Esperanto Em Metodo Ilustrado - Stano Marcek

    

     

             

 

  

       

paĝo 3

 Arbo Biciklo Citrono ©okolado

=

1+1 2

Domo Estas    ’

Fi¥o

�

Glaso

 A¢!

®ardeno Hundo Jupo Mondo Rozo

Luno

Nazo Ovo

Pomo Tabulo

Suno ~ipo

� Unu ª paĝo 4

Koro

|eti



º Infano

 Aµto

Vazo Zoo

 Arbo Biciklo Citrono ©okolado

=

1+1 2

Domo Estas    ’

Fi¥o

�

Glaso

 A¢!

®ardeno Hundo Jupo Mondo Rozo

Luno

Nazo Ovo

Pomo Tabulo

Suno ~ipo

� Unu ª paĝo 4

Koro

|eti



º Infano

 Aµto

Vazo Zoo

Stano Marček

Esperanto em método ilustrado Ilustrações de Linda Marčeková

paĝo 5

Stano Marček

Esperanto em método ilustrado Editado por Stano Marček Zvolenská 15, SK-036 01 Martin, Eslováquia Tel./fax: +421 (0)43 4222 788 E-mail: [email protected] Autor © 2009 Stano Marček Ilustrações © 2009 Linda Marčeková Traduzido por Ismael M. A. Ávila Revisão de James Rezende Piton

Liga Brasileira de Esperanto SDS Ed.Venâncio III Sala 303 70.393-902 Brasília-DF www.esperanto.org.br [email protected]

Além do português, este livro já foi editado em vinte e duas línguas: inglês, francês, italiano, russo, chinês, japonês, coreano, polonês, eslovaco, esperanto, grego, holandês, irlandês, romeno, alemão, dinamarquês, lituano, sérvio, vietnamita, luxemburguês, húngaro e croata. O livro é complementado pelo seguinte material didático de apoio: CD com modelos de pronúncia (de todos os textos em esperanto do livro) e 500 ilustrações didáticas para uso dos professores (em cartões A5, e em CD para projeção por computador). Esse material de apoio pode ser solicitado à Liga Brasileira de Esperanto.

ISBN 978-80-969667-7-6 paĝo 4

Caros amigos, Vocês já pensaram sobre como conversar com pessoas que falam outra língua? Vocês devem aprender a língua delas, ou elas a de vocês. Só que há muitas línguas no mundo e é impossível aprender todas.  Mas e se as pessoas no mundo inteiro soubessem, além de sua língua materna, também uma língua comum, neutra? Todos se entenderiam  facilmente. E vocês sabiam que essa língua existe? É a língua internacional Esperanto. Ela foi criada pelo Doutor Ludovico Zamenhof, na Polônia, e hoje em dia está espalhada pelo mundo todo. O Esperanto é uma língua planejada, e por isso ela é mais fácil que outras línguas. E com este livro vocês também podem aprendê-la. O livro destina-se principalmente a jovens e crianças a partir de dez anos. Seu obje(c)tivo é fazer com que, de maneira cativante e sem longas explicações gramaticais, os alunos comecem, tão rapidamente quanto possível, a pensar e falar em Esperanto. Ele se  presta também a autodida(c)tas, por seu cará(c)ter demonstrativo, suas numerosas ilustrações e por substituir em parte as explicações do professor. Durante o estudo, não se esqueçam de algumas regrinhas importantes: estudem com regularidade, se possível diariamente. Não tentem traduzir, mas sim criar as frases dire(c)tamente em Esperanto. Usem as palavras aprendidas, tanto quanto possível. Falem em Esperanto com seus amigos. Comecem, o quanto antes, a corresponder e a navegar nessa língua, leiam livros e revistas em Esperanto, encontrem páginas interessantes na Internet e escutem  programas de rádio em Esperanto. Desejo-lhes muito êxito no aprendizado, mas, sobretudo, muita alegria pela descoberta do Esperanto, que é mais que uma língua: é a idéia de uma solução justa e simples para o problema da barreira das línguas. Mas ele é também o caminho para conhecer pessoas que  pensam como nós, que são unidas por esse ideal. Bem-vindos então à grande família internacional dos esperantistas!  O autor  paĝo 5

paĝo 6

1 UNUA LECIONO

=

Estas

estas

Mi1 estas2 Maria.

Mi estas Peter.

mi

 vi

Vi3 estas Maria.

kato

Kato4 estas besto5

ĉevalo Ĉevalo6 estas besto.

tablo Tablo7 estas objekto8.

Libro9 estas objekto.

libro paĝo 7

rozo Rozo10 estas floro11.

pomo

+ kaj

1

unu

2 du

Kaj

1+1=2 Unu14 kaj15 unu estas du16.

&

= ne

3

Pomo12 estas frukto13.

Pomo kaj libro. Kato estas besto kaj rozo estas floro. Mi estas Maria kaj vi estas Peter. Tablo estas objekto kaj ĉevalo estas besto.

Ne

tri

Maria kaj Peter.

1+1=3

Unu kaj unu ne17 estas tri18.

homo Mi ne estas Peter, mi estas Maria.

kio?

 tio paĝo 8

Mi ne estas Maria, mi estas Peter.

Libro ne estas floro. Ĉevalo ne estas frukto. Du kaj du ne estas tri. Mi ne estas floro, mi estas homo19. Kato ne estas homo, kato estas besto.

Kio? Kio20 estas ĉevalo? – Ĉevalo estas besto. Kio estas tablo? – Tablo estas objekto. Kio estas libro? – rozo? – pomo? – Peter?

Tio

Kio estas tio21? Tio estas libro.

Kio estas tio?

Kio estas tio? Tio estas pomo..

Kio estas tio?

estas frukto. Kio estas Tio estas objekto kaj

. Kio estas estas floro.

Kio estas tio?

?

estas besto.

? Kio estas estas

kaj

?

estas estas besto.

paĝo 9



Crie e escreva sentenças:  Exemplo: Pomo estas frukto. Libro ne estas besto. Pomo Rozo homo. Libro estas besto. Tablo floro. Ĉevalo ne estas frukto. Kato objekto. Peter

Vocês já conhecem uns aos outros?  Cada um deve apresentar-se – em Esperanto! 

GRAMATIKO  Alfabeto do Esperanto: a, b, c (=zz em “pizza“), ĉ (=tch como em “tchê”), d (=d como em “dedo”; o som não  se altera diante de i), e (como em “dedo”), f, g (=g como em “gato” ou =gu diante de “i” e “e” como em “guia” e “gueto”), ĝ (=dj como o “j” inglês em “John” e o “gi” italiano em “giorno”), h (=h aspirado como em “Bauhaus”), ĥ (gutural como em “Bach”), i (=i como em “rio”), j (=i como em “boi”), ĵ (=j como em “já”), k, l, m, n, o (como em “boca”), p, r (=r como em “caro”), s (=s como em “só” ou =ss entre vogais como em “posso”), ŝ (=ch como em “chave”), t (=t como em “teto”; o som não se altera diante de i), u (como em “baú”), ŭ (como em “mau”), v , z.

 Em Esperanto todas as palavras são pronunciadas como se escrevem, e as palavras com mais de uma sílaba têm acentuação tônica sempre na  penúltima sílaba. Se em uma palavra duas vogais ocorrem juntas, cada uma  forma uma sílaba, como no nome Maria. Vocabulário: 1-eu, 2-sou (é, somos, são), 3- você / tu, 4-gato, 5-bicho / animal, 6-cavalo, 7-mesa, 8-obje(c)to, 9-livro, 10-rosa, 11-flor, 12-maçã, 13-fruta, 14-um, 15-e (conjunção), 16-dois, 17-não, 18-três, 19-pessoa / ser humano, 20-O que, 21-isso. paĝo 10

2 DUA LECIONO Ĉu?  

Jes Ne ĉu?

Ĉu1 tio estas tablo? Ne, tio ne estas tablo. Ĉu tio estas libro? Jes2, tio estas libro.

&

Ĉu tio estas rozo? Jes, tio estas rozo.

Ĉu rozo estas floro? Jes, rozo estas floro. Ĉu ĉevalo estas besto? Jes, ĉevalo estas besto. Ĉu libro estas besto? Ne, libro ne estas besto, libro estas objekto. Ĉu vi estas Maria? Jes.

 jes

ne

Sed

tabulo

Ĉu ĉevalo estas frukto? Ne, ĉevalo ne estas frukto, ĉevalo estas besto. Pomo estas frukto, sed3 ĉevalo estas besto.

Ĉu tio estas tablo? Ne, tio ne estas tablo, sed – tabulo4. Ĉu tabulo estas besto? Ne, tabulo ne estas besto, sed objekto.

seĝo paĝo 11

Ankaŭ krajono

Kato estas besto. Ankaŭ 5 ĉevalo estas besto. Tabulo estas objekto. Ankaŭ libro estas objekto.

plumo

hundo

Tio estas tablo.

Ĉu ankaŭ tio estas tablo? Ne, tio estas seĝo6. Ĉu ankaŭ tio estas krajono?

sur Tio estas krajono7.

&

kie?

Rozo estas floro. Ĉu ankaŭ libro estas floro? Ne, libro ne estas floro, sed objekto. Mi estas homo. Ankaŭ vi estas homo.

La

Kio estas tio? Tio estas plumo. La9 plumo estas objekto.

sidas paĝo 12

Ne, tio ne estas krajono, sed plumo8.

Tio estas hundo10. La hundo estas besto.

Kie?

– Sur

Tablo kaj libro. La libro estas sur11 la tablo. Kie12 estas la libro?  – Sur la tablo.

staras

      

sur Maria sidas13. Kie sidas Maria? Maria sidas sur la seĝo.

Li

Peter staras14. Kie staras Peter? Sur la planko15.

Si li

Peter staras. Li16 staras sur la planko.

Maria sidas. Kie ŝi17 sidas? Ŝi sidas sur la seĝo.

Konversacio: – Maria, ĉu vi sidas? – Kie vi sidas? – Ĉu ankaŭ mi sidas? – Maria, kie estas la libro? – Ĉu ankaŭ la krajono estas sur la tablo?

– Jes, Peter, mi sidas. – Mi sidas sur la seĝo. – Ne, vi ne sidas, vi staras. – La libro estas sur la tablo. – Ne, la krajono ne estas sur la tablo, sed sur la planko.

ŝi       

sur la tablo paĝo 13

Respondu ( Responda): – Ĉu rozo estas floro? Ĉu ĉevalo estas besto? Ĉu ankaŭ krajono estas besto? Kie sidas Maria? Ĉu ankaŭ Peter sidas? Kie estas la libro? Kio estas sur la planko? Ĉu ankaŭ vi estas Peter?

 Kompletigu (Complete): ............... estas besto. Kio ............... tio? ............... estas pomo. ............... la tablo estas floro? Ne, la tablo ................ estas floro, ............... objekto. La libro estas ............... la tablo. Peter staras ............... la planko. Maria sidas sur la ............... . Ŝi ne staras, ............... sidas. Hundo estas ............... kaj ............... kato estas besto. Tio ne estas pomo, ............... seĝo.

GRAMATIKO Ĉu

Ĉu tio estas pomo?  Isso é uma maçã?  Ĉu vi estas Maria? Você é Maria?  Ĉu vi sidas? Você está sentado(a)? Estás sentado(a)? Ĉu inicia perguntas com respostas tipo “sim” ou “não” que não se iniciem com outra palavra interrogativa.

La

Tio estas hundo.  Isso é um cachorro. La hundo estas besto. O cachorro é um animal . Tio estas plumo.  Isso é uma caneta.  La plumo estas sur la planko.  A caneta está no chão. O artigo definido „la“, quando usado antes de uma  palavra, indica que a coisa mencionada já é conhecida, por exemplo, quando  já falamos sobre ela, ou se a vemos, ou ainda se ela é algo bem específico. Não se usa “la” antes de nomes próprios ou quando a palavra pode ser precedida por “algum” ou “qualquer”. Usa-se “la” antes de palavras que possam ser precedidas  por “aquele” ou “todo”.

U

 Lembre-se: Ĉu rozo estas floro? – Uma rosa é uma flor?  Ĉu la rozo estas sur la tablo? – A rosa está sobre a (na) mesa? 

Vocabulário: 1– Partícula que inicia sentenças interrogativas, 2 – sim, 3 – mas, 4 – quadro, 5 – também, 6 – cadeira, 7 – lápis, 8 – pena / caneta, 9 – o, a, os, as, 10 – cão / cachorro, 11 – sobre, 12 – onde, 13 – está sentado, 14 – está de pé, 15 – chão, 16 – ele, 17 – ela.

paĝo 14

3 TRIA LECIONO Kia? -a

kia? nigra La tabulo estas nigra1. Kia2 estas la tabulo? – Nigra.

Kia estas la papero3? La papero estas blanka 4.

blanka

Mal-

papero

Granda5 domo6.

Malgranda7 domo.

granda

Ŝi estas bela8. Ŝi estas malbela9. Ankaŭ Maria estas bela.

malgranda

Bela domo.

Malbela domo.

bela, malbela paĝo 15

ĉokolado Ĉokolado10 estas bona11.

bona

malbona

glaso

en

       akvo

apud

Bona plumo.

Malbona plumo.

Ĉevalo estas granda besto. Ĉu ankaŭ kato estas  granda besto? Ne, kato ne estas granda besto. Sur granda tablo estas malgranda objekto. Tio estas bona hundo.

Kie?

Sur

Apud

Sub

En

Super

La tablo staras sur la planko. Sur la tablo estas glaso 12. En13 la glaso estas akvo14. Apud15 la tablo estas seĝo. Sub16 la tablo estas kato. Super 17 la tablo estas lampo 18.



Kie estas la glaso? – La glaso estas sur la tablo. Kie estas la akvo? – La akvo estas en la glaso. Kie estas la seĝo? – La seĝo estas apud la tablo. Kie estas la kato? – La kato estas sub la tablo. Kie estas la lampo? – Super la tablo.

       Bela domo, ĉu ne?

sub

   super paĝo 16

Apud la domo estas malgranda ĝardeno19. En la ĝardeno estas arbo 20 kaj sub la arbo sidas granda hundo. La hundo estas nigra.

Kiu?

Mi

Vi

Li

Ni

Vi

Ili

Ŝi

Ĝi lampo

ĝardeno Kiu21 estas mi? Mi estas Maria.

Kiu estas mi? Mi estas Peter.

arbo

Ni22 estas Maria kaj Peter.

Tio estas hundo. Li Ŝi Ĝi24 estas nigra.

Ŝi estas Maria kaj li estas Peter. Ili23 estas Maria kaj Peter.

Tio estas domo. Ĝi estas granda. Kie estas la tablo? Ĝi estas sur la planko. Kie estas la seĝo? Ĝi estas sur la planko, apud la tablo. Kie estas la kato? Ĝi estas sub la tablo.

kiu?

li

ŝi

ĝi

ĝi

ni paĝo 17

mi

li

ŝi

ĝi

ĝi

mi + mi = ni  vi + vi = vi

ni li + ŝi = ili li + li = ili

vi

vi

ili

ŝi + ŝi = ili ĝi + ĝi = ili

Konversacio – Kiu vi estas? – Kie vi estas? – Kio estas apud la domo? – Kio estas en la ĝardeno? – Kia floro? – Ĉu ankaŭ mi estas bela? – Ĉu ankaŭ kato estas en la ĝardeno? – Ĉu ankaŭ vi estas sub la tablo?

paĝo 18

– Mi estas Peter. – Mi estas en la domo. – Apud la domo estas malgranda ĝardeno. – En la ĝardeno estas granda arbo kaj sub ĝi estas bela floro. – Malgranda, bela rozo. – Jes Maria, ankaŭ vi estas bela. – Ne, ĝi estas en la domo, sub la tablo. – Ne. Mi staras apud vi.

 Exemplo: Kia estas la tabulo? – La tabulo estas nigra.

Kia estas la …………? La ………… estas ………… ĝardeno malgranda ĉevalo bona papero nigra

tabulo domo kato ĉokolado plumo

bela granda blanka malbona malbela

Respondu ( Responda):

 Kie estas la ĝardeno? Kia estas la tabulo? Kie estas la lampo? Kiu estas en la domo? Kie estas la seĝo? Kia estas la ĉokolado? Ĉu ĉevalo estas malgranda besto? Kio estas sur la tablo? Kie estas la akvo? Ĉu la lampo estas sub la tablo? Ĉu Maria estas bela?

&

Legu ( Leia): Tio estas malbona plumo. Maria sidas sur la seĝo, apud la tablo. Sur la tablo estas granda libro. Rozo estas bela floro. Peter sidas sur blanka ĉevalo. Ĉu ankaŭ vi sidas sur ĉevalo?

GRAMATIKO -o

Libro, domo, ĉevalo, tablo, rozo, kato. Todos os substantivos em Esperanto terminam em -o.

-a

Bela, granda, blanka, nigra, bona. Todos os adje(c)tivos em Esperanto terminam em -a.

mal- Bela, malbela. Belo(a), feio(a). Granda, malgranda. Grande, pequeno(a).

Com o prefixo mal- são formados os antônimos, palavras com significado oposto.

ĝi

Tio estas domo. Ĝi estas granda. Isso é uma casa. Ela é grande. Tio estas kato. Ĝi sidas. Isso é um gato. Ele está sentado. Obje(c)tos e animais têm gênero neutro em Esperanto, por isso são indicados  pelo pronome „ĝi”.

Vocabulário: 1 – preto, 2 – que tipo de, 3 – papel, 4 – branco, 5 – grande, 6 – casa, 7 – pequena, 8 – bela / bonita, 9 – feia, 10 – chocolate, 11 – bom, 12 – copo, 13 – em, 14 – água, 15 – junto a, 16 – sob, 17 – acima de, 18 – lâmpada, 19 – jardim, 20 – árvore, 21 – quem, 22 – nós, 23 – eles, 24 – ele (pronome pessoal para obje(c)tos e animais).

paĝo 19

4 KVARA LECIONO Mia

mia

Via

Lia

Ŝia

Mi kaj mia1 libro. Tio estas mia libro.

Nia

Ilia

Vi kaj via� libro. Tio estas via libro.

 via

Li kaj lia3 libro. La libro estas lia.

lia

Ŝia4 libro. La libro estas ŝia.

ŝia

nia

Nia5 libro.



ilia paĝo 20

Via libro.

Ilia6 libro.

Nia domo estas bela. Apud nia domo estas malgranda ĝardeno. Ĉu tio estas via krajono? Ne, ĝi ne estas mia, sed ŝia. Tio estas mia plumo. Lia plumo estas malbona. Ili estas en nia ĝardeno. Ilia domo estas apud via domo. Ĉu nia hundo estas en via ĝardeno?

-ino

Peter estas knabo7. Maria estas knabino 8. Li estas knabo kaj ŝi estas knabino.

knabo

knabino

patro Mi kaj mia patro 9. Tio estas mia patro.

&

Mia patrino10. Tio estas mia patrino.

Mia patro ne estas knabo, li estas viro11. La patrino estas virino12. Ĉu ankaŭ Peter estas virino? Ne, li estas knabo. Maria estas bela kaj bona knabino. Kia estas la patrino? Ŝi estas bona.

- j Unu pomo kaj unu pomo estas du pomo j13.

patrino granda knabo  viro granda knabino  virino pomoj

Bela rozo.

Tri belaj rozoj.

Niaj libroj.

familio paĝo 21

 Kato kaj hundo estas bestoj. En nia ĝardeno estas du grandaj arboj. Apud la tablo estas tri seĝoj. Sur la tablo estas bela libro. Ĉu ĝi estas via? – Jes, ĝi estas mia.

LA FAMILIO avo

avino

 juna

maljuna paĝo 22

Tio estas mia familio: mi, Maria, la patro, la patrino, la avo14 kaj la avino15. Mi estas knabo kaj Maria estas knabino. La patro kaj la avo estas viroj. La patrino kaj la avino estas  virinoj. Mi estas juna16. Ankaŭ Maria estas juna. Sed la avo kaj la avino estas maljunaj. Mia familio loĝas 17 en malgranda, sed bela domo. La domo estas en granda urbo18. Apud nia domo estas ĝardeno. En la ĝardeno estas arboj kaj floroj. En la domo loĝas mi, Maria, la patro, la patrino, la avo kaj la avino. En la domo estas kvar ĉambroj 19 . En mia ĉambro estas tablo, seĝo, lito20, ŝranko21 kaj lampo. En la ĉambro estas ankaŭ pordo 22   kaj du fenestroj23. Nia hundo ne loĝas en la domo. Ĝi loĝas en la ĝardeno. Nia familio estas granda. Ĉu ankaŭ via familio estas granda?

Respondu ( Responda): Kie loĝas la familio? Kie estas la domo? Kio estas apud la domo? Kio estas en la ĝardeno? Kiu loĝas en la domo? Kio estas en la ĉambro? Ĉu ankaŭ la hundo loĝas en la domo?

  Fale sobre a sua família!  ( Lembre-se): U Memoru Ĉu tio estas via plumo? Essa é a sua caneta? 

urbo

ĉambro

lito

Ne, ĝi ne estas mia. Não, essa não é minha.

GRAMATIKO -a

Mia libro. Meu livro. Via plumo. Sua (Tua) caneta. Lia patro. Seu pai / O pai dele.  Ŝia avino. Sua avó / A avó dela.  Nia domo. Nossa casa . Ilia hundo. O cachorro deles (delas). Unua, dua, tria... Primeiro(a), segundo(a), terceiro(a)... Com a desinência -a são criados os adjetivos, mas também os pronomes possessivos.

- ino

Knabo kaj knabino. Menino e menina. Viro kaj virino. Homem e mulher. Com o sufixo -in  são formados os femininos.

-j

Arbo – arboj. Árvore – árvores. Belaj floroj. Belas flores. Niaj libroj. Nossos livros. Os plurais são formados com a desinência -j.

ŝranko

fenestro Vocabulário: 1 – meu, 2 – seu / teu, 3 – dele, 4 – dela, 5 – nosso, 6 – deles, 7 – menino,  garoto, 8 – menina, garota (-ino – sufixo de gênero feminino), 9 – pai, 10 – mãe, 11 – homem, 12 – mulher, 13 – maçãs (-j – desinência do plural), 14 – avô, 15 – avó, 16 – jovem, 17 – mora, 18 – cidade, 19 – quartos (salas), 20 – cama, 21 – armário, 22 – porta, 23 – janelas. Vamos brincar!  Crie

frases de forma a repetir, a cada vez, alguma palavra da frase anterior!

pordo paĝo 23

5 KVINA LECIONO – Ĉu Peter sidas? – Ne, Peter ne sidas. – Ĉu li staras? – Ne, li ne staras. Peter iras1. Li iras sur la planko.

iras

al

Al

De

de

Peter iras al2 la pordo. Maria iras de3 la pordo.

parolas

Nun

nun Nun4 Peter sidas.

Nun li staras.

skribas

legas paĝo 24

Nun Peter iras de la pordo al la fenestro.

Nun Peter sidas kaj skribas 5.

aŭskultas

Maria nun legas6. Ŝi parolas7 kaj Peter aŭskultas8 .

Kiu?

Tiu

Kie?

Nun estas la tria horo9.

Tie

horo

Kiu estas en la ĉambro? – En la ĉambro estas tiu 10 knabo. Ĉu tiu viro estas via patro? – Jes, li estas mia patro. Kiu11 domo estas via? – Nia domo estas tiu apud via domo. Kie estas Maria? – Ŝi estas tie 12, en la ĉambro. Kiu estas tie? – Tie estas via amiko 13 Jozef. Kie estas mia plumo? – Ĝi estas tie, sur la tablo. Ĉu tiu libro estas via? Ne, ĝi ne estas mia, ĝi estas de mia patro. Tiu libro estas bona.

Havas

(legas, skribas, aŭskultas...)

tiu

tie

-n estas

amikoj Peter skribas. Maria legas. Maria legas libron14. Peter skribas leteron15.

letero

Peter havas16 libron.

„Mi amas17 vin18!“

amas paĝo 25

&

Mi amas mian patrinon. Ĉu vi havas bonan amikon? Jes, mi havas tri bonajn amikojn. Tiu knabino ne havas amikinojn. Nia avo havas belan hundon. Ĉu  vi aŭskultas min? Jes, mi aŭskultas vin! Vi havas belan ĝardenon.

EN LA ĈAMBRO havas

 vazo

Peter sidas sur la seĝo, apud la tablo. Maria iras al li. „Ĉu  vi legas libron?“ – „Ne, Maria, mi skribas leteron.“ Peter skribas kaj apud li, sur la planko, estas la hundo. Maria nun iras al la fenestro. Sur la tablo staras glaso kaj vazo19. En la glaso estas akvo kaj en la vazo estas floro. Tiu floro estas rozo. Sur la tablo estas ankaŭ ĉokolado kaj plumo. La plumo estas nigra, la rozo estas ruĝa 20 kaj la ĉokolado estas bruna21. Maria parolas, sed Peter ne aŭskultas ŝin. Li skribas leteron al amiko.

Kompletigu (Complete acrescentando as  desinências -n que faltam): Mi legas bela libro. Mia avo havas bela ĝardeno. Ĉu vi amas mi? Mi ne aŭskultas vi. Li skribas letero. Ŝi iras al la ĝardeno. Mi amas mia patrino. Li havas tri belaj libroj. Ŝia avo havas du blankaj ĉevaloj. Kio  vi legas? Mi ne havas amikino. Ĉu vi amas tiu homo? Peter skribas letero al la patro.

ruĝa

bruna

U

Memoru ( Lembre-se): Kiu estas tiu homo? – Quem é aquela pessoa?  Kiu domo estas via? – Que (qual) casa é a sua (tua)?  Mi amas mian patrinon. – Eu amo minha mãe. Min amas mia patrino. – Minha mãe me ama.

Respondu ( Responda): Kie sidas Peter? Ĉu li legas libron? Kio estas apud li sur la planko? Kio estas sur la tablo? Al kiu Peter skribas leteron? Kia estas la plumo? Kia estas la rozo? Kia estas la ĉokolado? Ĉu vi havas hundon? Ĉu vi havas amikojn? Ĉu vi legas librojn? Ĉu vi amas vian patrinon?

paĝo 26

Skribu frazojn ( Escreva frases):

 Tiu Juna Bona Bruna Malbona Granda Blanka Ruĝa Bela Mia

Ekzemplo ( Exemplo): Mia amiko legas belan libron. Tiu amiko iras al  nia domo.

arbo floro libro knabo amiko ĉevalo hundo avino patro  viro

iras estas loĝas legas skribas aŭskultas havas staras sidas amas

 via mia al  nigra de granda  sur   super  malgranda -n apud  malbela bruna  sub bela en nia tiu

domo lito muziko ĉambro ĝardeno -n fenestro ŝranko planko letero  vazo

GRAMATIKO al

Mi iras al la domo. Eu vou à casa. Mi skribas al mia patro. Eu escrevo a meu pai . Al é uma preposição que significa a, para, em dire(c)ção a (a quem? a quê?).

de

Mi iras de la pordo. Eu vou da porta (para outro local). La libro estas de via patro. O livro é de seu (teu) pai. De é uma preposição que significa posse, procedência, origem ou deslocamento a partir de uma posição (de quem? de quê? de onde?).

-n

Mi sidas. Mi sidas sur seĝo. Mi legas. Mi legas libro n.  Eu estou sentado. Eu estou sentado em uma cadeira. Eu leio. Eu leio um livro.  As partes principais da oração também em Esperanto são o sujeito (quem? o quê?) e o predicado (faz o quê?). Uma outra parte que a oração pode ter é o obje(c)to. Ele se liga à oração por uma preposição (sur seĝo) ou, caso seja obje(c)to dire(c)to, recebendo a desinência -n (libron). Em Esperanto há então  somente dois casos gramaticais: nominativo e acusativo. Outros casos são expressos por meio de preposições, assim como em português.

Vocabulário: 1 – vai, 2 – a, 3 – de, 4 – agora, 5 – escreve, 6 – lê, 7 – fala, 8 – escuta, 9 – hora, 10 – aquele, 11 – que, qual, 12 – lá / ali, 13-amigo, 14 – livro (com a desinência -n  para indicar obje(c)to dire(c)to), 15 – carta (com -n), 16 – tem, 17 – amo, 18 – você / te, 19 – vaso, 20 – vermelha, 21 – marrom.

Vamos brincar! Um aluno fala uma frase e outro aluno a repete,

mas acrescentando uma palavra. paĝo 27

6 SESA LECIONO

          unu du tri kvar kvin ses sep ok naŭ dek Kiom?

1+1=2

kun

Unu kaj unu estas du. Kiom estas tri kaj kvar? Kiom estas du kaj ses? Kiom estas ses kaj tri?

Kun

?=1+1? Kiom1 estas unu kaj unu? – Du. Tri kaj kvar estas sep. Du kaj ses estas ok. Ses kaj tri estas naŭ.

Sen

sen

haroj

per

Peter sidas apud la tablo. Maria sidas apud li. Peter sidas kun2 Maria.

& buŝo

Peter sidas apud la tablo, sed Maria ne sidas apud li. Peter sidas sen3 Maria.

La patro iras kun la hundo al la ĝardeno. Nun mi ne havas amikojn, mi estas sen amikoj. Tiu ĉambro ne havas fenestrojn: ĝi estas sen fenestroj. Mia avo estas sen haroj4. Li estas senhara.

Per Mi skribas. Mi skribas per5 plumo. Mi parolas per la buŝo 6 kaj aŭskultas per la oreloj7. Maria skribas per ruĝa krajono.

orelo paĝo 28

LA HOMA KORPO8 Sur la homa korpo estas kapo9, du manoj10 kaj du Sur la kapo estas du oreloj, du 11 piedoj . okuloj12, nazo13, buŝo kaj haroj.

homa korpo

Sur la mano estas kvin fingroj14.

&

U

Per la oreloj ni aŭskultas, per la okuloj ni rigardas15 kaj per la buŝo ni parolas. Kion ni faras16 per la manoj? Per la manoj ni laboras17. Kion ni faras per la piedoj? Per la piedoj ni iras. La kapo estas sur la kolo18. Sur la kapo estas haroj. Nia avo ne havas harojn. Ĉu ankaŭ  via avo estas senhara?

kapo

mano

Memoru (Lembre-se): Ni parolas per la buŝo kaj aŭskultas per la oreloj.  Nós falamos com a boca e escutamos com os ouvidos.

piedo

 Kompletigu ( Acrescente preposições):

Mi skribas ...... la mano. Mi loĝas ..... mia patrino. Mi sidas ...... vi. Ni aŭskultas ...... la oreloj. La floro estas ...... la vazo. La seĝo estas ...... la tablo. La lampo estas ...... la tablo. Mi iras ...... la pordo. La kapo estas ...... la kolo. Mi parolas ...... la buŝo. La kato estas ...... la tablo. La avo estas ...... haroj.



okulo

Respondu ( Responda): Kio estas sur la homa korpo? Kio estas sur la kapo? Kion ni faras per la manoj? Kion ni faras per la buŝo? (oreloj? okuloj? piedoj?) Kie estas la kapo? Kio estas sur la mano? Per kio ni skribas? Ĉu ni laboras per la piedoj? Ĉu ankaŭ bestoj havas piedojn? Ĉu ankaŭ ĉevalo havas buŝon?

nazo

fingro paĝo 29

GRAMATIKO kun Mi iras kun la patro. Eu vou com o pai . Kun – preposição que indica companhia (com).

rigardas

per Mi skribas per plumo. Eu escrevo com caneta . Per kio? Com o quê? Per plumo. Com caneta. Per – preposição que indica instrumento (por meio de, com).

sen La ĉambro estas sen fenestro. O quarto é sem janela. Sen – preposição que indica falta (sem).

laboras

-as Estas, hav as, sidas, staras... Você percebeu que todo verbo no presente termina com „-as”? 

Vocabulário: kolo

1 – quanto, 2 – com, 3 – sem, 4 – cabelos, 5 – com (instrumento), 6 – boca, 7 – orelhas / ouvidos, 8 – o corpo humano, 9 – cabeça, 10 – mãos, 11 – pés, 12 – olhos, 13 – nariz, 14 – dedos, 15 – nós olhamos, 16 – nós fazemos, 17 – nós trabalhamos, 18 – pescoço.

ANEKDOTO Dek, naŭ, ok, sep, ses, kvin, kvar, tri, du, unu...

paĝo 30

7 SEPA LECIONO - as

- is

- os

trinkas

Kion li faras? Li trinkas1.

Kion faras Maria? Ŝi manĝas2 ĉokoladon.

manĝas

trinkos Li trinkos3.

Li trinkas.

Li trinkis4.

 Nia avo estas maljuna. Li estis juna, sed nun li estas maljuna. Peter estas juna, sed ankaŭ li estos maljuna.

hodiaŭ

Unu semajno5 havas sep tagojn6. La tagoj de la semajno estas: lundo7, mardo8, merkredo9, ĵaŭdo10,  vendredo11, sabato12 kaj dimanĉo13. Kiu tago estas hodiaŭ14 (nun)? – Hodiaŭ estas  ĵaŭdo. Hieraŭ15 estis merkredo kaj morgaŭ 16 estos vendredo.

trinkis tago

semajno

paĝo 31

(en) la nuna tago

Antaŭ

Post

hodiaŭ (en) la tago post hodiaŭ morgaŭ (en) la tago antaŭ hodiaŭ hieraŭ

Kie staras Peter?  Ĉu li staras sur (apud, sub, super) la tablo? Ne, li staras antaŭ17 la tablo.

Ĉu ankaŭ Maria staras antaŭ la tablo? Ne, ŝi staras malantaŭ18 la tablo.

antaŭ

Malantaŭ = post. Maria staras malantaŭ Peter. Maria staras post19 Peter. Peter staras antaŭ Maria, kaj Maria staras post Peter.

malantaŭ malantaŭ post post tio poste 00:01

minuto 01:00

horo paĝo 32

&

Antaŭ kvin minutoj20 mi sidis, sed nun mi staras. Post unu horo21  mi iros al nia ĝardeno. Hodiaŭ estas ĵaŭdo, hieraŭ estis merkredo kaj morgaŭ estos vendredo. Antaŭhieraŭ 22  estis mardo, kaj postmorgaŭ23 estos sabato. Poste24 estos dimanĉo. Kio estis antaŭ mardo? Antaŭ mardo estis lundo. Lundo estas la unua tago en la semajno.

Kiel?

-e rapide

malrapide La hundo kuras25 rapide26. Kiel27 ĝi kuras? – Rapide.

Peter skribas. Li skribas bele28. Kiel li skribas? – Bele.

Ĉar Mi ne skribas, ĉar mi ne havas plumon. La avino iras malrapide, ĉar ŝi estas maljuna. Hodiaŭ mia patro ne laboras, ĉar estas dimanĉo.

kuras

29

– Saluton30 Maria! Kiel vi fartas?31 – Saluton! Dankon32, mi fartas bone. – Ĉu ankaŭ vi fartas bone? – Jes, ankaŭ mi fartas bone. – Kaj kiel fartas via patrino? – Ankaŭ ŝi fartas bone.

dankon

Konversacio – Saluton Peter! – Kie vi estis hieraŭ? – Kun kiu vi estis? – Ĉu ankaŭ via hundo estis kun vi? – Kion vi faris en la urbo? – Ĉu vi iris rapide? – Kion vi faris poste? – Ĉu ankaŭ via patrino estis kun vi?

saluton

– Saluton Maria! – Hieraŭ mi estis en la urbo. – Mi estis kun la patro. – Jes, ĝi kuris antaŭ ni. – Ni promenis33 kaj parolis. – Ne, ni iris malrapide. – Poste ni estis en restoracio34. Ni tie trinkis limonadon. – Ne, ni estis sen la patrino. Ŝi laboris en la ĝardeno.

fartas bone

fartas malbone paĝo 33

U

Memoru:



Respondu:

La avino iras malrapide, ĉar ŝi estas maljuna.  A avó vai devagar porque ela é idosa. Antaŭhieraŭ estis mardo kaj postmorgaŭ estos sabato.  Anteontem foi terça-feira e depois de amanhã será sábado.

promenas

Kie estis Peter hodiaŭ? Kun kiu li estis? Kion ili faris? Kie estis la patrino? Kio estas hodiaŭ? Kio estos morgaŭ? Kio estis antaŭhieraŭ? Kio estos postmorgaŭ? Kiel skribas Peter? Ĉu la avo estas juna? Ĉu li estis juna? Ĉu vi estos maljuna? Kiel kuras hundo? Kiel vi fartas? Apud kiu vi sidas? Post kiu  vi sidas? Kio estas sur la homa korpo?

 Kompletigu:

limonado

Hieraŭ est.... lundo, hodiaŭ est.... mardo kaj morgaŭ est.... merkredo. Kion vi far.... hieraŭ? Kie vi est.... antaŭ kvin minutoj? Antaŭ kvin minutoj mi sid...., sed nun mi star.... . Post unu horo mi ir.... kun mia amiko al la urbo. Morgaŭ mi skrib.... leteron al mia bona amiko.

restoracio

GRAMATIKO -as

-is

-os

Hieraŭ esti s lundo, hodiaŭ esta s mardo kaj morgaŭ esto s merkredo. Ontem foi segunda-feira, hoje é terça-feira e amanhã será quarta-feira. Verbos no presente têm a desinência -as , no pretérito a desinência -is e no futuro a desinência -os.

-e Bone, bele, rapide, malrapide, poste.  Bem, belamente, rapidamente, lentamente, depois (posteriormente). Os advérbios são criados com a adição da desinência -e.

Vocabulário: 1 – bebe, 2 – come, 3 – beberá, 4 – bebeu, 5 – semana, 6 – dias, 7 – segunda-feira, 8 – terça-feira, 9 – quarta

-feira, 10 – quinta-feira, 11 – sexta-feira, 12 – sábado, 13 – domingo, 14 – hoje, 15 – ontem, 16 – amanhã, 17 – diante de / antes de, 18 – atrás de / depois de, 19 – depois / após, 20 – minutos, 21– hora, 22 – anteontem, 23 – depois de amanhã, 24 – depois, posteriormente, 25 – corre, 26 – rapidamente, 27 – como, 28 – belamente,

29 – porque, 30 – olá, 31 – Como vai?, 32 – obrigado, 33 – nós passeamos, 34 – restaurante.

paĝo 34

8 OKA LECIONO -i

 volas trinki

sata La knabo volas1 akvon. Li volas trinki2 akvon.

&

Ŝi ne volas manĝi, ĉar ŝi estas sata3.

Ĉu vi volas iri kun mi? Mi volas, sed mi ne povas 4. Sen plumo mi ne povas skribi. Mi volas legi, sed mi ne povas, ĉar mi ne havas libron. Mi volas manĝi kaj trinki. Kion vi volas?

ne povas iri

Hundo ne ŝatas5 katon. (Hundo ne amas katon.)

Maria ŝatas ĉokoladon. Ŝi ŝatas manĝi ĉokoladon.

ŝatas

ne ŝatas

La infanoj6 ludas7. La infanoj ŝatas ludi.

Peter dormas8 en la lito. Li ŝatas dormi.

dormas

paĝo 35

Ĉu Maria povas rigardi?

donu!

– Ne, ŝi ne povas rigardi, ĉar Peter havas la manojn antaŭ ŝiaj okuloj.

ankoraŭ

- u! fermas Maria, donu9 al mi unu pomon!

malfermas

botelo Maria, donas al li unu pomon.

& botelo da lakto paĝo 36

Donu al mi ankoraŭ10 unu pomon!

La patrino diris11: „Skribu bele!“ Diru al mi, kiom estas unu kaj unu! Iru rapide! Kion vi diris? Estu bona!

multaj (multe da)

Maria malfermas la fenestron.

Peter fermas12 la libron.

&

Malfermu la libron kaj legu! Fermu la pordon kaj malfermu la fenestron! Skribu malrapide! Fartu bone! Aŭskultu min!

gepatroj

Da

Glaso da13 akvo.

Glaso de akvo.

Botelo14 da lakto15.

Botelo de lakto.

geavoj

Kiom da pomoj? Unu pomo. Du pomoj.

Tri pomoj...

Multaj16 pomoj. (Multe da pomoj.)

Multaj homoj. (Multe da homoj.)

gefratoj 365 tagoj  jaro Bele diri: „donu!“

En nia urbo estas multe da homoj.

peti paĝo 37

&

Kiom da pomoj vi havas? Mi havas tri pomojn. Kiom da fenestroj estas en via ĉambro? En mia ĉambro estas kvar fenestroj. Kiom da ĉambroj estas en via domo? En mia domo estas kvin ĉambroj. Kiom da piedoj havas hundo? Ĝi havas kvar piedojn.

kilogramo

Ge-

LI + ŜI = GE- ... -OJ

1L litro

pano

Patro kaj patrino estas gepatro j17.

biero

& demando

respondo paĝo 38

Avo kaj avino estas geavo j.

Mi havas bonajn gepatrojn. Avo kaj avino estas geavoj. Amiko kaj amikino estas geamikoj. Ĉu  vi havas multajn geamikojn? Jes, mi havas naŭ geamikojn: kvin amikojn kaj kvar amikinojn. Miaj gepatroj havas nun multe da laboro. Peter kaj Maria havas unu patron kaj unu patrinon. Peter kaj Maria estas frato 18 kaj fratino: ili estas gefratoj. Kiom da gefratoj vi havas? Mi petas 19, donu al mi kilogramon20 da pano21 kaj du litrojn22 da lakto. Kiom da jaroj23 havas viaj gefratoj?

Kial?

Ĉar

Maria ne volas manĝi, ĉar ŝi estas sata. Kial24 ŝi ne volas manĝi? Ĉar ŝi estas sata.

&

Kial vi ne skribas? Mi ne skribas, ĉar mi ne havas plumon. Kial vi ŝatas ĉokoladon? Ĉar ĝi estas bona. Kial vi ne ŝatas bieron 25? Ĉar ĝi ne estas bona.

MALGRANDA KNABO Filip estas malgranda knabo. Li havas multajn geamikojn. Li ŝatas ludi kun Oto, kiu estas lia bona amiko. „Filip, ĉu  vi volas ludi?“ – demandas26 la patrino. „Jes, mi volas ludi kun Oto,“ – respondas 27 Filip. – „Ne ludu kun Oto, li estas malbona knabo,“ – diras la patrino. – „Ĉu mi estas bona knabo?“ – demandas Filip. – „Jes, vi estas bona knabo,“ – respondas la patrino. – „Bone, mi ne ludos kun Oto, sed Oto ludos kun mi. Mi estas bona knabo kaj kun bona knabo li povas ludi.“

U

Memoru: La infanoj ŝatas ludi. As crianças gostam de brincar. Multe da pomoj.  Muitas maçãs. Mi havas bonajn gepatrojn. Eu tenho bons pais.



Respondu:

&

Legu:

Kia knabo estas Filip? Kun kiu li ŝatas ludi? Kial Filip ne povis ludi kun Oto? Kion diris Filip al la patrino?

Ĉu vi volas trinki limonadon? Ne, mi ne volas trinki limonadon, mi volas trinki lakton. Ĉu vi volas manĝi? Ne, ĉar mi estas sata. Mi ne havas gefratojn. En la urbo estas multe da homoj. Donu al mi glason da akvo! Malbonaj infanoj ne havas geamikojn. Mi ŝatas promeni en la ĝardeno. Hieraŭ mi ne povis iri kun vi, sed hodiaŭ mi povas. Ne manĝu multe! Nun mi ne povas diri tion al vi. Kiu volas ludi kun mi? Mi petas, fermu la fenestron! Malfermu la okulojn kaj bone rigardu! Aŭskultu min! Fartu bone!

paĝo 39

GRAMATIKO -i

-u da

U

Esti, sidi, stari, trinki. Ser, estar sentado, estar em pé, beber.  Em Esperanto o infinitivo tem a desinência -i. Mi ŝatas dormi. Eu gosto de dormir. Infanoj ŝatas ludi. Crianças gostam de brincar. A combinação de „ŝatas + infinitivo” significa “gosta de fazer algo”. Estu, sidu, staru, trinku. Seja, fique sentado(a), fique de pé, beba. O imperativo tem a desinência -u. Glaso da akvo. Um copo de água. Botelo da lakto. Uma garrafa de leite. Kiom da pomoj? Quantas maçãs? Que quantidade de maçãs? Kilogramo da pano. Um quilo de pão. Após uma expressão de quantidade usa-se a  preposição da. Ela não é usada depois de números.  Atenção para a diferença entre as preposições da e de: botelo da lakto uma garrafa de leite botelo de lakto uma garrafa para leite glaso da vino um copo de vinho glaso de vino um copo para vinho =

=

=

=

ge-

Gepatroj, geavoj, geamikoj, gefratoj. Pais, avós, amigos, irmãos. Ge- é um prefixo que exprime a presença de ambos os sexos.

Vocabulário: 1 – quer, 2 – beber, 3 – satisfeita, 4 – posso, 5 – gosta, 6 – crianças, 7 – brincam, 8 – dorme, 9 – dê, 10 – ainda, 11 – disse, 12 – fecha, 13 – de (quantidade), 14 – garrafa, 15 – leite, 16 – muitas, 17 – pais, 18 – irmão, 19 – peço, 20 – quilograma, 21 – pão, 22 – litros, 23 – anos, 24 – por que, 25 – cerveja, 26 – pergunta, 27 – responde.

Vamos brincar: Um aluno fala uma palavra em Esperanto, outro aluno forma uma sentença usando aquela palavra e em seguida diz uma nova palavra; o aluno seguinte continua...

paĝo 40

9 NAŬA LECIONO - ejo Nia familio loĝas en kvar-ĉambra loĝejo1. En la loĝejo loĝas unu familio. Kiom da ĉambroj estas en via loĝejo?

loĝejo

La infanoj aŭskultas, legas kaj skribas. Ili lernas2. La infanoj lernas en la klaso3.

&

klaso

fabriko

Lernejo estas domo, kie lernas infanoj. En nia lernejo estas multaj klasoj kaj granda manĝejo.

laboristo

-isto

- anto traktoristo

lernanto Mia patro laboras en fabriko4. Li estas laboristo5.

Ankaŭ tiu viro estas laboristo. Li estas traktoristo.

instruisto paĝo 41

c

ĉe

c c inter c

el

Ĉu ankaŭ Peter estas laboristo? Ne, li ne laboras, sed – lernas. Li estas lernanto 6. En la klaso sidas multaj lernantoj. Antaŭ ili staras instruisto. La instruisto instruas7 kaj la lernantoj lernas.

& bildo

La instruisto diris al la lernanto: „Iru al la tabulo!“ Nia avo estas ĝardenisto. Ĉu vi estas esperantisto? Jes, mi estas esperantisto, ĉar mi lernas Esperanton.

5

Kie?

Ĉe

Inter

6

alta Kie staras la lernanto? Li staras ĉe8 la tabulo.

5

Maria sidas ĉe la tablo kaj legas libron.

6

malalta 

pli alta paĝo 42

Kie estas la tabulo? Ĝi estas inter9 la fenestro kaj la pordo. Ĝi estas inter ili.

Hieraŭ mi estis ĉe mia amiko. Miaj geavoj loĝas ĉe ni. Inter lundo kaj merkredo estas mardo. Inter ses kaj ok estas sep.

& El



(de kie?) la plej alta

Li trinkas el  la glaso. 10



tuta

Ŝi rigardas el la fenestro.

El kiu urbo vi estas? La infanoj iras el la lernejo. Tiu pomo estas el nia ĝardeno. Unu el miaj gefratoj ankoraŭ dormas. Mi estas el Slovakio. Ni eliris el la ĝardeno. Ĉu  vi eltrinkis la lakton el la botelo?

Pli

Plej

eraro 

alta

malpli alta 

Sur la bildo11 estas tri domoj. La unua estas alta 12, sed la dua estas pli alta13. La tria domo estas la plej alta14. La dua domo estas pli alta ol 15 la unua domo. La tria domo estas pli alta ol la dua domo. Ĝi estas la plej alta domo.

alta

la malplej alta paĝo 43



unu homo el familio, kolektivo... ano

Peter estas pli alta ol Maria.



Maria estas pli juna ol Peter.

pli maljuna pli aĝa infano (knabo) de... filo infano (knabino) de... filino

&

Vi estas mia plej bona amiko. Mi iras pli rapide ol vi. Filip estas la plej bona lernanto el 16 la tuta17 klaso. Li lernas plej bone. Mi havas pli belan libron ol vi. Rozo estas la plej bela floro. Tokio estas la plej granda urbo. Pli bone estas ne fari ol erari18.

Malpli

Malplej

Peter estas pli granda ol Maria. Maria estas malpli granda 19  ol Peter. Ĉevalo kuras pli rapide ol kato. Kato kuras malpli rapide ol ĉevalo. Bratislava estas malpli granda urbo ol Tokio. Maria estas la malplej alta 20 el la tuta familio.

Numeraloj ( Numerais): 0 – nulo, 1 – unu, 2 – du, 3 – tri, 4 – kvar, 5 – kvin, 6 – ses, 7 – sep, 8 – ok, 9 – naŭ, 10 – dek, 11 – dek unu, 12 – dek du, 13 – dek tri ... 20 – dudek, 21 – dudek unu, 22 – dudek du ... 30 – tridek, 40 – kvardek, 50 – kvindek ... 99 – naŭdek naŭ, 100 – cent, 101 – cent unu, 146 – cent kvardek ses, 294 – ducent naŭdek kvar, 1000 – mil.

paĝo 44

NIA FAMILIO

Nia familio havas ses anojn 21. La plej juna el la familio estas mia fratino Maria. Ŝi havas ok jarojn. Mi estas pli aĝa 22 ol ŝi, ĉar mi havas dek du jarojn. La patrino havas tridek unu jarojn. Ŝi estas pli juna ol la patro. La patro havas la aĝon de tridek kvin jaroj. La plej aĝa el la familio estas la avo. Lia aĝo estas sesdek tri jaroj. La avino estas pli juna ol la avo: ŝi estas 60-jara. Mi estas la filo 23 kaj Maria estas la filino de la gepatroj. La patro estas pli juna ol la avo, ĉar li estas la filo de la avo. La avino estas la patrino de mia patro.

U

Memoru:

Peter eliris el la ĝardeno. Pedro saiu do jardim. Maria eltrinkis lakton.  Maria bebeu leite (de algum recipiente). Peter estas pli aĝa ol Maria.  Pedro é mais velho que Maria.

La respondojn skribu.  Respondu. Kiom da anoj havas la familio? Kiu estas la plej juna el la tuta familio?



Kiom da jaroj havas Maria? Kiomjara estas Peter? Ĉu li estas pli juna ol Maria? Kiel aĝaj estas la gepatroj? Kiu el la gepatroj estas pli juna? Kian aĝon havas la geavoj? Kiu estas la plej aĝa el la tuta familio? Kiu estas la filo de la avo? Ĉu vi havas geavojn? Kiel aĝaj ili estas? Kiomjara vi estas? Kiom da anoj havas via familio? Kiu jaro estas nun? Kio estas inter sabato kaj lundo? Ĉu viaj geavoj loĝas kun vi?



Kompletigu: Peter estas ..... ..... ol Maria. Rozo estas ..... ..... bela floro. Maria estas ..... ..... ol Peter. Bratislava estas ..... ..... ol Tokio. Mi iras ..... ..... ol vi. La patro estas ..... ..... ol la avo. Kato kuras ..... ..... ol ĉevalo. Tokio estas ..... ..... ..... urbo. Filip estas la ..... ..... lernanto. Maria estas la ..... ..... el la tuta familio.

paĝo 45

&

Legu:



Skribu per ciferoj:

11, 18, 27, 9, 48, 365, 209, 108, 3863, 1982, 117, 401, 3085, 481, 587, 2400, 3333, 9831, 456, 99, 999, 1005, 3118, 2200. cent kvardek naŭ, kvarcent kvindek du, okcent, dumil ducent, sesdek sep, cent dek kvar, okcent ok, kvincent sesdek kvar.

GRAMATIKO -ejo Loĝejo, lernejo, manĝejo. Local de residência, escola, refeitório. O sufixo -ejo é usado  para criar o nome de lugares ou cômodos onde algo se realiza ou se situa.

-isto Laboristo, traktoristo, instruisto. Trabalhador, tra(c)torista, professor. O sufixo -isto indica a profissão ou principal a(c)tividade de uma pessoa.

-anto Lernanto, leganto, skribanto. Aquele que aprende (aprendiz, aluno), lê (leitor), escreve. O sufixo -anto indica uma pessoa que faz algo que não é a profissão dela.  Palavras com -anto são particípios a(c)tivos substantivados.

pli

plej

Bona, pli bona, la plej bona. Bom (boa), melhor, o (a) melhor. Malbona , pli malbona , la plej malbona. Mau (má), pior, o (a) pior. Bone , pli bone , plej bone. Bem, melhor (comparativo), melhor (superlativo). Comparativos de superioridade são feitos com o uso da palavra pli (mais) enquanto os superlativos relativos de superioridade usam a palavra plej (o/a mais) precedida  pelo artigo la: La plej bona, la plej granda.

malpli

malplej

Bona, malpli bona , la malplej bona. Bom (boa), pior, o (a) pior. Rapide, malpli rapide , malplej rapide. Rapidamente, menos rapidamente, o menos rapidamente (superlativo). Os comparativos de inferioridade são feitos com a palavra malpli e os superlativos relativos de inferioridade usam a palavra malplej.

Vocabulário: 1 – local de residência, 2 – aprender, 3 – classe, 4 – fábrica, 5 – trabalhador, 6 – aluno, 7 – ensina, 8 – junto a, 9 – entre, 10 – de, 11 – desenho, 12 – alta, 13 – mais alta, 14 – a mais alta, 15 – do que, 16 – de, 17 – toda, 18 – errar, 19 – menor, 20 – a menos alta, 21-membros, 22-mais velho, 23-filho.

paĝo 46

10 DEKA LECIONO KALENDARO1 Unu semajno havas sep tagojn – kaj sep noktojn2.

estas

mateno Unu jaro havas 12 monatojn3: januaro4, februaro5, marto6, aprilo7, majo8, junio9, julio10, aŭgusto11, septembro12, oktobro13, novembro14 kaj decembro15. Unu monato havas 28, 29, 30 aŭ16 31 tagojn.

Kiam?

mi

vi

 vespero

(en kiu horo, tago, jaro...?) kato

Peter dormas. Kiam17 li dormas? – En la nokto. Li dormas nokte18.

nokto ¶evalo

komenco tablo

Kiam ni lernas kaj laboras? Ni lernas kaj laboras en la tago. Ni lernas kaj laboras tage.

fino

libro

paĝo 47

& ripozas 14.10.2006 dato

Kiam ni iras el la lito? – Matene. Mateno estas la komenco19 de la tago. Kiam ni iras dormi? – Vespere. Vespero estas la fino 20 de la tago. Matene lernantoj iras al la lernejo kaj gepatroj al laborejoj. Vespere la homoj iras dormi. Nokte ili dormas. Kiam laboras  via patro? Li laboras lunde, marde, merkrede, ĵaŭde kaj vendrede. Mia patro laboras en labortagoj. Sabate kaj dimanĉe li ne laboras, sed ripozas. Sabato kaj dimanĉo estas ripoztagoj. Matene, vespere kaj nokte mi estas hejme21. Tage mi lernas kaj ludas kun la infanoj. Kiam vi naskiĝis 22? Mi naskiĝis en la jaro 1999. Kiam estos sabato? – Morgaŭ.

Kiom arbo

Kiom? – Unu, du, tri, kvar... Kioma23? – Unua, dua, tria, kvara...

Kiom da homoj estas sur la bildo? Sur la bildo estas du homoj: Peter kaj Maria. Peter staras la unua kaj Maria staras la dua. Kioma staras Peter? – La unu a. Kioma staras Maria? – La dua.

arbaro

 vagono  vagonaro

Kioma



Kioman lecionon ni lernas? Ni lernas la dekan lecionon. Kioma horo estas? Estas la deka horo. Sur kioma paĝo ni lernas? Sur la paĝo 48.

haro

Je

hararo paĝo 48

La infanoj iras al la lernejo, kiam estas la oka horo. Kiam ili iras al la lernejo? Matene, je24 la oka horo. Je kioma horo? – Je la oka. Kiam komencas labori via patro? Matene je la sesa horo. Je kioma horo? – Je la sesa.

&

Maria manĝis je la sepa horo. Mia frato estas je du  jaroj pli juna ol mi. Vi estas je kapo pli alta ol mi. 25

DATO

Kiu tago estas hodiaŭ? – Hodiaŭ estas mardo. Kiu dato estas hodiaŭ? – La 14-a de oktobro 2006. Kiu dato estos morgaŭ? – La 15-a de oktobro 2006. Kiam vi naskiĝis? – La 5-an de januaro 1999. Kiam naskiĝis via patro? – La 22-an de januaro 1970.

aŭto la aŭto ne iras, sed – veturas  veturi 

ĝis

-aro ricevi Tio estas arbaro26. En la arbaro estas multaj arboj.

lavi

rigardi Tio estas vagonaro. Kiom da vagonoj ĝi havas?



Apud nia urbo estas granda arbaro. Ĉu vi ŝatas veturi 27 per aŭto aŭ vagonaro? Maria havas nigran hararon.

Ĝis Brno

Bratislava

La vagonaro veturas de Bratislava ĝis28 Brno.

&

Mi estis ĉe mia amiko ĝis la vespero. Ĝis kioma horo? Ĝis la oka. Mia patro laboras de lundo ĝis vendredo. Ĝis hodiaŭ mi ne ricevis29 vian leteron. Ĝis revido30!

 vidi doni kaj ricevi interŝanĝi interŝanĝi leterojn korespondi

adreso paĝo 49

Si

Sia Mi lavas min. Vi lavas vin. Li Ŝi  lavas sin. Ĝi Ni lavas nin. Vi lavas vin. Ili lavas sin.

longa

}

mallonga bona, kiun ni amas kara Peter, Maria, Eva... nomo

Ŝi lavas31 sin32.

Ŝi lavas lin.

Mi ŝatas mian urbon. Vi ŝatas vian urbon. Li Ŝi  ŝatas sian urbon. Ĝi Ni ŝatas nian urbon. Vi ŝatas vian urbon. Ili ŝatas sian urbon.

}

bildkarto

Li vidas33 sin.

&

poŝtmarko

Ŝi vidas lin.

Mi legis mian libron kaj Maria legis sian libron. Unue ŝi lavis lin kaj poste ŝi lavis sin. Mia patro ŝatas veturi per sia aŭto. La knabino havis en sia hararo floron. Je kioma horo veturos la vagonaro? Peter kaj Maria dormas nokte en sia lito. Mi estas je unu centimetro pli alta ol vi. Ĝis kioma horo vi estis en la arbaro? Aŭto estas maŝino34. Maria amas sian patrinon. Kiu rigardas, tiu vidas.

Peter skribas leteron Peter volas korespondi35. De sia instruisto li ricevis adreson de hungara 36  knabo. Nun li skribas sian unuan mallongan 37 leteron en Esperanto:



 Kara 38 amiko, mi estas 12-jara lernanto kaj mi volas korespondi kun vi. Mia nomo39 estas Peter kaj mi lernas en la sepa klaso. En nia klaso estas 30 gelernantoj. En kioma klaso vi lerna s? Kiom da  gelernantoj estas en via klaso? Mi havas multajn geamikojn kaj unu pli junan fratinon. Ŝia nomo estas Maria kaj ankaŭ ŝi lernas Esperanton. Mi sendas al vi bildkarton 40 de nia urbo.  Mi volas interŝanĝi41 kun vi poŝtmarkojn42. Salutas vin via slovaka amiko Peter  paĝo 50

U



Memoru: Mia patro komencas labori je la kvina horo . Meu pai começa a trabalhar às cinco horas. Hodiaŭ estas la 14-a de oktobro 2006.  Hoje é dia 14 de outubro de 2006. Mi naskiĝis la 7-an de aprilo 1999. Eu nasci no dia 7 de abril de 1999.

Kompletigu: Mi amas .......... gepatrojn. La vagonaro veturas de Bratislava .......... Brno. Mi petas, diru al mi, .......... horo estas. Mia patro komencas labori .......... la sesa horo. Mi naskiĝis la 7-..... de januaro. Mi dormis de la hieraŭa vespero .......... la hodiaŭa mateno.

GRAMATIKO Je kioma horo?  A que hora? Je la sepa.  Às sete horas. Li estas je centimetro pli alta.  Ele é um centímetro mais alto. Je la komenco. No começo. Je é uma preposição sem sentido claro, usada principalmente para indicar tempo, ou quando nenhuma outra preposição se aplica .

je

La 1-a (unua) de majo 2006. Primeiro de maio de 2006. La 16-a de junio 2007. Dezesseis de junho de 2007. Uma data normalmente contém: o artigo definido “la” + o dia do mês expresso como numeral ordinal + o nome do mês + o ano. Kiam? – La 1-an de majo 2006. Quando?  Em 1o de maio de 2006. Se respondemos à pergunta “quando?” o número ordinal na data normalmente leva a desinência -n.

dato

-aro

Arbo – arbaro. Árvore – floresta. Haro – hararo. Cabelo – cabeleira. O sufixo -aro é usado para criar substantivos cole(c)tivos.

si

sia Peter lavas sin. Pedro lava-se. Ŝi amas sian patrinon. Ela ama sua

(dela) mãe. O Esperanto tem um pronome reflexivo “ si” e o adje(c)tivo reflexivo possessivo “ sia”.  Ambos são usados somente com a terceira pessoa do singular e do plural.

Vocabulário: 1 – calendário. 2 – noites, 3 – meses, 4 – janeiro, 5 – fevereiro, 6 – março, 7 – abril, 8 – maio, 9 – junho, 10 – julho, 11 – agosto, 12 – setembro, 13 – outubro, 14 – novembro, 15 – dezembro, 16 – ou, 17 – quando, 18 – à noite, 19 – começo, 20 – fim, 21 – em casa, 22 – nasceu, 23 – que (numa série), 24 – a (etc.), 25 – data, 26 – floresta, 27 – ir, trafegar (locomover-se com algum veículo), 28 – até, 29 – recebi, 30 – até a próxima, 31 – lava, 32 – se, 33 – vê, 34 – máquina, 35 – corresponder, 36 – húngaro, 37 – curta, 38 – caro, 39 – nome, 40 – cartão postal, 41 – trocar / intercambiar, 42 – selos.

paĝo 51

11 DEK-UNUA LECIONO Kio?

pakaĵo havas en la kapo scias

Tio

 }   ĉio nenio ni ne scias kiu iu tiu + tiu + tiu...

 }   ĉiu paĝo 52

Nenio

Kio estas tio? Tio estas pakaĵo1. Kio estas en la pakaĵo? En la pakaĵo estas io2, sed ni ne scias 3 kio.

& prenas ni ne scias kio io tio + tio + tio...

Ĉio

Io

Maria prenis4 ĉion5. Kio estas nun en la pakaĵo? – Nenio6. Ĉion havas Maria. Ĉio estas ŝia.

Tio estas ĉio, kion mi volis diri al vi. Ĉion mi donis al vi, nun mi havas nenion. Ĉu vi diris ion? Ne, mi diris nenion. Pli bona estas io ol nenio. Ĉu vi vidas ion? Ĉu tio estas ĉio?

Kiu?

Tiu

Iu

Ĉiu

Neniu

Kiu estas tiu homo? Li estas iu7, sed ni ne scias, kiu. Ĉu li havas kapon? Jes. Ĉu ankaŭ Maria havas kapon? Jes. Ĉiu 8 homo havas kapon. Neniu 9  homo povas vivi 10  sen la kapo.

 Kiu lernas, tiu scias. En tiu domo

loĝas  iu homo. Ĉiu rozo estas floro, sed ne ĉiu floro estas rozo. Ĉu iu estas en la ĝardeno? Ne, en la ĝardeno estas neniu. Ĉiuj anoj de la familio estas hejme. La patrino donis pomojn al ĉiuj infanoj. Neniu homo scias ĉion. Kiu ne parolas, tiu ne eraras. Ĉiuj homoj estas unu granda familio.

ne estas iu

-ig-

neniu la homoj kaj la bestoj  vivas  vivi

La infano ne volas dormi. Kion faras la patrino? – Ŝi dormig as11 la infanon.

Ĉu tiu knabo estas pura12? Ne, li estas malpura. Kion faras Maria? Ŝi lavas lin. Ŝi purig as la knabon per akvo.



li ne vivas

pura, malpura

La lakto estis varma13, sed nun ĝi estas malvarma. Varmigu ĝin! Purigu la tabulon! Mi estis malsata, sed la manĝo satigis min. Maria beligis sian hararon per floroj.

-iĝIli estas amikoj. Ili amikiĝ is14 antaŭ tri jaroj. (Ili komencis esti amikoj antaŭ tri jaroj.)

 varma

&

La tago komenciĝas per mateno kaj finiĝas per  vespero. Kiam mi naskiĝis, mia pli aĝa frato fariĝis lernanto. Mi fermis la libron. La libro fermiĝis. Miaj manoj malpuriĝis. La lakto malvarmiĝis, mi varmigos ĝin. La lernanto pliboniĝis. La glaso estis malplena15, sed mi plenigis ĝin per akvo. Nun ĝi estas plena. Mi multe laboris kaj nun mi estas laca 16. Mi laciĝis. La laboro lacigis min. Vesperiĝas17. Kio komenciĝis, tio ankaŭ finiĝos.

plena

malplena paĝo 53

fari ion ...-a igi

LA SEZONOJ

fari sin ...-a iĝi

laca

printempo

somero

aŭtuno

 vintro paĝo 54

La jaro havas kvar sezonojn18: printempo19, somero20, aŭtuno21 kaj vintro22. Printempo komenciĝas la 21-an de marto, somero la 21-an de junio, aŭtuno la 23-an de septembro kaj vintro la 21-an de decembro. Vintre la noktoj longiĝas kaj la tagoj mallongiĝas. Printempe floras23 floroj kaj aŭtune la arboj havas fruktojn. La arboj havas somere verdajn24 foliojn25. Kiu el la sezonoj estas la plej bela? Maria pleje 26 ŝatas someron: somere ŝi povas bicikli, naĝi27 kaj promeni. Somere estas varme. Peter ŝatas vintron, ĉar vintre li povas skii 28. La avino tre29 ŝatas printempon, ĉar printempe ĉio floras. La avo ŝatas aŭtunon: aŭtune maturiĝas30 fruktoj en la ĝardeno kaj aŭtuno havas belajn kolorojn 31. Kiam la pomoj estas maturaj, ili estas ruĝaj kaj flavaj 32. Verda pomo ne estas matura. Matura citrono estas flava. Nia avo estas maljuna. Li maljuniĝis. *** V. Setälä:

LA JARO Tridek tagoj en septembro, en april’ 33 , juni’, novembro.  Dudek ok en februaro, dudek naŭ en superjaro 34.  Restas35 sep monatoj, kiuj  havas tridek unu ĉiuj...

LA SEMAJNO  Lundo, mardo kaj merkredo,  poste ĵaŭdo kaj vendredo,  sekvas 36  sese la sabato kaj la sepa, la dimanĉo.  En la kapo – sen eraro – la semajna kalendaro.

U

Memoru:

Mi havas nenion.  Eu não tenho nada. Mi diris nenion.  Eu não disse nada. En la domo estas neniu.  Na casa não há nada.  Para fazer frases negativas em Esperanto só se deve usar uma única expressão negativa. Uma negação dupla equivale a uma afirmação: “Mi ne povas ne iri”   significa “Em tenho que ir”.  É o mesmo que “Eu não posso deixar de ir”.

printempo, somero, aŭtuno aŭ  vintro sezono

 Respondu: Kion prenis Maria el la pakaĵo? Kio restis en la pakaĵo?

folio

Ĉu ĉiu floro estas rozo? Kion faris la patrino, kiam ŝia infano ne volis dormi? Kiam vi amikiĝis kun via amiko? Per kio komenciĝas (finiĝas) la tago? Kiam vi fariĝis lernanto? Kiujn sezonojn havas la jaro? Kiam komenciĝas printempo? Kiam maturiĝas fruktoj? Kiun sezonon vi ŝatas? Kial? Kiu sezono estas la plej varma? Kiu sezono estas nun?

folio estas  verda  verda

 Kompletigu: La jaro komenc.... la unuan de januaro kaj fin.... la 31-an de decembro. Kiu malpur.... la tabulon? Pur.... ĝin per akvo! Hodiaŭ mi havis multe da laboro kaj mi lac.... . La patrino plen.... botelon per akvo. Kio komenc.... , tio ankaŭ fin..... .

GRAMATIKO kio

tio

io

ĉio

nenio

O que, isso / aquilo, algo, tudo, nada.

kiu

tiu

iu

ĉiu

neniu

Qual, aquele, algum, todo, nenhum.

Você notou que essas palavras têm algo em comum? Com a letra “ k” inicia-se uma pergunta, com a letra “ t” inicia-se uma resposta ou demonstração. “ Io” e “ iu” são partículas indefinidas (algo, algum), com a letra “ ĉ” iniciam-se correlativos cole(c)tivos, enquanto que com “ nen” iniciam-se correlativos negativos.

-ig-

Dormigi, purigi, varmigi. Fazer dormir, limpar, aquecer. O sufixo -ig- significa “tornar algo tal como sugerido pela raiz precedente”.

-iĝ-

Amikiĝi, komenciĝi, fermiĝi. Tornar-se amigo, iniciar se, fechar-se. O sufixo -iĝ- significa “tornar-se tal como  sugerido pela raiz precedente”.

citrono

citrono estas flava flava ruĝa, verda, bruna, flava... koloro

biciklo

naĝi paĝo 55

skii multe, forte tre granda, plenaĝa matura 12-5=7

U

April’, juni’, juli’ (= aprilo, junio, julio).  Em textos poéticos a desinência substantiva -o pode ser omitida e substituída por um apóstrofo. Da mesma forma  pode ser omitida e substituída por apóstrofo a letra “a” do artigo definido “la”: de la homo = de l’ homo.

U

Eniri, eliri, kuniĝi, aliĝi, envagoniĝi, altabliĝi, kune, poste.  Entrar, sair, juntar-se, filiar-se, entrar no vagão, sentar-se à mesa, junto, mais tarde.  Algumas preposições podem ser usadas como prefixo para criar novas palavras.

Vocabulário:

... restas 7 iras post, estas post sekvas

1 – pacote, 2 – algo, 3 – sabemos, 4 – pegou, 5 – tudo, 6 – nada, 7 – alguém, 8 – todo, 9 – nenhum, 10 – viver, 11 – põe para dormir, 12 – limpa, 13 – quente, 14 – tornaram-se, 15 – vazio, 16 – cansado, 17 – Entardece, 18 – estação (do ano), 19 – primavera, 20 – verão, 21 – outono, 22 – inverno, 23 – florescem, 24 – verdes, 25 – folhas, 26 – mais, 27 – nadar, 28 – esquiar, 29 – muito, 30 – amadurecem, 31 – cores, 32 – amarelas, 33 – abril, 34 – ano bissexto, 35 – restam, 36 – segue.

Vamos brincar:  Escreva em um papel durante cinco minutos tantas palavras em  Esperanto quantas você conseguir lembrar. Quem escrever mais  palavras vence.



................................................................................................................................

.......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................

paĝo 56

12 DEK-DUA LECION LECIONO O Kia?

Tia

Ia

Ĉia

Nenia

Kia demando, tia  respondo. Kia patrino, tia filino. Kia la  vivo, tia la morto2. Kia la arbo, tia la frukto. Ne estu tia! Kiam ni ne scias kia, ni diras ia 3. Antaŭ nia domo staras ia aŭto. Ĉia4 dono estas bono. b ono. Mi ne havas libron: mi havas nenian 5 libron. La akvo havas nenian koloron. 1

Kie?

Tie

Ie

Ĉie

Nenie

Kie vi loĝas? – Mi loĝas tie, ti e, en tiu bela domo. La domo staras 6 sur bela loko . Kiam ni ne scias kie, ni diras ie 7. Mi vidis ie tiun homon, sed mi ne scias kie. Mia amiko loĝas ie en la urbo. Ĉie8 mi havas amikojn, nenie9 mi havas malamikojn. Ĉie estas bone, sed hejme plej bone.

☞

-a

tia fino de la vivo morto ni ne scias kia ia tia+tia+tia... ĉia kia? – nenia

Kiam?

Tiam

Iam

Ĉiam   Neniam

Kiam mi estas en la lernejo, tiam10 mia patro laboras. Kiam ni ne scias kiam, ni diras iam11. Iam mi vidis tiun homon. Mi restos ĉiam12 via amiko. Mi ne scias naĝi, ĉar mi neniam 13 naĝis. Pli bone iam ol neniam. Kiam la kato ne estas hejme, tiam la musoj14 dancas15. Ĉu vi iam skiis? – Ne, neniam.

- eg-

- et-

tio, kie io estas loko sur iu loko ie sur neniu loko nenie minuto, horo,  jaro... tempo en tiu tempo tiam en iu tempo

Tio estas dometo16.

Tio estas domeg o17.

iam paĝo 57

en ĉiu tempo ĉiam en neniu tempo neniam

&

Granda domo estas domego. Granda urbo estas urbego. Tre bela estas belega. Tre varma estas  varmega.. Malgranda domo estas dometo. Malgranda urbo  varmega estas urbeto. Somere S omere estas varme kaj varmege. Vin Vintre tre estas malvarme kaj malvarmege. Tio estas mia libreto. Ega estas tre granda kaj eta estas tre malgranda. Kio estas: montego 18, arbego, grandega, hundeto, knabeto, tabuleto, papereto, ĉambrego, altega?

muso

Ŝi ridetas19.

Ŝi ridas.

Ŝi ridegas.

Ŝi ploretas20.

Ŝi ploras.

Ŝi ploregas.

dancas

dometo

domego

ridas paĝo 58

MATENO Estas mateno. La suno21 jam22  brilas23. Peter kaj Maria ankoraŭ kuŝas24 en sia lito kaj dormas. Estas la sepa horo kaj komenciĝas belega tago. Ĉu iuj familianoj ankoraŭ dormas? – Ne! Ĉiuj jam ellitiĝis, nur25 la infanoj estas ankoraŭ en siaj litoj. La patrino estas en la kuirejo26 kaj preparas27 matenmanĝon28. Nun ŝi iras al la ĉambro, kie dormas la infanoj. Ŝi malfermas la pordon kaj vekas29 ilin: „Bonan matenon, infanoj! Vekiĝu,  jam estas la sepa horo!“ horo!“ La unua eliras el la lito Maria. Ŝi iras al la banĉambro30. Tie ŝi lavas sin kaj purigas siajn dentojn31. Peter ŝatas kuŝi en la lito, sed kiam li vidas la malplenan liton de sia fratino, ankaŭ li ellitiĝas. La gefratoj lavis sin, vestis32 sin kaj nun ili iras al la kuirejo. Sur la tablo jam estas la matenmanĝo: en la tasoj33 estas varma lakto, sur la teleroj34 estas nigra pano, butero35 kaj fromaĝo36.

„Bonan apetiton37!“, diras la patrino. „Bonan apetiton!“, respondas la infanoj kaj komencas manĝi. Maria manĝas panon kun butero kaj trinkas lakton. Ĝi estis varmega, sed ĝi malvarmiĝis kaj nun estas varmeta. Peter manĝas panon kun marmelado38. Li ŝategas marmeladon. Maria prenas ankoraŭ fromaĝon. Peter ne ŝatas fromaĝon, neniam li manĝas ĝin. La patrino rigardas la horloĝon39: „Estas jam la sepa kaj tridek minutoj. Vi devas40 iri al la lernejo!“ Ĉiam la infanoj iras al la lernejo je la sepa tridek. Ankoraŭ ili donas kison41 al la patrino, salutas ŝin kaj iras.

PROVERBOJ42 Kio komenciĝis, tio ankaŭ finiĝos. Ĉio havas sian „sed“. Nur tiu ne eraras, kiu neniam ion faras. Mano manon lavas. Kiu  vivos, tiu vidos. Ĉie estas bone, sed hejme hejme plej bone. bone. Pli Pli bona estas io ol nenio. Fino bona – ĉio bona. En arbaro sidas kaj arbojn ne vidas.

U

Memoru:

Matenmanĝo, familiano, banĉambro, ripoztago. Matenmanĝo,  Des  D esje jeju jum m (c (caf aféé d a ma manh nhãã / pe pequ quen enoo al almo moço) ço),, fa fami mililiar, ar, banheiro / quarto de banho, dia de descanso.  Novas  Nov as pa pala lavra vrass po pode dem m se serr cr cria iada dass pe pela la jun junçã çãoo da dass raí raíze zess apropriadas. A raiz cujo significado é o principal é colocada no  final. A desinência da primei primeira ra palavra é omitida, exceto quando a combinação de letras resultante resultante é de dif difícil ícil pronúncia pronúncia manĝoĉambro – sala de jantar). ( manĝoĉambro

&

Legu:

Mi naskiĝis en urbeto, sed nun mi loĝas en urbego. Kiam mi estis eta knabo, mi iam ploris. Sed nun mi ne ploras. Viroj neniam ploras, ĉu ne? Printempe estas varmete, somere estas varme aŭ varmege, aŭtune estas malvarmete kaj vintre estas malvarme aŭ malvarmege. Komence mi kuretis, poste mi kuris pli kaj pli rapide kaj fine mi kuregis. Apud nia urbo estas montegoj. Nia hundeto ĉiam kuretas. Tiu knabino ĉiam ridetas.



ploras

suno de nun  jam

     

brilas kuŝas

kuirejo  sur loko fari¶iu ĉion prepari  sur ¶iu loko maldormigi

 veki

Respondu kaj la respondojn skribu:

Kion faris Peter kaj Maria matene? Kion faris la patrino? Kiu el la infanoj ellitiĝis la unua? Kion faris la infanoj en la banĉambro? Kion diris la patrino antaŭ la matenmanĝo?

banĉambro paĝo 59

Kio estis sur la tablo? Je kioma horo iris la infanoj al la lernejo? Je kioma horo vi hodiaŭ ellitiĝis? Kian koloron havas la akvo? Ĉu vi iam skiis? Ĉu vi neniam ploras?

GRAMATIKO

dento k t – ĉ nen

 vestoj

taso

telero

i

o u a e am

Kio, tio, io, ĉio, nenio. O que, isso / aquilo, algo, tudo, nada. Kiu, tiu, iu, ĉiu, neniu. Qual / quem, esse / aquele, algum / alguém, todo, nenhum / ninguém . Kia, tia, ia, ĉia, nenia. Qual / que tipo, tal, algum tipo, todo tipo, nenhum tipo. Kie, tie, ie, ĉie, nenie. Onde, lá / ali, algures / em algum lugar, em todo lugar, em nenhum lugar . Kiam, tiam, iam, ĉiam, neniam. Quando, então, em algum momento, sempre, nunca.

 Nosso repertório das palavras denominadas “correlativas” não pára de crescer. Já conhecemos 25 delas, e podemos sem dificuldade relembrá-las: uma pergunta começa com k- , uma resposta ou indicação começa comt-. Uma palavra indefinida inicia-se com i-, uma palavra cole(c)tiva com -ĉ , e uma palavra negativa começa comnen-. Palavras correlativas que indicam uma coisa genérica terminam com -o , uma pessoa ou coisa específica com -u , uma qualidade com -a , um lugar com -e , e um tempo com -am.

-eg-

-et-

Domeg o, urbeg o, beleg a. Casarão, cidade grande, belíssimo(a). Dometo, urbeto, hundeto. Casinha, cidadezinha, cachorrinho. O sufixo -eg- forma os aumentativos e o sufixo -et forma os diminutivos.

Vocabulário:

butero

horloĝo ne povi ne fari devi

fromaĝo paĝo 60

1 – tal, 2 – morte, 3 – de algum tipo, 4 – toda, qualquer, 5 – nenhum tipo, 6 – local  / lugar, 7 – em algum lugar, algures, 8 – em todo lugar, 9 – em nenhum lugar, 10 – então / naquela altura, 11 – em algum momento, 12 – sempre, 13 – nunca, 14 – camundongos, 15 – dançam, 16 – casinha, 17 – casarão, 18 – montanha, 19 – sorrir, 20 – choramingar, 21 – sol, 22 – já, 23 – brilha, 24 – estão deitados, 25 – só, 26 – cozinha, 27 – prepara, 28 – desjejum / café da manhã (br) /  pequeno almoço (pt), 29 – acorda, 30 – banheiro / quarto de banho, 31 – dentes, 32 – vestiram, 33 – xícaras, 34 – pratos, 35 – manteiga, 36 – queijo, 37 – bom apetite, 38 – marmelada, 39 – relógio, 40 – devem, 41 – beijo, 42 – provérbios.

malmulte, ne pli ol

fari varman manĝon

nur

kuiri

kiso

13 DEK-TRIA LECIONO -ilo Ni tranĉas1 per tranĉilo2. La hararon ni kombas3 per kombilo. Per kudrilo ni kudras4 kaj per tondilo ni tondas5. Maria balaas6 la ĉambron per balailo.

tranĉilo kombilo kudrilo

Tranĉilo, kulero7 kaj forko8 estas manĝiloj (manĝilaro9). Per manĝilaro ni manĝas.

Plumo, krajono kaj kreto10 estas skribiloj. Kion ni faras per la skribiloj?

Sur la korto11 ludas infanoj per siaj ludiloj. Per ŝlosilo 12 & ni ŝlosas pordon. Mi volas tondi paperon, sed mi ne havas tondilon. La sonorilo 13  sonoris kaj la lernantoj komencis lerni. Per kio ni fajfas 14? Per fajfilo aŭ per la buŝo. Birdo15 estas besto, kiu havas du piedojn kaj du flugilojn 16. Per la flugiloj ĝi povas flugi. Soldatoj 17 pafas18 per pafiloj. En la kuirejo estas multaj kuiriloj. Aŭto kaj vagonaro estas  veturiloj. Kion ni faras per laboriloj?

ek-

tondilo balailo kulero forko kreto loko antaŭ la domo korto

ŝlosilo

pafilo

Ŝi staras.

Ŝi eksidas19.

Ŝi sidas.

sonorilo paĝo 61

&

La infano ekploris (= komencis plori). Je kioma horo  vi eklaboros? Mi petas, eksidu! Mi ne povas ekdormi. Ni povas ekiri. Sur la strato20 mi ekvidis amikon. La vagonaro ekveturos post kvin minutoj.

Kies? (de kiu?) – mia, via, lia... soldato

fajfilo

Sur la tablo estas libro. Kies21 ĝi estas? – Ĝi estas mia. Kies patro laboras en fabriko? – Lia patro. Kies hundo estas antaŭ la domo? – Ŝia hundo. Kies filo vi estas? – Mi estas filo de miaj gepatroj. Kies voĉon22 vi aŭdis el telefono? Per kies plumo vi skribas? En kies ĝardeno vi estis?

Ke La patrino diris: „Maria ne estas hejme“. La patrino diris, ke23 Maria ne estas hejme.

Ŝi diris: „....“ = Ŝi diris, ke ....

birdo

 flugilo

Mi scias, ke vi estas mia bona amiko. Vi skribis, ke vi ricevis mian leteron. Mi aŭdis, ke vi estas malsana24. Ĉu vi pensas25, ke tio estas bona? Mi pensas, ke jes.

Oni

(iu, la homoj)

Tage oni26  (la homoj) laboras, nokte oni dormas. En tiu familio oni parolas Esperante. En Slovakio oni parolas slovake, en Hungario oni parolas hungare. Ne ĉio estas  vero27, kion oni diras. Oni diras, ke vi estas malsana. Ĉion novan28 oni ŝatas. Oni diras, ke kato havas naŭ vivojn.

ludiloj fermi per ŝlosilo ŝlosi komenci sidi (sidiĝi) eksidi paĝo 62

Kiu? – mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, vi, ili , oni (iu, la homoj)

Kiom?

Tiom

Iom

Kiom da kapoj, tiom29 da ĉapoj. Kiom da homoj, tiom da gustoj30. Kiam ni ne scias kiom, ni diras iom 31. Iom estas ne

multe. Donu al mi iom da akvo! En ĉiu malbono estas iom da bono. Li estas iom pli alta ol mi. Iom post iom. Ĉu vi  volas iom da kafo? Ne Ne parolu tiom!

EN LA KLASO La lernantoj sidas en la klaso. La klaso estas en malnova lernejo. Ĝi havas altan pordon kaj grandajn fenestrojn. En la klaso estas nigra tabulo, bruna tablo, du libroŝrankoj kaj multaj benkoj32. Sur la plafono estas lampo. Sur la muroj estas kelkaj33 bildoj, kiuj montras34 bestojn, florojn, sezonojn kaj la homan korpon. La lernantoj sidas kaj babilas 35. La pordo malfermiĝas kaj venas la instruisto. La lernantoj ekstaras kaj la instruisto salutas ilin: „Bonan tagon, infanoj!“ Poste la lernantoj eksidas. Sur la planko kuŝas plumo. La instruisto demandas: „Kies plumo kuŝas sur la planko?“ – „Mia“, respondas la lernanto en la unua benko kaj prenas ĝin. La instruisto demandas: „Ĉu vi estas ĉiuj?“ – Ne, mankas unu lernanto“, respondas iu knabo. „Hieraŭ li malsaniĝis kaj hodiaŭ li ne povis veni al la lernejo“. Poste la instruisto demandas kaj la lernantoj respondas: „Kio estas skribiloj?“ – „Skribiloj estas iloj, per kiuj oni skribas.““ „Kio estas sur la homa korpo?“ – „Sur la skribas. l a homa korpo estas kapo, kolo, manoj, piedoj kaj – vestoj.“ „Kion ni havas sur la kapo?“ – „Okulojn, orelojn, nazon, buŝon, hararon kaj – ĉapon.“ „Kion ni faras per la buŝo?“ buŝo ?“ – „Per la buŝo ni manĝas, manĝa s, trinkas,, parolas kaj fajfas. trinkas fajfas .“ „Kiam la homoj manĝas?“ – „Kiam ili estas malsataj kaj – kiam ili havas ion bonan.“ „Kiujn sezonojn havas la jaro?“ – „Printempon, someron, aŭtunon kaj vintron“. „Kiujn laborilojn vi konas 36?“ – La lernantoj ne scias kaj silentas37. „Ĉu la demando estas malfacila38?“ – „La demando estas facila, facila , sed la respondo estas malfacila“. malfacila“.



Respondu kaj la respondojn skribu:

Kion oni faras per tranĉilo (kombilo, kudrilo, tondilo, ŝlosilo)? Kies filo aŭ filino vi estas? Kiam oni laboras kaj kiam oni dormas? Ĉu vi pensas, ke Esperanto estas facila? Ĉu via lernejo estas nova? Kiom da benkoj estas en  via klaso? Je kioma horo vi naskiĝis? Ĉu vi estas sana?

sur ĝi  veturas aŭtoj strato de kiu kies tio, kion ni aŭdas, kiam iu parolas  voĉo

sana

malsana laboras per la kapo pensas iu, la homoj oni tio, kio estas  vero kio antaŭe ne estis (juna) nova paĝo 63

ne multe

U

iom

Crie frases com as palavras: Ekplori, eksidi, paroli, pensi, scii, ekdormi, ekveturi, ŝlosi, manki, silenti, malsaniĝi, ekfajfi, sonorilo, kudri, kombi, danci, malplenigi.

  

GRAMATIKO benko ĝi estas inter du ĉambroj muro

☞

 vidigi per fingro montri ne multaj kelkaj interparoli babili ne esti manki scii, ke estas koni ne paroli silenti tia, ke ĉiu scias ĝin facila scii kia ĝi estas koni paĝo 64

-ilo Tranĉi – tranĉilo. Kudri – kudrilo. Kombi – kombilo. Cortar – faca. Costurar – agulha. Pentear – pente. O sufixo -ilo indica instrumento.

ekchorar, levantar-se. Ekdormi, ekplori, ekstari. Adormecer, começar a chorar, O prefixo ek-   indica o início de uma a(c)ção ou uma a(c)ção imediata.

oni Oni parolas. Fala-se, falam. Nokte oni dormas. Dorme-se à noite. noite . Oni  – pronome pessoal indefinido, que corresponde em português à indeterminação do verbo (trabalha-se bem, disseram que...).

Vocabulário: 1 – cortamos, 2 – faca, 3 – penteamos, 4 – cozemos / costuramos, co sturamos, 5 – cortamos, 6 – varre, 7 – colher, 8 – garfo, 9 – talheres, 10 – giz, 11 – quintal, 12 – chave, 13 – campainha, 14 – assobiamos, 15 – pássaro, 16 – asas, 17 – soldados, 18 – atiram, 19 – senta-se, 20 – rua, 21 – de quem, 22 – voz, 23 – que, 24 – doente / enferma (sana = sã), 25 – pensa, 26 – a gente, 27 – verdade, 28 – novo, 29 – tantas, 30 – gostos, 31 – alguma quantidade, 32 – bancos, 33 – alguns, 34 – mostram, 35 – conversam, 36 – conhece, 37 – silenciam, 38 – difícil (facila – fácil).

14 DEK-KVARA LECIONO -ido Infano de besto nomiĝas ido1. Ido de ĉevalo estas ĉevalido kaj ido de hundo estas hundido. Ankaŭ birdoj havas idojn. Birdidoj ne scias flugi, ĉar ili havas malfortajn2 flugilojn. Miaj geavoj havas unu kokon3, tri kokinojn kaj kvar kokidojn. Ili havas ankaŭ bovinon4 kaj bovidon. La bovino donas al ili lakton kaj la kokinoj donas al ili ovojn5. Azeno6 havas azenidojn, porko7 havas porkidojn kaj ŝafo8 havas ŝafidojn. Ĉu vi ŝatas katidojn?

Kien?

infano de besto ido

ĉevalido

 – ...-n

hundido

➠ Kien9 li iras? Al la ĝardeno.

Kien li iras? En la ĝardenon10.

Kie li iras? En la ĝardeno.

Peter estas en la ĉambro (kie?) kaj iras al la fenestro (kien?). Maria estas en la pordo (kie?) kaj iras ira s en la ĉambron (kien?). La kato iris sub la tablon (kien?) kaj nun ĝi kuras sub la l a tablo (kie?). La patro sidiĝis sur la seĝon (kien?) kaj nun li sidas sur ĝi (kie?). Kien vi rigardas? – Mi rigardas tien, kien vi. Kien vi iras? – Hejmen.

koko

kokino

Pri Hodiaŭ ni lernis pri11 ĉevalidoj, hundidoj, kokidoj kaj bovidoj. Tiu libro estas pri la vivo vi vo de bestoj. Pri kio vi pensas? – Pri nenio. Ĉu vi jam parolis pri tio kun viaj gepatroj? Mi legis en gazeto 12 pri Esperanto. Mi ofte13 pensas pri vi. Pri kio vi korespondas kun viaj geamikoj? En lernejo infanoj lernas pri matematiko 14, historio15 kaj geografio16. Tiun problemon17 ni devas priparoli. Ĉion bone pripensu!

kokido

bovino paĝo 65

Kial?

bovido

Kial vi ne venis? – Tial18, ĉar mi estis malsana. Hodiaŭ estas bela vetero19, tial ni iros en arbaron. Ŝi estas malfeliĉa20, tial ŝi ploras. La suno brilas kaj tial estas varme. La infano dormas, tial ĝi silentas.

Kiel?

azeno

Tial

Tiel

Kiel vi fartas? – Mi fartas tiel21 kiel vi. En Esperanto oni skribas tiel kiel oni parolas. Kial vi estas tiel malpura? Ŝi estas tiel bela kiel rozo. Li ne lernas tiel bone kiel ŝi. Kial vi estas tiel feliĉa? Mi estas tiel alta kiel vi, sed ne tiel alta kiel ŝi.

Ajn

forta

Mi povas fari ĉion, kion mi volas: mi povas fari kion ajn22. Venu iam ajn (= venu ĉiam, kiam vi volas). Povas veni kiu ajn. Kie ajn vi estos (= ĉie kie vi estos), pensu pri mi. Kiun libron vi deziras? – Kiun ajn. Mi volas legi kion ajn. Tion povas fari kiu ajn.

Ĉi malforta

Mi estas ĉi tie23 = mi estas apud vi. En ĉi tiu leciono ni lernis pri bestoj kaj iliaj idoj. Venu ĉi tien! (= Venu al mi!) Ĉi tio estas pli proksima ol tio. Ĉi tiu libro (tiu libro al kiu mi montras per fingro) estas bela.

VESPERO ovo

porko

? ➟ kien?

paĝo 66

Estas vespero. La suno jam ne brilas. Finiĝas la tago. En la ĉambro lumas24 lampo kaj en la forno 25 brulas26 fajro27. Ĉiuj familianoj estas hejme. Antaŭ nelonge ili vespermanĝis kaj nun ili sidas en la ĉambro. La patro legas gazeton. La avo sidas en fotelo28 kaj ripozas. Hodiaŭ li laboris en la ĝardeno kaj li laciĝis. Peter legas interesan romanon 29 kaj Maria rigardas koloran bildlibron pri bestoj. Ŝi diras al Peter: „Rigardu, kiel ĉarmaj30 katidoj estas ĉi tie! Unu estas blanka, unu estas nigra

➟ tien

ŝafo kaj unu katido estas kiel tigrido!“ – „Lasu min 31“, respondas Peter. „Nun mi ne havas tempon!“ Maria estas malfeliĉa, ke Peter estas tia. Tial ŝi iras al la kuirejo, kie laboras la patrino. „Ĉu mi povas helpi32 al vi?“ – „Jes, iru ĉi tien. Ni kune lavos la manĝilarojn, tasojn kaj telerojn.“ Ili kune laboras kaj Maria rakontas33 al la patrino, pri kio ŝi lernis hodiaŭ en la lernejo. Poste la patrino rakontas ion al Maria. Tiel ili laboras kaj babilas. Kiam la patrino kaj Maria finis la laboron, ili venis en la ĉambron, kie estis la aliaj 34 familianoj. Kion ili faros nun? – La gepatroj kaj la geavoj rigardos televidon 35. La infanoj ludos ankoraŭ ĝis la naŭa horo en sia ĉambro. Poste ili lavos sin, diros al la gepatroj kaj la geavoj „Bonan nokton!“ kaj iros dormi. Kiam finiĝos la televida filmo 36, ankaŭ la aliaj familianoj enlitiĝos.

gazeto tiam+tiam +tiam+tiam... ofte

matematiko

PROVERBOJ Bojas37 hundidoj, ĉar ankaŭ la hundo tiel faras. Kiu ne parolas, tiu ne eraras. Kiu ne laboras, tiu ankaŭ ne manĝu! En ĉiu malbono estas iom da bono. Ĉiu komenco estas malfacila. Kiu multe parolas, malmulte pensas. Ne vivu kiel vi volas,  vivu tiel, kiel vi povas. Pli bona estas unu amiko malnova, ol du novaj. Nova balailo bone balaas.

U

historio

Memoru:

Li kuris en ĝardeno.  Ele corria em um jardim . Li kuris en la ĝardeno n.  Ele corria para o jardim . Ĉion bone pripensu!  Reflita bem sobre tudo! Ni tion ankoraŭ priparolos. Nós ainda falaremos sobre isso.

geografio brilas la suno = bela vetero  vetero paĝo 67

ridetas, ĉar ĉio estas bona feliĉa  volas havi deziras

☞

Respondu la demandojn:



Kiel nomiĝas infanoj de bestoj? Kion donas al la homoj bovinoj kaj kokinoj? Pri kiuj bestoj ni lernis en ĉi tiu leciono? Ĉu vi estas tiel alta kiel via patro? Ĉu vi ĉiam povas fari kion ajn vi volas? Ĉu vi havas hejme fornon? Rakontu, kion faris via familio hieraŭ vespere!

☞   

tie – ĉi tie apuda proksima lampo lumas lumas

GRAMATIKO -ido Hundido, katido, ĉevalido. Cachorrinho, gatinho, potro. O sufixo -ido indica filhote ou descendente.

Kien?

forno

– ... -n

Kie vi estas? – Onde está você? Kien vi iras? Aonde vai você?  En la ĝardeno. No jardim. En la ĝardenon. Para o jardim.  Para indicar dire(c)ção usa-se a terminação -n. As preposições al e de  já indicam por si mesmas dire(c)ção, e por isso após essas preposições não se usa o -n de dire(c)ção.

Ajn

fajro

Kiu ajn. Qualquer que seja . Kiam ajn. Quando quer que seja. Kiel ajn. Como quer que seja. Kiom ajn. Quanto quer que seja.  A palavra ajn é um advérbio primitivo de modo que indica totalidade.

Ĉi fotelo tre bela ĉarma labori kun helpi ne malhelpi lasi paroli pri io rakonti ne tiu ĉi, sed tiu alia paĝo 68

Tiu, ĉi tiu.  Esse / aquele - este . Tia, ĉi tia.  Desse tipo - deste tipo. Tio, ĉi tio. Isso / aquilo - isto. Tie, ĉi tie. Lá / ali - cá / aqui.  A partícula ĉi indica algo que está próximo a nós. Ela pode vir antes ou depois da palavra.

Vocabulário: 1 – filhote, 2 – fracas (forta – forte), 3 – galo, 4 – vaca, 5 – ovo, 6 – asno, 7 – porco, 8 – ovelha, 9 – para onde, 10 – ao jardim, 11 – sobre, 12 – revista, 13 – freqüentemente, 14 – matemática, 15 – história, 16 – geografia, 17 – problema, 18 – pela razão, 19 – tempo, 20 – triste  / infeliz, 21 – assim, 22 – o que quer que seja, 23 – aqui / cá, 24 – reluz  / brilha, 25 – forno, 26 – queima / arde, 27 – fogo, 28 – poltrona, 29 – romance, 30 – bonitinhos, 31 – deixe-me, 32 – ajudar, 33 – contar  / narrar, 34 – outros, 35 – televisão, 36 – filme, 37 – latem / ladram.

15 DEK-KVINA LECIONO



Por

➠ Tiuj floroj estas por1 vi.

Tio estas aŭto por kvar personoj2.

Libro por infanoj. Ĉambro por gastoj3. Por kio vi &  venis? – Mi venis por vidi vin4! (Mi venis, ĉar mi  volis vidi vin.) Mi havas nenion por manĝi5. Ĉu vi havas ion por trinki? Nun mi ne havas tempon por ludi kun vi. Por kiu estas tiu ĉokolado? – Por ŝi. Ni estas amikoj por ĉiam. Ni ne  vivas por manĝi, sed manĝas por vivi 6.

Por ke ... -u

por homo persono amiko en nia domo gasto havi en la kapo bildon pri tio, kion ni aŭskultas kompreni

ke ... -u

Donu al mi plumon, por ke mi pov u7 skribi. Parolu malrapide, por ke ĉiu komprenu8 vin. Ni lernas, por ke ni sciu. Mi volas, ke vi laboru9. (Mi volas: „Vi laboru!“) Ili volas, ke mi venu hodiaŭ. (Ili volas: „Mi venu... .“)

tra

tunelo

Tra

ĉirkaŭ

La vagonaro veturas tra10 la tunelo11.

Tra la fenestro ŝi vidas la ĝardenon.

kravato paĝo 69

➠        ➠

&

kontraŭ  volas legi, sed ne povas legus

Ĉirkaŭ

mono havas multe da mono riĉa

flugmaŝino

Mi veturis per aŭto tra multaj urboj. Tra la fenestro brilas la suno. Li eniris12 tra unu pordo kaj eliris 13 tra alia pordo. Ni longe iris tra arbaro. Ĉu vi jam tralegis14 la tutan libron? Ne, mi nur trarigardis ĝin.

La infanoj kuras ĉirkaŭ15 la domo.

&

La patro havas ĉirkaŭ la kolo kravaton. Ĉirkaŭ la domo estas ĝardeno. La domo estas ĉirkaŭ (plimalpli) dek metrojn alta. Venu ĉirkaŭ la sesa horo!

Kontraŭ kampo ankaŭ tiel, ĉi tiel same 

mezo 12:00

tagmezo post nelonge baldaŭ

➠

dekstre paĝo 70

La familio sidas ĉirkaŭ la tablo.

➠        ➠

Kontraŭ16 nia domo staras lernejo. La domoj staras unu kontraŭ la alia. Kion vi havas kontraŭ mi? Ĉu vi estas kun mi, aŭ kontraŭ mi?

Se ... -us Mi legus17, sed mi ne havas libron. (Mi volas legi, sed mi ne havas libron.) Mi legus, se18 mi havus libron. Se mi estus sana, mi estus feliĉa. Se estos bela vetero, mi venos. Sed se ne, mi restos hejme. Ĉu vi estus feliĉa, se vi havus multe da mono19? – Mi estus riĉa20, sed mi ne scias, ĉu mi estus feliĉa. Mi volus havi flugmaŝinon21. Se mi havus flug& maŝinon, mi estus feliĉa. Kion mi farus, se mi havus flugmaŝinon? Mi flugus super la urbo. Poste mi flugus ĉirkaŭ la urbo, super kampoj22 kaj arbaroj... Multaj homoj

diras: „Mi lernus Esperanton, se ĉiuj homoj lernus ĝin.“ Se ĉiu homo parolus same23, neniu lernus Esperanton. Sed se ĉiu homo lernus Esperanton, ĉiuj homoj komprenus sin...

TAGMANĜO24 Estas tagmezo25. Ĉiuj familianoj estas en la manĝoĉambro. Hodiaŭ ili ne laboras, ĉar estas dimanĉo. La familianoj sidas ĉirkaŭ la tablo kaj ili baldaŭ26 tagmanĝos. Dekstre27 sidas la patro kaj maldekstre, kontraŭ la patro, sidas la avo. Peter sidas apud Maria kaj kontraŭ ili sidas la avino. La patrino alportas28 la manĝojn sur la tablon. Sur la tablo estas blanka tablotuko29. Antaŭ ĉiu familiano kuŝas buŝtuko, manĝilaro kaj du teleroj: unu por supo30 kaj la alia por la dua manĝo. „Maria, ĉu vi scias, kion ni hodiaŭ tagmanĝos?“ – demandas Peter. – „Jes, mi scias. Por la tagmanĝo estos legoma31 supo, terpomoj32, brasiko33 kaj viando34. Poste ni manĝos kukojn35 kaj fruktojn.“ Kiam estas ĉio preta36, ili komencas manĝi. Unue ili manĝas supon. Maria ne ŝatas legoman supon, sed la patrino diras al ŝi: „Prenu almenaŭ37 iom, por ke vi ne estu malsata!“ Ĉiuj manĝas kun granda apetito. Post la manĝo ili prenas ankoraŭ fruktojn kaj kukojn. La gepatroj trinkas tason da nigra kafo. Iom da tempo ili ankoraŭ sidas ĉirkaŭ la tablo kaj babilas pri diversaj38 aferoj39. Estas bela vetero kaj tial ili iras al la ĝardeno. En la ĝardeno estas kelkaj benkoj, kie oni povas sidi, babili aŭ ripozi. Estas aŭtuno kaj en la ĝardeno maturiĝas diversaj fruktoj. Se iu volas manĝi pomojn, pirojn 40 aŭ prunojn41, li povas preni iom ajn el la ĝardenaj fruktoarboj.

U

Memoru:

Mi havas nenion por manĝi. Eu não tenho nada para comer. Mi venis por vidi vin. Eu vim para ver você (ver-te). Ni lernas, por ke ni sciu. Nós aprendemos para saber. Diru al ŝi, ke ŝi eksidu. Diga a ela para sentar-se.

        ➠

maldekstre havas en la manoj kaj iras portas

tablotuko

buŝtuko

supo

legomoj

terpomoj

brasiko

 viando paĝo 71

Respondu la demandojn:

 kuko  jam estas, oni faris ĝin preta ne malpli ol almenaŭ multaj malsamaj, ĉiu estas alia diversaj tio, pri kio ni parolas afero

Ĉ u vi ŝatas legoman supon? Kion vi havis hieraŭ por la tagmanĝo? Por kio ni lernas? Por kio ni manĝas? Kion vi farus, se vi havus flugmaŝinon?

GRAMATIKO Por ke ...-u

Por ...-i

Ke ...-u

Donu al mi plumon, por ke mi pov u skribi. Dê-me uma caneta, para que eu possa escrever. Ni lernas, por ke ni sciu. Nós aprendemos para saber .  A combinação de “ por ke + imperativo” expressa o objetivo da a(c)ção. Ni lernas, por ke ni sciu = ni lernas por scii. Ni ne vivas, por ke ni manĝu = ni ne vivas por manĝi. Em alguns casos (se ambas as orações têm um mesmo sujeito) pode-se abreviar a forma “ por ke + imperativo” como “ por + infinitivo”. Ni volas, ke  vi laboru. Queremos que você trabalhe . Diru al li, ke li eksidu. Diga-lhe para sentar-se. A conjunção subordinativa “ ke” inicia

orações no modo subjuntivo, nas quais se usam verbos com desinência de imperativo. O “ ke” expressa uma ordem ou desejo, e o verbo na oração  subordinada assim conserva a desinência que teria em uma expressão dire(c)ta : Mi volas, ke vi laboru = Mi volas: „Vi laboru!“.

-us Mi legus, se mi havus libron.  Eu leria, se eu tivesse um livro. Se mi estus sana, mi estus feliĉa. Se eu estivesse são, eu estaria feliz. O futuro do pretérito (condicional) tem a desinência -us.

Tempos e modos verbais:

Est

-i infinitivo (ser / estar) -is  pretérito (era / estive) -as  presente (sou / estou) -os  futuro (serei / estarei) -us condicional (seria / estaria) -u imperativo (seja / esteja)

 }

piro Vocabulário:

prunoj paĝo 72

1 – para, 2 – pessoas, 3 – hóspedes, 4 – para ver você, 5 – para comer, 6 – para viver, 7 – para que eu possa, 8 – compreenda, 9 – que você trabalhe, 10 – através, 11 – túnel, 12 – entrou, 13 – saiu, 14 – leu, 15 – em torno de, 16 – em frente / contra, 17 – eu leria, 18 – se, 19 – dinheiro, 20 – rico(a), 21 – máquina voadora, 22 – campos, 23 – da mesma maneira, 24 – almoço, 25 – meio-dia, 26 – em breve, 27 – à direita, 28 – traz, 29 – toalha, 30 – sopa, 31 – de legumes, 32 – batatas, 33 – repolho, 34 – carne, 35 – bolos, 36 – pronto, 37 – ao menos, 38 – diversas, 39 – coisas, 40 – pêras, 41 – ameixa s.

16 DEK-SESA LECIONO -ono 1/2

1/3

2/3

3/4

duono1

triono

du trionoj

tri kvaronoj

Kioma horo estas? montriloj

07:15 Estas la sepa kaj kvarono.

&

08:45 Estas la oka kaj tri kvaronoj.

04:30 Estas la kvara kaj duono.

Kvar estas duono de ok. Du estas triono de ses. Kiom estas duono de dek du? Komenco bona, laboro duona. Kio estas duonhoro?

preĝejo

HORLOĜO Kio estas horloĝo? – Horloĝo estas ilo por mezuri 2 la tempon. La horloĝo havas du montrilojn: longan kaj mallongan. La longa montrilo montras minutojn, la mallonga montras horojn. Kelkaj horloĝoj havas ankoraŭ unu montrilon, kiu montras sekundojn 3. Estas ankaŭ elektraj4 horloĝoj, kiuj ne havas montrilojn. Horloĝoj estas diversaj. Sur la turo5 de preĝejo6 estas turhorloĝo. Hejme ni havas grandan murhorloĝon. Sur la antaŭbrako 7 ni portas brakhorloĝon. Matene nin vekas vekhorloĝo. Ĉu vi scias, kio estas sunhorloĝo? Kian horloĝon vi havas? Kioman horon ĝi montras?

turo

turhorloĝo

Po La patrino donis al la infanoj po8 du pomoj. (Ŝi donis al ĉiu infano du pomojn.) La homo havas sur ĉiu mano po kvin fingroj. Mi legas la libron po dek paĝoj ĉiutage. La gastoj

murhorloĝo paĝo 73

eltrinkis po du glasoj da vino 9. La soldatoj staras po kvin en ĉiu vico10. En la klaso staras tri vicoj po du benkoj. Ni lernas ĉiutage po kvin horoj. Po kiom da horoj vi lernas?

-opo ☞

brako

Kio estas duopo11? – Duopo estas du homoj aŭ du objektoj kune. Duopo estas paro 12. Kio estas triopo? – Triopo estas tri homoj aŭ tri objektoj kune. La lernantoj iras po du. Ili iras duope (en duopoj). La soldatoj iras kvarope (po kvar). En la parko promenis duopoj. Nia familio ĉiam vespermanĝas kvarope. Ni iris unuope (po unu).

brakhorloĝo

-ad-

 vekhorloĝo 30 minutoj duonhoro ekscii per ilo, kiom longa, alta... io estas mezuri

po du

En la ĝardeno longe bojis hundo. Ni aŭskultis ĝian boj adon13. Antaŭhieraŭ mi ricevis leteron, hieraŭ mi ricevis leteron, hodiaŭ mi ricevis leteron... – ĉiutage mi ricevadas leteron. De longa irado min doloras14 la piedoj. Li longe legis. De longa legado lin doloras la okuloj. Ŝi ŝatas bicikladon kaj naĝadon. Ĉu la hodiaŭa instruado estis interesa?

2x3=6

-obl-

Duoble15 tri estas ses. Duoble kvar estas ok. Trioble kvin estas dek kvin. En nia lernejo estas duoble pli da lernantoj ol en via lernejo. Hodiaŭ mi faris duoblan laboron. Ni havas kelkoble pli da mono ol vi. Kiu donas rapide, donas duoble. Kiom estas 3 x 3, 4 x 3, 4 x 4, 2 x 6?

-foje

Unufoje16

duopo (paro) paĝo 74

Dufoje

Kiomfoje? – Unufoje, dufoje, trifoje, kvarfoje, ... multfoje.

Oni povas morti 17  nur unufoje. Dufoje mezuru, & unufoje tondu! Mi trifoje kisis mian patrinon. Ĉiufoje, kiam mi estis ĉe vi, vi ne estis hejme. Venu alian fojon! Faru tion ankoraŭfoje! Mi jam dufoje diris al  vi, ke vi devas pli bone lerni. Kelkfoje mi vidis tiun homon. Vivis foje reĝo18 kaj li havis tri filojn.

ofte aŭ longe ...-i -adi

EKSKURSO19 AL LA NATURO20 Foje diris la instruistino al la lernantoj: „Hodiaŭ ni faros ekskurson al la naturo!“ Ĉiuj infanoj ĝojis 21: estas bela vetero kaj estas pli agrable 22 ekskursi, ol sidi en la klaso. Kiam ili eliris el la lernejo, estis la oka horo kaj duono. La unua iris la instruistino. La lernantoj iris duope post ŝi. Unue ili ĉirkaŭiris 23 malgrandan arbaron, kiu estas apud la lernejo. Poste ili iris tra la kampoj kaj haltis 24 ĉe malgranda rivero25. „Ĉu vi scias, kie ni estas?“ – demandis la instruistino. „Jes, en la naturo“ – respondis iu lernanto. – „Kaj ĉu vi scias, kio estas la naturo?“ – „La naturo estas ĉio ĉirkaŭ ni, kion ne faris la homo: akvo, aero 26, tero27, plantoj28 kaj animaloj 29...“ – respondis alia lernanto. – „Jes, bonege!“, diris la instruistino. „La naturo estas belega kaj ni ne povus  vivi sen ĝi.“ Estas bela printempa tago. La suno brilas kaj blovas 30  varmeta vento 31 . La infanoj kuras sur la herbejo 32   kaj kolektas 33 florojn.

doloras

duobla, triobla fini la vivon morti

reĝo

ANEKDOTO La lernantoj lernas pri la sezonoj. La instruistino demandas knabon en la unua benko: „Ĉu vi scias, kiam oni kolektas fruktojn?“ – „Kiam en la ĝardeno ne estas hundo“, respondis la lernanto.

U MEMORU!

-ON5 estas duono de 10 10 estas dekono de 100 3 estas triono de 9

-OBL10 estas duoblo de 5 100 estas dekoblo de 10 9 estas trioblo de 3

longa promeno ekskurso ĉio ĉirkaŭ ni naturo esti feliĉa ĝoji bona por ni agrabla paĝo 75

fini iri halti

U

Memoru: Ni iris unuope. Nós fomos um de cada vez (um por um). Faru tion ankoraŭfoje. Faça isso uma vez mais.

 Respondu: Kion diris foje la instruistino al la lernantoj? Kiam ili eliris rivero birdoj flugas en ĝi aero ni iras sur ĝi tero

herbo arboj, floroj kaj herboj plantoj bestoj kaj homoj animaloj

el la lernejo? Kion ili ĉirkaŭiris? Kie ili poste haltis? Kio estas naturo? Kio estas horloĝo? Kiajn montrilojn havas horloĝo? Kiajn horloĝojn vi konas? Ĉu la lernantoj en via klaso sidas unuope? Ĉu vi ofte ricevadas leterojn? Ĉu vi legis iun libron dufoje? Kiom estas trioble kvar? Kioma horo estas nun?

GRAMATIKO -ono

Duono, triono, kvarono. Meio, terço, quarto. Com o sufixo -ono são criadas as fra(c)ções.

-opo

Duopo, triopo, kvaropo.... Duplo(a), triplo(a), quarteto. Com o sufixo -opo são criados os grupos.

-obl- Duoble kvar estas ok. Duas vezes quatro dá oito. Duobla – Duplo(a).  Triobla – Triplo(a). Com o sufixo -obl- são criados os múltiplos.

-ad-

Leg ad i , ir ad i, skrib ad i.  Ler (prolongadamente) , ir (prolongadamente), escrever (prolongadamente). O sufixo -ad-  expressa persistência da a(c)ção ou sua repetição.

blovas Vocabulário:  vento

kolekti paĝo 76

1 – meio, 2 – medir, 3 – segundos, 4 – elé(c)tricos, 5 – torre, 6 – igreja, 7 – antebraço, 8 – para cada, 9 – vinho, 10 – fila, 11 – dupla, 12 – par, 13 – latido, 14 – doem, 15 – duas vezes, 16 – uma vez, 17 – morrer, 18 – rei, 19 – excursão, 20 – natureza, 21 – desfrutar, 22 – agradável, 23 – contornaram, 24 – pararam, 25 – rio, 26 – ar, 27 – terra, 28 – planta, 29 – animal, 30 – sopra, 31 – vento, 32 – campina, 33 – amontoa / ajunta.

17 DEK-SEPA LECIONO Rigardi – Vidi Maria rigardas el la fenestro kaj vidas hundon. Aŭskulti – Aŭdi

Peter aŭskultas radioaparaton1 kaj aŭdas2 muzikon3.

radioaparato



       

aŭdas

Paroli – Diri Tiu viro parolas, sed ni ne komprenas lin. Ni ne scias, kion li diras, ĉar li ne parolas Esperante.

Mi rigardas, sed mi vidas nenion. Rigardu: ĉu vi vidas & tiun birdon? Mi aŭskultas, sed mi aŭdas nenion. Mi aŭdis bonan anekdoton: aŭskultu, mi diros ĝin al vi. Tiu virino multe parolis, sed malmulte diris. Rigardi = voli vidi. Aŭskulti = voli aŭdi. Paroli = voli diri.

muziko objekto aŭ afero aĵo io nova novaĵo io por trinki trinkaĵo

-aĵo Aĵo4 estas objekto aŭ afero. Skribaĵo estas tio, kion mi (aŭ iu alia) skribis. Legaĵo estas tio, kion ni povas legi. Novaĵo estas io nova, pri kio ni ankoraŭ ne aŭdis. Trinkaĵo estas tio, kion ni povas trinki. Akvo, limonado, kafo, biero, vino kaj lakto estas trinkaĵoj. Biero kaj vino estas alkoholaĵoj. Kio estas manĝaĵo? – Ĉio, kion ni povas manĝi. Ĉokolado, bombono5, kuko kaj sukero6 estas dolĉaj7 – ili estas dolĉaĵoj (sukeraĵoj). Infanoj ŝatas dolĉaĵojn. Kio estas ĉirkaŭaĵo, azenaĵo, bovaĵo, malagrablaĵo?

sukero bona kiel sukero dolĉa io dolĉa dolĉaĵo kial? pro kio? paĝo 77

Pro

alteco riĉa homo riĉulo tiu, kiu multe scias saĝa malsaĝa stulta ie malproksime for per la nazo ni spiras spiri sen tio, plie krom nur unu, sen aliaj sola devas havi bezonas ankaŭ ne nek ne tute, sed mankas malmulte preskaŭ paĝo 78

Pro8 kio ŝi ploras? Ŝi ploras, ĉar ŝi estas malfeliĉa. Pro kio vi  venis? Pro tio, ĉar mi volis vidi vin. Pro unu arbo li arbaron ne vidas. Pro kio vi ridas? Pro tio, ĉar mi aŭdis bonan anekdoton. Li amas tiun knabinon pro tio, ke ŝi estas bona kaj bela. PRO KIO = KIAL PRO TIO = TIAL

-eco Eco9 de bona homo estas boneco. Eco estas kvalito de io. Mi amas vin pro via bel eco (via eco estas, ke vi estas bela). Kian altecon vi havas? En unueco estas forto. Vivu 10 la amikeco! Inter infaneco kaj matureco estas juneco. Mi ŝatas belecon kaj purecon. Ecoj: bona, bela, alta, granda, agrabla...

-ulo Bonulo11 estas bona homo. Riĉulo estas riĉa homo, kiu havas multe da mono. Malriĉulo havas malmulte da mono. Homo, kiu havas altan aĝon, estas altaĝulo (maljunulo). Malsana homo estas malsanulo. Bela knabino estas belulino. Ĉu vi scias, kio estas malsanulejo12? Karulo estas homo, kiun ni amas kaj kiu estas al ni kara. Saĝa 13 homo (kiu multe scias) estas saĝulo kaj malsaĝa (stulta) homo estas malsaĝulo (stultulo). Homoj, kiuj estas kun ni, estas niaj kunuloj kaj homoj, kiuj estas kontraŭ ni, estas niaj kontraŭuloj.

For Estas for14 = estas ie malproksime, ne ĉi tie. Iru for = iru de ĉi tie, sur alian lokon. Mi ne loĝas kun miaj gepatroj: mi loĝas for de miaj gepatroj. Miaj geamikoj jam iris for. Ili jam foriris. La vagonaro forveturis antaŭ kvin minutoj. Kiu hodiaŭ forestas? For de la okuloj, for de la koro.

LA VIVO DE LA HOMO Ĉiu homo devas manĝi, trinki kaj spiri 15. Krom16  tio la homo devas labori, ripozi kaj dormi. La homo ne povas vivi sola17. Li bezonas18 amikojn, kiuj komprenas kaj amas lin. Kiam Peter naskiĝis, li estis tute malgranda. Li trinkis nur la patrinan lakton. Li ne sciis paroli, nek 19 iri. Preskaŭ20 ĉiam li dormis. Li suĉis21 la patrinan lakton: li estis suĉinfano 22 (bebo). Sed la tempo pasis 23 kaj Peter kreskis 24. Li lernis manĝi, iri kaj paroli. Kiam li estis trijara, li jam kuradis tra la loĝejo, mem25  vestadis sin kaj komencis vizitadi 26 infanĝardenon27. Tie li ludadis kun aliaj infanoj kaj ĝojis, ke li baldaŭ fariĝos lernanto. Forpasis28 kelkaj jaroj kaj Peter estas lernanto. Nun li jam  vizitadas la 7-an klason. Ĉiutage li lernas pri interesaj aferoj. Peter baldaŭ finos la lernejon kaj fariĝos studento 29. Lia infaneco estos for. Li estos junulo (fraŭlo30) kaj poste matura homo. Li eble edziĝos31 kaj havos proprajn32 infanojn, pri kiuj li zorgos33, kiel nun zorgas pri li liaj gepatroj.

PROVERBOJ Malbona novaĵo rapide kuras. Saĝulo scias ion, sed neniu scias ĉion. Riĉulo veturas, malriĉulo kuras. Juneco ne scias – maljuneco ne povas. For de la okuloj – for de la koro34. Dum la manĝado venas apetito. Pli bona estas saĝa malamiko, ol malsaĝa amiko. Pli bone zorgas unu patrino pri dek infanoj, ol dek infanoj pri unu patrino. 35

EN ZOOLOGIA  ĜARDENO (ZOO) Kion dirus ĉi tiu tigro, se ĝi scius paroli? – Antaŭ ĉio ĝi dirus, ke ĝi ne estas tigro, sed – leono36.

trinki lakton de la patrino suĉi

suĉinfano (bebo) ĉiam iri pasi grandiĝi kreski nur li sola mem iri en iun lokon  viziti lernejo por malgrandaj infanoj infanĝardeno  juna viro  junulo la patro estas la edzo de la patrino edzo nur mia (lia, ŝia...) propra paĝo 79

labori ĉirkaŭ infano zorgi

U

Memoru: Ŝi ne venis pro malbona vetero.  Ela não veio por causa do mau tempo. Tio estas floroj por vi.  Isso são flores para você. Pro indica motivo, por indica obje(c)tivo.



Respondu kaj la respondojn skribu:



Rakontu anekdoton en Esperanto!

koro

leono

Kio estas: skribaĵo, legaĵo, novaĵo, trinkaĵo, ĉirkaŭaĵo, stultaĵo? Kian altecon vi havas? Kio estas inter infaneco kaj matureco? Kio estas: bonulo, belulino, malsanulo, malsanulejo?

Diru kelkajn proverbojn! GRAMATIKO

-aĵo

Nov aĵo, trinkaĵo, dolĉaĵo. Novidade, coisa de beber / bebida, doce (substantivo). Com o sufixo -aĵo são criados os nomes para coisas ou obje(c)tos que  possuem uma certa qualidade ou característica.

-eco

Beleco, boneco, juneco. Beleza, bondade, juventude, jovialidade. O sufixo -eco expressa qualidade, atributo.

-ulo

Riĉulo, karulo, saĝulo. (Um) rico, querido, sábio. O sufixo -ulo indica uma pessoa com certa característica (qualidade).

Vocabulário: 1 – aparelho de rádio, 2 – ouve, 3 – música, 4 – coisa, 5 – bombom, 6 – açúcar, 7 – doces, 8 – por, 9 – qualidade, 10 – viva, 11 – (um) bondoso, 12 – hospital, 13 – sábio, 14 – longe, 15 – respirar, 16 – além / ademais, 17 – só, 18 – precisa, 19 – nem, 20 – quase, 21 – sugou / mamou, 22 – lactente (bebê), 23 – passou, 24 – cresceu, 25 – ele mesmo, 26 – freqüentar, 27 – jardim da infância, 28 – passaram, 29 – universitário, 30 – solteiro, 31 – casar-se / tornar-se esposo, 32 – próprias, 33 – cuidará, 34 – coração, 35 – zoológico, 36 – leão.

paĝo 80

18 DEK-OKA LECIONO Kvankam

Tamen

Kvankam1 brilis la suno, tamen2 estis malvarme. (Ankaŭ se brilis la suno, kontraŭ tio estis malvarme.) Kvankam li estas riĉa, tamen li ne estas feliĉa. Kvankam mi aŭskultas, tamen mi nenion aŭdas: estas silento3. Kvankam mi rigardas, tamen mi nenion vidas: estas mallumo. Kvankam li estas juna, tamen li estas saĝa.

-em 

Estas ema4 (emas) = ŝatas, volas ion fari. Laborema homo ŝatas kaj volas labori. Tiu, kiu timas 5, estas timema. Ĉu vi estas dormema? – Ne, mi dormis sufiĉe 6! Infanoj ŝatas ludi. Ili estas ludemaj. Ĉu vi estas ŝparema 7?

Eble8 = povas esti, ke jes, aŭ ne. -eblEstas ...-ebla = oni povas ĝin ...-i. Videbla estas tio, kion ni povas vidi. Aŭdebla estas tio, kion ni povas aŭdi. Tiu letero ne estas legebla. Ĉu tiu akvo estas trinkebla? Mi ne kredas 9, ĉar tio estas nekredebla. Tio ne estas ebla (tio ne povas esti). Eble mi venos, ankoraŭ mi ne scias. Tra fenestro ni vidas, ĉar vitro10 estas travidebla.

Re-

→⊃ ←

Refoje11 = ankoraŭfoje, denove. Reskribi = skribi ankoraŭfoje, la duan fojon. Reveni = veni al la sama loko, kie ni estis. Ĝis revido! Kiam vi revenos? Kiam vi redonos al mi la libron, kiun mi pruntis12 al vi?

←     ←

Dis-

← →   ←

←

Disiri13 = iri al diversaj lokoj. Disdoni = doni al diversaj homoj. Disdonu la librojn! La birdoj disflugis. Distranĉu la kukon! Leterportisto disportas leterojn kaj bildkartojn. Peter disdonis bombonojn.

ankaŭ se kvankam kontraŭ tio tamen kiu ŝatas labori laborema pensi, ke estos malbone timi

dormema tiom, kiom ni bezonas sufiĉe kolekti monon ŝpari tio, kion ni povas vidi  videbla povas esti ke jes eble el ĝi estas glaso, botelo kaj fenestro  vitro ankoraŭfoje, la duan fojon refoje paĝo 81

doni por ia tempo prunti

reveni iri al diversaj lokoj disiri ricevi kontraŭ mono aĉeti doni kontraŭ mono  vendi loko, kie ni povas aĉeti  vendejo granda  vendejo magazeno  veni unu al la alia renkonti tial, sekve do

korbo paĝo 82

EN LA MAGAZENO14 Hodiaŭ matene diris al mi la patrino: „Mi petas, iru en la magazenon kaj aĉetu15  kelkajn manĝaĵojn! Aĉetu du litrojn da lakto, buteron, panon kaj fruktojn!“ Antaŭ la domo mi renkontis16 mian amikon, Roberton. Ankaŭ li iris al la sama magazeno, do17  ni iris kune. En la magazeno mi prenis aĉetkorbon18 kaj serĉis tion, kion la patrino deziras. Baldaŭ mi trovis19 ĉion. Mi rememoris20, ke ni hejme ne havas sukeron, do mi aĉetis ankaŭ ĝin. Poste mi helpis al Robert serĉi21 tion, kion li volis aĉeti: fromaĝon, nigran kafon, limonadon kaj botelon da biero por la patro. Longe ni serĉis fruktojn, sed ni ne povis trovi ilin. Tial ni demandis la vendistinon22: „Kie troviĝas la fruktoj?“ – „Fruktoj ne estas aĉeteblaj en ĉi tiu magazeno“, respondis la vendistino. „Vi devas viziti la apudan vendejon“. Ni do pagis23 kaj ambaŭ24 iris al la fruktovendejo. – „Kiom kostas25 ĉi tiuj pomoj?“ – mi demandis kaj montris per la fingro al belaj ruĝaj pomoj. „Unu kilogramo kostas dudek kronojn26“, afable27 respondis la vendistino. Ni ambaŭ aĉetis po du kilogramoj da pomoj. Poste ni revenis hejmen. Antaŭ nia domo ni disiris, ĉar Robert loĝas en alia domo. „Vi forgesis28 diri al mi, ke mi aĉetu ankaŭ sukeron“, mi diris al la patrino, kiam ŝi malfermis la pordon. „Jes, mi tute forgesis pri tio. Bone, ke vi rememoris“, ŝi respondis.

LA HOMA KORPO Hodiaŭ ni lernis pri la homa korpo. La instruistino desegnis 29 sur la tabulo bildon de la homa korpo kaj diris: „La homa korpo havas tri ĉefajn30 partojn31: kapon, trunkon32 kaj membrojn33. Sur la kapo estas haroj kaj vizaĝo 34. Sur la  vizaĝo troviĝas frunto35, du okuloj, du oreloj, nazo, buŝo, du  vangoj36 kaj mentono37. En la buŝo estas dentoj kaj lango 38. Inter la kapo kaj la trunko estas kolo. Sur la trunko estas brusto39, ventro40  kaj dorso41. En la maldekstra flanko 42 de la brusto estas koro. La homo havas kvar membrojn: du brakojn kaj du krurojn43. La brako finiĝas per mano kaj la kruro finiĝas per piedo. Sur la manoj kaj sur la piedoj estas po kvin fingroj. Poste la instruistino demandis: „Ĉu vi scias, kion ni faras per la unuopaj korpo-partoj?“ – La infanoj respondis unu post la

alia: „Per la kapo ni pensas.“ „Per la okuloj ni rigardas.“ „Per la oreloj ni aŭskultas.“ „Per la buŝo ni manĝas, parolas kaj kantas44.“ „Per la nazo ni spiras.“ „Per la kruroj ni iras, kuras, dancas kaj – ludas futbalon.“ „Per la fingro ni montras kaj per la koro ni amas...“ – „Kaj kion ni faras per la kolo?“ demandis la instruistino. „La kolon ni devas ĉiuvespere lavi“, respondis iu knabo.

U

Memoru:



Respondu:

Infanoj estas ludemaj. Crianças são brincalhonas. La vitro estas travidebla. O vidro é transparente . Iru reen! Vá de volta! Eble. Possivelmente . Kiam vi revenos? Quando você retornará?  Ĉu la koro estas aŭdebla? Ĉu katidoj estas ludemaj? Ĉu vi ofte aĉetas? Kio estas aĉetebla en magazeno? Kiom kostas unu kilogramo da sukero? Ĉu ĉiuj  vendistinoj estas afablaj? Per kiu mano vi skribas?

 sur la tabulon la homan korpon kaj skribu  Desegnu al la unuopaj korpopartoj, kiel ili nomiĝas.

ekvidi, ekhavi trovi  voli trovi serĉi ankoraŭ scii, havi en la kapo memori trovi en la memoro rememori esti en iu loko troviĝi doni monon pagi ĉiuj du kune ambaŭ esti aĉetebla je ... kronoj kosti slovaka mono krono per belaj  vortoj, kun rideto afable skribi bildon desegni supera ĉefa la tuto estas el partoj parto kruroj kaj brakoj; anoj membroj paĝo 83

dekstra aŭ maldekstra parto flanko

GRAMATIKO -em-

Laborema, dormema, timema, ŝparema.  Diligente, dorminhoco, medroso (tímido), econômico. O sufixo -em- expressa inclinação, tendência, propensão

a algo.

kanti

-ebl-

Videbla, manĝebla, legebla, travidebla, nekredebla. Visível, comestível, legível, transparente, incrível. O sufixo -ebl- indica a possibilidade ou a conveniência  para algo.

Re-

Reskribi, rememori, re veni, redoni, reen.  Reescrever, rememorar (relembrar), retornar, devolver, de volta. O prefixo re- significa: a) repetição da a(c)ção; b) a(c)ção contrária.

Vocabulário: 1 – embora, 2 – todavia, 3 – silêncio, 4-propenso(a), 5 – teme, 6 – bastante, 7 – econômico, 8 – possivelmente, 9 – crer / acreditar, 10 – vidro, 11 – de novo, 12 – emprestei, 13 – dispersar, 14 – loja, 15 – compre, 16 – encontrei, 17 – então, 18 – cesta de compras, 19 – achei, 20 – lembrei, 21 – procurar, 22 – vendedora, 23 – pagamos, 24 – os dois, 25 – custa, 26 – coroas, 27 – gentilmente / afavelmente, 28 – esqueceu, 29 – desenhou, 30 – principais, 31 – partes, 32 – tronco, 33 – membros, 34 – rosto / face, 35 – testa, 36 – bochecha, 37 – queixo, 38 – língua, 39 – peito, 40 – ventre, 41 – dorso / costas, 42 – lado, 43 – pernas, 44 – cantamos.

paĝo 84

19 DEK-NAŬA LECIONO -ant-

-at☞

leganta

Peter estas lernanto. Li sidas kaj lernas. Kia estas Peter? – Sidanta1 kaj lernanta. Kiel lernas Peter? Li lernas sidante2.

&

Maria sidas kaj legas. Antaŭ ŝi estas libro. Kia estas Maria? – Sidanta kaj leganta. Kia estas la libro? La libro estas legata3.

Skribanto estas tiu, kiu skribas. Leganta homo (leganto) estas tiu, kiu legas. En la rivero fluas 4 akvo. La akvo estas fluanta. Fluanta akvo estas pli pura ol akvo staranta. Mi manĝas pomon: mi estas manĝanta kaj la pomo estas manĝata. La patrino lavas infanon; ŝi estas lavanta kaj la infano estas lavata. Trinkante kafon mi legis gazeton. Tio estas mia ŝatata manĝaĵo. Tiun homon mi konas5, li estas mia konato.

BoMia frato Daniel edziĝis. Lia edzino havas patron kaj fraton. Ŝia patro nun estas la bopatro6 de Daniel kaj ŝia frato estas lia bofrato. Ĉu via patro amas sian bopatrinon? Bofilo estas edzo de la filino. Daniel nun estas bofilo de sia bopatro.

-estro Estro7 estas ĉefo aŭ direktoro. Ĉefo de urbo estas urbestro. Ĉefo de stacio8 estas staciestro. Direktoro de lernejo estas lernej estro. Sur ĉiu ŝipo9 estas ŝipestro. Kio estas hotelestro,  vendejestro, ŝtatestro, estraro?

☞  

legata

          ☞ fluas memoras la vizaĝon konas patro de la edzo/edzino bopatro haltejo de  vagonaro stacio ĉefo, direktoro estro

ŝipo paĝo 85

urbeto, kelkaj domoj  vilaĝo doni ion sur iun lokon meti

-ujo

La sukero estas en sukerujo10.

&

La patrino metis11 sur la tablon supujon, sukerujon kaj salujon12. Abeloj13 vivas en abelujoj. Ĉu vi ne vidis mian monujon?

sukerujo

supujo

abelo, abelujo

salujo

La supo estas en supujo.

– „Panjo, aĉetu por mi monujon!“ – „Aĉetu ĝin mem!“ – „Sed mi ne havas monon!“ – „Do vi ne bezonas monujon!“

LA PARENCOJ14 Ankoraŭ vi ne konas ĉiujn membrojn de nia familio. Vi  jam konas miajn gepatrojn kaj geavojn. Sed nia familio havas ankoraŭ aliajn membrojn: la parencojn. Frato de mia patrino estas mia onklo15. Li estas bofrato de mia patro. Mia onklo estas staciestro. La avo estas la patro de mia patro. Li estas la bopatro de mia patrino. Mi estas lia nepo16. La patrino estas bofilino de mia avo. Filo de mia onklo estas mia kuzo17. La onklo kaj la kuzo ofte vizitas nin. Dum 18 la onklo babilas kun la gepatroj, la kuzo Robert ĉiam ludas kun mi. Fratino de mia patro estas mia onklino. Ŝi estas vidvino 19. Antaŭ du  jaroj mortis ŝia edzo kaj ŝi restis sola. Frato de mia patro, la onklo Martin, ankoraŭ ne havas edzinon. Li estas fraŭlo, sed li havas fianĉinon20 kaj baldaŭ edziĝos.

PROVERBOJ monujo homo el la sama familio parenco paĝo 86

Ne ĉio brilanta estas diamanto. Dormantan hundon ne  veku! Li estas preskaŭ mia frato: nepo de onklo de konato. En abelujon ne blovu! Eliris ridante, revenos plorante. Forveturis azenido, revenis azeno.

EN LA VILAĜO21 Finiĝas la semajno kaj antaŭ ni estas semajnofino 22. Peter kaj Maria decidis 23 viziti siajn geavojn. Ili vivas en vilaĝo. La vilaĝo ne estas granda. Ĝi havas nur kelkajn stratojn. La geavoj loĝas en simpla24 dometo ĉe la fino de la vilaĝo. Antaŭ la domo estas ĝardeneto, plena de diversaj floroj. Sub la fenestroj estas benko. En la korto estas porkejo kun du porkoj. En la stalo25 estas bovino. Ĉiutage ĝi donas al la geavoj freŝan26 lakton. Malantaŭ la domo estas kamparo kaj arbaro. Estas printempa mateno. La suno brilas pli kaj pli varme. La neĝo27 malaperas 28  de sur la montoj. Sur la kampoj laboras maŝinoj. Maria kaj Peter iras tra la vilaĝo kaj ĝojas, ke ili baldaŭ revidos la geavojn. – Jen 29, tie ili sidas, antaŭ la dometo! „Bonan matenon“, krias 30 la infanoj. „Bonan matenon, gekaruloj“, respondas la geavoj. „Ni havas por vi novaĵon: hodiaŭ nokte naskiĝis al nia bovino malgranda bovido!“ La infanoj kuras al la stalo. „Kia ĝojo! Kia ĝojo!“ Ili karesas 31 la bovidon kaj estas feliĉaj. Maria ne komprenas: la bovido naskiĝis nur antaŭ kelkaj horoj kaj jam ĝi staras. Dum Maria ludas kun la bovido, Petro iras al la rivereto, kiu fluas malantaŭ la domo. Antaŭ unu jaro li tie kaptis 32 fiŝojn33 kun siaj amikoj el la vilaĝo. Sed nun ĉe la rivereto estas neniu, ĉiuj estas for. „Maria, ĉu vi volas helpi al ni?“, demandas la avino. „Estas sabato kaj ni havas multe da laboro“. „Jes, ni ambaŭ helpos“, respondas Maria. Ĉiuj eklaboras. La avino kaj Maria faras ordon34 en la kuirejo. Peter portas akvon al la ĝardeno. Poste ili helpos al la avo purigi la stalon. Post la tagmanĝo la infanoj iris al la proksima arbaro. Babilante ili kolektis fungojn 35  kaj florojn. Hejmen ili revenis lacaj, sed feliĉaj. Sur la ĉielo 36 jam brilis la steloj37 kaj la luno38. En la kuirejo atendis 39 ilin bona vespermanĝo. Maria kaj Peter ŝatas la vivon en la vilaĝo. Ĝi estas tute alia ol la vivo en la urbo.

frato de la patro/patrino onklo filo de la filo aŭ de la filino nepo la edzino de la filo bofilino filo de la onklo kuzo en la tempo de dum  virino, al kiu mortis la edzo  vidvino baldaŭ edzino fianĉino sabato kaj dimanĉo semajnofino pensi kaj diri: „tion ni faros“ decidi normala, ne komplika simpla domo de bovinoj aŭ ĉevaloj stalo nova, bona freŝa paĝo 87

blanka tero en vintro neĝo montri sin, fariĝi videbla aperi rigardu, tie!  jen! forte paroli krii kun amo meti la manon karesi rapide preni kapti

fiŝo ĉio pura kaj sur sia loko ordo

fungo „plafono“ super la tero ĉielo

U 

Memoru: Mi estas leganta kaj la libro estas legata .  Eu estou lendo (a ler) e o livro está sendo (a ser) lido. Irante li fajfis. Ao ir ele assobiou.

Respondu: Kie vivas la geavoj de Peter kaj Maria? Kia estas la  vilaĝo? Kiujn bestojn havas la geavoj? Kion faris la infanoj ĉe la geavoj? Kio estas skribanto, leganto, manĝanto, ŝatata manĝaĵo? Ĉu la ĉevaloj dormas kuŝante? Kies frato estas via onklo? Kies filino estas  via kuzino? Ĉu vi havas bopatrinon?

GRAMATIKO Leganta, manĝanta, sidanta.  Lendo (a ler), comendo (a comer), -ant-  sentado. O sufixo -ant- expressa continuação a(c)tiva da a(c)ção.

Lernanto, leganto. Aluno (aprendiz), leitor. Com a desinência -o cria-se o particípio substantivado. Lernante, sidante. Aprendendo (enquanto aprende), enquanto está sentado. Com a desinência -e cria-se o gerúndio. Leg ata , skribata , manĝata .  Lido (agora), escrito (agora), comido (agora). Com a desinência -ata cria-se o particípio presente passivo. Konato, amato. Conhecido, amado. Com a desinência -o  cria-se um substantivo a partir do particípio  passivo.

-at-

bo-

Bopatro, bofrato, bofilo. Sogro, cunhado, genro. O prefixo bo- expressa relação familiar adquirida por casamento.

-ujo

Sukerujo, salujo, abelujo. Açucareiro, saleiro, colméia. O sufixo -ujo indica recipiente ou repositório.

Vocabulário:

steloj

luno paĝo 88

1 – sentado, 2 – sentado, 3 – lido, 4 – flui, 5 – conhecido, 6 – sogro, 7 – chefe, 8 – estação, 9 – navio, 10 – açucareiro, 11 – pôs, 12 – saleiro, 13 – abelhas, 14 – parentes, 15 – tio, 16 – neto, 17 – primo, 18 – enquanto, 19 – viúva, 20 – noiva, 21 – cidadezinha, vilarejo, 22 – fim de semana, 23 – decidiu, 24 – simples, 25 – estábulo, 26 – fresco, 27 – neve, 28 – desaparece (aperi – aparecer), 29 – eis, 30 – gritam, 31 – acariciam, 32 – capturaram /  pescaram, 33 – peixes, 34 – ordem, 35 – fungos / cogumelos, 36 – céu, 37 – estrelas, 38 – lua, 39 – esperava.

20 DUDEKA LECIONO -ant-

-int-

-ont-

-at-

-it-

-ot-

trinkonta

Li trinkos bieron. Li trinkas bieron. Kia li estas? Kia li estas? – Trinkonta1. – Trinkanta. Kia estas la biero? Kia estas la biero? – Trinkota3. – Trinkata.

Li trinkis bieron. Kia li estas? – Trinkinta2. Kia estas la biero? – Trinkita4.

Mi skribos leteron: mi estas skribonta; la letero estas skribota. Mi skribas leteron: mi estas skribanta; la letero estas skribata. Mi skribis leteron: mi estas skribinta; la letero estas skrib ita.

&

Mi legas libron. Mi estas leganta kaj la libro estas legata. Mi sidas kaj legas: mi legas sidante. Mi finis la legadon kaj metis la libron sur la tablon. La legita libro estas nun metita sur la tablo. La patrino diris al mi: „Metu la legitan libron en la ŝrankon!“ En la ŝranko estas multaj libroj, kiujn mi jam legis: ili estas legitaj libroj. Sed tie estas ankaŭ libroj, kiujn mi ankoraŭ ne legis: ili estas nelegitaj libroj. Mi baldaŭ legos la librojn: ili estas legotaj.

PROVERBOJ La tempo pasinta neniam revenos. Uzu 5 la tempon estantan, antaŭvidu la estontan kaj memoru la estintan. Ĝi malaperis kiel pasintjara neĝo. Hundo vivanta fartas pli bone ol leono mortinta. La manĝota fiŝo estas ankoraŭ en la rivero. Pri la mortintoj oni ĉiam bone parolas. Al fiŝo kuirita eĉ malvarma akvo ne helpos. Kio estas: estinteco, estanteco, estonteco, pasinteco, malfermita, kaptito, venontjara, kolektanto, okazintaĵo 6?

trinkanta

trinkinta

trinkota

trinkata

trinkita fari ion per ilo: por skribi ni uzas plumon uzi

malfermita libro fariĝi okazi tio kio okazis okazintaĵo paĝo 89

ne nur, sed ankaŭ eĉ kredo, ke io bona okazos espero luma, blanka hela

nubo

   S 



Kanto de l’ espero

7 

M.C. Butler

 Meze de vintro malvarma  Meze de nigra nubaro9 kantas ankoraŭ birdeto; brilas ankoraŭ la suno; kaj en la nokto malhela 8 blovas la suda10 venteto lumas ankoraŭ steleto. malgraŭ11 la griza12 aŭtuno.  Meze de mond’ 13 egoista14 batas la koro amanta; meze de horo malgaja15 ridas espero flamanta 16 .

SOMERO

sudo kontraŭ tio malgraŭ inter blanka  kaj nigra griza

mondo  volas ĉion nur por si mem egoista feliĉa, ridetanta gaja

flamo paĝo 90

Komenciĝas somero. En la ĝardenoj maturiĝas ĉerizoj17. Super la florantaj herbejoj ĝoje kantas birdoj. Laboremaj abeloj, flugante de floro al floro, kolektas dolĉan mielon18. El la blua19 ĉielo ridetas la suno. Nur kelkaj nuboj naĝas unuope super la horizonto. Ĉiuj ĝojas, sed precipe 20 la infanoj: venis somero kaj proksimiĝas ferioj 21! Maria kaj Peter forlasas la urbon. Babilante ili iras sur kampara vojo22. Kien ili iras? – En proksiman arbaron, por kolekti maturiĝantajn fragojn 23. Alveninte en la arbaron ili eksidis apud rivereto por ripozi. Peter rigardas la fluantan akvon. Ĝi estas klara 24 kaj sur la fundo25  estas briletantaj ŝtonoj 26. Maria, ekvidinte belajn fragojn, tute forgesis pri la laceco kaj tuj komencis kolekti ilin. Post kelkaj minutoj ili iris plu 27. Trasaltinte28 la rivereton

la infanoj malaperis en la arbaro. Kia agrabla ombro 29 kaj freŝa aero estas sub la branĉoj30  de la arboj! Ili venis sur arbaran herbejon31. „Jen, rigardu!“, ekkriis Maria, ekvidinte ruĝajn fragojn. Ŝi kolektas kaj manĝas ilin. Peter metas la fragojn en glason. Kolektante la fragojn la gefratoj babilas pri la proksimiĝantaj ferioj. Unu monaton ili pasigos 32 ĉe la geavoj en la vilaĝo. Poste la tuta familio vojaĝos 33 al fremda34 lando35, en kiu la infanoj neniam estis: al Bulgario. Peter kaj Maria ankoraŭ ne vidis la maron 36. Kompreneble ili tre ĝojas. Babilante la infanoj eĉ ne rimarkis37, ke iomete mallumiĝis kaj komencis blovi forta vento. Maria sentas 38, ke io falis39 sur ŝian kapon. Pluvas 40! La infanoj ekkuris kaj kaŝis 41 sin sub granda arbo. Starante sub la arbo ili atendos, ĝis 42 ĉesos pluvi. Poste ili revenos hejmen.

&

Se mi estus amata, mi estus feliĉa. Ĉio estas finita. Mi deziras, ke la laboro estu farita, kaj ne ke ĝi estu farota. Kiam mi eniris en la ĉambron, la patro estis leganta. Dormante ŝi ridetis. Kurante li falis. Mi tion faros volonte43. Mi estas baldaŭ forironta (= mi baldaŭ foriros).

U

Memoru:



Respondu:

Estonta tempo, estanta tempo, estinta tempo . Tempo futuro, tempo presente, tempo pretérito. Pasintjara neĝo. Neve do ano passado . Proksimiĝantaj ferioj.  Férias que se aproximam. Kion faris Peter kaj Maria en la arbaro? Kio estis en la rivereto? Kion faros Peter kaj Maria dum la ferioj? Kion vi faros dum la ferioj?

GRAMATIKO -ant-

-int-

-ont-

Leganta, leginta, legonta. Lendo, tendo lido, estando para ler. O particípio a(c)tivo pode ser presente, pretérito ou futuro.

ĉerizoj sukeraĵo de abeloj mielo ĉielkolora blua ĉefe, antaŭ ĉio precipe liberaj tagoj ferioj strato en kampoj  vojo

frago pura, hela, travidebla klara malsupro de rivero fundo

ŝtono pli kaj pli... plu mallumo post objekto ombro paĝo 91

„brako“ de arbo branĉo  veturi al alia urbo, lando...  vojaĝi ne nia, fora, nekonata fremda Bulgario estas lando lando granda sala akvo maro ekvidi rimarki rapide alteriĝi fali

-at-

-it-

-ot-

Skribata, skribita, skribota. Sendo escrito, escrito, por ser escrito.

Também o particípio passivo pode ser presente, pretérito ou futuro.

Kunmetitaj tempoj – Tempos compostos. ESTI

ESTU

ESTOS

ESTAS

ESTIS

ESTUS

-ATA

-ITA

-OTA

 -ANTA -INTA -ONTA

U

Mi estis manĝonta, kiam vi venis.  Eu estava para comer quando você veio. Se mi estus sciinta, ke vi venos, mi est us preparinta por vi vespermanĝon. Se eu estivesse sabendo que você viria, eu teria preparado  jantar para você. Os tempos compostos são criados com as formas de “ esti” + desinências de particípios.

Vocabulário:

pluvi meti ien por ke aliaj ne trovu ĝin kaŝi kun bona volo  volonte

paĝo 92

1 – que vai beber, 2 – que já bebeu, 3 – que vai ser bebido, 4 – que  já foi bebido, 5 – use, 6 – ocorrência, algo que ocorreu (okazi –ocorrer), 7 – esperança, 8-escura (hela – clara), 9 – nuvens, 10 – do sul, 11 – malgrado, a despeito, 12 – cinzento, 13 – mundo, 14 – egoísta, 15 – triste, 16 – flamejante (flamo – chama), 17 – cerejas, 18 – mel, 19 – azul, 20 – sobretudo, 21 – férias, 22 – caminho, 23 – morangos, 24 – límpida, 25 – fundo, 26 – pedras, 27 – mais, 28 – tendo saltado por sobre, 29 – sombra, 30 – galhos / ramos, 31 – prado / campina, 32 – passarão, 33 – viajará, 34 – estrangeiro, 35 – país, 36 – mar, 3 – repararam  / perceberam, 38 – sente, 39 – caiu, 40 – chove, 41 – esconderam, 42 – até, 43 – com prazer.

21 DUDEK-UNUA LECIONO -ind„Tiu libro estas tre bona. – Ĝi estas leginda1.“ (Ĝi estas bona por legi.)

„Li ridas, ĉar la filmo estas ridinda. (Ĝi estas bona por ridi.)

&

Tiu lando estas bela, estus bone viziti ĝin: ĝi estas  vizitinda. Mi devis ridi, vidante tion, ĉar tio estis ridinda. En nia urbo estas multaj vidindaĵoj kaj memorindaĵoj2. Mi tion ne povas kredi, ĉar tio estas nekredinda. Tiu knabino estas aminda. Bedaŭrinde3 mi ne povas iri kun vi.

ĉemizo

kolumo fari ion plene, tute plenumi

-um-

Li gustumas4 la supon.

bona por ...-i ...-inda malĝoji, ke io okazis bedaŭri manĝi iomete por scii la guston gustumi parto de io peco

Ŝi sunumas5 sin.

Mi malsaniĝis pro malvarmo: mi malvarmumis6. & Ŝi plenumos7 vian deziron: ŝi faros, kion vi deziras. Mi gustumis la kukon: mi prenis peceton 8, manĝis ĝin kaj diris: „Ĝi estas bongusta!“ Kolumo9, manumo10  kaj

butono fermi per butonoj butonumi hejma nomo de Peter Peĉjo paĝo 93

hejma nomo de Maria Manjo en la loko de anstataŭ preskaŭ ne, mi ne kredas apenaŭ Esperanto estas lingvo lingvo preskaŭ kiel kvazaŭ havi bildon de, esti kiel... aspekti trinkis multe da biero ebria forta krio kontraŭ iu kolero

butonoj11 estas partoj de ĉemizo12. Kiam ni vestas nin, ni butonumas13 la ĉemizon. Li rapide trarigardis la libron: li foliumis14 en ĝi.

-nj-

-ĉj-

Hejme la infanoj nomas la patron pa ĉjo15 kaj la patrinon panjo16. Mia fratino nomiĝas Maria, sed mi nomas ŝin Manjo. Mia nomo estas Peter, sed miaj familianoj nomas min Peĉjo. Mian onklon mi nomas oĉjo kaj la onklinon onjo.

Anstataŭ

Apenaŭ

Li devas lerni, sed li dormas: anstataŭ17 lerni li dormas.

Ŝi estas tiel malproksime, ke ni apenaŭ18 vidas ŝin.

semi kolekti fruktojn rikolti

kaprino paĝo 94

Kvazaŭ

La patro frapas 19 al la pordo, kvazaŭ20 li estus fremdulo.

Anstataŭ lerni li ludas kun siaj geamikoj. Anstataŭ & sukero oni povas uzi mielon. Anstataŭ helpi li malhelpas. Nia instruisto estas malsana. Anstataŭ li hodiaŭ  venis alia instruisto. Li anstataŭis nian instruiston. Li apenaŭ scias legi (li preskaŭ ne scias legi). Apenaŭ ŝi venis, tuj ŝi devis foriri. Mi apenaŭ povos veni (mi ne kredas, ke mi povos veni). Mi lernas la anglan 21 lingvon22, sed mi apenaŭ povus skribi angle leteron. Mi amas vin, kiel se vi estus mia frato: mi amas vin kvazaŭ  vi estus mia frato. La ĉielo estis pura, kvazaŭ balaita. Vi aspektas 23, kvazaŭ vi estus malsana. Li iris, kvazaŭ li estus ebria24. Ŝi parolas, kvazaŭ ŝi ĉion scius. Tiu homo aspektis, kvazaŭ li estus falinta el la luno.

PROVERBOJ Senpova kolero25 – ridinda afero. Multe komencite, malmulte plenumite. Se Peĉjo ne semos 26, Petro ne rikoltos27. Falinta floro ne revenos al la branĉo. Kia panjo, tia Kanjo.

LA SEP KAPRIDOJ28 (Fabelo 29) Estis foje arbaro, en la arbaro herbejo kaj sur la herbejo dometo. En la domo loĝis kaprino. Ĝi havis sep infanojn. Foje la patrino devis foriri por aĉeti lakton. Forirante ŝi diris al la kapridoj: „Kiam mi estos for, ne enlasu 30  la lupon31! Vi ekkonos lin, ĉar li havas malaltan voĉon kaj nigrajn piedojn.“ La lupo aŭskultis sub la fenestro. Kiam la patrino estis for, li ekkriis: „Malfermu la pordon, karaj kapridoj! Mi estas via patrino.“ Sed la kapridoj respondis: „Vi ne estas nia patrino! Nia patrino havas altan voĉon!“ La lupo foriris al la forĝisto32. Tiu forĝis al la lupo pli altan  voĉon. La lupo revenis, frapis al la pordo kaj diris per dolĉa  voĉo: „Malfermu la pordon, karaj kapridoj! Mi estas via patrino.“ – „Montru al ni viajn piedojn!“, diris la kapridoj. La lupo montris sian piedon tra la fenestro. – „Vi ne estas nia patrino! Nia patrino havas blankajn piedojn, sed viaj piedoj estas nigraj!“ La lupo iris hejmen. Li prenis farunon 33 kaj blankigis siajn piedojn. Poste li revenis, frapis al la pordo kaj diris per dolĉa voĉo: „Malfermu la pordon, karaj kapridoj! Mi estas  via patrino.“ – „Montru al ni viajn piedojn!“ La lupo montris la piedojn. Ili estis blankaj. La kapridoj malfermis la pordon. Tiam la lupo saltis en la dometon kun malfermita buŝo kaj manĝis la kapridojn – krom unu, kiu sin kaŝis. La kaprino revenis hejmen kaj kion ŝi  vidas! La pordo malfermita, ĉie malordo kaj la infanoj estas for. Ŝi vokas 34: „Anjo, Peĉjo, Manjo, Joĉjo...“, sed neniu respondas. Poste ŝi trovis la plej junan kapridon, kiu ĉion

kaprido lasi eniri enlasi

lupo

forĝisto el ĝi oni faras panon faruno krii la nomon  voki

paĝo 95

rakontis. Kiam ili eliris el la dometo, sur la herbejo ili trovis la dormantan lupon. La patrino prenis tranĉilon, distranĉis la ventron kaj la kapridoj elsaltis vivaj kaj sanaj. Ili alportis ŝtonojn kaj plenigis per ili la ventron de la lupo. Kiam la lupo vekiĝis, li iris al la rivero. Kiam li volis trinki, li falis en la akvon. La kapridoj dancis kaj kantis. La malbona lupo neniam plu  venos al ilia dometo.

Respondu la demandojn. La respondojn skribu:



Kio estas leginda libro? Kiam vi lastfoje malvarmumis? Kio estas kolumo kaj manumo? Kiel vi nomus viajn patron kaj patrinon, se  vi hejme parolus Esperante?



Rakontu la fabelon „La sep kapridoj“. GRAMATIKO

-ind-

-um-

-nj-

-ĉj-

Vidind a, memorind a, ridind a. Que vale a pena ver, memorável, ridículo(a), risível. O sufixo -ind- significa “digno de algo”. Gustumi, plenumi, sunumi, kolumo. Provar (degustar, experimentar), realizar (cumprir), tomar banho de sol, colarinho.  Palavras com significados diversos são criadas com o sufixo -um- , que não tem um significado definido. Panjo, paĉjo, Manjo, Peĉjo. Mamãe, papai, Mariazinha, Pedrinho. Com o sufixo -nj- criam-se apelidos carinhosos para nomes femininos, e com o sufixo -ĉj- para os masculinos, geralmente com o encurtamento da raiz do nome.

Vocabulário: 1 – que vale a pena ler, 2 – coisas memoráveis, 3 – digno de dó (bedaŭri – lamentar), 4 – experimenta, 5 – toma sol, 6 – peguei um resfriado, 7 – realizará, 8 – pedacinho, 9 – colarinho, 10 – punho de camisa, 11 – botões, 12 – camisa, 13 – abotoar, 14 – folhear, 15 – papai, 16 – mamãe, 17 – em vez de, 18 – mal / quase não, 19 – bate, 20 – como se, 21 – inglesa, 22 – língua, 23 – aparenta, parece, 24 – ébrio, bêbado, 25 – cólera / ira, 26 – semear, 27 – colherá, 28 – bode (kaprino – cabra), 29 – fábula, 30 – deixe entrar, 31 – lobo, 32 – ferreiro, 33 – farinha, 34 – chama.

paĝo 96

22 DUDEK-DUA LECIONO Trans

tra

La knabo ĵetis1 la pilkon2 trans3 la barilon4.

&

La domo estas trans la rivero. Ĝi estas sur la transa bordo5.

Ameriko estas trans la maro. Ŝi loĝas kontraŭ nia domo, trans la strato. Trans la rivero loĝas bela knabino. Transa domo estas tiu sur la kontraŭa flanko de la strato.

Preter Preter 6 nia fenestro iras homoj: ili iras ĉirkaŭ la fenestro kaj poste plu. Li iris preter mi sen saluto. Ŝi preterkuris min. Preterkurante ŝi ridetis.

Laŭ

trans tero apud rivero bordo

Ekster Mi ne loĝas en la urbo, sed ekster 7 la urbo. Fiŝoj ne povas vivi ekster la akvo. En la domo estas varme, sed ekstere neĝas. Somere mi veturos al eksterlando. Ĉu vi korespondas kun eksterlandanoj?

Maria dancas tiel, kiel ludas la muziko: ŝi dancas laŭ8 la muziko. Morgaŭ ŝi ekskursos, aŭ ŝi restos hejme: laŭ la  vetero. La infanoj iris laŭ la rivero. Laŭ la fruktoj oni arbon ekkonas.

 ĵeti

pilko

  ➟ preter ne en, ne inter ekster

Ĵus Antaŭ momento mi venis: mi ĵus9 venis. En televido oni ĵus parolis pri novaĵoj el la mondo. Ĵus mi aŭdis pri tio.

laŭ antaŭ momento  ĵus paĝo 97

diri sian nomon prezenti sin diri: „vi povas“ permesi estu tiel bona kaj volu bonvolu en komenco frue

surskribo ➙  (titolo) titolo de viro sinjoro malhelpi ĝeni ne koleri, forgesi pri io malbona pardoni per forta voĉo laŭte respondo al: „mi dankas“ nedankinde domo, kie oni montras filmojn kinejo

Infano, kiun ĵus batis10 la patro: „Panjo, via edzo ne plaĉas al mi!“ Kritikisto: „Mi ĵus legis vian romanon“. Aŭtoro: „Ĉu la lastan?“ Kritikisto: „Mi esperas, ke jes!“ „Ĉu en via urbo naskiĝis multaj grandaj homoj?“ „Laŭ mia memoro nur infanetoj“.

LA ĈIUTAGA ESPERANTO Salutoj Bonan matenon! Bonan tagon! Bonan vesperon! Bonan nokton! Fartu bone! Ĝis revido! Ĝis reaŭdo! Ĉion plej bonan! Agrablajn festotagojn11!

Prezento Permesu12 al mi, ke mi prezentu13 min: mi estas ... . Mi ĝojas! Mi tre ĝojas, ke mi ekkonis vin! Ĉu vi estas sinjoro 14 (sinjorino, fraŭlo, fraŭlino) ... ? Kiu estas tiu sinjoro? Kiel vi nomiĝas? Kiel nomiĝas tiu knabo (knabino)? Lia nomo estas ... .

Vizito Kie loĝas sinjoro ... ? Ĉu sinjorino ... estas hejme? Jes, bonvolu15 eniri. Bedaŭrinde, li ne estas hejme. Kiam li revenos? Post unu horo. Bone, mi venos malpli frue16 (poste). Mi ĝojas, ke mi vidas  vin! Bonvolu sidiĝi! Ĉu mi ne ĝenas17 vin? Ne, male, vi estas tre afabla. Estu tiel afabla kaj diru al mi ... . Pardonu18, mi petas. Ĉu vi komprenas min? Jes, mi bone komprenas vin. Parolu malrapide, ĉar mi ne komprenas. Parolu pli laŭte 19. Kie vi loĝas? El kiu lando vi estas? Kie vi laboras? Kio vi estas? Kion vi faras ĉi tie? Kia estas via adreso? Via loĝejo estas tre bela. Mi dankas, ke vi vizitis min. Ĉu vi povas viziti min hodiaŭ posttagmeze? Bone, mi venos je la 15-a horo.

Sur la strato aŭtobus-haltejo

paĝo 98

Mi petas vin, kie estas ... ? Dankon! Mi dankas, ke vi helpis al mi. Vi estas tre afabla. Volonte20! Mi petas, diru al mi, kie estas

hotelo (teatro21, kinejo, stacidomo, aŭtobus-haltejo, magazeno22, kulturdomo).

Vojaĝado Mi volas iri (vojaĝi, veturi) al ... . Ĉu tiu loko estas libera? Ĉu mi povas malfermi la fenestron? Kiel nomiĝas tiu ĉi stacio (urbo, vilaĝo, kvartalo23, strato)? Kiam ni venos al ... ? Kiom da kilometroj estas ĝis ... ? Kiel malproksime estas de ĉi tie al ... ? Kiom kostas la bileto?

Demandoj Kio estas tio? Por kio ĝi estas? Kion vi deziras? Kial vi tion faris? Ĉu vi parolas Esperante? Ĉu vi komprenas min? Ĉu mi tion diris bone? Kie mi povas aĉeti gazeton? Kie estas restoracio? Kio okazis? Kion vi diris? Kion vi faras? Ĉu tio estas vero? (Ĉu  vere?)

Tempo Kiam?  – Matene. Frumatene. Antaŭtagmeze. Tagmeze. Posttagmeze. Vespere. Nokte. Noktomeze. Ĉiutage. Hodiaŭ. Kioma horo estas? Je kioma horo? Proksimume 24 je la sesa. Je la oka vespere. Antaŭ nelonge. Estas jam malfrue. Estas tro25 frue. Kiomjara vi estas? Mi estas ...-jara.

Vetero Kia vetero estas hodiaŭ? La suno brilas. Pluvas. Ni malsekiĝos. Pluvetas. Estas varme. La pluvo jam ĉesis. Blovas vento. Neĝas. Varmiĝis. Malvarmiĝis. La suno jam leviĝas 26 (malleviĝas = subiras). Sur la ĉielo estas nuboj. Vesperiĝas. Morgaŭ estos malvarme.

Surskriboj. Eniro. Eliro. Fermu la pordon! Fermita. Atentu 27! Unua etaĝo28. Ter-etaĝo29. Haltejo. Necesejo30. Lavejo. Por fumantoj31. Fumado malpermesita! Tiru32! Puŝu33! Alveno. Foriro.

Aliaj oftaj frazoj 34 Ĉu tio plaĉas al vi? Jes, tio estas tre bela. Vi pravas . Vi eraras. Tio ne gravas36. Ne zorgu pri tio! Ĉu vi ŝatas modernan (klasikan) muzikon? Ĉu vi deziras bombonon (glaciaĵon37, cigaredon38)? Ne, mi ne volas. Mi ne ŝatas dolĉaĵojn. Mi ne fumas. Ĉu vi povas prunti al mi plumon? Kien vi iras? Ĉu vi jam estis en ... ? 35

domo, apud kiu haltas vagonaroj stacidomo parto de la urbo kvartalo pli-malpli proksimume pli ol estas bone, pli ol sufiĉe tro sen akvo seka malfali leviĝi bone rigardi kaj aŭskulti atenti parto de domo (1-a, 2-a...) etaĝo Ä

Å

necesejo diri veron pravi

cigaredo uzi cigaredon fumi eniri en  vagonon envagoniĝi paĝo 99

atentinda grava sidiĝi al la tablo altabliĝi komence de mateno frumatene

Ankoraŭ ne. Ni veturu per tramo 39  (vagonaro, aŭtobuso, aŭto, ŝipo). Jam venas la aŭtobuso. Ni eniru! Ni envagoniĝu (altabliĝu, enlitiĝu).

VESTAĴOJ40

✎

✎ glaciaĵo

          ✎

tramo

tiri

Prenu kolorajn krajonojn kaj kolorigu la vestaĵojn:

puŝi

Maria havas verdan bluzon 41, brunan jupon42, blankajn ŝtrumpetojn43 kaj brunajn ŝuojn 44. Peter havas ruĝan puloveron 45, bluan pantalonon 46  kaj nigrajn ŝuojn. La patrino portas flavan robon47 kaj brunajn ŝuojn. Sub la brako ŝi havas brunan mansakon 48. La patro havas oranĝkoloran ĉemizon, bluan kravaton, bluan  jakon49 kaj nigran pantalonon. Sur la jako kaj sur la pantalono estas poŝoj50. Sub la brako li havas grizan mantelon51.

aŭtobuso

Memoru:

bluzo paĝo 100

Li preterkuris min. Ele passou correndo por mim.  Preterirante ŝi ridetis.  Ao passar ela sorriu. La patrino portas ruĝan puloveron. A mãe veste (traja) um pulôver vermelho.



Respondu kaj la respondojn skribu: Kiajn vestaĵojn vi havas? Kiajn vestaĵojn portas viaj geamikoj (lernantoj en la klaso)? Kie estas Ameriko? Ĉu ekstere pluvas? Ĉu vi jam estis en eksterlando? Ĉu preter via urbo fluas rivero? Laŭ kio oni ekkonas la arbon? Ĉu vi ĵus vekiĝis? Kiom kostas bileto por aŭtobuso en via urbo? Kion vi havas en la poŝoj?

Vocabulário:

ŝtrumpeto

1 – atirou / arremessou, 2 – bola, 3 – além, 4 – cerca / barreira, 5-borda, 6 – ao longo de, 7 – fora de, 8 – conforme, 9 – há pouco, 10 – bateu, 11 – festas, 12 – permita, 13 – apresente, 14 – senhor, 15 – queira, 16 – cedo, 17 – incomodo, 18 – perdoe, 19 – alto, 20 – com  prazer, 21 – teatro, 22 – loja, 23 – bairro, 24 – aproximadamente, 25 – de mais, 26 – levantar-se, 27 – atenção, 28 – andar / piso, 29 – andar / piso térreo / rés-do-chão, 30 – banheiro / toalete, 31 – fumante (fumi – fumar), 32 – puxe, 33 – empurre, 34 – frases, 35 – tem razão, 36 – não importa (grava – importante), 37 – sorvete, 38 – cigarro, 39 – bonde, 40 – roupa, 41 – blusa, 42 – saia, 43 – meias curtas (ŝtrumpo – meia longa), 44 – calçado, 45 – pulôver, 46 – calça, 47 – vestido, 48 – bolsa, 49 – jaqueta, 50 – bolsos, 51 – casaco.

mansako

 jupo

  ➝

ŝuo

pantalono

poŝo

robo ruĝa, verda, bruna, flava... mantelo

 jako

koloro paĝo 101

Vocabulário Esperanto-Português O número após cada palavra em português indica em que lição a palavra apareceu pela primeira vez.

A

aprilo abril 10 apud perto de, junto de, -a desinência dos ao pé de3 adjectivos, pronomes arbo árvore3  possessivos e numerais -aro sufixo que indica ordinais 3, 4 coleção10 abelo abelha19 -as desinência verbal aĉeti comprar 18 do tempo presente6  -ad- sufixo que aspekti ter aspecto de, exprime duração ou ter aparência de21 repetição da a(c)ção16  -ata sufixo que forma adreso endereço10 o particípio presente aero ar 16   passivo19 afable afavelmente18 atendi esperar, afero coisa, negócio15 aguardar 19 16  agrable agradavelmente atenti prestar atenção22 9 aĝa idoso(a) aŭ ou10 aĝo idade9 aŭdi ouvir 17  ajn qualquer que seja14 aŭgusto agosto10 -aĵo sufixo que aŭskulti escutar 5 exprime realização aŭto automóvel 10 concreta da idéia contida aŭtobuso ônibus (br), na raiz 17  auto-carro (pt)22 17  aĵo coisa, obje(c)to aŭtoro autor 22 akvo água3 aŭtuno outono11 al a, para avo avô4 5 (preposição) azeno asno, burro, alia outro(a)14  jumento14 aliĝi juntar-se, filiar se11 alkoholo álcool 17  almenaŭ ao menos15 babili tagarelar 13 alta alto(a)9 balai varrer, vassourar 13 18 ambaŭ ambos baldaŭ breve(mente), Ameriko América22 logo15 ami amar, gostar de5 bani banhar 12 amiko amigo5 bebo bebê17  16  anekdoto anedota bedaŭri lamentar, angla inglês21  sentir, ter pena21 animalo animal 16  bela belo(a), formoso(a), ankaŭ também2 bonito(a)3 8 ankoraŭ ainda, mais benko banco13 ano membro, besto bicho, animal 1 integrante9 bezoni precisar, anstataŭ em vez de21 necessitar 17 -anta particípio biciklo bicicleta11 9,19  presente a(c)tivo biero cerveja8 antaŭ antes de, diante bildkarto cartão postal 10 7  de, na frente de bildo imagem, figura, apenaŭ mal, apenas,  gravura9 logo que21 bileto bilhete22 aperi aparecer, surgir 19 birdo pássaro, ave13 12 apetito apetite blanka branco(a)3

B

paĝo 102

blonda louro(a)17 blovi soprar 16 blua azul 20 bluzo blusa22 bo-  prefixo que indica  parentesco por casamento19 boji latir, ladrar 14 bombono bombom17 bona bom(boa)3 bonvoli ter a bondade de22 bordo margem, borda, costa22 botelo garrafa8 bovino vaca14 brako braço16 branĉo ramo, galho, ramal, ramificação20 brasiko couve15 brili brilhar, fulgir, luzir 12 bruli arder, queimar-se14 bruna moreno, castanho5 brusto peito18 Bulgario Bulgária21 buŝo boca6  buŝtuko guardanapo15 butero manteiga12 butono botão21

ĉerizo cereja20 ĉesi cessar, parar 20 ĉevalo cavalo1 ĉi partícula que indica  proximidade14 ĉi tiu este14 ĉia de todo tipo, de toda espécie, de toda qualidade12 ĉiam sempre12 ĉie em toda parte, em todo lugar 12 ĉielo céu19 ĉio tudo, todas as coisas11 ĉirkaŭ ao redor de, em torno de, em volta de15 ĉiu todo, cada um, cada qual 11 -ĉj- sufixo que forma apelidos de carinho masculinos21 ĉokolado chocolate3 ĉu partícula interrogativa, que  significa “será que”, “por ventura” 2

D da de (quando exprime

Ĉ ĉambro quarto, sala,

relação de quantidade, medida, peso)8 danci dançar, bailar 12 danki agradecer 17  dato data10 de de5 decembro dezembro 10 decidi decidir 19 dek dez 6  dekstra  direito(a),

aposento4 ĉapo boné, boina, gorro, barrete, solidéu6  ĉar porque, pois que, visto que, uma vez que,  porquanto7  ĉarma encantador(a), atraente, fascinante14 ĉe junto a, ao pé de, na casa de9 ĉefa principal 18 ĉefo chefe19 ĉemizo camisa21

demandi perguntar, indagar, questionar 8 dento dente12 desegni desenhar, traçar 18 devi dever, ter obrigação de12 deziri desejar, pretender 14 diamanto diamante19 dimanĉo domingo7  direktoro dire(c)tor 19 diri dizer8 dis- prefixo que indica

C cent cem

9

cigaredo cigarro22 citrono limão11

destro(a)15

dispersão, disseminação18 diversa diverso(a) 15 do logo, então, pois,  portanto18 dolĉa doce, meigo(a)17  dolori doer 16  domo casa3 doni dar 8 dormi dormir 8 dorso dorso, costas18 du dois(duas)1 dum durante, enquanto, ao passo que19

diminutivo12 eta pequeno(a)12 etaĝo andar, pavimento22

Ffabelo fábula, conto

imaginário21 fabriko fábrica9 facila fácil 13 fajfi assobiar, apitar, apupar 13 fajro fogo14 fali cair, tombar, ruir 20 familio família 4 fari fazer, confeccionar 6  farti passar (de saúde) 7  -e desinência dos faruno farinha 21 advérbios7  februaro fevereiro10 -ebla sufixo que indica feliĉa feliz 14  possibilidade 18 fenestro janela 4 eble possivelmente18 ferioj férias 20 ebria ébrio, bêbado21 fermi fechar, cerrar 8 -eco sufixo que indica festo festa, festejo 22 qualidade, estado17  eco qualidade, atributo17  fianĉo noivo 19 filmo filme 14 eĉ até, mesmo, também20 filo filho 9 edzo marido, esposo, fingro dedo 6  cônjuge17  fino fim 10 -eg- sufixo que indica fiŝo peixe, pescado 19 aumentativo12 flamo chama, flama, ega grande12 20 labareda20 egoista egoísta flanko lado, flanco18 -ejo sufixo que indica flava amarelo(a)11 lugar destinado à idéia floro flor 1 representada pela raiz 9 flugi voar 13 ek- prefixo que indica começo de a(c)ção ou a(c) flui fluir 19 foje por vezes, às vezes 16  ção momentânea13 folio folha11 ekskurso excursão16  for longe17  ekster fora de, (prefixo forgesi esquecer, olvidar 18 extra)22 forĝi forjar 21 ekstere externamente22 forko garfo13 el de, dentre (indica forno forno, fogão14 origem, proveniência, forta forte, potente, composição)9 6  vigoroso(a)14 elektra elé(c)trico(a) fotelo poltrona14 -ema sufixo que indica frago morango20 hábito, propensão, frapi bater, golpear, tendência, inclinação18 18  percutir 21 ema propenso(a) 3 frato irmão8 en em, dentro de fraŭlo solteiro, erari errar, enganar-se, 9 celibatário17  equivocar-se frazo frase22 espero esperança20 fremda estrangeiro(a), esti ser, estar 1 alheio(a)20 estro sufixo que indica freŝa fresco(a), recente, chefe de19 novo(a)19 -et- sufixo que indica

E

fromaĝo queijo12 frua prematuro, precoce22 frukto fruta1 frunto fronte, testa 18 fumi fumar 22 fundo fundo20 fungo fungo, cogumelo19

G gaja alegre, gaio

20

gasto hóspede (recebido), visita15 gazeto gazeta, folha,  jornal periódico14 ge- prefixo que indica reunião dos dois sexos 8 geografio  geografia 14 glaciaĵo sorvete22 glaso copo 3 gramatiko gramática 1 granda grande 3 grava grave, importante, relevante22 griza cinzento(a) 20 gusto gosto, sabor 13

Ĝ ĝardeno jardim

3

ĝeni incomodar, importunar 22 ĝi pronome pessoal ele e ela (neutros) para objetos e animais 3 ĝis até, até que 10 ĝoji alegrar-se, regozijar se 16 

H halti parar, deter-se

6 

haro cabelo, pelo6  havi ter, possuir 5 hejmo lar, casa, domicílio10 hela claro(a), luminoso(a)20 helpi ajudar, socorrer, auxiliar 14 herbo erva16  hieraŭ ontem7  historio história14 hodiaŭ hoje7  homo homem (ser humano)1 horizonto horizonte20 horloĝo relógio12

horo hora5 hotelo hotel 19 hundo cão, cachorro2

I-i desinência verbal do infinitivo8 ia algum, de alguma espécie 12 iam um dia, uma vez, outrora 12 -ido sufixo que indica descendente, filho 14 ido filhote, filho 14 ie em algum lugar, algures 12 -igi sufixo que indica  „fazer, tornar“ 11 -iĝi sufixo que indica  „fazer-se, tornar-se“ 11 ili eles, elas 3 -ilo sufixo que indica instrumento, aparelho, utensílio 13 ilo instrumento 13 -inda sufixo que indica  „digno(a) de“ 21 infano criança, infante,  guri 8 -ino sufixo que indica o  feminino 4 instrui instruir, ensinar, lecionar 9 -inta sufixo que forma o particípio activo  passado 20 inter entre, no meio de 9 interesa interessante 14 interŝanĝi intercambiar, trocar com 10 io algo, alguma coisa 11 -io sufixo que forma nomes de países 21 iom um pouco, um tanto, uma certa quantidade 13

iri ir, caminhar, andar 5 -is desinência verbal do  pretérito 7  -isto sufixo que indica  profissão, ocupação 9 -ita sufixo que forma o  particípio passivo  passado 20 iu algum, alguém, uma  pessoa 11

paĝo 103

J-j desinência do plural

l4

 jako jaquetão, paletó (masculino) 22  jam já 12  januaro janeiro 10  jaro ano 8  je preposição de sentido indefinido 10  jen eis, eis aqui, eis aí, ora... ora 19  jes sim 2  julio julho 10  juna jovem, novo(a) 4  junio junho 10  jupo saia 22

Ĵ

 ĵaŭdo quinta-feira 7   ĵeti lançar, atirar, arremessar 22  ĵus agora mesmo, neste instante (passado), recém (prefixo) 22

K

quantidade 6  kiso beijo 12 kiu que, quem, o qual  3,5 klara claro(a), nítido(a), límpido(a) 20 klaso classe, camada (social) 9 knabo menino, garoto 4 kokino galinha 14 kolekti cole(c)cionar, arrecadar, recolher 16  kolero cólera, ira 21 kolo pescoço, colo, gargalo 6 

koloro cor 11 kombi pentear 13 komenco começo 10 komplika complicado(a) 19 kompletigi completar,  preencher 11 kompreni compreender, entender 15 koni conhecer, saber 13 kontraŭ contra, em frente de, defronte de 15 korbo cesta, balaio 18 korespondi corresponder 10

11

kafo café kaj e (conjunção) 1 kalendaro calendário 10 kampo campo 15 kanti cantar, entoar 18 kapo cabeça 6  kaprino cabra 21 kapti capturar, apanhar, captar 19 kara caro(a), querido(a),  prezado(a) 10 karesi acariciar, afagar 19 kaŝi esconder, ocultar, dissimular 20 kato gato 1 ke que (conjunção) 13 kelkaj alguns, algumas 13 kia que, qual, que espécie de 3 kial por que 8 kiam quando 10 kie onde 2 kiel como, de que modo 7  kies cujo, de quem, do qual 13 kilogramo quilograma 8 kilometro quilômetro 22 kinejo cinema (lugar) 22 kio que, o que, que coisa 1 kiom quanto(s), que

paĝo 104

koro coração 18 korpo corpo 6  korto pátio, quintal, terreiro 13 kosti custar, importar em (valor) 18 krajono lápis 2 kravato gravata 15 kredi crer, acreditar 18 kreski crescer, aumentar 17  kreto giz, cré 13 krii gritar, berrar, clamar 19

kritiki criticar, censurar 22 krom fora, exceto, além de, menos, salvo 17  krono coroa 18 kruro perna 18 kudri costurar, coser,  pontear 13 kuiri cosinhar, cozer (ao fogo) 12 kuko bolo 15 kulero colher 13 kun com 6  kuri correr 7  kuŝi estar deitado(a),  jazer 12 kuzo primo 19 kvalito qualidade 17 

kvankam embora, ainda que, apesar de 18 kvar quatro 6  kvartalo quarteirão, bairro 22 kvazaŭ como se, como que 21 kvin cinco 6 

L

la o, a, os, as (artigo definido) 2 labori trabalhar, laborar, lidar 6  laca cansado(a),  fatigado(a) 11 lakto leite 8 lampo lâmpada, candela 3 lando país, terra (região) 20

lango língua (anat.) 18 lasi deixar, largar, abandonar 14 laŭ conforme, segundo 22 laŭta alto (voz), forte (som) 22 lavi lavar 10 leciono lição, aula, ensinamento 1 legi ler 1 legomo legume, hortaliça 15

leono leão 17  lerni aprender, estudar 9 letero carta, epístola, missiva 5 levi elevar, erguer, levantar 22 li ele 2 libera livre, isento, franco 10

libro livro 1 lingvo língua, idioma, linguagem 21 lito cama, leito 4 litro litro 8 loĝi morar, habitar, residir, estar hospedado(a) 4 loko local, lugar, sítio, localidade 12 longa longo(a), comprido(a), extenso(a) 10

ludi brincar, jogar, tocar (instrumento) 8 lumi luzir, alumiar 14

lundo segunda-feira 7  luno lua 19 lupo lobo 21

M

magazeno loja, armazem18 majo maio10 mal- prefixo que indica antônimo, idéia contrária 3 malgraŭ apesar de, não obstante, a despeito de, malgrado 20 manĝi comer 7  manki faltar, escassear, minguar 13 mano mão 6  mansako bolsa (de mão) 22 mantelo capa, manto(a),  paletó (de mulher) 22 mardo terça-feira 7  marmelado doce de  frutas 12 maro mar 20 marto março 10 maŝino máquina 10 matematiko matemática 14

mateno manhã 10 matura maduro(a) 11 mem mesmo, próprio 17  membro membro 18 memori lembrar-se de, recordar-se de 18 (2) mentono queixo 18 merkredo quarta-feira 7  meti meter, pôr, colocar, botar 19 mezo meio, centro, metade 15 mezuri medir, mensurar 16  mi eu 1 mielo mel 20 mil mil 16  minuto minuto 7  moderna moderno(a) 22 momento momento, instante 22 monato mês 10 mondo mundo, orbe 20 mono dinheiro 15 monto monte 12 montri mostrar, apontar, assinalar 13 morgaŭ amanhã 7  morto morte 12

multaj muitos(as) 8 muro muro, parede 13 muso camundongo 12 muziko música 17 

N

-n desinência do acusativo 5,10,14 naĝi nadar 11 naskiĝi nascer 10 naturo natureza 16  naŭ nove 6  nazo nariz 6  ne não1 neĝo neve 19 nek nem 17  nenia de nenhum tipo, de nenhuma espécie 12 neniam nunca, jamais 12 nenie em nenhum lugar, nenhures 12 nenio nada 11 neniu ninguém, nenhum 11

nepo neto 19 ni nós 3 nigra negro(a), preto(a) 3 -nj- sufixo que forma apelidos de carinho  femininos 21 nokto noite 10 nomo nome 10 nova novo(a) 13 novembro novembro 10 nubo nuvem 20 nun agora, presentemente 5

nur somente, só 12

O

-o desinência do  substantivo 3 objekto obje(c)to 1 -obla sufixo que forma os multiplicativos (duobla - duplo) 16  -oble (duoble duplamente, duas vezes)16  ofte freqüentemente, amiúde 14 ok oito 6  okazi ocorrer, acontecer,  suceder 20 oktobro outubro 10 okulo olho6 

plaĉi agradar, aprazer 21 plafono te(c)to 13 planko piso, assoalho,  pavimento 2 planto planta 16  plej o(a) mais (superlativo) 9 plena pleno(a), cheio(a), 16  completo(a) 11 -onta sufixo que forma o pli mais (comparativo) 9  particípio a(c)tivo futuro plori chorar, prantear 12 (venonta - vindouro) 20 plu mais (em duração) 20 -op- sufixo que forma os plumo pena, pluma 2 numerais cole(c)tivos pluvo chuva 20 16  (triopo - trio) po por, à razão de... cada ordo ordem, arranjo, um 16  19 disposição pomo maçã, pomo 1 6  orelo orelha, ouvido por para, a fim de, por, -os desinência do futuro em troca dez 15 dos verbos7  por ke para que15 -ota sufixo que forma pordo porta4 o particípio passivo porko porco, suíno 14  futuro 20 porti levar, carregar, ovo ovo 14  portar 15 post depois de, após 7  poŝo bolso 22 poŝtmarko selo 10 pafi atirar, disparar 13 povi poder 8 pagi pagar 18 pravi ter razão 22 paĝo página, lauda 1 precipe  principalmente, pakaĵo pacote, embrulho,  sobretudo 20 bagagem 11 preĝejo local de oração 16  pano pão 8 preni pegar, tomar, pantalono calças 22 apanhar 11 papero papel 3 prepari preparar, pardoni perdoar, aprontar 12 desculpar, excusar 22 preskaŭ quase 17  parenco parente 9 preta pronto(a) 15 paro par, casal, parelha 16  preter por diante de, ao paroli falar 5 lado de 22 parto parte, parcela, prezenti apresentar,  porção 18 representar 22 pasi passar 17  pri sobre, acerca de, a patro pai, genitor 4 respeito de, a propósito peco pedaço, peça, de 14 bocado, naco 21 printempo primavera 11 pensi pensar 13 pro por (causa de), em per por meio de, por razão de 17  6 intermédio de problemo problema 14 permesi permitir, proksima próximo(a) 14 consentir 22 promeni passear 7  persono pessoa, propra próprio, pessoal,  personagem 15  peculiar 17  8 peti pedir proverbo provérbio 12 6  piedo pé pruno ameixa 15 pilko bola 22 prunti emprestar piro pêra 15 (pruntedoni - dar ol do que, que (comparativo) 9 ombro sombra 20 oni a gente, se (pronome  pessoal indefinido) 13 onklo tio 19 -ono sufixo que forma os numerais fra(c)cionários

P

emprestado; pruntepreni - tomar emprestado) 18 pulovero pulôver 22 pura puro(a), limpo(a) 11 puŝi empurrar, impelir, empuxar 22

R

radioaparato rádio 17  rakonti contar, narrar 14 rapide rapidamente, velozmente 7  re- prefixo que indica repetição, volta ao ponto de partida 18 reĝo rei 16  renkonti encontrar, achar 18 respondi responder, retribuir 8 respubliko república 21 resti ficar, restar,  permanecer, sobrar 11 restoracio restaurante 7  ricevi receber, obter,  ganhar 10 riĉa rico(a), abundante 15 ridi rir 12 rigardi olhar, mirar, observar, fitar 6  rikolti colher, ceifar, recolher 21 rimarki notar, observar, reparar, assinalar 20 ripozi repousar, descansar 10

rivero rio 16  robo vestido, beca, toga 22 romano romance 14 rozo rosa 1 ruĝa vermelho(a) 5

S

sabato sábado 7  saĝa sensato, sábio,  prudente, ajuizado, criterioso 17  sako saco, bolsa 18 salti saltar, pular 20 saluto saudação, cumprimento 7  saluton olá 7  same igualmente, idem 15 sana são, sadio 13 sata saciado, satisfeito,  farto 8 scii saber, conhecer 11

paĝo 105

se se (conjunção condicional) 15 sed mas, porém 2 seĝo cadeira, assento 20 seka seco(a), enxuto(a), árido(a) 22 sekundo segundo (parte de minuto ou de grau) 16  sekvi seguir, suceder 11 semajno semana 7  semi semear, plantar 21 sen sem 6  sendi enviar, mandar, remeter, expedir, despachar 10 senti sentir, experimentar 20

sep sete 6  septembro setembro 10 serĉi procurar, buscar, investigar 18 ses seis 6  sezono estação (do ano),  sazão 11 si se (pronome reflexivo da terceira pessoa) 10 sia seu(sua) 10 sidi estar sentado, ter assento 2 silenti calar, guardar  silêncio 13 simpla simples, singelo(a) 19

sinjoro senhor 22 skii esquiar 11 skribi escrever 5 slovaka eslovaco(a) 10 Slovakio Eslováquia 21 sola só, sozinho(a), único(a) 17  soldato soldado 13 somero verão 11 sonori soar, vibrar, tocar 13 spiri respirar, espirar 17  stacio estação (rodoviária,  ferroviária) 19 stalo estábulo, estrebaria 19

stari estar de pé 2 stelo estrela 19 strato rua 13 studento estudante (universitário) 17  stulta tolo, estulto, imbecil 17 

sub sob, debaixo de, por baixo de, abaixo de 3

paĝo 106

suĉi sugar, chupar, mamar tie lá, ali 5 17  tiel assim, dessa maneira 14 20 sudo sul tigro tigre 14 18 sufiĉe suficientemente timi temer, recear, ter sukero açúcar 17  medo, acanhar-se 18 suno sol 12 tio isso, aquilo 1 super acima de, por cima tiom tanto, em tal de 3 quantidade 13 superjaro ano bissexto 11 tiri tirar, puxar, sacar 22 supo sopa 15 sur sobre, em cima de 2 tiu esse(a), aquele(a) 5 tondi tosar, tosquiar, cortar com tesoura 13 tra através de, por entre 15 ŝafo carneiro 14 traktoro tra(c)tor 9 ŝati gostar de, estimar, tramo bonde, trilho  prezar 8 cavado 22 ŝi ela 2 tranĉi cortar com faca, ŝipo navio, barco, 19 embarcação, nau talhar, partir 13 ŝlosi fechar com chave 13 trans além de, do outro ŝpari economizar, poupar lado de 22 18 tre muito 11 ŝranko armário 4 tri três 1 ŝtato Estado 19 trinki beber 7  ŝtono pedra 20 tro demais, 22 ŝtrumpo meia excessivamente, ŝuo calçado, sapato 22 demasiado 22 trovi achar, encontrar 18 trunko tronco, caule 18 tunelo túnel 15 1 tablo mesa, távola turo torre 16  tablotuko toalha de tuta todo(a), total, mesa 15 inteiro(a) 9 tabulo tábua, prancha,  placa 2 tago dia 7  -u desinência do tamen todavia, contudo, imperativo dos verbos 8  porém, entretanto, no -ujo sufixo que indica entanto 18 continente total, árvore taso xícara 12 ou país 19, 21 teatro teatro 22 -ulo sufixo que indica o telero prato 12  ser caracterizado pela televido televisão 14 idéia contida na raiz da tempo tempo (duração,  palavra 17  música e gramática) 12 -um- sufixo sem tero terra, solo, chão 16   significação própria 21 terpomo batata 15 unu um1 tia tal, de tal espécie 12 urbo cidade, município 4 tial por isso, por esse -us desinência do modo motivo, por essa razão 14 condicional (futuro do tiam então, naquele  pretérito)15 tempo, naquela ocasião uzi usar, empregar 20 12

Ŝ

T

U

V

 vagono vagão10  vango face, bochecha 18  varma quente, caloroso(a), acalorado(a) 11  vazo vaso 5  veki acordar, despertar 12  vendi vender 18  vendredo sexta-feira 7   veni vir 13  vento vento 16   ventro ventre, barriga, abdômen, pança 18  verda verde 11  vero verdade 13  vespero tarde/noite 10  vesto veste, vestido, vestimenta, roupa, roupagem, traje 12  vetero tempo (condição atmosférica) 14  veturi andar em veículo, viajar 10  vi você, tu1  viando carne 15  vico vez, turno, fila 16   vidi ver, presenciar 10  vidvo viúvo 19  vilaĝo aldeia, povoado 19  vino vinho 16   vintro inverno 11  viro homem, varão, macho 4  vitro vidro 18  vivi viver 11  vizaĝo rosto, cara,  semblante18  viziti visitar 17   voĉo voz, voto13  vojaĝi viajar 20  vojo caminho, via, estrada20  voki chamar 21  voli querer 8

Z

zoologia zoologia17  zorgi cuidar, zelar, tutelar 17 

Vocabulário Português-Esperanto O número após cada palavra em Esperanto indica em que lição a palavra apareceu pela primeira vez.

A

a gente, se (pronome pessoal indefinido) oni 13 a, para (preposição) al  5 abelha abelo 19 abril aprilo 10 acariciar, afagar karesi 19 achar, encontrar trovi 18 acima de, por cima de  super  3 acordar, despertar veki 12 açúcar  sukero 17  afavelmente afable 18 agora mesmo, neste instante (passado), recém (prefixo)  ĵus 22 agora, presentemente nun 5 agosto aŭgusto 10 agradar, aprazer  plaĉi 21 agradavelmente agrable 16  agradecer danki 17  água akvo 3 ainda, mais ankoraŭ 8 ajudar, socorrer, auxiliar helpi 14 álcool alkoholo 17  aldeia, povoado vilaĝo 19 alegrar-se, regozijar-se  ĝoji 16  alegre, gaio  gaja 20 além de, do outro lado de trans 22 algo, alguma coisa io 11 algum, alguém, uma pessoa iu 11 algum, de alguma espécie ia 12 alguns, algumas kelkaj  13 alto (voz), forte (som) laŭta 22 alto(a) alta 9 amanhã morgaŭ 7  amar, gostar de ami 5 amarelo(a)  flava 11 ambos ambaŭ 18 ameixa  pruno 15 América  Ameriko 22 amigo amiko 5 andar em veículo, viajar veturi 10 andar, pavimento etaĝo 22 anedota anekdoto 16  animal animalo 16  ano  jaro 8 ano bissexto  superjaro 11

antes de, diante de, na frente de antaŭ 7  ao menos almenaŭ 15 ao redor de, em torno de, em  volta de ĉirkaŭ 15 aparecer, surgir aperi 19 apesar de, não obstante, a despeito de, malgrado malgraŭ 20 apetite apetito 12 aprender, estudar lerni 9 apresentar, representar  prezenti 22 ar aero 16  arder, queimar-se bruli 14 armário  ŝranko 4 árvore arbo 3 asno, burro, jumento azeno 14 assim, dessa maneira tiel  14 assobiar, apitar, apupar  fajfi 13 até, até que  ĝis 10 até, mesmo, também eĉ  20 atirar, disparar  pafi 13 através de, por entre tra 15 automóvel aŭto 10 autor aŭtoro 22 avô avo 4 azul  blua 20

B

banco benko 13 banhar bani 12 batata terpomo 15 bater, golpear, percutir  frapi 21 bebê bebo 17  beber trinki 7  beijo kiso 12 belo(a), formoso(a), bonito(a) bela 3 bicho , animal  besto 1 bicicleta biciklo 11 bilhete bileto 22 blusa bluzo 22 boca buŝo 6  bola  pilko 22 bolo kuko 15 bolsa (de mão) mansako 22 bolso  poŝo 22 bom(boa) bona 3 bombom bombono 17  bonde, trilho cavado tramo 22 boné, boina, gorro, barrete,

solidéu ĉapo 6  botão butono 21 braço brako  16  branco(a)  blanka 3 breve(mente), logo baldaŭ 15 brilhar, fulgir, luzir brili 12 brincar, jogar, tocar (instrumento) ludi 8 Bulgária  Bulgario 21

C

cabeça kapo 6  cabelo, pelo haro 6  cabra kaprino 21 cadeira, assento  seĝo 20 café kafo 11 cair, tombar, ruir  fali 20 calar, guardar silźncio  silenti 13 calçado, sapato  ŝuo 22 calças  pantalono 22 calendário kalendaro 10 cama, leito lito 4 caminho, via, estrada vojo 20 camisa ĉemizo 21 campo kampo 15 camundongo muso 12 cansado(a), fatigado(a) laca 11 cantar, entoar kanti 18 cão, cachorro hundo 2 capa, manto(a), paletó (de mulher) mantelo 22 capturar, apanhar, captar kapti 19 carne viando 15 carneiro  ŝafo 14 caro(a), querido(a), prezado(a) kara 10 carta, epístola, missiva letero 5 cartão postal bildkarto 10 casa domo 3 cavalo ĉevalo 1 cem cent  9 cereja ĉerizo 20 cerveja biero 8 cessar, parar ĉesi 20 cesta, balaio korbo 18 céu ĉielo 19 chama, flama, labareda  flamo 20 chamar voki 21 chefe ĉefo 19

chocolate ĉokolado 3 chorar, prantear  plori 12 chuva  pluvo 20 cidade, município urbo 4 cigarro cigaredo 22 cinco kvin 6  cinema (lugar) kinejo 22 cinzento(a)  griza  20 claro(a), luminoso(a) hela 20 claro(a), nítido(a), límpido(a) klara 20 classe, camada (social) klaso 9 coisa, negócio afero 15 coisa, obje(c)to aĵo 17  cole(c)cionar, arrecadar, recolher kolekti 16  cólera, ira kolero 21 colher kulero 13 colher, ceifar, recolher rikolti 21 com kun 6  comećo komenco 10 comer manĝi 7  como se, como que kvazaŭ  21 como, de que modo kiel  7  completar, preencher kompletigi 11 complicado(a) komplika 19 comprar aĉeti 18 compreender, entender kompreni 15 conforme, segundo laŭ 22 conhecer, saber koni 13 contar, narrar rakonti 14 contra, em frente de, defronte de kontraŭ 15 copo  glaso 3 cor koloro 11 coração koro 18 coroa krono 18  6  corpo korpo correr kuri 7  corresponder korespondi 10 cortar com faca, talhar, partir tranĉi 13 cosinhar, cozer (ao fogo) kuiri 12 costurar, coser, pontear kudri 13 couve brasiko 15 crer, acreditar kredi 18 crescer, aumentar kreski 17  criança, infante, guri infano 8

paĝo 107

criticar, censurar kritiki  22 cuidar, zelar, tutelar zorgi 17  cujo, de quem, do qual kies 13 custar, importar em (valor) kosti 18

D

danćar, bailar danci 12 dar doni 8 data dato 10 de de 5 de (quando exprime relação de quantidade, medida, peso) da 8 de nenhum tipo, de nenhuma espécie nenia 12 de todo tipo, de toda espécie, de toda qualidade ĉia 12 de, dentre (indica origem, proveniźncia, composićčo) el  9 decidir decidi 19 dedo  fingro 6  deixar, largar, abandonar lasi 14 demais, excessivamente, demasiado tro 22 dente dento 12 depois de, após  post  7  desejar, pretender deziri 14 desenhar, traçar desegni  18 dever, ter obrigação de devi 12 dez dek  6  dezembro decembro 10 dia tago 7  diamante diamanto 19 dinheiro mono 15 dire(c)tor direktoro 19 direito(a), destro(a) dekstra 15 diverso(a) diversa 15 dizer diri 8 do que, que (comparativo) ol  9 doce de frutas marmelado 12 doce, meigo(a) dolĉa 17  doer dolori 16  dois(duas) du 1 domingo dimanĉo 7  dormir dormi 8 dorso, costas dorso 18 duplamente, duas vezes duoble 16  durante, enquanto, ao passo que dum 19

E

e (conjunção) kaj  1 ébrio, bêbado ebria 21

paĝo 108

economizar, poupar  ŝpari 18 egoísta egoista  20 eis, eis aqui, eis aí, ora... ora  jen 19 ela  ŝi 2 ele li 2 elé(c)trico(a) elektra 6  eles, elas ili 3 elevar, erguer, levantar levi 22 em algum lugar, algures ie 12 em nenhum lugar, nenhures nenie 12 em toda parte, em todo lugar ĉie 12 em vez de anstataŭ 21 em, dentro de en 3 embora, ainda que, apesar de kvankam 18 emprestar  prunti 18 empurrar, impelir, empuxar  puŝi 22 encantador(a), atraente, fascinante ĉarma 14 encontrar, achar renkonti 18 endereço adreso 10 então, naquele tempo, naquela ocasião tiam 12 entre, no meio de inter  9 enviar, mandar, remeter, expedir, despachar  sendi 10 errar, enganar-se, equivocarse erari 9 erva herbo 16  esconder, ocultar, dissimular kaŝi 20 escrever  skribi 5 escutar aŭskulti 5 eslovaco(a)  slovaka 10 Eslováquia Slovakio 21 esperança espero 20 esperar, aguardar atendi 19 esquecer, olvidar  forgesi 18 esquiar  skii 11 esse(a), aquele(a) tiu 5 estábulo, estrebaria  stalo 19 estação (do ano), sazão  sezono 11 estação (rodoviária, ferroviária)  stacio 19 Estado  ŝtato 19 estar de pé  stari 2 estar deitado(a), jazer kuŝi 12 estar sentado, ter assento  sidi 2 este ĉi tiu 14 estrangeiro(a), alheio(a)  fremda 20 estrela  stelo 19

estudante (universitário)  studento 17  eu mi 1 excursão ekskurso 16  externamente ekstere 22

F

fábrica  fabriko 9 fábula ,  fabelo 21 face, bochecha vango 18 fácil  facila 13 falar  paroli 5 faltar, escassear, minguar manki 13 família  familio 4 farinha  faruno 21 fazer, confeccionar  fari 6  fechar com chave  ŝlosi 13 fechar, cerrar  fermi 8 feliz  feliĉa 14 férias  ferioj  20 festa, festejo  festo 22 fevereiro  februaro 10 ficar, restar, permanecer, sobrar resti 11 filho  filo 9 filhote, filho ido 14 filme  filmo 14 fim  fino 10 flor  floro 1 fluir  flui 19 fogo  fajro 14 folha  folio 11 fora de, (prefixo extra) ekster  22 fora, exceto, além de, menos, salvo krom 17  forjar  forĝi 21 forno, fogão  forno 14 forte, potente, vigoroso(a)  forta 14 frase  frazo 22 freqüentemente, amiúde ofte 14 fresco(a), recente, novo(a)  freŝa 19 fronte, testa  frunto 18 fruta  frukto  1 fumar  fumi 22 fundo  fundo 20 fungo, cogumelo  fungo 19

G

galinha kokino 14 garfo  forko 13  garrafa botelo 8 gato kato 1

gazeta, folha, jornal periódico  gazeto 14 geografia  geografio 14 giz, cré kreto 13 gostar de, estimar, prezar  ŝati 8 gosto, sabor  gusto  13 gramática  gramatiko 1 grande ega 12 grande  granda 3 gravata kravato 15 grave, importante, relevante  grava 22 gritar, berrar, clamar krii 19 guardanapo buŝtuko 15

H

história historio 14 hoje hodiaŭ 7  homem (ser humano) homo 1 homem, varčo, macho viro 4 hora horo 5 horizonte horizonto 20 hóspede (recebido), visita  gasto 15 hotel hotelo 19

I

idade aĝo 9 idoso(a) aĝa 9 igualmente, idem  same 15 imagem, figura, gravura bildo 9 incomodar, importunar  ĝeni 22 inglês angla 21 instruir, ensinar, lecionar instrui 9 instrumento ilo 13 intercambiar, trocar com interŝanĝi 10 interessante interesa 14 inverno vintro 11 ir, caminhar, andar iri 5 irmão  frato 8 isso, aquilo tio 1

J

 já  jam 12  janeiro  januaro 10  janela  fenestro 4  jaquetão, paletó (masculino)  jako 22  jardim  ĝardeno 3  jovem, novo(a)  juna 4  julho  julio 10  junho  junio 10

 juntar-se, filiar-se aliĝi 11  junto a, ao pé de, na casa de ĉe 9

L

22  5

lá, ali tie lado, flanco  flanko  18 lamentar, sentir, ter pena bedaŭri 21 lâmpada, candela lampo 3 lanćar, atirar, arremessar  ĵeti 22 lápis krajono 2 lar, casa, domicílio hejmo 10 latir, ladrar  boji 14 lavar lavi  10 leão leono 17  legume, hortaliça legomo 15 leite lakto  8 lembrar-se de, recordar-se de memori 18 (2) ler legi 1 levar, carregar, portar  porti  15 lição, aula, ensinamento leciono  1 limão citrono 11 língua (anat.) lango 18 língua, idioma, linguagem lingvo 21 litro litro 8 livre, isento, franco libera 10 livro libro 1 lobo lupo 21 local de oração  preĝejo  16  local, lugar, sítio, localidade loko 12 logo, então, pois, portanto do 18 loja, armazem magazeno  18 longe  for  17  longo(a), comprido(a), extenso(a) longa 10 louro(a) blonda 17  lua luno 19 luzir, alumiar, lumi 14

M

mão mano 6  máquina maŝino 10 mar maro 20 março marto 10 margem, borda, costa bordo

maçã, pomo  pomo 1 maduro(a) matura 11 maio majo 10 mais (comparativo)  pli 9 mais (em duração)  plu 20 mal, apenas, logo que apenaŭ  21 manhã mateno  10 manteiga butero 12

marido, esposo, cônjuge edzo 17  mas, porém  sed  2 matemática matematiko  14 medir, mensurar mezuri 16  meia  ŝtrumpo  22 meio, centro, metade mezo 15 mel mielo 20 membro membro  18 membro, integrante ano 9 menino, garoto knabo 4 mês monato 10 mesa, távola tablo 1 mesmo, próprio mem 17  meter, pôr, colocar, botar meti 19 mil mil  16  minuto minuto 7  moderno(a) moderna 22 momento, instante momento  22 monte monto 12 morango  frago 20 morar, habitar, residir, estar hospedado(a) loĝi 4 moreno, castanho bruna 5 morte morto 12 mostrar, apontar, assinalar montri 13 muito tre 11 muitos(as) multaj  8 mundo, orbe mondo 20 muro, parede muro 13 música muziko 17 

N

nada nenio 11 nadar naĝi 11 não ne 1 nariz nazo 6  nascer naskiĝi 10 natureza naturo 16  navio, barco, embarcação, nau  ŝipo 19 negro(a), preto(a) nigra 3 nem nek  17  neto nepo 19 neve neĝo 19 ninguém, nenhum neniu 11 noite nokto 10 noivo  fianĉo 19

nome nomo 10 nós ni 3 notar, observar, reparar, assinalar rimarki 20 nove naŭ 6  novembro novembro 10 novo(a) nova 13 nunca, jamais neniam 12 nuvem nubo 20

O

o(a) mais (superlativo)  plej  9 o, a, os, as la (artigo definido)2 obje(c)to objekto  1 ocorrer, acontecer, suceder okazi 20 oito ok  6  olá  saluton  7  olhar, mirar, observar, fitar rigardi 6  olho okulo 6  onde kie 2 ônibus (br aŭtobuso  ), autocarro (pt)22 ontem hieraŭ 7  ordem, arranjo, disposição ordo 19 orelha, ouvido orelo 6  ou aŭ 10 outono aŭtuno 11 outro(a) alia 14 outubro oktobro 10 ouvir aŭdi 17  ovo ovo 14

P

pacote, embrulho, bagagem  pakaĵo  11 pagar  pagi  18 página, lauda  paĝo  1 pai, genitor  patro  4 país, terra (regičo) lando 20 pão  pano  8 papel  papero  3 par, casal, parelha  paro 16  para que  por ke  15 para, a fim de, por, em troca de  por  15 parar, deter-se halti 6  parente  parenco  9 parte, parcela, porção  parto  18 passar  pasi  17  passar (de saúde),  farti 7   pássaro, ave birdo 13 passear  promeni  7  pátio, quintal, terreiro

korto 13 pé  piedo 6  pedaćo, peća, bocado, naco  peco 21 pedir  peti 8 pedra  ŝtono  20 pegar, tomar, apanhar  preni 1 peito brusto 18 peixe, pescado  fiŝo 19 pena, pluma  plumo 2 pensar  pensi  13 pentear kombi 13 pequeno(a) eta 12 pêra  piro 15 perdoar, desculpar, excusar  pardoni  22 perguntar, indagar, questionar demandi 8 permitir, consentir  permesi  22 perna kruro 18 perto de, junto de, ao pé de apud  3 pescoćo, colo, gargalo kolo 6  pessoa, personagem  persono 15

piso, assoalho, pavimento  planko 2 planta  planto 16  pleno(a), cheio(a), completo(a)  plena 11 poder  povi  8 poltrona  fotelo 14 por (causa de), em razão de  pro 17  por diante de, ao lado de  preter  22 por isso, por esse motivo, por essa razão tial  14 por meio de, por intermédio de per  6  por que kial  8 por vezes, à vezes  foje 16  por, à razão de... cada um  po 16  porco, suíno  porko  14 porque, pois que, visto que, uma vez que, porquanto ĉar  7  porta  pordo 4 possivelmente eble 18 prato telero  12 precisar, necessitar bezoni 17  prematuro, precoce  frua  22 preparar, aprontar  prepari  12 preposićčo de sentido indefinido  je 10 prestar atenção atenti  22 primavera  printempo  11

paĝo 109

primo kuzo 19 principal ĉefa 18 principalmente, sobretudo  precipe  20 problema  problemo  14 procurar, buscar, investigar  serĉi  18 pronome pessoal ele e ela (neutros) para objetos e animais  ĝi  3 pronto(a)  preta  15 propenso(a) ema  18 próprio, pessoal, peculiar  propra  17  provérbio  proverbo 12 próximo(a)  proksima 14 pulôver  pulovero 22 puro(a), limpo(a)  pura 11

Q 

qualidade kvalito 17  qualidade, atributo eco 17  qualquer que seja ajn 14 quando kiam 10 quanto(s), que quantidade kiom 6  quarta-feira merkredo 7  quarteirão, bairro kvartalo 22 quarto, sala, aposento ĉambro 4 quase  preskaŭ  17  quatro kvar  6  que (conjunção) ke 13 que, o que, que coisa kio  1 que, qual, que espécie de kia  3 que, quem, o qual kiu 3,5 queijo  fromaĝo 12 queixo mentono 18 quente, caloroso(a), acalorado(a) varma 11 querer voli 8 quilograma kilogramo 8 quilômetro kilometro 22 quinta-feira  ĵaŭdo  7 

R

rádio radioaparato 17  ramo, galho, ramal, ramificação branĉo 20 rapidamente, velozmente rapide 7  receber, obter, ganhar ricevi 10

rei reĝo

 16 

paĝo 110

relógio horloĝo 12 repousar, descansar ripozi 10 república respubliko 21 respirar, espirar  spiri  17  responder, retribuir respondi 8 restaurante restoracio 7  rico(a), abundante riĉa 15 rio rivero 16  rir ridi 12 romance romano 14 rosa rozo 1 rosto, cara, semblante vizaĝo 18 rua  strato  13

S

sábado  sabato  7  saber, conhecer  scii  11 saciado, satisfeito, farto  sata  8 saco, bolsa  sako  18 saia  jupo  22 saltar, pular  salti  20 são, sadio  sana  13 saudação, cumprimento  saluto  7  se (conjunção condicional)  se 15 se (pronome reflexivo da terceira pessoa)  si 10 seco(a), enxuto(a), árido(a)  seka  22 seguir, suceder  sekvi  11 segunda-feira lundo 7  segundo (parte de minuto ou de grau)  sekundo  16  seis  ses  6  selo  poŝtmarko 10 sem  sen  6  semana  semajno  7  semear, plantar  semi  21 sempre ĉiam 12 senhor  sinjoro  22 sensato, sábio, prudente, ajuizado, criterioso  saĝa  17  sentir, experimentar  senti  20 ser, estar esti 1 sete  sep  6  setembro  septembro 10 seu(sua)  sia  10 sexta-feira vendredo 7  sim  jes  2 simples, singelo(a)  simpla  19 só, sozinho(a), único(a)  sola  17 

soar, vibrar, tocar  sonori  13 sob, debaixo de, por baixo de, abaixo de  sub 3 sobre, acerca de, a respeito de, a propósito de  pri  14 sobre, em cima de  sur  2 sol  suno  12 soldado  soldato  13 solteiro, celibatário  fraŭlo  17  sombra ombro 20 somente, só nur  12 sopa  supo 15  soprar  blovi 16  sorvete  glaciaĵo  22 suficientemente  sufiĉe  18 sugar, chupar, mamar  suĉi  17  sul  sudo  20

T

tábua, prancha, placa tabulo 2 tagarelar babili 13 tal, de tal espécie tia  12 também ankaŭ 2 tanto, em tal quantidade tiom 13 tarde/noite vespero 10 te(c)to  plafono  13 teatro teatro 22 televisão televido 14 temer, recear, ter medo, acanhar-se timi 18 tempo (condição atmosférica) vetero 14 tempo (duração, música e gramática) tempo 12 ter a bondade de bonvoli 22 ter aspecto de, ter apar aspekti 21 ter razão  pravi  22 ter, possuir havi 5 terça-feira mardo 7  terra, solo, chão tero 16  tigre tigro 14 tio onklo 19 tirar, puxar, sacar tiri 22 toalha de mesa tablotuko 15 todavia, contudo, porém, entretanto, no entanto tamen 18 todo(a), total, inteiro(a) tuta 9 todo, cada um, cada qual ĉiu 11 tolo, estulto, imbecil  stulta  17  torre turo 16 

tosar, tosquiar, cortar com tesoura tondi 13 tra(c)tor traktoro 9 trabalhar, laborar, lidar labori 6  três tri  1 tronco, caule trunko 18 tudo, todas as coisas ĉio 11 túnel tunelo  15

U

um unu 1 um dia, uma vez, outrora iam  12 um pouco, um tanto, uma certa quantidade iom  13 usar, empregar uzi  20

V

vaca bovino 14  vagão vagono 10  varrer, vassourar balai 13  vaso vazo 5  vender vendi 18  vento vento 16   ventre, barriga, abdômen, pança ventro 18  ver, presenciar vidi 10  verão  somero  11  verdade vero 13  verde verda 11  vermelho(a) ruĝa 5  veste, vestido, vestimenta, roupa, roupagem, traje vesto 12  vestido, beca, toga robo 22  vez, turno, fila vico 16   viajar vojaĝi 20  vidro vitro 18  vinho vino 16   vir veni 13  visitar viziti 17   viúvo vidvo 19  viver vivi 11  voar  flugi  13  você, tu vi 1  voz, voto voĉo 13

X

xícara taso 12

Z

zoologia zoologia 17 

Páginas na Internet

com mais conteúdos e informações sobre o Esperanto Brazila Esperanto-Ligo: www.esperanto.org.br Portugala Esperanto-Asocio: www.esperanto.web.pt Associação Mundial de Esperanto: www.uea.org Informações sobre o Esperanto em 63 línguas: www.esperanto.net Cursos de Esperanto: www.lernu.net; www.cursodeesperanto.com.br Juventude Esperantista: www.tejo.org Sítios para professores e estudantes: www.edukado.net; http://ikso.net/ilei Enciclopédia livre em Esperanto: http://eo.wikipedia.org/ e-livros em Esperanto: http://esperantujo.org/eLibrejo/; http://donh.best.vwh.net/Esperanto/ Literaturo/literaturo.html Loja de artigos sobre o Esperanto: www.uea.org/katalogo; http://retbutiko.esperanto.be/ Música em Esperanto:  http://www.musicexpress.com.br/; http://www.vinilkosmo.com/ Base de dados sobre cultura e arte esperantista:  http://artista.ikso.net/ Informações sobre o Esperanto: http://informado.net/; http://ikso.net/ric; www.esperanto.net; http://dmoz.org/World/Esperanto/; www.startu.net Google em Esperanto:  http://www.google.com/intl/eo/ Serviço de hospedagem: http://www.tejo.org/ps/ Dicionários: www.la-vortaro.net; www.purl.org/net/voko/revo; http://www.uni-leipzig.de/ esperanto/voko/revo/ Informações meteorológicas em Esperanto: http://esperanto.wunderground.com/global/ S1.html Calendário de eventos de Esperanto:  http://www.eventoj.hu/kalendar.htm Emissões de rádio em Esperanto:   http://www.radio.com.pl/polonia/audio.asp?rid=11; www. tejo.org/uea/Radioj_En_Esperanto; www.radioarkivo.org DVD sobre o Esperanto: www.esperantodvd.net Bibliotecas e museus: www.esperanto.net/veb/ ; www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/eo; www.biblbut.org; www.ic-herzberg.de; www.jei.or.jp/hp/esp/htm; www.uea.org/kiu/biblioteko. html; www.uea.org/dokumentoj/bhh/reta_muzeo.html; www.aliaflanko.de/urbo/samarkand/ muzeo.html Centros culturais esperantistas: www.ne.jp/asahi/e-domo/e-domo/2004.htm; www.kvinpetalo. org; www.ic-herzberg.de Serviço Mundial de Correspondência: www.multimania.com/kosomo Proje(c)to educacional Interkulturo: www.interkulturo.net Revistas na internet: www.liberafolio.org; www.abonu.com;http://esperanto.china.org.cn.world/ index.htm

paĝo 111

Enhavo – Conteúdo Prefácio  .........................................................................................................................5 1. Unua leciono: Estas, kaj, ne, kio, tio. ........................................................... 7  Alfabeto do Esperanto. 2. Dua leciono: ĉu, jes, ne, sed, ankaŭ, la, kie, sur, li, ŝi. .............................. 11   Konversacio. 3. Tria leciono: Kia, mal-, en, apud, sub, super, kiu, mi, vi, li, ŝi, ĝi, . .......... 15 ni, vi, ili. Konversacio. 4. Kvara leciono: Mia, via, lia, ŝia, nia, ilia, -ino, -j. .................................... 20 La familio. Vamos brincar!  5. Kvina leciono: Al, de, nun, tiu, tie, havas ... -n. ............................................24 En la ĉambro. Vamos brincar!  6. Sesa leciono: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, kiom, kun, sen, per. .................... 28 La homa korpo. Anekdoto. 7. Sepa leciono: -as, -is, -os, semajno, antaŭ, post, kiel, ...-e, ĉar. ............... 31   Konversacio. 8. Oka leciono: -i, -u, da, ge-, kial, ĉar. .......................................................... 35 Malgranda knabo. Vamos brincar!  9. Naŭa leciono: -ejo, -isto, -anto, ĉe, inter, el, pli, plej,   .............................. 41 malpli, malplej. Numeraloj ( Numerais). Nia familio. 10. Deka leciono: Kalendaro, kiam, kiom, kioma, je, dato, .......................... 47 -aro, ĝis, si, sia. Peter skribas leteron. 11. Dek-unua leciono: Io, ĉio, nenio, iu, ĉiu, neniu, -ig-, -iĝ-. ...................... 52 La sezonoj. La jaro. La semajno. Vamos brincar!  12. Dek-dua leciono: Tia, ia, ĉia, nenia, ie, ĉie, nenie, iam, .......................... 57 ĉiam, neniam, -eg-, -et-. Mateno. Proverboj. 13. Dek-tria leciono: -ilo, ek-, kies, ke, oni, tiom, iom. ................................. 61 En la klaso. 14. Dek-kvara leciono: -ido, kien? –...-n, pri, tial, tiel, ajn, ĉi. ...................... 65 Vespero. Proverboj. Vamos brincar!  ..........69 15. Dek-kvina leciono: Por, por ke ... -u, ke ... -u, tra, ĉirkaŭ, kontraŭ, se ... -us. Tagmanĝo. 16. Dek-sesa leciono: -ono, po, -opo, -ad-, -obl-, -foje. .................................73 Horloĝo. Ekskurso al la naturo. Anekdoto.

paĝo 112

17. Dek-sepa leciono: Rigardi-vidi, aŭskulti-aŭdi, paroli-diri, . ......................77 -aĵo, pro, -eco, -ulo, for. La vivo de la homo. Proverboj. En zoologia ĝardeno (Zoo). 18. Dek-oka leciono: Kvankam, tamen, -em-, -ebl-, re-, dis-. .........................81 En la magazeno. La homa korpo. 19. Dek-naŭa leciono: -ant-, -at-, bo-, -estro, -ujo. La parencoj. Proverboj. En la vilaĝo. ................................................................85 20. Dudeka leciono: -int-, -ont-, -it-, -ot-. ............................................................89 Proverboj. Kanto de l’ espero. Somero. 21. Dudek-unua leciono: -ind-, -um-, -nj-, -ĉj-, anstataŭ, apenaŭ, ...............93 kvazaŭ. Proverboj. La sep kapridoj. 22. Dudek-dua leciono: Trans, preter, ekster, laŭ, ĵus. .....................................97 La ĉiutaga Esperanto. Vestaĵoj.

Vocabulário Esperanto-Português  .....................................................................102 Vocabulário Português-Esperanto  .....................................................................107 Páginas na Internet  ................................................................................................111 Conteúdo ....................................................................................................................112 Preposições ilustradas  ...........................................................................................114

Stano Marček

Esperanto em método ilustrado Editor Stano Marček, Martin, Eslováquia Composição e desenho gráfico: autor Ilustrações: Linda Marčeková Traduzido por Ismael M. A. Ávila Primeira edição em 2009 ISBN 978-80-969667-7-6

paĝo 113

Preposições ilustradas Al

Ĉe

Antaŭ

Ĉirkaŭ

Apud

Da

En

Ekster

De

ĝis

El

Inter

paĝo 114

Je

Kontraŭ

Kun

Malgraµ

Por

Per

Post

Pro

Super

Po

Preter ’

Sen

Sur

Tra

Pri

Sub

Trans

paĝo 115