TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD
TS EN 280 + A2 Mart 2011
ICS 53.020.99 2.Baskı
YÜKSELTİLEBİLEN SEYYAR İŞ PLÂTFORMLARI – TASARIM HESAPLARI – DENGE KRİTERLERİ – YAPIM – GÜVENLİK – MUAYENE VE DENEYLER Mobile elevating work platforms – Design calculations – Stability criteria – Construction – Safety – Examinations and tests
TS EN 280 + A2 (2011) standardı, EN 280 (2001) + A2 (2009) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels ) izniyle bas ılmıştır. Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullan ım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
−
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayan ılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
−
Bu standard ı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ıçktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı) ı Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardlar bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası standardlar, benzeri Türk Standardlar ı, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir y ıl olan belgedir.
DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni ş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ön söz −
Bu standard, CEN taraf ından kabul edilen EN 280: 2001 + A2: 2009 standard ı esas alınarak, TSE Makina İhtisas Grubu’nca TS EN 280: 2005’in tadil ve 2 nci bask ısı olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 29 Mart 2011 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
−
Bu tasar içerir.
−
Bu standardda yap ılan değişiklik ve ilaveler
ı
CEN tarafından 13-05-2004 tarihinde onaylanan A1’i ve 16-07-2009 tarihinde onaylanan A2’yi
ve
işaretleri arasında gösterilmiştir.
−
ı Bu standard ıbu n daha önceki baskşısve nda Türkçe kmetnindeki anlaşılmayan bazı ifadeler ve redaksiyonel düzeltmeler Tadil ile düzeltilmi düzeltilen ısımlar dikey çizgi (I) ile gösterilmiştir.
−
Bu standard ın AB Direktifi/Direktifleri ile ilişkisi, bu standard ın tamamlayıcı kısımları olan, Ek ZA (bilgi için) ve Ek ZB (bilgi için)’de verilmiştir.
-
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklar ına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
İçindekiler 0 1 2 3 4 5
Giriş ........................................................................................................................................................... 1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 2 Tarifler ve terimler .................................................................................................................................... 3 Tehlikeler listesi........................................................................................................................................ 7 Güvenlik kuralları ve/veya önlemleri .................................................................................................... 11 5.1 Genel................................................................................................................................................. 11 5.2 Yapı ve denge hesaplamaları ........................................................................................................... 11
5.3 ve dengeleyiciler ...................................................................................................................24 20 5.4 Şasiler Uzantıkolu ........................................................................................................................................ 5.5 Uzantı kolun tahrik sistemleri ............................................................................................................ 27 5.6 İş platformu........................................................................................................................................ 32 5.7 Kumandalar....................................................................................................................................... 33 5.8 Elektrik teçhizatı ................................................................................................................................ 35 5.9 Hidrolik sistemler............................................................................................................................... 35 5.10 Hidrolik silindirler ............................................................................................................................... 36 5.11 Güvenlik tertibatları ........................................................................................................................... 41 6 Güvenlik kurallarının ve/veya önlemlerinin doğrulanması ................................................................ 43 6.1 Muayeneler ve deneyler.................................................................................................................... 43 6.2 YSİP tip deneyleri.............................................................................................................................. 45 6.3 Satışa çıkarılmadan önce yapılan deneyler...................................................................................... 45 7 Kullanım bilgisi ....................................................................................................................................... 45 7.1 Talimat el kitabı ................................................................................................................................. 45 7.2 İşaretleme.......................................................................................................................................... 47 Ek A (Bilgi için) Rüzgar hızının 12,5 m/s’den (Beaufort-Ölçek 6) büyük olduğu durumlarda YSİP’ının kullanımı ............................................................................................................................. 50 Ek B (Bilgi için) Dengede dinamik faktörler ve yapısal hesaplamalar ................................................... 51 Ek C Tel halat tahrik sistemlerinin hesaplanması ..................................................................................... 52 Ek D (Bilgi için) Hesaplama örneği – Tel halat tahrik sistemleri............................................................. 58 Ek E (Bilgi için) Hesaplama örneği – “s” faktörü, engel deneyi ............................................................. 63 Ek ZA (Bilgi için) • Bu standard ve AB Direktifi 98/79/EC ile t adil edilen AB Direktifi 98/37/EC’nin Temel Gerekleri aras ındaki ilişki .......................................................... 65 Ek ZB (Bilgi için) •Bu standard ve AB Direktifi 2006/42/EC’nin Temel Gerekleri aras ındaki ilişki.. .... 66 Kaynaklar........................................................................................................................................................ 67
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Yükseltilebilen seyyar iş platformları - Tasarım hesapları - Denge kriterleri - Yapım - Güvenlik - Muayene ve deneyler 0
Giriş Bu standard EN ISO 12100’de ifade edildiği gibi C tipi bir standarddır.
Bu standardın amacı, Yükseltilebilen Seyyar İş Platformlarının (YSİP’ların) çalıştırılmasıyla ilgili tehlikelerden insanları ve eşyaları korumak için gerekli kurallar ı belirlemektir. ı
-
Bu standardda, her elektrikli, mekanik ve yap sal bileşene uygulanabilen bütün genel teknik kurallar tekrar verilememiştir. - Bu standarddaki güvenlik kurallar ı YSİP’ların periyodik olarak bakımlarının, imalatçının talimatlarına, çalışma şartlarına, kullanım sıklığına ve ulusal mevzuata göre yapılması esasına göre hazırlanmıştır. Ayrıca, her gün işe başlamadan önce YSİP’ların işlevlerinin kontrol edildiği ve gerekli bütün kumanda ve güvenlik tertibatları mevcut ve çalışır durumda olmadıkça platformun çalıştırılmadığı kabul edilir. YSİP nadiren kullanılıyorsa, kontroller işe başlamadan önce yapılmalıdır. Ayrıca, güç beslemesinin arızası durumunda iş platformu üzerindeki insanların duruma müdahale edebildiği ve devreye giren acil durum tertibatına kumanda edebildiği kabul edilir.
- Bu standardda, mümkün oldu ğu kadar, yalnızca malzemelerin ve teçhizatın güvenlikle ilgili kuralları
verilmiş ve YSİP’ları çalıştıran kişilerin yeterince eğitildiği kabul edilmiştir. Açıklık getirmek amacıyla metin içerisinde bir güvenlik önlemi örneği verildiğinde, bu önlem muhtemel tek çözüm olarak düşünülmemelidir. Aynı şekilde eş değer güvenlik sağlanması şartıyla, riski aynı derecede azaltan diğer bir çözüme de müsaade edilir. - Evvelce haz ırlanmış ulusal standardlarda denge hesapları için kullanılan dinamik faktörler hakkında
-
yeterli açıklama bulunmadığıtaraf ndan, YSİP’ları için uygun bir faktör ve denge hesabı metodu belirlemek için, daha önce CEN/TC98/WG1 ından yapılan deneylerin sonuçları kullanılmıştır. Deney metodu, yüksek veya düşük çalıştırma hızları kullanmak ve kumanda sistemlerindeki gelişmelerden faydalanmak isteyen imalatçılar için bir kılavuz olarak Ek B’de (Bilgi için) tanımlanmıştır. Benzer şekilde, kaldırma teçhizatları için diğer standardlarda bulunan tel halatların kullanımındaki açıklanmamış tutarsızlıkları bertaraf etmek için, yaygın olarak kabul görmüş DIN 15020’den uygun alıntılar Ek D’de (bilgi için) yapılmış bir örnekle Madde 5.4.2 ve Ek C’ye alınmıştır.
1
Kapsam
1.1 Bu standard, insanlar iş platformu (İP) üzerinde durarak çal şacaklar konumlara taş mas ve ı
ı
ı
ı
ı
belirlenen bir erişim noktasından insanların iş platformuna erişmeleri ve iş platformunu terk etmeleri öngörülen bütün tiplerdeki ve büyüklüklerdeki Yükseltilebilen Seyyar İş Platformu (YSİP) için teknik güvenlik kurallarını ve önlemlerini kapsar.
1.2 Bu standard, YSİP ilk hizmete al nmadan önce yap sal tasar m hesaplar na ve denge kriterlerine, ı
ı
ı
ı
yapılışa, güvenlik muayenelerine ve deneylerine uygulanabilir. Bu standard, YSİP’ların kullanımından kaynaklanan tehlikeleri tanımlar ve bu tehlikelerin ortadan kald ırılması veya azaltılması için metotları belirler. Bu standard aşağıdakilerden kaynaklanan tehlikeleri kapsamaz: a) b) c) d) e) f)
Radyo veya diğer telsiz kumandalar ile çalıştırmadan, Muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanımdan, Elektromanyetik uyumsuzluktan, Elektrikle yüklü sistemler üzerinde çalışmadan, Yük taşıyan bileşenler için sıkıştırılmış gazların kullanımından, Değişen seviyelerde çalışma platformuna binmek ve inmekten.
1
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
1.3 Bu standard aşağ dakilere uygulanmaz: ı
a) Belirli seviyelere hizmet veren sabit olarak tesis edilmiş personel kaldırma teçhizatlarına (örneğin, EN 81-1 ve EN 81-2 ), b) Yangınla mücadele ve yangından kurtarma teçhizatlarına (örneğin, prEN 1777), c) Kaldırma teçhizatlarına asılı kılavuzlanmamış iş kafeslerine (örneğin, EN 1808), d) Raylı depolama teçhizatı üzerindeki yükseltilebilen operatör konumlarına (EN 528), e) Kuyruktan kaldırıcılara (prEN 1756-1 ve prEN 1756-2), f) Sütunlu çalışma platformlarına (EN 1495), g) Panayır teçhizatına, h) Kaldırma yüksekliği 2 m’den az olan kaldırma tablalarına (EN 1570), i) İnsanlar ve malzemeler için kullan ılan inşaat vinçlerine (prEN 12159), j) Uçaklarda kullanılan zemin destek teçhizatına (prEN 1915-1 ve 2), k) Endüstriyel araçlar üzerindeki yükseltilebilen operatör konumlarına (prEN 1726-2).
1.4 Sınıflandırma YSİP’ iki ana gruba ayrılır: A Grubu: Yük ağırlık merkezinin düşey izdüşümünün daima devrilme eksenleri içinde olduğu YSİP’ları, B Grubu: Yük ağırlık merkezinin düşey izdüşümünün devrilme eksenleri dışında olabildiği YSİP’ları. YSİP’lar hareket bakımından üç tipe ayrılırlar: Tip 1: Yalnızca taşıma konumunda iken hareketine müsaade edilen YS İP, Tip 2: Yükseltilmiş iş platformu ile hareketine şasi üzerindeki bir kontrol noktasından kumanda edilenler, Tip 3: Yükseltilmiş iş platformu ile hareketine iş platformu üzerindeki bir kumanda noktasından kumanda edilenler.
Not – Tip 2 ve Tip 3 birleştirilebilir.
1.5 Bu standard, yay mlanmas ndan 12 ay sonra imal edilen makinalara uygulanr. ı
2
ı
ı
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara at ıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.
EN, ISO, IEC vb. No
Adı (İngilizce)
TS No1)
Metin iptal edilmiştir EN 349 Safety of machinery – Minimum gaps to avoid crushing of parts of the human body
TS EN 349+A1
EN 418
TS EN 418
Safety of machinery – Emergency stop equipment, functional aspects – Principles for design
Adı (Türkçe) Makinalarda güvenlik –İnsan vücudunun kısımlarının ezilme tehlikesinde kaçınmak için en az aralıklar Makinalarda güvenlik – Acil durumlarda durdurma teçhizatı – Fonksiyonel özellikler ve tasarım prensipleri
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yay ımlanmış olan Türk Standardlarıdır. 2
ICS 53.020.99
EN, ISO, IEC vb. No EN 954-1: 1996 CR 954100:1999
TÜRK STANDARDI
Adı TS No (İngilizce) Safety of machinery - Safety-related TS EN 954-1 parts of control systems - Part 1: General principles for design
Metin iptal edilmiştir Safety of machinery – Basic concepts, EN ISO 12100-1:2003 general principles for design – Part 1: Basic terminology, methodology EN ISO 12100- Safety of machinery – Basic concepts, 2:2003 general principles for design – Part 2: Technical principles Safety of machinery – Safety related parts of control systems – Part 2:
TS 10316 EN Makinalarda güvenlik – 60204-1 Makinaların elektrik donanımı – Bölüm 1 – Genel kurallar TS 3033 Mahfazalarla sağlanan koruma EN 60529 dereceleri (IP Kodu) (Elektrik donanımlarında) TS EN ISO 12100-1 TS EN ISO 12100-2 TS EN ISO 13849-2
Makinalarda güvenlik - Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler - Bölüm 1: Temel terminoloji, metodoloji Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler – Bölüm 2: Teknik prensipler Makinalarda güvenlik-Kumanda sistemlerinin güvenlikle ilgili ı
Validation ISO 3864:1984 Safety colours and safety signs
TS 7248 ISO 3864 TS 9723
ISO 4302
Cranes – Wind load assessment
ISO 4305 ISO 4309
Mobile cranes – Determination of stability TS ISO 4305 Cranes – Wire ropes – Code of practice TS ISO 4309 for examination and discard
3
Adı (Türkçe) Makinalarda güvenlik - Kumanda sistemlerinin güvenlikle ilgili kısımları - Bölüm 1: Tasar ım için genel kurallar
Safety of machinery-Safety-related parts of control systems-Part 100: Guide on the use and application of EN 9541:1996
Metin iptal edilmiştir EN 60204-1: Safety of machinery – Electrical 1997 equipment of industrial machines – Part 1: General requirements EN 60529:1991 Degrees of protection provided by enclosures (IP codes) (IEC 60529:1989)
EN ISO 13849-2:2003
TS EN 280 + A2/Mart 2011
bileşenleri-Bölüm 2: Çal ışmakta olduğunun doğrulanmas Emniyet ile ilgili renkler ve işaretler Vinçler- Rüzgar yüklerinin hesaplanması kuralları Gezer vinçler - Kararlılığın tayini Vinçler – Tel halatlar - Muayene ve hizmet dışı bırakmak için uygulama kuralları
Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından, EN 1070’deki tarifler ve terimler aşağıdakilerle birlikte uygulanır.
3.1 Yükseltilebilen seyyar iş platformu (YSİP) Kumandalarla birlikte bir iş platformu, en az bir uzantı kol ve bir şasiden ibaret olan ve insanları iş platformu üzerinde durarak çalışacakları konumlara taşıması ve belirlenen bir erişim noktasından insanların iş platformuna erişmelerini ve iş platformunu terk etmeleri öngörülen seyyar makina. Bu standardda, YS İP kısaltması Yükseltilebilen Seyyar İş Platformu için kullanılır.
3.2 İş platformu (Şekil 1) İstenilen çalışma konumlarına gelmek için yüklü olarak hareket ettirilebilen ve çevresinde korkuluklar olan platform veya kafes. Çalışma konumunda, kurma, tamirat, muayene veya benzer şler i platform üzerinden yapılabilir.
3.3 Uzantı kolu (Şekil 1) Şasiye monte edilmiş ve iş platformunu destekleyen bir yapı. Bu yapı iş platformunun istenilen konuma gelmesini sağlar. Bu yapı, örneğin; tek bir parçadan ibaret, teleskopik, mafsall ı bomlu veya merdivenli veya bir makas mekanizması şeklinde veya bunların bir kombinasyonu şeklinde olup tabanı üzerinde döndürülebilir veya döndürülemez tipte olabilir. 3
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
3.4 Şasi (Şekil 1) YSİP’nun tabanı. Çekilebilir, itilebilir, kendinden tahrikli vb. tipte olabilir.
3.5 Dengeleyiciler (Şekil 1) YSİP’un tamamını veya uzantı kolunu destekleyerek ve/veya düz seviyeye getirerek YSİP’ları dengelemek için kullanılan krikolar, süspansiyon kilitleme tertibatları, uzatma dingilleri gibi bütün tertibatlar ve sistemler.
3.6 Erişim konumu1) İş platformuna erişim sağlayan konum.
3.7 Nakil konumu1) İmalatçının belirttiği iş platformu konumu olup, bu konumda YSİP kullanılacağı yere getirilmesi.
3.8 Alçaltma (Şekil 2) İş platformunu daha alt bir seviyeye indirmek için yap ılan bütün işlemler.
3.9 Yükseltme (Şekil 2) İş platformunu daha üst bir seviyeye çıkarmak için yapılan bütün işlemler.
3.10 Çevirme (Şekil 2) İş platformunun düşey bir eksen etrafındaki dairesel hareketi.
3.11 Döndürme (Şekil 2) Uzantı kolunun düşey bir eksen etrafındaki dairesel hareketi.
3.12 Nakil etme (Şekil 2) Nakil konumu haricinde, şasinin iş platformu ile birlikte bütün hareketleri.
3.13 Araca monte edilmiş YSİP Taşıtın kabini içine yerleştirilmiş seyir kumandaları olan YSİP.
3.14 Yaya kumandalı YSİP Yakınında yürüyen bir kişi tarafından çalıştırılabilecek şekilde güç tahrikli hareket için gerekli kumandalar ı olan YSİP.
3.15 Kendinden tahrikli YSİP İş platformuna yerleştirilmiş seyir kumandaları olan YSİP.
3.16 Beyan yükü Normal çalışmada YSİP’nun taşıması için tasarımlanan yük. Beyan yükü, kişiler, takımlar ve iş platformu üzerine düşey olarak etki eden malzemelerden ibarettir.
Not – Bir YSİP birden fazla beyan yüküne sahip olabilir.
3.17 Yük çevrimi Erişim konumundan başlama, işi yerine getirme ve tekrar erişimi konumuna dönme çevrimi.
3.18 Tel halatlı tahrik sistemi
Halat tamburları ve halat makaraları üzerinde çalışan bir veya daha fazla halat/halatlar ve ayn ı zamanda ilgili bütün halat tamburları, halat makaraları ve telafi makaralarından oluşan sistem.
3.19 Zincirli tahrik sistemi Zincir dişlileri ve zincir makaralar ı üzerinde çalışan bir veya daha fazla zincir/zincirler ve aynı zamanda ilgili bütün zincir dişlileri, zincir makaraları ve telafi makaralarından oluşan sistem. 1)
4
Erişim konumu ve nakil konumu aynı olabilir.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
3.20 Tip deneyi Yeni bir tasarım veya mevcut bir tasarım üzerinde önemli değişiklikler yapılmış temsili bir model üzerinde imalatçı veya imalatçının yetkilendirdiği bir mümessil tarafından yapılan deney.
3.21 Tamamen el ile hareket ettirilen YSİP Hareketin insan tarafından kas gücüyle gerçekleştirildiği YSİP.
3.22 Raylı YSİP Hareketin raylarla yönlendirildiği YSİP.
3.23 Yük algılama sistemi İş platformu üzerindeki düşey yük ve düşey kuvvetleri görüntüleme sistemi. Not – Bu sistem ölçme cihazını/cihazlarını, ölçme cihazının yerleştirilme metodunu ve sinyal işleme sistemini içerir.
3.24 Moment algılama sistemi Devrilme ekseni etrafında etki eden ve YSİP’nu devirmeye çalışan momenti görüntüleme sistemi.
Not – Bu sistem ölçme cihazını/cihazlarını, ölçme cihazının yerleştirilme metodunu ve sinyal işleme sistemini içerir.
3.25 Çalışma alanı Normal çalışma şartları altında belirtilen yükler ve kuvvetlerle iş platformunun çalışması öngörülen alan.
Not – YSİP’lar birden fazla çalışma alanına sahip olabilir.
5
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
Açıklama: 1 İş platformu (Madde 3.2) 2 Uzantı kolu (Madde 3.3) 3 Şasi (Madde 3.4) 4 Dengeleyiciler (Madde 3.5)
Şekil 1 - Bazı tariflerin gösterilmesi (1)
6
TS EN 280 + A2/Mart 2011
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Alçaltma/yükseltme (Madde 3.8/Madde 3.9)
Çevirme (Madde 3.10)
Döndürme (Madde 3.11)
Seyir (Madde 3.12)
Şekil 2 - Bazı tariflerin gösterilmesi (2)
4
Tehlikeler listesi
Tehlikeler, risk değerlendirme işlemi ve karşılık gelen formülleştirilmiş kurallara göre belirlenmiştir. ş olan bir tehlike, ilgili kurallar sütununda Önemli olmayan ve bu nedenle de hiçbir kural belirtilmemi Ö (önemsiz) olarak gösterilir.
Çizelge 1 - Önemli tehlikelerin listesi
1
Önemli tehlikeler Mekanik tehlikeler
-
Bu standarddaki ilgili maddeler
1.1 1.2 1.3 1.4
Ezilme tehlikesi Koparma tehlikesi Kesme veya koparma tehlikesi Takılma tehlikesi
5.2.4, 5.3.5, 5.3.23, 5.3.4, 5.6.9, 5.7.1, 7.2.13 5.4.4, 5.7.1, 7.2.13 Ö 5.3.20, 7.2.13
7
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge 1 - Önemli tehlikelerin listesi (devamı)
1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11
Önemli tehlikeler Düşme ve sıkışma tehlikesi Çarpma tehlikesi Delme veya batma tehlikesi Sürtünme ve/veya aşınma tehlikesi Yüksek basınçlı sıvı boşalması Parçaların fırlaması Denge kaybı (makinanın ve makina parçalarının)
1.12
Kayma, sendeleme ve düşme tehlikeleri
2
Elektrik tehlikeleri, örneğin; aşağıdakilerden kaynaklanan: Elektrik kontağı (doğrudan veya dolaylı) 5.8, 7.1.1.2 g) Elektrostatik olay Ö Isıl radyasyon Ö Elektrik teçhizat üzerindeki ı haricî etkiler 5.8.1 Isıl tehlikeler, örneğin; aşağıdakilere sebep olan: Alevle veya patlamayla muhtemel temastan ve aynı 5.3.20 zamanda ısı kaynaklarının radyasyonu ile yanmalar ve haşlanmalar Soğuk veya sıcak çalışma ortamlarının sağlığa zararlı 5.3.20 etkileri Gürültünün oluşturduğu tehlikeler, örneğin; -
2.1 2.2 2.3 2.4 3 3.1 3.2
4
Bu standarddaki ilgili maddeler 5.3.20, 7.2.13 5.3.5, 5.3.25, 7.1.1.1 h) Ö 7.1.1.6 e) 5.9.1, 5.9.2, 5.9.3, 5.9.4, 5.9.5, 5.9.10 Ö 5.2, 5.3.2, 5.3.6, 5.3.7, 5.3.8, 5.3.10, 5.3.11, 7.2.1 1) 5.6.2, 5.6.3, 5.6.4, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7, 7.2.13 -
ı
4.1 4.2
5 6 6.1 6.2 6.3 6.4
7 7.1 7.2 7.3
8
8
şağ dakilere aİşitme kayıplarısebep (sağırlıolan: k), diğer fizyolojik düzensizlikler (örneğin; denge kaybı, bilinç kaybı, vb.) Konuşma ile yapılan iletişime müdahale, akustik sinyaller, vb. Titreşimden kaynaklanan tehlikeler (bir takım sinirsel problemler ve damarlarla ilgili düzensizliklere sebep olan) Radyasyondan kaynaklanan tehlikeler, özellikle aşağıdakilerden kaynaklanır: Elektrik arkları 7.1.1.2 g) Lazerler İyonlaşan radyasyon kaynakları Yüksek frekanslı elektromanyetik alanlar kullanan makina Makina tarafından işlenen, kullanılan veya atılan malzemelerin ve cisimlerin oluşturduğu tehlikeler, örneğin; Zararlı sıvılar, gazlar, isler, tozlar ve dumanlarla temas veya bunların solunmasından kaynaklanan tehlikeler Yangın veya patlama tehlikesi Biyolojik ve mikrobiyolojik (virüsle veya bakterilerle ilgili) tehlikeler Makina tasarımında ergonomik prensiplerin ihmalinden kaynaklanan tehlikeler (makinanın insan özellikleri ve kabiliyetleri ile uyumsuzluğu), örneğin;
Ö Ö 5.32.4, 7.1.1.2 1)
-
Ö Ö 5.8.1
5.3.21, 5.3.25 5.3.22 Ö
-
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge 1 - Önemli tehlikelerin listesi (devamı)
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 9 10
10.1
10.2 10.3
Önemli tehlikeler Bu standarddaki ilgili maddeler Sağlıksız duruşlar veya aşgüç ırı sarfetme 5.6.6, 5.6.7 İnsan el-kol veya ayak-bacak anatomisinin yeterince Ö dikkate alınmaması Ö Personel koruma donanımının kullanımının ihmal edilmesi Yetersiz bölgesel ışıklandırma Ö Zihnî yorgunluk ve halsizlik, stres vb. Ö İ ı nsan hatas 5.7.1, 5.7.3 Tehlike kombinasyonları Enerji besleme arızası, makina parçalarının arızalanması ve diğer işlevsel düzensizliklerden kaynaklanan tehlikeler, örneğin; Enerji besleme arızası (enerji ve/veya kumanda 5.3.12, 5.7.6, metin iptal edilmiştir devrelerinin) 5.7.8 5.9.6, 5.9.7, 5.9.8, 5.9.9, metin iptal edilmiştir Makina parçalarının beklenmedik fırlaması veya Ö sıvıların fışkırması Kumanda sisteminin arızası/yanlış işlevi 5.3.27, 5.7.7
10.4 10.5 11
Birleştirme hataları 5.8.1, 5.9.11 Devrilme, makina dengesinin beklenmedik kaybı Kayıp (geçici olarak) ve/veya yanlış olarak konumlandırılmış güvenlikle ilgili önlemler/vasıtalar, örneğin;
11.1 11.2 11.3
Her tür mahfaza Her tür güvenlikle ilgili (koruyucu) tertibatlar İlk harekete başlatma ve durdurma tertibatları
,
5.2, 5.3.2, 5.3.6, 5.3.7, 5.3.8, 7.2.1 k) -
5.3.20 5.3.10, 5.11 5.3.1, 5.4.5, 5.5.2.7, 5.5.3.7, 5.5.5.2, 5.6.3, 5.7.1, 5.7.2, 5.7.4, 5.7.5, 5.7.8, 5.7.7 , metin iptal edilmiştir 11.4 Güvenlik işaretleri ve sinyalleri 5.3.2, 5.6.10, 5.7.3, 5.9.10 11.5 Her türlü bilgi veya uyarı tertibatları 5.3.2, 5.3.14, 5.6.11, 7.1.1.2 c), 7.2 11.6 Enerji beslemesini kesme tertibatları 5.3.27 11.7 Acil durum cihazları 5.7.5 11.8 İş parçasını sökme/takma vasıtaları Ö 11.9 Güvenli ayarlama ve/veya devam ettirme için temel 5.4.5, 5.9.1, 7.1.1.7 i), 7.1.1.7 d) donanımlar ve tertibatlar 11.10 Gazları atan donamımlar vb. 5.3.21 Ö 12 Hareket/çalışma alanının yetersiz ışıklandırması 13 5.2, 5.3.2, 5.3.3, 5.3.6, 5.3.7, 5.3.9, 5.3.10, Taşıma esnasında anî hareket/dengesizlikten
14 14.1 14.2 14.3 14.4
5.3.13, 5.6.1, 5.7.1, 5.7.4, 5.7.5, kaynaklanan tehlikeler Sürme/çalıştırma konumunun yetersiz/ergonomik 5.6.9 olmayan tasarımı Tehlikeli ortamlardan dolayı tehlikeler (hareket eden 5.3.20, 5.3.21 parçalarla ve egzoz gazları ile temas vb.) Sürücü/operatör konumundan yetersiz görüş alanı 5.3.2, 5.3.23 Yetersiz koltuk/oturma (koltuk referans noktası) 5.3.24 5.6.9 Kumandaların yetersiz/ergonomik olmayan tasarımı ve yerleştirilmesi
5.7.9
9
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge 1 - Önemli tehlikelerin listesi (tamamlandı)
14.5 14.6 14.7 15 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 15.6 15.7
16 16.1 16.2 16.3 16.4
Önemli tehlikeler Kendinden tahrikli makinanın ilk harekete başlaması/hareket etmesi Kendinden tahrikli makinanın karayolu trafiği Yaya kumandalı makinanın hareketi Mekanik tehlikeler Kumanda edilemeyen hareketten dolayı açıktaki şahıslara tehlikeler
Bu standarddaki ilgili maddeler 5.3.14, 5.3.15, 5.3.16, 5.3.17, 5.3.18, 5.3.23, 5.7.1, 5.7.2, 5.7.4 5.3.12, 5.3.16, 5.3.17, 5.3.19, 5.3.20 5.3.18, 5.7.2 5.2.4, 5.4.5, 5.7.1
ı ı ı ı ı ı Parçalar tehlikelern k r lmas ve/veya f rlamas ndan kaynaklanan Devrilmeden dolay tehlikeler ı (ROPs) Ö Düşen nesnelerden dolay tehlikeler ı (FOPs) Ö Yetersiz erişim vasıtaları 5.6.6, 5.7.7 Çekme, takma, birleştirme, iletimden kaynaklanan tehlikeler Akümülatörler, yangın, emisyonlar vb. den dolayı tehlikeler Kaldırma işleminden dolayı tehlikeler Denge eksikliği
Ö
Makinanın raydan çıkması Makina ve kaldırma teçhizatlarının mekanik dayanımlarının kayıpları Kumanda edilmeyen hareketler
18 19 20 20.1 20.2 21 21.1
Hareket eden parçaların yörüngelerinin yetersiz görünümü Şimşek/yıldırımdan kaynaklanan tehlikeler Yükleme/aşırı yüklemeden dolayı tehlikeler Kişileri kaldırmadan dolayı tehlikeler Mekanik dayanım Yükleme kumandası Kumandalar İş platformunun hareketi
21.2 21.3 22 22.1 22.2
Güvenli hareket etme kumandası Güvenli hız kumandası Kişilerin düşmesi Kişisel koruyucu teçhizat Kapaklar
22.3 23 23.1
İş platformu yatırma kumandası İş platformlarının düşmesi/devrilmesi Düşme/devrilme
23.2 24
Hızlanma/frenleme İşaretleme
17
10
Ö 5.3.21, 5.3.22, 5.3.25 5.2, 5.3.2, 5.3.6, 5.3.7, 5.3.8, 5.3.10, 5.3.11, 5.4.1, 7.2.1 k) 5.3.26 5.2.5, 5.4.1, 5.4.7, 5.6.13, 7.1.1.3 a) ve b) 5.3.3, 5.3.4, 5.3.5, 5.4, 5.5, 5.6.1 5.3.23
Ö 5.4.1 5.5.2, 5.5.3 5.4.1 5.4, 5.6.1, 5.7.1, 5.7.4, 5.7.5, 5.7.9 , Ek C 5.7.1, 5.7.2, 5.7.4, 5.7.5 5.3.1, 5.3.17, 5.3.18, 5.4.6 5.6.2 5.6.8 5.6.1 5.2, 5.3.2, 5.3.3, 5.3.6, 5.3.7, 5.3.8, 5.3.10, 5.3.11, 5.3.13, 5.4.1, 5.4.2, 5.6.12, 5.9, 5.10 5.3.17, 5.4.6, 5.5.1.6 7.2
ICS 53.020.99
5
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Güvenlik kuralları ve/veya önlemleri
5.1 Genel İmalatçı, bu maddede ayrıntıları verilen kuralları yerine getirmelidir. İlave olarak, bu standard kapsamında bulunmayan tehlikeler için makinalar, EN ISO 12100-1, EN ISO 12100-2’ye uygun olmalıdır .
5.2 Yapı ve denge hesaplamaları 5.2.1ıdakiler Genelimalatçının sorumluluğundadır. Aşağ a) Yapı hesaplamaları için, bileşenlerde en olumsuz gerilmeleri oluşturan münferit yüklerin ve kuvvetlerin konumlarında, yönlerinde ve kombinasyonlarında bu yükleri ve kuvvetleri değerlendirmek ve b) Denge hesaplamaları için, YSİP’un çeşitli konumlarını ve en az denge şartlarını birlikte oluşturan yüklerin ve kuvvetlerin kombinasyonlarını belirlemek.
5.2.2 Yükler ve kuvvetler Aşağıdaki yükler ve kuvvetler dikkate al ınmalıdır: a) b) c) d) e)
Beyan yükü (Madde 5.2.3.1), Yapısal yükler (Madde 5.2.3.2), Rüzgar yükleri (Madde 5.2.3.3), El yükleri (Madde 5.2.3.4), Özel yükler ve kuvvetler (Madde 5.2.3.5).
5.2.3 Yüklerin ve kuvvetlerin belirlenmesi 5.2.3.1 Beyan yükü Beyan yükü (m) aşağıdaki eşitlikle bulunur: m = n.mp + me
(1)
Burada: mp = me ≥ n
80 kg (bir ki şinin kütlesi), 40 kg (tak ımların ve malzemelerin en küçük kütlesi), İş platformunda bulunmasına müsaade edilen kişi sayısıdır.
Her bir kişinin kütlesi, iş platformu üzerine üst rayların (korkuluk) üst iç kenar ından 0,1 m yatay bir mesafeden bir nokta yükü olarak etki ettiği düşünülür. Nokta yükler arasındaki mesafe 0,5 m olmalıdır (Şekil 3). Teçhizatın kütlesinin iş platformu zemininin % 25’lik bir k ısmı üzerine düzgün yayılı bir yük olarak etki ettiği düşünülür. Oluşan basınç 3 kN/m2’yi geçerse, % 25 değeri 3 kN/m2’lik bir basınç elde edilecek şekilde arttırılabilir (Şekil 4). Bütün bu yüklerin en olumsuz etki oluşturacak konumlarda olduğu düşünülür.
11
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Açıklama Şekil 3 - Beyan yükü – kişiler
Şekil 4 - Beyan yükü – teçhizat
5.2.3.2 Yapısal yükler YSİP bileşenlerinin kütleleri, YSİP hareketsiz iken yapısal statik yükler olarak alınmalıdır. YSİP bileşenlerinin kütleleri, YSİP hareketli iken yapısal dinamik yükler olarak alınmalıdır.
5.2.3.3 Rüzgar yükleri 5.2.3.3.1
Açık alanlarda kullanılan bütün YSİP’lar, 12,5 m/s’lik (Beaufort Ölçek 6) bir rüzgar h ızına eşit 100 N/m2’lik bir rüzgar basıncından etkilendiği kabul edilir. Rüzgar yüklerinin; YSİP parçalarının, iş platformu üzerindeki kişilerin ve teçhizatın merkez noktalarına yatay olarak etki ettiği kabul edilir ve bu yükler dinamik yükler olarak al ınmalıdır. Bu husus, yalnızca kapalı alanlarda kullanılması öngörülen YSİP’lara (Madde 7.2.6) uygulanmaz.
5.2.3.3.2
Rüzgara maruz kalan alanlara uygulanan biçim faktörleri
a) L-, U-, T-, I-kesitler, b) Kutu kesitler c)düz Geniş alanlar 1,2 d) Dairesel kesitler (çaplarına göre) e) Doğrudan rüzgara maruz kalan kişiler
1,6 1,4 0,8/1,2 1,0
Özellikle korunmuş yapısal alanlarla ilgili ilave bilgi gerekirse, ISO 4302’ye bakılmalıdır. Korunmuş kişiler için Madde 5.2.3.3.3.4’e bakılmalıdır.
5.2.3.3.3
İş platformu üzerinde kişilerin rüzgâra maruz kalma alanı
5.2.3.3.3.1 Bir kişinin rüzgara maruz kalma alanının bütünü, (0,4 m ortalama genişlik x 1,75 m yükseklik) bu alanın merkezi, iş platformu zemininin 1 m yukarısında olacak şekilde 0,7 m2 olmalıdır.
5.2.3.3.3.2 Açıklığı olmayan 1,1 m yüksekliğinde bir korkuluğun arkasındaki bir platform üzerinde ayakta duran bir kişinin rüzgâra maruz kalma kısmının alanı, iş platformu zemininden 1,45 m yukarıda olan alanın merkezinde 0,35 m2 yer kaplamalıdır. 12
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.2.3.3.3.3 Doğrudan rüzgara maruz kalan kişilerin sayısı aşağıdakiler gibi hesaplanır: a) Rüzgara maruz kalan iş platformu kenarının uzunluğu en yakın 0,5 m’ye yuvarlatılır ve 0,5 m’ye bölünür veya b) a şıkkında hesaplanan sayıdan az ise, iş platformu üzerinde müsaade edilen kişilerin sayısıdır.
5.2.3.3.3.4 İş platformu üzerinde müsaade edilen kişi sayısı Madde 5.2.3.3.3.3 a)’da belirtilenden fazla ise, fazla olan kişiler için 0,6 şekil faktörü uygulanır.
5.2.3.3.4
İş platformu üzerindeki açıktaki takımlara ve malzemelere etki eden rüzgar kuvveti, iş platformu zemininden 0,5 m yükseklikte yatay olarak etki eden bu tak ımların ve malzemelerin kütlelerinin % 3’ü olarak hesaplanır.
5.2.3.4 El kuvvetleri Yalnızca bir kişiyi taşımak için tasarımlanan YSİP’lar için en küçük el kuvveti değeri 200 N ve birden fazla kişiyi taşımak için tasarımlanan YSİP’lar için de 400 N olarak alınır ve iş platformu zeminin 1 m yukarısından uygulandığı kabul edilir. Müsaade edilen daha büyük bir kuvvet imalatç ı tarafından belirtilmelidir.
5.2.3.5 Özel yükler ve kuvvetler Özel çalışma yükleri ve kuvvetleri, iş platformu dışında taşınan nesneler ve iş platformu üzerinde taşınan büyük yüklere etki eden rüzgar kuvvetleri gibi YSİP’un özel çalışma metotlarında ve şartlarında kullanımlarıyla oluşur. Kullanıcı, bu şekilde özel çalışma metotlarında ve/veya şartlarında kullanmak isterse, bu kullanımdan kaynaklanan yükleri ve kuvvetleri uygun olarak beyan yüküne, yap ısal yüke, rüzgar yüküne ve/veya el yüklerine bir düzeltme olarak dikkate almalıdır.
5.2.4 Denge hesapları ğısal 5.2.4.1 Yapıveya sal kütleler ve beyan yükünün oluşolan turdu u kuvvetler Devrilmeye dengeleyici momentlere sebep yap kütlelerin ve beyan yükünün oluşturduğu kuvvetler 1,0 faktörü ile çarpılmalı ve düşey olarak aşağı doğru etki ettiği kabul edilerek hesap yapılmalıdır. Uzantı kolunun çalışması için bu kuvvetler 0,1 faktörü ile çarp ılmalı ve en büyük devrilme momenti oluşturan hareket yönünde etki ettiği kabul edilmelidir. İmalatçılar 0,1’den küçük faktörleri, bu faktörleri h ızlanma ve yavaşlama etkilerinin ölçülmesiyle doğruladıkları takdirde kullanabilirler. Tip 2 ve Tip 3 YSİP’un hareketleri için 0,1 faktörü, hızlanma ve yavaşlama veya engel deneyi (Madde 6.1.4.2.2.2) sonucu oluşan kuvvetleri temsil eden “z” ile değiştirilmelidir. Bu faktör hesaplama veya deneylerle belirlenmelidir (bir hesaplama örneği için Ek E (Bilgi için)’ye bak ılmalıdır).
5.2.4.2 Rüzgar kuvvetleri Rüzgar kuvvetleri 1,1 faktörü ile çarp ılmalı ve yatay etki ettiği kabul edilmelidir.
5.2.4.3 El kuvvetleri İş platformu üzerindeki kişilerin uyguladığı el kuvvetleri 1,1 faktörü ile çarpılmalı ve en büyük devrilme momenti oluşturan yönde etki ettiği kabul edilmelidir.
Not – Kuvvetlerin örnekleri Şekil 4, Şekil 5, Şekil 7 ve Şekil 8’de verilmiştir.
5.2.4.4 Devrilme ve denge momentlerinin hesaplanması En büyük devrilme ve buna tekabül eden denge momentleri, en olumsuz devrilme eksenlerine göre hesaplanmalıdır. ş lastikler için Devrilme eksenleri ISO 4305’e göre hesaplanmal ıdır ancak dolgu ve köpükle doldurulmu devrilme hatları zemin temas genişliğinin dış tarafından lastik zemin temas genişliğinin 1/4’ü kadar alınmalıdır.
13
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Hesaplamalar, YSİP en olumsuz uzatılmış ve/veya çekilmiş konumlarda ve imalatçı tarafından belirlenmiş müsaade edilen en büyükşasi eğiminde iken yapılmalıdır. Eş zamanlı etki edebilen bütün yükler ve kuvvetler en olumsuz kombinasyonlarına göre dikkate alınmalıdır. Örneğin; yük, denge etkisi yaptığı zaman, yük platformu üzerinde yalnızca bir kişi (80 kg) olduğu kabul edilerek ilave denge hesaplamaları yapılmalıdır. YSİP’nin kurulmasındaki hata için imalatçının müsaade ettiği en büyük müsaade edilen şasi eğimine 0,5° pay ilave edilmelidir. Örnekler, Çizelge 2 ve Şekil 5 ila Şekil 8’de gösterilmektedir. Grafik metotlar kullanılabilir. Her durumda hesaplanan dengeleme momenti hesaplanan devrilme momentinden büyük olmal ıdır. Hesaplamada aşağıdaki etkiler dikkate alınmalıdır: Elemanların imalatındaki toleranslar, Uzantı yapının bağlantılarındaki oynama, Kuvvetlerin etkisi nedeniyle elastik yer değiştirme, İP’lar durumunda herhangi bir lastiğin Çalışma konumunda pnömatik lastiklerle desteklenen YS patlaması, e) Yük algılama sistemi, moment algılama sistemi ve konum kontrolünün performans karakteristikleri. Bunlar, en azından aşağıdakileri ihtiva etmelidir: - Kısa süreli dinamik etkilerden kaynaklanan geçici pikler, - İstem dışı hareketler, - YSİP’ın eğimi, - Çevre sıcaklığı, - İş platformu üzerinde yükün farklı konumları ve dağılımı, - Sistemin doğruluğu. a) b) c) d)
Elastik yer değiştirmelerin belirlenmesi, deney veya hesaplama ile yapılmalıdır.
5.2.5 Yapısal hesaplar 5.2.5.1 Genel Hesaplamalar, uygulamalı mekaniğe ve cisimlerin dayanımının kanun ve prensiplerine uygun olmalıdır. Özel formüller kullanıldığında, bu formüller genelde ulaşılabilir türde ise kaynaklar verilmelidir. Aksi takdirde geçerliliğinin kontrol edilebilmesi için formüller ilk prensiplerden başlayarak geliştirilmelidir. Aksi belirtilmiş yerler haricinde, münferit yüklerin ve kuvvetlerin en olumsuz şartları meydana getiren konum, yön ve kombinasyonlarda etki ettiği kabul edilmelidir. Bütün yük taşıyan elemanlar ve bağlantı yerleri için gerilmeler ve emniyet faktörleri ile ilgili gerekli bilgi aç ık ve doğrulanabilir şekilde hesaplamalar içinde olmalıdır. Hesaplamayı kontrol etmek gerekli ise, ana boyutların ayrıntıları, kesitleri ve münferit elemanlar ve bağlantılar için malzemeler verilmelidir.
5.2.5.2 Hesaplama metotları Hesaplama metodu, uygun bir Avrupa veya uluslararas ı standard çıkıncaya kadar yorulma ve gerilme hesaplama metotlarını içeren kabul edilmiş ulusal tasarım standardlarından (örneğin; kaldırma araçları için EEA ülkelerinin standardları) bir tanesi ile uyumlu olmalıdır. Madde 5.2.2 ve Madde 5.2.4’de belirtilen kurallar, hesaplamalarda kullan ılacak yüklerin ve kuvvetlerin belirlenmesi için dikkate alınmalıdır. Ulusal bir standardın kullanımı, bu kuralları değiştirmemelidir. Zayıf elemanların elastik yer değiştirmeleri hesaba katılmalıdır. Madde 5.2.5.3’de belirlenen analiz en kötü yük kombinasyonlar ı için yapılmalı ve aşırı yük deneyi (Madde 6.1.4.3) ve işlevsel deneyin (Madde 6.1.4.4) etkilerini ihtiva etmelidir. Hesaplanan gerilmeler müsaade edilen değerleri geçmemelidir. Hesaplanan emniyet faktörleri gerekli değerlerin altına düşmemelidir. Gerilmelerin müsaade edilen değerleri ve emniyet faktörlerinin gerekli değerleri malzeme, yük kombinasyonu ve hesaplama metoduna bağlıdır. 14
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Örnek 1
Örnek 2 Şekil 5 - En büyük devrilme yükü ve kuvvet moment kombinasyonlar ı ile ilgili Örnek 1 ve Örnek 2 (Çizelge 2’ye bkz.) 15
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Örnek 3
Örnek 4 Şekil 6 - En büyük devrilme yükü ve kuvvet moment kombinasyonlar ı ile ilgili Örnek 3 ve Örnek 4 (Çizelge 2’ye bkz.)
16
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Örnek 5
Örnek 6 Şekil 7 - En büyük devrilme yükü ve kuvvet moment kombinasyonlar ı ile ilgili Örnek 5 ve Örnek 6 (Çizelge 2’ye bkz.)
17
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Örnek 7
Örnek 8
Şekil 8 - En büyük devrilme yükü ve kuvvet moment kombinasyonlar ı ile ilgili Örnek 7 ve Örnek 8 (Çizelge 2’ye bkz.)
18
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge 2 - Denge hesapları için yük ve kuvvet yönlerinin ve kombinasyonlarının örnekleri (Şekil 5 – Şekil 8) Beyan yükü
Yapısal yük (Sn)
x 1,0
x 1,0
x 1,0
x 1,0
x 1,0
x 1,0
x 1,0
x 1,0
V
A
V
A
-
-
H
H
2 Seyir
V
S
V
S
-
-
H
H
3 Seyir
V
S
V
S
-
-
H
H
İleri doğru 4 denge, eğim üzerinde sabit
V
-
V
-
A
A
H
H
Geriye doğru 5 denge, eğim üzerinde sabit
80 kg V
-
V
-
A
A
H
H
6
Sınırlı erişime sahip, ileri doğru denge, eğim üzerinde sabit, alçaltma
V
A
V
A
-
-
H
H
7
Eğim üzerinde sabit
V
-
V
-
A
A
H
H
8
Düz zemin üzerinde sabit
80 kg V
-
V
-
A
A
H
H
k e n Çalışma r Ö
1
El kuvveti (M)
Rüzgar yükleri (W)
şartı
Yükseltme (alçaltma)
Diyagram
Açıklama: V = düşey, H = yatay, A = açısal, S = eğim açısında
19
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.2.5.3 Analiz 5.2.5.3.1 Genel gerilme analizi Genel gerilme analizi, akma veya kırılma şeklindeki bir probleme karşı doğrulama yöntemidir. Analiz, bütün yük taşıyan elemanlar ve bağlantılar için yapılmalıdır.
5.2.5.3.2 Elastik denge analizi Elastik denge analizi, elastik dengesizlik (örneğin; flambaj, esneme) gibi bir probleme karşı doğrulama yöntemidir. Analiz, basma yüklerine maruz kalan yük taşıyan bütün elemanlar için yapılmalıdır.
5.2.5.3.3 Yorulma gerilmesi analizi Yorulma gerilmesi analizi, gerilme dalgalanmalar ı nedeniyle yorulmadan kaynaklanan bir probleme kar şı doğrulama yöntemidir. Analiz, yapısal ayrıntıları, gerilme dalgalanmasının boyutunu ve gerilme çevrimi sayısını hesaba katarak, yorulma yönünden kritik olan yük taşıyan bütün elemanlar ve bağlantılar için yapılmalıdır. Gerilme çevrim sayısı yük çevrim sayısının katları olabilir.
Taşıma esnasında gerilme dalgalanmalarının sayısı herhangi bir doğruluk derecesi ile hesaplanamayacağı için taşıma esnasında titreşime maruz kalan elemanlardaki gerilme, hemen hemen sonsuz yorulma ömrü sağlamak için yeterince düşük olmalıdır (Madde 5.4.7 ve Madde 5.6.13’e de bakılmalıdır). Bir YSİP için çevrim sayısı normal olarak: 4 x 104’den 5
10 ’e kadar
- Aralıklı hafif görev (örneğin; 10 yıl, yılda 40 hafta, haftada 20 saat, saatte 5 yük çevrimi), - Ağır görev (örneğin; 10 yıl, yılda 50 hafta, haftada 40 saat, saatte 5 yük çevrimi ).
Yük kombinasyonlarını tayin ederken, beyan yükününŞekil 9’a göre yük spektrum faktörü ile azalt ılmasına müsaade edilir. Rüzgar yüklerinin hesaba katılmasına gerek yoktur.
Not – Tel halat tahrik sistemlerinin tasarımı içi Ek D’ye bakılmalıdır. Madde 5.2’deki kurallarının doğrulanması – tasarım kontrolü, statik deneyler ve aşırı yük deneyi ile yapılır.
5.3 Şasiler ve dengeleyiciler 5.3.1 İş platformu taşıma konumunda olmadığı zaman, yaya kumandalı YSİP ve güç tahrikli tip 1 YSİP’un hareketini engellemek için, Madde 5.1.1 ile uyumlu bir otomatik güvenlik cihazı monte edilmelidir. Kendinden tahrikli YSİP’un herhangi bir hareket h ızı sınırlaması iş platformu taşıma konumunda olmadığı zaman otomatik olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
20
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.3.2
Her bir YS İP, şasi eğiminin imalatçının müsaade ettiği sınırlar dahilînde olup olmadığını gösteren Madde 5.11’e göre bir emniyet tertibatına (örneğin; su terazisi) sahip olmalıdır. Bu tertibat, hasar ve kaza sonucu ayarının bozulmasına karşı korunmalıdır. Güç tahrikli dengeleyicilere sahip YSİP için dengeleyicilerin her bir konumundan kumanda göstergesi açıkça görülmelidir. Eğimin son sınırına erişildiği tip 3 YSİP’da, bu durum çalışma platformu üzerinde duyulabilecekşekilde bir akustik sinyal ile belirtilmelidir. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır. Herhangi bir kilitleme pimi istem d ışı çıkmaya (örneğin; yaylı pim) ve kaybolmaya (örneğin; zincir) 5.3.3 kar şı emniyete alınmal ıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.4 Yaya kumandal ı YSİP’un kumanda kolları ve çekme çubukları şasiye emniyetli bir şekilde monte edilmelidir; Madde 5.3.3 ile uyumlu çıkarılabilir kilitleme pimleri kullanılmışsa bu pimlerin istem dışı çıkması mümkün olmamalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ve deney ile yapılır.
5.3.5 Kumanda kollar
ı ve çekme çubukları, kullanılmadığı zaman düşey konuma getirilirlerse (örneğin; kanca ile), bu kolları düşey konumda tutmak için otomatik bir tertibat bulunmalıdır; bu kolların istem dışı serbest kalmaları mümkün olmamalıdır.
Çok dingilli şasiler için, tamamen alçaltılmış kumanda kolu veya çekme çubuğu ile zemin arasındaki açıklık en az 120 mm olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene, deney ve ölçme ile yap ılır. Dengeleyiciler ile birlikte kullan ılmak üzere imal edilen YSİP’u, imalatçının müsaade ettiği en büyük 5.3.6 eğim üzerinde çalışırken dengeleyiciler, şasiyi müsaade edilen en büyük eğim değerleri aralığındaki seviyelere getirebilmelidir. Doğrulama: İşlevsel deney ve ölçme ile yapılır.
5.3.7 Dengeleyicilerin taban ı, zemindeki en az 10 derecelik düzensizlikleri telafi edebilecek şekilde imal edilmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ve ölçme ile yapılır.
5.3.8 Dengeleyicilerin kullanımı 5.3.8.1 Dengeleyiciler çalışma talimatlarına göre ayarlanmadığı sürece, iş platformunun müsaade edilen konumlar dışında çalışmasını engelleyen Madde 5.11 ile uyumlu güvenlik cihazlar ı, YSİP’a monte edilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.3.8.2 Sınırlı bir çalışma aralığında dengeleyiciler kullanılmadan çalıştırılmak üzere imal edilen YSİP, bu ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı suyumlu n rl çalgüvenlik şma aral ğ dışı ında dengeleyiciler cihazlar monte edilmelidir. kullan lamad ğ zaman çal şmas n engelleyen Madde 5.11 ile
Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır
.
5.3.9 Madde 5.3.8’in kurallar ı, tamamen el ile hareket ettirilen ve iş platformunun zemininin yüksekliği İP için zorunlu değildir. zemin seviyesinden 5 m’yi (Madde 7.2.1.5) geçmeyen YS Bu YSİP, güç beslemesi olmadan yerine getirilemeyecek olan bütün güvenlik kurallar ından muaf tutulur. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yapılır.
21
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.3.10 Güç tahrikli dengeleyicilere sahip olan YSİP, iş platformu taşıma konumunda veya Madde 5.3.8’e göre sınırlı aralık dahilînde olmadığı sürece, dengeleyicilerin hareketlerini engelleyecek olan ve Madde 5.1.1 ile uyumlu bir güvenlik tertibatına sahip olmalıdır. İş platformu sınırlı aralık dahilînde olduğunda, dengeleyicilerin çalışması dengesiz bir duruma sebep olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.3.11 El ile çalıştırılan dengeleyiciler, istem dışı hareketi engelleyecek şekilde tasarımlanmalıdır (örneğin; otomatik olarak sıkan cıvata ile). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır. ı Kendinden tahrikliotomatik YSİP’lar,olarak frenleri besleyen güç kesildiğinde veya ıdar za yaptığında, en az ayn ı 5.3.12 dingildeki iki tekerleğinde devreye giren frenlere sahip olmal ır. Bu frenler YSİP’u Madde 5.3.17’e göre durdurabilmeli ve sabit konumda tutabilmelidir.
Frenlerin frenleme işlemini yapabilmesi için, hidrolik veya pnömatik bas ınca veya elektrik gücüne ihtiyaç olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.3.13 Dengeleyicilerin hareketleri mekanik dayamalarla s ınırlandırılmalıdır. Bu amaçla tasarımlanmışlarsa hidrolik silindirler bu gereksinimi yerine getirirler. Dengeleyicilerin taşıma konumundan kumanda edilemeyen hareketlerini engellemek için mekanik tertibatlar sağlanmalıdır. Dengeleyiciler taşıma konumunda, her bir dengeleyici için en az bir tanesi otomatik olarak çalışan, örneğin; ağırlıkla kilitleme yapan bir pim ve ilave olarak bir de tutucudan oluşan iki ayrı kilitleme tertibatıyla kilitlenmelidir. Madde 5.5.1.1 ve Madde 5.10’un gereksinimlerini kar şılayan güç tahrikli dengeleyicilerin, bu kuralları yerine getirdiği kabul edilir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.3.14 Taşıta monte edilen YSİP’da, YSİP’un herhangi bir elemanı taşıma konumunda değilse bu durumun kabin içerisindeki hareket kumandalarından görülebilmesi için bir gösterge bulunmal ıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır.
5.3.15 YSİP’u yetkisiz kullanımlara karşı korunmak için bir tertibata (örneğin; kilitlenebilir bir anahtar) sahip olmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır.
5.3.16
Madde 5.11’e göre güvenlik tertibat ının/tertibatlarının kullanımı ile Tip 2 ve Tip 3 YSİP’da, taşıma konumu dışında üzerinde insan bulunan şi platformlarının seyir hızları aşağıdaki değerleri geçmesi mümkün olmamalıdır; a) Araca monte edilmiş YSİP için, kabin içerisindeki hareket kumandalarını kullanırken 1,5 m/s, b) hareket eden c) Rayda Kendinden tahrikli TipYSİP 2 veiçin Tip 33 m/s, diğer bütün YSİP’lar için 0,7 m/s. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır
.
5.3.17 İmalatçının müsaade ettiği en büyük eğim üzerinde, yukarıda bahsedilen en yüksek hızlarda hareket
eden YSİP’ Şekil 10’da verilenlerden daha küçük mesafelerde durdurulabilmelidir. Bu değer 0,5 m/s2’lik ortalama yavaşlamaya göredir.
Not – En küçük f renleme mesafeleri ‘z’ faktörüne bağlıdır (Madde 5.2.4.1). Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır. 22
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.3.18 İş platformlu yaya kumandalı YSİP’ların en yüksek hareket hızı, taşıma konumunda iken 1,7 m/s’yi geçmemelidir. Doğrulama: Ölçme ile yapılır.
5.3.19 Kamuya aç ık trafik alanlarında çalıştırılan YSİP’lar yerel trafik kurallarına uymalıdır (Madde 7.1.1.2f). 5.3.20 Kumanda konumlarında veya zemin seviyesindeki YSİP’un yanında, ayakta duran ve diğer erişim noktalarındaki kişilerin tahrik sistemlerinin sıcak veya tehlikeli parçalar ı ile temas etmelerini engellemek için mahfazalar olmalıdır. Bu mahfazaların açılması veya sökülmesi, yalnızca tamamen kapalı ve kilitlenebilir bölmelere (örneğin; kabinler, bölmeler) yerleştirilmiş tertibatlarla veya YSİP ile birlikte verilen takımlar veya anahtarların kullanılması ile mümkün olmalıdır. Sabit mahfaza raylarının düzenli olarak söküleceği ı (bakım gibi) öngörüldüğünde bağlantıların, mahfazalar veya makina üzerinde kalmay sürdürmelidir
.
Bu kural, karayolu trafiği kurallarına uyan araçların egzoz sistemlerine uygulanmaz. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
Açıklama: A
Araçlara monte edilen YSİP’ı için (kumandalar kabin içinde)
B
Raylı YSİP’ı için
C
Tüm kendinden tahrikli diğer YSİP’ı için
v
Hız
s
Frenleme mesafesi
Şekil 10 - Tip 2 ve tip 3 YSİP’ı için en büyük frenleme mesafeleri
5.3.21 İçten yanmalı motorların egzozu, kumanda konumlarına gelmeyecek şekilde yönlendirilmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.22 Gaz ve sıvı (yangına dirençli sıvılar haricinde) depolarının dolum yerleri, çok sıcak parçaların (örneğin; motor egzozları) üzerine bu maddelerin dökülmesinden kaynaklanan yang ından kaçınılacak şekilde konumlandırılmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.23 Tabandaki veya zemin seviyesindeki bütün kumanda konumları, tehlike arz edebilecek hareketlerin operatör tarafından görülmesini sağlamalıdır. Bu durum, zeminle temas eden ve/veya şasinin genişliğinden daha fazla açılabilen güç tahrikli dengeleyicilerin çalıştırılma konumları için özellikle önemlidir. Şasiye monte edilmiş ve zemin seviyesinden çalıştırılan seyir kumandaları, tekerleklere veya paletlere düşey teğetten en az 1 m mesafede operatörün ayakta durmas ını sağlayacak şekilde konumlandırılmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır. 23
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.3.24 Bütün sürme koltukları, sürücünün dengeli bir konumu devam ettirmesini sağlamalı ve ergonomik prensiplere gerekli özen gösterilecek şekilde tasarımlanmalıdır. Koltuk, sürücüye iletilen titreşimi makul olan en düşük seviyeye indirgeyecek şekilde tasarımlanmalıdır. Koltuk bağlantıları, maruz kalabilecekleri bütün gerilmelere dayanacak şekilde tasarımlanmalıdır. Sürücü koltuğunun altında, zemin olmadığı durumda sürücünün ayağının altında kaymaya dayanıklı malzeme ile kaplanmış ayak dayayacak yerler olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.25 Bütün YSİP’lardaki akümülatörler ve konteynerler tehlike arz edecek yer değiştirmelere karşı korunmalıdır. Devrilme durumunda akümülatörün yerinden çıkarak veya elektrolit dökülerek operatöre zarar verme riskini engellemek için önlemler al ınmalıdır. Operatörün kullandığı alanlarda tehlikeli gaz birikimlerinin olmaması için akümülatör konteynerinde, bölümünde veya kapağında uygun havalandırma delikleri olmalıdır.
Not 1 – Tecrübeler göstermi ştir ki açıklıklar gazların serbestçe tahliye olabileceği şekilde konumlandırıldığında, hücrelerin sayısının yarısı ile 5 saatlik beyan kapasitesinin (Ah olarak) çarpımından kaynaklanan bir kesit (mm2) sağlarlarsa havalandırma delikleri çoğunlukla yeterlidir. Bu seviyenin, bununla birlikte, şarj etme durumunu içermesi öngörülmez. Not 2 – CEN/TC 150 çalışma grubunun kaydettiği gelişmeye göre “Endüstriyel araçların güvenliği” hakkında daha fazla bilgi bu standardın bir sonraki revizyonunda verilecektir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.26 Raylı YSİP’larda, ray üzerine etki eden ve raydan ç ıkmayı engelleyecek ve raydan çıkmaya sebep olabilecek engelleri uzaklaştıracak (örneğin; ray temizleyiciler) tertibatlar olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.3.27 YSİP’ları güvenli bir şekilde herhangi bir haricî güç kaynağını güvenli bir şekilde kesmek için bir tertibat bulunmalıdır (Madde 5.8.2). Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır.
5.4 Uzantı kolu 5.4.1 Devrilmeyi ve müsaade edilen gerilmeleri aşmayı engelleyen metotlar 5.4.1.1 Genel Madde 5.2.4.4’teki önlemlere ilave olarak YSİP’da devrilme riskini ve müsaade edilen gerilmelerin şaılması riskini Çizelge 3’de bir çarpı işareti ile gösterilen eş değer çözümlerden biri ile azaltan kumanda tertibatlar ı olmalıdır:
Çizelge 3 - Devrilme riskini ve müsaade edilen gerilmeleri aşma riskini azaltmak için çözümler Grup (Madde 1.4) A B
Yük algılama sistemi Yük ve moment Artırılmış aşırı yük Artırılmış denge ve aşırı yük ve konum kumandası algılama sistemleri kriterli moment algılama kriterli konum kumandası (Madde 5.4.1.2 ve (Madde 5.4.1.2 ve sistemi (Madde 5.4.1.4 (Madde 5.4.1.3, Madde Madde 5.4.1.3) Madde 5.4.1.4) ve Madde 5.4.1.6) 5.4.1.5 ve Madde 5.4.1.6) X X X X X X
Not – Yük veya moment kumandalarının beyan yükünü tamamen geçen bir aşırı yüke karşı koruma sağlayamayacağı dikkate alınmalıdır.
5.4.1.2 Yük algılama sistemleri Yük algılama sistemi, bir güvenlik tertibatı olup aşağıdaki şekilde çalıştırılmalıdır: a) Bu sistem, beyan yüküne erişildikten sonra ve beyan yükünün % 120’si aşılmadan önce sabit bir çalışma konumundan, iş platformunun herhangi bir normal hareketini engellemelidir. b) Normal hareket a)’ya göre engellendiğinde, önceden seçilen kumanda konumundaki yan ıp sönen bir kırmızı ışık ve bütün kumanda konumlarından işitilen sesli bir sinyalden oluşan bir uyarı aktif hale getirilmelidir. a şıkkındaki durum hakim olduğu sürece, ışık yanıp sönmeye devam etmeli ve sesli alarm, her dakika en az 5 saniyelik süre ile çalışmalıdır. 24
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
c) Normal hareket, ancak aşırı yük uzaklaştırıldığında tekrar başlayabilir. Grup A tip 1 YSİP’da, yük algılama sisteminin yalnızca erişme konumundan yükselirken etkin olmasına müsaade edilir. Bu durumda, Madde 6.1.4.3’de tan ımlanan aşırı yük deneyi için deney yükü beyan yükünün % 150’si olmalıdır. Yük algılama sistemi, Madde 5.11’in kuralları ile uyumlu olmalıdır.
5.4.1.3 Konum kumandası 5.4.1.3.1
YSİP’ın devrilmesini veya YSİP’un yapısındaki müsaade edilen gerilmelerin aşılmasını engellemek için, uzantı kolun müsaade edilen konumları mekanik dayamalarla (Madde 5.4.1.3.2) veya mekanik olmayan sınırlama tertibatlarıyla (Madde 5.4.1.3.3’e bkz.) otomatik olarak sınırlandırılmalıdır .
5.4.1.3.2 Konumların mekanik dayamalarla sınırlandırılmasına müsaade edildiği yerlerde, bu dayamalar maruz kaldıkları yüklere kalıcı şekil değişikliğine uğramadan dayanabilecek şekilde tasarımlanmalıdır. Bu amaçla tasarımlanırlarsa hidrolik silindirler bu şartı yerine getirir.
5.4.1.3.3 Mekanik olmayan sınırlama tertibatları kullanılan yerlerde, uzantı kolun müsaade edilen konumları, bu kolun konumlarını ölçen ve kumanda sistemleri vas ıtasıyla çalışarak hareketleri çalışma alanı ile sınırlandıran bir tertibatla sınırlandırılmalıdır.
5.4.1.4 Moment algılama sistemi Moment algılama sistemi, bir güvenlik tertibatı olup aşağıdaki gibi çalıştırılmalıdır: şildiğinde, görsel bir uyar ı devreye girmeli ve Müsaade edilen devrilme momentine (Madde 5.2.4.4) eri devrilme momentini azaltan hareketler haricinde daha fazla bir harekete müsaade edilmemelidir. Moment algılama sistemi için kumanda sistemi Madde 5.11’de verilen kurallara uygun olmalıdır.
5.4.1.5 Sınırlı boyuttaki iş platformları için artırılmış denge kriterleri İki kişiye kadar taşıma kapasitesine sahip YSİP’lar “artırılmış denge kuralları”na uygun iseler, yük ve moment algılama sistemleri kurallarından muaf tutulabilirler. “Artırılmış denge”nin kurallarını yerine getirmek için YSİP, aşağıdaki kriterlere göre tasarımlanmalıdırlar: 1)
Herhangi bir yatay kesitte iş platformunun dış tarafından boyutları, 1 kişi için; herhangi bir kenarı 0,85 m’den fazla olmamak koşulu ile 0,6 m2’den fazla olmayan bir yüzeye, 2 kişi için; herhangi bir kenarı 1,4 m’den fazla olmamak koşulu ile 1 m2’den fazla olmayan bir yüzeye, sahip olmalıdır.
2)
Madde 6.1.4.2.1’de tanımlanan statik deney için deney yükünün/yüklerinin hesaplanmas ında beyan yükü yerine beyan yükünün 1,5 kat ı alınarak bulunan yük kullan ılmalıdır. Diğer yük ve kuvvet kombinasyonlar ı ği gibi kalmalıdır. Madde 5.2.4.1, Madde 5.2.4.2, Madde 5.2.4.3 ve Madde 5.2.4.4’de belirtildi
5.4.1.6 Sınırlı boyuttaki iş platformları için artırılmış aşırı yük kriterleri İki kişiye kadar taşıma kapasitesine sahip YSİP’ “artırılmış aşırı yük kuralları”na uygun iseler, yük sistemlerinin sahip olması gerekli kurallardan muaf tutulabilirler. “Artırılmış aşırı yük” ‘ün kurallarını yerine getirmek için YSİP, aşağıdaki kriterlere göre tasarımlanmalıdırlar: 1)
Herhangi bir yatay kısımda iş platformunun dış tarafından boyutları, 1 kişi için; herhangi bir kenarı 0,85 m’den fazla olmamak koşulu ile 0,6 m2’den fazla olmayan bir yüzeye, 2 kişi için; herhangi bir kenarı 1,4 m’den fazla olmamak koşulu ile 1 m2’den fazla olmayan bir yüzeye sahip olmalıdır. 25
ICS 53.020.99 2)
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Madde 6.1.4.3’de tanımlanan aşırı yük deneyi için deney yükü, beyan yükünün % 150’si olmal ıdır.
5.4.1.7 Birden fazla beyan yüklü de ğişken çalışma alanı Birden fazla beyan yüklü ve birden fazla çal ışma alanlı YSİP’lar, seçilen kombinasyonu gösteren ve iş platformundan görülebilen bir göstergeye sahip olmal ıdır. El ile seçme kabul edilebilir. Bu durumda, iş platformu seçilen yeni beyan yükünün çal ışma aralığında ise seçme işlemi yapılabilir. YSİP’a yük ve moment algılama sistemleri (Madde 5.1.4.2 ve Madde 5.1.4.3) veya yük algılama sistemi ve konum kumandası (Madde 5.1.4.2 ve Madde 5.1.4.3) monte edilmelidir.
5.4.1.8 Bir beyan yüklü de ğişken çalışma alanı
Bir beyan yüklü ve değişken çalışma alanlı (örneğin; değişken dengeleyici konumlu YSİP’lar) YSİP için el ile seçme kabul edilir. Bu durumda, yalnızca uzantı kolu taşıma konumunda olduğunda seçme mümkün olmalıdır. Madde 5.4.1’in bütün kurallarının doğrulanması: tasarım kontrolü ve deneyler ile (Madde 6.1.4)
5.4.2
Aşırı yüklemeden ve/veya devrilmeden kaçınmak için belirli bir sıra ile uzantı kolunun uzatılması veya çekilmesi gerektiğinde, bu sıra otomatik olmalıdır. Bu otomatik sıra, konum kumandasının (Madde 5.4.1.3) veya moment alg ılama sisteminin (Madde 5.4.1.4) parçası olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır
.
5.4.3 Yatırılabilir kızaklı YSİP’lar, kızağı hem taşıma hem de çalışma konumlarında güvenli hale getirmek için gerekli tertibatlara sahip olmal ıdır. Kızak kendi çalışma konumunda oluncaya kadar şi platformunun kendi çalışma konumunda hareket ettirilmesi mümkün olmamal ıdır. Yatırılabilir kızaklı YSİP’larda, iş platformu kendi erişim konumunda olmadıkça kızağın yatırma hareketlerini ı engelleyen ve Madde 5.11 ile uyumlu bir güvenlik tertibat bulunmalıdır.
Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.4.4
Uzantı kolun, şasinin ve iş platformunun parçaları arasındaki sıkışma ve kesilme noktalarından EN 349 ile uyumlu mahfazalar veya emniyetli aç ıklıklar sağlanarak kaçınılmalıdır. Sabit mahfaza raylarının düzenli olarak söküleceği (bakım gibi) öngörüldüğünde, bağlantıların mahfazalar veya makina üzerinde kalmassürdürülmelidir ı . Sıkışma ve kesilme noktaları, yalnızca iş platformu üzerindeki veya zemin seviyesindeki YSİP’nun yanında ayakta duran kişilerin erişebileceği yerlerde veya diğer erişim noktalarında dikkate alınmalıdır. Bu tür alanlar için örnekler: Dengeleyicilerden/şasiden geçen döner tablalar, Taşıma konumundaki uzantı kolları için dayanma noktaları, Taşıma konumuna hareket eden dengeleyiciler. EN 349’a göre güvenli açıklık veya mahfazaların kullanılması mümkün değilse, uyarıcı işaretler monte edilmelidir (Madde 7.2.13). Yaklaşık 1,2 m genişliğinde ve 2 m yüksekliğindeki açıklıklardan geçmesi tasarımlanan YSİP üzerinde rijit veya esnek mahfaza yerine aşağıdaki çözüme müsaade edilir: Aşağı doğru hareket, makasların d ış tarafları arasındaki düşey mesafe 50 mm’den az olmayan bir konumda Madde 5.11’e göre bir güvenlik tertibatı ile otomatik olarak durdurulmal ıdır. Bu şekilde, parmakların ezilmesi veya kesilmesi önlenebilir. Aşağı doğru daha fazla hareket, YSİP’un gerisindeki kişilerin yaralanma ihtimalini operatörün görmesi için yalnızca uygun bir süre bekleme ve operatörün ilave bir kumandası ile sağlanmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır 26
.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.4.5 Bir YSİP’un iş platformunun normal servis amacıyla kaldırılması gerektiğinde, uzantı kolun gerekli konumda tutulmasını sağlamak için sınırlandırılmış bir takoz olmalıdır. Bu takoz, yüksüz bir iş platformunu destekleyebilmeli ve güvenli bir konumdan hareket ettirilebilmelidir. Ayr ıca, YSİP’un herhangi bir parçasına zarar vermemelidir (Madde 7.2.14). Doğrulama: Gözle muayene ve şi levsel deney ile yapılır.
5.4.6 Aşağıdaki hızların geçilmesi mümkün olmamalıdır: a) İş platformunun yükseltilmesi ve alçaltılması için 0,4 m/s, b) Bomun teleskopik hareketi için 0,4 m/s, c) Döndürme ve çevirme için 0,7 m/s (en büyük aralıkta iş platformunun dış kenarından ölçülen yatay hız). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.4.7 Uzantı kolu taşıma konumunda iken taşıma esnasındaki zararlı titreşimlerden kaçınmak için desteklenmelidir (Madde 5.2.5.3.3). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5 Uzantı kolun tahrik sistemleri 5.5.1 Genel 5.5.1.1 Tahrik sistemleri, uzantı kolunun herhangi bir istem dışı hareketini engelleyecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.5.1.2 Güç kaynağı uzantı kolun ve/veya iş platformu tahrik sisteminin gerektirdiği güçten daha fazla güç üretme kapasitesine sahipse, uzantı kolunun ve/veya iş platformunun tahrik sisteminin hasar görmesini engellemek için önlem alınmalıdır (örneğin; sınırlama vanası ile). Sürtünmeli birleştirmelerin kullanımı bu kuralı karşılamaz. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yapılır.
5.5.1.3 Tahrik sistemlerinde aktarma zincirlerinin veya kayışlarının kullanımı, yalnızca bu zincir ve kay ışların arızalanması sonucu iş platformunun istem dışı hareketlerinin otomatik olarak durdurulduğu durumlarda mümkün olmalıdır. Bu durum otomatik vites kutusuyla veya Madde 5.11 ile uyumlu bir güvenlik tertibatı ile zinciri/dişliyi görüntüleyerek gerçekleştirilir. Düz kayışlar kullanılmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.5.1.4 El ile tahrik sistemleri, el tutamaklarının geri vurmasını engelleyecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.1.5 Aynı hareket (örneğin; devreye giren acil durum sistemindeki) için hem güç hem de el ile tahrik edilen sistemler sağlanırsa ve aynı zamanda bu iki sistemin devreye girmesi ile bir yaralanma riski olursa, bu durum, örneğin; kilitleme ile, kapama vanaları ile veya çift yollu vanalar ile önlenmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.5.1.6 Bütün tahrik sistemleri bir frenleme sistemine sahip olmalıdır. Yükseltme hareketleri için bu sistem bir otomatik kilit veya otomatik olarak tutan tertibat olmalıdır. Tahrik sistemine enerji verilmediği zaman, frenleme sistemi otomatik olarak devreye girmelidir. 27
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Frenleme sistemi, 1,1 kat beyan yüküyle yüklü iş platformunun durdurulmasını ve bütün muhtemel çalışma şartlarında herhangi bir konumda tutulmasını sağlamalıdır. Bu tertibatların istem dışı serbest kalmaları mümkün olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.5.2 Tel halatlı tahrik sistemleri 5.5.2.1 Tel halat, tambur ve makara çapları bütün yükün bir halat sistemi ile taşındığı farz edilerek Ek C’ye göre hesaplanmalıdır. Çekme tahrik sistemleri kullan ılmamalıdır. Tel halatlı tahrik sistemleri, bu sistemlerin arızalandığı durumlarda tamamen yüklü şi platformunun düşey hareketini 0,2 m ile sınırlandıran bir tertibata veya sisteme sahip olmal ıdır. Bu gereksinim aşağıdakilerle yerine getirilir: a) Uzantı kola kavrama yaparak çalışan mekanik bir güvenlik tertibatı. Bu güvenlik tertibatı beyan yükü ile yüklü iş platformunu tedrici olarak durdurmalı ve tel halatlı tahrik sisteminin arızası durumunda tutmalıdır. Ortalama yavaşlama 1,0 gn’yi geçmemelidir. Bu tertibatın doğru işlevi, hesaplama ve deney / deneylerle gösterilmelidir. Bu tertibatı hareket ettiren herhangi bir yay, ar ıza durumunda yayın kısalmasını sınırlandırmak için uçları güvenli hale getirilmiş basma yayı veya telinin çapı çalışma durumundaki adımının yarısından fazla olan bir yay olmalı veya b) 1) Birinci sisteme göre tasarımlanmış ikinci bir tel halat sistemi. Bu sistem her iki tel halat sisteminde de yaklaşık olarak eşit gerilme oluşturacak bir tertibata sahip olmalıdır. Dolayısıyla çalışma katsayısı ikiye katlanır veya 2) Birinci sisteme göre tasarımlanmış ikinci bir tel halat sistemi. Bu sistem, çal ışma durumunda yükün yarısından azını ikinci sistemin taşımasını sağlayan bir tertibata sahip olmalı fakat birinci sistemin arızası durumunda yükün tamamını taşımalıdır veya 3) b) 1) şıkkına göre ikinci bir tel halat sistemi. Bu ikinci tel halat sisteminin yorulma ömrünü birinci sistemin hesaplanan yorulma ömrünün en az iki kat ına çıkarmak için daha büyük çaplı tambur ve daha büyük çaplı makaralar olmalıdır. Birinci sistemin arızası otomatik olarak belirli olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.2 Yük taşıyan tel halatlar galvanizli çelik tellerden yapılmalı ve aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır: a) Çap: En küçük 8 mm, b) Tel sayısı: En az 114, c) Tellerin çekme dayanımı aralığı:
En az 1570 N/mm2, En fazla 1960 N/mm2.
Tel halatların en küçük kopma yükleri bir sertifika üzerinde gösterilmelidir. İş platformlarını doğrudan kaldırmak veya desteklemek amacıyla kullanılan tel halatlarda uçlar haricinde herhangi bir ekleme yapılmamış olmalıdır. Paslanmaz çelik tel halatlar, uygun önlemler alınarak kullanılmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.3 Bir noktaya birden fazla tel halat bağlanmış ise, tel halatlardaki gerilmeyi yaklaşık olarak eşitlemek için bir tertibat bulunmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.4 Tel halatları tekrar germek mümkün olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır. 28
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.5.2.5 Tel halatların bitiminde yalnızca: Eklentiler, - Alüminyum preslenmi ş bilezikler, Yaşlanmayan çelikle preslenmiş bilezikler,
Veya kama biçimli manşonlu bağlama kullanılabilir. Yük taşıyan tel halatlar için halat bitim uçları olarak U cıvatası tutucuları kullanılmamalıdır. Tel halat ve tel halat ucu aras ındaki birleşme, tel halatın en küçük kopma yükünün en az % 80’ine dayanabilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.6 Tel halatların ve tel halat uçlarının gözle muayenesi tercihan tel halatları veya YSİP’ın yapısal elemanlarını çok fazla sökmeden mümkün olmalıdır. Muayene açıklıkları ile bu iş yerine getirilemez ise, imalatç ılar muayene için ayrıntılı talimatları sağlamalıdırlar (bakınız Madde 7.1.1.7f). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.7 Tel halatlar vasıtasıyla indirilen veya kaldırılan iş platformlarına sahip YSİP halatların gevşemesi durumuna sebep olan hareketleri engelleyen ve Madde 5.11 ile uyumlu bir güvenlik tertibat ına sahip ve ters yöndeki hareketleri mümkün olmalıdır. Halatların gevşemesinin mümkün olmadığı durumlarda bu tertibatlara gerek yoktur. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır. ı
ı
ı
ı
ı
ı
Tamburlar olukluen olmal ve tel halattel n tamburun kenarlar ndan ç kmas sahip olmalı, örneğin; flanşlar az en üstteki halat katman ından halat çapınınn engelleyecek iki katı kadartertibata daha yüksek 5.5.2.8 olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.9 Özel bir bobin sarma sistemi kullanılmadıkça, tambur üzerine yalnızca bir katman tel halat sarılmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.10 Uzantı kol ve/veya iş platformu en son konumda iken tamburlar üzerinde en az iki sar ım tel halat olmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.11 Her bir tel halat tambura doğru bir şekilde monte edilmelidir. Bağlantılar, tel halatın kopma yükünün en az % 80’ine dayanabilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.12 Halatlar gevşek iken bile tel halatların istem dışı yerlerinden çıkmalarını engelleyecek tertibatlar sağlanmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.2.13 Tel halat tamburları ve makaralarındaki olukların taban kesitleri 120°’den az olmayan bir açıda dairesel olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır. 29
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.5.3 Zincirli tahrik sistemleri 5.5.3.1 Zincirli tahrik sistemleri, arıza yapmaları durumunda tamamen yüklenmiş iş platformunun düşey hareketini 0,2 m ile sınırlandıracak bir tertibata veya sisteme sahip olmalıdır. Bu gereksinim aşağıdakilerle yerine getirilir: a)
Çalışma katsayısı en fazla 5 olan ve mekanik bir güvenlik tertibatıyla uzantı koluna kavrama yaparak çalışan bir zincir tahrik sistemi. Bu güvenlik tertibatı beyan yükü ile yüklü iş platformunu tedrici olarak durdurmalı ve tahrik sisteminin arızası durumunda platformu tutmalıdır. Ortalama yavaşlama hızı 1,0 gn’yi geçmemelidir. Bu tertibatın doğru işlevi, hesaplama ve deney/deneylerle gösterilmelidir. Bu tertibat ı hareket ettiren herhangi bir yay, arıza durumunda yayın kısalmasını sınırlandırmak için uçları güvenli hale getirilmiş basma yayı veya telinin çapı, çalışma durumundaki adımının yarısından fazla olan bir yay olmalıdır veya
b) 1) Her birinin çalışma katsayısı en az 4 (toplamı en az 8) olan iki zincir tahrik sistemi ve bu iki sistemde yaklaşık olarak eşit gerilme sağlayan bir tertibat veya 2) Tam yükü taşırken birinci sistemin çalışma katsayısı en az 5 ve ikinci tahrik sisteminin ki en az 4 (tam yük taşırken toplam olarak en az 9) olan iki zincir tahrik sistemi ve çal ışma durumunda ikinci sistemin yükün yarısından daha azını fakat birinci sistemin ar ızası durumunda da yükün tamamının taşımasını sağlayabilen bir tertibat. Birinci sistemin arızası otomatik olarak belirli olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.3.2 Yuvarlak baklalı zincirler kullanılmamalıdır. Zincirin en düşük kopma yükü bir sertifika üzerinde gösterilmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.3.3 Bir noktaya birden fazla zincir bağlanmış ise, zincirlerdeki gerilimi yaklaşık olarak eşitlemek için bir tertibat bulunmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.3.4 Zincirleri tekrar germek mümkün olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.5.3.5 Zincir ve zincir ucu arasındaki birleşme zincirin en düşük kopma yükünün en az % 100’üne dayanabilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yapılır.
5.5.3.6 Zincirlerin ve zincir uçlarının gözle muayenesi tercihan, zincirleri veya YSİP’ın yapısal elemanlarını ı
ı
çok fazla sökmeden mümkün olmal d r. Muayene açıklıkları ile bu iş yerine getirilemez ise, imalatçılar muayene için ayrıntılı talimatları sağlamalıdır (Madde 7.1.1.2f). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.3.7 Zincirler vasıtasıyla indirilen veya kaldırılan iş platformlarına sahip YSİP gevşek zincir durumuna sebep olan hareketleri engelleyen ve Madde 5.11 ile uyumlu bir güvenlik tertibat ına sahip olmalıdırlar. Ters yöndeki hareketler mümkün olmalıdır. Gevşek zincir durumunun mümkün olmadığı durumlarda bu tertibatlara gerek yoktur. 30
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.5.3.8 Gevşek zincir durumlarında bile zincirin dişli zincir yuvalarından veya makaralardan istem dışı çıkmasını engelleyecek tertibatlar sağlanmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.4 Vidalı tahrik sistemleri 5.5.4.1 Vidaların ve somunların tasarım gerilmeleri kullanılan malzemenin çekme dayanımının 1/6’sından fazla olmamalıdır. Vida malzemesi yük taşıyan somun malzemesinden daha yüksek aşınma direncine sahip olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.4.2 Vida mekanizması, normal kullanım esnasında iş platformunun mekanizmadan ayrılması önleyecek şekilde tasarımlanmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.4.3 Her bir vida bir yük taşıma somunu ve bir de yük taşımayan güvenlik somununa sahip olmalıdır. Güvenlik somunu yalnızca yük taşıyan somun arızalandığında yüke maruz kalmalıdır. Güvenlik somunu yükte iken erişim konumundan iş platformunun yükseltilmesi mümkün olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.5.4.4 Yük taşıyan somunların aşınması önemli derecede eleman sökülmeden tespit edilebilmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır. ı ı Yük taşıyanmekanik ve güvenlik somunlar n n edilmelidir. vidalardan çıkmasını önlemek için vidaların her iki ucuna 5.5.4.5 tertibatlar (örneğin; dayamalar) monte
Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.5 Kremayer ve pinyonlu tahrik sistemleri 5.5.5.1 Kremayer ve pinyonun tasarım gerilmesi kullanılan malzemenin çekme dayanımının 1/6’ından fazla olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.5.5.2
Kremayer ve pinyonlu tahrik sistemleri hız artırmayı engelleyen bir tertibat ile hareket ettirilen Madde 5.11’e göre bir güvenlik tertibatına sahip olmalıdır. Bu güvenlik tertibatı beyan yükü ile yüklü iş platformunu tedrici olarak durdurmalı ve kaldırma sisteminin arızası durumunda platformu tutmalıdır. Ortalama yavaşlama 1,0 gn’yi geçmemelidir. Bu güvenlik tertibatı hareket ettirilirse güç beslemesi otomatik olarak kesilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır
.
5.5.5.3 Normal iş platformu kılavuz makaralarına ilave olarak, herhangi bir tahrik veya güvenlik tertibat ı dişlisinin çubuktan ayrılmasını engellemek için pozitif ve etkin tertibatlar sağlanmalıdır. Bu tertibatlar, dişlinin eksenel hareketini en az diş genişliğinin 2/3’ü daima çubukla temas halinde olacakşekilde sınırlandırılmayı sağlamalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.5.5.4 Dişlilerin gözle muayenesi, dişliler sökülmeden veya YSİP’un yapısal elemanları tam olarak sökülmeden mümkün olmalıdır. 31
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.6 İş platformu 5.6.1
Uzantı kolun hareketi esnasında veya çalışma esnasında yükler ve kuvvetler nedeniyle, iş platformunun dengesi yataydan veyaşasinin veya herhangi bir döner tablanın düzleminden 5°’den fazla sapmamalıdır. Dengeleme sistemi, sistemdeki bir arıza durumunda platform dengesini bir sonraki 5°’lik seviye dahilînde tutan Madde 5.11 ile uyumlu bir tertibata sahip olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır. Çubuk veya levye kullanılarak oluşturulan mekanik dengeleme sistemleri, üzerine gelecek yükün en az iki katına dayanabilecek şekilde tasarımlanırsa bu kural yerine getirilir. Tel halatlar ve zincirler için Madde 5.5.2.1 ve Madde 5.5.3.1’de verilenşartlar geçerlidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır. Hidrolik dengeleme sistemlerindeki hidrolik silindirler Madde 5.10.2 ile uyumlu olmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır
.
5.6.2 Kişilerin ve malzemelerin düşmesini engellemek için her şi platformunun bütün kenarlarında koruyucular olmalıdır. Koruyucular iş platformuna güvenli birşekilde monte edilmeli ve bu koruyucular en az 1,1 m yüksekliğindeki üst koruma rayları, 0,15 m yüksekliğindeki ayak parmak koruyucular ı ve üst koruma rayları ve ayak parmak koruyucudan 0,55 m’den daha fazla uzakl ıkta olmayan orta koruyucu raylardan ibaret olmalıdır. İş platformuna geçiş noktalarında ayak parmaklarını koruyucu rayların yüksekliği 0,1 m’ye düşürülebilir. Koruyucu raylar, en az avantajlı yönde ve konumlarda her bir kişi için 500 N’luk tekil yüklere 0,5 m aralıklarla kalıcı şekil değişikliğine maruz kalmadan dayanabilecekşekilde imal edilmelidir. İş platformu en az kendiliğinden sönen malzemeden/malzemelerden yapılmalıdır. Sabit mahfaza raylarının düzenli olarak söküleceği (bakım gibi) öngörüldüğünde, bağlantıların mahfazalar veya makina üzerinde kalmayı sürdürmelidir . Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.6.3
İş platformuna erişim amaçlı hareket ettirilebilen koruman ın herhangi bir parçası katlanmamalı veya dışarı doğru açılmamalıdır. Bu koruma otomatik olarak kapalı ve sağlam bir konuma dönecekşekilde veya kapatılana veya sağlamlaştırılana kadar YSİP’ın çalışmasını engellemek için Madde 5.11 ile uyumlu bir güvenlik tertibatı ile kilitlenecek şekilde yapılmalıdır. İstem dışı açılma mümkün olmamalıdır. Koruyucu konuma otomatik olarak geri dönen kaymalı veya düşey menteşeli orta koruma raylarının sağlamlaştırılabilir ve kilitlenebilir olmasına gerek yoktur. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır
.
5.6.4 Zeminde açılan herhangi bir kapak da dahil olmak üzere şi platformunun zemini kaymaya dirençli olmalı ve üzerindeki sıvıyı tahliye edebilmelidir (örneğin; baklava dilimli sac, ç ıkıntılı sac). Zemindeki veya ı
ı
ı
ı
ı
ı
zemin ve ayak parmağ koruyucular ndaki şekilde geçişini engelleyecek boyutlandaras ırılmal ıdır. veya erişim geçişlerindeki aç kl klar 15 mm çapl kürenin Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır. İş platformunun veya zeminde açılan herhangi bir kapağın zemini Madde 5.2.3.1’e uygun olarak yayılmış beyan yüküne dayanabilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.6.5 Zincirler veya halatlar, koruyucu raylar veya erişim geçitleri olarak kullanılmamalıdır. 32
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yapılır.
5.6.6 Erişim seviyesi ve erişim konumundaki iş platformunun zemini arasındaki mesafe 0,4 m’yi geçtiğinde, YSİP bir erişim merdiveni ile donatılmalıdır. Bu merdivendeki adımlar veya basamaklar arasındaki mesafe 0,3 m’den fazla olmamalı ve bu adımlar/basamaklar alt adımlar/basamaklar ve iş platformu zemini arasındaki mesafe boyunca eşit aralıklı olmalıdır. Alt adım/basamak erişim seviyesinden 0,4 m’den daha yüksekte olmamalıdır. Her bir adım veya basamak en az 0,3 m genişliğinde, 25 mm derinliğinde ve kaymaya karşı dirençli olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü gözle muayene ile yapılır.
5.6.7 Erişim merdiveni vasıtasıyla iş platformuna çıkmak için el tutamakları, el rayları veya benzer tertibatlar, için sağlanmalıdır. Bu tertibatlar, kumandaların veya boru donanımının tutulacak veya ayakla basılacak yerler olmasını önleyecek şekilde düzenlenmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.6.8 İş platformundaki açılan kapakların istem dışı açılmalarının mümkün olmaması için güvenli şekilde iş platformuna monte edilmeleri gerekir. Aç ılan kapakların yukarı doğru açılması veya yan tarafa doğru kayması mümkün olmamalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.6.9 Kumandaları hareket ettiren kişilerin ellerinin yaralanmasını önlemek için koruma sağlanmalıdır (örneğin; bir iş platformu diğer nesnelere yakın mesafede hareket ederken). Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.6.10 Tip 3 YSİP, iş platformundan kumanda edilen sesli bir uyarı tertibatına sahip olmalıdır (örneğin; bir korna). Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.6.11 Tip 2 YSİP, iş platformu üzerindeki kişiler ve sürücü arasında iletişim sağlayacak bir tertibata sahip olmalıdır (örneğin; telsiz). Doğrulama: Gözle muayene ve şi levsel deney ile yapılır.
5.6.12 İş platformunun/platformlarının uzantı koluna göre nispi hareketleri mekanik dayamalarla sınırlandırılmalıdır. Hidrolik silindirler bu amaçla tasar ımlanmışlarsa bu görevi yerine getirirler. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.6.13 Taşıma esnasındaki zararlı titreşimlerden kaçınılacak şekilde iş platformu taşıma konumunda desteklenmelidir (Madde 5.2.5.2.3). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.7 Kumandalar 5.7.1 YSİP, bütün hareketlerinin yalnızca kumandalara basılı tutulduğu sürece gerçekleşeceği kumandalara sahip olmalıdırlar. Kumandalar serbest b ırakıldığında otomatik olarak boş konumuna geri dönmelidir. Araca monte edilmiş YSİP kabinleri içerisindeki seyir kumandalarının bu tipte olmasına gerek yoktur. Bütün kumandalar, özellikle ayakla hareket ettirilen kumandalar, istem d ışı hareketi önleyecek şekilde yapılmalıdırlar. Ayak kumandalarının yüzeyleri kaymaya karşı dirençli ve temizlenmeleri de kolay olmalıdır. Kumandalar, operatör YSİP’un hareket eden parçalarından zarar görmeyecek şekilde konumlandırılmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ve gözle muayene ile yapılır. 33
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.7.2
Tip 2 ve tip 3 YSİP’larda, seyahat kumandalarının diğer kumandalarla eş zamanlı olarak hareket ettirilmesi mümkün olmamalıdır. Bu kural raylı YSİP’a uygulanmaz. Bu kural, Madde 5.11’e uyumlu bir güvenlik tertibatı ile sağlanmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır
.
5.7.3 YSİP’ın tüm hareketlerinin yönü kelimelerle veya sembollerle kumandalar ın üzerinde veya yanında açıkça gösterilmelidir. Bütün kumandalar mümkün olduğu durumlarda yaptıracağı hareketlerle uyumlu olarak düzenlenmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ve şi levsel deney ile yapılır.
5.7.4
Kumanda tertibatları iş platformları üzerinde olmalıdır. Bu durum, taban veya zemin seviyesinden hareket ettirilen çift kumandalar için imkan sağlanmasını önlemez. Çift kumandalar, yetkisiz hareket ettirmeye karşı korunmalı ve acil durum tertibatı olarak kullanılabilir (Madde 5.7.9) olmalıdır. Hareket farklı kumanda konumlarından kumanda edilebilirse, kumandanın yalnızca önceden seçilmiş bir kumanda konumundan mümkün olması için çift kumandalar kumanda konumunda kilitlenmelidir. Bu, Madde 5.11’e uyumlu bir güvenlik tertibatı ile sağlanmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ve gözle muayene ile yapılır
.
ı olmalıdır. 5.7.5 YSİP’ların her bir kumanda konumunda, EN 418 ile uyumlu acil durdurma kumandalar
Acil durdurma kumandaları, tam akışlı kumanda vanalarına sahip olan ve kumanda düğmeleri mekanik olarak kumanda vanası makaralarına bağlanmış YSİP’larda gerekmez (el ile devreden çıkarma). Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır. metin iptal edilmiştir
5.7.6 Pilot ve selenoid kumanda vanaları güç arızası durumunda ilgili hareketi durduracak şekilde tasarımlanmalı ve monte edilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.7.7 Güç beslemesinin arızasından sonra gücün tekrar başlatılması ve yenilenmesinden sonra, operatör tarafından istenilen bir işlem yapılmadıkça hiçbir hareket olmamalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır.
5.7.8 YSİP’ı, ana güç kaynağının arızası durumunda engellere takılmadan (Madde 7.2.4) iş platformunu hareket ettirebilme ihtiyacını göz önünde bulundurarak, şi platformunun tehlikesiz bir şekilde terk edilebileceği bir konuma gelebilmesini sağlamak için devreye giren bir acil durum sistemine (örneğin; bir el pompası, ikinci bir güç ünitesi, ağırlıkla alçalan vanalar) sahip olmalıdır. Acil durum sistemine ait kumandalarının yeri zeminden kolaylıkla erişilen bir konumda olmalıdır (Madde 5.7.4). İş platformunun herhangi bir konumundan başka bir yol kullanarak (örneğin; sabitlenmiş merdivenler vasıtasıyla) iş platformunu terk etmek veya iş platformuna erişmek mümkünse, yukarıdaki kuralların uygulanmasına gerek yoktur. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve işlevsel deney ile yapılır.
5.7.9 İş platformunun hareket hızını acil durdurma operasyonlarında bile normal hızın 1,4 katı ile sınırlandırmayı sağlayan bir tertibat olmalıdır. Doğrulama: İşlevsel deney ile yapılır. 34
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.8 Elektrik teçhizatı 5.8.1 YSİP’ların elektrik teçhizatı ilgili CENELEC standardları ve özellikle EN 60204-1’in gereksinimleri ile uyumlu olmalıdır. Özel şartlar nedeniyle, YSİP’ları EN 60204-1’in aşağıdaki bölümlerin kapsamı dışında kullanılırlarsa: Madde 4.3.2 d.a. beslemeleri, Madde 4.4.2 Çevre hava sıcaklığı, Madde 4.4.4 Yükseklik, Madde 15.4.3 Makinanın hareketli elemanlarına birleştirme sapmalar gerekli olabilir ve imalatçı gerekli güvenlik önlemlerini almalıdır ve/veya talimat el kitabında herhangi bir çalıştırma sınırlandırmasını belirtmelidir. İlgili elektromanyetik uyumluluk şartlarına uyulmalıdır.
Not – Akümülatör tahrikli YSİP’lardaki elektrik teçhizatı ile ilgili daha fazla bilgi bu standard ın bir sonraki revizyonuna ilave edilecektir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.8.2 Ana bir anahtar kolaylıkla erişilebilen bir konuma monte edilmelidir. Bu anahtarın istem dışı kullanılmasını engellemek için izole edilmiş konumda (asma kilit veya eş değeri kullanılarak) güvenli hale getirilmesi mümkün olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.8.3 Esneklik gerekli olduğu zaman kablolar çok bükümlü olmalıdır ve gerektiğinde de yağa karşı dirençli olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.8.4 Akümülatörler kısa devrelerden ve mekanik hasarlardan kaynaklanan zararlara karşı korunmalıdır. Akümülatörün sökülmesi (ayr ılması), yani elektrik beslemesinin kesilmesi (örneğin; şarj ederken), kolaylıkla mümkün olmalı ve bir takım gerektirmemelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.8.5 Suyun girmesini önlemek gerektiğinde mahfazalarla sağlanan en az koruma derecesi EN 60529 ile uyumlu olan IP 54 olmalıdır. İmalatçılar, yüksek koruma derecesi gerektiren ve tahmin edilebilen kullanım şartlarını (örneğin; sudan başka sıvılar) dikkate almalıdırlar. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.9 Hidrolik sistemler 5.9.1 Hidrolik sistemde ilk kumanda vanasından önce bir basınç sınırlama tertibatı bulunmalıdır (örneğin; basınç tahliye vanası). Hidrolik sistemde farklı en yüksek basınçlar kullanılırsa, birden fazla basınç sınırlama tertibatı bulunmalıdır. Basınç sınırlama tertibatlar ının ayarlanmas ı takımların kullan ılmasıyla yap ılmalıdır ve bu tertibatlar kapat ılabilmelidir. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yap ılır.
5.9.2 Her hangi bir basınç sınırlama tertibatının müsaade ettiği en yüksek basınca maruz kalabilecek borular ve bunların bağlantıları, maruz kalabilecekleri bu bas ıncın en az iki katına kalıcı şekil değişikliğine (Rp0,2) uğramadan dayanabilecek şekilde tasarımlanmalıdırlar. Normal çalışmada, elemanlar basınç sınırlama tertibatının müsaade ettiğinden daha yüksek basınçlara maruz kalabilirlerse, bu elemanlar kalıcı şekil değişikliğine (Rp0,2) uğramadan maruz kalabilecekleri basıncın en az iki katına dayanabilecek şekilde tasarımlanmalı, fakat arıza durumları için Madde 5.10.1.2’ye bakılmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır. 35
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.9.3 Her hangi bir basınç sınırlama tertibatının müsaade ettiği en yüksek basınca maruz kalabilen hortumların (birleştirmeler dahil) patlama basınçları, bu en yüksek basıncın üç katından daha az olmamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.9.4 Hidrolik sistemin Madde 5.9.2, Madde 5.9.3 ve Madde 5.10’da belirtilenler haricindeki bütün elemanları aşırı yük deneyi yapmak için gerekli olan herhangi bir geçici bas ınç artırılması da dahil en az maruz kalacakları en yüksek basınçlara göre sınıflandırılmalıdır (Madde 6.1.4.3). Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.9.5 Her hidrolik devre, doğru çalışmasının kontrol edilebilmesine imkan sağlayacak yeterli sayıdaki manometre bağlantısına sahip olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.9.6 Hidrolik devrenin tasarımı, sıkışan havanın tahliye edilmesini sağlamalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.9.7 Dış ortama açık olan herhangi bir sıvı haznesi bir hava giriş filtresine sahip olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.9.8 Her sıvı haznesi, YSİP taşıma konumunda iken müsaade edilen en yüksek ve gerekli en az ısvı seviyesini gösteren ve kolaylıkla erişilebilir tertibatlara sahip olmalıdır. Doğrulama: Gözle muayene ve tasarım kontrolü ile yapılır.
5.9.9 Her hidrolik sistem, sistemin ve elemanlarının güvenli çalışması için gerekli sıvı temizlik seviyesini sağlayan tertibata sahip olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ile yap ılır.
5.9.10 Gaz yüklü akümülatörlerini ihtiva eden hidrolik sistemlerde, sistem bas ınçsız durumda iken sıvı basıncını otomatik olarak tahliye eden veya akümülatörü pozitif olarak izole eden tertibat sağlanmalıdır. Sistem kapalı olduğunda gaz yüklü akümülatör basıncı tasarım itibari ile tutulması gerekirse, akümülatörün üzerinde veya yakınında görülebilir bir konumda güvenli servis için tam bilgi verilmelidir. Bilgi “Dikkat – Basınçlı boru” ibaresini ihtiva etmelidir. Devre diyagram ı hakkında aynı bilgi talimat el kitabında (Madde 7.1.1.7d) verilmelidir. Gaz yüklü akümülatörler üzerinde “Dikkat – Basınçlı boru. Sökmeden önce boşalt” uyarı etiketi olmalıdır. Doğrulama: Tasarım kontrolü ve gözle muayene ile yapılır.
5.9.11 Hidrolik hortumlar, tehlikeye (örneğin; bir hidrolik silindir hareket yönünün değiştirilmesi) neden olacak herhangi bir yanlış birleştirmeden kaçınılacak şekilde tasarımlanmalı, tanımlanmalı veya yerleştirilmelidir. Doğrulama: Gözle muayene ile yapılır.
5.10 Hidrolik silindirler 5.10.1 Yapısal tasarım 5.10.1.1
Yük destekleyen silindirlerin tasarımı, normal çalışma ve arıza durumlarında basınçların, yüklerin ve kuvvetlerin analizlerine göre olmalıdır (Madde 5.10.1.3).
36
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.10.1.2 Normal çalışma şartları 5.10.1.2.1 Burkulma En yüksek burkulma şartlarına neden olan artırılmış uzunluk, basınç, sapmalar ve haricen uygulanan yüklerin kombinasyonlarını oluşturan çalışma şartlarını tanımlamak imalatçının sorumluluğundadır.
Açıklama:
pFC
Yük Sistem basıncı Normal basınç
Z
Sınırlandırılmış akış
F p
Şekil 11 - Silindir basınçları: Normal çalışma (Silindir sıkıştırma konumunda)
37
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Açıklama: F p pFT Z
Yük Sistem basıncı Normal basınç Sınırlandırılmış akış
Şekil 12 - Silindir basınçları: Normal çalışma (Silindir çekme konumunda)
Açıklama: Yük F X
Bozulmuş conta
-
Pistonun üstünde ve altında eşit basınç
-
Yük, piston alanı πD2/4 alanı yerine çubuk alanı 2 πd /4 ile desteklenir Normal basınç pFC, D2/d2 oranı ile artar
-
Şekil 13 - Silindir basınçları: Conta arızası
38
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Açıklama:
p
Yük Sistem basıncı
pFC
Yükten dolayı normal basınç
Z
Sınırlandırılmış akış
F
Şekil 14 - Basmada çift silindirler; normal çalışma
Açıklama: Burkulma yükü B Yük F Sistem basıncı p pFC Yükten dolayı normal basınç Y
Bloke olmuş hat
Z
Sınırlandırılmış akış
Şekil 15 - Basmada çift silindirler; bir hat bloke olmuş 39
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.10.1.2.2 Yapımla ilgili ayrıntı Kaynaklanmış birleştirmelerin tasarımı Madde 5.2.5.2’ye uygun olmalıdır. Yük taşıyan vidalı birleştirmeler, ilgili standardlar ile uyumlu olmalıdır. Gerilim hesaplamaları, üretim toleranslarından dolayı azaltılmış kayma alanlarını ve hidrolik basınçlardan dolayı elastik yer değiştirmelerini de kapsamalıdır. Değişken çekme yüklerine maruz kalan vidalı birleştirmelerin tasarımı yorulma etkilerini dikkate almal ı ve istem dışı ayr ılmayı (vidanın açılması) önlemelidir.
5.10.1.2.3 Basınç sınırlama tertibatı basınçlarının üzerinde bir basınca neden olan şartlar (Şekil 11 – Şekil 15): a) Silindirlerin hızını, silindirlere verilen tam sıvı sonucu gerçekleşebilen hızın altına düşüren ve haricî yükler nedeniyle oluşan normal basınca ilave olarak dahilî basınç yüklemesine neden olan tertibatlar. İlave basınç aşağıdaki oranla belirlenebilir; D2/(D2-d2) Burada; silindir çekmeye maruz kalm ışken ve hız kumanda tertibatı dairesel halkalara etki ederken D piston çapı d ise piston çubuğu çapıdır. Hız kumanda tertibatı kısmen açılan veya kapanan kumanda vanası şeklinde olabilir. b) Dinlenirken silindir içerisinde kalan sıvının ısıl genleşme etkisi.
5.10.1.3 Arıza durumları 5.10.1.3.1 Normal olarak oluşan basınç, basma yükleri altındaki çift etkili silindirlerde piston contalarındaki yağ sızıntısından dolayı D2/d2 oranı ile artabilir. Bu durum özellikle silindir tüpteki ve başlıktaki gerilmeleri etkiler. Bu gerilmeler akma gerilmesini geçmemelidir (R p0,2). Basınç artışı diğer hidrolik elemanlarla sınırlandırılmadıkça, bu oran silindirdeki aynı basınçtaki vanalar, hortumlar ve borular için en düşük güvenlik faktörüdür. ı
ı
ı
ı
ı
ı
Birden (Şekil 14dikkat ve Şekil 15) çal şt rd etkili ğ nda, bloke olan ve büyük 5.10.1.3.2 yüklere maruz kalanfazla veyasilindir sebepayn olanmekanizmay bir silindirin etkisine edilmelidir. Çift silindirler durumunda, bu durum diğer silindirin/silindirlerin oluşturduğu kuvveti/kuvvetleri veya diğer silindiri hareket ettirmek için gerekli kuvvetleri kapsamalıdır. Arıza durumlarında hesaplanan en yüksek gerilme, malzemenin akma dayan ımını (Rp0,2) geçmemelidir.
5.10.2
Yük taşıyan silindirler, haricî bir kuvvetle serbest bırakılana kadar, haricî bir boru (c’de gösterilenler hariç) arızasının neden olduğu istem dışı hareketi önlemek için Madde 5.11’e uyumlu bir güvenlik tertibatına sahip olmalıdır. Bu amaçla kapatma vanaları kullanılırsa, bu vanalar haricî bir güçle açılana kadar sıvının silindiri terk etmesini önlemek için otomatik olarak kapanmalıdır. Bunlar: a) Silindirle birleşik veya b) Doğrudan ve rijit olarak flanşla birleştirilmiş veya c) Silindire yakın yerleştirilmiş ve rijit borularla (mümkün olduğunca kısa) bağlantı sağlanmış ve kaynaklı veya flanşlı birleştirmelere sahip ve silindirlerin hesaplandığı gibi hesaplanmış olmalıdır. Silindir ve kapatma vanalar ı arasında sıkışma bağlantıları veya kıvrık boru bağlantıları gibi diğer tip bağlantılarına müsaade edilmez.
Not – Bu şartlar Madde 5.5.1.6’yı sağlar. Madde 5.10’un şartlarının doğrulanması: Tasarım kontrolü, işlevsel deney ve gözle muayene ile yapılır
40
.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
5.11 Güvenlik tertibatları 5.11.1
Bu standardda, bu maddeye atıf yapıldığında, güvenlikle ilgili parçalar ın performansı hatalar durumunda Çizelge 4’te verilen kategorilere (EN 954-1’den alınmıştır) uymalıdır .
5.11.2
ğrulanması EN ISO 13849-2’de Güvenlik işlevlerinin ve Madde 5.11.1’de verilen kategorilerin do verilmiştir. Şekil 16’da (CR 954-100’den alınmıştır) gösterildiği gibi, bir güvenlik işlevi, farklı teknolojilerden (örneğin mekanik, hidrolik, pnömatik, elektronik) çeşitli bileşenlerin kombinasyonu ile sağlanabilir ve her bir bileşenin kategorisinin seçiminde kullanılan teknoloji dikkate alınmalıdır. Örnek olarak, Kategori 3 güvenlik işlevinin, Kategori 1 bileşenlerinin uygun bir kombinasyonu ile sağlanacağına dikkat edilmelidir.
ı ı sinyali 1 Ç 2yönlü Sıvkılşvana ı 3 anahtarlar Sıvılı 4 Tehlikeli hareket 5 Kontrol işlevi
6 Mahfaza ş sinyali 7 Giri 8 Elektronik kumanda mant 9 Konum tertibatı 10 EN 954-1’in kapsamı
ğı
ı
Not – Durdurma ve başlatma işlevleri, örneği basitleştirmek amacıyla dahil edilmemiştir. Şekil 16 – Kategorilerin kullanımını açıklama örneği Şekil 16, bir makina anahtarını kumanda etmek için şi levlerden bir tanesini sağlayan güvenlikle ilgili parçaların şematik bir diyagramıdır. Bu diyagram bir işlevsel/çalışma diyagramı olmayıp sadece bu tek işlevde kategorileri ve teknolojileri birleştirmenin prensibini göstermek için dahil edilmiştir. Kumanda, elektronik bir kumanda mantığı ve uygun aralıklarda kontrol edilen sıvılı yönlü bir vana (EN 954-1, Madde 6.2.3) vasıtasıyla sağlanır. Tehlike, kapalı olduğunda tehlikeli duruma erişimi engelleyen ve açık olduğunda da sıvılı anahtarın başlamasını engelleyen birbirlerine bağlı bir mahfaza ile azaltılır. Bu örnek için, kumanda sisteminin birleşik güvenlikle ilgili parçalar ı nokta 7’de başlar ve nokta 1’de biter (Şekil 16). Güvenlik işlevi sağlayan güvenlikle ilgili parçalar: Mahfaza kamı, konum tertibatı, elektronik kumanda mantığı, sıvılı yönlü vana ve birbirine birleştirme vasıtasıdır. Bu birleşik güvenlikle ilgili parçalar, bir güvenlik işlevi (tanım için EN 954-1, Madde 3.6) olarak bir durdurma (EN 954-1, Madde 5.2) şi levi sağlar. Mahfaza açıldığında, konum tertibatındaki temaslar açılır ve elektronik kumanda mantığı, sıvı akışını durdurmak için sıvılı yönlü vanaya, kumanda sisteminin güvenlikle ilgili parçalarının bir çıktısı olarak bir sinyal sağlar. Bu, makinada anahtarın tehlikeli hareketini engeller. Bu birleşik güvenlikle ilgili parçalar, EN 954-1, Madde 6’nın kurallarına göre sınıflandırmayı göstermek için bir güvenlik işlevi oluşturur. Bu güvenlik işlevi, güvenlik işlevini yapacak bu birleşik parçaların kabiliyetini etkileyebilen, olabilecek hataların imkan ve olasılığını dikkate alır. Bu prensipleri kullanarak, Şekil 16’da gösterilen güvenlikle ilgili parçalar aşağıdakiler gibi sınıflandırılabilir: 41
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
-
Elektro-mekanik konum tertibat ı için kategori 1. Arızaların olasılığını azaltmak için bu cihaz, iyi denenmiş güvenlik prensiplerini kullanarak iyi denenmiş bileşenlerin uygulanmasından oluşur, örneğin pozitif açma hareketi, fazla boyutlandırma (EN 954-1, Madde 3 ve Madde 6.2.2),
-
Elektronik kumanda mant ığı için kategori 3. Bu elektronik kumanda mantığının güvenlik performansının seviyesini artırmak için kumanda sisteminin güvenlikle ilgili bu parçasının yapısı, en münferit hataları algılayabilecek şekilde tasarımlanmalıdır, örneğin gereğinden fazlalık (EN 954-1, Madde 6.2.4),
-
Kontrol edilmi ş sıvılı yönlü vana için kategori 2. Güvenlik performansının gerekli seviyesini elde edebilmek için bu güvenlikle ilgili parça, iyi denenmiş ı ı güvenlik prensiplerini kullanarak kaç n lmayan hataları tespit etmek için periyodik olarak kontrol edilen (örneğin görüntüleme) bileşenlerini kullan ır (EN 954-1, Madde 6.2.3).
Not – Birleştiren vasıtanın konumu, boyutu ve düzeni de dikkate alınmalıdır. Genel amaç, kumanda sisteminin güvenlikle ilgili parçalarının tehlikede gerekli azalmaya katkı sağlaması için güvenlikle ilgili parçaların her birinin güvenlik performansını benzer bir seviyede sağlamasıdır. Bu nedenle, kumanda sisteminin güvenlikle ilgili parçaları dahilinde güvenirlilik ve yap ı, birlikte dikkate alınmalıdır .
5.11.3
Eğitilmiş bir operatör tarafından doğru kullanım, kumanda sistemi, çalıştırma sistemi ve güvenlik sisteminin birleşik etkisi, Çizelge 4’te gösterilen bir güvenlik kategorisini sağlamak için olmalıdır. Çizelge 4’te listelenen bir güvenlik tertibat ını güvenli bir şekilde dikkate almamak, sadece aynı kategorideki veya daha iyi olan ayr ı bir tertibat kullanılarak mümkün olmalıdır. Çizelge 4’te gösterilen tercih edilen kategorilerden başkası kullanılabilir (EN 954-1, Madde 6.3), ancak hata/hatalar durumunda öngörülen sistem davran ışı devam ettirilmelidir. Sapmanın nedenleri verilmelidir. Tercih edilen kategorilerden başkasını seçmek için bu nedenler farkl ı teknolojilerin kullanımı olabilir, örneğin elektrik veya elektronik bileşenler (kategori 1). sistemlerle (kategori 3 veya 4) birlikte iyi denenmiş hidrolik veya elektro-mekanik İmalatçı, Çizelge 4’te gösterilen kategoriden daha düşük kategorili bir güvenlik cihaz ı kullanabilir. Bu durumda, imalatçı bir risk analizi gerçekleştirmeli ve bir Onaylanmış Kuruluşun onayını almalıdır.
Çizelge 4 – Güvenlik tertibatları için kategoriler Standardın paragrafı Madde 5.3.1 Madde 5.3.2 Madde 5.3.8.1 Madde 5.3.8.2 Madde 5.3.10 Madde 5.3.16 Madde 5.4.1.2 Madde 5.4.1.3.3 Madde 5.4.1.4 Madde 5.4.3 Madde 5.4.4 Madde 5.5.1.3 Madde 5.5.2.7 Madde 5.5.3.7 Madde 5.5.5.2 Madde 5.6.1 Madde 5.6.3 Madde 5.7.2 Madde 5.7.4 Madde 5.10.2 42
EN 954-1 kategorisi 1 1 1 3 3 1 3 3 3 1 1 2 1 1 1 3 2 B 1 1
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
Mekanik parçalar ihtiva eden güvenlik cihazları için özel bir kategori gerekmez
6
TS EN 280 + A2/Mart 2011 .
Güvenlik kurallarının ve/veya önlemlerinin doğrulanması
6.1 Muayeneler ve deneyler 6.1.1 Genel YSİP’un bu standardla uyumlu olduğunu garanti etmek için yapılan muayeneler ve deneyler aşağıdakilerden ibarettir: a) Tasarım kontrolleri (Madde 6.1.2), b) İmalat kontrolleri (Madde 6.1.3), c) Deneyler (Madde 6.1.4). Muayenelerin ve deneylerin sonuçları ve bu muayeneleri ve deneyleri yapan kişinin/kişilerin adları ve adresleri imzalı bir raporda kaydedilmelidir. Çeşitli durumlar için yapılacak muayenelerin ve deneylerin kapsamı Madde 6.1.4, Madde 6.2, Madde 6.3, Madde 7.1.1.5 ve Madde 7.1.1.6’da tanımlanmıştır.
6.1.2 Tasarım kontrolü Tasarım kontrolü, YSİP’un bu standarda göre tasarımlandığını doğrulamalıdır. Bu, aşağıdaki dokümanların kontrolünü ihtiva etmelidir: a) YSİP’un ana boyutlarını ihtiva eden çizimler, b) YSİP’un kapasitesi hakkında gerekli bilgilerle birlikte tanımı, c) Kullanılan malzemeler hakkında bilgiler, d) Elektrik, hidrolik ve pnömatik devrelerin diyagramları, e) Talimat el kitabı, f) Hesaplamalar. Dokümanlar hesaplamaların kontrol edilebilmesine imkan sağlamak için gerekli bütün bilgileri vermelidir.
6.1.3 İmalat kontrolü İmalat kontrolü aşağıdakileri doğrulamalıdır: a) YSİP kontrol edilen dokümanlara göre imal edilmiştir, b) Elemanlar çizime göredir, c) Her tip hortum, zincir ve hidrolik veya pnömatik hortumun deney sertifikaları mevcuttur. Bu sertifikalar, uygun şekilde en küçük kopma kuvveti veya patlama basıncını göstermelidir, d) Özellikle yük taşıyan elemanlardaki kaynakların kalitesi, uygun standard/standardların kullanımı ile garanti edilir, e) Parçaların (özellikle güvenlik tertibatları) yapımı ve yerleştirilmesi bu standarda göredir.
6.1.4 Deneyler 6.1.4.1 Genel Deneyler aşağıdakileri doğrulamak için yapılmalıdır: a) YSİP dengelidir, b) YSİP yapısal olarak sağlamdır, c) Bütün işlevler doğru ve güvenli bir şekilde çalışır, d) İşaretlemeler yerindedir. Madde 5.7.4 ile uyumlu çift kumandaları olmayan YSİP’un üzerinde bu deneyleri güvenli birşekilde yapmak için özel yardımcılar gerekli olabilir.
6.1.4.2 Denge deneyleri 6.1.4.2.1 Statik deneyler YSİP, imalatçı tarafından belirtildiği gibi kullanılan herhangi bir dengeleyici ile birlikte imalatç ının belirlediği müsaade edilen en büyük şasi eğimi ve ilave olarak 0,5°’lik bir eğim üzerinde kurulmalıdır. Deney yükü/yükleri, Madde 5.2.4.1, Madde 5.2.4.2, Madde 5.2.4.3 ve Madde 5.2.4.4’de belirtilen en az avantajlı yük ve kuvvet kombinasyonlarını temsil edecek şekilde uygulanmalıdır. 43
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Deney yükleri imalatçı tarafından belirlenen müsaade edilen en büyükşasi eğimi ve ilave olarak 0,5 °’lik eğimin etkileri dikkate alınacak şekilde tekrar hesaplanırsa, deney düz zemin üzerinde yapılabilir. Gerekli olduğunda, YSİP’un herhangi bir parçasının aşırı gerilmesinden kaçınmak için deney yükü/yükleri uygun olan herhangi bir sağlam noktadan uygulanabilir. Deney, en az avantajlı uzatılmış ve/veya kısaltılmış bütün konumlarda tekrar edilmelidir. Örnekler Çizelge 2 ve Şekil 5 – Şekil 8’de gösterilmektedir. YSİP, deney yükünü/yüklerini desteklerken devrilmeden durağan bir konuma gelebilirse dengelidir. İlave olarak, iş platformunun herhangi bir konumunda Madde 5.2.3.4’e göre uygulanan el kuvvetlerine müteakip, iş platformunda hiçbir kal ıcı şekil değişikliği olmadığı gösterilmelidir.
6.1.4.2.2 Tip 2 ve tip 3 YSİP’lar üzerinde dinamik deneyler 6.1.4.2.2.1 Genel Tip 2 ve tip 3 YSİP, beyan yükü iş platformunun yarısı üzerinde düzgün dağılmış ve en yüksek devrilme momenti oluşan durumda engel ve frenleme deneylerine özel deney durumunda tabi tutulmal ıdır.
6.1.4.2.2.2 Engel deneyleri Raylı YSİP haricindeki tip 2 ve tip 3 YSİP’lar, sürme için müsaade edilen en yüksek seyahat ıhzında düz bir zemin üzerinde sürülmelidir ve aşağıda verilen işlemler uygulanmalıdır: a) Her bir yönlendirme tekerleği sırası ile sürme yönüne dik olarak 0,1 m yüksekliğindeki engelle temasa geçmeli, b) Her iki yönlendirme tekerlekleri de eş zamanlı olarak aynı engelle temasa geçmeli, c) Her bir yönlendirme tekerleği sırası ile aynı engelden uzaklaşmalı, d) Her iki yönlendirme tekerlekleri de eş zamanlı olarak aynı engelden uzaklaşmalıdır. Deneyler, YSİP’un uzatılmış her konumunda, farklı yükseklikler için farklı seyahat hızlarına müsaade edildiği ı
durumlarda, bu yükseklikler için müsaade edilen en yüksek hzlarda bu yüksekliklerin her birinde ileri ve geri yönlerde sürerek tekrar edilmelidir.
6.1.4.2.2.3 Frenleme deneyleri Tip 2 ve tip 3 YSİP, farklı yükseklikler için farklı seyahat hızlarına müsaade edildiği durumlarda, bu yüksekliklerin her biri için müsaade edilen en yüksek hızlarda, her bir YSİP’u konumunda ve bu konumlarda en az dengeye neden olan eğim, yükler ve kuvvetler kombinasyonunda ileri ve geri yönlerde kumandan ın müsaade ettiği en kısa sürede durdurulmalıdır. Bu deneyler esnasında müsaade edilen rüzgar hızının etkisini simüle etmeye gerek yoktur. Yukarıdaki deneyler esnasında YSİP devrilmemeli ve durma mesafesi Madde 5.3.17 ile uyumlu olmal ıdır.
6.1.4.3 Aşırı yük deneyi Deney yükü, güç tahrikli YSİP’lar için beyan yükünün % 125’i ve el ile hareket ettirilen YSİP’lar için de beyan yükünün % 150’si olmalıdır. Deney yüküyle yapılan bütün hareketler, yükün güvenli kumandas ı ile uygun hızlanmalar ve yavaşlamalarda yapılmalıdır. Deney yüklü birkaç hareketin yapılması gerektiğinde (yani kaldırma, alçaltma, çevirme, seyahat etme), öngörülen hareketler ayr ı olarak ve en az avantajlı konumlara gereken dikkat gösterilerek önceki hareketlerle ilgili titreşimler ortadan kaldırıldığında yapılmalıdır. Bir YSİP’un yüklerinin veya dış erişimlerinin çeşitli kombinasyonlarından dolayı farklı deney yükleriyle deneyler yapılması gerektiğinde, bir performans deneyi ile en az avantajl ı şartlarda yeterince simüle edilebildiği durum haricinde bütün hareketler tüm deney yükleri ile gerçekleştirilmelidir. Aşırı yük deneyi esnasında, YSİP düz bir zemin üzerinde olmalı ve uzantı yapı YSİP’un yük taşıyan herhangi bir parçasında en yüksek gerilme oluşturan bütün konumlara getirilmelidir. Bu deney esnasında müsaade edilen rüzgar hızının etkisini simüle etmeye gerek yoktur. 44
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Aşırı yük deneyi esnasında, frenleme sistemleri durdurmaya ve deney yükünü/yüklerini devam ettirmeye muktedir olmalıdır.
6.1.4.4 İşlevsel deneyler İşlevsel deneyler: a) Beyan hızlarında beyan yükünün % 110’unu taşırken bütün hareketler için YSİP düzgün bir şekilde hareket edebilir, b) Bütün güvenlik tertibatları doğruca çalışır, c) Müsaade edilen en yüksek hızlar aşılmaz, d) Müsaade edilen en yüksek hızlanma ve yavaşlamalar aşılmaz, olduğunu göstermelidir.
6.2 YSİP tip deneyleri Yeni bir tasarım ile halihazırdaki bir tasarıma önemli derecede değişiklik yapılarak imal edilen ilk YSİP aşağıdaki deneylere tabi tutulmalıdır: a) Tasarım kontrolü (Madde 6.1.2), b) İmalat kontrolü (Madde 6.1.3), c) Deneyler (Madde 6.1.4).
6.3 Satışa çıkarılmadan önce yapılan deneyler Bir tip deneyine tabi tutulmuş modele göre yapılan YSİP’u satışa çıkarılmadan önce aşağıdaki deneylere tabi tutulmalıdır: a) Fren deneyi (Madde 6.1.4.2.2.3), b) Aşırı yük deneyi (Madde 6.1.4.3), c) İşlevsel deney (Madde 6.1.4.4).
7
Kullanım bilgisi
7.1 Talimat el kitabı 7.1.1 Genel 7.1.1.1
İmalatçı veya imalatçının ülke içindeki yetkili temsilcisi, ülke içersinde kullan ılan dillerden birinde EN ISO 12100-2 Madde 6.5’e uygun bir talimat el kitab ı hazırlamalıdır . Yalnızca uzman bakım personeli tarafından yapılması gereken bakım işlemleri için talimatlar diğer talimatlardan ayrı olmalıdır. Talimat el kitabı aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir.
7.1.1.2 Güvenli kullanım için ayrıntıları veren çalıştırma talimatları, örneğin; a) YSİP’un özellikleri, tanımı ve öngörülen kullanımı, b) YSİP’un kurulması için gerekli bilgi ve zeminin gerekli taşıma gücü, c) d) e) f) g) h) i)
ı
ı
ı
Normal kumandalar amac ı ve kullanımı, n, acil durumda indirme ve herhangi bir acil durumda durdurma tertibat n n yeri, İş platformunun aşırı yüklenmesinin yasaklanması, Bir vinç olarak kullanımının yasaklanması, Ulusal trafik yönetmelikleri, Canlı elektrik iletkenlerinden uzakta tutmak, Sabit nesnelerle (binalar vb.) veya hareketli nesnelerle (araçlar, vinçler vb.) ile temastan kaçınma, İlave teçhizatın (örneğin; merdivenler) kullanımı ile YSİP’un erişimindeki veya çalışma yüksekliğindeki herhangi bir artışın yasaklanması, j) YSİP’un üzerinde rüzgar yükünü art ıran herhangi bir ilavenin (örneğin; bilgi levhaları, istisna için Madde 5.8.1 b) ve c)’ye bakılmalıdır) yasaklanması, k) Çevresel sınırlamalar (Madde 5.8.1 b) ve c)), 45
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
l) Titreşim bilgisi, m) Makinanın güvenli durumu ile ilgili önemli günlük kontroller (yağ sızıntıları, gevşek elektrik bağlantıları/birleştirmeleri, hasar görmüş hortumlar/kablolar, tekerleklerin/frenlerin/akümülatörlerin durumu, çarpışma hasarları, belirsiz talimat panoları, özel güvenlik tertibatları, vb.), n) Sökülebilir koruma raylarının yerleştirilmesi, o) Yükseldiğinde iş platformundan inmenin veya platforma binmenin yasaklanmas ı, p) Yükseltilmiş iş platformu ile dolaşmak için tedbirler.
q) Kaza veya arıza olayında takip edilecek işletme yöntemi; bir tutulma oluşması muhtemel ise ekipmanı güvenli bir şekilde tutulmadan kurtarmaya imkan verecek izlenecek işletme yöntemi; r) Operatörün sağlık ve güvenliğini etkilemeleri halinde kullan ılacak yedek parçaların özellikleri; s) İmalatçı veya yetkili temsilcisi tarafından veya onlar için yapılan statik ve dinamik deneylerin detaylı deney raporu; t) 70 dB’i geçtiğinde, tanımlanmış bir iş istasyonundaki/istasyonlarındaki A-ağırlıklı emisyon ses basınç seviyesi. A-ağırlıklı emisyon ses basınç seviyesi 70 dB’i geçmediğinde bu durum belirtilmemelidir. Bu değerler doğrudan YSİP’dan ölçülen değerler olmalı ya da üretilecek olan YSİP’un temsili teknik olarak kıyaslanabilir YSİP’dan ölçüm esasına dayalı olarak oluşturulan değerler olmalıdır. Uyumlaştırılmış standardlar uygulanabilir olmadığında, ses seviyeleri makina için en uygulanabilir yöntemle ölçülmelidir. Ses emisyon değerleri belirsiz çevreleri gösterdiğinde, bu değerler belirtilmelidir. Ölçme esnasındaki makinanın işletme şartları ve kullanılan ölçme yöntemleri tarif edilmelidir. İş istasyonu/istasyonları tanımsız olduğunda veya tanımlanamadığında, A-ağırlıklı emisyon ses basınç seviyeleri makinanın yüzeyinden 1 m mesafede ve zemin veya erişim platformundan 1,6 m yükseklikte ölçülmelidir. Azami ses basınç pozisyonu ve değeri gösterilmelidir. Belirli Topluluk Direktifleri ses bas ınç seviyelerinin veya ses güç seviyelerinin ölçülmesine yönelik diğer kuralları ortaya koyduğunda, bu Direktifler uygulanmalı ve bu bölümde karşılık gelen şartlar uygulanmamalıdır .
7.1.1.3 Taşıma ve bekletme bilgisi, örneğin; a) Kullanım yerleri arasında taşımada YSİP’un parçalarını güvenli hale getirmek için bütün özel önlemler, b) Kaldırma amacıyla kullanılan kaldırma yerlerini, kütlesini, ağırlık merkezini vb. bilgileri de ihtiva eden kullanım yerleri arasındaki taşıma için diğer araçlara/gemilere yükleme metodu, c) Kapalı veya açık alanlarda bekletme sürelerinden önce alınması gereken önlemler, d) Bekletme, ısı, soğuk, nem, toz vb. gibi aşırı çevre şartlarına maruz kalma sürelerinden sonra kullanımdan önce yapılacak kontroller.
7.1.1.4 Hizmete alma, örneğin; a) Satışa çıkarılmadan önce deneyler (Madde 6.3), b) Uzun süre bekletmeden veya çevre şartlarındaki (kış, yaz, değişen coğrafi konum vb.) değişikliklerden sonra ilk kullanımı müteakip güç beslemesi, hidrolik yağlar, yağlayıcılar, vb.nin kontrol edilmesi.
7.1.1.5 Periyodik muayeneler ve deneyler, örneğin; a) Çalışma şartları ve kullanım sıklığına göre yapılacak periyodik muayeneler ve deneyler, b) Periyodik muayene ve deneylerin muhtevası, yani - Yük taşıyan parçaların ve kaynakların korozyonuna ve diğer hasarlarına özel ilgi göstererek yapının gözle muayenesi, - Güvenlik tertibatlarına özel ilgi göstererek mekanik, hidrolik, pnömatik ve elektrik sistemlerinin muayenesi, - Frenlerin ve/veya aşırı yük tertibatlarının etkinliğini doğrulama deneyi, - İşlevsel deneyler (bakınız Madde 6.1.4.4). c) Periyodik muayene ve deneylerin sıklığının ve muhtevasının ulusal yönetmeliklere de bağlı olacağı tavsiyesi, 46
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Not – Emniyet ve güvenirlilik yönünden herhangi bir ku şku olmadıkça periyodik muayenelerde parçaların sökülmesine normalde gerek yoktur. Kapaklar ın açılması, gözetleme açıklıklarının açılması ve YSİP’un taşıma konumuna getirilmesi sökülme olarak düşünülmez.
7.1.1.6 Halen kullanımda olan bir YSİP’da yapılan esaslı bir değişiklik veya tamirattan sonra yapılacak muayene ve deneyler Bu muayene ve deneyler, değişiklikler veya tamiratın tipiyle uygun kapsamda aşağıdakilerden ibaret olmalıdır: a) Tasarım kontrolü (Madde 6.1.2), b) İmalat kontrolü (Madde 6.1.3), c) Pratik deneyler (Madde 6.1.4). Bu standardın amacı için “esaslı değişiklikler” veya “esaslı tamirat” YSİP’un tamamının veya bir kısmının dayanım veya performansını etkileyen modifikasyonlardır.
7.1.1.7 Eğitilmiş personelin kullanımı için bakım bilgisi (giriş), örneğin; a) Elektirik/hidrolik devre diyagramlarını da içeren YSİP’u hakkında teknik bilgi, b) Düzenli/sıklıkla kontrol gerektiren tüketim malzemeleri (yağlayıcılar, hidrolik sıvı seviyesi ve durumu, akümülatörler vb.), c) Güvenlik tertibatları, yük tutma düğmeleri, devreye giren acil durum tertibat ı ve herhangi bir acil durdurma tertibatını içeren ve belirli aralıklarla kontrol edilmesi gereken güvenlik özellikleri, d) Bakım esnasında güvenliği sağlamak için alınan önlemler, e) Herhangi bir tehlikeli kötüleşme (korozyon, çatlama, aşınma vb.) için kontrol etme, f) Parçaların muayenesinin ve tamiratının/değiştirilmesinin metodu ve s ıklığı için kriterler, örneğin; 1) Tel halat tahrik sistemleri. Madde 5.5.2.2 a)’ya göre tek tel halatlar veya Madde 5.5.2.2 b)1) veya 2) veya 3)’e göre sistemlerdeki birinci ve ikinci halatlar, bu halatların herhangi birinde ISO 4309’da gösterilen aşınma kriterleri tespit edildiğinde değiştirilmelidir, 2) Zincir tahrik sistemleri. Madde 5.5.3.2 a)’ya göre tek zincirler veya Madde 5.5.3.2 b)1) veya 2)’ye göre zincir çiftleri, bu zincirlerin herhangi birinde imalatç ının aşınma sınırları tespit edildiğinde değiştirilmelidir, 3) Uygulanabildiğinde diğer elemanlar (örneğin; tahmin edilen çalışma ömrü). g) Özellikle, yük destekleyen ve güvenlikle ilgili parçalar olmak üzere, yalnızca imalatçının onayladığı parçaların kullanılmasının önemi, h) Denge, dayanım ve performans etkileyebilecek herhangi bir de ğiştirmede imalatçının onayını almanın gerekliliği, i) Ayarlama ayrıntıları ile birlikte ayarlama gerektiren parçalar, j) Güvenli bir çalışma durumunun garanti edilmesi için bakımdan sonra gerekli olan bütün muayeneler/deneyler.
7.1.1.8 Öngörülen kullanımda yapılan değişiklik En azından, imalatçının belirttiği şartlar (Madde 7.1.1.2 a) haricinde olan herhangi bir özel çalışma metodu veya şartları durumunda kullanıcının, imalatçının yardım ve onayını alması gerektiği tavsiye edilmelidir.
7.1.2 Talimat el kitabında: a) Muayene ve deneylerin sonuçları, b) Esaslı değişiklikler ve tamiratları kaydetmek için yer olmalı ve sertifikalar muhafaza edilebilmelidir.
7.2 İşaretleme 7.2.1 Aşağıdaki bilgilerin silinmez şekilde yer aldığı bir veya daha fazla kal ıcı imalatçı plakası/plakaları, YSİP’un kolaylıkla görülebilen yerlerine kalıcı olarak monte edilmelidir: a) İmalatçının ve uygulanabilir olduğunda yetkili temsilcisinin ticari adı ve açık adresi b) İmal edilen ülke, 47
ICS 53.020.99 c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) m)
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Makinanın modeli ve kısa gösterilişi , Seri veya üretim numarası, İmalat işleminin tamamlandığı yıl olan imal yılı , Yüksüz kütlesi, kg, Beyan yükü, kg, Müsaade edilen kişilerin sayısı ve teçhizatın kütlesi olarak verilen beyan yükü, kg, Müsaade edilen en yüksek el kuvveti, N, Müsaade edilen en yüksek rüzgar hızı, m/s, Şasinin müsaade edilen en büyük eğimi, Haricî bir hidrolik güç beslemesi kullanılırsa hidrolik besleme bilgisi, Haricî bir elektrik güç beslemesi kullanılırsa elektrik besleme bilgisi.
Bu bilgilerin bazıları YSİP’u üzerindeki diğer uygun yerlerde de tekrarl ı olarak verilebilir (Madde 7.2.2 ve Madde 7.2.7).
7.2.2 Aşağıdaki bilgiler her iş platformunun kolaylıkla görülebilen bir yerine kalıcı olarak ve açıkça işaretlenmelidir: a) b) c) d) e)
Beyan yükü, kg, Müsaade edilen kişilerin sayısı ve teçhizatın kütlesi olarak verilen beyan yükü, kg, Müsaade edilen en yüksek el kuvveti, N, Müsaade edilen en yüksek rüzgar hızı, m/s, Uygulanabildiğinde müsaade edilen özel yükler ve kuvvetler.
Birden fazla beyan yükü belirtilmişse, bu değerler YSİP’un konfigürasyonuna göre çizelgelendirilmelidir.
7.2.3 İş platformu uzatılabilen, genişletilebilen veya uzantı yapıya göre hareket ettirilebilen YSİP’lar, iş platformunun bütün konumlarında ve konfigürasyonlarında taşıyabilecekleri beyan yüküyle işaretlenmelidir.
7.2.4 Devreye giren acil durum sistemlerinin (Madde 5.6.9) kullanımı için talimatlar bu sistemlerin kumandalarının yakınına monte edilmelidir.
7.2.5 Birinci ve ikinci iş platformlarına sahip YSİP’ların toplam beyan yükü ve ilave olarak da her bir iş platformunun beyan yüküyle işaretlenmelidir.
7.2.6 Yalnızca kapalı alanlarda kullanılmak üzere tasarımlanmış YSİP’ların (rüzgar yüklerinin dikkate alınmasına gerek yoktur) kolaylıkla görülebilen bir yerinde bu durum kalıcı olarak ve aç ıkça işaretlenmelidir.
7.2.7 Haricî güç beslemelerinin bağlantı noktaları, temel güç besleme bilgileri (Madde 7.2.1) ile kal ıcı olarak açıkça işaretlenmelidir.
7.2.8 İşlevsel nedenlerden dolayı sökülebilen parçaların (örneğin; iş platformları, dengeleyiciler) kolaylıkla görülebilir yerlerine aşağıdaki bilgiler kalıcı olarak açıkça işaretlenmelidir: a) İmalatçının veya tedarikçinin ismi, b) YSİP modelinin kısa gösterilişi, c) YSİP’un seri ve üretim numarası. YSİP’un kullanımı için kısaltılmış talimatlar uygun bir konuma kalıcı olarak ve açıkça yapıştırılmalıdır. 7.2.9 Bu kısaltılmış biçim en azından operatöre kullanım için yol gösterir.
7.2.10 YSİP’un çıkıntı oluşturan bütün uç noktaları tehlike renkleri (ISO 3864) ile işaretlenmelidir. 7.2.11 Her bir dengeleyici/tekerlek, YSİP’un çalışması esnasında zeminde desteklemesi gerekebilen en büyük yükle kolaylıkla görülebilir bir konumda kalıcı olarak ve aç ıkça işaretlenmelidir.
7.2.12 Havalı tekerleklerin basıncı YSİP’u üzerinde gösterilmelidir. 7.2.13 Güvenli açıklıkların veya yeterli korumanın olmadığı yerde, uyarı levhaları monte edilmelidir (Madde 5.4.4). 48
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
7.2.14 Madde 5.4.5’e göre sınırlandırılmış bir takoza sahip YSİP’a, takoz yerinde olmadıkça bakım esnasında yükseltilmiş iş platformu ve uzantı kol altındaki alana kişilerin girmemesini hatırlatan bir uyarı monte edilmelidir.
7.2.15 Dengeleyicilerin kullanımını gerektiren Madde 5.3.9’a uygun olan YSİP’larda, operatöre dengeleyicilerin konumlandırılması gerektiğini hatırlatan bir uyarı işareti operatör konumunda olmalıdır.
7.2.16 Gaz yüklü akümülatörlere sahip hidrolik sistemler üzerinde “Dikkat – Bas ınçlı boru. Sökmeden önce boşalt” uyarı etiketi olmalıdır.
49
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek A (Bilgi için) Rüzgar hızının 12,5 m/s’den (Beaufort - Ölçek 6) büyük oldu ğu durumlarda YSİP’ının kullanımı Daha önce mevcut olan çeşitli standardların ve YSİP kullanıcılarının tecrübeleri müzakere edildikten sonra, CEN/TC 98’in orijinal WG 1’i Beaufort-Ölçek 6’y ı kabul etmiştir. Kullanıcılardan gelen başlıca tepkiler bu rüzgar hızının doğal sınırı temsil etmesi şeklinde olmuştur. Operatörler, bu seviyedeki rüzgâr hızının makinaya etkilerini fark ederek kullan ılmasında isteksiz davranmışlardır. Ara s ıra (veya bölgesel olarak düzenli) yüksek rüzgar h ızlarının olduğu kabul edilmiş ve tartışılmıştır. Ancak YSİP’ların, operatörlerin rahatlıkla farkında olabileceği istisna durumlara göre tasarımlanmasını beklemenin mantıklı olmadığı düşünülmüştür. (Bu durum, rüzgar kuvvetleri rüzgar h ızının karesiyle artar gerçeğini dikkate almıştır). Yüksek rüzgar hızlarının “Özel yükler ve kuvvetler” kategorisine (Madde 5.1.2.5) girdiği ve aşağıdakilere uyulabileceği konusunda anlaşma sağlanmıştır: a) Yüksek rüzgar hızlarının kabul edilebildiğini (Madde 7.2.1j) belirten imalatçılar ile veya b) Bu gibi durumlarda iş platformunda izin verilen kişi sayısında azaltma, gibi önlemler ile. İmalatçıların çoğu tarafından, çalıştırma talimatları el kitabında uygun ayrıntıları vererek bu metodu kullanmıştır. Bu yaklaşım, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Direktifi (89/655/EEC) Madde 7’de mevcut olan, operatörlerin eğitimi için bir gereksinim ile uyumludur.
50
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek B (Bilgi için) Dengede dinamik faktörler ve yapısal hesaplamalar B.1 Denge hesaplamaları Mevcut standardlarda kullanılan farklı denge belirleme metotları incelenmiştir. Örneğin; a) Beyan yüküne bir faktör uygulamak: Sonuç olarak, bu metodun özellikle geniş yapısal kütlelere sahip büyük makinalar için yetersiz olduğu kabul edilmiştir. ı b) Düşey olarakaras uygulanan beyan yükü, yapısal kütleler, vb. durumda çeşitli faktörlerin uygulanmas : Bu faktörler, standardlar ında farkl ılıklar göstermiş ve hiçbir deneylerle veya hesaplamalarla desteklenmemiştir. c) Kalıntı yük, yani iş platformunda beyan yükünü taşırken YSİP’nin toplam kütlesinin yüksüz tarafta kalan yüke oranı: Bu durumun değişken dengeleyici genişliklerine ve dönme merkezinden farklı mesafelerde çeşitli devrilme eksenlerine sahip makinalar için pratik olmadığı görülmüştür.
Kullanılacak metodun yapısal kütleler, beyan yükü, rüzgar kuvvetleri, el kuvvetleri, vb. ilave olarak uygulanabildiği yerlerde hareket yönünde etki eden ve yüzde olarak ifade edilen bu yük ve kuvvetlerin dinamik etkilerini de hesaba katması gerektiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, hesaplama metodunun ştir hesaplanan devrilme momentini temsil eden statik denge tip deneyi ile de kontrol edilmesi kabul edilmi (bu kontrol diğer standardlarda istenmez). Bununla birlikte, dinamik etkiler için kullan ılacak yüzde değerini bu durumda bile açıkta bırakmış ve bunun deneysel olarak belirlenmesi gerektiği kabul edilmiştir. Seçilen metot, “dengeleyicilerdeki yük dengeyi belirler” ilkesince iş platformundaki beyan yüküyle uzantı yapının çalışması esnasında dengeleyicilere gerinim ölçer uygulamaktır. Statik gerilmeler birim olarak al ındığında, mümkün olan en kötü titreşimi oluşturmak için kumandaların yönlerini ters çevirirken gerilme dalgalanmaları sinüs eğrisine benzer bir eğri boyunca en küçük değer 0,9 ile en yüksek değer 1,2 arasında değişmiştir. Bu sonucu oluşturan dinamik kuvvetlerin ortalama değer kullanılarak hesaplanan statik bir deney ile temsil edilebileceği düşünülmüştür. Ortalama değer, önemli bir güvenlik payı vermesi için 1,05’ten 1,10’a yuvarlanm ıştır ve çeşitli imalatçılar çıkan deney yüklerini kendilerinin mevcut deneyleri ile karşılaştırmak için hesaplamalar yapmışlardır. Mevcut deney metotları ile karşılaştırıldığında (bu metotlar önemli derecede değişiklik göstermiştir), bu yeni metot bazı küçük makinalar (10 m’nin altında) için az miktarda düşük deney yükleri, orta boyuttaki makinalar (20 m’ye kadar) için benzer değerler ve büyük makinalar için (70 m’ye kadar) bu makinalar ın ağırlık merkezlerinin yüksek olması nedeniyle önemli derecede yüksek değerler göstermiştir. 1,10 değerinin (0,10 açısal ve ilave olarak 1,0 düşey olarak) bütün makina tipleri ve boyutları için önceki metotlardan daha güvenilir bir deney sonucu verdi ği kabul edilmiştir. Yüklerin, kuvvetlerin ve çalışma şartlarının mümkün olan en yüksek kombinasyonları dikkate alındığında, bu, anma yükünün 1,5 ila 8 katı tip deneyi yüklerini verebilir. 1,05’ten 1,10’a artışın, özellikle en kötü bütün şartların aynı anda gerçekleşmemesini göz önünde bulundururken, ilave bir güvenlik pay ı sağladığı düşünülür. Deneyler esnasında oluşan salınımlar, normal en yüksek h ızlarda kazara yanlış kullanımdan kaynaklananlardan dahi daha şiddetlidir. Bu da sonuçların, çalıştırma hızlarından ziyade yapının enerji absorbe etme esnekliği ve doğal yapısıyla ilgili olduğunu gösterir.
B.2 Yapısal hesaplamalar Açıkça, aynı tip yanlış kullanımlar durumunda, uzantı yapının üst ucundaki gerilim dalgalanmaları çok büyük olabilirdi. “Bilinen çalışma şartlarındaki tecrübe, tasarım için en değerli ve güvenilir esastır” (BS 2573, Bölüm 2) fakat imalatçıların, özel tasarım ayrıntıları için en büyük gerilmenin müsaade edilen en yüksek gerilme sınırları dahilînde olduğunu kontrol etmeleri için benzer gerinim ölçer deneyi yapmalar ı tavsiye edilir. Oldukça dalgalı bir yapıya sahip oldukları için, bunların normalde yorulma hesaplamalarında dikkate alınmalarına gerek olmayabilir.
51
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek C Tel halat tahrik sistemlerinin hesaplanmas ı C.1 Genel Bir “tel halat tahrik sistemi” halat tamburlar ına sarılan ve halat makaralarından geçen tel halatlardan ve ilgili halat tamburları, halat makaraları ve telafi makaralardan ibarettir. Telafi makaraları halat makaraları olup çalışma esnasında normal olarak tel halatın çapının üç katından fazla olmayan bir uzunluk bu makaraların üzerine sarılır. Halat tamburlarına sarılmayan ve/veya makaralarından geçmeyen tel halatlar (taşıma halatları veya germe halatları) ve askı (sapan) halatları bu ekte ele al ınmamıştır.
C.2 Tel halat tahrik sistemlerinin hesaplanması Tel halat tahrik sistemlerini hesaplarken, tel halat ın çalışma ömrünü etkileyen aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır: a) b) c) d)
Çalışma biçimi (tahrik grubu), Tel halat çapı (c katsayısı), Halat tamburları, halat makaraları ve telafi makaralarının çapları [(h1•h2) katsayısı], Halat olukları.
Çizelge C.1 Çalışma süresi kategorilerine göre tahrik grupları Çalışma Sembol V006 V012 V025 zamanı Bir yıla göre ortalama 0,125’e > 0,125 > 0,25 kategorisi günlük çalışma kadar ila ila süresi, h 0,25 0,5
V05
> 0,5 ila 1
V1
>1 ila 2
V2
>2 ila 4
V3
>4 ila 8
V4
>8 ila 16
V5
> 16
No Koşul Açıklama Tahrik grubu En ağır yük 1 Hafif 1Em 1EM 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m 4m yalnızca ara sıra Hafif, orta ve en ağır Toplu yükler 2 Orta 1Em 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m 4m 5m yük aşağı yukarı eşit aralıklarla En ağır yük 3 Ağır hemen 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m 4m 5m 5m hemen sürekli Yük çevriminin süresi 12 dakika veya daha fazla ise, halat tahriki, çalışma süresi kategorisi ve toplu yükten belirlenen tahrik grubu derecelendirmesinden bir tahrik grubu düşük olarak derecelendirilir. Mekanik bileşenler, yeterince uzun bir çal ışma ömrü sağlamak için kullanım biçimlerine göre Çizelge C.1 ile uyumlu bir “tahrik grubu” içinde derecelendirilmelidir. Derecelendirme, tel halat tahrik sisteminin ortalama çalışma süresini dikkate alan çalışma süresi kategorilerine göre yapılır. Çalışma süreleri kategorilerine göre derecelendirme ile ilgili olarak, bir yıla göre günlük ortalama çalışma süresini belirleyici bir faktördür.
52
ICS 53.020.99
C.3
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Halat çaplarının hesaplanması (c katsayısı)
Halat çapı, d (mm), aşağıdaki eşitlikle uyumlu olarak halat üzerindeki hesaplanan çekme kuvvetinden, S (N), hesaplanır: (C.1)
d min = c ⋅ S
c katsayısının değerleri (mm/ N ) çeşitli tahrik grupları için Çizelge C.2’de verilir. Bu değerler eşit olarak parlak ve galvanizli tel halatlara uygulanır. Hesaplanan halat çekme kuvveti, S, hızlanma kuvvetlerini ve tel halat tahrik sisteminin verimini (Madde C.5) dikkate alarak tel halattaki statik çekme kuvvetinden hesaplanır. Dikkate alınmasına gerek olmayan hususlar statik çekme kuvvetlerinin % 10’una kadar olan h ızlanma kuvvetlerini içerir.
Çizelge C.2 - c katsayıları Burulmayan tel halatlar için c, mm / N Tahrik grubu
1Em 1Dm 1Cm 1Bm 0,0850 1A0,0900 m 2m 3m 4m 5m
Münferit tellerin anma mukavemetleri için c N/mm2 1570 1770 1960 0,0670 0,0630 0,0710 0,0670 0,0750 0,0710 0,0800 0,0750 0,0850 0,095 0,106 0,118 0,132
C.4 Halat tamburları, halat makaraları hesaplanması [(h1 h2) katsayısı]
ve
telafi
makaralarının
çaplarının
Tel halatın merkezine göre halat tamburları, halat makaraları ve telafi makaralarının çapları, aşağıdaki eşitlikle uyumlu olarak Çizelge C.3’e göre en küçük tel halat çapından, dmin hesaplanır: Dmin = h1 ⋅ h2 ⋅ d min
(C.2)
Yukarıdaki eşitlikte, h1 ve h 2 boyutsuz katsayılardır. h1 faktörü, tahrik grubuna ve halat tasar ımına bağlıdır ve Çizelge C.3’de liste halinde verilmiştir. h2 faktörü, tel halat tahrik sistemi düzenine bağlıdır ve Çizelge C.4’te liste halinde verilmiştir. Kalın tel halatlar (hesaplanan halat çap ının 1,25 katına kadar), oluk yarıçapı tel halat çapının en az 0,525 katı olmak koşulu ile aynı tel halat çekme kuvveti için ve çal ışma ömrüne zarar vermeden Çizelge C.3 ve Çizelge C.4’e göre hesaplanmış çaplardaki halat tamburu, halat makaralar ı ve telafi makaraları üzerinde çalışabilirler. Halat tamburu, halat makarası ve telafi makarası çaplarının büyük olması halatın çalışma ömrünü artırır.
53
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge C.3 - h1 katsayıları Tahrik grubu 1Em 1Dm 1,2 1Cm 12,5 1Bm 1Am 1m 3m 20 4m 22,4 5m
Halat tamburu ve burulmayan tel halatlar 10 1 12,5 14 14 16 16 18 22,4 25 25
Halat makarası ve burulmayan tel halatlar 11,2 10 12,5 12,5 18 20 16 16 28
Telafi makarası ve burulmayan tel halatlar 10
14 14 18
h2’nin belirlenmesi için, tel halat tahrik sistemi bir yük çevrimi (yükün kald ırılması ve indirilmesi) boyunca halatın en olumsuz gerilmeye maruz kalan kısmının geçmesi gereken değişen kıvrılma gerilmelerinin sayısına, ω, göre sınıflandırılır. ω, tel halat tahrik sisteminin elemanları için aşağıdaki münferit değerlerin toplamı olarak girilir: Halat tamburu Aynı yöndeki kıvrılma için halat makarası, α > 5° Ters yöndeki kıvrılma için halat makarası, α > 5° Halat makarası, α ≤ 5° Telafi makarası Halat uç bağlantısı
ω= ω= ω= ω= ω= ω=
1 2 4 0 0 0
Şekil C.1 - Kıvrılma açısı Ters yöndeki kıvrılma, iki komşu halat tamburlarının (s ıra ile halatın geçtiği) düzlemleri arasındaki açı 120°’yi (bakınız Şekil C.2) geçtiği takdirde dikkate alınmalıdır.
54
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Çizelge C.4. h2 katsayıları Halat tahriklerinin düzenlenmesi örnekleri Tanımlama
h2 1)
Uygulama örnekleri (tamburlar çift çizgi ile gösterilmiştir)
ω
Halat Halat tamburları, dengeleme makaraları makaraları
Tel halat, halat tamburundan ve en fazla aynı yönde kıvrılarak iki halat makarası veya ters yönde kıvrılarak bir halat makarasından geçer
Tel halat, halat tamburundan ve en fazla aynı yönde kıvrılarak dört halat makarası veya aynı yönde kıvrılarak iki halat makarası ve ters yönde kıvrılarak bir halat makarası veya ters yönde kıvrılarak iki halat makarasından geçer
Tel halat, halat tamburundan ve aynı yönde kıvrılarak en az 5 halat makarasından veya aynı yönde kıvrılarak 3 halat makarasından ve ters yönde kıvrılarak 1 halat makarasından veya aynı yönde kıvrılarak 1 halat makarasından ve ters yönde kıvrılarak 2
5
1
1
6 ila 9
1
1,12
10
1
1,25
≤
≥
ı halat makaras veya ters yöndendan, kıvrılarak 3 halat makarasından geçer
*)
Dengeleme makarası Tanımlama ve uygulama örneklerine göreω ile h2 arasındaki ilişki yalnızca halatın bir kısmının bir çalışma hareketi esnasında halat tahrik tertibatının tamamından geçmesi şartıyla geçerlidir. h2‘nin belirlenmesi için, yalnızca halatın en olumsuz kısmında oluşan ω değerleri dikkate alınmalıdır. 1)
55
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Şekil C.2 Aynı/ters yöndeki kıvrılmalar (sapmalar)
C.5 Tel halat tahrik sistemlerinin verimi Madde C.3’e göre halat çekme kuvvetinin hesaplanmas ı için bir halat tahrikinin verimi aşağıdaki eşitlikle hesaplanır: n
η s
= (η)
R
i
η
( =)
i
η
F
R
⋅
1 1 − (η R ) ⋅ n 1 - η R (C.3)
Burada: i : halat tamburu ve makara bloğu veya yük arasındaki sabit halat makaralarının sayısı, n : bir makara bloğundaki halat katmanlarının sayısı. Bir makara bloğu, halat tamburu üzerine sarılan bir halatın bütün halat katmanlarının toplamı ve halat makaralarından oluşur (Şekil C.3), ηF : makara bloğunun verimi, dir. n
ηF
ηR ηS
dir.
56
=
1 1 − (ηR ) ⋅ n 1 − ηR
: bir halat makarasının verimi, : tel halat tahrik sisteminin verimi,
(C.4)
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Şekil C.3 Makara blokları Bir halat makarasının verimi, makaranın yatak tipine (kayma yataklar veya sürtünmesiz yataklar) ilave olarak halat makara çapının halat çapına oranına (D/d), halat tasarımına ve halatın yağlanmasına bağlıdır. Şimdiye kadar deneyler vasıtasıyla daha doğru sonuçlar elde edildiğinden, aşağıdaki değerler hesaplamalar için kabul edilmelidir: Kaymalı yataklar için Sürtünmesiz yataklar için
ηR ηR
= 0,96 = 0,98
Çizelge C.5’deki verimler yukarıdaki değerlere göre hesaplanır. Telafi makaraları durumunda verimin dikkate alınmasına gerek yoktur.
Çizelge C.5 Makara bloklarının verimi n ηF
kaymalı yatak ηF
sürtünmesiz yatak
2
3
4
5
6
7
8
0,98
0,96
0,94
0,92
0,91
0,89
0,87
0,99
0,98
0,97
0,96
0,95
0,94
0,93
9
10
11
12
13
14
0,85
0,84
0,82
0,81
0,79
0,78
0,92
0,91
0,91
0,90
0,89
0,88
57
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek D (Bilgi için) Hesaplama örneği – Tel halat tahrik sistemleri D.1 Madde 5.2.5.2’deki yük çevrim değerlerini ve Madde 5.4.6’daki çalışma hızlarını kullanarak, Madde 5.5.2 (tel halat tahrik sistemleri) için kullanılan katsayıları ve oranları belirlemek amacıyla kullanılan metot D.1.1 Genel Bu metot, yükleme ve yük dağılımı faktörleri durumunu YSİP’lar ile ilişkilendirmede problemler içeren ISO 4301-4’deki Mekanizmaların Grup Sınıflandırmasına tercih edilir fakat hareketli vinç standardları ISO 4308-2 (kullanım katsayıları) ve ISO 8087 (tambur ve kasnak boyutları) ile uygun sonuçlar verir.
D.1.2 Notlar a) 1) “Hafif kesintili hizmet” Madde 5.2.5.3.3’e göre çoğunlukla tam beyan yükünden daha az yükle çalışan ve kesintili olarak kullanılan büyük beyan yüklerine sahip geniş makinalar demektir. 2) “Ağır hizmet” Madde 5.2.5.3.3’e göre düzenli olarak kullan ılan ve düzenli olarak tam beyan yükünü taşıyan düşük beyan yüklerine sahip küçük makinalarla yapılan iş demektir. 3) “Orta hizmet” (bakınız Çizelge C.1), yük çevrimi esnasında yükün değişmesi nedeniyle uzantı yap ılar için en zor çalışma durumu olarak düşünülür. Ağır hizmet, yalnızca her yük çevriminin tamamı esnasında taşınan düşük beyan yüklerine (örneğin; bir kişi) sahip makinalardaki seviyeleme sistemlerine uygulanabilir. Bu YSİP’lara uygulanmaz fakat örnekte kullan ılan aynı tahrik grubunu verebilir. b) Mümkün olan en kötü durum alınmıştır, örneğin; en büyük yüksekliğe erişmek için rijit tek bir kolun bir yay boyunca hareket etmesi. Pratikte, bu hareket birden fazla kolun kullan ımıyla yapılacağı için, ortalama çalıırşma zamanı kolların sayısı ile bölünebilir ve teleskopik hareketlerin yüksek çalışma hızlarıyla daha da art ılabilir, c) Bu analizin amacı için, bir yük çevrimi erişim konumunda iş platformu yüklendiğinde başlar ve bir çalışma konumuna gittikten sonra erişim konumunda boşaltıldığında biter.
D.1.3 Ek C metodu özeti a) Tahrik grubunu belirlemek için (bakınız C.2 b) Çizelge C.1’deki bir yıla göre günlük ortalama çalışma zamanını saat olarak hesaplamak için bu standardda verilen yük çevrimleri say ısı ve çalışma hızları kullanılır, b) Bu tahrik grubu için Çizelge C.2’deki katsayıyı (c) C.1’deki eşitlikte kullanarak en düşük teorik halat çapı (dmin) hesaplanır d min = c ⋅ S
Burada S, halattaki hesaplanan çekme kuvvetidir. Bu, tel halat çapını hesaplamak için Ek C’deki işlemi tamamlar. Bununla birlikte, kullan ım katsayısı ISO 2408’deki Çizelge 5’den alınan ve gerekli olduğunda farklı tel dayanımları için düzeltilen kopma kuvveti değerleri halattaki hesaplanan çekme kuvvetli ile bölünerek hesaplanabilir: c) Tamburların ve makaraların çapı Eşitlik C.2 ile hesaplanır: Dmin
= h1•h2•dmin
Tahrik grubu için h 1 katsayısı Çizelge C.3’den alınır. h2 katsayısı, Çizelge C.4’ü kullanarak halatın en uygunsuz olarak gerilime maruz kaldığı kısmında değişen gerilmelerin toplam sayısı ile belirlenir.
58
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
D.1.4 Hesaplama örneği D.1.4.1 Genel Aşağıdaki örnek, işlemi açıklar ancak çizelgedeki katsayıların en küçük olması için yük değerleri, tel halat için tam olarak 9 mm’lik bir değeri verecek şekilde seçilmiştir.
D.1.4.2 Çalışma biçimi (tahrik grubu) (Madde C.2 ve Çizelge C.1) a) Birinci durum, hafif kesintili hizmet (TS EN 280):
10 yıl boyunca 40 000 yük çevrimi =
40 000 yük çevrimi/gün 365 x 10
= 10,96 yük çevrimi/gün
(D.1)
En kötü durum, 25 m’lik bir kolun (r) 0,4 m/s’de (v) 180 ° (toplamı 360°) boyunca hareket ettiği düşünülür (bakınız Şekil D.1) Bir yük çevrimi için çal ışma süresi π
⋅ 2r v
=
π
⋅ 2 ⋅ 25 ⋅ m ⋅ s
0,4 ⋅ m
(D.2)
= 393s
Bir yılla ilişkili olarak ortalama çalışma zamanı/günü (saat) eşitlikler D.1 ve D.2’den: ⇒ 10,96 x 393 s/gün = 1,12 h/gün
⇒ kategori V1 (bakınız Çizelge C.1)
Çizelge C.1, kategori V1 orta hizmet için 1Am tahrik grubunu verir.
Şekil D.1 - Durum 1
59
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
b) İkinci durum, ağır hizmet (TS EN 280):
10 yıl boyunca 100 000 yük çevrimi =
100 000 yük çevrimi/gün 365 x 10
= 27,4 yük çevrimi/gün
(D.3)
En kötü durum, 10 m’lik bir kolun (r) 0,4 m/s’de (v) 90° (180°) boyunca hareket ettiği düşünülür (Şekil D.2) Bir yük çevrimi için çal ışma süresi π
⋅r v
=
π
⋅ 10 ⋅ m ⋅ s
0,4 ⋅ m
(D.4)
= 78,5s
Bir yılla ilişkili olarak ortalama çalışma zamanı/günü (saat) eşitlikler D.3 ve D.4’den: ⇒ 78,5 x 27,4 s/gün = 0,6 h/gün
⇒ kategori V05 (Çizelge C.1)
Çizelge C.1, kategori V05 orta ağır hizmet için 1Am tahrik grubunu verir.
Şekil D.2 - İkinci durum 1Am tahrik grubu, bu standardla uyumlu olan bütün YS İP için uygun olarak benimsenmiştir.
D.1.4.3 En küçük halat çapının hesaplanması (Madde C.3) En küçük halat çap ı: d min = c ⋅ S
(D.5)
Burada S, Newton olarak halattaki hesaplanmış yüktür. 1Am tahrik grubu için burulmayan durumlarda Çizelge C.2 aşağıdakileri verir: 1570 N/mm22 halatlar için c = 0,090 1770 N/mm halatlar için c = 0,085 1960 N/mm2 halatlar için c = 0,085 S = 10 000 N ve c = 0,09 ve benzer şekilde S = 11 211 N ve c = 0,085 olması eşitlik D.5’e göre en küçük 9 mm’lik halat çap ını verir
60
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
D.1.4.4 Çalışma katsayıları ISO 2408 Çizelge 5’den 9 mm çapındaki tel halatlar için en küçük kopma kuvveti F01 = 47 300 N (lif özlü), F02 = 51 000 N (çelik özlü),
dur.
ISO 2408 Çizelge 5 (çekme değeri 1170 N/mm2)’e göre, 9 mm’lik halatlar için aşağıdaki çalışma katsayıları elde edilir (Çizelge D.1):
Çizelge D.1 Çalışma katsayıları Çekme değeri R0 N/mm2
Çalışma katsayıları
Eşitlik
Lif özlü
Çelik özlü
1770 (S = 11 211 N)
4,22
4,55
1570 (S = 10 000 N)
4,20
4,52
1960 (S = 11211 N)
4,67
5,04
F01, 02 S F01, 02 1570 ⋅ S 1770 F01, 02 1960 ⋅ S 1770
D.2 Halat tamburlarının, makaraların ve statik makaraların çaplarının hesaplanması Madde C.4’deki eşitliği kullanarak Dmin
= h1•h2•dmin
(D.6)
1Am tahrik grubu için h1 katsayıları Çizelge C.3’den alınır. h2 katsayısı, Çizelge C.4’ü kullanarak halatın en uygunsuz olarak gerilime maruz kaldığı kısmında değişen gerilmelerin, ω, toplam sayısı, ωt, ile belirlenir. Şekil D.3 ve Çizelge D.3 h 2 değerinin YSİP’ için normal olarak 1 olduğunu gösterir. Bu şartlarda Dmin/dmin
= h1 • h2
ve YSİP’ı için aşağıdaki oran elde edilir (Çizelge D.2):
Çizelge D.2 - Dmin/dmin oranı Tanımlama
ωt
5 Halat tamburu 6–9 ≥10 ≤5 ı ı ı α ° Makara 6–9 neden olur> 5 ayn yönde k vr lmaya ≥10 ≤5 Makara α > 5° ters yönde kıvrılmaya 6–9 neden olur ≥10 ≤5 Makara α ≤ 5° herhangi bir yönde kıvrılmaya neden olur ve telafi makarası (örneğin; halat ucu bağlantısı) 6 – 9 ≥10 ≤
h2 1 1 1 1 1,12 1,25 1 1,12 1,25 1 1 1
h1 16 16 16 18 18 18 18 18 18 14 14 14
Dmin/dmin 16 16 16 18 20,16 22,5 18 20,16 22,5 14 14 14
61
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
Açıklama: 1 Çift halat tamburu 2 Halat makarası (ters yönde kıvrılma) 3 Halat makarası (aynı yönde kıvrılma)
TS EN 280 + A2/Mart 2011
4 Halat makarası (aynı yönde kıvrılma) 5 Halat ucu bağlantısı
Şekil D.3 - Uzantı kolu çekilmiş/uzatılmış; makara ve tambur çaplar ının belirlenmesi için münferit tel halatlardaki değişen eğilme gerilmelerinin,ω, sayısının belirlenmesi
Çizelge D.3 Halat A1 A2 B C
62
Değişen eğilme gerilmelerinin sayısı 1 2 1+4=5 2
h2 1 1 1 1
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek E (Bilgi için) Hesaplama örneği – “s” faktörü, engel deneyi
Şekil E.1 YSİP engel önünde
Şekil E.2 YSİP engelde
Açıklama: m: YSİP’unun kütlesi (kg), v : hız (0,7 m/s) A: devrilme ekseni a)
YSİP’unun kinetik enerjisi Ekin =
m
2
v2 =
m
2
⋅ 0,7 2 m 2 s − 2
2 −2 = m ⋅ 0,245m s (yani z = 0,0245)
= m⋅
( = m⋅( = m⋅
s2 + a2 − s
42 + a 2 − s 2
2
)
)
4 + 0,7 − 4 m 2 −2
= m ⋅ 0,6m s
Şekil E.3 Potansiyel enerji
63
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
b)
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Devrilme için gerekli potansiyel enerji E pot = m ⋅ x = m ⋅ ( y − s )
Sonuç: Ekin < Epot, yani devrilme olmaz
64
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek ZA (Bilgi için) Bu standard ve AB Direktifi 98/79/EC ile tadil edilen AB Direktifi 98/37/EC’nin Temel Gerekleri arasındaki ilişki Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen talimatlara göre makina konusunda 98/79/EC Direktifi ile tadil edilen 98/37/EC*) Yeni Yaklaşım Direktifi’nin Temel Gereklerine uyumu sağlamak için hazırlanmıştır. ı ı ığı Bu direktifstandard kapsam nda Avrupa Topluluklar Gazetesinde bir kez yer maddeleri ald nda ve en standard, az bir üyeyukardaki ülkede ulusal olarak yay ımland ığında,Resmi bu standard ın kurala uygun ile uyumu, bu standardın kapsam sınırları içinde, bu Direktif ve ilgili EFTA düzenlemelerinin ilgili esas kurallar ı ile uyumunu varsayar.
Uyarı: Diğer kurallar ve diğer Avrupa Birliği Direktifleri, bu standard kapsamına giren mamul/mamullere uygulanabilir.
*)
TSE Notu: Bu direktif, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından “98/37/AT sayılı Makina Emniyeti Yönetmeliği” adı altında yayınlanmıştır. 65
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Ek ZB (Bilgi için) Bu standard ve AB Direktifi 2006/42/EC’nin Temel Gerekleri arasındaki ilişki Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN‘e verilen talimatlara göre makina konusunda 2006/42/EC*) Yeni Yaklaşım Direktifi’nin Temel Gereklerine uyumu sağlamak için hazırlanmıştır. ı Bu direktifstandard kapsam ında Avrupa Topluluklar Resmi Gazetesinde bir kez yer aldığında ve en standard, az bir üyeyukardaki ülkede ulusal olarak yay ımland ığında, bu standardın kurala uygun maddeleri ile uyumu, bu standardın kapsam sınırları içinde, bu Direktif ve ilgili EFTA düzenlemelerinin ilgili esas kurallar ı ile uyumunu varsayar.
Uyarı: Diğer kurallar ve diğer Avrupa Birliği Direktifleri, bu standard kapsamına giren mamul/mamullere uygulanabilir.
*)
66
TSE Notu: Bu Direktif, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl ığı tarafından 98/37/AT sayılı Yönetmeliği revize eden “2006/42/AT sayılı Makina Emniyeti Yönetmeliği” adı altında yayınlanmıştır.
ICS 53.020.99
TÜRK STANDARDI
TS EN 280 + A2/Mart 2011
Kaynaklar [1]
EN 81-8:1998
Safety rules for the construction and installation of lifts – Part 1: Electric lifts
[2]
EN 81-2:1998
Safety rules for the construction and installation of lifts – Part 1: Hydraulic lifts
[3]
EN 528:1996
Rail dependent storage and retrieval equipment – Safety
[4]
EN 1495:1997
Lifting platforms – Mast climbing work platforms
[5]
EN 1570:1998
Safety requirements for lifting tables
[6]
EN 1726-2:1999 Safety of industrial trucks – Self-propelled trucks up to and including 10000 kg capacity and tractors with a draw-bar pull up to and including 20000 N – Part 2: Additional requirements for trucks with elevating operator position and trucks specifically designed to travel with elevated loads
[7]
EN 1756-1:1994 Tail lifts – Platform lifts for mounting on wheeled vehicles – Safety requirements – Part 1: Tail lifts for goods
[8]
EN 1756-2:1997 Tail lifts – Platform lifts for mounting on wheeled vehicles – Safety requirements – Part 2: Tail lifts for passengers
[9]
prEN 1777:1994 Hydraulic platforms (HPs) for fire services – Safety requirements and testing
[10]
EN 1808:1999
Suspended access equipment
[11]
prEN 1915-1:1995, Aircraft ground support equipment – General requirements – Part 1: Basic safety requirements
[12]
prEN 1915-2:1995, Aircraft ground support equipment – General requirements – Part 2: Stability and strength requirements, calculations and test methods
[13]
prEN 12159:1995, Builders hoists for persons and materials with vertically guided cages
[14]
ISO 2408
Steel wire ropes for general purposes – Characteristics
[15]
ISO 4301-4
Cranes and related equipment – Classification – Part 4: Jib cranes
[16]
ISO 4308-2
Cranes and lifting appliances – Selection of wire ropes – Part 2: Mobile cranes – Coefficient of utilisation
[17]
ISO 8087
Mobile cranes – Drum and sheave sizes
67
