M O N ET ET A R A R N R N E I E I J AV N E F E F I F I N A N A N S I J E 20 22008 / 0 9 J AV
L A . K RŠ RŠO M I R Z R Z A Z A L 2 :: AS ASS . K
1.1.2. M MAKROMULTIPLIKACIJA Primjer 1.
Inicijalni depozit položen u Banku I. iznosi 1000 nj.. Ukoliko je stopa propisane rezerve 20% treba utvrditi maksimalne granice ekspanzije (multiplikacije) depozita i kredita na nivou bankarskog sistema date ekonomije.
Postavka: Do = 1000 nj R= 0,2 Dmax = ? Kmax = ?
Izrada: ITERACIJE PROCESA NA NIVOU BANAKA
DEPOZIT
I.
KREDIT
(D)
REZERVA (R)
(K)
b c
D B 0,2
D @ R
1000
800
200
II. III. ...
...
...
...
n
...
...
...
UKUPNO
Ako je inicijalni iznos depozita od 1000 nj. položen u Banku I ., ., u skladu sa pravilima o izdvajanju pripadajućeg iznosa rezerve (u visini propisane stope rezerve; R= 0,2) Banka I. će izdovojiti 200 nj (20% od 1000 nj.) na ime rezervi čime će ostati raspoloživih 800 nj. (Do – R =1000-200 = 800) za plasmane u vidu kredita. Kada se proces podigne na nivo bankarskog sistema posmatrane ekonomije, dakle III.,.....Ban ka n, dobija se slijedeća ilustracija procesa: slijedeći niz Banka II., Banka III.,.....Banka
1
M O N ET N E I I N A N ET A R A R N E I J J AV AV N E F E F I A N S I J E 20 2008 / 0 9
ITERACIJE PROCESA NA NIVOU BANAKA
DEPOZIT
L A L 2 :: AS ASS . K . K RŠ RŠO M I R Z R Z A
KREDIT
(D)
REZERVA (R)
(K)
b c
D B 0,2
D @ R
I.
1000
800
200
II.
800
640
160
III.
640
512
128
...
...
...
...
n
...
...
...
UKUPNO
Jedno od ključnih pitanja u cjelokupnom procesu jeste koji su limiti procesa multiplikacije uz navedene uslove, ili drugim riječima, koji je to maksimalni nivo rasta depozita inicijalnog depozita na nivou sistema. Odgovor nudi depozitni multiplikator kao pokazatelj intenziteta procesa multiplikacije i to u skladu sa sljedećim relacijama:
(1) D max (2) D m
=
D o B D m
=
1f 1f f ffff > (3) Dmax Do B f ffff R R =
=
D max – Maksimalni iznos depozita koji je moguće kreirati u procesu makromultiplikacije Do – Iznos inicijalnog tj. početnog depozita
R – Ukupan nivo rezervi D m – Depozitni multiplikator
U našem slučaju: Dm
=
1f f fff[ D R
m
=
f1ffffffff[ D 0,2
m
=
5
2
M O N ET N E I I N A N ET A R A R N E I J J AV AV N E F E F I A N S I J E 20 2008 / 0 9
L A L 2 :: AS ASS . K . K RŠ RŠO M I R Z R Z A
Budući da u teoretskom smislu proces multiplikacije može ići maksimalno do granice gdje se nivo rezervi izjednačava sa iznosom inicijalnog depozita ( Do), tj. u 1
slučaju da R doseže zbirnu vrijednost : R=1 (ili 100%) . Iz istih razloga zbirna vrijednost kredita na nivou sistema je uvijek manja od maksimalne vrijednosti depozita (Dmax) tačno za iznos ukupnih rezervi. Odatle slijedi i zakonitost da je kreditni multiplikator (k ), ili pokazatelj krajnje granice ekspanizije kredita na nivou sistema, uz navedene uslove, uvijek za 1 (jedan) manji od depozitnog multiplikatora (Dm). Dakle, kreditni multiplikator (k ) može se dobiti na slijedeći način:
(3) k
D m @ 1
=
Ili u našem slučaju:
k=5–1=4 Sada možemo izračunati krajnje vrijednosti procesa multiplikacije:
D max D o B D m =
[ D max
=
1000 B 5 [ D max
=
5000 nj
Znamo da k = 4, odakle možemo dobiti maksimalnu vrijednost kredita na nivou sistema:
K D0 B k =
[
K 1000 B 4 [ K 4000 nj =
=
ITERACIJE PROCESA NA NIVOU BANAKA
DEPOZIT
KREDIT
(D)
REZERVA (R)
(K)
b c
D B 0,2
D @ R
I.
1000
800
200
II.
800
640
160
III.
640
512
128
...
...
...
...
n
...
...
...
UKUPNO
5000
1
4000
1000
Primijetite da ukoliko R na samom po četku procesa makromultiplikacije je zadato sa 100% ili R =1, proces multiplikacije uopšte ne može započeti; ili ukoliko je R = 0 tada proces multiplikacije, teoretski, je neograničen.
3
