SENZIBILITET
Osnove senzibiliteta čini draženje perifernih receptora ili slobodnih nervnih završetaka,prenošenje impulsa perifernih receptora ili slbodnih nervnih završetaka,prenošenje impulsa perifernim nervnim vlaknima, cerebrospinalnim putevima do viših centara gdje se prepoznavanje nadražaja i vrši. Postoje razli čite podjele senzibiliteta, ali se najviše koristi Sherringtonova podjela na: - eksteroceptivni - koji prima impulse sa površine tijela, iz kože, sluznice i to za dodir, bol i temperaturu - proprioceptivni - koji prima impulse iz dubljih tkiva, obavještava o me đusobnom položaju dijelova tijela, orijentaciji tijela u prostoru,osje ćaju vibracija, prritisku i bolu iz dubljih tkiva; - interoceptivni (visceralni) – koji prenosi senzacije iz unutrašnjih organa. Svakodnevno u klini čkom radu koriste se termini površni, duboki i visceralni senzibilitet . Svi senzitivni putevi ulaze u ki čmenu moždinu kroz zadnje korijenove. Senzibilitet za bol se ispituje tako što odre đeni dio tijela bolesnika, koji zatvori o či, dodirujemo dodirujemo oštrim, a zatim zatupljenim predmetom. Pri tome tražimo od bolesnika razlikuje ta dva dodira, kaže šta je osjetio i kojom ja činom. Poreme ćaji su: analgesia, hypalgesia i hyperalgesia. Senzibilitet za temperaturu se pomo ću dvije epruvete napunjene vodom i to jedna temperature od 5 do 10°C, a druga oko 40°C. Zdrava osoba u stanju je da uo či razlike od 2° do 5°C. Poreme ćaji su: thermanesthesia, thermhypaestesia i termhyperaestesia. Osjećaj dodira nastaje draženjem Meissnerovih, Merkelovih i Paccinijevih korpuskula i slobodnih nervnih završetaka. Senzibilitet za dodir se ispituje tkao što sa malo vate dodirujemo odgovaraju ći dio tijela. Poreme ćaji su: anaesthesia, hypaesthesia i hyperaesthesia. Duboki senzibilitet Probe prst-nos i peta-koljeno, ako se izvode sa zatvorenim o čima, služe za ispitivanje dubokog senzibiliteta. Ako je ošte ćen duboki senzibilitet do ći će do promašivanja. Ispitivanje Rombergove probe vrši se tako što tražimo od piacijenta da zatvorenih o čiju i ispruženih ruku,sastavljenih stopala pokuša da stoji. Kada postoji ošte ćenje dubokog senzibiliteta, bolensik ne će moći da stoji astasia i njiše se ili pada,dok sa otvorenim očima koriguje i stabilizuje svoj položaj. Vibracioni senzibilitet pallesthesia ispituje se uz pomo ć vibracione viljuške. Trepere ća viljuška se stavlja na kost na mjestima gdje je pokrivena samo kožom. Duboki bol se ispituje pritiskom na tetive, miši će i druga duboka tkiva. Neosjetljivost npr. Ahilove tetive na stezanje je Abadijev znak koji se javlja kod tabesa.
Osjetne informacije služe za opažanje položaja, regulaciju motorike, a uti ču na vegetativnu inervaciju. Krajni ogranci ćelija na kojima se nalaze receptori istog tipa, dendriti i aksoni čine osjetnu jedinicu.
SUBJEKTIVNI ISPADI SENZIBILITETA Ovdje spadaju parastezije i bolovi, a ne mogu se objektivizirati ispitivanjem. Parastezije – poremećaji iritativne naravi, kao mravinjanje, pe čenje, žarenje, osje ćaj drvenosti. Smetnje su ograni čene na podru č je inervacije jednog nerva. Bolovi – ovi simptomi imaju izuzetnu važnosti. Ima ih više tipova:
Neuralgi čni bolovi – nastaje kao posljedica ošte ćenja perifernih nerava, stražnjih korijenova ili pleksusa. Pacijent ovu vrstu opisuje kao pe čenje ili paljenje. Ograni čeno je na inervaciono podru č je oštećenog nerva. Mogu nastati spontano ili na provokaciju, kao što su istezanje ili pritisak. Naj češći uzrok bola je mehani čka lezija. Nekada uz njih idu i objektivni ispadi senzibiliteta, hiperestezije ili hiperalgezije. Lanciniraju ći bolovi – lokalizovana na udovima ili trupu. Sre ću se kod tabesa i to kao prvi simptom. Kauzalgija – To je tupa žare ća bol, slabo ograni čena, javlja se u napadima. Često kod povrede nerava ili stražnjih snopova, ali i talamusa. Lokalizacija naj češće u područ ju nervus medianusa na ruci i nervus tibialisa na nozi. Fantomska bol – ova bol javlja se kod amputiraca uz osje ćaj da ga boli taj amputirani dio uda. Bol se objašnjava činjenicom da su aferentni putevi o čuvani, pa iz bataljka viši kortikalni centri dobivaju informacije. Hiperpatija – Ovaj bol nastaje kao posljedica parcijalne lezije perifernog nerva spinotalami čkih puteva. U zahva ćenom podru č ju postoji taktilna hiperestezija, pa najmanji podražaj izaziva neugodni osjet u vidu paljenja. Centralna bol – Uzrok nastanka je lezija u višim nivoima nervnog sistema. Tipi čni oblik je talamusni bol koji se sreće na strani suprotnoj od lezije u talamusu. Taktilna draž se doživljava kao neugodna jaka bol. Psihogena bol – Tu se u pravilu ne radi o bolovima, nego o drugim manifestacijama. Kao neugodni osje ćaj vručine, stezanja i sl. Obi čno se javlja kod neuroti čara,a rjeđe kod psihopata.
KLINIČKI SINDROMI LEZIJE SENZIBILITETA Periferni sindrom – je posljedica lezije nerva. U sindrom spadaju objektivni i subjektivni poreme ćaji senzibiliteta. O čuvan je duboki senzibilitet Radikularni sindrom – Ispadi kao posljedice lezije radiksa. Postoji potpun ili djelomičan ispad senzibiliteta po radikularnoj distribuciji. Medularni sindrom – Posljedica potpunih ili djelimi čnih lezija stražnjih snopova medule spinalis. Lokalizacija ispada je često neprecizna.
Dejerinov sindrom – Posljedica lezije spinotalami čkih puteva. Brown – Sequardov tip – kao posljedica hemisekcije medule spinalis kao npr kod ozljeda nožem: Na strani lezije postoji ispad dubokog senzibiliteta i uska hiperesteti čna i anesteti čna zona. Paraplegi čni tip – kod potpunog presjeka medule spinalis. Postoji kompletan ispad senzibiliteta ispod mjesta lezije uz spasti čku paraplegiju nogu. Cerebralni sindromi – nastaju kao posljedica lezije pojedina čnih struktura iznad moždanog stabla.
Talami čki sindrom – postoje smetnje osjeta, dubokog, obi čno očuvan osjet za lice. Sindrom kapsule interne – postoji ispad na kontralateralnoj strani. Psihofeni senzitivni sindrom – kompletna anestezija za sve kvalitete osjeta. Ispadi su najčešće u vidu rukavica ili čarapa. Nema vazomotornih ili trofi čkih ispada. U medijalnoj liniji nema postepenog prelaza, nego ima jasna granica izme đu zdravog i bolesnog.
