GjIMNAZI

GJIMNAZI “GJON BUZUKU” PRIZREN.

FAUSTI Johan Volfgang Von Gëte Lënda e Gjuhës Shqipe

“Vështirësitë rriten sa më shumë i’u afrohemi q ëllimit”

Nxënësja: Rajmonda Shllaku

Pranoi: Melihate Qoqaj

Biografia e Autorit: Johann Wolfgang Goethe (shqip: Johan Volfgang Gëte) lindi më 28 gusht 174 9 në Frankfurt am Main dhe vdiq më 22 mars 1832 në Weimar të Gjermanisë. Në vitin 1782 atij ju dha titulli noblesk "Johann Wolfgang von Goethe". Gëte ishte jo vetëm një penë e zjarrtë e poezisë gjermane, por dhe një dramaturg e publicist i disa veprave letrare me tematikë shkencore. Pas vitit 1776 Gëte mori përsiper edhe detyra politike dhe organizative në oborrin e Weimarit. Krijimtaria letrare e Gëtes përmban një numër të konsiderueshëm me poezi, drama, tregime e novela. Perveç tyre ai ka publikuar dhe një numër të shumtë dorëshkrimesh autobiografike, estetike, artistikoletrare, si dhe shkrime me përmbajtje nga fusha e shkencave natyrore. Një rëndësi të konsiderueshme për letërsinë kanë dhe korespondencat apo shkëmbimet e letrave, gjë të cilën ai e bënte me shumë pasion. Ne krijimtaritë fillestare letrare spikasin idetë e tij demokratike të iluminizmit. Vlerat e tij si shkrimtar i talentuar u thelluan tek romani i shumëlexuar "Stuhi e vrull", për shkrimin e të cilit Gëte dha kontributin kryesor. Kurse si talent i romantizmit ai u bë gjerësisht i njohur në mbarë Evropën në vitin 1774 me romanin "Vuajtjet e djaloshit Verter". Më vonë Gëte ndryshoi stilin e shkrimeve të tij duke ju referuar idealeve të antikes. Pas viteve 1790 së bashku me Friedrich Schiller ata u bënë përfaqsuesit më të denjë të epokës klasike të Weimarit. Gëte njihet edhe sot si një nga figurat më të shquara të letërsisë gjermane dhe asaj botërore. Vepra te njohura janë: Vuajtjet e djaloshit Verter, Fausti,Kënga e udhëtarit në shtërngatë etj.

Hyrje: Në bazë të dramës qëndron legjenda mjaft e njohur ‘Historia e Doktor Faustit’ ,I cili ia ka shitur shpirtin

djallit që të mund të shijojë të gjitha kënaqësitë tokësore. Kjo legjendë ka bazë historike reale. Historianë te ndryshëm përmendin të bëmat e Faustit, i cili e quante veten doktor, flasin për pushtetin e tij mbi njerzit,të cilin e sundonte vëtem falë paktit që kishte bërë me djallin. Para Gëtes edhe shkrimtarë të tjerë e kanë shfrytëzuar këtë legjendë duke e transformuar në tregim ose dramë. Në të gjitha flitet për aventurat erotike e shkencore të Doktor Faustit,si dhe për mëkatet e tij neveritëse. Gëte e spastroi këtë legjendë mesjetare nga elementet religjioze dhe duke e krijuar variantit e vet fut në të një spektër të gjërë idesh,ngjarjesh dhe personazhesh,me qka sajon vepër letrare universale.

1

Përmbajtja: Tregimi i Faustit fillon në Qiell. Ndërsa engjëjt adhurojnë Zotin për krijimin e tij, Mefistofeli, Djalli, ankohet për gjendjen në botë. Njerëzimi është i korruptuar, ai pretendon, dhe ai kënaqet me të keqen dhe të keqen që ai është në gjendje të shkaktojë. Mefistofeli bën një bast me Zotin se ai do të jetë në gjendje të kthej një nga shërbëtorët e tij, Dr. Faustin, te mekatet dhe e keqja. Zoti është dakord, duke pretenduar se Faust do të mbetet një ndjekës besnik i të mirës. Shfaqja prezanton Faust, ndërsa ai ulet në studion e tij i dëshpëruar nga jeta e tij. Ai ishte një dijetar dhe një alkimist, dhe ai ndjehet sikur ai ka ardhur në fund të të gjitha njohurive. Librat dhe kimia nuk mund të përcaktojnë më jetën e tij për të, dhe ai dëshiron të jetojë një jetë në harmoni me natyrën dhe me universin. Ai thërret një Shpirtin për të ardhur dhe për të qenë me të, por kjo vetëm e përforcon faktin se ai është njeri dhe dhe për këtë arsye nuk mund të ndajnë njohuritë e tij të larta me Shpirtit. Në dëshpërim e tij, Fausti përgatit një helm për të kryer vetëvrasje. Ashtu si ai është gati për të marrë helmin, një kor i engjëjve duke shpallur ditën e Pashkëve dhe e ndalojnë atë nga përfundimin e aktit. Fausti ecën jashtë qytetit të tij me Vagnerin, një shokë dijetar. Faust përshkruan pasionin e tij për natyrën dhe për një mënyrë më të lartë të jetës, por VagnerI nuk mund ta kuptoj atë. Banorët e qytetit festonin Pashkët, dhe edhe pse Faust ndjehet se ai duhet të jetë me ta duke festuar, ai nuk mund të shkund dëshpërimin e tij për gjendjen e tij të tanishme. Banorët e qytetit grumbullohen rreth Faustit, brohorisin atë për shkak se si një njeri i ri,ai dhe babai i tij ndihmoi popullin me mjekësisë gjatë kohës së murtajës. Faust, megjithatë, mendon se ndoshta e bëri më shumë dëm sesa të mirë me ilaçe e tij të papërpunuar. Si Vagneri dhe Faust kthehen në shtëpi për studimet e tyre, ata takohen një qen të zi në rrugën që ndjek Faust përsëri në dhomën e tij. Në studion e tij, Faust bën përëjekje për të gjetur frymëzim të ri duke lexuar Ungjillin e Gjonit. Ai fillon përkthimin e vet të punës, por qeni leh pa ndërprerë dhe e pengon atë. Së shpejti, qeni transformohet dhe Mefistofeli shfaqet nga qeni që ishte dikur. Fausti dhe Mefistofeli fillojnë një bisedë në lidhje me punën e Faustit dhe dëshpërim e tij të tanishme në jetë. Për t’i  treguar Faustit një shije të fuqisë së tij, Mefistofeli thërret një grup të shpirtrave që marrin Faust në një udhëtim ndërsa Faust bie në gjumë. Mefistofeli lë studion me një premtim për t'u kthyer dhe për të treguar më shumë Faustit. Kur Fausti zgjohet, Mefistofeli kthehet, kë të herë me një bast. Fausti vazhdon duke diskutuar paaftësinë e tij për të gjetur një fuqi më të lartë të kënaqshme, dhe Mefistofeli bën atij një ofertë. Djalli premton për t’I dh ënë Faustit, një moment në të cilin ai shpreson të qëndrojë për gjithmonë. Nëse Mefistofeli arrin me sukses, atëherë Fausti duhet të jetë shërbëtori i tij për pjesën e përjetësisë në ferr. Fausti pranon bastin, duke besuar se Djalli nuk mund t'i j apë atij një moment të tillë. Mefistofeli thotë Faust për t'u përgatitur për udhëtimin e tyre, dhe ndërsa Faust e bën këtë, djalli paraqitet si mjek,kur njëri prej studentëve të rinj të Faustit arrin për një mësim. Djalli dhe student flasin për përpjekjet eardhshme të mësimit të nxënësit, dhe Mefistofeli e tundon atë për një mënyrë jetese më të shthurur. Studenti lë studion e Faustit i bindur që të lërë studimet, dhe përgatitet për të ndjekur grate.

2

Mefistofeli merr Faustit dhe e dërgon në Qilarin e Auerbahut, një tavernë të pijes. Ai përpiqet të bindë Faustin se njerëzit atje kanë gjetur kënaqësinë e tyre të vërtetë; ata janë njerëz që gëzojnë jetën e tyre në tavernë. Megjithatë,Fausti është jo i bindur, nga shqetësimet e tyre të papërpunuara dhe jetën e thjeshtë që ata bëjnë. Mefistofeli luan truket mbi burrat. Ai hap vrima në anën e tavolinave dhe shtie verë të dalin nga aty.Kur njeri nga burrat perpiqet te derdhë verën,flakët dalin nga të gjitha anët. Ata përpiqen për të ardhur pas Mefistofelit dhe të vrasin atë,mirpo Djalli transporton ato në një realitet alternativ, ndërsa ai dhe Faust largohen nga aty Fausti dhe Djalli pastaj të udhëtojë për në Kuzhinën e Shtrigës, ku ata ndeshin dy majmunë duke krijuar një ilaç në një kazan. Kafshët fillojnë të argëtohen me Mefistofelin dhe të pretendojë se ai është një mbret, ndërsa ata janë shërbëtorët e tij. Kur Shtriga kthehet, ajo fillimisht nuk e njeh djallin, por shpejt e sheh se ai është mjeshtri i saj. Mefistofeli detyron Shtrigen t’i  japë një grimë të vogël nga ilaçi i saj Faustit, i cili e pi atë. Jashtë në një rrugë, Fausti takon një vajzë e re me të cilën ai menjëherë bie në dashuri. Margarita, apo Greta shkurtimisht, shmang përparimet e tij, por ajo nuk mund t’a heq nga mendja njeriun e huaj dhe fisnik që pa në rrugë. Fausti dhe Mefistofeli hyjnë vjedhurazi në dhomën e Margarites . Në dhomën e saj, Faust kupton se ndjenjat që ai ka për vajzën shkojnë përtej dëshirës seksuale të thjeshtë. Ndjenjat e tij janë komplekse, dhe ai dëshiron të jetë pranë saj. Kur sytë e tij shohin Margariten e bukurne shtrat, ai e përkufizon natyrën për krijimin e një krijesë të tillë të bukur. Magarita kthehet, ata shpejt largohen, por Mefistofeli lë pas një kuti me bizhuteri. Kur Margarita gjen bizhuteritë, ajo nuk mund të besoj se ato janë për të, por ajo gjithashtu nuk mund të hezitoj dhe t’I vendos ato në qafëdhe t’i admiroj ato. Faustit I mbetet mendja te Margarita e bukur. Keshtu,ai kerkon ose më saktë e urdhëron Mefistofelin që të bëjë të mundur takimin e të dyve. Margarita viziton të afërmen e saj, Marta, që të flasin mbi veprimet e nënës së saj. Nëna e saj, sapo ka parë bizhuteritë Margarites,i ka derguar menjëherë te prifti,që t’i tregonte asaj n ëse vinin nga një burim i së keqes . Më vonë, Margarita gjeti prap një kuti me bizhuteri, dhe Marta inkurajon atë të mos i tregojë nënes e saj këtë herë.Dikush troket në derë e tyre dhe ato pergjigjen. Në dere ishte Mefistofeli i maskuar si një udhëtar. Ai tregon një histori për Martën, duke i thënë asaj se burri i saj ka vdekur në udhëtimin e tij të gjatë. Marta është edhe trishtuar dhe i zemëruar me historitë e jetës së shthurur e burrit të saj. Për t’I vënë qështjes fund, Marta kërkon Mefistofelin dhe një tjetër dëshmitar që do të vijnë dhe ligjërisht të dëshmojnë vdekjen e burrit të saj. Djalli pajtohet për të sjellë dikë, për aq kohë sa Margarita do të jetë e pranishme. Atë mbrëmje në kopshtin Martës, Margarita dhe Fausti takohen zyrtarisht për herë të parë. Fausti e mahnit atë me fjalët e tij dhe në një mënyrë i’a rrëmben zemren e saj. Ajo i tregon atij për jetën e saj të vështirë dhe se si ajo i dha gji e motrës së saj të sëmurë foshnje, derisa motra e saj vdiq. Margarita nuk ka familje tjetër përveç vëllait të saj, i cili është larg në luftë, dhe nëna e saj. Mefistofeli dhe Martha gjithashtu flirtojnë me njëri tjetrin, teksa Djalli luante lojëra joshjeje me të. Ndërkohë, kur Faust I shpreh dashurinë e tij për Gretchen, ajo luan një lojë të "Ai më do mua / Ai nuk më do", me një lule. Petalen e fundit që e tërheq thotë "ai më do mua" dhe shkon në dhomën e saj. Faust ndjek atë në një kabinë të verës, ku ata thonë lamtumirë. 3

Fausti ishte I dashuruar me të vërtet në Margariten.Këshut ai nga frika se do të korruptonte Margariten me ndjenjat e tij, shkon larg në pyll, ku ai jeton për një kohë në një shpellë. Ai I lutet dhe e falenderon Frymën e Natyrës pasiqe i ka dhënë dhënë atij ndjenja të tilla, sepse tani ai ka një moment dhe një kuptim të jetës që ai nuk dëshiron t’a humb. Mefistofeli gjen Faustin dhe përqesh sjelljen e tij pa mend, duke u fshehur nga gruaja që ai e do. Ai tregon se Fausti duhet të gjejë këtë vajzë, para se a jo t’I argohet pergjithmonë nga duart.. Faust,i mashtruar nga fjalet e Mefistofelit dhe nga pasioni i tij I verbër, pranon se ai duhet të shkojë. Faust kthehet te Margarita, dhe një natë në dhomën e saj, ata diskutojnë ndjenjat e tij mbi fenë. Margarita ishte një e krishterë besnik, dhe ajo e di se as ajo dhe as nëna e saj mund të pranojnë një njeri që nuk beson të njëjtën gjë. Fausti përpiqet të bindë vajzën që ai beson dhe adhuron Perëndinë, por ajo nuk ka mjaft prova të besoj ne fjalët e Faustit . Fausti e bind Margaritën që t’i jep nënës së saj një ilaç gjumi, dhe kështu ata do të mund të jenë të njeri tjetrin në qdo meënyrë. Së shpejti, Margarita mëson se ajo është shtatzënë me Fausti. Një ditë, ndërsa po tërhiqte ujin nga bunari i qytetit dhe, ajo dëgjon thashetheme e vajzave për një vajzë që kishte marrëdhënie seksuale dhe kishte mbetur shtatzënë. Vajza u detyrua të vriste fëmijën e saj dhe tani jeton si lypës dhe familja e saj e ka dëbuar. Margarita ka frikë se ajo do të ndajë fatin i njejtë me atë të vajzës. Margarita i lutet Virgjëreshës Mari që Zoti të ketë mëshirë për të. Faust shkon në shtëpinë e Margaritën për të parë atë saj dhe aty takon të vëllanë e Margaritës,Valentinit. Valentini ka dëgjuar për sjelljen e shthurur e motrës së saj dhe ka ardhur për hakmarrje mbi njeriun që e ka lënë atë shtatëzënë. Ai dhe Faust fillojnë fillojnë të grinden me fjal.Për një qast gjërat dalin nga kontrolli dhe ata perleshen.Fausti nxjerr kamen dhe e ngul atë në zemër të Valentinit. Ai qëndron I shtrirë dhe Margarita vjen për t’a  ngushëlluar vëllanë e saj. Por ai ofendon atë me fjalë të rënda dhe I drejtohet s i një prostitute. Fjalet e tij te fundit ishin duke i thënë motrës se ajo do të jetë e dënuar për veprimet e saj. Margarita shkon në Katedrale për t'u lutur, dhe një shpirt i keq e viziton atë, duke siguruar dënimn e saj. Faust lë Gretchen të marrë pjesënë Natën e Valpurgësit me djallin. Nata e Valpurgës është një natë e vitit kur të gjitha shtrigat, qeniet e këqija, dhe krijesa magjike e botës mblidhen në një vend. Fausti bëhet dëshmitar I kësaj nate të krijesave dhe fillon për të kërcyer me një prej shtrigave. Mbi një zjarr, Mefistofeli dhe Fausti bisedojnë me një grup të artistëve dhe politikanëve në lidhje me gjendjen e botës. Faust I paraqitet nje vizioni Lilit,krijesë mitike ose e njohur si gruaja e parë e Adamit, e cila paralajmëron se do t’a josh Faustin dhe nuk do të sjellë gjë të mirë. Në mbarim të natës Fausti sheh shpirtin e bukuroshes Helenë. Kjo pjesë e veprës titullohet “Endrra e Natës së Vlpurgës” e inspiruar nga “Endrra e Nj ë Nate Vere” t ë Shekspirit. Shfaqja tregon historinë e dasmës së artë mes Mbretit Oberon dhe gruas se tij Titania. Në dasmë marrin pjesë është një variacion i karaktereve, duke përfshirë politikanë, artistë, figura nga mitologjia, filozofë, madje edhe objektet që kanë ardhur në jetë. Ata përfaqësojnë variacione të ndryshme të mendimit, filozofive, ose këndvështrimet artistike për je tën. E gjithë shfaqja-brenda-njëshfaqje eshte refleksion mbi interesa të ndryshme akademike dhe intelektuale të modernizmit.

4

Në një fushë të zymtë, Fausti mëson fatin e Margarites.Ajo vrau fëmijën e tyre të mitur dhe si rezultat u arrestua. Ai bie në një lloj të ri të dëshpërimit dhe mallkon Me fistofelin për krijimin e kësaj çështje pakënaqur dhe marrëveshjes se tyre jo të shenjtë. Mefistofeli kujton atij se ishte ai, Fausti, i cili bëri paktin. Fausti urdhëron djallin për ta derguar atë në burgun ku ishte Margarita në mënyrë që ai mund ta liroj atë. Mefistofeli sjell kuaj, dhe ata I dërgojnë Faustin dhe Djallin në drejtim të fshatit, edhe pse Djalli paralajmëron Faustin që të dy autoritetet, gati për të marrë hakun e tyre për vrasjen e Valentinit nga Fausti. Fausti hyn vjedhurazi në burg dhe e gjen Margaritën. Ajo nga izolimi është qmendur, dhe ajo nuk e njeh Faustin.Ajo e ngaterron atë për xhelatit saj. Fausti ofron asaj që të ik me të, por ndjenja e saj vet të fajit dhe turpit, si dhe perspektiva e jetës dëshpërues që ajo do të jetojë jashtë burgut, e pengon atë që të ikë. Margarita dorëzon shpirtin e saj në duart e Zotit dhe ne gjykimin e tij, Mefistofeli hyn për të të treguar Faustit që ata duhet të largohen ose do të kapet nga autoritetet dhe do vuajë të njëjtin fat e ekzekutimit si Margarita.. Fausti dhe Mefistofeli ikin nga qelia e Margariten teksa ajo leshon një britmë të madhe duke thënë emrin e tij.

Përmbyllje: Ne skenen simbolike Kodrat e Larta,Fausti sheh shpirtin e bukur te Margarites,keshtu ai kthehet te Mefistofeli dhe I thotë atij se krijimi i natyresështë sajuar përmes rrugës evolutive. Me këtë i’a bën me dije Mefistofelit se Djalli do të humb bastin. Fausti edhe me tutje mbetet i nje jte dhe kuptimin per jeten e krijon te tek krijuarit. Vjen deri te realizimi i idesë së tij për tharjen e kënetës dhe ndërtimin e fermave për të mirën e njerëze. Me këtë përfundohet ndikimi i magjise së Djallit mbi Faustin. Fausti,hulumtuesi i përhershëm,i cili ka dashur të depërtojë pas botës së dukshme,vjen deri tek përfundimi se njeriu është krijues dhe në botë nuk ka vlerë me të lartë se dobia e punës në jetë. Ai vdes i kenaqur ku e pret edhe shpirti i bardhë i Margarites ose Gretes.

Tema:Kërkimi i kuptimit i jetës së individit në përgjithësi,raportet e njeriut me realitetin që e rrethon dhe raporti ndaj vetvetes është tema kryesore e Faustit.

Idea:Teksti është plot skena në të cilat Gëte I shpreh njohuritë e veta mbi njeriun,natyrën,botën,rendin shoqëror,mitologjinë,filozofinë antike dhe mesjetare,si dhe atë të shek. XVIII,duke i sublimuar idetë më avangarde. Në ‘Faust’ paraqiten edhe idetë iluministe që në atë kohë ishin mjaft të përhapura.

Motivi:Motivi është I ngjajshëm me temën. Kompozicioni: Fausti i Gëtes është e ndertuar nga dy pjesë.

5

Personazhet: Engjujt: Gabrieli,Rafaeli etj. Janë engjujt që e lavderojn Zotin ne pjesen hyrese, Prolog ne Qiell. Fausti:është personifikim i shpirtit të ri,bashkekohor,I afirmimit të aspiratave dhe forcave krijuese të

njeriut. Atë e mundon mendimi se i ka kaluar jeta pa gezime dhe perkundër atij mësimi ai nuk u ka dhënë njerëzve ide të mjaftueshme që të mund të depërtoj në fshehtësitë e njerzimit. Asnjëherë nuk është I qetë me rezultatet e trij,gjithmonë është në kërkim,që të prodhojë diqka të re. Sipas tij,në themel të krijimit të botës nuk qëndron fjala por vepra. Mefistofeli:Paraqet të kundërtën e Faustit. Një djall me thundër në njërën këmbë. Ai është mishërimi i

dyshimit dhe I mohimit. Eshtë I ulet,arrogant dhe I ftohtë.Priret prej epsheve të uleta. Sipas tij,kuptimi i  jetes ka të bëjë me plotësimin e kerkesave të imëta. Margarita(apo Greta):paraqet vashën e re e të bukur qytetare,e cila dashurohet në Faustin. Ajo mbetet

shtatzënë me të dhe e mbyt femijën e saj. Si denim,atë e arrestojnë dhe e varin,pra fundi i saj është tragjik. Vagneri:është shoku dijetar i Faustit. Helena:Krijesa e bukur mitike me të cilen Fausti martohet Naten e Valpurgës. Valentini:Vellau i Margarites ,te cilin e vret Fausti. Personazhet e tjerë janë:Shtrigat,Shpirtat,Zoti, dhe simbolet e tjera ne Endrren e Nates se Valpurgeës etj . Gjuha në të cilën është shkruar vepra: Vepra u shkruajt në gjuhën gjermane nga edhe vinte vetë Gëte.

6