TRUNG TÂM ĐIỆN TỬ MÁY T ÍNH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN TPHCM
G Á I O TR Ì N M Á NH TÓ M T Ắ T
KỸ THU Ậ T CHIẾU Á S N Á G ( Ấ n b ả ản l ầ ần th ứ ứ hai)
Biên so ạn: V Biên ũ
U
U
ờng Hùng Cư
TPHCM – Tháng 10/2010 0
LÔØI NOÙI ÑAÀU LÔØ
U
trong boái caûnh nh hoïc vieân caùc Lôù p chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄ N Giaùo trình naø y ñöôïc soaïn trong
HÔÏP CHUAÅ N caàn moät giaùo trình heä thoáng n g ñeå tham khaûo vaø oân taäp deã daøng ng phaàn Thieát keá chieáu saùng ng cuûa Chuyeân ñeà. Maët khaùc, khi tieát kieäm thôøi gian cheù p baøi luùc nghe giaûng, hoïc vieân seõ daø daønh nh nhieàu giôø hôn cho vieäc tieá p thu caù caùc ví duï, vieäc hoïc taä p caùc thieát keá maãu cuøng caùc phaà phaàn meàm thieát keá. Chöông 1 noùi veà lyù thuyeá thuyeát cô sôû kyõ thuaät chieáu saùng nhaèm nhaéc laïi cho caùc hoïc vieân caùc ñaïi löôïng ng vaø ñôn vò quang traéc, cuøng ng vôùi khaùi nieäm caùc yeâu caàu trong kyõ thuaät chieá u saùng. ng. Caùc chöông chöông 2,3 vaø 4 coù c où tính höôùng ñoái töôïng, ng, nhaèm vaøo kyõ thuaät vaø phö p höông ông phaùp tính toaùn khaùc nhau cho 3 ñoái töôïng ng thieát keá chi ch ieáu saùng: ng: chieáu saùng beân trong (indoor lighting), chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting) vaø chieáu saùng ng ñöôøng ng giao thoâng ng (road lighting). Chöông 5 nhaèm trình baø y baø y veà ñeøn vaø choùa ñeøn vaø caù c aùc vaán ñeà lieân quan, laø phaàn kieá k ieán thöùc thöïc teá thay ñoåi raát nhanh theo caùc thôøi kyø, maø hoïc vieân thöôøng thieáu taøi lieä lieäu tham khaûo baèng ng tieáng n g Vieät. Giaùo trình naøy baùm saùt caùc yeâu caàu cuûa caùc tieâu chuaån chieáu saùng hieän haønh nh cuûa Vieät Nam vaø cuûa Uûy ban Quoác teá veà Chieáu saùng ng CIE (Commission Internaltionale D’Eclairage). Ñoù chính laø muïc tieâu chuû yeáu cuûa Lôù p chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Ñaâ y khoâng ng phaûi laø moät giaùo trình toaøn taäp cho moïi ngöôøi, maø chæ laø moät giaùo trình toùm taét cho caùc hoïc vieân cuûa moät lôù p chuyeân ñeà. Do ñoù taùc giaû khoâng coù tham voïng ng trình baøy heát taát caû caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät chi ch ieáu saùng. ng. Maët khaùc coù moät soá noä i dung dung trình baø baøy tröïc quan hay hay ví duï tính toaùn daøi doøng, ñaõ trình baø y trong trong baøi giaûng cuûa lôù p lôù p hoïc, thì cuõng ng khoâng caàn trình baøy laïi trong trong giaùo trình naøy, ñeå tieát kieäm giaáy in, goù p phaàn baûo veä moâi tröôø tröôøng. ng. Trong giaùo trình coù söû duïng laïi moät soá caùc hình h ình veõ, döõ döõ lieä lieäu, vaø hình aûnh cuûa moät soá ñoàng ng nghieäp, nhaø saûn xuaát, vaø chuyeân gi g ia khaùc, c, maø chöa coù ñieàu kieän xin pheùp. Mong caùc vò löôïng ng tình dung thöù. Taùc giaû ñaëc bieät göûi lôøi caûm taï ñeán PGS TS Nguyeãn Höõu Phöông, Nhaø giaùo öu tuù, ngöôøi thaà y thaà y kính meán, n , luoân khuyeán khích, chaêm soùc cho Chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Cuøng ng göûi lôùi caûm ôn ñeán hoïc vieâ v ieân caùc lôùp CÑ83T, CÑ84T CÑ84T vaø CÑ CÑ85T, 85T, ñaõ ñoäng vieân taùc giaû mau cho ra giaùo trình naøy ñeå phuïc vuï cho caùc lôù p hoïc. Ñoàng ng thôøi taùc giaû cuõng ng göûi lôøi caûm ôn saâu saéc ñeán caùc giaûng ng vieân ñoàng nghieäp, vaø caùc nhaân vieân cuûa Trung taâm Ñieän töû - Maù y tính, Tröôøng ng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân TP.Hoà Chí Minh, ñaõ giuù p ñôõ raát nhieàu ñeå lôù p THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN ñi ñöôïc chaëng ñöôøng ng ñeán thaønh coâng nhö ngaøy hoâm nay. Giaùo trình aán haønh nh laàn thöù hai, vaãn coù theå coøn nhieàu sai soùt. Taùc giaû caùm ôn tröôùc taát caû caùc baïn ñoàng nghieäp hay hoïc vieân naøo giuù p phaùt hieä h ieän caùc sai soùt ñoù, ñeå söûa chöõa kòp cho aán baûn laàn sau./-
Vuõ Huø ng Cöôøng 1
LÔØI NOÙI ÑAÀU LÔØ
U
trong boái caûnh nh hoïc vieân caùc Lôù p chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄ N Giaùo trình naø y ñöôïc soaïn trong
HÔÏP CHUAÅ N caàn moät giaùo trình heä thoáng n g ñeå tham khaûo vaø oân taäp deã daøng ng phaàn Thieát keá chieáu saùng ng cuûa Chuyeân ñeà. Maët khaùc, khi tieát kieäm thôøi gian cheù p baøi luùc nghe giaûng, hoïc vieân seõ daø daønh nh nhieàu giôø hôn cho vieäc tieá p thu caù caùc ví duï, vieäc hoïc taä p caùc thieát keá maãu cuøng caùc phaà phaàn meàm thieát keá. Chöông 1 noùi veà lyù thuyeá thuyeát cô sôû kyõ thuaät chieáu saùng nhaèm nhaéc laïi cho caùc hoïc vieân caùc ñaïi löôïng ng vaø ñôn vò quang traéc, cuøng ng vôùi khaùi nieäm caùc yeâu caàu trong kyõ thuaät chieá u saùng. ng. Caùc chöông chöông 2,3 vaø 4 coù c où tính höôùng ñoái töôïng, ng, nhaèm vaøo kyõ thuaät vaø phö p höông ông phaùp tính toaùn khaùc nhau cho 3 ñoái töôïng ng thieát keá chi ch ieáu saùng: ng: chieáu saùng beân trong (indoor lighting), chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting) vaø chieáu saùng ng ñöôøng ng giao thoâng ng (road lighting). Chöông 5 nhaèm trình baø y baø y veà ñeøn vaø choùa ñeøn vaø caù c aùc vaán ñeà lieân quan, laø phaàn kieá k ieán thöùc thöïc teá thay ñoåi raát nhanh theo caùc thôøi kyø, maø hoïc vieân thöôøng thieáu taøi lieä lieäu tham khaûo baèng ng tieáng n g Vieät. Giaùo trình naøy baùm saùt caùc yeâu caàu cuûa caùc tieâu chuaån chieáu saùng hieän haønh nh cuûa Vieät Nam vaø cuûa Uûy ban Quoác teá veà Chieáu saùng ng CIE (Commission Internaltionale D’Eclairage). Ñoù chính laø muïc tieâu chuû yeáu cuûa Lôù p chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Ñaâ y khoâng ng phaûi laø moät giaùo trình toaøn taäp cho moïi ngöôøi, maø chæ laø moät giaùo trình toùm taét cho caùc hoïc vieân cuûa moät lôù p chuyeân ñeà. Do ñoù taùc giaû khoâng coù tham voïng ng trình baøy heát taát caû caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät chi ch ieáu saùng. ng. Maët khaùc coù moät soá noä i dung dung trình baø baøy tröïc quan hay hay ví duï tính toaùn daøi doøng, ñaõ trình baø y trong trong baøi giaûng cuûa lôù p lôù p hoïc, thì cuõng ng khoâng caàn trình baøy laïi trong trong giaùo trình naøy, ñeå tieát kieäm giaáy in, goù p phaàn baûo veä moâi tröôø tröôøng. ng. Trong giaùo trình coù söû duïng laïi moät soá caùc hình h ình veõ, döõ döõ lieä lieäu, vaø hình aûnh cuûa moät soá ñoàng ng nghieäp, nhaø saûn xuaát, vaø chuyeân gi g ia khaùc, c, maø chöa coù ñieàu kieän xin pheùp. Mong caùc vò löôïng ng tình dung thöù. Taùc giaû ñaëc bieät göûi lôøi caûm taï ñeán PGS TS Nguyeãn Höõu Phöông, Nhaø giaùo öu tuù, ngöôøi thaà y thaà y kính meán, n , luoân khuyeán khích, chaêm soùc cho Chuyeân ñeà THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN. Cuøng ng göûi lôùi caûm ôn ñeán hoïc vieâ v ieân caùc lôùp CÑ83T, CÑ84T CÑ84T vaø CÑ CÑ85T, 85T, ñaõ ñoäng vieân taùc giaû mau cho ra giaùo trình naøy ñeå phuïc vuï cho caùc lôù p hoïc. Ñoàng ng thôøi taùc giaû cuõng ng göûi lôøi caûm ôn saâu saéc ñeán caùc giaûng ng vieân ñoàng nghieäp, vaø caùc nhaân vieân cuûa Trung taâm Ñieän töû - Maù y tính, Tröôøng ng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân TP.Hoà Chí Minh, ñaõ giuù p ñôõ raát nhieàu ñeå lôù p THIEÁT KEÁ ÑIEÄN HÔÏP CHUAÅN ñi ñöôïc chaëng ñöôøng ng ñeán thaønh coâng nhö ngaøy hoâm nay. Giaùo trình aán haønh nh laàn thöù hai, vaãn coù theå coøn nhieàu sai soùt. Taùc giaû caùm ôn tröôùc taát caû caùc baïn ñoàng nghieäp hay hoïc vieân naøo giuù p phaùt hieä h ieän caùc sai soùt ñoù, ñeå söûa chöõa kòp cho aán baûn laàn sau./-
Vuõ Huø ng Cöôøng 1
MUÏC LUÏC MUÏ
U
CHÖÔNG CHÖÔNG 1 : U
I.
U
LYÙ THUYEÁT CÔ SÔÛ VEÀ KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG
CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG QUANG TRAÉC VAØ ÑÔN VÒ ………………………………………………………………………11 1. Quang thoâng (luminous flux) …………………………………………………………………………………………………………………………………11 2. Cöôøng ñoä saùng (luminous intensity) ……………………………………………………………………………………………………………………11 a- Khaù Khaùi nieä m goù c khoái. b- Cöôø ng ng ñoä saùng. c- Ñöôø Ñöôøn g cong phaân boá cöôøng ñoä saù saùn g IDC IDC (Intensity (Intensity Distribution Distribution Curve).
3. Ñoä roïi (illuminance) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………13 a- Ñònh Ñònh nghóa. nghó a. b-Caùc trò soá soá ñoä roïi trong thöïc teá . c- Quan heä giöõa giöõ a ñoä roïi vaø cöôøng ñoä saù saùng. g . d- Ñoä roï roïi trung bình.
4. Ñoä choùi (luminance)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….............16 a- Ñònh Ñònh nghóa . b-Caùc trò trò soá ñoä choùi thöïc teá. c-Baû c-Baûn chaá chaát cuûa beà maët nhaän aùnh saù saùng. d -Beà maë maët phaûn xaï khuyeát taùn hoaøn toaøn. e-Ñònh e-Ñònh luaät Lambert. Lambert. f-Heä soá phaûn xaï cuûa moät soá soá beà maë maët vaät lieäu.
5. Nhieät ñoä maøu (colour temperature) ……………………………………………………………………………………………………………………18 a-Moä a-Moät soá ví duï veà nhieät ñoä ñoä maøu. b -Caù -Caùc thang nhieät ñoä maø maøu theo CIE vaø vaø ñeøn ví duï. c-Bieå c-Bieåu ñoà Kruithoff.
6. Chæ soá truyeà truyeàn ñaït maøu Ra (Colour (Col our Rendering Rendering Index) ……………………………………………………… ……………… ……………………………………………………………….20 ……………………….20 a-Ñònh a-Ñònh nghóa. b -Caá -Caáp chieáu chieá u saù saùng theo th eo chæ soá truyeàn ñaït maø maøu.
II.
KHAÙI NIEÄM CAÙC YEÂU CAÀU CUÛA KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG NG ………………………………………20 1. Caùc yeâu caàu cuûa moâi tröôøng chieáu saùng ………………………………………………………………………………………………………….20 2. Caùc tieâu chuaån thieát keá chieáu saùng ……………………………………………………………………………………………………………………21 3. Phaân bieät chieáu saùng laøm vieäc vaø chieáu saùng myõ thuaät ……………………………………………………………………………21
III.
PHAÂN LOAÏI KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG …………………………………………………………………………………….21 1- Chieáu saùng beân trong (indoor lighting) ……………………………………………………………………………………………………………21 2- Chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting) …………………………………………………………………………………………………………22 a-Chieá a-Chieáu saùng caùc coâng trình ñoâ thò. b-Chieáu saù saùng coâng coâ ng vieân, vöôø vöôøn hoa. c-Chieá c-Chieáu saùng caùc coâng trình kieán truùc, myõ thuaät. d-Chieáu saù saùng caùc coân g trình Theå duïc theå thao thao ngoaøi trôøi. 2
3- Chieáu saùng ñöôøng giao thoâng (road lighting)………………………………………………………………………………………………….22
CHÖÔNG CHÖÔNG 2 : U
I.
U
CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG
ÑAÏI CÖÔNG CÖÔNG …………………… ……………………………………… …………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………23 ……23 1. Caùc ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng beân trong ……………………………………………………………………………………………….23 2. Caùc chæ tieâu cuûa moâi tröôøng chieáu saùng ………………………………………………………………………………………………………….23 3. Caùc tieâu chuaån cuûa thieát keá chieáu saùng beân trong …………………………………………………………………………………….24
II.
ÑOÄ ROÏI CHO CHIEÁU SAÙNG NG TRONG NHAØ ………………………………………………………………………………24 1. Baäc thang ñoä roïi ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….24 2. Ñoä roïi laøm laø m vieäc yeâu caà caàu theo tieâu chuaå chuaån ………………………………………………… ………… ……………………………………… …………………………………………………….25 ……………………………………… …………….25 a-Theo a-Theo TCXD 16:1986. b-Theo tieâu chuaån Uûy ban Quoác teá veà Chieá Chieáu saùng (CIE). (CIE).
3. Ñoä roïi cuûa vuøng caän xung quanh (immediate surrounding) ………………………………………………………………….29 4. Heä soá ñoàng ñeàu ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29 5. Caùc coâng thöùc tính toaùn ñoä roïi ñieåm ………………………………………………………………………………………………………………29 a- Ñoä roïi treân maët phaúng ngang. b- Ñoä roïi treân maë maët phaú p haúng ñöùng.cg .c- Ñoä Ñoä roïi treân maët phaúng nghieâng. d- Coân g thöùc cuûa nguoàn maë maët (luminous (luminous surface surface).). e- Ñoä Ñoä roïi (b (b aùn) truï (semi cylindrica cylind ricall illuminance)ï.
6. Tính toaùn ñoä roïi trung bình ……………………………………………………………………………………………………………………………………31 7. Tính toaùn ñoä roïi trụ trung bình ……………………………………………………………………………………………………………………………32 a- Caùch tính. b-Ñaùnh giaù.
III.
PHAÂN BOÁ ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE DISTRIBUTION) ……………………………………………………….34 1. Ñoä choùi thích nghi cho traàn vaø töôøng ……………………………………………………………………………………………………………….34 2. Ñoä choùi cuûa boái caûnh …………………………………………………………………………………………………………………………………………………35 3. Ñoä töông phaûn vaø ñoä nhìn roõ ……………………………………………………………………………………………………………………………….36 a- Ñoä töông phaûn . b-Ñoä nhìn roõ
IV.
HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA ………………………………………………………………………………………………………………………….37 1. Choùi loùa giaûm khaû naê naêng quan saùt (Disability (Disabili ty Glare) Glare) ……………………………………………………………… ……………………… …………………………………………………………37 …………………37 a- Ñoä Ñoä choùi gaây loù a töông ñöông. ñöông. b-Heä soá choùi loùa S vaø vaø chæ soá choùi loù a P. P. 3
2. Choùi loùa maát tieän nghi (Discomfort Glare) ………………………………………………………………………………………………….39 a-Theo tieâu chuaån TCVN 16:1986 . b-Ñònh möùc choùi loùa thoá ng nhaát UGR (Unified Glare Rating) theo CIE . c-Caùch tính. d-Ñaùnh giaù. e-AÙp duïn g Bieåu ñoà Bodman-Sollner ñeå ñaùnh giaù choùi loùa.
3. Goùc baûo veä cuûa ñeøn …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..43 4. Phoøng laøm vieäc coù maøn hình VDT (Video Display Terminal) ……………………………………………………………….44
V.
CHIEÁU SAÙNG SÖÏ COÁ CHO CAÙC TOØA NHAØ …………………………………………………………………………….44 1- Caùc yeâu caàu theo tieâu chuaån TCXD 16:1986 ………………………………………………………………………………………………..44 2- Caùc yeâu caàu theo tieâu chuaån CIE S 020/E:2007 ………………………………………………………………………………………….45 a-Yeâu caàu giôùi haïn ñoä roïi. b-Yeâu caàu giôùi haïn ñoä choùi giaûm khaû naêng quan saùt. c-Yeâu caàu thôø i gian ñaùp öùng vaø thôøi gian toàn taïi.
VI.
CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG – PHAÂN LOAÏI CHOÙA ÑEØN THEO CIE …………………………….47 1. Caùc kieåu chieáu saùng …………………………………………………………………………………………………………………………………………………47 2. Phaân loaïi choùa ñeøn theo CIE ………………………………………………………………………………………………………………………………48 3. Caùch tính heä soá söû duïng cuûa moät boä ñeøn ………………………………………………………………………………………………………48 a- Caùch tính. b-Ví duï tính heä soá söû duïng.
4. Tyû soá boá trí ñeøn …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………50
VII.
CAÙC YEÁU TOÁ KHAÙC TRONG THIEÁT KEÁ CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG CAÙ C COÂNG TRÌNH XAÂY DÖÏNG……………………………………………………………………………………………………………………………….51
1. Yeáu toá maøu ( colour aspects)………………………………………………………………………………………………………………………………..51 a- Nhieä t ñoä maøu cuûa ñeøn . b-Chæ soá truyeàn ñaït maøu CRI (colour rendering index).
2. Haïn cheá nhaáp nhaùy (flickering)………………………………………………………………………………………………………………………….53 3. Keát hôïp vôùi aùnh saùng ban ngaøy (daylight)……………………………………………………………………………………………………..53
VIII. KINH NGHIEÄM CHUYEÂN GIA TRONG CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………54 1- Chieáu saùng tröïc tieáp vaø ñònh höôùng …………………………………………………………………………………………………………………54 2- Chieáu saùng tröïc tieáp, khueách taùn (direct, diffuse lighting) ……………………………………………………………………55 3- Chieáu saùng giaùn tieáp (indirect) ……………………………………………………………………………………………………………………………56 4- Chieáu saùng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp (direct and indirect) ……………………………………………………………………………57 4
5- Chieáu saùng queùt (washlighting) ……………………………………………………………………………………………………………………………59 a- Chieá u saùn g queù t ñoái xöùng (symmetrical washlighting). b-Chieá u saùng queùt baá t ñoái xöùn g (asymmetrical washlighting)
6- Chieáu saùng ñieåm nhaán (accent lighting)………………………………………………………………………………………………………….63 7- Chieáu saùng vôùi ñeøn chieáu hình (projection lighting) …………………………………………………………………………………64 8- Chieáu saùng daãn höôùng (orientation lighting) ……………………………………………………………………………………………….65
IX.
MOÄT SOÁ KYÙ HIEÄU LOAÏI CHOÙ A ÑEØN TREÂN BAÛN VEÕ MAËT BAÈNG CHIEÁU SAÙNG ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66
CHÖÔNG 3 : U
U
CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI
I. ÑAÏI CÖÔNG …………………………………………………………………………………………………………………………………………….67 1. Caùc ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng beân ngoaøi ……………………………………………………………………………….............67 2. Caùc yeâu caàu chæ tieâu kyõ thuaät………………………………………………………………………………………………………………………………67 3. Caùc tieâu chuaån chieáu saùng beân ngoaøi …………………………………………………………………………………………………………….67
II. PHÖÔNG PHAÙ P TÍNH TOAÙN ………………………………………………………………………………………………………..67 1. Phöông phaùp cöôøng ñoä saùng ……………………………………………………………………………………………………………………………….67 2. Phöông phaùp quang thoâng ……………………………………………………………………………………………………………………………………68
III.HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA …………………………………………………………………………………………………………………………69 1. Ñònh möùc choùi loùa GR (Glare Rating …………………………………………………………………………………………………………….69 a- Coâng thöùc ñònh nghóa. b- Caùch tính toaùn. c-Ñaùnh giaù ñònh möùc choùi loùa GR
2. Chæ soá haïn cheá choùi loùa G (Glare Limit Index) ………………………………………………………………………………………….70 a- Coâng thöùc. b-Caùch tính SLI. c-Ñaùnh giaù chæ soá haïn cheá choùi loùa G.
IV. YEÂU CAÀU ÑOÄ ROÏ I CHO KHU VÖÏC, COÂNG VIEÄC VAØ HOAÏT ÑOÄNG BEÂN NGOAØI ………………………………………………………………………………………………………………………………………………71 1- Baäc thang ñoä roïi tieâu chuaån ……………………………………………………………………………………………………………………………….71 a- Baäc thang ñoä roïi theo tieâ u chuaån TCXDVN 333:2005. b-Baäc thang ñoä roïi theo tieâu chuaån CIE S 015/E:2005.
2- Yeâu caàu ñoä roïi duy trì toái thieåu …………………………………………………………………………………………………………………………72 a- Theo tieâu chuaån TCXDVN 333:2005. b-Theo tieâu chuaån CIE S 015/E:2005 5
V. CHIEÁU SAÙNG MAËT TIEÀN KIEÁN TRUÙC VAØ TÖÔÏNG ÑAØI ………………………………………………72 1. Chieáu saùng maët tieàn kieán truùc ………………………………………………………………………………………………………………….72 2. Chieáu saùng töôïng ñaøi ………………………………………………………………………………………………………………………………………74
VI. CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO NGOAØI TRÔØI …………………………………………………………………………………75 1. Dieän tích caùc saân theå thao vaø hoà bôi ……………………………………………………………………………………………………………………75 2. Toùm taét caùc yeâu caàu chieáu saùng caùc saân theå thao …………………………………………………………………………………………75 3. Caùc yeâu caàu veà cao ñoä ñaët ñeøn ………………………………………………………………………………………………………………………………76 a- Cao ñoä ñaët ñeøn cho saân boùng ñaù vaø saân vaän ñoäng ña chöùc naêng . b-Cao ñoä ñaët ñeøn chieáu saùng cho saân quaàn vôït. c-Cao ñoä ñaët ñeøn chieáu saùng cho saân boùng chuyeàn, boùng roå, caàu loâng. d-Cao ñoä ñaët ñeøn chieáu saùng cho beå bôi ngoaøi trôøi. 4. Caùc thieát keá ñieån hình veà chiếu sáng theå thao ………………………………………………………………………………………………79
a- Chieáu saùng saân boùng ñaù. b- Chieá u saùng saân quaàn vôït. c-Chieáu saùn g hoà bôi
VII.
CAÙC YEÂU CAÀU KHAÙC CHO CHIEÁU SAÙNG NGOØAI TRÔØI ……………………………………81
1- Ñoä roïi duy trì ôû vuøng caän xung quanh vuøng laøm vieäc …………………………………………………………………………….81 2- Löôùi ño kieåm ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………81 a- Löôùi ño kieåm cho chieáu saùng caùc khu vöïc laøm vieäc ngoaøi nhaø.. b-Löôùi ño kieåm cho caùc saân theå thao
3- Vaán ñeà oâ nhieãm aùnh saùng hay aùnh saùng caûn trôû (obstrusive light) ……………………………………………………82
VIII. CAÙC LOAÏI ÑEØN PHA ………………………………………………………………………………………………................84 1. Ñeøn pha choùa troøn, chænh tieâu cöï……………………………………………………………………………………………………………………………84 2. Ñeøn pha choùa troøn coâng suaát cao……………………………………………………………………………………………………………………………85 3. Ñeøn pha vaïn naêng choùa vuoâng.……………………………………………………………………………………………………………………………….86
CHÖÔNG 4 : CHIEÁU SAÙNG ÑÖÔØNG GIAO THOÂNG U
U
I. ÑAÏI CÖÔNG ………………………………………………………………………………………………………………………………………………87 1. Ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng giao thoâng ……………………………………………………………………………………………..87 2. Caùc chæ tieâu kyõ thuaät ………………………………………………………………………………………………………………………………………87 3. Caùc tieâu chuaån thieát keá………………………………………………………………………………………………………………………………….87 a-Tieâu chuaån Vieät Nam. b-Tieâu chuaån quoác teá tham khaûo. 6
II. MÖÙC ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE LEVEL) ……………………………………………………………………………………88 1. Heä soá ñoä choùi (luminance coefficient) …………………………………………………………………………………………………………….88 2. Phöông phaùp ñoä choùi trung bình ……………………………………………………………………………………………………………………….89 a-Coâng thöùc. b-Caùch tính toaùn.
III.HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CUÛA ÑOÄ CHOÙI …………………………………………………………………………………………….92 1. Heä soá ñoàng ñeàu chung (overall uniformity) Uo ………………………………………………………………………………………….92 2. Heä soá ñoàng ñeàu doïc (longitudal uniformity) Ul …………………………………………………………………………………………..92
IV. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA …………………………………………………………………………………………………………………………93 1. Möùc taêng ngöôõng töông ñoái (Relative Threshold Increment) …………………………………………………………….93 a- Coâng thöùc. b- Caùch tính. c- Ñaùnh giaù Möùc taêng ngöôõ ng töông ñoái TI.
2. Chæ soá haïn cheá choùi loùa G (glare control mark) …………………………………………………………………………………………94 a-Coâng thöùc. b-Caùch tính SLI. c-Ñaùnh giaù chæ soá haïn cheá choùi loùa G
V. QUANG PHOÅ CUÛA ÑEØN ……………………………………………………………………………………………………………………95 VI. BOÁ TRÍ ÑEØN VAØ TAÙC DUÏNG DAÃN ÑÖÔØNG ………………………………………………………………………….95 1. Caùc caùch boá trí ñeøn ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95 2. Caùch boá trí ñeøn treân ñoaïn ñöôøng cong ………………………………………………………………………………………………………………96 3. Boá trí ñeøn taïi caùc giao loä……………………………………………………………………………………………………………………………………………96
VII.
CHOÙA ÑEØN ÑÖÔØNG…………………………………………………………………………………………………………………….97
1. Caùc loaïi ñeøn ñöôøng trang trí ñoâ thò ……………………………………………………………………………………………………………………97 2. Caùc loaïi ñeøn ñöôøng coät cao ……………………………………………………………………………………………………………………………………98 3. Ñeøn ñöôøng ñaït chuaån ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….99
CHÖÔNG 5 : U
U
ÑEØN VAØ CHOÙA ÑEØN
I. CAÙC LOAÏI ÑEØN (LAMPS) ……………………………………………………………………………………………………………101 1. Ñeøn sôïi ñoát (Incandescent lamps) ……………………………………………………………………………………………………………….101 a-Đeøn sôïi ñoát thoâng d ụ ng (GSL).
b-Ñeøn sôïi ñoát ña naêng (ñeøn A). c-Ñeøn R vaø PAR. d-Ñeøn
tungsten – halogen.
2. Ñeøn phoùng ñieän (Discharge lamps) …………………………………………………………………………………………………………….103 7
a-Ñeøn huyøn h quang thoân g duïn g (General Fluorescent lamps). b-Ñeøn huyønh quang compact. c-Ñeøn Sodium cao aùp HPS (High pressure sodium lamps). d-Ñeøn Metal Halide (MH). e-Ñeøn sodium thaáp aùp (Low pressure sodium lamps). f-Ñeøn cao aùp hôi thuû y ngaân HP-MV (High pressure - Mercury Vapour Lamps). g-Ñeøn thuûy ngaân tröïc tieáp (hoãn hôïp) (Blended lamps).
3. Döõ lieäu chi tieát veà caùc ñeøn thoâng duïng …………………………………………………………………………………………………………108 4. ÖÙng duïng thích hôïp cho caùc nguoàn saùng thoâng duïng …………………………………………………………………………….109
II. CAÙC MAÕ ÑEØN QUOÁC TEÁ ………………………………………………………………………………………………………………..109 1- Maõ ñeøn ILCOS …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109 2- Maõ ñeøn LBS……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….109 3- Moät soá maõ ñeøn tieâu bieåu töông ñöông giöõa 2 heä thoáng maõ ñeøn ILCOS vaø LBS ………………… …….111
III.ÑAËC TÍNH CAÙC ÑEØN THOÂNG DUÏNG …………………………………………………………………………………….114 IV. CAÙC MAÏCH ÑIEÀU KHIEÅN ÑEØN …………………………………………………………………………………………………127 1- Vaán ñeà tieát kieäm naêng löôïng …………………………………………………………………………………………………………………………….127 2- Caùc phuï tuøng cuûa boä ñieàu khieån ñeøn …………………………………………………………………………………………………………….127 a-Ballast. b-Boä moài. c-Taéc-te (starter).
3- Caùc maïch ñeøn ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….128 a-Maïch ñeøn metal halide vaø sodium cao aùp. b-Maïch ñeøn sodium thaáp aùp. c- Maïch ñeøn huyønh quang. d-Maïch ñeøn khaån caáp (emergency light).
V. LOAÏI ÑEØN CHO CAÙC KHOÂNG GIAN VAØ HOAÏT ÑOÄNG ……………………………………………….129 VI. CHOÙA ÑEØN DUØNG CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG …………………………………………………….132 1- Ray ñeøn (light tracks) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….132 2- Ñeøn chieáu ñieåm (spotlights)………………………………………………………………………………………………………………………………….132 3- Ñeøn pha (floodlights) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………134 4- Ñeøn queùt töôøng (wallwashers) ……………………………………………………………………………………………………………………………134 5- Keát caáu saùng (light structures) ………………………………………………………………………………………………………………………….137 6- Ñeøn chieáu xuoáng (downlights) ……………………………………………………………………………………………………………………………140 7- Ñeøn baøn (task lights)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….144 8- Choùa ñeøn laép töôøng (wallmounted luminaire) ……………………………………………………………………………………………145 8
9- Ñeøn chieáu bieân (perimeter luminaires) ………………………………………………………………………………………………………….146 10- Ñeøn aâm neàn (recessed floor luminaires) ……………………………………………………………………………………………………….148 11- Ñeøn daãn höôùng (oriention luminaires) ………………………………………………………………………………………………………….149 12- Ñeøn chæ daãn (directive luminaires) ………………………………………………………………………………………………………………….149
PHUÏ L UÏC A: CAÙC YEÂU CAÀU ĐẠT CHUẨ N CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG THEO CIE/ISO 8995 :2002 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….151 U
U
PHUÏ L UÏC B: CAÙC YEÂU CAÀU ĐẠT CHUẨ N CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI THEO CIE/ISO 8995 :2005……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………163 U
U
PHUÏ L UÏC C: CAÙC YEÂU CAÀU ĐẠT CHUẨ N CHO CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO THEO EN 12193 :1999……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….171 U
U
PHUÏ L UÏC D:
PHAÂN BOÁ QUANG THOÂNG CỦA CAÙC LOẠI CHOÙA ĐEØN…………………………………………….177
PHUÏ L UÏC E:
HEÄ SOÁ LỢ I D ỤNG QUANG THOÂNG C ỦA CAÙC CHOÙA ĐEØN ……………………………………….178
PHUÏ L UÏC F:
THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT CUÛA MOÄT SOÁ BOÙNG ÑEØN THOÂNG DUÏN G ………………………189
PHUÏ L UÏC G:
BAÛNG PHAÛN XAÏ CHO CAÙC LOẠI MẶT ĐƯỜ NG R1, R2, R3, R4 …………………………….191
U
U
U
U
U
U
U
U
PHUÏ L UÏC H : BAÛNG CAÙC CHAÂN ÑEØN……………………………………………………………………………………………………………………195 U
U
PHUÏ L UÏC I : U
U
CAÙC THUAÄT NGÖÕ CAÊN BAÛN VEÀ CHIEÁU SAÙNG ……………………………………………………………….197
CAÙC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ………………………………………………………………………………………………………………………………………..202 U
U
-----oOo-----
9
10
CHÖÔNG 1 : U
LYÙ THUYEÁT CÔ SÔÛ
U
VEÀ KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG I. CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG QUANG TRAÉC VAØ ÑÔN VÒ: U
U
1. Quang thoâng (luminous flux ): U
U
Quang thoâng laø naêng löôïng aù nh saùng, ñöôïc phaùt ra bôûi moät nguoàn saùng, hay ñöôïc thu nhaän bôûi moät maë t ñöôïc chieá u saùng, trong moä t ñôn vò thôø i gian. Kyù hieäu quang thoâng laø (phi), ñôn vò laø lumen (lm), boäi soá của lumen là kilolumen (klm) : 1 Klm = 1.000lm. Ví duï : Moä t ñeøn sôïi ñoá t coâ ng suaát 100W cho ra quang thoâng 1.600lm; moä t ñeøn huyønh quang 40W cho ra quang thoâng 3.350lm. U
•
U
Quang hieäu (luminous efficacy): U
U
Quang hieäu, hay hieäu suaát phaùt quang, laø quang thoâng (lm) phaùt ra tính theo moãi ñôn vò coâng suaát (watt) cuûa boùng ñeøn:
η =
Φ
(1)
P
Kyù hieäu cuûa quang hieäu laø (eâ-ta), ñôn vò cuûa quang hieäu laø lumen/watt (lm/W). Ví duï : Theo Ví duï treân kia, boùng ñeøn sôïi ñoát coù quang hieäu baèng: = 1.600/100 = 16 lm/W; boù ng ñeøn huyønh quang coù quang hieäu baèng: = 3.350/40 = 84 lm/W. U
U
Quang hieäu moãi loaï i boùng ñeøn coù trò soá khaùc nhau tuøy nguyeân lyù phaùt quang vaø coâ ng ngheä cheá taïo. Ñeøn huyønh quang coù quang hieä u cao hôn ñeøn sôïi ñoát, ñeøn sodium cao aùp coù quang hieäu cao hôn ñeøn thuûy ngaân cao aùp, ñeøn sodium thaá p aùp coù quang hieäu cao nhaát. Ta coù theå xem quang thoâng cuûa moät boùng ñeøn coù coâng suaát P, vaø quang hieäu cuûa caùc loaïi ñeøn baèng caùch xem catalogue cuû a haõng saûn xuaá t hoaëc xem Baûng 33, Phuï Luïc 9, TCXDVN 333, ñöôïc trích trong Phuï luïc F giaùo trình naøy.
2. Cöôøng ñoä saùng (luminous intensity) : U
U
a- Khaùi nieäm goùc khoái: U
•
U
Goùc phaúng: treân moä t ñöôøng troøn taâm O, baù n kính R, xem moät cung troøn AB chaén bôûi moät goùc α ôû taâm O. U
U
11
Goùc α (alpha), neá u ño baèng ng ñôn vò radiant radiant (r), thì thì coù trò soá:
α=
AB R
(2)
Nhö vaäy, y, töø taâm O nhìn caû caû ñöôøng troøn, ta goù c phaúng ng cuûa caû maët pha ph aúng baè baèng 2 πR /R = 2π radiant. •
Goù Goùc khoái: töông töï nhö vaäy, y, treân moät maët caàu taâm O, baùn kính R, xem moät di d ieän tích choûm caàu A. Töø taâm O keû caùc ñöôøng ng sinh töïa vaøo maët A, ta coù moä t goù goùc khoái (oâ-meâ-ga) nhìn maët A töø taâm O. U
U
Goùc khoái, ño baèng ng ñôn vò steradiant steradiant (sr), (s r), coù trò soá :
ω=
A 2 R
(3)
Nhö vaäy töø taâm O nhìn caû maët caàu, u, thì ta coù goùc khoái cuûa caû khoâ ng ng gian baèng 4πR 2 /R2 = 4π sr. Töông töï, goùc khoá i cuû cuû a nöûa khoâng gian laø 2π sr. Goùc khoái nhìn moä t choû choûm caàu töø taâm O cuûa hì h ình caà u coù th tính theo coâng thöù c theo nöûa goùc ñænh (gamma)
= 2π(1 – cos )
(4)
Ví Ví duï: goùc khoá k hoái nhìn moät phaàn maët caàu töø taâm cuûa noù, U
U
sr, thì nöûa goùc ñænh baèng: vôùi trò soá laø ng: •
= Arccos [1 - /2 /2 ] = /3 r = 60 o
Goù Goùc khoái töø ñieå ñ ieåm O nhìn moät maët A baát kyø : U
U
Xem moät maët phaúng (A) baát kyø kyø , coù dieän tích A, coù taâm M, phaùp tuyeá n vôùi A taï taïi M laøm moät goùc α vôùi tia OM. Goùc khoá khoá i nhìn (A) töø moät ñieåm O ngoaøi (A) ñöôïc ñònh nghóa theo coâng thöù c: c: ω=
A.cosα R
2
(5)
Goùc khoái naøy coù trò soá lôùn nhaá t khi khi phaù p tuyeán maë t A truø truø ng ng vôùi tia OM OM ( = 0). Ví Ví duï: Moät maët phaúng ng (A), dieän tích 4 m 2, ñöôïc quan sa s aùt töø ñieåm O, caùch xa 20m, goùc nhìn töø o O ñeán (A) ( A) taïo vôùi phaù phaùp tuyeá n cuûa (A) moät goùc 60 . Goùc khoái nhìn (A) töø O laø: = 4 x cos60 0 / 20 20 2 = 0,005 sr. U
U
b- Cöôø Cöôøng ñoä saùng ng: U
U
12
Cöôøng ñoä saùng ng laø laø quang quang thoâ ng ng phaùt xaï trong moä t ñôn ñôn vò goùc khoái, khoá i, theo theo moät phöông xaù c ñònh. Kyù hieäu cuûa cöôøng ng ñoä saùng laø I, ñôn vò v ò cuû cuû a cöôø cöôøng ng ñoä saùng laø candela candela (cd) : 1cd = 1 lm / sr. Boäi soá cuûa candela laø kilocandela kilocandela (kcd): 1 kcd = 1.000 cd. Coâng ng thöùc ñònh nghóa cuûa cöôø ng ng ñoä saùng:
I=
Φ
ω
(6)
Nguoàn sa s aùng ña ñ aúng höôùng ng laø nguoàn saùng coù cöôøng ñoä saùng ng ñoàng ng ñeàu theo moïi phöông. Ví Ví duï : Moät ñeøn sôïi ñoát coâ coâ ng ng suaát 60W, quang thoâng = 730lm, khoâng choù choùa, ñöôï ñöôïc xem nhö moät nguoàn saùng ng coù cöôøng ng ñoä saùng ñaúng höôù ng: ng: I = 730 / 4 π = 58 cd. U
U
c- Ñöôø Ñöôøng cong phaân boá cöôø ng ng ñoä saù ng ng IDC (Int (In tensit ens ityy Distribution Distribution Curve): U
U
Ñeå bieåu dieãn cöôøng ñoä saùng ng theo caùc phöông cuûa moät boä ñeøn (choùa ñeøn), ngöôø i ta duø duøng ng ñöôøng ng cong phaân boá cöôø ng ng ñoä saù saùng IDC. Ñoù chính laø laø ñöôøng ng cong ñaëc tröng cuûa boä ñeøn. Neá u boä ñeøn coù ñoái xöùng troøn xoay (ví duï boä ñeøn lon choùa troøn ), ngöôøi ta chæ caàn moät ñöôøng IDC treân moät maët phaúng ng kinh tuyeá n cuûa toïa ñoä caàu laø ñuû. Neáu boä ñeøn coù ñoái xöùng ng 2 truïc (ví duï hoä p ñeøn oáng huyønh quang), ngöôøi ta phaûi duø ng ng 2 ñöôøng ng IDC treân 2 maë m aët phaúng kinh tuyeá tuyeán, 00 -180 o (maët C0) vaø 90-270o (maët C90), cuøng veõ treân moät bieå u ñoà IDC, ñeå bieåu dieãn ñaëc tính cuû a boä boä ñeø ñ eøn. Khi laäp ñöôøng cong IDC cuûa moä t boä ñeøn, ngöôøi ta chuaån hoùa quang thoâng ng cuûa boùng ng ñeøn baèng 1klm = 1.000lm. Giaù trò cöôø cöôøng ng ñoä saùng theo moä t phöông, phöông, theo bieân ñoä cuûa ñöôøng ng cong IDC, laø I giaù trò töông ñoái: (7) I' = Φ L
Trong ñoù: I’ (cd/klm): cöôøng ng ñoä saùng ng töông ñoái theo nguoàn 1klm; I(cd): cöôøng ñoä saù ng ng thöïc söï cuû a boä boä ñeø n theo phöông α; ñ(klm): quang thoâng ng cuûa boùng ng ñeøn. n. Suy ra cöôøng ng ñoä saùng thöï c söï laø :
I = I’ . L
(8)
Ví Ví duï : Moät boä b oä ñeøn chieáu saùng ng ñöôøng phoá ñaï ñ aït chuaån TCVN 5828 IDC daïng ng baùn roäng. ÔÛ goùc α o o = 60 , trong maët phaúng kinh tuyeá n 0 -180 -180 , coù cöôøng ng ñoä saù saùng töông töông ñoái laø 300 cd/klm. U
U
Vaäy neáu laép boä ñeø ñ eøn vôùi boùng ñeøn metal halide 250w 250w coù quang thoâng ng 30,5 klm, thì theo phöông 60o, ñeøn coù cöôøng ng ñoä saù saùng laø: I = 300 x 30,5 = 9.150 cd.
3. Ñoä Ñoä roïi (illuminance) : U
U
13
a. Ñònh Ñònh nghóa: U
U
Ñoä roïi taïi moät ñieåm treân moät maët phaúng ng laø quang thoâ ng ng rôi treân moät ñôn vò dieän tích taïi ñieåm ñoù. Kyù hieäu ñoä roïi laø E, ñôn vò v ò laø laø lux (l ( lx):
Φ
E=
A
(9)
E (lx): ñoä roïi; (lm): quang thoâng; ng; A (m2): dieän tích. Ñoä roïi thöôøng ng noùi ñeán laø ñoä roïi ngang, nghóa nghóa laø ñoä roï i bình bình quaân treân maët phaúng ng ngang. Ñoä roïi coù ñöôïc trong thöïc teá coøn tuøy thuoäc heä soá söû duïng cuûa boä ñeøn, vaø heä soá duy d uy trì cuûa thieát keá keá, seõ khaûo saù saùt ôû ca c aùc chöông c höông sau. sau. b. Caù Caùc trò soá ñoä roïi trong thöïc teá: U
U
E(lx)
Ñoä roï i
0,25
Ñeâm traêng ng raèm
200-500
Coâng ng vieäc baèng ng maét ñôn giaûn
1
Đủ tìm ñöôøng thoaùt naïn ra khoûi nhaø
300-750
Coâng ng vieäc baéng ng maét, khoù trung bình
20
Nhaän roõ maët ngöôøi
500-1000
Coâng ng vieäc baèng ng maét, möùc ñoä khoù cao cao
20-50 75
E(lx)
Loái ñi vaø khu vöïc laøm vi v ieä c ngoaø ngoaøi trôøi Khu vực ñỗ xe
1000
Ñoä roïi
Trôøi nhieàu maây
1000-2000 Coâng ng vieäc raá raát phöùc taïp , quan saù saùt tyû myû
50-100 Ñònh höôù höôùng ôû nôi khoâng ôû laâ u
2000
Ñoä roï i toái ña taïi nôi nôi laøm vi v ieä c
100-200 Phoøng ng laøm vieäc khoâng ng lieân tuïc
5.000
Ñoä roïi tieâu ñieåm treân ba b aøn moå m oå
200
Ñoä roï i toá toá i thieå thieåu cho coâng vieä c lieân tuïc
100.000
Naéng giöõa tröa nhieät ñôùi
c. Quan Quan heä giöõa ñoä roïi vaø cöôøng ñoä saùng ng: U
U
Xem moät ñieåm M treân maë m aët phaú phaúng ngang S, caùch nguoà n saùng O moät khoaûng r. r . Goùc giöõa phöông phöông chi ch ieá u töø O ñeán M vaø phaùp tuyeán cuû a S taï taïi M laø α. Ñoä roïi ngang taïi ñieåm M ñöôïc tính theo coâng thöùc: E=
α I α.cos
r
hoaëc: c:
3
E=
α Iα.cos
h
(11)
2
14
2
(10)
Nhaän xeùt: cöôøng ng ñoä saùng I phuï phuï thuoä thuoäc phöông, khoâng ng phuï thuoäc khoaûng ng caùch, ch, ñoä roïi E vöøa phuï thuoäc phöông, vöøa phuï thuoäc khoaû ng ng caùch. Ví Ví duï : Hai coät ñeøn ñöôøng ca c ao 8m, caùch ch nhau 30m, duøng boä ñeøn coù IDC nhö trong tieâu chuaån TCVN 5828, vôùi boùng ñeøn cao aùp sodium 150W / 15klm. 15klm. Hoûi ñoä ñoä roïi taï taïi ñi ñ ieå m giöõ giöõ a 2 coät ñeøn ? U
U
Khoa Kho aûng caù caùch töø chaân coät ñeán ñieåm giöõa: d = 30/2 = 15m. Suy ra : α = arctan (15/8) (15/8) = 62o. Treân ñöôøng cong IDC cuûa boä ñeøn, n, ta coù: I’62 0 = 290. Vaäy: y: 0 0 I62 = I’ I ’62 . Φ L = 290 x 15 = 4.350 cd; cos 62 o = 0,469. Suy ra ñoä roïi bôû i 2 ñeøn taïi ñieåm giöõa 2 coät laø: E = 2 x Iα. cos3α / h2 = 2x4.350 x 0,469 3 /82 = 14 lx. Chuù yù, keát quaû cuûa baøi toa to aùn naø n aøy chöa keå ñeá n heä soá duy trì. d. Ñoä Ñoä roï i trung trung bình b ình: Ngöôøi ta thöôøng duø ng ng coâng ng thöùc ñoä roïi trung bình ñeå thieá thieát keá k eá chieáu saùng ñôn giaûn: n: U
U
E av =
n.Φ L.U F .M F A
(12)
Etb (lx): ñoä roïi trung bình; n: soá boä ñeøn; L(lm): qua qu ang thoâng ng toång ng cuûa caùc boùng ng ñeøn trong boä ñeøn ; A (m2): dieä dieän tích ñöôïc chieá u sa s aùng;U F (Utilization factor): heä soá söû duïng quang thoâng cuûa boä ñeøn (theo (theo catalog catalog ñeøn, thöôøng ng coù trò soá töø 0,35 ñeán 0,7); M F(Maintenance (Maintenance factor): heä soá duy trì cuûa thieá t keá keá ( thöôø thöôøng coù trò soá töø 0,67 ñeán 0,80. 0 ,80. CIE khuyeán nghò neân thieá thieá t keá sao cho MF ít nhaát baèng ng 0,7 ñeå tieát kieäm naêng löôïng). ng). Ñoâi khi ngöôøi ta ñònh nghóa heä heä soá so á döï tröõ:
k=
1 M
(13)
F
Khi heä soá duy trì M F baèng ng 0,7 thì heä soá döï tröõ baèng: ng: 15
k = 1 / 0,7 = 1,43.
Ví duï : Moät hoäi tröôøng dieän tích 100m2, ñöôïc thieá t keá chieáu saùng vôùi ñoä roïi 400lx, duøng ñeøn huyønh quang choù a taùn xaï 2x18w/2400lm. Cho bieát heä soá söû duïng 0,52 vaø heä soá duy trì baèng 0,8. Hoûi phaûi duøng bao nhieâu boä ñeøn cho thieát keá naøy? U
U
n = A.Eav / (L.UF.MF) = (100 x 400) / (2400 x 0,52x0,8) = 40 boä.
4. Ñoä choùi (luminance) : U
U
a. Ñònh nghóa: U
U
Ñoä choùi cuûa moät nguoàn maët, hay cuûa moä t maët chieá u saùng phaûn xaï, laø tyû soá cuûa cöôøng ñoä saùng theo phöông quan saùt chia cho dieän tích hieä u duïng cuûa maët ñoù nhìn theo phöông quan saùt. I
Ñoä choùi kyù hieäu laø L, coù ñôn vò laø candela / m2 (cd/m2):
L = α
α
A.cos α
(14)
Lα (cd/m2): ñoä choùi theo phöông α; Iα (cd): cöôøng ñoä saùng; A(m2): dieä n tích maët phaùt saùng; α: goùc giöõ a phöông quan saùt vaø phaùp tuyeá n maët phaùt saùng. Ví duï : moät boä ñeøn huyønh quang ñoâi 2x36w, laé p lieàn traàn, dieän tích maët phaù t saùng khuyeách taùn 0,2m x 1,3m, coù quang thoâng boä ñeøn laø 4800 lm, coù cöôøng ñoä saùng töông ñoái treân IDC ôû goùc 65o trong maë t phaúng 0-180o laø 85 cd/klm. Hoûi theo goùc ñoù boä ñeøn coù ñoä choùi baèng bao nhieâ u? U
U
I = I’.L= 85 x 4,8 = 408 cd. Suy ra ñoä choùi theo phöông 65o cuûa boä ñeøn: L = I / (A.cos65o) = 408/(0,2x1,3x0,4226)= 3.713 cd/m2. b. Caùc trò soá ñoä choùi thöïc teá: U
U
L (cd/m2)
Ñoä choùi
L (cd/m2)
Ñoä choùi
1,5 x 10 9
Maët trôøi giöõa tröa
5 x 106
Maët trôøi môùi moïc
1 x 10 6
Daây toùc boùng ñeøn
> 500.000
Ñeøn Metal halide
20.000 - 50.000
Ñeøn compact
30.000
Maët giaáy traéng döôùi naéng
20.000
Boùng ñeøn môø
5.000
Ñoä choùi gaây loùa maét
2.500
Traên g raèm
1.000
Boùng ñeøn huyønh quang
1
Ñoä choùi treân maët ñöôøng
>10
Chæ coù teá baøo hình noùn laøm vieäc
0,06
Maët giaáy traéng döôùi traêng
10 -5
Maét coù theå caûm nhaän ñöôïc
<0,01
16
Chæ coù teá baøo hình que laøm vieäc
c. Baûn chaá t cuû a beà maët nhaän aùnh saùng: U
U
Moät beà maët ñöôïc chieáu saùng vôùi quang thoâng tôùi , thì: - Moät phaàn quang thoâng bò haá p thuï:
α
= α .
(15)
- Moät phaàn quang thoâng quang thoâ ng xuyeân saùng qua beân kia beà maët: - Moät phaàn quang thoâng phaûn xaï: Ta luoân luoân coù:
=
α
+
= .
+ Suy
ra:
= .
(16)
(17)
α+τ+ρ=1
(18)
α : heä soá haáp thuï (absorption factor)ï; τ : heä soá xuyeân saùng (transmission factor); ρ: heä soá phaûn xaï
(reflection factor). Caùc heä soá ñeàu nhoû hôn 1, vaø laø tính chaát cuûa beà maët nhaän aùnh saù ng. Beà maët vaät chaát
Heä soá haáp thuï (%)
Heä soá phaûn xaï (%)
Heä soá xuyeân saùng (%)
Thuûy tinh trong suoát
2-4
6-8
88 - 92
Thuûy tinh beà maët haït laêng truï (choùa meø)
5 - 10
5 - 20
70 - 90
10 - 20
30 - 40
40 - 60
Nhöïa traéng môø (choùa ñuïc)
d. Beà maët phaûn xaï khuyeát taùn hoaøn toaø n: U
U
Khaûo saùt caùc beà maët vaät chaát khaù c nhau, ta thaáy chuùng coù caùc ñaëc tính phaûn xaï khaùc nhau, khi so saùnh cöôøng ñoä saùng moät tia tôùi vôù i cöôøng ñoä saùng caùc tia phaûn xaï:
Phaûn xaï ñònh höôùng
Phaûn xaï hoãn hôïp ñònh höôùng
Phaûn xaï hoãn hôïp khuyeách taùn
Phaûn xaï khuyeách taùn hoaøn toaøn
Moät maët ñöôïc goïi laø coù ñaëc tính phaûn xaï khuyeách taùn hoaøn toaøn, khi cöôøng ñoä phaûn xaï coù phaân boá cosin: Iα = Io . cosα (19) 17
Io (cd/m2): cöôøng ñoä saùng theo phöông phaùp tuyeán vôùi maët phaúng; Iα (cd/m2): cöôøng ñoä saùng phaûn xaï theo phöông α. Ta chöùng minh ñöôïc, khi maët phaúng nhaän aùnh saùng coù ñaëc tính phaûn xaï khuyeách taùn hoaøn toaøn, thì ñoä choù i phaûn xaï theo caùc phöông nhìn ñeàu baèng nhau: L 1 = L 2 = Lo Lα = Lo
(20)
e- Ñònh luaät Lambert: U
U
Ñoä choùi phaûn xaï cuûa moät maët phaú ng phaûn xaï khuyeách taùn hoaøn toaøn thì tyû leä vôùi ñoä roïi treân maët phaúng ñoù vaø heä soá phaûn xaï cuûa noù: L.π = . E
(21)
L (cd/m2): ñoä choùi phaûn xaï treân maët phaúng; E (lx): ñoä roïi treâ n maët phaúng; : heä soá phaûn xaï cuûa maët phaúng. f- Heä soá phaûn xaï cuûa moät soá beà maët vaät lieäu: U
U
Beà maët vaät lieäu
Beà maët vaät lieäu
Beà maët vaät lieäu
Lôùp maï baïc
0,93
Voâi vaøng laït
0,40
Caùt vaøng
0,17
Thaïch cao
0,90
Ñaù taûng, gaïch boâng ñaäm
0,30
Gaïch laùt ñöôøng
0,17
Göông soi
0,85
Caùt traéng
0,25
B.toâng nhöïa maøu t.bình
0,16
Boät maøu traéng
0,80
Saøn goã eùp, pa-keâ
0,25
Moác ñoàng, gang
0,15
Maøu saùng nhaït
0,70
Beâ-toâng nhöïa maøu saùng
0,22
Saøn beâ toâng, vaõi, goã sôn
0,13
B.toâng xaùm vaø saùng nhaït
0,60
Ñaát saïch
0,20
Saøn goã vaùn
0,10
Gra-nít, gaïch boâ ng xaùm
0,45
Coû nhaân taïo
0,20
Coû xanh
0,08
Beà maët saùng: > 0,4; Beà maët phaûn xaï trung bình: 0,2 < < 0,4; Beà maët toá i: < 0,2. Ví duï : Moät maët tieàn kieá n truùc baèng gra-nít coù hspx 0,45, muoán coù moät ñoä choùi baèng 10 cd/m2, thì phaûi ñöôïc chieáu saùng vôùi ñoä roïi baèng bao nhieâu? E = L. π / = 10 x 3,14 / 0,45 = 70 lx. U
U
5. Nhieät ñoä maøu (colour temperature): U
U
Moät vaät ñen tuyeät ñoá i, ñöôïc nung noùng leân töø 2.000oK ñeán 10.000 oK, ngöôøi ta coù phoå maøu cuûa noù ñeå so saùnh vôùi maøu cuû a caùc nguoàn saùng. 18
a. Moät soá ví duï veà nhieät ñoä maøu: U
U
Nhieät ñoä maøu (oK)
Nguoàn saùng Ñeøn neán
Nguoàn saùng
1.900
Ñeøn sôïi ñoát
2.700
Ñeøn halogen
3.000
Ñeøn huyønh quang
2.800 – 7.500
Nhieät ñoä maøu (oK)
Aùnh saùng traêng (moonlight)
4.100
Aùnh saùng maët trôøi (sunlight)
5.000 – 6.000
Aùnh saùng ban ngaøy (daylight)
5.800 – 6.500
Baàu trôøi xanh trong
10.000 – 26.000
b. Caùc thang nhieä t ñoä maø u theo CIE vaø ñeøn ví duï: U
U
Teân goïi thang nhieät ñoä maøu Vieát taét
o
K
AÙnh saùng Maõ ñeøn h/q tieâu bieåu (Phillips)
AÁm (warm )
ww
< 3.300
Ñoû cam
29,33,82,83,92,9330,31,32,41
Trung hoøa (intermediate)
nw
3.300 – 5.300
Vaøng
84, 9420, 21, 22, 25
Laïnh (cool)
dw
> 5.300
Xanh
25, 76, 86, 9610, 11, 12, 72
c. Bieåu ñoà Kruithoff : U
U
Thöïc nghieäm cho thaáy nguoàn saùng coù nhieä t ñoä maøu thaáp (maøu aám) chæ phuø hôïp cho vieäc chieáu saùng vôùi ñoä roïi thaáp. Vôùi nhöõ ng nôi coù yeâu caàu chieá u saùng vôùi ñoä roïi cao, ngöôøi ta phaûi duø ng caùc nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu cao (maøu laïnh). Ví duï thieát keá chieá u saùng vôùi ñoä roïi 300 lx, ngöôøi ta neâ n duøng ñeøn coù nhieät ñoä maøu > 3.000 o K. 19
6. Chæ soá truyeàn ñaït maøu Ra (Colour Rendering Index) : U
U
a. Ñònh nghóa: U
U
Chæ soá truyeàn ñaït maøu, thöôøng kyù hieäu Ra (hoaëc CRI), laø soá ño cuûa nguoàn saùng, cho bieát möùc ñoä trung thöïc maøu cuûa caùc vaät ñöôïc chieáu saùng, khi so saù nh vôùi nguoàn saùng chuaå n (aùnh saùng maët trôøi). b. Caáp chieáu saùng theo chæ soá truyeàn ñaï t maøu: U
U
Caáp truyeàn ñaït maøu
Raát toát
Toát
Vöøa
Khoâng toát laém
Keùm
Raát keùm
1A
1B
2A
2B
3
4
Ra ≥ 90
80 ≤Ra<90
70≤Ra<80
60≤Ra<70
40≤Ra<60
20≤Ra<40
Ñeøn sôïi ñoát, halogen
x
x
Ñeøn h/q compact
x
x
Ñeøn huyønh quang
x
x
x
x
x
x
x
Chæ soá Ra
Ñeøn thuûy ngaân cao aùp Ñeøn Metal halide
x
Ñeøn cao aùp Sodium
x
x
x
x
x
x
x
Chuù yù: ñeøn sôï i ñoá t (goàm caû ñeøn halogen), tuy coù nhieät ñoä maøu thaáp , nhöng coù chæ soá truyeàn ñaït maøu Ra raát cao. U
U
II. KHAÙI NIEÄM CAÙC YEÂU CAÀU CUÛA KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG: U
U
1. Caùc yeâu caàu cuûa moâi tröôøng chieáu saùng : U
U
Moät moâi tröôøng chieáu saùng ñöôïc thieát keá toá t cho pheùp con ngöôøi: - Nhìn thaá y, vaø di chuyeå n an toaøn; - Thöïc hieän caùc coâng vieäc baèng maé t moät caùch hieä u quaû, chính xaùc, an toaøn; - Khoâng gaây meä t moõi thò giaùc, vaø maát tieän nghi thò giaùc. Chaát löôïng chieá u saùng yeâu caàu: - Ñuû ñoä roï i (illuminance,) ñôn vò ño baèng lux (lx); - Ñuû ñoä choùi, ñôn vò ño baèng candela/m2 (cd/m2); 20
- Haïn cheá choùi loùa giaûm khaû naêng quan saùt (disability glare), vaø choùi loùa maát tieän nghi (discomfort glare). Coù nhöõng ñaïi löôïng chæ tieâu thöïc nghieäm khaùc nhau cho chieá u saùng trong nhaø vaø ngoaøi trôøi; - Chæ soá truyeàn ñaït maøu, vaø moät soá caùc yeâu caàu khaùc, tuøy theo loaïi chieáu saùng.
2. Caùc tieâu chuaån thieát keá chieáu saùng : U
U
Caùc tieâu chuaån thieát keá chieá u saùng hieän haønh yeâu caàu caùc thieát keá phaûi phuø hôïp: * Caùc tieâ u chuaån Vieä t Nam: TCXD 16:1986, Chieá u saùng nhaân taïo trong caùc coâng trình xaây döïng; TCXDVN 333:2005, Chieáu saù ng nhaân taïo beâ n ngoaøi caùc coâng trình coâng coä ng vaø kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò; TCXDVN 259:2001, Chieá u saùng nhaân taïo ñöôøng phoá quaõng tröôøng ñoâ thò; * Caùc tieâu chuaån quoá c teá caàn tham khaûo: ISO 8995:2002 (CIE S 008/E:2001), Lighting of indoor work places; ISO 9885-2: 2005(E) (CIE S 015/E), Lighting of work places – Part 2: Outdoor. Caùc tieâu chuaån cuûa Uyû ban Chieáu saùng Quoác teá CIE (Commission International de L’Eclairage) coù vaên phoøng ñaët taïi Vieân, Aùo, laø caùc tieâ u chuaån ñaëc bieät quan troïng, ñöôïc toå chöùc tieâu chuaån theá giôùi ISO coâng nhaän. Do ñoù caùc kyõ sö vaø kieá n truùc sö Vieä t Nam thöôøng tham khaûo caùc tieâu chuaãn naøy, ñeå boå xung cho tieâu chuaån Vieät Nam, khi laøm coâng taùc thieát keá .
3. Phaân bieät chieáu saùng laøm vieäc vaø chieáu saùng myõ thuaät : U
U
Caùc tieâu chuaån chieáu saùng chæ quy ñònh cho chieáu saù ng laøm vieäc. Chieáu saùng myõ thuaät laø moät phaïm truø khaùc nhaèm taïo söï deã chòu, taïo phong caùch cho khoâng gian, nhaán maïnh caùc tieâ u ñieåm gaây chuù yù, hoaëc taïo caùc hieäu öùng ñaëc bieä t trong quaûng caùo ,v.v… . Chieáu saùng myõ thuaät hoaøn toaøn do ngheä thuaät cuûa caù c kyõ sö vaø kieá n truùc sö taïo neân, laø moät tuøy bieán cho saùng taïo cuûa ngöôøi thieát keá, khoâ ng coù quy ñònh tieâu chuaån, nhöng ñoâ i khi cuõng coù truyeàn thoán g hoaëc taäp quaùn.
III. PHAÂN LOAÏI KYÕ THUAÄT CHIEÁU SAÙNG: U
U
Ngöôøi ta phaân ra caù c kyõ thuaät chieá u saùng khaùc nhau tuøy theo lónh vöïc vaø ñoái töôïng cuûa thieá t keá chieáu saùng. Coù theå phaân loaïi nhö sau:
1. Chieáu saùng beâ n trong (indoor lighting): U
- Chieáu saùng nhaø ôû, caùc coâng trình daân duïng ( goàm caû sieâu thò, beänh vieän, tröôøng hoïc, khaùch saïn, nhaø haøng aê n, dòch vuï, vaên phoøng ,… .) - Chieáu saùng caùc nhaø coâ ng nghieäp: nhaø saûn xuaát, nhaø kho; 21
- Chieáu saùng caùc coâng trình theå thao trong nhaø; - Chieáu saùng baõi ñoã xe (trong nhaø); - Chieáu saùng nhaø ga saân bay (phaàn trong nhaø).
2. Chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting): U
a- Chieáu saùng caùc coâng trình ñoâ thò: U
U
- Chieáu saùng caùc ñieåm ñoã giao thoâng coâ ng coäng ngoaøi trôøi; - Chieáu saùng ñöôøng, caàu, haàm daønh cho ngöôø i ñi boä; - Chieáu saùng beân ngoaøi caùc khu tröôøng hoïc, beä nh vieän , trung taâm thöông maïi, hoäi chôï trieãn laõm, caùc truï sôû; b- Chieáu saùng coâng vieân, vöôøn hoa: U
- Chieáu saùng chung khu vöï c coâng ra vaøo; - Chieáu saùng saân toå chöùc caùc hoaït ñoäng ngoaøi trôøi; - Chieáu saùng ñöôøng ñi daïo; - Chieáu saùng caûnh quan, thaûm coû , b ồn hoa, maët nöôùc; c- Chieáu saùng caùc coâng trình kieán truù c, myõ thuaät: U
- Chieáu saùng maët döï ng caùc coâng trình; - Chieáu saùng töôïng ñaøi; - Chieáu saùng ñaøi phun nöôù c; d- Chieáu saùng caùc coâng trình Theå duï c theå thao ngoaøi trôøi: U
- Chieáu saùng saân boùng ñaù, saân vaän ñoäng ña naêng; - Chieáu saùng saân quaàn vôït (tennis); - Chieáu saùng saân boùng chuyeàn, boùng roå, caàu loâng; - Chieáu saùng beå bôi ngoaøi trôøi; - Chieáu saùng phuïc vuï truyeàn hình maøu;
3. Chieáu saùng ñöôøng giao thoâng (road lighting) : U
U
Goàm chieáu saùng ñöôøng, ñöôøng phoá, quaõng tröôøng ñoâ thò. 22
CHÖÔNG 2 : U
CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG
U
I. ÑAÏI CÖÔNG: U
U
1. Caùc ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng beân trong : U
U
Chieáu saùng beân trong (indoor lighting) caùc coâng trình xaây döï ng, coøn goï i laø chieáu saù ng trong nhaø (chieáu saùng noäi thaát), bao goàm caùc kyõû thuaät thieát keá chieáu saùng cho caùc coâng trình: - Nhaø ôû vaø coâng trình coâng coäng nhö tröôø ng hoïc, beänh vieän, cô quan, vaên phoøng ,… - Nhaø coâng nghieäp: nhaø xöôûng saûn xuaát, nhaø kho,… - Caùc coâng trình thöông maïi: cöûa haøng thöông maïi, sieâu thò, cöûa haøng dòch vu, ....... - Caùc trung taâm theå thao trong nhaø ,… .. Theo chöùc naêng, chieáu saùng trong nhaø ñöôïc chia ra caùc loaï i: chieá u saùng laøm vieäc, chieáu saùng söï coá , chieáu saùng phaân taùn ngöôøi, chieá u saùng baûo veä, chieáu saùng myõ thuaät. Chieáu saùng laøm vieäc coøn ñöôïc chia laøm caùc loaïi: chieáu saùng chung (general lighting) vaø chieáu saùng taïi choã (local lighting). Chieá u saùng chung coù theå laø chieáu saùng chung ñeàu hoaëc chieáu saùng chung khu vöïc (localized general lighting). Chieáu saùng trong nhaø ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc boä ñeøn (luminaires) raát nhieàu loaïi. Ñeøn (lamp) laép trong caùc boä ñeøn goàm caùc loaï i thoâ ng duïng theo coâ ng ngheä hieän nay: ñeøn sôï i ñoát vaø halogen, ñeøn huyønh quang thoâng duïng vaø huyø nh quang compact, ñeøn thuûy ngaân cao aùp , ñeøn sodium cao aùp, ñeøn sodium thaá p aùp, ñeøn metal halide.
2. Caùc chæ tieâu cuûa moâi tröôøng chieáu saùng : U
U
Thieát keá chieáu saùng noäi thaát phaûi baûo ñaûm caùc yeâu caàu: Naêng suaát thò giaùc (Visibility Performance), An toaøn thò giaùc (Visibility Safety), vaø Tieän nghi thò giaùc ( Visibility Comfort). Do ñoù caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa moâ i tröôøng chieáu saùng phaûi ñaït laø: * Ñoä roïi (illuminance): Ñoä roïi ngang, Ñoä roïi ñöùng, Ñoä roïi truï, Heä soá ñoàng ñeàu. * Phaân boá ñoä choùi (luminance distribution): Ñoä choùi thích nghi cuû a traà n vaø töôøng, Ñoä choùi cuûa boái caûnh, Ñoä töông phaûn, Ñoä nhìn roõ. * Haïn cheá choù i loùa: Choùi loùa maát tieän nghi (discomfort glare), Choùi loùa giaû m khaû naêng quan saùt (disability glare). * Ñònh höôùng aùnh saùng (directionality of light): caùc kieåu chieá u saùng, caùc loaï i ñeøn theo phaân loaï i CIE. 23
* Yeáu toá maøu ( colour aspects): nhieä t ñoä maøu cuûa ñeøn, chæ soá truyeàn ñaït maøu (colour rendering index). * Haïn cheá nhaáp nhaùy (flickering). * Keát hôïp vôùi aù nh saùng ban ngaøy (daylight). * Ñieàu khieån vaø baûo döôõng ñeøn.
3. Caùc tieâu chuaån cuûa thieát keá chieáu saùng beân trong : U
U
Ngoaøi chieáu saùng myõ thuaät ra, taát caû caùc loaïi chieáu saùng ñeàu phaûi tuaân theo caùc quy ñònh chaët cheõ cuûa caùc tieâu chuaån quoác gia hay quoác teá, ví duï: TCXD 16:1986 – Chieá u saùng nhaân taïo trong caùc coâng trình daân duï ng. TCXDVN 253:2001 – Laép ñaët chieáu saùng cho caùc coâng trình coâng nghieäp – yeâu caàu chung. ISO 8995 (CIE S 008/E) – Lighting of indoor workplaces ( Chieáu saùng caùc ñòa ñieåm laøm vieäc trong nhaø). EN 1838 ; CIE S 020/E:2007 - Emergency lighting (Chieá u saùng khaån caá p).
II. ÑOÄ ROÏI CHO CHIEÁU SAÙNG TRONG NHAØ: U
U
Ñoä roï i ngang treân maët phaúû ng laøm vieäc (0,8m caùch saøn ) laø ñieàu kieän tieân quyeát trong moï i thieát keá chieáu saùng trong nhaø.
1. Baäc thang ñoä roïi: Theo tieâu chuaån TCXD 16:1986, ta coù 27 baäc trong Baäc thang ñoä roïi: U
U
Baäc thang
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
Ñoä roïi (lx)
0,2
0,3
0,5
1
2
3
5
7
10
Baäc thang
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
Ñoä roïi (lx)
20
30
50
75
100
150
200
300
400
Baäc thang
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
Ñoä roïi (lx)
500
600
750
1.000
1.250
1.500
2.000
2.500
3.000
* Theo tieâu chuaån ISO 8995 (CIE S 008/E):2002, ta coù 15 baäc trong baäc thang ñoä roïi: 20 30 50 75 100
150 200 300
500 750 1.000 1.500 2.000
3.000
5.000 lx.
20 lx laø ñoä roïi nhìn roõ maët ngöôøi, 5.000 lx laø ñoä roïi yeâu caàu treân baøn moå trong beänh vieän. Caùc baäc ñoä roïi caùch nhau 1,5 laàn ; ñoù laø möùc phaân bieät ñöôïc cuûa maét ngöôøi. 24
2. Ñoä roïi laøm vieäc yeâu caàu theo tieâu chuaån : U
U
Thöôøng laø ñoä roïi ngang trung bình Etb (Eav). Ñoù laø ñoä roïi duy trì (maintained illuminance), coù keå ñeá n heä soá döï tröõ. a- Theo TCXD 16:1986: tham khaûo caùc Baûng 3,4,5: U
U
25
26
27
b- Theo tieâu chuaån Uûy ban Quoác teá veà Chieá u saùng (CIE): U
28
Trong tieâu chuaån CIE S008/E:2002, Muïc 5, coù quy ñònh caû ñoä roïi yeâu caàu, chæ soá haïn cheá choùi loùa vaø Chæ soá truyeàn ñaït maøu Ra (CRI) cho caùc vò trí laøm vieäc trong nhaø (xem Phuï luïc A). Theo CIE, nôi coù coâng vieäc baèng maét lieâ n tuïc, ñoä roïi laøm vieäc khoâng ñöôïc nhoû hôn 200 lx.
3. Ñoä roïi cuûa vuøng caän xung quanh (immediate surrounding): U
U
Theo CIE, vuøng tieáp giaù p vôùi vuøng laøm vieäc, trong khoaûng 0,5 m xung quanh, goïi laø vuøng caän xung quanh. Neá u ñoä roïi trong vuøng naø y giaûm nhanh, seõ laøm maát caân baèng phaân boá ñoä choùi, maét meät do ñieàu tieát thaùi quaù, vaø seõ maát tieän nghi thò giaù c. Sau ñaây laø ñoä roï i quy ñònh cho vuøng caän xung quanh theo CIE: Ñoä roïi taïi coâng vieäc (lx)
Ñoä roïi taïi vuøng caän xung quanh (lx)
750
500
500
300
300
200
≤ 200
Baèng ñoä roïi taïi coâng vieäc
4. Heä soá ñoàng ñeàu: U
U
Heä soá ñoàng ñeàu laø tyû soá giöõa ñoä roïi toái thieåu Emin vaø ñoä roïi trung bình Eav treân moät maët phaúng, trong moät thieá t keá chieáu saùng: Uo =
Theo CIE, ta neân thieá t keá sao cho:
E min
(1)
E av
* Trong vuøng laøm vieäc:
Uo ≥ 0,7.
* Trong vuøng caän xung quanh:
U o ≥ 0,5.
5. Caùc coâng thöùc tính toaùn ñoä roïi ñieåm: U
U
a. Ñoä roïi treân maët phaúng ngang: U
U
E hP =
Io h2
(2)
E hP =
29
I α .cosα d2
=
I .cos α3 α h2
(3)
EhP (lx): ñoä roïi ngang taïi ñieåm P; Io(cd): cöôøng ñoä saùng cuûa nguoàn (ñieåm ) theo phöông truïc quang ; Iα(cd): cöôøng ñoä saùng cuûa nguoàn (ñieåm) theo phöông ñeán P; h (m): khoaûng caùch töø nguoàn O ñeá n P, khi OP thaúng goùc vôùi maët phaú ng ngang; d (m): khoaûng caùch töø nguoàn O ñeán P, khi OP khoâng thaúng goùc vôùi maët phaúng ngang; α : goùc taïo bôûi tia chieá u OP, vaø truïc quang OH. b. Ñoä roïi treân maët phaúng ñöùng: U
U
Xeùt moät maët phaúng ñöùng thaúng goùc vôùi maët phaú ng tia tôùi (maët phaúng taïo bôû i truïc quang OH vaø tia tôùi OP): 2
E vP =
I α .cosα.sinα h
(4)
2
EvP (lx): ñoä roïi ñöùng taïi ñieåm P; Iα (cd): cöôøng ñoä saùng cuû a nguoàn (ñieåm ) theo phöông ñeá n P; h (m): ñoä cao cheânh leäch töø nguoàn O ñeán P; d (m): khoaûng caùch töø nguoàn O ñeán P; α : goùc taïo bôûi tia chieá u OP, vaø truïc quang OH. c. Ñoä roïi treân maët phaúng nghieâng: U
U
Xeùt moät maët phaúng ñöùng khoâng thaúng goùc vôùi maét phaúng tia tôù i (maët phaúng taïo bôûi truïc quang OH vaø tia tôùi OP), maø coù goùc vôùi maët phaúng naøy: 2
E vp =
I α .cos α .sin α .cos γ h
2
(5)
EvP (lx): ñoä roïi ñöùng taïi ñieåm P; I (cd): cöôøng ñoä saùng cuûa nguoàn (ñieåm) theo phöông ñeán P; h (m): ñoä cao cheânh leäch töø nguoàn O ñeán P; d (m): khoaûng caùch töø nguoàn O ñeán P. d. Coâng thöùc cuûa nguoàn maët (luminous surface): U
U
(6)
(7) 30
e. Ñoä roïi (baùn) tru (semi cylindrical illuminance)ï: U
U
Taát caû caùc ñoä roïi noùi treân ñeàu laø ñoä roï i phaúng (plan illuminance). Ñoä roï i truï laø moät tham soá ñeå ñaùnh giaù ñoä baûo hoø a cuûa moä t moâi tröôøng chieá u saùng. Theo ñònh nghóa, ñoä roïi truï taïi ñieåm P treân maët phaúng XY (maët phaúng ngang), laø giôùi haï n ñoä roïi trung bình treân moät maët baùn truï ñaët taïi ñieåm P, coù ñaùy song song vôùi maët XY, maë t cong höôùng veà vò trí maét ngöôøi quan saùt cuõng trong maët XY, khi baùn kính vaø ñoä cao maët baùn truï tieán veà 0 (khoâng). E sc =
hay:
E sc =
I p (1 + cos α ) sin β
π d 2 I p (1 + cos α )cos3 γ
π h 2
(8) (9)
Trong moät khoâng gian chieá u saùng quan troï ng nhö raïp haùt, ñaïi giaûng ñöôøng, trung taâm hoäi nghò, raïp xieác ,...., ñoä roïi truï khoâng ñöôïc thaáp hôn tieâu chuaån (tham khaûo caùch tính ñoä roïi truï cho caùc coâng trình coâng coäng trong Phuï luïc 4, tieâ u chuaån TCXD 16:1986). Khi tyû soá ñoä roïi truï vôù i ñoä roïi ngang baè ng 0,3 ñeán 0,7 thì ta coù baõo hoøa aùnh saùng. Ñeå xaùc ñònh ñoä roïi truï cuûa moät phoøng, ngöôøi ta xaùc ñònh treân truïc doïc qua taâm cuûa phoøng, taïi vò trí caùch töôøng 1m, ôû ñoä cao 1,5 m.
6. Tính toaùn ñoä roïi trung bình: U
U
Ñaây laø baøi toaùn ñôn giaûn vaø thoâng duïng nhaát ñeå tính ñoä roïi ngang trung bình hoaëc soá boä ñeøn caàn thieát cho moät thieát keá chieáu saùng. E av =
n.Φ L.U F.M F A
(10)
n=
Eav . A Φ L.U F.M F
(11)
Eav: ñoä roï i ngang trung bình; n: soá boä ñeøn caàn duøng; ΦL: quang thoâng cuûa moät boä ñeøn (toång quang thoâng caùc boùng ñeøn trong boä ñeøn ñoù); M F : heä soá duy trì cuûa heä thoán g chieáu saùng. Theo tieâu chuaån TCXD 16, heä soá duy trì ñöôïc xaùc ñònh nhö nghòch ñaûo cuûa heä soá döï tröõ k:
MF =
1 k
(12)
Baûng 2, TCXD16 cho ta caùc giaù trò tính nhanh cho heä soá döï tröõ k. Khi duøng ñeøn sôïi ñoát (nung saùng), k = 1,3, suy ra MF = 0,77; khi duøng ñeøn phoùng ñieän , k =1,5, suy ra MF = 0,67.
31
Tuy nhieân theo caùc tieâu chuaån môù i cuû a CIE, caùc nhaø thieát keá ñöôïc khuyeán nghò söû duïng M F min laø 0,7. Ñeå coù theå choïn giaù trò M F coù lôïi, tham khaûo caùch tính M F trong Muïc VII, Chöông 5 giaùo trình naøy , theo höôùng daãn cuûa CIE 97-2006. UF ( η B ): heä soá söû duï ng quang thoâng (utilization factor) cuûa boä ñeøn. Xem muïc VI-3 veà caù ch tính heä soá söû duïng quang thoâng cuûa moä t boä ñeøn.
7. Tính toaùn ñoä roïi trụ trung bình: U
U
a. Caùch tính: U
U
Đ xác định mức độ bão hòa ánh sáng cho một công trình công cộng, ngườ i ta phải tính được độ rọi trụ của một thiết k ế chiếu sáng. Thông thường ngườ i ta có th xác định độ rọi trụ qua độ rọi ngang trung bình của thiết k ế, bằng pp đồ thị (theo TCXD16), cụ th như sau:
- Xác định chỉ số phòng, loại đèn đượ c s ử dụng đ thiết k ế chiếu sáng, độ rọi ngang trung bình của thiết k ế.
Heä soá khoâng gian (cofficient of cavity) coøn goïi laø chæ soá phoøng (room index) ñöôïc tính theo coâng thöùc: i=
a.b htt ( a + b)
(13)
i: chæ soá phoøng ; a,b(m): chieàu daøi vaø chieàu roä ng phoøng; htt(m): chieàu cao tính toaùn, laáy töø ñoä cao treo ñeøn ñeán mplv (0,8m caùch saøn). - Xaùc định loại đeøn, bằng caùch so saùnh IDC của boä ñeøn vớ i caùc đườ ng cong IDC theo Hình 4, TCXD16:
32
- Caên cöù vaøo chæ soá phoøng I ñaõ tính, heä soá phaûn xaï cuûa töôøng vaø saøn, tra caùc ñoà thò trong Hình 6,7,8, vaø 9, ñeå tìm tyû soá m giöõ a ñoä roï i ngang trung bình Etb, vaø ñoä roïi truï Etr: Neá u ñeøn coù IDC loaïi 1 (I = Io.cos ), ta duøng ñoà thò hình 6; ñeøn coù IDC loaïi 2 (I = Io.cos1,43 ), ta duøng ñoà thò hình 7; ñeøn coù IDC loaïi 3 (I = Io.cos2 ), ta duøng ñoà thò hình 8; ñeøn coù IDC loaïi 4 (I = Io.cos3 ), ta duøng ñoà thò hình 9; Treâ n ñoà thò, ta duøng : ñöôøng cong 1, khi hspx töôø ng saøn laø: 0,3 – 0,1; ñöôø ng cong 2, khi hspx töôøng saøn laø: 0,3 – 0,3; ñöôø ng cong 3, khi hspx töôø ng saøn laø: 0,5 – 0,1; ñöôøng cong 4, khi hspx töôøng saøn laø: 0,5 – 0,3.
33
Sau ñoù tính ñöôïc ñoä roïi truï cuû a thieát keá laø:
E tr =
E tb
(14)
m
b. Ñaùnh giaù: U
U
Ñeå ñaùnh giaù coâng trình coâng coäng coù thieát keá chieáu saùng ñaït baõo hoø a aùnh saùnh, ta xem Baûng 6, TCXD16:
Ñeå ñaùnh giaù ñoä noåi roõ cuûa caùc ñoá i töôïng kieán truùc ñöôïc chöng baøy trong phoøng, nhö töôïng, phuø ñieäu, pa-noâ, ta coù theå ñoái chieáu Baûng 7, TCXD16:
III. PHAÂN BOÁ ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE DISTRIBUTION): U
U
1. Ñoä choùi thích nghi cho traàn vaø töôøng: U
U
Theo kinh nghieäm, caùc thieát keá chieáu saùng trong nhaø cho caûm giaùc deã chòu phaûi coù: 34
Ñoä choùi töôøng: 50 ñeán 100 cd/m2.
Ñoä choùi traàn: 100 ñeá n 300 cd/m2.
Ñoä choùi trung bình tính theo ñoä roïi trung bình:
Lav =
ρ . E av
(15)
π
Trong caùc moâ i tröôøng chieáu saùng trong nhaø cho nhaø ôû, vaên phoøng, vôùi heä soá phaûn xaï thoâng duïng cho traàn töôøng saøn laø 0,7 0,5 0,3 ( kyù hieäu 7 :5 :3), thì phaân boá ñoä choùi deã chòu luoân luoân ñaït.
2. Ñoä choùi cuûa boái caûnh: U
U
Ñoä choùi cuûa boái caû nh (background luminance) L b laø moät tham soá trung bình duøng ñeå tính toaùn ñoä töông phaûn (contrast), hay tính toaùn chæ soá choùi maát tieän nghi (discomfort glare) trong thieá t keá chieáu saùng trong nhaø :
Lb =
E ind
(16)
π
Lb (cd/m2): ñoä choùi cuûa boái caûnh; Eind (lx): ñoä roïi giaùn tieáp (do caùc maë t phaûng phaûn xaï taïo neân, khoâng do tröïc tieáp caùc ñeøn). E ind =
ΦT . ρ av
(17)
AT (1 − ρ av )
(lm): toång quang thoâng caùc boù ng ñeøn trong phoøng; AT (m2): dieän tích toaøn phaàn (dieän tích toång caùc maët traàn, töôøng, saøn ) cuûa caên phoøng; av : heä soá phaûn xaï trung bình cuûa phoøng, laá y theo gia troïng dieän tích. ΦT
ρ av = c, w , f : hspx cuûa traàn,
ρc . A c + ρ w. A w + ρf . A f
(18)
AT
töôøng, saøn; A c, Aw, Af : dieän tích cuûa traàn, töôøng, saøn. AT (m2): dieän tích
toaøn phaàn. AT = 2[L.W +(L+W)H]
(19)
Ví duï: moät phoøng hoäi tröôøng 6mx15mx3,2m, vôùi caùc heä soá phaûn xaï cuûa traàn töôøng saøn laø 7:5:3, ñöôïc chieáu saùng vôùi caùc boä ñeøn coù toång quang thoâng laø 80.400 lm, heä soá söû duïng quang thoâng laø 0,72 heä soá duy trì laø 0,76. Hoûi ñoä roïi ngang trung bình vaø choùi thích nghi cuûa phoøng baèng bao nhieâu? U
U
Ñoä roï i ngang trung bình cuûa phoøng:
E = 80.400 x 0,72 x 0,76 / (6x15) = 488 lx.
Dieän tích traàn vaø saøn:
Ac = Af = 6 x15 = 90 m2.
Dieän tích töôøng:
Aw = 2(6+15) x 3,2 = 134,4 m2.
Toång dieän tích traàn töôøng saøn: AT = 2 x 90 + 134,4 = 314,4 m2. 35
Heä soá phaûn xaï trung bình cuûa phoøng: av = (0,7 x 90 + 0,5 x 134,4 + 0,3 x 90) / 314,4 = 0,5. Ñoä roïi giaùn tieáp cuûa phoøng: Eind = (80.400 x 0,5) / [314,4 x (1-0,5)] = 256 lx. Ñoä choùi boái caûnh cuûa phoøng: L b = 256 / 3,14 = 81,5 cd/m2.
3. Ñoä töông phaûn vaø ñoä nhìn roõ: U
U
Ñoä töông phaûn (contrast) laø chæ tieâu caàn thieá t cho khaû naêng quan saùt trong moät moâi tröôøng chieá u saùng, nhaá t laø khi caàn thieát phaân bieä t ñoá i töôïng, trong saûn xuaá t, tröng baøy, hoaëc cho caù c muïc ñích laøm noåi roõ ñoái töôïng trong chieá u saùng trang trí, chieáu saùng kieá n truùc. a. Ñoä töông phaûn: U
U
K =
Lv − Ln
(20)
Ln
Lv (cd/m2): ñoä choùi cuûa vaät; L n(cd/m2): ñoä choùi cuûa neàn. Coù theå cho Lb laø ñoä choùi cuûa mplv, töôøng, keä tröng baøy, hay ñoä choùi boá i caûnh Lb, tuøy theo tröôøng hôï p.
Ñaùnh giaù
K
Lôùn
> 0,5
Trung bình
0,2 ñeán 0,5
Nhoû
Theo tieâu chuaån DIN EN cuûa Chaâu AÂu, ngöôøi ta coøn ñònh nghóa Heä soá theå hieän töông phaûn CRF (Contrast Rendering Factor), vaø ñaùnh giaù theo caùc haï ng nhö sau:
< 0,2
CRF =
K
0, 91
=
100( Lv − Ln ) 91 Ln
(21)
Coâ ng vieäc baèng maét
Möùc ñoä töông phaûn
CRF haïng
CRF
CRF min
Maët boùng laùng
Cao
1
≥1
0,95
Maët môø phaûn chieáu
Trung bình
2
0,85 - 1,00
0,70
Maët môø
Thaáp
3
0,70 - 0,85
0,50
Ví duï: Ñoä choùi cuûa neàn laø 30 cd/m2, treân ñoù ñatë moät maãu vaät coù heä soá phaûn xaï 0,6. Muoá n coù moät ñoä töông phaûn baèng 0,7, thì phaûi chieáu saù ng vaä t vôùi ñoä roïi bao nhieâu? U
U
K =
Lv − Ln Ln
= 0,7 ; suy ra: Lv = 1,7 Ln = 1,7 x 30 = 51 cd/m2.
Vaäy caàn phaû i chieá u saùng maãu vaät vôùi ñoä roïi:
E = (51 x 3,14) / 0,6 = 267 lx. 36
b- Ñoä nhìn roõ: U
U
Khi hieäu ñoä choùi cuûa vaät vaø neàn (L v - Ln) taêng leân thì ngöôøi ta thaá y ñoä töông phaûn taêng, vaø ngöôïc laïi, khi giaû m hieäu soá xuoáng moät möùc naøo ñoù ngöôøi ta khoâng coø n nhìn thaáy roõ vaät ñöôïc nöõa. Suy ra Ñoä nhìn roõ phuï thuoäc vaøo moä t Ñoä töông phaûn nhoû nhaát, goïi laø ngöôõng töông phaûn (contrast threshold) Kth. Nghòch ñaûo cuû a ngöôõng töông phaûn K ng ñöôïc CIE ñònh nghóa laø Ñoä nhaïy töông phaûn töông ñoái RCS (Relative Contrast Sensibility). Ln (cd/m2)
1
10
100
1.000
10.000
RCS
13,5
36,2
62,2
83,3
100
Kth
0,074
0,028
0,016
0,012
0,010
Ngöôõng töông phaûn Kth phuï thuoäc vaøo Ñoä choùi cuûa neà n. Thöïc nghieäm cho thaá y khi taêng ñoä choùi neà n thì ñoä nhaïy töông phaûn töông ñoái RCS cuõng taêng, nghóa laø ngöôõng töông phaûn Kth giaûm (nhöng chæ taêng giaûm chaäm, theo log cuûa Ln ).Khi taêng Ln leân ñeán giôùi haïn 10.000 cd/m2 thì RCS khoâng taêng nöõa maø laïi giaûm, do maé t bò kích quaù ngöôõng. Ñoä nhìn roõ ñöôïc ñònh nghóa:
V =
K K th
= K .RCS
(22)
Ví duï: Moät neàn ñöôïc chieáu saùng 100 cd/m 2 , neáu ñoä töông phaûn cuû a moä t vaät treân neàn laø 0,9, thì ñoä nhìn roõ laø: V = 0,9 x 62,2 = 56; U
U
Neá u neàn ñöôïc chieáu saùng 1000 cd/m 2, ñoä töông phaûn cuûa vaät treân neàn vaãn laø 0,9, thì ñoä nhìn roõ laø: V = 0,9 x 83,3 = 75.
IV. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA: U
U
Choùi loùa gaây ra do caùc ñeøn ñaët sai vò trí, ñaë t quaù thaáp, chaát löôïng boä ñeøn keùm hoaëc khoâng thích hôï p. Ta caàn phaân bieät caùc loaïi choùi loùa: •
Choùi loùa giaûm khaû naêng quan saùt (disability glare): laøm aûnh höôûng ñeá n naêng suaát nhìn, khoâng nhìn roõ.
•
Choùi loùa maát tieän nghi (discomfort glare): laøm aûnh höôûng ñeá n tieän nghi thò giaùc, maát caûm giaùc deã chòu.
1. Choùi loùa giaûm khaû naêng quan saùt: U
U
Thöïc nghieäm coøn cho thaáy, ôû ñoä choùi neàn bình thöôøng, ñang coù ñoä töông phaûn toát, maø coù moät vaøi nguoàn saùng naøo ñoù gaây neân choù i loùa naèm trong tröôøng nhìn cuûa ngöôøi quan saùt, thì ñoä nhìn roõ cuõng giaûm. Ngöôøi ta goï i ñoù laø moät hieän töôïng choùi loùa giaûm khaû naêng quan saùt (disability glare), 37
trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc khaûo saùt ñònh löôïng baèng caùch so saùnh ñoä nhìn roõ, tröôùc tieân phaûi ñònh nghóa ñoä choùi gaây loùa töông ñöông. a. Ñoä choùi gaây loù a töông ñöông: U
U
Ñoä choùi gaây loù a töông ñöông(equivalaent vieling luminance) laø moät tham soá chæ nhieãu loaï n gaây loùa gaây ra do moâi tröôøng chieá u saùng thieát keá khoâng toát. Theo ñònh nghóa, khi coù n boä ñeøn gaây loùa trong tröôøng nhìn, thì ñoä choùi gaây loùa töông ñöông laø: E eye Lvl = 10 ∑ i ( 2 ) θ i
(23)
Eeyei (lx): ñoä roïi ñöùng taïi maét ngöôøi quan saùt gaây neân bôûi ñeøn thöù i; θ i (o) : goù c taïo bôûi tia nhìn ngang vaø tia nhìn ñeøn thöù i. E eye =
2 I i .sin θi .cos θ i
(24)
h '2
h’ = h – 1,5: ñoä cao töø ñeøn ñeán maét ngöôøi quan saùt. Chæ tính Lvl cho caùc ñeøn coù goùc θ i töø 15o ñeán 60o, caùc ñeøn khaùc khoâng tính. Ñoä choùi gaây loùa töông ñöông Lvl cuûa caùc ñeøn gaây choùi loù a laø moät tham soá quan troïng ñeå tính nhieàu chæ tieâu haïn cheá choù i loù a trong chieáu saùng. Ví duï: moät ñeøn cao aùp thuûy ngaân 125W, quang thoâng 6,2 klm coù cöôøng ñoä saùng töông ñoái I’ taïi goù c α = 50o laø 250 cd/klm, treo ôû ñoä cao caùch neàn 6m. Hoûi theo höôùng ñoù (θ i = 90 – 50 = 40o), boä ñeøn gaây neân moät ñoä choùi gaây loù a töông ñöông baèng bao nhieâu? U
U
Cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn theo höôùng α = 50 o: I = I’50o x
Φ L = 250 x 6,2 = 1550 cd.
sin θ i = sin 30o = 0,5; cos θ i = cos 30o = 0,866; h’ = 6-1,5 = 4,5m Ñoä roïi ñöùng taïi maét ngöôøi quan saùt:
E eye = (1.550 x
0,52 x 0,866) / 4,5 2 = 16,57 lx.
Ñoä choùi gaây loùa töông gaây ra bôûi boä ñeøn: Lvl = (10 x 16,57) / 302 = 0,184 cd/m 2 b. Heä soá choùi loùa S vaø chæ soá choùi loùa P: U
U
Ñoä nhìn roõ khi khoâng coù nguoàn gaây choùi loùa:
V1 =
Ñoä nhìn roõ khi coù caùc nguoàn gaây choùi loùa:
V2 =
38
K 1 K th K 2 Kth
=
( Lv − Ln )
=
( Lv − Ln )
Ln
Ln + Lvl
RCS1
RCS 2
(25) (26)
Heä soá choùi loùa theo ñònh nghóa:
S=
V 1
(27)
V 2
Xem RCS1 ~ RCS2, ngöôø i ta chöùng minh ñöôïc coâng thöùc gaàn ñuùng: S=
Ln + Lvl
(28)
Ln
Heä soá choùi loùa S lôùn hôn 1 moät löôïng raát beù, neân ngöôøi ta ñònh nghóa Chæ soá choùi loùa (giaûm khaû naêng quan saùt) P: P = 1000(S -1)
(29)
Theo tieâu chuaån TCXD 16, khi thieát keá caùc nhaø thi ñaáu theå thao trong nhaø, phaûi thieát keá sao cho P ≤ 60. Ví duï: moät saân thi ñaá u theå thao trong nhaø coù ñoä choùi boái caûnh baèng 30 cd/m2. Hoû i ñoä choù i gaây loùa töông ñöông max cuûa caùc nguoàn gaây loùa ñöôïc pheùp baèng bao nhieâu ñeå chæ soá choùi loùa P <60 U
U
P = 1.000(S-1) <60; Suy ra heä soá choùi loùa: S < 1 + 60/1.000 = 1,06;
S=
Ln + Lvl Ln
< 1,06 ;
Suy ra ñoä choùi gaây loùa töông ñöông cuûa caùc nguoàn gaây loùa: Lvl < 0,06 Ln = 0,06 x 30 = 0,18 cd/m2
2. Choùi loùa maát tieän nghi (Discomfort Glare): U
U
a. Theo tieâu chuaån TCVN 16:1986: chæ soá choùi loùa maát tieän nghi M ñöôïc ñònh nghóa (theo coâng thöùc Epanetnikov): U
U
M =
Lv .ω 0,5
(30)
ϕ o . L0,5 b
Lv (cd/m2): ñoä choùi phaàn saùng cuûa ñeøn theo phöông cuû a maét ngöôøi quan saùt; ω (sr):
goùc khoái phaàn saùng cuûa ñeøn nhìn töø maét ngöôø i quan saùt;
ϕ o : chæ soá höôùng nhìn ,
thöôøng cho baèng 1 khi ñeøn gaây loùa naèm theo phöông nhìn;
Lb (cd/m2): ñoä choùi thích nghi cuûa moâi tröôøng (ñoä choùi cuûa boái caûnh). Chæ soá choù i loù a M xaùc ñònh treân truïc doïc qua taâm cuûa phoøng, beân caïnh töôøng (0,5m), ñaàu truï c doïc ñoù, ôû ñoä cao 1,5m so vôùi saøn nhaø. Vôùi nhöõng phoùng coù chieáu daøi khoâng quaù 2 laàn ñoä cao treo ñeøn, thì khoâng caàn phaûi tính M. 39
b. Ñònh möùc choùi loùa thoá ng nhaát UGR (Unified Glare Rating) theo CIE: chæ khaùc thang ño, theo CIE ta coù Ñònh möùc choù i loù a thoáng nhaát : U
U
UGR = 8log{
0,25 Lb
2 Lv ω ∑i p2 }
(31)
Caùc tham soá xaùc ñònh y nhö treân, p chính laø heä soá vò trí ( gioáng nhö chæ soá höôùng nhìn o trong coâng thöùc tính M), xaù c ñònh theo baûng chæ soá vò trí Guth. c- Chæ soá vò trí Guth : U
U
Chæ soá vò trí Guth lieân quan ñeán höôùng nhìn cuûa ngöôø i quan saùt so vôùi vò trí cuûa nguoà n gaây choùi loùa. Noù ñöôïc CIE cho trong moät Baûng theo H/R vaø T/R, töùc laø theo ñoä cao vaø ñoä leäch ngang cuûa ñeøn.
BAÛNG CHÆ SOÁ VÒ TRÍ GUTH : U
U
40
d- Caùch tính choùi loùa maá t tieä n nghi: U
•
U
Ñoä choùi phaàn saùng cuûa ñeøn theo phöông cuûa maét ngöôøi quan saùt : Lv =
I α
(32)
A.cos α
Trong ñoù: I (cd/m2): cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn, theo phöông töø ñeøn ñeán maét ngöôøi quan saùt; A (m2): dieän tích phaàn saùng cuû a ñeøn chieáu treân maët phaúng ngang; (o): goùc taïo bôûi truïc quang cuûa ñeøn vaø phöông ñeán maé t ngöôøi quan saùt. •
Ñoä choùi thích nghi cuûa moâi tröôø ng (ñoä choù i cuûa boái caûnh):
Lb (cd/m2): tính theo phaà n IV-2 trong chöông naøy. e- Ñaùnh giaù: U
U
Giuõa Chæ soá M vaø Ñònh möùc UGR coù moá i quan heä sau: UGR = 8 log 0,25
Σ
M2
(33)
Chuù yù: chæ soá M tính cho moãi ñeøn, khi coù nhieàu ñeøn öùng vôùi M 1, M 2, M3 ,...., ta coù theå tính: M = (M1 2 + M22 + M32 + ......)1/2
(34)
Ta coù caùc baäc thang ñaùng giaù M vaø UGR töông öùng vôùi möùc ñoä choùi loùa maát tieän nghi cuûa moâi tröôøng chieá u saùng nhö sau: Möùc tieän nghi
Toát
Vöøa
Thaáp
Raát thaáp
Khoâng chòu noåi
Chæ soá M
15
25
40
60
100
Ñònh möùc UGR
14
18
21
24
27
Theo ñaùnh giaù cuûa tieâu chuaån môùi ISO8995 (CIE 008/E:2002): Möùc tieän nghi UGR Ví duï
Raát toát <13
Toát
Vöøa
Thaáp
16
19
Xöôûng veõ
Vaên phoøng
41
Raát thaáp 22
25
Thaáp toái ña 28
Laép raùp Laép raùp Laép raùp coâng coâng nghieäp: coâng nghieäp: nghieäp: chi chi tieát nhoû chi tieát tieát lôùn tr.bình
Ví duï: moät xöôûng veõ coù ñoä choùi cuûa boái caûnh baèng 60 cd/m2, caàn thieá t keá chieáu saùng sao cho phaûi U
U
ñaït UGR khoâng lôùn hôn 16. Hoûi toång ∑ i UGR = 8log{
0,25
Vaäy ta phaûi coù:
Lb
2 Lv ω ∑ i p 2 } < 16;
∑
2
Lv ω i
p
2
2
Lv ω p
2
cuûa caùc ñeøn ñöôïc cho pheùp nhoû hôn bao nhieâu ?
Suy ra: log{
0,25 Lb
2 Lv ω ∑ i p2 } < 16/8 = 2
< (102 x 60) / 0,25 = 24.000
f. AÙp duïng Bieåu ñoà Bodman-Sollner ñeå ñaùnh giaù choùi loùa: U
U
Khi tính toaùn baèng tay, khoâng duøng maùy tính vôùi phaàn meàm, ñeå cho ñôn giaûn, ngöôøi ta coù theå duø ng bieåu ñoà Bodman-Sollner ñeå ñaùnh giaù boä ñeøn coù thích hôïp vôùi moä t thieát keá chieáu saùng hay khoâng, veà maët khoâng gaây choùi loù a maát tieän nghi. Bieåu ñoà Sollner coù 2 bieåu ñoà khaùc nhau: Bieåu ñoà 1 duøng cho caùc boä ñeøn khoâng phaùt saùng treân maët beâ n nhìn thaáy, hoaëc coù nhìn thaáy nhöng song song vôùi phöông quan saùt. Bieåu ñoà 2 duøng cho caù c boä ñeøn coù phaùt saùng treâ n maët beân töø phöông quan saùt. Caù c caáp chieá u saùng trong bieåu ñoà Sollner coù yù nghóa nhö sau:
Caáp chieáu saùng
Coâng vieäc baèng maét
r = L70 / Lb
A
Yeâu caàu raát cao: laép raùp ñieän töû, kim hoaøn, chaïm choå
15
B
Yeâu caàu ñaëc bieät: Vaên phoøng, laép raùp maùy moùc nhoû
15
C
Yeâu caàu trung bình: laép raùp caùc chi tieá t trung bình
20
D
Yeâu caàu bình thöôøng: laép raùp chi tieá t lôùn: oâ-toâ
20
E
Khoâng yeâu caàu haïn cheá choùi loùa: coâng vieäc khoâng coá ñònh, khoâng lieân tuïc
50
42
Tyû soá ñoä choùi r trong bieåu ñoà Sollner laø tyû soá giöõa ñoä choùi ôû goùc 70o vaø ñoä choùi Lb cuû a boá i caûnh Theo bieåu ñoà phaân boá cöôøng ñoä saùng IDC, ta tính toaùn vaø ñem caùc ñoä choùi cuûa ñeøn theo caùc phöông goùc chieáu g töø 45o ñeán 85o vaøo bieåu ñoà Sollner, veõ moät ñöôøng cong. Neá u ñöôøng cong naøy vöôït qua ñöôøng giôùi haïn trong bieåu ñoà Sollner öùng vôùi caáp chieáu saùng vaø ñoä roïi thieát keá, thì boä ñeøn khoâng thích hôïp, chaéc chaén gaây choùi loùa maá t tieän nghi.
3. Goùc baûo veä cuûa ñeøn: U
U
Ñeå khoâng phaûi tính toaù n phöùc taïp, ngöôøi ta coù theå haïn cheá choùi loùa baèng caùch choï n goùc baûo veä cuûa ñeøn. Goùc baûo veä laø goùc che cuûa choùa ñeøn sao cho maét khoâ ng bò choùi loùa tröïc tieá p töø choù a ñeø n, coù theå xaùc ñònh theo caùc ví duï hình veõ sau ñaây: Loaïi ñeøn
Neá u moät boä ñeøn naèm trong tröôøng nhìn cuûa ngöôøi laøm vieäc, vaø coù gaây choùi loùa maát khaû naêng quan saùt ñaù ng keå, thì noù phaûi coù choùa ñeøn vôùi goùc baûo veä min:
Ñoä choùi cuûa boùng ñeøn (kcd/m2)
Goùc baûo veä min (o)
H.quang tuyùp
1 - 20
10
Huyønh quang compact
20 - 50
15
Phoùng ñieän boùng môø
50 - 500
20
≥ 500
30
Phoùng ñieän boùng trong 43
4. Phoøng laøm vieäc coù maøn hình VDT (Video Display Terminal): U
U
Choùi loùa phaûn xaï laø moät loaïi choùi loùa giaû m khaû naêng quan saùt, khi trong coâng vieäc, ngöôø i laøm vieäc thöôøng xuyeân bò nhöõng tia saùng phaû n xaï chieá u vaøo maét: ví duï maët maøn hình, coâng vieäc tinh vi coù maët phaú ng laøm vieä c phaûn chieáu caùc tia vaøo maét. Theo CIE, khi phoøng laøm vieäc coù VDT thöôø ng laø nghieâng goù c 15 o, caùc boä ñeøn thieát keá chieáu saùng laøm vieäc phaû i coù ñoä choùi cuûa choùa ñeøn ôû goùc 65o nhoû hôn trò soá quy ñònh sau ñaây, ñeå traùnh choùi loùa phaûn xaï : VDT theo ISO 9241-7 loaïi Chaát löôï ng maøn hình
I
II
III
Toát
Khaù
Trung bình
Giôùi haïn L (65o)
≤ 1000 cd/m2
≤ 200 cd/m2
Khi ngöôøi laøm vieäc cöôøng ñoä cao vôùi VDT, coù theå phaûi giaûm quy ñònh goùc 65o coøn 55o. Theo Phuï luï c 3 trong tieâu chuaån TCXD 16:1986, ta coù theå tham khaûo vò trí ñaët ñeøn chieáu saùng taïi choã cho nhöõng coâng vieä c coù yeâu caàu traùnh choùi loùa phaû n xaï.
V. CHIEÁU SAÙNG SÖÏ COÁ CHO CAÙC TOØA NHAØ: U
U
1. Caùc yeâu caàu theo tieâu chuaån TCXD 16:1986 U
U
(trích Ñieàu 2, TCXD 16)
2.1. Phải coù chiếu saùng sự cố trong caùc phoøng vaø nh ững n ơ i laøm việc sau ñaây: - Nh ững nơ i coù nguy cơ gaây n ổ, chaùy, nhiễm ñoäc cho ngö ời ; - Nh ững nơ i khi chiếu saùng laøm việc ñoät nhieân b ị mất sẽ laøm giaùn ñoaïn quy trình laøm việc hoặc trình tự tiến haønh coâng việc trong m ột thờ i gian daøi; - Nh ững coâng trình ñaàu mối quan trọng nếu ng ừng hoạt ñoäng sẽ gaây ảnh hö ở ng khoâng tốt v ề chính trị, kinh tế ví dụ nhö caùc trạm bơ m cấp thoaùt nö ớc cho nhaø ở vaø coâng trình coâng cộng, hệ thống thoâng h ơ i, thoâng gioù trong caùc phoøng v. v... - Nh ững nơ i coù lieân quan ñeán tính mạng con ngö ời nhö: Phoøng m ổ, phoøng cấp cứu hồi sức, phoøng ñeû, phoøng khaùm b ệnh v.v... 2.2. Độ rọi nhỏ nhất treân mặt laøm việc do caùc ñeøn chiếu saùng sự cố tạo ra khoâng ñöôïc nh ỏ 44
hơ n 5% trị số của ñoä rọi chiếu saùng laøm việc quy ñònh trong bảng 4 nhöng khoâng ñöôïc nh ỏ h ơ n 2 lux ở trong nhaø vaø l lux ở ngoaøi nhaø. 2.3. Trong caùc phoøng m ổ trị số ñoä rọi do chiếu saùng sự cố tạo ra khoâng ñöôïc nh ỏ hơ n 150 lux. 2.4. Phải coù chiếu saùng ñeå phaân taùn ngö ời ở nh ững n ơ i nhö sau: - ÔÛ nh ững nơ i coù th gaây nguy him cho ngöôøi ñi qua - ÔÛ caùc lối ñi, cầu thang, haønh lang phaâ n taùn; - Treân caùc c ầu thang c ủa nhaø ở treân 5 tầng; - Trong caùc phoøng của coâng trình coâng c ộng coù treân 100 ngö ờ i. 2.5. Trị số ñoä rọi nhỏ nhất do caùc ñeøn chi ếu saùng sự cố vaø chiếu saùng phaân taùn ngö ời tạo ra treân mặt saøn (hoặc nền) caùc lối ñi, b ậc cầu thang v.v... khoâng ñöôï c nhỏ hơ n 0,5 lux ở trong nhaø vaø 2 lux ở ngoaøi nhaø. 2.6. Phải sử d ụng ñeøn nung saùng (sôïi ñoát) ñeå chiếu saùng sự cố vaø chiếu saùng phaâân taùn ngö ờ i. Cấm sử d ụng ñeøn hu ỳnh quang, ñeøn th ủy ngaân cao aùp ñeøn haloâgen v.v... ñeå chiếu saùng sự cố vaø chi ếu saùng phaâ ân taùn ngö ời . 2.7. M ạng ñieän c ủa h ệ th ống chiếu saùng sự cố, hệ thống chiếu saùng ñeå phaân taùn ngö ờ i ph ải mắc vaøo ngu ồn ñieän rieâng, khoâng ñöôïc mất ñieän trong b ất kỳ tình hu ống naøo. 2.8. Đeøn chiếu saùng sự cố trong caùc phoøng coù th duøng ñeå chiếu saùng phaân taùn ngö ời . 2.9. Trong caùc coâng trình coâng cộng, nh ững cửa ra của caùc phoøng coù treân 100 ngö ời phải coù ñeøn baùo hiệu chỉ dẫn l ối thoaùt khi xảy ra sự cố. Những ñeøn ch ỉ dẫn naøy phải mắc vaøo mạng ñieän chiếu saùng s ự cố. 2.10. Đeøn chiếu saùng sự cố vaø chiếu saùng phaân taùn ngö ờ i cần khaùc v ớ i ñeøn chiếu saùng laøm việc về kích thö ớ c, chủng loại hoặc coù dấu hiệu rieâng treân ñeøn.
2. Caùc yeâu caàu theo tieâu chuaån CIE S 020/E:2007: U
a- Yeâu caàu giôùi haïn ñoä roïi: U
Moâ taû khoâng gian Ñöôøng thoaùt naïn (escape route)
U
Giôùi haïn ñoä roïi (lx)
Heä soá ña daïng (Emin/Emax)
Doïc theo ñöôø ng trung taâm ≥ 1,0lx
1:40
ÔÛ daõi trung taâm ≥ 0,5 lx Khoaûng roäng (Open area)
Xuyeân qua khoaûn g roäng ≥ 0,5lx
45
1:40
Khu vöïc coâng vieäc coù ruûi ro cao (high risk task area)
≥ 10% möùc duy trì, nhöng khoâ ng
1:10
nhoû hôn 15,0lx
b- Yeâu caàu giôùi haïn ñoä choùi giaûm khaû naêng quan saùt: U
Ñoä cao laép ñaët so vôùi saøn
Cöôøng ñoä saùng toái ña cuûa chieáu saùng treân ñöôøng thoaùt naïn vaø khoaûng roäng (choáng naùo loaïn)
Cöôøng ñoä saùng toái ña cuûa chieáu saùng ôû khu vöïc coâng vieäc coù ruûi ro cao
Imax (cd/m2)
Imax (cd/m2)
H < 2,5
500
1.000
2,5 ≤ H ≤ 3,0
900
1.800
3,0 ≤ H ≤ 3,5
1.600
3.200
3,5 ≤ H ≤ 4,0
2.500
5.000
4,0 ≤ H ≤ 4,5
3.500
7.000
4,5 ≤ H
5.000
10.000
H (m)
c- Yeâu caàu thôø i gian ñaùp öùng vaø thôøi gian toàn taïi: U
•
Vôùi nhöõng ñöôøng thoaùt naïn vaø nhöõng khoaûng roäng, thôøi gian ñaù p öùng vaø thôøi gian toàn taïi cuûa heä thoáng chieáu saùng khaån caá p laø:
- Thôøi gian ñaùp öùng: heä thoá ng chieáu saùng khaån caáp phaûi ñaït 50% ñoä roïi yeâu caàu trong voøng 20 giaây, vaø 100% ñoä roïi yeâu caàu trong voøng 60 giaây (neá u coâng vieäc baèng maét, hoaëc ruûi ro cho con ngöôøi ñoøi hoû i thôøi gian ñaùp öùng ngaé n hôn thì phaûi ñaït ngay 50% ñoä roïi yeâu caàu trong voøng 5 giaây). U
U
- Thôøi gian toàn taïi: ngaén nhaát laø 1 giôø (neá u coâng vieäc baèng maét, hoaëc ruûi ro cho con ngöôøi ñoøi hoûi thôøi gian toàn taïi daøi hôn thì thôøi gian toàn taïi ngaé n nhaá t phaûi laø 3 giôø). U
•
U
Vôùi nhöõng khu vöïc coâng vieäc coù nhieàu ruûi ro, thôøi gian ñaù p öùng vaø thôø i gian toàn taïi cuûa heä thoán g chieáu saùng khaån caá p laø:
- Thôøi gian ñaùp öùng: heä thoá ng chieáu saùng khaån caáp phaûi ñaït ngay töùc thì 100% ñoä roïi yeâ u caàu , hoaëc phaûi ñaït trong voø ng 0,5 giaây. U
U
- Thôøi gian toàn taïi: tuøy theo tröôøng hôïp, nhöng khoâng thaáp hôn 1 giôø. U
U
46
VI. CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG – PHAÂN LOAÏI CHOÙA ÑEØN THEO CIE: U
U
1. Caùc kieåu chieáu saùng: U
U
AÙnh saùng töø caùc boùng trong boä ñeøn, sau khi ra khoûi choùa ñeø n, phaân boá trong khoâng gian theo caùc maät ñoä quang thoâng (cöôøng ñoä saùng) khaùc nhau theo caù c phöông, do ñoù ngöôøi ta coù theå phaân loaïi caùc kieåu chieá u saùng:
- Chieáu saùng tröïc tieáp (direct lighting): 90-100% quang thoâng ñi xuoáng, phuø hôï p vôùi Nhaø vaên phoøng, cöûa haø ng lôùn, nhaø xöôûng. - Chieáu saùng nöõa tröïc tieáp (semi-direct lighting): 60-90% quang thoâ ng ñi xuoán g, phuø hôïp vôùi nhaø vaên phoøng, nhaø ôû, phoøng traø, phoøng aên. 47
- Chieáu saùng hoãn hôïp (mixed lighting), goà m chieáu saùng hoãn hôï p thöôøng (mixed normal lighting) hay chieáu saù ng tröïc tieáp/giaùn tieá p (direct/indirect lighting) vaø chieáu saùng hoãn hôïp khuyeách taùn (mixed diffuse lighting): 40-60% quang thoâ ng ñi xuoán g, phuø hôïp vôùi caùc khoâng gian coù hspx traà n töôøng lôùn, chieá u saùng kinh teá . - Chieáu saùng nöõ a giaùn tieáp (semi-indirect lighting): 60-90% quang thoâng ñi leân, phuø hôïp vôùi tieän nghi chieáu saù ng cao: phoøng khaù n giaû, nhaø haøng aên. - Chieáu saùng giaùn tieá p (indirect lighting): 90-100% quang thoâng ñi leâ n, phuø hôïp vôùi tieän nghi raát cao, moâi tröôøng chieá u saùng baõo hoø a: ñaïi saûnh, phoøng hoaønhaïc, trung taâm hoäi nghò.
2. Phaân loaïi choùa ñeøn theo CIE: U
U
Theo caùc kieåu chieáu saùng, CIE phaân loaïi taát caû caùc boä ñeøn (choùa ñeøn) thaønh 20 loaïi, ñeå thuaä n tieän quy chuaån, vaø xaùc ñònh caùch tính heä soá söû duïng cho moät boä ñeøn, theo tính naêng phaâ n boá quang thoâng trong khoâng gian: - Tröïc tieáp heïp: 5 loaïi: A, B, C, D, E. - Tröïc tieáp roäng: 5 loaïi: F, G, H, I, J. - Nöûa tröïc tieáp: 4 loaïi: K, L, M, N. - Hoãn hôïp goàm nöû a giaùn tieá p: 5 loaïi: O, P, Q, R, S. - Giaùn tieáp: 1 loaïi: T. Xem hình caàu bieåu dieãn khoâng gian , 5 goùc khoá i ñònh nghóa töông öùng phaùt ra cuûa boä ñeøn trong goùc khoái ñoù: Goùc khoái
π
ω
/2 41 o
Goùc chieáu γ
(F1)
π
(F2)
3π/2
60 o
Ω
töø F1 ñeán F5 vaø caùc quang thoâng
(F3)
(F4)
2π
75 o
90 o
4π
(F5) 180o
Nöû a goùc ôû taâm (ñöôøng cong IDC) ñöôïc tính theo goù c khoái theo coâ ng thöùc: =
Arccos (1 - /2π)
(35)
ω
Caùc loaïi ñeøn theo phaân loaïi cuûa CIE coù phaân boá quang thoâng trong caùc phaàn goùc khoái khoâng gian nhö trong Phuï luïc D giaùo trình naøy. 3. Caùch tính heä soá söû duïng cuûa moät boä ñeøn: U
U
a. Caùch tính: U
U
Heä soá söû duï ng UF cuû a moät boä ñeøn ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: (36) U F = U LB . U R 48
Trong ñoù: U : tyû suaát quang thoâng ngoõ ra (light output ratio), laø tyû soá quang thoâng ra khoûi boä ñeøn so vôùi toång quang thoâng caùc boùng laép trong boä ñeøn, coù giaù trò töø 0,50 ñeán 0,75 do haõng saûn xuaát cho; U R : heä soá lôïi duïng quang thoâ ng (utiliance), phuï thuoäc loaïi choùa ñeøn (theo phaân loaïi cuûa CIE), tyû soá treo ñeøn, heä soá phaûn xaï cuûa traàn töôøng saøn, vaø chæ soá phoøng; tham khaûo caùc baûng trong Phuï luïc E giaùo trình naøy. LB
Loaïi choùa ñeøn
Loaïi boùng ñeøn
LB
Boä ñeøn coù caùnh taùn xaï 30o
T26
0,65 – 0,75
Boä ñeøn coù caùnh taùn xaï 40o
T26
0,55 – 0,65
Boä ñeøn coù caùnh taùn xaï vuoâng goù c
TC
0,50 - 0,70
Downlight 30o
TC
0,60 – 0,70
Downlight 40o
TC
0,50 – 0,60
Downlight 30o
A/QT
0,70 – 0,75
Downlight 40o
A/QT
0,60 – 0,70
Tyû soá treo ñeøn: U
U
Tyû soá treo ñeøn ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau ñaây: J =
H L H L + H
(37)
Trong ñoù: HL laø khoaûng caùch töø traàn ñeá n ñeøn, H laø khoaûng caùch töø ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc (thöôøng caùch saøn 0,8m). Ngöôøi ta thöôøng treo ñeøn sao cho H ≥ 2 HL, suy ra:
0 ≤ J ≤ 1/3
b. Ví duï tính heä soá söû duïng: U
U
Moät boä ñeøn loaïi A (theo phaân loaïi cuûa CIE) coù tyû suaát quang thoâng ngoõ ra U baèng 0,7 ñöôïc duø ng ñeå thieát keá chieáu saùng cho moät phoøng coù chæ soá phoøng baèng 2,5; hspx cuûa traàn töôøng saøn laø 7:5:3, ñeøn treo saùt traàn. Hoûi heä soá söû duïng cuû a ñeøn baèng bao nhieâu? LB
Theo baûng tra heä soá lôïi duïng quang thoâ ng U R cuûa CIE, loaïi ñeøn A, tyû soá treo ñeøn J = 0 (ñeøn treo saùt traàn), chæ soá phoø ng i = 2,5; hspx traàn töôøng saøn 7:5:3, ta coù U R baèng 111%. 49
Vaäy heä soá söû duïng cuûa ñeøn laø:
U F = U LB .UR =
0,7 x 1,11 = 0,777.
4. Tyû soá boá trí ñeøn: U
U
Tyû soá boá trí ñeøn, coøn goïi laø tyû soá khoaûng caùch vôù i ñoä cao SHR (Space to Height Ratio), laø tyû soá giöõa khoaûng caùch S giöõa caùc ñeøn vôù i ñoä cao H töø ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc. Thoâng thöôøng ngöôøi ta laáy tim ñeøm ñeå ñònh vò trí cuû a ñeø n vaø tính S. Ñoâi khi S theo chieàu doïc vaø chieàu ngang caên phoøng khaùc nhau. Khi ñoù:
S=
(38)
Sh .Sv
Khoaûng caùch töø ñeøn giaùp vôù i töôøng Ñeá n töôøng neân cho baèng töø 1/3 S ñeán ½ S. Moãi loaïi ñeøn, theo phaân loaïi CIE, neân choïn SHR max nhö sau ñeå baû o ñaûm heä soá ñoàng ñeàu cho ñoä roïi: Loaïi ñeøn
A
B
C
D
E-H
I,J
K-S
T
SHR
0,5
0,6
1
1,2
1,5
1,7
2,5
≤3
Tuøy theo öùng duïng, ngöôøi ta coù theå choïn löïa SHR ñeå tieát kieäm kinh phí maø vaãn ñaït ñoä ñoàng ñeàu chaáp nhaän ñöôïc: ÖÙng duïng, loaïi ñeøn
Boá trí nhieàu daõy
Boá trí moät daõy
Toái öu
Cöïc ñaïi
Toái öu
Cöïc ñaïi
Ngoaøi trôøi, choùa môø
2,0
2,9
1,6
2,3
Phaân xöôûng, choùa thau
1,5
2,2
1,5
1,7
Vaên phoøng, giaûng ñöôøng
1,3
1,5
1,2
1,5
50
VII. CAÙC YEÁU TOÁ KHAÙC TRONG THIEÁT KEÁ CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG CAÙC COÂN G TRÌNH XAÂY DÖÏNG: U
1. Yeáu toá maøu ( colour aspects): U
U
a. Nhieät ñoä maøu cuû a ñeøn: U
U
Nhieät ñoä maøu coù aûnh höôûng ñeán tieän nghi thò giaù c, ñoù laø caûm quan deã chòu, khoù ñònh löôïng, nhöng caùc chuyeân gia ñaõ ñaùnh giaù qua thöï c nghieäm vaø ñuùc keát töø caù c khaûo saùt thöïc teá . Rieâng vôùi caùc loaïi ñeøn huyø nh quang coù nhieät ñoä maøu khaùc nhau, ngöôø i ta coù baûng ñuùc keát caùc loaïi ñeøn hôïp lyù cho caùc thieá t keá chieáu saùng khaùc nhau nhö sau : * : khuyeân duøng ; o : coù theå thay theá
Đa điêm chiếu sng
Activa
Daylight
CW
Coolwhite
W
WW
Warmwhite
o
*
Homelight
Grolux
Gourmet
Cöûa haøng baùch hoùa / Cöûa haøng
Taïp hoùa
o
Quaøy thòt
o
Hieäu baùnh
o
Quaàn aùo
*
*
Daøy deùp
*
*
Ñoà goã
o o
o
Hieäu saùch
o
Myõ phaåm
o
Hoa töôi
*
o
o
Vaät nuoâi / Caù kieång
*
o
o
*
*
* * *
*
*
* *
Khaùch saïn / Trung taâm hoäi nghò
Haønh lang
o
o
*
Phoøng aên
*
*
Phoøng nguû
o
*
51
Hoäi tröôøng
o
*
*
o
o
*
Tröôøng hoïc Khu theå thao
o
Phoøng hoïc Haønh lang
*
o
o
* *
Tieäm aên
*
Beänh vieän
Phoøng beänh
*
*
Khu chung
*
o
o
Vaên phoøng
o
*
*
Coâng nghieäp
Nhaø xöôûng
o
*
o
o
Nhaø kho
*
o
o
o
Deät, In
*
o
Nhöïa, Hoùa
o o
*
o
*
*
*
o
OÂ-toâ
*
Baøo cheá
*
*
*
Kieåm phaåm
*
o
o
Nhaø ôû
Phoøng khaùch
o
*
Beáp , nhaø taém
o
*
Caây caûnh
o
o Maøu laïnh
Maøu trung gian
52
o Maøu aám
* Maøu ñaëc bieät
b. Chæ soá truyeàn ñaït maøu CRI (colour rendering index): U
U
Ñeøn huyønh quang tuyùp, tuøy theo loaïi (xem catalogue caùc haõng ñeøn), coù nhieàu caá p CRI, töø raát toát (caáp 1A) cho ñeán keùm (caáp 3). Ví du, cuøng coù aùnh saùng traéng, ñeøn huyønh quang tuyùp loaïi 3-daõi (three band) cho CRI caáp 1B, trong khi ñeøn huyønh quang tuyùp loaïi De luxe cho CRI caáp 1A. Trong nhaø ôû sang troïng chæ neân duøng ñeøn huyønh quang tuyùp cho nhöõ ng phoøng caàn aùnh saùng cho coâng vieäc, ví duï nhö nhaø beáp, phoøng aê n, phoøng ñoïc saùch, phoøng giaët, nhaø xe; khoâng neân duøng ñeøn huyønh quang tuyùp cho caùc phoøng nguû , phoøng khaùch. Ñeøn huyønh quang compact ñôø i môù i, coù CRI caá p 1A vaø 1B, töông ñöông vôùi caùc ñeøn sôï i ñoát vaø halogen veà maët truyeàn ñaït maøu, maø laïi tieát kieäm ñieän, neân ngaøy caøng ñöôïc thoâng duïng trong chieáu saùng coâng suaát thaáp. Chieáu saùng coâng suaát cao, theå thao trong nhaø, chieá u saùng phuïc vuï truyeàn hình, ngöôøi ta hay duø ng ñeøn metal halide, coù CRI töø 1A ñeá n 2B, tuøy loaïi. Ñeøn cao aùp sodium loaï i ñeø n chuaån, coù CRI raát keùm (caáp 4), daønh cho nhöõng nôi chæ caà n thaá y ñöôøng khoâng caàn phaân bieät maøu saéc söï vaät. Ñeøn cao aùp sodium loaïi söûa maøu (color crrected) coù CRI khoâng toát laém (caá p 2B). Ñeøn cao aùp sodium loaïi söûa maøu maïnh (strongly color corrected) coù CRI toát (caá p 1B), neân coù theå pha troän vôùi ñeøn metal halide cho chieá u saùng theå thao, vaø caùc öùng duï ng caàn chieáu saùng coâng suaá t cao. Noù i chung söû duïng ñeøn cao aùp sodium caàn coù choïn löïa giöõa giaù caû, öùng duïng vaø CRI caàn thieát. Ñeøn thuûy ngaân cao aùp coù CRI töø khoâng toát laém (caáp 2B) cho ñeán raát keùm (caáp 4), neân chæ duøng cho chieáu saùng chung trong xöôûng coâ ng nghieäp, hoaëc caùc khu kho. Ñeøn sodium thaá p aùp coù CRI thaáp nhaát (keùm hôn caáp 4), neâ n chæ duøng chieáu saùng baõi ñoã xe. Ñaë c bieät loaïi ñeøn naøy caám söû duïng cho caù c gian phoøng coù khí quyeå n deã chaùy noå.
2. Haïn cheá nhaáp nhaùy (flickering): U
U
Ñeå haïn cheá nhaáp nhaùy, vaø hieän töôïng ñoàng aûnh ( caû m giaùc ñoäng cô ñöùng yeân hay quay chaäm, trong khi noù ñang quay vôùi vaän toá c raá t cao), ngöôøi ta thieá t keá chieá u saùng vôùi heä thoáng ñeø n 3 pha, thay vì chæ duøng 1 pha cho chieá u saùng. Ñeøn sôï i ñoá t vaø halogen khoâng coù hieä n töôïng nhaá p nhaùy, neâ n ñaëc bieät ñöôïc söû duïng cho nhöõng öùng duïng quan troïng, traùnh hieän töôïng nhaá p nhaùy.
3. Keát hôïp vôùi aùnh saùng ban ngaøy (daylight) : U
U
Keát hôïp vôùi aùnh saù ng ban ngaø y trong thieát keá chieáu saùng laø ngheä thuaät vaø kyõ thuaät cao, neáu coù ñieàu kieän kinh phí, neân aùp duïng ñeå tieá t kieäm naêng löôïng ñieän. Tuy nhieân caùc kyõ thuaät naøy khoâng ñôn giaûn, vaø laø coâng vieäc cuûa kieán truùc sö nhieàu hôn, neân khoâng ñöôïc ñeà caäp trong giaùo trình naø y. Tuy nhieân ta coù theå hieåu moät vaøi nguyeân taéc ñôn giaûn, ví duï ñeå taét bôùt ñeøn vaø o nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau trong ngaøy , ngöôøi ta thieát keá nhieàu maïch ñeøn xen keõ, taét môû vôùi nhieàu coâng taéc, thay vì chæ duøng moät maïch ñeøn. 53
VIII. KINH NGHIEÄM CHUYEÂN GIA TRONG CAÙC KIEÅU CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG: U
1. Chieáu saùng tröïc tieáp vaø ñònh höôùng : U
U
Chieáu saùng chung tröïc tieá p vaø ñònh höôùng (direct and aimed general lighting) cho ñoä roï i ngang ñeà u treân maët phaúng laø m vieäc. Kieán truùc caên phoøng ñöôïc nhìn thaá y roõ raøng, ngöôø i ta deã daøng ñònh höôùng vaø laøm vieäc trong ñoù. Chieáu saùng tröïc tieá p cho tính taïo hình toát vaø söï röïc rôõ. Khi ñoä cao cuûa phoøng taêng, thì chuøm saùng moãi ñeøn toûa roäng vaø ñoä ñoàng ñeàu treân maët phaúng laøm vieäc (mplv) cuõng gia taêng. AÙnh saùng tröïc tieáp cho pheùp nhaän roõ hình daïng vaø caáu taïo beà maët. Tieän nghi thò giaùc taêng khi goùc baûo veä taêng. Moät ñaëc ñieåm cuûa chieáu saùng tröïc tieá p laø hieäu suaát cao söû duïng naêng löôïng ñieän. Tuy nhieân taï i mplv, caàn phaû i xem xeùt choùi loùa phaû n xaï. Moät soá chuyeân gia cho raèng chieáu saù ng tröïc tieáp cho vuøng traàn vaø phaàn töôøng treân toái, mang tính trình dieãn nhöng taïo ra khoù chòu do töông phaûn cao. Chieáu saùng tröï c tieáp thöôøng ñöôïc aùp duïng cho caùc saûnh toøa nhaø , vaên phoøng ñieàu haønh, nhaø haøng, vaø nhöõ ng khoâng gian khaù c, khi ngöôø i thieá t keá muoán taïo moät caûm giaùc chuù yù . Theo quan ñieåm naøy, caùc chuyeân gia cho raèng chieáu saù ng tröïc tieáp taïo ra meät moõi, khoâng neân duøng chieáu saùng nhöõ ng khoâng gian laøm vieäc.
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng chung tröïc tieá p, ñònh höôùng : SAÂ N BAY QUOÁC TEÁ DUBAI (aûnh cuûa ERCO). 54
2. Chieáu saùng tröïc tieáp, khueách taùn (direct, diffuse lighting) : U
U
Chieáu saùng chung tröïc tieá p, khueác h taùn (direct, diffuse general lighting) cho ñoä roïi ngang ñeàu treân mplv, ngoaøi ra coøn cho aùnh saùng dòu vôùi ít boùng ñoå vaø ít phaûn xaï. Chieáu saùng tröïc tieáp , khuyeách taùn cho khaû naê ng taïo hình yeáu, caù c hình daïng vaø caáu taïo beà maët khoâ ng ñöôïc nhaán maïnh. Ngöôøi ta öùng duïng ñeøn huyønh quang ñeå chieáu saùng tröïc tieá p, khuyeác h taùn, do ñoù hieäu quaû naêng löôïng raát cao. Chieáu saùng chung tröïc tieá p, khueách taùn ñöôïc aùp duï ng cho : khu vöïc laøm vieäc , phoøng ña chöù c naêng, nhaø baûo taøng, trieån laõm, khu vöïc ñi boä. * Nhoùm choùa ñeøn duøng cho chieáu saùng tröïc tieáp, khuyeá ch taùn: U
U
Keát caáu saùng (light structures) Ñeøn chieáu xuoáng, khuyeá ch taùn (downlights, diffuse)
Downlight gaén töôøng, kh.taùn (wall-mounted downlights, diffuse) 55
Traàn saùng (luminous ceiling).
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng chung tröïc tieá p, khuyeách taùn : TRUNG TAÂ M HOÄI NGHÒ, VALENCIA PRADA, MILAN (aûnh cuû a ERCO).
3. Chieáu saùng giaùn tieáp (indirect): U
Chieáu saùng giaùn tieá p söû duïng moät hoaëc nhieàu taám traàn, töôøng, hoaëc maët phaúng khaùc nhö laø moät vaät phaûn xaï thöù caáp. Söï chieáu saùng cuûa caùc beà maët nhö vaäy laøm raïng rôõ caên phoøng hoaëc khu vöïc leân, cho ta moät aá n töông khoâng gian roäng môû. Aùnh saùng khuyeách taùn cho ít boùng ñoå, vaø yeá u veà maët taïo hình. Chæ duø ng chieá u saùng giaùn tieáp seõ gaây neân giaûm suùt söï phaâ n bieät khoâng gian. So saù nh vôùi chieá u saùng tröïc tieáp , ngöôøi ta caàn phaûi duø ng moät löôïng quang thoâng cao hôn ñaùng keå , ñeå coù ñöôïc cuøng möùc ñoä roïi treân maët phaúng laøm vieäc, khi duøng chieá u saùng giaùn tieá p. Vaät phaûn xaï thöù caáp phaûi coù heä soá phaûn xaï cao. Chieáu saùng giaùn tieáp traùnh ñöôïc hoaøn toaø n choùi loùa tröïc tieá p vaø choùi loùa phaûn xaï. Ñieàu kieän tieâ n quyeát ñeå coù aùnh saùng ñeàu laø phoøng phaûi ñuû cao. Caùc nguoàn saùng giaùn tieá p phaûi ñaët cao hôn taàm maét. Khoaûng caùch ñeán traàn cuû a caùc nguoàn saù ng tuøy theo möùc ñeàu caàn thieát cuûa aùnh saù ng, nhöng ít nhaát phaûi laø 0,8m. Chieáu saù ng giaùn tieáp thích hôïp vôùi: khu vöï c laøm vieäc, phoøng ña chöùc naêng, khu vöï c ñi boä . Caùc nhoùm choùa ñeøn öa duøng cho chieáu saùng giaùn tieáp: Keát caáu saùng (light structures)
Ñeøn chieáu leân (uplights)
56
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng chung giaùn tieá p: VIEÄN BAÛO TAØNG ANH, LONDONSAÂN BAY EZEIZA, BUENOS AIRES - EREMITAGE, ST. PETERSBURG –VILLA, SALZBURG (aûnh cuû a ERCO).
Moät soá chuyeân gia cho raèng chieáu saù ng giaùn tieáp taïo ra tieän nghi thò giaùc do aùnh saùng dòu, ít töông phaûn laøm cho taâm lyù ngöôøi ta thaá y khoâng gian roäng hôn. Haàu heát caùc kieåu chieáu saùng giaùn tieáp duø ng traàn laøm vaät phaûn xaï, tuy nhieân neáu khoâng cho theâm chuùt ít aùnh saùng tröïc tieá p, thì aùnh saùng giaùn tieá p seõ caûm thaáy khoâng gian quaù oân hoøa nhö moät ngaø y nhieàu maây. Chieáu saùng giaùn tieáp ñöôïc xem nhö thích hôïp cho nhöõng khoâng gian trong ñoù ngöôøi ta phaû i laøm vieäc laâu , daà u vaäy neân theâm vaøo moät ít chieáu saùng taïi choã hay chieá u saùng ñònh höôùng ñeå cho khoâng gian bôùt teû nhaït thì chaát löôïng chieá u saùng seõ toát hôn.
4. Chieáu saùng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp (direct and indirect) : U
U
Chieáu saùng chung tröïc tieá p vaø giaùn tieá p (direct/indirect general lighting) ñöôïc xem nhö moät keát hôï p giöõa chieáu saùng tröïc tieá p vaø chieá u saùng giaùn tieáp nhaém vaøo maët phaúng ngang laøm vieäc. Traàn 57
vaø töôøng ñöôïc söû duïng nhö nhöõng maët phaú ng phaûn xaï . Söï chieáu saùng cuûa caùc beà maët nhö vaäy laøm raïng rôõ caên phoøng hoaëc khu vöïc leân, cho ta moät aá n töôïng khoâng gian roä ng môû. Ñoä ñoàng ñeàu cuûa mplv cuõng gia taêng vaø caûm giaùc chieàu cao phoø ng cuõng gia taêng, cho caûm giaù c tieän nghi, thoaûi maùi. Aùnh saùng tröïc tieá p giuùp nhaän roõ caùc hình daïng vaø caáu truùc beà maët, vaø taêng tính haá p daãn cuûa khoâng gian. Vaät phaû n xaï thöù caáp caà n coù heä soá phaûn xaï cao. Ñoä ñoàng ñeàu cuû a traàn taêng leân khi ñeø n ñöôïc ñaët caøng xa traàn . Neân öùng duïng ñeøn huyønh quang ñeå coù hieäu suaát naêng löôïng. Chieáu saùng chung tröïc tieáp / giaùn tieá p thích hôïp cho nhöõ ng khu vöïc laøm vieä c, phoø ng ña chöùc naêng, khu vöïc ñi boä. Nhöõng nhoùm choùa ñeøn öa duøng cho chieá u saùng tröïc tieá p/ giaùn tieáp: Keát caáu saùng (light structures)
Downlight treo (pendant downlights)
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng chung tröïc tieá p/ giaùn tieá p : TRUNG TAÂM GIAÙO DUÏC NGÖÔØI LÔÙ N, BERLIN - REICHSTAG, BERLIN - PALACIO DE LA ALJAFERIA, ZARAGOZA - FIBANC, BARCELONA (aû nh cuû a ERCO). 58
5. Chieáu saùng queùt (washlighting): U
U
Chieáu saùng queù t (washlighting) laø moät kieåu chieáu saùng höôùng-ñoái töôïng, vaø lieân quan ñeán kieán truùc, muïc ñích chính laø ñeå noåi roõ tyû leä vaø caùc bieân cuûa phoøng. Ngöôøi ta duøng caùc ñeøn pha ñoá i xöù ng ñeå chieáu saùng queùt caùc maët phaúng ngang, hay chieáu saù ng chung trong khu vöïc trình dieãn. Moät ñaëc tính cuû a caùc ñeøn pha khoâng ñoái xöùng laø phaân boá cöôøng ñoä saùng ñoàng ñeàu treân caùc beà maët.
a. Chieáu saùng queùt ñoái xöùng (symmetrical washlighting): U
U
Chieáu saùng queùt ñoái xöù ng cho ñoä roïi ñeàu treân ñoái töôïng hoaëc beà maët. Ñaëc tröng cuûa chieáu saùng queùt laø ñoàng ñeàu ñoä roïi cao, vaø ít thay ñoåi phaân boá cöôøng ñoä saùng. Nhöõng vuøng caàn ñöôïc chieáu saùng cuûa phoøng ñöôïc nhaán maïnh vôùi chieáu saùng queùt. Aùnh saùng tröïc tieá p cho khaû naêng taïo hình toát, nhaän bieá t hình daï ng vaø caáu truùc beà maët toát. Trong kieán truùc, chieá u saùng queùt ñöôï c laøm neàn cho chieáu saùng ñieåm nhaán (accent lighting). Ngöôø i ta hay öùng duïng nhöõng ñeøn pha laép treâ n ray, cho pheùp ñònh vò linh ñoäng caùc choùa ñeøn. Chieáu saùng queùt phuïc vuï cho: trieån laõm, baûo taøng, caùc khu vöïc thöông maïi vaø trình dieã n, phoøng ña chöùc naê ng, Ñeøn pha (floodlights)
59
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng queùt ñoá i xöù ng: Nhaø thôø Santa Ana, Las Palmas - Passeig de Gracia, Barcelona – Baûo taøng Royal Armouries, Leeds - Museo Fournier del Naipe, Vitoria (aûnh cuûa ERCO).
b. Chieáu saùng queùt baát ñoái xöùng (asymmetrical washlighting): U
U
Chieáu saùng queùt baát ñoái xöù ng (asymmetrical washlighting) ñöôï c duøng chuû yeá u ñeå chieáu saùng caùc beà maët. Chieáu saùng queùt caùc böùc töôøng laø coâng cuï chính cuûa chieáu saùng kieán truù c. Ñoä roïi ñöùng nhaán maïnh caùc böùc töôø ng, hoaëc caùc bieân khaùc cuûa caên phoø ng, laøm taêng veû trang trí. Nhöõ ng böùc töôøng saùng choùi laøm cho kieá n truùc to lôùn hôn.
60
Ñeøn chieáu ñieåm queùt töôø ng (wallwasher spotlights)
Ñeøn chieáu bieân (perimeter luminaires)
Ñeøn queùt (washlights)
Ñeøn queùt töôø ng (wallwashers)
Ñeøn chieáu leân (uplights)
Ñeøn chieáu neàn (floor washers)
Nhöõng choùa ñeøn daïng ñieåm laøm cho töôøng saùng hôn, trong khi nhöõng choù a ñeøn daïng daøi seõ cho ñoä ñoàng ñeàu cao hôn. Vôùi chieáu saùng queùt baát ñoái xöù ng, caùc khu vöïc cuûa phoøng ñöôïc xaùc ñònh, laøm 61
taêng söï chuù yù cuûa ngöôøi quan saùt. Chieáu saùng queùt baát ñoái xöùng cuõng ñöôïc duøng laøm neàn cho chieáu saùng ñieåm nhaán , hay ñöôïc duøng ñeå taïo ñoä saùng moâi tröôøng cho nôi laøm vieäc. Ñeå ñaït ñöôïc phaân boá cöôøng ñoä saùng ñoàng ñeàu, vieäc ñònh vò caùc boä ñeøn laø toái quan troïng. Chieáu saùng queùt baát ñoái xöù ng ñöôïc aùp duïng cho: trieån laõm, baûo taøng, khu vöïc thöông maïi vaø trình dieãn, phoøng ña chöùc naêng. Nhöõng nhoùm choùa ñeøn thöôøng duøng laø: ñeøn chieáu ñieåm queùt töôøng, ñeøn queùt, ñeøn queùt töôøng, ñeøn chieáu leân, ñeøn chieáu bieân.
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng queùt baát ñoái xöùng: Baûo taøng Anh, London - Reichstag, Berlin - Palacio de la Aljaferia, Saragoza – Baû o taøng ngheä thuaät hieän ñaïi,Frankfurt (aûnh cuû a ERCO)
62
6. Chieáu saùng ñieåm nhaán (accent lighting) : U
U
Chieáu saùng ñieåm nhaán laøm noåi roõ nhaá n maïnh vaøo caùc vaä t theå hay yeáu toá kieán truùc ñôn leû . Baèng caùch chieáu saùng naøy, coù theå taïo ra moät thang baä c thu huùt söï chuù yù cho moãi tieát muïc trong moät toång theå nhieàu tieát muïc ñöôïc nhaán maïnh. Chieáu saùng ñieåm nhaán cho pheùp nhaä n roõ caùc hình daïng vaø caáu truùc beà maët. Aùnh saùng tieâu tuï taïo ra boù ng ñoå roõ reät vaø taêng khaû naêng taïo hình cuøng vôùi ñoä saùng. Moät tia heïp ñoä saùng cao laøm noåi baät moät ñoái töôïng vôù i vuø ng caän xung quanh, laøm cho noù ñöôïc nhaá n maïnh rieâng. Chieáu saùng ñieåm nhaán taïo nhöõng ñieåm chuù yù vaø laøm caûi thieä n naêng suaát thò giaùc, taïi nôi chöng baø y cuõng nhö taïi nôi laøm vieäc. Nhöõng caáu truùc vaø beà maët vaät theå ñöôïc nhaán maïnh roõ raøng bôûi aùnh saùng tröïc tieá p. Chieáu saùng ñieåm nhaán ñöôïc aùp duïng cho trieån laõ m, baûo taøng, khu vöïc thöông maïi vaø trình dieã n, nhaø haøng aên, quaùn caø pheâ, quaày bar, khu vöïc laøm vieäc ñaëc bieät. Nhöõng nhoù m choùa ñeøn öa duøng: : ñeøn chieáu ñieåm (spotlights), spotlight ñöôø ng vieàn (contour spotlights), downlight ñònh höôù ng (directional downlights), choùa ñeøn aâm neà n ñònh höôùng (directional recessed floor luminaires), ñeøn laøm vieäc (task lights) Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng ñieåm nhaán: Neue Wache, Berlin - Iglesia del Sagrado Corazón, - Bilbao Issey Miyake, Paris Pinacoteca Vaticana, Rome (aûnh cuû a ERCO)
63
7. Chieáu saùng vôùi ñeøn chieáu hình (projection lighting) : U
U
Ñeøn chieáu ñöôïc duøng ñeå chieáu caùc baûng hieäu, moâ hình vaø hình aûnh, ñeå taêng möùc thoâng baùo cho caùc thoâng tin caû nh baùo vaø quaûng caùo. Nhöõng hieäu öùng lyù thuù coù theå taïo ra vôùi caùc gobos vaø kính loïc. Aùp duïng chieá u saùng vôùi ñeøn chieáu cho trieå n laõm, baûo taøng, khu vöï c thöông maïi vaø trình dieãn, nhaø haøng aên, café, quaày bar, khaùch saïn. Chieáu saùng loaïi naøy caàn ñeøn chieáu spotlight (spotlight projectors).
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng vôùi ñeøn chieáu: Aragon Pavillon, Sevilla - Hannover Messe - Teattri Ravintola, Finland (aûnh ERCO)
64
8. Chieáu saùng daãn höôùng (orientation lighting): U
U
Chieáu saùng daãn höôùng (orientation lighting) la chieáu saùng chæ ñeå cung caá p söï ñònh höôùng. Nhöõng boä ñeøn xeáp theo daõy, laøm nhieäm vuï tín hieäu daãn höôùng. Nhieäm vuï chieá u saùng cuûa chuùng chæ laø phuï, do ñoù chæ caàn ñoä roïi thaáp . Ngöôøi ta söû duïng nhöõng ñeøn nhoû vôùi ñoä choùi cao, ñeå chuùng noåi baät leân trong boái caûnh. Chieáu saùng daãn höôùng caàn thieá t trong caùc toø a nhaø phöùc taïp, ñeå daãn ñöôøng thoaùt naïn trong tröôøng hôïp khaån caá p. Ngoaøi ra noù coøn ñöôïc aùp duïng ñeå laøm noåi roû ñöôøng neùt kieán truùc, caùc baäc thang boä, khu caám, loái vaøo, loá i ñi, loá i thoaùt naïn . Caùc boä choùa ñeøn öa duøng: : ñeøn queù t neàn (floor washlights), downlight laép töôøng (wall-mounted downlights), choùa ñeøn aâm neà n (recessed floor luminaires), choùa ñeøn daãn höôù ng (orientation luminaires).
Coâng trình tieâu bieåu aù p duïng chieáu saùng daãn höôùng: Toøa nhaø Aùnh saùng, Frankfurt- Palazzo della Ragione, Bergamo- Khaù ch saïn Hilton, Dubai – Khaù ch saïn Hilton, Dubai (aûnh ERCO)
65
IX. MOÄT SOÁ KYÙ HIEÄU LOAÏI CHOÙA ÑEØN TREÂN BAÛN VEÕ MAËT BAÈNG CHIEÁU SAÙNG: U
U
Treân baûn veõ thieá t keá chieáu saùng, caàn theå hieän roõ loaïi ñeøn vaø tính naê ng cuûa noù. Sau ñaây laø moät soá kyù hieäu thöôøng duøng: Ñeøn chieáu xuoáng
Choùa ñeøn coù chôùp, baát ñoái xöùng (louvred luminaire, asymmetrical)
(downlight) Ñeøn chieáu ñieåm, ñeøn chieáu ñieåm ñònh höôùng (spot light, directional spotlight)
Keát caáu saùng (light structure)
Ñeøn chieáu ñieåm gaén ray (track-mounted spotlight)
Keát caáu saùng vôù i ray (light structure with track)
Ñeøn chieáu xuoáng, ñeøn queù t töôøng baát ñoái xöùng, ñeøn queùt (downlight, asymmetrical wallwasher, washlight)
Keát caáu saùng vôùi choùa ñeøn coù chôùp (light struture with louvred luminaire)
Ñeøm queùt keùp (double washlight)
Keát caáu saùng vôùi nguoàn saùng ñieåm (light struture with point light sourses)
Ñeøn queùt goùc (corner washlight)
Ñeøn chieáu xuoáng vôùi ñeøn khaån caáp (downlight with emergency light)
Choùa ñeøn vuoâng (square luminaire)
Choùa ñeøn vuoâng vôùi ñeøn khaån caáp (square luminaire, with emergency light)
Choùa ñeøn vuoâng, baát ñoá i xöùng (Square luminaire, asymmetrical)
Choùa ñeøn coù chôùp choáng choùi vaø ñeøn khaån caáp (louvred luminaire with emergency light)
Choùa ñeøn coù chôùp choáng choùi (louvred luminaire)
Ñeøn ñieåm (singlet)
66
CHÖÔNG 3 : U
CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI
U
I. ÑAÏI CÖÔNG: U
U
1. Caùc ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng beân ngoaøi : U
U
Chieáu saùng beân ngoaøi (outdoor lighting) hay chieáu saù ng khu vöïc (area lighting) nghieân cöùu thieát keá chieáu saùng cho caùc ñoái töôïng: - Caùc ñieåm ñoã giao thoâng coâng coäng ngoaøi trôøi; - Ñöôøng, caàu, haàm duøng cho ngöôøi ñi boä; - Beân ngoaøi caùc khu tröôø ng hoïc, beänh vieän, trung taâm thöông maï i, hoä i chôï trieån laõm, vaø caùc truï sôû; - Caùc coâng vieân vöôøn hoa; - Chieáu saùng maët tieàn kieán truù c, töôïng ñaøi, ñaøi phun nöôù c; - Caùc coâng trình theå duïc theå thao ngoaøi trôøi.
2. Caùc yeâu caàu chæ tieâu kyõ thuaät : U
U
Ñoä roï i ngang vaø ñoä roïi ñöùng; Heä soá ñoàng ñeàu; Haïn cheá choùi loù a; Kieåu chieáu saùng vaø boùng ñoå; Nhieät ñoä maøu vaø chæ soá truyeàn ñaït maøu.
3.Caùc tieâu chuaån chieáu saùng beân ngoaøi : U
U
TCXDVN 333: 2005 Chieá u saùng nhaân taïo beân ngoaøi caùc coâng trình coâng coä ng vaø kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò – Tieâu chuaån thieát keá. ISO/FDIS 8995-2 / CIE S 015/E:2005, Lighting of Workplaces, Part 2: Outdoor (Chieáu saù ng nôi laøm vieäc, Phaàn 2: Beân ngoaøi.)
II. PHÖÔNG PHAÙP TÍNH TOAÙN: U
U
1. Phöông phaùp cöôøng ñoä saùng: U
U
Ñoä roï i ngang taïi ñieåm khaûo saùt P, do ñeø n taïo neân, ñöôïc tính theo coâng thöùc: E p =
I γ .cos3 γ h2
=
I γ .cos3 α .cos3 β h2
(1)
67
Trong ñoù: γ : goùc maø truïc ñeøn ñöôïc nhaém vaøo;
β : goùc BLP; α :
goùc ALB;
(cd/m2): cöôøng ñoä saùng cuûa ñeø n theo phöông chieáu γ ; Ep (lx): ñoä roïi ngang taïi ñieåm P; h(m): ñoä cao cuûa ñeøn. I γ
2. Phöông phaùp quang thoâng: U
U
Toång quang thoâng caàn thieát vaø soá ñeøn caà n duøng ñeå chieáu saùng dieän tích A vôùi ñoä roïi bình quaân E: ΦT =
A.E av
(2)
U F .M F
n=
ΦT
(3)
Φ L
Trong ñoù: FT (lm): quang thoâng toång cuû a taát caû caùc ñeøn, laø quang thoâng moät boù ng ñeøn, nhaân cho soá ñeøn trong moät boä ñeøn , roài nhaân cho soá boä ñeøn; L(lm): quang thoâng cuûa moät boùng ñeøn, theo catalogue cuûa boùng ñeøn, hoaëc theo Baûng 33 trong Phuï luïc 6 TCXDVN 333:2005; A(m 2): dieän tích caàn chieá u saùng, trong chieáu saùng theå thao, chæ caàn theo dieän tích saâ n chính, phaàn bieân ngoaøi ñöôïc xaùc ñònh laø dieän tích lieàn keà; E(lx): ñoä roï i bình quaâ n cuûa thieát keá , thöôøng laø ñoä roïi ngang; UF: heä soá söû duïng quang thoâng cuûa boä ñeøn, vôùi chieáu saùng ngoaøi trôøi, U F coù trò soá töø 0,35 ñeán 0,5, do nhaø saûn suaát cung caá p döõ lieäu, vaø coøn phuï thuoäc phöông aùn boá trí ñeøn (ñoä cao ñaë t ñeøn, höôùng roïi vaø ñoä nghieâng (turn and tilt). M F: heä soá duy trì, xaùc ñònh theo caáp baûo veä IP cuûa boä ñeøn, ñoä oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng, vaø chu kyø baûo döôõng lau ñeøn, coù theå tính theo Baûng 2 trong TCXDVN 333: Chu kyø baûo döôõng ñeøn (thaùng)
Caáp baûo veä cuûa boä ñeøn IP2X
IP5X
IP6X
Phaân loaïi moâi tröôøng
Phaân loaïi moâi tröôøng
Phaân loaïi moâi tröôøng
Ñoâ thò lôùn, khu coâng nghieäp naëng
Ñoâ thò vöøa vaø nhoû, khu coâng nghieäp nheï
Noâng thoân
Ñoâ thò lôùn, khu coâng nghieäp naëng
Ñoâ thò vöøa vaø nhoû, khu coâng nghieäp nheï
Noâng thoân
Ñoâ thò lôùn, khu coâng nghieäp naëng
Ñoâ thò vöøa vaø nhoû, khu coâng nghieäp nheï
Noâng thoân
12
0,53
0,62
0,82
0,89
0,90
0,92
0,91
0,92
0,93
18
0,48
0,58
0,80
0,87
0,88
0,91
0,90
0,91
0,92
24
0,45
0,56
0,79
0,84
0,86
0,90
0,89
0,89
0,91
36
0,42
0,53
0,78
0,76
0,82
0,88
0,87
0,87
0,90
68
Caáp baûo veä IP toá i thieåu cuûa boä ñeøn ñöôïc quy ñònh theo Baûng 3 trong TCXDVN 333: §Æc ®IÓm - ph©n lo¹i m«i trêng lµm viÖc
TT
CÊp b¶o vÖ tèi thiÓu
1
§Ìn l¾p ®Æt trong khu vùc n«ng th«n
IP 23
2
§Ìn l¾p ®Æt trong ®« thÞ võa vµ nhá, khu c«ng nghiÖp nhÑ, khu nhµ ë
IP 44
3
§Ìn l¾p ®Æt trong ®« thÞ lín, khu c«ng nghiÖp nÆng
PhÇn quang häc : IP 54 C¸c phÇn kh¸c : IP 44
4
§Ìn ®Æt díi ®é cao 3m
IP 44
5
§Ìn l¾p ®Æt trong hÇm, trªn thµnh cÇu
IP 55
6
VÞ trÝ l¾p ®Æt ®Ìn cã kh¶ n¨ng xÈy ra óng ngËp
IP 67
7
§Ìn ph¶i thêng xuyªn lµm viÖc trong ®iÒu k iÖn ng©m níc
IP 68
III. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA: U
U
1. Ñònh möùc choùi loùa GR (Glare Rating): U
U
a. Coâng thöùc ñònh nghóa: U
U
Ñònh möùc choùi loù a GR laø chæ soá choùi loùa giaûm khaû naê ng quan saùt (disability glare), ñöôïc ñònh nghóa theo coâng thöùc: GR = 27 + 24log
Lvl
(4)
L0,9 ve
Trong ñoù : Lvl (cd/m2): ñoä choù i gaây loù a töông ñöông bôûi caùc ñeøn; Lve(cd/m2): ñoä choùi gaây loùa cuûa moâi tröôøng. b. Caùch tính toaùn: U
U
* Ñoä choùi gaây loùa cuûa caùc ñeøn: U
U
Lvl = 10
∑ i
E eyei
θ i2
(5)
Trong ñoù : Lvl(cd/m2): ñoä choù i gaây loùa bôû i caùc ñeøn; Eeyei(lx): ñoä roïi ñöùng taïi maét ngöôøi quan saùt, gaây bôû i ñeø n thöù i. 69
2
E eyei =
I i .sin θi .cos θ i
(6)
2
h'
θ i (o): goùc ño baèng ñoä, taïo bôûi tia nhìn ngang vaø
tia nhìn ñeø n thöù i.
h' (m) = h – 1,5 : ñoä cao töø ñeøn ñeán maét ngöôøi quan saùt. Chæ tính cho nhöõng ñeø n i coù goùc θ i töø 15o ñeán 60o, caùc ñeøn khaùc khoâng tính. * Ñoä choùi gaây loùa cuûa moâi tröôøng: U
U
Ñoä choùi gaây loùa cuûa moâi tröôøng laø moät chæ tieâu tính toaù n döïa treân ñoä choùi trung bình cuûa thieá t keá : Lve = 0,035 Lav
Lav =
ρ . E av π
(7)
Ñaùnh giaù choùi loùa
GR
Ñaùnh giaù choùi loùa
GR
Khoâng theå chòu ñöôïc
90
Coù theå chaáp nhaän
50
(8)
80
Trong ñoù: Lav(cd/m2): ñoä choùi trung bình cuûa khu vöïc quan saùt; Eav(lx): ñoä roïi ngang trung bình; ρ : heä soá phaûn xaï cuûa saân. Saân coû nhaân taïo coù: ρ = 0,15 ñeán 0,25.
Gaây nhieãu loaïn
70
40 Gaây chuù yù
30 20
60 Khoâng ñaùng keå
10
c. Ñaùnh giaù ñònh möù c choùi loùa GR: U
U
2. Chæ soá haïn cheá choùi loùa G (Glare Control Mark) : U
U
Chæ soá haïn cheá choù i loù a G laø moät chæ tieâu choùi loùa maát tieän nghi (discomfort glare). a. Coâng thöùc: U
G = SLI + 0,97 log Lav + 4,41 log h’ – 1,46 log p
(9)
SLI (Specific Lamp Index): chæ soá ñaëc tröng cuûa boä ñeøn; Lav (cd/m2): ñoä choùi trung bình maét ñöôøng cuûa thieát keá; h’ (m): ñoä cao ñeøn tính töø ñoä cao maét ngöôøi quan saùt ( h-1,5); p: soá ñeøn laép ñaët thaúng haøng treân 1 km. b. Caùch tính SLI: U
SLI ñöôï c cho bôûi catalog ñeøn hoaëc tính ñöôïc theo coâng thöùc: SLI = 13,84 – 3,31logI80 + 1,3[log(I80 /I88 )]0,5 – 0,08log(I80 /I88) + 1,29logF + c
70
(10)
Trong ñoù: I80 , I88 (cd): cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn môùi theo caùc goùc γ baèng 80 vaø 88 ñoä, theo ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng (IDC), trong maët phaúng C0, cuûa boä ñeøn; F (m2): dieän tích phaùt saùng cuûa choùa ñeøn; c: heä soá söûa maøu: vôùi ñeøn sodium thaáp aùp, c = 0,4; vôùi caùc ñeøn phoùng ñieän khaùc, Chæ soá haïn cheá choùi loùa G Ñaùn h giaù c = 0. CHUÙ YÙ: chæ tính G khi: 0,3 < Lav < 7; 5 < h’ < 20; 20 < p < 100; SLI > 0. U
U
Caùc giôùi haïn khi tính SLI: 50 < I80 < 7000; 1 < I80 /I88 < 50; 0,007 < F < 0,4
<3
Keùm
5
Vöøa phaûi
7
Toát
c. Ñaùnh giaù chæ soá haïn cheá choùi loùa G: U
Thöïc nghieäm cho thaáy khi moät thieát keá ñaït khoâ ng gaây choùi loù a maát tieän nghi, thì cuõ ng ñaït khoâng gaây choù i loù a maát khaû naêng quan saùt. Do ñoù , neáu moät thieát keá chieáu saùng coù Chæ soá haï n cheá choùi loùa G ñaït, thì coù theå khoâng caàn tính Ñònh möùc choùi loùa GR nöõa.
IV. YEÂU CAÀU ÑOÄ ROÏ I CHO KHU VÖÏC , COÂNG VIEÄC VAØ HOAÏT ÑOÄNG NGOAØI TRÔØI: U
U
1. Baäc thang ñoä roïi tieâu chuaån : U
U
a- Baäc thang ñoä roïi theo tieâu chuaån TCXDVN 333:2005: U
U
Goàm 25 baäc thang töø Baäc I: 0,5 lx, cho ñeán Baäc XXV: 3000lx.
Baûng 1 (TCXDVN 333) : Thang ñoä roïi tieâu chuaån BËc thang
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
0,5
1
2
3
5
7
10
20
30
50
75
100
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
150
200
300
400
500
600
750
1000
1250
1500
2000
2500
3000
§é räi
(lX)
71
b- Baäc thang ñoä roïi theo tieâu chuaån CIE S 015/E:2005 : U
U
(trích Ñieàu 4.3.1, tieâu chuaån CIE S 015/E:2005) Theo CIE , chieáu saùng khu vöïc, coâng vieäc, vaø hoaït ñoäng ngoaøi trôøi ñöôïc thieát keá theo 16 baäc thang ñoä roïi: 5 - 10 - 15 - 20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300 - 500 - 750 - 1.000 - 1.500 - 2000 Theo CIE, heä soá 1,5 laàn treân caùc baäc ñoä roïi keá tieáp laø khaù c bieä t nhoû nhaát maø thò giaùc con ngöôøi coù theå phaân bieät ñöôïc.
2. Yeâu caàu ñoä roïi duy trì toái thieåu : U
U
a- Theo tieâu chuaån TCXDVN 333:2005: U
U
Xem caùc Baûng 4,5,6,7,8,9 trong tieâu chuaån TCXDVN 333:2005. b- Theo tieâu chuaån CIE S 015/E:2005: U
U
Xem caùc Baûng 5.1, 5,2, 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7, 5.8, 5.9, 5.10, 5.11, 5.12, 5.13, 5.14, 5.15 trong Ñieàu 5 cuû a CIE S 015/E:2005, coù trích trong Phuï luïc B giaùo trình naø y.
V- YEÂU CAÀU ÑOÄ ROÏI VAØ ÑOÄ CHOÙI CHO CHIEÁU SAÙNG MAËT TIEÀN KIEÁN TRUÙC VAØ TÖÔÏNG ÑAØI KYÛ NIEÄM: U
U
1- Chieáu saùng maët tieàn kieán truùc : U
U
Ñeå taïo maët tieàn röïc rôõ cho kieán truùc, ngöôøi ta duøng ñeøn pha boá trí chieáu vaøo maët tieàn. Yeâ u caàu ñoä roï i vaø ñoä choùi theo Baûng 12 trong TCXDVN 333. Coâng thöùc tính toaù n: Ñoä roï i cuû a ñeøn pha taïi ñieåm khaûo saùt: E i =
2 I .sin α .cos α
h
2
(11)
Ngöôø i ta chia maët phaúng ra m hình vuoâng nhoû , xem nhö caùc ñieåm trong moãi hình vuoâng coù ñoä roïi baèng nhau. Boä ñeø n pha nhaém vaøo m caùc taâm ñieåm cuû a caùc thaønh phaà n hình vuoâng khaùc nhau ñoù cuûa maët phaúng, vôù i caùc goù c α khaùc nhau, vaø cöôøng ñoä saù ng I khaùc nhau, taïo ra caùc ñoä roï i Ei khaùc nhau. Do ñoä roïi trung bình do moät ñeøn taïo ra treân maët phaúng laø:
72
Etb =
1 m
m
∑ E i
(12)
i =1
Vaø soá löôïng ñeøn pha caàn ñeå queùt saùng maët tieàn toøa nhaø laø:
n=
E Etb .M F
(13)
Trong ñoù: E(lx) laø ñoä roïi thieát keá , xaùc ñònh theo Baûng 12, TCXDVN 333:
Chuù yù: Choïn ñoä choùi cuûa neàn Ln trong Baûng 12 nhö sau: U
U
- Khi boá i caûnh laø ngoaïi vi ñoâ thò, neàn laø caây xanh, choï n Ln = 1cd/m2; - Khi boá i caûnh ôû trung taâm ñoâ thò, hoaëc ôû gaàn toøa nhaø lôùn coù maët phaúng saùng lôùn, thì choïn Ln = 5 cd/m2. Ñoä choùi cuûa maët tieàn ñöôïc tính theo coâng thöùc:
L =
73
ρ π
E
(14)
Vaät lieäu vaø maøu cuû a maët tieàn kieá n truùc xaùc ñònh heä soá phaûn xaï , seõ xaùc ñònh ñöôïc caàn bao nhieâu ñoä roïi E tröôùc khi tính toaùn.
2- Chieáu saùng töôïng ñaøi U
Töông töï nhö chieáu saùng maët tieàn kieán truùc, khi chieá u saùng töôïng ñaøi, ngöôøi ta caà n moät ñoä töông phaûn giöõa ñoä choùi treân töôïng ñaøi vaø maët neà n boái caûnh. Do ñoù thieát keá seõ phuï thuoäc heä soá phaûn xaï cuûa töôïng ñaøi, theo vaät lieäu vaø maøu saéc beà maët cuûa noù. Ñònh chuaån cho chieáu saùng töôïng ñaøi theo Baûng 13, TCXDVN 333:
74
CHUÙ YÙ: khi töôï ng ñaøi ñöôïc quan saùt töø xa treân 300m, thì giaù trò yeâu caàu trong Baûng 13 coù theå phaûi nhaân vôùi heä soá ñieàu chænh 1,5. Ngöôïc laïi, neá u töôïng ñaøi ôû trong coâng vieân hoaëc ngoaïi vi thaønh phoá, coù neàn laø caây xanh, thì caùc giaù trò yeâu caà u trong Baûng 13 coù theå nhaân vôùi heä soá hieäu chænh 0,5. U
U
VI. CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO NGOAØI TRÔØI: U
U
Trong cuøng moät loaïi hình theå thao coù 3 caá p chieáu saùng tuøy theo möùc ñoä tranh taøi: Caáp I: Thi ñaá u chính thöù c; Caáp II: Thi ñaáu thoâng thöôø ng; Caá p III: Thi ñaáu giaûi trí vaø luyeän taäp .
1. Dieän tích caùc saân theå thao vaø hoà bôi : U
U
Saân ñaáu
Bieân ngoaøi
Saân quaàn vôï t (tenis):
11m x 24m
(16m x 36m)
Saân boùng chuyeàn :
9m x 18m
(15m x 30m)
Saân boùng roå:
15m x 28m
(21m x 34m)
Saân caàu loâng:
6,1m x 13,4m
(10m x 20m)
Saân boùng ñaù :
70m x 110m
Saân vaän ñoä ng ña chöùc naêng: 110m x 190m Hoà bôi ngöôøi lôùn/ treû em:
22m x 50m / 12m x 20m.
2. Toùm taét caùc yeâu caàu chieáu saùng caùc saân theå thao : U
U
Loaïi hình theå thao
Ehav / Evav Caáp I
Hs ñoàng ñeàu Uo
Cs truyeàn ñaït maøu Ra (CRI)
Ñònh möùc choùi loùa UGR
Caáp II
Caáp III
Caáp I
Caáp II
Caáp III
Caáp I
Caáp II
Caáp III
Caáp I
Caáp II
Caáp III
B. ñaù, svñ ña chöùc naêng
500
200
100
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
Boùng chuyeàn
300
200
100
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
Boùng roå
300
200
100
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
Caàu loâng
400
300
200
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
Tennis
750
500
300
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
Bôi loäi
750/200 500/200
200
0,6
0,5
0,4
60
60
20
50
50
55
75
3. Caùc yeâu caàu veà cao ñoä ñaët ñeøn: U
U
Yeâu caàu cao ñoä ñaët ñeøn laø moät tuøy choï n maâu thuaãn giöõa hieä u suaát naêng löôïng chieáu saùng cho saân vôùi yeâu caàu choán g choùi. Cao ñoä ñaët ñeøn toái thieåu coù theå caên cöù theo Ñieàu 4.417 TCXDVN 333:
a- Cao ñoä ñaë t ñeøn cho saân boùng ñaù vaø saân vaän ñoäng ña chöùc naêng U
U
(Baûng 16,TCXDVN333) TT
Phöông aùn boá trí chieáu saùng
Soá coät ñeøn
Cao ñoä cuûa ñeøn thaáp nhaát Coâng thöùc tính toaùn
Ghi chuù
1
Boá trí chieáu saùng hai beân saân
08
0,35L1 ≤H≤0,6L1 vaø L2 ≤H ≤4L2
theo Hình veõ 3
2
Boá trí chieáu saùng boán goù c saân
04
0,35L1 ≤H≤0,6L1 vaø H≤3L2
theo Hình veõ 4
76
Cao ñoä ñatë ñeø n chieáu saù ng saâ n vaä n ñoä ng – tröôø ng hôï p boá trí chieáu saù ng hai beâ n saâ n
Cao ñoä ñaë t ñeø n chieáu saù ng saâ n vaä n ñoä ng – tröôø ng hôï p boá trí chieáu saù ng boá n goù c saâ n
b- Cao ñoä ñaë t ñeøn chieáu saùng cho saân quaàn vôï t: U
U
(Baûng 19, TCXDVN) TT
Muïc ñích söû duïng
Cao ñoä cuûa ñeøn thaáp nhaát (m) Coâng thöùc tính toaùn
Giaù trò min. (m)
1
Luyeän taäp – giaûi trí
H2 ≥ 3 + 0,4L
8,0
2
Thi ñaáu thoâ ng thöôøng vaø chính thöùc
H1 ≥ 5 + 0,4L
10,0
77
c- Cao ñoä ñaët ñeøn chieáu saùng cho saân boùng chuyeàn, boùng roå, caàu loâng: U
U
(Baûng 21, TCXDVN 333) TT
Muïc ñích söû duïng
Ñoä cao cuûa ñeøn thaáp nhaát H (m) Coâng thöùc tính toaùn
Giaù trò min. (m)
1
Luyeän taäp – giaûi trí
H2 ≥ 3 + 0,4L
6,0
2
Thi ñaáu thoâ ng thöôøng vaø chính thöùc
H1 ≥ 5 + 0,4L
8,0
78
d- Cao ñoä ñaë t ñeøn chieáu saùng cho beå bôi ngoaøi trôøi: U
U
(Baûng 25, TCXDVN 333) TT
Loaïi beå bôi
Cao ñoä ñaët ñeøn thaáp nhaát (m) Coâng thöùc tính toaùn
Giaù trò toái thieåu
1
Beå bôi coù khaùn ñaøi
H1 ≥ 0,8W-h
0,25d
2
Beå bôi khoâng coù khaùn ñaøi
H2 ≥ 0,6W-h
0,25d
4. Caùc thieát keá ñieån hình veà chieáu saùng theå thao: U
U
a- Chieáu saùng saân boùng ñaù: U
•
U
Phöông aùn 6 coät: U
U
Thieá t keá chieáu saùng saân boùng ñaù theo möùc ñoä tranh taøi Caá p III (luyeän taäp, giaûi trí), duøng phöông aùn 6 coät, hai beân saân, khoâng coù khaùn ñaøi: ΦT =
A.E
η . M F
=
(110x70x100) / (0,45x0,9) = 1.901.234 lm = 1.900 klm. Söû duïng ñeøn Metal Halide
1000W coù quang thoâng 81klm, ta caàn duøng:
n=
ΦT Φ L
= 1.900 / 81 = 24 ñeø n.
Nhö vaäy moãi coät boá trí
moät giaøn (headframe) treo 4 ñeøn. Ñoä cao coät ít nhaá t laø 15m; caùc chaân coät caùch xa bieân saân töø 5 ñeán 10m. Chuù yù khu vöïc traùnh choùi 100 hai beân bieân ngang taïi caàu moân, khoâng ñöôïc ñaët coät ñeøn. 79
Phöông aùn 8 coät:
•
U
U
Thieá t keá chieáu saùng Caá p II cho moät saân boùng ñaù phuïc vuï thi ñaá u thoâng thöôøng, coù khaùn ñaøi, duøng phöông aùn 8 coät ñaët hai beân saân, sau caùc khaùn ñaøi: ΦT =
A.E
η . M F
=
(110x70x200) / (0,45x0,9) = 3.802.468 lm = 3.802 klm. Söû duïng ñeøn Metal Halide
1000W / 81klm, ta caà n duøng:
n=
ΦT Φ L
= 3.802 / 81 = 48 ñeø n.
Nhö vaäy moãi coät boá trí moät giaøn
(headframe) treo 6 ñeøn. Ñoä cao coät ít nhaá t laø 18m; caùc chaân coät caùch xa sau bieân doïc saân töø 10 ñeán 15m. Chuù yù khu vöïc traùnh choùi 100 hai beân bieân ngang taïi caàu moân, khoâng ñöôïc ñaët coät ñeøn. Phöông aùn 4 coät:
•
U
U
Thieá t keá chieáu saùng Caá p I cho moät saân boùng ñaù phuïc vuï thi ñaáu chính thöùc, coù khaùn ñaøi, duøng phöông aùn 4 coät ñaët boán goùc saân, sau caùc khaùn ñaøi: ΦT =
A.E
η . M F
=
(110x70x500) / (0,45x0,92) = 9.299.951 lm = 9.300 klm. Söû duïng ñeøn Metal Halide
2.000W / 310klm, ta caà n duøng:
n=
ΦT Φ L
= 9.300 / 310 = 38,75~40 ñeø n.
Nhö vaäy moãi coät boá trí moät
giaøn (headframe) treo 10 ñeøn. Ñoä cao coät töø 30 ñeá n 42m; caùc chaân coät caùch xa goùc saân, xaùc ñònh vò trí theo Phuï luïc 7 TCXDVN 333. b. Chieáu saùng saân quaàn vôït: U
U
Thieá t keá chieáu saùng Caá p II (thi ñaáu thoâng thöôøng) cho moät saân quaàn vôït vôùi phöông aùn 4 coät, söû duïng ñeøn Meta Halide 400W coù quang thoâng 30,5klm: ΦT =
A.E
η . M F
=
(11x24x500)/ (0,4x0,9)= 3.666.666lm = 366 klm
Söû duïng ñeøn Metal Halide 400W/ 30,5klm, ta caàn duøng: n=
ΦT Φ L
= 366 / 30,5 = 12 ñeøn.
Nhö vaäy moãi coät boá trí moät giaøn
(headframe) treo 3 ñeøn. Ñoä cao coät min 11m; caùc chaân coät coù theå xaùc ñònh vò trí theo hình treân. c. Chieáu saùng hoà bôi: U
U
Thieá t keá chieáu saùng hoà bôi ngöôøi lôùn 50x22m, chôùn nöôùc h = 0,1m, vôùi phöông aùn 6 coät ñeøn, moãi coät 6 söû duïng 6 ñeøn Metal halide 400w/42klm, heä soá söû duïng 0,4; heä soá duy trì 0,9. Ñoä roïi trung bình: Eav = (42.000 x 36 x 0,4 x 0,9) / (50 x 22) = 495 lx ~ 500lx. 80
Ñoä cao ñaët ñeøn: d (m)
26
30
38
w (m)
24
26
30
H1 = 0,8w-h
19,1m
20,7m
23,9m
VII. CAÙC YEÂU CAÀU KHAÙC CHO CHIEÁU SAÙNG NGOØAI TRÔØI: U
U
1- Ñoä roïi duy trì ôû vuøng caän xung quanh vuøng laøm vieäc: U
U
Ñeå phaân boá ñoä choùi caân baèng, phaûi baû o ñaûm ôû vuøng caän xung quanh vuø ng laøm vieäc moät ñoä roïi tyû leä vôùi ñoä roï i duy trì taïi chính vuøng laøm vieäc töông öùng. CIE yeâu caàu töông quan giöõa ñoä roïi duy trì taïi vuøng laøm vieäc vaø vuøng caän xung quanh:
Baûng 1, CIE S 015/E:2005 Ñoä roïi laøm vieäc (lx)
Ñoä roïi vuøng caän xung quanh (lx)
≥ 500
100
300
75
200
50
150
30
50 ≤ Em ≤ 100
20
< 50
Khoâng xaùc ñònh
2- Löôùi ño kieåm: U
U
Ngöôøi ta veõ ra moät heä thoá ng löôùi oâ chöõ nhaät cho vuøng laøm vieäc vaø caùc vuøng caän, ñeå xaùc ñònh caùc ñieåm caàn tính toaùn vaø kieåm tra.
a- Löôùi ño kieåm cho chieáu saùng caùc khu vöïc laøm vieäc ngoaøi nhaø: U
U
Theo CIE S 015/E, tyû leä giöõa 2 chieàu cuûa moãi maét löôù i laø töø 0,5 ñeán 2. Kích thöôùc löôù i toá i ña cuûa löôùi khoâng vöôït quaù:
p = 0, 2(5
81
log d
)
(15)
Trong ñoù: p ≤ 10; d (m): chieàu daø i cuû a khu vöï c neáu tyû leä giöõa chieàu daøi vaø chieàu roäng nhoû hôn 2, tröôøng hôïp khaùc thì d laø chieàu roäng (chieàu ngaén hôn) cuûa khu vöïc tính toaùn; p(m): kích thöôùc lôùn nhaá t cuûa löôù i ño kieåm.
b- Löôùi ño kieåm cho caùc saân theå thao: U
U
Vôùi caùc saân theå thao, kích thöôùc löôùi ño kieåm cho caùc boä moâ n phuï thuoäc caùc quy ñònh rieâng cuûa caù c lieân ñoaøn theå thao quoác teá. Ví duï beân ñaây laø löôùi ño kieåm cho saân boù ng ñaù:
3- Vaán ñeà oâ nhieãm aùnh saùng hay aùnh saùng caûn trôû (obstrusive light) : U
U
Trong moä t ñoâ thò loaïi lôùn, aùnh saùng veà ñeâm thöôøng bò laïm duï ng thaùi quaù , coù nhieà u aùnh saùng thöøa chieáu leân beân treân baàu trôøi, vaø chieáu ra khoûi phaï m vi caàn chieáu saùng, gaây caûn trôû haøng khoâ ng, löu thoâng ñöôøng boä, meät moõi thò daân, hao phí naêng löôïng ñieän, quaù taûi maïng löôùi ñieän cuûa thaønh phoá, toån hao nhaân löïc kinh phí baû o döôõng khoâng caàn thieát,v.v… … , toùm laïi coù theå goïi laø oâ nhieãm aùnh saùng (light polution) hay aùnh saùng caûn trôû (obtrusive light).
CIE coù quy ñònh haïn cheá aùnh saùng caûn trôû cho pheùp vôùi chieá u saùng beân ngoaøi, theo caùc Baûng 2 vaø 3, tieâu chuaån CIE S 015/E:2005. 82
•
Ñeå traùnh caùc vaá n ñeà cho con ngöôøi, thaûo moäc vaø caùc sinh vaät khaù c, aùnh saùng caûn trôû ñöôïc giôùi haïn theo Baûng 2, CIE S 015/E:2005 :
Vuøng moâi tröôøng
Aùnh saùng treân caùc toøa nhaø
Cöôøng ñoä saùng cuûa choùa ñeøn
Aùnh saùng chieáu leân
Ev (lx)
I (kcd)
ULR
Ñoä choùi Lb (cd/m2)
Ls (cd/m2)
Maët tieàn toøa nhaø
Baûng hieäu
Tröôùc giôùi nghieâma)
Sau giôùi nghieâm
Tröôùc giôùi nghieâm
Sau giôùi nghieâm
E1
2
0 (b)
2,5
0
0
0
50
E2
5
1
7,5
0,5
0,05
5
400
E3
10
2
10
1,0
0,15
10
800
E4
25
5
25
2,5
0,25
25
1.000
a) Tröôøng hôïp khoâng coù quy ñònh giôù i nghieâm , thì soá lôùn hôn khoâng ñöôïc vöôït quaù, vaø soá nhoû hôn neâ n ñöôïc xem laø giôùi haïn mong muoá n. b) Neáu choùa ñeøn phuïc vuï chieáu saùng coâng coäng (ñöôøng phoá), thì trò soá naøy coù theå coâng theâm 1 lx. E1: laø nhöõng khu vöïc voán khaù toá i nhö coâng vieâ n quoác gia, caùc coâng tröôøng coù baûo veä; E2: laø nhöõng khu vöïc coù ñoä saùng khaù thaáp, nhö laø khu coâng nghieä p hay khu nhaø ôû noâng thoân; E3: laø nhöõng khu vöïc coù ñoä saùng trung bình, nhö khu coâng nghieäp hay khu nhaø ôû ngoaïi oâ; E4: laø nhöõng khu vöïc coù ñoä saùng cao, nhö khu trung taâm thò xaõ hay trung taâm thöông maïi. Ev (lx): ñoä roïi ñöùng max cho pheùp treân caùc toø a nhaø; I (kcd): cöôøng ñoä saùng cuûa moãi nguoàn saùng theo höôùng aùnh saùng caûn trôû; ULR : tyû soá quang thoâng cuûa choùa ñeø n phaù t ra leân phía treân maët phaúng ngang, khi choùa ñeøn ñöôï c laép ôû vò trí vaø ñoä cao laép ñaët cuûa noù; Lb (cd/m2): ñoä choù i trung bình max cho pheùp treâ n maët tieàn cuûa toøa nhaø; Ls (cd/m2): ñoä choùi trung bình max treân caùc baûng hieäu.
•
Ñeå traùnh caùc vaá n ñeà cho ngöôøi laùi xe, aùnh saùng caûn trôû ñöôïc giôùi haïn theo Baûng 3, CIE S 015/E:2005 : 83
Tham soá kyõ thuaät cuûa aùnh saùng
Ñoä taêng ngöôõng (TI)b)c)d)
Phaân loaïi ñöôøng a) Khoâng coù chieáu saùng ñöôøng
M5
M4/M3
M2/M1
15% caên cöù treân ñoä 15% caên cöù treân ñoä 15% caên cöù treân ñoä 15% caên cöù treân ñoä choùi thích nghi 0,1 choùi thích nghi 1 choùi thích nghi 2 choùi thích nghi 5 cd/m2 cd/m2 cd/m2 cd/m2
a) Phaân loaïi ñöôøng theo CIE 115-1995; b) Phaân loaïi TI nhö trong CIE 140 -2000; c) Giôùi haïn aùp duïng khi ngöôøi laùi xe hay heä thoáng giao thoâ ng bò giaûm khaû naêng quan saùt. Caùc giaù trò cho ôû vò trí lieân quan, vaø höôùng nhìn theo ñöôøng xe chaïy; d) Baûng 5.2 trong CIE 150:2003 cho nhöõng giaù trò töông öù ng cuûa ñoä choùi gaây loù a Lv. Vaán ñeà oâ nhieãm aùnh saùng giôùi thieäu ôû ñaây chæ nhaèm muïc ñích tham khaûo, vì Vieät Nam chöa coù tieâu chuaån quy ñònh.
VIII. CAÙC LOAÏI ÑEØN PHA: U
U
1. Ñeøn pha choùa troøn chænh tieâu cöï: U
U
Ñeå chieáu saùng caùc maët döïng coâng trình, hoaëc caùc töôïng ñaøi, ngöôøi ta thöôøng duøng loaïi ñeøn pha chænh ñöôïc tieâu cöï, ñeå taäp trung vuøng tia saùng theo yù muoán .
Ñeøn pha ñieån hình loaïi naøy laø ñeøn FOCAL cuûa haõng Schredere. Ñeøn nhỏ, gọn, sử dụng nhiều loại chóa, bóng và phụ tùng khác nhau. Độ kín của đèn: IP 66; trọng lượ ng 4 kg.
84
Tuøy theo muïc ñích söû duïng, coù theå ñieàu chænh aùnh saùng taäp trung: 32.000 cd/klm; baù n taäp trung: 3.500 ñeán 10.500 cd/klm; hoaë c chieáu saùng roäng: 420 ñeá n 3.300 cd/klm. Coù theå duøng boùng Metal Halide hoaëc Sodium cao aùp töø 70 ñeán 150w.
2. Đèn pha tròn, công su ất cao : U
U
Ñeå thieá t keá chieáu saùng cho nhöõng saân thi ñaá u ngoaøi trôøi, vaø nhöõng khu vöïc roäng, ngöôøi ta
caàn duøng loaïi ñeøn pha coâng suaát cao. Ñeø øn caàn coù keát caá u vöõng chaéc, dieän tích caûn gioù nhoû, chieáu saùng taäp trung. Ñoä kín boä phaän quang hoïc phaûi laø IP65. 85
Xem choùa ñeøn tieâu bieåu: ñeøn OLYMPIA 3 cuûa haõng Schredere. Ñeøn coù troïng löôïng 17kg; ñoä kín boä phaän quang hoïc laø IP65; dieän tích caûn gioù 0,21m2; coù theå laép boùng metal halide truï trong töø 400w ñeán 2000w. 3. Ñeøn pha vaïn naêng choùa vuoâng: U
U
Ñeøn pha vaïn naêng thöôøng ñöôïc cheá taïo theo hình thöùc choùa vuoâng. Ñeøn coù nhieàu coâng duïng, vaø coù nhieàu côõ ñeå laép caùc boùng coù coâng suaá t khaùc nhau. Ñeøn thöôøng coù ñoä kín IP65. Kính thuûy tinh phaúng, an toaøn cöôøng löïc. Voû ñeøn coù theå coù nhieàu maøu. Ñeøn tieâu bieåu: serries ñeøn RADIAL cuûa haõng Schredere, vôùi caùc côõ RD2, RD3, RD4; troïng löôïng: 5,6kg/11,2kg/13kg; dieä n tích caûn gioù: 0,11m2/0,22m2/0,25m2; ñoä kín IP66; coù theå gaén caùc boùng ñeøn khaùc nhau. (aûnh Schredere-Vieät Nam, Kyø ñaøi Hueá).
86
CHÖÔNG 4 : CHIEÁU SAÙNG ÑÖÔØNG GIAO THOÂNG U
U
I. ÑAÏI CÖÔNG: U
U
1. Ñoái töôïng thieát keá chieáu saùng giao thoâng : U
U
Thieát keá chieáu saùng ñöôøng giao thoâng, goàm: a- Ñöôøng, ñöôøng phoá : U
U
- Caáp ñoâ thò: ñöôøng cao toác, ñöôøng phoá chính caáp I, ñöôøng phoá chính caáp II; - Caáp khu vöïc: ñöôøng khu vöïc, ñöôøng vaän taûi; - Ñöôøng noäi boä: ñöôøng khu nhaø ôû, ñöôøng khu coâ ng nghieäp vaø kho taøng. b- Quaõng tröôøng: U
U
- Quaõng tröôøng chính thaønh phoá; - Quaõng tröôøng giao thoâng, quaõng tröôøng tröôùc caàu, quaõng tröôøng tröôùc ga; - Quaõng tröôøng tröôùc caùc coâng trình coâng coä ng vaø caùc ñòa ñieåm taäp trung coâng coäng.
2. Caùc chæ tieâu kyõ thuaät: U
Khi thieá t keá chieáu saùng giao thoâng, ngöôøi ta phaûi xeùt ñaït chuaån cho caù c chæ tieâu cô sôû sau ñaây: - Möùc ñoä choù i (luminance level) : möùc ñoä choùi trung bình treân maët ñöôøng Lav. - Heä soá ñoàng ñeàu cuûa ñoä choùi (luminance uniformity) : heä soá ñoàng ñeàu chung Uo, heä soá ñoàng ñeàu doïc tuyeán Ul ; - Möùc ñoä haï n cheá choùi loùa (degree of glare limitation): möùc taêng ngöôõng töông ñoái TI, chæ soá haïn cheá choù i loù a G - Quang phoå cuûa ñeøn (lamp spectra) : choïn loaïi ñeøn cao aùp. - Tính hieäu quaû daãn ñöôøng (effective guidance): traùnh nhaàm laãn cho laùi xe.
3. Caùc tieâu chuaån thieát keá : U
U
a- Tieâu chuaån Vieä t Nam: U
U
TCXDVN 259:2001- Tieâu chuaån thieát keá Chieáu saùng nhaân taïo Ñöôø ng, Ñöôøng phoá, Quaõng tröôøng ñoâ thò. TCVN 5828- Ñeøn ñieän chieáu saùng thaønh phoá, yeâu caàu kyõ thuaät chung. 87
b- Tieâu chuaån quoác teá tham khaûo: CIE 115:1995 – Recommendations for the lighting of Roads for Motor and Pedestrian Traffic ; CIE 140:2000 – Roads Lighting Calculations; EN 132011/4: 2004- Road lighting practice. U
U
II. MÖÙC ÑOÄ CHOÙI (LUMINANCE LEVEL): U
U
P :ñieåm khaûo saùt; S: vò trí ñeøn ; O : vò trí maét ngöôøi quan saùt ; E (lx): ñoä roïi ngang taïi P; L (cd/m2): ñoä choùi maët ñöôøng taïi P. α : goùc
taïo bôûi tia nhìn OP vaø maët phaú ng
ñöôøng; β : goùc
taïo bôûi maët phaúng tia nhìn vôùi maët
phaúng tia chieá u; γ : goùc
taïo bôûi tia chieáu SP vaø maët ñöôøng.
1. Heä soá ñoä choùi luminance coefficient) : U
U
Heä soá ñoä choùi q laø tyû soá giöõa ñoä choùi phaûn xaï cuûa maë t ñöôøng vaø ñoä roïi thöïc hieän treân maët ñöôøng: q=L/E L = q. E =
(1)
L = q.E
q.I γ .cos 3 γ
(2)
(3)
h2
q = q (α,β,γ) : heä soá ñoä choùi q laø moät haøm theo caùc goùc α,β,γ . Khoaûng ñöôø ng quan troïng cuûa ngöôøi laùi xe laø töø 60m ñeán 160m phía tröôù c. Xem nhö maét ngöôøi laùi ôû ñoä cao 1,5m, do ñoù goùc α ôû töø 0,5o ñeán 1,5o, vaäy coù theå xem nhö goùc α laø haèng soá ôû 1o. Nhö vaäy heä soá ñoä choùi q coù theå xem laø moät haøm theo caùc goùc β vaø . Ñeå thuaän tieän tính toaùn CIE ñònh nghóa moät “ heä soá ñoä choùi ruùt goïn (reduced luminance 3 coefficient): (4) r = q.cos γ Coù theå vieát laïi:
L =
r.I γ
(5)
h2
L (cd/m2): ñoä choùi maët ñöôøng taïi ñieåm P; r: hsñc ruùt goïn, laø moät haøm theo β, ; I (cd/m2): cöôøng ñoä saùng cuûa boä ñeøn theo phöông SP; h (m): ñoä cao cuûa ñeøn. γ
88
Nhôø heä soá r, ngöôøi ta coù theå tính ñöôïc ñoä choù i maët ñöôøng taïi baát kyø ñieåm P naøo treân maët döôøng.
Baûng heä soá ñoä choùi ruùt goïn r : U
U
Heä soá ñoä choùi ruùt goïn r, laø moät haøm theo β vaø , ñöôï c cho theo baûng (coù theå theo β vaø tan ) cho caùc loaïi ñöôøng. Trong caùc baûng, vì r <<1, neân thöôøng ñöôïc nhaân cho 10.000. Xem caùc Baûng phaûn xaï ñöôøng (Road reflection tables) ñeå tìm heä soá ñoä choùi ruùt goïn r cho caùc maët ñöôøng R1, R2, R3, R4 theo phaân loaïi R cuû a CIE trong Phuï luïc E cuoái giaùo trình naøy. Phaân loaïi maët ñöôøng khoâ raùo, döï a theo caùc tham soá Qo vaø S1, ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Qo =
1
Ω0
Ω0
∫
q.d Ω
(6)
S1 =
0
r (0,2)
(7)
r (0,0)
Trong ñoù: Qo : heä soá ñoä choùi trung bình (average luminance coefficient); q : heä soá ñoä choùi (haøm cuûa β vaø ); Ω 0 : goùc khoái chöùa taát caû caùc phöông chieá u tính töø ñeøn, ñeán taá t caû caùc ñieåm khaûo saùt treân maët ñöôøng, trong quaù trình tính trung bình ñoä choùi; S1 : heä soá phaûn chieá u (specularity factor); r(0,0): heä soá ñoä choùi ruùt goïn (reduced luminance coefficient) taïi ñieåm β=0, tan =0; r(0,2): heä soá ñoä choùi ruù t goïn (reduced luminance coefficient) taïi ñieåm β=0, tan =2. Phaân loaïi maët ñöôøng khoâ
Giôùi haïn S1
Heä thoáng R S1 chuaån
Qo chuaån hoùa
Loaïi phaûn xaï
R1
S1 < 0,42
0,25
0,10
Khuyeách taùn.
R2
0,42 ≤S1<0,85
0,58
0,07
Gaàn khuyeách taùn.
R3
0,85 ≤S1<1,35
1,11
0,07
Hôi boùng laùng.
R4
1,35 ≤S1
1,55
0,08
Boùng laùng.
2. Phöông phaùp ñoä choùi trung bình : U
U
Phöông phaùp ñoä choùi ñieåm, söû duïng heä soá ñoä choùi ruùt goï n r cuûa loaïi ñöôøng, vaø ñöôøng cong IDC cuûa boä ñeøn, coù theå tính toaùn duøng maùy tính ñeå cho phaân boá ñoä choùi taïi moïi ñieåm cuûa maët ñöôøng. Phöông phaùp naøy neá u tính baèng tay thì raát daøi doø ng vaø phöùc taïp. Do ñoù ngöôøi ta hay duøng pp ñoä choùi trung bình hôn.
89
a. Coâng thöùc: U
U
Ñoä choùi trung bình ñöôïc tính theo coâng thöùc:
Lav =
η .Q0 .Φ L k .l .e
(8)
l (m): ñoä roäng cuûa ñöôøng; e (m): khoaûng caùch caùc coät ñeøn; L av (cd/m2): ñoä roïi trung bình; η : heä soá söû duïng cuûa ñeøn, xaùc ñònh theo loaïi boùng ñeøn vaø tyû soá l/h ; Q o : heä soá ñoä choùi trung bình; Φ L (lm): quang thoâng cuûa boù ng ñeøn; k: heä soá döï tröõ, phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng, loaïi ñöôøng, soá laàn lau ñeøn. Trong coâng thöùc treân, heä soá ñoä choùi trung bình Qo ñöôïc xaùc ñònh theo: Qo =
Lav
(9)
E av
Ltb (cd/m2): ñoä choù i trung bình cuûa maët ñöôøng; E (lx): ñoä roïi trung bình cuûa maët ñöôøng. Trong tieâu chuaån TCXFVN 259:2001, ngöôøi ta ñònh nghóa heä soá R cuûa maët ñöôøng nhö sau: R =
E av
(10)
Lav
Deã daøng thaá y raèng R chính laø löôïng nghòch ñaûo cuûa heä soá ñoä choù i trung bình Qo: R =
1
(11)
Q0
Coâng thöùc (6) coù theå vieát laïi:
Lav =
E av R
=
η .Φ L R.k.l.e
(12)
R ñöôïc xaùc ñònh theo Baûng 8 trong TCXDVN 259:2001. b. Caùch tính toaùn: U
U
- Heä soá döï tröõ k: heä soá döï tröõ k chính laø nghòch ñaûo cuûa heä soá duy trì M F: U
U
k =
1
(13)
M F
Theo TCXDVN 259, k chæ coù 2 giaù trò 1,3 vaø 1,5 tuøy theo ñeøn laø ñeøn nung saùng (sôïi ñoát ) hoaëc ñeøn phoùng ñieän, töông öùng vôùi soá laàn lau ñeøn laø 4 laàn trong naêm. - Heä soá söû duïng cuûa boä ñeøn η : U
U
Theo döõ lieäu traé c quang cuû a boä ñeø n do nhaø saûn xuaá t cung caáp , ta coù ñoà thò η theo khoaûng caùch l töø vò trí ngöôøi quan saùt (truïc quan saùt) ñeán daõy ñeøn. 90
Tuøy theo phöông phaùp ñaët ñeøn, ta coù theå tínhη theo ñoà thò:
Tröôøng hôïp thöù nhaát: maët ñeøn ôû vò trí chieáu thaúng xuoáng loøng ñöôøng: η = η1 + η 2 U
U
l1=0,2h: η 1 = 0,05;
l2 =0,8h: η 2 = 0,45;
Suy ra:η = η1 + η 2 = 0,05 + 0,45 = 0,50
Tröôøng hôïp thöù hai:
maët ñeøn ôû vò trí chieáu thaúng xuoáng leà ñöôøng:
l1=0,15h: η 1 = 0,03;
l2 =0,95h: η 2 = 0,47;
U
U
(14)
η = η2 − η 1
(15)
Suy ra:η = η 2 − η 1 = 0,47 - 0,03 = 0,44
Heä soá söû duïng cuûa boä ñeøn η cuûa boä ñeøn coøn coù theå tính töông ñoái chính xaùc theo Baûng 7 TCXDVN 259: Nguoàn saùng
Tyû leä ñoä roäng ñöôøng chia cho ñoä cao coät (l/h) 0,5
1,0
1,5
Ñeøn sodium thaáp aùp
0,15
0,25
0,30
Ñeøn phoùng ñieän khaùc (loaïi boù ng baàu ñuïc)
0,20
0,25
0,40
Ñeøn phoùng ñieän khaùc (loaïi boù ng truï trong)
0,25
0,40
0,45
91
Ví duï: U
ñeøn truï trong, khi l/h = 1,5 thì η = 0,45.
U
- Beà roäng ñöôøng l: coù lieân quan ñeán heä soá söû duïng η vaø lieân quan ñeán chieà u cao ñaët ñeøn. U
U
- Khoaûng caùch ñeøn e: coù aûnh höôûng ñeán ñoä ñoàng ñeà u chung Uo (overall uniformity), kinh phí, chæ tieâu choùi loùa, coâng suaát moãi boä ñeøn, thöôøng ñöôïc choïn töø 10m ñeán 50m. U
U
- Ñoä cao ñaët ñeøn h: coù aûnh höôû ng giaûm choùi loùa, thöôøng choï n h töø 5m ñeán 20m. U
U
- Quang thoâng cuûa boùng ñeøn Φ L : tuøy theo loaïi boùng ñeøn vaø coâng suaát ñeøn, coù theå tham khaûo Phuï luïc 9 cuû a tieâu chuaån TCXDVN 333:2005, hoaëc theo catalog caùc haõ ng ñeøn. U
U
Ví duï: Moät ñöôøng phoá coù ñoä roäng ñöôøng laø 20m, maët ñöôøng laø beâ toâng nhöïa maøu trung bình coù R =20, ñöôïc thieát keá chieáu saù ng vôùi caùc boä ñeø n ñöôøng sodium cao aùp , choùa ñeø n coù IDC nhö tieâu chuaån TCVN 5828, coâng suaát 250W, quang thoâng 28.000lm. Choïn ñoä cao coät laø 10m, khoaûng caùch coä t laø 30m. Hoûi ñoä choù i trung bình treân maë t ñöôøng baèng bao nhieâu? Cho bieát heä soá döï tröõ laø 1,5 vaø heä soá söû duïng cuûa ñeøn laø 0,45. U
U
Giaûi: aùp duïng coâng thöùc: U
U
Lav =
E av R
=
η .Φ L R.k.l.e
= (0,45x28.000) / (20x1,5x20x30) = 0,7 cd/m 2.
III. HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CUÛA ÑOÄ CHOÙI: U
U
1. Heä soá ñoàng ñeàu chung (overall uniformity) Uo : U
U
U o =
Lmin Lav
(16)
Lmin (cd/m2): ñoä choùi nhoû nhaá t cuûa maët ñöôøng; Ltb (cd/m2): ñoä choù i trung bình cuûa maët ñöôø ng. Uo aûnh höôûng ñeán naêng suaá t nhìn. Trong moïi tröôøng hôïp: ÔÛ maët ñöôøng: Uo ≥ 0,4;
ôû quaõng tröôøng, nuùt giao thoâ ng: Uo ≥ 0,5.
2. Heä soá ñoàng ñeàu doïc (longitudal uniformity) U l: U
U
U l =
Lmin Lmax
(17)
Lmin (cd/m2): ñoä choùi nhoû nhaá t cuûa maët ñöôøng; Lmax (cd/m2): ñoä choùi lôùn nhaát cuû a maët ñöôøng. Caû Lmin vaø Lmax ño treân cuøng moät tuyeán doïc vôùi truïc cuûa ñöôøng. Ul laø haøm cuûa ñoä choùi trung bình Ltb vaø khoaûng caùch coät ñeø n e. Ul aûnh höôûng ñeán tieän nghi nhìn. 92
Trong moïi tröôøng hôïp neân thieát keá sao cho Ul ≥ 0,7. Muoá n ñaït, caàn phaûi baûo ñaûm tyû soá e/h max nhö trong Baûng 6 TCXDVN 259: Höôùng Imax (loaïi ñeøn coù IDC)
Phöông phaùp boá trí ñeøn
e/h max
0 - 75o (IDC roä ng)
Moät beân hoaëc hai beân ñoái xöùng
3,5
Hai beân so le
3,2
Moät beân hoaëc hai beân ñoái xöùng
3,0
Hai beân so le
2,7
0 - 65o (IDC baùn roäng)
IV. HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙA: U
U
1. Möùc taêng ngöôõng töông ñoái (Relative Threshold Increment) : U
U
Möùc taêng ngöôõng töông ñoái laø moä t chæ tieâ u choùi loùa giaûm khaû naêng quan saùt (disability glare). a. Coâng thöùc: U
U
0,8
TI =
65 M F .Lvl 0,8
Lav
(18)
M F: heä soá duy trì (coù trò soá töø 0,6 ñeá n 0,9); Lvl (cd/m2): ñoä choùi gaây loùa töông ñöông, tröïc tieá p gaây neân bôûi caùc boä ñeøn; Lav (cd/m2): ñoä choùi duy trì trung bình cuû a ñöôøng. b. Caùch tính: U
U
Ñoä choùi gaây loùa töông ñöông Lvl (vieling luminance): U
U
Lvl = k ∑ i
E eyei
(19)
θ i2
k: heä soá tuoåi, thöôøng choïn baèng 10; Eeyei (lx): ñoä roïi ñöùng taïi maét cuûa ngöôøi quan saùt, do ñeøn thöù i gaây neân; θ i (o): goùc taïo bôûi höôùng nhìn (ngang) vaø höôùng töø ñeøn ñeá n maét. 2
E eyei =
I i .sin θi .cos θ i 2
h'
(20)
h’ = h – 1,5 (1,5m: ñoä cao cuûa maét ngöôøi); I i (cd): cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn thöù I theo phöông deán maét ngöôø i quan saùt; θ i (o): goùc taïo bôûi höôùng nhìn vaø phöông töø ñeøn ñeán maét ngöôøi quan saùt. 93
Chuù yù: chæ tính Lvl cho caùc ñeøn coù goùc θ i töø 15o ñeán 60o. U
U
-
Goùc maø ngöôøi quan saùt (laø ngöôøi laùi xe oâ-toâ ), nhaän thaá y TI lôùn nhaát, laø khi ñeøn vöø a vaøo goù c baûo veä cuûa maùi che xe oâ-toâ (20 o);
- Caùc ñeøn trong goùc 15o – 20 o trong taàm khoâng quaù 500m tröôùc maét ngöôøi laùi xe; - Neá u ñeøn naøo goùp theâm ít hôn 2% toång caùc TI tröôùc ñoù, thì khoâng ñaùng keå , vaø khoâng caàn tính tieáp cho caùc ñeøn xa hôn.
TI (%)
Ñaùnh giaù haïn cheá choùi loùa
> 20
Keùm (Xaáu).
10
Vöøa phaûi.
< 10
Toát.
c. Ñaùnh giaù Möùc taê ng ngöôõng töông ñoái TI: U
U
2. Chæ soá haïn cheá choùi loùa G (glare control mark) : U
U
Chæ soá haïn cheá choù i loù a G laø moät chæ tieâu choùi loùa maát tieän nghi (discomfort glare). a. Coâng thöùc: U
G = SLI + 0,97 log Lav + 4,41 log h’ – 1,46 log p
(21)
SLI (Specific Lamp Index): chæ soá ñaëc tröng cuûa boä ñeøn; Lav (cd/m2): ñoä choùi trung bình maé t ñöôø ng cuûa thieát keá; h’ (m): ñoä cao ñeøn tính töø ñoä cao maét ngöôøi quan saùt ( h-1,5); p: soá ñeøn laép ñaët thaúng haøng treân 1 km. b- Caùch tính SLI: U
SLI ñöôï c cho bôûi catalog ñeøn hoaëc tính ñöôïc theo coâng thöùc: SLI = 13,84 – 3,31logI80 + 1,3[log(I80 /I88 )]0,5 – 0,08log(I80 /I88) + 1,29logF + c Trong ñoù: I80 , I88 (cd): cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn môùi theo caùc goùc γ baèng 80 vaø 88 ñoä, theo ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng (IDC), trong maët phaúng C0, cuûa boä ñeøn; F (m2): dieän tích phaùt saùng cuûa choùa ñeøn; c: heä soá söûa maøu: vôùi ñeøn sodium thaá p aùp, c = 0,4; vôùi caùc ñeøn phoùng ñieän khaùc, c = 0.
Chæ soá haïn cheá choùi loùa G
Keùm
5
Vöøa phaûi
7
Toát
U
Caùc giôùi haïn khi tính SLI: 50 < I80 < 7000; 1 < I 80 /I88 < 50; 0,007 < F < 0,4 94
Ñaùnh giaù
<3
CHUÙ YÙ: chæ tính G khi: 0,3 < Lav < 7; 5 < h’ < 20; 20 < p < 100; SLI > 0. U
(22)
c. Ñaùnh giaù chæ soá haïn cheá choùi loùa G: U
Thöïc nghieäm cho thaáy khi moät thieát keá ñaït khoâ ng gaây choùi loù a maát tieän nghi, thì cuõ ng ñaït khoâng gaây choù i loù a maát khaû naêng quan saùt. Do ñoù , neáu moät thieát keá chieáu saùng coù Chæ soá haï n cheá choùi loùa G ñaït, thì coù theå khoâng caàn tính Ñoä taêng ngöôõng töông ñoái TI cho thieát keá naøy.
V. QUANG PHOÅ CUÛA ÑEØN: U
U
Caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm xem xeù t quang phoå caùc loaïi ñeøn cho thaáy moät nhaän xeùt quan troïng raèng: ñeøn sodium thaáp aùp (LPS) duøng cho chieáu saùng giao thoâng toát hôn ñeø n thuûy ngaân cao aùp (HPMV): - Ñoä neùt thò giaùc cao hôn: vôù i ñeøn HPMV, maët ñöôøng phaûi ñöôïc chieáu saùng vôùi ñoä choùi hôn 1,5 laàn so vôù i khi duøng ñeøn LPS ñeå coù cuøng moät ñoä neùt thò giaùc cho ngöôøi laùi xe; - Caûm nhaän toác ñoä toát hôn; - Ít choùi loù a maát tieän nghi hôn; - Hoài phuïc thò giaùc sau choùi mau hôn. Ñeøn cao aùp sodium (HPS) cuõng toá t hôn ñeøn HPMV nhöng khoâng roõ neùt baèng ñeøn LPS.
VI. BOÁ TRÍ ÑEØN VAØ TAÙC DUÏNG DAÃN ÑÖÔØNG: U
U
Caùc caùch boá trí ñeøn thöôøng phuï thuoäc vaøo ñoä roäng ñöôøng, vaø hieäu quaû daãn ñöôøng (traùnh nhaàm laãn höôùng ñöôøng).
1. Caùc caùch boá trí ñeøn: U
U
Moät beân
Hai beân so le
Hai beân ñoái xöùng
khi l
khi h
khi l>1,5h
95
Treân giaûi phaân caùch khi giaûi ph.caùch 1,5- 6m
Boá trí treân daây treo
Khi giaûi phaâ n caùch < 1m, ngöôøi ta cuõng boá trí ñeøn theo hai beân. Ngoaøi ra ngöôøi ta coù theå boá trí ñeøn treân daây treo, nhaát laø ñöôøng ñoâi noäi thò ôû thaønh phoá lôùn, khi hai beân laø cao oác. Vôùi boá trí daây treo ngöôøi ta troàng caùc coät cao ôû giaûi phaân caùch, caùch nhau töø 60 ñeá n 90m, giaêng caùp theùp chòu löïc giöõa caùc coät, roài treo ñeøn treân ñoù, caùch nhau töø 10 ñeán 20m. Heä thoáng daây treo ñeøn cho: heä soá ñoàng ñeàu cao, ít choùi loùa, ñoä nhìn roõ cao hôn (nhaá t laø trong nhöõng ñieàu lieän thôøi tieát xaáu). Trong caùc caùch boá trí ñeøn, hieäu quaû daãn ñöôøng toát nhaá t vôù i boá trí daây treo, khi cho caùc ñeøn saùt nhau, vaø keùm nhaát vôù i boá trí hai beâ n so le.
2. Caùch boá trí ñeøn treân ñoaïn ñöôøng cong : U
U
Khi baùn kính cong > 1000m, boá trí nhö ñöôøng thaúng. Khi baùn kính cong < 1000m, coät ñeø n ñaët ôû phía ngoaøi ñoaïn cong, vôùi khoaûng coät thu nhoû 0,7l. Neá u l < 1,5h, boá trí theâm ñeøn phuï ôû phí trong ñöôøng cong.
3. Boá trí ñeøn taïi caùc giao loä: U
U
Ñöôøng chính vôùi ñöôøng phuï U
Hai ñöôøng chính giao nhau U
Vôùi ñöôøng coù giaûi phaân caù ch
U
U
U
Voøng xoay U
96
U
Ñöôøng reõ cho xe gaén maùy U
U
Boá trí coät cao taïi giao loä U
VII. CHOÙA ÑEØN ÑÖÔØNG: U
U
1. Caùc loaïi ñeøn ñöôøng trang trí ñoâ thò : U
U
a- Ñeøn ñaàu truï: U
U
* Kieåu daùng myõ thuaät, coå ñieån, vöøa chieáu saùng vöø a trang trí. Ñeøn naøy hay ñöôïc thieát keá chieáu saùng nhöõng phoá trung taâm, ñoâng ñuùc nhöng toác ñoä vaän chuyeån khoâng cao laém. *Ñeøn laép treân truï 4-5m, coâng suaát boùng ñeøn (cao aùp) khoâng quaù 150W. Ñeøn coù keát caá u kín nöôùc toát, phaàn kính choáng va ñaäp. Choùa ñeøn tieâ u bieåu: Ñeøn BELGICA cuûa haõng Shredere. (aûnh Schredere).
b- Ñeøn truï saùng: U
U
* Vừa chiếu sáng vừa trang trí cảnh quan. Tạo ấn tượng đặc biệt cho khu vực đượ c lắp đặt. * Kết cấu vững chắc, độ chịu lực cao.
* Boä quang hoïc goàm choùa phaûn quang vaø oá ng nhöïa ñuïc daøi 2 -3m, chiều cao có th thay đổi.
* Ñeøn duøng boùng Metal Halide 70-150W. Thích hôïp cho phoá ñi boä , coâng vieân, caûnh quan tröôùc dinh thöï. Choùa ñeøn tieâu bieåu: ñeøn NEMO cuûa haõng Schredere. 97
Leuven, Bæ (aûnh Schdere )
c- Ñeøn treo: U
U
* Treo treân coät cao 4-5m, duøng vôùi ñeøn phoùng ñieän 50 – 150W. * Ñeøn coù keát caáu vöõng chaéc. Boä phaän quang hoïc kín nöôùc, boùng chòu ñöôïc va ñaäp. * Kieåu daùng myõ thuaät, coå ñieån, thích hôïp vôùi nhieàu loaïi caàn ñeøn taïo daùng, vöøa chieáu saùng vöøa trang trí cho caûnh quan ñoâ thò. Choùa ñeøn tieâu bieåu: ñeøn ALBANY cuûa haõng Schredere. (aûnh Schredere).
2. Caùc ñeøn ñöôøng coät cao: U
U
a- Choùa ñeøn kieåu corbra-head côõ nhoû: U
U
* Độ kín bộ quang học IP 66, kiu dáng nh ỏ gọn. Sử dụng vớ i nhiều loại bóng từ 50 đến 150w. * Kết cấu vững chắc, dễ dàng bảo dưỡ ng. Thích hợ p cho chiếu sáng đườ ng nhỏ, khu đô thị, ngõ xóm.
* Chóa đèn tiêu biu: Đèn NANO của hãng Schrédere. ( ả nh Schredere -Việ t Nam)
b- Choùa ñeøn kieåu corbra-head thoâng duïng: U
U
* Goïn, höõu duïng, beàn vöõng. Cuøng moät kieåu, coù vaøi côõ choùa. * Duøng ñöôïc caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän, coâng suaá t töø 50w ñeán 400w. (Höông loä 25, TP.Hoà Chí Minh (aûnh Schredere-VieätNam) 98
* Thaân ñeøn thöôøng laøm baèng hôïp kim nhoâm, chuïp chòu va ñaäp, baèng nhöïa hoaëc thuûy tinh, ñoä kín IP54 ñeán IP65. Ñeøn coù theå laép vôùi caàn ñeøn hoaëc laép ñaàu truï, thích hôïp cho nhieàu loaïi ñöôøng. * Söû duïng nhieàu boä phaûn xaï khaùc nhau, coù theå ñieàu chænh boùng, thay boùng deã daøng. Choùa ñeøn tieâu bieåu: Z1 / Z2 / Z2-SUPER cuûa haõng Schredeøre.
c- Choùa ñeøn kieåu hoäp giaøy, laép moâ-ñun: U
U
* Đèn đa dụng, có th sử dung vớ i nhiều bộ quang học khác nhau tùy đặc đi m của đườ ng. * Bộ quang học kép giúp duy trì sự chiếu sáng nếu có một bóng bị hỏng . * Kết cấu mô-đun, giúp có th lắp nhiều đèn lên cùng một đầu. * Kết cấu vững chắc, tiết kiệm chi phí đầu tư, lắp đặt, bảo dưỡ ng.
(Đườ ng cao tố c Pháp, ả nh Schredere)
* Phần quang có cấp bảo vệ IP66. Bộ linh kiện lắp rờ i, dễ bảo dưỡ ng. Bóng đèn có th chỉnh đượ c. Có th lắp các bóng phóng điện từ 150w – 600w. * Chóa đèn tiêu biu: đèn TXN của hãng Schredere.
3- Ñeøn ñöôøng ñaït chuaån: U
U
ÔÛ Vieät Nam, moät boä ñeøn ñöôøng ñaït chuaån phaûi ñaït tieâu chuaån TCVN 5828:1994, vôùi caùc yeâu caàu kyõ thuaät toùm taét nhö sau:
99
- Duøng ñeøn phoùng ñieän trong chaát khí (HID), ñieä n aùp 220V, taàn soá 50Hz; - Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng (IDC) coù daïng baùn roäng nhö sau: Goùc α (o)
Cöôøng ñoä saùng I (cd) ≤
75
200
80
80
85
25
90
20
- Caáp baûo veä toái thieåu IP23; - Ñieän trôû caùch ñieän giöõ a caùc phaàn mang ñieän vaø voû kim loaïi ≥ 2Mohm (sau khi thöû noù ng aåm 48 giôø); - Baûo veä choáng ñieän giaät Caáp 01;
- Taám phaûn quang coù heä soá phaûn xaï ≥ 0,8; taám kieán g baûo veä coù heä soá xuyeân saùng ≥ 0,85. - Coù ghi nhaõn ñaày ñuû: teân cô sôû saûn xuaát, kieåu ñeøn, coâng suaát vaø ñieän aùp danh ñònh.
100
CHÖÔNG 5 : U
U
ÑEØN VAØ CHOÙA ÑEØ N
I. CAÙC LOAÏI ÑEØN (LAMPS): U
U
Caùc loaïi nguoàn saùng duøng ñieän (ñeøn ñieän) theo coâng ngheä thoâng duïng hieän nay chia ra laøm caù c loaïi: • •
Ñeøn sôïi ñoát : goàm ñeøn sôïi ñoá t thoâng duïng, ñeøn halogen, ñeøn halogen thaáp aùp. U
U
Ñeøn phoùng ñieän: goàm ñeøn phoùng ñieän thaá p aùp: ñeøn huyønh quang thoâng duïng, ñeø n huyønh quang compact, ñeøn sodium thaá p aùp; vaø ñeøn phoùng ñieän cao aùp: ñeøn thuûy ngaân cao aùp, ñeøn metal – halide, ñeø n sodium cao aùp. U
U
1. Ñeøn sôïi ñoát (Incandescent lamps) : U
U
a- Đeøn sôïi ñoát thoâng dụng (GSL): U
U
Quang phổ tươ ng ñ ố i vaø nhieät ñoä maøu c ủ a ñeøn
* Quang hieäu: * Nhieät ñoä maøu:
12 lm/W aám (2,500K – 2,700K)
* Chæ soá truyeàn ñaï t maøu: * Tuoåi thoï:
1A
1.000 – 2.000 gi ờ
Ñeøn sôïi ñoát thoâng d ụng – General Service Lamp (GSL) laø nguoàn ñieåm neân coù ñoä choù i cao (ñoä choùi tim ñeøn: 1x10 6 cd)/m2). Daây tim cuûa ñeøn sôïi ñoát laø moät phaàn töû böùc xaï nhieät, noù toûa saùng khi ñöôïc doøng ñieän nung noùng leân ñuû nhieä t ñoä. Tuøy theo loaïi ñeø n vaø coâng suaát, nhieät ñoä cuûa tim ñeøn coù theå leân ñeán 3.000 oK, hoaëc hôn. Tim ñeøn ñöôïc ñaët trong boùng ñeøn chaân khoâng hoaëc ñaày khí trô, giuùp choáng oxít hoùa. Daàu vaäy, tim ñeøn coøn bò boác hôi, do ñoù ñeøn sôï i ñoát mau ñöùt tim. Phoå aùnh saùng phaùt xaï cuûa GSL chæ coù 20% trong vuøng thaá y ñöôïc, raát ít tia töû ngoaïi, coøn haàu heát laø tia nhieät (hoàng ngoaïi), do ñoù quang hieä u cuûa ñeøn sôï i ñoá t raát thaáp . Tuy nhieân quang phoå cuûa ñeøn sôïi ñoát lieân tuïc, neân cho chæ soá truyeàn ñaït maøu cao. 101
b- Ñeøn sôïi ñoát ña naêng (ñeøn A): U
U
Ngaøy nay, ñeøn ña naêng – All-purpose lamp (ñeøn A) laø loaïi ñeøn sôï i ñoá t coù nhieàu hình daïng vaø nhieàu kích thöôùc theo coâng suaá t, coù caû loaïi choá ng noå vaø choá ng rung. Tim ñeøn sôïi ñoát laøm baèng tungsten (coù nhieä t noù ng chaûy ñeán 3.653oK), ñaët trong moät boùng chaâ n khoâng hoaëc ñöôïc bôm ñaày khí trô (nitrogen hoaëc hoãn hôï p). Boùng ñeøn coù theå laø thuûy tinh trong suoát hoaëc môø, khoâng maøu hoaëc coù maøu. Vôùi boùng thuûy tinh môø, ñoä choùi boùng ñeøn deå chòu hôn (20.000 cd/m2). Moät phaàn boù ng ñeøn coù theå ñöôïc maï baïc ñeå phaûn quang. Nhöõng ñeøn sôïi ñoá t theá heä sau coù hieäu suaá t cao hôn do beân trong boùng coù phuû lôùp ñaëc bieät, phaû n xaï tia hoàng ngoaïi trôû laïi tim ñeøn, giuùp taêng nhieät ñoä tim ñeøn, vaø haïn cheá phaùt tia nhieät ra ngoaøi.. Maëc duø quang hieäu thaáp, ñeøn sôï i ñoát vaãn coøn ñöôïc duøng do nhöõng lôïi ñieå m cuûa noù: khôûi ñoäng töùc thì, khoâng nhaá p nhaùy, deã duøng vôùi boä dimmer, khoâng taé t khi ñieän aùp bò giaûm, vaø do lyù do an toaøn, noù ñaëc bieät döôïc khuyeân duøng cho caùc heä thoá ng chieáu saùng khaån caá p vaø phaân taùn ngöôøi.
c- Ñeøn R vaø PAR: U
U
Ñeøn phaûn xaï R ( Refletor lamps) vaø ñeøn phaûn xaï alumin parabolic, PAR (Parabolic Aluminised Reflector), coù boùng hình elliptic hoaëc parabolic. Moät phaà n trong cuû a boùng coù traùng lôùp phaûn xaï, cho caù c tia hoàng ngoaïi xuyeân qua, nhöng phaûn chieá u caùc tia böôùc soùng cao, neân coøn goïi laø ñeøn tia laïnh (cool beam). Loaïi ñeøn sôïi ñoát naøy cho aù nh saùng ñònh höôùng vaø coù nhieät ñoä maøu “maùt hôn”.
d- Ñeøn tungsten – halogen: U
U
* Quang hiệu: * Chæ số truyền đạt màu: * Nhiệt độ màu: * Tu ổi thọ:
18 lm/W 1A ấm (3,000K - 3,200K) 2.000 – 4.000 gi ờ
Ñeøn tungsten – halogen laø ñeøn sôï i ñoát vôùi tim tungsten, naèm trong boùng chöùa khí halogen. Kích thöôùc goïn nhoû cuûa ñeøn giuùp taêng nhieät ñoä cuûa tim, ñoàng thôøi taêng caû aùp suaát cuûa khí. Khi nhieät ñoä tim taêng cao, quang phoå cuûa ñeøn chuyeån sang phaàn traéng aám (warm white), nhöng tim khoâng bò bay hôi nhanh hôn, do caù c phaân töû tungsten bay hôi seõ keát hôïp vôù i halogen laøm thaønh moä t halide kim loaïi (metal halide), quay ngöôïc laïi tim ñeøn. Nhö vaäy halogen giuùp laøm giaûm toá c ñoä moøn tim ñeøn do bay hôi, vaø coøn laøm taêng naêng suaát cuûa ñeøn. Vöøa coù nhieät ñoä maøu saùng traéng, vöøa coù chæ soá truyeàn ñaït maøu cao, do baûn chaát ñeøn sôïi ñoát, kích thöôùc nhoû goïn, laïi deã duøng dimmer, ñeøn halogen chieá m öu ñieåm trong trang trí saân khaáu, trieãn laõm.
102
Moät caûi tieá n cuûa ñeøn halogen laø loaïi ñeøn halogen ñieän aùp thaáp , coù quang thoâ ng cao so vôùi kích thöôùc, ñöôïc cheá taïo döôùi nhieáu daï ng vaø kích thöôùc, laø nguoàn saùng ñieåm lyù töôûng cho thieát keá chieáu saùng. Nhöôïc ñieåm cuû a ñeøn halogen laø toán ñieän, tieâu tuï nhieät cao, caàn phaûi quan taâm vaá n ñeà phoøng chaù y khi duøng loaïi ñeøn naøy. Ñui ñeøn thích hôïp laø moät giaûi phaùp quan troïng veà vaá n ñeà phoøng chaùy. Ñeøn halogen vôùi coâng ngheä aùp suaát thaáp coù quang thoâng khoâ ng giaûm trong suoát thôøi gian tuoåi thoï cuûa noù. Noù coøn coù theå duøng vôùi moïi loaïi choùa ñeøn. Ñeøn halogen khoâng coù coâng ngheä aùp suaát thaá p phaû i duø ng loaïi choù a ñeøn coù chuï p baûo veä.
2. Ñeøn phoùng ñieän (Discharge lamps) : U
U
a. Ñeøn huyønh quang thoâng duïng (General Fluorescent lamps): U
U
Quang phổ tươ ng ñ ố i vaø nhieät ñoä maøu c ủ a ñeøn
Loại Halo phố t phaùt: * Quang hieäu: 80 lm/W (ballast ñieä n töû cho theâm 10%) * Chæ soá truyeàn ñaït maøu: 2 -3 * Nhieät ñoä maøu: nhieàu loaïi * Tuoåi thoï: 7.000 – 15.000 giôø. 103
Loaïi Tri-phoát-pho: * Quang hieäu: * Nhieät ñoä maøu:
90 lm/W nhieàu loaïi
* Chæ soá truyeàn ñaï t maøu: 1A-1B * Tuoåi thoï: 7.000 -15.000 giôø
ÔÛ ñeøn huyønh quang, aùnh saùng ñöôïc phaùt ra töø beà maët khaù roäng, vaø haàu heát laø aùnh saùng taùn xaï vôùi ñoä choùi thaá p. Nhieät ñoä maøu cuûa ñeøn huyønh quang goàm caû caùc loaïi aùnh saùng traé ng aám (warm white), traéng trung hoø a (neatral white), vaø aùnh saùng ban ngaøy (daylight). Öu dieåm cuûa ñeø n huyønh quang laø quang hieäu cao, vaø tuoåi thoï daøi. Ngoaøi boùng ñeøn, boä ñeøn huyønh quang coøn phaû i coù con moà i (starter) vaø ba-laùt (ballast), ñeå taïo xung aùp moài ñeø n. Ñeøn huyønh quang khôû i ñoäng nhanh vaø coù ngay quang thoâ ng max. Neá u maát nguoàn, ñeøn cuõng khôûi ñoäng laïi nhanh khi nguoàn coù laïi. Ñeø n huyønh quang khoâ ng deå daøng ñieàu khieån vôùi dimmer, maø phaûi coù phuï tuøng ñaëc bieät. Nguyeân lyù ñeøn huyønh quang : Ñieän cöïc (1) phaùt xaï caùc electron (2), taùn xaï vaøo caùc nguyeân töû thuûy ngaân (3). Caùc electron cuûa nguyeân töû thuûy ngaân (4) bò kích thích, phaùt xaï tia cöï c tím (5). Treân lôùp phuû huyønh quang (6) beân trong boùng ñeø n, tia UV bò bieá n ñoåi thaønh aùnh saùng nhìn thaáy (7). Ñeøn huyønh quang laø moä t ñeøn phoùng ñieän thaá p aùp (aùp suaá t thaáp). Khí trô ñieàn ñaày trong boùng laø m vieäc moài ñeøn deã daøng vaø kieåm soaùt quaù trình phoùng ñieän. Phoå khoâ ng lieâ n tuïc cuûa ñeøn huyønh quang cho chæ soá truyeàn ñaït maøu thaá p hôn so vôùi ñeøn sôïi ñoát. Ñeøn huyønh quang ñöôïc saûn xuaát nhieàu loaï i khaùc nhau, tuø y thuoäc vaøo lôùp huyønh quang cho quang phoå khaùc nhau. Tuy nhieân loaïi ñeøn huyønh quang naøo coù chæ soá truyeàn ñaït maøu toát hôn thì quang hieäu thaá p hôn, vaø ngöôïc laïi. Ñeøn huyønh quang thöôøng ñöôïc cheá taïo caùc côõ oán g T12 (ñöôøng kính oáng 12/8” = 38mm) vaø T10 (32mm). Caùc ñeøn T8 (26mm) vaø T5 (16m) coù hieäu suaát cao hôn 5% so vôùi T12 vaø T10.
b. Ñeøn huyønh quang compact: U
U
• • • •
Quang hieäu: 60 lm/W . Chæ soá truyeàn ñaït maøu: 1B. Nhieät ñoä maøu: aám , trung gian. Tuoå i thoï: 7.000 -10.000 giôø.
Ñeøn huyønh quang compact thöïc ra chæ coù hình daïng khaùc, coøn nguyeân lyù thì y nhö ñeøn huyønh quang thoâ ng duïng. Ñeøn huyønh quang compact coù hai loaïi: loaïi goàm saü n ba-laùt, vaø loaïi coù balaùt gaén rôøi. Loaïi goàm saün ba-laùt coù ñui vaën y nhö ñeøn sôïi ñoát, neâ n ñöôïc goï i laø ñeøn tieát kieäm ñieän. Ñeøn huyønh quang compact coù hai loaïi nhieät ñoä maøu : traéng aám (warm white), vaø aùnh saùng ngaøy (daylight). Ñeøn ñöôïc cheá taïo nhieàu côõ coâng suaát töø 5W cho ñeá n 55W, ñöôïc khuyeá n khích duøng thay caùc boùng ñeøn sôï i ñoát, ñeå tieát kieäm ñieän sinh hoaït ôû caùc ñoâ thò.
104
c. Ñeøn Sodium cao aùp HPS (High pressure sodium lamps): U
U
OÁng phoùng ñieän
* Quang hieäu: 50 - 90 lm/W (CRI cao, quang hieäu thaáp) * Chæ soá truyeàn ñaït maøu : 1 – 2 . * Nhieät ñoä maøu: traéng aám . * Tuoåi thoï: 24.000 giôø, quang thoâng duy trì cöïc toát. * Thôø i gian khôû i ñoä ng: 10 phuùt, loaïi “ taùi khôûi noùng” (hot re-strike): 60 giaây. Quang phổ tươ ng ñ ố i vaø nhieät ñoä maøu c ủ a ñeøn
OÁng phoùng ñieän laø trung taâm cuûa ñeøn sodium cao aùp, beân trong coù chöùa 1 – 6mg sodium vaø 20 mg thuûy ngaân. Noù ñöôïc ñaët trong moät boùng baûo veä ngoaøi, daïng truï trong hoaëc daïng baàu ñuïc (hình elliptic). Daïng boùng baàu ñuïc coù traùng beân trong moät lôùp phuû, chæ coù taùc duïng giaûm choù i, khoâng coù chaát huyønh quang. Khí ñieàn ñaày beân trong oáng phoùng ñieän laø xenon. Taêng löôïng khí cho pheùp giaûm löôïng thuûy ngaân, nhöng laøm ñeøn khoù khôûi ñoä ng. Ñeøn HPS coù aùp suaát caøng cao thì quang phoå cuûa ñeø n caøng roäng, chæ soá truyeàn ñaït maøu CRI caøng cao, nhöng quang hieäu giaû m. Quang hieäu cuûa ñeøn HPS chæ thua ñeøn sodium thaáp aùp. Loaïi ñeøn “söûa maøu” (color corrected) vaø “söûa maøu maïnh” (strongly colour corrected) cho chæ soá truyeàn ñaït maøu CRI raát toát (2B vaø 1B). Ñeøn HPS coù tuoåi thoï daø i. Ñeøn HPS laøm vieäc vôùi moä t ba-laùt vaø moät boä moài. Ñeøn ñoøi hoû i moät thôøi gian khôûi ñoä ng vaøi phuùt, vaø moät pha “nguoäi xuoá ng” tröôùc khi taùi khôûi ñoäng. Moät vaøi daï ng ñeøn HPS ñaëc bieät cho pheùp taùi khôûi ñoäng nhanh, duøng boä moài ñaëc bieät vaø ba-laùt ñieän töû. HPS coøn coù loaïi ñeøn thaúng coù ñui ôû hai ñaàu , cho pheù p khôûi ñoäng töù c thôø i, ñaëc ñieåm laø raát nhoû goïn.
105
d. Ñeøn Metal Halide (MH): U
U
OÁng phoùng ñieän
Quang phổ tương đố i và nhiệt đô mu của đèn
• • • • •
Quang hieäu: 80lm/W Chæ soá truyeàn ñaït maøu: 1A –2 tuøy theo hoãn hôïp halide. Nhieät ñoä maøu: 3.000K – 6.000K Tuoå i thoï: 6.000 – 20.000 giôø, quang thoâng duy trì thaáp . Thôø i gian khôûi ñoäng: 2-3 phuùt, loaïi “ taùi khôûi noùng” (hot re-strike): 10-20 giaây
Metal Halide (MH) laø caûi tieán töø hai loaïi ñeøn phoùng ñieän : thuûy ngaân cao aùp, vaø sodium cao aùp, vaø cho quang hieäu cao hôn. Vôùi MH, cho pheùp choïn löïa ña daïng maøu, kích thöôùc vaø coâng suaát hôn taát caû caùc loaï i ñeø n phoùng ñieän khaùc . MH coù CRI toát, tuoåi thoï cao, ñeøn nhoû goïn maø coâng suaát cao, deã ñònh höôùng aùnh saùng trong nhöõng öù ng duïng ñeøn pha, nhö trong theå thao. MH coù cuøng nguyeân lyù vôùi thuûy ngaân cao aù p, vôùi hoãn hôïp halide kim loaïi ñöôïc theâm vaøo, laøm taêng quang hieä u vaø caûi thieä n CRI, quang phoå cuû a noù ña vaïch, vaø gaà n nhö lieân tuïc. Ñeøn MH coù oán g phoùng ñieän laøm baèng ceramic, coù theå so saùnh vôùi coâng ngheä thaïch anh, cho pheùp nhieät ñoä vaä n haønh cao hôn, giuùp taêng theâm quang hieäu vaø caûi thieän CRI. 106
Baèng caùch theâm kim loaïi khaùc vaø o vôùi thuûy ngaân, quang phoå seõ ñoåi khaùc. Nhieät ñoä maøu cuûa MH coù caû traéng aá m (warm white), traéng trung hoø a (neutral white), vaø aùnh saùng ban ngaøy (daylight). Ñeøn MH khoâng duøng dimmer ñöôïc. MH caàn boä moài vaø ba-laùt daïng “cuoän chaën” (choke) ñeå vaän haønh. Thôøi gian khôûi ñoä ng vaøi phuùt, vaø thôøi gian nguoäi xuoáng laâu hôn. Moät vaøi daïng ñeø n vôùi boä moài ñaëc bieät vaø ba-laùt ñieän töûcho pheùp taùi moài töùc thôøi. Moät soá ñeøn MH coù ñieän cöïc thöù 3 ñeå khôûi ñoäng. Moät soá ñeøn MH khaùc, ñaëc bieä t laø loaïi ñeø n nhoû, caàn xung aùp khôûi ñoäng lôùn hôn. MH coù caû loaïi ñeøn daïng oáng coù ñuoâi ñeøn ôû moät hoaëc hai ñaàu, ñeøn daïng boùng baàu ellip, vaø boùng coù phaûn quang. Ñeø n MH coù phaûn quang keát hôïp coâng ngheä ñeøn MH vôùi ñeøn PAR.
e. Ñeøn sodium thaáp aùp (Low pressure sodium lamps): U
• • • • •
Quang hieäu: 100 – 200 lm/W. Chæ soá truyeàn ñaït maøu: 4 Nhieät ñoä maøu: Vaøng (2,200K) . Tuoå i thoï: 16.000 giôø . Thôø i gian khôûi ñoä ng: 10 phuùt, loaïi “taùi kh ởi noù ng” (hot re-strike): ñeán 3 phuùt.
Maët daàu ñeøn Sodium thaáp aùp (LPS) töông töï vôùi caùc ñeøn huyønh quang (coù aù p suaát thaá p), chuùng thöôøng ñöôïc xeáp vaøo hoï caùc ñeøn phoùng ñieän cöôøng doä cao HID (high intensity discharge lamps). Maëc daàu ñeøn LPS coù quang hieäu cao nhaát, chæ soá truyeàn ñaït maøu CRI cuûa noù laïi keùm nhaát. Vì laø nguoàn saùng ñôn saéc, neân taát caû caùc maø u cuûa caùc vaät theå ñöôïc chieáu saùng trôû neân ñen, traéng hoaëc xaùm, döôùi aùnh saùng cuûa LPS. LPS coù caùc coâng suaát töø 18 deán 180W. LPS coù raát ít coâng duï ng nhö: chieá u saùng baûo veä , chieáu saùng ñöôøng giao thoâng, vaø chieáu saù ng trong nhaø coâ ng suaát thaá p, ôû nhöõng nôi maø thieá t keá chieáu saùng khoâng caàn chaát löôï ng maøu (nhö loái caàu thang). Tuy nhieâ n vì chæ soá truyeàn ñaït maøu thaáp, nhieàu ñòa phöông khoâng cho pheùp duø ng ñeøn LPS ñeå chieáu saùng ñöôøng phoá. f. Ñeøn cao aùp hôi thuûy ngaân HP-MV (High pressure - Mercury Vapour Lamps): U
U
• • • •
Quang hieäu: 50 - 60 lm/W. Chæ soá truyeàn ñaït maøu: 3 Nhieät ñoä maøu: Trung gian Tuoå i thoï: 16.000 – 24.000 giôø, quang thoâng duy trì keùm.
OÁng phoùng ñieän ñeøn thuûy ngaân cao aùp (HP-MV) laøm baèng thuûy tinh thaïch anh, chöùa 100 mg thuû y ngaân vaø khí argon, coù ñieän cöïc thöù 3 ñeå deã moài phoùng ñieän. Boùng ñeøn ngoaøi chöùa nitrogen, vaø coù phuû phoát-pho, bieá n tia cöïc tím thaønh aùnh saùng ñoû, söûa saéc xanh luïc cuû a phoùng ñieän thuûy ngaân. Thuûy tinh cuûa boùng ngoaøi coø n taùc duïng chaën tia cöïc 107
tím. HP-MV laø ñeøn loaïi ñeøn phoùng ñieän xöa nhaát, maë c duø coù tuoåi thoï cao vaø giaù reû, nhöng quang hieäu thaáp , laïi coøn mau xuoáng caáp quang thoâ ng. Theâm vaøo ñoù, HP-MV cho aùnh saùng xanh lôït laït vaø chæ soá truyeàn ñaït maøu keù m. Do ñoù ngaøy nay ngöôøi ta coù khuynh höôùng duøng caùc loaï i ñeøn phoùng ñieä n khaùc thay theá cho ñeøn thuûy ngaân cao aùp. Tuy vaäy ñeøn thuûy ngaân cao aùp vaãn laø nguoàn saùng phoå thoâng ñeå chieáu saùng quang caûnh, do tuoåi thoï 24.000 giôø cuûa noù, vaø tính naêng laø m noå i baät nhöõng caûnh quan nhieàu saéc xanh laù , nhö caûnh coâng vieân, vöôøn thuù v.v…
g. Ñeøn thuûy ngaân tröïc tieáp (hoãn hôïp) (Blended lamps): U
U
* Coâng suaát tieâu bieåu: 160 W * Heä soá coâng suaát: 0.95
* Quang hieäu: 20 - 30 Lm/W * Tuoå i thoï: 8.000 giôø .
Ñeøn hoãn hôïp, coøn goïi laø ñeøn thuûy ngaân loaï i tröï c tieáp, laø loaïi ñeøn 2 trong 1. Noù keát hôïp hai nguoàn saùng trong cuøng moät boùng. Moät nguoàn laø oáng phoùng ñieän thuûy ngaân thaïch anh, nguoàn coøn laïi laø tim ñeøn tungsten noái tieáp vôù i noù, vuøa laø sôïi ñoát, vöøa laø ba-laùt cho oáng phoùng ñieän. Ñeøn hoãn hôïp chæ caàn boùng ñeøn vaø ñui ñeøn, ngoaøi ra khoâng caàn phuï tuøng gì, do ñoù ngöôø i ta goïi noù laø ñeøn thuûy ngaân tröï c tieáp. Luùc môùi khôûi ñoäng, chæ coù tim ñeøn saùng, sau 3 phuùt boùng phoùng ñieän môù i cho ñaày ñuû quang thoâng. Loaïi ñeøn naøy thích hôïp cho nhöõng nôi coù yeâu caàu phoøng choáng chaùy noå.
3. Döõ lieäu chi tieát veà caùc ñeøn thoâng duïng : U
U
Loaïi ñeøn
Sôïi ñoát thoâng duïng Tungsten - halogen Tungsten – halogen (hai ñaàu) Huyønh quang oáng (khí argon) Huyønh quang oáng ( khí kripton) H/quang compact (khoâng coù laêng kính) H/quang compact (coù laêng kính) Thuûy ngaân hoãn hôïp Thuûy ngaân cao aùp Metal halide (moät ñaàu) Metal halide (hai ñaàu) Sodium cao aùp
Coâ ng suaát (W) Phaàn trong ngoaëc goàm coâng suaát ba-laùt
Quang hieäu (lm/W)
Chæ soá truyeàn ñaït maøu
Tuoåi thoï
15,25,40,60,75,100,150,200, 300,500 75,100,150,500,1.000,2.000 200,300,500,750,1.000,1.500,2.0 00 20,40,65 (32,51,79) 18,36,58 (29,46,70) 5,7,9,11,18,24,36 (8,12,13,15,28,32,45) 9,13,18,25 (9,13,18,25) coân g suaát ñaõ goàm ba-laùt 160 80,125,250,400,1.000,2.000 (93,137,271,1.424,1.040, 2.105) 250,400,1.000,2.000 (268,427,1.040,2.105) 70,150,250 (81,170,276) 70,150,250,400,1.000 (81,170,276,431,1060)
8 - 17
100
1.000
13 - 25 16 - 23
100 100
2.000 2.000
31 - 58 38 - 64 26 - 64
67 - 77 67 - 77 85
5.000 5.000 8.000
48 - 50
85
8.000
18 38 - 53
50 45
5.000 5.000
51 - 79
70
8.000
62 - 72 69 - 108
70 25 - 60
8.000 >12.000
108
Sodium thaáp aùp
35,55,135 (48,68,159)
90 -133
>12.000
4. ÖÙng duïng thích hôïp cho caùc nguoàn saùng thoâng duïng : U
U
Loaï i ñeøn
Quang Chæ soá hieäu truyeàn ñaït trung maøu bình (lm/W)
Ñeøn sôïi ñoát
14
Xuaát saéc
Ñeøn huyønh quang Ñeøn h/quang compact Ñeøn Thuûy ngaân cao aùp Ñeøn halogen
50 60 50 20
Toát Raát toát Vöøa Xuaát saéc
Sodium cao aùp
90
Vöøa
Sodium thaáp aùp
150
Keùm
ÖÙng duïng
Tuoå i thoï (giôø)
Nhaø ôû, nhaø haøng, chieáu saùng chung, chieáu saùng khaån caáp Vaên phoøng, cöûa haøng, beänh vieän, nhaø ôû Khaùch saïn, cöûa haøng, nhaø ôû, vaên phoøng Xöôûng saûn xuaát , ga-ra, baõi ñoã, ñeøn pha Chöng baøy, ñeøn chieáu, saân khaáu, trieãn laõm, khu vöïc xaây döïng Chieáu saùng chung xöôûng, kho, cs ñöôøng phoá Ñöôøng giao thoâng, haàm, keânh ñaøo, ñöôøng phoá
1.000 5.000 8.000 – 10.000 5.000 2.000 – 4.000 6.000 – 12.000 1. – 12. 000
II. CAÙC MAÕ ÑEØN QUOÁC TEÁ: U
U
1. Maõ ñeøn ILCOS: U
U
Ñeå hoã trôï vieäc nhaän bieát caùc loaïi ñeøn töông thích, IEC ñaõ cho ra tieâu chuaån IEC TS 61231:1993, veà heä thoáng maõ ñeøn phoå bieá n, goïi laø ILCOS (International Lamp Coding System). Heä thoá ng maõ teân goïi naøy ñöôïc lieân heä tröïc tieáp ñeán caùc tieâu chuaån khaùc cuû a IEC cho caùc loaïi ñeøn. Tieâu chuaå n cuûa ñeøn coù nhöõng baûng döõ lieäu ñöôïc chæ ñònh baèng maõ ILCOS. ILCOS cung caá p moä t maõ ngaén “ILCOS L”, coù theå môû roäng ñeå bao truøm caùc tính naêng cuû a ñeø n. Maõ chuaån “ILCOS D” cho moät chæ ñònh ñaày ñuû vôùi moãi ñeøn. Taát caû caùc nhaø saûn xuaát ñeøn lieân heä maõ nhaõn hieäu rieâng cuûa hoï vôùi maõ ILCOS. Traùch nhieäm baû o döôõng heä thoáng maõ ILCOS laø cuûa Hoäi ñoàng Kyõ thuaät Ñeøn cuûa IEC.
2. Maõ ñeøn LBS: U
U
Lieân ñoaø n coâng nghieäp Ñöùc ZVEI (Zentralverband Elektrotechnik und Elecktronik Industrie), vaøo naêm 1994, cho ra moä t heä thoáng maõ ñeøn goïi laø LBS (Lampen Bezeichnungs System). Maõ ñeø n naøy ñöôïc söû duï ng roäng raõ i bôû i caùc nhaø saûn xuaát choùa ñeøn ôû Chaâu Aâu. Heä thoán g maõ LBS ngaén goïn, nhöng khoâng ñöôïc hoã trôï bôûi taát caû caùc nhaø saûn xuaát vaø bôûi caùc tieâu chuaån quoác teá . - Phaàn chính cuûa maõ LBS goàm 3 ñeán 5 chöõ , chöõ ñaàu 1 kyù töï, chöõ thöù hai 1 kyù töï , chöõ thöù 3 töø 1 ñeán 3 kyù töï. 109
•
Chöõ thöù nhaát trong maõ LBS chæ loaïi aùnh saù ng cho bôûi ñeøn:
I
Ñeøn sôïi ñoát (Incandescent lamp)
H
Ñeøn phoùn g ñieän caùo aùp (High pressure discharge lamp)
L
Ñeøn phoùn g ñieän thaáp aùp (Low pressure discharge lamp) •
Chöõ thöù hai chæ vaät lieäu laøm boùng ñeøn sôïi ñoát, hay chaát khí chöùa trong ñeøn phoùng ñieän:
G
Thuûy tinh (Glass)
Q
Thaïch anh (Quartz)
M
Thuûy ngaân (Mercury)
I
Metal halide
S
Sodium •
Chöõ thöù ba hoaëc nhoùm chöõ coùn laïi: chæ hình daïng boùng ñeøn, coù hay khoâng coù lôùp phaûn xaï:
A
Thoâ n g duïng (General)
E
Ellip (Ellipsoidal)
PAR
Parabol phaûn xaï (Parabolic reflector)
R
Phaûn xaï (Reflector)
T
Hình truï (Tubular)
TC
Compact (Compact tubes)
- Sau maõ chính, noá i tieá p baèng daáu gaïch ngang (-), maõ LBS coøn moät phaàn ñuoâi noùi veà kieåu ñeøn hay ñôøi ñeøn DE
Hai ñ aàu ñuoâi (Double eneded)
CB
Tia laïnh, khoâng voû (Coolbeam, without cover)
CBC
Tia laïnh, coù voû (Coolbeam, with cover)
EL
Khoâng coù stater cho ballast ñieän töû (Without stater for EB)
D
4 U (with 4 discharge tubes)
DSE
4 U, coù ballast ñieä n töû naè m trong (with 4 discharge tubes, with intergal EB)
DEL
4 U, khoân g coù stater cho ballast ñieän töû (with 4 discharge tubes, without starter for EB)
L
Boùng daøi (Linear). 110
3. Moät soá maõ ñeøn tieâu bieåu töông ñöông giöõa 2 heä thoáng maõ ñeøn ILCOS vaø LBS : U
LBS (ZVEI)
ILCOS
Moâ taû
A
IA
Ñeøn sôïi ñoá t thoâng duïng
R
IRR
Ñeøn phaûn xaï
QT
HSG
Ñeøn sôïi ñoát halogen
QT-DE
HDG
Ñeøn sôïi ñoát halogen, ñeøn daøi hai ñaàu ñuoâi
QPAR
HA
Ñeøn sôïi ñoát halogen, ñieän aùp nguoàn chính (220V) vôùi coù phaûn xaï
QR
HAG/HMG
Ñeøn sôïi ñoát halogen, ñieän aùp thaáp, coù phaûn xaï
QR-CBC
HRG
Ñeøn halogen, ñieän aùp thaáp, coù phaûn xaï löôõng saéc vaø voû thuûy tinh.
T16
FDH
Ñeøn huyønh quang oáng 16mm
T26
FD
Ñeøn huyønh quang oáng 26mm
T16-R
FSC
Ñeøn huyønh quang troøn 16mm
TC-S
FSD
Ñeøn huyønh quang compact (1U)
TC-SEL
FSDH
Ñeøn huyønh quang compact (1U) coù ballast ñieän töû ñeán 80W
TC-L
FSD
Ñeøn huyønh quang compact (1U) ñeán 36W
TC-D
FSQ
Ñeøn huyønh quang compact (2U)
TC-DEL
FSQH
Ñeøn huyønh quang compact (2U) coù ballast ñieän töû
TC-T
FSM
Ñeøn huyønh quang compact (3U) ñeán 36W
TC-TEL
FSMH
Ñeøn huyønh quang compact (3U) coù ballast ñieän töû ñeán 120W
TC-DD
FSS
Ñeøn huyønh quang compact (2D)
LMG-lHf
FSS
Ñeøn caûm öùng (Philips loaïi QL)
HIT-DE
MD
Ñeøn metal halide, boùng truï hai ñaàu ñuoâi
HIT-DE-CE MT
Ñeøn metal halide 2 ñaàu ñuoâi vôùi boä ñoát ceramic
HIT
MT
Ñeøn metal halide, boùng truï 1 ñaàu ñuoâi
HIE
ME
Ñeøn metal halide, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi 111
HIE-CE
ME
Ñeøn metal metal halide 1 ñaàu ñuoâi vôùi bo b oä ñoá t ceramic
HME
QE
Ñeøn thuûy ngaân cao aùp
HSE
SE
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi
HSE-I
SE/I
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi, boä moài beân trong
HST
ST
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng truï 1 ñaàu ñuoâ i
HSE-MF
SE
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi
HST-MF
ST
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng truï 1 ñaàu ñuoâ i
HSE-CRI
SEM
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi, taêng cöôøng quang thoâng
HST-CRI
STH
Ñeøn sodium cao cao aùp, boùng truï 1 ñaàu ñuoâi, taêng cöôøng quang thoâng
HST
STH
Sodium c.aùp, boùng baàu 1 ñaàu ñuoâi, caûi thieän CRI, (Philips SON Comfort Protype)
HST
STH
Sodium c.aùp, boùng truï 1 ñaàu ñuoâi, caûi thieän CRI, (Philips SON-T Comfort Protype)
HST-DE
SD
Sodium c.aù c.aùp, boùng boù ng truï 2 ñaàu ñuoâi, CRI cao (Philip (Philipss SDW-T, Iwasaki NHT-S DX)
LST
LS
Ñeøn sodium thaá thaáp aùp, boùng truï 1 ñaàu ñuoâ i.
(Baûng maõ so saùnh vôùi vôù i moâ moâ taû baèng tieáng Anh) LBS (ZVEI)
ILCOS
Description
A
IA
General General purpose pu rpose incandescent lamp
R
IRR
Reflector lamps
QT
HSG
Halogen Halogen incandescent lamps
QT-DE
HDG
Halogen Halogen incandescent lamps, linear double-ended doubl e-ended
QPAR
HA
Halogen Halogen incandescent lamps for mains voltage with reflector
QR
HAG / HMG
Low voltage halogen incandescent lamps with reflector reflector
QR-CBC QR-CBC
HRG
Low volt. halogen incand. lamp with dichroic reflector reflector and glass cover
T16
FDH
Fluorescent lamps 16 mm
T26
FD
Fluorescent lamps 26 mm
T16-R
FSC
Circular fluorescent lamps 16mm 16m m
TC-S
FSD
Compact fluorescent lamps (1 tube)
TC-SEL
FSDH
Compact fluorescent lamps (1 tube) for electronic ballast up to 80W 112 112
TC-L
FSD
Compact fluorescent fluorescent lamps (1 tube) up to 36W
TC-D
FSQ
Compact fluorescent fluorescent lamps (2 tubes)
TC-DEL
FSQH
Compact fluorescent fluorescent lamps (2 tubes) for electronic ballast
TC-T
FSM
Compact fluorescent fluorescent lamps (3 tubes) up to 36 W
TC-TEL
FSMH
Compact fluorescent fluorescent lamps (3 tubes) for electronic ballast up to 120W
TC-DD
FSS
Compact fluorescent fluorescent lamps (double D)
LMG-lHf
FSS
Induction lamps (Philips (Philip s QL type)
HIT-DE
MD
Double ended tubular metal h alide lamp
HIT-DE-CE
MT
Double ended tubular metal h alide lamp with ceramic burner
HIT
MT
Single ended tubular metal h alide lamp
HIE
ME
Single ended elliptical metal halide lamp
HIE-C HIE-C E
ME
Single ended elliptical metal halide lamp with ceramic burner bu rner
HME
QE
High pressure mercury discharge lamp
HSE
SE
Single ended elliptical high pressure pressure sodium l amp
HSE-I
SE/I
Single ended elliptical high pressure pressure sodium l amp amp with internal ignitor ignito r
HST
ST
Single ended tubular high pressure pressure sodium lamp
HSE-MF
SE
Single ended elliptical high pressure pressure sodium l amp, increased light output (MF = more luminous luminou s flux) flux)
HST-MF
ST
Single ended tubular high pressure pressure sodium lamp, increased light output
HSE-CRI
SEM
Single ended elliptical high pressure pressure sodium l amp improved imp roved CRI (Philips (Philip s SON Comfort Pro type)
HST-CRI
STH
Single ended tubular high pressure pressure sodium lamp improved CRI (Philips SON-T Comfort Pro type)
HST
STH
Single ended tubular high pressure pressure sodium lamp with high CRI (e.g. Philips SDW-T, Iwasaki NHT-SDX)
HST-DE
SD
Double ended tubular high pressure pressure sodium lamp
LST
LS
Single ended tubular low pressure sodium lamp 113 113
III. ÑAË ÑAËC TÍNH CAÙC ÑEØN THOÂNG NG DUÏNG: U
U
114 114
115 115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
IV. CAÙC MAÏCH ÑIEÀU KHIEÅN ÑEØN: U
U
1. Vaán ñeà tieát kieäm naêng löôïng : U
U
Naêng löôïng ñieän tieâu thuï trong moät boä ñeøn laø do boùng ñeøn vaø boä ñieàu khieån (control gear). Neá u choùa ñeøn ñöôïc caûi thieän ñieàu kieän nhieät ñoä, thì naêng löôï ng ñieän tieâu thuï coù theå giaûm moät phaàn. Ngöôø i ta coøn thaá y neáu caû i tieá n ballast cuûa boä ñeøn thì naêng löôïng hao phí tieát kieäm ñöôïc khaù nhieàu. Chæ soá hieäu quaû naêng löôïng EEI (energy efficient index) phaân loaïi caù c ballast ñeøn huyønh quang thaønh 7 haïng vaø ñöôï c caùc nhaø saûn xuaá t ghi nhaõ n cho caùc ballast:
Haïng
Ballast
A1
Ballast ñieän töû coù dimmer
A2
Ballast ñieän töû giaûm toån hao
A3
Ballast ñieän töû
B1
Ballast töø, toån hao raát thaá p
B2
Ballast töø , toån hao thaáp
C
Ballast töø , toån hao ñaùng keå (ballast quy öôùc), caá m baùn töø 21/11/2005
D
Ballast töø, toån hao raát cao (ballast quy öôù c), caám baùn töø 21/5/2002.
2. Caùc phuï tuøng cuûa boä ñieàu khieån ñeøn : U
U
a. Ballast: U
U
Ballast laø boä phaä n chính cuûa boä ñieàu khieån trong moät boä ñeøn phoùng ñieän hay ñeøn huyønh quang. Trong ballast coù toå hôïp caùc cuoän caûm, tuï ñieän, vaø ñieän trôû, nhaèm haïn doø ng qua boù ng ñeøn. Ballast coøn laøm caùc nhieäm vuï: taïo ñieä n aùp khôûi ñoäng, doøng ñieän nung ñeøn, giaûm hieäu öùng hoaït nghieäm, caûi thieän heä soá coâng suaát, trieät nhieãu voâ tuyeá n, caûi thieän khôûi ñoäng nguoäi. b. Boä moài: U
U
Boä moài laø khí cuï khôûi ñoäng, taïo caùc xung ñieä n aùp ñeå khôûi ñoäng ñeøn phoùng ñieän. Moät boä moài quy öôùc (ñôøi cuõ) khoâng coù cô caá u baûo veä. Nghóa laø neáu boùng ñeøn hay maïch coù vaán ñeà , khoâng khôûi ñoäng ñöôïc, thì boä moài seõ cöù moài maõi cho ñeán khi naøo coù ngöôøi taét ñeøn hoaëc ballast bò hoûng. Boä moài ñôøi môùi coù moät cô caáu baûo veä laø moät boä kieåm soaùt chu kyø (anti-cycling control), giuùp ngaét boä moài neáu ñeøn khoâng khôûi ñoäng ñöôïc. Vôùi ñeøn metal halide, thôøi gian naøy côõ 15 phuùt, vôùi ñeø n sodium cao aùp côõ 5 phuù t. 127
c. Taéc-te (starter): coøn goïi laø con moài, duøng trong ñeøn huyønh quang thoâng duïng, giuùp khôûi taïo moä t xung ñieän aùp qua boùng ñeøn. U
U
3. Caùc maïch ñeøn : U
U
a. Maïch ñeøn metal halide vaø sodium cao aùp: U
Boä moài noái tieáp , boùng ñeøn ñöôïc maéc giöõa boä moài vaø trung tính.
b. Maïch ñeøn sodium thaáp aùp : U
U
Boä moài ñöôïc maéc song song vôùi boùng ñeøn.
c. Maïch ñeøn huyønh quang: U
U
•
Maïch ballast töø: U
U
Boùng ñeøn ñöôïc maéc noái tieáp vôù i ballast. Toaø n maïch ñöôïc maéc song song vôùi tuï ñieän ñeå caûi thieän hscs. Khi khôûi ñoäng starter noái tieáp ñeå nung hai tim ñeøn hai ñaàu ñeø n, roài nhaû ra taïo xung ñieän aùp moài ñeøn.
128
•
Maïch ballast ñieän töû: U
U
Khoâng coù starter cuõng khoâng coù tuï buø. Maéc ñeøn theo sô ñoà ghi treân ballast. Neáu ballast coù chöùc naêng dimmer, coù theâm nhöõng daây ñieàu khieån.
d. Maïch ñeøn khaån caá p (emergency light): U
U
Xem maïch ñieän moät boä ñeøn chieáu saùng khaån caá p, thuoäc loaïi duy trì (maintained). Maïch ñeøn coù theâm hai thaønh phaàn: moät boä ñoå i ñieän (inverter) vaø moät boä pin thöù caáp (coù theå naïp ñöôïc). Khi vaän haønh bình thöôøng, ñeøn ñöôïc vaä n haønh vôùi nguoàn chính, cung caá p xuyeân qua boä ñoåi ñieän. Khi nguoàn chính bò maát, ñeøn ñöôïc vaän haønh töø boä ñoåi ñieän, nhaän naêng löôïng töø boä pin. Trong moät boä ñeøn nhieàu boùng ñeøn, coù theå chæ coù moät boùng laøm nhieäm vuï khaån caáp ñöôïc noái daây qua boä ñoåi ñieän, caùc boùng khaùc noái daây bình thöôøng.
V. LOAÏI ÑEØN CHO CAÙC KHOÂNG GIAN VAØ HOAÏT ÑOÄNG: U
U
Ñeå chieáu saùng kinh teá, caùc chuyeâ n gia cho raèng moät möùc ñoä roïi yeâu caàu phaûi keøm theo loaï i ñeøn phuø hôïp, thì thieát keá chieá u saùng laøm vieäc seõ ñöôïc taêng cöôøng chaát löôïng caû veà naêng suaát thò giaùc vaø tieän nghi thò giaùc : 129
Khoâng gian, hoaït ñoäng
Ñoä roïi min khuyeán nghò E(lx)
Nguoàn saùng
Vaên phoøng
300
T, TC
Vaên phoøng nhieàu ngöôøi
500
T
Vaên phoøng môû (ít töôøng ngaên)
750
T,TC
Xöôûng veõ
750
T,TC
Xöû lyù döõ lieäu
500
T,TC
CAD
200/500
A,QT,T,TC
Phoøng ñieän
200
TC
Haønh lang
50
TC
Caàu thang
100
T,TC
Caêng-tin
200
A, QT,QT-LV,TC
Nhaø taém, veä sinh
100
T,TC
Khu vöïc thöông maïi
300
QT,QT-LV,T,TC,HST,HSE,HIT
Cöûa haøng baùch hoùa
300
QT,QT-LV,T,TC,HST,HSE,HIT
Quaày thu tieàn
500
T,TC
Sieâu thò
500
T,HIT
Tieáp taân
200
A,QT, QT-LV,TC
Nhaø haøng (aên)
200
A,PAR,R,QT,QT-LV,TC
Ca-pheâ, bistro
200
A,PAR,R,QT,QT-LV,TC
Haøng aên töï choïn
300
T,TC
Beáp caêng-tin
500
T
Baûo taøng, trieån laõm myõ thuaät
200
A,PAR,R,QT,QT-LV,TC
Trieån laõm
300
PAR,R,QT,QT-LV,T,TC,HST,HSE,HIT
Saûnh hoäi chôï thöông maïi
300
T,HME,HIT
Thö vieän, thö vieän media
300
T,TC
Phoøng ñoïc
500
T,TC 130
Theå duïc, tranh taøi
400
T,HME,HIE,HIT
Theå duïc, huaán luyeän
200
T,HME,HIE,HIT
Phoøng thí nghieäm
500
T
Thaãm myõ vieän
750
QT,QT-LV,T,TC
Tieäm uoán toùc
500
T,TC
Beänh vieän, phoøng beänh -
Chieáu saùng moâi tröôøng,
100
T,TC
-
Chieáu saùng ñeå ñoïc,
200
A,QT-LV,T,TC
-
Chieáu saùng ñeå khaùm
300
QT,T,TC
Beänh vieän, phoøng khaùm
500
T
Tieáp taân, haønh lang
100
QT,T,TC
Khu vöïc löu thoâng
200
QT,T,TC
Phoø n g hoïc
300/500
T,TC
Phoøng hoïc lôùn
750
T,TC
Ñaïi s aûnh cuûa tröôøng Ñaïi hoï c
500
T,TC
Phoøng hoïa só
500
T,TC
Phoøng thí nghieäm
500
T,TC
Ñaïi giaûng ñöôøng, thính phoøng
500
QT,T,TC
Khoâng gian ña chöùc naêng
300
QT,T,TC
Saûnh hoøa nhaïc, saân khaáu, leã hoäi
300
A,PAR,R,QT
Saân khaáu hoøa nhaïc
750
PAR,R,QT
Phoø n g hoïp
300
A,QT,TC
Nhaø thôø
200
A,PAR,R,QT
131
VI. CHOÙA ÑEØN DUØNG CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG: U
1. Ray ñeøn (light tracks): U
Ray ñeøn giuùp cho caùc thieát keá chieáu saùng linh ñoäng hôn, vì ngöôø i ta coù theå thay ñeøn hoaëc thay ñoåi vò trí cuûa ñeøn deã daøng. Choát caøi treân choùa ñeøn thöïc hieän caû keá t noái ñieän vaø cô giöõa ñeøn vôù i ray. Ray ñeøn coù theå duøng cho caùc loaïi ñeøn chieáu ñieåm, ñeøn pha, ñeøn queùt töôøng. Coù caû loaïi ray laép aâm traàn. Duø ng ray ña pha cho pheùp ñieàu khieån nhieàu maïch ñeøn ñoàng thôøi.
Coâng trình duøng ñeøn ray : Teattri Ravintola, Helsinki- Phoøng chöng baø y Christie, New York- Caffe Caras Gourmet Kranzlereck, Berlin Nhaø rieâng Kayser, Neuenrade (aûnh cuû a ERCO).
2. Ñeøn chieáu ñieåm (spotlights): U
U
Ñeøn chieáu ñieåm cho pheùp thay ñoåi vò trí laép ñeøn vaø goùc xoay cuûa ñeøn, ñöôïc cheá taïo vôù i nhieàu goùc tia chieáu töø raát heï p ñeán heïp, vaø phaân boá cöôøng ñoä saùng khaùc nhau. Ngöôøi ta choïn ñeøn chieáu ñieåm theo nhieät ñoä maøu, ñoä choùi, cöôøng ñoä saùng, vaø tuoåi thoï . Goùc tia chieáu ñöôïc xaùc ñònh do boä phaûn xaï. Goùc baûo veä cuûa ñeøn giuùp haïn cheá choùi loùa vaø taê ng tieän nghi thò giaù c. Ñeøn coù theå ñieàu chænh caû chieàu xoay vaø ngieâ ng. Caùc phuï tuøng cuûa ñeøn goàm thaáu kính, boä loïc, boä che choùi loùa. 132
Ñeøn chieáu ñieåm (spotlights) coù tia chieá u töø raát heïp (khoaûng 10o) ñeá n heïp (khoaûng 30o), ñoá i xöùng troøn xoay, duø ng ñeå chieáu saùng ñieåm nhaán (accent lighting).
Ñeøn chieáu vieàn (contour spotlights) coù thaáu kính vôùi goù c tia chieáu thay ñoåi, ñeå chieáu saùng phoùng aûnh (projection lighting) leâ n töôøng hoaëc maøn aûnh.
Ñeøn chieáu ñieåm ñöôïc öùng duïng cho: baûo taøng, trieå n laõm, phoøng tranh ngheä thuaä t, chöng baø y saûn phaåm, khu vöïc trình dieãn vaø trình chieá u. Ñeøn chieáu ñieå m raát thích nghi khi thay ñoåi coâng vieäc . Tia heï p cuûa ñeøn coù theå chieáu saùng moät dieä n tích nhoû töø xa. Ngöôïc laïi, ñeøn vôùi goùc phaân boá roäng cho pheùp chieáu saùng moät khu vöïc roä ng maø chæ duøng moät ñeøn. Gobos, thaáu kính vaø taá m loïc laø caùc phuï tuøng laøm taêng hieäu quaû söû duïng ñeøn. Coâng trình aùp duïng ñeøn chieáu ñieåm: Nhaø baùn ñaá u giaù Christie’s, New York (aûnh cuû a ERCO). 133
3. Ñeøn pha (floodlights): U
U
Ñeøn pha coù ñaëc tính tia chieá u töø heïp ñeán roäng, thöôøng ñöôïc cheá taïo vôùi IDC ñoá i xöùng. Tieâu chí ñeå choïn ñeøn pha laø: maàu, ñoä saùng, tuoåi thoï, hieäu suaát, ñoä ñoàng ñeàu cöôøng ñoä saùng: . Coù theå toái öu boä phaûn xaï ñeå coù ñoä roï i ñeàu, laøm dòu ñöôøng bieân , hoaëc taêng tyû suaát quang thoâ ng ngoõ ra. Ñeøn pha ñöôïc öùng duïng cho: theå thao, baû o taøng, trieån laõm , hoäi chôï thöông maïi, khu vöï c baùn haøng, khu vöïc trình dieãn. Neân choïn hình thöùc caù c boä ñeøn vaø caùch boá trí sao cho haøi hoøa vôùi kieá n truùc.
Coâng trình aùp duïng ñeøn pha : Passeig de Gracia, Barcelona (aûnh cuûa ERCO).
4. Ñeøn queùt töôøng (wallwashers): U
U
Ñeøn queùt töôøng coù ñaëc tính tia chieáu roäng, phaân boá cöôøng ñoä saùng baát ñoái xöùng. Ngöôøi ta choïn ñeøn theo maøu, ñoä saùng, tuoåi thoï , ñoä ñoàng ñeàu cöôøng ñoä saùng. Coù theå choïn boä phaûn xaï toái öu ñeå cho ñoàng deàu ñoä roïi, ñöôøng bieân dòu, vaø tyû suaát quang thoâng ngoõ ra cao.
Coù nhieàu loaïi ñeøn queùt töôøng : 134
Ñeøn chieáu ñieåm queùt töôøng (wallwashers spotlights) coù phaân boá cöôøng ñoä saùng baát ñoái xöù ng nhaèm muïc ñích cho ñoä roïi ñeàu treân töôøng. Caùc boä ñeøn queùt töôøng laép ray cho pheùp ñieàu chænh khoaûng caùch caùc ñeø n theo yù muoán.
Ñeøn chieáu ñieåm queùt töôøng, nghieâng ñöôïc (spotlight wallwashers, tiltable) ñeøn chieá u ñieåm naøy ñöôïc gaén theâm boä queù t töôøng ñeå coù phaân boá baát ñoái xöù ng.
Ñeøn queùt (washlights) ñeøn naøy coù phaân boá baát ñoái xöùng nhaè n taïo ra ñoä roïi ñeàu treân töôøng. Coù theå gaén theâm cho noù moä t phuï kieän downlight ñeå chieá u neàn cho ñoä roïi ñeàu. 135
Ñeøn queùt töôøng löôõng tieâu (double-focus wallwashers) ñeøn naøy coù phaân boá baát ñoái xöùng, cho ñoä roïi treân töôøng vôùi heä soá ñoàng ñeàu taêng cöôøng. Naép che cuûa noù taêng goùc baûo veä cuûa ñeøn vaø ngaên tia choùi.
Ñeøn queùt töôøng coù thaáu kính (lens wallwashers) ñeøn naøy coù phaân boá baát ñoái xöùng. Thaáu kính duø ng ñeå môû roäng goùc tia chieá u.
Ñeøn queùt töôøng (wallwashers) ñeøn naøy cho phaân boá baát ñoái xöù ng.
136
Ñeøn chieáu bieân (perimeter luminaires) ñeøn naøy coù boä phaûn xaï cho cho IDC baát ñoái xöù ng, ng, vớ i ng. bóng đèn dài neân cho ñoä roïi raát ñeàu treân töôøng. Khoa Kho aûng caù caùch töø töôøng ng ñeán ñeøn queùt töôøng (khoaûng offset) khoâng neân nhoû hôn 1/3 ñoä cao töôøng, ng, töông öùng vôùi moät goùc min baèng ng 20o. Tyû leä toái öu giöõ a khoaû khoaûng ng offset of fset vaø khoaûng caùch ñeøn laø laø 1:1. Ñeå Ñeå khoâng phuï thuoä c vaøo ñoä cao thöïc teá cuûa phoøng vaø khoaûng offse t, ngöôø ngöôøi ta coù theå duø ng ng caùc ñeøn chieá u ñieåm coù theå quay nghieâng laép ôû pha ph aàn döôùi cuûa töôøng. Queùt töôøng ng laø moät thaønh nh phaàn quan troï ng ng cuûa chieáu saùng ng kieán truùc, ñeå theâm söï nhaá n maïnh vaøo caù caùc khu vöïc cuûa phoøng, vaø giuùp ñoä roïi ñöùng ng cao hôn taï taïi caùc beà maët ñöùng ng vaø töôøng ng cuûa nhaø baû baûo taø taøng, trieån laõm, quaøy hoäi chôï, chôï , thính thính phoøng, saûnh dinh thöï , saûnh nh cöûa haøng ng baùch ch hoù a, a, khu thöông thöông maïi, khu trình dieãn. n. Nhöõng ng choùa ñeøn laép treâ n beà maët coù taùc duïng ng neâu ñaëc ñieåm khoâng gian, coù hì h ình daù ng ng vaø caùch xaép ñaët phuø hôïp vôùi kieá n truùc. c.
Coâng trình aùp duï duïng ñeøn queù t töôøng: Baûo taø taø ng Anh,London Anh,London – Nhaø Nhaø löôõi lieà m, Wiltshire Mediathek, Tröôøng Cao ñaúng Aâm nhaïc Sendai- Weimar (aûnh cuûa ERCO).
5. Keá Keát caáu saùng (light structures) structures) : U
U
Keát caáu saùng ng laø nhöõng ng choùa ñeøn ña ñ aëc bieät cho pheù pheùp khaû naêng gaé n theâm vaøo caùc choù choùa ñeøn di ñoäng, ng, baèng caùch duøng ray hay oå ca c aém . Keát caáu saùng ng thöôøng ng goàm nhöõng thaø thaønh phaà n hình truï hoaëc daïng 137 137
pa-nen treo döôùi traàn. Thoâng duïng nhaá t laø laø ca c aùc keá t caáu saù ng ng gaén saün caùc ñeøn daøi chieáu saùng ng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp phaûn xaï vôùi traàn. Caùc thaø nh nh phaàn keát caá u saùng ng coù theå gaén saü n nhöõng ñeøn chieá u ñieåm (spotlight) (spotlight) hay choùa ñeøn ñònh ñ ònh höôùng ng (directio (d irectional nal lumi lum inaires) ñeå chi ch ieá u saùng ng ñieåm nhaán (accent lighting). lighting).
Keát caáu saùng vôùi choùa ñeøn tröï tröcï tieáp (Luminaires Direct Light structures) cho aùnh saùng ng chieáu xuoáng ñoái xöùng ng truïc.
Keát caáu saùng vôùi choùa ñeøn giaùn tieáp (Luminaires Indirect Light structures) cho aùnh saùng chieáu leân ñoái xöùng ng truïc. c.
Keát caáu saùng vôùi choùa ñeøn tröï tröcï tieáp / giaùn tieáp (Luminaires Direct / Indirect Light structures) cho aùnh saùng ng chieá u leân va v aø chieá chieáu xuoáng ñoá i xöù xöùng ng truïc. c.
138 138
Keát caáu saùng vôùi choùa ñeøn queùt töôøng (Luminaires Wallwashing Light structures) ñeå chieáu saùng queùt töôøng, ng, coù IDC baát ñoái xöùng ng taïo neân ñoä roïi ñeàu treân maët töôøng. ng. Khoaûng offset töø töôøng (a) neân choïn baè baè ng ½ khoaû hoaûng ng caùch ñeøn (b). Khoaûng caùch ñeøn (b) giöõa 2 keát caá caáu saù ng ng neân choïn baèng ñoä cao cao treo ñeøn tính tính ñeá n mplv. Khoaûng caùch ñeá n traàn phuï thuoäc vaøo heä soá ñoàng ng ñeàu yeâu caàu cuûa ñoä roï i traàn. n. Vôùi choùa ñeøn giaùn tieá p, p, neân choïn khoa kho aûng naø naøy ít nhaát baèng 0,8m Caùc keát caá u sa s aùng ñöôïc aùp duïng ng cho: chieá u saùng ng chung trong vaên phoøng, ng, phoøng khaùm vaø ñie ñ ieààu trò y khoa, khoa, chieáu saùng caùc khu vöïc ñi boä, chieáu saùng ng ñieåm nhaán vaø chieáu saùng ng queù t töôø töôøng, phoá i hôï hôïp vôùi caùc choùa ñeøn chieáu ñieåm, ñeøn pha vaø ñeøn queùt töôø ng. ng.
Caù c coâng trình aùp duïng keát caáu saùng: Reichstag, Reichstag , Berlin - Tröôø Tröôø ng ng trung hoïc Xaverian Xav erian Brothers, Westwood MA- Toø Toøa nhaø chính quyeàn ñòa phöông, BerlinVieän baûo taøng Thöôïng Haûi (aûnh cuû a ERCO).
139 139
6. Ñeø Ñeøn chieáu xuoáng (downlights) : U
U
Ñeøn chieáu xuoáng cho moät chuø m tia chieáu xuoá ng ng theo moät goùc thaúng goùc hoaëc moät goù c chænh theo yeâu caàu. u. Ñeøn chieáu xuoá ng ng coù caùc loaïi tia heïp, tia roä ng, ng, phaân boá ñoái xöù xöùng vaø baát ñoái xöùng. ng. Caùc tieâu chí ñeå choïn ñeøn chieáu xuoáng: maøu, tuoåi thoï, hieäu suaát, cöôøng ng ñoä saùng, goùc chieá u, u, goùc baûo veä, tyû suaát quang thoâng ngoõ ra. Vôùi downlight coù boä phaûn xaï kieåu Dar D arklight, klight, goùc baûo veä cuûa boùng ng ñeøn baèng goùc baû o veä cuû a choù choù a ñeø ñeøn. Choù a ñeøn na n aøy cho chuøm tia roäng ng nhaát coù theå ñoàng ng thôøi toái öu tyû suaá su aát quang quang thoâng ng ngoõ ra. Duøng moät chuïp taùn xaï giuùp laøm giaûm ñoä choùi cuûa boä ñeøn vaø taêng tieän nghi thò giaùc.
Ñeøn chieáu xuoáng löôõng tieâu (double-focus downlights) coù moät chuøm tia chieáu ñoái xöùng ng troøn xoay, chieáu thaúng ng xuoáng n g döôùi. Noù coù moät boä phaûn xaï hình daï ng ng ñaëc bieät, cho pheùp phaùt ra moät quang thoâng cao, duø laø loå traà traàn khoeù khoeùt nhoû n hoû.
140 140
Ñeøn chieáu xuoáng thoâng duïng (general downlights) cho tia chieá u xuoán g ñoái xöùng troøn xoay, chieáu thaúng xuoáng mplv.
Ñeøn chieáu queùt (washlights) cho chuøm tia baát ñoái xöù ng, chieáu xuoán g vaø chieáu vaøo töôøng. Loaïi ñaëc bieät goï i laø ñeøn queù t keùp (double washlights) queùt moä t luù c hai töôøng ñoá i dieä n vaø ñeøn queùt goùc (corner washlights) ñeå chieáu queù t goùc phoøng.
Ñeøn queùt töôøng löôõng tieâu (double-focus wallwashers) cho chuøm tia baát ñoái xöùng vaø tröï c tieáp vaøo maë t ñöù ng cuûa töôøng, cho ñoä roïi ñeàu treân maët töôøng. Loaïi ñeøn naøy, ñöôïc gaén moät phuï tuøng ñaëc bieät, goïi laø ñoaïn queùt töôøng beân trong (internal wallwasher segment), laø moät coâ ng ngheä phaûn xaï, laøm cho boùng ñeøn ñöôïc daáu khuaát, khoâng gaây choù i cho ngöôøi quan saùt ôû moïi goùc nhìn. 141
Ñeøn queùt töôøng coù thaáu kính (lens wallwashers) cho chuøm tia saùng baát ñoái xöùng chieáu vaøo maët ñöùng cuûa töôøng, giuùp cho ñoä roïi ñeà u treân töôøng. Ñeøn coù heä thoáng phaûn xaï vôùi thaáu kính ñaëc bieät, boä phaûn xaï Darklight, neâ n ngöôøi coù theå nhìn thaú ng vaøo ñeøn töø beâ n döôùi maø khoâng bò choùi loùa.
Ñeøn queùt töôøng (wallwashers) coù IDC baát ñoá i xöùng, chieáu vaøo maë t phaúng ñöùng, cho ñoä roï i ñöùng ñoàng ñeàu.
Ñeøn chieáu xuoáng ñònh höôùng (directional downlights) ñöôïc duøng ñeå neâu baät nhöõng ñoái töôïng hay nhöõng vuøng rieâng bieät vôù i moä t chuø m tia heï p hoaëc trung bình. Noù keát hôï p lôïi ñieåm cuû a moät ñeøn chieáu xuoáng vôùi söï linh ñoäng cuûa moä t ñeøn chieáu ñieåm ñònh höôùng. Ñeøn coù theå xoay 360o vaø nghieâng 20o. Nhôø coù boä phaûn xaï Darklight, goùc baûo veä cuû a choù a ñeøn khoâng ñoåi theo moïi höôùng.
142
Choùa ñeøn ñònh höôùng (directional luminaires) duøng ñeå laøm noåi baät nhöõng ñoái töôïng hay nhöõng vuø ng rieâng bieät vôùi chuøm tia chieá u heïp hoaëc trung bình.
•
Saép ñaët ñeøn cho chieáu xuoáng:
Khoaûng offset töø töôøng neân choïn baè ng ½ khoaûng caùch ñeøn ñeå ñaït ñöôïc ñuû ñoä saùng treân töôøng. Khoûang cacùh ñeøn (d) khoâ ng neâ n vöôït qua ñoä cao laép ñaët (h) vôùi tyû leä 1,5:1 ñeå coù ñoä roïi ñeàu treân mplv. Ñoä ñoàng ñeàu toá i öu ñaït ñöôïc khi d=h. Ñeå coù nhöõng voàng saùng (light scollop) ñoái xöù ng ôû goùc phoøng, moä t downlight phaûi ñöôïc ñaët ôû vò trí ñuùng 45o töø goùc.
d- Saép xeá p cho ñeøn chieáu töôøng: Khoaûng offset töø töôøng ít nhaát phaûi baèng 1/3 ñoä cao cuûa phoøng, töông öùng vôùi goùc chöøng 20o theo hình veõ. Ñoä ñoàng ñeàu toái öu ñaït ñöôï c khi khoaûng caùnh ñeøn baè ng khoaûng caùch offset töø töôøng, vaø khoâng neân gaáp röôõ i khoaûng caùch naøy. Ñoä ñoàng ñeàu chæ coù theå ñaït toái öu khi soá ñeøn toá i thieåu laø 3 ñeøn. Vò trí ñeøn goùc phoøng phaûi naèm treâ n ñöôøng 45o töø goùc.
143
Ñeøn chieáu xuoáng laø coâng cuï phoå bieá n ñeå thöïc hieän chieá u saùng chöùc naêng, chieáu saùng kieá n truùc, vaø chieáu saùng ñieåm nhaán . Ñeøn chieáu xuoán g aâm traà n (recessed downlights) laø moät chi tieát kieá n truùc daáu kín, trong khi ñeøn chieáu xuoáng laép noåi (surface-mounted downlights) vaø ñeøn chieá u xuoán g loaïi treo (pendant downlights) laïi taù c duïng nhö moä t phong caùch cuûa caên phoøng. Hình daïng vaø caùch xeáp ñaët caùc ñeøn chieá u xuoán g cuõng neân phuø hôïp vôùi kieán truùc.
Coâng trình aùp duïng ñeøn chieáu xuoáng: Baûo taøng Haøng haûi Osaka (aûnh cuû a ERCO)
7. Ñeøn baøn (task lights): U
U
Ñeøn baøn (task lights) phaùt aù nh saùng xuoán g döôùi, leân mplv. Coù loaïi tia chieáu heïp vaø tia chieáu roä ng. Tieâu chí quan troïng ñeå choïn ñeøn: coù theå xoay vaø nghieâng, ít choùi, tuoåi thoï, hieäu suaát, cöôøng ñoä saùng. Ñeøn baøn duøng thích hôïp cho traïm laø m vieäc (maùy vi tính).
Projects:Vaên phoøng Kieán truù c, Stockholm (aûnh cuûa ERCO).
144
8. Choùa ñeøn laép töôøng (wallmounted luminaire): U
U
Choùa ñeøn laép töôøng ñöôïc goïi teân theo kieåu laép, maø khoâ ng theo ñaëc tính quang cuûa noù. Nhieàu loaïi ñeøn vôùi IDC khaùc nhau, nhö ñeøn tia heï p, tia roäng, ñoái xöùng, baát ñoá i xöùng, vaø nhieàu höôùng chieá u khaùc nhau. Tieâu chí choïn ñeøn: maøu, tuoåi thoï, hieäu suaát, cöôøng ñoä saùng. Goùc tia chieá u ñöôïc xaùc ñònh vôùi boä phaûn xaï. Goùc baûo veä haïn cheá choùi loùa vaø gia taêng tieän nghi thò giaùc. Tyû suaát quang thoâng ngoõ ra ñöôïc taêng cöôøng nhôø coâng ngheä cuûa boä phaûn xaï.
Ñeøn queùt traàn (ceiling washlights) coù IDC baát ñoá i xöù ng, chieáu chuøm saùng leân maët phaúng ngang cuûa traàn, cho ñoä roïi traàn ñoàng ñeàu treân dieän tích lôùn. Nhôø boä phaän che goùc caét (cut-off shield) treân choùa ñeøn, dieän tích phaàn traàn caà n chieá u saùng ñöôïc ñieàu chænh xeùn doïc theo truïc cuûa daõy ñeøn. Chuù yù Ñeøn chieáu leân khaùc vôù i ñeøn queùt traàn do caáu taïo hình hoïc cuûa boä phaûn xaï, IDC khaùc, vaø tyû suaát quang thoâng ngoõ ra cao hôn.
Ñeøn queùt neàn (floor washlights) coù IDC baát ñoá i xöùng, chieá u chuøm saùng xuoán g maët ngang neàn .
145
Ñeøn queùt traàn phaû i laép cao hôn taàm maét.Khoaûng caùch ñeá n traàn phuï thuoäc vaøo ñoä ñoàng ñeàu caàn thieát, ít nhaát laø 0,8m. Ñeøn queùt neàn laép ôû gaàn choã ngöôøi ngoài, phaûi ñaët thaáp hôn taàm maét (1,2m), thöôø ng cho ôû 0,8m caùch neà n. Ñeøn queùt traàn vaø queùt neàn ñöôïc aùp duïng chieá u saùng: nhaø thôø, nhaø haùt, baûo taøng, khu vöïc ñi boä. Ñeøn aâm traàn vaø aâm neàn laø moät chi tieát cuûa kieá n truùc, ngöôïc laïi ñeøn laé p noåi laø moät phong caùch coù löïa choïn cho kieán truùc.
Coâng trình: Citibank, Paris- Baûo taøng lòch söû, Barcelona- Khaù ch saïn Hilton, Dubai CreekToøa nhaø Aùnh saùng, Frankfurt (aûnh cuûa ERCO).
9. Ñeøn chieáu bieân (perimeter luminaires) : U
U
146
Ñeøn chieáu bieân laø choùa ñeøn daøi vôùi tia chieáu roäng, duøng ñeå chieáu ñoä roïi ñeàu treân caùc maët phaúng ñöùng. Noù ñöôïc aùp duïng nhöõng nôi ñeøn huyønh quang tuyùp ñöôïc caáy thaúng vaøo trong gioaêng traàn. Coù choùa ñeøn chieáu bieân khoâng coù caû boä phaûn xaï. Tuy nhieân, ñeå cho ñoä roïi cao vaø ñeàu, choùa ñeøn caàn coù boä phaûn xa, vaø ñeøn phaûi laép vôùi moät khoaûng offset töø töôøng. Ñoä saùng cuûa ñeøn thaá p. Tieâu chí ñeå choïn ñeøn chieá u bieân laø ñoä ñoàng ñeàu, phuï thuoäc vaøo boä phaûn xaï.
Ñeøn khung thaúng (linear grazing light) Ñeøn khung thaúng laø ñeøn chieáu bieân laép thaú ng vaøo ñaàu töôøng. Ñoä roïi treân töôøng giaûm nhanh vôù i khoaûng caùch ñeá n ñeøn. Ñeøn aùp duïng cho: baûo taøng, trieån laõm, khu vöïc bieãu dieãn, nhaán maïnh maët hoâng cuûa caù c boä phaän kieán truùc. Ñeøn chieáu bieân laép aâ m thöôøng laø caùc chi tieát kieán truùc daá u kín. Caùc boä ñeøn chieáu bieân laép noåi vôùi boä phaûn xaï thoøng xuoáng töø traà n, cho ñoä roïi töôøng raát ñoàng ñeàu töø traàn xuoán g saøn.
Coâng trình: Reichstag, Berlin- The Tricycle, London – Nhaø haøng Pacific Rim, Hong Kong – Quaùn bar thòt nöôùng Polygon, London(aûnh cuûa ERCO).
147
10. Ñeøn aâm neàn (recessed floor luminaires) : U
U
Ñeøn aâm neàn phoùng chuøm tia leân treân, thöôøng coù caùc loaïi tia chieá u heïp, tia chieá u roäng, IDC ñoái xöù ng vaø baát ñoái xöùng.
Ñeøn chieáu leân (uplights): coù chuøm tia ñoái xöùng chieáu tröï c tieáp thaúng leân, IDC heïp, ñoái xöùng troøn xoay, duøng chieáu noåi baät (highlighting) caùc ñoá i töôïng. Choùa ñeøn ñònh höôùng (directional luminaires) : duøng chieáu saùng noåi baät caùc vuøng hoaëc ñoái töôïng rieâng bieät, IDC töø trung bình ñeá n heïp, chuøm tia coù theå chænh nghieâng (tiltable). Ñeøn chieáu leân, khuyeách taùn (uplight, diffuse) : laø boä ñeøn aâm neàn, IDC khuyeác h taùn, duøng ñaùnh daáu loái ñi hoaëc nhaán maï nh caùc ñöôøng neùt kieán truùc. Ñeøn ñöôïc öùng duïng ñeå chieáu saùng ñieåm nhaán hay chieáu saùng pha cho nhaø haùt, khu vöï c bieåu dieãn, thöông maïi, khu vöïc tieá p taân vaø saûnh vaøo.
Coâng trình: Deutsche Bank, Tokyo-Burj Al Arab, Dubai-Burj Al Arab, Dubai- Baûo taøng Haøng haûi, Osaka (aûnh cuûa ERCO).
148
11. Ñeøn daãn höôùng (oriention luminaires) : U
U
Ñeøn daãn höôùng coù theå laø nguoàn quang thoâng, nhöng ñoù chæ laø nhieäm vuï phuï. Nhieäm vuï chính cuûa noù laø ñeøn tín hieäu, taïo chuù yù vaø höôù ng daãn phöông höôùng. Tieâu chí ñeå choïn ñeøn : noåi baät so vôùi caûnh quan xung quanh.
Choùa ñeøn daãn höôùng taïi choã (Local Orientation luminaires) coù thaáu kính daïng ñieåm, laép aâm neàn. Ñeøn queùt neàn (floor washlights) Laép ôû nhöõng ñieåm treân töôøng, phuïc vuï nhö ñeøn daãn höôùng cho maët phaúng neàn. Aùp duïng ñeøn daãn höôùng cho: ñöôøng neùt kieán truùc, baäc thang boä, khu vöï c haïn cheá, loá i vaøo, lôùi ñi, loái thoaùt naïn. Coâng trình: Cöûa haøng Baù ch hoùa Sevens, Dusseldorf – Khaù ch saïn Hilton, Dubai - Instituto Frances, Barcelona – Khaùch saïn Hilton, Dubai (aûnh cuû a ERCO)
12. Ñeøn chæ daãn (directive luminaires) : U
U
Ñeøn chæ daãn cho nhöõng thoâng tin vaø hieäu leä nh roõ raøng baèng hình veõ vaø chöõ. Ñeøn khaå n caáp laø moät ví duï , chæ ñöôøng thoaùt naïn trong tröôø ng hôïp khaån caáp. Tieâu chí choïn ñeøn : noåi baät, hình daïng maøu saéc, phuø hôïp tieâu chuaån. Aùp duïng : chæ ñöôøng thoaùt naï n, nguoàn ñieän khaån 149
caáp, khu vöïc y teá , khu veä sinh. Ñeøn chæ daãn phaû i ñöôï ñöôïc tieá tieá p tuïc saùng trong tröôøng ng hôïp maát ñieän nguoàn chính, vaø nguoàn döï phoøng chöa kòp kòp thay thay theá , neân ñeøn chæ ch æ daãn thöôøng ng coù theâm nguoàn pin. p in. Chuù yù : caùc ñeøn chæ daãn phaûi tuaân theo caù c quy ñònh cuû cuû a ñòa phöông. phöông.
Coâng trình: Palazzo della Ragione, Bergamo - Potsdamer Platz, Berlin – Baûo taøng Haøng khoâng Norwegian, Bodo - GIRA, Radevormwald (aûnh cuû a ERCO).
150 150
PHUÏ PHUÏ LUÏC A: U
U
CAÙC YEÂU CAÀU ÑAÏT CHUAÅN CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG THEO CIE S 008/E-2001 (ISO 8995:2002(E) Loaïi coâng ng vieäc hay hoaït ñoäng ng trong nhaø
Em (lx)
UGR L
Ra
Saû Saûnh vaøo
100
22
60
Phoøng khaùch
200
22
80
Loái ñi, haønh lang
100
28
40
Caàu thang, thang maùy
150
25
40
Bôø doác, cöûa nhaäp (haø (haøng)
150
25
40
Caêng - tin
200
22
80
Phoøng veä sinh
100
22
80
Phoøng taäp theå hình
300
22
80
Phoøng giöõ muõ aùo, phoøng veä sinh, phoøng taém, toilet
200
25
80
Phoøng nhaän beänh nh
500
19
80
Phoøng chaêm soùc y teá
500
16
90
Phoøng maùy, phoøng ñieàu khieån
200
25
60
Phoøng thö tín, tuû ñieän
500
19
80
Kho, kho laïnh
100
25
60
Chuyeån phaùt,t, ñoùn g goùi
300
25
60
Traï Traïm kieåm soaù soaùt
150
22
60
Nhaä Nhaäp noâng phaåm, xöû lyù sau sau thu hoaïch
200
25
80
Traï Traïi gia caàm
50
28
40
Ghi chuù
1- Caùc khu vöïc chung cuûa toø a nhaø
2.Nhaø 2.Nhaø noâng nghieäp
151 151
Taïi loái ra vaø loái vaøo caàn coù moät vuøng chuyeå chuyeån tieáp.
Tcp ít nhaát 4000K
200lx neáu luoâ luoân baän roän.
200lx neáu luoâ luoân baän roän.
Chuoàng vaät beänh, Chuoàng ñeû
200
25
80
Chuaån bò thöùc thöù c aên cho vaät nuoâ nuoâi, laáy söõa, ñeå noâng cuï cuï, giaët röûa
200
25
80
Chuaån bò, laøm boät
300
22
80
Hoaø Hoaøn thieä th ieän, nöôùng baùnh, nh, trang trang trí
500
22
80
Xaá Xaáy
50
28
20
Chuaån bò vaät lieäu, u, nung, troän
200
28
40
Maùy moùc gia coâng
300
25
80
Ñuùc thoâ
300
25
80
Xaá Xaáy
50
28
20
Chuaån bò vaät lieäu
300
25
80
Troä Troän, eùp, laøm men, traùng men, nung
300
25
80
Maøi, khaé khaéc, laøm boùng boù ng thuûy thuû y tinh, taï taïo hình h ình chính xaùc, thieát bò cheá taïo thuûy tinh tinh
750
19
80
Trang Trang t rí
500
19
80
Maøi thuûy tinh quang hoïc, chaïm baèng tay, laø laøm caùc vieäc vôùi vaät ph aåm kích thöôù thöôùc trung bình
750
16
80
Coâng vieä vieäc chính xaùc, maø maøi, veõ baèng tay
1000
16
90
Tcp ít nhaát 4000K
Cheá taïo ñaù quyù toång hôïp
1500
16
90
Tcp ít nhaát 4000K
20
Phaûi nhaän bieát ñöôï ñöôïc caùc maø maøu an toaøn.
3. Loø baùnh
4. Coâng nghieäp laøm xi-maêng, beâ-toâng vaø gaïch gaï ch xaây Phaû Phaûi nhaän bieát ñöôï ñöôïc caùc maø maøu an toaøn.
5. Coâng nghieäp gaïch goám vaø va ø thuûy tinh
6.Coâ 6.Coâng nghieä ng hieäp hoùa, nhöïa vaø cao su Trang Trang bò xöû lyù vaän haønh töø xa
50
Trang Trang bò h aïn cheá can thieäp baèng tay
150
28
40
Nhöõng nôi laøm vieäc thöôøng xuyeân coù ng öôø öôøi trong trang trang bò xöû lyù
300
25
80
152 152
Ño kieåm chính xaùc, phoøng thí nghieäm
500
19
80
Saû Saûn xuaát döôïc phaåm
500
22
80
Saû Saûn xuaát voû ruoät xe
500
22
80
Kieå Kieåm tra maøu saé saéc
1000
16
90
Caét, hoaøn thieän, vaø kieåm phaåm
750
19
80
300
25
80
Cuoän daây kích thöôùc lôù lôùn
300
25
80
Cuoän daây kích thöôùc trung bình
500
22
80
Cuoän daây kích k ích thöôùc nhoû
750
19
80
Taå Taåm cuoän daây
300
25
80
Xi maï
300
25
80
Côõ lôùn, ví duï maù maùy bieán aùp
300
25
80
Côõ trung, ví duï tuû ñieä ñieän
500
22
80
Côõ nhoû, ví duï maù maùy ñieän thoaïi
750
19
80
Thieát bò ño löôø löôøng chính chính xaùc
1000
16
80
Laé Laép raùp ñieän töû töû, thöû nghieäm, ñieàu chænh
1500
16
80
Nhöõng nôi laøm vieäc trong xöôõng bia, maï maïch nha, nh a, goàm röûa, naï n aïp thuøn g, laøm saï saïch, xaøng, boùc voû, naáu, trong t rong xöôûng soâ-coâ coâ-la, la, ñöôøng, xaáy khoâ vaø leân men thuoác laù, haàm öû men
200
25
80
Phaâ Phaân loaïi vaø röûa saûn phaåm, xay, troän, ñoùng goùi
300
25
80
Nhöõng nôi laøm vieäc g ieá ieát moå, xöôûng saû saûn xuaát söõa, saø saøn loïc trong tinh cheá ñöôøng
500
25
80
Caét vaø phaân loaïi traù traùi caây, rau rau quaû
300
25
80
7.Coâ 7.Coâng nghieä ng hieäp ñieän Saû Saûn xuaát caùp vaø daây ñieän Quaán daây:
Coâng vie v ieääc laép raùp:
8.Coâ 8.Coâng nghieä ng hieäp thöïc phaåm
153 153
Tcp ít nhaát 6500K
Cheá taïo nhöõng thöïc phaåm naáu saün, beáp
500
22
80
Cheá taïo xì-gaø vaø thuoác ñieáu
500
22
80
Kieåm tra ly coác, chai loï, kieåm tra saûn phaåm, laøm goï n, phaân loaïi , trang trí
500
22
80
Phoøng thí nghieäm
500
19
80
Kieåm tra maøu saéc
1000
16
90
Loø haàm
50
28
20
Saøn
100
25
40
Chuaån bò caùn
200
25
80
Loø caùn
200
25
80
Loø cao, loø troän
200
25
80
Cöûa loø naáu
200
25
80
Saøn ra theùp
200
25
80
Ñuùc maùy
200
25
80
Ñuùc caùn vaø loõi
300
25
80
Ñuùc khuoân
300
25
80
Taïo khuoân
500
22
80
500
19
90
Laøm vieäc vôùi ñaù quyù
1500
16
90
Cheá taïo kim hoaøn
1000
16
90
Laøm ñoàng hoà ñeo tay (baèng tay)
1500
16
80
Laøm ñoàng hoà ñeo tay (töï ñoäng)
500
19
80
300
25
80
Tcp ít nhaát 4000K
9. Xöôûng ñuùc vaø naáu kim loaïi
10. Uoán toùc Uoán toùc
11. Cheá taïo kim hoaøn
12. Giaët uûi Khaäp haøng, ñaùnh daáu, phaân loaïi 154
Tcp ít nhaát 4000K
Giaët vaø giaët khoâ
300
25
80
UÛi (laø)
300
25
80
Kieåm tra, söûa chöõ a
750
19
80
Coâng vieäc treân thuøng
200
25
40
Naïo, chaø, nhaøo, troän
300
25
80
Laøm yeân ngöïa, cheá taïo daøy, khaâu, may, ñaùnh boùn g, taïo hình, caét, ñuïc loå
500
22
80
Phaân loaïi
500
22
90
Nhuoäm da
500
22
80
Kieåm phaåm
1000
19
80
Kieåm tra maøu saéc
1000
16
90
May giaày
500
22
80
May gaêng
500
22
80
Reøn khuoân môû
200
25
60
Reøn buùa thaû, haøn, nguoäi
300
25
60
Gia choâng thoâ vaø lôùn, sai soá>0,1mm
300
22
60
Gia coâng chính xac, sai soá<0,1mm
500
19
60
Vaïch daáu vaø kieåm tra
750
19
60
Keùo daây vaø oáng
300
25
60
Gia coâng taám > 5mm
200
25
60
Gia coâng toân < 5mm
300
22
60
Cheá taïo duïng cuï; thieát bò caét, cheá taïo
750
19
60
13. Coâng ngheä da
14. Gia coâng kim loaïi
Laép raùp: -
Vaät thoâ
200
25
80
-
Vaät trung bình
300
25
80
155
Tcp ít nhaát 4000K
Tcp ít nhaát 4000K
-
Vaät nhoû
500
22
80
-
Chính xaùc
750
19
80
Xi maï
300
25
80
Xöû lyù beà maët vaø sôn
750
25
80
Cheá taïo duïng cuï, khuoân maãu, cô khí chính xaùc, vi cô khí
1000
19
80
Xay boät giaáy
200
25
80
Cheá taïo vaø xöû lyù giaáy
300
25
80
Coâng vieäc ñoùng taäp
500
22
60
Cung caáp nhieân lieäu
50
28
20
Loø hôi
100
28
40
Nhaø maùy
200
25
80
Caùc phoøng phuï trôï, tuû ñieän
200
25
60
Phoøng ñieàu khieån
500
16
80
Caét, maï, in noåi,khaéc, laøm vieäc vôùi truïc in, maùy in, khuoân in
500
19
80
Phaân loaïi giaáy, in thuû coâng
500
19
80
Saép chöõ, söûa aûnh, in li-toâ
1000
19
80
Kieåm tra maøu saéc
1500
16
90
Khaéc ñoàng vaø theùp
2000
16
80
Nhaø maùy saûn xuaát töï ñoäng
50
28
20
Nhaø maùy s.xuaát thænh thoaûng coù vaän haønh baèng tay
150
28
40
15. Coâng ngheä giaáy
16. Nhaø maùy ñieän Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
17. In aán
18. Xöôûng saét
156
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Nhaø maùy saûn xuaát lieân tuïc phaûi vaän haønh baèng tay
200
25
80
Kho baõi
50
28
20
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Loø
200
25
20
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Baêng taûi, maùy cuoän, caét
300
25
40
Beä ñieàu khieån, baøn ñieàu khieån
300
22
80
Kieåm nghieäm, ño löôøng, nghieäm thu
500
22
80
Ñöôøng haàm, haàm chöùa
50
28
20
Thaùo dôõ kieän haøng
200
25
60
Chaûi, giaët, uûi, ño, caét, xe chæ, xe ñay, gai
300
22
80
Xe, cuoän ñan, teát, ñan
500
22
80
May, ñan ñoà nhoû, khaâu
750
22
90
Thieát keá, veõ maãu baèng tay
750
22
90
Hoaøn thieän, nhuoäm
500
22
80
Phoøng phôi
100
28
60
In vaûi töï ñoäng
500
25
80
Trang trí, phaân loaïi, bao bì
1000
19
80
Kieåm tra maøu saéc, sôù vaûi
1000
16
90
T cp ít nhaát 4000K
Sang sôïi
1500
19
90
Tcp ít nhaát 4000K
Saûn xuaát muõ vaûi
500
22
80
Coâng vieäc thaân xe vaø laép raùp
500
22
80
Sôn, sôn phun, ñaùnh boùng
750
22
80
Sôn: tuùt laïi, kieåm tra
1000
16
90
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
19. Coâng ngheä deät
Traùnh hieäu öùng ñoàng aûnh.
Tcp ít nhaát 4000K
20. Cheá taïo xe
157
T cp ít nhaát 4000K
Boïc neäm
1000
19
80
Kieåm tra sau cuøng
1000
19
80
Xöû lyù töï ñoäng, saûn xuaát goã xaáy
50
28
40
Traïm hôi
150
28
40
Maùy cöa
300
25
60
Baøn thôï moäc, raùp, daùn
300
25
80
Ñaùnh boùng, sôn, moäc trang trí
750
22
80
Laøm vieäc vôùi caùc maùy gia coâng goã
500
19
80
Traùnh hieäu öùng ñoàng aûnh.
Daùt, daùn trang trí goã
750
22
90
Tcp ít nhaát 4000K
Kieåm tra chaát löôïng
1000
19
90
Tcp ít nhaát 4000K
Xaép xeáp, copy, löu chuyeån hoà sô
300
19
80
Vieát, ñaùnh maùy, ñoïc, xöû lyù döõ lieä u
500
19
80
Veõ kyõ thuaät
750
16
80
Veõ CAD
500
19
80
Phoøng hoïp, hoäi tröôøng
500
19
80
Tieáp taân
300
22
80
Löu tröõ
200
25
80
Khu baùn haøng nhoû
300
22
80
Khu baùn haøng lôùn
500
22
80
Quaøy thu ngaân
500
19
80
Baøn goùi haøng
500
19
80
300
22
80
21. Coâng ngheä goã vaø ñoà goã
Traùnh hieäu öùng ñoàng aûnh.
22. Vaên phoøng
23. Baùn leû
24. Nhaø haøng vaø khaùch saïn Baøn tieáp taân, thu ngaân, baøn boác xeáp 158
AÙnh saùng phaûi chænh ñöôïc
Beáp
500
22
80
Nhaø haøng, phoøng aên, phoøng chöùc naêng
200
22
80
Nhaø haøng aên töï phuïc vuï
200
22
80
Buffet
300
22
80
Phoøng hoäi nghò
500
19
80
Aùnh saùng neân chænh ñöôïc.
Haønh lang
100
25
80
Ban ñeâm coù theå thaáp hôn
Raïp haùt, saûnh hoøa nhaïc
200
22
80
Saûnh ña naêng
300
22
80
Phoøng taäp, phoøng thay ñoà
300
22
80
Baûo taøng (noùi chung)
300
19
80
Keä saùnh
200
19
80
Phoøng ñoïc
500
19
80
Quaày
500
19
80
Bôø doác vaøo ra (ban ngaøy)
300
25
40
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Bôø doác vaøo ra (ban ñeâm)
75
25
40
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Laøn xe
75
25
40
Phaûi nhaän bieát ñöôïc caùc maøu an toaøn.
Choã ñoã xe
75
28
40
Ñoä roïi ñöùng caàn nhaän roõ maët ngöôø i .
Phoøng veù
300
19
80
Traùnh phaûn xaï töø cöûa soå.
300
19
80
Chieáu saùng neân taïo ra caûm giaùc thaân maät.
25. Khu giaûi trí
Traùnh choùi loùa phaûn xaï.
26. Thö vieän
27. Baõi ñoã xe trong nhaø
28. Tröôøng hoïc Phoøng chôi cho treû
159
Lôùp daïy treû
300
19
80
Phoøng thuû coâng cho treû
300
19
80
Lôùp hoïc
300
19
80
Lôùp ñeâm cho ngöôøi lôùn
500
19
80
Giaûng ñöôøng
500
19
80
Aùnh saùng neân chænh ñöôïc.
Baûng ñen
500
19
80
Traùnh phaûn chieáu.
Baûng minh hoïa
500
19
80
Trong giaûng ñöôøng 750lx.
Phoøng veõ vaø thuû coâng
500
19
80
Phoøng veõ vaø thuû coâng trong tröôøng myõ thuaät
750
19
90
Xöôûng veõ kyõ thuaät
750
16
80
Phoøng thöïc haønh vaø phoøng thí nghieäm
500
19
80
Xöôûng tröôøng
500
19
80
Phoøng thöïc haønh aâm nhaïc
300
19
80
Phoøng thöïc haønh maùy tính
500
19
80
Lab ngoaïi ngöõ
300
19
80
Phoøng chuaån bò vaø phoøng seminar
500
19
80
Phoøng chung cuûa sinh vieân, phoø ng hoäi ñoàng
200
19
80
Phoøng giaùo vieân
300
22
80
Phoøng theå thao, theå duïc, hoà bôi
300
22
80
Phoøng ñôïi
200
22
80
Ñoä roïi taïi saøn.
Haønh lang: ban ngaøy
200
22
80
Ñoä roïi taïi saøn.
Haønh lang: ban ñeâm
50
22
80
Ñoä roïi taïi saøn.
Phoøng tröïc ngaøy
200
22
80
Ñoä roïi taïi saøn.
Vaên phoøng khoa
500
19
80
Phoøng khoa
300
19
80
Aùnh saùng neân chænh ñöôïc.
Tcp > 5000K
29. Cô sôû y teá
160
Phoøng beänh
19
80
-
Chieáu saùng chung
100
19
80
-
Chieáu saùng ñeå ñoïc
300
19
80
-
Khaùm ñôn giaûn
300
19
80
1000
19
90
5
19
80
Phoøng taém vaø toillet cho beänh nhaân
200
22
80
Phoøng khaùm toång quaùt
500
19
90
Phoøng khaùm tai vaø maét
1000
Kieåm tra thò giaùc ñoïc vaø thò giaùc maøu vôù i caùc bieåu ñoà
500
16
80
Kyõ thuaät hình aûnh (scanner)
50
19
80
Phoøng xeùt nghieäm
500
19
90
Phoøng da lieãu
500
19
80
Phoøng noäi soi
300
19
80
Phoøng baêng boät
500
19
80
Taém y khoa
300
19
80
Maùt sa vaø voâ tuyeá n lieäu phaùp
300
19
80
Phoøng tieàn phaãu vaø hoài söùc
500
19
90
Phoøng moå
1000
19
90
Khoang moå
Ñaëc bieä t
Khaùm vaø ñieàu trò Ñeøn ñeâm, ñeøn quan saùt
90
Ñoä roïi taïi saøn.
Choùa ñeøn khaùm taïi choã.
Coù theå caàn 10.000lx ñeán 100.000lx.
Caáp cöùu ñaëc bieät -
Chieáu saùng chung
100
19
90
Taïi ñoä cao saøn
-
Khaùm ñôn giaûn
300
19
90
Taïi ñoä cao giöôøng
-
Khaùm vaø ñieàu trò
1000
19
90
Taïi ñoä cao giöôøng
-
Gaùc ñeâm
20
19
90
161
Nha syõ -
Chieáu saùng chung
500
-
Taïi beänh nhaân
-
19
90
Traùnh choùi cho beänh nhaân.
1000
90
Ñeøn khaùm taïi choã
Taïi khoang moå
5000
90
Coù theå caàn hôn 5000lx
Troàng raêng traéng
5000
90
Tcp ≥ 6000K Tcp ≥ 5000K
Kieåm tra maøu saéc
1000
19
90
Khöû truøng
300
22
80
Taåy ueá
300
22
80
Moå xaùc thí nghieäm vaø nhaø xaùc
500
19
90
Baøn moå xaùc vaø baøn moå xeû
5000
90
Coù theå caàn hôn 5000lx
30. Saân bay Saûnh ñeán vaø ñi, khu vöïc khai baùo haønh lyù
200
22
80
Khu vöïc keát noái, caàu thang, thang chuyeån
150
22
80
Baøn thoâng tin, baøn check-in
500
19
80
Baøn thueá quan vaø kieåm tra thoâng haønh
500
19
80
Khu vöïc chôø
200
22
80
Phoøng kho haønh lyù
200
28
60
Khu vöïc kieåm tra an ninh
300
19
80
Thaùp khoâng löu
500
16
80
Aùnh saùng neân coù dimmer.
Phoøng khoâng löu
500
16
80
Aùnh saùng neân coù dimmer.
Haêng-ga kieåm tra vaø söûa chöõa
500
22
80
Khu vöïc kieåm tra ñoäng cô
500
22
80
Khu vöïc ño kieåm trong haêng-ga
500
22
80
Saân ga vaø loái ñi ngaàm cho haønh khaùch
50
28
40
Saûnh veù vaø khoaûng roäng
200
28
40
Vaên phoøng vaø quaøy giaûi quyeát veù vaø haønh lyù
300
19
80
Ñoä roïi ñöùng quan troïng
Em (lx): ñoä roïi duy trì (giaù trò trung bình); UGR L :giôùi haïn ñònh möùc choùi loùa thoán g nhaát ; R a : chæ soá truyeàn ñaït maøu. 162
PHUÏ LUÏC B: U
U
CAÙC YEÂU CAÀU ÑAÏT CHUAÅN CHO CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI THEO CIE S 015/E-2005 ; ISO 8995-2:2005(E)
Baûng 5.1 Khu vöïc vaän chuyeån ôû nhöõng nôi laøm vieäc ngoaøi trôøi Soá Tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx)
5.1.1
Khu vöïc daønh rieâng cho ngöôøi ñi boä
5
0,25
50
20
5.1.2
Khu vöïc giao thoâng chaïy chaäm (max 10 km/h) ví duï x ñaïp, xe taûi, may xuùc
10
0,40
50
20
5.1.3
Khu vöïc giao thoâng ñeàu ñeàu (40km/h)
20
0,40
45
20
Taïi beán taøu thuyeàn. GR coù theå baèng 50.
5.1.4
Leà ñöôøng cho khaùch boä haønh, ñieåm quay xe, xeáp dôõ haøng
30
0,40
50
20
Ñeå ñoïc nhaõn: Em = 50lx.
Baûng 5.2. Saân bay Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx) 1. Traùnh aùnh saùng tröïc tieáp theo höôùng cuûa thaùp khoâng löu, vaø höôùn g maùy bay haï caùnh. 2. Haïn cheá aùnh saùng tröïc tieáp leân treân phöông ngang töø nhöõng ñeøn pha.
5.2.1
Theàm haêng-ga
20
0,10
55
20
5.2.2
Theàm nhaø ga
30
0,20
50
40
5.2.3
Khu vöïc xeáp haøng
30
0,20
50
40
5.2.4
Kho nhieân lieäu
50
0,20
50
40
5.2.5
Beä baûo döôõng
200
0,50
45
60
163
Ñeå ñoïc nhaõn: Em =50lx.
Baûng 5.3. Coâng tröôøng xaây döïng Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
(lx)
5.3.1
Phaùt hoang, ñaøo xuùc vaø chaát ñoáng
20
0,25
55
20
5.3.2
Khu vöï c xaây döï ng, laép ñaët oá ng thoaùt, nhöõng coâng vieäc vaän chuyeån, boå trôï vaø nhaäp kho
50
0,40
50
20
5.3.3
Laép ñaët caùc boä phaän khung söôøn, coâng vieäc gia coá nheï, laép ñaët khuoân goã vaø khung söôøn, laép ñaët oáng vaø daây caùp
100
0,40
45
40
5.3.4
Keát noá i caùc boä phaän , laép ñaët dieän, maùy vaø ñöôø ng oáng theo yeâu caàu
200
0,50
45
40
Ghi chuù
Baûng 5.4. Keânh ñaøo, cöûa coáng vaø beán taøu Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx)
5.4.1
Beán ñôïi taïi keânh ñaøo vaø cöûa coáng
10
0,25
50
20
5.4.2
Caàu taøu vaø loái ñi rieâng cho khaùch boä haønh
10
0,25
50
20
5.4.3
Kieåm soaùt cöûa coáng
20
0,25
55
20
5.4.4
Xöû lyù haøng hoùa, chaát haøng vaø xuoáng haøng
30
0,25
55
20
5.4.5
Khu vöïc du khaùch trong beán taøu
50
0,40
50
20
5.4.6
Keát noái voøi, oáng vaø daây thöøng
50
0,40
50
20
5.4.7
Phaàn nguy hieåm cuûa loái ñi vaø ñöôøng xe chaïy
50
0,40
45
20
164
Ñeå ñoïc nhaõn: Em 50lx
Baûng 5.5. Noâng traïi Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx)
5.5.1
Saân phôi
20
0,10
55
20
5.5.2
Kho noâng cuï
50
0,20
55
20
5.5.3
Chuoàng suùc vaät
50
0,20
50
40
Em
Uo
GRL
Ra
Baûng 5.6. Traïm xaêng Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Ghi chuù
(lx)
5.6.1
Khu vöïc ñaäu xe vaø khu kho
5
0,25
50
20
5.6.2
Loái xe vaøo ra, moâi tröôøng toái (ví duï noâng thoân hay ngoaïi oâ)
20
0,40
45
20
5.6.3
Loái xe vaøo ra, moâi tröôøng saùng (ví duï thaønh phoá )
50
0,40
45
20
5.6.4
Ñieåm kieåm tra aùp suaát k.khí vaø nöôùc, nhöõng khu vöïc dòch vuï khaùc
150
0,40
45
20
5.6.5
Khu vöïc ñoïc ñoàn g hoà
150
0,40
45
20
Baûng 5.7. Coâng tröôøng coâng nghieäp vaø khu kho Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
5.7.1
Xöû lyù taïm caùc boä phaän lôùn vaø nguyeân lieäu thoâ, xeáp dôõ haøng hoùa raén, coàng keành
5.7.2
Em
Uo
GRL
Ra
20
0,25
55
20
Tieáp tuïc xöû lyù caùc boä phaän lôùn vaø nguyeân lieäu thoâ, xeáp dôõ haøng hoùa, vò trí naâng haï cho caåu, saân chaát haøng loä thieân
50
0,40
50
20
5.7.3
Ñoïc ñòa chæ, saân chaát haøng coù che, söû duïng coâng cuï, nhöõng coâng vieäc ñuùc vaø gia coá trong xöôûng beâton
100
0,50
45
20
5.7.4
Laép ñaët vaø kieåm tra ñieän, maùy, ñöôøng oáng
200
0,50
45
60
Ghi chuù
(lx)
165
Ch. saùng taïi choã.
Baûng 5.8. Keát caáu daàu khí ngoaøi khôi Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
5.8.1
Maët bieån döôùi daøn
30
0,25
50
20
5.8.2
Thang, baäc thang, loái ñi
100
0,25
45
20
5.8.3
Khu vöïc ñoã thuyeàn, khu vöïc vaän chuyeån
100
0,25
50
20
5.8.4
Boong ñaäu tröïc thaêng
100
0,40
45
20
5.8.5
Thaùp khoan
100
0,50
45
40
5.8.6
Khu vöïc xöû lyù
100
0,50
45
40
5.8.7
Khu vöïc, boong ñeå giaù oán g
150
0,50
45
40
5.8.8
Traïm thöû nghieäm, nguoàn nöôùc
200
0,50
45
40
5.8.9
Khu vöïc bôm
200
0,50
45
20
5.8.10
Khu vöïc phao cöùu sinh
200
0,40
50
20
5.8.11
Saøn khoan
200
0,50
40
40
5.8.12
Phoøng buøn, laáy maãu
300
0,50
40
40
5.8.13
Bôm daàu thoâ
300
0,50
45
40
5.8.14
Khu vöïc nhaø maùy
300
0,50
40
40
5.8.15
Baøn quay
500
0,50
40
40
Ghi chuù
(lx)
166
Traùnh aùnh saùng tröïc tieáp vaøo baõi ñaùp, haïn cheá aùnh saùng ñeøn pha chieáu leân.
Baûng 5.9. Baõi ñoã xe Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
Uo
GRL
Ra
5.9.1
Maät ñoä giao thoâng thaáp, ví duï baõi ñoã xe cuûa cöûa tieäm, saân ñoã xe cuûa khu caên hoä, baõi xe ñaïp
5
0,25
55
20
5.9.2
Maät ñoä giao thoâng trung bình, ví duï baõi ñoã xe cuûa cöûa haøng baùch hoùa, cao oác vaên phoøng, nhaø maùy, chuoãi phöùc hôïp caùc toøa nhaø theå thao vaø ña chöùc naêng
10
0,25
50
20
5.9.3
Maät ñoä giao thoâng cao, ví duï baõi ñoã xe cuûa tröôøng hoïc, nhaø thôø, trung taâm mua saém lôùn, chuoãi phöùc hôïp lôùn caùc toøa nhaø theå thao vaø ña chöùc naêng
20
0,25
50
20
Ghi chuù
(lx)
Baûng 5.10. Coâng ngheä hoùa daàu vaø nhöõng coâng ngheä nguy hieåm khaùc Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
5.10.1
Thao taùc nhöõng coâng cuï baûo döôõng, söû duïng nhöõng van vaän haønh baèng tay, khôûi ñoäng vaø döøng caùc ñoäng cô, chieáu saùng loø ñoát
5.10.2
Em
Uo
GRL
Ra
20
0,25
55
20
Ñoå ñaày vaø xaû heát caùc xe taûi vaø toa xe container, chöùa caùc chaát khoâng ruûi ro, kieåm tra roø ró, ñöôøng oáng vaø thuøng chöùa
50
0,40
50
20
5.10.3
Ñoå ñaày vaø xaû heát caùc xe taûi vaø toa xe container, chöùa caùc chaát nguy hieåm, thay bôm, thuøng chöùa, söûa chöõa toång quaùt, ñoïc duïng cuï ño
100
0,40
45
40
5.10.4
Coâng tröôøng xeáp dôõ nhieân lieäu
100
0,40
45
20
5.10.5
Söõa chöõa maùy moùc vaø khí cuï ñieän
200
0,50
45
60
Ghi chuù
(lx)
167
Duøng ñeøn taïi choã.
Baûng 5.11. Nhaø maùy naêng löôïng, ñieän, gas, vaø nhieät Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
5.11.1
Ñi boä trong khu vöïc an toaøn ñieän
5.11.2
Em
Uo
GRL
Ra
5
0,25
50
20
Thao taùc coâng cuï baõo döôõng, than ñaù
20
0,25
55
20
5.11.3
Kieåm tra toång theå
50
0,40
50
20
5.11.4
Coâng vieäc söûa chöõa toång quaùt vaø ñoïc duïng cuï ño
100
0,40
45
40
5.11.5
Tu-nen gioù, söûa chöõa vaø vaän haønh
100
0,40
45
40
5.11.6
Söûa chöõa khí cuï ñieän
200
0,50
45
60
Em
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx)
Duøng ñeøn taïi choã.
Baûng 5.12. Ñöôøng saét vaø ñöôøng taøu ñieän Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Ghi chuù
(lx)
Ñöôøng saét bao goàm ñöôøng saét nheï, ñöôøng taøu ñieän, monorail, ñöôøng ray nhoû, metro 5.12.1
Loái ñi trong khu vöïc traïm haønh khaùch
10
0,25
50
20
Ud ≥1/8
5.12.2
Baõi xe, doàn toa, löu toa, phaâ n loaïi
10
0,40
50
20
Ud ≥1/5
5.12.3
Khu vöïc chaát ñoán g
10
0,40
45
20
Ud ≥1/5
5.12.4
Loái ñi haøn g hoùa, vaän haønh ngaén haïn
10
0,25
50
20
Ud ≥1/8
5.12.5
Saân ga loä thieân, xe löûa ñòa phöông vaø noâ ng thoân, ít haønh khaùch
15
0,25
50
20
Chuù yù bieân saân ga. Ud≥1/5
5.12.6
Loái ñi boä
20
0,40
50
20
5.12.7
Coång xe löûa
20
0,40
45
20
5.12.8
Saân ga loä thieân, xe löûa ngoaïi oâ vaø khu vöï c vôùi ñoäng haønh khaùch, hoaëc dòch vuï noä i thò vôùi ít haønh khaùch
20
0,40
45
20
168
Chuù yù bieân saân ga. Ud≥1/5
5.12.9
Loái ñi haøn g hoùa, vaän haønh lieân tuïc
20
0,40
50
20
Ud ≥1/5
5.12.10 Saân ga loä thieân ôû khu vöïc haøn g hoùa
20
0,40
50
20
Ud ≥1/5
5.12.11 Taøu söûa chöõa vaø ñaàu maùy
20
0,40
50
40
Ud ≥1/5
5.12.12 Khu vöïc thao taùc cuûa baõi xe
30
0,40
50
20
Ud ≥1/5
5.12.13 Khu vöïc noái toa
30
0,40
45
20
Ud ≥1/5
5.12.14 Caàu thang, ga nhoû vaø vöøa
50
0,40
45
40
5.12.15 Saân ga loä thieân, dòch vuï noäi thò
50
0,40
45
20
Chuù yù bieân saân ga. Ud≥1/5
5.12.16 Saân ga coù maùi che, taøu ñòa phöông vaø khu vöïc, hoaëc dòch vuï noá i thò ít haønh khaùch
50
0,40
45
40
Chuù yù bieân saân ga. Ud≥1/5
5.12.17 Saân ga coù maùi che ôû khu vöïc haøn g hoùa, vaän haønh ngaén haïn
50
0,40
45
20
Ud ≥1/5
5.12.18 Saân ga coù maùi che, dòch vuï noäi thò
100
0,50
45
40
Chuù yù bieân saân ga. Ud≥1/3
5.12.19 Caàu thang, ga lôù n
100
0,50
45
40
5.12.20 Saân ga coù maùi che ôû khu vöïc haøn g hoùa, vaän haønh lieân tuïc
100
0,50
45
40
Ud ≥1/5
5.12.21 Traïm kieåm tra
100
0,50
40
40
Duøng ñeøn taïi choã ít choùi.
Uo
GRL
Ra
Baûng 5.13. Nhaø maùy xeû goã Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
5.13.1
Thao taùc caây goã treân maët ñaát vaø trong nöôùc, baêng taûi muøn cöa vaø daêm baøo
20
0,25
55
20
5.13.2
Phaân loaïi caây goã treân maët ñaát vaø trong nöôùc, ñieåm dôõ caây goã vaø caây goã to, naâng vaøo baêng taûi, chaát ñoá ng
50
0,40
50
20
(lx)
169
Ghi chuù
5.13.3
Ñoïc nhaõn vaø daáu ghi treân caây goã to
100
0,40
45
40
5.13.4
Phaân haïng vaø chaát ñoán g
200
0,50
45
40
5.13.5
Ñöa goã vaøo maùy doùc voû vaø maùy xeû
300
0,50
45
40
Em
Uo
GRL
Ra
Baûng 5.14. Beán taøu vaø xöôûng ñoùng taøu Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
5.14.1
Chieá u saùng toång quaùt cho khu vöïc ñoùng söûa taøu , khu kho cho nhöõng haøng hoùa tieàn cheá
20
0,25
55
40
5.14.2
Thao taùc ngaén haïn nhöõn g boä phaän lôùn
20
0,25
55
20
5.14.3
Laøm saïch voû taøu
50
0,25
50
20
5.14.4
Sôn vaø haøn voû taøu
100
0,40
45
60
5.14.5
Laép ñaët phuï tuø ng cô ñieän
200
0,50
45
60
Uo
GRL
Ra
Ghi chuù
(lx)
Baûng 5.15. Nhaø maùy caáp nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi Soá tham chieáu
Loaïi khu vöïc, coâng vieäc hay hoaït ñoäng
Em
5.15.1
Thao taùc nhöõng coâng cuï baûo döôõng, söû duïng nhöõng van vaän haønh baèng tay, khôûi ñoäng v aø döøng caùc ñoäng cô, nhaø maùy caáp nöôùc, thu nöôùc
50
0,40
45
20
5.15.2
Thao taùc hoùa chaát , kieåm tra roø ræ, thay bôm, söûa chöõ a toång quaùt, ñoïc duïng cuï ño
100
0,40
45
40
5.15.3
Söûa chöõa ñoäng cô vaø khí cuï ñieän
200
0,50
45
60
(lx)
170
Ghi chuù
CAÙC YEÂU CAÀU ÑAÏT CHUAÅN CHO CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO THEO EN 12193:1999 PHUÏ LUÏC C: U
U
Loaïi hình vaän ñoäng
Ñoä roïi yeâu caàu toái thieåu Em
Chæ soá Ñoä ñoàng truyeàn ñeàu chung ñaït Uo maøu Ra
Aerobic (giaûi trí)
200
20
0,5
Baén cung (laøn/ñích)
200/750
60
0,5/0,8
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.6
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.5
55
Caáp III
100
20
0.5
55
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.6
55
Caáp III
75
20
0.5
55
Caáp I
750
80
0.8
Caáp II
500
80
0.8
Caáp III
500
80
0.8
Caáp I
300
60
0.7
Ñieàn kinh (trong nhaø)
Ñieàn kinh (ngoaøi trôøi)
Caàu loâng
Boùng roå (trong nhaø)
Boùng roå (ngoaøi nhaø)
Bi-da
Caàu maây (trong nhaø)
Caáp tranh taøi
171
Ñònh möùc choùi loùa GR
Caàu maây (ngoaøi trôøi)
Bi saét (trong nhaø)
Bi saét (ngoaøi trôøi)
Bowling ( 10 pin/9pin)
Quyeàn Anh
Leo nuùi
Boùng chaøy (trong ñoàng, ngoaøi ñoàng)
Boùng chaøy löôùi
Caáp II
200
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
200
60
0.7
50
Caáp II
100
60
0.7
55
Caáp III
50
20
0.5
55
Caáp I
300
60
0.7
Caáp II
200
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
200
60
0.7
50
Caáp II
100
60
0.7
55
Caáp III
50
20
0.5
55
Laøn
200
60
0.5
Laøn pin 25m
Ev 1000
0.8
Laøn pin 50m
Ev 2000
0.8
Caáp I
2000
80
0.8
Caáp II
1000
80
0.8
Caáp III
500
60
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.5
Caáp I
750/500
60
0.7
50
Caáp II
500/300
60
0.7
50
Caáp III
300/200
20
0.7
55
Caáp I
1500
60
0.8
50
Caáp II
1000
60
0.8
50
Caáp III
750
20
0.8
55
300/200
0.7
0.7
50
Boùng tuyeát (ñích/vuøng chôi) 172
Xe ñaïp (trong nhaø)
Xe ñaïp (ngoaøi nhaø)
Khieâu vuõ
Neùm lao
Nhaûy saøo
Boùng ñaù (trong nhaø)
Boùng ñaù (ngoaøi nhaø)
Theå duïc
Boùng neùm (trong nhaø)
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
300
60
0.7
50
Caáp III
100
20
0.5
55
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.6
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
Eh200/Ev750
60
Caáp II
Eh100/Ev500
60
Caáp III
Eh50/Ev300
20
Caáp I
Eh750/Ev500
60
0.7
Caáp II
Eh500/Ev300
60
0.7
Caáp III
Eh300/Ev200
20
0.7
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.6
50
Caáp III
75
20
0.5
55
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
173
Boùng neùm (ngoaøi nhaø)
Khuùc coân caàu (trong nhaø)
Khuùc coân caàu (ngoaøi nhaø)
Khuùc coân caàu treân baêng (trong nhaø)
Khuùc coân caàu treân baêng (ngoaøi nhaø)
Tröôït baêng
Judo
Kendo/Karate
Boùng löôùi (trong nhaø)
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.6
50
Caáp III
75
20
0.5
55
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.7
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.7
50
Caáp III
200
20
0.7
55
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
174
Boùng löôùi (ngoaøi nhaø)
Petanque (trong nhaø)
Petanque (ngoaøi nhaø)
Racket
Tröôït baêng
Theå thao tröôøng hoïc
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
200
60
0.6
50
Caáp III
75
20
0.5
55
Caáp I
300
60
0.7
Caáp II
200
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
200
60
0.7
50
Caáp II
100
60
0.7
50
Caáp III
50
20
0.5
55
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.6
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
200/Ev750
60
0.5/0.8
Caáp I
750
80
0.8
Caáp II
500
80
0.8
Caáp III
500
80
0.8
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.6
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
700
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Baén suùng Snooker
Tröôït baêng toác ñoä
Squash
175
Bôi loäi
Boùng baøn
Quaàn vôït (trong nhaø)
Quaàn vôït (ngoaøi nhaø)
Cöû taï
Ñoâ vaät
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
500
60
0.7
Caáp II
300
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
700
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
20
0.7
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
300
60
0.5
Caáp I
500
60
0.7
50
Caáp II
300
60
0.7
50
Caáp III
200
60
0.6
55
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
Caáp I
750
60
0.7
Caáp II
500
60
0.7
Caáp III
200
20
0.5
176
U
PHUÏ LUÏC D: PHÂN BỐ
QUANG THÔNG C ỦA CÁC LO ẠI CHÓA ĐÈN
Loaïi ñeøn
Quang thoâng phaân boá trong caùc goùc khoái cuûa khoâng gian
U
Kieåu chieáu saùng
F1
F2
F3
F4
Giôùi haïn
Trung bình
Giôùi haïn
Trung bình
Giôùi haïn
Trung bình
Giôùi haïn
Trung bình
900
830-970
967
900-1000
1000
930-1000
1000
930-1000
767
700-830
933
870-1000
1000
930-1000
1000
930-1000
C
633
570-700
900
830-970
967
900-1000
1000
930-1000
D
533
470-600
834
770-900
867
900-1000
1000
930-1000
E
433
370-500
767
700-830
967
900-1000
1000
930-1000
400
330-470
867
800-930
1000
930-1000
1000
930-1000
367
300-430
667
600-730
900
830-970
1000
930-1000
H
333
270-400
600
530-670
833
770-900
1000
930-1000
I
267
200-330
667
600-730
933
870-1000
1000
930-1000
J
233
170-300
500
430-570
767
670-800
1000
930-1000
367
300-430
600
530-670
733
670-800
800
730-870
300
230-370
500
430-570
633
570-700
700
630-770
M
233
170-300
433
370-500
567
500-630
633
570-700
N
333
270-400
500
430-570
567
500-630
633
570-700
267
200-330
433
370-500
533
470-600
600
530-6700
200
130-270
333
270-400
433
370-500
500
430-570
Q
100
30-170
233
170-300
367
300-430
500
430-570
R
67
0-130
200
130-270
334
270-400
500
430-570
S
133
70-200
267
200-330
367
300-430
400
330-47
0
0-70
0
0-70
0
0-70
0
0-70
A B
F G
K L
O P
T
Tröïc tieáp heïp
Tröïc tieáp roäng
Nöûa tröïc tieáp
Hoãn hôïp
Giaùn tieáp
177
PHUÏ LUÏC E: HỆ SỐ LỢ I DỤNG QUANG THÔNG C ỦA CÁC LOẠI ĐÈN U
U
(THEO PHÂN LO ẠI CHÓA ĐÈN CỦA CIE) LOẠI ĐÈN A s max
Hệ số phản xạ
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
h
Trần
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
Tườ ng
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
88
81
87
81
78
74
70
67
74
70
67
70
67
66
0,80
95
87
94
86
85
80
76
73
79
75
72
75
72
71
1,00
101
91
99
90
91
85
81
78
84
81
78
80
78
76
1,25
107
95
104
94
96
89
86
83
88
85
82
84
82
80
1,50
110
97
107
96
100
92
89
86
91
88
86
87
89
83
2,00
116
101
113
100
107
97
94
92
95
93
91
92
90
89
2,50
119
103
116
102
111
100
98
96
98
96
95
95
94
92
3,00
122
104
118
103
114
102
100
99
100
99
98
97
96
95
4,00
125
106
121
105
118
104
103
102
102
101
100
100
99
97
5,00
126
107
122
106
120
105
104
103
103
102
102
101
100
98
0,60
85
79
84
79
76
73
69
67
73
69
67
69
67
66
0,80
91
85
90
84
82
78
76
72
78
75
72
74
72
71
1,00
97
89
96
89
88
84
80
78
83
80
77
80
77
76
1,25
103
93
101
92
93
88
84
82
87
84
82
84
81
80
1,50
106
96
104
95
97
91
88
86
90
87
85
87
85
83
2,00
112
100
110
99
103
95
93
91
94
92
90
91
90
89
2,50
116
102
113
101
108
99
96
95
97
96
94
95
93
92
3,00
119
104
116
103
111
101
99
98
99
98
97
97
96
95
4,00
122
105
119
104
115
103
102
101
101
100
99
99
98
97
5,00
124
106
121
105
117
104
103
102
103
102
101
101
100
98
treo
đèn J=1/3
178
LOẠI ĐÈN B S max
1,1h
Hệ số
Trần
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
phản xạ
Tườ ng
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
Tỷ số
Chỉ số
0,60
80
74
78
73
68
65
60
56
64
59
56
59
56
54
treo
phòng
0,80
89
81
87
80
76
72
67
63
71
66
63
66
63
61
1,00
96
86
93
86
84
78
73
70
77
73
69
72
69
67
1,25
102
90
99
89
90
83
79
75
82
78
75
77
74
73
1,50
106
94
103
92
95
87
83
80
86
82
79
81
79
77
2,00
113
98
109
97
102
93
90
87
91
88
86
87
85
83
2,50
117
101
113
99
107
96
94
91
95
92
90
91
89
87
3,00
120
102
116
101
111
99
97
95
97
95
94
94
92
90
4,00
123
104
119
103
115
101
100
98
100
98
97
97
96
93
5,00
125
105
121
104
117
103
102
101
101
100
99
98
98
95
số treo
0,60
76
71
75
71
66
63
59
56
63
59
56
59
56
54
đèn
0,80
84
78
83
78
73
70
66
63
70
66
62
65
62
61
1,00
91
84
90
83
80
77
72
69
76
72
69
72
69
67
1,25
98
88
96
88
87
82
78
75
81
77
74
77
74
73
1,50
102
92
100
91
92
86
82
79
85
81
79
81
78
77
2,00
109
97
107
96
99
92
88
86
90
88
85
87
85
83
2,50
113
100
111
99
104
95
93
90
94
92
90
91
89
87
3,00
117
102
114
101
108
98
96
94
96
94
93
93
92
90
4,00
120
104
117
103
112
101
99
97
99
98
96
96
95
93
5,00
123
105
119
104
115
102
101
100
101
99
98
98
97
95
đèn J=0
Tỷ
J=1/3
179
LOẠI ĐÈN C S max
1,3h
Hệ số
Trần
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
phản xạ
Tườ ng
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
Tỷ số
Chỉ số
0,60
71
66
70
65
58
55
49
44
54
48
44
48
44
42
treo
phòng
0,80
82
74
80
73
68
64
58
53
63
57
53
57
54
51
1,00
90
81
87
79
76
71
65
61
70
64
60
64
60
58
1,25
97
86
94
85
84
77
72
68
76
71
67
70
67
65
1,50
102
90
99
88
89
82
77
73
80
76
72
75
72
70
2,00
109
95
105
93
97
88
84
80
86
83
80
82
79
77
2,50
113
98
109
96
103
92
88
85
90
87
84
86
83
81
3,00
116
100
112
98
106
95
92
89
93
90
88
89
87
84
4,00
120
102
116
100
111
98
95
93
96
93
91
92
90
88
5,00
122
103
118
102
113
99
97
95
97
95
94
94
92
90
số treo
0,60
67
63
66
62
55
53
48
44
53
48
44
48
44
42
đèn
0,80
77
71
76
71
65
62
58
53
62
56
52
56
52
51
1,00
85
78
84
77
73
69
64
60
69
64
60
63
60
58
1,25
92
84
90
83
80
76
71
67
75
70
67
70
66
65
1,50
98
88
95
87
86
80
75
72
79
75
71
74
71
70
2,00
105
93
102
92
94
87
83
80
86
82
79
81
78
77
2,50
110
96
107
95
99
91
87
84
89
86
84
85
83
81
3,00
113
99
110
97
103
94
90
88
92
89
87
88
86
84
4,00
117
101
114
100
108
97
94
92
95
93
91
91
90
88
5,00
120
102
116
101
111
99
96
94
97
95
93
93
92
90
đèn J=0
Tỷ
J=1/3
180
LOẠI ĐÈN D S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
1,6h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
66
61
64
60
51
49
42
37
48
42
37
41
37
35
0,80
77
70
75
68
62
58
51
46
57
51
46
50
46
44
1,00
85
76
82
75
70
66
59
54
64
58
53
57
53
51
1,25
93
82
90
81
78
72
66
61
71
65
61
64
60
58
1,50
98
86
95
85
84
77
72
67
76
70
66
69
66
63
2,00
106
92
102
91
93
85
80
75
83
78
75
77
74
72
2,50
111
96
107
94
99
89
85
81
87
83
80
82
79
77
3,00
114
98
110
96
104
92
89
85
90
87
84
86
83
81
4,00
118
101
114
99
109
96
93
90
94
91
89
90
88
85
5,00
121
102
117
101
112
98
96
93
96
94
92
92
91
88
0,60
62
58
61
57
49
47
41
37
47
41
37
41
37
35
0,80
72
67
71
66
59
56
50
45
56
50
45
49
45
44
1,00
80
74
79
73
67
64
58
53
63
57
53
57
53
51
1,25
88
80
86
79
75
71
65
60
70
64
60
64
60
58
1,50
94
84
91
83
81
76
70
66
74
69
66
69
65
63
2,00
102
90
99
89
90
83
78
74
82
77
74
77
73
72
2,50
107
94
104
93
96
88
84
80
86
83
80
82
79
77
3,00
111
97
108
96
100
91
87
84
89
86
83
85
83
81
4,00
116
100
112
99
106
95
92
89
93
91
88
89
87
85
5,00
119
102
115
100
110
97
95
93
96
93
91
92
90
88
treo
đèn J=1/3
181
LOẠI ĐÈN E S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
1,9h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
61
56
59
55
45
43
35
30
42
35
30
34
30
28
0,80
72
65
70
64
56
52
45
39
51
44
39
43
38
36
1,00
80
72
78
71
64
60
53
47
58
52
46
51
46
44
1,25
88
79
85
77
73
67
60
55
66
59
54
58
54
51
1,50
94
83
91
81
80
73
66
61
71
65
60
64
60
57
2,00
103
89
99
88
89
81
75
70
79
74
70
73
69
66
2,50
108
93
104
92
96
86
81
77
84
80
76
78
75
73
3,00
112
96
108
95
101
90
86
82
88
84
81
82
80
77
4,00
117
99
113
98
107
94
91
88
92
89
87
88
85
83
5,00
120
101
116
100
111
97
94
92
95
92
90
91
89
86
0,60
56
52
55
52
43
41
34
30
41
34
30
34
30
28
0,80
67
62
66
61
53
50
43
38
50
43
38
43
38
36
1,00
75
69
74
68
61
58
51
46
57
51
46
50
46
44
1,25
84
76
82
75
70
65
59
54
64
58
54
58
53
51
1,50
90
81
88
80
76
71
65
60
70
64
60
64
60
57
2,00
99
88
96
86
86
79
74
69
78
73
69
72
68
66
2,50
105
92
102
91
93
85
80
76
83
79
75
78
75
73
3,00
109
95
106
94
98
89
84
81
87
83
80
82
79
77
4,00
114
99
111
97
104
93
90
87
91
88
86
87
85
83
5,00
118
101
114
99
108
96
93
91
94
92
90
90
88
86
treo
đèn J=1/3
182
LOẠI ĐÈN F S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
1,9h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
57
52
55
51
40
38
30
24
37
30
24
29
24
22
0,80
70
64
68
62
53
50
42
36
49
42
36
41
36
34
1,00
80
72
77
70
64
60
52
46
58
51
46
50
45
43
1,25
89
79
86
77
74
68
61
56
66
60
55
59
55
52
1,50
96
84
92
83
81
74
68
63
72
67
62
66
62
59
2,00
104
91
101
89
91
83
77
73
81
76
72
75
71
69
2,50
110
95
106
93
98
88
83
79
86
82
78
80
77
75
3,00
113
97
109
96
102
91
87
84
89
86
83
84
82
79
4,00
118
100
114
99
108
95
92
89
93
90
88
89
87
84
5,00
120
102
116
100
111
97
95
92
95
93
91
91
90
87
0,60
52
48
51
48
37
36
29
24
36
29
24
29
24
22
0,80
65
60
64
59
50
48
41
36
48
41
36
41
36
34
1,00
75
69
73
68
60
58
51
45
57
50
45
50
45
43
1,25
84
76
82
75
70
66
60
55
65
59
55
59
54
52
1,50
91
82
89
81
77
73
67
62
71
66
62
65
61
59
2,00
100
89
96
88
88
81
76
72
80
75
72
74
71
69
2,50
106
93
103
92
95
86
82
78
85
81
78
80
77
75
3,00
110
96
107
95
99
90
86
83
88
85
82
84
81
79
4,00
115
99
112
98
105
94
91
88
92
90
87
88
86
84
5,00
118
101
114
100
109
97
94
91
95
92
90
91
89
87
treo
đèn J=1/3
183
LOẠI ĐÈN G S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
2,0h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
58
53
56
52
42
40
32
26
39
31
26
31
26
24
0,80
68
62
66
60
51
48
40
34
47
39
34
39
33
31
1,00
76
69
74
67
59
56
47
41
54
46
41
45
40
38
1,25
84
75
81
73
68
62
54
48
61
53
48
52
47
45
1,50
90
79
87
78
74
68
60
54
66
59
54
58
53
50
2,00
99
86
95
84
84
76
69
63
74
68
63
66
62
59
2,50
104
90
100
88
91
81
75
70
79
74
69
72
68
66
3,00
108
93
104
91
96
85
80
75
83
78
74
77
73
70
4,00
114
97
109
95
102
90
86
82
88
84
81
82
79
76
5,00
117
99
112
97
106
93
90
86
91
88
85
86
83
80
0,60
53
50
52
49
39
38
31
26
37
30
26
30
26
24
0,80
63
58
62
58
48
46
39
33
45
38
33
38
33
31
1,00
71
65
70
64
56
53
46
40
52
45
40
45
40
37
1,25
79
72
77
71
64
60
53
47
59
52
47
52
47
45
1,50
85
77
83
75
70
65
59
53
64
58
53
57
53
50
2,00
95
84
92
82
80
74
68
63
73
67
62
66
62
59
2,50
101
88
98
87
87
80
74
69
78
73
68
72
68
66
3,00
105
92
102
90
92
84
79
74
82
77
73
76
73
70
4,00
111
96
107
94
99
89
85
81
87
83
80
82
79
76
5,00
115
98
111
97
104
92
89
85
90
87
84
86
83
80
treo
đèn J=1/3
184
LOẠI ĐÈN H S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
1,9h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
56
52
55
51
40
38
30
24
37
29
24
29
24
22
0,80
66
60
64
59
49
46
37
31
45
37
31
36
31
28
1,00
74
67
71
65
56
53
44
37
51
43
37
42
37
34
1,25
82
73
78
71
64
59
51
44
57
50
44
49
43
41
1,50
87
77
84
75
70
64
56
49
62
55
49
54
48
46
2,00
96
83
92
81
80
72
65
58
70
63
58
62
57
54
2,50
101
87
97
85
86
77
71
65
75
69
64
68
63
60
3,00
105
90
101
88
91
81
75
70
79
74
69
72
68
65
4,00
111
94
106
92
98
86
81
76
84
79
75
78
74
71
5,00
114
97
110
95
102
90
85
81
87
83
80
81
78
75
0,60
51
48
51
48
37
36
29
24
36
29
24
28
24
22
0,80
61
57
60
56
46
44
36
31
43
36
30
36
30
28
1,00
69
63
67
62
53
50
43
37
50
42
37
42
36
34
1,25
77
69
74
68
61
57
49
43
56
49
43
48
43
41
1,50
83
74
80
73
67
62
55
49
61
54
48
53
48
46
2,00
91
81
89
80
76
70
63
57
69
62
57
61
57
54
2,50
98
86
94
84
83
76
69
64
74
68
63
67
63
60
3,00
102
89
99
87
88
80
74
69
78
73
68
71
67
65
4,00
108
93
104
91
95
85
80
76
83
79
75
77
74
71
5,00
112
96
108
94
100
89
84
80
87
83
79
81
78
75
treo
đèn J=1/3
185
LOẠI ĐÈN I S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
2,3h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
51
47
50
46
34
32
24
17
31
23
17
22
17
15
0,80
63
58
61
56
45
43
33
27
41
33
27
32
26
24
1,00
73
65
70
63
54
51
42
35
49
41
35
40
34
32
1,25
81
72
78
70
64
59
50
44
58
50
43
48
43
40
1,50
88
77
85
76
71
65
57
51
63
56
50
55
50
47
2,00
97
85
94
83
82
74
67
61
72
66
61
64
60
57
2,50
104
89
99
87
89
80
74
69
78
72
68
71
67
64
3,00
108
92
104
91
95
84
79
74
82
77
73
76
72
69
4,00
113
96
109
95
102
90
85
81
87
84
80
82
79
76
5,00
117
99
112
97
106
93
90
86
91
88
85
86
83
80
0,60
46
43
45
43
31
30
22
17
30
22
17
22
17
15
0,80
58
54
57
53
42
40
32
26
40
32
26
32
26
24
1,00
67
62
65
60
51
48
40
34
48
40
34
39
34
32
1,25
76
69
74
68
60
57
49
43
56
48
43
48
42
40
1,50
83
75
81
73
67
63
56
50
62
55
49
54
49
47
2,00
93
83
90
81
78
72
66
60
71
65
60
64
59
57
2,50
100
88
97
86
86
79
73
68
77
72
67
71
66
64
3,00
105
91
101
90
92
83
78
73
81
77
72
75
72
69
4,00
111
95
107
94
99
89
84
81
87
83
80
82
79
76
5,00
115
98
111
97
104
92
89
85
90
87
84
86
83
80
treo
đèn J=1/3
186
LOẠI ĐÈN J S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
2,3h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
51
47
49
45
33
32
23
17
30
22
16
22
16
14
0,80
61
55
58
54
42
40
30
23
38
29
23
29
23
20
1,00
69
62
66
60
50
46
37
29
44
36
29
35
29
26
1,25
76
68
73
66
57
53
43
35
51
42
35
41
35
32
1,50
82
72
78
70
63
58
48
41
55
47
40
46
40
37
2,00
90
78
86
76
72
66
57
49
63
55
49
54
48
45
2,50
96
83
92
80
79
71
63
55
68
61
55
59
54
51
3,00
100
86
96
84
85
75
67
60
72
65
60
64
58
55
4,00
106
90
101
88
91
80
73
67
77
72
66
70
65
62
5,00
109
93
105
91
96
84
78
72
81
76
71
74
70
66
0,60
46
43
45
42
31
30
22
16
29
21
16
21
16
14
0,80
55
51
54
50
39
37
29
23
37
29
23
28
23
20
1,00
63
58
61
57
46
44
35
29
43
35
28
34
28
26
1,25
71
64
69
63
53
50
41
35
49
41
35
40
34
32
1,50
77
69
74
67
59
56
47
40
54
46
40
45
39
37
2,00
86
76
83
74
68
63
55
48
62
54
48
53
47
45
2,50
92
81
89
79
75
69
61
55
67
60
54
59
53
51
3,00
97
84
93
82
81
73
66
59
71
64
59
63
58
55
4,00
103
89
99
87
88
79
72
66
77
71
66
69
65
62
5,00
107
92
103
90
93
83
77
71
80
75
70
73
69
66
treo
đèn J=1/3
187
LOẠI ĐÈN T S max
Hệ s ố phả n Tr n xạ Tườ ng
Tỷ
Chỉ
số
số
treo
phòng
đèn J=0
Tỷ số
6h
8
8
7
7
7
7
7
7
5
5
5
3
3
0
7
7
7
7
5
5
3
1
5
3
1
3
1
0
Sàn
3
1
3
1
3
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0,60
47
43
40
37
30
29
23
19
20
16
14
10
08
00
0,80
56
51
48
44
38
35
30
26
25
21
18
12
11
00
1,00
63
57
53
48
44
41
35
32
28
25
22
15
13
00
1,25
69
62
59
53
50
46
41
36
32
28
26
17
15
00
1,50
74
65
63
56
54
50
45
41
34
31
29
18
17
00
2,00
81
70
68
60
61
55
51
47
38
35
33
21
20
00
2,50
85
73
72
63
65
58
55
51
41
38
36
22
21
00
3,00
88
75
74
65
68
61
57
54
42
40
38
24
23
00
4,00
92
78
77
67
73
64
61
59
45
44
41
25
24
00
5,00
94
80
79
69
76
66
64
62
46
45
43
26
26
00
0,60
28
26
25
23
14
14
09
06
11
06
04
04
02
00
0,80
37
34
33
30
20
20
13
09
15
10
06
06
04
00
1,00
45
41
39
36
26
25
18
13
18
14
09
08
06
00
1,25
52
47
45
41
32
30
23
18
22
17
12
11
07
00
1,50
58
52
50
45
37
35
28
22
25
20
15
12
09
00
2,00
67
59
57
51
45
42
35
29
30
25
20
15
12
00
2,50
73
64
62
55
51
47
40
35
33
28
24
17
14
00
3,00
77
67
66
58
56
51
44
39
36
31
27
19
16
00
4,00
83
72
71
62
62
56
50
46
39
35
32
21
19
00
5,00
87
75
74
64
67
59
54
50
42
38
35
23
21
00
treo
đèn J=1/3
188
PHUÏ LUÏC F: U
U
(PHUÏ LUÏC 9, TCXDVN 333:2005)
189
PHUÏ LUÏC G: U
U
BAÛNG PHAÛN XAÏ ÑÖÔØNG (ROAD REFLECTION TABLES) CHO CAÙC LO ẠI M ẶT ĐƯỜ NG R1, R2, R3, R4 THEO PHAÂN LOAÏI CUÛA CIE
190
191
192
193
194
BAÛNG CAÙC CHAÂN ÑEØN
PHUÏ LUÏC H : U
U
195
196
PHUÏ LUÏC I: U
U
CAÙC THUAÄT NGÖÕ CAÊN BAÛN VEÀ CHIEÁU SAÙNG
AN TOAØ N THÒ GIAÙC : visibility safety.
CHÆ SOÁ ÑAËC TRÖNG CUÛ A ÑEØN : speccific lamp index (SLI).
AÙNH SAÙNG BAN NGAØY : daylight.
CHÆ SOÁ HAÏN CHEÁ CHOÙI LOÙ A G : glare control mark G.
AÙNH SAÙNG CAÛN TRÔÛ : obstructive light. AÙNH SAÙNG GIAÙN TIEÁP : indirect light.
CHÆ SOÁ HIEÄ U QUAÛ NAÊN G LÖÔÏNG : energy efficient index (EEI).
AÙNH SAÙNG TRÖÏC TIEÁP : direct light.
CHÆ SOÁ PHOØNG (HEÄ SOÁ KHOÂNG GIAN): room index (coefficient of cavity).
BAÄC THANG ÑOÄ ROÏI : illuminance sc ale. BAÛNG PHAÛN XAÏ ÑÖÔØNG : road reflection tables.
CHÆ SOÁ TRUYEÀN ÑAÏT MAØU Ra (CRI): colour rendering index.
BAÁT ÑOÁI XÖÙNG : asymmetric
CHÆ SOÁ VÒ TRÍ GUTH: Guth position index.
BEÀ MAËT : surface.
CHIEÁU SAÙNG BAÛO VEÄ : protection lighting.
BIEÅU ÑOÀ BODMAN SOLLNER : Bodman Sollner diagram.
CHIEÁU SAÙNG BEÂN TRONG, CHIEÁU SAÙNG NOÄ I THAÁT : indoor lighting.
BIEÅU ÑOÀ KRUITHOFF : Kruithoff diagram.
CHIEÁU SAÙNG BEÂN NGOAØI, CHIEÁU SAÙNG NGOAØI TRÔØI : outdoor lighting.
BOÙNG ÑEØN, ÑEØN : lamp. BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN ÑEØN : lamp control gear.
CHIEÁU SAÙNG DAÃN HÖÔÙN G : orrientation lighting.
BOÄ ÑOÅI ÑIEÄN : invertor.
CHIEÁU SAÙ NG DÖÏ PHOØNG : standby lighting.
BOÄ KIEÅM SOAÙT CHU KYØ : anti-cycling control
CHIEÁU SAÙNG ÑIEÅM NHAÁN : accent lighting.
BOÄ MOÀI : ignitor.
CHIEÁU SAÙ NG GIAÙN TIEÁP : indirect lighting.
BOÄ PHAÛN XAÏ : reflector.
CHIEÁU HÌNH (CHIEÁU PHOÙNG AÛN H) : projection.
BOÄ PHAÛN XAÏ DARKLIGHT : darklight reflector.
CHIEÁU SAÙNG HOÃN HÔÏP : mixed lighting.
CAÁP BAÛO VEÄ ÑIEÄN : electrical safety class.
CHIEÁU SAÙNG KHU VÖÏC : area lighting.
CAÁP BAÛO VEÄ IP : ingress protection class.
CHIEÁU SAÙNG KIEÁN TRUÙC: architecture lighting.
CAÁP CHIEÁU SAÙNG : lighting class CAÁP TRANH TAØI : level of competition.
CHIEÁU SAÙNG NÖÛA GIAÙN TIEÁP : semi-indirect lighting.
CHAÂ N ÑEØN, ÑUOÂI ÑEØN : lamp base, lamp cap.
197
CÖÔØ NG ÑOÄ ÑÆNH : peak intensity.
CHIEÁU SAÙ NG NÖÛA TR ÖÏC TIEÁP : semi-direct lighting.
CÖÔØNG ÑOÄ SAÙNG : luminous intensity.
CHIEÁU SAÙNG QUEÙT : washlighting.
DAÃ N ÑÖÔØN G HIEÄU QUAÛ : effective guidance.
CHIEÁU SAÙ NG QUEÙT ÑOÁI XÖÙNG : symmetrical washlighting.
ÑEØN AÂM NEÀN : recessed floor luminaire.
CHIEÁU SAÙ NG QUEÙT BAÁT ÑOÁI XÖÙNG : asymmetrical washlighting.
ÑEØN BAØN : task light.
CHIEÁU SAÙNG SÖÏ COÁ, CHIEÁU SAÙNG KHAÅN CAÁP : emergency lighting.
ÑEØN BOÙNG TRUÏ : tubular lamp.
ÑEØN BOÙ NG BAÀ U : elliptical lamp.
ÑEØN CAÀU: globe light.
CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO : sports lighting.
ÑEØN CAÛM ÖÙNG : induction lamp.
CHIEÁU SAÙNG THEÅ THAO VAØ KHU VÖÏC NGOAØI TRÔØI : outdoor sports and area lighting.
ÑEØN CHÆ DAÃN : directive luminaire. ÑEØN CHIEÁU BIEÂN : perimeter luminaire.
CHIEÁU SAÙNG TRÖÏC TIEÁP, ÑÒNH HÖÔÙNG: direct, aimed lighting.
ÑEØN CHIEÁU ÑIEÅM : spotlight.
CHIEÁU SAÙNG TRÖÏC TIEÁP, KHUYEÁCH TAÙN : direct, diffuse lighting.
ÑEØN CHIEÁ U LEÂ N : uplight.
CHIEÁU SAÙNG TRÖÏC TIEÁP VAØ GIAÙN TIEÁP: direct and indirect lighting.
ÑEØN CHIEÁU QUEÙT : washlight
CHIEÁU SAÙ NG VÔÙI ÑEØN CHIEÁU HÌNH : projection lighting
ÑEØN CHIEÁU VIEÀN, SPOTLIGHT ÑÖÔØNG VIEÀN : contour spotlight.
CHOÙ A ÑEØN , BOÄ ÑEØN, ÑEØN : luminaire.
ÑEØN COÙ C HÔÙP : louvered luminaire.
CHOÙ A ÑEØN ÑÒNH HÖÔÙNG : directional luminaire.
ÑEØN DAÃN HÖÔÙNG : orientation luminaire.
ÑEØN CHIEÁU XUOÁNG : downlight.
ÑEØN ÑAÀU TRUÏ: post-top light.
CHOÙ A ÑEØN GIAÙN TIEÁP : indirect luminaire.
ÑEØN HALOGEN : halogen lamp.
CHOÙ A ÑEØN TR ÖÏC TIEÁP : direct luminaire.
ÑEØN HOÄP GIAØY : shoes-box light.
CHOÙ I LOÙA : glare.
ÑEØN HUYØNH QUANG COM PACT : compact fluorescent lamp.
CHOÙI LOÙA GIAÛM KHAÛNAÊNG QUAN SAÙT: disability glare.
ÑEØN HUYØNH QUANG THOÂN G DUÏ NG : general fluorescent lamp.
CHOÙ I LOÙA MAÁT TIEÄN NGHI : dicomfort glare. CHUØM TIA : light beam. COÂNG SUAÁT ÑEØN : lamp wattage
ÑEØN HUYØNH QUANG TROØN : circular fluorescent lamp.
COÂNG VIEÄC BAÈNG MAÉT : visual task.
ÑEØN KHAÅN CAÁP : e mergency light.
CUOÄN CHAËN : choke.
ÑEØN KHUNG THAÚNG : linear glazing light. 198
ÑEØN MANG BAØNH: cobra-head light.
ÑIEÀU TIEÁT : accommodation.
ÑEØN MET AL HALIDE : metal halide lamp.
ÑÒNH HÖÔÙNG AÙN H SAÙ NG : directionality of light.
ÑEØN NAÁM: mushroom light.
ÑÒNH LUAÄT LAMBERT : Lambert’s Law.
ÑEN QUEÙT GOÙC : corner washlight.
ÑÒNH LUAÄT COSIN : cosine rule.
ÑEØN QUEÙT KEÙP : double washlight.
ÑÒNH MÖÙC CHOÙI LOÙA : glare rating (GR).
ÑEØN QUEÙT NEÀN : floor washlight. ÑEØN QUEÙT TRAÀ N : ceiling wash light.
ÑÒNH MÖÙC CHOÙI LOÙA THOÁNG NHAÁT : Unified Glare Rating (UGR).
ÑEØN QUEÙT TÖÔØNG: wallwasher.
ÑOÄ CHOÙI : luminance.
ÑEØN PHA: floodlight.
ÑOÄ CHOÙI BOÁI CAÛNH : background luminance.
ÑEØN PHA CHIEÁU HEÏP : narrow-beam floodlight.
ÑOÄ CHOÙI GAÂY LOÙA TÖÔNG ÑÖÔNG CUÛA MOÂI TRÖÔØNG : veiling equivalent luminance of environment.
ÑEØN PHA CHIEÁ U ROÄNG : wide-beam floodlight. ÑEØN PHAÛ N XAÏ ALUMIN BOÙNG BAÀU : parabolic aluminized reflector (PAR).
ÑOÄ CHOÙI GAÂY LOÙA TÖÔNG ÑÖÔNG, DO LAÉP ÑAËT ÑEØN : equivalent veiling luminance, caused by lighting installation.
ÑEØN PHOÙNG ÑIEÄN : discharge lamp.
ÑOÄ CHOÙI THÍCH NGHI : adaptive luminance.
ÑEØN PHOÙNG ÑIEÄN CÖÔØNG ÑOÄ CAO : high intensity discharge lamp (HID lamp).
ÑOÄ CHOÙI TRUNG BÌNH : average luminance.
ÑEØN SODIUM CAO AÙP : high pressure sodium lamp.
relative contrast sensibility.
ÑOÄ NHAÏ Y TÖÔNG PHAÛN T ÖÔNG ÑOÁI :
ÑOÄ NHÌN ROÕ : visual clarity.
ÑEØN SODIUM THAÁP AÙP : low pressure sodium lamp.
ÑOÄ ROÏI : illuminance.
ÑEØN SÔÏI ÑOÁT : incandescent lamp.
ÑOÄ ROÏI DUY TRÌ : maintained illuminance.
ÑEØN (SÔÏ I ÑOÁT ) THOÂNG DUÏNG : general service lamp (GSL)
ÑOÄ ROÏI ÑÖÙNG : vertical illuminance. ÑOÄ ROÏI ÑÖÙNG TOÁI ÑA TREÂN CAÙC TOØA NHAØ : maximum vertical illuminance on properties.
ÑEØN T HUÛ Y NGAÂN CAO AÙP , ÑEØN CAO AÙP HÔI THUÛY NGAÂN : high pressure mercury (vapour) lamp.
ÑOÄ ROÏI LAØM VIEÄC : task illuminance. ÑOÄ ROÏI NGANG : horizontal illuminance.
ÑEØN THUÛ Y NGAÂN TRÖÏC TIEÁP : blended lamp. ÑEØN TOÂ : bowl light.
ÑOÄ ROÏI (BAÙN)TRUÏ : (semi-) cylindrical illuminance.
ÑEØN TREO : pendant light.
ÑOÄ ROÏI TRUNG BÌNH : average luminance.
ÑIEÄN AÙP NGUOÀN CHÍNH : mains voltage. 199
ÑOÄ ROÏI VUØNG CAÄN XUNG QUANH: illuminance of surrounding area.
HEÄ SOÁ ÑOÄ CHOÙI TRUNG BÌNH Qo : average luminance coefficient Qo.
ÑOÄ SAÙNG: brightness.
HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CHUNG : overall uniformity ratio.
ÑOÄ TÖÔNG PHAÛN: contrast.
HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CUÛA ÑOÄ CHOÙI : luminance uniformity ratio.
ÑOÁ I XÖÙ NG : symmetric. ÑUI ÑEØN: lamp holder, lamp socket.
HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU CUÛA ÑOÄ ROÏI : illuminance uniformity ratio.
ÑÖÔØNG CONG PHAÂN BOÁ CÖÔØNG ÑOÄ SAÙNG : Intensity Distribution Curve. ÑÖÔØNG THOAÙT NAÏN : escape route.
HEÄ SOÁ ÑOÀNG ÑEÀU DOÏC TUYEÁN : longitudal uniformity ratio.
GIÔÙI NGHIEÂM : curfew.
HEÄ SOÁ HAÁP THUÏ : coefficient of absorptance.
GOÙC B AÛO VEÄ CUÛA ÑEØN: luminaire shielding (protection)angle.
HEÄ SOÁ LÔÏI DUÏNG QUANG THOÂNG: utiliance.
GOÙC CAÉT : cut-off angle.
HEÄ SOÁ PHAÛN XAÏ: coefficient of reflectance.
GOÙC KHOÁ I : solid angle. GOÙC NGHIEÂNG : tilt angle.
HEÄ SOÁ SÖÛ DUÏNG QUANG THOÂNG : utilization factor.
GOÙC PHAÂN TAÙN AÙNH SAÙNG, GOÙC TIA CHIEÁU : beam angle.
HEÄ SOÁ THEÅ HIEÄN TÖÔNG PHAÛN : contrast rendering factor (CRF).
GOÙC QUAY : turn angle.
HEÄ SOÁ TÖÔNG PHAÛN : coefficient of contrast.
HAI ÑAÀU ÑUOÂI : double - ended.
HEÄ SOÁ XUYEÂN SAÙNG: coefficient of transmittance.
HEÄ SOÁ PHAÛN CHIEÁU S1 : specularity factor S1.
HEÄ SOÁ DUY TRÌ : maintenance factor.
HIEÄU ÖÙNG ÑOÀNG AÛNH : stroboscopic effect.
HEÄ SOÁ DUY TRÌ CUÛ A BEÀ MAËT : surface maintenance factor.
KEÁT CAÁU SAÙNG: light structure.
HEÄ SOÁ DUY TRÌ CUÛ A CHOÙA ÑEØN : luminaire maintenance factor.
KHOAÛNG OFFSET : offset distance.
HEÄ SOÁ DUY TRÌ QUANG THOANG CUÛA BOÙNG ÑEØN : lamp lumen maintenance factor.
KÍCH THÖÔÙC LÖÔÙ I ÑOÄ ROÏI: illuminance grid size.
HEÄ SOÁ TUOÅI THOÏ CUÛA BOÙNG ÑEØN : lamp survival factor.
KHOAÛNG ROÄNG : open area.
KHOAÛNG ROÄNG : open area.
KHU VÖÏC COÂNG VIEÄC COÙ RUÛI RO CAO : high risk task area.
HEÄ SOÁ ÑA DAÏNG CUÛA ÑOÄ ROÏI : illuminance diversity.
KHUYEÁCH T AÙN : diffuse.
HEÄ SOÁ ÑOÄ CHOÙI : luminance coefficient.
LAÉP AÂM : recessed.
HEÄ SOÁ ÑOÄ CHOÙI RUÙT GOÏN : reduced luminance coefficient.
LAÉP NOÅI : surface –mounted. 200
LAÉP TÖÔØNG : wall-mounted
PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH MÖÙC CHOÙI LOÙA CUÛA CIE : CIE glare rating method.
LAÉP TRAÀN : ceiling-mounted
PHÖÔNG PHAÙP ÑOÄ CHOÙI TRUNG BÌNH : average luminance method.
LÖÔÙI ÑO KIEÅM ÑOÄ R OÏI : illuminance grid. LÖÔÕNG TIEÂ U : double - focus
PHÖÔNG PHAÙP ÑOÄ ROÏI TRUNG BÌNH : average illuminance method.
MAËT ÑÖÔØNG: road surface. MÖÙC ÑOÄ CHOÙI : luminance level.
PHÖÔNG PHAÙP QUANG THOÂNG luminous flux method.
MÖÙC TAÊN G NGÖÔÕNG TÖÔNG ÑOÁI TI: relative threshold increment.
QUANG HIEÄ U : luminous efficacy.
NAÊNG SUAÁT THÒ GIAÙC: visual performance.
QUANG PHOÅ CUÛA ÑEØN : lamp spectrum, spectra.
(ÑIEÀU C HÆNH) NGHIEÂNG ÑÖÔÏC : tiltable.
QUANG THOÂNG : luminous flux.
NGÖÔÕNG TÖÔNG PHAÛN : contrast threshold. NHAÁP NHAÙY : flickering.
QUANG THOÂNG BAN ÑAÀU CUÛA ÑEØN : initial lamp lumen.
NHIEÄT ÑOÄ MAØU : colour temperature.
QUANG THOÂNG DUY TRÌ : maintained flux.
MAÕ ÑEØN : lamp code.
RAY ÑEØN : light track.
MOÄT ÑAÀU ÑUOÂI : single ended.
SAU GIÔÙI NGHIEÂM : post-curfew.
OÂ NHIEÃM AÙ NH SAÙNG : light pollution.
TAÉC-TE, CHUOÄT ÑEØN : starter.
OÁNG PHOÙNG ÑIEÄN : arc tube.
TAÙI KHÔÛI NOÙNG : hot re-strike
PIN THÖÙ CAÁP : secondary battery.
TAÏO BOÙNG ÑOÅ : sh adowing.
PHAÛN CHIEÁU : specular.
TEÁ BAØO HÌNH NOÙN : cone cell.
PHAÛN XAÏ ÑÒNH HÖÔÙNG : specular reflection.
TEÁ BAØO HÌNH QUE : rod cell.
PHAÛN XAÏ HOÃN HÔÏP ÑÒNH HÖÔÙNG : mixed specular reflection.
THAÁU KÍNH : lens. THÍCH NGHI : adaption.
PHAÛN XAÏ HOÃN HÔÏP KHUYEÁCH TAÙN : mixed diffuse reflection.
THÔØI GIAN ÑAÙP ÖÙNG CUÛA CHIEÁU SAÙNG KHAÅN CAÁP : response time of emergency lighting.
PHAÛN XAÏ KHUYEÁCH TAÙN TOAØ N PHAÀN : perfect diffuse reflection.
THÔØI GIAN TOÀN T AÏI CUÛA CHIEÁU S AÙNG KHAÅN CAÁP : duration of emergency lighting.
PHAÂN BOÁ ÑOÄ CHOÙI : luminance distribution.
TIEÄN NGHI THÒ GIAÙC : visual comfort.
PHAÂN BOÁ QUANG THOÂNG CUÛA CHOÙ A ÑEØN : lumen distribution of luminaire.
TÌM ÑÖÔØ NG : wayfinding, navigation.
PHÖÔNG PHAÙP CÖÔØNG ÑOÄ SAÙNG : light intensity method.
TÍNH TAÏO HÌNH : modelling. 201
