ARALIN 1: DEMAND LAYUNIN:
Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik na nakaaapekto sa demand
LECTURE: I.
ANG KONSEPTO NG DEMAND
Ang demand ay tumutukoy sa dami ng produkto o serbisyo na gusto at kayang bilhin ng mamimili sa iba’t ibang presyo sa isang takdang panahon. A. BAT BATAS NG NG DEMAND DEMAND
May inverse o magkasalungat na ugnayan ang presyo sa produkto. Ang ceteris paribus ang quantity demanded ng isang produkto. nagsasabing ang presyo lamang ang salik na nakaaaoekto sa pagbabago ng quantity demanded at wala nang ibang nakaaapekto o nakapagpapabago rito. Tuwing ikaw o ang iyong pamilya ay bibili ng isang produkto o serbisyo, unang tinitingnan at pinagbabatayan ay ang presyo. Dalawang onseptong Nagpapaliwanag Nagpapaliwanag sa Magkasalungat o Inverse na !gnayan ng "resyo at Quantity Demanded:
1. Substitution efect # kapag tumaas ang presyo ng isang
produkto, ang mga mamimili ay hahanap ng pamalit pamalit na mas mura. Hal. ung mahal na ang presyo ng Slurpee , mas marami na ang bibili ng Gulp. # kapag mababa ang presyo, mas mataas 2. Income Efect # ang kakayahan ng kita ng taong makabili ng mas marami. $
Hal . ung mura ang kilo ng bigas, marami nang tao ang makakabili ng mas maraming bigas.
B. DEMAN DEMAND D SCHEDU SCHEDULE LE %sa itong talaang nagpapakita ng damo na kaya at gustong bilhin
ng mgamamimili sa magkakaibang magkakaibang presyo.
&A'%M(A)A N* D+MAND &+D!'+ Demand hedule "ara sa "andesal Presyo b!" #$rso "hp / "hp $ "hp 2 "hp 4 "hp 3 "hp 1
%&'"$"y De(')e) 0/ 1/ 3/ 4/ 2/ $/
De(') C&r*e Ang )e(') +&r*e ay ang graph na naglalarawan ng kaugnayan sa pagitan ng presyo ng isang tiyak na kalakal at ang halaga ng mga ito na ang mga mamimili ay handang bilihin at may kaya sa pagbili pagbili sa mga na ibinigay ibinigay na presyo. presyo.
2
%sang halimbawa ng Demand urve
5uantity 0 1 1 3 3 4 4 2 2 $ $ / $/
2/
4/
3/
1/
o y s e r
Ang paggalaw sa kurba mula punto A papuntang punto ( makikita sa pagbaba ng presyo mula sa limang piso pababa ng apat na piso ang demand ay tataas. Ib P', Sl$- ' N-#e-"o s De(') Ml$b' s Presyo
K$" # ang pagbabago ng kita ng isang tao ay maaring makapagpabago ng demand para sa isang partiular na produkto na kanyang kinokonsumo. a pagtaas ng kita ng isang tao tumataas din ang kanyang kakayahan na bumili ng mas maraming produkto. *ayun din naman sa pagbaba ng kita ang
kaniyang kakayahang bumili ng produkto ay nababawasan. apag dumadami ang demand sa mga produkto dahil sa pagtaas ng kita ang mga produktong ito ay maituturing na normal goods . apag in6erior goods naman ang tawag sa mga produktong tumataas ang demand kasabay sa pagbaba ng kita. bibilihin kapag na P'ls # Naayon sa panlasa ng mamimili ang produktong bibilihin satis6y ang onsumer sa produkto ay tataas ang demand dito. ung mas marami ang demand mo sa tsokolate ay mas tatataas ang demand mo dito. D($ ', (($($l$ # maari ding magpataas ng demand ng individual ang tinatawag na bandwagon bandwagon e7et. a bandwagon e7et e7et kapag uso ang isang isang produkto mahihikayat kang bilihin ito o di kaya napapagaya ka kaya tumataas ang demand sa isang produkto. 4 Presyo ', (,-&,'y ' #ro)&-"o s #,-o's&(o - magkaugnay ang produkto sa pagkonsumo kung ito ay komplementaryo o pamalit sa isa’t isa. Ang komplementaryo ay ang mga produktong sabay na gimagamit at hindi ito magagamit ng wala ang isa. %sang halimbawa ay kutsara at tinidor. Ang substitute ay mga produktong maaaring magkaroon ng alternatibo. %sang halimbawa kapag walang ethup ethup ay Mangtomas ang gagamitin mo. I's' ', (, (($($l$ s #resyo s $'r# # ung inaasahan ng mamimili na tataas ang presyo ng isang produkto ay sa susunod na araw nalamang siya mamimili kapag ito ay bumaba na , kapag naman inaasahan ng mamimili na bababa ang presyo ng isang produkto ay bibili ito ng marami. A', P,l$#" ', De(') C&r*e /o S$0"$', o0 "e De(') C&r*e
Ano nga ba ang hi6ting o6 the demand urve8 Ang demand urve ay nagbabago depende sa babaguhing salik na hindi presyo. May dalawang klase ng pagbabago ito ang paglipat ng demand urve sa kanan at paglipat ng demand urve sa kaliwa. inasabing ang demand urve ay papunta sa kanan kung ang babaguhing salik na hindi presyo ay nakapagpapadulot sa pagtaas ng demand. amantalang ang demand urve ay papunta sa kanan kung ang babaguhing salik na hindi presyo ay nakapagdudulot ng pagbaba ng demand. %sa sa maaaring halimbawa ng paglipat ng demand urve sa kanan ay kunyari binigyan na ng pahintulot ang mga may sakit na gumamit ng n g drug tataas ang demand dahil legal na ito. Ang halimbawa naman para sa demand urve na papunta sa kaliwa ay ang pagbabawal gumamit ng sigarilyo sa ibang lugar. (ababa ang demand ng sigarilyo dahil limitado na ang lugar na maaring manigarilyo sila.
M"l$'o', P,##sy s P,"&,o' s (, P,bb,o ', Sl$- ' N-#e-"o s De(') Alam natin na ang presyo ay isa sa mga salik na nakaaapekto sa demand. Ngunit, napakarami pang bagay na nakaaapekto dito bukod sa salik na ito. asabay ng mga salik na ito ay ang patuloy na pagbabagong naidudulot ng mga ito sa ating mga konsyumer.
3
Mga "osibleng Tanong sa Aralin9 "aano tayo MATA'%N:N* makakatugon sa mga pagbabagong ito8 Anu-ano nga ba ang mga matalinong pagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik na nakaaapekto sa demand8 %to ay ang mga sumusunod9 UNA, kapag may pagtaas sa pagkita, maging matalino sa paggasta nito. Matutong pagplanuhan nang mabuti ang paggastos at unahin ang mah alagang bagay na dapat bilhin. -&indi ibig-sabihin na kapag tumataas ang iyong kita ay maaari mo nang gastusin nang malaya ang iyong pera. &indi dapat magbago ang iyong demand at pangangailangan at maging isang matalinong konsyumer. Nararapat na mas unahin pa rin ang mas kailangan mo kaysa sa mga kagustuhan mo. &alimbawa, dahil tumaas ang sahod mo, naisipan mong bumli ng iPhone 6, ngunit naalala mo na kinakapos ka na sa kailangan sa bahay at may paparating din na isang malakas na bagyo. Nararapat na mas piliin ang pangangailangan dahil bukod sa nakaliligtas ka, para din ito sa iyong kapakanan. PANGALAA, maghanap ng alternatibo o pamalit sa mga produktong may mataas na presyo. Maraming mapagpipiliang produkto sa mababang presyo sa iba’t ibang pamilihan. -Dito pumapasok ang tinatawag na pagka- canvass. ung maykailangan kang bilhin o kahit na ito ay kagustuhan lamang, mas mainam na maghanap muna at magkumpara ng mga partikular na produkto sa maraming pagpipilian na pamilihan. Dito ka mas makakaalam kung may mas ibababa pa ba ang presyo ng iyong gusting produkto upang mas makatipid.. &alimbawa, gusto mong bumili ng panibagong earphones. (ilang matalinong pagtugon dito, maghahanap ka ngayon ng maraming bilihan upang maraming pagpilian. ung kunwari ay 0// ang presyo ng earphones sa unang pamilihan, sa kabila naman ay maaari maging 31/ lamang. &indi lang presyo ang titingnan, maaari ring pagkumparahin ang kanilang features upang mas makampante sa pipiliing produkto. Anumang pagbabago ang maaaring mangyari batay sa mga nasabing salik ay lagging may kasamang epekto sa konsyumer. Masasabi nating napakahalaga ng matalinong pagtugon ng mga konsyumer sa mga nagbabagong salik.
PAGSUSULIT: 1 $. ;;;;; ;;;;ay ang graph na naglalarawan ng kaugnayan sa pagitan ng presyo ng isang tiyak na kalakal. 2-<. %bigay ang < na alik na Nakaaapekto sa Demand Maliban sa "resyo =. Ang demand urve ay papunta sa ;;;; kung ang babaguhing salik na hindi presyo ay nakapagpapadulot sa pagtaas ng demand. >. Ang demand urve ay papunta sa ;;;; kung ang babaguhing salik na hindi presyo ay nakapagdudulot ng pagbaba ng demand. $/. ;;;;;;; ay ang mga produktong sabay na gimagamit at hindi ito magagamit ng wala ang isa pang produkto. Ang ;;;;;; ay mga produktong maaaring magkaroon ng alternatibo produkto. $$. %paliwanag kung ano ang substitute e7et $2. %paliwanag kung ano ang inome e7et $4. Ano ang in6erior goods 8 $3. Ano ang normal goods 8 $1.Maikling bigyan ng paliwanag ang ibig-sabihin ng unang pagpapasya at Maikling bigyan ng paliwanag ang ibig-sabihin ng pangalawang pagpapasya
MGA SAGOT: $. Demand urve
0
2.-<. ita,"anlasa,Dami ng mamimili, "resyo ng magkaugnay na produkto sa pagkonsumo, %naasahan ng mamimili sa presyo sa hinaharap. =. aliwa >. anan $/. omplementary *oods ? ubstitute *oods $$. kapag tumaas ang presyo ng isang produkto, ang mga mamimili ay hahanap ng pamalit na mas mura. $2. kapag mababa ang presyo, mas mataas ang kakayahan ng kita ng taong makabili ng mas marami. $4. apag dumadami ang demand sa mga produkto dahil sa pagtaas ng kita $3. apag tumataas ang demand kasabay sa pagbaba ng kita. $1. kapag may pagtaas sa pagkita, maging matalino sa paggasta nito at maghanap ng alternatibo o pamalit sa mga produktong may mataas na presyo
<
ARALIN 2: ELASTISIDAD NG DEMAND /PRICE ELASTICITY O3 DEMAND Ly&'$': Nauugnay ang tugon ng mga mamimili sa pagbago # bagong presyo ng mga presyo ng mga produkto at serbisyo batay sa konsepto ng price elasticity of demand Naiisa #iisa at nasusuri ang iba’t ibang uri ng elastisidad ng demand
Le+"&re:
Ang elastisidad sa ekonomiks ay ang reaksyon ng isang variable sa pagbabago ng isa pang variable. Ang price elasticity o demand ay ang paraan na ginagamit upang masukat ang pagtugon at gaano kalaki ang magiging pagtugon ng quantity demand ng tao sa tuwing may pagbabago sa presyo ng isang produkto. @ormula9 4)5
∆Qd ∆p
kung saan ang9 4)- ang "rie +lastiity o6 Demand ∆Qd # ang bahagdan ng pagbabago sa 5uantity Demand ∆ P 6 ang bahagdan ng pagbabago sa "resyo
Ang bahagdan sa pagbabago sa 5d ang dependent variable at ang bahagdan sa pagbabago sa "resyo naman ay ang independent variable. Ang demand elastiity ay palaging negatibo dahil ang 5d ay may salungat inverseB na relasyon sa presyo. Hl$(b!:
Tuwing sabado naglalaba ang nanay mo. Nalaman niyong bumaba ang presyo ng detergent powder na ginagamit niyo. Mula sa $/.1/ ay naging <.1/. aya naman ay dumami ang pinabili sa iyo ng nanay mo. Mula sa dalawang sahet ay naging tatlo. Q1
C2
Q2
C4
P1=10.50
$ unin ang bahagdan ng pagbabago sa 5uantity Demand.
P2=7.50
Q 2−Q1
∆Qd =
(
Q 2 + Q1 2
) $//
−2 3 +2 $//
3
C
2
1
C
2.5
$//
C/.3$// = C3/E 2 unin ang bahagdan ng pagbabago sa "resyo. P2 − P 1 ∆ P= P + P ( 2 1 ) $// 2
−10.50 7.50 + 10.50 $//
7.50
C
2
−3 C
9
$//
C-/.4444$// C-44.44E 4 %pasok na ang ∆Qd at ∆P sa 6ormula. 40
FdC
−33.33 C -$.2/
3 unin ang absolute value at ilagay ang uri ng elastisidad. FdC l-$.2/ l C $.2/ # elasti
Nagiging sensitibo ang dami ng demand kung9 $ Marami ang substitute ng isang produkto. 2 Marami ang gamit ng isang produkto. 4 Malaki ang proporsyon o parte sa badyet ng gastusin sa produkto. 3 'uGury item o hindi ito pangangailangan. &indi gaanong sensitibo ang dami ng demand sa pagbabago ng presyo kung9 $ akaunti lang ang substitute ng isang produkto. 2 'imitado ang gamit ng produkto. 4 Maliit ang proporsiyon sa badyet ng gastusin sa produkto. 3 %to ay pangangailangan neessityB.
Els"$+
May ibaHt ibang uri ng elastisidad. Ang una ay elastic. Masasabi nating elasti ang isang demand kapag ang porsyento ng pagtugon sa quantity demanded ay mas malaki kaysa sa porsyento ng pagbabago sa presyo ng produkto. %big sabihin, ang onsumer ay nagiging sensitibo sa pagbili ng produkto tuwing may pagbabago sa presyo nito, pero bakit8 Dahil ang mga produkto ay maaaring may alternatibo o pamalit sa tuwing may pagbabago sa presyo nito o kaya naman ay hindi gaanong pinaglalaanan ng pansin o badyet. &alimbawa nalang ay ang so6tdrinks. apag ang presyo ng isang brand ng so6tdrink ay tumaas, maaaring ang onsumer ay bumili na lamang ng ibang mas mura ang presyo, o kaya ay Iuie na lamang ang bilhin. I'els"$+
Ang demand ay tinatawag naman inelastic kapag mas maliit ang naging bahagdan ng pagbabago ng quantity demanded kaysa sa bahagdan ng pagbabago ng presyo.Ang ibigsabihin nito ay matatawag mong prie inelasti kapag ang bumibili ay hindi gaano bumaba o nagbago kapag tumaas ang presyo. Ang hindi pagiging sensitibo nito ay dahil ang mga ito ay ating mga pangunahing pangangailangan at wala halos substitute dito.&alimbawa nito ay ang kuryente at > tubig. apag tumaas ang presyo nito ay maliit ang pagbabago sa bahagdan ng quantity demanded. &indi natin ito maaring palitan sapagkat ito ay walang malapit na substitute.
Pr$+e Els"$+$"y o0 De(') De,ree ', Els"$s$)) U'$"ry o U'$" Els"$+ "areho ang bahagdan ng pagbabago ng presyo sa bahagdan ng pagbabago ng quantity demanded. Ang coecient nito ay $.
Per0e+"ly Els"$+ ahit walang pagbabago sa presyo ay may pagtugon pa rin ang mga mamimili. Ang oeJient nito ay in!nite dahil hindi malalaman ang pagtugon ng mga mamimili.
Gr#:
Per0e+"ly I'els"$+ ahit anong pagbabago sa presyo ay walang magiging pagtugon ang mga mamimili. Ang coecient nito ay / dahil walang magiging pagtugon.
$/
Gr#:
Gr# ', (, De,ree ', Els"$s$))
PAGSUSULIT:
$$
$. Ano ang pinagkaiba ng elasti sa inelasti8 2. (akit nagiging sensitibo ang onsumer sa pagbili ng produkto tuwing may pagbabago sa presyo nito8 4. Ano ang iba’t ibang uri ng price elasticity 8 3. Ano ang coecient ng Perfectly "lastic 8 1. Ano ang coecient ng Perfectly "lastic 8 0. Ano ang coecient ng #nitary o #nit "lastic 8 <->. Ano-ano ang tatlong degree ng +lastisidad 8 $/-$$. Ano ang dalawang klase ng elastiity 8 $2. Ang ______ sa ekonomiks ay ang reaksyon ng isang variable sa pagbabago ng isa pang variable. $4. Ang __________ ay ang paraan na ginagamit upang masukat ang pagtugon at gaano kalaki ang magiging pagtugon ng quantity demand ng tao sa tuwing may pagbabago sa presyo ng isang produkto. $3. Ano ang 6ormula sa pagkuha ng prie elastiity o6 demand. $1. Ano ang sinisimbolo ng 4)7 ∆Qd , ∆ P
sa 6ormula8
MGA SAGOT:
$2 1. A', els"$+ ', $s', )e(') -#, ', #orsye'"o ', #,"&,o' s 8&'"$"y )e(')e) y (s (l-$ -ys s #orsye'"o ', #,bb,o s #resyo ', #ro)&-"o s('"l', ', )e(') y "$'"!, '(' ' $'els"$+ -#, (s (l$$" ', ',$', b,)' ', #,bb,o ', 8&'"$"y )e(')e) -ys s b,)' ', #,bb,o ', #resyo. 2. D$l ', #ro)&-"o y (r$', (y l"er'"$bo o #(l$"7 o )$ -y9y $')$ $"o ,'o', #$',ll'' ', b)ye" . Els"$+7 I'els"$+7 Per0e+"ly Els"$+7 Per0e+"ly I'els"$+7 U'$"ry o U'$" Els"$+ ;. I'<'$"e =. > ?. 1 @. U'$"ry o U'$" . Els"$+Per0e+"ly . Els"$+Per0e+"ly I'els"$+ 1>. Els"$+ 11.I'els"$+ 12. elastisidad 1. price elasticity o demand 1;. 4)5
∆Qd ∆p
1=. 4)6 ', Pr$+e Els"$+$"y o0 De(')
∆Qd ', b,)' ', #,bb,o s %&'"$"y De(') ∆ P 6 ', b,)' ', #,bb,o s Presyo
Arl$' : s&##ly " els"$s$)) ', s&##ly /#r$+e els"$+$"y o0 s&##ly $4 Ly&'$': Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa supply Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik na nakakaepekto sa supply Nalulugnay ang tugon ng mga mamimili sa pagbago bagong presyo ng mga produkto at serbisyo batay sa konsepto ng price elasticity of supply Naiisa #iisa at nasusuri ang iba’t ibang uri ng elastisidad ng demand
Le+"&re: S&##ly
Ang supply ay tumutukoy sa konseptong ekonomiko na tumutukoy sa dami ng produkto o serbisyo na kayang ibenta ng isang prodyuser sa mga konsyumer. Ko'se#"o ', S&##ly
Ang konsepto ng supply ay ang pagbibigay ng pagkakataon para sa mga prodyuser na gumawaKmagbigay ng produkto o serbisyo upang kumita. %to rin ay tumutugon sa mga pangangailangan ng mga tao sa isang lipunan. B"s ', S&##ly
Ang batas ng supply ay nagsasaad na, ang dami ng produkto ay may direktang relasyon sa presyo na meron ito. %big sabihin habang tumataas ang presyo ng isang produkto o serbisyo tumataas ang dami ng supply nito. inasabi ng eteris paribus na ganto ang relasyon ng dalawa kung ililiban ang iba pang mga salik na nakaaapekto sa supply. Ang batas na ito ay sinusuportahan ng L'aw o6 Diminishing eturns dahil sa batas na ito ipinapakita na dahil sa pagmamalabis ng isang prodyuser na gumawa ng mas maraming produkto nagdudulot ito ng pagtaas ng presyo sa produktong ginawa. (igyan natin ito ng isang halimbawa. unwari, ang isang uri ng bag ay laging nauubos dahil sa laki ng demand ng mga tao rito, kaya naman naisipan ng
prodyuser nito na gumawa ng mas maraming supply nito, ngunit sa paraang ito kailangan magdagdag ng trabahador ang produsyer, upang dumami ang supply na nagagawa nito. asama din dito ang paglaki ng gastos sa produksyon kaya, upang magkaroon pa din ng kita ang prodyuser palalakihin nito ang presyo. S&##ly 3&'+"$o'
Ang supply 6untion ay isa sa mga paraan, upang ipakita ang relasyon sa pagitan ng quantity supply at presyo. %to ay ipinapakita sa pamamagitan ng matematika. 5s C 6"B 5s C O b" ung saan9 %s C quantity supplied P C presyo $3 + C interept dami ng supply tuwing ang presyo ay /B b C slope C P5s P"
%pinapakita dito ang direktang relasyon ng quantity supplied at presyo dahil sa Laddition sign na makikita roon.
&alimbawa9 C$/ bC2/ Ano ang 5s kung ang presyo ay 1 at $/8 "C1 "C$/ 5sC $/O2/1B 5sC $/O2/$/B 5sC$/O$// 5sC$/O2// 5sC$$/ 5sC2$/ S&##ly S+e)&le
Ang supply shedule ay isa pang paraan upang ipakita ang relasyon sa pagitan ng quantity supply at presyo. %to ay ipinapakita sa pamamagitan ng isang talaan &alimbawa9 Presyo 1 3 4 2 $ S&##ly C&r*e
%&'"$"y S&##l$e) $// =/ 0/ 3/ 2/
Ang supply urve ay huling paraan sa pagpapakita ng relasyon ng presyo at quantity supply . %to ay ipinapakita sa pamamagitan ng isang grapiko.
$1
A', P,l$#" ', S&##ly C&r*e o S$0"$', o0 "e S&##ly C&r*e
Ang paglipat ng supply urve ay nagpapakita ng epekto ng iba pang mga s alik na nakaaapekto sa supply na hindi presyo. Ang paglipat ng supply urve sa kaliwa ay nagpapakita ng pagbaba ng supply dahil sa iba pang salik na nakaaapekto sa supply. Ang paglipat naman ng supply urve sa kanan ay nagpapakita ng pagtaas ng supply dahil sa iba pang salik na nakaaapekto sa supply.
Ib #', (, Sl$- ' N-#e-"o s S&##ly
Ang pagalam at pagintindi sa iba pang mga salik na nakaapekto sa supply ay makatutulong sa mas mabuting pagpili at pagdesisyon ng mga prodyuser. $.B P,bb,o s Te-'olo$y a panahong ito, maraming modernong teknolohiya na ang nilikha para makatulong sa paggawa ng mga produkto. Marami ng mga makina na nagpapabilis sa paggawa at nagpaparami sa nagagawang supply ng produkto.
%to ay maaring magpabababa sa gastos sa produksyon, kaya dadagdagan naman ng mga prodyuser ang kanilang supply. %sipin nalang natin kung paano ginagawa ang mga donat sa rispy reme. 'ahat ng pumapasok sa bilihan nila ay nakikita ang mga makinang naglalagay ng gla$e sa mga donut. ung wala itong makinang ito, ang bilang ng mga donat na handang ibenta bawat oras ay oonti. Dahil sa makinang iyon, maaaring iilang trabahador lang ang kaylangan nila para magpatakbo ng tindahan. Ang kanilang gastos sa trabahador ay onti lamang at marami pa ang magagawa nilang mga donat.
2.B P,bb,o s l, ', (, Sl$Pro)&-s$yo' $0 Ang iba’t ibang salik ang paggawa ng produkto, gaya ng lupa, paggawa, kapital, at entrepreneurship. apag tumaas ang presyo ng kahit isa sa mga salik, ang kabuuang gastos ng produksyon ay tataas, at bisebersa. Ang pagtaas ng gastos ay maaaring magdulot ng pagbaba ng dami ng produkto o serbisyong handa at kayang ipagbili ng produsyer, habang ang pagbaba ng presyo ay maaaring magdulot ng pagdami ng supply. a paggawa ng tinapay, kaylangan ng panadero ng iba’t ibang materyales gaya ng harina, asukal, pampaalsa, at iba pa. ung magtaas man ang presyo ng harina, maaaring umonti ang mabibiling sangkap ng panadero, kaya oonti din ang magagawa niyang tinapay. . P,bb,o s B$l', ', (, ',"$"$') Ang salik na ito ay tulad ng band%agon e7et sa demand. Ang mga produsyer ay nahihikayat sa produktong nauuso. Makikita natin ito noong una nauso ang mga loom band. a simula, sa mga mall lang nakikita ang mga mga kits at materyales na kaylangan para gumawa ng loom band. Nang sumikat ito, at marami na ang nagsusuot at gumagawa ng mga bracelet , kahit sa kalsada ay may nagbebenta na mga materyales para sa loom bands. ;. P,bb,o s Presyo ', -&,'y ' #ro)&-"o Naaapektohan ng presyo ng isang produkto ang quantity supplied ng mga produktong kaugnay nito. abihin natin na mayroong gumagawa at nagbebenta ng kukis at rinkles sa eskwelahan. a panahon na tataas ang presyo ng rinkles, pipiliin ng nagbebenta na gumawa ng mas marami ng mas mahal na produkto para mas marami ang kanyang kikitain. Ang supply ng rinkles ay tataas habang and supply ng kukis ay bababa. =. E-s#e-"syo' s Presyo Ang kondisyon kung saan may nagtatago ng produkto para maibenta ito sa mas mataas na presyo sa hinaharap ay tinatawag na hoarding. Dahil dito ay nagkakaroon ng false shortage Q bumababa ang supply ng produktong ito sa pamilihan. Mayroong mga produsyer na gumagawa nito kung inaasahan nilang tataas ang presyo ng kanilang produkto sa madaling panahon. apag valentines marami ang bumibili ng mga tsokolate, kendi, at stu& toys, kaya maaaring may ilang tindero na magtatago ng kanilang supply dahil sa inaasahang pagtaas ng presyo ng mga ito. apag valentines na, kung kailan tataas na ang mga presyo ng mga produkto, muli nilang ilalabas ang mga aytem na tinago nila.
M"l$'o', P,##sy s P,"&,o' s (, P,bb,o ', (, Sl$- ' N-#e-"o s S&##ly
$. Dapat bigyang pansin ng mga prodyuser ang episyenteng produksyon upang hindi madagdagan ang gastos sa pagbuo ng produkto. 2. "agtuunan ng masusing pag-aaral bago sumuong sa isang negosyo. 4. Magkaroon ng matalinong pagpaplano sa inaasahang natural na kalamidad. 3. &uwag lamang isipin ang sariling kapakanan Pr$+e Els"$+$"y o0 S&##ly
$< Ang prie elastiity o6 supply ay ang paraan na ginagamit upang masukat ang magiging pagtugon ng quantity supplied ng mga prodyuser sa tuwing may pagbabago sa presyo ng kanilang produkto. Ang wastong pagtugon sa bahagdan ng pagbabago ng presyo ay makatutulong sa mga prodyuser upang makaagapay sa naging pagbabago nang sa ganun ay makuha nila ang ninanais na kita. +s C EP5s EP" ung saan ang9 Es C "rie +lastiity o6 upply %s C bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied P C bahagdan ng pagbabago sa presyo
apagkat malaki ang epekto ng pagbabago sa presyo ng mga produkto sa quantity supplied ng prodyuser, tumatayong dependent variable ang bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied samantalang ang presyo ay ang tumatayong independent variable . 'aging positibo ang "rie +lastiity o6 upply dahil ayon sa (atas ng upply, sa bawat pagtaas ng presyo ay tumataas din ang dami ng produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili ng mga prodyuser. Dahil din dito kung kaya’t pataas ang supply urve ng graph ng "rie +lastiity o6 upply. "ara makuha ang9 EP5s
C
Q2 - Q1 x 100 Q1+Q2 2
EP"
C
P2 - P1 x 10 P1+P2 2
undan lamang ang 6ormula upang makuha ang sagot. Alamin mula sa mga binigay ang 5$ at 52 at gamitin ang 6ormula para rito upang makuha ang EP5s. "agkatapos ay kunin din ang EP", alamin kung alin ang "$ at "2 gamitin ang 6ormula para rito. Ang naging sagot sa EP5s ay i-divide sa nakuhang EP" para makuha na ang oeJient ng elastiity.
&alimbawa9 5$ C $// 52 C 2//
15 - 10 10 + 15 2
EP5s 200 - 100 100 + 200
C 3/
x 100
+s C EP5s EP"
2
C 00. 0< E
66. 67 %
C "$ C $/ "2 C $1 EP"
x 100
40 %
C $. 0< $=
+s C EP5s EP" 66. 67 %
C
40 %
C $. 0<
Ur$ ', Pr$+e Els"$+$"y o0 S&##ly Ur$ ', Els"$s$))
CoeF+$e' "
K&l&,'
-
$. +lasti +s R $ -
EP5s R EP"B
-
2. %nelasti +s S$
-
EP5s S EP"B -
4. !nit o !nitary +lasti
1. "er6etly
anumang bahagdan ng pagbabago sa presyo ay magdudulot ng mas maliit na pagbabago sa bahagdan ng quantity supplied hindi agad nakatutugon ang prodyuser sa pagtaas ng presyo mahabang panahon ang kakailanganin upang makatugon sa pagbabago ng demand
gasolina
-
ang pagtaas ng quantity supplied ay matutugunan kahit na walang pagbabago sa presyo
+s C /
+s C
manufactured goods tulad ng tela, damit, sapatos, appliances
pareho ng bahagdan ng pagbabago sa presyo sa bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied
EP5s C EP"B
3. "er6etly +lasti
Maliit ang bahagdan ng pagbabago sa presyo ngunit mas malaki ang bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied mabilis na nakatutugon ang mga prodyuser na magbago ng quantity supplied sa maikling panahon
+s C $
Hl$(b! ', #ro)&-"o
)alang tiyak na halimbawa ang supply na unit elasti.
computer soft%ares' applications
lupang binebenta,
∞ -
ang quantity supplied ay hindi
%nelasti
magbabago kahit nagbabago ang presyo ng produkto
*raph ng bawat uri ng "rie +lastiity o6 upply
$>
paintings
PAGSUSULIT:
2/
$. Alin ang mas malaki ang bahagdan ng pagbabago sa elasti supply, ang bahagdan ng pagbabago sa presyo o ang bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied 8 2. Ano ang uri ng supply kung ang oeJient ng "rie +lastiity o6 upply ay mas malaki sa isa8 4. Tama o mali. Ang bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied ang tumatayong independent variable . 3. %to ay representasyon ng relasyon sa pagitan ng presyo at quantity supply sa pamamagitan ng talaan. 1. %sang representasyon ng relasyin ng presyo at quantity supply na ipinapakita sa pamamagitan ng grapiko. 0. Ang paggalaw ng supply urve sa kanan ay nagpapakita ng anong epekto sa quantity supply8 <. %to ang nagsasaad ng relasyon sa pagitan ng quantity supply at presyo. =. inusuportahan ng anong batas o law ang ;;;;sagot sa <;;;;;. >. %to ang dami na handang ibentang produkto ng prodyuser sa mga konsyumer. $/ # $2. Magbigay ng matalinong pagpapasiya sa pagtugon sa mga pagbabago ng mga salik na nakaaapekto sa supply. $4 # $1. Magbigay ng iba pang salik na nakaaapekto sa supply.
MGA SAGOT: $. 2. 4. 3. 1. 0. <. =. >.
2$ Ang bahagdan ng pagbabago sa quantity supplied +lasti upply Mali upply hedule upply urve "agtaas ng quantity supply (atas ng upply o 'aw o6 upply 'aw o6 Diminishing eturns upply
$/ # $2. Maaaring ito ang mga sagot9 Dapat bigyang pansin ng mga prodyuser ang episyenteng produksyon upang hindi madagdagan ang gastos sa pagbuo ng produktoQ "agtuunan ng masusing pag-aaral bago sumuong sa isang negosyoQ Magkaroon ng matalinong pagpaplano sa inaasahang natural na kalamidadQ &uwag lamang isipin ang sariling kapakanan. $4 # $1. Maaaring ito ang mga sagot9 "agbabago sa teknolohiyaQ "agbabago sa halaga ng salik ng produksyonQ "agbabago sa bilang ng nagtitindaQ "agbabago sa presyo ng kaugnay na produktoQ +kspektasyon sa presyo.
22
ARALIN ;: I'"er-syo' ', De(') " S&##ly
Ly&'$':
Naipaaliwanag ang interaksyon ng deman at supply sa kalagayan ng presyo
at pamilihan Nasusuri ang mga epekto ng shortage at surplus sa presyo at dami ng kalakal
at paglilingkod sa pamilihan Naimumungkahi ang paraan ng pagtugonKkalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan
Le+"&re: Ayon kay Niholas *regory Mankiw 2/$2B sa kaniyang aklat na "ssentials of "conomicsm' kapag nagaganap ang ekwilibriyo ay nagaganap ang ekwilibriyo ay nagtatamo ng kasiyahan ang parehong konsyumer at prodyuser. Ang konsyumer ay nabibili ang kanilang nais at ang mga prodyuser naman ay nagbebenta ng kanilang mga produkto. E-!$l$br$yo - isang kalagayan sa pamilihan na ang dami ng handa at kayang bilhing produkto o serbisyo ng mga konsyumer at ang handa at kayang ipagbiling produkto at serbisyo ng mga prodyuser ay pareho ayon sa presyong kanilang pinagkasunduan. E-!$l$br$yo', Presyo # ang tawag sa pinagkasunduang presyo ng konsyumer at prodyuser. E-!$l$br$yo', D($ # ang tawag sa pinagkasunduang bilang ng mga produkto o serbisyo.
Law o Demand and Suplay # and puwersa ng demand at suplay ay magtatakda ng ekwilibriyong presyo ng produkto.
Ang presyo at quantity demanded ay magkasalungat o inversely
proportional. 5d C Dependent ariable " C %ndependent ariable "ositibong ugnayan ng presyo at suplay o quantity supplied 5sB "resyo at suplay ay magkasundo o diretly proportional.
Market hedule para sa endi 5uantity Demanded 5dB "resyo "B $/ 1 2/ 3 > 3/ 2 1/ $ 0/ /
5uantity upplied 5sB 1/ 3/ > 2/ $/ /
A. a presyong tatlong piso, quantity demanded at quantity supplied ay pantay 5d C5B (. a presyong mas mataas ang tatlong piso, mas maliit ang quantity demanded kaysa sa quantity supplied 5dS5sB . a presyong mas mababa ang tatlong piso, mas malaki ang quantity demanded kaysa sa quantity supplied 5dR5sB 0
24 1
3 5d
4
5s 2
$
/ /
$/
2/
4/
3/
1/
0/
Dami ng endi 5d C 0/ # $/" 5s C 5d / O $/" C 5d C 0/ # $/" $/" O $/" C 0/ # / 2/" C 0/ "C4 +kwilibriyong "resyo "B C 4 %sa pang halimbawa
5s C / O $/" 5d C 0/ # $/" 5s C / O $/" C 0/ # $/4B C / O $/4B C 0/ # 4/ C / O 4/ C 4/ C 4/ +kwilibriyong Dami 5B C 4/
0//
1//
3// 5d
4//
5s 2//
$//
/ /
1
$/
$1
2/
21
4/
Dami ng T-shirt 5d C 23 # ./3" 5s C 5d / O ./3" C 5d C 23 # ./3" ./3" O ./3" C 23 # / ./=" C 23 " C 4// +kwilibriyong "resyo "B C 4//
23
5s C / O ./3" 5d C 23 # ./3" 5s C / O ./3" C 23 # ./3 4//B C / O ./34//B C 23 # $2 C / O $2 C $2 C $2 +kwilibriyong Dami 5B C $2
Market hedule para sa apatos 5uantity Demanded 5dB "resyo "B 5uantity upplied 5sB 2 $21/ $/ 3 $/// = ? @=> ? = 1// 3 $/ 21/ 2 $2 / /
$3// $2// $/// =// 5d 5s
0// 3// 2// / /
2
3
0
=
$/
$2
$3
Dami ng apatos 5d C $2 # .//=" 5s C 5d / O .//=" C $2 # .//=" .//=" O .//=" C $2 # / ./$0" C $2 " C <1/ +kwilibriyong "resyo "B C <1/
5s C / O .//=" 5d C $2 # .//=" 5s C / O .//=" C $2 # .//= C / O .//=<1/B <1/B C/O0 C $2 # 0 C0 C0 +kwilibriyong Dami 5B C 0
21
Ang kulay berdeng guhit ay nag rerepresinta sa Quantity Demanded at ang kulay lila naman ay ang Quantity Supplied
Ang point kung saan nag intersect ang dalawang guhit ay ang ekwilibriyo D$se-!l$br$yo anumang sitwasyon sa kalagayan na hindi pareho ang Quantity Demanded at Quantity Supplied S&r#l&s ito ay nararanasan kung ang Quantity Supplied ay mas marami sa Quantity Demanded Sor",e 6 ito ay nararanasan kung ang Quantity Supplied ay mas kaunti sa Quantity Demanded MGA KAGANAPAN AT PAGBABAGO SA PAMILIHAN
$. "alipat ng upply urve pakanan subalit walang pagbabago sa Demand urve
%pinapakita sa itaas na graph ang ekwilibriyong presyo na "hp3/ at ang ekwilibriyong dami ay 3/ rin. inasabing kung magkakaroon ng paglipat ng supply urve pakanan mula $ patungong 2 at hindi magbabago ang demand, magkakaroon ng labis na supply o surplus sa pamilihan. apag may surplus sa pamilihan, bababa ang presyo ng produkto o serbisyo. a pagbaba ng presyo, tumataas ang quantity demanded ngunit kasabay nito ang pagbaba ng quantity supplied. Mapapansin na nagkaroon ng panibagong ekwilibriyong presyo na "hp4/ 20 at ang ekwilibriyong dami ay naging 1/. 2. "aglipat ng upply urve pakaliwa subalit walang pagbabago sa Demand urve
%pinapakita sa itaas na graph na ang ekwilibiryong presyo ay "hp4/ at ang ekwilibriyong dami ay 1/. ung magkakaroon ng paglipat ng supply urve pakaliwa mula $ patungong 2 at hindi magbabago ang demand urve, magkakaroon ng kakulangan o shortage. apag may shortage sa pamilihan, tataas ang presyo ng produkto o serbisyo. a pagtaas ng presyo, bumababa ang quantity demanded ngunit tumataas naman ang quantity supplied.Dahil dito mapapansin na ang ekwilibriyong presyo ay naging "hp3/ at ang ekwilibriyong dami naman ay naging 3/. 4. "aglipat ng Demand urve pakanan subalit walang pagbabago sa upply urve
%pinapakita sa graph sa itaas ang ekwilibriyong presyo ay "hp$/ at ang ekwilibriyong dami ay 3/. ubalit kung magkakaroon ng paglipat ng demand urve pakanan mula D$ patungong D2 na hindi nagbabago ang supply urve, magkakaroon ng labis na demand o shortage sa pamilihan. apag may shortage sa pamilihan, tumataas ang presyo ng produkto o serbisyo. a pagtaas ng presyo nito, bababa ang quantity demanded subalit tataas naman ang quantity supplied. Mapapansin ang ekwilibriyong presyo ay naging "hp2/ 2< at ang ekwilibriyong dami ay 1/.
3. "aglipat ng Demand urve pakaliwa subalit walang pagbabago sa upply urve
Makikita sa graph sa itaas na ang ekwlibiryong presyo ay "hp2/ at ang ekwilibriyong dami naman ay 0/. inasabing kung magkakaroon ng paglipat ng demand urve pakaliwa mula D$ patungong D2 nang hindi nagbabago ang supply urve, magkakaroon ng labis na supply o surplus sa pamilihan. apag may surplus sa pamilihan, bababa ang presyo ng produkto o serbisyo. apag bumaba ang presyo tataas ang quantity demanded ngunit bababa naman ang quantity supplied. Dahil dito mapapansin na nagkaroon ng panibagong ekwilibriyong presyo na "hp$/ at ekwilibiryong dami na 1/. PARAAN NG PAGTUGON KALUTASAN SA MGA SULIRANING DULOT NG KAKULANGAN /SHORTAGE AT KALABISAN /SURPLUS
Sor",e
Dagdagan ang supply %mport Paliwanag: kapag may shortage ang presyo ay tumataas. Ang quantity demanded ay bumababa habang ang presyo sa pamilihan ay tumataas, ang quantity supplied ay tataas din dahil ang mga prodyuser ay nagaganyak na lumikha ng mas maraming produkto. &alimbawa nito kapag nagkaroon ng shortage sa sardinas, e kaya namang iprodue ito ng mga produer ng $ hanggang 2 araw kung gayon,kaya nilang dagdagan ang kanilang supply sa sardinas,kapag nagkaroon ng shortage. %mport8 &alimbawa nito ang pagkakaroon ng shortage sa bigas, hindi naman agad agad ay makakapag produe ng bigas ang mga magsasaka at maghihintay pa tayo ng tatlong buwan para magkaroon ng bigas, eh pano ito masosolusyonan kung matagal pa tayo makukuha dito maipapasok ang pagiimport ng mga bigas galing sa ibang bansa dahil merong tayong shortage sa bigas
S&r#l&s
2=
(awasan ang supply "romoKale +Gport Pl$!',: kapag maraming surplus ng isang produkto bumababa ang presyo nito. apag ang presyo sa pamilihan ay bumaba, ang quantity demanded ay tataas &alimbawa nito ay pagkakaroon ng promoKsale tulad sa megamall noon nagkaroon sila ng dalawang araw ng pagiging sale,dahil napakarami ng produkto nila at naudyok silang magkaroon ng promoKsale sa mababang halaga,kaya’t makikita nating dinudumog talaga ang isang pamilihan kung ito ay sale at mababa ang halaga kumpara sa totoo nitong presyo. a pagbabawas ng supply malalaman naman ito ng mga prodyuser at magiging lesson na rin sa kanila ang pagkakaroon ng labis labis na supply at babawasan na nila ang kanilang supply sa susunod %sa pang halimbawa nito ay pag-eeGport sa ibang bansa kunware labis labis ang supply natin sa oonut maari tayong mag eGport ng mga supply ng oonut sa ibang bansa at kikita pa tayo sa pag-eeGport nito.
PAGSUSULIT:
2>
1. %to ang tawag sa pinagkasunduang presyo ng konsyumer at prodyuser. 2. Ang puwersa ng demand at suplay ay magtatakda ng ekwilibriyong presyo ng produkto. . Ang tawag sa pinagkasunduang bilang ng mga produkto o serbisyo. 4. Anumang sitwasyon sa kalagayan na hindi pareho ang Quantity Demanded at Quantity Supplied 5. %to ay nararanasan kung ang Quantity Supplied ay mas marami sa Quantity Demanded 6. %to ay nararanasan kung ang Quantity Supplied ay mas kaunti sa Quantity Demanded @. ung magkakaroon ng paglipat ng supply urve pakanan at hindi magbabago ang demand, ano ang mangyayari sa mga produkto sa pamilihan8 . ung magkakaroon ng paglipat ng demand urve pakaliwa ngunit hindi nagbabago ang supply, ano ang mangyayari sa produkto8 . ung may surplus sa pamilihan, ano ang mangyayari sa presyo ng produkto o serbisyo8 ung may shortage naman sa pamilihan, ano ang mangyayari sa 1>. produkto o serbisyo8 Magbigay ng ilang paraan para malutas ang shortage 11. Magbigay ng ilang paraan para malutas ang surplus 12. . Ang shortage at surplus ay uri ng ano8 1.
MGA SAGOT:
4/
1. E-!$l$br$yo', Presyo 2. Law o Demand and Suplay . E-!$l$br$yo', D($ ;. D$se-!l$br$yo =. S&r#l&s ?. Sor",e @. (,--roo' ', lb$s ' s&##ly o s&r#l&s . (,--roo' ', lb$s ' s&##ly o s&r#l&s . Bbb ', #resyo 1>. T"s ', #resyo ', #ro)&-"o. 11. I(#or"7),),' ', s&##ly 12. E#or"7#ro(osle7b!s' ', s&##ly 1. Ur$ ', )$se-!$l$br$yo
4$
ARALIN = : ANG PAMILIHAN: KONSEPTO AT MGA ESTRUKTURA NITO LAYUNIN: %naasahang ikaw ay makapagpapaliwanag ng kahulugan ng pamilihan at makakaunawa at makapagsusuri ng iba’t ibang istema o estruktura ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangaangailangan ng mga tao.
Le+"&re:
ANG KONSEPTO NG PAMILIHAN: P($l$'
ito ay isang lugar na kung saan ay nakakamit ng isang konsyumer ang sagot sa marami niyang pangangailangan at kagustuhan sa pamamagitan ng mga produkto at serbisyong handa at kayang niyang ikonsumo. Ang prodyuser naman ang tagapagtustos ng mga serbisyo at produktong ito.
%to ang karaniwang pinupuntahan araw-araw na kung saan tayo ay bumibili ng ating mga kailangan o gusto at ibinibigay naman ng nagbebenta ang kanyang ibinebentang produkto o serbisyo kapalit ng perang pambili ng konsumer. Ayon ka *regory Mankiw UMarkets are usually a good way to organiVe an eonomi ativityU. inasabi nito na ang ugnayan ng konsyumer at prodyuser ay naisasaayos sa pamilihan.
I'*$s$ble H')
ito ang itinawag ni Adam mith sa unintended social bene!ts resulting from individual actions.
(he phrase is employed by Smith %ith respect to income distribution )*+,- and production )*++6.
ito rin ang siyang gumagabay sa ugnayan ng konsumer at prodyuser ito ay ang UpresyoU, na siyang instrument upang maging ganap ang palitan sa pagitang ng konsyumer at prodyuser Ang presyo ang siyang nagtatakda sa dami ng handa at kayang bilhin na produkto at serbisyo ng konsyumer. "resyo rin ang siyang batayan ng prodyuser ng kanilang kahandaan at kakayahan nilang magbenta ng mga takdang dami ng mga produkto at serbisyo. Ang pamilihan ang mabisang nagpapakitan ng ugnayan ng demand at supply. a pagtaas ng demand ng konsyumer, nagiging dahilan ito ng pagtaas ng presyo. Nagbubunga ito sa pa lalong pagtaas sa pagnanais ng prodyuser na magdagdag pa ng supply.
Ang pamilihan ay nahahati sa apat ang 42 lawak. %to ay ang mga sumusunod9
Lo-l- &al. ari-ari store P're$yo'- &al. Abaka(iolB, Dried WshebuB, DurianDavaoB P(b's o #')$,)$,' - &al. (igas
MGA ESTRUKTURA NG PAMILIHAN:
%to ay tumutukoy sa balangkas na umiiral sa istema ng merkado kung saan naipapakita ditto ang koneksyon ng konsyumer at prodyuser. %to ay may dalawang sangay-ang pamilihang na may ganap na kompetisyon Perfect /ompetition B at ang pamilihang hindi ganap ang kompetisyon Imperfect /ompetitionB. Ang bawat balangkas ay may iba’t ibang katangian at anyo. Tunghayan natin ang paliwanag sa bawat sangay.
P($l$', My G'# ' Ko(#e"$syo' +struktura ng pamilihan na sinasabi bilang ideal dahil sa etrukturang ito ay nagkakasundo ang konsyumer at prodyuser sa iisang presyo. &indi maaring ang prodyuser lamang ang magtakda ng presyo ng kaniyang serbisyo o produkto na ipinagbibili. *anun din naman sa konsyumer, hindi nila kayang kontrolin ang magiging takbo ng presyo sa pamilihan. %to ay nangangahulugan na walang sinoman sakanila ang makakakontrol ng presyo sa pamilihan. Ayon kay "aul rugman at obin )ells sa kanilang aklat na economics 2nd edition. Ang pamilihang may ganap na kompetisyon ay may sumusunod na katangian 9 . Mr($', (l$l$$" ' -o'sy&(er " #ro)y&ser
inasaad dito sa katangiang ito na dahil maraming maliliit na konsyumer, walang kakayaahan ang konsyumer na impluwensyahan ang presyo ng isang serbisyo o produkto dahil hindi siya ganon kaimportante dahil alam ng mga prodyuser na may ibang konsyumer pa diyan na bibili sakanila ng produkto o serbisyo. *anun din naman sa prodyuser, hindi sila maaring magtakda ng sarili nilang presyo at sumusunod lamang sila sa pangkalahatang presyo sa pamilihan upang sila ay hindi malugi. b. M,--"&l) ', #ro)&-"o
Ang ibig sabihin nito ay ang pagkakatulad ng mga produkto ay nangangahulugang pagkakaparepareho din ng presyo. &indi maaring ang magkaparehong produkto ay magkaiba ng presyo dahil malamang ay bibili ang mga konsyumer kung saan sila makakamura. Dahil ditto ay nagkakasundo lamang ang mga prodyuser sa iisang presyo upang hindi sila malugi. +. Mly', #,,l! ', s',-# ', #ro)&-syo'
Ang mga negosyante ay walang kontrol sa mga salik ng produksiyon lalo na sa mga available natural resoures kaya lahat ng nagbebenta ay halos pareparehas lang ang pinagkukunan kaya ang presyo ng kanilang puhunan para sa salik ng produkiyon na kanilang kakailanganin ay halos pareparehas.
). Mly', #,#so- " #,lbs s $')&s"r$y
42sa lahat ng may kakayahan o kapasidad Ang pagnenegosyo ay bukas para para ditto kung kaya’t sa dami ng mga may kakayanan mag negosyo at hindi naiiwasan ang pagkakaroon ng kompetisyon sa kanilang mga kompanya o maging sa malilit na negosyo. &alimbawa na lamang ang sa Xollibee at mdonald’s, maaring magkaparehong manok ang kanilang produkto ngunit dahil sa kompetisyon ay mas gumaganda ang serbisyo ng kanilang inihahanda sa konsyumer. e. Mly ', $(#or(syo' &-ol s #($l$'
Dahil ang sistema ay malaya, ang presyo ng mga produkto ay bukas para sa kaalaman ng lahat. Ang halimbawa nito ay sa mga palengke ay mayroon silang lugar kung saan maaring makita ang tamang presyo ng mga produkto. a telebisyon naman ay may napapanood tayo sa balita na sinasabi o inaanunsyo ang mga pagbabago sa presyo sa ating lokal na pamilihan.
P($l$', My H$')$ G'# ' Ko(#e"$syo'
%to ay ang mga pamilihang na walang ni isang katangian ng ganap na kompetisyon. a ganitong sangay ng estruktura ng pamilihan ay kayang kontrolin ng prodyuser ang mga produktong kanilang ibinebenta sa pamilihan. %to ay may iba’t ibang anyo. Tunghayan ang iba’t ibang anyo ng pamilihang may hindi ganap na kompetisyon. . Mo'o#olyo
%to ay uri ng pamilihan kung saan iisa lamang ang prodyuser na gumagawa ng produkto o nagbibigay ng serbisyo kung kaya’t walang kapalit o kahalili. Dahil dito, may siya ay may kakayahang implwensiyahan ang pagtatakda ng presyo sa pamilihan. a kawalan ng kakompetensiya at ng mapagpipilian, ang mga mamimili ay walang magawa kundi tanggapin ang presyong itinakda ng mga monopolista. aya ring kontrolin ng monopolista nag suplay sa pamilihan sapagkat isa lamang ang gumagawa ng isang produkto. ung babawasan ng monpolista ang kanilang suplay, lalong tataas ang presyo ng kanilang produkto. Ang mga pangunahing katangian ng monopolyo ay ang sumusunod9 Y %isa ang nagtitinda- Dahil isa lamang ang nagbebenta, naididikta ang presyo at dami ng suplay, batay sa proWt maG rule o pagnanais ng prodyuser na makakuha ng malaking kita. Y "rodukto na walang kapalit- Ang mga produkto ay walang kauri na maaring maging substitute o humalili kaya nakokontrol ang presyo at dami ng suplay. Y akayahang hadlangan ang kalaban- Dahil sa mga patent, opyright, at trademark gamit ang %ntelletual "roperty ights, hindi makakapasok ang
ibang nais na maging bahagi ng industriya na kaparehas sa hanay ng produkto at serbisyong nililikha ng mga monopolista. Ang opyright ay isang legal na proteksiyon na ipinagkakaloob sa gumagawa at naglalathala ng mga aklat, omputer so6tware,video, at komposisyong musikal laban sa pangongopya ng iba. amantala ang patent ay ang eklusibong karapatan ng imbentor na magprodyus at magbenta ng bagong produkto o makinarya sa isang takdang panahon. Ang trademark naman ay ang paglalagay ng mga simbolo o marka sa mga produkto at serbisyo na siyang nagsisilbing pagkakakilanlan ng kompanyang may gawa o nagmamay-ari nito. Mayron din tayong mga prodyuser 44 na kabilang sa tinatawag na Natural Monopoly o iyong mga kompanyang binigyang karapatan na magkaloob ng sebisyo sa mga mamamayan. %to ay dahil sa kaya nilang gawin ang mga produkto at serbisyo sa mas mababang gastos kaysa sa kumuha pa ng mas maraming kumpanya. Ang mga halimbawa ng mga serbisyong na ibinigay sa konsyumer sa ganitong estruktura ng pamahalaan ay ang kuryenta, tubig, tren at iba pang publi utility. adalasang mga pangunahing pangangailangan ang sumasailalim sa monopolyo. Dahil dito napupunan ang pangangailangan ng mga tao. a kabilang banda, dahil iisa lamang ang mapagkukunan ng produkto o serbisyo, walang maaring gawin ang mga onsumer kundi maghintay tuwing magkakaroon ng aberya sa mga ito. b. Mo'o#so'yo
Ang Monopsonyo ay isang uri ng pamilihan na hindi ganap ang kompetisyon. a pamilihang ito ay mayroon lamang na iisang konsyumer o mamimili subalit maraming prodyuser ng produkto at serbisyo. Monopsonista ang tawag sa nagiisang kosyumer sa pamilihang ito. Dahil nga sa iisa lang ang konsyumer, may kapangyarihan siya na impluwensyahan o diktahan ang presyo at mga salik sa pamilihan. adalasan ay ang mga mamamayan ang prodyuser ng serbisyo sa ganitong sistema at ang mga kompanya o organisasyon naman ang konsyumer ng serbisyo. %sang halimbawa ay ang pamahalaan, ang pamahalaan ang nag-iisang kumukuhan ng serbisyo ng mga pulis, sundalo, traJ en6orers, at iba pa. Dahil nga pamahalaan lang ang kumukuha ng kanilang serbisyo bilang mga empleyado , ay may kakayahan ang pamahalaan na diktahan ang kanilang magiging sweldo. May kapangyarihan din ang pamahalaan na diktahan ang mga kwalidad na dapat ay mayroon silaQ halimbawa ay dapat nakapagtapos ng &igh hool ang isang tao bago siya tanggapin sa pulisya. %sa pang halimbawa ay isang ie Milling ompany. ung nag-iisa lamang ang rie miller sa isang lugar ay maaaring niyang babaan ang bayad sa mga magsasaka para sa palay. Maaari niyang gawin ito upang tumaaas ang kanyang magiging kita o tubo mula sa maiibebenta niyang bigas. Mayroon pang ibang halimbawa tulad ng Military %ndustry, pae %ndutry, at iba pa. +. Ol$,o#olyo
a ganitong sangay iilan lamang ang na prodyuser ang nagbebenta ng magkakahalintulad o magkakaugnay na produkto at serbisyo. May kakayhaan din ang prodyuser na makontrol ang presyo na umiiral sa pamilihan. Dahil dito, nagkakroon ang mga prodyuser ng ollusion kung saan sila ay nagsasabwatan sa
pagkontrol ng presyo at ang katawagan naman sa samahan ng mga oligopolista ay kartel. %to ay mahigpit na pinagbabawal sa "ilipinas upang hindi malabag ang onsumer At kahit na hindi ito kasama sa provision nito, ngunit ang mga konsyumer pa rin ang nalulugi kaya ito ay ipinagbabawal. Nagkakaroon ditto ng hoarding, kung saan itinatago ang mga produkto upang magkulang ang supply at tumaas ang presyo. &alimbawa ng mga produktong ibinebenta sa ganitong estruktura ay semento, bakal, ginto, petrolyo, computer0phone operating systems . a pananaw ni Adam mith ukol sa katotohanan ng pagkakaroon ng kartel, ang mga negosyante ay hindi direktang naguusap tungkol sa kanilang sabwatan kundi sa kani-kanilang interation at paguunwaan kahit hindi sila nagkikita. Ang #nited States 1ntitrust 2a% naman ay ang pagbabawal sa mga kumpanya na magkaroon ng ollusion at kartel, at mga organisayon na nakakapagbawas sa pagkakaroon ng kompetisyon sa kanila. At pinagtitibay pa ito ng /ompetition 2a% kung saan pinapanatili ang kompetisyon sa mga kompanya. a pamamagitan nito ay nagkakaroon din ng pagtaas sa ekonomiya ng bansa. 43 Ang 3rgani$ation of Petroleum of "4porting /ountries :"+B ay isang halimbawa ng pandaigdigang kartel. ila ang nagtatakda ng presyo ng produktong petrolyo sa buong daigdig. %tinatag ito noong eptember $/-$3, $>0/ at binuo ng mga bansang %ran,%raq,uwait,audi Arabia at eneVuela. a ngayon binubuo na ito ng labindalawang mga bansa kasama na ang mga bansang Algeria, Angola, +uador,'ibya,Nigeria,5atar at !nited Arab +mirates. %to ay pinahihintulutan sapagkat ang mga bansang ito ang pinagkukunan natin ng petrolyo na kinakailangan natin. aya kung magkaroon man ng pagtaas sa petrolyo, sila ang nagtakda ng paggalaw sa presyo. !pang higit na maintindihan, halimbawa ang 1pple at ang 5icrosoft indo%s' sabihin nating may kartel na namamagitan sa dalawang kumpanya, maaring ang gawin nila ay gumawa ng virus sa isa’t isa para sila rin ay gumawa ng antivirus para dito kaakibat ng pagkakaroon nito ay maaring taasan nila ang presyo ng kanilang mga gadgets na ibinebenta kahit na wala naming pagbabago pa sa ibang spes nito tanging yung antivirus lamang at ang mga millennials na walang ibang pagpipilian kundi bumili para sa kanilang trabaho ay bibili talaga at sabay ang pagtaas ng kita ng dalawang operating systems. ung iisipin natin na walang kartel na nagaganap sa kanila ang maaring maging dulot nito ay ang pagtaas ng kalidad at pagangat ng teknolohiya lalo na sila ang ginagamit ng nakararami. Dahil magkakaroon ng kompetisyon sa kanilang dalawa at maghihigitan silang dalawa na magada naman ang maidudulot nito. ). Mo'o#ol$s"$+ Co(#e"$"$o'
Ang Monopolisti ompetition ay isang estruktura ng pamilihan kung saan hindi ganap ang kompetisyon. a ganitong estruktura ay maraming kalahok na prodyuser at marami ring kalahok na konsyumer. Ngunit kahit maraming prodyuser at konsyumer, ay may kakayahan pa rin ang mga prodyuser na magtakda ng kanilang sariling presyo na hindi gaanong nakadepende sa presyo ng mga kakompetensyang produkto dahil walang maituturing na direktang kahalili sa produkto. Dahil ito sa product di&erentiation' kung saan binabago ng mga prodyuser ang ibang aspeto ng kanilang produkto at serbisyo upang maiba mula sa mga kaparehas na uri ng produkto at serbisyo mula sa ibang prodyuser. Maaaring iisa ang uri ng produkto ngunit maaaring magkakaiba ang brand, pakaging, labeling, presentasyon, at maging lasa o Zavor. *inagawa ito ng mga prodyuser sa layuning kumita at mas makilala at tangkilikin ang kanilang produkto at serbisyo. Maaari ding gumamit ng advertisement upang mas lalong makilala ang kanilang produkto at serbisyo.. Maaari ding mangyari na mayroon lamang na iisang
malaking kompanya na nagmamay-ari ng ibat-ibang brand ng magkakaparehas na produkto. Maaari nila itong gawin upang bumuo ng kompetisyon at pagpipilian sa pagitan lamang ng sarili nilang mga produkto at lahat ng kikitain ay sa kanila pa rin mapupunta. Ang mga halimbawa ng mga produkto at serbisyong ipinagkakaloob sa pamilihang may monopolistic competition ay ang mga sabong panlaba at pampaligo, toothpaste, pabango, 6abri onditioner, ellphone, so6tdrinks, applianes, 6ast6ood restaurants, serbisyo ng mga ospital, hair salon, beauty at osmeti produts, at marami pang iba. (alitao, 2/$2B
PAGSUSULIT:
$. 2.
41 Magbigay ng tatlong katangian ng pamilihang may ganap na kompetisyon
4. 3. Ano ang katawagan sa samahan ng mga oligopolista8 1. Ano ang tawag sa sabwatan ng mga negosyante upang parehas tumaas ang kani-kanilang sales8 0. Ano ang pangalan ng pandaigdigang kartel na nagtatakda ng presyo ng produktong petrolyo8 <. Ano ang Natural Monopoly8 =. Ano ang mga pangunahing katangian ng monopoly8 >. Magbigay ng isang humahadlang sa mga kalabang nagnanais na maging bahagi ng industriya na kaparehas sa hanay ng produkto at serbisyong nililikha ng mga monopolista. %paliwanag. $/. Anu- ano ang apat na lawak ng "amilihan8 $$. Ano ang tawag sa nag-iisang konsyumer sa uri ng pamilihan na monopsonyo8 $2. Ano ang pamilihan8 $4. %to ay ang proseso ng pag-iiba ng produkto o serbisyo ng isang prodyuser mula sa produkto o serbisyo ng ibang prodyuser8 $3. ino ang nagsabing UMarkets are usually a good way to organiVe an eonomi ativityU8 $1. Ano ang layunin ng mga prodyuser sa sa sagot sa bilang $48
MGA SAGOT:
40
$. Maraming maliliit na konsyumer at prodyuserQ Magkakatulad ang produktoQ Malayang paggalaw ng 2. sangkap ng produksyonQ Malayang pagpasok at paglabas 4. sa industriyaQMalaya ang impormasyon ukol sa pamilihan
ahit alin dito basta tatlo
3. artel 1. ollusion 0. :rganiVation o6 "etroleum o6 +Gporting ountries <. Ang 7atural 5onopoly ay iyong mga kompanyang binigyang karapatan na magkaloob ng sebisyo sa mga mamamayan. %to ay dahil sa kaya nilang gawin ang mga produkto at serbisyo sa mas mababang gastos kaysa sa kumuha pa ng mas maraming kumpanya. =. Ang mga pangunahing katangian ng monopolyo ay ang sumusun od9 •
%isa ang nagtitinda
•
"rodukto na walang kapalit
•
akayahang hadlangan ang kalaban
>. •
•
Ang copyright ay isang legal na proteksiyon na ipinagkakaloob sa gumagawa at naglalathala ng mga aklat, omputer so6tware,video, at komposisyong musikal laban sa pangongopya ng iba. Ang patent ay ang eklusibong karapatan ng imbentor na magprodyus at magbenta ng bagong produkto o makinarya sa isang takdang panahon.
•
Ang trademar8 naman ay ang paglalagay ng mga simbolo o marka sa mga produkto at serbisyo na siyang nagsisilbing pagkakakilanlan ng kompanyang may gawa o nagmamay-ari nito. ahit alin sa tatloB
$/. 'okal, "anrehiyon, "ambansa o "andaigdigan $$. Monopsonista $2. %to ay isang lugar na kung saan ay nakakamit ng isang konsyumer ang sagot sa marami niyang pangangailangan at kagustuhan sa pamamagitan ng mga produkto at serbisyong handa at kayang niyang ikonsumo. Ang prodyuser naman ang tagapagtustos ng mga serbisyo at produktong ito. $4. "rodut di7erentiation $3. *regory Mankiw $1. umita at mas makilala at tangkilikin ang kanilang produkto at serbisyo
4< P($l$' " P(l' Arl$' ?: A', U,'y' ',
Ly&'$': !pang malaman ang ugnayan ng pamahalaan sa pamilihan. !pang malaman ang gampanin ng pamahalaan bilang isang natatanging institusyon na may kapangyarihan sa pagdedesisyon ukol sa suliranin ng pamilihan at ng kabuuang ekonomiya ng bansa.
Le+"&re: !na, alam natin sa pamilihan may pagkakataon na ang equilibrium prie at quantity demanded ay hindi masyadong mababa o mataas sa tingin ng mga prodyuser o konsyumer. Ayon sa libro, sa sitwasyong ito, papasok ang pamahalaan. umunod, alamin natin ang ibig sabihin ng pamahalaan. Ayon sa module, ang pamahalaan ay isang institusyon sa ating bansa. Ayon sa Artikulo %% eksyon 3 ng $>=< onstitusyon ng "ilipinas, pangunahing tungkulin ng pamahalaan na paglingkuran at pangalagaan ang sambayanan. Dito makikediwowta na natin na meron ng koneksiyon ang pamahalaan dahil nabangit na tayo ay ang pokus ng pamahalaan. a aklat ni Niholas *regory Mankiw na "riniples o6 +onomis, ipinaliwanag niya ang "riniple < na L*overnment an sometimes improve market inomes. Dito naman malalaman natin na ang pamahalaan ay maaring maki-alam sa pamilihan at maaring magdulot ito ng pagtaas ng kanilang kita. (agama’t ang pamilihan ay isang organisadong sistemang pang-ekonomiya, may mga pagkakataong nahaharap ito sa pagkabigo o market 6ailure. Ang halimbawa ayon sa libro ay ang paglaganap ng eGternalities gaya ng polusyon at pagkakaroon ng monopoly na nagdudulot ng pagkawala ng kompetisyon. a ganitong pagkakataon, kinikailangan ang pakikialam o panghihimasok ng pamahalaan sa takbo ng pamilihan.
unod naman natin alamin kung ano ang ginagawa ng pamahalaan sa pamilihan. Nabangit sa mga nakaraang mga aralin na presyo lamang ang salik na maaring ibahin ng pamahalaan. !pang mapapatatag ang presyo sa pamilihan ipinapatupad ang prie stabiliVation program at maiwasan ang mataas na inZation. Ang pagkokontrol ng pamahalaan sa presyo ay nahahati sa dalawang uri9 ang prie eiling at prie Zoor.
Ang unang uri ay prie eiling o maGimum prie poliy o kaya naman ang pinakamataas na presyo na maaring ipagbili ng isang prodyuser sa kaniyang produkto. Mahigpit na binabantayan ang mga produkto na nakabilang sa mga pangunahing pangangailangan kaya naman minamarkahan nila ito ng suggested retail prie "B. Ang patakarang ito ay isang pamamaraan upang mapanatiling abot-kaya para sa mamamayanan ang presyo ng mga pangunahing pangangailangan. Ang prie eiling ay itinakda na mas mababa sa equilibrium prie. 'abag sa Anti-"roWteering 'aw ang labis na pagpapataw ng mataas na presyo. %to ay ipinapatutupad ng pamahalaan sa pangunguna ng Department o6 Trade and %ndustry DT%B, bilang pangunahin ahensiya na may tungkulin dito, sa tulong ng mga lokal na pamahalaan. %big sabihin nito, kapag4= may napansin ka na nagpataw ng presyo ng mas mataas sa presyo na ibinigay ng pamahalaan, maari mo itong isumbong sa DT% at kapag napatunayan na pinataas ng negosyante ang presyo maari siyang makulong o magbayad ng Wne. %sang halimbawa ng prie eiling ang mataas na presyo ng instant noodles. apag nakita ng pamahalaan na mataas ang pagtingin ng konsyumer sa produkto, bababaan niya ang dating $1 pesos na instant noodles sa $/ pesos na lamang. apag nangyari ito, tataas ang quantity demanded ng tao, dahil naramdaman ng prodyuser na mababa lang ang kinikita bumaba ang supply dahil dito nagkakaroon ng kakulangan o shortage. abilang sa prie eiling ang prie 6reeVe o ang pagbabawal sa pagtataas ng ng presyo sa pamilihan. Mangyayari lamang ito kapag nagkakaroon ng kalamidad. ung sino mang negosyanteng magpapataw ng presyo na mas mataas sa nakatakdang presyo ay maaring makulong o kaya naman ay magbabayad ng $,///,/// pesos pababa.
4/ 21 2/ 5uantity upplied
$1
5uantity Demanded $/ 1 / /
2/
3/
0/
=/
$// $2/ $3/
+quilibriu "rie
Ang pangalawang uri ay prie Zoor o prie support o kaya naman minimum prie poliy na tumutukoy sa pinakamababang presyo na itinakda ng batas sa mga produkto o serbisyo. %tinakda ito na mas mataas sa equilibrium prie. atulad ng prie eiling, isinasagawa ito ng pamahalaan upang matulungan ang mga prodyuser. %sang halimbawa galling sa libro ay kung ang equilibrium prie ng palay sobrang mababa. apg ito ang nangyari baka mawalan ng interes ang mga magsasaka na magtanim pa at maaring magdulot ng kakulangan na magdudulot ng masamang epekto sa ekonomiya. Ang solusyon na magagawa ng pamahalaan ay pataasin ang presyo. Minsan bibilin na mismo ng pamahalaan ang bibili ng palay para makasiguro na mataas pa rin ang kanilang kikitain at upang maiwasan ang kakulangan ng supply ng pamilihan. 4>
a prie Zoor nagdudulot ito ng pagbaba ng quantity demanded, pagtaas ng suppy at presyo. Dahil dito ito ay nagdudulot ng kalabisan o surplus sa pamilihan.
0/ 1/ 3/ 5uantity upplied
4/
5uantity Demanded 2/ $/ / $/ 2/ 4/ 3/ 1/ 0/ / $//$$/
"rie
+quilibriu
a kabilang dako, ipinapatupad ng pamahalaan ang minimum wage law o batas sa pinakamababang suweldo sa setor ng paggawa upang makaiwas ang mga manggagawa na makatanggap ng suweldo. Ang patakarang ito ay naayon sa epubli At 0/2 o Minimum )age 'aw o6 the "hilippines na nag-uutos sa mga employer na bigyan ng hindi bababa sa minimum wage ang isang manggagawa.
apag lumabag ka sa patakaran na ito maari kang makulong at magbabayad ng multa na 2,/// pesos pataas. a pangkalahatan, hindi maitatangging mahalagang institusyon ang pamahalaan sa pagaayos ng pamilihan at kabuuan ng ekonomiya. Ayon kay Xohn Maynard eynes, ang ekonomiya ng isang bansa ay hindi maiiwasang patakbuhin ng miGed eonomy. ung matatandaan natin, ang miGed eonomy ay isang uri ng alokasyon kung saan parehong pamilihan at pamahalaan ang nagoorganisa.
3/
PAGSUSULIT: $. Ano ang pamahalaan8 2. a anong Artikulo at eksyon ng onstitusyon ng "ilipinas nakasaad ang pangunahing tungkulin ng pamahalaan8 4. Ano ang pangunahing tungkulin ng pamahalaan8 3. ino ang may akda ng aklat na "riniple o6 +onomis na kung saan ay ipinaliwanag nya ang "riniple <8 1. Ano ang natatanging salik na pwedeng baguhin ng pamahalaan8 0. Ano ang ibig sabihin ng "8 <. Ano ang batas na ito na nagbabawal sa labis na pagpapataw ng mataas na presyo sa mga produkto o serbisyo8 =. Ano ang "rie @reeVe8 >. %to ang iba pang tawag sa "rie @loor. $/.Ano ang nadudulot ng prie Zoor8 $$.Ano ang nakasaad sa epubli At 0/2 o Minimum )age 'aw o6 the "hilippines8 $2.Magkano ang multa kapag nilabag ang epubli At 0/2 o Minimum )age 'aw o6 the "hilippines8 $4.Ayon kay Xohn Maynard eynes, ang ekonomiya ng isang bansa ay ;;;;;;;;;;;;;;;;;;8 $3.Ano ang iba pang tawag sa "rie eiling8 $1.Ang pagkontrol ng pamahalaan sa sa presyo ay nahahati sa ;;;; . %to ay ang ;;;;;;;;;;; at ;;;;;;;;;;;;.
3$
MGA SAGOT: $. Ang pamahalaan ay isang institusyon sa ating bansa. 2. Artikulo %% eksyon 3 ng $>=< onstitusyon ng "ilipinas 4. "angunahing tungkulin ng pamahalaan na paglingkuran at pangalagaan ang sambayanan. 3. Niholas *regory Mankiw. 1. "resyo 0. uggested etail "rie <. Anti-"roWteering 'aw =. Ang "rie @reeVe ay ang pagbabawal sa pagtataas ng ng presyo sa pamilihan. >. "rie upport $/. a prie Zoor nagdudulot ito ng pagbaba ng quantity demanded, pagtaas ng suppy at presyo. Dahil dito ito ay nagdudulot ng kalabisan o surplus sa pamilihan. $$. Nag-uutos sa mga employer na bigyan ng hindi bababa sa minimum wage ang isang manggagawa. $2. 2,/// pesos pataas $4. &indi maiiwasang patakbuhin ng miGed eonomy $3. MaGimum "rie "oliy $1. DalawaQ "rie @loor at "rie eiling.
32
