Ο
ι επόπτεσ μελιςςοκομίασ του Δικτφου των Μελιςςοκομικϊν Κζντρων, παρουςιάηουν με ιδιαίτερθ ικανοποίθςθ το εγχειρίδιο αυτό και το αφιερϊνουν ςε Όλουσ τουσ Ζλληνεσ μελιςςοκόμουσ.
κοπόσ του είναι να εφοδιάςει το νζο άλλα και παλαιότερο μελιςςοκόμο με μια εποχιακι περιγραφι των ορκϊν μελιςςοκομικϊν πρακτικϊν, ϊςτε αφενόσ να μεταχειρίηεται το ηωικό του κεφάλαιο και τουσ φυςικοφσ πόρουσ ςφμφωνα με τισ φίλοπεριβαλλοντικεσ δεςμεφςεισ και τισ αρχζσ τθσ αειφορίασ κοι αφετζρου να παράγει ποιοτικά, υγιεινό και αςφαλι μελιςςοκομικά προϊόντα, ανταποκρινόμενοσ προσ τισ απαιτιςεισ και ανθςυχίεσ του ςφγχρονου καταναλωτι. Η παραγωγι και διάκεςθ ςτθν αγορά φυςικϊν αγροτικϊν προϊόντων αποκτά ιδιαίτερθ ςθμαςία ςτθ ςθμερινι εποχι, αφοφ δυςτυχϊσ ζχει επικρατιςει παγκοςμίωσ θ τάςθ για κατανάλωςθ επεξεργαςμζνων, τυποποιθμζνων και προμαγειρεμζνων τροφϊν. τθ χϊρα μασ, αυτι θ τάςθ εκδθλϊνεται κυρίωσ ςτα μεγάλα αςτικά κζντρα, όπου παρατθρείται ςταδιακι απομάκρυνςθ ενόσ ςυνεχϊσ αυξανόμενου τμιματοσ του ελλθνικοφ πλθκυςμοφ οπό τθν παραδοςιακι μεςογειακι διατροφι. Επιπλζον, τα διατροφικά ςκάνδαλα όπωσ οι διοξίνεσ ςτα πουλερικά και θ νόςοσ των τρελϊν αγελάδων, τα γενετικά τροποποιθμζνα προϊόντα, ίο ςκάνδαλο με τθν αςπαριάμθ (ςυνκετικι γλυκαντικι ουςία), τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων ςε διάφορα γεωργικά προϊόντα, ζχουν ευαιςκθτοποιιςει χουσ πολίτεσ για τθν ποιότθτα των τροφίμων που καταναλϊνουν και τον τρόπο που αυτά παράγονται και μεταποιοφνται, με αποτζλεςμα να απαιτοφν και να επιλζγουν με ολοζνα και περιςςότερο οργανωμζνο τρόπο τρόφιμα τα οποία, κα προάγουν τθν ψυχικι, πνευματικι και ςωματικι υγεία ενϊ ταυτόχρονα κα παράγονται με τζτοιεσ μεκόδουσ ϊςτε να ςυμβάλλουν ςτθν αειφορικι χριςθ των φυςικϊν πόρων και ςτθ διατιρθςθ τθσ ιςορροπίασ του περιβάλλοντοσ. Η ορκι μεταχείριςθ των μελιςςιϊν ςτθ διάρκεια του ζτουσ, θ κατά το δυνατόν μικρότερθ ανκρϊπινθ επζμβαςθ κατά τθ ςυλλογι του μελιοφ και των λοιπϊν μελιςςοκομικϊν προϊόντων αλλά και οι ςυνκικεσ διατιρθςθσ τουσ μζχρι να φτάςουν ςτον καταναλωτι, αποτελοφν τουσ ςθμαντικότερουσ παράγοντεσ από τουσ οποίουσ εξαρτάται θ παραγωγι ποιοτικϊν μελιςςοκομικϊν προϊόντων. Σο ελλθνικό μζλι, το κυριότερο προϊόν τθσ μελιςςοκομίασ ςτθν Ελλάδα, διακρίνεται διεκνϊσ για τθν εξαιρετικι ποιότθτα του, τθ κρεπτικι του αξία και τισ άριςτεσ οργανολθπτικζσ του ιδιότθτεσ που οφείλονται κυρίωσ ςτθν πλοφςια μελιςςοκομικι χλωρίδα τθσ χϊρασ μασ αλλά και ςτθν μεγάλθ αφοςίωςθ του ζλλθνα μελιςςοκόμου ςε ζνα επάγγελμα ιδιαίτερα απαιτθτικό αλλά ταυτόχρονα ςυναρπαςτικό. Ευχόμαςτε ο μελιςςοκόμοσ να βρει ςτο ζντυπο αυτό αρκετά ςτοιχεία ϊςτε να παράγει προϊόντα αντάξια τθσ Ελλθνικισ διατροφικισ παράδοςθσ, αποδεικνφοντασ πωσ γνωρίηει καλά το ρθτό του Ιπποκράτθ «το φάρμακο ςου να είναι θ τροφι ςου και θ τροφι ςου να
είναι το φάρμακο ςου» όπωσ και το επίςθσ πολφ γνωςτό γνωμικό των αρχαίων Ελλινων «νουσ υγιισ εν ςϊματι υγιεί» το οποίο και αποτυπϊνει το επίπεδο τθσ γνϊςθσ που είχαν οι πρόγονοι μασ ςχετικά με τθν επίδραςθ τθσ διατροφισ ςτθν ςωματικι αλλά και τθν πνευματικι υγεία και ιςορροπία του ανκρϊπου. ΔΙΚΣΤΟ ΜΕΛΙΟΚΟΜΙΚΩΝ ΚΕΝΣΡΩΝ
Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟ Περιλαμβάνει γενικζσ αρχζσ ορκισ μελιςςοκομικισ πρακτικισ που κα πρζπει να αποτελοφν κφριο μζλθμα του μελιςςοκόμου.
I. Επιθεϊρηςη τησ κυψέλησ Η επικεϊρθςθ κυψζλθσ αποτελεί βαςικι μελιςςοκομικι εργαςία απαραίτθτθ για τθν εξακρίβωςθ τθσ γενικότερθσ κατάςταςθσ κάκε μελιςςιοφ. Με τισ επικεωριςεισ, ανάλογα με τον χρόνο που διακζτουμε και τθν εποχι ελζγχουμε: Ι. Σην φπαρξη τησ βαςίλιςςασ Η πρϊιμθ παρατιρθςθ ςτθν επικεϊρθςθ αφορά τθν φπαρξθ τθσ βαςίλιςςασ. υνικωσ ο εντοπιςμόσ τθσ είναι δφςκολοσ λόγω κάλυψθσ τθσ από τισ μζλιςςεσ. Ζτςι θ φπαρξθ :θσ μπορεί να διαπιςτωκεί ζμμεςα από τθν παρουςία αυγϊν, από τθν ποιότθτα και τθν ποςότθτα του γόνου και τθν γενικι εικόνα του μελιςςιοφ. Μετά από μακρόχρονθ απουςία τθσ βαςίλιςςασ το μελίςςι γίνεται επικετικό, κορυβϊδεσ και αποδιοργανϊνεται. Επίςθσ αρχίηουν και παρουςιάηονται ωοτόκεσ εργάτριεσ (φπαρξθ μόνο κθφθνογόνου, φπαρξθ άνω του ενόσ αυγοφ ςε κάκε κελί). Ο γόνοσ είναι ο κακρζπτθσ τθσ ποιότθτασ τθσ βαςίλιςςασ και τθσ υγιεινισ κατάςταςθσ του μελιςςιοφ. κα πρζπει να είναι ςυμπαγισ, ομοιόμορφοσ χωρίσ ίχνθ αςκενειϊν όπωσ ςθψιγονίεσ, αςκοςφαίρωςθ κ.λ.π. 2, Σον πληθυςμό Ανάλογα με τον πλθκυςμό του ςμινουσ και τθν εποχι του χρόνου, ςυνενϊνουμε αδφνατα μελίςςια και προςκζτουμε ι αφαιροφμε πλαίςια Επιπλζον αξιολογϊντασ τθν δυναμικότθτα των μελιςςιϊν μασ προγραμματίηουμε τισ μετακινιςεισ μασ και τισ μελιτοφορίεσ που κα εκμεταλλευτοφμε. 3. Την παρουςία εχθρών και αςθενειών Ελζγχουμε τθν υγιεινι κατάςταςθ του με-λιςςοςμινουσ όπωσ: ζλεγχοσ για βαρρόα και λοιπζσ αςκζνειεσ, φπαρξθ ανθςυχθτικϊν ςυμπτωμάτων ( νεκρζσ μζλιςςεσ, περιττϊματα κλπ).
4. Την επάρκεια τροφών Ελζγχουμε εάν οι ποςότθτεσ μελιοφ και γφρθσ είναι επαρκείσ ανάλογα και με τθν εποχι που διανφουμε.
II. Αντιμετϊπιςη εχθρϊν και αςθενειϊν των μελιςςϊν Η ζγκαιρθ και ςωςτι εφαρμογι υγειονομικϊν μζτρων αποτελεί βαςικι προχπόκεςθ για τθν πρόλθψθ των αςκενειϊν και τθν αντιμετϊπιςθ των εχκρϊν. Δεδομζνου ότι όπωσ γνωρίηει ο κάκε μελιςςοκόμοσ, τα αδφνατα και κουραςμζνα μελίςςια δεν μποροφν να αντιςτακοφν ςε εχκροφσ και αςκζνειεσ, μεριμνοφμε ϊςτε: να ζχουμε δυνατά μελίςςια ςε όλθ τθ διάρκεια του ζτουσ. να ζχουν άφκονθ τροφι είτε με τισ κατάλλθλεσ μετακινιςεισ είτε με τροφοδοςία αν δεν υπάρχει ανκοφορία. να αντικακιςτοφμε τακτικά τισ παλιζσ μαφρεσ κθρικρεσ, και να απολυμαίνουμε τουλάχιςτον μία φορά το χρόνο με το φλόγιςτρο το εςωτερικό των καλάμων ι ορόφων ϊςτε να μειϊνουμε το μικροβιακό και παραςιτικό φορτίο, αλλά και να απομακρφνονται τυχόν κατάλοιπα παραςιτοκτόνων. να αερίηονται οι κυψζλεσ καλά, να παραμζνουν ςτεγνζσ και να μθν κρατοφν νερά λόγω κακισ κλίςθσ. Αποφεφγουμε τθν εγκατάςταςθ τουσ ςε τοποκεςίεσ που εκ πείρασ ξζρουμε ότι ευνοοφν τθν εκδιλωςθ οριςμζνων αςκενειϊν (νοηεμίαςθ, αςκοςφαίρωςθ). να κεραπεφουμε άμεςα τα μελίςςια που εμφανίηουν ςυμπτϊματα οποιαςδιποτε μορφισ και ζνταςθσ. να μθν αφινουμε τον πλθκυςμό του ακάρεοσ βαρρόα να αυξθκεί υπερβολικά. Ο ζλεγχοσ του πλθκυςμοφ του βαρρόα είναι αναγκαία προχπόκεςθ για να ζχουμε δυνατά μελίςςια. Πρόλθψθ δε ςθμαίνει «προλθπτικι» χοριγθςθ φαρμάκων. Αυτοφ του είδουσ θ χριςθ φαρμάκων μόνο προβλιματα δθμιουργεί μια και: 1. επιβαρφνει τον οργανιςμό των μελιςςϊν 2. μπορεί να μολφνει το μζλι και ίο κερί με κατάλοιπα φαρμάκων 3. διαταράςςει τθν ιςορροπία τθσ μικροβιακισ χλωρίδασ μειϊνοντασ τον πλθκυςμό που είναι ευαίςκθτοσ ςτο φάρμακο με παράλλθλθ αφξθςθ των ανκεκτικϊν οργανιςμϊν *οι περιςςότεροι μελιςςοκόμοι που παραπονιοφνται για αςκοςφαίρωοθ κάνουν «προλθπτικι» χριςθ ι κατάχρθςθ τεραμυκίνθσ+ 4. δθμιουργεί ανκεκτικά ςτελζχθ με αποτζλεςμα όταν πραγματικά χρειαςτοφμε το φάρμακο να μθν είναι αποτελεςματικό. 5. επιβαρφνει οικονομικά τον μελιςςοκόμο Βαςικέσ αρχέσ θεραπευτικήσ επέμβαςησ Η βάςθ για κάκε αποτελεςματικι κεραπεία είναι θ ςωςτι διάγνωςθ. Απαραίτθτθ προχπόκεςθ τθσ ςωςτισ διάγνωςθσ είναι θ κλινικι εξζταςθ των παςχόντων μελιςςιϊν και ο εργαςτθριακόσ ζλεγχοσ των δειγμάτων μελιςςϊν και γόνου από εξειδικευμζνουσ επιςτιμονεσ. τισ περιπτϊςεισ που παρόλα τα προλθπτικά μζτρα εκδθλωκεί αςκζνεια, προτείνονται τα εξισ: • απομόνωςθ αςκενϊν μελιςςιϊν από το υπόλοιπο μελιςςοκομείο • απολφμανςθ του μελιςςοκομικοφ υλικοφ θ οποία ςυμβάλλει ςτον περιοριςμό των μολυςματικϊν αςκενειϊν. • Προκειμζνου να ελζγξουμε τον πλθκυςμό του βαρρόα δεν ςθμαίνει ότι κάνουμε ςυχνά κεραπευτικζσ επεμβάςεισ. Αρκεί μία μόνο κεραπεία το χρόνο, τθν εποχι που τα μελίςςια ζχουν ελάχιςτο ι κακόλου γόνο. Αν θ εφαρμογι γίνει ςυντονιςμζνα τθν ίδια χρονικι περίοδο ςε μια περιοχι από όλουσ τουσ μελιςςοκόμουσ τθσ περιοχισ, αποφεφγονται και οι επαναμολφνςεισ. Περιςςότερεσ από μία κεραπευτικζσ επεμβάςεισ το χρόνο ζχουν ςαν αποτζλεςμα:
• • •
μικρι μόνο μείωςθ του πλθκυςμοφ του βαρρόα αφοφ κανζνα χθμειοκεραπευτικό δε δρα μζςα ςτο ςφραγιςμζνο γόνο όπου βρίςκεται το 90% του βαρρόα. τθν αναπόφευκτθ ρφπανςθ του μελιοφ - κεριοφ με κατάλοιπα ακαρεοκτόνων κακϊσ δεν υπάρχει αρκετόσ χρόνοσ για αποδόμθςθ του φαρμάκου μζχρι τθν ζναρξθ τθσ μελιτοφορίασ τθν ανάπτυξθ ανκεκτικότθτασ ςτα φάρμακα από τα βαρρόα, ανκεκτικότθτα που ιδθ υφίςταται ςε ποικίλο βακμό ςτισ διάφορεσ περιοχζσ τθσ Ελλάδασ.
Φροντίηουμε να ενθμερωνόμαςτε τακτικά για ό,τι νεότερο ςχετικά με τισ αςκζνειεσ και ειδικότερα για τα εναλλακτικά φάρμακα και τισ μεκόδουσ καταπολζμθςθσ του βαρρόα.
III. Σρφγοσ Σρφγοσ είναι θ διαδικαςία αφαίρεςθσ ίου μελιοφ από ςφραγιςμζνεσ κθρικρεσ Γίνεται με τθν βοικεια του μελιτοεξαγωγζα, μθχάνθμα που βαςίηεται ςτθ φυγοκζντρθςθ ϊςτε να μθν καταςτρζφονται οι κθρικρεσ. Σρυγιοφνται οι κθρικρεσ που ζχουν ϊριμο μζλι δθλαδι όταν οι μζλιςςεσ ζχουν ςφραγίςει τουλάχιςτον τα 3/4 των κελιϊν τθσ κθρικρασ. Φροντίηουμε να τρυγάμε με καιρό ευνοϊκό, (χωρίσ βροχζσ, δυνατοφσ ανζμουσ κ.λ.π) και πάντα πριν τθ λιξθ τθσ ανκοφορίασ ι μελιτοφορίασ, ϊςτε οι μζλιςςεσ να ςυνεχίςουν τθν ςυλλογι νζκταροσ και να μθν ςτραφοφν ςτθν λεθλαςία του μελιοφ των κθρικρων, μόλισ αιςκανκοφν τθν προςπάκεια απομάκρυνςθσ του. Ο τρφγοσ κα πρζπει να γίνεται ςε κλειςτό και κατάλλθλο χϊρο του μελιςςοκομείου εφοδιαςμζνο με θλεκτρικό ρεφμα, νερό, απαλλαγμζνο από ζντονεσ οςμζσ και ο οποίοσ να πλθρεί τισ ςυνκικεσ υγιεινισ. Αςκϊντασ ωςτόςο μελιςςοκομία νομαδικισ μορφισ, δεν είναι πάντα εφικτόσ ο τρφγοσ ςε ειδικά διαμορφωμζνο χϊρο, κυρίωσ όταν τα μελίςςια βρίςκονται αρκετά μακριά από τον τόπο κατοικίασ του μελιςςοκόμου. ε αυτι τθν περίπτωςθ ο μελιςςοκόμοσ εφοδιάηεται με ςκθνι τρυγθτοφ ι με δίχτυ το οποίο κα τοποκετιςει ςτθ καρότςα του φορτθγοφ του. Βαςικι προχπόκεςθ αποτελεί θ τιρθςθ των κανόνων υγιεινισ όπωσ θ κακαριότθτα ίου χϊρου και των ςκευϊν που κα χρθςιμοποιθκοφν τα οποία και πρζπει να πλζνονται ςχολαςτικά. Μετά τθν φυγοκζντρθςθ των κθρικρων, το μζλι φιλτράρεται με απλά φίλτρα και διοχετεφεται ςε κακαρά ανοξείδωτα δοχεία οπότε τα ξζνα ςϊματα και ο αφρόσ ανεβαίνουν ςτθν επιφάνεια και ςτθ ςυνζχεια απομακρφνονται. Σα άδεια πλαίςια τοποκετοφνται και πάλι ςτθν κυψζλθ ϊςτε οι μζλιςςεσ να τραφοφν με τα υπολείμματα του μελιοφ για μερικζσ μζρεσ. τθν ςυνζχεια και εφόςον δεν ακολουκεί άλλοσ τρφγοσ, τα αποκθκεφουμε.
IV. Βαςιλοτροφία Επαγγελματικι μελιςςοκομία χωρίσ επιλογι και ςχεδιαςμζνθ αντικατάςταςθ των βαςιλιςςϊν δεν εννοείται. Σο ντόπιο ελλθνικό γενετικό υλικό που ζχουμε ςτθ διάκεςθ μασ είναι άριςτο και δεν ςυνιςτάται οφτε υπάρχει ανάγκθ να καταφεφγουμε ςε ειςαγωγι βαςιλιςςϊν. Οι ειςαγόμενεσ βαςίλιςςεσ ανικουν ςε ξζνεσ φυλζσ, προςαρμοςμζνεσ ςε άλλεσ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ και οικοςυςτιματα, δεν αποδίδουν ανάλογα ςτισ δικζσ μασ ςυνκικεσ και προκαλοφν εκφυλιςμό του γενετικοφ μασ υλικοφ. Μζκοδοσ παραγωγισ γενετικά βελτιωμζνων βαςιλιςςϊν Σο πρϊτο βιμα που πρζπει να κάνουμε είναι θ αρίκμθςθ των μελιςςοςμθνϊν και θ διατιρθςθ αρχείου προκειμζνου να εντοπιςκοφν αυτά τα οποία κα χρθςιμοποιιςουμε για αναπαραγωγι. Κριτιρια για τθν επιλογι των μελιςςιϊν είναι: / Η αυξθμζνθ παραγωγι μελιοφ / Η ανκεκτικότθτα ςε αςκζνειεσ / Η επικετικότθτα / Η καλι ανάπτυξθ του ςμινουσ / Η μειωμζνθ τάςθ ςμθνουργίασ Προετοιμαςία μελιςςιϊν Επιλζγουμε δυνατά μελίςςια και τα χωρίηουμε ςε 2 ομάδεσ, ζναρξθσ - αποπεράτωςθσ (ςυνικωσ ζνα μελίςςι ζναρξθσ τροφοδοτεί με βαςιλοκελιά 2-4 μελίςςια αποπεράτωςθσ) Μελίςςι ζναρξθσ
Είναι ζνα διϊροφο μελίςςι από to οποίο αφαιροφμε τον επάνω όροφο. Επίςθσ αφαιροφμε τθ βαςίλιςςα (τθν ορφανεφουμε) δυο μζρεσ πριν, καταςτρζφουμε τα βαςιλικά κελιά που ζχει δθμιουργιςει, αφινουμε μόνο ςφραγιςμζνο γόνο και τροφοδοτοφμε ςυνζχεια. Εμβολιαςμόσ • Πριν τον πρϊτο εμβολιαςμό βάηουμε για λίγεσ ϊρεσ τισ βζργεσ με τα βαςιλικά κελιά ςτο μελίςςι ζναρξθσ ϊςτε να τα «περπατιςουν» οι μζλιςςεσ. • Η προνφμφθ μεταφζρεται με το εμβολιαςτιρι από το κυρτό μζροσ και τοποκετείται ςτο τεχνθτό βαςιλικό κελί. Επιλζγουμε προ-νφμφεσ θλικίασ ζωσ 36 ωρϊν ϊςτε να ταϊςτοφν περιςςότερεσ μζρεσ με βαςιλικό πολτό. • Κατά τθ διάρκεια του εμβολιαςμοφ μεριμνοφμε ϊςτε να αποφεφγεται εντελϊσ θ απευκείασ ζκκεςθ των προνυμφϊν ςτον ιλιο. • Σα εμβολιαςμζνα βαςιλικά κελιά μεταφζρονται αμζςωσ ςτο μελίςςι ζναρξθσ ι καλφπτονται με υγρι πετςζτα ϊςτε να αποφευχκεί θ ξιρανςθ τουσ Μελίςςι αποπεράτωςθσ Φιλοξενεί τθν εκτροφι των βαςιλικϊν κελιϊν από τθν δεφτερθ μζρα και μετά. Είναι ζνα διϊροφο μελίςςι ςτο οποίο χωρίηουμε τον εμβρυοκάλαμο από τον όροφο με ζνα βαςιλικό διάφραγμα. τον εμβρυοκάλαμο απομονϊνουμε τθ βαςίλιςςα και ςτον όροφο δίπλα ςτα βαςιλικά κελιά μεταφζρουμε πλαίςια ανοιχτοφ γόνου ϊςτε να προςελκφςουμε παραμάνεσ μζλιςςεσ. Μεταφζρουμε τα βαςιλικά κελιά ςτα μελίςςια αποπεράτωςθσ τθν επόμενθ μζρα του εμβολιαςμοφ τουσ. τθν περίπτωςθ που κζλουμε να ςυλλζξουμε βαςιλικό πολτό τα κελιά παραμζνουν εδϊ για δφο μζρεσ. Σροφοδοτοφμε ςυνεχϊσ με ςιρόπι 1:1, φροντίηουμε οι χειριςμοί ςτα βαςιλικά κελιά να είναι προςεκτικοί και απομακρφνουμε τισ μζλιςςεσ με τθ βοφρτςα. Α) Συλλογι του βαςιλικοφ πολτοφ ΣΟ τζλοσ τθσ τρίτθσ μζρασ από τον εμβολιαςμό και με τθ βοικεια θλεκτρικισ αντίςταςθσ κόβουμε τισ προεκτάςεισ των βαςιλικϊν κελιϊν. Αφαιροφμε τθν προνφμφθ και απορροφοφμε με αντλία τον βαςιλικό πολτό. Εμβολιάηουμε και πάλι τα κελιά και τα τοποκετοφμε ςτο μελίςςι ζναρξθσ. Σζςςερα βαςιλικά κελιά δίνουν περίπου ζνα γραμμάριο πολτοφ. Β)Δθμιουργία κυψελιδίων ςφηευξθσ - παραφυάδων Σα κυψελίδια ςφηευξθσ είναι μικρζσ κυψζλεσ με περιοριςμζνο αρικμό πλαιςίων, λίγο πλθκυςμό και γόνο. Σα κυψελίδια των 3 πλαιςίων κεωροφνται ιδανικά για τισ ελλθνικζσ ςυνκικεσ Δθμιουργοφμε τα κυψελίδια ςφηευξθσ τθν 8θ μζρα από τον εμβολιαςμό, τθν 10θ μζρα καταςτρζφουμε τα βαςιλικά κελιά που τυχόν υπιρχαν και τοποκετοφμε ζνα ςφραγιςμζνο βαςιλικό κελί από το μελίςςι αποπεράτωςθσ. τθ ςυνζχεια τα κυψελίδια μεταφζρονται 4-5 χιλιόμετρα μακριά ϊςτε οι μζλιςςεσ να μθν επιςτρζψουν ςτθν μθτρικι τουσ κυψζλθ. Δεν ενοχλοφμε το μελιςςοςμινοσ μζχρι να αρχίςει θ ωοτοκία τθσ νζασ βαςίλιςςασ. Μετά από 10-15 μζρεσ ελζγχουμε τθν φπαρξθ και τθν ποιότθτα του γόνου. • τα μελίςςια ζναρξθσ μεταφζρουμε κάκε βδομάδα δφο πλαίςια με ςφραγιςμζνο γόνο και απομακρφνουμε αυτά που εκκολάφκθκαν. • τα μελίςςια αποπεράτωςθσ κάκε βδομάδα ανεβάηουμε ςτον επάνω όροφο δφο πλαίςια με ανοικτό γόνο από τον εμβρυοκάλαμο.
Ημέπερ
Βιολογικόρ κύκλορ βαζίλιζζαρ
Χειπιζμοί βαζιλοηπόθος
1 2
Αςγό
3 4 Ιδανική ελικία ππονύμθερ για παπαγωγή βαζιλιζζών - Δμβολιαζμόρ 5 6
Ππο νύμθε
7 δ 9 10 Γεμιοςπγία παπαθςάδων
11 12
Νύμθε Το κελί ζθπαγίδεηαι
13 Μεηαθοπά ώπιμων βαζιλικών κελιών
14
15
16
Έξοδορ βαζίλιζζαρ
V. Διατήρηςη μελιςςοκομικϊν προϊόντων Μέλι Σο μζλι είναι ζνα προϊόν με υψθλι βακτθριοςτατικι ικανότθτα που δεν ευνοεί τθν ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν εκτόσ των ωςμϊφιλων ηυμϊν οι οποίεσ και προκαλοφν το ξίνιςμα του ςε περίπτωςθ που ζχει τρυγθκεί ανϊριμο. Σα δοχεία αποκικευςθσ του κα πρζπει να είναι, ανοξείδωτα και καλά γεμάτα ϊςτε να μθν υπάρχει κενό, διότι ο αζρασ ζχει υγραςία και μφκθτεσ που ευνοοφν το ξίνιςμα. Σα ανοξείδωτα δοχεία, τα οποία πρζπει να είναι κατάλλθλα για τρόφιμα, αποκθκεφονται ςε ςκοτεινό, δροςερό, ςτεγνό, χωρίσ οςμζσ και διακυμάνςεισ τθσ κερμοκραςίασ χϊρο ϊςτε να μθν επθρεάηεται ςθμαντικά θ βακτθριοςτατικι ικανότθτα του μελιοφ και να διατθρθκεί όςο το δυνατόν περιςςότερο το αρχικό χρϊμα, το άρωμα, θ γεφςθ και θ υψθλι βιολογικι του αξία. Βαςιλικόσ πολτόσ Μετά τθ ςυλλογι ο βαςιλικόσ πολιόσ φιλτράρεται και τοποκετείται ςτο ψυγείο. Για να διατθριςει ο βαςιλικόσ πολτόσ τθ κρεπτικι του αξία και τισ βιολογικζσ ιδιότθτεσ πρζπει να προςτατεφεται από το φωσ και να μθν ζρχεται ςε επαφι με το οξυγόνο. υνιςτάται να αποφεφγεται θ επαφι του με μζταλλα (κουτάλι, δοχείο) 0 βαςιλικόσ πολτόσ παραμζνει αναλλοίωτοσ ςε ςυνικθ κερμοκραςία περιβάλλοντοσ (25-30°C) για 20 περίπου ϊρεσ, ενϊ εάν αναμιχκεί με μζλι διατθρείται περίπου ζνα μινα. ε ςυνκικεσ ψφξθσ (4-7°C) διατθρείται περίπου 6 μινεσ και ςε κατάψυξθ (-20°C) μζχρι και δφο χρόνια. Γφρη υλλζγεται κακθμερινά από γυρεοπαγίδεσ οι οποίεσ τοποκετοφνται ςτθν είςοδο των κυψελϊν ςε δυνατά και υγιι μελίςςια. Η γυρεοπαγίδα μπορεί να παραμείνει ςτθν κυψζλθ για 5-7 μζρεσ και όχι πάνω από 10 θμζρεσ. Εν ςυνεχεία αφαιρείται για μερικζσ μζρεσ (μία εβδομάδα περίπου) και αν υπάρχει άφκονθ παραγωγι γφρθσ επανατοποκετείται. Η νωπι γφρθ διατθρεί άριςτα τθ κρεπτικι τθσ αξία για πολλοφσ μινεσ αν τοποκετθκεί ςτθν κατάψυξθ. Η αποξθραμζνθ γφρθ μπορεί να αποκθκευτεί ςε κερμοκραςία δωματίου για περίπου ζνα χρόνο χάνοντασ ςταδιακά τθ κρεπτικι τθσ αξία.
Β. ΕΠΟΧΙΚΕ ΜΕΛΙΟΚΟΜΙΚΕ ΕΡΓΑΙΕ /. Φθινόπωρο Από τουσ χειριςμοφσ του μελιςςοκόμου αυτιν τθν περίοδο επθρεάηεται ςε μεγάλο βακμό θ απόδοςθ των μελιςςοςμθνϊν τθν επόμενθ περίοδο μελιττοφορίασ. Βαςικι επιδίωξθ είναι θ καλι προετοιμαςία των μελιςςιϊν για ξεχειμϊνιαςμα κακϊσ θ επόμενθ παραγωγι εξαρτάται από τθν καλι και ςωςτι διαχείμαςθ. Σα μελιςςοςμινθ κα πρζπει να ειςζλκουν για διαχείμαςθ με ικανοποιθτικό και ανανεωμζνο πλθκυςμό, με νζεσ και γόνιμεσ βαςίλιςςεσ, να είναι υγιι και να ζχουν άφκονα και καλισ ποιότθτασ αποκζματα γφρθσ και μελιοφ για τροφι. Επιθεϊρηςη: Οι κφριεσ παρατθριςεισ τθν περίοδο αυτι αφοροφν, τθν κατάςταςθ του μελιςςιοφ, τθν αξιολόγθςθ τθσ καταλλθλότθτασ των βαςιλιςςϊν ϊςτε να προχωριςουμε ςτθν αντικατάςταςθ τουσ ςτισ περιπτϊςεισ που απαιτείται, τθν φπαρξθ αποκεμάτων τροφισ, κακϊσ και τον εξονυχιςτικό ζλεγχο εχκρϊν και αςκενειϊν. Βαςίλιςςα: Φροντίηουμε να υπάρχει καλι βαςίλιςςα και να αντικαταςτιςουμε τισ γζρικεσ ι ελαττωματικζσ από τισ εφεδρικζσ βαςίλιςςεσ του μελιςςοκομείου. Η νζα βαςίλιςςα γεννά πολλά αυγά και διατθρεί τθν ωοτοκία ζωσ τισ αρχζσ του χειμϊνα, ενϊ ξεκινά νωρίσ τθν άνοιξθ. Η παλιά βαςίλιςςα κακυςτερεί τθν ζναρξθ τθσ ωοτοκίασ, γεννά λίγα αυγά και ςταματά νωρίτερα . Επίςθσ υπάρχει κίνδυνοσ να πεκάνει ςε χρονικι ςτιγμι που αν δεν υπάρχουν εφεδρικζσ βαςίλιςςεσ κα είναι δφςκολθ θ εκτροφι και θ γονιμοποίθςθ νζασ. Πληθυςμόσ: Είναι ςθμαντικό να υπάρχει ικανόσ αρικμόσ από παραμάνεσ μζλιςςεσ. Πλθκυςμόσ 2-3 πλαιςίων απαιτεί ςυνζνωςθ. Είναι απαραίτθτθ θ ςυνζνωςθ των μικρϊν μελιςςιϊν που πολλοί αποφεφγουν ι κακυςτεροφν ελπίηοντασ ςτθν περαιτζρω ανάπτυξθ τουσ ςε περιπτϊςεισ όψιμθσ καλοκαιρίασ ι ιπιου χειμϊνα. Σα μικρά μελίςςια το χειμϊνα κινδυνεφουν ςοβαρά να χακοφν και είναι απαραίτθτθ θ ζνωςθ τουσ για να αποφφγουμε το κίνδυνο αυτό. Ακόμθ και ςε περίπτωςθ που κατορκϊςουν να επιηιςουν κα είναι πολφ δφςκολο να ανταπεξζλκουν τθν άνοιξθ που αρχίηει θ εντατικι εργαςία των μελιςςϊν. Εχθροί και αςθένειεσ: Η ςυγκζντρωςθ μεγάλου αρικμοφ μελιςςιϊν ςε περιοριςμζνο χϊρο (πεφκα) διευκολφνει τθν μετάδοςθ αςκενειϊν. Μετά τθν απομάκρυνςθ των μελιςςϊν από τα πευκοδάςθ, τα ελζγχουμε εξονυχιςτικά για αςκζνειεσ του γόνου και των μελιςςϊν. Αποθέματα τροφήσ: Φροντίηουμε πάντα να υπάρχουν άφκονα και καλισ ποιότθτασ αποκζματα γφρθσ και μελιοφ για τροφι. Προτιμάμε μζλια χαρουπιάσ, ι ερείκθσ διότι είναι ευκολοχϊνευτα, με υψθλό ενεργειακό φορτίο, και δεν δθμιουργοφν πολλά κόπρανα. Η ανάπτυξθ και θ απόδοςθ του μελιςςιοφ τθν άνοιξθ εξαρτάται και από τθν επαρκι και ςωςτι ποιοτικά διατροφι του τον χειμϊνα. θμειϊνεται πωσ το μελίςςι δεν τρϊει παραπάνω από τισ ανάγκεσ του. Η διάταξθ των αποκεμάτων πρζπει να είναι τζτοια που να ευνοεί το ςχθματιςμό τθσ μελιςςόςφαιρασ ςε άμεςθ γειτονία με ία αποκζματα Μελιςςοκομικόσ εξοπλιςμόσ: Μετά τον τελευταίο τρφγο αποκθκεφουμε τισ κθρικρεσ που περιςςεφουν εξαςφαλίηοντασ τθν προςταςία τουσ από τον κθρόςκωρο και τα ποντίκια. Η παραμονι άδειων κθρικρων ςτισ κυψζλεσ επθρεάηει αρνθτικά τθν ανάπτυξθ τθσ μελιςςόςφαιρασ το χειμϊνα και τθν προφφλαξθ του μελιςςιοφ από το κρφο. Ανθοφορίεσ-μελιττοφορίεσ: α) από δζντρα, εκείνεσ τθσ λεμονιάσ, τθσ μουςμουλιάσ, του ευκαλφπτου και τθσ χαρουπιάσ β) από ετιςιεσ καλλιζργειεσ και αυτοφυι φυτά, εκείνεσ από ρείκι, κουμαριά, δενδρολίβανο και κιςςό. το πεφκο, τθν εποχι αυτι υπάρχει πλοφςια ζκκριςθ μελιτωμάτων αλλά ζλλειψθ γφρθσ οπότε το μελίςςι φκίνει, μπλοκάρεται ο γόνοσ και μειϊνεται θ ωοτοκία τθσ βαςίλιςςασ. τα πευκοδάςθ μεταφζρουμε μόνο δυνατά μελίςςια με ςθμαντικά αποκζματα γφρθσ. Πριν τθ μεταφορά ςτο πεφκο:
• Μεταφζρουμε τα μελιςςοςμινθ ςε πλοφςιεσ ςε γφρθ ανκοφορίεσ, όπωσ καςτανιά, πολφκομπο, ρείκι τισ λεγόμενεσ πικρζσ ανκοφορίεσ προκειμζνου να ευνοθκεί θ παραγωγι του γόνου. • υνενϊνουμε τα αδφνατα και αυτά με γθραςμζνεσ βαςίλιςςεσ. • Προςκζτουμε ςφραγιςμζνο γόνο ι δίνουμε πλαίςια με γφρθ ι τροφοδοτοφμε με υποκατάςτατα γφρθσ. • Πριν τθ μεταφορά ςτο πεφκο τρυγοφμε τα μελιςςοςμινθ ϊςτε να είναι νθςτικά και να πάρουμε κακαρό πευκόμελο • Προςκζτουμε άδειεσ ςκουρόχρωμεσ κθρικρεσ. •Δεν πραγματοποιοφμε τθν μεταφορά εάν δεν επιβεβαιϊςουμε ότι ξεκίνθςε θ μελιττοζκκριςθ (με μελίςςια δείκτεσ). Ο ρόλοσ τθσ κζςθσ του μελιςςοκομείου ςτο ξεχειμϊνιαςμα Επιλζγουμε το κατάλλθλο μζροσ για ξεχειμϊνιαςμα το οποίο πρζπει να είναι απάνεμο, χωρίσ υγραςία και θλιόλουςτο. Απαραίτθτθ είναι επίςθσ θ διαμόρφωςθ του χϊρου για απορροι των βρόχινων υδάτων και θ τοποκζτθςθ των κυψελϊν πάνω ςε βάκρα (τελάρα, τςιμεντόλικουσ, πλίκεσ) ϊςτε να αποφεφγεται θ υγραςία και να προλαμβάνονται οι ςχετικζσ αςκζνειεσ (νοηεμίαςθ). Επίςθσ προτείνεται θ τοποκζτθςθ πετρϊν ι άλλων βαρϊν πάνω ςτα καπάκια για προςταςία από τον άνεμο.
II. Χειμώνασ Για ζνα μεγάλο χρονικό διάςτθμα τθν εποχι αυτι υπάρχει λίγθ δουλειά ςτο μελιςςοκομείο και πολφ δουλειά ςτθν αποκικθ. Επιθεϊρηςη: Σο χειμϊνα ελζγχουμε ίο μελιςςοκομείο για πικανζσ καταςτροφζσ λόγω άςχθμων καιρικϊν ςυνκθκϊν, ενϊ ςφντομεσ επικεωριςεισ μπορεί να γίνουν όταν θ κερμοκραςία είναι μεγαλφτερθ (ηεςτι και θλιόλουςτθ μζρα) από 12 βακμοφσ. τισ επικεωριςεισ αυτζσ εξετάηουμε τισ διακζςιμεσ εφεδρείεσ τροφισ τθν φπαρξθ ι όχι τθσ βαςίλιςςασ, τθν κατάςταςθ του γόνου και του πλθκυςμοφ (πόςα πλαίςια καταλαμβάνει). Βαςίλιςςα-πληθυςμόσ: Όςα μελίςςια βρίςκονται κατά τθν επικεϊρθςθ ορφανά ι πολφ αδφνατα ςυνενϊνονται με άλλα δυνατά Εχθροί και αςθένειεσ: Νωρίσ το χειμϊνα, όταν τα μελίςςια δεν ζχουν γόνο είναι κατάλλθλθ εποχι για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ βαρροϊκισ ακαρίαςθσ. Περιορίηουμε το φψοσ των ειςόδων των κυψελϊν προκειμζνου να εμποδιςτεί θ είςοδοσ ποντικιϊν και άλλων ηϊων, αφινουμε όμωσ ανοίγματα διότι θ καλι κυκλοφορία του αζρα είναι βαςικι προχπόκεςθ ϊςτε να διατθρθκοφν τα μελίςςια υγιι όλεσ τισ εποχζσ. Αποθέματα τροφήσ: ε περίπτωςθ που τα αποκζματα δεν επαρκοφν προςτίκενται πλαίςια με μζλι που ζχουν ιδθ αποκθκευτεί. Επιςθμαίνεται ότι θ τροφοδότθςθ με μελιτοκθρικρεσ παρουςιάηει πολλά πλεονεκτιματα και κα πρζπει να προτιμάται αρκεί να γνωρίηουμε τθν προζλευςθ του μελιοφ γιατί υπάρχει μεγάλοσ κίνδυνοσ μεταφοράσ αςκενειϊν. Σο χειμϊνα όταν ο καιρόσ είναι κρφοσ δεν τροφοδοτοφμε με ςιρόπι γιατί αυξάνουμε τθν υγραςία ςτθν κυψζλθ και ευνοοφμε τθν ανάπτυξθ αςκενειϊν. Επίςθσ οι μζλιςςεσ αδυνατοφν να το καταναλϊςουν επειδι βρίςκονται ςε κατάςταςθ ςφαίρασ. τισ περιπτϊςεισ αυτζσ προτιμάται το ηαχαροηφμαρο, ηυμωμζνο με ηάχαρθ άχνθ και μζλι το οποίο τοποκετείται ςτουσ κθρθκροφορείσ πάνω από τθ μελιςςόςφαιρα Βαςικό ςυςτατικό τθσ διατροφισ του μελιςςιοφ εκτόσ από τουσ υδατάνκρακεσ είναι και οι πρωτεΐνεσ. Η φυςικι πθγι των πρωτεϊνϊν είναι θ γφρθ. ε περίπτωςθ ζλλειψθσ τροφοδοτοφμε τα μελίςςια με φυςικι γφρθ, με υποκατάςτατα ι και αντικαταςτατά αυτισ. Μελιςςοκομικόσ εξοπλιςμόσ: Σθν περίοδο αυτι θ δουλειά του μελιςςοκόμου εςτιάηεται ςτθν αποκικθ όπου γίνεται το βάψιμο- απολφμανςθ - ςυντιρθςθ κυψελϊν, ςυρμάτωςθ πλαιςίων και προετοιμαςία για το πζραςμα των κθρικρων, λιϊςιμο κεριϊν κ.λ.π. Είναι θ κατάλλθλθ εποχι για τθν καταγραφι τυχόν ελλείψεων και τθν ζγκαιρθ παραγγελία καινοφργιου υλικοφ. Η απολφμανςθ ίου μελιςςοκομικοφ εξοπλιςμοφ ςυμβάλει ςτθ μείωςθ ιθσ διαςποράσ ίων μολυςματικϊν αςκενειϊν και ςτον περιοριςμό ιθσ χριςθσ φαρμάκων ςτθν κυψζλθ. Η πιο εφκολθ και
φυςικι μζκοδοσ απολφμανςθσ των ξφλινων μερϊν ιθσ κυψζλθσ είναι ιο κάψιμο. Αφοφ κακαριςτοφν από το κερί και τθν πρόπολθ, καίγονται με το φλόγιςτρο μζχρι το ξφλο να πάρει ομοιόμορφο καςτανό χρϊμα. Για τα μελιςςοκομικά εργαλεία και τα ςκεφθ μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε βραςτό νερό μζςα ςτο οποίο μποροφν να προ-ςιεκοφν διάφορεσ ουςίεσ όπωσ καυςτικι ςόδα ι χλωρίνθ για να αυξθκεί θ απολυμαντικι ικανότθτα του. Σα υλικά ι εργαλεία κα πρζπει να βράςουν για τουλάχιςτον 10 λεπτά. Ανθοφορίεσ- μελιττοφορίεσ: α) από δζντρα, εκείνεσ τθσ αμυγδαλιάσ, ιθσ φουντουκιάσ και τθσ μουςμουλιάσ β) από ετιςιεσ καλλιζργειεσ και αυτοφυι φυτά, εκείνεσ ιθσ αςφάκασ, του χειμερινοφ ρεικιοφ, τθσ οξαλίδασ και τθσ βροφβασ.
III. Άνοιξη Επικεϊρθςθ: Αρχζσ άνοιξθσ επικεωροφμε λεπτομερϊσ τα μελίςςια με κφριο αντικείμενο τθν φπαρξθ τθσ βαςίλιςςασ και τθν ποιοτικι αξιολόγθςθ τθσ. Βαςικό μζλθμα τθν περίοδο τθν περίοδο αυτι είναι θ καλι ανάπτυξθ των μελιςςιϊν ϊςτε ο αρικμόσ των ςυλλεκτριϊν μελιςςϊν να είναι μεγάλοσ και να μπορζςουμε να εκμεταλλευτοφμε όλεσ τισ διακζςιμεσ ανκοφορίεσ. Βαςίλιςςα: Εντοπίηουμε τα μελίςςια των οποίων οι βαςίλιςςεσ κα αντικαταςτακοφν. Καλό είναι να ζχουμε αρικμθμζνεσ τισ κυψζλεσ και να διατθροφμε αρχείο για τθν κακεμιά ϊςτε να μπορζςουμε να επιλζξουμε τισ κυψζλεσ που κα χρθςιμοποιιςουμε για παραγωγι βαςιλιςςϊν Είναι θ κατάλλθλθ εποχι για να αυξιςουμε το μελιςςοκομείο μασ αλλά και να αναπλθρϊςουμε τισ απϊλειεσ του χειμϊνα.. Πριν χωρίςουμε τα μελίςςια μασ για τθν δθμιουργία παραφυάδων φροντίηουμε να ζχουμε ιδθ εφαρμόςει ζνα πρόγραμμα βαςιλοτροφίασ ϊςτε να τα εφοδιάςουμε με ζτοιμεσ ποιοτικζσ βαςίλιςςεσ. Επίςθσ αντικακιςτοφμε όςεσ βαςίλιςςεσ είναι γθραςμζ-νεσ ι ελαττωματικζσ. Είναι χριςιμο να εφαρμόηουμε κάποιο ςφςτθμα ςιμανςθσ τθσ θλικίασ τθσ βαςίλιςςασ (πχ βαφι του κϊρακα τθσ με κατάλλθλο χρϊμα) ϊςτε να μθν ζχουμε ςτο μελιςςοκομείο βαςίλιςςεσ άνω των δφο ετϊν. Σα χρϊματα που χρθςιμοποιοφνται διεκνϊσ για κάκε ζτοσ είναι: γαλάηιο 0-5 άςπρο 1-6 κίτρινο 2-7 κόκκινο 3-8 πράςινο 4-9 Πληθυςμόσ: 1. Διεφρυνςθ του εμβρυοκαλάμου με προςκικθ κθρικρων- εφοδιαςμόσ με πρόςκετα πατϊματα Σθν άνοιξθ αυξάνεται ταχφτατα ο πλθκυςμόσ των μελιςςιϊν. Σροφοδοτοφμε με ςιρόπι με ςκοπό να διεγείρουμε τθν γζννα τθσ βαςίλιςςασ και να επιταχφνουμε τουσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ. Όταν αρχίηει ο πλθκυςμόσ να περιςςεφει προςκζτουμε χτιςμζνεσ κθρικρεσ για να μθν χτίςει το μελίςςι ακανόνιςτα προκειμζνου να καλφψει τισ ανάγκεσ του. Κάκε χρόνο πρζπει να αντικακιςτοφμε τουλάχιςτον το ζνα τζταρτο των κθρικρων δίνοντασ ςτα μελίςςια νζα φφλλα κθρικρασ να χτίηουν. Σα μειονεκτιματα τθσ χριςθσ πολφ παλιϊν κθρικρων είναι πολλά. • Αποτελοφν εςτία μόλυνςθσ κακϊσ φιλοξενοφν ςπόρια πακογόνων μικροοργανιςμϊν . • Επθρεάηουν τθν ποιότθτα του μελιοφ (γίνεται πιο ςκουρόχρωμο) • Αυξάνεται θ ποςότθτα των κθφθνοκελιϊν και ζμμεςα και ο πλθκυςμόσ του βαρρόα #Σα υπολείμματα φαρμάκων παραμζνουν αδιάςπαςτα ςτισ κθρικρεσ, αυξάνονται με τθν πάροδο των ετϊν και τελικά μεταφζρονται και ςτο μζλι • Μετά από κάκε εκκόλαψθ, επειδι παραμζνει το κουκοφλι τθσ προνφμφθσ τα κελιά γίνονται μικρότερα με αποτζλεςμα οι εργάτριεσ που παράγονται να είναι μικρόςωμεσ και αςκενικζσ. 2. μηνουργία Κφριοι παράγοντεσ που ςυντελοφν ςτθν εμφάνιςθ του φαινομζνου τθσ ςμθνουργίασ είναι ο ςυνωςτιςμόσ ςτθν κυψζλθ ςε ςυνδυαςμό με τθν ταυτόχρονθ αφκονία τροφϊν ςτο το περιβάλλον.
Επίςθσ άλλοι παράγοντεσ που επθρεάηουν ςθμαντικά είναι θ φυλι των μελιςςϊν, θ θλικία τθσ βαςίλιςςασ και θ κλθρονομικι προδιάκεςθ τθσ. Τπάρχουν αρκετζσ 5μζκοδοι αντιμετϊπιςθσ τθσ ςμθνουργίασ και ο μελιςςοκόμοσ μπορεί να εφαρμόςει αυτι που του ταιριάηει καλφτερα, ανάλογα με τον αρικμό κυψελϊν που ζχει και τον χρόνο που μπορεί να διακζςει. Βαςικά μζτρα πρόλθψθσ τθσ όμωσ παραμζνουν πάντα θ διατιρθςθ νεαρϊν βαςιλιςςϊν που ζχουν επιλεγεί και αναπαραχκεί με βαςιλοτροφία και θ επάρκεια χϊρου ςτο μελίςςι Εχθροί και αςθένειεσ: Ζλεγχοσ για παρουςία αμερικανικισ ςθψιγονίασ, αςκό-ςφαιρασ και λοιπϊν αςκενειϊν ίου γόνου. υνεχισ ζλεγχοσ ίου κθφθνόγονου για παρουςία βαρρόασ. Αποκζματα τροφισ: Ζνδειξθ ζναρξθσ τθσ μελιποζκκριςθσ είναι θ τοποκζτθςθ μελιοφ ςτα κελιά αμζςωσ μόλισ ελευκερϊνονται από τον εκκολαπτόμενο γόνο . Κατά το ςτάδιο τθσ ζντονθσ ςυλλογισ μελιοφ το μελίςςι μπλοκάρει τθν ωοτοκία τθσ βαςίλιςςασ, χτίηει κθρικρεσ και αποκθκεφει ποςότθτεσ μελιοφ. Μελιςςοκομικόσ εξοπλιςμόσ: Είναι θ κατάλλθλθ εποχι για ςυλλογι γφρθσ. Σοποκετοφμε γυρεοπαγίδεσ ςε δυνατά και υγιι μελίςςια. Ανθοφορίεσ- μελιτοφορίεσ: α) από δζντρα, εκείνεσ των εςπεριδοειδϊν, των μθλοειδϊν, τθσ αμυγδαλιάσ, τθσ βερικοκιάσ, τθσ βυςινιάσ, τθσ δαμαςκθνιάσ, τθσ κεραςιάσ, τθσ ροδακινιάσ, τθσ καρυδιάσ, του ανοιξιάτικου πεφκου, τθσ ακακίασ και τθσ ιτιάσ β) από ετιςιεσ καλλιζργειεσ και αυτοφυι φυτά, εκείνεσ από ανοιξιάτικο ρείκι, κροφμπι, τριφφλλια, τςάι του βουνοφ, χαμομιλι, φαςκόμθλο, ςφζνδαμο και καλζντουλα.
IV. Καλοκαίρι Οι μινεσ του καλοκαιριοφ κεωροφνται πολφ παραγωγικοί μινεσ για τθν μελιςςοκομία. Κφριο μζλθμα τθν εποχι αυτι είναι θ αξιοποίθςθ τθσ καλοκαιρινισ πλοφςιασ ανκοφορίασ και θ εξαςφάλιςθ αρκετοφ χϊρου για τθν αποκικευςθ του μελιοφ. Βαςίλιςςα: Φροντίηουμε ϊςτε αν υπάρχουν γεραςμζνεσ και μθ γόνιμεσ βαςίλιςςεσ να αντικαταςτακοφν άμεςα με εφεδρικζσ. Επειδι θ βαςίλιςςα κατά τθν διάρκεια του καλοκαιριοφ ζχει τθν τάςθ να ωοτοκεί ςτον μελιτοκάλαμο τοποκετοφνται βαςιλικά διαφράγματα μεταξφ γονοκαλάμων και μελιτοκαλάμων για τον περιοριςμό τθσ ςτον εμ-βρυοκάλαμο. Πληθυςμόσ: Ενϊνονται τα πολφ αδφνατα με δυνατά και προςκζτουμε ορόφουσ για εξαςφάλιςθ χϊρου αποκικευςθσ μελιοφ. Εχθροί και αςθένειεσ: Προςτατεφουμε τα μελίςςια από τισ ςφικεσ όταν το πρόβλθμα είναι μεγάλο. Δεν γίνεται καμία επζμβαςθ από το μελιςςοκόμο εναντίον εχκρϊν ι αςκενειϊν όταν τα μελίςςια αποκθκεφουν μζλι, διότι αυτό κα ζχει ωσ αποτζλεςμα τθ ρφπανςθ ίου μελιοφ από ία κατάλοιπα των φαρμάκων. Ανθοφορίεσ- μελιποφορίεσ: α) από δζντρα, εκείνεσ τθσ λεμονιάσ, τθσ καςτανιάσ, του ελάτου, του ευκαλφπτου, τθσ φλαμουριάσ, τθσ δρυόσ και τθσ μυρτιάσ β) από ετιςιεσ καλλιζργειεσ και αυτοφυι φυτά, εκείνεσ από κυμάρι, ρίγανθ, βαμβάκι, καλαμπόκι, θλίανκο, βάτο, λυγαριά, μζντα, και ηαμποφκο. Για αυξθμζνθ ςυλλογι μελιοφ τα μελίςςια πρζπει να μετακινοφνται διαδοχικά από περιοχζσ με φυτά πλοφςια ςε γφρθ και νζκταρ ςε περιοχζσ πλοφςιεσ ςε μελιτϊματα και το αντίςτροφο. Δυνατά μελίςςια (10-12 πλαίςια γόνο και 20 πλαίςια πλθκυςμό) μεταφζρονται ςτο πεφκο, ζλατο, δρυ κυρίωσ για ςυλλογι μελιτϊματοσ. Σα αδφνατα μελίςςια πρζπει να μεταφερκοφν ςε περιοχζσ αυξθμζνθσ ανκοφορίασ πλοφςιασ ςε γφρθ (καςτανιά, ςουςοφρα) ϊςτε να αυξιςουν τον πλθκυςμό τουσ και να μπορζςουν να ξεχειμωνιάςουν χωρίσ πρόβλθμα. Όταν τελειϊςει ο τρφγοσ του ελάτου τα μελίςςια μεταφζρονται ςε γυρεοφόρεσ περιοχζσ ϊςτε να ευνοθκεί θ ωοτοκία, να αυξθκεί ο πλθκυςμόσ και να ετοιμαςτοφν για τθν παραγωγι του πεφκου. Η μεταφορά πραγματοποιείται αφοφ πρϊτα ςυγκεντρωκοφν πλθροφορίεσ για τθν πορεία τθσ νε-
κταροζκκριςθσ προσ αποφυγι άςκοπων μετακινιςεων. Φροντίηουμε επίςθσ θ εγκατάςταςθ του μελιςςοκομείου να γίνεται ςε ικανοποιθτικι απόςταςθ από ιδθ εγκατεςτθμζνα μελιςςοκομείο Οι μελιςςοκόμοι που μεταφζρουν ία μελίςςια τουσ ςε ορεινζσ περιοχζσ όπου ηει n αρκοφδα είναι χριςιμο να διακζτουν θλεκτροφόρα ςφρματα τα οποία τοποκετοφνται ταυτόχρονα με τθν εγκατάςταςθ των κυψελϊν. Κατά τθν μεταφορά των κυψελϊν τουσ κερινοφσ μινεσ με φορτθγά αυτοκίνθτα κα πρζπει να υπάρχει καλόσ αεριςμόσ ϊςτε να μθν χάνονται μελίςςια από αςφυξία. Περιβαλλοντική ρφπανςη: 0 μελιςςοκόμοσ κα πρζπει να επαγρυπνεί ςε περιοχζσ με βαμβάκι ι οπωροφόρα όπου γίνονται αιφνιδιαςτικοί ψεκαςμοί για τθν καταπολζμθςθ εχκρϊν και αςκενειϊν (ρόδινο και πράςινο ςκουλικι κ.λ.π.), ϊςτε να μπορεί να απομακρφνει τα μελίςςια του ανά πάςα ςτιγμι. Χριςιμο είναι επίςθσ να γράφει τα ςτοιχεία του (όνομα, τθλζφωνο, διεφκυνςθ) ςε εμφανζσ μζροσ του μελιςςοκομείου προκειμζνου να μπορεί να ειδοποιθκεί ςε περίπτωςθ ψεκαςμοφ. Κλιματολογικέσ ςυνθήκεσ: Απαραίτθτθ προχπόκεςθ για να μθν εμφανιςτοφν προβλιματα ~ ςτο μελιςςοκομείο λόγω υ ψθλϊν κερμοκραςιϊν (πάνω από 36°C) είναι θ φπαρξθ άφκονου νεροφ, τοποκζτθςθ των μελιςςοςμθνϊν ςε μζροσ ανιλιο, ςκίαςθ με κλαδιά, χόρτα κ.λπ. Για τη ςυγγραφή του κειμένου ςυνεργάςτηκαν: * οι επόπτεσ του Δικτφου Μελιςςοκομικϊν Κζντρων που απαρτίηεται από τα Κζντρα Μελιςςοκομίασ: ΠΑΣΕΓΕΣ, Ανατολικισ Μακεδονίασ και Θράκθσ, Χαλκιδικισ, Βορείου Αιγαίου, Κεντρικισ Μακεδονίασ, Δυτικισ Μακεδονίασ, Θεςςαλίασ, Δυτικισ Ελλάδασ, Ηπείρου - Αιτωλοακαρνανίασ, Στερεάσ Ελλάδασ, Αττικισ - Κυκλάδων, Πελοποννιςου, Δωδεκανιςου και Κριτθσ. * Τα μζλθ τθσ Ομάδασ μελιςςοκομίασ τθσ ΠΑΣΕΓΕΣ και ο Πρόεδροσ τθσ ΟΜΣΕ * Οι υπεφκυνοι λειτουργίασ των Μελιςςοκομικϊν Κζντρων Το εγχειρίδιο αυτό εκδόκθκε μζςω του Εκνικοφ Προγράμματοσ Μελιςςοκομίασ 2004 με χρθματοδότθςθ που καλφπτεται κατά 50% από Εκνικά και 50% από Κοινοτικά κονδφλια, ςφμφωνα με τον Κανονιςμό 1221/97 τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ.
