ile Müslim'in İbn-i Abbâs'tan rivâyetlerine dayalı bu hadis'ler için bkz. Sahih-i..., Cilt XI, sh. 228 ve d. hadis no. 1766.) Buna benzer bir hikâye Buharı’nın Abdullâh İbn-i Mes'ûd'dan rivâyeti olarak da anlatılır. Güyâ İbn-i Mes'ûd, bir gün Mescid'de, yanında bulunan birinin Rahman sûresi’ni, farklı bir lehçede okuduğunu görmekle hiddetlenir. Hemen onu elinden tutup Muhammed'e getirir ve sikâyette bulunur. Muhammed de kendisine: "(Her) ikinizin kirâeti (okuması) de güzeldir. (Kur'ân hakkında) sakın ihtilâf etmeyiniz. Sizden evvelki ümmetler (kitablarında) ihtilaf ettiler de öyle helâk oldular" der (Bkz. Sahih-i... Cilt VII, sh. 308 ve d. hadis no. 1079). Anlaşılan o ki Muhammed, bu sözleriyle, Kur’ân’ın yedi Arap kabilesinin lehçesiyle okunması gerektiğini bildırmıştır ve bu lehçeler Kureyş, Hevâzin, Yemen, Sekif, Tay, Yemen, Huzeyl, ve Temih kabilelerinin lügatleri üzerinedir. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, Kur’ân’ı yedi lehçe ile okutmak sûretiyle, Arap kabileleri arasında anlaşmazlık çıkmasını önlemek ve Kur’ân’ın bütün Arap kabileleri tarafından anlaşılmasını sağlamak istemiştir. Kuşkusuz ki böyle yapmakla, İslâm’ı Araplar arasında yayma siyâsetini kolaylastırmıştır. Diyânet yayınlarında aynen şöyle deniyor: "Her dilde ifâde tarzı i'tibariyle türlü sığalar ve lehçeler bulunduğu gibi Arapcada da müteaddid kabilelerin kendilerine has bir lehçesi ve bir ifâde tarzı vardır. Kur'ân-i Mübı’nın kelimeleri ekseriyetle Kureyş kabilesi lehçesi üzerine nâzil olduğu gibi bâzişi Hüzeyl, bâzişi Hevâzin, bâzişi da Yemen lûgâtiyle nâzil olmuş ve o sûretle okunmuştur. Resûlullâh bütün Arap kabilelerinin gönüllerini Kur’ân’ın tevhid ve medeniyet nûru üzerine toplanmasını istiyordu. Bunun için Kur’ân’ın tamâmen Kureyş lûgâti üzerine, bâzi kelimelerinin öbür Arap lehçeleriyle gönderilmesini istemiş ve bu dileğinde isrâr ederek Araplar arasında taayyün etmiş yedi kabilenin lehçesi üzerine gönderilmiştir. aynı zamanda bu bir genişletme idi. Hazret-i Kur’ân’ın kabileler arasında sûr'atle intisâri için teshil edilmişti. Nasılki on sene
285
içinde Kur’ân’ın Arap ceziresi dâhılınde intisâri hususunda müessir olmuştur..." (Bkz. Sahihi..., Cilt IX, sh. 28). Yâni şu anlatılmak isteniyor ki Tanrı ilk önce Kur’ân’ı yedi lehçe üzerinde değil fakat sadece Kureyş lehçesiyle göndermiştir ve fakat Muhammed, Kur’ân’ın bütün Arap kabileleri tarafından anlaşılabilmesi için Tanrı nezdinde israrda bulunmuş ve böylece Kur’ân’ın Araplar arasında yayılmasını sağlamıştır. Gerçekten de İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Tanrı, ilk başlarda Kur’ân’ı, Kureyş lehçesinde olarak, ve tek bir okunus üzerine Muhammed'e okutmus, ve fakat daha sonra Muhammed'in israrlarıyle bunu, bütün Arap kabilelerinin ihtiyacini karşılayabilmek için yedi lehçe'ye, yâni yedi okunus şekline dönüştürmüştür. Bakiniz nasıl: Buharı’nın İbn Abbâs'tan rivâyetine göre Muhammed, Kur’ân’ın Tanrı tarafından kendisine, ilk önce, tek bir okunus üzere, yâni Kureyş lehçesiyle indirildiğini, ve fakat kendisinin Tanrı'dan, yedi lehçe ile okunması için istekte bulunduğunu söylemiş ve bu isteğinin Tanrı tarafından kabul edildiğini bildırmış, şöyle demiştir: "Bana Cibril Kur’ân’ı, bir okunus üzerine okuttu. Ben de durmadan bunun artması (ve Arab’ın bundan başka okuyuslarıyle de okunmasını) isterdim. Tâ yedi türlü okunusa erişinceye kadar bu dileğimde isrâr ettim. (Her talebim Allah tarafından is'af olundu)" (Bkz. Buharı’nın İbn-i Abbâs'tan rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt IX. hadis no. 1331). Bir rivâyete göre de şöyle demiştir: "(Cibril bana Kur’ân’ı ibtidâ bir lûgat üzerine okutmuştu. Fakat ben, dâimâ bunun ziyâde edilmesini istemiştim. Çibril her defaki talebımı is'âf etti de ennihâye Kur’ân’ın vücuh-i lûgati yediye bâlig oldu" (Bkz. Yine İbn Abbâs'tan rivâyet olarak bkz. Sahih-i... Cilt VII, sh. 314) Görülüyor ki, Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, ilk önce Kur’ân’ı, bütün Arapların anlayabilecekleri şekilde değil, fakat tek bir lehçe'de (daha doğrusu Kureyş lûgatiyle) göndermiştir. Oysa ki çeşitli Arap kabileleri, ceşitli "sığalar" ve "lehçeler"de konuşurlar, kendilerine özgü bir ifâde kullanırlar ve bu nedenle birbirlerinin söylediklerini pek anlamazlardı. Bundan dolayıdır ki kendi lehçelerinden başka bir lûgatle Kur'ân öğrenmeleri mümkün olamazdı. Oysa ki Kur’ân’ın, bir an önce bütün Arap kabilelerine belletilmesi gerekmekteydi [59] . Ve işte bunu sağlayabilmek içindir ki Muhammed Tanrı'dan, Kur’ân’ın bir okunus üzerine değil fakat bütün Arap kabilelerinin lehçeleriyle okunması isteğinde bulunmuş olmaktadır. Fakat ne var ki Tanrı onun bu isteğini önce ölümlü karşılamamıştır; karşılamayınca Muhammed direnmiş, ve başka lehçelerde okunması için israr etmiştir. Bu israr üzerinedir ki Tanrı, Kur’ân’ın çeşitli Arap kabilelerinin dilleriyle okunmasına karar vermiştir. İslâm kaynakların (ve özellikle Diyânet İşleri Başkanlığı’nin) bildirmesine göre olaylar, Muhammed'in söylemesi olarak şöyle oluşmuştur: Übey İbn-i Kâ'b'in rivâyetine göre, Tanrı’nın vahyini bildirmek üzere Cibril Muhammed'e gelip Kureyş lehçesiyle vahyi okur. Fakat Muhammed kendisine bunun bütün Arap'lar tarafından anlaşılamayacağını, bu nedenle diğer Arap kabilelerinin lehçeleriyle de gönderilmesi gerektiğini bildirir; şöyle der: " Ey Cebrâil! Ben, ümmi (okuması yazması olmayan) bir kavme Peygamber gönderildim. Bunların içinde genci var, acûz ve ihtiyarı var; köle ve câriye makulesi var, asla bir mektûbu okuyamıyan kişiler var. (Okunus husûsu
286
kolaylastırılsa) ..." . Bunu demekle kalmaz fakat dediğinde israr eder. Bunun üzerine Tanrı, Kur’ân’ı yedi lûgat üzerine indirme yolunu seçer (Bkz. Sahih-i... VII, sh. 314) . İbn-i Abbâs'in rivâyetine göre de Muhammed şöyle konuşmuştur: "Cibril bana Kur’ân’ı ibtidâ bir lûgat üzerine okutmuştu. Fakat ben, dâima bunun ziyâde edilmesini istemiştim. Cibril her defaki talebımı is'âf ve ziyâde etti de ennihhaye Kur’ân’ın vücûh-i lügati yediye balig oldu" (Bk. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 314). Übey İbn-i Kâ'b'in rivâyetine göre de Muhammed'in söylemesi şöyle: "Cebrâil ve Mikâil ... bana geldiler de Cebrâil aleyhi's-selâm sağ tarafıma, Mikâil aleyhi'sselâm da sölüma oturdu. Cebrâil: -'Yâ Muhammed; Kur’ân’ı bir lûgat üzerine oku!-' dedi. Bunun üzerine Mikâil bana: -' Ziyâde isteyiniz-' dedi. Ben de: -'ziyâde etseniz'- dedim. Bu defa Cibril: -'İki lûgat ve lehçe üzerine okuyunuz'- dedi. Yine Mikâil bana ziyâde istemekliğimi teklif etti. Yedi lûgate balig olunca: -'Artık bu yedi lûgat kâfi ve sâfidir'- dedi" (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 313). Yukardaki sözlerden anlaşılan o ki Tanrı’nın bu iki meleği, Kur’ân’ın kaç lehçe ile okunması gerektiği konusunda anlaşmış değillerdir. Bununla beraber en sonunda Kur’ân’ın yedi lehçe ile okunmasında karar kılmışlardır. Bütün bu rivâyetlerden gayrı bir de Buhari ile Müslim'in rivâyet ettikleri bir hadis var ki, biraz yukarda belirttiğimiz gibi, Ömer İbn-i Hattâb'in, Kur’ân’ı yanlış lehçe ile okuyor diye Hisâm İbn-i Hâkim'i kolundan tutup Muhammed'in önüne getirmesiyle ilgilidir. Zannımızca bu hadis'in üzerinde durulmak gereken yönü şudur ki, pek çok "ahâdis-i serife" rivâyet etmekle ün salmış olan Hisâm İbn-i Hâkim, Esed adındaki bir Arap kabilesine mensup olup Mekke'nin fethi yılında müslüman olmuştur. Bundan anlaşılmak gereken şey şudur ki, Mekke'nin fethi hicret'in sekinci yılına rastladığına göre, Kur’ân’ın tek lehçe ile mi, yoksa yedi lehçe ile mi okunması gerektiği konusundaki anlaşmazlık bu tarihe kadar, yâni Muhammed'in kendisini "Peygamber" olarak ilân edişinden on sekiz ya da on dokuz yıl sonlarına kadar sürmüş demektir. Fakat her ne olursa olsun, İslâmcıların söylemelerine göre Kur’ân’ın her sözcüğü yedi lehçe ve yedi "vech" ile inmiş değildir; güyâ bazı sözcükleri Kureyş ve bazı sözcükleri de diğer kabilelerin lehçeleriyle gönderilmiştir (Bkz. Sahih-i... Cilt IX. sh. 28). Arap kabilelerinin farklı lehçelerde konuşmakta olup birbirlerinin lehçelerini pek anlamadıklarını söyleyen bu İslâmcıların (Bkz. Sahih-i ... Cilt VII, sh 317) böyle bir açıklamada bulunmaları biraz şaşırtıcı olmaktadır. Fakat kuşkusuz ki asıl şaşırtıcı olan şey, Kur’ân’ın önce tek bir lehçe ile gönderilip, daha sonra Arap kabilelerinin ihtiyacları göz önünde tutularak, yedi lehçe ile okutulmuş olmasidir. Yukardaki açıklamaları yaparken İslâmcılar, Kur’ân’ın Muhammed'e "âyet ve âyet" verildiğini ve her âyet'in yerinin ve hangi sûre'nin neresine yazılacağının Cibril tarafından kendisine bildirildiğini, ve Muhammed'in de bu vahiylerei katiplerine bu tertib üzere yazdırdığını söylerler. Bundan başka bir de Muhammed'in, her yılın Ramazan’ında Cibril ile bir araya gelip âyet'ler hakkında görüştüğünü ve bu görüşme sonucunda âyet'lerin "müdârese ve tekrar arzedilmek sûretiyle takrir edildiğini" eklerler (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII sh. 316)..
287
Tekrar belirtelim ki İslâm kaynaklarında yer alan yukardaki hikâyelere göre Tanrı, Kur’ân’ı ilk önce sadece Kureyş lehçesiyle okunmak üzere göndermiştir. Yâni Kureyş dışındaki Arapları hesaba katmamış, ve Kur’ân’ı onların lehçeleriyle göndermeyi düşünmemiştir. Kureyş dışında kalan Arapların Kur’ân’ı okumaları konuşuna eğilmesi, bu tarihten çok sonradır ve bunu da kendi girişimi olarak değil fakat Muhammed'in teklifi ve israri sonucu olarak yapmıştır; daha başka bir deyimle Kur’ân’ı yedi lehçe ile okunur şekle dönüştürüp bütün Arap'ların anlayabilmelerini sağlayacak şekle sokması, Muhammed'in hatırlatması sayesinde olmuştur. Eğer bu böyle ise, akla bir takım sorular gelmektedir ki bazıları şöyle: Her şeyi en iyi bilen ve takdir eden "Yüce" bir Tanrı, nasıl olur da Kur’ân’ı, bütün Arap kabilelerinin anlayabilecekleri şekilde, yani onların çeşitli "lehçeleri" ve "lûgatleri' üzere değilde, sadece Kureyş kabilesi lehçesi üzerine, ve yanlız Kureyşli'lerin anlayacağı şekilde indirir? Nasıl olur da bütün Arap kabilelerinin gönüllerini Kur’ân’ın içeriğiyle doldurmak, ve böylece Kur’ân’ın bütün Arap yarım adasına kolaylıkla yayılmasını sağlamak olanağı varken bunu öngörmez? Ve yine nasıl olur da Tanrı, Muhammed'in: "Bana Cibril Kur’ân’ı, bir okunus üzerine okuttu. Ben de durmadan bunun artması (ve Arab’ın bundan başka okuyuslarıyle de okunmasını) isterdim..." şeklindeki konuşmasını, her defasında "teker teker" olmak üzere kabul ederek, nihâyet onun israrları karşışında yedi lehçe usûlüne yönelir ve böylece Muhammed'e: "Tâ yedi türlü okunusa erişinceye kadar bu dileğimde isrâr ettim. (Her talebim Allah tarafından is'af olundu)" ( Bkz. Sahih-i..., Cilt IX. hadis no. 1331) şeklinde konuşma fırsatını yaratır? Yani Tanrı, Kur’ân’ı çeşitli Arap kabilelerinin dillerinde ve onların anlayabilecekleri lehçelerde göndermeyi düşünememiştir de bunu Muhammed'in teklifi ve hattâ israrları üzerine mi yapmış olmaktadır? Bütün bunlar, İslâmcıların sarıldıkları Tanrı anlayışıyle, örneğin Tanrı’nın "yüceliği", "her şeyi bilirliği", ve "her şeyi önceden görürlüğü" fikriyle nasıl bagdasır? Yukarda belirttiğimiz gibi, bütün bu ve benzeri sorulara, şeriât verileriyle ölümlü bir yanıt bulmak mümkün değildir. Olumlu bir yanıta varabilmek ve yukardaki hususları açikliğa kavuşturabilmek için, Muhammed'in "Peygamber"lik iddiâsiyle ortaya çikisini ve bunu izleyen olayları akılcı düşünceye vurmak gerekir. Şöyleki: Muhammed, Kureyş kabilesine mensup olup bu kabilenin Mekke yönetimine egemen bulunduğu bir dönemde peygamberliğini ilân etmiştir. Ederken de kendisini bütün Arap'lara ya da tüm insanlığa gönderilmiş "Peygamber" olarak değil fakat "Ümmü'l-Kurâ" ("Köylerin anası") diye bilinen Mekke ve çevresinde yasayanlara gönderilmiş "Peygamber" olarak görmüş ve öyle göstermiştir. Bunun böyle olduğunu anlatmak üzere de Kur'ân'a şu âyet'i koymuştur: "(Ey Muhammed) Köylerin anası (Ümmü'l-Kur'â) olan (Mekke) ve onun çevresindekileri uyarman... ve onları korkutman için sana böyle Arapça bir Kur'ân vahyettik..." (K. 42 Sûrâ, âyet 7 ; ayrıca bkz. En'âm Sûresi, âyet 92) [60] . Öte yandan, Kureyş kabilesiyle ilgili olarak Kur'ân'a, basli başına bir sûre koymuştur ki, kendisinin özellikle Kureyş'e "peygamber" olarak gönderilmiş olduğunu kanıtlar niteliktedir ve söyledir: "Kureyş'e kolaylastırıldığı, evet, kis ve yaz seyahatleri onlara kolaylastırıldığı için onlar, kendilerini açliktan doyuran ve her çeşit korkudan emin kılan şu evin Rabbine kulluk etsinler" (K. 106 Kureyş 1-4).
288
Görülüyor ki Muhammed'in söylemesine göre Tanrı, bütün Arap kabilelerinin değil, fakat sadece Kureyş kabilesinin yaz ve kis seyahatlerini kolaylaştırmak, onları açliktan ve her türlü korkudan korumak uzak kılmak istediğini ve fakat buna karşılık onlardan kendisine kulluk etmelerini beklediğini bildirmektedir. Hemen belirtelim ki o tarihlerde Kureyşliler, hem kervan ticâretiyle mesgul olup kazanç sağlarlar ve hem de yaz aylarında Tâif'in, iklimi güzel ve serin yaylalarına giderek serinlerler ve kis aylarında da Yemen'e gidip oranın ılık mevsımınde keyf ederlerdi. Ve işte Muhammed, Kureyş'lileri kendisine bağlayabilmek için, onların ihtiyaçlarını öngörücü, ve dolayısıyle onları hoşnud edici şeyleri seçmıştır. Bunlar arasında Tanrı’nın Kur’ân’ı Kureyş lehçesiyle göndermiş olduğuna ya da Kureyşlilerin serbestce ve güvenlik içinde dolaşabilmelerini sağladığına dâir hükümleri koymuştur [61] . Daha başka bir deyimle Muhammed, ilk başlangıçta kendisini Kureyş'in yönettiği Mekke'ye gönderilmiş "peygamber" olarak tanımlamıştır. kendisi Kureyş kabilesine mensup ve Kureyş kabilesi de Mekke'de ağırlıklı bir kabile olduğu içindir ki Kur’ân’ı Kureyş lehçesiyle "teblig" edilmiş gibi göstermesi doğaldır. Mekke'de on, ya da on üç yıl kadar kaldığı ve sonra Medine'ye hicret ettiği kabul edilir. İslâm kaynaklarına göre bu uzun sûre boyunca müslüman yapabildiği kimselerin sayısı seksen ya da yüz kadardır. Böyle olduğu içindir ki bu dönemde Kur’ân’ı, Kureyş lehçesiyle okutmaktan başka bir şey düşünmemiştir. Ancak ne var ki Medine'ye hicret etmeyi tasarladığı ve asıl hicret ettikten sonra iş değişmıştır. Çünkü bu dönemde giristığı çete saldırıları ve savaşlar sayesinde çeşitli Arap kabilelerini dize getirmiş ve İslâma sokmuştur. Bu çeşitli Arap kabileleri, birbirlerinden farklı lehçeye sahib bulundukları için, Kur’ân’ı onların da anlayıp telaffuz edebilecekleri şekle dönüştürmek gerekmiş ve böylece Kur’ân’ı, biraz yukarda belirttiğimiz gibi, yedi lehçe üzere okunur kılmıştır [62] . Ancak ne var ki bütün bunlar, yâni Kur’ân’ın önce Kureyş lehçesi ile ve sonradan yedi lehçe ile okunur hale sokulması, hep Muhammed'in teklifi üzerine Tanrı' tarafından oluşturulmuş şeyler olarak görünmektedir ki, yine yukarda değindiğimiz gibi, şeriâtçı’nın "Tanrı" anlayışını tartışma masasına getirme (ve biraz yukarda sıraladığımız soruların sorulması) zorunluğunu dogurmaktadır.
289
22-ÜCRET KARŞILIĞINDA OKUYUP ÜFLEMEK (NEFES ETMEK) SÛRETİYLE HASTA’YI TEDAVİ ETMENİN HİKÂYESİ Diyânet İşleri Başkanlıgı’nın yayınlarında yer alan bir hikâye'ye göre bir gün Muhammed, otuz kişilik bir çete'yi belli bir sefer için görevlendirir. Görevlendirenler arasında, hikâyeyi anlatan Ebû Said-i Hudri de bulunmakta olup Cete'ye reislik etmektedir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 42 ve d. hadis no. 1031). Çete yola çıkar; az gider uz gider, bir süre sonra Arap kabilelerinden birini görmekle üzerlerine iner. Misafir edilmek isterlerse de istekleri kabul edilmez. Bu sırada bu Arap kabilesinin reişi’ni bir akrep sokar; adamcağız demir tomruğuna vurulmuş, adetâ cin tutmus gibi çilgina döner. Bütün kabile halkı onu iyileştirmek için çare ararlarsada bulamazlar. Çaresizlik içerisinde kalkarlar, misafir etmekten kaçındıkları çete'ye giderek: "Ey cemâat! reişimizi bir akreb soktu. Tedâvi için kostuk, her çâreye mürâcaat ettik, (etkili) olmadı. İçinizde buna çâre bilen bir kimse var mıdır?" diye sorarlar. Ebû Sâid-i Hudri: "Evet ben varım" diye çıkar ve bu işi duâ yolu ile yapacağını bildirir. Aklından geçirdiği şey hastayi, Kur'ân okuyarak ve üfleyerek iyileştirmektir. Çünkü Muhammed'in "tükürüklü üfürük" ve "tükürüksüz üfürük" yoluyle, yâni okuyup üflemek, nefes etmek sûretiyle tedavi usûllerini uyguladığını bilmektedir. Gerçekten de Muhammed, şahadet parmağına tükrüğünden bulaştırıp, parmağını toprağa koyduktan sonra parmağa bulaşan toprakla hastaları sıvamaktan tutunuzda (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 91-92, hadis no. 1935), hurma çigneyip yeni doğmuş çocuğun ağzına tükürmeğe, ya da hurma çignemiyle çocuğun damağını ugmağa (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. sh. 116, hadis no., 1558), ya da ölüyü hufresinden çıkartip onun cildine tükrüğünden üflemeğe (Bkz. Sahihi... Cilt IV, sh. 630); ya da bazı kimseleri "nazar degmıştır" diye nefes edip okutmağa (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh. 91, hadis no. 1933 [63] ); ya da savaş sırasında baldırından yaralananları üç def'a nefes ederek iyileştirmeğe (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, hadis no. 1611 [64] ), ya da gözünde agri olan kişilerin (örneğin Ali’nin) gözlerine tükürmeğe (Bkz. Sahih-i...,Cilt VIII, sh. 345, hadis no. 1236 [65] ); ya da "göz değmesine (göz dokunmasına) karşı "okutma" yolu ile tedavi usûllerini emretmeğe (Bkz. Sahih-i..., Cilt XII, sh, 90. hadis no. 1932) varıncaya kadar, "tükürüklü" ve "tükürüksü"z üfleme, nefes etme usûllerinin hepsını uygulamış, ve bu usûllerin başkaları tarafından da ücret karşılığı olarak uygulanmasına izin vermiştir [66] . Bu böyle olduğuna göre, Ebû Said-i Hudrı’nın aynı usûlleri denememesi için sebeb yoktur. Nitekim kendisine başvuranlara bu işi duâ'li üfleme ile yapmağa hazır bulunduğunu söyler. Bununla beraber bir şarti vardır ki o da, bunun karşılığında kendisine bir ücret ödemeleridir. Bahane olarak da onların, kendisini ve arkadaşlarını mışafir etmekten kaçınmış olmalarını gösterir. şöyle der: "Evet (reisinizi tedaviye) ben varım. Vallâhi ben duâ ederim. Fakat sizden bizi konuklamanızi diledik de yemin ederim ki, misâfir edinmediniz. Artık ben de size bir ücret ta’yın etmedikçe duâ etmem". Dileği kabul edilir ve taraflar, ücret olarak bir koyun sürüsüne sulh olurlar. Ebû Sâid, akreb sokmasından hasta olan Kabile resini karşışına alır ve Kur’ân’ın Fatiha sûresini baştan sona kadar okur. Söylendiğine göre okuyup nefes ederken öylesine etkili olmuştur ki hastanın,
290
bukağışından çözülmüş hayvana dönmüş gibi, ileri geri yürümeğe başladığı görülür. artık onun hiç bir hastaliği kalmamıştır [67] . Bunun üzerine kabile halkı Ebû Said'e, ücret olarak karalastırılan koyunları teslim ederler. Ebû Said, koyunları alıp çete efradıyla birlikte Medine'ye dönmek üzere yola çıkar. Fakat çete mensublarından bazıları, vakit geçmeden koyunların kendi aralarında paylaştırılmasını isterler. Ancak Ebû Said razı olmaz: "Hayır! Nebi...'ye varıp bu olup bitenleri kendisine arz edinceye kadar bu koyunları taksim etmeyiniz! Görelim bize Resûlullâh ne emr eder" der. Medine'ye döndüklerinde Muhammed'in yanına çıkarlar ve olan bitenleri anlatırlar. Muhammed duyduklarından pek hoşnud olur ve Ebû Said'e hitâben: "Fâtiha’nın bu kadar müessir (etkili) olduğunu sana kim öğretti?" der. Sonra da çete mensublarına dönerek: "İyi hareket etmişsınız. Şimdi (koyunları) taksim ediniz. Sizinle beraber bana da bir hisse ayırını"z der; derken de "tebessûm buyurmaktadır" (Bu konudaki Diyânet yayınları için bkz. Bkz. Sahih-i..., cilt VII, sh. 42-44, hadis no. 1031; Buhari e's-Sahih Kitabı't-Tibb, 39, Tecrid , hadis 1031). Görülüyor ki Muhammed, üfürükle tedavi karşılığında Ebû Said'in elde etmiş olduğu kazanctan kendisine bir pay almıştır. Bu pay, muhtemelen ona üfürükle tedavi etme izni vermiş olmanın karşılıgidir. Muhammed'in üfürükle tedaviye ve karşılığında ücret alınmasına cevaz verdiğini gösteren örneklerden bir diğeri de Ebû Davud ve Ahmed İbn Hanbel gibi kaynaklarda yer alan şu olaydır: Müslümanlığı yeni kabul etmiş olarak Muhammed'in yanından ayrılıp kavminin yanına dönmekte bulunan İlâka adında bir Arap, yolda giderken bir kabile'ye misafir olur. Kabile mensubları kendisinin müslüman olduğunu ve Muhammed'in yanından gelmekte bulunduğunu öğrenince: "Duyduğumuza göre, sizin sahibiniz (Muhammed), Tanrı'dan yararlı şeyler getirmiş. Sen de onun arkadaşı olduğuna göre, bu hastamizi (deli’yı) iyılıge kavuşturacak bir şey biliyor musun?" diye sorarlar [68] . İlaka'da Fatiha sûresi’ni okur, ve güyâ okumasıyle birlikte deli iyileşmiş olur. Bunun karşılığında da delinin ailesinden, ücret olarak, yüz koyun alır. Sonra donüp Muhammed'in yanına gelir ve olan bitenleri anlatır. Muhammed kendisinden, "tedavi" sırasında Fatiha sûresi'nden başka bir şey okuyup okumadığını sorar. İlaka kendisine "Hayır (başka bir şey okumadım)" şeklinde cevap verir. Bunun üzerine Muhammed şöyle der: "Canim üstüne andıçerek söylerim ki, sen öyle başkaları gibi bâtıl bir tedavinin karşılığını alıp yemiyorsun; hak olan bir üfürükle tedavinin karşılığını alıp yiyorsun " [69] . Yani anlatmak ister ki, üfürükle tedavi câiz değildir ama, eğer Kur'ân (özellikle Fatiha sûresi) okunarak üfürükle tedavi yapılmış ise bu "hak olan bir üfürüktür", yâni câiz'dir ve böyle bir halde ücret alınabilir. Görülüyor ki Muhammed, ücret karşılığında duâ yolu ile hastalık tedavişine ve alınan ücretin paylaşılmasına cevaz vermekle kalmamış, fakat kendisinin hazır bulunmadığı bir "üfürük" uygulamasından elde edilen ücret'ten kendisine dahi pay ayrılmasını sağlamıştır. Bununla beraber şunu da belirtelim ki ücret karşılığında Kur'ân okumanın "câi"z olup olmadığı hususu, yüzyıllar boyunca bir takım tartışmalara vesile yaratmıştır. Zühri gibi bir
291
kişim yorumcular, ücretle Kur'ân öğretiminin çirkin bir şey olduğunu söylerlerken, bir kısmı da bunun aksını savunarak, İbn Abbâs'in rivâyetine dayanırlar ve Muhammed'in şu sözlerini öne sürerler: "Mukabilinde ücret aldığınız vezâifin (görevlerin) en haklı olanı Kitabu'llâh (Kur'ân öğretimi) mukabilinde ücrettir" (Bk. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 50) bazıları da, günümüzde artık farklı durumların ortaya çıktığını, ve eğer ücret karşılığında Kur'ân eğitimi sağlanmayacak olursa Kur’ân’ın yok olacağını ileri sürerler ve şöyle derler: "Zamanla halkın ilgisi azalmış olup ücretsiz olarak Kur'ân öğretiminde bulunmak isteyenlerin sayısında da düşme görülmüştür" . Hafizların, geçim sağlamak için meslek edinme yoluna gıttıklerini, ve bu nedenle ücretsiz Kur'ân öğretiminde bulunacak kimseleri bulmanın mümkün olmadığını belirterek "Sâyet ücretle ta'lim ve kirâet yolu açılmazsa Kur’ân’ın ziyâindan korkulur" diye eklerler (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 51). Öte yandan Kurtubi ve Tahâvi gibi bazı yorumcular da duâ karşılığında alınan ücretin Kur'ân öğretiminen farklı bir şey olduğunu, bu itibarla câiz sayılmak gerektiğini söylerler. Fakat her ne olursa olsun durum şudur ki, Muhammed'in ücret karşılığı olarak tükürüklü ya da tükürüksüz üfürük usûllerine cevaz verdiği, ve yukarda görüldüğü gibi, bununla ilgili şeriât hükümlerinin İslâm kaynaklarında (Ve örneğin Diyânet yayınlarında) yer aldığı bir gerçektir. Bu böyle olduğu halde din "üstadları"miz (örneğin Diyânet Başkani ve yetkilileri): "İslâm'da duâ ile, nefes ile iyileştirme diye bir müessese yoktur" şeklindeki yalan yanlış beyanlarda bulunmaktan geri kalmazlar [70] . Yukardaki açıklamalarımız gösteriyor ki bu tür beyanları ciddiye almak güçtür.
292
23-MUHAMMED'İN TÜKÜRÜĞÜ'NÜN SAYILMASININ HİKÂYESİ
VE
SÜMÜĞÜ'NÜN
"KUTSAL"
İslâm kaynaklarından ve Diyânet yayınlarından edindiğimiz bilgilere göre Muhammed, abdest almak üzere ellerini ve ayaklarını yıkadığı çanaga tükürdükten sonra bu suyu, "kutsal"dir diye çevresindeki müslümanlara içirtmeyi dinsel bir gelenek haline getirmiştir. Bu gelenege saplı halk, Muhammed'in sadece tükürüğünü değil fakat öksürüp aksirdiği vâkit ağzından ve burnundan sıçrayan balgamını ve sümüğünü dahi yüzlerine ve ciltlerine sürüp ogusturmayı kendileri için "kutsallığa erişme" ya da "seref" vesilesi edinmişlerdir. Şeriâtçılar ve İslâm yazarları, bütün bu hususları, müslümanların Muhammed'e karşı besledikleri saygı ve baglılığın kanıtı olarak sergilemeyi gerekli görürler. Taberi, İbn-i İshak, İbn-i Hisâm gibi en temel kaynaklara ve Diyânet yayınlarına dayalı olarak bunun hikâyesi şöyle: Zaferle sonuçlanan Huneyn "gazâ"sindan hemen sonra Muhammed, hicret'in sekızınci yılında, Beni Sakif kabilesinin ülkesi olan Tâif'i ele geçirmek maksadıyla sefere çıkar. Fakat çıkmadan önce halka, Huneyn savaşında ele geçirilmiş olan esirleri ve ganimet mallarını Tâif'ten dönüşte paylaştıracağına dâir söz verir. Mekke ile Medine arasında bulunan "Ci'râne" denilen mevkie gelindikte, bir bedevi arab (a'râbi"), Muhammed'in yanına gelip: "Bana verdiğin sözü hâlâ yerine getirmeyecek mişin?" diye sorar. Pek muhtemelen Muhammed ona, özel sûrette ayrıca pay vereceğine dâir bir va'd'de bulunmuş olmalıdır ki, şimdi gelip bu va'd'ini hatırlatmaktadır. Bedevı’nın bu şekildeki konuşması üzerine Muhammed: "Ganimet malini yakında taksim edeceğimi, biraz sabredersen sevab kazanacağını sana müjdelerim" der. Muhammed'in bu sözlerini pek tatminkâr bulmayan bedevi arab: " Bu müjdeleri bana vere vere çogalttin" diye karşılıkta bulunur. Bu sözlere oldukça sınırlenen Muhammed, yanında bulunan Ebû Mûsâ ile Bilâl'e dönerek: "Bu bedevi verdiğim müjdemi reddetti; siz kabul ediniz!" diye emreder. Onlar da: "Kabul ettik" derler. Bundan sonra Muhammed içi şu dolu bir bardak ile bir kap getirmelerini ister. getirilen kap'in içinde ellerini ve yüzünü yikadıktan sonra ağzındaki suyu kabin içine püskürtür, yanında duran Ebû Mûsâ ile Bilâl'e hitaben: "Bu sudan içiniz ve yüzünüze, göğsünüze sürünüz! Size müjde veririm" der. Ebû Mûsâ ile Bilâl de şu kabını alarak içindeki suyu içip bir kısmını da yüzlerine, göğüslerine sürerler. O sırada Muhammed'in kadınlarından Ümm-i Seleme, perde arkasından Ebû Mûsâ ile Bilâl'e seslenir: "Oğullarım, o sudan ananıza da ikrâm edini"z. Onlar da bu sudan bir miktar ayirip Ümm-i Seleme'ye ikrâm ederler (Ebû Mûse'l-Es'âri ile Ebû Mûsâ'nin rivâyeti olan bu hadisler için Diyânet'in yayınlarına bkz: Sahih-i.... Cilt I, sh. 163, hadis no. 148; ve Cilt X. sh. 338, hadis no. 1634). Öyle anlaşılıyor ki Muhammed, ellerini yikayıp ağzından çıkardığı, ya da abdest aldığı suyu "kutsal" bilip muşlümanlara içirtmeyi, ya da bu şu ile hastaları tedavi etmeyi gelenek edinmiştir. Bunu kanıtlayan örneklerden biri olarak Câbir'in rivâyeti şöyle: "Resûlu'llâh... beni iyâdete (hatır sormağa) geldi. kendimi bilmiyecek derecede hasta idim. Abdest alıp abdest suyundan üzerime döktü. Gözümü açtim. -Yâ Resûlâ'llâh mirâs(im) kime kalacak?
293
Benim vârişlerim kelâle (yâni usûl ve fürûumdan olmayan kimseler)dir- dedim. Bunun üzerine ferâiz âyeti (miras taksımı ile ilgili âyet) nâzil oldu" (Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 162, hadis no. 146). Görülüyor ki Muhammed, hasta durumda bulunan Câbir'i tedavi etmek için abdest alıp, abdest suyunu onun üzerine dökme yolunu seçmıştır. Buna benzer bir olay Enes b. Mâlik'in rivâyeti olarak şöyle: "Nebiyy-i Ekrem... (bir kere) bir kab şu istedi. İçinde biraz şu bulunan ağzı geniş, dibi dar bir kab getirildi. Parmaklarını içine koydu... Artık (mubârek) parmakları arasından suyun kaynadığını temâsâya daldım. O sudan abdest alanları yetmiş ile seksen arasında tahmin ettim" (Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 165, hadis no. 150, ayrıca bu cilt'teki 133 ve 147 sayılı hadis'lere bakiniz). Abdu'llâh b. Zeyd'in söylemesine göre Muhammed'in abdest alması şöyle olurmus: ellerine şu döktükten sonra iki kere yikar, sonra üç def'a ağzini çalkalayıp burnuna şu verirmiş. Sonra yüzünü üç kere yikarmış. Sonra ellerini dirseklerine kadar ikiser def'a yikar, sonra iki eliyle bütün başını mesh edip her iki elini ileri geri götürür ve başının ön tarafından başlayıp ellerini arkasına götürürmüş. Oradan da başladığı yere getirirmiş. Ondan sonra ayaklarını yikarmış (Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 159, hadis no. 142) Anlaşılan o ki Muhammed, abdest aldığı bu su'yun "kutsal" olduğuna taraftarlarını öylesine inandırmıştır ki, taraftarları bu sudan yararlanmakla, "kutsal'liği paylaşabilmenin yolunu bulmuşlardır. Hem de öylesine ki, biraz aşağıda göreceğimiz gibi, bu suyu paylaşabilmek için birbirlerini öldürecek kadar ileri giderlermiş. Öte yandan yine Diyânet yayınlarında, Muhammed'in, namazda iken elbisesinin içine tükürdüğü yazılıdır (Bkz. Enes b. Mâlik'in rivâyeti için bkz. Sahih-i...İ, sh. 195, hadis no. 178, 262, 263, 264). Fakat İslâm kaynaklarına göre Muhammed'in sadece tükürüğü değil, aynı zamanda sümüğü ve balgamı dahi temiz şeylerdendir (Bkz. Taberi, age [1966], Cilt II, sh. 550 ve d.; ayrıca bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 195, hadis no. 178; ayrıca bkz. hadis 262,263, 264). Bundan dolayıdır ki İslâm yazarları Muhammed'in tükürüğünün her "temi"zden daha "temi"z ve her "hos" sey'den daha "hos" olduğunu anlatmak üzere: "Busâk-i Nebevı’nın her tayyibden atyeb, her tâhirden ather olduğuna şüphe yoktur" [71] derler (Bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 196-7). Muhammed'in tükürüğü, sümüğü ve balgamı böylesine "temi"z ve "hos" olduğuna göre bunların müslümanlar tarafından "kutsal" bilinip kapısılması kadar doğal ne vardır ki. Bunun böyle olduğunu kanıtlayan en güzel örnek, Kureyşli Urve bin Mes'ûd'un bir izlemidir ki, Hicret'in 6.ci yılında Hudeybiye olayı vesilesiyle anlatılmıştır. Bu örneği, bütün İslâm kaynaklarında ve özellikle Taberi’nin "Milletler ve Hükümdarlar Tarihi" adıyla T. C. Milli Egıtım bakanlığı tarafından yayınlanan yapıtında, ya da İbn-i Hisâm’ın Siret'inde, ya da Diyânet İşleri Başkanlığının yayınladığı Sahih-i Buhari Muhtasari... (Bkz. çilt VIII. sh. 143 ve d. , hadis no. 1164) adlı yayınlarda ve diğer kaynaklarda bulmak mümkündür. Olay şu: Hicret'in 6.ci yılında Muhammed, Hudeybiye seferine çıkar. Her ne kadar "Biz hiç bir kimse ile harbetmek için gelmedik. Biz yalnız ömre etmek niyetiyle geldik... Eğer Kureyş arzu ederse ben onlarla aramızda bir (mütareke) müddet(I) tayin edeyim. şu şartla ki bu müddet zarfinda ben onlarla harbetmeyeyim. Onlar da benimle diğer müşriklerin aramizi serbest bıraksinlar
294
(karısmasınlar)..." şeklinde konuşmakla beraber "Bir mütâreke kabûl etmezlerse Kureyş ile ölünciye kadar harb edeceğim" diye tehditler savurur (Bkz. Sahih-i..., VIII, sh. 157, 159). Bunu duyan Kureyşli Urve İbn-i Mes'ûd, telaşlanarak kendi kavmini Muhammed'le barış andlaşması yapmağa çağrır ve: "Bu adam (yâni Muhammed) size hayr-ü salâh yolu gösteriyor. O yola yöneliniz! Ve beni bırakiniz ona gideyim!" der. Kureyşliler bu teklifi kabûl ederek: "Haydı git!" diye ona izin verirler. Bunun üzerine Urve, devesine bınıp Medine'ye gider ve Muhammed'in yanına çıkar. Muhammed ona: "Bir mütâreke kabûl etmezlerse Kureyş ile ölünciye kadar harb edeceği"z şeklindeki sözlerini tekrarlar. Urve de Muhammed'e, böyle bir savaş halinde "esraf ve a'yân"dan bâzi kimselerin savaş'tan kaçıp kendisine "ihânet" edebileceklerini, kendisini yapa yalnız bırakabileceklerini söyleyerek, savaşın Kureyş'in zaferiyle sona erebileceği ihtimalini hatırlatır. Ancak ne var ki orada bulunanlar, Urve'nin bu şekilde Ashâb'i ihânetle suçlamasına içerlerler. Aralarında bulunan Ebû Bekr dayanamayıp: "Haydı sen ëLât'in kiçini yala (Lât'in fercinin [72] dilini em!) Biz mi Resûlullâh'i yalnız bırakıp firar edeceğiz? (Hâsâ)" diyerek Urve'ye hakârette bulunur. Hakâret oldukça büyüktür, çünkü Arablar arasında "anasının fercinin dilcigini emsin!" diye sövme geleneği vardı. "Lât" ise Urve'nin ve kavminin, bir bakıma "ana" niteliğinde saydıkları bir put idi. Fakat Urve, kendisine bu şekilde küfür eden Ebû Bekr'e cevap vermez, çünkü vaktiyle ondan çok büyük para yardımı görmüştür. İki gözüyle Muhammed'in etrafında bulunan Ashâb'i incelemeye başlar. Görür ki bu adamlar Muhammed'e, Tanrı'ya tapar gibi tapmaktadırlar; hem de öylesine ki onun öksürüp aksirdiği vakit etrafa sıçrattığı tükürüğü, sümüğü ve balgamı yüzlerine sürüp ogusturmak, ya da abdest aldığı suyun fazlasını kullanmak için neredeyse birbirlerini öldüreceklerdir. Onların bu halini ünlü tarihçi Taberi aynen şöyle anlatmakta: "Urve, Tanrı elçisinin sahabelerine hafifçe baktığı zaman gördü ki, Tanrı elçisi öksürüp aksirdiği vakit burnundan ve ağzından çıkan balgam ve sümüklerin üzerine uçusuyorlar, herkes bu balgam ve sümüklerle yüzünü ve derisini ogusturuyordu. Bir şey emrederse, hemen o kişi yapıyor, abdest alırsa onun yıkandığı şu için az kalsin birbirlerini öldürüyorlardı. Onun önünde söz söyledikleri vakit ona saygı göstererek hafifçe konuşuyor, keskin bakislarla bakmiyorlardı" (Bu alıntı için Taberi’nin, T. C. Egıtım Bakanlığınca yayınlanan Milletler ve Hûkümdarlar Tarihi, adlı yapıtına bakiniz. İstanbul 1966, Cilt II, sh. 550-551 Müslümanların Muhammed'e karşı gösterdikleri bu aşırı baglılıktan fevkalade etkilenen Urve, Mekke'ye döndüğünde gördüklerini Kureyşlilere anlatır. Anlatırken de Muhammed'in kendi halkı tarafından sınırsız şekilde saygın görüldüğünü belirterek Kureyşlilere, Muhammed'le "mütareke" yapmalarını tavsiye der. Tabarı’nın nakletmesine göre Urve aynen şöyle konuşur: "Ey Kavmim! Ben delege olarak hükümdarlar katında bulundum; Kisra, Kayşer ve Necâsi'lerin huzurlarında bulundum. Tanrı adına and icerek temin ederim ki, bu hükümdarların tebaa ve yanlarında bulunanlarının, Muhammed'i sahabelerin ululadığı gibi ululadıklarını görmüş değilim. Muhammed öksürüp aksirdiği vakit herhangi birinin avucuna sıçrayan balgam ve sümükle yüzlerini ve derilerini ogusturuyorlar, bir şey emrederse carçabuk yapıyor, abdest alırsa onun yıkandığı şu için az kalsin birbirlerini öldürüyorlar, onunla konuştukları vakit hafif sesle konuşur, onu saydıkları için keskin bakislarla yüzüne bakmiyorlar. O (yâni Muhammed) size doğru ve uygun bir teklifte bulundu, siz onun bu teklifini kabul edini"z (Bkz. Taberi, age, İstanbul 1966, Cilt II, sh. 551). [73] Urve'nin yukardaki izlemiyle ilgili hususlar Diyânet yayınlarında aynen şöyle:
295
"Sonra Urve, Nebi...'in Ashâb'ini iki göziyle tetkike başladı. (Ve arkadaşlarına): -(Bu ne ta'zimdir?) Vallâhi Resûlullâh... bir şey emredince Ashâb'i derhal emrini ifâya müsâreat ediyorlar. Abdest aldığı zaman da abdest (suyunun fazlasI)ni almak için birbirini öldürmeğe yaklaşiyorlar. Peygamber söz söylerken de huzûrundaki bütün Ashab seslerini alçalt(arak cevap ver)iyorlar. Ona t'azim için yüzüne de dikkatlki bakamıyorlar- dedi. Müteâkiben Urve, Kureyş'in yanına geldi de meshüdâtini şöyle bildirdi: -Ey ahâli! Vallâhi ben, vaktiyle bir çok pâdisahların huzûruna sefir olarak çıktım: (ezcümle Rum Meliki) Kayşer'in, (Fars Meliki) Kisrâ'nin, (Habeşe Meliki) Necâsi’nin divanlarına sefâretle girdim. Vallâhi bunlardan hiç bir padısâhin musâhiblerini, Muhammed'in Ashâb'inin Muhammed'e ta'zim ettikleri derecede pâdisahlarına aslâ ta'zim eder görmedim. Muhammed'in Ashâb'i, onun tükrüğü ile bile teberrük ediyorlar. O bir şey emredince onun ashâb'i derhal emrini infâza mübâderet ediyorlar. O abdest aldığı zaman da abdest (suyunun fazlasI)ni tehâlükle paylaşiyorlar. O söz söylerken Ashâb'i hafif bir sesle tasdik ve cevap veriyorlar. Muhammed'in Ashâb'i, ta'zim için onun yüzüne dikkatle bakamıyorlar. Şimdi Muhammed size güzel bir sulh-ü salâh re'yi arz etti. Bunu kabûl ediniz..." (Bkz. Buharı’nın mışver İbn-i Mahreme ile Mervan'dan rivâyet ettiği bu hadis için Diyânet yayınlarına bkz. Sahih-i..., Cilt VIII, sh. 161-162, hadis no. 1164) Görülüyor ki İslâm kaynakları, Muhammed'in "ulu'luğunu" ve müslümanların ona karşı olan baglılıklarını ortaya vurmak maksadıyla, onun tükürüğüne ve sümüğüne ve balgamına varıncaya kadar her şeyini "kutsal" niteliğe bürümeyi gerekli görmüşlerdir. Bu niteliğe bürüdükleri bir kimsenin sözlerini ve davranışlarını Tanrı emri gibi benimsmeleri kadar doğal ne vardır.
296
24-MÜSLÜMANLARIN, TANRI KATINDA YAHUDİLERE VE HIRISTİYANLARA NAZARAN DAHA DEĞERLİ OLMALARININ HİKÂYESİ Abdullah İbn-i Ömer'in rivâyetine göre bir gün Muhammed, Müslümanların, Yahudilere ve Hırıstiyanlara nazaran Tanrı katında çok daha üstün değere sahip bulunduklarını anlatmak ister ve kıyaslamayı, ücretle adam çalıştıran (is veren) bir kimsenin, kendi emrinde ücretle çalıştırdiği isçilerle olan ilişkisini örnek vererek belirler. Verdiği örnek şudur: İsverenlerden biri, günlerden bir gün isçi bulmak üzere: "kuşluk vaktinden nisfü'n-nehâra (ögle vaktine) kadar bir kirat [74] ücretle bana kim iş görmek ister" diye ilân eder. Yarım günlük bir iş için biçilen ücretin pek yabana atılır bir şey olmadığını düşünen Yahudilerden bir kısmı gelerek birer "kirat" ücretle çalışırlar. Ögle vakti olunca isveren: "Nisfü'n-nehâr'dan (ögle vaktinden) ikindi namazı zamânina kadar bir kirat ücretle bana kim iş görmek ister?" diye ilân eder. Bu kez ise Hırıstiyanlar (İsevi'ler) talip olurlar. Ögle vaktinden ikindi vaktine kadar olan süre için birer kirat ücretle çalışmak, onların da işine gelir. İkindi vakti olunca isveren, güneş batincaya kadar olan zaman için isci bulmak üzere yeniden ilân eder; fakat bu sefer ücret miktarını bir kirat'dan iki kirat'a çıkarır; şöyle der: "Vakt-i asırdan (ikindi vaktinden) gurûb-i semse (güneş batmasına) kadar iki kirat ücretle benim için kimler çalışır?". Görüldüğü gibi isveren, daha önce emrinde çalıştırdiği iscilere verdiği ücretin, şimdi iki kat’ini ilân etmiştir. Hikâye'nin bu noktasında Muhammed, müslümanlara hitaben: "İşte bu iki kat ecre (ücret'e) nâil olan sizsını"z diyerek onların Yahudilere ve Hırıstiyanlara nazaran üstünlüklerini vurgular, ve hikâyesine devam eder. İsveren'in yukardaki konuşması üzerine Yahudiler ve Hırıstiyanlar haksızlığa uğradıklarını görerek hiddetlenirler: "Bizim kusûrumuz nedir ki, çok çaliştiğimiz halde az ücret alıyoruz?" diye ıtırazda bulunurlar. Bütün bu olup bitenleri izlemekte olan Tanrı, birden bire ise karışır ve Yahudilere ve Hırıstiyanlara sorar: "Sizin hakkınızda bir şey noksan ettim mi?" . Onlar da: "Hayır" diye cevab verirler. Bunun üzerine Tanrı: "Bu benim bir fadl-ü keremimdir (bağışta bulunma özelliğimdir), onu ben kullarımdan dilediğime veririm" diyerek onları susturur. Yâni demek ister ki, gerek kişilerin ve gerek toplumların yaşantıları, her yönü ile kendi irâdesine terkedilmiştir ve kendisi, keyfi nasıl isterse dilediği gibi davranmak hususunda mutlak bir serbestiye sahiptir (Buharı’nın Abdullah İbn-i Ömer'den rivâyeti olan bu hadis için bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 32 ve d.). Ve muhtemelen bu hususu açikliğa kavuşturmak maksadıyladır ki Muhammed Kur'ân'a "Allah dilediğini siler (dilediğini de) sabit bırakır..." (K. 13 Ra'd 39) şeklindeki hükümlerden tutunuzda "...Allah rizk'i dilediğine bol bol verir, dilediğinden de kisar..." (K. 39 Zümer 52) şeklindeki âyet'lere varıncaya kadar her şeyin Tanrı’nın keyfine bağlı olmak üzere Tanrı tarafından dağıtıldığını belirleyen hükümler koymuştur
297
Buharı’nın Ebû Mûsâ'dan rivâyetine göre Muhammed'in, yukardakine benzer bir hikâyesi de söyledir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 30ve d. hadis no. 1029): Bir isveren, sabahtan akşama kadar kendisine iş görmek üzere belli bir ücretle isciler tutar. Fakat bunlar günün yarışına kadar çalıştıktan sonra vazgeçerler ve: "Senin bize vermeği şart kıldığın ücrete ihtiyâcımız yoktur; işlediğimiz iş bâtıldır (bir ücrete karşılık değildir) " diyerek isten ayrılırlar. Neden bu kişiler önce çalışmak istemişlerdir de sonra işi bitirmeyip, ücret dahi almadan, isten ayrılmışlardır bilemiyoruz. Fakat isveren kendilerine tavsiyede bulunarak emeklerini boşa harcamamalarını söyler; şöyle der: "Mesâinizi heder etmeyiniz, geri kalan işinizi tamamlayiniz da ücretinizi kamılen aliniz!". Fakat isciler onu dinlemezler, çekip giderler. Bundan sonra isveren, günün geri kalan kısmında çalıştırmak üzere yeniden isci tutar. Fakat ne var ki onlarda ikindi vakti namazı vaktine kadar calıstiktan sonra vazgeçerler ve: " Şimdiye kadar işlediğimiz iş bâtıldır (bir ecre tâbi değildir). Bu iş senin olsun ve bu husûsta bize vermeği şart kıldığın ücret de senin olsun" deyip giderler. Her ne kadar isveren, onları caydırmak üzere: "(Öyle yapmayiniz!) geri kalan işinizi tamamlayiniz (da ücretinizi aliniz!): gündüzden geri kalan az bir seydir" derse de sözünü dinletemez; isçiler başlarını alıp giderler. Bunun üzerine isveren, günün geri kalan kısmında (yâni ikindi namazından güneşin batmasına kadar olan zaman için) çalışmak üzere bir "cemâat tutar. Bunlar güneş batincaya kadar çalışırlar; isveren de kendilerine bu çalışma süresinin karşılığını verdikten gayrı bir de ayrıca, daha önceki iscilerin almayıp bıraktıkları ücreti de verir. Böylece bunlar, günün sadece üçte birinde çalıştıkları halde , çalışmadıkları üçte iki zamana âit ücretleri de havadan almış olurlar. anlaşılan o ki bu sonuncular müslümanlardır. Zirâ Muhammed'in söylemesi şöyle: "İşte bu da müslümanların ve şu (tevhid ile nübüvvet-i Muhammediye) nûrunu kabûl edenlerin meselidir (Tanrı’nın birliğini ve Muhammed'in peygamberliğini kabul edenlerin örneğidir)" Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 32). Hikâye'den çıkan sonuç şu ki müslümanların Tanrı "ind'i'ndeki" (yanındaki) yerleri, müslüman olmayanlara oranla çok yüksektir. Çünkü Muhammed'in söylemesine göre, müslümanlar, her ne kadar "ehl-i kitâb'a" (Yahudilere ve Hırıstiyanlara vs...) nazaran dünyâ târihinde sonra gelmiş bulunmakla beraber kıyâmet gününde (faziletçe) en ileride olacak olanlardır (Ebû Hüreyre'nin rivâyeti için bkz. Sahih-i... VIII, sh. 348 ve.d , hadis no. 1240). Ve çünkü Tanrı, her varlığın kaderine egemen olan o sınırsız ve keyfi gücüyle, olayları dilediği gibi ayarlayarak, müslümanları kendi inâyetlerine kavuşturmaktadır. Hemen ekleyelim ki İslâm dinini başka dinlere (özellikle Yahudiliğe ve Hırıstiyanlığa nazaran) üstün göstermek maksadıyla Şeriâtçılar, sadece yukardakine benzer hikâyelere yer vermekle yetinmezler; ayrıca şeriât'in İslâm'dan gayrı din tanımayan, ya da başka dinleri ve bu dinlere bağlı olanları aşağılayan verilerine sarılırlar, ki bunlar arasında İslâm'dan gayrı gerçek bir din bulunmadığına, ya da İslâm'dan başka dinlere ragbet edenlerin "tam bir sapıklık ve ziyân" içinde kaldıklarına (örneğin bkz. İmrân 19, 85), ya da Yahudilerle Hiristiyânlara karşı (eğer müslümanlığı kabul etmeyecek ve bu nedenle "cizye", yâni kafa parası, vermeyecek olurlarsa) savaş açıp onları yok kılmağa (örneğin bkz, Tevbe 29), ya da "müşrikleri" (puta tapanları) öldürmek gerektiğine dâir olanları (örneğin bkz. Tevbe 5) pek çoktur (Bu konu için diğer yayınlarımıza, ve özellikle "Teokratik Devlet Anlayışından
298
Demokratik Devlet Anlayışına", ve "Toplumsal Geriliklerimizin Sorumluları: Din Adamları", ve "Diyanet'e Cevap" adlı kitaplarımıza bakiniz). Fakat her ne olursa olsun yukardaki hikâyelerin, kişileri, farklı din ve inançtakılere karşı hoşgörüşüzlük yörüngesine yerleştirmek bir yana, ve fakat bir de Tanrı anlayışı bakımından yanlış boyutlara sürüklemek gibi yönleri bulunduğu kuşkusuzdur. Tek ve yegâne "gerçek" din'in "müslümanlık" olduğunu söyleyen ve dilemiş olsa yeryüzünün tümünü müslüman yapma olanağına sahip bulunduğunu ekleyen bir Tanrı’nın böyle yapmayıp müslümanları sona bırakarak kıyâmet gününde öne geçirmek istemesi pek anlaşılır gibi değil.
299
25-MAĞARA’NIN KAPISINI TİKAYAN KAYA PARÇASININ, MAĞARA'YA SIĞINMIŞ OLANLARDAN BİRİNİN DUÂ’SIYLE AÇILMASININ HİKÂYESİ Abdullah İbn-i Ömer'in söylemesine göre Muhammed, başkasına aid mal'dan sağlanmış kazançlar sorununu, geçmiş dönemdekı mılletlerden üç kişilik bir "cemâat"in başından geçen bir hikâye ile açıklamak istemiştir (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 37, hadis no. 1031). Hikâyeye göre bu üç kişilik "cemâat", berâberce sefere gıttıkleri bir gün şiddetli bir yağmura tutulurlar; sığınmak üzere hemen yani başlarında bulunan dağdaki bir mağaraya girerler. Fakat tam girdikleri sırada dağdan bir kaya parçası yuvarlanıp bunlar üzerine mağarayı kapar. Neye uğradıklarını bilemeyen bu zavallılar korku ve telaş içerisinde ne yapacaklarını görüşürler. İçlerinden biri, bu kayadan kurtulmanın tek yolunun, yapmış oldukları iyi işleri anarak Tanrı'ya duâ etmek olduğunu söyler. Teklif kabul edilir ve her biri sırayla, geçmişte yapmış oldukları hayırlı işleri ortaya dökmeğe başlar. İlk konuşan kişi "Yâ Rab!" diyerek söze başlar ve yasça ilerlemiş ana ve babası lehine yaptığı iyilikleri Tanrı'ya sayar. Anlatmasına göre her gün koyunlarını sağıp bunların sütünü herkesten önce ana ve babaşına içirmektedir. Ana ve babaşına öylesine düşkündur ki, onlara akşam sütünü içirmezden önce kendi âilesine (karişina ve çocuklarına) ve hizmetçisine süt vermemektedir. Fakat günlerden bir gün iş aramak üzere evinden ayrılmak zorunda kalır ve bu nedenle her zaman yaptığı gibi yapamaz. Çünkü dönüp geldiğinde ihtiyar ana ve babaşını yatmiş ve uyur halde bulduğu için sütlerini içirememiş olur. Onlara süt içiremediği için kendi âilesine ve hizmetçisine süt vermeği "kerih" (çirkin) bulur. İki elinde süt bardağı olduğu halde ana ve babaşının yani başına oturur ve uyanmalarını bekler; safak sökünceye kadar uyumadan o şekilde oturur durur. Sabah olupta ana ve babası uyanınca onlara sütlerini içirir. Ve sonra Tanrı'ya duâ etmeğe başlar: "Allah’ım!" der, "(Sen pek iyi bilirsin ki) benim (ana ve babama) karşı ihtimâmim, Senin (ilâhi rizânı) taleb etmek içindir. Bu, böyle ise, içinde bunaldığımiz şu kaya (sıkıntışından) bize (ferahlik) ihsan buyur". Bu sözlerini bitirdığı sırada kaya biraz açılır gibi olur; fakat tam olarak açılmadığı için, bizim kafadarlar buradan çıkma olanağını bulamazlar. Bunun üzerine diğer yolcu, "Yâ Rab!" diyerek, vaktiyle yapmış olduğu iyiliği Tanrı'ya hikâye etmeğe başlar. Anlatmasına göre kendisi hali vakti yerinde, zengince bir kimsedir. Bir zamanlar amucasının güzel kızına göz koymuş, ve onu almayı kendisine amaç edinmiştir. Ancak ne var ki kiz, gönlü olmadığı için ona yüz vermemiş ve ondan uzak kalmıştır. Fakat aradan zaman geçer ve yillardan bir yıl kuraklık basar; kuraklıktan dolayı da ürün alamama sonucu olarak açlik başlar. Açlikta kalanlardan biri de amucasının kızıdır. İhtiyaç içinde kaldığı için kicağız kalkıp kendisine gelir ve yardım ister. O da kiza yüz yirmi dinâr vereceğini söyler ve fakat bunun karşılığı olarak kızın kendi yanına gelmesini şart kosar. kız şarti kabul edip yanına gelir. Fakat gelir gelmez bizimki kızın üzerine çullanıp cinsi münasebette bulunmak ister. Ancak ne var ki kiz, evlilik dişi bir yoldan bekâretini yitirmek niyetinde değildir; bu nedenle bağirip çağırmağa başlar ve şöyle der: "(Hayır, ey Allah’ın kulu; Allah'tan kork! Kudret-i fâtiranın [75] bu bekâret) mührünü senin hiç bir sebeble açmani halâl etmem; yalnız hakk-i nikâh ile halâl ederim". Yani demek ister ki "Beni nikâh etmediğin için seninle yatmam, fakat nikâh edecek olursan bekâretimi sana halâl etmeğe hazirim".
300
Kızın bu direnişi karşışında adam fazla israr etmez; çünkü güyâ günâh işlemekten korkmaktadır. Oysa ki kızı nikâhına almış olsa, kızcağız cinsi münasebete hazırdır. Neden dolayı kızı nikâhına almaz, bilemiyoruz. Bildiğimiz şu ki kızı, ona evvelce verdiklerini geri almadan, serbest kilar ve Tanrı'ya şu duâ'yi yapar: "(Yâ Rab!) Artık ben günahtan ictinâb ederek insanların bana en sevimlişi olan kızcağızin yanından ayrıldım. Ve ona verdiğim altınları da (kendisine) bıraktım. Allâh'im! Ben bu günahtan, yalnız Sen'in rizâ ve muhabbetini kazanmak için ictinâb ettimse, içinde kapandığımız şu kayadan bizi kurtar!". Bu sözlerini bitirdığı an mağaranın kapısını kapayan kaya’nın biraz daha açildiği görülür; sukadar ki bu açiklik üç kişinin oradan çıkamasına imkân verecek genişlikte değildir. Bunun üzerine üçüncü yolcu, hikâyesine başlar: anlatmasına göre kendisi ticâretle mesgul, ve ücretle gündelikçi tutup çalıştıran, bunların ücretlerini zamanında ödeyen bir kimsedir. Fakat bir def'asında gündelikçilerden biri ücretini almadan çikip gider. O da, onun bu ücretini ticâret işinde kullanır ve büyük kazanç sağlar: bu sayede çok sayıda koyunlar, sigirlar, develer ve köleler edinir Fakat günlerden bir gün, ücretini almadan işinden ayrılmış olan isci çika gelir ve kendisine: "Ey Allâh'in kulu!, ücretimi bana ver" diye tutturur. O da ona: " şu gördüğün deve, sigir, koyun (ve bunlara hizmet eden) köle hep senin ücretinden vücûd bulmuş bir servettir" diyerek cömertlikte bulunur. İsci, onun kendisini alay'a aldığını sanarak: "Ey Allâh'in kulu, benimle istihzâ (alay) etme" der. O da isciye: "Hayır seninle (alay) etmiyorum, (bu bir hakikattır; malini al götür!) der. Bunun üzerine isci, develeri, koyunları, sigirları ve köleleri alıp götürür. O bunları götürürken, böylesine hayırlı bir iş yaptığını söyleyen bizim tüccarımız Tanrı'ya şöyle yalvarır: "Rabbim! Bu hayır ve sadâkatımı Sen'in rizâ ve muhabbetin için ihtiyar ettimse şu kaya parçasıyle bunaldığımiz şu darlıktan bizi halâs eyler". Bu sözleri söyleyip bitirdığı an kaya tamâmen açılır ve üç yolcu mağaradan çikip giderler (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 37-41, hadis no. 1030). anlaşılan o ki Tanrı, onun yaptığı iyiliği diğer yolcuların yaptıklarından daha üstün bulmuş ve kaya parçasını yerinden oynatmıştır. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre bu hikâyeden maksat, başkasına âid mal’ı (örneğin ana para’yı) kullanmak sûretiyle edinilen kazancin kime (yani mal sahibine mi yoksa o mal sayesinde kazanç sağlayana mI) verilmek gerektiğini tayindir. Ancak ne var ki bu hikâye'nin ölümlü bir sonuç yaratmadığı, ve yaratamayacağı ortadadır. Çünkü bir kere tâcirin yaptığı bu iyiliği, diğer yolcuların yaptıkları iyilikle kıyaslayacak olursak, bunda, mutlaka tâcir lehine büyük bir üstünlük olduğu sonucuna varmış olmayız. şu bakımdan ki bu tâcir, ilk basta iscisinin ücretini vermemezlik etmiş değildir; gasıp yolu ile alıkomus da değildir; zirâ isci ücretini almadan işinden ayrılmıştır. Her ne kadar isci, almayıp bıraktığı bu ücretini geri isteyebilirse de, tâcirin, bu ücret sayesinde edindiği kazanç üzerinde pek bir hakka sahip değildir, çünkü tâcir bu kazanci kendi emeğiyle, kendi alın teriyle sağlamıştır. Bu itibarla kazançta, kendisine düşen büyük bir pay olmak gerekir ki bu pay aynı zamanda âilesine (karişina ve çocuklarına) da aid'tir. Böyle olunca da,
301
bu kazanci isci'ye bırakmakla, hem bir yandan kendi âilesini bundan mahrum etmekte, yâni ailesine bir bakıma kötülük yapmış olmakta, ve hem de isci'ye hakkı olmadığı bir mali bağışlamaktadır. Daha başka bir deyimle tâcirin (üçüncü yolcunun) davranişini , diğer yolcularınkinden üstün bulmak için ortada pek bir sebeb yoktur. Nitekim İslâm uleması, bu hikâye vesilesiyle kazancin, mal sahibine mi (ki bu, hikâyemizde ücretini almayan iscı’dır), yoksa bu mali kullanıp kendi emeğiyle kazanc sağlamış olan tâcire mi âid olması gerektiği konusunda ihtilafa düşmüşlerdir. Örneğin aralarında İmam Mâlik'in de bulunduğu bir çok yorumcular "re'sül-mâl ecire, kâr da bu mali tenmiye eden kimseye âid olduğuna hükmetmişlerdir". Yâni ana para’nın gündelikçi'ye, kazanc'in da bu ana para’yı kendi emeğiyle kazanca eriştiren kimseye âid bulunduğunu kabul etmişlerdir . Bu hükme göre hikâyemizdeki gündelikçi, ücretini almağa, tâcir de bu ücreti işlemek sûretiyle elde ettiği kazanca hak kesbetmektedir. Bununla beraber İmâm Mâlik, Sevri ve Evzai gibi yorumcular, kazanç sağlayan bu kişinin, bu kazanci kendisi için kullanmayıp sadaka olarak vermesinin daha uygun olacağı görüşünü de serdetmekten geri kalmamışlardır. İmâm Mâlik gibi yorumcuların bu görüşüne karşılık İmâm Ebû Hanife gibi yorumcular, ana paranın "ecire" (ki hikâyemizde bu, gündelikçidir), ve bundan edinilen kâr'in da sadaka olarak dağıtılması gerektiğini söyleyerek, bu kazançtan hiç bir şeyin tâcire "helâl" sayılamayacağını belirmışlerdir. Ve nihâyet aralarında Ahmed İbn-i Hanbal’ın bulunduğu Ulemâ, gerek ana paranın ve gerek bundan elde edilen kâr'in "ecir"e (yâni hikâyemizde gündelikçiye) bırakılması gerektiği görüşünü savunmuşlardır. Görülüyor ki bu sonuncu gurup dışında kalanlar, yani yukardaki ilk iki görüş sahipleri, hikâyemizin varmak istediği sonuçta, belli etmeden Tanrı'ya karşı vaziyet almış gibi bir durumdadırlar; zirâ her iki görüş sahipleri de, gündelikçiye âid ana para’nın tâcir tarafından kullanılması sonucu elde edilen kazancin gündelikçiye değil fakat ya tâcire verilmesi ya da sadaka olarak dağıtılması fikrinde olmuşlardır. Fakat her ne olursa olsun, kuşku etmiyoruz ki yukardaki görüşleri ve şeriât verilerini incelerken bir çoğumuz: "Hukuku ilgilendiren bu tür sorunları, aklı dışlayan hikâyeler yolu ile çözümlemek ne derece isâbetlidir? bu usûllerle eğitilen kişi, düşünme ve yaratma gücünden yoksun kalmaz mı?. Böyle yapacak yerde, akılcı yollarla iş görmek, kural yerleştirmek daha yararlı olmaz mı?" diye sorular sormaktan kendilerini alamayacaklardır.
302
26- KADINLARA, "HÂCET" GİDEREBİLMEK (DEF-İ HACET) İÇİN, TANRI TARAFINDAN EVDEN DIŞARI ÇIKMA İZNI’NIN VERİLMESİNİN HİKÂYESİ Buharı’nın Enes İbn-i Mâlik'ten rivâyetine göre Muhammed, kendi oğulluğu Zeyd'in boşadığı Zeyneb Bint-i Cahs ile evlendiği günün gecesinde bir dâ'vet verir ki "et ve ekmek ziyâfeti" niteliğindedir. Ziyâfetin hazırlanması ve misafirlerin yemeğe çağrılması işleriyle Enes mesgul olmaktadır. Dâ'vet gereğince misafirler takım takım gelip yemeklerini yemekte ve yedikten sonra çekılıp gitmektedirler. Nihâyet dâ'vetlilerden kimsenin kalmadığını ve hepsının yemek yiyip gıttığını sanan Enes, Muhammed'e giderek haber verir. Bunun üzerine Muhammed yemek sofrasının kaldırılmasını emreder. Fakat anlaşılır ki dâ'vetlilerden üç grup, yemekten sonra gitmeyip konuşmaya dalmışlar, halâ oturmaktadırlar. Onların gitmeleri için Muhammed kalkmağa hazırlanır gibi yaparsa da bu kişiler işin farkına varmayıp sohbetlerine devam ederler. Ve nihâyet Muhammed ayağa kalkar ve onun kalkması üzerine, orada bulunanlardan bir kısmı da onunla birlikte kalkıp giderler. Ancak ne var ki geride, kalkıp gitmeyen üç kişi kalmıştır. Onlar gitmedikçe Muhammed bir şey yapamamaktadır. Bir kaç def'a Ayşe'nin ve diğer kadınlarının odalarına gidip hal ve hatır sorup zaman geçirmesine rağmen bu üç kişi hâlâ oturmaktadırlar. Muhtemelen Muhammed'in sikildiğini hissederek nihâyet onlar da kalkıp giderler. Bunun üzerine Muhammed gelir, kapının esigine ayağını koyup kapı perdesini indirir. Ve işte söylendiğine göre tam o sırada hicâb âyeti iniverir (Bkz. Sahih-i..., Cilt XI. sh. 156). Bilindiği gibi hicâb âyeti, kadınların çarsaflarını giyip erkeklere karşı örtünmelerine dâir hükümleri kapsar. İşte bu olaydan sonra bir gün, Muhammed'in eşlerinden Sevde, abdestini yapmak ("def-i hâcet" ihtiyacini gidermek) üzere evden çikip civardaki tarlalardan birine girer. Sevde, iri yapılı olup söylendiğine göre çarsaf içinde bile endâmiyle tanınması kolay bir kadındır. Nitekim Ömer İbn-i Hattâb onu görüp tanimiştir. Ancak ne var ki Ömer son derece kıskanç ve bu nedenle kadınların tanınmayacak şekilde örtünmelerini mutlak sûrette gerekli gören bir kimsedir. Ve hele Muhammed'in eşlerinin, ihtiyâç için dahi olsa dışarı çıkmalarına ve başkaları tarafından görülmelerine şiddetle muhaliftir. Muhammed'in eşlerinin "Peygamber" kadını olmak ve müslümanların anaları bulunmak gibi özelliklere sahip olduklarını söyleyerek bu kadınların evde oturmaları ve sadece ibâdetle mesgul olmaları gerektiği kanısındadır. Fakat bu kanısında o derece aşırıdır ki, kadıncağızların "hâcet" için dahi evden çıkmalarına karşıdır. Ve işte bundan dolayıdır ki Sevde'yi tarlaya gider görünce dayanamayıp şöyle der: "Yâ Sevde, iyi bil ki, Vallâhi sen bizce tanınmamış değilsin. düşünsene sen, ne cesâretle evinin dişina çıkıyorsun?" Bu sözleri duyan Sevde hemen evine dönüp gelir. O sırada Muhammed, Ayşe'nin odasında akşam yemeğindedir. Elinde de etli bir kemik tutmaktadır. Tam bu sırada Sevde odaya girer ve Ömer'den sikâyet'e başlar. şöyle der: "Yâ Resûla'llâh! Bâzi hâcetim için evimden çıkmıştım. Ömer bana şöyle böyle söyleyerek i'tirâz etti". Söylemeye gerek yoktur ki Sevde bu sikâyetinde haklıydi, çünkü bir ihtiyâc üzerine evden çıkmamak kadınlar bakımından eziyetten başka bir şey olamazdı. Nitekim İslâm kaynklarından öğrenmekteyiz ki Tanrı, her ne kadar daha önce: "evlerinizde oturunu"z diye bir emir göndermiş olmakla beraber (Bkz. Sahih-i..., XI, sh. 157), işte şimdi Sevde'nin söylediklerini duymus ve onu haklı bulmuştur. Bundan dolayıdır ki Sevde sözlerini bitirdığı an "hâcet" gidermek için kadınların evden çikabilmelerini sağlayıcı nitelikte olmak üzere Muhammed'e vahy gönderir. Vahy'i aldıktan sonra Muhammed, elinde tutmakta olduğu
303
kemikli eti yere koymaksizin, Sevde'ye şöyle der: "Siz kadınların lüzûm ve ihtiyâç üzerine (örtünmüş olarak) evlerinden çıkmalarına izin verildi" (Bkz. Sahih-i..., Cilt XI, sh. 155 ve d. hadis no. 1723) [76] Güzel ama bu izni vermek için Sevde'nin abdest yapmak üzere evden çıkması, Ömer İbn-i Hattâb'in da onu görüp azarlaması ve nihâyet bu konuda Muhammed'e sikâyet vuku bulması mı gerekirdi? Her şeyi bilen ve önceden hesap edebilen bir Tanrı’nın, hicâb âyet'lerini indirirken "lüzüm ve ihtiyaç" üzerine kadınların evlerinden çikabilmelerini sağlayıcı hükümleri de aynı zamanda bildirmesi, böylece Sevde olayına benzer durumları önlemesi uygun olmaz mıydı? Öte yandan "Yüce" olduğu kabul edilen bir Tanrı, kadınların def-i hacet'te bulunmalarına izin vermek gibi işlerle mi uğraşır? Bu ve buna benzer soruları sormak, kuşkusuz ki şeriâtçı’nın Tanrı anlayışındaki isâbetsizliği ortaya vurmak bakımından yararlıdır. Her konuda bu tür sorular sorulmalıdır ki insanlarımız şeriât'in ne olduğunu anlayabilsinler ve şeriâtçının Tanrı fikrindeki kutsallığı yok edişini kavrayabilsinler ve fikren gelişme yoluna girebilsinler.
304
27- VAHİY'LERİN GELİŞİNİN MUHAMMED TARAFINDAN FARKEDİLMESİNİN İSLÂM KAYNAKLARINA GÖRE İZAHI İslâm kaynaklarının söylemesine göre Muhammed, vahiylerin gelişini nasıl farkettiğini çeşitli vesilelerle açıklamıştır. Bu açıklamalardan anlaşılmaktadır ki vahiyler kendisine bazan bir "çingirağınkine benzer bir sesle" gelmıştır; bazan bir "insan sûretindeki melek" gelip onunla konuşmuştur; bazan yüzünün yakininda ari viziltilarına benzer bir ses olarak ınmıştır; bazan mâdeni bir eşyaya vurulduğunda çıkan sese benzer sesler şeklinde gelmıştır. Çeşitli rivâyetlere göre bunlardan bazıları aşağıda özetlenmıştır Ayşe'nin rivâyetine göre bir gün Hâris b. Hisâm "Yâ Resûlâ'llâh, sana vahiy nasıl gelir?" diye Muhammed'e sorar. Onun bu sorusuna Muhammed şöyle cevap verir: "Ahyânen (vakit vakit) bana çingirak sesi gibi gelir ki bana en ağır geleni budur. Benden o zâil olur olmaz (Meleğin) bana söylediğini iyice bellemiş olurum. Ahyânen (vakit vakit) Melek bana bir insan olarak temessül eder (görünür), benimle konuşur. Ben de söylediğini iyice bellerim..." (Bkz. Sahihi..., Cilt I. sh. 2 , hadis no. 2). Ebû Hüreyre'nin rivâyetine göre Muhammed, vahyin gelişini şu şekilde tanımlar: "Allâhu Teâla semâda bir hüküm ve kazâ-yi ilâhiyi teblig buyurmak istediği zaman melekler bir kayaya çarpan demir zincir gibi gelen kavl-i celil-i Rabbü'l-İzzet'e karşı kemâl-i huzû'larından nâsi kanatlarını çirpip bihûsâne secdeye kapanırlar. İçlerinden korku zâil olunca -Rabbiniz ne buyurdu? - diye birbirlerine sorarlar. Ve birbirine -Rabbımız hakkı buyurdu. Ulûvv-i Kibriyâ sıfatiyle muttasif olan O'dur- derler" ki, Türkçesi kısaca şu: Tanrı vahiy göndermek istediği zaman melekler, bir kayaya çarpan demir zincir gelen seslerden dolayı kanatlarını çirpip secdeye kapanırlar. İçlerindeki korku yatışınca birbirlerine: "Tanrımız hakkı buyurdu; o yücedir" diye konuşurlar. İbn-i Mes'ûd'un rivâyetine göre vahyin gelişinin Muhammed tarafından tanımının özeti şöyle: Tanrı vahiy indirmek istediği zaman gökyüzünü bir titremedir alır. Gökyüzünde oturanlar bunu duyunca, kendilerinden geçmiş olarak hemen secdeye kapanırlar. İlk kendine gelen Cibril olur ve vahyi yüklenerek gönderildiği yere gider. İşter gökyüzünde, ve isterse yer yüzünde olsun, teblig edeceği mahalle varıncaya kadar gökyüzünden gökzyüzüne geçtikce melekler kendisine: "Rabbımız ne buyurdu?" diye sorarlar. O da onlara: "Hakkı buyurdu. Her şeyin ulu'su, büyüğü olan O'dur" cevabını verir. Melekler de onun cevabını tekrar ederler (Bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 5) Ahmed b. Hanbal ve Tırmizi gibi ulemanın anlatmaları şöyle: "Vahiy nâzil olduğunda Resûlu'llâh...'in nezd-i âlilerinde kovan etrafındaki gibi ari uğultusuna benzer bir şey işitilirdı " (Bkz. Sahih-i..., I sh. 6). Bazan da güyâ Cibril, her biri gökyüzünü göstermeyecek derecede ufku kaplayan altı yüz kanadı ile görünüp Tanrı’nın vahy'ini teblig eder (Bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 6) "hadis-i Cibril" diye bilinen bir hadis'e göre melek gelip Muhammed'e heybetli bir sesle hitap ederdi ki bu ses "o meleğin ya kendi, yâhud da kanatlarının sesi(ydI)". (Bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 4) Yine İslâm kaynaklarının söylemesine göre Muhammed, vahiy sırasında gözlerini kapar, başını örter, üstüne örtü örtülmesini ister, benzi kül gibi olur ya da kizarır, baygınlığa benzer bir hal geçirir, vücûduna titreme gelir, uyuyan bir kimse gibi soluk alır, horultuya benzer
305
şiddetli olarak nefes alıp solur, ya da "genç bir deve gibi hiriltılı sesler çıkarır", yüzünden pek büyük zahmet çekerdi. Üstünü, kalın bir örtü ile örtmüs bulunmasına rağmen şiddetli soguk günlerde bile alnindan, sakaklarından terlemeye başlardı. Örneğin Ayşe'nin söylemesi şöyle: "Resûlu'llâh(...)'i, soguğu pek şiddetli bir günde kendisine vahiy nâzil olurken görmüşlüğüm vardır. (İşte öyle soguk bir günde bile) kendisinden o hâl geçtiği vakitde sakaklarından sapir sapir ter akardı" (Bkz. Sahih-i... Cilt I. sh. 2. hadis no. 2) Buhari, Müslim, Ahmed İbn-i Hanbal gibi kaynaklara göre Muhammed, vahiy geleceği zamanlar "başını örter, benzi kizarır, uyuyan bir kimse gibi soluk alır, yahud genç bir deve gibi hiriltılı sesler çıkarırdı" (Bu konuda bkz. Buhari, Hacc, bâb 17; Fazâ'il al-Kur'ân, bâb 2; Muslim , Hacc nr. 6) Muhammed'in katipliğini yapmış olan Zeyd b. Sâbit şöyle der: "Resûlu'llâh ... Efendımıze gelen vahyi yazardım. Vahiy nâzil olduğu vakitte (onu) bir sıkıntı kaplar, inci taneleri gibi şiddetli bir ter dökerdi de ondan sonra açılırlardı. Kendileri bana imlâ buyurur, ben de yazardım..." (Bkz. Sahih-i..., cilt I. sh. 5) Ebû Hüreyre'nin rivâyeti şöyle: "Vahiy nâzil olurken en evvel vücûd(una) bir titreme gelirdi"; "Vahiy nüzûl ederken kendilerini (tasa ve kaygi kaplar yüzü kül gibi olur), gözlerini kaparlar ve horultuya (benzer) şiddetli şiddetli nefes alırlardı" (Bkz. Sahih-i... , I, sh. 5) Vahy'in ne zamanlar ve ne vesilelerle indiği sorusuna gelince, bu konuda pek çeşitli söylentiler vardır. Örneğin Abd Allah b. Amr'in söylemesine göre al-Maide sûresi, Muhammed'in devesine binmiş olarak gitmekte olduğu bir sırada "nâzil" olduğu olmuştur. Güyâ vahy'in inmesinden dolayı deve fazla dayanamamış ve bu yüzden Muhammed devesinden inmek zorunluğunda kalmıştır [77] . Bunun gibi bazan başı yıkanmakta iken, bazan minberde hutbede iken, bazan yukarda belirttiğimiz gibi kemikli et yemeği yerken, bazan çok sevdiği eşi Ayşe'nin "ridâ"si (örtüsü) altında bulunduğu zamanlar, ya da diğer önemli bazı olaylar sırasında inermiş. Kısaca fikir edinebilmek için bu sonuncu hal ile ilgili haberleri Diyânet yayınlarında yer alan hikâyeler olarak belirtelim: Bu yayınlara göre Muhammed'in, pek çok sayıdaki eşleri arasında, ilgi ve sevgi bakımından, en baş yeri isgâl edeni Ayşe imiş. Muhammed ona karşı, diğer kadınlarından çok daha fazla sevgi besler, ve beslediğini de gizlemez, herkesin anlayıp duyabileceği şekilde belli edermiş. Hattâ en çok sevdiği tirit yemeğini bile kistas edinerek: "Ayşe'nin diğer kadınlara üstünlüğü, tirit yemeğinin diğer yemeklere üstünlüğü gibidir" dermiş [78] . Amr İbn-i As'in rivâyetine göre Muhammed, bir gün kendisine: "Yâ Resûla'llâh! Ashâb içinde size en sevimli kimdir?" diye soruldukta: "Aise'dir" diye cevap vermiş ve erkeklerden de Ayşe'nin babası Ebû Bekir'in ve ondan sonra da Ömer İbn-i Hattâb'in adını saymis (Bkz. Sahih-i... IX, sh. 335, hadis no. 1488) Bundan dolayıdır ki, Ayşe'nin böylesine aşırı bir sevgiye mazhar olduğunu bilen Ashâb, Muhammed'e hediye takdim edecekleri zaman hediyelerini Ayşe'nin nöbetinde, yâni Muhammed'in onun odasında bulunduğu zamanlarda, getirirlermiş. Hattâ bu davranışları, Muhammed'in diğer eşlerini öylesine kıskandırır ve üzüntüye sokarmış ki, bir gün Ümmü Seleme'nin yanında toplanıp: "Ey Ümmü Seleme! Görüyorsun ki, herkes hediyesini Aise'nin gününde getiriyor. Resûlullâh'a şöyle de Ashâb'a hediyelerini kadınlarından herhangisinin nöbetinde getirebilmelerini tenbih buyursun" demişlermiş.
306
Anlaşılan o ki Ümmü Seleme, kadınların bu isteğini, kendi nöbeti sırasında, ayrı ayrı üç kere Muhammed'e nakleder fakat bir türlü dinletemez. İlk iki def'a söylediğinde Muhammed ondan yüz çevirir. Nihâyet üçüncüsünde de hiddetlenip ona şöyle bağirir: "Ey Ümmü Seleme, Aise hakkında beni cezâlandırma! Vallâhi Aise'den başka sizden hiç bir kadının ridâsi altında bulunduğum halde bana vahiy nâzil olmadı" der (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 407). Bilindiği gibi "rida" sözcüğü, vücudun belden yukarı olan kısmını örten örtüyü ifâde eder. Görülüyor ki Diyânet'in söylemesine göre Tanrı, vahiy gönderirken Muhammed'in Ayşe'ye bu şekilde sarmas dolaş yanasmis halde bulunmasında bir sakınca görmemiştir. Bundan dolayıdır ki İslâm kaynakları, Muhammed'in bu yukardaki sözlerini Ayşe'nin "fazileti" hakkında en büyük bir "besâret" (müjde) olarak kabul ederler (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 407) Öte yandan yine bu aynı Diyânet'in yayınlarından anlamaktayiz ki Muhammed, sadece Ayşe'nin "ridâsi" altında vahy almakla kalmaz fakat başını onun kucağına, ya da göğsüne yaslayıp Kur'ân okumayı da âdet edinmiştir: hem de Ayşe "hâi"z (yâni "âdetli") iken. Gerçekten de Ayşe'nin söylemesi şöyle: "Ben hâiz iken Nebiyy-i Mükerrem... başını kucağıma yaşlar, sonra Kur'ân okurlardı" (Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 220 , hadis no. 205). Ancak ne var ki bunu yapmakla beraber Kur'ân'a, "hâi"z halinin kadınlar için "pis"lik hali olduğuna, ve bu gibi zamanlarda onlardan uzak kalip hayiz durumu geçinceye kadar onlara yanasmamak gerektiğine dâir âyet koymaktan da geri kalmamıştır. Diyânet'in çevirisinde Bakara Sûresi’nin 222.âyeti şöyle: "Sana hayizdan suâl ediyorlar. Onlara de ki hayiz ezâdir, pistir. O halde zamân-i hayizlarında kadınlardan irakca durunuz. Onlar temizlenmedikçe kendilerine tekarrüb etmeyiniz (yanasmayiniz). Tetahhur ettiklerinde (temizlendiklerinde) Allah’ın emrettiği üzere yanlarına varını"z (Diyânet'in bu çevirisi için bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 219) Diyânet yayınlarında yer alan bu tür hükümlerden anlaşılan o ki Tanrı, hayızlı kadınlara yanasma yaşağını koyarken, Muhammed'in, hayızlı durumda bulunan Ayşe'nin kucağına yaslanmış olarak Kur'ân okumasını sakıncalı bulmamış, aksine izin vermiştir. Pek muhtemeldir ki bu durumda "vahy" göndermeyi de sakıncalı saymamıştır. * Fakat her ne olursa olsun İslâm kaynaklarının bu yukardaki açıklamalarında ilginç görünen bazı hususlar var ki o da Muhammed'in, vahiy geleceği zamanlar üstünü örttürüp baygınlığa benzer bir hal ile kendinden geçmesi, yüzünün kül gibi olması, üstü örtülü bulunmasına rağmen en soguk günlerde bile titremesi, terleyip sakaklarından terler dökmesi, gözlerini kapatik horultuya benzer sesler çıkarması, boguk boguk nefes alması ve az sonra bu hal geçmekle vahiy aldığını söyleyerek konuşmasidir. Baygınlık geçirirken üstünün örtülmesini istemesinin ve Tanrı’nın kendisine: "Ey örtünüp bürünen Muhammed..." (K. 73 Müzemmil 1-4) diye hitap eder olduğunu söylemesinin nedenini, muhtemelen eski bir Arap geleneğinden doğma alışkanlıkta aramak gerektiği akla gelebilir. Gerçekten de eskiden beri "Tanrı habercisi" diye bilinen ve "kayıptan haber verir sanılan" Arap din adamları, üstlerine bir örtü örtmek sûretiyle iş görürler, örneğin fal okurlardı. Taraftar kazanmak için Muhammed'in de bu "örtünme" geleneğine uymanın ölümlü sonuç yaratacağını düşünmüş olması mümkündür.
307
Fakat her ne olursa olsun durum şu ki İslâm yazarları, Muhammed'in vahiy geldiğini söylediği zamanlar, baygınlıga benzer bir hal içerisinde sıkıntılar geçirmesinin, titreyip terler dökmesinin, horultulu sesler vermesinin, yanındakılerden ayrılıp geride kalmak istemesinin ve buna benzer hallere kapılmasının nedenlerini, akla yatar bir şekilde açikliğa kavuşturmus değillerdir. Yabanci yazarlardan bir kısmı, Muhammed'de görülen bu halleri, onun "sar'a" ya da "isteri" gibi bir hastalığa yakalanmış olması ihtimalıne verirler, ki bunlar arasında Dr. Sprenger ve William Muir gibi, Muhammed'in yaşamı konusunda kitap yazmış ünlü bilim adamları vardır [79] Fakat İslâmcılar bu gibi iddiâ'lara şiddetle karşıdırlar: Muhammed'in "sar'a" ya da "isteri" hastalıklarından birine yakalanmış olabilmesinin, ancak onun tibbi muayeneden geçmiş olmasıyle bilinebileceğini, oysa ki bundan bin dört yüz yıl önce yaşamış olan bir kimse bakımından bunun "tib'ben" mümkün bulunmadığını, vahyin gelişiyle ilgili rivâyetlere bakarak ona bu hastalıkları hamletmenin, eğer "hamakat" (ahmaklık) değilse, en azından "küstahlik" sayılacağını söylerler. (Diyânet'in savunduğu bu görüşler için bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 7)
308
28-Melek Görünce Öten Güzel Sesli Horozların, ya da "işveli Sesli" Kadınların, ya da Kanatlarında "Hastalık" ve "Şifa" bulunan Sineklerin MA'RİFETLERİYLE İLGİLİ HİKÂYELERDEN BAZI ÖRNEKLER Diyânet yayınlarından öğrenmekteyiz ki bir gün Muhammed yolda yürürken, yakininda bulunan bir horozun ötmeğe başladığını duyar. Orada bulunanlardan biri, bu sesten rahatsız olmuş olmali ki, horoza: "Allah lâ'net etsin!" diye çikışır. Bunun üzerine Muhammed, adama dönerek: "Hayır sakın öyle söyleme! O seni namaza da'vet ediyor" der (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 66, hadis no. 1363). İbn-i Hibbân'in Sahih ëinde de Muhammed'in: "Horoza sövmeyiniz. Ona sebbetmeyiniz (sövüp saymayiniz, küfretmeyiniz)! O, sizi namaza da'vet eder" dediği yazılıdır. Muhammed'in bu şekilde konuşmasını açikliğa kavuşturmak isteyen şeriâtçılara (özellikle Diyânet'e) göre horozun, diğer hayvanlarda bulunmayan bir çok özellikleri vardır ki, bunlardan biri güzel bir sese sahip olmaktır. Bu ses öylesine güzeldir ki Tanrı dahi, üç sesten biri olarak, bu sese "muhabbet eder". Tanrı’nın muhabbet ettiği diğer iki ses, Kur'ân okuyan kişinin sesi ile seher vakti Tanrı'ya duâ edenlerin sesidir. Diyânet yayınlarında Muhammed'in şöyle dediği yazılı: "Üç sese Allah muhabbet eder: horoz sesi, Kur'ân okuyan kişinin sesi, bir de seher vakti Allah'a istigfâr edenlerin sesi" ( Sa'lebı’nın rivâyeti için Bkz. Sahih-i... , Cilt IX, sh. 67, ). Fakat, yine Diyânet'in söylemesine göre, güzel sese sahip bulunan horoz'un, bir de gecelerde fâsila ile zaman zaman ötmek, ve seher vakti erken kalkmak gibi ma'rifetleri vardır. Öylesine ki bu işi, gece ister uzasın, ister kisalsin, "kironometre gibi hiç sasmaksizin" yapar; safaktan önce ve sonra ötüsünü muntazam bir şekilde devam ettirir, ve böylece müslümanları namaza çağırmış olur. Bundan dolayıdır ki namaz vakitlerini "tecrübeli" horozlara göre ayarlamakta yarar vardır. Nitekim bir kişim "fukaha" (din bilgini): "Namaz vakitlerinin tecrübeli horozların sesiyle ta’yın ve ona i'timâd edilmesi câızdır" demişlerdir (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 66, hadis no. 1363). "Horoz nasıl tecrübe" sahibi olur?" Ya da "horoz'un tecrübelişi nasıl bulunur?" diye sorulacak olursa bunun yanıtını Diyânet İşlerinden ya da din adamlarından beklemek gerekir. Şeriâtçıların söylemelerine göre horoz'da, güzel ses ve seher vakti erken kalkmak, ve insanları namaza çağırmak gibi özelliklerden gayrı bir de kümes içinde pek çok "es'e" sahip olmak gibi "âile bereketi", "kıskançlik" ve "cömertlik" diye tanımlanabilecek faziletler vardır. Nitekim ünlü din bilginlerinden Dâvudı’nın söylemesi şöyle: "Horozda, bu hayvandan öğrenilmeğe değer beş şey vardır ve şunlardır: güzel ses, seher vakti erken kalkmak, cömertlik, cinsi kıskançlik, âile bereketi" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 68). Fakat bütün bunlardan gayrı horoz'a özgü bir şey daha vardır ki o da ötüsünü, melek'lere göre ayarlamasidir; yâni sadece melek gordügu zaman ötmesidir. Bundan dolayıdır ki müslüman kişi, horoz'un sesini işittığı zaman, mutlaka Tanrı’nın lütfuna başvurmali, "O'nun" cömertliğinden yararlanmalıdır. Diyânet, Ebû Hüreyre'nin rivâyeti olarak Muhammed'in şöyle dediğini nakletmekte: "Horozların ötüsünü işittığınızde (dileklerinizi) Allah’ın fazl-ü kereminden isteyiniz!. Zirâ horozlar melek görmüşler (de öyle ötmüsler)dir..." (Bkz. Sahihi..., Cilt IX. sh. 66 ve d. hadis no. 1363)
309
Yine Diyânet'in (ve İslâm kaynaklarının) yayınlarından edindiğimiz bilgiler o'dur ki Tanrı, horoz sesinden hoşlandığı kadar merkep sesinden ve kadının "isveli" sesinden tiksinmektedir. Şöyleki: Horozu güzel sesli olarak yaratıp onun sesine muhabbet eden ve onu melek gördüğü zaman öttürüren Tanrı, her ne hikmetse merkeb denilen zavallı hayvani çirkin ve tiksinti verici bir sesle yaratmiş ve istemiştir ki merkep, ancak şeytan gördüğü zaman anırsin. Kur’ân’ın Lokman Sûresi'nde şöyle demiştir: "...Seslerin en çirkini merkeplerin sesidir" (K. 31 Lokman 19). Muhtemelen merkeb'in, şeytan gördüğü zaman daha da çirkin bir sesle anıracağını ve insanları telaşa sokup Tanrı'ya sığındıracağını hesaplamıştır. Gerçekten de Ebû Hüreyre'nin rivâyetine göre Muhammed'in söylemesi şöyle: "Merkebin anırmasını işittığınızde de şeytan (in şerrin)den Allah'a sığınınız (ve: Eûzü bi'llâhı mıne-s-seytâni'r-racim, deyiniz). Çünkü merkep şeytan görmüş (de öyle anırmış)dir" (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 67, hadis no. 1363) Bu doğrultuda olmak üzere Muhammed'in bir de şöyle dediği rivâyet olunmakta: "Merkep şeytan görmedikçe anırmaz. Merkep anırınca siz Allahu Teâlâ'yi zikredin, bana da salavat getirini"z. (Diyânet'in Ebû Müse'l-İsfehânı’nın Tergib'inden naklı olan bu hadis hükmü için bkz. Sahih-i..., Cilt IX. sh. 68). Fakat hemen ekleyelim ki merkebin, şeytan ile olan ılıskışı, daha doğrusu şeytan gördügu zamanlar anırması konusunda asıl sorumluluk, Tanrı’nın elçilerinden biri olarak kabul edilen Nuh'a âid gibi görünmektedir. şu bakımdan ki, İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Nuh, Tanrı’nın emrine uyarak ağaçlardan bir gemi yaptıktan sonra gemiye ilk önce karıncaları ve en sonra da merkebi alır. Fakat merkep gemiye girerken şeytan onun kuyruğuna asılmış, gerişin geriye çekmektedir. Bu yüzden merkep gemiye girememektedir. Bunu gören Nuh sabirsizlanır ve merkebe hitaben: "Şeytan ile berâber de olsan, yine gir" diye emir verir. Böylece şeytan da gemiye girenlerden olur [80] . Fakat "neden şeytan, diğer hayvanlara musallat olmamış, ille de merkebi seçmıştır?" bilemiyoruz. Şeriâtçı’nın söylemesine göre "Her şey Tanrı’nın takdirine bağlıdır" ve Tanrı, her yaratığı, isterse doğru yola sokar, isterse saptırır (Örneğin Bkz. Yunûs 99-100; Nahl 9 vs...) Fakat her ne olursa olsun bildiğimiz bir şey varsa o da şudur ki merkeb anırmasını işiten müslüman kişi’nin yapacağı ilk şey, hemen Tanrı’nın adını ağzında tekrarlamak ve bunu yaparken, bir de Muhammed'e "salavât" getirmektir. Bilindiği gibi "salâvat" getirmek demek Muhammed'e "hayır duâ'da bulunmak" demektir. Öyle anlaşılıyor ki Muhammed'in merkeb'e karşı aşırı bir tiksintişi vardır ve bu tiksintisini, "kâfirlere" karşı beslediği kin ve düşmanlık duygularıyle birlikte ölüm döşeğine kadar sürdürmüştür. Nitekim Ayşe'nin söylemesine göre Muhammed, gözlerini hayata kaparken son sözlerden biri olarak şöyle demiştir: "Mü'minin ruhu ter ile, kâfirin ruhu ise merkebin cani gibi ağız ve burun deliklerinden çıkar" (Bu hususta bkz. İmâm Gazali, İhyâu ëUlumi'd-Din, Bedir yayınevi, İstanbul, 1975, Cilt IV, sh.846) Neden dolayı Tanrı, horoz'a seçkin bir yer vermiştir de merkebi böylesine aşağı kılmış, ve hattâ kılmakla kalmayıp en zahmetli ve mihnetli işlerde kullanılmak üzere yaratmiş ve sonra da onu alaya almıştır? bilemiyoruz. Fakat yaratmiş olduğu pek çok çirkin ve şekilsiz hayvanlar içinden sadece merkebi seçip, onun anırması halinde kişileri kendisine sığındırıp, aynı zamanda Muhammed lehine duâ'da bulunmağa zorlaması karşışında kendi kendimize: "Acaba bütün bunları Muhammed,
310
kendisine salâvat getirilsin diye mi uygun görmüştür?" şeklinde soru sorma ihtiyacini duymaktayiz. Kuşkusuz ki bu vesileyle bizleri asıl düşündüren ve endişeye sürükleyen şey , bu tür bir eğitimle insanlarımizin, ne derece "kutsal" bir din anlayışına yönelebilecekleridir. Kadın'in "isveli sesi" konusunda da aynı şeyleri söylemek mümkün: bilindiği gibi "isveli" ses "hos ve edâli" bir ses demektir. Söylemeye gerek yoktur ki böyle bir ses insana mutluluk verir. Fakat İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Tanrı, her ne hikmetse kadınların "hos ve edâli" bir şekilde konuşmalarını da hos karşılamayıp yasaklamış ve şöyle demiştir: "Ey Peygamberin hanimları. Sizler herhangi bir kadın gibi değilsınız. Allah'tan sakiniyorsanız edâli konuşmayın, yoksa kalbi bozuk olan kimse kötü şeyler ümid eder..." (K. 33 Ahzâb 32) Bu âyet'de geçen emir, her ne kadar Muhammed'in hanimları için verilmiş gibi görünmekle beraber, Kur'ân yorumcularının bildirmelerine göre bütün müslüman hanimlara uygulanmak üzere geçerlidir (Bkz. Diyânet Vakfi çevirisinde Ahzhab 32'nin yorumu). Anlaşılan o ki Tanrı, erkek sınıfina pek güvenemediği ve daha doğrusu kadının "isveli" sesini işitmekle erkeklerin baştan çıkacaklarını düşündüğü içindir ki bu ses'den hoşlanmaz görünmüş ve kadınlara "Allah'tan sakiniyorsanız edâli konuşmayın" diye emretmiştir [81] Yine söylemeye gerek yoktur ki bu tür emirler, kadının özgürlüğünü kişitlamak yanında erkeğin karakterini de gelişme olasılığından yoksun bırakmak bakımından eleştirilmek gerekir. * Sineklerin "idrâki" konuşuna gelince: Farzediniz ki yediğiniz yemeğin, ya da içtığınız suyun içine pis bir kara sinek düstü. Ne yaparsınız? Muhtemelen pislenmıştır diye yemeğinizi atar ve suyunuzu içmekten vaz geçersinız. Ancak ne var ki böyle yaptığınız takdirde seriâ'ta aykırı hareket etmiş olacaksınızdır, çünkü Diyânet işleri Başkanlıgı’nın, ve din adamlarımizin "din" diye insanlarımıza bellettiği hükümlere göre yapmanız gereken şey şudur: sineğin disarda kalan kanadını yemeğin (ya da suyun) içine batırmak, ve sonra sineği çıkarıp attıktan sonra yemeğe (su'yu içmeğe) devam etmek. şu nedenle ki, şeriât'in bildirmesine göre sineğin kanatlarından birinde "hastalık" be diğerinde "sifâ" vardır ve sinek önce hastalık kanadını yemeğin içine batırırır; disarda kalan sifa kanadı olduğu için, bu kanadı yiyeceğin içine batırmakla "siƒa" "hastaliği" gidermiş olur. Bunun böyle olduğunu anlatmak üzere Diyânet İşleri Başkanlığı, Muhammed'in şöyle dediğini belletir insanlarımıza: "Sizden birinizin içeceği (ve yiyeceği) içine sinek düstüğü zaman, o kişi o(nun her tarafini) batırsin, sonra çıkarsın (atsın). Çünkü sineğin iki kanadının birisinde hastalık, öbirisinde de sifâ vardır" (Bkz. Sahih-i..., Cilt, IX, sh. 71 , hadis no. 1365) Diyânet'in söylemesine göre bu "gerçeği" inkâr etmek, ve örneğin: "Bir sineğin iki kanadında nasıl olur da hem hastalık ve hem sifâ olan iki zit hassasiyet bulunur?" diye sormak, ya da: "Nasıl olur da hâkir bir sinke yiyecek ve içecek içine düstüğü zaman önce zehirli kanadını sokup sifâ kanadını disarda bırakmayı bilebilir?" diye düşünmek ancak câhil kimselerin yapacakları şeylerdendir.
311
Çünkü, yine Diyânet'in bildirmesine göre, bütün yaratıklarda birbirine zit olan "hassasiyetler" vardır, ve bu yaratıklar ancak bu sayede yaşamlarını sürdürebilirler. Tanrı’nın gücü bu birbirine zit "hassaları" birbirleriyle uyumlu kılmamış olsaydı yaratıkların varlığı "fesâd"a uğrar ve bugün görülen gelişme vuku bulmazdı. Yine Diyânet'in bildirmesine göre sineğin "idrâki" sorunu, "ilâhi bir ilhâm olan sevk-i tabii'den ibârettir". Bu "idrâk" sayesinde sinek ve benzeri en küçük hayvanlar dahi, "ince hesaplar"la kendilerine ev, bark yapıp bu evciklerin içinde yillik gidalarını (senelik aziklarını) biriktirirler. Ve işte sinek de, yine bu "idrâk" sayesinde, önce zehirli kanadını yiyecek içine batırıp siƒâ kanadını disarda bırakır (Bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 71). Anlaşılan o ki sinek, sırf insanlar hastalığa kapılmasınlar diye önce zehirli olan kanadını yiyecege batırıp, sifa kanadını disarda bırakmaktadır; şunu düşünmektedir ki insanlar, yiyeceğin (içeceğin) dışında bırakmış olduğu sifâ kanadını iyicene batırıp sonra kendisini atacaklar ve böylece yemek yemeğe devam ederek hastaliga uğramaktan kurtulmuş olacaklardır. Hemen i'tiraf etmek gerekir ki "sinek", ya da "ari", "karınca" ve benzeri çeşitli yaratıkların "sevk-i tabii" ile günlük ihtiyaçlarını sağladıklarını kabul etmekle beraber, Diyânet'in sineklerle ilgili bu "bilimsel" mantığını kavramak biraz güç. Ve esasen özgür akla ve bilimselliğe meydan okuyan bu tür bir "mantık" değil midir ki insanlarımizin mantıksız kafa yapısı ile yetiştirmelerine sebeb olmaktadır.
312
29-Kureyş ile Kinâne oğulları Arasında Muhammed Aleyhine Yapılan ANDLAŞMA’NIN [82] SÖZCÜKLERİNİ KEMİRİP SİLEN AĞAÇ KURTU'NUN HİKÂYESİ İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed'in "peygamberlik" göreviyle ortaya çikisinin yedinci yılında "Kureyşi"lerle, Mekke'nin yakın alanlarında oturan "Kinâne oğulları" [83] arasında bir andlaşma imzalanır; imzalanan metin Kâ'be duvarlarından birine "sahife" olarak asılır ve üç yıl boyunca orada asılı kalır. Andlaşma Muhammed'in mensub bulunduğu Hasımı'ler (ve Muttâlibi'ler) aleyhine hükümler kapsadığı için Tanrı, Kâ'be duvarında asılı bulunan bu sahifeye bir kurt (solucan) musallat eder. Kurt orada Hasımıler ve Muhammed aleyhine yazılı bulunan sözcükleri siler, sadece kutsal nitelikteki sözcükleri bırakır. (Bkz. Sahih-i..., Cilt VI. sh. 103, hadis no. 786, ve Cilt X. sh. 309). İslâm kaynaklarının "mucize" niteliğinde olmak üzere tanımladıkları bu hikâye'nin özeti şöyle: Kureyşi'lerin Kinâne oğullarıyle yapıp Kâ'be duvraina astikları bu andlaşma, Muhammed'in mensup bulunduğu "Hâsımı"lerle ve "Abdulmuttalib" oğullarını hedef almakta, ve daha doğrusu onlarla her türlü ilişkilerin kesilmesini ve onlara karşı bir takım sert tedbirlerin alınmasını öngören hükümleri kapsamaktaydı. Andlaşmanın amacı, Hasımı'lerle Muttalibi'ler üzerinde baskı yaratıp onların Muhammed'i korumalarına son vermelerini sağlamak ve böylece Muhammed'in kendilerini iz'âç etmesini önlemekti. Andlaşmaya göre Kureyş ile Kinâne oğulları, artık bir daha Hâsımı'ler ve Muttalibi'ler ile sosyal ve siyasal hiçbir ilişkide bulunmayacaklar, kız alıp vermeyecekler ve alış veris etmeyeceklerdi. Yapılan andlaşma, bir bakıma, Hasımı'lerle Muttalibi'lere karşı bir kusatma ("muhasara", bir tür "ambargo") niteliğinde idi: zira andlaşma gereğince hiç bir satıcı Beni Hasim mahallesine bırakılmadığı için bu mahalle'lerde oturan halk yiyecek ve içecek gibi her türlü günlük ihtiyaçtan mahrum bir halde bırakılmış oluyordu. Andlaşmanın süresi, sağlanmak istenilen amaç'la sınırlandırılmıştı; yâni Hasımı'lerin ve Mutalibi'lerin Muhammed'i koruma işinden vazgeçmelerine ve böylece Muhammed'in kendileri için bir huzursuzluk kaynağı olmaktan çıkmasına kadar kusatma sürecekti. Andlaşma etkisini göstermekte geçikmemiş olmali ki, İslâm kaynaklarının bildirmesine göre "çocukların ve kadınların açliktan feryad ve figâni Mekke şehrını sarsıyordu. Fakat bu merhametsiz Kureyşiler bir türlü insafa gelmiyorlardı" (Bkz. Sahih-i... Vİ, sh. 104). Yine aynı kaynakların söylemesine göre Kureyşi'lerin "insafa gelmemelerinin" nedeni, Muhammed'i, Hasımı'lerin ve Muttalibi'lerin desteğinden yoksun kılıp, kendilerine boyun eğmeğe zorlamaktı (Bkz. Sahih-i.., X. sh. 309). Her ne kadar şeriâtcilar bu kusatmayı, İslâm tarihinin acıklı günlerinin pek çok facialarından biri olarak tanımlarlar ve Kureyşi'leri bu olay vesilesiyle "merhametsizlikle" ve "insafa gelmemezlikle" suçlarlarsa da, işin gerçek olan bazı yönlerini gizli tutmaktan geri kalmazlar. Bu gizli tuttukları ve açıklamaktan kaçındıkları yönler, söz konusu andlaşma’nın imzalanmasına, esas itibariyle Muhammed'in ve taraftarlarının sebebiyet vermiş olmalarıdır.
313
Su bakımdan ki Kureyşi'ler ve Kinâne oğulları, ilk başlarda kendi dinsel inançlarına ters düşen yeni bir din ve inanç olayına (İslâm’ın gelişine) karşı pek tepki göstermemişlerken, Muhammed taraftarlarının aşırılıkları ve buna kanat geren Hasımı'lerin ve Muttalibi'lerin kayitsizlikları karşışında ne yapacaklarını bilememişler ve yukarda adı geçen andlaşmaya yönelmekten başka çözüm yolu bulamamışlardır. Şöyleki: Amine'nin ölümünden sonra Muhammed, altı ya da yedi yaşlarında iken, amcası Ebû Tâlib'in himâyesine geçer. Ebû Tâlib, Mekke'nin hatırı sayılı kişilerinden biri olup dört çocuk babasidir: çocuklarının adları şudur: akıl, Tâlib, Ali ve Câ'fer. Son derece hoşgörülü ve iyi bir insan olduğu söylenen Ebû Tâlib, kendi öz oğullarını nasıl yetiştirmiş ise Muhammed'i de, hiç ayırım yapmaksizin, o şekilde yetiştirmiştir. Yillar geçer ve Muhammed kırk yasına bastığında peygamber olduğunu ve islâm’ı getirdiğini ilân eder. Etmekle de kalmaz fakat Mekkeli'leri de kendi inançlarından koparıp müslüman yapmak için uğraşır. Mekkeli'lerden pek çoğu putperest olmakla beraber aralarında Tanrı’nın tekliğine inanmış olanlar da vardır. Fakat her ne olursa olsun Muhammed'in, kendi inançlarına ters düşen davranışlarından dolayı huzursuzluk duyarlar. Ebû Tâlib'e gelince o, Muhammed'in bütün israrlarına rağmen müslümanlığı kabul etmeyip kendi atalarının inancinda (yâni putperest olarak) kalmayı tercih eder. Bununla berâber kendi çocuklarının inançlarına karısmaz; onları diledikleri gibi hareket etmekte serbest bırakır. Nitekim oğullarından ikisi, Ali ile Câ'fer, İslâm'a girdikleri halde diğer ikisi, akıl ile Tâlib, girmezler; putperestliği tercih ederler (Zuhriënin söylemesi için bkz. Sahih-i... X, sh. 308). İslâm'a girmemiş olmasına rağmen Ebû Tâlib, hem bir yandan Muhammed'in farklı bir din ve inancta olmasını hoşgörü ile karşılar, ve hem de onu Kureyşlilere karşı savunur ve korur. Onun bu koruması Muhammed'in Kureyşi'lere karşı cüret ve cesâretini arttırır; o kadar ki onların inançlarıyle alay etmeğe ve hattâ putlarına sövüp saymaya başlar. Onunla birlikte taraftarları da aynı şeyleri yaparlar. Bu durum Kureyşi'leri (ve bu arada Kinâne oğullarını) öylesine huzursuz kilar ki, ne yapacaklarını şaşırırlar; kendilerini savunmak ıcın çareler düşünürler. Ebû Tâlib'in ve Hasımı'lerin koruması olmamış olsa Muhammed'in hakkından kolaylıkla gelebileceklerdir. Her ne kadar ara sıra Ebû Tâlib'e gidip sikâyette bulunurlar, ve örneğin: "Yegenin bizim ilâhlarımıza hakâret ediyor; ona şöyle de bundan vazgeçsin" şeklinde yakınmalarda bulunurlarsa da ölümlü bir sonuç alamazlar. Zirâ onların bu yakınmaları üzerine Ebû Tâlib, zaman zaman Muhammed'i yanına çağrıp tutum ve davranışlarını değiştirmesini isterse de pek dinletemez. Ebû Tâlib'in koruması altında bulunduğu sürece Muhammed'e pek bir şey yapamayacaklarını anlayan Kureyşi'ler (ve Kinâne oğulları) ona karşı bir de yumuşaklık, ve uyumluluk siyâseti izleme yolunu denerler. Örneğin: "Sen bizim putlarımıza küfretme, biz de senin Tanrı'na küfretmeyelim. Sen bizim ilâhlarımizi tanı, biz de senin Tanrı’nı tanıyalım" şeklinde teklifte bulunurlar. Bu tür tekliflere Muhammed bir aralık yanasır görünürse de çabuk vazgeçer (Şeytan âyet'leri olayı, bunu kanıtlayan örneklerden biridir). Vazgeçmekle de kalmaz, fakat onlara karşı husumet siyasetini daha da sert ve kararlı bir şekilde sürdürmeğe çalışır. O kadar ki nihâyet Küreysi'lerin sabirlarını taşırtarak onları, Kinâne oğullarıyle yukarda söz konusu olan andlaşmayı imzalamağa ve Hasımılerle her türlü ilişkileri sona erdirmeğe zorlamış olur.
314
Biraz önce belirttiğimiz gibi kusatma eylemi Hasımı'leri ve Kinâne oğullarını bir haylı güç durumlara sokar. Aylar geçtikçe durum daha da aleyhlerine olur. Pek muhtemelen bunun sonucu olaraktır ki Muhammed, aradan üç yıl geçtikten sonra, onlara karşı olan sert tutumunda değişiklik yapar ve örneğin taraftarlarına: "Siz onların putlarına sövmeyin ki onlar da sizin Tanrınıza sövmesinler" şeklinde tavsiyede bulunur. Bu vesileyle Kur'âna koyduğu âyet şöyle: "Onların Allah'tan başka taptıklarına sövmeyin ki, onlar da, haddi asarak cehâlet yüzünden Allah'a sövmesinler" (K. 6 En'âm 108). Dikkat edilecek olursa burada: "Onların putlarına sövmeyin" şeklinde konuşurken anlatmak istediği şey, kendi taraftarlarını, Mekkeli'lerin dinsel inançlarına karşı hoşgörülü davranmaya çağırmak değildir. Çünkü olmuş olsaydı: "Onlar sizin Tanrınıza sövseler bile, siz onların ilâhlarına sövmeyin" şeklinde bir şeyler söylerdi. Böyle yapmayıp: "Siz onların ilhalarına sövmeyin ki onlar da sizin Allah’iniza sövmesinler" demekle taraftarlarını biraz olsun yumusatıp aşırı saldırganlıktan uzak kılmak, böylece karşı tarafın mışıllemesine uğramaktan korumak istemiştir. Çünkü aksi takdirde sonucun kendi aleyhine olacağını düşünmüştür. Nitekim bu yumusama durumu üzerinedir ki Kureyşi'ler kusatma’yı kaldırırlar. Ancak ne var ki Muhammed, kusatma’nın kaldırılmasını, Tanrı’nın kendisine yardımcı olması sonucuna bağlayacak şekilde, yâni farklı bir içerikte olmak üzere, taraftarlarına yansıtır. Söylediğine göre güyâ Tanrı, Kâ'be'nin duvarında asılı duran andlaşma sayfasına bir kurt (solucan) musallat etmiş ve bu kurt, o sayfada Hasımıler (ve Muttalibi'ler ve Muhammed) aleyhinde yazılı ne kadar igrenç sözler varsa hepsını kemirip silmiş, sadece Tanrı’yı övücü nitelikteki kutsal sözcükleri bırakmıştır. Ve Kureyşi'ler, bunun böyle olduğunu öğrenince, derhal kusatmayı kaldırmışlardır. İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, Tanrı’nın, Kâ'be duvarında asılı bulunan andlaşma "sahifesi"ne bir kurt'u musallat ettiğini ve bu kurt'un o sahife'deki "küfür"leri sildiğini, amcası Ebû Tâlib'e nakleder. Muhammed'in bu söylediklerine inanan Ebû Tâlib, onu dinledikten sonra Kureyş'lilere hitaben şu şekilde konuşur: "(Ey Kureyşi'ler) Benim kardeşim oğlu, bana karşı iltizam ettiği doğru bir lisân ile demiştir ki: -Allâh, sizin Kâ'be'deki sahifenize bir kurt musallat etmiştir. Ondaki zâlim kelimeleri o kurt silmiştir. Yalnız İmu'llâh kalmıştır-. Kâ'be'ye gidiniz bakiniz. Eğer kardeşim oğlu doğru ise, bu zulmünüzü, kötü düşüncelerinizi bırakiniz, eğer kardeşim oğlu yalan çıkarsa, ben onu size takdim ederim, ister öldürünüz, ister diri bırakini"z (Bkz. Sahih..., Cilt Vİ, sh. 105). Bu sözleri dinleyen Kureyşi'ler hemen gidip Kâ'be duvarında asılı bulunan andlaşma "sahife"sine bakarlar. Güyâ görürler ki Ebû Tâlib'in söyledikleri doğrudur; "sahife"yi ellerine alırlar, "sahife" parça parça yere düşer. Bunun üzerine başlarını yere eğerler. Haber az geçmeden Mekke içine yayılır; ve yayılmasıyle birlikte Kureyş ileri gelenleri birbirlerine girerler: Hasımılere (Beni Hâsim'e) karşı haksizlik ettiklerini anlıyarak birbirlerini suçlarlar. Bu arada Mansûr İbn-i İkrime diye bilinen birinin çolak olduğu görülür: çünkü güyâ "sahife'yi (andlaşma metnini) kaleme aldığı (yazdığı) için Tanrı onu çolak yapmıştır [84] . Ve işte güyâ Kureyşi'ler, Kâ'be duvarına asılı "sahife"deki sözcüklerin Tanrı tarafından gönderilen bir kurt tarafından sılındığını öğrendikleri içindir ki korkuya kapılip üç yillik kusatmayı kaldırmışlardır. Söylemeye gerek yoktur ki Kâ'be duvarına asılı "sahife"nin, üç yıl boyunca hava durumu ve rutubet vs... gibi nedenlerle sılık ve okunmaz hâle gelmesi doğaldır. Ancak ne var ki Muhammed taraftarları, yukardaki hikâye'yi dinledikten, ve kusatma’nın kalkması sonucu
315
olarak üç yıl boyunca katlandıkları sıkıntıların sona erdiğini gördükten sonra Tanrı’nın Muhammed'e her vesileyle yardımcı olduğu kanısına varıp ona biraz daha bağlanırlar. Kendi kendilerine: "Pek iyi ama neden acaba Tanrı bizleri, bu haksizliklardan, bu sıkıntılardan kurtarmak için üç yıl bekledi de bu kurt'u daha önce göndermedi?" şeklinde bir soru sormayı düşünmemişlerdir. Sadece onlar değil, fakat bugüne değin, 1400 yıl boyunca böyle bir soruyu soran çıkmamıştır. Gerek o dönem insanlarının ve gerek o dönemden bu yana şeriâtçıların sormayı akıllarından geçirmedikleri bir husus daha vardır ki o da Muhammed'in, yukarda görüldüğü gibi, Mekke döneminde kendi taraftarlarına: "Siz onların (yâni müşriklerin = putperestlerin) putlarına sövmeyin ki onlar da sizin Tanrınıza sövmesinler" şeklinde tavsiyede bulunduğu halde, Medine'ye geçtikten sonra putları kirdirtması ve "müşrik"leri (putperestleri) yaşama hakkından yoksun kılmasidir. Bu konuda soru sormayı akıl etmek değil fakat "Siz onların putlarına sövmeyin " şeklindeki sözleri, biraz önce değindiğimiz gibi, Muhammed'in başka din ve inançlara hoşgörülü bakişi olarak tanımlamışlardır. Oysa Muhammed bu sözleri bu maksatla söylememiştir. Söylemesinin gerçek nedeni şudur ki, o dönemde (ki "Birinci Mekke dönemi" diye bilinir) henüz güçlü bulunmadığı için put'ları yok edecek ve putperestleri İslâm'a zorlayabilecek durumda değildi. Kureyşi'lerin sabirlarının tükenmekte olduğunu görmekle, kendi taraftarlarına: "Siz onların (yâni müşriklerin = putperestlerin) putlarına sövmeyin ki onlar da sizin Tanrınıza sövmesinler" şeklinde konuşmaktan ve böylece onları yumusatmaya çalışmaktan başka yapabileceği bir şey yoktu. Fakat Medine'ye geçipte güçlenmeye başlayınca tutumunu tamamıyle değiştirmiştir. Bu dönemde, değil yalnız onların putlarına küfretmek ve fakat aynı zaman bu putları kırıp yok kılmak ve "müşrik"leri (putperestleri) kılıç yolu zorla İslâm'a sokmak gibi saldırgan bir siyâsete yönelmiş ve Kur'ân'a: "Müşrikleri nerede görürseniz öldürün" (K. Tevbe Sûresi , âyet 5); ya da: "Eğer (müşrikler) tevbe edip namazı doğru kilar, zekâti verirlerse kendilerini saliverin" (K. Tevbe sûresi, âyet 5) şeklinde hükümler koymuştur. Öte yandan Muhammed, Medine'ye geçtikten sonra, Kureyşi'lerin ve Kinâne oğulları’nın, Hasımı'lere (ve daha doğrusu kendisine) karşı, yillarca önce (en azından 11 ya da 12 yıl önce) giristikleri yukardaki olayın intikamını almaktan ve bunu "ilâhi bir intikam" olarak tanımlamaktan da geri kalmamıştır. Gerçekten de İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Muhammed, Mekke'yi fetihten bir gün önce şöyle konuşmuştur: "Allah Mekke'nin fethini müyesser kilarsa, yarın menzılımız insâAllâh Kinâne oğullarının hayfi (yurdu) dur ki: vaktiyle Kinâne oğullarıyle Kureyş müşrikleri burada küfür üzerine andlaşmışlardı" (Bkz. Sahih-i..., cilt X, sh. 308; ayrıca bkz. Cilt Vİ, sh. 103 , hadis no. 786). Bu konuşmada "menzılımız Kinâne oğullarının hayfi [85] " dir dediği yer Ebi Kubeys dağının yamacında olan bir yerdir ki Kinâne oğullarının yurdu olup, yillar önce burada Kinâne oğulları, Kuredysi'lerle (Muhammed'i koruyorlar diye) Hasımı'ler ve Muttalibi'ler aleyhine yukarda sözünü ettiğimiz andlaşmayı yapmışlardır. İslâm kaynakları burasını "Hacûn" mevkii adıyla de anarlar [86] . Söylendiğine göre Muhammed, intikam cikarmak amacıyle İslâm sancağını bu "Hacûn" mevkiine dikmiş, çadırını da orada kurdutarak konaklamıştır
316
Bu olayı ve Muhammed'in bu mevki'de konaklamış olmasını şeriâtçılar "büyük bir intikâm-i ilâhi" ("ilâhi intikam'in tecellişi" ) şeklinde yorumlarlar (Bkz. Sahih-i... , Cilt Vİ, sh. 104 ve cilt X, sh. 309).. Öyle anlaşılıyor ki Muhammed, bu "intikâm-i ilâhi"yi, ömrünün son yillarına doğru, "Vedâ Hacci" sırasında yeniden "yâd etmek" (anmak )istemiş, ve Minâ'dan dönüşünde, yine bu "Hacûn" mevkiinde konaklamıştır (Bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 309) [87] . Fakat her ne olursa olsun üzüntü verecek gerçek şu ki, yukardaki hikâyeler (tıpkı benzerleri gibi) insanlarımizi, bâtıl inançlara saplamak, intikam duyguları içerisinde yoğurmak, düşünme gücünden yoksun kılmak, hoşgörüşüzlüğe saplamak ya da bu tür ölümsüzluklara doğrultmak bakımından ölümsüz sonuçlar yaratacak nitelikte şeylerdir; bundan dolayıdır ki bu tür hikâyelerin (ve Kıssa’ların) akıl süzgecinden geçirilip eleştirilmeleri gerekir.
DİPNOTLAR 1 Bilindiği gibi Kur’ân’ın Al-i İmrân sûresi'nde şöyle yazılıdır: "Sana kitabı indiren O'dur. Onun (Kur’ân’ın) bazı âyetleri muhkemdir ki, bunlar Kitab’ın esasidir. Diğerleri de mütesabihtir. Kalblerinde egrılık olanlar, fitne çıkarmak ve onu tevil etmek için ondaki mütes^bih âyetlerin peşine düşerler. Halbuki Onun tevılını ancak Allah bilir. İlimde yüksek pâyeye erişenler ise: -Ona inandık; heposi Rabbımız tarafındandır- derler. (Bu inceliği) ancak aklıselim sahipleri düssünüp anlar" (K. 3 Al-i İmrân Sûresi, ayet 7). 2 Ebû Hüreyre, hadîs naklınde en güvenılır kaynaklardan biri sayılır. Muhammed'le devamlı şekilde berâber olmuş, ve sahip bulunduğu yanılmaz hafıza sayesinde, onun ölümünden sonra da pek çok hadîs naklettiği görülmüştür. 3 Enes b. Mâlik'in rivâyeti şöyle: "Resûlu'llâh... )kazâ-yi hâcete çıktığı zaman bir çocukla berâber yanımızda bir şu mitharası olduğu halde (hizmet için) gelirdik" (Bkz. Sahih-i... Cilt I. sh. 141, hadîs no. 121). 4 Abdullah b. Ömer'in rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt I. sh. 138, hadîs no.119 5 Bunlar dışında bir de çeşitli nedenlerle değerini yitirmiş olanlar (ki böyle hadîs'e "mudrac" adı verilir); ya da tek ve yetkişi zayif bir kişi tarafından rivâyet edilmiş olanlar (ki böyle hadîs'e matruk=terkedilmiş); ve açıkçaa yalan olanlar (ki böyle hadîs'e mavzu=uydurma) vardır. 6 Bu konuda Turan Dursun'un Kur'ân Ansiklopedisi (Cilt VII, sh. 92 ve d. bakiniz) 7 Bu konuda benim Teokratik Devlet Anlayışından Demokratik Devlet Anlayışına adlı kitabıma bakiniz 9 Diyânet'in açıklamasına göre Kâmus çeviricisi Asim'in tanımı "belinleme ve uçunma" şeklindedir ve kadınların: "Uykuda ürktü de uçukladı" diye konuşmalarında yer alan
317
"uçukladı" sözcügu ile Asim'in kullandığı "uçunma" sözcükleri aynı şeylerdir. Bkz. Sahih-i..., Cilt III, sh. 345 not. 1 10 Bu konularda Kisâ'ı’nın Kisas al-anbiya adlı kitabına bakiniz. 11 Enes İbn-i Mâlik'in yaptığı tanımlama için bkz. Sahih-i..., Cilt IX, sh. 266, Hadîs no. 1447, ve Cilt I, sh. 70, Hadîs no. 57) 12 Bu konudaki hadîsler için bkz. al-Muttaki'l Hindi, Kanz al-Ummal fi sunan al-Akval (Haydarabad 1312) Cilt VIII, sh. 24-28. Ayrıca bkz. Arsel, Arap Milliyetçiliği ve Türkler (İnkilap Kitapevi, İstanbul, 1987, sh. 48 ve d.) 13 Hadîs'te "Bir zenci adam yâhud kadın" şeklinde geçmektedir. Bkz. Sahih-i..., (Cilt II, sh. 399, Hadîs no. 286) 14 İbn İshak, age (1980), SH.364-369. Ayrıca bkz. William Muir, The Life of Mohammed (London 1894) sh. 240 ve d. 15 Bkz. İbn-i İshak, age (1980), sh. 368. Hadîs'ler için bkz. Sahih-i... (Cilt X, sh. 176). Muir, age, (sh. 240 ve d) 16 Vakidî, age,. . Muir. age. sh. 242 17 Vakidî'nin rivâyetine göre olay Hicret'in 6.yılına rastliyor. 18 Bkz. Ebû Câfer Muhammed b. Cerir et-Taberî Tarih'ı’nın çevirisi için T. C. Milliği Egıtım Bakanlığı’nin "Sark-İslam Klaşikleri" serişi olarak yayınladığı Taberî'nın mılletler ve Hükümdarlar Tarihi (İstanbul 1966, Cilt II) yapıta bakiniz. Ayrıca bkz. Tarih-i Taberî Tercemesi, (Can Kitabevi, İstanbul 1982, Cilt II, sh. 406); ayrıca bkz. İbn-i İshak, age (1980) sh. 482 19 Tarih-i Taberî Tercemesi..., (Cilt II, sh. 406) 20 Bu üç kişinin Mes'ûd İbn-i Sinan, Abdullah İbn-i Üneys ve Abdullah İbn-i Utbe adındaki kişiler olduğu söylenir. Ensar'dan olan bu sonuncu Abdullah ile Muhâcir'lerin ünlülerinden olan Abdullâh İbn-i Utbe İbn-i Mes'ûd' u birbiriyle karıstirmamak gerekir. Taberî'nin ifâdesine göre çete mensuplarından biri abdullah b. Enes'dir. 21 Tarih-i Taberî Tercemesi... (Cilt II, sh. 406-7) 22 Taberî, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi (Millî Egıtım Bakanlığı yayınları, Cilt II. sh. 365) 23 Bu şiir'ler için bkz. Taberî, age (1966), Cilt II, sh. 367; ayrıca bkz. İbn-i İshak, age (1980), sh. 482-3 24 Tarih-i Taberî ..., (İstanbul 1982), Cilt II, sh. 400) 25 Tarih-i Taberî..., (İstanbul 1982, Cilt II, sh. 400).
318
26 İkinci yardımcının kim olduğu hususunda gorüs ayrılığı bulunmakla beraber İbn-i Hisâm’ın Siyret'inde yukaraki işim zikredilmekte. 27 İbn İshak, age (1980) (sh. 68-9); Taberî, age (1966) II, sh.9. Bununla beraber Amine'nin, öyle öylendiği gibi yüksek mevki sahibi bir kadın olamdiğini, ve bu yukardaki iddiaların efsane'den ibâret bulunduğunu kabul edenler de vardır. Bkz. İslâm Ansiklopedisi (Amine sözcüğüne bakiniz) 28 Taberî, age (1966) , Cilt II, sh. 8-13; İbn İshak, age (1980) sh. 68-9 29 İbn İshak, age (1980), sh. 69 30 Buradaki "onlara" sözcüğü, Diyânet İşleri Başkanlığı'na göre "müşrik'leri" yâni "Puta tapan Arap'ları" kapsar. Diyânet, Vakidî 'ye göre bu âyet'lerin Ümeyye için indiğini belirtirken Tanrı’nın Muhammed'e: "Müşriklere şu adamın kıssasını da oku..." şeklinde konuştuğunu söyler. (Bkz. Sahih-i..., Cilt X,. sh. 39). Buna karşılık Türkiye Diyânet Vakfı’nın Kur'ân çevirisinde "Onlar" sözcüğünün "Yahudileri" kapsadığı yazılıdır (Bkz. A'râf sûresi’nin 175ci âyeti’nin açıklaması) 31 İbid. 32 "Ensar" (ya da "Ansar") sözcüğü, Muhammed'i "peygamber" olarak kabul edip Medine'ye çağıran ve ona ve onunla birlikte Medîne'ye hicret eden Mekke'li müslümanlara (ki "Muhacirîn" denir) yardımcı olanlardır. 33 Abdi'bni Humeyd'in yorumunda yer alan bu rivâyet ıcın bkz. Sahih-i... (Cilt III, sh. 5-6) 34 "Yederdim" söcüğü burada, "yardım ederdim" anlamında 35 "Dihye b. Halîfetü'l-Kelbî" olarak da yazılır. 36 "Seby" sözcüğü, savaşta ele geçirilen kadın ve erkek esirler anlamınadır. 37 Ganimetin paylaşılmasından önce ve herkesin hissesine ne düseceği belli olmadan Muhammed'in böyle bir işlemde bulunmasını İslâmcılar doğal bulurlar. Bu konudaki açıklama için bkz. Sahih-i..., Cilt II, sh. 307 not. 2 38 "Bani'l-Nazîr" olarak da yazılır. 39 Ebû Mûsâ'nin rivâyetine göre Muhammed, "Üç kişinin ikiser ecri vardır" demiş ve bunlardan birinin Ehl-i Kitap'dan (yâni yahudilerden ya da Hırıstiyanlardan) olup da hem kendi peygamberine ve hem de Muhammed'e îmân eden kimse olduğunu, diğerinin hem Tanrı’nın ve de efendisinin hakkını edâ eden köle olduğunu, üçüncünun de efendisi tarafından azâd edilip nikâ eidlen câriye olduğunu bildırmıştır. Bkz. Sahih-i..., Cilt I, sh. 95. hadîs no. 83) 40 Muhammed'in Safiyye ile evliliğini İslâm kaynaklarına göre hikâye eden Diyânet İşleri Başkanlığı: "Bu bahsi şu hadis-i serîf ile itmâm edelim" diyerek Muhammed'in şu sözlerini nakleder: "Res^ûl-i Ekrem... buyurdu ki: -Vahyini Rabbim Azze ve Celden Cibrîl aleyhi's-
319
selâm getirmeden zevcât-i tâhirâtimdan hiçbiriyle tezevvüç etmediğim gibi, kızlarımdan hiçbirini de tezvîç etmedim". (Bkz. Sahih-i... Cilt II. sh. 311) 41 "Mekr" sözcüğünün karşılığı "hile" , "düzen" dir. 42 Hayber Yahudileri’ni dize getirdikten sonra Muhammed, onları yurtlarından sürmek istemiş, fakat onlar yarıcı olarak kalmak, yâni hurmaları timar edip mahsülun yarısını bırakmak gibi bir teklifte bulunmuşlardır. Bu teklif kendisine câzib geldiği için Muhammed, onların kalmalarına izin vermiştir. Ancak ne var ki günün birinde "tehcîre uğrayacaklarını" (yurtlarından sürüleceklarını) haber vermekten geri kalmamıştır. Nitekim ölürken "Cezîuretü'l-Arab'da iki dînin bir arada bulunmayacağı”nı söylemekle, bu Yahudilerin Ömer bin Hattâb'in halifeliği zamanında sürümeleri zeminini hazırlamıştır. (Bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 163, hadîs no. 1056; ve Cilt VIII, sh. 142) ona vermeyi teklif etmişlarına izin vermiştir. Fakat bu izni, onlardan yararlanma amacına dayalı olarak vermiştir. 43 Bir çok vesilelerle Muhammed Ayşe'yi, diğer kadınlarından çok fazla sevdiğini ve ünstün tuttuğunu belirtmıştır. Bir vesileyle Amr İbn-i As'in kendisine sorduğu: "Yâ Resûla'llâ! Ashâb içinde size en sevimli kimdir?" sorusuna: "Aise'dir" diye cevap vermiş, erkeklerden de Ebû Bekir'i ve ondan sonra Ömer bin Hattâb en fazlasevimli kimseler olarak tanımlamıştır. Bkz. Sahih-i..., IX, sh. 335, Hadîs no. 1488). Ayşe'yi üstünm tuttuğun konusunda benim, Şeriât ve Kadın adlı kitabıma bakiniz. 44 Asyet şöyle: "Ey mü'minler! Bir topluluk diğer bir topluluğu alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler..." (K. 49 Hucurât 11) 45 Kur'ân'da Tanrı’nın, Cumartesi gününe hürmet edenleri lânetlediği yazılıdır (Bkz. 4 Nisâ 47) 46 "İgtinam ettinse" deyimi "ne yagma yaptınsa" ya da "ne capulculuk ettinse" anlamlarınadır. 47 "Mevâsî" sözcüğü binek ve kasaplık dört ayaklı hayvanlar (örneğin deve'ler) için kullanılır. 48 Bütün bu hususları İbn-i Hisâm’ın Siyer'inde, Buharî'nin Sahih'inde bulmak mümkündür. 49 Turan Dursun, Tabu Can Çekişiyor: Din Bu, (Kaynak yayınları , İstanbul 1990, sh. 71 ve d.) 50 Bu konuda İbn Hisâm’ın sıra' sina, Balazurî'nin Futüh el-buldân adlı yapıtına, Tabarî'nin Tarih'ine ve Yakubî'nin Tarih adlı kitabına bakiniz. 51 Bu dört kişi şunlardır: Uyeyne İbn-i Bedir, Akra' İbn-i Hâbis, Zeydü'l- Hayl Alkame (ya da Amır İbn-i Tufeyl). Bu konuda Buharî'nin Ebû Saîd-i Hudrî'den rivâyeti için bkz. Sahih-i..., Cilt X, sh. 353, hadîs no. 1641. 52 Turan Dursun'un, Ebû Davud'un Kitabu'l-Akdiyye adlı yapıtından naklı için bkz. Din Bu (Kaynak yayınları, İstanbul 1990, 1.Kitap, sh. 71)
320
53 Bu konuda Taberî'nin Camıu'l-Beyan fi Tefsiri'l Kur'ân adlı yapıtına ve bu yapıta atfen Turan Dursun'un "Rüsvetle Müslüman Olanlar" başlıklı yazışına bkz. Din Bu (Kaynak yayınları, İstanbul 1990, 1.Kitap , sh. 71). 54 Yukarda, tirnak içindeki alıntılar, Diyânet'in Sahih-i Buhârî Muhtasari-Tecrîd-i Sarih Tercemesi adlı yayınların 8.cild'inden aynen alınmıştır. Kolaylık olsun için bazı Arapca sözcükler, türkçeleştirilmiştir. 55 "Salat-i Zuhur" , ögle namazı demektir. 56 Bu konuda Muhammed bir de Tanrı'dan magƒiret dilemek ve O'na tevbe etmek sûretiyle de bol yağmura kavuşmanın mümkün olduğunu söyler ve vaktiyle Hûd adındaki "peygamber"in kendi kavmine yaptığı öğütleri örnek verirdi. Bu vesileyle Kur'ân'a koyduğu şu âyet'i okurdu: "Ey Kavmim! Rabbinizden bağış dileyin; sonra da O'na tevbe edin ki, üzerinize göğü (yağmuru) bol bol göndersin..." (K. 11 Hûd Sûresi , âyet 52) 57 "Mudar" , Mekke'den gayrı bir yerin adıdır. 58 Nitekim Kur'ân'a koyduğu bir çok âyet'lerle Tanrı’nın vaktiyle Ad kavmine, "aci veren bir azabı içinde taşıyan yel" gönderdiğini söylerdi. Bu konuda Zâriyât Sûresi’nin 41, 42; Fussilet Sûresi’nin 15, 16; Kamer Sûresi’nin 18-21; Hakke Sûresi’nin 6-8; âyetlerine bakiniz. 59 Bunun böyle olduğu Diyânet yayınlarında şöyle belirtılıyor: "...O zamanlar kavm-i Arab, bir ümmet-i ümmiye (okumasız bir ummet) idi; içlerinde okur, yazar kısmı pek az olduğu gibi, o zamanki (Arab yarım adasındaki) hayatına göre halk arasında köle ve câriye maküleleri mühim bir yekûna bâlig oluyordu. Bunların her biri bir kabileye mensubtu. kendi lehçelerinden başka bir lûgatle Kur'ân öğrenmeleri gayetle müsküldü. Halbuki (Kur'ân nûr'unun) bir an evvel bütün (Arap kabileleri) arasında ve bu sûretle butün (milletler) içinde (yerlesip yayimlanması gerekli idi). Binaenaleyh bu müskülü izâle etmek ve ümmete (kolaylık) göstermek icâb ediyordu. Bunun için müsfik Peygamberimiz Kur'ân(in) yalnız Kureyş lûgati ile değil, her fasih (Arab lûgatI) ile nâzil olmasını ve ol vechilye okunabilmesini arzû ediyorlardı. Übey İbn-i Kâ'b hadîsinde görüldüğü uzere, resûl-i Ekrem bu arzularını Hazret-i Cibrîl'e zaman zaman izhar etmekten (geri kalmamıştı). Bu sûretle Kur’ân’ın nâzil olduğu ve kirâetine musaade buyurulduğu lûgati Arab yediye bâlig olmuştur. Ve böylece on sene gibi kisa bir zaman zarfinda Kur’ân’ın nûru (büyük bir sûratle Arab adasına ve bütün âleme yayilmiştir) " (Bu alıntı için bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 316; ayrıca bkz. Cilt IX, sh. 28). 60 Her ne kadar şeriâtçılar Mekke'yi İslâm dünyasi’nin baskent'i olduğunu, ve "çevresi" deyimininden bütün dünya’nın kast'edildiğini söylerlerse de yalandır. Bütün diğer hususlar bir yana, fakat bir de şunu düşünmek gerekir ki, eğer Kur'ân bütün insanlara gönderilmiş olsaydı, sadece Arapça olarak gönderilmezdi. Öte yandan Tanrı’nın "apaçık" olmak üzere gönderdiği söylenen bir kitapta bu husus, tereddude mahal bırakmayacak bir şekilde belirtılırdı. 61 Şeriâtçılar bu konuda da gerçekleri saptırmaktan geri kalmazlar ve Tanrı’nın Kureyş'e ihsan'da bulunduğunu ve çünkü Kureyş kabilesi’nin bütün Araplarca kutsal syildiğini söylerler. Oysa ki Kureyş kabilesi, her ne kadar Mekke'de yönetime egemen ve sözü geçer bir kabile olmakla beraber Mekke dışındaki Araplarca kutsal sayılan bir kabile değildi. Kureyş'i bütün Araplar bakımından "kutsal" ve "üstün" niteliğe eriştiren ve örneğin "imam", yâni
321
"halife" (devlet başkanı) olabilmenin Kureyşli olmaya bağlı bulunduğu kuralini yerleştiren Muhammed'tir. 62 Bu konuda benim Arap Milliyetçiliği ve Türkler adlı kitabıma bakiniz. 63 Yüzünde sarılık gördügu bir kız çocuğu için Muhammed: "Bu kizcağizi okutup üfletin. Çünkü buna göz degmıştır (nazar var)" demiştir. Yukardaki kaynaktan gayrı Bkz. Müslim, e's-Sahih. Kitabu's-Selâm, Hadî sno 2197. Dursun, aga , I. sh. 136) 64 Örneğin Hayber seferi sırasında bacağından vurulan Ekva Oğlu Seleme, yarasının iyileştirilmesi için Muhammed'in yanına gelir ve Muhammed onu "üç kez üfürür". Söylendiğine göre adamcağız iyileşmıştır. Yukarda belirtilen Diyânet yayınlarından gayrı Ebû Davud'un "Sünen, Kitabu't-Tibb" (Hadıîs no 3894) bakiniz. ayrıca bkz. Dursun, Din BU, Cilt I, sh. 135) 65 İslâm kaynaklarının bildirmesine göre Hayber seferi sırasında Muhammed, gözlerinden rahatsız olduğunu duyduğu Ali’yi yanına getirtip gözlerine tükürür ve Ali’nin gözleri hemen iyileşir. Diyânet yayınlarından gayrı müslim'in e's-Sahih, Kitabu'l-Cihâd, adlı yayına (Hadîs no. 1807) ve ayrıca Dursun'un Din Bu (cilt I, sh. 134) kitabına bakiniz. 66 Bu konuda benim "Toplumsal Geriliklerimizin Sorumluları: Din Adamları" m adlı kitabıma bakiniz. 67 Ebû Dâvud, Tırmızî ve Nesâi gibi kaynakların rivâyetleri için bkz. Sahih-i..., Cilt VII, sh. 45 68 Bu alıntı için bkz, Turan Dursun, Tabu Can Çekişiyor. Din Bu, ( Kaynak yayınları, İstanbul 1990, Cilt I, sh139) 69 İbid. 70 Diyânet İşleri Başkani M. S. Yazıcıoğlu'nun Hürriyet gazetesin'deki beyani için bkz. Hürriyet 21 Kasım 1990. 71 Burada gecen "Busâk" sözcüğü "tükürük" demektir; "Tayyibden atyeb" deyimi "hos olan şeyden üstün olan hos sey", ve "Tahirden atyep" deyimi ise "Temizin en temizi" şeklinde çevrilebilir. 72 "Ferc" sözcüğü kadının cinsel organi anlamınadır. 73 Bu alıntı, Milli Egıtım Bakanlıgı’nın çevirisinden aynen aktarilmiş olup tümce ve sözlük yanlışları çeviriciye âid'tir. 74 "Kirat" sözcüğü "dört keçiboynuzu çekirdeği ağırlığinda mücevher tarti bırımı" olarak tanımlanır 75 "Kudret-i fâtira" deyimi "yaratan güç", yâni "Tanrı" olarak cevrilebilir.
322
76 Sârih Kirmânî gibi kaynaklar, Sevde olayının ve Ömer İbn-i Hattâb'in i'tirazı’nın iki kez vuku bulduğunu, bunalrdan birinin hicâb hayeti’nin inmesinden önce, öbürüsünün de sonra olduğunu söylerler 77 Bu konuda Ahmed b. Hanbal’ın ve İbn Sa'd'in yapıtlarına bakiniz. 78 Bu konuda benim "Şeriât ve Kadın" adlı kitabıma bakiniz. 79 Bu klonuda Bkz. Sprenger, Das Leben und die Lehre des Muhammed (Berlin 1861, Cilt I. 207 ve d.); William Muir, The Life of Mohammed, From Original Sources, (Edinburg 1923, sh.6); R. Dozy, Essai Sur l'Histoire de l'İslamışm (Traduit du Holandais par V. Chauvin, Paris 1879, sh. 24-5) 80 Bu konu için İslâm Ansiklopedisi'nde "Nuh" sözcüğüne bakiniz. 81 Yukardaki husular için benim Din Adsamları adlı kitabıma bakiniz. 82 Muhammed'in koruyuculuğunu yapan "Hasimî'ler ve "Muttâlibî"ler aleyhine yapılan Andlaşma 83 Benî Kinâne (Kinâne kabîlesi) 84 Zübeyr İbn-i Ebî Bekr'in Ensâb adlı kitabında bunun Bağız İbn-i Amr olduğu bildiriliyor. (Bkz. Sahih-i..., Cilt VI. sh. 104) 85 "Hayf" sözcüğü "haksizlik:", "zulüm" anlamlarına gelir; İslâm kaynakları "Kinâne oğullarının hayfi" deyimini "Kinânen oğullarının yurdu" olarak 86 Bu mevkiin ayrıca "Muhassab" , ya da "Ebtah" adlarıyle de anıldığı anlaşılmaktair (Bkz. Sahih-i..., Cilt. X, sh. 309) 87 Bu konuda ayrıca İbn-i Hisâm’ın Zâdul- Mehad' ina, İbn-i Hacer'in Fethü'l-Bârî' sine, Zübeyr İbn-i Bekr' in Ensâb'ina bakiniz. 88 Muhammed'in koruyuculuğunu yapan "Hasimî'ler ve "Muttâlibî"ler aleyhine yapılan Andlaşma
323
