Final Resourcebook Grade3

1

Sangguniang Aklat Para Sa

Araling Panlipunan Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador edukador mula sa mga publiko publik o at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. [email protected].

Kagawaran ng Edukasyon Republika Republika ng Pilipinas

2

Sangguniang Aklat Para Sa

Araling Panlipunan Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador edukador mula sa mga publiko publik o at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. [email protected].

Kagawaran ng Edukasyon Republika Republika ng Pilipinas

2

Sangguniang Sanggun iang Aklat Aklat Para Sa Araling Araling Panlipunan P anlipunan Rehiyon IV-CALABARZON Unang Edisyon, Edisyon, 2014

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: H indi maaaring magkaroon magkaroon ng karapatang karapatang -sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty  bilang   bilang kondisyon.  Ang  Ang mg a akda / ma teryales teryales (mga mg a kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan laraw an , ngalan nga lan ng produkto o brand names, tatak o trademarks , atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala ( publisher   pub lisher ) at may-akda ang karapatang -aring iyon. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim : Br. Br. Armin Armin A. Luis tro FSC FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.

Mga Bumuo ng Sangguniang Aklat Focal Person (AP): Tagapangasiwa: Manunulat:

Thea Joy G. Manalo  Agnes G. Rolle, Walter F. Galarosa Galarosa Walter F. Galarosa, Galarosa, Jose Paolo R. Dapula, Jinky D. Precioso, Alona A. Encinares, Leah Guillang, Godfrey D. Rutaquio, John Darryl B. Arit, Jasmine V. Laguador, Thea Joy G. Manalo

Mga Nag-ambag:

Janeth A. Abanador

Tagasuri:

Lourdes Z. Hinampas

Tagapagtala:

 Alona  Alona A. Encinares, Jinky D. Precioso, Precioso, Jose Jose Paolo R.

Tagaguhit:

 Angel Ellaine E llaine C. dela Rosa, Jeffrey V. Cambronero

Taga-anyo:

Jose Paolo R. Dapula, Eric De Guia Guia

Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Publishing House, Inc. Department of Education-Instructional Materials Materials Council C ouncil Secretariat (DepEd-IMCS) Office Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex Meralco Avenue, Avenue, Pasig Pasi g City Ci ty Philippines 1600 Telefax: Telefax: (02) 634-1054 634-10 54 or 634-1072 634-1 072 E-mail Address: [email protected]

3

PARA SA MGA GURO, Layunin ng Araling Panlipunan na makapaglinang ng mga kabataan sa Ikatlong Baitang na may kakayahang makapagpamalas ng malawak na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal. Binubuo rin sa kaisipan ng mga mag-aaral ang malalim na pag-unawa sa sariling lalawigan at karatig na lalawigan higit ang kinabibilangang rehiyon upang ito ay mailarawan ng may pagmamalaki. Ang magiging pokus ng mga aralin ay ang sariling lalawigan at rehiyon. Maaring hindi sapat ang mga pagtatalakay ng mga konseptong pangrehiyon sa Kagamitan ng Mag-aaral na inihanda ng mga manunulat sa pambansang antas. Kung kaya’t kinakailangan ang kaakibat na sanggunian upang mas mapapalalim pa ang mga aralin at maiangkop sa mga mag-aaral.

Ang Sangguniang Aklat Para sa Araling Panlipunan na ito ay ginawa upang matulungan ang guro sa pagtuturo ng asignatura. Nakapaloob dito ang talaan ng mga sanggunian , at mga karagdagang impormasyon tungkol sa rehiyon kasama ang mga lalawigan nito na sumusuporta sa mga pagtalakay at mga gawain sa Kagamitan ng Mag-aaral at Gabay ng Guro ( LMs and TGs). Mas mainam na gamitin ang mga impormasyon sa aklat na ito pagkatapos talakayin ang mga aralin sa Kagamitan ng Mag-aaral Ang mga bahagi ng sangguniang aklat ay ang mga sumusunod: Tuklasin Mo –   naglalahad ng paksang aralin sa pamamagitan ng kuwento, usapan, talata, mga larawan, tula, at awit tungkol sa sariling rehiyon at mga lalawigan na kasapi nito Gawin Mo-sinusubok ang pagkaunawa sa paksang aralin na tungkol sa 



sariling rehiyon at mga lalawigan na kasapi nito Paalala:  May mga pagkakataon na limitado o hindi sapat ang mga impormasyong makikita sa aklat na ito. Mayroon ding mga impormaryong nauulit na hango sa ibang aralin batay sa paksa. Inaasahan ang iyong pakikipagtulungan upang maisalin sa mga mag-aaral ang wasto at sapat na kaalaman sa bawat paksa. Hinihiling din ang maayos na pagsasagawa ng bawat Gawain upang malinang ang mga kasanayan na nakapaloob dito. Matagumpay na pag-aaral at pagtuturo ang hangad namin pa ra sa inyo. MGA MANUNULAT

4

Mga Nilalaman Yunit 1 : Ang Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon Aralin 1: Aralin 2:

Aralin Aralin Aralin Aralin Aralin

Aralin Aralin

Aralin

Aralin

Mga Simbolo sa Mapa ….................. Kinalalagayan ng mga Lalawigan Sa Rehiyon Batay sa Direksyon at Distansiya ……………………………... 3: Relatibong Lokasyon ng mga Lalawigan sa Rehiyon …………….... 4: Katangian ng mga Lalawigan sa Rehiyon ……………………………....... 5: Populasyon sa Aking Pamayanan …………………………... Populasyon sa Aking Rehiyon ……... 6: 7: Katangiang Pisikal na NagpapaKilala ng Iba’t-ibang Lalawigan Sa Rehiyon …………………………..... 8: Mga Anyong Tubig at Anyong Lupa sa Aming Rehiyon …………..... 9: Pagkakaugnay-ugnay ng mga Anyong Tubig at Anyong Lupa Sa Aking Lalawigan at Rehiyon …... 10: Paggawa ng Mapa na Magpapakita ng mahalagang Anyong Lupa at Anyong Tubig Sa sariling Lalawigan ……………..... 11.1: Mga Lugar na Sensitibo sa Panganib Batay sa Lokasyon at Topograpiya …………………………

5

Aralin 11.2: Maagap at Wastong Pagtugon Sa mga panganib na madalas Maranasan ng Sariling Rehiyon …………………………...….. Aralin 12: Mga Pangunahing Likas na Yaman Ng mga Lalawigan sa Rehiyon ……………………………….. Aralin 13.1: Matalino at di-matalinong Pangangasiwa ng Likas na Yaman sa Sariling Lalawigan at Rehiyon ………………………...…….. Aralin 14: Ang Kapaligiran ng Aking Lalawigan sa Rehiyon…………...….

Yunit 2: Ang Mga kwento ng mga Lalawigan sa sariling Rehiyon

Aralin 1.1:

Pinagmulan ng mga Lalawigan Sa kinabibilangang Rehiyon …….. Aralin 1.1.1: Pinagmulan ng Lalawigan Ayon Sa Batas ……………………………… Aralin 1.1.2: Mga Pagbabago sa Aking Lalawigan at mga karatig na Lalawigan sa Rehiyon …………..… Aralin 1.2: Timeline ng Makasaysayang Pangyayari sa Aking Rehiyon ………………………….…… Aralin 1.3: Paraan ng Pakikipagtulungan Ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon ……..… 6

Aralin 2:

Mga Pagbabago at PagpapaTuloy ng Aking Lalawigan at Kinabibilangang Rehiyon …….….

Aralin 3:

Mga Kuwento ng Kasaysayan at Mga Makasaysayang Pook sa Aking Lalawigan at Rehiyon ……. Mga Natatanging Simbolo at Sagisag ng Aking Lalawigan …… Ilang Simbolo at Sagisag na Nagpapakilala sa Iba’t-ibang Lalawigan sa Rehiyon …………… Kahulugan ng Opisyal na Himbo ng Kinabibilangang Lalawigan ………..…………….….. Iba Pang Sining na NagpapaKilala ng Sariling Lalawigan at Rehiyon ……………………….……. Mga Bayani ng Sariling Lalawigan at Rehiyon …………... Pagpapahalaga sa mga Bayani ng lalawigan at Rehiyon …………………………….. Paglikha ng Anumang Sining Tungkol sa Bayani ng Lalawigan o Rehiyon na nais Tularan ……………………….…...... Ako at Ang Kuwento ng mga Lalawigan ………………………….

Aralin 4: Aralin 5:

Aralin 6.1:

Aralin 6.2:

Aralin 7.1: Aralin 7.2:

Aralin 7.3:

Aralin 8:

7

Yunit 3 : Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng Kinabibilangang Rehiyon Aralin 1: Aralin 2:

Ano ang Kultura? ……………………. Impluwensya ng Klima at Lokasyon sa pagbuo at PagHubog ng Pamumuhay sa isang Lugar ……………………………….…. Arallin 3.1: Ang Kultura ng Aming Lalawigan ……………………...….… Aralin 3.2: Mga Pangkat ng mga Tao sa Rehiyon ng Kinabibilangan Ko ….. Aralin 3.3 Ang Mga Wika at Diyalekto sa Aming Lalawigan at Rehiyon ……. Aralin 4: Nakikilala ang Kultura ng Aking Rehiyon sa Aming Makasaysayang Lugar …………………………………. Aralin 5: Kultura Ko, Kultura Mo Magkaiba, Magkapareho……….. Aralin 6: Nakikilala kami sa Aming Kultura ……………………………….. Aralin 7: Mga Pangkat ng Tao sa Lalawigan at Rehiyon, Igagalang Ko ………………….…………………. Aralin 8: Sining Mo, Pahalagahan Mo Mga Sining ng Lalawigan …….…. Aralin 9: Mga kaugalian, paniniwala at Tradisyon ng Iba-ibang Lalawigan Sa Rehiyon ……………………….….

Aralin 10:

Mga Katawagan sa Iba-ibang Layon ng Aming Rehiyon ………. 8

Aralin 11:

Yunit 4:

Ang Mapang Kultural ng Aking Rehiyon ……………….…….

Ekonomiya at Pamamahala

Aralin 1:

Aralin 2: Aralin 3:

Aralin 4: Aralin 5:

Aralin 6:

Aralin 7:

Aralin 8:

Kapaligiran at Ikinabubuhay sa Mga Lalawigan ng Kinabibilangang Rehiyon ……..... Likas na Yaman ng Kinabibilangang Rehiyon ………. Pinanggalingan ng mga Produkto at industriya ng Kinabibilangang Lalawigan at Rehiyon …………………………….. Mga Produkto at Kalakal ng Kinabibilangang Rehiyon …….… Magkakaugnay na PangKabuhayan ng mga Lalawigan Sa Rehiyon ………………………… Pakikipagkalakalan tungo sa Pagtugon ng Pangangailangan Ng mga Lalawigan sa Rehiyon ………………………….…. Kahalagahan ng Imprastraktura Sa Kabuhayan ng mga Lalawigan ………………………...... Ang Kalakal ng Lalawigan……… 9

Aralin 9: Aralin 10: Aralin 11:

Aralin 12: Aralin 13:

Aralin 14:

Aralin 15:

Aralin 16:

Ang Pamunuan sa mga Lalawigan sa Aking Rehiyon …... Mga Namumuno at Kasapi Ng mga Lalawigan ……………… Mga Tungkulin at Pananagutan Ng mga Namumuno sa Aking Lalawigan …………………………. Paraan ng Pagpili ng Pinuno ng Lalawigan …………………………. Kahalagahan ng Pamahalaan Sa bawat Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon ….…… Paglilingkod ng Pamahalaan Sa mga Lalawigan ng Kinabibilangang Rehiyon …….… Pakikilahok sa mga Proyekto Ng Pamhalaan ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon …………………………….. Kabahagi Ako sa Pag-unlad Ng Aking Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon ……….

10

YUNIT I Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon

11

Aralin 1: Ang mga Simbolo sa Mapa

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Pag - aralan ang mapa ng CALABARZON

Mapa ng CALA BARZON na may mga simbolo Ipakita sa larawan ang mga lalawigan, lungsod, at bayan dit o.

12

Punan ng sagot ang bawat kahon sa talahanayan. Gawin it o sa sagut ang papel:

Simbolo sa mapa

Kahulugan ng simbolo

Pangalan ng anyong lupa/tubig o estruktura

Lugar kung saan ito mata tagpuan

Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 2: Kinalalagyan ng mga Lalawigan sa Rehiyon Batay sa Lokasyon

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon. Gawain A 1. Tingnan ang mapa ng Rehiyon IV-A. 2. Sagut in ang mga t anong sa ibaba ng mapa.

Mga Tanong: 1. Ilang lalawigan ang bumubuo ng Rehiyon IV-A? 2. Ano ang kahulugan ng CALABARZON? 3. Ano ang mga lalawigan na kabilang dit o? 4. Sa anong direksiyon matatagpuan ang sumusunod: a. Rizal- ___________________________ b. Batangas - ________________________ c. Quezon - ___________________________ d. Laguna - ___________________________

13

Gawain B: Tingnan muli ang mapa ng Rehiyon IV-A. Punan ang bawat patlang ng t amang direksiyon ayon sa kinalalagyan nit o sa mapa.

1. Ang Rizal ay nasa gawing _______________ ng Laguna. 2. Ang Batangas ay nasa _____________ ng Quezon. 3. Ang Laguna ay nasa gawing ___________ ng Cavit e. 4. Ang Quezon ay nasa __________ ng Batangas 5. Ang Cavit e ay nasa gawing___________ ng Rizal 6. Ang Quezon ay nasa gawing _________________ng Laguna. 7. Ang Rizal ay nasa direksiyong _____________ ng Cavit e. 8. Ang Laguna ay nasa _______________ ng Quezon. 9. Ang Batangas ay nasa _______________ ng Cavit e. 10.Ang Cavite ay nasa ____________ ng Laguna. Gawain C Gamitin muli ang mapa ng CALABARZON. Tukuyin ang mga lalawigan, bayan o lungsod na mat atagpuan sa mga pangunahin at pangalawang direksiyon. Isulat it o sa kaukulang talulot ng bulaklak. Gawin sa sagut ang papel.

Aralin 3: Relatibong Lokasyon ng mga Lalawigan sa Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Bigyang diin ang karagdagang talata tungkol sa sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.

Pansinin ang mapa ng Rehiyon IV- A CALABARZON. Kung iba’t ibang pulo ang pagbabatayan, mapapansin na nagbabago ang pagt ukoy ng lokasyon ng mga ito. Halimbawa, kung ang pagbabatayan ay ang lalawigan ng Laguna, ang lokasyon ng Batangas ay nasa timog kanluran nit o. Ngunit kung ang pagbabatayan ay ang Cavit e, ang lokasyon nito ay nasa t imog silangan. Pag-aralan ang pagt ukoy ng mga kinalalagyan ng mga lalawigan ng rehiyon. Suriin ito sa t ulong ng mapa. 1. Ang Rizal ay nasa hilaga ng Laguna. 2. Ang Laguna ay nasa silangan ng Cavit e. 3. Ang Cavite ay nasa timog- kanluran ng Rizal. 14

4. Ang Batangas ay nasa kanluran ng Quezon. 5. Ang Laguna ay nasa hilagang silangan ng Batangas. Gawain A Ang sumusunod na halimbawa ay isang paraan ng pagt ukoy sa kinalalagyan ng isang lugar gamit ang relatibong lokasyon. Subukan mong hanapin sa mapa ng Rehiyon I V-A CALABARZON ang sumusunod.

1. 2. 3. 4. 5.

Anong mga lalawigan ang nasa kanluran ng Quezon? Anong lalawigan ang nasa hilagang-silangan ng Batangas? Anong lalawigan ang nasa timog - silangan ng Laguna? Anong mga lalawigan ang nasa silangan ng Cavite? Anong mga lalawigan ang nasa t imog ng Rizal?

Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 4: Katangian ng m ga Lalawigan sa Rehiyon

Ang Rehiyon I V – A o t inatawag na CALABARZON ay binubuo ng limang lalawigan. It o ay ang mga lalawigan ng Cavit e, Laguna, Bat angas, Rizal at Que zon. Ang rehiyong ito ay nasa TimogSilangan ng Luzon at nasa dakong Silangan ng Met ro Manila. Ang rehiyong ito ay itinuturing na maunlad dahil sa malalaking industriyang pinagkikitaan tulad ng mga pagawaan at masiglang kalakalan. Gayunpaman, nakilala rin ang mga lalawigan sa rehiyong ito dahil sa mayamang angking pisikal ng mga it o.

15

LAGUNA Ang lalawigan ng Laguna ay nasa pinakagitnang bahagi ng rehiyon. Ito ay napaliigiran ng mga lalawigan ng Rizal sa t imog, Quezon sa kanluran, Cavit e sa silangan at ng Batangas sa bandang hilaga. Ang lalawigan ay may mahigit na isang daang libong hektarya ng lupa at may kabuuang lawak na 1,823.6 km2. Ang malaparaisong Laguna ay nasa paanan ng t atlong matataas na bundok ng Makiling at Banahaw at ilang bahagi ng Sierra Madre. Ang Lawa ng Laguna sa hilaga ng lalawigan ay it inut uring na pangatlo sa pinakamalapad na lawa sa Asya. Halos sangkatlong bahagi ng Laguna ay nasasakop pa ng masukal na kagubatan kung kaya karamihan sa mga produkto ay nangagaling dito. Ang Laguna ay isa sa mga lalawigan na may pinakamaraming hot springs. Karaniwan itong matatagpuan sa mga bayan ng Los Baños at Calamba. Dinarayo ito ng mga turista. Sa bulubunduking bayan ng Nagcarlan at karatig nito, makikita ang walong bundok. Sa San Pablo naman makikita ang pitong mas maliliit na lawa na sadyang nakawiwiling pasyalan. Malaking bahagi ng Laguna ay angkop sa pagsasaka ng mga palay at iba pang pananim. Ang mga bayang mas malapit sa Maynila ay nagkaroon na ng mga industriya na pangunahing hanapbuhay ng mga t aga roon.

BATANGAS

Ang lalawigan ng Batangas ay mat atagpuan sa t imogkanlurang bahagi ng Luzon. I to ay napaliligiran ng mga lalawigan ng Cavit e at Laguna sa hilaga at ng Quezon sa Silangan. Ang pinakatimog ng lalawigan ay ang isla ng Mindoro na pinaghiwalay ng Verde I sland Passage at West Philippine Sea o Dagat Kanlurang Pilipinas sa dakong kanluran nito. Pumapangalawa ang lalawigan ng Batangas sa lawak at laki nit o sa buong Rehiyon IV- A na may kabuuang lawak na mahigit sa 3,165. 8 km2. Ang lalawigang ito ay naging t anyag dahil sa pinakamaliit at akt ibong bulkan sa buong daigdig na napaliligiran ng isang lawa. It o ang Bulkang Taal. Ang malaking bahagi ng lalawigan ay t inat animan ng iba’t ibang produktong agraryo katulad ng tubo sa Nasugbu na pinanggagalingan ng malaking produksiyon ng asukal. Bagama’t malaking bahagi ng lalawigan ang angkop na sakahan, may ilang bahagi rin ang ginagawang pastulan ng mga baka dahil sa

16

bulubundukin ang mga lupain sa mga bayan ng San Juan at Bauan. Mahaba rin ang baybayin ng Bat angas na kadalasan ay dinarayo pa ng mga turista. RIZAL

Ang pambansang bayani na si Dr. Jose P. Rizal ang naging basehan ng pangalan ng lalawigang ito. Ang lalawigan ng Rizal ay t inatawag na “Duyan ng Pambansang Sining” dahil sa mga kinilalang Alagad ng Sining t ulad nina Carlos “Botong” Francisco at Vicente Manansala na pawang mga taga-Rizal. Ang lalawigang ito ay mat atagpuan sa hilaga ng Laguna at kanluran ng Quezon. I to ay nasa hilagang bahagi ng rehiyon at may kabuuang sukat na 1,308.9 km2. Hindi man kasinlaki ng Quezon at Batangas, ang kalakhan ng lalawigang ito ay bulubundukin. Ang bahaging kanluran ng lalawigan na malapit sa Maynila ay mait ut uring na kapatagan. Ito ay industriyal na lugar na karaniwang hanapbuhay rito. Malaking bahagi sa dakong silangan ng lalawigan ay bahagi ng Sierra Madre kung kaya’t maraming bayan ng Rizal ang nasa kabundukan. Katulad din ng karamihan ng lalawigan sa Rehiyon IV-A, tag-init kapag Nobyembre hangang Abril. Tag-ulan naman sa ibang mga buwan. Ang temperat ura ay nagiging malamig sa mat ataas na bahagi ng lalawigan.

QUEZON Ang lalawigan ng Quezon ang pinakamalawak sa buong Rehiyon I V-A sa sukat ng 8,706.6 km2. A ng lalawigan ay nasa pinakasilangang bahagi ng rehiyon. Sa Kanluran nito ay ang mga lalawigan ng Rizal, Laguna, at Bat angas at sa silangan naman ang Dagat Pasipiko. Ang lawak at lokasyon ng Quezon ay pangunahing dahilan kung kaya’t karamihan sa hanabuhay ng mga t aga roon ay pangingisda at pagsasaka.

Halos kalahati ng lalawigan ay mat aas kaya naman ang mga bayan sa dakong hilaga ng lalawigan ay nasa kabundukan. Ang malaking bahagi ng Sierra Madre ay mat atagpuan sa kahabaan ng lalawigan ng Quezon. Kabilang dito ang Bundok Banahaw na siyang pinakamataas na bahagi nit o. Ang maliit na lugar sa gitnang bahagi ng Quezon ang t inataniman ng iba’t ibang pananim lalo na ng palay. Ang silangang bahagi naman ng lalawigan ay isang tangway na kung tawagin ay Bondoc Peninsula. Nag-iiba ang dami ng ulan sa iba’t

17

ibang bahagi ng Quezon. Kapag Nobyembre hanggang Abril, asahan ang kapal ng pag-ulan sa silangang bahagi ng Quezon ngunit hindi gaano sa hilagang bahagi nit o. Mas higit na nakikit a ang kaibahan sa Bondoc Peninsula at Lamon Bay na hindi gaanong umuulan. CAVITE

Ang Cavite ang pinakamaliit na lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON na may sukat na 1,297.6 km². Ito ay matatagpuan sa katimugang baybayin ng Look ng Maynila at 30 kilometro sa t imog ng Maynila. Trece Mart ires ang kabisera nito. Ito rin ang nanatiling sentro ng pamahalaang panlalawigan dahil narit o ang kapit olyo. Pinalilibutan ang Cavit e ng mga lalawigan ng Laguna sa silangan at Batangas sa timog. Sa kanluran mat atagpuan ang Dagat Timog Tsina. Ito ay may kabuuang populasyon na 3,090,691 batay sa 2010 sensus. Ang Cavite ay isa sa mga lalawigan sa Pilipinas na mabilis ang pag-angat ng ekonomiya dahil malapit ito sa Metro Manila. Nahahat i ang lalawigan ng Cavite sa 18 bayan at 5 lungsod. Ang mga lungsod ng Cav ite at Tagaytay, Trece Mart ires, Dasmarinas, Imus at Bacoor. Ang kalakhan ng lalawigan ay pat ag. Mataas lamang sa bahagi ng timog patungong Tagaytay. Matatanaw dito ang Lawa ng Taal sa Batangas. Ang pangunahing ikinabubuhay ng mga t ao dito ay Pagsasaka. Ang Cavit e ay may dalawang uri ng klima. Ang tagtuyot na nagsisimula sa Nobyembre hanggang Abril, at t ag-ulan, na nagsisimula sa Mayo hanggang Oktubre. Ang pinakamalamig na buwan ay sa pagit an ng Enero at Pebrero at pinakamainit naman kapag Abril at Mayo. ( Sanggunian: WIKI FILIPINO) Gawain A A. Batay sa nabasa, ilarawan ang kabuuang pisikal na katangian ng mga lalawigan sa iyong rehiyon. Sagutin ang mga katanungan sa ibaba. I sulat sa sagutang papel.

1. Anong lalawigan ang karamihan ng lugar ay bulubundukin? 2. Anong lalawigan ang nasa kapatagan ngunit napapalibutan ng mga bundok? 3. Anong lalawigan ang karamihan sa lugar ay kapat angan ngunit may ilang bahagi sa silangan na bulubundukin kung kaya’t mas angkop ito sa pagpapastol? 4. Anong lalawigan ang pinakamalawak ang lupain sa buong rehiyon ngunit ang karamihan nito ay bulubundukin? 5. Anong lalawigan ang may malawak na sakahan at mahabang baybayin?

18

B. Batay sa inyong sagot sa it aas, hanapin ang mga salita sa puzzle at isulat sa sagut ang papel. C I C O L N A H Y Q

A A O I N U A L Z E

V B V Q W N E A T B

I A G U N A B G P A

T T M U T S U U O T

E A Q U E Z O N C A

O N O R I Z A A H N

L G F E B N O N O G

L A R I Z A L U E A

Q U E Z O N I T E S

Gawain B

A. Punan ng t amang impormasyon ang bawat kahon sa ibaba upang makompleto ang talaan ng mga kat angian ng mga lalawigan. Katangian ng mga Lalawigan sa Rehiyon IV-A CALABARZON Lalawigan

Lokasyon

Direksiyon

Cavite Laguna Batangas Rizal

Quezon

19

Sukat

Anyo

B. Sabihin kung anong direksiyon ang t atahakin kung pupunta sa mga lugar ng rehiyon. 1. 2. 3. 4. 5.

Papuntang Cavit e mula sa Laguna? Papuntang Quezon mula Batangas? Papuntang Rizal mula Cavite? Papuntang Laguna mula Rizal? Papuntang Quezon mula Laguna?

Gawain C

Paghambingin ang sumusunod na pares ng lalawigan na hindi lalampas sa tat long pangungusap bawat isa. 1. Cavite at Quezon 2. Batangas at Rizal 3. Quezon at Laguna 4. Laguna at Batangas 5. Cavit e at Batangas

Aralin 5: Populasyon sa Aking Pamayanan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang aktual na datos sa sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.

Populasyon ng Bahagi ng m ga Barangay ng San Narciso, Quezon  Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value) Barangay Populasyon Abuyon 4,500 A Bonifacio 700 Bani 1,300 Binay 2,500

20

Bilang ng m ga Babae at Lalaki Lalaki Barangay A buyon buyon

Babae 2,700

Lalaki 1800

Kabuuan 4,500

A Bonifacio Bonifacio

400

300

700

Bani

700

600

1,300

Binay Buenavista Buenavist a

1300 800

1200 900

2,500 1,700

Bilang ng n g Matatanda Matatanda at Bata Bata Barangay

Matatanda (edad mataas m ataas pa sa 18) 2500

Kabuuan

A buyon buyon

Bata (edad 18pababa) 2000

A Bonifacio Bonifacio

300

400

700

Bani

500

800

1,300 1,300

Binay

1000

1500

2,500

Buenavist Buenavista a

1000

700

1,700 1,700

4,500

Batangas Populasyo Populasyon n ng Bahagi ng m ga Barangay ng Bauan, Batangas  Ayon  Ayon sa 2010 Census Census Popu Populat lat ion and Hous Housing ing (Appoximat (Appoxim at ed value) Barangay Populasyon Alagao 1,836 Aplaya 7,604 As-is 2,239 Bagong Silang 410 Baguilawa 1,412

Bilang ng m ga Babae at Lalaki

21

Barangay

Babae

Lalaki

Kabuuan

A lagao

858

978

1,836

A playa

4,061

3,543

7,604

A s-is

1,042

1,197

2,239

Bagong Silang Baguilawa

171 714

239 698

410 1,412

Matatanda (edad mataas m ataas pa sa 18) 835

Kabuuan

A lagao

Bata (edad 18pababa) 1,001

A playa playa

3,998

3,606

7,604

A s-is

1,086

1,153

2,239

Bagong Silang

195

215

410

Baguilawa

715

697

1,412

Bilang ng n g Matatanda Matatanda at Bata Bata Barangay

1,836

Cavite Bilang ng m ga Babae at Lalaki Lalaki Populasyon Populasyon ng Bahagi ng m ga Barangay Baranga y ng Amadeo, Am adeo, Cavite Cavite  Ayon  Ayon sa 2010 Census Census Popu Populat lat ion and Hous Housing ing (Appoxi (Appoximat mat ed value) Barangay Populasyon Banaybanay 2,155 Bucal 949 Dagatan 2,031 Halang 1,814 Loma 1,816

Barangay

Babae

Lalaki

Kabuuan

Banaybanay Banaybanay Bucal

1,126 437

1029 512

2,155 949

Dagatan Dagat an

986

1,045

2,031

Halang Loma Loma

847 917

967 899

1,814 1,816

22

Bilang ng n g Matatanda Matatanda at Bata Bata Barangay

Matatanda (edad mataas m ataas pa sa 18) 952

Kabuuan

Banaybanay Banaybanay

Bata (edad 18pababa) 1,203

Bucal

464

485

949

Dagatan Dagat an

985

1,046

2,031

Halang

1,001

813

1,814

Loma Loma

845

971

1,816

2,155

Rizal Populasyo Populasyon n ng Bahagi ng m ga Barangay Baranga y ng San Mateo, Mateo, Rizal  Ayon  Ayon sa 2010 Census Census Popu Populat lat ion and Hous Housing ing (Appoximat (Appoxim at ed value) Barangay Populasyon A mpid 27, 365 Dulongbayan Dulongbayan 1 5,030 Dulongbayan Dulongbayan 2 6,837 Gulod Malaya 8,564 Banaba 21,553

Bilang ng m ga Babae at Lalaki Lalaki Barangay A mpid

Babae 12,379

Lalaki 14,986

Kabuuan 27, 365

Dulongbayan Dulongbayan 1

2,111

2,919

5,030

Dulongbayan Dulongbayan 2

2,841

3,996

6,837

Gulod Malaya Banaba

4,775 8,057

3,789 13,496

8,564 21,553

23

Bilang ng Matatanda at Bata Barangay

Matatanda (edad mataas pa sa 18) 1,3381

Kabuuan

Ampid

Bata (edad 18pababa) 1,3984

Dulongbayan 1

3,081

1,949

5,030

Dulongbayan 2

3,988

2,849

6,837

Gulod Malaya

4,986

3,578

8,564

Banaba

12,853

8,700

21,553

27, 365

Laguna Populasyon ng Bahagi ng m ga Barangay ng Cabuyao, Laguna  Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value) Barangay Populasyon Baclaran 12,192 Banaybanay 21,934 Banlic 12,675 Butong 12,360 Bigaa 10,051

Bilang ng m ga Babae at Lalaki Barangay Baclaran

Babae 6,003

Lalaki 6,198

Kabuuan 12,192

Banaybanay

11,401

10,533

21,934

Banlic

5,865

6,810

12,675

Butong Bigaa

6,031 5,070

6,329 4,981

12,360 10,051

24

Bilang ng Matatanda at Bata Barangay

Matatanda (edad mataas pa sa 18) 6,039

Kabuuan

Baclaran

Bata (edad 18pababa) 6,153

Banaybanay

10,849

11,085

21,934

Banlic

5,943

6,732

12,675

Butong

6,580

6,780

12,360

Bigaa

6,039

4,012

10,051

12,192

Gawain A: Sagutin ang Gawain sa LM Gawain B: Sagutin ang Gawain sa LM Gawain C: Sagutin ang Gawain sa LM

Aralin 6: Populasyon ng m ga Lalawigan sa Rehiyon

Ang pamayanan ay maaring barangay, bayan, lalawigan, rehiyon, bansa o buong daigdig. Ito ay kinabibilangan ng mga tao na siyang bumubuo ng populasyon. Dalawang uri ang karaniwang pagsukat ng populasyon. Ang isa ay ang simpleng pagbilang ng mga tao sa isang pamayanan. A ng isa pa ay ang pagsukat ng kapal ng populasyon bat ay sa dami ng t aong naninirahan sa isang bahagi nit o. Ginagamit ang mapa ng populasyon sa pagt ukoy ng bilang ng mga t aong naninirahan sa bawat pamayanan. Nagagamit din ang ganit ong mapa sa pagt utukoy at paghahambing ng populasyon ng mga t ao sa iba’t ibang lugar na nakatira dito. Suriin nat in ang populasyon ng Rehiyon IV- A CALA BARZON. Ito’y rehiyon na malapit sa kabisera ng ating bansa, ang National Capital Region, na marami ang mga sent rong pangkomersyo at industriya. Ano sa palagay ninyo ang epekto nito sa populasyon ng rehiyon? Gaano kalaki o

25

kaliit ang populasyon ng rehiyon? Sa dat os na nakalap tungkol sa populasyon ng bansa noong 2010, ang Rehiyon I V- A CALABARZON ang may pinakamalaking populasyon sa bansa. Sa mapa makikita ang populasyon ng mga lalawigan ng rehiyon noong 2010.

Pananda:

= 100,000 katao

Tingnan muli ang mapa ng rehiyon, di nga ba’t malaki ang sakop nito? T inatayang ang kabuuang lupain ng Rehiyong IV-A CALA BARZON kabilang ang limang lalawigan ay umaabot sa mahigit sa 16,000 km2 na hekt aryang lupain.

Talahanayan ng Land Area ng Rehiyon IV –  A CALABARZON Lalawigan

Land Area

Cavite

1,287.6 km2

Laguna

1.759.7 km2

Batangas

3,165.8 km2

Rizal

1,308.9 km2

Quezon

8,842.8 km2

26

Pag-aralan sa mapa ang kapal ng populasyon sa bawat lalawigan ng Rehiyon IV-A CALABARZON at ang talahanayan tungkol dito. Bakit kaya magkakaiba ang bilang ng mga tao sa iba’t i bang lalawigan? Suriin ang mga paglalarawan ng bawat lalawigan ng rehiyon. Nakat utulong ba ito upang mabigyang rason ang pagkakaiba-iba ng mga populasyon ng mga lalawigan sa rehiyon? Lalawigan

Cavite

Laguna

Katangian ng Anyong Lupa o Anyong Tubig Malawak ang kapatagan, May mahabang baybayin Malawak na kapatagan na napapalibutan ng bundok Malawak ng lawa at maraming talon

Batangas

Malawak na kapatagan Mahabang baybayin

Rizal

Bulubundukin Maliit na bahagi ang kapatagan

Quezon

Maliit na bahaging kapatagan Bulubundukin Malaking bahagi ang tangway

Pangunahing Hanapbuhay

Katangian ng Dami ng Tao

Pagsasaka Pagpapastol Manggawa sa mga pabrika o kompanya Pagsasaka Pangingisda Manggawa sa mga pabrika o kompanya

Tingnan sa mapa

Pabrika ng langis Daungan ng mga barko Manggawa sa mga pabrika Pagsasaka Manggagawa (sa malapit sa Kalakhang Maynila) Pagsasaka pangingisda

Tingnan sa mapa

27

Tingnan sa mapa

Tingnan sa mapa

Tingnan sa mapa

Iba- iba rin ang pangkat ng mga tao na kabilang sa populasyon ng bawat lalawigan. Sa ating rehiyon, malaking bahagi ang mga pangkat ayon sa kanilang kabuhayan. Kung kaya’t marami r ito ang mga magsasaka, mangingisda, at mangagawa sa iba’t ibang kompanya at pabrika. Malaking bahagi rin ang kababaihan na nakapag-aambag sa paglago ng kabuhayan at kaayusan sa ating pamayanan. A ng buong rehiyon ay t inatawag na rehiyon ng mga Katagalugan dahil sa kanilang gamit na wika ngunit may ilang maliit na bahagi ng populasyon na kasama sa kat utubong pangkat. Sila ang mga naunang mga pangkat na nanirahan sa malawak na lupain ng at ing rehiyon. Paano natin mapahahalagahan ang iba’t ibang pangkat ng tao sa ating mga lalawigan? Gawain A Isipin ang populasyon ng Rehiyon IV- A CALA BARZON. Alin ang pinakamalaki? Alin ang pinakamaliit? Gamit ang mga larawan ng iba’t ibang dami ng tao, ilagay ang akmang larawan sa bawat lalawigan ayon sa kanilang populasyon sa inyong sagut ang papel. Tandaan na ang pinakamaraming tao ang may pinakamalaking populasyon.

Gamitin ang t alahanayan na binigay sa Tuklasin Mo. =1,000,000 katao

28

Gawain B Tingnan ang bar grap tungkol sa populasyon ng iba’t ibang pangkat na mat atagpuan sa ating rehiyon. A no ang masasabi mo t ungkol sa pagkakaiba - iba ng dami ng mga pangkat ? Paghambingin ang mga lalawigan ayon sa grap.

1500 1200 900 Bilang ng 600 Tao 300 0 Pananda

Cavite mangingisda

Laguna

Batangas

Rizal

Quezon

Pangkat ng Tao

manggawa 1. Alin sa mga lalawigan ang may pinakamaraming nakatirang mangagawa? Alin naman ang may pinakamaraming mangingisda?  ___________________________________________________ 2. Bakit sa palagay mo maraming nakatirang manggagawa sa  ___________? Ano ang maaring dahilan kung bakit maraming gustong tumira rito?  ___________________________________________________ 3. Ano ang katangian ng lalawigan ng ______________ at mar ami ang nakat irang mangingisda rit o?  ___________________________________________________ 4. Paghambingin ang bilang ng mga mangagawa sa mga lalawigan ng Rizal at Quezon. Aling lalawigan ang mas maraming mangagawa?  ___________________________________________________

29

5. Paghambingin ang bilang ng mangingisda sa lalawigan ng Laguna at Cavit e. Aling lalawigan ang mas kakaunti ang populasyon?  ___________________________________________________ Gawain C

Basahin muli ang kat angian ng populasyon ng mga lalawigan sa ating rehiyon. Sumulat ng 1-2 t alata t ungkol sa iba’t ibang pangkat sa sariling lalawigan ayon sa sumusunod: 1. Maaaring ihambing ang iba’t ibang pangkat sa mga pangkat ng karatig na lalawigan. 2. Maaaring ilahad ang kaugnayan ng mga uri ng kabuhayan at uri ng lupain ng sariling lalawigan sa karat ig na lalawigan. 3. Maaaring ilahad kung paano pahalagahan ang iba’t ibang pangkat sa sariling lalawigan. Gawing gabay ang halimbawang t alata sa ibaba. Ang mga Pangkat sa Aking Lalawigan Ako’y nakatira sa Cavite. Maraming t aong nakatira rit o. Malawak ang baybayin dito kung kaya karamihan sa hanapbuhay ay pangingisda. Malawak din ang aming bukid kaya marami ang magsasaka. Pero mas marami ang mangingisda kaysa sa magsasaka.

Dahil malapit sa Kalakhang Maynila, marami ang nakatayong kompanya dito. Mas maraming manggagawa ang nakat ira dito kaysa aming karatig na lalawigan. Mahalaga ang mga manggagawa na nakatira sa amin. Sinisiguro ng aming mayor na sapat ang mga sasakyan sa lansangan upang hindi sila maabala sa pagpunt a sa kanilang mga trabaho.

30

Aralin 7: Katangiang Pisikal na Nagpapakilala ng iba't-ibang Lalawigan sa Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang aktual na datos sa sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang m apa ng sariling rehiyon. Gawain A

Isulat ang nakikitang pisikal na katangian ng mga lalawigan batay sa mapa. LALAWIGA N

Mga simbolong nakikita sa mapa

Ipinahihiwatig ng katangiang pisikal

Cavite Laguna Batangas Rizal Quezon

Gawain B. Halina't maglakbay. Sabihin kung saan matatagpuan ang mga kilalang anyong tubig at anyong lupa ng Rehiyon I V- A.

31

Ilagay ang mga lalawigan at lungsod na kung saan matatagpuan ang mga anyong lupa at tubig na nakasulat,

32

Bundok Banahaw  _______________________ Pilipinas

Taal Lake  _________________ Pilipinas

Bulkang Taal  ______________________ Pilipinas

Bundok Makiling  _________________ Pilipinas

Gawain C: Sagutin ang nasa LM

33

Aralin 8:

Mga Anyong Tubig at Anyong Lupa sa Aming Rehiyon

Ang mga rehiyon ay may mga anyong lupa at anyong t ubig na natatangi at nagpapatanyag sa bawat lalawigan nito. Kapag binangit ang ilan sa mga anyong lupa at anyong tubig na ito, agad naalala ng mga t ao ang lalawigan kung saan matat agpuan ito. Tuklasin nat in ang ilan sa mga ito na makikita sa at ing rehiyon at sa karatig nito. Sa Rehiyon IV- A CA LABARZON matatagpuan sa Laguna ang kilalang Bundok ng Makiling, na itinut uring ng mga siyentipiko na isang bulkan ngunit hindi pa pumuput ok sa mahabang panahon. Sa Laguna rin mat atagpuan ang pinakamalaking lawa sa Pilipinas, ang Lawa ng Laguna. Sa Quezon naman makikita ang Bundok Banahaw, isa ring nat utulog na bulkan kagaya ng Bundok Makiling. A t ang ilang bahagi ng bulubunduking lugar ng Sierra Madre. Sa Bat angas naman matatagpuan ang pinakamaliit na Bulkang T aal na nakalubog sa Lawa ng T aal. Matatanaw rin ang kagandahan ng anyo nito sa Tagaytay, Cavite. Bulubundukin naman kung maituturing ang lalawigan ng Rizal ngunit mat atagpuan dito ang Talon ng Hinulugang Taktak na masarap pasyalan ng mag-anak. Pag-aralan nat in ang mga katangian ng ilang anyong lupa at anyong tubig ng bawat lalawigan. Ano kaya ang masasabi natin tungkol sa mga it o? Alin kaya dito ang nagpapakilala ng bawat lalawigan sa at ing rehiyon?

Ilang lawa

Ilang bundok

Ilang talon

Lawa

Laki

Bundok

Taas

Talon

Taas

Laguna

89,076 ha.

Bundok Halcon

2586 m

Pagsanjan

390 ft.

Taal

24,356 ha.

Bulkan ng Malindig

1157 m

Tamaraw

423 ft

34

Gawain A Anong mga anyong lupa o anyong t ubig na makikita sa ating rehiyon? Isulat ang ilan sa mga it o sa sagut ang papel.

Gawain B, C, Tandaan Mo, Nat utuhan Ko: Tingnan sa LM.

Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 9: Pagkakaugnay-ugnay ng mga Anyong Tubig at Anyong Lupa sa Aking Lalawigan at Rehiyon

Nasa bahaging timog ang mga hanay ng bundok sa at ing rehiyon. Ilan dito ay ang Bundok Banahaw na naghihiwalay sa Laguna at Quezon. Ang Bundok Makiling na nasa pagitan ng Laguna at Batangas. Samantala, ang Lawa ng Bombon ay nasa gitna ng Bulkang Taal. Ang Bulkang Taal naman ay nasa gitna ng Lawa ng Taal. Ito ang bulkan na itinut uring na isa sa mga pinakaaktibong bulkan sa Pilipinas.

35

Ang t inatawag na “Lungsod ng Pitong Lawa” ay ang San Pablo dahil sa pit ong lawa na makikita rito. Ang mga ito ay ang Bunot, Calibato, Muhikap, Padparan, Pandin, Sampaloc, at Y ambo. Maging ang Batangas at Cavite ay hindi nagpapahuli kung paguusapan ang katangiang pisikal. Ang lalawigang ito ay maburol sa hangganan ng Maragondon at Batangas. Sa Rizal naman matatagpuan ang HinulugangTaktak. Isang talon na masasabing popular na lugar panturismo sa Lungsod ng Ant ipolo. Ito ang t alon na nag-uugnay sa anyong t ubig at anyong lupa dahil nanggagaling ang tubig sa bundok patungo sa bahaging katubigan t ulad ng sapa at ilog.

Gawain A

Pangkatang Gawain 1.

2. 3.

4.

Itala ang magkakaugnay na anyong lupa at anyong tubig sa inyong lalawigan gamit ang mapang t opograpiya ng Rehiyon I V-A CALABARZON. Pumili ng lider at t agat ala upang maipon ang mga datos na kailangan. Isulat sa talahanayan o t alaan ang magkakaugnay na anyong lupa at anyong t ubig na matat agpuan sa bawat lalawigan at ipaliwanag ito. Iulat ang natapos na gawain ng bawat pangkat.

Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 10: Paggawa ng Mapa ng Mahahalagang Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Sariling Lalawigan at Rehiyon at sa mga Karatig Nito Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.

36

Gawain A

Batay Bat ay sa pisikal na mapa ng iyong rehiyon. rehiyon. Kilalanin Kilalanin ang mga lalawigan na tinukoy t inukoy ng sumusunod na pahayag. I sulat ang t amang sagot sagot sa patlang.  _________1. Dito makikita makikit a ang Bundok Banahaw.  _________2. Kilala Kilala rito rit o ang ang Lawa ng Laguna Laguna at Bundok Makiling.  _________3. Ang Talon ng Hinulugang T aktak akt ak ang pinakatampok pinakat ampok sa lugar na ito.  _________4. Sa lalawigang lalawigang ito it o makikita ang Puert Puerto o A zul Beach Beach Resort. Resort .  _________5. Matatagpuan Mat atagpuan dito dit o ang Bulkang Taal T aal na it inuturing na pinakamaliit na bulkan sa bansa.

Gawain B Basahin at unawaing mabuti mabut i ang ang sumusunod na sit sitwasyo wasyon. n. Sagutin ang mga kat anungan sa task card  sa  sa bawat est asyon. asyon. Buuin ang puzzle ng mapa ng mga lalawigan pagkat pagkatapos apos nit o.

Ang Paglalakbay ng mga Batang Iskawt

Nagkaroon ng pagkakataong pagkakat aong makasama sa kamping kamping ang mga KAB KA B I skawt skawt mula sa Ikatlong I katlong Bait Baitang ang ng Lope Lopezz West West Elementary School noong nakaraang Linggo. Bilang bahagi ng kanilang gawain sa araw na iyon, gagawa sila sila ng n g mapa upang mahanap ang nawawalang piraso ng puzzle ayon ayon sa direksiyo direksiyon n na nakasulat sa task card . Limang est estasy asyon on ang dapat nilang madaanan upang mabuo nila ang puzzle. A ng bawat estasyon ay may nakatakdang nakat akdang gawain upang makuha ang piraso ng puzzle. puzz le.

37

Est asyon asyon 1: Quezon A wit in ang ang Bundok Bundok Banahaw nang malakas upang makuha ang task Pagkatapo aposs umawit, umawit , sasagutin sasagutin ang kat kat anungan na nakasul nakasulat at card. Pagkat sa papel. Tanong: Dito Dit o matat mat at agpuan agpuan ang Bundok Banahaw. It o ay binubuo rin ng kapat agan, t alampas, at bulubunduking anyong anyong lupa. Napaliligiran ito ng mga isla isla at iba pang p ang mga anyong anyong t ubig. A nong lalawigan ito? it o? Maaari nang kunin ang piraso ng puzzle pagkatapos pagkat apos na masagot nang t ama ang kat kat anungan. 

Est asyon asyon 2: Laguna T umalon umalon ng t atlo at long ng (3) beses beses at isigaw isigaw ang a ng "Kami ang mga Batang I skawt skawt ." Sagutin Sagutin ang ikalawang ikalawang katanungan. Tanong: A ng Bundok Makiling Makiling ay isa sa mga anyong lupa rit o. Makikita Makikit a rin rin dit o ang pinakamalaking pinakamalaking lawa sa bansa. Makikita Makikit a rin dito dit o ang Talon ng Pagsanjan Pagsanjan na isa ring atraksy at raksyon on sa lugar. A no ang lalawigang t inut ukoy rit o? 

Estasy Est asyon on 3: Cavite Cavit e Magmart sa habang umiikot umiikot nang t atlong at long ( 3) beses. beses. Sabihin nang n ang malakas ang salit ang "Mabuhay!". "Mabuhay!". Tanong: 

I sa sa mga makasaysayang makasaysayang pook na dinarayo rit o ay ang Bundok ng Maragondon. Maragondon. Dit o pinat ay ang Ama ng Rebolusyong Filipino Filipin o na si Andres And res Bonifacio. A ng lalawigang ito it o ay _______________.?

38

Estasyon 4: Batangas Pumalakpak Pumalakpak at pumadyak habang binabasa ang ang katanungan. kat anungan. Tanong:  Mat atagpuan dito ang pinakamaliit na bulkan na nasa git na ng isang lawa. Marami rin rin ditong dit ong anyong anyong t ubig para sa mahihilig sa isports isport s t ulad ng scuba div ing, jet skiing, snorkeling snorkeling at marami pang iba. Saang lalawigan matat agpuan agpuan ang mga ito?

Est asyon asyon 5: Rizal Sabihin nang sunod-sunod ang mga sagot sa estasyon na napuntahan nila. Tanong: Ang T alon alon ng Hinulugang Takt ak naman naman ang pinakatampok pinakat ampok dito. dit o. Makikita ito it o sa lalawigang nasa gawing itaas it aas ng mapa ng Rehiyon Rehiyon I V-A. Ano ang ang lalawigang ito? 

Gawain C: Sagutin Sagu tin ang nasa LM

39

Aralin 11.1:

Mapanganib na Lugar Batay sa Lokasyon at Topograpiya

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.

FLOOD HAZARD MAP

mababang antas ang pagbaha katamtamang antas ang pagbaha mataas na antas ang pagbaha

40

mababan antas an

a

uho n lu a

katamtamang antas ang pagguho ng lupa

Ipakita ang mga bayan na nasa landslide prone area.

mataas na antas an

41

a uho n lu a

Bukod sa panganib ng bagyo, mapanganib din ang lindol. Pansinin ang Fault Line Map sa ibaba. A ng mapang ito ay nagpapakita ng mga lugar na maaring maging sentro ng paglindol. Ang maiitim na linya ay t umut ukoy sa mga lugar na malaking porsiyento na magkaroon ng lindol.

Fault Line Map na nagpapakita ng mga lalawigan sa CALABARZON na nadadaanan ng Fault Line

Gawain A: Sagutin ang nasa LM

42

3.7 bagyo 2.1 bagyo 1.9 bagyo 1.1 0.6bagyo bagyo 0 bagyo

Isulat ang mga rehiyon at lalawigan.

Gawain B: Sagutin ang nasa LM

Gawain C: Sagutin ang nasa LM

43

Aralin 11.2: Maagap at Wastong Pagtugon sa mga Panganib na Madalas Maranasan ng Sariling Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.

Bilang ng Apektadong Pamilya sa Ilang Lalawigan ng CALABARZON

80000 70000 60000 Bilang ng Pamilya

50000 40000 30000

Lalawigan

Bilang

Cavite

80,000

Rizal Laguna Total 

34,570 22,623 137,193

20000

NDCC Final Report, 2009

10000 0

000 l

a zi u

et

Apektadong Lalawigan n

a i v

g R

a

a

C

L

Gawain A-C: Sagutin ang nasa LM

44

Aralin 12: Pangunahing Likas na Yaman ng mga Lalawigan sa Rehiyon

Likas na Yaman ng CALABARZON Ang rehiyon ng CALABARZON ay pinagpala ng limang malalaking lalawigan. Sagana ang mga lalawigang ito sa likas na yaman na pangunahing pinagkukunan ng pangangailangan. Mayroon itong malawak na kagubatan. Sa lalawigan ng Quezon. Matatagpuan ang matataas na uri ng punongkahoy . A ng mga ito ay pangunahing pinagkukunan ng kahoy at tabla na ginagamit sa paggawa ng bahay, at ibang kagamit an. Sagana rin sa yamang mineral ang mga lalawigan ng Quezon, Cavite, at Batangas katulad ng ginto, pilak, t anso, at nikel. Ang malawak na kapat agan ng ng Quezon, Bat angas at Laguna ay sagana sa palay, niyog, mais, at saging. Ang industriya ng kopra sa lalawigan ng Quezon ay may malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon.

Ang Laguna, Rizal, Batangas, at Quezon ay napaliligiran ng burol na ginagawang pastulan ng mga baka, kambing, baboy, at iba pang hayop. Ang CALABARZON ay napalilibutan rin ng karagatan. Mayaman ito sa yamang dagat t ulad ng isda, korales, perlas, at iba

45

pang lamang dagat . Ang lahat ng mga lalawigan ay mayaman sa pangisdaan lalo sa dahil sa malawak nit ong baybayin. Nasa Laguna naman ang pinakamalaking lawa sa buong bansa. Ang magagandang paliguan at dalampasigan sa Laguna, Cav ite, at Batangas at iba pang lalawigan ay dinarayo ng mga t urista. Nakatutulong ito sa pagtaas ng ekonomiya ng rehiyon. ( Sanggunian: Wiki Filipino) Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C Hanapin ang mga pangunahing likas na yamang mat atagpuan sa CALA BARZON. Piliin ang sagot sa Loop a Word at isulat sa mga patlang na nasa ibaba.

M A N G G A O J H P

U B O D A P O G C A

S I A A S R N B H L

C F S K B K K A R A

B S I S E L H S O Y

A Q N H S N G K M Z

B N X L T O D E I G

O M A N O K A T T K

Y W K C S Q T W E F

S E M E N T O R Y T

Mga Pangunahing Likas na Yaman ng CALABARZON 1._____________________________________ 2._____________________________________ 3._____________________________________ 4._____________________________________ 5._____________________________________

Aralin 13.1: Wastong Pangangalaga ng Likas na Yaman ng Sariling Lalawigan at Rehiyon

Mahalaga ang mga likas na yaman. Dapat pangalagaan ito upang mapakinabangan ang mga yamang nakukuha rito. Narito

46

ang mga halimbawa ng ginagawang pagpapahalaga ng mga lalawigan upang mapanat ili ang kaayusan ng likas na yaman nito. Sa Batangas, nagkakaloob ng Batangas Recognit ion Awards for Verde Passage Out standing (BRAVO) Marine Protected Areas. Ang mga bayan at lungsod dito ay may natat anging programa sa pangangalaga ng kanilang baybaying dagat . Naglalayon it ong bigyan ng proteksiyon ang mga baybayin laban sa pagmamalabis, partikular na ang coral and marine sanctuary na napapaloob sa Verde Island Passage. Kinabibilangan ito ng Tingloy, Taal, Balayan, San Pascual, Bauan, San Luis, Calaca, San Juan, Calatagan, Nasugbu, Lemery, Lobo, Lian, at Lungsod ng Batangas. Sa Quezon, nagsama-sama ang iba’t ib ang ahensiya, at sangay ng pamahalaan sa hangaring mapangalagaan ang kalikasan sa pamamagit an ng isinagawang Provincial Environment al Law Enforcement Summit. Ayon kay A tty. Maria Generosa Mislang, Executiv e Director ng Tanggol Kalikasan, layunin nito na makabuo ng plano ang mga stakeholders ukol sa pagpapat upad ng batas pangkalikasan. Ayon naman kay Mayor Oliver Dator ng Lucban, Quezon, na ipinakikit a ng gawaing ito ang inisyatibo ng bawat isa na panindigan na makamit ang kat uparan ng inaasam para mapangalagaan ang likas na yaman ng lalawigan. Ang lalawigan ng Laguna naman ay nagt atag ng Laguna Lake Development Authority noong 1966. Ito ay isang ahensiya ng pamahalaan na may pananagut an sa pagt aguyod, pagsulong, at pagpapanatili sa lawa at tubig nito. Hindi lamang ang lalawigan ng Bat angas, Quezon, at Laguna ang may ginagawang paraan upang mapangalagaan ang kanilang likas na yaman. Ang Cavit e at Rizal rin ay may mga ipinatut upad na batas na naglalayon mapangalagaan ang likas na yaman nit o. Ito ay patunay na binibigyang halaga ng bawat lalawigan sa CALA BARZON ang mga likas na yaman. Gawain A : Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 14: Ang Kapaligiran ng Aking Lalawigan at mga Lalawigan sa Rehiyon

Ang Rehiyon IV-A CALABARZON ay nasa timog kanlurang bahagi ng Luzon. A ng pinakamalaking isla sa bansa. A ng rehiyon ay

47

napalilibutan ng Rehiyon II at III sa hilagang-kanluran at ng Region V at Dagat Pasipiko sa timog-kanluran. Ang mga lalawigan ng Bat angas, Cavite, at katimugang bahagi ng Quezon ay napalilibutan ng mga anyong-tubig na Kanlurang Dagat ng Pilipinas, Lawa ng Tayabas, at Mogpog Pass. Mula sa t imog na bahagi ng Luzon, makikita ang lalawigan ng Rizal, Laguna, at Cavit e. Ang mga ito ang pinakamalapit sa Kalakhang Maynila, ang kabisera ng bansa.

Sa kabuuan, ang Rehiyon IV-A CALA BARZON ay sagana sa mga produktong agrikultural at pandagat dahil sa matabang lupa na sakahan at mahabang baybayin. Gayunpaman, bulubundukin ang malawak na bahagi ng rehiyon. Lalo na ang mga lalawigan ng Rizal, Quezon, at ilang bahagi ng Cavit e, Laguna at Bat angas. Makikita sa buong kahabaan ng Quezon ang malaking bahagi ng Bundok ng Sierra Madre na umaabot hanggang sa lalawigan ng Rizal at Laguna. May mat aas na bahagi rin ang lalawigan ng Cavit e at Bat angas, ngunit ang kalakhan nit o ay kapatagan. Ang dalawang lalawigan ding ito, kasama ang Quezon ay may malawak na baybayin na pinanggagalingan ng marami sa mga produktong dagat n g rehiyon. Hindi man dagat ang pinagkukunan ng lalawigan ng Laguna, sagana pa rin it o sa isda dahil sa nat atanging lawa nito, ang Lawa ng Laguna. Isa ito sa pinakamalaki sa buong mundo. Karaniwang klima sa rehiyon ay tag-init mula Nobyembre hanggang Abril. Tag-ulan naman sa mga nat itirang buwan ng taon. May mga panahon naman lalo na sa t imog na bahagi ng rehiyon, na mahaba ang tag-ulan kaysa sa tag-init. Ang Cavite at ang hilagang bahagi ng Batangas ay karaniwang nakararanas ng natatanging panahon na tag-init at t ag-ulan sa buong taon. Ang Quezon, Laguna, at Rizal ay nakararanas ng t ag-ulan at t ag-init ano mang buwan sa buong taon. Pansinin ang iba’t ibang anyong lupa at anyong tubig na makikita sa iba’t ibang lalawiga n ng rehiyon ayon sa mapa. Ano-ano ang pagkakapareho o pagkakaiba ng mga anyong ito? Sadyang nat atangi ang ganitong mga anyo sa rehiyong ito. Katunayan, nakaaakit sa mga t urista ang mga nat atanging anyong lupa at anyong t ubig ng rehiyon. Bulubundukin nga kung maituturing ang lalawigan ng Rizal, ngunit dito mat atagpuan ang nagagandahang talon ng Hinulugang Takt ak sa Lungsod ng A ntipolo at T alon ng 48

Daranak sa Tanay,Rizal. May makikita ring talon sa Laguna, ang Talon ng Pagsanjan, na dinarayo ng mga turista. At kung kabundukan din lamang ang pag uusapan, pinakamataas na lugar sa rehiyon, ang Bundok ng Makiling sa Laguna. Sa mga nais umakyat sa bundok na ito madadaanan ang kagubat an ng Makiling. Kasama ang Makiling at Bundok Banahaw na nasa Quezon sa kabundukan ng Sierra Madre. Ang buong Sierra Madre ay makikita sa dakong Silangan ng rehiyon. Sa Laguna mat atagpuan ang isa sa pinakamalaking lawa sa mundo, ang Lawa ng Laguna. May lawa rin na makikita sa Batangas. Dito makikita ang pinakamaliit na bulkan sa buong mundo, ang Bulkang Taal. Matatanaw ang kagandahan ng Bulkang Taal sa Lungsod ng Tagaytay. Isang mataas na lugar sa lalawigan ng Cavite. Kung iikutin ang buong rehiyon, siguradong maraming anyong lupa at anyong tubig na makikita. Ito ang nagpapakilala ng pisikal na kapaligiran ng rehiyon. Ang Rehiyong IV-A CALABARZON ay may malawak na pinagkukunang yaman. Mat abang lupain para taniman at mahabang baybayin upang pangisdaan. Ang saganang likas na yaman ng rehiyon ang isa sa mga dahilan kung bakit ang malaking bahagi ng ikinabubuhay ng mga taga rito ay pagsasaka at pangingisda. Malaking bahagi rin ng ikinabubuhay ng mga t ao ay ang maunlad na indust riyang pangkomersiyo sapagkat ang rehiyon ay malapit sa Kalakhang Maynila. Halos lahat ng lungsod ng rehiyon ay maituturing na maunlad at pamayanang urban. Marami ang naghahanap-buhay at pumapasok sa mga opisina at pabrika ng elekt roniks at iba’t ibang pangunahing bagay tulad ng damit at pagkain sa mauunlad na lungsod ng St a. Rosa sa Laguna, Dasmarinas sa Cavit e, at Lungsod ng Batangas . Gayunpaman, marami pa ring mga indust riya na nagbibigay ng kabuhayan at nagpapakilala sa mga lalawigan ng rehiyon, katulad ng paglililok at paggawa ng palayok at banga sa Paete, Laguna, paghahabi at pagawaan ng lambanog sa T ayabas, Quezon. Gawain A: Sagutin ang nasa LM

49

Gawain B

Gawain C: Tingnan ang mapa ng Rehiyon IV-A CALABARZON. Gamit ang kaalaman sa mga nagdaang aralin, ilarawan ang mga lalawigan sa rehiyon. Sumulat ng 1-2 talata tungkol dito. Maaaring paghambingin ang dalawa o higit pang lalawigan sa rehiyon. Sagut in muna ang mga tanong sa Gawain A bilang gabay upang mas maayos ang paglalarawan sa mga napiling lalawigan.

50

YUNIT II Mga Kuwento ng Aking Lalawigan

51

ARALIN 1.1.1 Pinagmulan ng Lalawigan at ng mga Lungsod nito Ayon sa Batas

Ang Region IV-A o Calabarzon ay binubuo ng labingt atlong (13) lungsod . Ito ay ang Trece Martires, Cavite, Dasmariñas at Tagaytay sa Cavit e, Calamba , SanPablo, at Sta. Rosa sa Laguna, Lipa, Batangas at Lipa sa Batangas, Antipolo sa Rizal at Lucena at Tayabas sa Quezon. Ang bawat lungsod ay binuo sa pamamagitan ng mga batas kaakibat ang mga pamantayan upang lumago it o para sa ikabubut i ng mga mamamayan. Lungsod ng Trece Martires sa Lalawigan ng Cavite  __________________________________________________________________

Ang Lungsod ng Trece Martires ay naging lungsod sa bisa ng Republic Act no. 981 noong May 24, 1954. Ito ay matat agpuan sa hilaga ng bayan ng Tanza, sa timog sa pamamagitan ng mga bayan ng A madeo at Indang, sa silanganng bayan ng General Trias at sa kanluran ng bayan ng Tanza at Naic. I to ay may layong 45 kilometro mula saMetro Manila, 25 kilometro mula sa lungsod ng Cavite, 23 kilometro mula sa lungsod ng Tagaytay at 26.3 kilometro mula sa Puerto Azul. Ito ay isang ika-apat na klaseng lungsod sa lalawigan ng Cavit e. Ito ang nagsisilbing kabisera ng lungsod. Ayon sa sensus noong 2010, mayroon itong 104,559 na populasyon. Ito ay ipinangalan sa labintat long Martir ng Kabite na pinatay ng mga Kastila noong Set yembre 12, 1896. Ang ugnayan at t ransaksyong panlalawigan ay ginagawa sa lungsod. Ito ay nahahati sa labingtatlong (13) barangay. Pinagmulan ng iba pang mga lungsod

Ang Lungsod ng Imus ay ang opisyal na itinalagang lungsod ng lalawigan ng Cavite, sa Pilipinas. Opisyal na ginawang lungsod kasunod ng isang reperendum noong Hunyo 30, 2012.

52

Ayon sa kit a ng lokal na pamahalaan ng Imus noong 2010, ang dating bayan ay nauri bilang isang first class city ng Cavit e na may populasyong 301,624 ayon sa senso noong 2010. Mat atagpuan sa tinatayang 19 km (12 mi) mula sa Kalakhang Maynila. Ito ang naging pook ng dalawang pangunahing pagkapanalo ng mga Katipunero noong Himagsikang Pilipino laban sa Espanya. Ang Labanan sa I mus na naganap noong ika-3 ng Setyembre 1896, at ang Labanan ng Alapan, noong ika-28 ng Mayo 1898. Sa araw na iyon unang ginamit ang wat awat ng Pilipinas, na naging dahilan upang itanghal ang Imus bilang "Kabisera ng Wat awat ng Pilipinas". Ang dalawang pangyayari ay ipinagdiriwang taon-taon sa lungsod. Mat atagpuan din sa lungsod ng Imus ang Diyosesis na may hawak sa lahat ng mga simbahan sa lalawigan ng Cavit e. Lungsod ng Cavite sa lalawigan ng Cavite

Ang Lungsod ng Cavite ay naisabatas batay sa Commonwealth Act No. 547. I sa itong itinuturing na Ika-apat na klaseng lungsod. Mat atagpuan ito sa layong 35 kilometro t imog-kanluran ng Maynila. Ang bayan ng Noveleta ay nasa t imog ng lungsod. Nasa isang hugiskawit na tangway sa bandang hilaga ng lalawigan, pinaliligiran ang lungsod ng t atlong look, ang Look Maynila sa kanluran, ang Look ng Bacoor  sa timog-silangan at ang Look Cañacao sa hilagang-silangan ay isa sa t atlong lungsod sa lalawigan ng Cav ite. Ang Lungsod Cavit e ay ang kabisera ng Lalawigan ng Cavite bago ito ilipat sa Lungsod ng Trece Martires noong 1954. Ayon sa t alaang bayan noong t aong 2010, ang Lungsod ng Cavite ay may bilang ng 101,120. Ang Base Militar ng Sangley Point ay nasa lungsod at makikit a sa pinakahilagang bahagi ng tangway. Nagsilbi it ong base militar ng Hukbong Dagat ng Estados Unidos, at ngayon ito ay ginagamit ng Hukbong Dagat ng Pilipinas at ng Hukbong Himpapawid ng Pilipinas.

53

Lungsod ng Tagaytay sa Lalawigan ng Cavite  ________________________________________________________________

Naging lungsod ang Tagaytay sa kautusan ng Commonwealth Act No. 338 noong Hunyo 21, 1938. Ang Lungsod Tagaytay ay isa sa tatlong lungsod ng lalawigan ng Cavite, na may layong 55 kilometro mula sa Kalakhang Maynila kung daraan sa Emilio Aguinaldo Highway. Ang Lungsod ng Tagaytay  ay I kalawang Klase na lungsod sa lalawigan ng Cavit e. Ayon sa sensus ng 2010, mayroon itong kabuuang populasyon na 62,030. Makikita sa Tagaytay ng Bulkang Taal at ilang sikat na pasyalan. Maipagmamalaki ng Tagayt ay ang pambihira nitong mga resort, kainan, t indahan, at pasyalang pawang kahanga-hanga lalo't nakaharap sa Lawa T aal. Mahalumigmig ang hangin doon mulang Oktubre hanggang Abril, samantalang maulan pagsapit ng Hunyo hanggang Set yembre. Lungsod ng San Pablo sa Lalawigan ng Laguna  ________________________________________________________________

Ayon sa Commonwealth Act No. 520, kinilala ang San Pablo bilang isa sa mga lungsod sa Laguna. Noong 1756, nilipat it o sa Batangas ngunit isinauli ito sa Laguna noong1883. Ayon sa sensus noong 2010, may populasyon ito ng 248,890 katao ayon aasan nito ng Lungsod ng Sant a Rosabilang ang pang-apat na pinakamalaking lungsod o bayan sa Laguna, na nagpababa sa ranggo nito bilang ikalima matapos ang Calamba, San Pedro, Biñan at Santa Rosa. Ang Lungsod ng San Pablo ay isang unang klaseng lungsod sa Laguna. Ito ay tinatawag rin na "Lungsod ng Pit ong Lawa", dahil sa pit ong mga lawang makikita rito, ang Sampalok, Palakpakin, Y ambo, Bunot, Pandin, Muhikap at Calibato. Ito ay isa sa mga pinakamatandang lungsod sa Pilipinas. Ang Lungsod ng San Pablo ay naging bahagi ng Bay.

54

Lungsod ng Santa Rosa sa Lalawigan ng Laguna

Ang Santa Rosa  ay naging lungsod sa bisa ng Republic Act  No. 9264, na pinagt ibay ng mga mamamayan ng Sant a Rosa noong Hulyo 10, 2004. It o ay matat agpuan 38 kilometro sa timog na Maynila, sa pamamagitan ng South Luzon Expressway, kaya ang lungsod ay naging pamayanang suburban resindensiyal ng Kalakhang Maynila. Ayon sa senso noong 2000, ang Lungsod ng Sant a Rosa ay may populasyong 185,633 ngunit noong 2005, nalampasan nito ang Lungsod ng San Pablo kung pagbabat ayan ang populasyon, at naging pang-apat na pinakamalaking lungsod/bayan sunod sa Calamba, San Pedro, at ng Biñan. Ang Santa Rosa  ay isang primera klaseng lungsod sa lalawigan ng Laguna. Nagsisilbi rin it ong daan mga manlalakbay na magt utungo sa Tagaytay sa pamamagitan ng Sout h Luzon Expressway. Lungsod ng Lipa sa Lalawigan ng Batangas  ________________________________________________________________

Ang Lungsod ng Lipa  ay binuo ayon sa Republic Act No. 162 noong Hunyo 20, 1947. Mat atagpuan ang Lipa sa hangganan ng Santo Tomas sa hilagang-silangan, Lungsod San Pablo ng lalawigan ng Laguna at San Antonio ng lalawigan ng Quezon sa silangan,munisipalidad ng Padre Garcia at Rosario sa t imog-silangan, munisipalidad ng Ibaanat San Jose sa timog-kanluran, munisipalidad ng Cuenca at Mat aas na Kahoy at Lawa T aal sa kanluran, munisipalidad ng Balete at Malvar  sa hilagang-kanlurang bahagi. Ang Lipa ay isang primera klaseng lungsod sa lalawigan ng Batangas. Ayon sa senso noong 2010, it o ay may populasyon na 283, 468 kat ao sa 41,962 na kabahayan. Lungsod ng Tanauan sa Lalawigan ng Batangas  ________________________________________________________________

Isinabatas ang pagiging lungsod ng Tanauan ayon sa Republic A ct No. 9005 noong February 2, 2001. Mat atagpuan ito sa hilagangsilangang bahagi ng Batangas. Nasa kanluran ng Tanauan angTalisay, ang kapuwa Malvar at Balete sa t imog, ang Sto. Tomas sa silangan, at angCalamba, Laguna sa hilaga.

55

Ang Lungsod ng Tanauan  ay isang ikatlong klaseng lungsod sa lalawigan ng Bat angas, Pilipinas. Ayon sa senso noong 2010, it o ay may populasyon na 152,393 katao sa 21,912 kabahayan. Malapit ang Lungsod Tan auan sa dalawang mahalagang bukal ng likas-yaman: ang Lawa Taal na nagsusuplay ng mga isda, at ang Bundok Makiling na nagdudulot naman ng mga prut as, kahoy, hayop, at iba pang mahahalagang yamang-lupa. Lungsod ng Tayabas sa Lalawigan ng Quezon

Ang Lungsod ng Tayabas ay matat agpuan sa lalawigan ng Quezon. Ito ay dating kapitolyo ng lalawigan ng T ayabas na ngayon ay nahat i sa dalawang probinsya, ang Quezon at Aurora . Noong Marso 18, 2007, ang Batas ng Republika bilang 9398, Batas na nagtatakda sa Bayan ng Tayabas sa lalawigan ng Quezon bilang isang bahaging lungsod na tatawaging lungsod ng Tayabas , ay naipasa. Noong Hulyo 14, 2007, nagkaroon ng plebisito sa bayan ng Tayabas para suportahan ang nasabing batas at naaprubahan it o sa pagboto ng karamihan bilang sang-ayon sa nasabing batas. Ayon sa sensus noong 2010, may 91,428 katao ang naninirahan dit o. Subalit mat apos ang isang t aon, ang Tayabas ay nat anggalan ng pagiging lungsod kasama sa labing-anim pang mga bayan na naging lungsod mat apos ilabas ng Kat aas-taasang Hukuman ng Pilipinas na labag sa Saligang Batas ang mga bat as na nagt akda sa pagkakagawa nito. Noong ika-15 ng Pebrero 2011 binago ng Kataastaasang Hukuman ng Pilipinas ang kanilang desisyon at sinabing maari nang maging isang lungsod ang Tayabas dahil nagawa nito ang mga hinihingi ng bat as upang matawag na lungsod. Gawain A Pangkatang Gawain

Basahin ang sanaysay tungkol sa pagbuo ng mga lungsod sa bawat lalawigan ng Rehiyon IV-A CALABARZON. Punan ang t alahanayan. Isulat sa papel at iulat sa klase ang inyong mga sagot.

56

Lungsod ng Dasmariñas sa Lalawigan ng Cavite  __________________________________________________________________

Naging lungsod ang Dasmariñas sa pamamagitan ng Republic Act 9723 na pinagkaloob ng pangulo noong Okt ubre 15, 2009 at pinagtibay sa naganap na plebisito noong nakaraang Nobyembre 26, 2009. Ang Bayan ng Dasmariñas ay may sukat na 90.1 kilometrong parisukat . Matatagpuan ito sa layong 30 kilometro t imog ng Maynila. Ito ay dating parte ng ikalawang distrit o ng Lalawigan ng Cavite ngunit , nang maging isa itong ganap na lungsod, ay naging ikaapat na Distrit o ng Cavite. . A yon sa sensus noong 2010, may 575,817 kat ao ang naninirahan dito, kaya it o ang bayan sa Cavit e na may pinakamaraming tao. Ang Lungsod ng Dasmariñas (kadalasang pinaikling Dasma) ay isang first class municipality na naging isang ganap na lungsod na sa lalawigan ng Cavite. Lungsod ng Calamba sa Lalawigan ng Laguna

Sa pamamagitan ng Republic Act No 9024 noong A bril 7, 2001 at sa pagpapatibay ng mga resident e sa isang plebisito noong A bril 21, ang Calamba ay naisulong mula sa isang munisipalidad sa ikalawang bahagi ng Laguna na naging Lungsod pagkatapos ng San Pablo. Ito ay nasa layong 54 kilometro sa t imog ng Maynila, at isang oras ang layo kung sasakay ng bus. Ayon sa sensus noong 2000, ang populasyon ng lungsod ay 281,146. Noong Abril 7, 2001, ang Lungsod ng Calamba ay nakilala bilang isang pangunahing sent ro ng pagsulong. Sa bisa ng Execut ive Order No. 246 noong Okt ubre 28, 2003, ang Lungsod ng Calamba ay hinirang bilang panrehiyong sent ro ng Region IV-A (CALABARZON) dahil sa pagkakaroon nito ng hindi kukulangin sa limang pambansang bayani: Dr. Jose Rizal, General Paciano Rizal, Teodora Alonzo, ang General Vicent e Lim, at Lt. Geronimo Aclan.

57

Lungsod ng Batangas sa lalawigan ng Batangas  ________________________________________________________________

Ang Lungsod ng Batangas ay binuo ayon sa Republic A ct 5495 noong Hunyo 21, 1969. Ito ay may kabuuhang sukat na 283.30 kilometrong parisukat. Ang lungsod ay isang baybay na hugis paikot sa t imog-silangang bahagi ng lalawigan ng Bat angas at napaliligiran sa hilagangkanluran ng bayan ng San Pascual, hilaga ng bayan ng San Jose, silangan ng bayan ng I baan, Taysan at Lobo at t imog ng baybayin ng Batangas. Ang lungsod ay isang First Class Municipality sa lalawigan ng Batangas. Ayon sa senso ng 2010, mayroon it ong kabuuang populasyon na 305, 607. Kilala bilang Industrial Port City of CALABARZON ang Lungsod ng Batangas dahil sa malaki nitong piyer; at ngayon ay sent ro ng kalakalan sa buong lalawigan ng Batangas at  CALABARZON. Lungsod ng Antipolo sa Lalawigan ng Rizal  ________________________________________________________________

Sa ilalim ng Batas Republika Blg. 8508, naging kabahaging lungsod ng Rizal ang Antipolo noong A bril 4, 1998 mula sa pagiging isang bayan ng nat urang lalawigan. Pinasinayaan ang bagong kapitolyo ng Rizal sa lungsod noong Marso 2009, upang palitan ang kapitolyo nit o sa Pasig na matagal nang nasa labas ng hurisdiksiyon ng lalawigan mula pa noong 1975 nang maging bahagi ng Kalakhang Maynila ang Pasig. Sa paglipat ng kapitolyo sa Ant ipolo, napipisil itong hirangin bilang bagong kabisera ng lalawigan. Ipinroklama bilang isang lungsod na mataas ang urbanisasyon ni Pangulong Benigno Aquino III ang Antipolo noong Marso 14, 2011, ngunit ipinagpaliban sa 'di pa t iyak na panahon ang plebisito upang magkabisa ang nasabing proklamasyon Ang Lungsod ng Antipolo aymatatagpuan sa lalawigan ng Rizal, 25 kilometro sa silangan ng Maynila. Ito ang pinakamataong lungsod sa Luzon sa labas ng Kalakhang Maynila at ika-pito naman sa buong bansa sa populasyong nitong 633,971 noong 2007.

58

Lungsod ng Lucena sa Lalawigan ng Quezon  ________________________________________________________________

Ang lungsod ng Lucena ay sentrong lungsod sa lalawigan ng Quezon. Ito ay binuo batay sa Republic Act No. 3271 noong Hunyo 17, 1961 at opisyal na isinagawa noong Agosto 19, 1962. It o ay may kabuuang sukat na 80.21 kilometrong parisukat . Batay sa 2010 senso, ang lungsod ay may populasyong 246,392. Ang lungsod ay mat atagpuan sa pagitan ng dalawang ilog, ang Dumacaa sa silangan at Iyam sa kanluran. Ito ay mayroon ding daungan sa Tayabas Bay kung saan ang mga bangk a at barko ay nagt utungo mula sa lungsod pat ungo sa iba’t ibang lugar sa rehiyon atVisayas. Ito ay binubuo ng 33 barangay. Pangalan ng Lalawigan/Lungso d Dasmariñas Calamba Batangas Antipolo Lucena

Batas

May Akda

Mga Bumubuong Munisipyo

Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Sanggunian: Trece Martires (http://w ww.chanrobles.com/republicacts/republicactno981.html#.UwzWyPldWJ0) Batangas City http://w ww.lawphil.net/statutes/repacts/ra1969/ra_5495_1969.html Antipolo Rizal http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno9377.html#.Uwzvk_ldWJ0 San Pablo Cit y http://www.chanrobles.com/commonwealthacts/commonwealthactno520.html#.U w0KWPldWJ0 Lipa City http://www.lawcenter.ph/law-library/laws/republic-acts/republic-act-no-162-an-actcreating-the-city-of-lipa/

59

Aralin 1.1.2: Mga Pagbabago sa aking lalawigan at mga karatig na lalawigan sa Rehiyon

Mga Pagbabago sa mga Lalawigan ng Aking Rehiyon

ANG LALAWIGAN NG CAVITE

Ang Cavite (Kastila: Kabit e) ay isang lalawigan sa Pilipinas. It o ay matatagpuan sa katimugang baybayin ng Look ng Maynila sa rehiyon ng CALABARZON sa Luzon. May layo itong 30 kilometro sa t imog ng Maynila. Trece Martires ang kabisera nit o at ang nanat iling sentro ng pamahalaang panlalawigan. Dit o matatagpuan ang kapitolyo. Pinalililubut an ang Kabite ng mga lalawigan ng Laguna sa silangan at  Batangas sa t imog. Sa kanluran matat agpuan ang Dagat T imog Tsina. Ang Cavite ay isa sa mga lalawigan na mabilis ang pag-angat ng ekonomiya dahil sa malapita ito sa Met ro Manila. Maraming kompanya tulad ng Intel, ang nagtaguyod ng planta sa maraming industrial parks. Ang dating pagsasaka ay nadagdagan na ng mga industriya. Mga kompanya na gumag awa ng iba’t ibang produkto gaya ng  CEPZA (Cavite Export Processing Zone). Gayon pa man ang kaitaasang bahagi ng Cavite o upland towns ay nanat iling may taniman ng kape, paminta at iba-ibang bungangkahoy. Ang mga nakararating sa mga 60

pamilihan sa Maynila at karatig na lalawigan. Kaya naman patuloy ang kasiyahan ng lokal at dayuhang t uristasa pamimili ng mga prutas tulad ng pinya, papaya, guyabano, niyog at iba pa sa t uwing sila ay napapagawi sa masaganang lalawigan na pat ungo sa Tagaytay at baybay-dagat ng Batangas. Ang lalawigan ng Cavit e ay may kabuuang populasyon na 3,090,691 batay sa 2010 sensus.

1.

MGA PAGBABAGO SA CAVITE Pagbabago sa Pangalan

Nagmula ang pangalang "Cavit e" sa kastilang salitang t agalong na kawit na pinaikling kalawit , bilang pantukoy sa kalupaan sa tangway ng Kabite na nakausli sa Look ng Maynila. Orihinal na ginamit lang ito sa t angway ( Cavite La Punt a, ngayon ay Lungsod ng Cavit e) at sa mga kalapit na pook ( Cavite Viejo, ngayon ay Kawit). Dating kabisera ng lalawigan ang Lungsod ng Cavit e hanggang 1954, at gaya ng iba pang mga lalawigan sa Pilipinas na binuo noong panahon ng mga Kastila, ang pangalan ng kabisera ay pangalan na rin ng buong lalawigan.

2. Pagbabago sa imprastrukt ura Noon

61

Ngayon

3. Pagbabago sa populasyon Tingnan ang pagbabago sa populasyon ng Lalawigan ng Cav ite.

62

3,500,000 3,000,000

Populasyon ng Lalawigan ng Cavite 1990-2010

2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 0 1990

1995

2000

2007

2010

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 1.1 Pinagmulan ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon

Ang CALABARZON ay isang rehiyon sa Pilipinas na binubuo ng sumusunod na mga lalawigan: Cavite, Laguna, Batangas, Rizal at Quezon. A ng mga lalawigang ito ng Rehiyon I V-A ay nasa pangunahing isla ng Luzon. Ito ang akronim ng mga nabanggit na mga lalawigan. Sa bisa ng Executive Order No. 246, na nilagdaan noong Okt ubre 28, 2003, ang Lungsod ng Calamba  ay itinalagang sentrong pangrehiyon ng CALABARZON. Ang CALABARZON, MIMAROPA, kasama ang lalawigan ng Aurora ay dating kabilang sa Timog Katagalugan hanggang sa paghiwalayin ito sa bisa ng Executive Order No.103, na may petsang Mayo17, 2002 . Ang rehiyon na ito ay nasa Timog-Kanlurang Luzon, timog at kanlurang bahagi ng Metro Manila, at pumapangalawa sa pinakamalaking rehiyon.

63

Kasaysayan ng Batangas

Ang Batangas ay isang lalawigan sa Pilipinas na mat atagpuan sa timog-kanlurang bahagi ng Luzon sa rehiyon ng CALABARZON. Ang Lungsod ng Batangas ang kabisera nito. Napaliligiran ito ng mga lalawigan ng Cavite at Laguna sa hilaga at Quezon sa silangan. Pagtawid sa Verde Island Passages sa timog, matatagpuan ang Mindoro at sa kanluran naman ang T imog Dagat T sina. Ang pinakaunang nait alang pangalan ng lalawigan ay Kumintang . Ang sentro nito ay, ang kasalukuyang bayan ng Balayan, at ang pinakamaunlad na bayan ng lalawigan. Nang lumaon, dahil sa pagkawasak ng bayan bunga ng pagsabog ng Bulkang Taal, inilipat ang sentro ng lalawigan sa Taal. Dating tinat awag na Bonbon, ang pangalan ng lalawigan ay pinalitan sunod sa pangalan ng bayang iyon. Ang Tagalog Batangas na ginagamit sa lalawigan bago dumating ang mga Kastila ay malapit sa sinaunang wikang Tagalog. Dahil dito tinawag ang lalawigan bilang Sentro ng wikang Tagalog ng Summer Institute of Linguistics. Mayroon ding ilang nakapagsasalita ng Espanyol, dahil isang mahalagang sentro rin ang Bat angas noong panahon ng pananakop ng Espanya sa Pilipinas. Isa ang Batangas sa may pinakamataas na ant as ng lit erasi sa Pilipinas. Sa 96.5%, ang ant as ng literasi ng mga lalaki na 97.1% ay mas mataas sa antas ng literasi ng mga babae na 95.9%. Isa ang Bat angas sa pinakasikat na destinasyong pant urismo na malapit sa Kalakhang Maynila. Maraming magagandang baybayin ang lalawigan at kilala na magagandang pook sisiran o "diving spot s" tulad ng  Anilao sa Mabini , ng Pulo ng Sombrero sa Tingloy, ng Pulo ng Ligpo sa Bauan na kilala bilang A nilao. (Bulkang Taal na nasa Lawa ng Taal, matat agpuan sa lalaw igan ng Batangas)

64

Kasama rin sa mga lugar na dinarayo ang Mat abungkay sa Lian, Punt a Fuego sa Nasugbu, Calatagan at Laiya sa San Juan Sa Bat angas din matatagpuan ang tanyag na Bulkang T aal, ang pinakamaliit na akt ibong bulkan sa daigdig. Sa Batangas makikita ang ikalawang pinakamalaking daungang pandaigdig ng Pilipinas sunod sa Kalakhang Maynila. Pinagmulan ng ibang Lalawigan sa Rehiyon Lalawigan ng Rizal

Noong Hunyo 11, 1901, ang lalawigan ng Rizal ay opisyal na at legal na nilikha sa pamamagitan ng Act No. 137 ng First Philippine Commission  nang ang tumat ayo bilang unicameral body ay ang pambatasan sa isla ng Luzon. Ito ay may 20 kilometro ang layo sa  Maynila. A ng Rizal ay hango sa pangalan ni Jose Rizal. Lungsod Ant ipolo ang kabesera ng lalawigan kahit na ang kapitolyo ay matatagpuan sa Lungsod Pasig sa Kalakhang Maynila. Nasa silangan ng Kalakhang Maynila ang lalawigan ng Rizal. Mabundok ang lupain ng lalawigan, at karamihan sa mga bayan sa katimugang bahagi ay naghahanggan saLawa ng Laguna. Noong bago dumating ang mga Espanol, ang pakikipag-ayos sa kahabaan ng lakeshore ng Laguna de Bay at sa timog baybayin ng Ilog Pasig ay pinasiyahan sa pamamagitan ni Raha Soliman, pamangkin ni Raha Lakandula, ang mga namumuno sa Tondo. Napabagsak ni Miguel Lopez de Legazpi ang puwersa ng mga raha dahil sa kat aasan ng uri ng kanilang armas, at kahit na ang katapangan , kabayanihan at pakiki[aglabanng mga lokal na mandirigma ay ipinadala ng unang Espanyol 65

Gobernador General ang kanyang pamangking lalaki , ang bat ang Kapitang si Juan de Salcedo, upang lupigin at mapatahimik ang mga bayan sa kat imugang distrito ng Luzon. Nong 1571, nat alo ni Salcedo ang bawat bayan, sa pamamagitan ng magandang pakikitungo, pakikipagkaibigan at pagt itiwala ng mga katutubo. Ang mga bayan ay isinaayos sa mga munisipal na mga yunit ng pamahalaan sa Maynila. Pagkatapos, ang mga misyonerong Espanyol, Pransiskano at Heswita, ay ipinadala upang bumuo ng mga simbahan o kapilya sa mga bagong isinasayos na mga bayan, upang palaganapin ang tenets ng relihiyong Katoliko, upang maging kristiyano at magbinyag ang mga t ao, at upang maikalat kasama ng mga ito ang kultura ng Espanyol. Bago maging isang lalawigan ang Rizal, ang lalawigan ng T ondo at La Laguna ang nasasakupan nit o sa panahon ng panahon ng Espanyol. Gayunpaman, ang ilan sa mga bayan nit o tulad ng Pasig, ngayon ang Provincial Capital, Paranaque, Tayt ay at Caint a, ay bahagi na ng Tagalog at nakikibahagi sa kalakalan ng mga Tsino at iba pang tagaAsyang bansabago paang mga Espanyol ay dumat ing sa Pilipinas noong 1521. Noong 1853, ang mga bayan sa aynagsimulang pangalanang Distrito Politoco-Militar de los Montes de San Mat eo. Pagkalips ng apat na t aon, ito ay binago bilang Dist rito-Militar de Morong, upang maiwasan ang ga ng maling akala na ang San Mat eo ang kabisera sa halip na ang Morong. A ng pagbabagong ito ang naging simula ng pagbubuo sa lalawigan ng Rizal. Taong 1860, nang ang Todo ay naging bahagi ng Maynila at lahat ng lugar dito ay napasailalim nan g gobernador ng Maynila. Ang Rizal ang tinatawag na "Duyan ng Pambansang Sining". Ang mga Pambansang A lagad ng Sining na sina Carlos "Botong" Francisco, Vicente Manansala, Maestro Lucio San Pedro ay pawang Sa ngayon, ang pangunahing ikinabubuhay ng mga naninirahan sa Rizal ay ang pagbababuyan, pagsasaka, at pakikipagkalakalan. Maraming taga- Maynila ang nagpapaalaga ng baboy sa mga t agaRizal habang ang pagsasaka ang ikinabubuhay ng mga t aga- gawing hilaga at ang mga nakat ira sa katimugang bahagi ng lalawigan ay pangingisda ang ikinabubuhay.

66

Lalawigan ng Quezon

Ang Quezon  ay nasa Rehiyon ng CALABARZON sa Luzon. Ang "Quezon" ay hango sa pangalan ng Pangulong Manuel L. Quezon, ang ikalawang pangulo ng Republika ng Filipinas. Lungsod Lucena ang kabisera nito. Ang Lungsod Quezon ay hindi matatagpuan sa Quezon at hindi dapat maipagkamali sa lalawigan ng Quezon. Ang Lungsod Quezon ay matatagpuan sa Kalakhang Maynila, na nasa gawing kanluran ng Rehiyon ng CALABARZON, habang ang Quezon ay nasa silangang bahagi ng CALABARZON. Ang Bundok Banahaw ang pangunahing atraksiyon ng Quezon. Sinasabing ang kabundukang ito ay napapalibut an ng espiritu at hiwaga. Maraming mga kulto at deboto ang pumupunta at nananatili sa banal na lugar na ito tuwing sasapit ang Mahal na Araw. Ang Quezon ay nasa gawing timog silangan ng Kalakhang Maynila at napaliligiran ng Aurora sa hilaga, Bulakan, Rizal, at Laguna; Batangas sa kanluran; at Camarines sa silangan. Ang Quezon ay nakahimlay sa tangway na naghihiwalay sa Bikol Peninsula na pangunahing bahagi ng Luzon. Ang Quezon ay nahahat i sa 39 munisipalidad at dalawang lungsod. Kabilang sa mga munisipalidad ng Quezon ang Agdangan, Alabat, Atimonan, Buenavist a, Burdeos, Calauag, Candelaria, Cat anauan, Dolores, General Luna, General Nakar, Guinayangan, Gumaca, Infanta, Pangunahing pagkukuhaan ng produkt ong niyog ang lalawigang ito na ginagamit sa mga produkto t ulad ng langis ng niyog at copra ang lalawigan ng Quezon. Maraming mga planta ng niyog ang matatagpuan sa malaking bahagi ng lalawigan. Isa ring pangunahing bahagi ng ekonomiya ng Quezon ang pangingisda. Lalawigan ng Laguna

Ang Laguna  ay isang lalawigan ng Pilipinas na matat agpuan sa bahaging CALABARZON sa Luzon. Santa Cruz ang luklukan ng pamahalaan nito at matat agpuan sa timog-silangan ng Kalakhang Maynila, t imog ng lalawigan ng Rizal, kanluran ngQuezon, hilaga ng Batangas at silangan ng Cavite. Halos pinapaligiran ng Laguna angLaguna de Bay, ang pinakamalaking lawa sa bansa. Nakuha ng lalawigan ang pangalan nito mula sa Kastilang salita na lago, na nangangahulugang lawa.

67

Kilala ang Laguna bilang pook ng kapanganakan ni José Rizal, ang pambansang bayani ng Pilipinas. Kilala din sa mga dayuhang namamasyal ang Talon ng Pagsanjan, Liwasang Bayan ng Pila, Laguna, ang mga inukit na kahoy na nilikha na mga t ao saPaete at Pakil, ang mga maiinit na bukal sa Los Baños sa gulod ng Bundok Makiling at ang Hidden Valley Springs sa Calauan. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 1.2: Timeline ng Makasaysayang Pangyayari sa aking Rehiyon Kasaysayan ng Lalawigan ng Laguna Ang pangalan ng lalawigan ng Laguna ay isinunod sa Laguna de Bay, isang bahagi ng kat ubigan na bumubuo sa hilagang hangganan ng lalawigan. Ang Laguna de Bay naman, ay isinunod sa pangalan ng bayan ng Bay.

Si Kapitan Juan de Salcedo  kasama ng pulut ong ng isang daang sundalong Kastilang-Mehikano at ilang bilang ng mga kakamping Bisaya ay sinakop ang lalawigan at ang mga nakapalibot na bahagi para sa Espanya noong 1571. Noong taong 1578, sinimulang magturo ng dalawang Pransiskanong mga Paris a mga t ao roon. Taong 1580 nang itatag ang mga bayan ng Bay, Caliraya, Majayjay, Nagcarlan, Liliw, Pila, St a.Cruz, Lumban, Pangil ant Siniloan. Sa pamamagitan ng paring si Hernando Cabrera ay nait atag din ang San Pablo de Montes (ngayon ay San Pablo City)noong 1670 at nagt ayo ng simbahang yari sa kahoy at kumbento na itinut uring na pinakamaganda at pinakapulido sa buong probinsya. Taong 1754 naman nang ang lalawigan ng Laguna at Tayabas ay nahat i sa pamamagitan ng Ilog ng Malinao na naghihiwalay sa bayan ng Majayjay at Lucban. Naging madugo ang labanan sa pagit an ng mga Int sik at Espanol noon. Kung kaya’t noong 1840 ay naghimagsik o lumaban ang mga Pilipino laban sa mga Espanol. Ipinanganak naman si Dr. Jose P. Rizal noong taong 1861sa Calamba, Laguna.  Ang pang-aalipusta kay Rizal at sa mga magulang nit o ay naging daan upang maghimagsik at sumapi sa Katipunan ang libo-libong kababayan ni Rizal mula sa ibat ibang lugar sa lalawigan ng Laguna noong 1896.

68

1500

1600

1700

1900

1800

2000

Isinilang ang pambansang bayani na si Jose P. Rizal Gawain A Pangkatang Gawain Ilagay ang sumusunod na mga makasaysayang pangyayari sa timeline.

1500

1600

1700

1800

1900

2000

1. 1571- Sinakop ni Kapitan Juan de Sa lcedo kasama ang pulutong ng isang daang sundalong Kastilang Mehikano ang lalawigan ng Laguna. 2. 1578-Sinimulang turuan ng dalawang Pransiskanong Pari ang mga tao doon. 3. 1580 - nang itatag ang mga bayan ng Bay, Caliraya, Majayjay, Nagcarlan, Liliw, Pila, Sta.Cruz, Lumban, Pangil ant Siniloan. 4. 1670 –  Ang paring si Hernando Cabrera ay naitatag din ang San Pablo de Montes (ngayon ay San Pablo Cit y) at nagt ayo ng simbahang yari sa kahoy at kumbent o na itinut uring na pinakamaganda at pinakapulido sa buong probinsya 5. 1840 - Naging madugo ang labanan sa pagitan ng mga Int sik at Espanol. Naghimagsik o lumaban ang mga Pilipino laban sa mga Espanol. 6. 1861- Isinilang Ang Pambansang Bayani ng Pilipinas na si Jose P. Rizal sa Calamba, Laguna. 7. 1896 - Ang pang-aalipusta kay Rizal at sa mga magulang nito ay naging daan upang maghimagsik at sumapi sa Katipunan ang libolibong kababayan ni Rizal mula sa ibat ibang lugar sa lalawigan ng Laguna.

69

Gawain B Pangkatang Gawain

Kasama ng iyong pangkat , pag-aralan ang timeline ng mga pangyayari sa lalawigan ng Quezon sa rehiyon.

Sagut in ang sumusunod: a. Batay sa t imeline, sino ang nakat uklas noon sa isang barangay sa lalawigan ng Quezon? b. Kailan nagkaroon ng isang alkalde ang Tayabas (Quezon na ngayon)? c. Kailan naging probinsya ang Tayabas? d. Saan kabilang na Diocess ang Quezon? e. Kailan naging ganap na lungsod ang bayan ng T ayabas sa Quezon?

Natuklasan ni Father Diego de oropesa ang isang katutubong barangay na tinawag na Bumaka (Gumaca ngayon)(1574)

1570

1580

Nanungkulan si Don Simeon Alv arez bilang Alcalde(1625) 1700

Naging isang lungsod ang bayan ng Tayabas (2011)

1990

1600

2012

Ang pangalang Tayabas ay pinalitan ng Quezon bilang probinsya (1946) Gawain C: Sagutin ang nasa LM

70

Aralin 1.3: Paraan ng Pakikipagtulungan ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon

Ang pagtutulungan ng mga lalawigan ay mahalaga sa kaunlaran ng rehiyon ng CALABARZON. Hindi lahat ng produkto, industriya, hanapbuhay at likas na yaman ay makikita sa iisang lalawigan lamang. Halimbawa ang lalawigan ng Cavite ay sagana sa yamang dagat ngunit kulang naman sa yamang mineral. Ang pakikipag-ugnayan at pakikipag-tulungan sa ibang lalawigan sa pamamagitan ng kalakalan upang matugunan ang pangangailangan ng bawat isa. Suriin ang mga impormasyon sa ibaba.

(Bar t sart na nagpapakita ng produksyon at konsumo ng palay ng Calabarzon para sa buwan ng Enero-Marso 2011)

71

Bar tsart na nagpapakita ng iniluwas na palay mula sa Quezon para sa Enero -Marso 2011) Mga Yaman sa Cavit e

Pangunahing Produkto Karne Saging

 

 

 

Hanap-buhay Pag-aalaga ng hayop gaya ng manok, baka, baboy

 

 

Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo Tagaytay

Industriya pabrika Turismo

Likas na Yaman Baybay dagat Pastulan

Mga Yaman sa Batangas

 

Pangunahing Produkto Kape Langis

Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo Anilao

 

Hanap-buhay Kalakal Opisina









 

Likas na Yaman Baybay dagat taniman

72

Industriya pabrika Kalakal

Mga Y aman sa Laguna Pangunahing Produkto Troso isda

Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo Bundok ng Makiling









Hanap-buhay pagmimina Opisina 







 

Industriya pabrika Kalakal

Likas na Yaman kagubatan taniman

Gawain A

Malikhaing Pagsasalaysay Basahin ang mga sumusunod na sit wasyon, bigyan ng paliwanag kung paano umaasa ang mga bayan sa mga lalawigan sa rehiyon. Isulat sa inyong sagutang papel. Sitwasyon: Sa lalawigan ng Bat angas, ang bayan ng Anilao ay naging puntahan ng maraming t urista dahil sa ganda ng ”diving spots” nit o. Dahil sa pagdagsa ng t urista, dumami ang mga nanirahan dito. Nagkaroon ng hanapbuhay ang mga naninirahan sa paglikha ng mga ibat ibnag produkt o na kilala sa kniang lugar upang mahalina ang mga turista. Ang pagdagsa ng mga tao ay pagdami ng pangangailangan. Una na dito ang pagkain na mabibili sa lugar dahil wala namang gaanong taniman sa lugar. Nakikipagkalakalan pa ang mga taga doon sa ibang bayan o sa sent ro upang bumili ng mga pangangailangan. Sa karatig bayan naman ng _____________, ang pangunahing pangkabuhayan ay ang agrikultura. Anong pakikipag-ugnayan ang dapat gawin ng taga Anilao at karatig bayan nito?

73

Gawain B Pangkatang Gawain

Ang bawat lalawigan sa rehiyon ay may mga sariling pangangailangan. Minsan, hindi lahat ng pangangailangan ay nat utugunan loob ng lalawigan kung hindi sa pakipag-ugnay sa ibang karatig lalawigan. Batay sa mga napag-aralan na mga produkto ng iba’t ibang lalawigan ng rehiyon. Magbigay ng 1 -3 mungkahi kung paano matut ugunan ng bawat lalawigan ang kanilang pangangailangan sa pamamagitan ng pakikipagtulungan sa karatig na lalawigan. Saan saan sila makikipag-ugnayan? Pangkat I - Kakulangan sa Prut as. Pangkat II - Kakulangan sa Y amang Dagat. Pangkat I II - Kakulangan sa Gulay. Pangkat I V - Kakulangan sa Bigas.

Gawain C Indibiduwal na Gawain

Nagmungkahi ang Pamahalaang Nasyonal na pag-ibayuhin ang mga natatanging produkto ng lahat ng lalawigan ng bansa. Bukod pa dito, ang layunin ng proyekto ay upang bigyan ng sapat na kita ang mga lalawigan sa bawat produkto. Inat asan nito ang Department of Trade and Indust ry (DTI) na ilunsad ang ”One Town, One Product” Project. Sa proyektong it o, hinihikyat ang bawat lalawigan na ipakita (advertise) ang kanilang produkto sa mga ”t rade and expo shows” o sa mga piling lugar ng bansa. Magagaw a lamang ito kapag hindi magdodoble ang mga produkt ong ginawa ng bawat lalawigan. Kapag magkakaiba ang mga produkt o, hindi magkakaroon ng kompetisyon ang mga lalawigan sa gagamit ng kanilang produkto, kaya mas magiging malaki ang kit a ng mga lalawigan. Isa pang dahilan sa pagkakaroon nit o ay upang mahimok ang mga lalawigan na makipag-ugnayan sa isa’t isa sa pamamagit an ng kalakal. Kung t ut uusin hindi lahat ng kapaligiran ay pare pareho. May mga produkt o na angkop sa klase ng kapaligiran. Kaya ninanais ng pamahalaan na mapadali ang produksyon ng mga t ao sa pamamagitan ng pagpili ng produktong madaling pagyabungin sa kapaligiran. Dahil nagkaroon ng mga sari-sariling produkto, nangangailangan na ang mga lalawigan ay mas makikipag-ugnay sa iba sa pagt ugon ng pangangailangan nito.

74

Sagutin ang mga t anong tungkol sa t alata. 1. Ano ang paraan ng pakikipagtut ulungang ipinakita sa sanaysay? 2. Ano ang ginagampanan ng pamahalaan upang mat ulungan ang mga lalawigan? Aralin 2: Mga Pagbabago at Pagpapatuloy ng Aking Lalawigan at Kinabibilangang Rehiyon

Sa bawat paglipas ng panahon ay kasabay ang mga kaganapan o pangyayari sa isang lugar. Ang mga pangyayaring ito ay maaaring nagdulot ng pagbabago sa kasaysayan. Ang bunga ng mga pagbabago, mabuti man o hindi, ay mag-iiwanng alaala sa isipan ng bawat mamamayan. 1. Sa mga I struktura at kapaligiran Y ari sa iba’t ibang uri ang mga istrukt ura at gusali sa mga lalawigan. Mayroong gawa sa kawayan at mayroon namang gawa sa semento. Ang karamihan sa mga gusali ay hanggang unang palapag lamang ngunit sa pagdaan ng panahon, marami sa mga gusali ang nagkakaroon na ng maraming palapag. Maging ang mga uri ng mat eryal sa mga kabahayan ay nagbabago rin. Ano ang mga nakikita ninyong pagbabago sa mga gusali, lansangan at ist rukt ura sa inyong lalawigan? May mga nakikita ba kayong tila hindi nagbago? Maaaring ang mga gusaling ito ang narinig ninyo sa inyong magulang subalit ganoon pa rin ang itsura sa nakalipas na ilang t aon.

2.

Populasyon at mga tao

Pansinin ninyo ang mga t ao sa inyong paligid sa t uwing kayo ay namamasyal. Nakilala pa ba ninyo ang inyong mga nakakasalubong? A no ang napapansin ninyo sa dami ng mga t ao sa inyong lalawigan? Nakarinig ba kayo sa matat anda, “Ay sila ba iyong mga dumayo dito sa at in?” Bakit kaya dumarayo ang mga t ao sa iba’t ibang lalawigan at nanatili doon? Ano ang epekto nito sa inyong lalawigan?

75

3.

Sa mga Libangan

Kung t atanungin ninyo ang inyong mga magulang kung saan ang kanilang pook pasyalan noon, sigurado na may babangitin silang lugar. Nakikita pa ba ito ngayon sa inyong lalawigan? Ano kaya ang bagong bukas na pasyalan ng mga t ao? Napagalaman ba ninyo kung noon ay mayroong pasyalan na ganito? Ang mga sinehan kaya, may mga pagbabago rin ba? Alin naman sa mga libangan ang patuloy pa rin na ginagawa ng mga t aga-lalawigan ninyo? Noong hindi pa masyado marami ang napapanood sa telebisyon, sinabing ang karaniwang libangan ng mga bata ay ang paglalaro ng pisikal kagaya ng takbuhan at t aguan. Sa ngayon marami na ang mga laruang t eknolohiya at maging ang mapapanood sa telebisyon. Kung kaya’t maraming kabataan ang nahihilig sa mga ganit ong klaseng laro. Ikaw, alin ang mas gust o mo, ang makipaglaro sa labas kasama ang ibang bata o manat ili sa bahay at manood ng telebisyon/maglaro sa kompyuter? Bakit? 4.

Sa mga Gawain

Sa ating bansa, ang mga t ao ay maraming nagiging gawain sa iba’t ibang pagkakat aon, may okasyon man o wala. Halimbawa, marami pa rin ang sama-samang mag-anak na nagsisimba sa kani-kanilang simbahan sa t agdang araw ayon sa kanilang pananampalataya. Para sa mga Kat oliko, ang buong pamilya ay nagsisimba t uwing lingo. Sa ibang rehiyon naman, sama sama pa rin ang mga mag-anak sa paglulut o, pag-igib, pagsasaka at pag-aani ngunit sa ibang araw naman. I sa pang gawain ng pamilya ay ang pagsalubong ng bagong taon sa kani-kanilang bahay. Ngunit sa mga nakaraang taon, may mga pamilya na ring mas pinipili ang magpalipas ng bagong t aon sa mga pook pasyalan. Saan man sila magpalipas ng naturang okasyon, sama-sama pa rin ang pamilya sa pagdiriwang nit o. May mga alam pa ba kayong mga gawain ng pamilya na sama sama pa rin nilang ginagawa? May pagbabago ba sa gawain na ganito ng pamilya? Ano ano ang mga it o?

76

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 3: Mga Kuwento ng Kasaysayan at mga Makasaysayang Pook sa Aking Lalawigan at Rehiyon

Mga Kuwento ng Makasaysayang Pook o Pangyayari sa Lalawigan ng Cavite

Bago sumiklab ang himagsikan ng 1896, ang mga t aga lalawigan ng Cavit e ay aktibo sa pag-oorganisa ng Katipunan. Ang malawak na kilusan ay nahati sa dalawang pangkat sa Cavite, ang pangkat ng mga Magdalo sa Kawit at pali-paligid na pinamunuan ni Don Baldomero Aguinaldo, at ang isa pang pangkat, ang mga Magdiwang sa bandang Noveleta  na pinamunuan ni Mariano Alvarez. Sa Noveleta, ang mga naghihimagsik na pinamunuan ni Artemio Ricarte ay nakakuha ng mga sandata mula sa mga Español. Ito ang ginamit upang t alunin ang mga sandatahan ni General Ramon Blanco noong Nobyembre 9, 1896. Sa Kawit naman, nabawi ng mga sundalong Español ang imbakan ng pulbura ng Binakayan  ngunit pagkaraan ng ilang araw, nilusob muli at nagapi sila ng mga katipunero noong Nobyembre 11, 1896, sa pamumuno ni Candido Tirona, na napat ay sa labanan, at ni Emilio Aguinaldo, ang alcalde ng kabayanan ng Kawit. Nagpulong ang mga pangunahing pinuno ng Katipunan sa hacienda ng Tejeros nuong Marso 12,1897. Nanguna si Andres Bonifacio. Si Emilio Aguinaldo ang nahalal na pangulo at si Mariano Trias ang nagwaging pangalawang pangulo. Si Andres Bonifacio ang pangatlong pinuno, at direkt or  ng kagawarang panloob ngunit nilibak siya ng ilang kasapi sa pulong dahil wala siyang pinag-aralan. Noong Hunyo 12, 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite, at nagtatag ng Unang Republika ng Pilipinas sa ilalim ng unang Demokratikong Konstitusyon ng Asya.

77

Ilan lamang ito sa mga makasaysayang pook at pangyayari na naganap sa lalawigang ito. Gawain A Pangkatang Gawain: Hahatiin ang klase sa limang pangkat upang isadula ang makasaysayang pangyayaring naganap sa lalawigan ng Cavite. Pangkat 1 Ang pagkakahati ng Kat ipunan sa dalawang pangkat

Pangkat 2 Paghihimagsik na pinamunuan ni Artemio Ricarte.

Pangkat 3 Pagkakabawi ng mga sundalong Español sa imbakan ng pulbura ng Binakayan.

Pangkat 4 Pagpupulong ng mga pangunahing pinuno ng Katipunan  sa hacienda ng Tejeros nuong Marso 12, 1897.

Pangkat 5 Pagpapahayag ni Aguinaldo sa Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit.

Gawain B

Magsaliksik ng isang makasaysayang pangyayaring naganap sa iyong lalawigan. Ipakit a ito sa pamamagitan ng dula-dulaan o iba pang malikhaing paraan.

78

Gawain C

Gumawa ng pagsasadula ng makasaysayang pagpapahayag ni Aguinaldo sa Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit .

Aralin 4: Mga Natatanging Simbolo at Sagisag ng Aking Lalawigan

Ano kaya ang ipinapakita ng sagisag ng lalawigan? Narito ang opisyal na simbolo ng Lalawigan ng Cavit e. Makikita ang mahahalagang kasaysayan ng lalawigan sa sagisag na ito. May tatlong bahagi ang simbolo. Pansinin at ilarawan ang bawat isa.

Ang unang bahagi ay nagpapakita ng isang lalaking magsasaka. Ano ang ipinahihiwat ig nito? Anong kaugnayan nit o sa kasaysayan ng lungsod?

Ang ikalawang larawan ay tumutukoy sa araw. Bakit kaya nasa simbolo ang araw na ito?

Ang huling larawan y t umutukoy sa isang mangingisda. Ano ang masasabi mo sa kahulugan nito?

79

Alamin kung ano ang mga kahulugan ng bawat larawan sa opisyal na simbolo ng Lalawigan ng Cavit e. Sinisimbolo nito ang pagsasaka na isa sa pangunahing hanapbuhay ng lalawigan.

Sinisimbolo nito ang araw na makikita sa watawat ng Pilipinas dahil ang Cavit e ay isa sa walong lalawigan na naghimagsik laban sa mga Kastila.

Sinisimbolo nito ang pangingisda na isa sa pangunahing hanapbuhay dahil sa mga dagat na nakapaligid dit o

Gawain A Think-Pair-Share

Isulat ang sarili mong kahulugan sa mga simbolong makikita sa opisyal na simbolo nag iyong lalawigan. Paghambingin ang iyong kahulugan sa mga kahulugan na ibinigay ng iyong mga kaklase. . 80

Gawain B Pangkatang Gawain

Talakayin ng bawat pangkat ang mga larawan ng opisyal simbolo ng lalawigan. Isulat ang lahat ng alam ninyong mga pagdiriwang, paniniwala, tradisyon, kasaysayan, mga produkto, pagkain, g usali at disenyo ng bahay na pat ungkol sa bawat larawan.

81

(Halimbawa) (Magsasaka (M agsasaka,, pangunahing hanapbuhay dit o.)

Gawain C: Sagutin Sagu tin ang nasa LM Aralin 5 :

Ilang simbolo im bolo at sagisag na nagpapakila nagp apakilala la sa iba’t ibang iba ng lalawigan lalawi gan sa rehiyon

Nais mo bang malaman ang iba’t ibang simbolo at sagisag ng mga lalawigan sa isang rehiyon? Narito ang larawan ng simbolo at sagisag ng mga lalawigan sa rehiyon IV-Calabarzon. Pagmasdan mo ang mga ito it o at kilalani kilalanin. n. Ganito rin ang gagawin nating nat ing pagkilala pagkilala sa mga karatig karat ig lalawigan lalawigan sa at ing rehiyo rehiyon. n.

82

A no ano ang mga katangian kat angian ng bawat lalawigan sa at ing rehiyo rehiyon? n? A no ano ang ang mga nakikitang nakikit ang larawan larawan sa bawat simbolo ng lalawigan? lalawigan? Alamin nat in ang bawat isa. Pagmasdan Pagmasdan mo ang mga larawan sa opisyal na simbolo ng Cavit e. Bakit kaya ang bandila ng bansa ang malaking bahagi ng simbolo? simbolo? A no ang pinapakita pinapakit a na kat angian ng mga Kabitenyo ang kanilang simbolo?

A no ang pinapaki pinapakitt a ng simbolo simbolo ng Laguna? Anong katangian kat angian ng lalawigan na ipinapakita ng kanilang simbolo? simbolo?

Paano naiiba ang simbolo ng lalawigan ng Rizal R izal sa lalawigan lalawigan ng Cavit e?

83

Paano naiiba ang simbolo ng lalawigan ng Quezon sa lalawigan ng Laguna? T ingnan ang mga opisyal na simbolo ng ng mga karat ig lalawigan lalawigan sa inyong inyong rehiyon. rehiyon.

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin Sagu tin ang nasa n asa LM Gawain C: Sagutin Sagu tin ang nasa LM Aralin 6.1: 6.1: Kahulugan ng Opisyal Opisyal na Himno Himn o ng Kinabibilangang Lalawigan

Nakarining ka na ba ng n g ng awit t ungkol sa iyong iyong lalawigan? Paano inilalarawan ng awit na ito it o ang iyong iyong lalawigan? Karamihan sa sa mga lalawigan ay may sariling opisyal opisyal na awit in. Sinusulat it o upang pukawin ang damdaminsa kagandahan ng kanilang lalawigan. Ang ibang awit ay nag-uudyok na mahalin nila ang kanilang mga lalawigan upang mas lalo ito it o umunlad. Kagaya Kagaya ng karaniwang awit sa radyo, radyo, ang mga opisyal na awit ay madaling sabay sabayan an at maintindihan upang matandaan ng lahat lahat ng mga t agalalawigan. Ngunit , hindi rin it o kagaya kagaya ng karaniwang awit dahil ginagamit lamang it o sa pagdiriwang na kalalahukan ng buong lalawigan o hindi kaya sa mga mahalagang okasyon okasyon ng lalawigan. Mahalagang awitin ito it o nang may paggalang at pagpapahalaga. Subukin nat ing pag-aralan pag-aralan ang awit in ng isang lalawigan. Magkapareho ba ba ang mensahe ng opisyal opisyal na awit in na ito sa sa inyong inyong lalawigan?

84

Himno ng Cavite (Titik at musika ni George P. Canseco, anak ng Naic at apo ng dakilang makata, mamamahayag at bayaning si Pascual Poblete)

Bayang Cavit e aking mahal Laging patnubay ng Maykapal Sa yakap mo ay langit ang buhay at laging makulay

Himno ng Laguna

Laguna, O Laguna Lalawigang marangal Tanging pinagpala ng but ihing bathala Supling mo ang napili na bayani ng lahi Kapurihan at dangal Ng liping kayumanggi

May isang siglo nang nagdaan Bayan mong Kawit ang kung saan ay isinilang ang kalayaan ang lahat ay nagdiwang Laguna ang iyong pangalan Sagisag ng kagitingan Cavite, Cavite Sa lawa mo’t kaparangan Mga bayani’y nahimlay Lagi ka sa puso ko Cavite, Cavite Kadluan ng mithing pangarap Buhay koy handog sa’yo Kung maaapi lakas koy laan Sa bukirin, bundok mo’t gubat Ang maglingkod sayo’y kalayaan Ikaw, Laguna ang buhay at t anging patnubay Cavite, Cavite Ang lalawigan kong mahal Mahal kita Cavit e Tangi lang saMaykapal

85

HIMNO NG RIZAL Lalawigan ng Quezon

Lalawigan kang tanging-tangi Mahal nmin magpakailanman

Lalawigan…Lalawigan ng Quezon Ang bayan kong _____________ay *Rizal, Rizal Mabuhay tunay kong minamahal pangunahin kang lalawigan Ang bayan kong tinubuan dapat nat ing _______________ sa kultura’t kabuhayan pinagpala ng Maykapal  _____________at maligaya, mahirap man o dukha Buhay nami’y nakalaan Sagana sa lahat ng bagay, sa maglingkod sa Inang Bayan  __________at kabundukan lalawigan kong tanging-tangi Ito ang aming lalawigan, mahal naming magpakailanman Pinagpala ng Maykapal Ang buhay ay _____________, sa Ang lahat ng Rizaleno’y masisikap lahat ng dako, puso’t diwa sa Diyos, bayan at Sa lahat ng nayon, Lalawigan ng kapwa Quezon mapalad kami na t aga Rizal Lalawigan ng Quezon, ay aming sa pamumuno ng mga taong tinatanghal may dangal Lalawigan ng Quezon, ay aming minamahal. (Uitin ang *)

Lalawigan kong tanging-tangi Mahal naming magpakailanman

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM

86

Gawain C Pangkatang Gawain

Ipakita sa pamamagitan ng “interpret ative singing & dancing” ang pag-aawit ng opisyal na himno. Awit in nang may damdamin at buong pagmamalaki ang opisyal na himno ng iyong lalawigan. Sanggunian: Himno ng Rizal http://www.youtube.com/watch?v=xBenbEdoIo0 Himno ng Batangas http://www.youtube.com/watch?v=HsOd1FL9CrU Himno ng Laguna http://www.youtube.com/watch?v=KVFIo2j0UOI Himno ng Cavit e

Aralin 6.2:

Iba pang Sining na nagpapakilala ng Sariling Lalawigan at Rehiyon

Ang Rehiyon IV-A o Calabarzon, maliban sa opisyal na himno, ay mayroong iba’t ibang sining na pagkakakilanlan ng mga lalawigan. Basahin mo at kilalanin ang sining at pagdiriwang sa rehiyong Katagalugan. Ang sayaw na La Estudiyantina ay karaniwang sinasayaw ng mga kababaihang may hawak na aklat o abaniko, mga bagay na kalimitang ginagamit ng mga kababaihang estudyante. Isang sikat na bersyon ng sayaw na ito ay nagmula sa Atimonan, Quezon. Ang Pahiyas ay ang pinakatanyag na pagdiriwang sa Quezon. Ang mga bahay ay pinupuno ng palamuting kiping. Ang mga kiping ay

87

manipis na biskwit na gawa sa bigas na kinukulayan at isinasabit sa mga bahay. Ang Pahiyas ay isang pagdiriwang para sa patron ng Lucban na si San I sidro Labrador. Nagkakaroon ng parada at prusisyon sa buong bayan ng Lucban kung saan lahat ay nakikilahok. Ang lalawigan ng Quezon ay naging t anyag sa mga lokal at dayuhang turista dahil sa pinagdiriwang ang Pahiyas. Ito ay ginaganap tuwing Mayo15.

Pahiyas Lucban

Minor Basilica ni San Miguel Arkanghel

Ang Minor Basilica ni San Miguel Arkanghel  ay isang basilica ng Romano Katoliko na mat atagpuan sa Tayabas, Quezon. I to ang pinakamalaking simbahang Kat oliko sa lalawigan ng Quezon. Kilala sa kanyang hugis susi kaya t inatawag nila ang simbahang it o na Susi ng T ayabas. Madalas ding dinarayo ng mga t urista ang simbahang ito dahil sa kahanga-hangang disenyo at pint a na matatagpuan sa mga kisame ng simbahan. Makikit a ang malalim na impluwensya ng Kristyanismo sa mga t aga-Quezon sa pagpapahalagang nakikita sa debosyon ng mga it o sa kanilang pananapalataya. Ang Pahiyas Festiv al ay isang halimbawa ng pagpapakita ng debosyon na ito sa kanilang Patron na si San I sidro Labrador. Samantala, ang karatigrehiyon, ang Region IV-B o MIMAROPA ay mayroon ding mga natatanging sining. Tingnan ang larawan sa ibaba. Mazurka Mindoreña Ang sayaw na ito ay isa sa makabagong sayaw na

88

tradisyonal sa pagsayaw ng ballroom. Nagsimula ito panahon pa ng ika-16 na siglo sa panahon ng Espanyol sa lalawigan ng Mindoro.Si Don Ant onio Luna ang itinut uring na pinakamagaling sa pagsasayaw ng Mazurka sa kanyang kapanahunan. Siya din ang nagpalaganap ng sayaw na ito sa kapuluan ng Mindoro. Moriones Festiv al ang tawag sa pagdiriwang sa Marinduque . I to ay isinasagawa t uwing mahal na araw. Ang Morion ay nangangahulugang “maskara”sa part e ng amor ng Romano na ipinapantakip sa mukha noong panahong Medyibal .Ang Moriones ay ang mga t aong nakasuot ng maskara at nakagayak na nagmamart sa paikot sa bayan sa loob ng pitong araw.Nagsisimula ito tuwing Lunes Sant o at nagt atapos sa Linggo ng Pagkabuhay.

Moriones Festiv al

Simbahang Bato

Ang Simbahanng Bato ay mat atagpuan sa Bancurro, Naujan. Ito ay itinat ag noong ika-17 siglo ng mga paring A gustino nang sila ay magt ayo ng kanilang panahanan sa nasabing lugar upang himukin ang mga Pilipino sa Katolisismo. A ng dingding nito ay pawing mga baton na siyang nagsisilbing bahay dalanginan at kanlungan ng mga tumatakas laban sa mga mananakop na Moro. Dinarayo ito ng mga turista hanggang sa kasalukuyan sapagkat makikita pa rin ang orihinal na dingding na yari sa bato. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

89

Aralin 7.1: Mga Bayani ng Sariling Lalawigan at Rehiyon

Kilalanin ang mga bayani ng iyong lalawigan. Alamin kung ano ang naging bahagi nila sa pagbabago o pag-unlad ng lalawigan at rehiyon.

Si Apolinario Mabini ang tinaguriang “dakilang paralitiko” na nagmula sa lalawigan ng Bat angas. Bata palang ay kinakitaan na siya ng kat alinuhan. Sa kabila ng kanyang kapansanan at dahil sa pag-ibig sa bayan, ginamit niya ang angking t alino upang gisingin ang damdamin ng mga Pilipino na lumaban sa mga dayuhan.

Siya naman si Julian Felipe ipinanganak sa lalawigan ng Cavite. Ang kanyang t aglay na galing sa larangan ng musika ay nagbigay daan naman sa pagbubuklod ng damdamin ng mga Pilipino. Ito ay sa pamamagitan ng kanyang mga komposisyon na punong puno ng pag-ibig sa bayan. Isang halimbawa ay ang kanyang komposisyon na

“Marcha Nacional Filipina” o ang “Lupang Hinirang”, ang Pambansang Awit ng Pilipinas.

Siya si Heneral Vicente Lim mula sa Laguna. Siya ay nagbuwis ng buhay dahil sa kanyang matibay na paninindigan sa kanyang tungkulin at pagkamakabansa. Sa panahon ng kanyang panunungkulan ay tinanggap niya ang lahat ng pagpapakasakit alang-alang sa bayan. 90

Sila ay kabilang sa mga t inaguriang bayani ng ating bansa na nagmula sa Calabarzon. Maaari din nat ing tawagin na isang bayani ang mga taong naglaan ng kanilang panahon, sarili, t alino o talent o, at mga pagpupunyagi upang makaambag ng malaki sa kaunlaran ng isang lugar. Bayani ring maituturing ang mga taong nagbigay ng karangalan na naging daan sa pagbabago at pag -unlad ng isang lugar. Ang mga taong handang magsakripisyo upang makat ulong sa kapwa ay dapat din nating kilalanin bilang isang bayani. Kahit hindi sila nagbuwis ng buhay, ang kanilang mga nagawa para sa bayan ay maituturing rin na kabayanihan. Gawain A Punan ang graphic organizer sa ibaba. Isulat ang hinihinging impormasyon sa bawat kolum. Sundan ang ibinigay na halimbawa. Bayani ng Lalawigan

Gat. Uban

Katangiang ipinamalas

katapangan

Ginawa para sa bayan

Nagtanggol sa bayan

Paraan ng pagpapakilala

Pinagawan ng bantayog o rebulto

Gawain B: Sagut in ang nasa LM Gawain Csagutin ang nasa LM Aralin 7.2: Pagpapahalaga sa mga Bayani ng Lalawigan at Rehiyon

91

Ang mga bayani ng at ing bansa ay nagmula sa iba't ibang lugar. A ng ilan sa kanila ay maaaring nagmula sa ating lalawigan/rehiyon. I ba-iba ang dahilan kung bakit sila it inanghal na bayani, ngunit iisa ang kanilang naging adhikain. Ito ay dahil sa pagtatanggol ng ating bansa mula sa mga dayuhan. Sa ating lalawigan/rehiyon ay mayroon ding mga t ao na kinikilala kahit sa simpleng kabayanihan. Ginugugol nila ang kanilang panahon sa paglilingkod sa mga kababayan at paglilingkod sa Diyos. Ang kanilang prinsipyo at layunin ang nagiging sandigan nila upang makapagsilbi sa bayan. Kadalasan bilang pagkilala at pagpupugay sa kanilang bant ayog upang ang kaniyang ala-ala ay magpatuloy sa mga susunod pang henerasyon. Minsan naman ay ginugunit a ang araw ng kanilang kamatayan upang sariwain at muling balikan ang kabayanihan na kanilang nagawa. Sa mga simpleng programa ay naipagmamalaki ang kanilang kontribusyon sa bayan kabilang dit o ang pag-aalay ng mga bulaklak sa kanilang bant ayog bilang pagpapasalamat sa kanilang kadakilaan nila at mga pagpupunyagi. Kilalanin mo si Eulogio “Amang” Rodriguez, t ubong Rizal, na sumunod kay Pangulong Manuel Luis M. Quezon bilang may pinakamahabang panahon ng panunungkulan sa pagiging pangulo ng senado. Lagi niyang sinusuportahan ang mga panukalang batas para sa pag-angat at ikabubuti ng mga pangkaraniwang mamamayan. I sinunod sa kanyang pangalan ang isang paaralan sa Maynila, ang Eulogio Amang Rodriguez Institute of Science and Technology (EARIST). Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Saguting ang nasa LM Aralin 7.3: Paglikha ng Anumang Sining Tungkol sa Bayani ng Lalawigan o Rehiyon na nais Tularan

92

Nakilala nat in sa ating unang aralin ang mga bayani na kinilala sa ating rehiyon. I lan sa kanila ay sina A polinario Mabini na ipinanganak sa Bat angas, si Julian Felipe na mula sa Cavite, at si Hen. Vicente Lim ng Laguna, Sa lalawigan ng Quezon, dalawa sa mga kinilalang bayani ay sina Manuel Quezon at Apolinario dela Cruz. Bagaman si Quezon ay ipinanganak sa Bat angas, ang t aga Quezon mismo ang kumikilala sa kanyang ambag sa pagpapaunlad hindi lamang ng bansa kung hindi ang kanyang kontribusyon sa lalawigan na ipinangalan sa kanya. Maliban sa pagiging pangulo ng Komonwelt , kinilala si Quezon na “Ama ng Wikang Pambansa” dahil sa napakahalaga niyang ginawa upang magkaroon tayo ng isang pambansang wikang magamit upang ang lahat ng Pilipino ay lubos na magkaunawaan. Kilala naman sa tawag na “Hermano Pule” si Apolinario dela Cruz na nagbuwis ng kanyang buhay sa panahon ng mga Kastila dahil sa relihiyosong gawain o gawaing ispirituwal. Bayani silang maituturing kaya naman ganun na lamang sila it anghal at pahalagahan ng mga mamayaman sa kanilang lalawigan. Ang pangalan ng lalawigan ng Quezon ay isinunod kay Manuel Quezon. May mga rebulto na ring itinayo bilang parangal sa kanila. Ang buhay naman ni Hermano Pule ay isinadula na rin sa t eatro. Maaari din nat ing tawagin na isang bayani ang mga t aong naglaan ng kanilang panahon, sarili, talino o t alento, at mga pagpupunyagi upang makaambag ng malaki sa kaunlaran ng isang lugar. Kahit hindi sila nagbuwis ng buhay, ang kanilang mga nagawa para sa bayan ay maituturing rin na kabayanihan at sa simpleng paraan ay maari natin silang bigyang-parangal. Di man kayo makgawa ng rebulto o makpagsadula ng buhay nila sa t eatro, maari mo silang parangalan sa pamamagit an ng mga iba’t -ibang likhang sining tulad na t ula, awit , poster, at simpleng dula-dulaan. Sa simple mong paraan mga bayani nat i’y kaya mong parangalan. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 8: Ako at ang Kuwento ng mga Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

93

YUNIT III Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng Kinabibilangang Rehiyon

94

Aralin 1: Ano ang Kultura? Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A -B. Gawain C Punan ng t amang impormasyon ang “cultural map” ng Rehiyon IV -A sa ibaba. Gawin ito sa sagut ang papel.

Wika:  ________ Pagdiriwang:  ____________ Paniniwala:  ____________   _ Pagkain:

Wika:  ________ Pagdiriwang:  ____________ Paniniwala:  ____________   _ Pagkain:

Wika:  ________ Pagdiriwang:  ____________ Paniniwala:  ____________   _ Pagkain:

95

Wika:  ________ Pagdiriwang:  ____________ Paniniwala:  ____________   _ Pagkain:

Wika:  ________ Pagdiriwang:  ____________ Paniniwala:  ____________   _ Pagkain:

Aralin 2: Impluwensya ng Klima at Lokasyon sa Pagbuo at Paghubog ng Pam umuhay sa isang Lugar

Malaki ang kinalaman ng lokasyon at klima sa pamumuhay ng mga tao. May impluwensya ang mga it o sa mga produkt ong ginagawa sa lugar, sa uri ng pananim at maging sa paglulut o ng pagkain, mga pananamit , uri ng bahay at sa pagpili ng mga tao ng kanilang trabaho. Sa mga t aong nakatira sa mga lugar na urban, maaring ang kanilang mga t rabaho ay pabrika o opisina. Sa kabilang banda, maaring ang karamihan ng t rabaho sa mga lugar na rural naman ay may kinalaman sa agrikultura  at palaisdaan. Isang magandang halimbawa nit o ay ang kaibahan ng lugar na urban kagaya ng Kalakhang Maynila at nang lugar na rural kagaya ng mga lalawigang ng Laguna, Batangas at Quezon. Sapagkat marami ang naninirahan sa Kalakhang Maynila, mas higit ang mga t rabahong nakatutugon sa mabilisang takbo na pamumuhay ng mga naninirahan dit o. Halos lahat ng punong t anggapan ng iba’t ibang pribado at pangpamahalaan, pati na ang mga pamant asan ay makikita sa Kalakhang Maynila, kung kaya marami ang mga tingiang tindahan na nagdudulot ng trabaho kagaya ng “sales lady” at “utility workers”. Sa kabilang banda naman, sa ibang bayan sa mga Lalawigan ng Quezon, Bat angas at Laguna, kung saan hindi kasing dami ang populasyon sa Maynila, kaunt i lamang ang malalaking tingiang tindahan na karaniwang makikita sa Maynila. Bukod sa dami ng populasyon, nakaiimpluwensya din ang uri ng pisikal na kapaligiran ng lugar sa uri ng pamumuhay dito. Isang halimbawa ay ang kaibahan ng uri ng produkt o ng mga t aga Bulacan o Nueva Ecija at ng Cavite o Batangas. Natalakay na sa rehiyon ng Gitnang Luzon nanggaling ang karamihan sa mga palay ng buong Luzon, maging sa Visayas. Naangkop ang kapatagan sa pagt atanim ng palay at ibang pang produktong pananim. Sa kabilang banda naman, maburol ang malaking bahagi ng Cavit e papunt ang Batangas kung kaya’t pagpapastol naman ang naging produkto ng mga t aga dito. Sa Batangas nagagaling ang malaking bahagi ng it log dahil sa mga itinat ayong manukan dito. Ang klima ay isang mahalagang salik sa pamumuhay. Ito ay may kinalaman sa mga produkt ong nagmumula sa iba’t ibang lalwigan. Abaka, niyog at palay ang karaniwang pananim at pinagkakakitaan sa Bicol dahil mahaba at halos buong taon ang t agaraw dito. Tubo at niyog naman ang angkop sa lugar na ang klima ay higit na maulan kaysa maaraw tulad ng Bat angas. Kung panahon naman ng t ag-ulan at bagyo ay humihina ang kita ng mga

96

mangingisda sa mga baybayin sa mga lalawigang Quezon at Batangas. Mapanganib ang dagat dahil sa alon at malakas na hangin. Hindi rin sila makapagbilad ng isdang dinadaing. Ngunit pinaghahandaan ng mga mangingisda ang ganitong pagkakataon. Sila ay nagt atanim, nagtitipon ng tuba, nagpapawid at iba pang maaari nilang pagkakitaan. Hindi lamang mga pananim at pinagkakakitaan ang nakakaimpluwensiya sa uri ng pamumuhay ng mga t ao sa isang lugar. Ibinabagay rin nila ang kanilang kasuotan ayon sa kanilang klima. Sa lugar na malamig t ulad ng Lucban, Quezon at T agaytay, ang mga tao ay nagsusuot ng makakapal na damit upang hindi ginawin. Manipis at maluwang naman sa kat awan ang kasuotan ng mga nasa maiinit na lugar t ulad ibang lugar sa Rizal, Bat angas at Quezon lalo na kung nasa buwan ng Marso hanggang Mayo. Kung ang lokasyon naman ng isang lalawigan ay laging dinadaanan ng bagyo t ulad ng Batanes,ibayong paghahanda ang kanilang ginagawa. Bukod dito, ang kanilang mga bahay ay karaniwang mababa at yari sa bato at kogon. Bangkang-bahay naman ang t irahan ng mga Samal at Badjao. I to ang angkop sa kanilang lugar. Dahil dit o, masasabing nakakaimpluwensiya ang lokasyon at klima ng isang lugar sa uri ng pamumuhay ng mga tao sa isang lugar. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Palitan ng larawan ng anyong lupa o anyong tubig na nakikita sa sariling lalawigan Aralin 3.1: Ang Kultura ng Aming Lalawigan Bago pa dumating ang Kastila, ang mga Tagalog ay may maituturing na mayamang kult ura. Sinasabing ang karamihan sa kultura ng mga Tagalog ay umiikot sa katubigan kagaya ng mga ilog at sapa. Nakikita ito sa mismong salitang “tagalog” na pinagdugt og na salitang “taga” “ilog” na ang ibig sabihin ay nagmula sa ilog. Mula sa mga “wawa” ng mga ilog umusbong ang kalakal ng mga Tagalog . Maraming kult ura ang Tagalog. Bawat lalawigan ay nakilala dahil sa mga nat atanging kultura. Ito ay nagbigay daan upang mabigyan ng sapat na pagkakakilanlan ang bawat lalawigan sa rehiyon. Sa Lalawigan ng Cavite Ang lalawigan ng Cavit e ay isang lugar na mayaman sa kasaysayan dahil dito nagmula ang kauna-unahang pangulo ng 97

Pilipinas na Si Emilio Aguinaldo. Nagtala ito sa Pilipinas ng mga makasaysayang pangyayari lalo na noong panahon ng pananakop ng mga Kastila. Nakilala ng Cavit e sa kanilang produkt ong pinya, saging at avocado na talaga namang dinadayo ng mga turista. Ang Cavit e ay mayaman sa tradisyon at paniniwala. Nakilala ang lugar na it o dahi sa debosyon ng mga Katoliko sa mga santo at santa.

Ang Reyna ng Cavite

Isa sa mga mahalagang pagdiriwang ng mga kabit enyo ay ang kapistahan ng Nuestra Señora de la Soledad de Porta Vaga o mas kilala sa tawag na La Virgen De La Soledad de Porta Vaga.  A ng mahal birhen ay ang tinut uring na Reyna ng buong Lalawigan ng Cavit e. Pinagdiriwang it o tuwing ikalawa at ikatlong linggo ng Nobyembre. Kilala ang imahe na palaging nakaluhod at sa pagkakaroon ng espesyal na suot na kulay it im at put i. Pinaniniwalaan na ang imaheng ito ay mapaghimala kung kaya't tinawag itong " Birheng may libong Milagro". Isa na rit o ang pangyayari noong 1830. Nasunog ang kapilya dahil ito ay tinamaan ng kidlat. Naabo ang buong kapilya ngunit ang imahe ay natagpuan na walang galos o sira sa mga bahagi nito. Ang debosyon sa Virgen ng Soledad ang pinakamalaking ambag ng mga Kabitenyo sa kasaysayan ng debosyon kay Maria at sa Simbahang Katolika sa Pilipinas.

98

(Para sa Ibang paniniwala at t radisyon sa lalawigan ng Cavit e, maaring gamit in ng guro ang ibang kapist ahan) 1. San Agustin de Tanza http://sanagustindetanza.weebly.com/alamat-ng-imahen-ni-sanagustin.html 

Sa Lalawigan ng Laguna Ang lalawigan ng Laguna ang pinagmulan ng at ing pambasang bayani na si Jose Rizal. Bukod sa pagiging isa sa pinakamakasaysayang pook ng lalawigan ng Laguna. Ito ay tinatawag din na lugar na may mga makulay at malikhaing pagdiriwang. Isa na dit o ang t inatawag na; Liliw Gat Tayaw Tsinelas Mula sa maliit na bayan ng Liliw, Laguna ay umusbong ang mga makukulay na t sinelas na malikhaing tinabas at pinaganda. Dahil lumago at naging mas kaaya-aya ang mga tsinelas dito. Ang munting bayan ay tinawag na Footwear Capital ng Laguna . Tuwing huling linggo ng A bril, ay ginaganap ang makulay na pagdiwang mga tsinelas o mas kilala sa t awag na Liliw Gat Tayaw Tsinelas. Sa pagdiriwang na ito, mas pinapakit a ng mga t aga-Liliw ang kanilang galing at husay sa paggawa ng kakaiba at mat ibay na t sinelas. Naging kilala ang pagdiriwang na ito noong t aong 2002 at hanggang ngayon ay pat uoy na dinarayo ng mga Pilipino at t urista sa iba’t ibang pa nig ng bansa.

Bangkero Festival

99

Ang mga Lagunahin ay may isang maipagmamalaking kakayahan. I to ay ang kakaibang uri ng pamamangka sa ilog. Ang mamangka sa batuhan, sa ibabaw ng bakal at ang pagsuong laban sa agos ng ilog papuntang Pagsanjan Falls sa Pagsanjan, Laguna. Ang tawag sa kanila ay bangkero. Sa kabila ng malakas na agos ng ilog dito, dinadala ng mga bangkero ang mga turista sa mismong kagilagilalas na t alon ng Pagsanjan. Sila ang nagsisilbing gabay at nagdadala sa mga turista at namamasyal sa sikat na t alon.

Ang Bangkero Festival ay isang masayang kapistahan na ginagwa tuwing ikalawang linggo ng Marso bilang parangal sa mga bangkero na nagsumikap upang makilala at mat anyag ang kahangahangang tanawing it o sa Pagsanjan. Ang kapistahang ito ay kinatatampukan ng mga nabihisan at nagayakang mga bangka at karosa na ipinaparada sa liwasang bayan.

 

100

Bukod sa pag-aangkat ng palay, ang lalawigan ng Laguna ay nakilala sa kanilang produkt ong lilok na matatagpuan sa Paete, Laguna. Bant og din sa lugar na it o ang masarap na lambanog na nagmula sa puno ng niyog at ginagawang inumin ng mga t ao. Sa Lalawigan ng Batangas Sa mga lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON, ang lalawigan ng Batangas ang may natatangi at kakaibang kultura. Tagalog ang wika ng mga Bat angueño, ngunit ang paraan ng pagsasalita nila ay may mariing punt o. Kilala sila pagdaragdag ng salitang “eh” at “ga” sa pakikipagusap. Halimbawa ang salitang “Ano ba yun?” ay magiging “Ano ga un?” at “Ay oo nga!” ay magiging “Ay, ala oo eh!” naman. May pamamaraan ang mga Batangueño na t inatawag na “Matanda sa Dugo” . Ito ay ang paggalang sa lahat ng nakakatanda sa edad kahit may pagkakat aon na magt iyo na mas bata ang t iyuhin. Tradisyon sa kanila ang dapat ang nakababata ang tumawag ng tiyo o kuya. Tulad ng ibang lalawigan sa rehiyon, meron ding maipagmamalaki ang mga Batangas pagdating sa produkto at pagdiriwang. Ito ay ang; Kapeng Barako Ang kapeng barako ay uri ng kape na t umutubo lamang sa Batangas at ilang lugar sa Cavit e. Tinawag itong Barako dahil sa tapang ng lasa nit o na gust ong gusto ng karamihang Batangueño. Ayon sa kanila, mas masarap ihain it o kung papakuluan sa tubig, lalagyan lamang ng kaunt ing asukal at papanat ilihin ang it im na kulay nito. Para rin sa kanila it o ay nagbibigay ng t apang at lakas ng loob.

 

101

Ang kapeng barako ay unang pinakilala ng mga Kastila noong panahon ng kanilang pananakop sa Lipa, Batangas at nagkalaon ay naging pagmamay-ari ng mga Pilipino. Ang Batangas ngayon ang isa sa mga pangunahing lugar buong daigdig na pinaggagalingan ng kape. Lechon Festival Ang Lechon Festival o pagdiriwang ng litson sa Balayan, Batangas ay isa sa mga pinagmamalaking kult ura ng Batangas. Ito ay ginaganap tuwing ika-24 ng Hunyo bilang pag-alala sa kanilang patron na si San Juan Baustista . Pinaparada ang mga lit son sa buong bayan na nakabihis ng magaganda at mga kakaibang suot.

Kultura na rin ng mga t aga-rito na habang pumarada ang mga litson ay nagsasabuyan ng t ubig at alak ang mga t ao dahil para sa kanila it o ay pagkilala nila sa kanilang patron.

 

102

Sa Lalawigan ng Rizal Isang tanyag na nadiskubre sa Lalawigan ng ay ang Petroglipikong Angono na matat agpuan sa Angono, Rizal.

Ito ay nadeklarang Pambansang Kayamanan sa Kultura noong 1973 at Pandaigdigang Pamana ng Sining ng UNESCO na matatagpuan sa yungib sa gitna ng Angono at Binangonan. Nakasulat sa mga bato (petroglipiko)   ang masaganang kultura ng pakikipagkalakaran ng mga sinaunang Tagalog sa ibang pangkat ng tao. HIgantes Festival

Ang Higantes Festival na kilala rin sa tawag na Pista ni San Clemente ay ipinagdiriwang tuwing ika-23 ng Nobyembre sa Angono, Rizal.  Ito ang pinakamalaking pagdiriwang para kay San Clemente, patron ng mangingisda. Ang imahen ng santo ay binibitbit ng mga lalaking deboto habang nagpuprusisyon kasabay ang mga “pahadores”, mga deboto na nakadamit ng makukulay na kasuotan o ng kasuotan ng mga mangingisda, sapatos na yari sa kahoy at may bitbit na sagwan, lambat at iba pang gamit sa pangingisda at mga “higant es” , mga higant eng gawa sa papel na may taas na umaabot sa sampu hanggang labindalawang

 

103

talampakan. Nagtatapos ang pagdiriwang sa isang prusisyon patungong Laguna de Bay hanggang maibalik ang imahen ng santo sa parokya. Sumakah Festival

Ang Sumakah Festival ay isang pagdiriwang na ginaganap t uwing ika-1 ng Mayo na nagbibigay halaga sa pangunahing produkt o ng Ant ipolo, suman, manga, kasoy at ang dating pamamaraan ng paglalakbay sa mat aas na bahagi ng Ant ipolo, ang hamaka. Ito rin ay nagpapakit a ng makulay na kult ura at makasaysayang pinagmulan ng lalawigan. Sa umaga ng A bril 30, ang imahe ng birhen ng Ant ipolo ay hinahat id sa Katedral ng Quiapo mula Ant ipolo sa pamamagitan ng isang motorcade. Sa madaling araw ng ika- 1 ng Mayo, ang imahe ng Birhen ng A nt ipolo ay kukunin sa Katedral ng Quiapo pabalik sa Ant ipolo sa pamamagit an ng isang alay- lakad na pinangungunahan ng mga deboto ng Our Lady of Peace and Good Voyage and Black Nazarene. Pagkat apos ng parada ay mat utunghayan ang mga sumusunod na gawain: street dancing competitions, cultural presentations, santacruzan, arts , at culinary exhibits. Ang Rizal ay kilala rin sa paggawa ng Suman at Latik. Ito ang pangunahing hanapbuhay ng taga Cainta. Sinasabing nagsimula silang gumawa ng kakaning ito noong 15 siglo, kung kaya mait ut uring na dito matatagpuan ang pinakamasarap na suman at lat ik. Ang Rizaleno ay kilala sa pagiging maka-Diyos. Malaking bahagi ng mamamayan dito ay Katoliko. Isa sa pinakakilalang ritwal na dinarayo dito ay ang Cenakulo sa Cainta, isang palabas na nagpapakita sa pagpapahirap at pagkamat ay ni Kristo at ang  Ang Pagpapapako , isang palabas sa pagpako sa krus ni Kristo. Sa Lalawigan ng Quezon Pagdating sa kasaysayan at kult ura, hindi magpapahuli ang lalawigan ng Quezon sa buong rehiyon. Tulad ng ibang lalawigan, ang Quezon ay isa ring makasaysayan dahi sa pangalan nitong

 

104

nagbuhat sa kauna-unahang pangulo ng komonwelt na si Pang. Manuel Luis Quezon. Ang lalawigang ito ay kilala sa pag-aangkat ng niyog at palay sa ibang lugar sa Pilipinas. Maraming makukulay na pagdiriwang sa Quezon na nagbibigay atraksyon sa mga turista at ibang Pilipino. Isa na dito ang tinatawag ng Pahiyas ng Lucban. Ngunit isa sa mga pinaghahandaan ng buong Quezon ay ang Niyog-Niyogan Festival. NIyog-Niyogan Festival Ang Niyog-niyogan festiv al ay pagdiriwang na isinasabay sa Araw ng Quezon, tuwing ika-19 ng Agosto. Pinaghahandaan ito ng t atlumpu’t siyam (39) na bayan at dalawang lungsod ( 2) sa buong lalawigan.

Sa pagdiriwang na ito, nakaugalian ng mga t aga-Quezon ang magdala ng kanilang pinagmamalaking produkto sa kabisera, sa Lucena upang ibahagi sa buong lalawigan. A ng mga tanyag na produkto sa Quezon ay alimango, pamaypay, t ikoy, kiping at iba pa. Nagkakaroon ng din paligsahan sa street dancing at muse ng bawat bayan. Ito ay ginagawa sa loob ng isang linggo. Sa huling araw ng pagdiriwang pinaparangalan lahat ang mga nagwagi sa paligsahan. Kultura sa CALABARZON Kilala na ang mga t ao sa Timog Katagalugan na masipag, masinop at magiliw sa pagt anggap ng bisita. Halos pareho ang paniniwala ng mga tao sa rehiyon lalo na pagdat ing sa relihiyon.  

105

Bagama’t may pagkakaiba -iba sa larangan, ang mga tao sa rehiyon ay pinagbibigkis pa rin ng iisang kultura pinagmulan at pat uloy na pinagmamalaki.

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 3.2 : Mga Pangkat ng mga Tao sa Rehiyon na Kinabibilangan Ko PANGKAT ETNIKO Ang at ing bansa ay binubuo ng pangkat ng mga taong naninirahan sa iba’t ibang panig nito. Nakikilala ang bawat pangkat sa kanilang mga pagkakalilanlan. Ang grupo o pangkat ng mga t aong sama-samang naninirahan sa isang lugar na may sariling wika, kult ura, tradisyon at paraan ng pamumuhay ay tinatawag na Pangkat Etniko. Mayroon silang mga katangian na kakaiba sa ibang pangkat. A ng kanilang nat atanging pagkakakilanlan ay itinut uring na mahalagang bahagi sa kabuuan ng Kulturang Pilipino. MGA TAONG BUMUBUO SA MGA LALAWIGANG TAGALOG Ang Tagalog ay isang malaking pangkat TAGALOG ng mga t ao na naninirahan sa apat na rehiyon sa bansa. Ang Nat ional Capital Region (NCR), ang buong Rehiyon IV CALABARZON at MIMAROPA at ilang bahagi ng Rehiyon III .

Ang Tagalog ay nagmula sa salitang “taga-ilog” na ang ibig sabihin ay nakat ira sa baybaying ilog. Sila ay isa sa pinakamalaking pangkat et niko sa bansa. A yon sa 1995 Philippine census, sila ang tinatayang may pinakamalawak na bilang sa bansa. Biniyayaan ang mga Tagalog ng mayamang lupa at dagat kaya ang pangunahing hanapbuhay nila ay pagsasaka at pangingisda. Tagalog ang pangunahing wika ng mga t aga-CALABARZON. Sila ay kinagigiliwan dahil sila ay masayahin, mat apat, maawain, pala-

 

106

kaibigan, mat atalino at may mataas na kalinangan. Bunga marahil ito ng lapit nila sa kabihasnan, komersyo at pamahalaan. MGA KATUTUBO O PANGKAT ETNIKO NA MATATAGPUAN SA MGA LALAWIGAN SA SARILING REHIYON AETA O AGTA Ang mga Aet a ang tinatayang kauna-unahang mga taong nanirahan sa Pilipinas. May katangian ng pagiging maitim ang balat, makapal na labi, pandak, at kulot na buhok. Maraming A eta ang matat agpuan sa iba’t ibang bahagi ng Luzon lalo na sa Hilaga at Silangan. Maraming t awag sa kanila; Aeta, Agta, Ita, at Negrita. Sa mga lalawigan ng Quezon at Rizal sila ay tinatawag na Dumagat. Ang pangunahing hanapbuhay ng mga Negrit o ay pagsasaka at pangangaso. Matatagpuan sila sa kabundukan at hindi gaanong nakakaangat sa kabuhayan dahil sa layo nila sa kabihasnan. IBANG PANGKAT NG MGA TAO SA REHIYON IV-A Ayon sa Philippine Census 2010, may ilang pangk at ng mga dayuhan ang naninirahan sa mga lalawigan sa ating rehiyon. Ilan sa kanilang pangkat ng mga Chinese o t inatawag na Tsino. Halos lahat sa kanila ay mga negosyant e. Meron ding t inatawag na Indian na nanggaling sa bansang India. Karaniwang tawag sa kanila ay mga Bombay. Sila din ay mahilig magnegosyo. Ang ibang pangkat ng mga tao na dumayo sa at ing rehiyon at permanentente nang naninirahan dito ay mga A merikano, Espanyol, Hapones at iba pa. Gawain A Tukuyin ang mga sumusunod na salita/mga salita na ipinapahiwat ig sa pahayag/tanong sa bawat bilang. Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel. 1. Ito ang pangunahing wika na ginagamit ng mga naninirahan sa buong rehiyon ng CALABARZON?. __________________ 2. Ang salit ang ito ay nagmula sa salit ang taga-ilog na ang ibig sabihin ay nakat ira sa baybay ilog. ____________ 3. Ano ang pangkat ng tao na ang karamihan (majority) ay matatagpuan sa Rehiyon IV-A? _______________________

 

107

4-5. Ito ang pangunahing pangkabuhayan ng katutubong pangkat sa Rehiyon I V- A CALA BARZON. ______________,_____________________ 6-9. Ang Tagalog ay hinahangaan ng ibang pangkat dahil sila ay  _________________,_________________, _________________ at  _________________. 10. Ito ang ibang pangkat ng tao na nanggaling sa China at ang hilig nila ay magnegosyo. _________________ Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 3.3 : Ang Mga Wika at Diyalekto sa Am ing Lalawigan at Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A -C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 4: Nakikilala ang Kultura ng Aking Rehiyon sa Aming Makasaysayang Lugar Mga Makasaysayang Lugar sa Ating Rehiyon May mga lugar na maitut uring na saksi ng mga naganap sa isang lalawigan o rehiyon. Ang mga lugar na it o ang nagsisilbi tanda ng mga pangyayari na naganap sa isang t akdang panahon. I sa na dito ang pangyayari sa EDSA , ang lakas t ao/People Power noong 1986 sa Manila. Ito ay ang panahon na nagprotest a ang mga tao laban sa pang-aapi ng pamahalaan na pinamumunuan ni Pangulong Ferdinand Marcos. Nagkaroon ng kilos protesta ang milyong milyong mga Pilipino sa kahabaan ng EDSA. Sa ngayon makikita sa Ortigas Triangle ang isang malaking bantayog kasama ang Simbahan ng Reyna ng Kapayapaan. Ang bant ayog na it o ay nagsisilbing alala ng pangyayari sa EDSA noong 1986. Nakasulat sa bant ayog ang pangako ng sumunod na presidente na si Corazon Aquino na pangalagaan ang demokrasyang Pilipino. Ang ibig sabihin nito ay ang pamahalaan ang mangangalaga sa kalayaan ng bawat isang Pilipino.

 

108

Makasaysayang Pook at Pangyayari sa Rehiyong CALABARZON Ang Calamba  ay ipinagmamalaki ng Laguna dahil dito isinilang ang at ing pambansang bayani na si Dr. Jose Rizal noong ika-19 ng Hunyo 1861. Makikita sa Rizal Shrine ang pamumuhay ng mga taga Calamba noong panahon ng pananakop ng mga Espanyol. Makikita rin dito ang t ahanan at mga kagamitan ni Dr. Rizal at ng kanyang pamilya. Ang bayan ng Pila ay ipinagmamalaki din ng Laguna dahil dito makikita ang impluwensya ng mga Espanyol at Amerikano sa kultura ng mga tao. Mamasdan sa buong bayan ang mayamang istrukt ura na nait atag noong panahon ng mga Espanyol hanggang panahon ng mga A merikano. Ang Cavit e ay naging kilala rin sa isa sa mga makasaysayang pok dito, ang Emilio Aguinaldo Shrine kung saan idineklara ni Emilio  Aguinaldo ang kalayaan ng bansa sa kolonya ng Espanya noong ika12 ng Hunyo, 1898. Sa kaunaunahang pagkakataon dito rin iwiniwagayway ang bandila ng Pilipinas na ginawa ni  Marcela  Agoncillo at t inugtog ang Martsa de Filipinas o Lupang Hinirang na obra ni Juli an Felipe at tinugtog ng Banda ng Malabon. Ang lalawigan ng Rizal ay hindi lamang t anyag sa likas yaman na kagandahan, mayroon din itong ambag sa kasaysayan ng at ing bansa. Sa Rizal naganap ang isa sa mga huling laban ng mga Espanyol noong rebolusyon ng mga Pilipino ng 1896. Itinayo noong 1880-1881 sa ilalim ng pamumuno ni Mauricio Mata Cruz, ang gobernadorcillo  ng Pueblo de Morong ang “La Commandancia”. Ang La Commandancia ay ang pamahalaan ng Distrito Politico Militar de Morong na pinamumunuan ng isang gobernador-militar noong panahon ng Espanyol. Ang istruktura ay halos nasira noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Ang mga t aga-Batangas ay hindi lamang kilala na mat atapang kung hindi sa malalim na pananampalat aya sa Diyos. Makikita ang mga naglalakihang at ant igong mga simbahan sa mga bayan nito. Isa na dito ang t anyag na Basilica de San Martin de Tours na itinayo sa Bayan ng San Nicolas noong 1575. Ito ay nasira dahil sa Pagputok ng Bulkang Taal. Noong 1755 ito ay muling itinayo ng mga Agustinong misyonero kung saan ito matat agpuan sa kasalukuyan. Noong 1849 ito ay muling nasira dahil sa lindol. Muli it ong itinayo noong 1856 –  1865 sa panahon ng pamumuno ni Fray Marcos A nton. Sa ngayon, ang basilica de San Mart in de Tours ay itinuturing na pinakamatanda at pinakamalaking simbahan sa buong rehiyon .

 

109

Gawain A Pagtapat-tapatin ang mga sumusunod na makasaysayang pook sa rehiyon sa hanay A at hanay B. Isulat ang letra ng tamang sagot sa papel.

1.

2.

3.

4.

5.

A Itinayo noong 1582 bilang pinakamalaki at pinakamatandang simbahan sa Quezon Naging makasaysayan dahil sa pagdeklara ni Andres Bonifacio ng Kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo 12, 1898. Makikita ang halimbawa ng imprastraktura at disenyo ng mga bahay at establisment o bayang ito na ginawa noong panahon ng mga Espanyol. Nagsilbing bahay-pamahalaan noong 1880-1881 sa pamumuno ng gobernadorcillo na si Mauricio Mata Cruz. Itinuturing na pinakamalaki at pinakamatandang simbahan sa silangan.

a.

B Basilica de San Martin de Tours

b.

Bayan ng Pila

c.

La Commandancia

d.

San Diego de Alcala

e.

Emilio Aguinaldo Shrine

Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 5 : Kultura Ko, Kultura Mo, Magkaiba, Magkapareho! Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

 

110

Aralin 6 :

Nakikilala Kami sa Aming Kultura

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 7 : Mga Pangkat ng Tao sa Lalawigan at Rehiyon, Igagalang Ko! Iisa Ang Lahi Natin! Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 8: Sining Mo, Pahalagahan Mo: Mga Sining ng Lalawigan Sayaw na Jota Gumaque ña

 

111

Ang sayawing Jot a Gumaqueña ay bant og sa Gumaca, Quezon na pinakilala at pinasikat ni Herminigildo Omana. I to ay isa ring uri ng Sayawing Maria na bat ay kay Maria Clara na sumasagisag sa isang dalagang Pilipina. Pinapakita sa sayaw na ito ang magarbong pagtitipon na dinadaluhan ng mayayamang angkan. Dit o sila ay nagsasalu-salo sa masagang handa at pagkat apos ay nagsasayaw. Sa sayaw na ito ang mga babae ay mahinhin ang kilos at ang mga mga lalaki naman ay nagpapakita ng lambing at respeto sa mga kababaihan. Magarbong Filipiniana ang suot ng mga kababaihan sa sayaw na at magarang barong naman sa mga kalalakihan. Sayaw na Maglalatik Ang Maglalatik o t inatawag din na Magbabao ay ang digmaang sayaw na kat ut ubo sa Biñan at Laguna. Gumagamit ng bao ng niyog ang nagsasayaw. Kanilang inilalagay ito sa likod, dibdib, balakang at hita. Pumapalo sila sa mga bao ng niyog ayon sa tugtog ng Maglalatik. sayaw ng maglalatik  ay isang uri ng katut ubong sayaw sa Pilipinas na may mabilis na galaw habang pinatutunog ng mga mananayaw ang mga bao ng buko. It o ay nagpapakita ng labanan sa pagit an ng mga Moro at Krist iyano. Sa unang bahagi ng sayaw, ay ang Palipasan at ang Baligtaran, na ipinakikita nito ang mainit na pagt atagpo sa pagitan ng dalawang grupo. Sa dalawang huling bahagi nit o,ang Paseo at ang Sayaw Escaramusa ay naglalarawan ukol sa kanilang pakikipagbati. It o ay isinasayaw sa gabi ng bisperas ng kapist ahan sa Biñan,Laguna. Isinasagawa ang sayaw na ito bilang paghahandog ng mga magsasaka sa poong San Isidro de Labrador.

 

112

Sayaw na Lanceros de Tayabas

Ang sayaw na Lanceros de T ayabas ay isang kat ut ubong sayaw na sumibol sa bayan ng Tayabas na ngayon ay lungsod sa lalawigan ng Quezon. I to ay isang int erpretasyon na nagmula sa mga pagpupugay ng mga kabalyero at mandirigma ni Haring A rthur. Ang Lanceros de Tayabas ay binubuo ng mga magkaparehang lalaki na nakuot ng sumbrero at babae na elegant e ang suot at may hawak na pamaypay. Karaniwan it ong sinasayaw sa pagt itipon sa mga magagarbong mansion o palasyo ng mga kat oliko. Ang sayaw na ito ay sumikat na sa iba’t ibang panig ng bansa at palagi ng sinasayaw sa iba’t ibang kompet isyon sa larangan ng Sining at Kultura. Mga Awitin

Magt anim ay di biro Maghapong nakayuko Di naman makaupo Di man lang makatayo

Magtanim ay Di Biro

Magt anim ay di biro Maghapong nakayuko Di naman makaupo Di man lang makatayo

Sa umaga paggising Lagi nang iisipin Kung saan may patanim Doon masarap ang pagkain

Sa umaga paggising Lagi nang iisipin Kung saan may patanim

 

113

Doon masarap ang pagkain

Halina, halina, mga kaliyag Tayo’y magsipag unat -unat Magpanibago tayo ng lakas Para sa araw ng bukas

Halina, halina, mga kaliyag Tayo’y magsipag unat -unat Magpanibago tayo ng lakas Para sa araw ng bukas.

Banahaw Ang huni ng ibon, aliw-iw ng bat is Sa bundok Banahaw Ay inihahatid, ay inihahatid Nang hanging amihan Kaya’t yaring abang puso Sakbibi nang madlang lumbay Sa sandaling ito, sa sandaling ito’y Naliligayahan. Halina, irog ko at t ayo’y magsayaw Sa kumpas ng tugtog, tayo ay sumabay Dini naman sa lumang kudyapi Ikaw irog aking aawitan Sa saliw ng hanging palay-palay Sa bundok ng Banahaw. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Kagamitan: Video clip ng (Jota Gumaquena, Maglalatik), Sipi ng awit ing Magtanim ay di biro at Bundok Banahaw, Sanggunian:      

 

http://www.youtube.com/watch?v=bsCtI3Ui3b0 http://www.youtube.com/watch?v=d-p_ONWYtf8 http://en.wikipilipinas.org/index.php?title=Lanceros_de_Tayabas http://www.hiyas.org/mariaclara.html http://i1.ytimg.com/vi/9xR8jPb0mNI/maxresdefault.jpg http://www.folkdance.tk/videos/jota -gumaquena-philippine-folkdance.html

114

Aralin 9: Mga Kaugalian, Paniniwala at Tradisyon ng Iba-ibang Lalawigan sa Rehiyon

Ang Rehiyon IV-A, CALABA RZON ay binubuo ng limang lalawigan. Ang bawat isa ay may kani-kaniyang mga kaugalian at tradisyong pagkakilanlan. Cavite Karakol  Ang Bayan ng Rosario ay isang bayang mayaman sa kasaysayan na mat atagpuan sa lalawigan ng Cavit e. Sa kadahilanang malapit ang bayang ito sa dalampasigan, sa yamang dagat nabubuhay ang karamihan sa naninirahan dit o. Bukod sa yamang dagat , nakilala rin ang bayang it o dahil sa paggawa ng asin. Ito rin ang dahilan kung bakit ang bayang ito ay unang pinangalanan ng mga prayle ng Salinas Marcella noong nasasakupan pa ng Kastila ang Pilipinas. Sa dagat din umiikot ang isang matandang tradisyon ng pagsasayaw ng "karakol" bilang pagpupugay sa santong patron ng bayang it o, ang Nuestra Senora Virgen del Santissimo Rosario Reina de Caracol. Ang "karakol" ay tumutukoy sa pagsasagawa ng prusisyon habang isinasayaw ang imahe ng birhen paikot mula sa karagatan hanggang sa kalsada ng Rosario na nagt atapos sa simbahan. Maraming bersyon ang pinaniniwalaan kung saan nagsimula ang tradisyong ito sa bayan ng Rosario. Isa sa pinakasikat na bersyon ay nang makit a ang imahe ng birhen ng mga kabat aan na inaanod malapit sa dalampasigan ng bayang ito. Ayon dito, kanila itong itinago ngunit himalang natatagpuan lagi itong nakalutang sa may dalampasigan. Kumalat ang balitang ito sa buong bayan at sa tindi ng pananampalataya ng tao rito, ginawa nilang patrona ang nasabing imahe at nagsimulang magsagawa ng "karakol". Kasabay din nit o ang pagpapalit ng pangalan ng bayang it o mula sa Salinas Marcella sa Rosario. Mula noon hanggang sa kasalukuyan, ang "karakol" ay t aunang isinasagawa sa bayang ito.

 

115

Laguna Maglalatik Ang Maglalatik ay sayaw na ginagawa sa Laguna. Ito ay tinatawag din na Magbabao na nagpapakita ng digmaang sayaw na kat utubo sa Biñan at Laguna. Gumagamit ng bao ng niyog ang nagsasayaw. Kanilang inilalagay ito sa likod, dibdib, balakang at hita. Pumapalo sila sa bao ng niyog ayon sa t ugtog ng Maglalatik. Ang sayaw ng maglalatik  ay isang uri ng katut ubong sayaw sa Pilipinas na may mabilis na galaw habang pinatutunog ng mananayaw ang bao ng buko. Ito ay nagpapakita ng labanan sa pagitan ng Moro at Kristiyano. Sa unang bahagi ng sayaw, ay ang Palipasan at ang Baligtaran, na ipinakikita nito ang mainit na pagtatagpo sa pagitan ng dalawang grupo. Sa dalawang huling bahagi nito,ang Paseo at ang Sayaw Escaramusa na ang paglalarawan ay ukol sa kanilang pakikipagbat i. It o ay isinasayaw sa gabi ng bisperas ng kapist ahan sa Biñan Laguna. Isinasagawa ang sayaw na ito bilang paghahandog ng magsasaka sa poong San I sidro de Labrador. Batangas Subli-an sa Batangas Ang Subli-an Festival ay isinasagawa sa Bauan, Bat angas. Ito ay ginaganap tuwing ika-23 ng Hulyo. Ito ay natural na nagsisimula bilang debosyon sa Banal na Krus. Nang magtagal, ito ay naging isang uri ng sayaw na mas kilala bilang “Subli”. It o ay sayaw na nagmula sa Bat angas. Ang Subli ay sinasayaw sa saliw ng musika na may apat (4) na uri: ang unang uri ay inaawit ng isang mang-aawit ; ang ikalawa ay nagbibigay pugay sa Banal na Krus ng Bauan at nagsasalaysay ng

 

116

pinagmulan ng Bat angas; ang ikat lo ay ang mismong “Subli” na may kasamang tula, sayaw at awit; samantalang ang ikaapat naman ay tumat alakay sa buhay ng may-akda sa kaniyang paghahanap ng kaniyang kaganapan. Ang Subli ay isang uri ng kultura na tumutukoy sa uri ng pamumuhay ng mamamayan na nilapatan ng musika upang kapulutan ng aral. Ito ay isang t radisyong kinagisnan ng mga Batangueño na naging isang ganap na pagdiriwang kung saan ang mamamayan ay sama-samang nag-aalay ng sayaw sa buong bayan ng Bauan, Batangas bilang paggunit a sa kanilang araw ng pagkakakilanlan.

RIzal Higantes Festival Ang Higantes Festival  na kilala rin sa t awag na Pista ni San Clemente ay ipinagdiriwang tuwing ika-23 ng Nobyembre sa Angono, Rizal. Ito ang pinakamalaking pagdiriwang para kay San Clement e, pat ron ng mga mangingisda. Ang imahe ng santo ay binubuhat ng mga lalaking deboto habang nagpuprusisyon kasabay ang mga “pahadores” (mga debot o na nakadamit ng makukulay na kasuot an o kasuotan ng mga mangingisda na may sapatos na yari sa kahoy at may bitbit na sagwan, lambat at iba pang gamit sa pangingisda) at mga “higant es” (mga higant eng gawa sa papel na may t aas na umaabot sa sampu hanggang labindalawang talampakan.) Nagtatapos ang pagdiriwang sa isang prusisyon pat ungong Laguna de Bay hanggang maibalik ang imahen ng santo sa parokya. Quezon Pahiyas Ang Pahiyas Festiv al ay isang magarbong pagdiriwang sa lalawigan ng Quezon. Pinararangalan dito ang sant o ng mga magsasaka na si San I sidro de Labrador. Nagkakaisang nagsasabit ang taga-Quezon  ng mga produktong-bukid at katutubong

 

117

pagkain sa pintuan at mga bintana ng kanilang bahay. Kilalang palamuti dito ang kiping, na gawa sa giniling na bigas at ginagawang dahon at bulaklak na nilalagyan ng iba’t ibang kulay. Bilang isang pagiging malikhain, sinasabit it o ng mga Lucbanin upang gawing palamuti sa kanilang bahay. Isang Bahagi ng pagdiriwang ng San I sidro ang pagbasbas sa mga kalabaw. Ipinaparada ng mga magsasaka ang kani -kanilang mga kalabaw pat ungo sa simbahan upang mabasbasan ng pari. Naniniwala sila na malalayo sila at ang kanilang mga kalabaw sa mga sakit at aksidente sa pagbasbas na it o. Isang makulay na pagdiriwang ito na kinalulugdan ng lahat sa Quezon tuwing ika-15 ng Mayo. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Kagamitan: Video clip ng (Jota Gumaquena, Maglalatik, Subli at pangyayari tuwing Pahiyas Festiv al sa Lucban, Quezon), Halimbawa ng likhang sining na mamakita sa sariling lalawigan, Sanggunian: http://www.phillispage.de/culture_and_tradition.htm 

Aralin 10: Mga Katawagan sa Iba-ibang Layon ng Am ing Rehiyon Mga Katawagan sa Iba-ibang Layon

Ang wika nat ing Tagalog ay sadyang nagpapakilala ng likas na ugali nat ing mga Pilipino at it o ay ang paggalang sa mga nakakatanda sa atin. Napapansin ninyo ba na ang bawat isa sa atin ay gumagamit ng mga kat awagan sa pakikipag-usap. Ito ay pagpapakita ng paggalang sa ating kapwa. Ang mga katawagang ito ay nauuri sa tatlo. Ang unang katawagan ay ang magagalang na salitang ginagamit sa pakikipag-usap sa mga matat anda. Ang mga halimbawa nit o ay ang paggamit ng kuya o ate sa nakakatandang kapatid. Ang pagbati ng magandang umaga!, magandang gabi! at iba pa ay kabilang din sa uring it o. Ang pangalawang katawagan ay ayon sa paghingi ng paumanhin at pasasalamat. Ang mga salitang pasensya po!,

 

118

patawad po!, paumanhin po!  ay mga salita sa paghingi ng paumanhin samant alang ang mga salitang maraming salam at po! ay t anda ng pasasalamat.

Ang ikatlong katawagan ay ayon naman sa paghingi ng pahint ulot. Kabilang sa mga salitang ito ang maaari po ba!, pwede po ba! at iba pa. Maaari ring gamitin ang mga katawagang ito sa paglalambing at pagt uring sa ating mga kaibigan, mahal sa buhay at sa iba pa. Ang mga katawagang ito ay magagamit sa pakikitungo at pakikisama sa ating kapwa. Ipinapakita nito ang pagpapahalaga sa at ing kinagisnang pag-uugali noon pa man. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Kagamitan: Concept map na nagpapakita ng mga kat awagan sa iba’t ibang layon sa Rehiyon I V-A,

Aralin 11: Ang Mapang Kultural ng aking Rehiyon

Ang CALABARZON ay isang rehiyon sa Pilipinas na binubuo ng sumusunod mga lalawigan: Cavite ,  Laguna , Bat angas , Rizal at  Quezon. Ang mga lalawigang it o ng Rehiyon IV-A ay nasa pangunahing isla ng Luzon. Ito ang akronim ng nabanggit na mga lalawigan. Ang rehiyong it o ay nasa Timog-kanluran ng Luzon, t imog at kanlurang bahagi ng Met ro Manila, at pumapangalawa sa pinakamataong rehiyon. Sa bisa ng Execut ive Order No. 246, na nilagdaan noong Okt ubre 28,2003, ang Lungsod ng Calamba ay it inalagang sentrong pangrehiyon ng CA LABARZON . Sa rehiyong ito ay makikita rin ang kilalang paaralan, mga pagdiriwang, mga kulturang tanyag sa ating bansa at mga kilalang nagagandahang t anawin.

 

119

Mapang Kultural ng Rehiyon IV-A

Sining sa Pagpipinta ng mga taga Rizal. Ang Obra na ‘BOTONG’ ni CARLOS V. FRANCISCO

Matatagpuan sa Laguna ang Unibersidad ng Pilipinas sa Los Baños Makasaysayang Bahay ni Emilio Aguinaldo sa Kawit, Cavite

Magandang Tanawin ng Taal Lake sa Batangas

Pahiyas ng Lucban, Quezon

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Kagamitan: Pisikal na mapa ng CALA BARZON, mga larawan, sining at lugar na nagpapakilala sa mga lalawigan sa sariling rehiyon.

 

120

YUNIT IV Ekonomiya at Pamamahala

 

121

Aralin 1: Kapaligiran at Ikinabubuhay sa mga Lalawigan ng Rehiyon Ang Kapaligiran ng m ga Lalawigan sa CALABARZON Ang Rehiyon IV-A o CALABARZON ay binubuo ng limang lalawigan at labinsiyam na lungsod. A ng mga lalawigan at lungsod sa rehiyong it o ay sinasabing maunlad ang pamumuhay dahil malapit sila sa sentro ng kalakalan ng Pilipinas. Kapaligiran ng Cavite Ang Cavit e ay ang pinakamaliit na lalawigan sa buong rehiyon ng CALABARZON. Ang kalakhang lupain dito ay kapatagan. May bahaging bulubundukin lamang kapag nagagawi sa Tagaytay. Anim ang lungsod sa lalawigang it o.

Ang Cavit e ay ang isa sa mga lalawigan sa Pilipinas na mabilis ang pag-angat ng ekonomiya sa dahil malapit sa Kalakhang Maynila. Maraming kompanya ang nagtatayo ng negosyo t ulad ng Intel, isang tanyag na Kompanya ng Kompyut er. Marami rin ang nagtataguyod ng planta at industrial parks. Ito ay tinuturing na sentro ng komersyalisasyon hindi lamang sa lalawigan kundi sa buong bansa. Ang dating sakahan ay nalahuan ng mga industriya na gumagawa ng iba’t ibang pr odukto. Ginagamit ito hindi lamang sa bansa kundi para sa pangangailangang pant eknolohiya sa ibang panig ng daigdig. I sa na rito ang t inatawag na CEPZA o Cavit e Export Processing Zones. Kilala rin ang ibang bahagi ng lalawigan sa produktong kape, paminta, at mga bungang kahoy t ulad ng pinya, papaya at guyabano. Kalimitan kongkreto ang mga bahay rito dahil sa industriyalisasyon. Halos subdibisyon na rin ang bumubuo sa mga residensiyal na lugar. Ang mga tao dito ay mahilig manamit nang ayon sa nauuso sa kanilang lugar. Dalawa ang uri ng klima dito. Ang tagtuyot na nagsisimula sa Nobyembre hanggang Abril at t ag-ulan na nagsisimula sa Mayo hanggang Okt ubre. Ang anim na lungsod na bumubuo sa lalawigan ay ang Lungsod ng Cavite, Tagaytay, Dasmariñas, I mus, Bacoor, at T rece Martires, na nagsisilbing kabisera ng lalawigan. Mainam na obserbahan ang mga lungsod dito dahil sa pagiging angat sa industriyalisasyon at komersyalisasyon. Marami ritong gusali na nagsisilbing opisina ng iba’t ibang kompanya. Mayroon ding apat na SM Supermalls at t atlong Robinson’s Malls ang mga lungsod dito.

 

122

Kapaligiran ng Laguna Ang Laguna ay isang lalawigan na hugis puso ang kapuluan at katubigan. Naliligiran ang kapuluan nit o ng pinakamalaking lawa sa buong Pilipinas, ang Lawa ng Laguna. Pinakamalaking bahagi ng kabuhayan ng mga t ao rito ay ang pangingisda at palaisdaan. Kung kaya naging t anyag ang lalawigang ito sa bangus, t ilapia, at iba pang isdang t ubig-tabang. Bagama’t hindi it o kasing-unlad ng Cavite pagdating sa komersiyalisasyon, ito ay nakapagbibigay ng magandang ambag sa turismo. Tanyag dito ang mga lawang maaring paliguan na dinarayo ng mga t urista kat ulad ng Pitong Lawa ng San Pablo (Bunot , Calibato, Yambo, Pandin, Palakpakin, Muhikap, at Sampaloc), Hidden Valley Springs sa Calauan, Hot Springs sa Los Baños, at ang tanyag na Pagsanjan Falls. Kilala rin ang mga t aga-Laguna pagdating sa talento sa pag-uukit ng mga kahoy na ginagawang produkt o at binebenta sa loob at labas ng bansa.

Karamihan ng mga bahay dito ay kongkreto at makabago ang disenyo. Ang iba naman ay mga lumang bahay noong panahon ng Espanyol na pinaganda at pinat ibay. Hindi maikakaila ang lalawigan ng Laguna na nakapagbibigay ng magandang kasaysayan sa bansa dahil sa lalawigang it o nagmula ang pambansang bayani na si Jose Rizal. Kung kaya ang mga tao rito ay pinapanat ili ang lumang t radisyon at kaugalian ng mg a Filipino kahit may mga makabagong paraan na ng pamumuhay. Ang Laguna ay may pitong lungsod. I to ay Biñan, Cabuyao, Calamba, San Pablo, Sant a Rosa, Los Baños, at San Pedro. Ang sentrong kalakalan ng lalawigan ay nasa bayan ng Sta. Cruz. Pagdating sa klima, tagtuyot dito simula Nobyembre hanggang Abril at t ag-ulan naman sa nalalabing bahagi ng taon. Kapaligiran ng Batangas Ang lalawigan ng Bat angas ay kilalang lugar at may magandang pagkakakilanlan sa larangan ng pamumuhay at kult ura.

Magkahalong kapatagan at kabundukan ang lupain ng lalawigan. Ang ibang bahagi nito ay naliligiran ng t ubig, kaya ang pangunahing kabuhayan ng mga tagarito ay pagtatanim, pagsasaka, at pangingisda. Hindi rin pahuhuli ang lalawigan pagdating sa turismo dahil marami dit ong diving spots tulad ng Anilao, Sombrero at Ligpo. Dito rin matatagpuan ang sikat na pinakamaliit na bulkan sa buong daigdig, ang Bulkang Taal.

 

123

Batangueño ang t awag sa mga t aong naninirahan dito. Madiin at mat aas silang magsalita. Kilala sa kanila ang husay sa pagawa ng balisong. Ito ay isang uri ng patalim na naitut upi. Inaangkat din ito sa iba’t ibang lugar sa bansa. Minsan ay nagiging atraksyon din i to sa ibang bansa. T ulad ng mga T agalog sa at ing rehiyon, ang mga Batangueño ay simple lamang ang pananamit na ibinabagay rin sa panahon at hanapbuhay. May tatlong lungsod ang lalawigan. Ito ay ang Lungsog ng Tanauan, Lipa, at Batangas. Ang Lungsod ng Batangas ang t inuturing na sent rong pangkalakalan ng lalawigan. Ang t ag-init sa lalawigang ito ay Abril hanggang Nobyembre. Tag-ulan naman simula Disyembre hanggang Marso. Kapaligiran ng Rizal Ang lalawigan ng Rizal ay parang saranggola na may dalawang maliit na bunt ot sa magkabilang bahagi nito.

Ang Rizal ay nasa hangganan ng Kalakhang Maynila sa Kanluran. It o ay binubuo ng halos kapat agan at may bahaging t ubig. Ang pangunahing hanapbuhay ng mga t agarit o ay pagsasaka, pagtatanim, at pangingisda. Ang ibang t ao rin dito ay pawang mga negosyante dahil kadikit lamang nito ang sentrong kalakalan ng Pilipinas. Tanyag din sila sa pag aalaga ng hayop. Malaking bahagi ng mga produktong mula sa hayop na dinadala sa Maynila ay nanggagaling sa kanila. Kinilala ang lalawigan bilang “Duyan ng Pambansang Sining” dahil sa kanilang husay pagdating sa sining ng pagsusulat at pagtula. Payak ang uri ng pamumuhay ng mga tao sa lalawigang ito. Kongkreto ang karamihan ng mga bahay dito. Nagiisa lang ang lungsod sa Rizal, it o ay Antipolo. It o rin ay kabisera ng lalawigan. Ang klima sa Rizal ay tag-init simula Abril hanggang Disyembre at tag-ulan sa ibang bahagi ng taon. Kapaligiran ng Quezon

Ang kabuuan ng Quezon ay mayaman sa iba’t ibang uri ng kabuhayan, pangindustriya man o pang-agrikutura.Malawak ang kapatagan at maraming bulubundukin ang lugar na it o.Ang lalawigang ito ay kilala dahil sa pangunahing at raksiyon na Bundok Banahaw na matatagpuan sa Lucban. Biniyayaan din ang lalawigan ng mahahaba at magagandang baybaying dagat. Dalawa ang uri ng panahong nararanasan dito. T ag-init mula Nobyembre hanggang Mayo at tag-ulan mula Hunyo hanggang Disyembre.

 

124

Dahil sa malawak na kapatagan nito, mga bulubundukin, at mahabang baybayin, pangunahing pinagkikitaan ng mga t ao rito ang pagt atanim, pagsasaka, paghahayupan, at pangingisda. Ang Quezon ay pangunahing lugar na pinagkukunan ng niyog, copra, at langis sa buong Pilipinas. Mayaman din it o sa kalakalang pangingisda dahil napaliligiran ng t ubig. Madalas dit o nagmumula ang mga isdang dinadala sa ibang mga lugar. Kilala rin it o dahil sa mga sikat na beach  at resort na dinarayo ng mga turista. Karaniwang makikita sa lalawigang ito ang mga tirahang yari sa t abla, semento at may bubong na yero o t inatawag na ‘semiconcrete.’ May mga malalaki ring bahay sa mga lugar ng kabayanan. Iniaangkop ng mga tao rito ang kanilang kasuotan sa uri ng panahon at gawain. Mahabang manggas na pang-itaas at pant along yari sa seda o koton sa mga kalalakihang mangingisda at magsasaka upang mapangalagaan ang kat awan laban sa init o lamig ng panahon. Sa mga babae naman, pangkaraniwang kasuotan ang kanilang ginagamit at iniaayon sa gawain, okasyon, at panahon. Dalawa ang lungsod na sakop ng Quezon, ang Lucena at Tayabas.Ang Lungsod ng Lucena ay mat atagpuan sa bahaging kanluran ng lalawigan. I to ang kabisera ng lalawigan. Ito ang pinakasentro ng lalawigan. It o ang sentro ng kalakalan, industriya, transportasyon, komunikasyon, edukasyon, at relihiyon ng buong lalawigan. Malawak ang kapatagan nito at napaliligiran ng mga ilog at burol. Sa pinakalungsod nit o, magkahalo ang malalaking mga bahay na konkreto at semi-konkreto. Maraming mga hotel at restawran at mga tindahang makikita rito. Sa labas ng lungsod karaniwang makikita ang mga bahay na yari sa kawayan, sawali, at nipa. Samantala, ang Lungsod ng Tayabas ay matatagpuan sa hilaga ng Lucena. Ang lungsod na it o ang dat ing kabisera ng lalawigan. Naisabatas ang pagiging lungsod nito noong 2007. Organisado ang lungsod na it o pagdating sa pang-agrikultura at pangkomersyong kalakaran. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

 

125

Aralin 2: Likas na Yaman sa Kinabibilangang Rehiyon REHIYON CALABARZON: KAYAMANAN

Ang rehiyon ng CALABARZON ay pinagpala ng limang malalaking lalawigan. Sagana ang mga lalawigan nit o sa likas na yaman na pangunahing pinagkukunan ng pangangailangan at kit a ng buong rehiyon. Kabilang sa mga kayamanan ng rehiyon ang malawak na kagubat an ng lalawigan ng Quezon. Mar aming matat aas na uri ng punongkahoy ang nakukuha dito. Ang mga ito ay pangunahing pinagkukunan ng kahoy at tabla na ginagamit sa paggawa ng bahay, muwebles, at iba pang kagamitan. Ang mga nakapaligid na burol sa mga lalawigan ng Laguna, Rizal, Batangas, at Quezon ay ginagawang pastulan ng mga baka, kambing, baboy, at iba pang hayop. Ang mga karne nito ay ginagawang panustos sa pangangailangan ng rehiyon at mga karatig nit o. Ang mga karagatang nakapalibot sa buong rehiyon ay mayaman sa mga yamang dagat t ulad ng isda, korales, perlas, at iba pang lamang dagat. Ang lahat ng mga lalawigan ay mayaman sa pangisdaan lalo sa Quezon na malawak ang baybayin. Nasa Laguna naman ang pinakamalaking lawa sa buong bansa. Sagana rin sa yamang mineral ang mga lalawigan ng Quezon, Cavit e, at Bat angas katulad ng ginto, pilak, t anso, at nikel. Ang malawak na kapatagan ng ng Quezon, Batangas at Laguna ay sagana sa palay, niyog, mais, at saging. Ang industriya ng kopra sa lalawigan ng Quezon ay may malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon. Ang magagandang paliguan at dalampasigan sa Laguna, Cavite, at Bat angas at iba pang lalawigan ay dinarayo ng mga t urista. Nakat utulong ang industriya ng t urismo sa pagtaas ng ekonomiya ng rehiyon. Sa kabuuan, ang sektor ng agrikultura, paggugubat, at pangingisda ang nangunguna sa malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon. Pumapangalawa rito ang industriyalisasyon at komersyalisasyon. Ang mataas na produksiyon ng niyog, palay, mais, at iba pang pananim at hayop ang dahilan ng mabilis na paglago ng ekonomiya.

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

 

126

Aralin 3: Pinanggagalingan ng mga Produkto at Industriya ng Kinabibilangan Lalawigan at Rehiyon KABUHAYAN MULA SA LIKAS YAMAN

Industriyang Niyog Sa Rehiyon IV-A o CALABARZON, maging sa buong bansa, isa lang ang naiisip ng mga tao kapag ang industriya ng niyog ang pinag-uusapan, ang lalawigan ng Quezon at Laguna. Ito’y dahil sa masaganang ani ng niyog sa nat urang lalawigan. Bukod sa palay, tubo, saging, kape, at sari-saring gulay. Sinasabing walang kasing ganda ang mga produktong nagagawa mula sa niyog. Kaya naman ito ang nagpapatanyag sa lalawigan ng Laguna at Quezon. Ilan sa mga produktong mumula sa niyog na kilala sa lalawigan ng Quezon ay langis, kopra, at lambanog. Buko pie naman sa Laguna. Bukod dito, gumagawa rin sila ng kendi, salad, bunot , walis, at iba pa. Ang Quezon ang itinuturing na pinakamalaking prodyuser sa bansa ng mga produktong mula sa niyog. Maging ang mga kabataan kapag walang pasok sa paaralan a y tumutulong sa mga magulang sa paggawa ng mga produktong mula sa niyog tulad ng kopra at langis. Upang ipakita ang pasasalamat sa biyayang dulot ng niyog sa pamayanan, nagsasagawa ng pagdiriwang. Ang “Niyog -niyogan Festival ” sa Lungsod ng Lucena ay isa sa mga pagdiriwang na ginagawa taon-taon upang lubos na ipakilala ang industriya ng niyog at maging sentro ng t urismo. Industriya ng Agrikultura Itinuturing na rehiyong pansakahan ang CALABARZON dahil sa malalawak na taniman dito. Ilan sa mga produktong mula rit o ay bigas. Mayroon ding lanzones, rambutan, saging, pinya at papaya mula sa Laguna at Cavite. Ang pangingisda ang isa rin sa pangunahing pinagkakakit aan sa rehiyon. Mat atagpuan sa Lawa ng Tayabas at Lawa ng Lamon ang mga pangisdaan. Ang mga taga Laguna ay sa lawa nanghuhuli ng mga isda pagkat sagana ang mga ito sa mga isda tulad ng t ilapia, dalag,hito, at karpa. Abala rin ang iba sa mga industriyang pantahanan tulad ng pagbuburda, paglililok, at paggawa ng palayok at banga. Maging ang malalawak na burol na matatagpuan sa Batangas at Cavite ay ginagawang pastulan ng mga kabayo at baka. Tanyag ang mga ito sa pag-aalaga at pagbebenta ng matataas na uri ng karne ng baka.

 

127

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 4:

Mga Produkto at Kalakal ng Kinabibilangang Rehiyon

PRODUKTO AT KALAKAL SA REHIYON NG CALABARZON Nagpat awag ng pulong sa CALA BARZON upang pag-usapan ang mga produkto at kalakal nit o. Tinawag ko kayo upang pakinggan ang inyong ulat t ungkol sa mga produkt o at kalakal na mayroon sa inyong lalawigan. Maaari ka bang magsimula Quezon ?

Malugod ko pong ibinabalit a sa inyo na gumaganda ang industriya ng niyog. Ginagawa namin itong buko pie. Nagsisimula na rin kaming gumawa ng kendi mula rit o. Marami ring isda ang nakukuha sa aming karagatan tulad ng galunggong, tulingan, matang baka, tamban, tambakol, lapu-lapu, tilapia, at alumahan. Nagluluwas kami ng mga isdang it o sa iba pang karat ig lalawigan. Upang masiguro na pat uloy na makakakuha ng kabuhayan sa ang aming mga palaisdaan. Nagmungkahi ang local na pamahalaan na maging marine sanctuary ang ilang palaisdaan. Ibig sabihin, may mga lugar na hindi dapat labis ang pangingisda. Limitado ang pagkuha ng mga yamang dagat sa mga lugar na ideneklarang “marine sanctuary”. Ganoon din kami sa Cavite. Ang malawak na karagat ang nakapalibot sa aming lalawigan ay nagbibigay ng iba’t ibang uri ng isda, hipon at lamang dagat . Marami ang umaangkat ng isda sa aming lalawigan hindi lamang sa at ing rehiyon maging sa ibang bahagi ng Pilipinas. Mula sa mga yamang dagat na it o, nakapagluluwas kami sa iba-ibang lalawigan ng mga daing na

 

128

isda at pusit. Unt i-unti na rin kaming nakikilala sa paggawa ng tahong chips. Ang produksiyon ng palay, niyog, at mais ay isa rin sa malaki naming industriya. Sa pamamagitan nito, marami pang dumadayo sa amin upang bumili ng mga kalakal ng lalawigan na nakakadagdag sa kikitain ng mga magsasaka. Bagaman sagana sa mga produkt ong agraryo ang Laguna, di pahuhuli ang mga yamang t ubig na makukuha sa lalawigan tulad ng t ilapia, dalag, hit o, at karpa. Ang lalawigan ng Laguna ay kilala rin sa paggawa ng t sinelas na matatagpuan sa Liliw. Nagsisilbi itong hanapbuhay ng mga tao kaya lalong lumalago. Dit o rin mat atagpuan ang mga pangunahing prutas tulad ng lansones, rambut an, saging, pinya, at papaya. Maging ang paggawa ng barong Tagalog ay isa rin sa hanapbuhay ng mga mamamayan dit o. Sagana rin sa yamang t ubig ang Laguna dahil sa Lawa ng Laguna, Talon ng Pagsanjan at iba pa na naging bahagi na rin ng t urismo ng lalawigan. Ang lalawigan ng Batangas ay kilala rin sa yamang tubig. Dito matat agpuan ang Lawa ng Taal. Ito ay sentro ng turismo dahil sa angking ganda nit o. Maraming produkto ang matat agpuan dito tulad ng kape na tinatawag na kapeng barako. Dahil sa malalawak na burol sa Batangas, ginagawa it ong pastulan ng mga kabayo at baka. Kilala rin sila sa paggawa ng magagandang barong Tagalog na maaaring gamitin sa mga okasyon. Ang Rizal ay kilala rin sa produksiyon ng palay bilang pinagkukunang hanapbuhay. Ang lupaing pansakahan ay may 32,276 ektarya. Ang 5,805 ektarya ay nakalaan lamang sa produksyon ng bigas. Gumagawa rin sila ng mga kasangkapang gawa sa kahoy t ulad ng pint o, upuan, lamesa, at iba pa. Kilala rin sila sa paggawa ng mga ready-made na damit . Dahil dito tinawag ang Taytay bilang “Garments and Woodworks Capital of t he Philippines.” Mula sa

 

129

agrikultural na industriya ay naging komersiyo na rin ang ibang hanapbuhay na lalong nagpalaki ng kita ng lalawigan. Maraming salamat sa inyong pag-uulat. Inaasahan ko na ang ating produkto at kalakal ay makatutulong sa higit na paglago ng ekonomiya ng ating rehiyong CALABARZON. Gayunpaman, nais kong malaman ninyo na ang mga produkt o mula sa mga likas na yaman ng ating mga lalawigan ay nauubos din. Marapat na sa kabila ng saganang ani, atin din isipin kung paano natin mapananatili ang kasaganaan ng ating lalawigan. Dapat nating isipin ang wastong paggamit nito upang may magamit pang likas na yaman ang susunod na salinlahi. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 5: Magkakaugnay na Pangkabuhayan ng mga Lalawigan sa Rehiyon MGA PANAHON NG PAG-AANI

Nakapunta na ba kayo sa palengke? Naisip niyo ba kung saan nanggagaling ang mga produktong nabibili sa palengke? Narinig mo na ba ang ganitong usapan? Oo, nga hindi kasi panahon ng ani ngayon. Kinukuha pa sa ibang lalawi an an man a!

Naku, mare! Ang mahal ng

Paano nagkakaroon ng mangga sa mga palengke gayong wala namang ani sa bukid? Saan kaya nangagaling ang mga produkto sa t indahan? Pansinin sa talahanayan ang mga produkto ng

 

130

mga lalawigan sa Rehiyon IV- A. Nakalagay rit o ang mga produkto ng bawat lalawigan sa iba’t ibang panahon. Talahanayan 1: Enero hanggang Hunyo Lalawigan Produkt o Dami

Cavit e Laguna

Pinya Palay

Dami ng pangangailangan ng mga lalawigan sa buong rehiyon 3500 kilo 2000 kilo 4500 kaban 5000 kaban

Batangas

Isda

4600 kilo

Rizal

Isda

3500 kilo

Quezon

Niyog

6000 toneladas

9000 kilo 2500 (para maging langis)

Sa t alahanayan, makikita ang mga produkto ng bawat lalawigan at ang laki ng pangangailangan ng buong rehiyon. Kung mapapansin mo ang kabuuang pangangailangan ng rehiyon sa isda ay 9000 kilo at ang produksyon ng Batangas ay 4600 kilo at ang Rizal ay 3500 kilo. Kung pagsamahin ang produksyon ng dalawang lalawigan magiging 8100 na kilo. Sapat ba ang dami ng isda sa pangangailangan ng buong rehiyon? Gaano karami ang pangangailangan ng rehiyon sa palay? Ang produksyon ng Laguna ay 4500 kaban, ngunit ang pangangailangan ay mahigit sa 5000 kaban. Saan kukunin ang ibang produkt o upang mat ustusan ang pangangailangan ng rehiyon? Anong gagawin ng bawat lalawigan upang matust usan ang kanilang pangangailangan? Kung mapapansin, ang bawat lalawigan ay may kaniya - kanyang produkt o, ngunit mayroon din it ong mga produktong na kailangan din nila pero hindi nila sinasaka o inaani. Batay sa t alahanayan, saan kaya kukuha ng pinya ang ibang lalawigan? Saan kaya magaangkat ng niyog ang ibang lalawigan? Ano ang ipinapakita ng pag-aangkat ng mga lalawigan sa karat ig na lalawigan?

Gawain A Pag-aralang mabut i ang t alahanayan. Pag-usapan ng inyong pangkat at sagutin ang sumusunod na tanong.

 

131

Talahanayan 2: Hulyo hanggang Disyembre Lalawigan Produkt o Dami

Dami ng pangangailangan ng mga lalawigan sa buong rehiyon 3400 kaban

Cavit e

Palay

4500 kaban

Laguna

Palay

1500 kaban

Batangas Rizal

Kape Isda

2500 kilo 5500 kilo

1300 kilo 3000 kilo

Quezon

Niyog

2500 toneladas

2500 (para maging langis)

1. Saan mag-aangkat ang ibang lalawigan ng palay? 2. Ano ang maitut ulong ng lalawigan ng Rizal sa buong rehiyon? 3. Ano sa palagay mo ang magiging presyo ng palay sa buwan ng Hulyo hangang Disyembre bat ay sa datos? Bakit? 4. Ano naman ang presyo ng isda? 5. Ano ang mabuting idudulot ng pag-aangkat ng ibang lalawigan sa isang lalawigan ng rehiyon? Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

Aralin 6: Pakikipagkalakalan Upang Matugunan ang Pangangailangan ng mga Lalawigan sa Rehiyon Ugnayan at Kalakalan ng mga Lalawigan sa Rehiyon ng CALABARZON Ang mga rehiyon ng bansa ay may iba’t ibang kat angiang pisikal. May pagkakataon na magkatulad ang katangian nito subalit magkakaiba sa klima at sa uri ng pananim. A ng kalagayang it o ay may malaking epekto sa uri ng pamumuhay ng bawat lalawigan. Itinatag ng pamahalaan ang mga rehiyon upang mapabilis ang paghahat id ng mga pangunahing pangangailangan at paglilingkod sa mga lalawigan, bayan at barangay. Ang bawat rehiyon ay may mga pinunong namamahala upang matugunan ang mga pangangailangang ito.

 

132

Ang suliranin sa kakulangan ng isang rehiyon ay matutugu nan ng ibang rehiyon gayundin ng mga lalawigang sakop nito. Halimbawa, ang nahuhuling isda sa Batangas at Quezon ay ipinadadala sa ibang lalawigan ng rehiyon at ipa pang panig ng bansa na may kakulangan sa isda. Ang Quezon na nagsusuplay ng niyog na ginagawang langis ay malaki rin ang ambag sa iba pang lalawigan at rehiyon na may pangangailangan sa produktong ito. Ang mga prutas tulad ng lansones, kalamansi, at rambutan ng Laguna ay dinadala sa iba’t ibang pamilihan sa mga lalawigan ng CALABARZON. Hindi lamang sa mga likas na produkto nagkakaroon ng ugnayan ang mga lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON, maging sa iba’t ibang indust riya ay umaasa sila sa isa’t isa. Ang bayan ng Paete sa Laguna na kilala sa paglililok ay pinagmumulan ng magagandang muwebles, rebult o o imahe na yari sa inukit na kahoy, at iba pang mga kasangkapan na ginagawang disenyo sa bahay at gusali. Sa Rizal, Cavit e at Laguna ay kat atagpuan ang industriya at mga pagawaan na pinagmumulan ng sari-saring produkt o upang dalhin sa iba’t ibang rehiyon . Isang pang uri ng pagkikipag-ugnayan ng mga lalawigan sa rehiyon ang pagdaraos ng mga piyesta na kaugnay ng mga pangunahing produkto. Sa ganit ong paraan, nakikilala ang produkt o at nagbibigay sa mga lalawigan at rehiyon ng malaking kita at pag unlad ng ekonomiya. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 7: Kahalagahan ng Impraestruktura sa Kabuhayan ng mga Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 8: Ang Kalakal sa Sariling Lalawigan

 

133

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 9: Ang Pamunuan ng mga Lalawiganat Aking Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 10: Mga Namum uno at Kasapi ng Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 11: Mga Tungkulin at Pananagutan ng mga Namumuno sa Aking Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 12: Paraan ng Pagpili ng Pinuno ng Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa an g Gawain Mo A-C.

 

134

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 13: Kahalagahan ng Pamahalaan sa bawat Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 14: Paglilingkod ng Pamahalaan sa mga Lalawigan ng Kinabibilangang Rehiyon Gabayan ang mga m ag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 15:

Pakikilahok sa Mga Proyekto ng Pamahalaan ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon

Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C. Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM Aralin 16:

Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon

Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM

 

135

IKALAWANG BAHAGI APENDIKS 1. Mapa ng CALABARZON

 

136

 

137

 

138

 

139

LAGUNA

 

140

 

141

 

142