UJI FISIK PENENTUAN NILAI KETERGERUSAN HARDGROVE ( HGI ) I.
TUJUAN PERCOBAAN Setelah melakka! "e#$%&aa! '!' 'ha#a"ka! maha'*a mam" + ,e!e!tka! I!ek Kete#-e#a! Ha#-#%e a#' &at&a#a. • ,e!/elaka! "e!-e#t'a! a! "e#a!a! 0''k &at&a#a. •
I I.
ALAT DAN BAHAN Alat 1a!- '-!aka! + 2. S'e S'e'! '!- ,a$h ,a$h'! '!ee 3. Ha#-# Ha#-#%e %e G#'!a G#'!a&'l' &'l't1 t1 I!e4 I!e4 5. R'00le 6. Ka 7. Ne#a Ne#a$a $a A!al' !al't' t'k k Baha! 1a!- '-!aka! + 2. Bat&a Bat&a#a #a 1a!1a!- telah telah '"#e"a '"#e"a#a' #a'
III .
DASAR TEORI Bat&a#a Bat&a#a me#"aka! me#"aka! m'!e#al &aha! &aka# 1a!- te#&e!tk te#&e!tk e&a-a' at $e&aka! e'me!te# 1a!- &e#aal a#' "e!'m&!a! a! "e!-e!a"a! ha!$#a! &aha! &e#ell%a 1a!- &e#al a#' tm&h8tm&ha!. Baha! '!' te#"aatka! a! &e#&ah ka#e!a aa!1a "#%e teka!a! a! "a!a. Be!tk a*al a#' ha'l "e!'m&!a! a! "emaata! '!' aalah &e#"a -am&t 1a!- etelah me!-alam' teka!a! a! "a!a aka! &e#&ah &e#t#t8t#t "eat9 l'-!'t9 &8&'ttm'!9 &'ttm'!9 a! a!t#a't te#-a!t!- a#' &ea#!1a teka!a! a! "ema!aa! 1a!- 'alam'. P#e"a#a' am"el &at&a#a aalah mem"e#'a"ka! $"l'ka! am"el 1a!me*ak'l' el#h am"el aal !tkl ke"e#la! a!al''. Sam"el &at&a#a 1a!aka! '"#e"a#a' '!' &e#aal a#' -#% am"el 1a!- telah 'am"l'!- e!-a! /mlah te#te!t ea' !tk ke"e#la! a!al''. P#e"a# P#e"a#a' a' am"el am"el me!$ak" me!$ak" &e&e#a"a &e&e#a"a "e!-e#/a "e!-e#/aa! a!
1a!1a!- te#'#' a#'
"e!-e#'!-a!9 "e!-e$'la! k#a! &t'#9 "e!-aka! am"el a! "em&a-'a! am"el am"el.. Pe!-e# Pe!-e#'!'!-a! a! am"el am"el 'lak 'lakka! ka! !tk !tk me!a" me!a"atk atka! a! k%!'' k%!'' te#te!t te#te!t
eh'!--a a"at 'lakka! "e!--e#a! a! "em&a-'a! am"el ta!"a keh'la!-a! &e#at a! te#k%t%#'. Pe!-e$'la! k#a! &t'# 'lakka! e!-a! $a#a "eme$aha! a! "e!--e#a! &%!-kaha! &at&a#a am"a' k#a! te#te!t 1a!- me!/am'! t'ak aka! me#&ah kal'ta &at&a#a te#e&t. Pe!-aka! am"el 'lakka! e!-a! $a#a me!-ak am"el !tk me!a"atka! am"el 1a!- h%m%-e!. Pem&a-'a! am"el 'lakka! e!-a! $a#a me!-#a!-' &e#at am"el e!-a! me!--!aka! alat "em&a-' am"el ta!"a me#&ah k#a! &t'# eh'!--a '"e#%leh am"el 1a!- me*ak'l' el#h am"el a*al. Kal'ta &at&a#a aalah '0at 0''ka a! k'm'a a#' &at&a#a 1a!- mem"e!-a#h' "%te!' ke-!aa!!1a. Kal'ta &at&a#a 'te!tka! %leh mae#al a! m'!e#al matte# "e!1!!1a9 e#ta %leh e#a/at $%al'0'$at'%! (#a!k).Umm!1a9 !tk me!e!tka! kal'ta &at&a#a 'lakka! a!al'a k'm'a "aa &at&a#a 1a!- 'a!ta#a!1a &e#"a a!al'' "#%k'mat a! a!al'' lt'mat. A!al'' "#%k'mat 'lakka! !tk me!e!tka! /mlah a'# (m%'t#e)9 :at te#&a!- (%lat'le matte#)9 ka#&%! "aat (0'4e $a#&%!)9 a! kaa# a& (ah)9 ea!-ka! a!al'' lt'mat 'lakka! !tk me!e!tka! ka!!-a! !# k'm'a "aa &at&a#a e"e#t' + ka#&%!9 h'#%-e!9 %k'-e!9 !'t#%-e!9 l0#9 !# tam&aha! a! /-a !# /a#a!-. Kal'ta &at&a#a '!' '"e#lka! !tk me!e!tka! a"akah &at&a#a te#e&t me!-!t!-ka! !tk 'tam&a!- ela'! 'l'hat a#' &ea#!1a $aa!-a! &at&a#a ' ae#ah "e!el't'a!. Bat&a#a me#"aka! ha'l a#' akmla' tm&h8 tm&ha! "aa k%!'' l'!-k!-a! "e!-e!a"a! te#te!t. Akmla' te#e&t telah 'ke!a' "e!-a#h8"e!-a#h 1!e'me!ta#1 a! "%t8e'me!ta#1. Ak'&at "e!-a#h8"e!-a#h te#e&t 'ha'lka!lah &at&a#a e!-a! t'!-kat (#a!k) a! ke#m'ta! t#kt# 1a!- &e#a#'a'.L'!-k!-a! "e!-e!a"a! &at&a#a a"at me!-%!t#%l "e!1e&a#a! late#al9 kete&ala!9 k%m"%''9 a! kal'ta &at&a#a. U!tk "em&e!tka! at e!a"a! 1a- &e#a#t' '"e#lka! at !a! "e!-e!a"a! 'ma!a te#/a' "#%kt'0'ta %#-a!'k t'!--' a! "e!'m&!a! e$a#a "e#laha!8laha! !am! te# me!e# te#/a' alam k%!'' #ek' t'!--' 'ma!a te#a"at '#kla' a'# 1a!- $e"at eh'!--a %k'-e! t'ak aa a! :at %#-a!'k a"at te#a*etka!. KETERGERUSAN (Grindability)
Kete#-e#a! me#"aka! '0at mah8l't!1a &at&a#a !tk '#emk ata '-e#. Bea# ke$'l!1a !'la' kete#-e#a! '!'9 '!1ataka! e!-a! at '!ek 1a!- 'e&t Ha#-#%e G#'!a&'l't1 I!e4 ata HGI. Semak'! ke$'l !'la' HGI9 &e#a#t' emak'! l't "e!--e#a!!1a; a! &e-'t "la e&al'k!1a. Pe#tama8tama9 am"el '-e# a! 'a1ak h'!--a k#a! te#te!t9 1a't a!ta#a 22<=> 7<=?m. Setelah 't9 7=- am"el 'makka! ke alam alat /' kete#-e#a! Ha#-#%e &e#ama e!-a! @ &ah &%la. Setelah '"ta# e&a!1ak = kal'9 lal 'a1ak e!-a! a1aka! 7?m (3== meh). U!e#':e "#%$t (ha'l l%l% a1aka!) 1a!- '"e#%leh lal 't'm&a!-9 a! '&t't'ka! ke "e#amaa! &e#'kt+ HGI 25 9<5 'ma!a aalah &e#at !e#':e "#%$t (alam -#am) "aa a1aka! 7?m. H&!-a! a!ta#a kete#-e#a! e!-a! t'!-kat "em&at&a#aa!+
N'la'
mak'mm HGI !tk &at&a#a Je"a!-9 '"e#%leh "aa &at&a#a e!-a! ka!!-a! ka#&%! @ (a0 &a'). U!tk &at&a#a &'tm'! la# !e-e#' ('m"%# a#' la# Je"a!-)9 !'la' mak'mm!1a 'a"at "aa ka!!-a! ka#&%! ek'ta# <=. Se$a#a mm9 'ketah' &ah*a $ak'!- $%al me#"aka! &at&a#a 1a! "al'!- mah '-e#9 ea!-ka! &#%*! $%al ata l'-!'te me#"aka! &at&a#a 1a!- "al'!- ah '-e#. Te!t a/a hal '!' te#-a!t!- "la ke"aa t#kt# &at&a#a ma"! &a!1ak8e'k't ka!!-a! a&!1a. HGI mm!1a '!1ataka! alam #e!ta!- &'la!-a! a!ta#a 5=>23=. U!tk &at&a#a 1a!- '"aka' "aa "em&a!-k't l't#'k (team $%al)9 &at&a#a '-e# te#le&'h ahl me!/a' "a#t'kel hal e&elm 'makka! ke alam &%'le#. B'la &at&a#a te#lal ke#a9 1a!- &e#a#t' !'la' HGI ke$'l9 maka aka! me!#!ka! "e#0%#ma a#' me'! "e!--e# (m'll). De!-a! kata la'!9 &'la !'la' HGI emak'! #e!ah9 maka '"e#lka! a1a 1a!- le&'h &ea# &a-' me'! "e!--e#. Ka#e!a 't9 "a#a "e!--!a (e#) &a!1ak 1a!- me!eta"ka! !'la' HGI ' ata 67 !tk &at&a#a 1a!- me#eka &el'. Bat&a#a 1a!- aat '!' '"aka' ' Je"a!-9 ke&a!1aka! mem'l'k' !'la' HGI k'ta# 7=. Kete#-e#a! &at&a#a me#"aka! '0at 0''k 1a!- me!$ak" '0at8'0at la'! e"e#t' kekata!9 keke#aa! a! kat "e$ah. N'la' kete#-e#a! Ha#-#%e aalah a!-ka 1a!- me!!/ka! kemaha! &at&a#a !tk '-e#. ,ak'! t'!--' !'la' kete#-e#a! &at&a#a9 mak'! mah &at&a#a 't '-e#. Bat&a#a 1a!- "al'!- mah '-e# aalah &'tm'! l%* %lat'le a! me'm %lat'le
&'la '&a!'!-ka! e!-a! &at&a#a &'tm'! /e!' h'-h %lat'le9&&'t'm'! a! a!t#a't. S'0at 0''k &at&a#a "e#l 'ketah' !tk "e-el%laa! a! "e!-%laha!. Pe!-el%laa! aalah "e#laka! &at&a#a a#' 'am&'l a#' alam am"a' /a' &aha! &a#a!- 1a!- 'a" /a'. Pe!-el%laha! aalah "#%e1a!- &e#aa alam "e!-el%laa!9 &a-a'ma!a me!-%lah &at&a#a te#e&t am"a' /a' "#%k akh'#. Bat&a#a 1a!- me!-a!!- e'k't %lat'le ( a& te#&a!- ) aalah &at&a#a 1a!mah '-e#. S'0at 0''k &at&a#a &e#"e!-a#h tee#haa" "ema!0aata! &at&a#a 't e!'#'9emak'! te#'e!t'0'ka' '0at 0''k &at&a#a te#e&t emak'! mah "e!-el%laha!.
IV.
LANGKAH KERJA a.
P#e"a#a' Sam"el U!tk Pe!-/'a! Ha#-#%e G#'!a&'l't1 I!e4 ( HGI ) ,e!'m&a!- 2=== -# am"el &at&a#a a! me!1a#'!- me!--!aka! • a1aka! 3= meh 1a!- 'ta#h 'ata a1aka! = meh e!-a! •
me!--!aka! 'e'!- ma$h'!e elama 3 me!'t ,e!-ela#ka! am"el 1a!- te#taha! "aa a1aka! = meh me!-ak am"a' h%m%-e! a! melakka! "em&a-'a! am"el e$a#a #'00le e!-a! mem'ahka! e&a!1ak 23= -# a! me!1a#'!kem&al' a1aka! = meh !tk mem&e#'hka! e& e!-a! me!--!aka! 'e'!- ma$h'!e elama 7 me!'t
&.
Pe!e!ta! N'la' Kete#-e#a! Ha#-#%e ,e!'m&a!- 7= -# am"el &at&a#a 83= = meh a! am"el '-e# • alam alat Ha#-#%e G#'!a&'l't1 U!'t am"a' = "ta#a!. Ha'l "e!--e#a! 'a1ak e!-a! a#'!-a! 3== meh me!--!aka! alat #%ta" elama 2= me!'t
•
,elakka! "e#h't!-a! 83== meh e!-a! me!-k%!e#'ka! alam k#a kal'&#a' a#' am"el ta!a#
V.
DATA PENGA,ATAN •
Be#at am"el e&elm 'lakka! "e!--e#a! HGI 2. Sam"el 2 &at&a#a 3= meh + 7=95 -#am 3. Sam"el 3 &at&a#a 3= meh + 7=956 -#am
•
Be#at am"el etelah 'lakka! "e!--e#a! HGI 2. Sam"el 2 &at&a#a 3== meh + 695 -#am 3. Sam"el 3 &at&a#a 3== meh + 59= -#am
•
Be#at *aah 3== meh 2. Sam"el 2 3. Sam"el 3
+ 5639 -#am + 5639< -#am
VI.
PERHITUNGAN •
Sam"el 2 &e#at &at&a#a 3== meh 695 -#am =926<4 293 y + 1,6662
0,1497 4,37 + 1,6662
•
0,1497
6=953
Sam"el 3 &e#at &at&a#a 3== meh 59= -#am =926<4 293 y + 1,6662
0,1497 3,06 + 1,6662
0,1497
5297 40,32 + 31,57
•
VII.
HGI #ata8#ata
ANALISA DATA
2
579567
Paa "e#$%&aa! 1a!- telah 'lakka! "aa &at&a#a '!' aalah me!-/' '0at 0''k &at&a#a e!-a! melal' "e!e!ta! HGI ( Kaa# Kete#-e#a! Ha#-#%e). HGI ata e!-a! kata la'! Ha#-#%e G#'!a&'l't1 I!e4 me!-k# '!e4 keke#aa! &at&a#a e!-a! #'!- a! &all m'll kh. Da#' HGI '!' 'a"atka! /-a kete#-e#a! 'ma!a '!' me#"aka! '0at mah8l't!1a &at&a#a !tk '#emk ata '-e#. N'la' HGI a#' at &at&a#a '!' 'te!tka! /-a %leh %#-a!'$ &at&a#a e"e#t' /e!' m'!e#al a! la'! e&a-a'!1a. Paa "e#$%&aa! '!' me!--!ka! &at&a#a &e#k#a! 3= meh. D'ma!a 'lakka! "#%e "#e"a#a' am"el te#le&'h ahl &a# ela!/t!1a ke "#%e HGI. Bat&a#a '!' ha# 'a1ak te#le&'h ahl me!--!aka! 'e'!- ma$h'!e9 hal '!' &e#t/a! !tk me!-h'la!-ka! e&8e& 1a!- te#ka!!- alam &at&a#a 1a!- aka! '-!aka!. Kaa# e& '!' /-a aka! mem"e!-a#h' t'!-kat kete#-e#a! &at&a#a. Lal &at&a#a '!' 'makka! kealam #'00le -!a !tk me!-h%m%-e!ka! &at&a#a 1a!- ah 'a1ak9 h'!--a te#a"at 3 &a-'a! e!-a! maa 1a!- aka! 'am&'l ma'!-8ma'!- 7= -#am. Bat&a#a etelah 'lakka! "#%e "#e"a#a' am"el te#e&t 'makka! kealam alat HGI9 'ma!a te#a"at #'!- a! &all kh. Bat&a#a 'makka! kealam *aah &e#amaa! e!-a! &all m'll te#e&t a! 'lakka! "e!--e#a! 1a!- 'lakka! e&a!1ak =kal' "e!--e#a!. Saat alat '!' '!1alaka!9 "#'!'" ke#/a alat '!' aka! &e#ke#/a. D'ma!a alat '!' mem'l'k' "#'!'"; te#a"at ema!-kk "e!--'l'!-a! <*aah=9 ta'%!e# &e' $%#9 e!-a! @ &%la &a/a '"%le9 '%#%!- %leh -#'!'!- $'!$'! 1a!- &e#"ta# e$a#a %t%mat'9 1a!'-e#akka! %leh m%t%# l't#'k. K%!'' alat HGI '!' te#a"at kek#a!-a!9 ka#e!a keh'la!-a! 2 &%la &a/a9 'ma!a hal '!' aka! mem"e!-a#h' t'!-kat kete#-e#a! "aa &at&a#a a! tm&ka! 1a!- te#/a' "aa &%la &a/a '!' t'ak &a-. D'ma!a ha'l a' "#%e HGI &at&a#a aka! te#/a' "e#&aha! la "e#mkaa! ak'&at "ta#a! tm&ka! a#' &%la &a/a te#e&t. I!e4 G#'!a&'l't1 me#"aka! ek"#e' em"'#' 1a!- #elat'e. Dalam "e!--e#a! '!' '"e!-a#h' 'leh 0a$t%#80akt%# e"e#t' #0a$e m%'t#e9 /e!' "e#alata!9 0ee #ate9 0ee ':e9 t'!-kat kehala! 1a!- ''!-'!ka! a! a#'a&le la'!!1a. Da#' "e#$%&aa! 1a!- 'lakka! '!' 'a"atka! HGI e&ea# 579567. Ha'l 1a!- 'a"atka! '!' &e#a#t' &at&a#a 1a!- '/' mak -%l%!- ke#a. Ha'l '!' '&a!'!-ka! e!-a! l'te#at#e#e0e#e' 1a!- aa &ah*a '!' te#mak kealam
-%l%!-a! &at&a#a /e!' a!t#a't$l'!ke# ka#e!a mem'l'k' #a!-e 5=87= !tk !'la' HGI!1a. Ja'9 me!#t a1a ha'l a#' "#akt'km '!' aalah a!t#a't. N'la' HGI '!' me!!/kka! !'la' keke#aa! &at&a#a. N'la' HGI &e#&a!'!- te#&al'k e!-a! keke#aa! &at&a#a!. Semak'! t'!--' !'la' HGI9 maka &ata&a#a emak'! l!ak. Da! e&al'k!1a /'ka !'la' HGI &at&a#a te#e&t emak'! #e!ah maka &at&a#a te#e&t emak'! ke#a. Bat&a#a "aa "#akt'km '!' ma'h te#-%l%!- ke#a ka#e!a !'la' HGI te#e!ah aalah 37 a! te#t'!--' aalah 2=7. U!tk !'la' HGI 1a!- t'!--' 'e&a&ka! ka#e!a am"el &at&a#a ma'h &a!1ak me!-a!!- a'# a! '"e#k'#aka! ma'h &e#$am"# e!-a! &ata! a! "a'# 1a!- te#a"at '!-a'. Kaa# a& "aa &at&a#a /-a mem"e!-a#h' !'la' HGI ka#e!a emak'! t'!--' kaa# a& "aa &at&a#a maka emak'! &ea# !'la' HGI!1a. Je!' &at&a#a 1a!- te#&e!tk e!-a! tem"at 1a!- &e#&ea /-a mem"e!-a#h' kaa# a& &at&a#a. Ja' !'la' HGI mem"e!-a#h' kal'ta &at&a#a e$a#a 0''k. Semak'! t'!--' mt &at&a#a9 mm!1a aka! emak'! ke#a a! k%m"ak e#ta *a#!a!1a aka! h'tam me!-k'lat. Ja' !'la' HGI &at&a#a 1a!- '"e#%leh e&ea# 579567 '!' aalah &at&a#a /e!' a!t#a't a! &e#'0at ke#a.
VIII.
KESI,PULAN Da#' "#akt'km 1a!- telah 'lakka! a"at ''m"lka! &ah*a + 2. Kete#-e#a! me#"aka! '0at mah l't!1a &at&a#a !tk '#emk ata '-e# 3. HGI me#"aka! '!e4 keke#aa! &at&a#a e!-a! #'!- a! &all m'll kh 5. Semak'! t'!--' kaa# a& 1a!- 'm'l'k' &at&a#a9 maka emak'! mah te#-e# &at&a#a te#e&t 6. ,ak'! t'!--' !'la' HGI!1a maka te#mak %t $%al9 a! emak'! t'!--' maka "e#'!-kat &at&a#a te#e&t emak'! #e!ah
7. Da#' "e#$%&aa! '!' a"at 'ketah' !'la' HGI "aa &at&a#a 1a!- '/' '!' aalah e&ea# 579567 . Da#' !'la' HGI 1a!- etelah '&a!'!-ka! e!-a! l'te#at#e 1a!- aa &ah*a 7.
!'la' HGI '!' te#mak kealam &at&a#a /e!' a!t#a't Semak'! t'!--' mt &at&a#a mm!1a aka! emak'! ke#a a! k%m"ak9 e#ta *a#!a!1a aka! emak'! me!-k'lat.
