PortsiaVoces

ΑΝΤΟΝΙΟ ΠΟΡΤΣΙΑ

Φ Ω Ν Ε Σ

Μετάφραση: Βασίλης Λαλιώτης

ΑΘΗΝΑ 2004

Η ΦΑΝΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΟΝΙΟ ΠΟΡΤΣΙΑ Ο Αντόνιο Πόρτσια υπήρξε συγγραφέας στο βαθμό που συγκέντρωσε και τύπωσε κάτω από το όνομα Φωνές τις ακαθορίστου είδους φράσεις του. Δεν υπήρξε συγγραφέας αν με αυτό τον όρο εννοούμε κάποιον που φροντίζει για τη διάδοση του έργου του. Παρότι κατέθεσε τα βιβλία που τύπωσε σε μιαν αλυσίδα από λαϊκές βιβλιοθήκες της Αργεντινής, αυτό το έκανε μάλλον για να αδειάσει το χώρο από το ατελιέ των φίλων του ζωγράφων όπου τα είχε αποθηκεύσει. Και η φήμη που τον ακολούθησε μετά τον άφησε ανεπηρέαστο, εκτός από μερικούς φίλους και συνομιλητές που του προσέφερε. Από μια πανουργία της ιστορίας, λες και η εποχή τον χρειαζόταν, μέσα από συναρπαστικές συμπτώσεις, το έργο του έγινε γνωστό και πέρασε ισότιμα στην παγκόσμια ιστορία του αποσπάσματος, δίπλα στα έργα όλων των συγγραφέων που το καλλιέργησαν. Η περίπτωσή του, αληθινός χλευασμός στα ήθη της διάδοσης των λογοτεχνικών έργων στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού, όπου έξω από την προπαγάνδα προσπαθούν να μας πείσουν ότι δεν υπάρχει τίποτα, θυμίζει εκείνη τη ρήση του Γεροντικού που λέει: Κάνε τη δουλειά σου και αν θέλει ο Θεός θα σε φανερώσει. Έτσι συνέβη και γι αυτό μπορούμε να μιλάμε για τη φανέρωση του Αντόνιο Πόρτσια. Οι εκδόσεις του έργου του γρήγορα εξαντλούνται. Οι Φωνές διακινούνται ακόμα και σε φωτοτυπίες και το όνομα του συγγραφέα χάνεται. Σε φυλακές, στα γράμματα των μελλοθανάτων, στις επιστολές των κατατρεγμένων όπου γης, στα λόγια των διανοουμένων της Ευρώπης και της Αμερικής, που δηλώνουν ότι θα άλλαζαν όλο το έργο τους για ένα απόσπασμά του, στις εκρήξεις των εφήβων για ένα πιο δίκαιο κόσμο, στα υπόγεια και τα ανώγεια του κόσμου, σε λαϊκές καρτ-ποστάλ, σε νυχτερινές εκπομπές ραδιοφώνου, στο Άγιο Όρος, στο διαδίκτυο. Τι ήταν λοιπόν αυτός ο άνθρωπος, που πέρασε ανάμεσά μας και εξακολουθεί να μιλάει στις ψυχές μας; Ας πάρουμε τα πράγματα με κάποια σειρά :

Ο βίος και το έργο Ο Αντόνιο Πόρτσια γεννήθηκε στο χωριό Κονφλέντι, της επαρχίας Κατανζάρο στην Καλαβρία της Ιταλίας, στις 13 Νοεμβρίου του 1885. (Κατά άλλη μαρτυρία στις 28 Νοεμβρίου). Και από τα 17 του ως το θάνατό του έζησε στην Αργεντινή. Δεκαετίες αργότερα ο ίδιος διηγόταν πως ο πατέρας του, Φρανθίσκο Πόρτσια, ήταν ιερέας και πως εγκατέλειψε την ιεροσύνη για να παντρευτεί μιαν από τις ενορίτισσες, την Ρόζα Βέσκιο. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή οι μετακινήσεις της οικογένειας ήταν αναγκαίες αφού ένας αποστάτης δεν μπορούσε να μείνει πολύ καιρό σε ένα σταθερό τόπο. Σε διαφορετικές κατοπινές συνεντεύξεις αρκετοί από τους συγγενείς του βεβαίωσαν πως ο Φρανθίσκο Πόρτσια, παρότι είχε λάβει θρησκευτική εκπαίδευση, ποτέ δεν έγινε ιερέας. Βεβαιώνουν πως ήταν ξυλέμπορος και γι αυτό πήγε με την οικογένειά του, τρία κορίτσια και τέσσερα αγόρια, στο Αβελίνο, όπου ο Αντόνιο πέρασε τα παιδικά του χρόνια και μέρος της εφηβείας του. «Μάλλον την εφεύρε», δηλώνει ένας φίλος του, ο συγγραφέας Χουλιάν Πολίτο. «Δεν πιστεύω πως η ιστορική αλήθεια είχε μεγάλη σημασία γι αυτόν. Σε κάθε περίπτωση η ιστορία είναι όμορφη. Ο Πόρτσια την διηγούνταν έτσι, και επομένως έτσι θα ήταν». Ο πατέρας του πεθαίνει γύρω στο 1900 και ο πατρικός ρόλος πέφτει πάνω στο μεγαλύτερο από τ’ αγόρια, τον Αντόνιο, που αφήνει το σχολείο κι αρχίζει να δουλεύει σκληρά. Λίγο καιρό μετά η μητέρα αποφασίζει να μεταναστεύσει στην Αργεντινή με έξι από τα εφτά παιδιά της. Ήταν εποχή που η Αργεντινή δεχόταν ευχαρίστως μετανάστες γιατί είχε ανάγκη από εργατικά χέρια, κι από την άλλη η Ιταλία αντιμετώπιζε μεγάλη οικονομική κρίση. Στη Νάπολη επιβιβάζονται στο βαπόρι «Βουλγαρία», με γερμανική σημαία, που μετά από μακρύ ταξίδι τους κατεβάζει στο Μπουένος Άιρες. Είναι το 1902 και ο Πόρτσια, σύμφωνος προς τις οικογενειακές υποχρεώσεις, δουλεύει σε διάφορες χειρωνακτικές εργασίες ( ξυλουργός, καλαθοπλέκτης, πονταδόρος στο λιμάνι) μια εποχή που είναι κοινά τα μεροκάματα δεκατεσσάρων ωρών η και περισσότερο. Τον ίδιο καιρό δείχνει το κοινωνικό του ενδιαφέρον συμμετέχοντας σε μια συνδικαλιστική οργάνωση εργατών και φτάνει να συνεργαστεί σε μια αριστερή έκδοση που λεγόταν La Fragua (1938- 39), όπου εμφανίζονται για πρώτη φορά τα αποσπάσματα ή οι προτάσεις που χαρακτηρίζουν την καθημερινή του κουβέντα και που αποφασίζει να

2

ονομάσει Φωνές. Ο Χουλιάν Πολίτο προσθέτει: «Ιδεολογικά και τουλάχιστον στα νιάτα του υπήρξε αναρχικός. Μετά στράφηκε στο Σοσιαλισμό. Με ομάδες αυτής της τάσης ήταν συνδεδεμένος στη συνοικία της Λα Μπόκα. Αλλά τελικά έφτασε σε ένα είδος πανθεισμού. Πίστευε στην ενότητα των πάντων». Σε μια από τις μετρημένες στα δάχτυλα συνεντεύξεις του και σε μια από τις πολύ σπάνιες στιγμές που μίλησε για την καταγωγή των Φωνών, αναφέρθηκε σε δύο θεμελιώδη κείμενα: « Ο πατέρας μου πέθανε όταν εγώ ήμουν παιδί. Ήταν πενήντα χρονών. Γι αυτό λέω: Ο πατέρας μου, φεύγοντας, χάρισε μισό αιώνα στην παιδική μου ηλικία. Δούλεψα πολύ, ήμουν ο μεγαλύτερος από πολλά αδέλφια. Η μητέρα μου με θαύμαζε. Αλλά το καλό μου έκανε ένα απέραντο κακό. Υπέφερα πολύ εξ αιτίας της. Γι αυτό έγραψα: Την άλλη φορά δεν θα ήθελα τίποτα. Ούτε μια μητέρα δεν θα ήθελα άλλη φορά. Αρχικά, η οικογένεια κατοικεί σε ένα σπίτι στη συνοικία του Μπαρράκας. Αργότερα, γύρω στα 1918, αποκτάει άλλη, μεγαλύτερη, στο Σαν Τέλμο. Αυτή τη στιγμή καλοτυχίας, ο Αντόνιο και ο αδελφός του Νικολάς αγοράζουν ένα τυπογραφείο στην οδό Μπολιβάρ, όπου ο πρώτος κάνει τις πιο ταπεινές εργασίες. Εκεί γύρω στο 1936 ο συγγραφέας των Φωνών επιλέγει (ή τον επιλέγει) η μοναξιά. Όταν τα αδέλφια του στέκονται στα πόδια τους και κάνουν δικές τους οικογένειες, αφήνει το τυπογραφείο, αγοράζει ένα σπίτι στην οδό Σαν Ισίδρο της συνοικίας Σααβέδρα και τo γεμίζει με γλάστρες με λουλούδια και καρποφόρα δέντρα. Για κάποιο καιρό τον συντροφεύουν αρκετά από τα ανίψια και τις ανιψιές του. Μια από αυτές, η Νέλιδα Ορσινόλι, θυμάται: «Ζήσαμε αρκετά χρόνια μαζί. Ο θείος είχε ήδη αρχίσει να γράφει τις Φωνές. Κάθε Φωνή του έπαιρνε πολύ καιρό, σαν να ήταν το αποτέλεσμα μιας επεξεργασίας πολύ φροντισμένης και πολύ αργής». Από την αρχή της μοναχικής ζωής του, ο Πόρτσια συχνάζει στη συνοικία του Μπουένος Άιρες Λα Μπόκα, όπου ζουν οι ιταλοί μετανάστες. Ο ποιητής Ρομπέρτο Χουαρρός, που ήταν φίλος του Πόρτσια τα τελευταία του χρόνια, ανασυνθέτει μια στιγμή όπου οι δυο τους συναντώνται στους δρόμους της Λα Μπόκα¨ Εκείνη ήταν η συνοικία που προτιμούσε, μια από τις πιο ταπεινές του Μπουένος Άιρες, με τα μικρά και πολύχρωμα σπίτια της, την ατμόσφαιρά της των μεταναστών, το γειτόνεμα με αυτή τη σκοτεινή πηγή νερού που είναι ο Ριατσοέλο, τις σειρήνες από τα πλοία, τα παλιά μπαρ όπου οι ναυτικοί και οι εργάτες του λιμανιού μαζεύονται για να ξεχάσουν ή να θυμηθούν ποιος ξέρει τι πράγματα, πίνοντας και ακούγοντας ταγκό. Εκείνος γύριζε από μια επίσκεψη στο νοσοκομείο σε μια γυναίκα που είχε αγαπήσει πολύ και που τώρα κειτόταν γριά, εγκαταλειμμένη και άρρωστη. Μου επανέλαβε τη φράση με την οποία προσπάθησε να την παρηγορήσει: Να είσαι συντροφιά να μην είσαι με κάποιον, αλλά να είσαι σε κάποιον. Ένιωσα ξαφνικά, όπως πολλές φορές άλλοτε δίπλα του, πως η σοφία δεν είχε πεθάνει τελείως και πως σε κείνο τον ξεχασμένο δρόμο του Μπουένος Άιρες απόμενε κάτι από τη μυστική δύναμη που συνέχει ακόμα τον κόσμο. Σ’ αυτή τη συνοικία ο Πόρτσια κάνει φιλίες με μια ομάδα από αναρχικούς ζωγράφους και γλύπτες. Το 1940 ιδρύει μαζί τους την εταιρία τέχνης και γραμμάτων Impulso, της οποίας με το πέρασμα του χρόνου γίνεται πρόεδρος. Αρκετοί από αυτούς τους φίλους τον προτρέπουν να συγκεντρώσει σε βιβλίο αυτούς τους αφορισμούς με τους οποίους εκφράζεται και που φορές γράφει σε σκόρπια φύλα χαρτιού. Μετά από αρχικές αμφιβολίες, ο Πόρτσια τελικά πείστηκε. Διαλέγει για τίτλο αυτόν με τον οποίο τις είχε βαφτίσει στο περιοδικό La Fragua: Φωνές. Είμαστε στο 1943, ο Πόρτσια είναι 57 χρονών και η έκδοση των χιλίων αντιτύπων περνά σχεδόν απαρατήρητη. Ο Ρομπέρτο Χουαρρός μιλάει γι αυτόν τον καιρό: Όταν ο Πόρτσια παίρνει τα πακέτα από το τυπογραφείο δεν ξέρει που να τα φυλάξει ( το σπίτι του είναι μικρό και απροστάτευτο). Τότε ζητάει άδεια από τους καλλιτέχνες του Impulso για να αφήσει εκεί τα βιβλία που δεν ξέρει τι να τα κάνει. Έτσι, πέρασαν ένας δύο, τρεις μήνες, και τα πακέτα έμεναν ανέγκιχτα, παραπεταμένα. Έφτασε μια στιγμή όπου οι ζωγράφοι άρχισαν να ενοχλούνται και του είπαν: «Πότε θα τα πάρεις από εδώ; Μας εμποδίζουν, θέλουμε το χώρο». Ο Πόρτσια που ήταν ένα ον απίστευτο, σκέφτηκε που θα μπορούσε να αφήσει αυτό τον μπόγο. Κάποιος τον ειδοποιεί για την ύπαρξη μιας «Εταιρίας Προστασίας των Λαϊκών Βιβλιοθηκών», που διευθύνει μια σειρά από βιβλιοθήκες σπαρμένες σε όλη τη χώρα. Προσφέρει λοιπόν σε αυτό τον οργανισμό τα αντίτυπα, που στέλνονται σε κάθε μια από τις ταπεινές βιβλιοθήκες σε όλη την Αργεντινή. Παράξενο ξεκίνημα: Ο Πόρτσια είναι ένας άγνωστος, αλλά από την πρώτη εκδοτική του απόπειρα το έργο του κοιμάται σε αυτές της βιβλιοθήκες που καλύπτουν τη χώρα. Με αυτή τη σιωπηλή πράξη αρχίζει να πλέκεται η ιστορία: η τύχη διασπείρει σε όλη την έκταση της Αργεντινής τη σήμερα μυθική έκδοση του συγγραφέα. Στις μικρές λαϊκές βιβλιοθήκες της επαρχίας της Αργεντινής, οι αναγνώστες προσεκτικοί παίρνουν αυτό το πέραν, αρχικά με έκπληξη, μετά με σεβασμό. Πολλοί αντιγράφουν με το χέρι τις Φωνές κι αρχίζουν να τις κυκλοφορούν. Οι μυστικές απηχήσεις της πρώτης έκδοσης κάνουν τον Πόρτσια να τυπώσει μια δεύτερη το 1948, κάτω από το σήμα του Impulso πάλι και με το υλικό που είχε συγκεντρωθεί αυτά τα πέντε χρόνια.

3

Αυτή τη φορά το βιβλίο φτάνει στα χέρια του Γάλλου ποιητή και κριτικού Roger Caillois, που κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται στην Αργεντινή δουλεύοντας στη σύνταξη του φημισμένου περιοδικού Sur, που διευθύνει η Βικτόρια Οκάμπο. Χρόνια μετά, ο Caillois διηγείται στο Ρομπέρτο Χουαρρός: « Βρήκα το έργο του Πόρτσια στο Μπουένος Άιρες όταν επέλεγα τα βιβλία που μας έστελναν οι συγγραφείς για να τα σχολιάσουμε στο Sur. Βέβαια, έστελναν τόσοι που εγώ τα κοιτούσα επιφανειακά για να διαλέξω εκείνα που άξιζαν σχολιασμό. Ξαφνικά βλέπω ένα βιβλίο πολύ ταπεινό, και δεν ξέρω ποια δύναμη με έκανε να σταματήσω και ν΄ αρχίσω να το εξετάζω. Δεν ήθελα να το πιστέψω, αλλά δεν μπόρεσα να σταματήσω μέχρι να τελειώσω την ανάγνωση. Μετά δοκίμασα να βρω ποιος ήταν ο συγγραφέας. Κανείς δεν τον ήξερε, αλλά τον συνάντησα. Και είπε στον Πόρτσια: «Για αυτές τις γραμμές εγώ θα άλλαζα όλα όσα έχω γράψει». Ο Caillois προσκαλεί τον Πόρτσια να δημοσιεύσει στο Sur, όπου είναι συχνές οι συνεργασίες των πιο σημαντικών συγγραφέων της ισπανικής γλώσσας, όπως και οι μεταφράσεις πρώτης γραμμής. Αλλά ο Caillois επιστρέφει στη Γαλλία κι όταν ο Πόρτσια δίνει τα πρωτότυπα στο Sur συμβαίνει μια χαρακτηριστική εξέλιξη: « Περνάει κάποιος καιρός, διηγείται ο Χουαρρός, και εκείνος που ήταν ανίκανος να προβληθεί, πηγαίνει στη σύνταξη του περιοδικού και ρωτάει αν θα δημοσιευτούν ή όχι. «Ναι», του απαντούν, «αλλά είχαν κάποια προβλήματα. Δηλαδή, πράγματα της γραμματικής». Αυτοί που κάνουν από τη γραφή μια δουλειά πάνω κάτω μηχανική, βασισμένοι σε κάποιους κανόνες επίσης μηχανικούς, δεν μπορούν να καταλάβουν μιαν έκφραση που δεν συμφωνεί με αυτά τα κλειστά μοντέλα. Οι συντάκτες του περιοδικού έβλεπαν «ελαττώματα» στα εκτός πεπατημένης κείμενά του, και του διόρθωσαν μερικά. Εκείνος άκουσε, δεν είπε τίποτα, δεν παραπονέθηκε, δεν διαφώνησε. Το μόνο που έκανε ήταν να τους ζητήσει τα πρωτότυπα κι έφυγε. Ήταν ένα ον με παραδειγματική ταπεινοφροσύνη, αλλά την ίδια στιγμή με εκείνο το πράγμα το ακαταμάχητο, το αμετάτρεπτο, που μας κάνει να σκεφτόμαστε τα κεντρικά δέντρα, εκείνα στα οποία φαίνεται να στηρίζεται όλο το δάσος». Εν τω μεταξύ, στη Γαλλία ο Caillois μεταφράζει τις φωνές και περιλαμβάνει μερικές από αυτές στο ετήσιο νούμερο του Dits ( έκδοση του Γκαλλιμάρ) και στο παρισινό περιοδικό Le Licorne. Αργότερα τις δημοσιεύει σε μια πλακέτα της σειράς G.L.M. ( Voix, Paris, 1949). Η ανάγνωση αυτής της μετάφρασης ξυπνάει τον θαυμασμό του Χένρι Μίλλερ, που περιλαμβάνει τον Πόρτσια ανάμεσα στα εκατό βιβλία μιας ιδανικής βιβλιοθήκης, σε ένα ερωτηματολόγιο του Ραιημόν Κενώ, και κάνει τον Αντρέ Μπρετόν να δηλώσει: « Η πιο όλκιμη σκέψη στη ισπανική έκφραση είναι, για μένα, αυτή του Αντόνιο Πόρτσια, του Αργεντίνου». Ο Χοσέ Λουίς Λανούσα, μέλος τότε του Impulso, διηγείται: Ο Πόρτσια, ανεξάρτητος μυστικός, είδε το όνομά του στη βιτρίνα ενός κεντρικού βιβλιοπωλείου. Εκεί δεν είχαν δεχθεί το βιβλίο του στα ισπανικά, ούτε επί παρακαταθήκη. Αλλά τώρα το βιβλίο ονομαζόταν Voix και είχε εκδοθεί στο Παρίσι. Ο Πόρτσια μπήκε και αγόρασε ένα αντίτυπο. Ήταν πολύ πιο ακριβό από το ισπανικό, αλλά ο υπάλληλος του το συνέστησε διαχυτικά. Ίσως ένας άλλος που δεν θα ήταν αυτός, θα είχε αγανακτήσει από την αλλαγή της συμπεριφοράς απέναντι στο έργο του. Αλλά όχι. Μπορεί να σκέφτηκε, με το φαρδύ του χαμόγελο κατανόησης μια από τις φωνές του: «Είμαι τόσο λίγο σε μένα, που αυτό που κάνουν από μένα, σχεδόν δεν με ενδιαφέρει.» Στο Παρίσι το Γαλλικό Κλαμπ του Βιβλίου προτείνει τον Πόρτσια το 1949 για το Διεθνές Βραβείο Ξένων Συγγραφέων, αλλά δεν το παίρνει με τη δικαιολογία πως « η ανύψωση του κειμένου θα λειτουργήσει εναντίον της διάδοσής του σε περισσότερο ευρείς κύκλους». Σε ένα είδος επανόρθωσης, ο Πόρτσια καλείται να επισκεφθεί τη Γαλλία και να συζητήσει με τους Υπερρεαλιστές. Αλλά ο συγγραφέας των Φωνών θα αρνηθεί ταπεινά την πρόταση, απαντώντας με μία από τις ανείπωτες φράσεις του: Οι αποστάσεις δεν έκαναν τίποτα. Όλα είναι εδώ. Εκείνο το υπερατλαντικό ταξίδι που έκανε στα 17 του θα ήταν το μοναδικό στη ζωή του Πόρτσια. Ο ποιητής ποτέ δεν θα ταξιδέψει μακρύτερα από τις επαρχίες της Αργεντινής. Η φήμη της γαλλικής έκδοσης έδωσε αφορμή να φτάσουν οι Φωνές τελικά στο περιοδικό Sur, και ο Πόρτσια, παρά το γεγονός ότι ζούσε από μια σχεδόν συμβολική σύνταξη, ζήτησε από τη Βικτόρια Οκάμπο τα δικαιώματα να δοθούν σε κάποιον αναγκεμένο ποιητή. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 επανέρχεται η οικονομική στενότης και ο Πόρτσια πουλάει το σπίτι του στο Σαν Ισίδρο και πιάνει άλλο στην οδό Μαλαβέρ της συνοικίας Ολίβος. Θα κατοικήσει σ’ αυτήν μέχρι το θάνατό του το 1968. Με χαρακτηριστικό του μια καλοσύνη χωρίς όρια, κανείς δεν τον άκουσε μα μιλάει άσχημα για κανέναν. Δεχόταν στο σπίτι του αρκετούς φίλους, κάποιοι από αυτούς ζωγράφοι, άλλοι συγγραφείς. Ο Πόρτσια ήταν ένας ερωτευμένος με την τέχνη και είχε και μεγάλη αγάπη για τη φύση. Του άρεσε πολύ να διατηρεί τέλειο τον κήπο του και ένιωθε καλοσύνη για τα τριαντάφυλλα. Ήταν ντροπαλός και πολύ επιφυλακτικός, κατά τις διηγήσεις κάποιων φίλων του. Ποτέ δεν παντρεύτηκε, αν και χρόνια μετά μίλησε για μια γυναίκα ελαφρών ηθών που εκείνος

4

αποφάσισε να την σώσει. Αναγκάστηκε να τη χωρίσει από τις απειλές που δέχτηκε εκείνη. Τον Πόρτσια δεν τον ένοιαζαν οι απειλές στο πρόσωπό του αλλά δεν θέλησε να βάλει σε κίνδυνο εκείνη. Εν τω μεταξύ το έργο του συνεχίζει το δρόμο του. Η Hachette δημοσιεύει στη Λατινική Αμερική μια επιλογή από τις Φωνές το 1966, της οποίας οι συνεχείς επανεκδόσεις εξαντλούνται αμέσως ( με το όνομα Νέες Φωνές μετά το 1974). Ο Πόρτσια σε αυτή την έκδοση αφαιρεί τις μισές σχεδόν από τις Φωνές. Εν τω μεταξύ, άλλες γλώσσες μπαίνουν στο παιχνίδι: Ο Fernand Vershen συμπεριλαμβάνει τον Πόρτσια σε μια ανθολογία δημοσιευμένη στο Βέλγιο, Poesie vivante en Argentine (1962). Στο Παρίσι εμφανίζεται μια επιλογή στη Νουβέλ Ρεβύ Φρανσαίζ (Ιανουάριος του 1964). Ο Φεδερίκο Weiniger μεταφράζει άλλη επιλογή στα γερμανικά ( περιοδικό Humboldt, αριθ. 32, Μόναχο, 1967) και στις Ηνωμένες Πολιτείες ο ποιητής W.S. Merwin μεταφέρει στα αγγλικά και προλογίζει την δική του επιλογή των Φωνών. ( Big Table Publishing Company, Chicago, 1969). Στο Μιλάνο, ο Βιτσέντζο Καπιτέλλι δημοσιεύει άλλη επιλογή το 1979 Πολύ αργότερα το 1992 ο Επαμεινώνδας Γονατάς κάνει τη δική του επιλογή από τις φωνές στα ελληνικά, σε μια σειρά που περιλαμβάνει τους μεγαλύτερους συγγραφείς αφορισμών. . (Εκδόσεις Στιγμή, 1992.) Συχνά ο Πόρτσια ήταν τα τελευταία χρόνια καλεσμένος στο εξοχικό του ζευγαριού Γκαρθία Ορόσκο. Μια μέρα εκεί έπεσε από μια σκάλα όταν κλάδευε ένα δέντρο. Ένα δυνατό χτύπημα στο κεφάλι του προκάλεσε ένα θρόμβο που τον άφησε σε κώμα. Έγινε εγχείρηση και κατάφερε να συνέλθει Αλλά ξαναέπεσε αργότερα και πέθανε το Σάββατο 9 Νοεμβρίου του 1968, λίγες μέρες πριν κλείσει τα 83 χρόνια του. Σήμερα αναπαύεται στο νεκροταφείο Τσακαρίτα του Μπουένος Άιρες, δίπλα στη μητέρα του. Κάποιοι από τους διανοούμενους που στη διάρκεια του χρόνου θεωρήθηκαν αυτοί που « ανακάλυψαν» τον Πόρτσια δοκίμασαν να συσχετίσουν διακειμενικά το έργο του. Του βρήκαν προγόνους στους προσωκρατικούς και σε ονόματα όπως ο Λάο Τσε, ο Κάφκα, ο Πασκάλ, ο Νίτσε, ο Μπλέηκ, ο Λαροσφουκώ ή ο Λιχτενμπεργκ. Μετά τη δημοσίευση των δοκιμίων τους έκπληκτοι ανακάλυψαν πως ο Πόρτσια δεν ήξερε καμιά από αυτές τις πηγές. Όχι πως δεν μπορούμε να του αποδώσουμε συγγένειες, αλλά στις Φωνές υπάρχει πάντα κάτι επιπλέον που τις κάνει να λάμπουν μέσα στη μοναδικότητά τους. Ποτέ ο Πόρτσια δεν θεώρησε τον εαυτό του « επαγγελματία» συγγραφέα κι ελάχιστα γύρεψε να μπει στη λογοτεχνική κοινότητα. Προτιμούσε να δουλεύει στο μικρό του κήπο και κάπου κάπου να γράφει κάποια από τις Φωνές του για να την χαρίσει σε φίλους σαν μια χειρονομία δημιουργίας της πραγματικότητας, σαν να λέμε της αληθινής ποίησης. Στη μικρή του βιβλιοθήκη υπήρχαν αντίτυπα από τη Θεία Κωμωδία και την Απελευθερωθείσα Ιερουσαλήμ. Μιλούσε άνετα τα ιταλικά παρά το γεγονός ότι είχε περάσει πάνω από πενήντα χρόνια στον ισπανόφωνο κόσμο. Ο Αντόνιο Πόρτσια εκτός από γραφή υπήρξε και παρουσία. Και δεν είναι εδώ η αγάπη για τη γραφή που μας οδηγεί στο να θέλουμε να μάθουμε για αυτή την παρουσία. Είναι το γεγονός πως η γραφή του Πόρτσια είναι η καταγραφή της ίδιας του της παρουσίας. Ας μην ξεχνάμε πως η καταγωγή των Φωνών είναι ο προφορικός λόγος και η θυμοσοφία του ίδιου συγγραφέα, και πως είναι οι άλλοι που τον εξωθούν στο να καταγράψει και να συγκεντρώσει τις σκόρπιες ρήσεις του. Ακολουθώντας μια από τις πιθανές αναγνώσεις των Φωνών θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνθέτουν την πνευματική βιογραφία του.

Μεταφραστικά και εκδοτικά. Ας έχουμε πάντα κατά νου πως ο Αντόνιο Πόρτσια ήταν δίγλωσσος και πως ποτέ δεν διδάχτηκε την ισπανική γλώσσα. Και σαν λαϊκός άνθρωπος όταν καταγράφει τις Φωνές του έλκεται από κάποιο είδος λογιότητας που πολλές φορές καθορίζει το λεκτικό του. Γι αυτό και υπάρχει μια παράξενη χρήση του που ωθεί τη γλώσσα σε οριακά σημεία. Αν υπάρχει μια λέξη με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι το απαρέμφατο « είναι», με όλη τη δυσκολία που έχει η απόδοσή του στα ελληνικά. Κάποιες από τις φράσεις του ακολουθούν μια κυκλική τροχιά που φτάνει να κατασκευάζει ένα είδος λεκτικών βρόγχων που δυσκολεύουν αρκετά την κατανόησή τους. Η συγκεκριμένη μετάφραση δεν αντιστρατεύεται καθόλου εκείνη του Επαμεινώνδα Γονατά, αντίθετα την προϋποθέτει. Μάλιστα η ύπαρξή της μας οδήγησε ώστε να επιλέξουμε οριακές λύσεις όσον αφορά την πιστότητά της δικής μας μετάφρασης. Από εκεί και πέρα ο αναγνώστης ας κρίνει.

5

Η έκδοση που παρουσιάζουμε εδώ περιλαμβάνει το σύνολο των Φωνών όπως δημοσιεύτηκαν σε διάφορες εκδόσεις. Η εκδοτική πορεία φαίνεται από τα περιεχόμενα. Στην πραγματικότητα έχουμε κατά τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση τα Άπαντα του Αντόνιο Πόρτσια. Η διάδοση του Πόρτσια δεν στηρίχτηκε σε μηχανισμούς αλλά σε ανθρώπους. Έχει μάλιστα τη δύναμη να δημιουργεί φιλίες στους ανθρώπους που έχουν σημείο αναφοράς το έργο του. Έτσι συνέβη και σε μένα, όταν στα πλαίσια της φιλίας μας ο Μανώλης Βελιτζανίδης μου ανέφερε την επιθυμία να εκδώσει τον Πόρτσια. Με οδήγησε έτσι σε μια συναρπαστική περιπέτεια να ψάχνω τα Άπαντά του στο διαδίκτυο σε όλη τη γη για ένα και πάνω χρόνο, για να μου έλθει τελικά το βιβλίο στα χέρια δωρεάν, αρχίζοντας μιαν άλλη φιλία με τον ισπανόφωνο εκδότη του. Με τη μετάφραση αυτή εκπληρώνεται η φιλική μου υποχρέωση και γι αυτό είναι χαρισμένη στο Μανώλη Βελιτζανίδη. Τον ευχαριστώ ακόμα γιατί με ενέπλεξε με τους ανά τον κόσμο φίλους του Πόρτσια. Η μόνη μου ευχή είναι να δω αυτό τον κύκλο να μεγαλώνει. Θα είναι τιμή για όλους μας.

6

ΦΩΝΕΣ (Hachette, 1966)

7

στο Roger Caillois

8

1. Ευρισκόμενος σε κάποιο μακρινό νεφέλωμα κάνω ό,τι κάνω, ώστε η συμπαντική ισορροπία της οποίας είμαι μέρος να μη χάσει την ισορροπία της.

2. Όποιος έχει δει να αδειάζουν όλα, σχεδόν γνωρίζει από τι γεμίζουν όλα.

3. Πριν διατρέξω το δρόμο μου εγώ ήμουν ο δρόμος μου.

4. Τον πρώτο μου κόσμο τον βρήκα ολόκληρο στο λιγοστό ψωμί μου.

5. Ο πατέρας μου, φεύγοντας, δώρισε μισόν αιώνα στην παιδική μου ηλικία.

6. Τα μικροπραγματάκια είναι το αιώνιο, και το υπόλοιπο, όλο το υπόλοιπο, το σύντομο, το πολύ σύντομο.

7. Χωρίς αυτή τη βλακώδη ματαιότητα που είναι το να επιδεικνυόμαστε και που ανήκει σε όλους και σε όλα, δεν θα βλέπαμε τίποτα και δεν θα υπήρχε τίποτα.

9

8. Η αλήθεια έχει πολύ λίγους φίλους και οι πολύ λίγοι φίλοι που έχει είναι αυτοκτόνοι.

9. Φέρσου μου όπως πρέπει να μου φερθείς, όχι όπως αξίζω να μου φέρονται.

10. Ο άνθρωπος δεν πάει σε κανένα μέρος. Όλα έρχονται στον άνθρωπο, όπως το αύριο.

11. Όποιος με κρατάει από μια κλωστή δεν είναι δυνατός· δυνατή είναι η κλωστή.

12. Λίγη αγένεια ποτέ δεν με εγκαταλείπει. Και είναι αυτή που με προστατεύει.

13. Μου ανοίγεται μια πόρτα, μπαίνω και βρίσκομαι με εκατό πόρτες κλειστές.

14. Η φτώχια μου δεν είναι παντελής: λείπω εγώ.

15. Αν δεν σηκώνεις τα μάτια, θα πιστέψεις πως είσαι το πιο υψηλό σημείο. 16. Δεν βρήκα σαν ποιόν να είμαι , σε κανέναν. Και έμεινα, έτσι: όπως άλλος κανένας.

17. Το κακό του να μην πιστεύεις είναι να πιστεύεις λιγάκι.

18. Ξέρω πως δεν έχεις τίποτα. Για αυτό στα ζητάω όλα. Για να τα έχεις όλα.

19. Έρχομαι από το πεθαίνω, όχι από το έχω γεννηθεί. Με το έχω γεννηθεί πάω.

10

20. Θεέ μου, σχεδόν δεν πίστεψα ποτέ σε σένα, αλλά πάντα σε αγάπησα. 21. Αν εγώ γινόμουνα σαν πέτρα ή σαν σύννεφο, οι σκέψεις μου, που είναι σαν τον άνεμο, θα με εγκατέλειπαν. 22. Όποιος τα συγχωρεί όλα θα έπρεπε να συγχωρείται για όλα. 23. Με έκαναν εκατό χρονών κάποιες στιγμές που συναντήθηκαν μαζί μου, όχι εκατό χρόνια.

24. Ζει με την ελπίδα να φτάσει να είναι μια ανάμνηση. 25. Σχεδόν δεν έχω αγγίξει τη λάσπη και είμαι από λάσπη. 26. Πιστεύω πως είναι τα κακά της ψυχής, η ψυχή. Γιατί η ψυχή που θεραπεύει τα κακά της, πεθαίνει.

27. Ο άνθρωπος μιλάει για όλα και μιλάει για όλα λες και η γνώση όλων να βρισκόταν όλη σε αυτόν. 28. Ένα υγιές πράγμα δεν εκπνέει. 29. Πολλά από όσα έχω πάψει να κάνω σε μένα, συνεχίζουν να γίνονται σε μένα, μόνα τους.

30. Ναι, λαθεύουν, γιατί δεν ξέρουν. Κι αν ήξεραν…Τίποτα. Ούτε καν θα λάθευαν.

31. Όλα είναι όπως τα ποτάμια, έργο των πλαγιών. 32. Το σύμπαν δεν αποτελεί μια ολική τάξη. Λείπει η συγκατάθεση του ανθρώπου. 11

33. Πιστεύω πως κατοικούμε οι μεν στους δε, αλλά όχι κατοικημένοι. Γιατί δεν θα μπορούσαμε να κατοικούμε οι μεν στους δε κατοικημένοι. 34. Κοιμώντας ονειρεύομαι αυτό που και ξυπνητός ονειρεύομαι. Και το όνειρό μου είναι συνεχές. 35. Τα ύψη οδηγούν, αλλά στα ύψη. 36. Έχουν πάψει να σε ξεγελούν, όχι να σε αγαπούν. Και σου φαίνεται πως έχουν πάψει να σε αγαπούν.

37. Φορές βρίσκομαι σαν σε μια κόλαση και δεν θρηνώ. Δε βρίσκω για τί να θρηνήσω. 38. Μια ακτίνα φωτός έσβησε το όνομά σου. Δεν ξέρω πλέον ποιος είσαι. 39. Όταν συμμορφώνομαι με το μηδέν είναι όταν συμμορφώνομαι με όλα.

40. Τα μάτια μου με το να έχουν υπάρξει γέφυρες, είναι άβυσσοι. 41. Και χωρίς αυτή την αιώνια επανάληψη των πάντων, από τον εαυτό τους στον εαυτό τους, κάθε στιγμή, τα πάντα θα διαρκούσαν μια στιγμή. Ακόμα και η αιωνιότητα η ίδια θα διαρκούσε μια στιγμή. 42. Ο άνθρωπος, όταν είναι μονάχα αυτό που μοιάζει να είναι ο άνθρωπος, σχεδόν δεν είναι τίποτα. 43. Ναι, είναι σαν να εισέρχομαι σε όλα καθώς φεύγω σιγά σιγά απ’ όλα.

44. Θα βρεις την απόσταση που σε χωρίζει από αυτούς, με το να ενωθείς με αυτούς. 45. Εκατό άνθρωποι , μαζί, είναι το εκατοστό ενός ανθρώπου.

12

46. Κι αν δεν μπορώ να σου πω τίποτε χωρίς να το λέω στον εαυτό μου· αυτό που σου λέω, είναι αυτό που σου λέω ή αυτό που λέω στον εαυτό μου; 47. Ήθελα να βρίσκομαι σε κάτι για να μη βρίσκομαι σε όλα. 48. Όταν το επιφανειακό με κουράζει, με κουράζει τόσο, που για να ξεκουραστώ χρειάζομαι μιαν άβυσσο. 49. Το κακό δεν το κάνουν όλοι, αλλά τους καταγγέλλει όλους.

50. Το πληρωμένο με τη ζωή μας ποτέ δεν είναι ακριβό. 51. Θα σε βοηθήσω να έλθεις αν έρχεσαι και να μην έρθεις αν δεν έρχεσαι.

52. Όποιος δεν γεμίζει τον κόσμο του με φαντάσματα., απομένει μόνος.

53. Φορές βρίσκω τόσο μεγάλη τη δυστυχία που τρέμω στην ανάγκη της.

54. Εσύ πιστεύεις πως με σκοτώνεις. Εγώ πιστεύω πως αυτοκτονείς.

55. Το να κλαίγομαι για όλους και για όλα, μεγαλώνοντας, έφτασε να είναι το να κλαίγομαι για μένα σε μένα. Κι ακόμα μεγαλώνει.

56. Επειδή είσαι το καλύτερο, σ’ αυτό τον κόσμο, πιστεύεις πως είσαι το καλύτερο γι αυτό τον κόσμο. Οι πίστεις μας, πόσο μας ξεγελούν!

57. Το μακρινό, το πολύ μακρινό, το πιο πολύ μακρινό, το βρήκα μονάχα στο αίμα μου.

13

58. Ναι, αυτό είναι άσχημα. Αλλά ήταν καλά. Και τώρα δεν καταλαβαίνω πως μπόρεσε να είναι καλά. Και τώρα δεν καταλαβαίνω πως μπορεί να είναι άσχημα.

59. Το μυστήριο καθησυχάζει τα μάτια μου, δεν τα τυφλώνει. 60. Κι αν έφτανες στον άνθρωπο, σε τι περισσότερο θα μπορούσες να φτάσεις;

61. Όταν ο πόνος σου είναι λίγο μεγαλύτερος από τον πόνο μου, νιώθω λίγο βάναυσος.

62. Όποιος λέει την αλήθεια, σχεδόν δεν λέει τίποτα.

63. Κάθε πράγμα, όσο δεν είναι ολοκληρωμένο, είναι θόρυβος, και ολοκληρωμένο, είναι σιωπή.

64. Αν εγώ είχα πιστέψει πως το άλλο ήταν το ίδιο, η ζωή μου δεν θα είχε καμία έκταση.

65. Η λάσπη, ξεχωρίζοντάς την από τη λάσπη, δεν είναι πια λάσπη.

66. Τα μη κενά, σημεία στήριξης των κενών, δεν έχουν σημεία στήριξης και χάνονται…στα κενά.

67. Εδώ και χίλια χρόνια αναρωτιέμαι: Τι θα κάνω τώρα; Και ακόμα δεν έχω ανάγκη μιαν απάντηση.

68. Τίποτα δεν είναι μονάχα τίποτα. Είναι επίσης η φυλακή μας.

14

69. Ήμασταν εγώ κι η θάλασσα. Κι η θάλασσα βρισκόταν μόνη και μόνος εγώ. Κάποιος από τους δυο έλειπε.

70. Όταν πέφτω πάνω σε καμιά ιδέα που δεν είναι αυτού του κόσμου, νιώθω λες και διευρύνεται αυτός ο κόσμος

71. Η νωθρότητά μου προέρχεται από τα βάραθρα.

72. Η γη έχει αυτό που εσύ σηκώνεις από τη γη. Τίποτα περισσότερο δεν έχει.

73. Μιλάει με τα δικά της λόγια μονάχα η πληγή. 74. Μπαίνει ένας καινούριος πόνος και οι παλιοί πόνοι του σπιτιού τον υποδέχονται σιωπηλοί, όχι πεθαμένοι. 75. Ο άνθρωπος τα κρίνει όλα από την παρούσα στιγμή, χωρίς να καταλαβαίνει πως μονάχα κρίνει μια στιγμή: την παρούσα στιγμή. 76. Ναι, θα φερθώ σαν να υπάρχω. Γιατί πιστεύω πως είναι περηφάνια να μην υπάρχεις.

77. Το ανήμερο του ανθρώπου, δεν είναι το κακό που υπάρχει σε αυτόν: είναι το καλό

78. Η μέρα δεν μπορεί να ξεγελάσει αυτόν που δεν ξεγελάει η νύχτα.

79. Όχι, δεν μπαίνω. Γιατί αν μπω δεν υπάρχει κανείς. 80. Τίποτα, λέγεται για αυτό, για εκείνο, μέχρι που λέγεται για όλα. Μονάχα δεν λέγεται για το τίποτα.

15

81. Θέλω από αυτό που θέλησα, κι αυτό που θέλησα, δεν θα το ξαναήθελα. 82. Όταν πιστεύω πως η πέτρα είναι πέτρα, πως το σύννεφο είναι σύννεφο, βρίσκομαι σε κατάσταση ασυνειδησίας. 83. Ναι, είναι εκατομμύρια αστέρια. Κι εκατομμύρια αστέρια είναι δυό μάτια που τα κοιτούν. 84. Μιλάω σκεπτόμενος πως δεν έπρεπε να μιλάω: έτσι μιλάω. 85. Το άνθος που έχεις στα χέρια σου γεννήθηκε σήμερα και ήδη έχει την ηλικία του.

86. Φορές πιστεύω πως δεν υπάρχουν όλα αυτά που βλέπω. Γιατί όλα αυτά που βλέπω είναι όλα όσα είδα. Και όλα όσα είδα δεν υπάρχουν.

87. Οι χίμαιρες έρχονται μόνες και φεύγουν με συνοδεία.

88. Όταν εκτοξεύεται κάποιο βέλος για να με πληγώσει, συναντιέται με την καμωμένη πληγή και…δεν μπορεί να με πληγώσει.

89. Υπάρχουν πόνοι που έχασαν τη μνήμη και δεν θυμούνται γιατί είναι πόνοι.

90. Ο άνθρωπος, όταν δεν κλαίγεται, σχεδόν δεν υπάρχει.

91. Θα πουν πως βαδίζεις σε λαθεμένο δρόμο, αν βαδίζεις το δρόμο σου.

92. Ένα φτερό δεν είναι ουρανός μήτε γη.

16

93. Έχουμε έναν κόσμο για τον καθένα, μα δεν έχουμε έναν κόσμο για όλους.

94. Το κακό, απαλό, με εξάπτει· δυνατό, με ηρεμεί. 95. Και θα συνεχίσω να πλέω σε θάλασσες ξένες μέχρι να ναυαγήσω στη θάλασσά μου. 96. Τίποτα δεν τελειώνει χωρίς να σπάσει, γιατί όλα είναι δίχως τέλος.

97. Όταν εσύ με συνοδεύεις, αν είναι όταν πιστεύω πως εγώ είμαι ένας άνθρωπος κι αν είναι όταν πιστεύω πως εσύ είσαι ένας άνθρωπος, εσύ δεν είσαι καμιά συντροφιά για μένα, γιατί ένας άνθρωπος είμαι εγώ όταν πιστεύω πως εγώ είμαι ένας άνθρωπος.

98. Το δίκιο χάνεται δικαιώνοντας.

99. Έφτασα ένα βήμα από όλα. Και εδώ μένω, μακριά από όλα , ένα βήμα.

100.

Κοιτάζοντας τα σύννεφα είδα πως η σκέψη μου δεν έχει το σώμα της μονάχα στο σώμα μου.

101.

Όλοι οι ήλιοι προσπαθούν να ανάψουν τη φλόγα σου κι ένα μικρόβιο την εξοντώνει.

102.

Περισσότερος θρήνος κι από το να κλαις είναι να βλέπεις να κλαίνε.

103.

Ό άνθρωπος είναι αέρας στον αέρα και για να είναι ένα σημείο στον αέρα χρειάζεται να πέσει.

17

Επειδή σ’ αγαπώ πολύ, θα ήθελα να μπορούσα να σε κάνω να πιστεύεις όταν εγώ έχω σταματήσει να πιστεύω.

104.

Θα είχε υπάρξει αυτή η αιώνια αναζήτηση αν το ευρεθέν υπήρχε;

105.

Δεν μου δίνεις τίποτα. Γιατί όταν τίποτα δεν σου ζητώ, δεν μου δίνεις τίποτα.

106.

107.

108.

Σέρνουμε στη ζωή τη ζωή, ώστε μ’ αυτήν , να τη δούμε.

Όταν δεν μπορεί να υπάρχει, σχεδόν πάντα είναι μια μομφή για όταν μπορεί να υπάρχει.

109.

110.

Το χέρι σου μου αρκεί, γιατί με καλύπτει ολόκληρο και δεν είναι διάφανο.

Έχεις έρθει σε αυτό τον κόσμο που δεν καταλαβαίνει τίποτα χωρίς λέξεις, σχεδόν χωρίς λέξεις.

111.

112.

113.

Ό πόνος δεν μας ακολουθεί: βαδίζει μπροστά.

Όποιος μένει πολύ με τον ίδιο τον εαυτό του, υποτιμάται.

Μερικά πράγματα έχω τόσο παραιτηθεί από να μην τα έχω που πια δεν θα συνέχιζα να παραιτούμαι από το να τα έχω.

18

114.

Αντιλαμβανόμαστε το κενό, γεμίζοντάς το.

Ό Θεός έδωσε πολλά στον άνθρωπο· αλλά ο άνθρωπος θα ήθελε κάτι από τον άνθρωπο.

115.

Όταν όλα έχουν γίνει, τα πρωινά είναι θλιμμένα.

116.

Ό ευθύς δρόμος συντομεύει τις αποστάσεις και τη ζωή επίσης.

117.

118.

Όλη η δημιουργία, είναι μονάχα αυτό που εσύ μπορείς να δημιουργήσεις με όλη τη δημιουργία.

119.

Στο μέγιστο φως δεν είμαστε ούτε μια σκιά.

120.

Αν πρέπει να κλείσεις το παράθυρο όπου φαίνονται τα μάτια σου, κλείσε πριν τα μάτια σου.

121.

Ο χαμός μιας ψυχής είναι ελαφρός, πολύ ελαφρός, σχεδόν σιωπή.

122.

Καθένας πιστεύει πως τα πράγματά του δεν είναι σαν όλα τα πράγματα του κόσμου. Και είναι για αυτό που καθένας έχει τα πράγματά του.

123.

Όπου δεν υπάρχει ένα καλό για να το δείξεις, η νύχτα είναι ένα καλό.

124.

Το δέντρο είναι μόνο, το σύννεφο είναι μόνο. Όλα είναι μόνα όταν εγώ είμαι μόνος.

19

Πεθαίνουν εκατό χρόνια σε μια στιγμή, το ίδιο όπως μια στιγμή σε μια στιγμή.

125.

Με κάποια πρόσωπα η σιωπή μου είναι ολική: εσωτερική και εξωτερική.

126.

127.

128.

Ο πόνος είναι ψηλά, όχι χαμηλά. Κι όλοι πιστεύουν πως ο πόνος είναι χαμηλά. Κι όλοι θέλουν να ανέβουν.

Το κορμί μου με χωρίζει από κάθε ύπαρξη και από κάθε πράγμα. Τίποτα περισσότερο από το κορμί μου.

129.

Φορές, τη νύχτα, ανάβω ένα φως, για να μη βλέπω.

130.

Δεν βγαίνει από το κακό όποιος βρίσκεται σ’ αυτό, γιατί φοβάται να βρεθεί …με το κακό.

131.

Αν δεν πρέπει να αλλάξεις διαδρομή, γιατί πρέπει να αλλάξεις οδηγό;

132.

133.

134.

Όσο λιγότερο κάποιος πιστεύει πως υπάρχει, τόσο περισσότερο υπομένει. Και αν πιστεύει πως είναι ένα τίποτα, τα υπομένει όλα.

Έβλεπα έναν άνθρωπο νεκρό. Και εγώ ήμουν μικρός, μικρός, μικρός…Θεέ μου, τι μεγάλος είναι ένας άνθρωπος νεκρός!

Ναι, είναι αναγκαίο να υποφέρεις, ακόμα και εις μάτην, για να μην ζεις εις μάτην.

20

135.

Όταν παρατηρώ αυτόν τον κόσμο, δεν είμαι από αυτό τον κόσμο· σκύβω σ’ αυτό τον κόσμο.

136.

Κανείς δεν καταλαβαίνει πως τα έχεις δώσει όλα. Πρέπει να δώσεις περισσότερα.

137.

Ο φονιάς των ψυχών δεν σκοτώνει εκατό ψυχές· σκοτώνει μια μόνο ψυχή, εκατό φορές.

138.

Όπως έγινα, δεν θα ξαναγινόμουν. Ίσως να ξαναγινόμουν όπως ξεγίνομαι.

139.

Μπρος από κάθε νέο δράμα αναρωτιέμαι: αυτό είναι το δράμα;

Όποιος δεν γνωρίζει να πιστεύει, δεν θα έπρεπε να γνωρίζει.

140.

141.

Μονάχα λίγοι φτάνουν στο τίποτα, γιατί η διαδρομή είναι μακριά.

142.

Μπορούν να απλωθούν γέφυρες για να καλύψουν κενά, αλλά όχι σε ένα ολοκληρωτικό κενό όπως το ολοκληρωτικό σου κενό.

143.

144.

145.

Όταν μου κάνω ζημιά, φοβάμαι να κάνω ζημιά.

Στο δρόμο, τίποτα περισσότερο από το δρόμο, και στο σπίτι σου, τίποτα. Ούτε ο δρόμος. Είμαι τόσο λίγο σε μένα, που αυτό που κάνουν από μένα, σχεδόν δεν με ενδιαφέρει.

21

146.

Όπου έχουμε βάλει κάτι, πάντα πιστεύουμε πως υπάρχει κάτι, αν και δεν υπάρχει τίποτα.

147.

Άνθρωποι και πράγματα, ανεβαίνουν, κατεβαίνουν, απομακρύνονται, πλησιάζονται. Όλα είναι μια κωμωδία αποστάσεων.

148.

Είναι τόσα αυτά που δεν ξέρω; Και πως; Επειδή κάποια φορά θα έχω μάθει τόσα, που είναι αυτά που δεν ξέρω;

149.

Αν μπορούσα να τα αφήσω όλα όπως είναι, χωρίς να κουνήσω ούτε ένα αστέρι, ούτε ένα σύννεφο. Α, να μπορούσα!

150.

151.

Οι σιγουριές μονάχα με τα πόδια πλησιάζονται.

Ο άνθρωπος, όταν γνωρίζει πως είναι ένα πράγμα κωμικό, δεν γελάει.

152.

Στην σιωπή μου μονάχα λείπει η φωνή μου.

153.

Όποιον κανείς δεν συγχωρεί, γιατί δεν του πρέπει να συγχωρεί κάποιον;

154.

Με βλέπεις όταν με αγγίζεις: όταν δεν θα έπρεπε να με βλέπεις.

155.

Όποιος γυρεύει να σε πληγώσει γυρεύει την πληγή σου, για να σε πληγώσει στην πληγή σου.

156.

Είσαι όπως σε χρειάζονται, όχι όπως είσαι.

22

157.

Στην πηγή της δίψας μου, ήπια μέχρι να εξαντλήσω τη δίψα μου.

158.

Μπορεί να υπάρχει μια έρημος όπου υπάρχει φως· όπου υπάρχει νύχτα, όχι.

Ο ανθρώπινος πόνος, κοιμώντας, δεν έχει μορφή. Όταν τον ξυπνούν, παίρνει τη μορφή αυτού που τον ξυπνάει.

159.

Οι αλήθειες μου διαρκούν λίγο μέσα μου: λιγότερο από τις ξένες.

160.

161.

Το παιδί δείχνει το παιχνίδι του, ο άνδρας το κρύβει.

162.

Και να αποκτούσα το καλό που δεν αξίζω, δεν θα μπορούσα να το ζήσω· το καλό που αξίζω θα μπορούσα να το ζήσω, ακόμη κι αν δεν το αποκτούσα.

163.

Όπου υπάρχει μια μικρή λάμπα αναμμένη, δεν ανάβω τη δική μου.

Κάποια πράγματα γίνονται τόσο δικά μας που τα ξεχνάμε.

164.

165.

Το άπειρο φως δεν έφτασε να ανοίξει τα μάτια μου εντελώς. Η άπειρη νύχτα, θα φτάσει να κλείσει τα μάτια μου εντελώς; Ποιος ξέρει!

166.

Ναι, υποτάσσομαι επίσης στο να μην είμαι καλός, όταν δεν μπορώ να είμαι καλός.

167.

Σ’ αγαπώ όπως είσαι, αλλά μη μου λες πως είσαι.

23

Αν δεν πίστευα πως ο ήλιος με κοιτάζει λιγάκι, δεν θα τον κοιτούσα.

168.

169.

Υπάρχουν όνειρα που χρειάζονται ανάπαυση.

Το βουνό που σήκωσα μου ζητάει ένα σπυρί άμμου για να σταθεί όρθιο.

170.

Από αυτό που εγώ ήλπιζα, προήλθε η συνήθειά μου να ελπίζω.

171.

Η εξομολόγηση του ενός τους ταπεινώνει όλους.

172.

173.

Όταν πεθάνω, δεν θα με βλέπω να πεθαίνω, για πρώτη φορά.

174.

175.

176.

Κοντά μου δεν υπάρχουν παρά αποστάσεις.

Γιατί σταματάς μια στιγμή, πέφτοντας στην άβυσσο;

Ο πόνος σου είναι τόσο μεγάλος που δεν έπρεπε να σε πονάει.

Με κάθε τρόπο έφτασα στο σήμερα. Κι έτσι θα φτάσω στο τέλος μου. Με κάθε τρόπο.

177.

178.

179.

Υπάρχουν εκατό χρόνια χωρίς τίποτα στη σύντομη ζωή μας. Σαν να έπρεπε να γίνουν περισσότερο σύντομα, εκατό χρόνια.

Όλα τα πράγματα υπάρχουν από το κενό που τα περιβάλλει.

24

180.

Τα φταιξίματά μου δεν θα πάνε σε άλλα χέρια από φταίξιμό μου. Δεν θέλω άλλο φταίξιμο στα χέρια μου.

181.

Ναι, θα φύγω. Προτιμώ να παραπονιέμαι για την απουσία σου παρά για σένα. Πριν από εκείνο, τι υπήρξε; Και μετά από εκείνο, τι υπήρξε; Κι εκείνο, τι ήταν;

182.

Κι αν είσαι κάποιος σ’ αυτό που είναι το όλον, είσαι κάποιος από αυτό που είναι το όλον και σ’ αυτό που είναι το όλον, όχι κάποιος από αυτό που είσαι εσύ και σ’ αυτό που είσαι εσύ. Από αυτό που είσαι εσύ και σ’ αυτό που είσαι εσύ δεν είσαι κανείς σ’ αυτό που είναι το όλον. Δεν υπάρχεις.

183.

184.

185.

186.

189.

Όταν με έκανες άλλο. Σ’ άφησα μαζί μου.

Πάει πολύς καιρός που δεν ζητάω τίποτα από τον ουρανό κι ακόμα δεν έχουν κατεβεί τα χέρια μου.

187.

188.

Γελάω γιατί γελάνε, όχι γι αυτό που γελάνε.

Τι σου έχω δώσει, το ξέρω. Τι έχεις πάρει, δεν το ξέρω.

Το δράμα σου, όταν ανεβαίνει στα χείλη σου, είναι το πιο γλυκό χαμόγελο των χειλιών σου.

Ένα όμορφο πράγμα είναι δυο πράγματα: όμορφο και πράγμα. Και δυο πράγματα ποτέ δεν δίνονται μαζί.

25

190.

191.

Μπορώ να μην κοιτάζω τα άνθη, αλλά όχι όταν κανένας δεν τα κοιτά.

192.

193.

Είμαι ένας κάτοικος, αλλά από πού;

Οι σκιές: μερικές κρύβουν, άλλες αποκαλύπτουν.

Η καρδιά είναι ένα άπειρο από βαρύτατες αλυσίδες, αλυσοδένοντας χουφτίτσες αέρα.

194.

Απομακρύνσου από κάθε σημείο. Όλα είναι ίδια. Όλα φέρνουν σε ένα σημείο αναχώρησης.

195.

Βρίσκεσαι δεμένος μ’ αυτούς και δεν καταλαβαίνεις πως, γιατί αυτοί δεν βρίσκονται δεμένοι με σένα.

196.

Γι αυτό που δίνω τη ζωή, φορές δεν θα έδινα τίποτα, αλλά πάντα δίνω τη ζωή.

197.

Κοιτάζοντάς με, αναρωτιέμαι: τι προσπαθούν να δουν οι υπόλοιποι;

198.

Την άλλη φορά δεν θα ήθελα τίποτα. Ούτε μια μάννα δεν θα ήθελα πάλι.

199.

Το χάσιμο ενός πράγματος μας επηρεάζει ώστε να μην το χάσουμε όλο.

200.

Δείχνουν ευσπλαχνία στα θύματα, τα θύματα.

26

Ναι, αυτό είναι το καλό: να συγχωρείς το κακό. Δεν υπάρχει άλλο καλό.

201.

Όταν έσβησαν τα μάτια του, κι εγώ επίσης είδα μια σκιά.

202.

203.

Είσαι θλιμμένος, γιατί σε εγκαταλείπουν και δεν είσαι πεσμένος.

204. Το τραγικό γεγονός βρίσκεται όπου υπάρχει βαθύτης κι όπου δεν υπάρχει βαθύτης· αλλά ο πόνος του τραγικού γεγονότος βρίσκεται μονάχα όπου υπάρχει βαθύτης.

Όταν είσαι κάτι περίσσιο, σαν άνθρωπος, είναι ανθρώπινο;

205.

206.

Όλα τείνουν να ενωθούν, γιατί κανείς δεν θέλει να είναι « τόσα».

207.

Από όσα παίρνω, παίρνω περισσότερα ή λιγότερα, δεν παίρνω το σωστό. Το σωστό δεν μου χρειάζεται.

208.

Αν μου έλεγαν ότι έχω πεθάνει ή ότι έχω γεννηθεί, δεν θα έπαυα να το σκέφτομαι.

209.

210.

211.

Το κρύο είναι καλός σύμβουλος, αλλά είναι κρύο.

Δεν πιστεύω στις εξαιρέσεις. Γιατί πιστεύω πως από έναν μόνο δεν υπάρχει τίποτα. Ούτε η μοναξιά.

Μπορώ να βαδίσω μέσα από όλα τα πράγματα, αλλά έτσι, όπως βαδίζω τώρα: χωρίς να πιάνομαι από κανένα πράγμα.

27

212.

Σήμερα δεν θα μπορούσα να πιστέψω πως άλλοι βρήκαν ζέστη εκεί όπου εγώ βρήκα κρύο.

Σε φοβίζει το κενό, κι ανοίγεις περισσότερο τα μάτια!

213.

214.

215.

218.

219.

220.

221.

222.

Όταν δεν επιθυμείται το αδύνατο, δεν επιθυμείται.

Οι θάλασσες, οι ουρανοί, τα αστέρια, δεν είναι ούτε ένας άνθρωπος. Τι παράξενος παραλογισμός.

216.

Όταν ξέρω δεν μου χρειάζεται ούτε για να το μάθω.

217.

Όλα είναι λιγάκι από σκιά, μέχρι και το ίδιο το φως.

Παράξενοι, παράξενοι, παράξενοι, ένα άπειρο από παράξενους. Κι εγώ, ένας παράξενος, μόνος.

Ναι, ασχολούμαι με μένα· αλλά έχω ξεχάσει τι σημαίνει ασχολούμαι με μένα.

Ό άνθρωπος, όταν δεν είναι ένα αυτόματο, δεν λειτουργεί καλά.

Πείσε με, αλλά χωρίς πειστήρια. Τα πειστήρια δεν με πείθουν άλλο πια.

Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να καταστρέψει το άπειρο σε μια στιγμή.

28

223.

Δεν είμαι συνεπής σε μένα. Αλλά όταν κι εσύ δεν είσαι συνεπής με σένα, είμαι συνεπής με σένα.

224.

Όταν όλα είναι πόνος πολύ λίγο ενδιαφέρει ποιος είναι ο μικρότερος πόνος και ποιος ο μεγαλύτερος πόνος.

Κάποια πράγματα, για να μου δείξουν την ανυπαρξία τους, έγιναν δικά μου.

225.

226.

Το να μην ξέρεις τι να κάνεις ήξερε να κάνει το Θεό.

227.

Όπου κοιτάζουν τα μάτια μου, τα μάτια μου είναι που κοιτάζουν.

228.

Όσο περισσότερο κατανοώ το διαφορετικό, το διαφορετικό είναι λιγότερο διαφορετικό. Είναι επειδή το διαφορετικό είναι ακατανοησία;

229.

Σήμερα δεν θα μπορούσα να συνηθίσω για το πώς θα είμαι αύριο· αύριο ναι.

230.

Το να μη χρησιμοποιώ ελαττώματα, δεν σημαίνει πως δεν τα έχω.

231.

Όποιος ζητά στο καλό του ένα μεγαλύτερο καλό, χάνει το καλό του.

232.

Δεν έχεις τίποτα και θα μου έδινες έναν κόσμο. Σου χρωστάω έναν κόσμο.

233.

Ο τυφλός άνθρωπος έχει έναν αστερισμό πάνω στους ώμους.

29

234.

Δίνουμε ένα όνομα και μετά δεν ξέρουμε τι όνομα να δώσουμε στο όνομα.

235.

Ξέρω πως βάδισα από το πριν σύντομο στο μετά αιώνιο όλων των πραγμάτων, αλλά δεν ξέρω πως.

236.

Ο άνθρωπος ζει μετρώντας, και δεν είναι μέτρο κανενός. Ούτε του εαυτού του του ίδιου.

237.

238.

Ναι, και οι πέτρες επίσης με πονάνε· αλλά οι πέτρες με πονάνε μόνο όταν είναι μονάχα πέτρες, που είναι όταν δε θα έπρεπε να με πονάνε καθόλου.

239.

240.

Το βαθύ, ιδωμένο με βαθύτητα, είναι επιφάνεια.

Για να μην εξαπατώ, δεν μου φτάνει να μην εξαπατώ.

Η αξιοπρέπειά μου ζητάει από αυτόν που δεν με ενοχλεί να μην με ενοχλεί, κι απ’ αυτόν που με ενοχλεί δεν ζητάει τίποτα.

241. Η αλήθεια, όταν είναι η αλήθεια του μικρού, σχεδόν είναι όλη η αλήθεια, κι όταν είναι η αλήθεια του μεγάλου, σχεδόν είναι όλη αμφιβολία.

242.

Με εξουσιάζουν, περισσότερο από όλα τα άπειρα, οι τρεις ή τέσσερις αθώες συνήθειές μου.

243.

Φορές ονειρεύομαι πως είμαι ξύπνιος. Κι είναι σαν να ονειρεύομαι το όνειρο του ονείρου μου.

30

244. Κι αν ο άνθρωπος είναι ένα να κάνεις μαζί του και όχι ένα να γίνεσαι αυτός, ποιος ξέρει ποιος κάνει μαζί του, και όποιος κάνει μαζί του, ποιος ξέρει τι κάνει μαζί του.

245.

Στο ταξίδι μου σ’ αυτό το δάσος των αριθμών που λένε κόσμο, κρατάω ένα μηδέν σαν να ήταν φανάρι.

246.

Όλο: το μεγάλο των μικρών. Τίποτα: το μεγάλο των μεγάλων.

Ότι έχω χάσει το βρίσκω σε κάθε βήμα και μου θυμίζει πως το έχω χάσει.

247.

Θέλησα να πλησιάσω το σωστό από σωστούς δρόμους. Κι έτσι άρχισα να ζω λάθος.

248.

Από τότε που εγώ μόνο ξέρω τι μου συμβαίνει, δεν μου συμβαίνει τίποτα.

249.

250.

Αποκαλύπτεται για σένα αυτό που εσύ ανακαλύπτεις για σένα, όχι αυτό που άλλοι ανακαλύπτουν για σένα.

251.

252.

Ο άνθρωπος θα ήθελε να είναι ένας θεός, χωρίς το σταυρό.

Μετά από τόση φυγή από τα έτοιμα πράγματα, βρήκα εμένα τον ίδιο ένα έτοιμο πράγμα. Και συνεχίζω φεύγοντας από τα έτοιμα πράγματα.

253.

Όταν μου φαίνεται πως όλα είναι χωρίς εμένα, τι παράξενα μου φαίνονται όλα!

31

Τα μόρια του χρόνου παίζουν με την αιωνιότητα.

254.

Τόσο σύμπαν, τόσο σύμπαν για να κάνει να λειτουργήσει ένας εγκέφαλος, ένας φτωχός εγκέφαλος.

255.

256.

Η τελευταία μου πίστη είναι να υποφέρω. Κι αρχίζω να πιστεύω πως δεν υποφέρω.

257.

Ακόμα κι αν ο άνθρωπος ήταν καλός, η καλοσύνη του θα ήταν το ίδιο με το τίποτα. Γιατί δεν θα κόστιζε τίποτα η καλοσύνη του.

258.

Με το αλυσοδέσιμό μου στη γη πληρώνω την ελευθερία των ματιών μου.

259.

260.

Να πληγώνεις την καρδιά είναι να την πλάθεις.

Ο φόβος του χωρισμού είναι όλο αυτό που ενώνει.

Τα χέρια σου, σχεδόν πια χωρίς χώμα. Σε λίγο δεν θα φαίνονται τα χέρια σου.

261.

262.

Έπεσε σαν ένα φτερό για να μην παραπονεθείς.

Ο ήλιος είναι το εξωτερικό όλων των νυχτών και όλων των κρύων.

263.

264.

Όταν ψάχνω την ύπαρξή μου, δεν την ψάχνω σε μένα.

32

Το να βλέπω μου κοστίζει ν’ ανοίγω τα μάτια όταν δεν θα ήθελα να βλέπω.

265.

Αν δεν μας έδιναν τίποτα αυτοί που δεν μας χρωστάνε τίποτα, αλίμονό μας των φτωχών!

266.

Πόσοι, κουρασμένοι από το να ψεύδονται, δεν αυτοκτονούν σε οποιαδήποτε αλήθεια.

267.

Η γέννησή μου εδώ, πού υπήρξε θάνατος; Κι ο θάνατός μου, πού θα υπάρξει γέννηση;

268.

Το μυστήριο σε έκανε μεγάλο: σε έκανε μυστήριο.

269.

270.

Αν ξεχνούσα αυτό που δεν υπήρξα, θα ξεχνούσα τον εαυτό μου.

Αυτό που κάνεις δεν είναι αυτό που πιστεύεις πως κάνεις.

271.

272.

Όταν μου φαίνεται πως ακούς τα λόγια μου, μου φαίνονται δικά σου τα λόγια μου κι ακούω τα λόγια μου.

Δεν έχω δοκιμάσει κανένα κρασί καλύτερο από το αίμα μου.

273.

274.

275.

Την τελευταία μου στιγμή, όλη η ζωή μου θα διαρκεί μια στιγμή.

Όταν πια τίποτα δεν μου μένει, δεν θα ζητήσω τίποτα περισσότερο.

276.

Η ψυχή όλων είναι μονάχα η ψυχή του καθενός.

33

277.

278.

279.

280.

Όποιος αγαπάει ξέροντας τι αγαπάει, δεν αγαπάει.

Μου είναι πιο εύκολο να βλέπω όλα τα πράγματα σαν ένα μόνο πράγμα, από το να βλέπω ένα πράγμα σαν ένα πράγμα.

Κάθε φορά που ξυπνάω, κατανοώ πως είναι εύκολο να είσαι τίποτα.

Θα μπορούσα να πάω στον παράδεισο, αλλά με την κόλασή μου· μόνος, όχι.

281.

Η καρδιά μου με πονάει. Και δεν έπρεπε να με πονάει, γιατί δεν ζει από μένα, ούτε ζει για μένα.

282.

Άδειασε τα βάσανά σου στα βάσανα του κόσμου και θα κουβαλάς λιγότερο τα βάσανά σου.

283.

284.

285.

286.

Οι δυσκολίες κι αυτές περνούν, όπως περνούν όλα, χωρίς δυσκολία.

Όποιος ανεβαίνει σκαλί σκαλί, βρίσκεται πάντα στο ύψος ενός σκαλιού.

Καθαρίζεσαι, καθαρίζεσαι…Προσοχή! Μπορεί να μη μείνει τίποτα.

Διαρκείς μέσα μου, όταν είσαι όπως είναι η αμφιβολία μέσα μου. Και ίσως το να διαρκείς είναι αμφιβολία.

34

287.

Όποιος σ’ αγαπά, αν αγαπούσε μονάχα εσένα, δεν θα μπορούσε να σε αγαπά, γιατί δεν θα ήξερε σαν ποιόν ή σαν τι να σε αγαπά.

288.

Όλο αυτό που αλλάζει, όπου αλλάζει, αφήνει πίσω του μιαν άβυσσο.

289.

Πια τίποτα δεν είναι σημερινό: ούτε αυτό που υποφέρω σήμερα.

290.

Για να με συντροφέψει κάτι, κάποτε, πόσο έπρεπε να συνοδέψω!

291.

Εγώ και οι υπόλοιποι, όταν δεν κατρακυλώ, είμαστε δύο κι όταν κατρακυλώ, είμαστε ένα.

292.

Είσαι μια μαριονέτα, αλλά στα χέρια του απείρου, που ίσως είναι τα χέρια σου.

Αυτό που μπορώ να κάνω, όταν είναι αυτό που δεν πρέπει να κάνω, θα έπρεπε να είναι αυτό που δεν μπορώ να κάνω.

293.

294.

295.

296.

297.

Για να μην ακούσει η βουβή σου θλίψη τα λόγια μου, σου μίλησα χαμηλόφωνα.

Βρήκα το πιο ωραίο από τα λουλούδια στα πεσμένα λουλούδια.

Σιγά σιγά εξομοιώνονται όλα. Και είναι έτσι που τελειώνουν όλα: με το να εξομοιώνονται όλα.

Όταν στηρίζεις, όχι όταν στηρίζεσαι, μπορείς να πιστέψεις ότι στηρίζεσαι.

35

298.

Στο επιφανειακό, αν δεν είσαι επιφανειακός, χρειάζεσαι να σε πάρει από το χέρι κάποιος επιφανειακός.

Ο άνθρωπος είναι αδύναμος και όταν εξασκεί το επάγγελμα του δυνατού είναι πιο αδύνατος.

299.

300.

Τα υπαρκτά πράγματα υπάρχουν ενώ τους αποδίδουμε αρετές και ελαττώματα των ανύπαρκτων πραγμάτων.

301.

Ας κουβαλούσε ο καθένας την αμαρτία του και δεν θα υπήρχαν αμαρτωλοί.

302.

Δεν είμαι περισσότερο σε κανένα μέρος, γιατί δεν με μετράω σε κανένα μέρος.

303.

304.

Η τραγωδία του ανθρώπου είναι μεγαλύτερη όταν την αφήνει να του πέσει.

Όταν σκέφτομαι τι είναι η ζωή, πιστεύω πως η ζωή είναι ένα θαύμα, κι όταν σκέφτομαι τι είναι ένα θαύμα, δεν πιστεύω σ’ αυτό.

Όπου κλαίγονται όλοι, δεν ακούγονται κλάματα.

305.

Ο ήλιος φωτίζει τη νύχτα, δεν τη μετατρέπει σε φως.

306.

307.

Αυτό που δεν θέλω, ρίχνοντάς το από τα χέρια μου, θα πέσει δίπλα στα χέρια μου.

308.

Όλα τα παιχνίδια έχουν δίκιο να σπάνε.

36

309.

Αν θέλεις τα λουλούδια του κήπου σου να μην πεθάνουν, άνοιξε τον κήπο σου.

310.

Στα λιγοστά πράγματά μου που άφησα, πόσα δικά μου πράγματα δεν τα άφησαν!

311.

Πάνω σε ένα άτομο από τον κόσμο, όχι πάνω στον κόσμο, έχει βαρύτητα ο κόσμος.

312.

Όλα όσα κουβαλώ δεμένα σε μένα, βρίσκονται λυτά, σε οποιοδήποτε μέρος.

313.

Κι αυτοί είναι σαν κι εμένα, μου λέω. Κι έτσι τους αμύνομαι. Κι έτσι αμύνομαι από μένα.

314.

Αν ποτέ δεν ξεχνούσα τίποτα από όσα υπάρχουν σε σένα, ποτέ δεν θα έβρισκα τίποτα νέο σ’ εσένα.

315.

316.

Φορές σκέφτομαι να κερδίσω ύψος, αλλά όχι σκαρφαλώνοντας ανθρώπους.

Τα εντελώς χαμένα μου πράγματα είναι αυτά που, χάνοντάς τα εγώ, δεν τα βρίσκουν άλλοι.

317.

Υπήρξα για μένα, μαθητής και δάσκαλος. Και υπήρξα καλός μαθητής, αλλά κακός δάσκαλος.

318.

Ένας φίλος, ένα άνθος, ένα αστέρι δεν είναι τίποτα, αν δεν τους βάζεις ένα φίλο, ένα άνθος, ένα αστέρι.

37

Θέλω την καλοσύνη σου, αλλά όχι χωρίς ένα χαμόγελο από τα χείλη σου.

319.

Κανείς δεν μπορεί να μην πάει πιο πέρα. Και πιο πέρα υπάρχει μια άβυσσος.

320.

Και συνεχίζω να σκοτώνω το κακό που υπάρχει σε μένα, για να συνεχίσω να είμαι ένας άγιος, ένας αυτοκτόνος κι ένας δολοφόνος.

321.

Θλιμμένος είσαι λιγότερο θλιμμένος. Μείνε θλιμμένος.

322.

Σήμερα ανακάλυψα ένα νέο ελάττωμα. Σήμερα η ανθρωπότητα έχει ένα νέο ελάττωμα.

323.

Οι νεκροί μου συνεχίζουν να υποφέρουν τον πόνο της ζωής μέσα μου.

324.

Αφού τα ζύγισα όλα, ξέρω πως μια ανάσα δεν ζυγίζει τίποτα.

325.

Χάνω σιγά σιγά την επιθυμία αυτού που ψάχνω, ψάχνοντας αυτό που επιθυμώ.

326.

327.

Είχα κι εγώ ένα καλοκαίρι και κάηκα στο όνομά του.

328.

Τη χάρη που δεν βλέπω σε σένα, μη μου την κάνεις.

329.

Όταν θα είχα πάψει να υπάρχω, δεν θα είχα υπάρξει ποτέ.

38

330.

Σε μια ψυχή γεμάτη χωράνε όλα και σε μια ψυχή άδεια δεν χωράει τίποτα. Ποιος καταλαβαίνει!

331. Σου χρωστούν τη ζωή κι ένα κουτί σπίρτα και θέλουν να σου πληρώσουν ένα κουτί σπίρτα, γιατί δεν θέλουν να σου χρωστούν ένα κουτί σπίρτα.

Όχι, δεν είναι τίποτα, τίποτα. Είναι μονάχα πόνος.

332.

Πως μπόρεσα να γυρίσω τόσες φορές εδώ, χωρίς να κουνηθώ από εδώ;

333.

334.

Όποιοι μας βλέπουν πάντα, δεν μας βλέπουν όπως είμαστε σήμερα.

335. Τη μοναξιά μου, φορές πιστεύω πως την κάνει αυτό που δεν υπάρχει, όχι αυτό που μου λείπει. Και ίσως η μοναξιά μου δεν υπάρχει κι εγώ την ζω εκ περισσού.

336.

337.

Κανείς δεν είναι αυτόφωτος: ούτε ο ήλιος.

Υπάρχουν πράγματα που ζουν μακριά ζωή, γιατί ζουν νεκρά.

338.

Όταν δεν πιστεύω σε τίποτα, δεν θα ήθελα να συναντηθώ μαζί σου, όταν δεν πιστεύεις σε τίποτα.

339.

Για να καταδικάσει το καμωμένο, συνεχίζει κάνοντάς το. Και έτσι γίνεται: για να καταδικάσει το καμωμένο.

340.

Η καλοσύνη σου δεν είναι ολόκληρη καλή μαζί μου, γιατί είναι ολόκληρη η καλοσύνη.

39

Ο άνθρωπος είναι ένα πράγμα που μαθαίνουν τα παιδιά. Ένα πράγμα για παιδιά.

341.

342.

Όσο μας χάνεται, κανείς δεν θα ήθελε να το χάσει.

Φορές πιστεύω πως το κακό είναι όλα και πως το καλό είναι μονάχα ένας ευσεβής πόθος του κακού.

343.

Ένα φως που φωτίζει πολλούς δρόμους, δεν φωτίζει έναν δρόμο.

344.

345.

Όπως μονάχα προετοιμάζομαι γι αυτό που θα έπρεπε να μου συμβεί, δεν βρίσκομαι προετοιμασμένος γι αυτό που μου συμβαίνει. Ποτέ.

346.

Αν είναι, όπως φαίνεται να είναι, μια και μόνη αλήθεια όλα. Δεν θα βρεις την αλήθεια σου, τη δική σου αλήθεια, σε τίποτα.

347.

348.

Γιατί γελάς για ένα μόνο πράγμα κι όχι για όλα τα πράγματα;

Όταν δεν έχω προσβάλει, πιστεύω πως είναι όταν δεν με υπερασπίστηκα.

349.

Η γεύση του «δικό μου» δεν είναι πικρή, αλλά δεν τρέφει κανέναν.

350.

Κι αν ακόμα βρίσκεις κάτι, δεν το έχεις χάσει όλο. Μένει να χάσεις κάτι ακόμα.

351.

Τα παιδιά που κανείς δεν κρατάει από το χέρι είναι τα παιδιά που ξέρουν πως είναι παιδιά.

40

Το καλό που κάνουμε σ’ αυτόν που δεν χρωστάμε καλό, το χρωστάμε σ’ αυτόν που μας το κάνει.

352.

353.

354.

Σήμερα η μνήμη μου είναι ένα εκατομμύριο ονόματα, πρόσωπα και πράγματα, σχεδόν χωρίς πρόσωπα και χωρίς πράγματα.

355.

356.

Μια καρδιά μεγάλη γεμίζει με πολύ λίγα.

Η γη έχει χάσει, μαζί μου, μια χούφτα γη.

Αν δεν υπάρχει τίποτα που να είναι όμοιο με τη σκέψη και δεν υπάρχει τίποτα χωρίς τη σκέψη, ή η σκέψη είναι μόνο σκέψη ή η σκέψη είναι όλα.

Ένας άνθρωπος μόνος του είναι πολύ για έναν άνθρωπο μόνο.

357.

358.

Η φωνή μου μου λέει: «Έτσι είναι όλα». Και η ηχώ της φωνής μου μου λέει: «Έτσι είσαι εσύ».

359.

Αν μπορούσες να φύγεις από τα βάσανά σου κι έφευγες από τα βάσανά σου, θα γνώριζες που να πας έξω από τα βάσανά σου;

360.

Ο έρωτας που δεν είναι ολόκληρος πόνος, δεν είναι ολόκληρος έρωτας.

361.

Πρέπει να μου δώσω μερικά υπέρ για να μπορέσω να τα δώσω.

362.

Μαθαίνεις να μην έχεις ανάγκη, έχοντας ανάγκη.

41

Τι μετράς στις ιδέες σου μετρώντας τες τις ιδέες σου;

363.

Φορές θυμάμαι ότι ανασαίνω και για να μην το ξεχάσω αυτό σχεδόν δεν ανασαίνω.

364.

365.

Αν ήμουν αυτός που οδηγεί τον εαυτό του, δεν θα πήγαινα από το μονοπάτι που οδηγεί στο θάνατο.

366.

Κανείς δεν σου έχει δώσει τίποτα για τίποτα αν κανείς δεν σου έχει δώσει την καρδιά του, γιατί μόνον η καρδιά δίνεται για το τίποτα.

367.

Πιστεύεις πως σου λείπουν όλα, και σου λείπουν μονάχα μερικά λουλούδια, για να σου περισσεύουν όλα.

368.

Αυτό που ξέρω το υπομένω μ’ αυτό που δεν ξέρω.

369.

Αν τα σύννεφα πιστεύουν πως πετάνε με τα φτερά τους, πετάνε με τα φτερά τους, αλλά δεν θα μπορέσουν να κυριαρχήσουν τα φτερά τους.

370.

Είσαι εσύ που με κάνεις να νιώθω αυτό που νιώθω, αλλά δεν είσαι εσύ αυτό που νιώθω. Και όλα είναι το ίδιο με σένα: ένα κάνοντάς με να νιώσω αυτό που νιώθω. Και τι είναι αυτό που νιώθω;

371.

372.

Η καταδίκη ενός λάθους είναι άλλο λάθος.

Το να κουβαλάς ή να σε κουβαλούν είναι το ίδιο βάρος, αναγκαίο για τους ώμους μας.

42

Λόγια που μου είπαν σε άλλους καιρούς, τα ακούω τώρα.

373.

374.

Μου λέει πως είμαι τυφλός, αυτό που βλέπω.

375.

Την ώρα που πιστεύουμε ότι έχουμε κάποια αξία, κάνουμε ζημιά.

376.

Τίποτα περισσότερο από ένα άπειρο από ελπίδες και το τέλος ενός απείρου από ελπίδες. Τίποτα περισσότερο.

Το όνομά μου, περισσότερο κι από το να με ονομάζει, μου θυμίζει το όνομά μου.

377.

378.

Αν δεν υπήρχαν φώτα που σβήνουν, τα φώτα που ανάβουν δεν θα φώτιζαν.

379.

Για να μην κινήσω ένα πράγμα κίνησα εκατό πράγματα. Και δεν κίνησα ένα πράγμα.

380.

Όταν βαραίνουν πάνω μου οι ουρανοί, τ’ αστέρια και η θύμηση κάποιων λουλουδιών, το «δικό μου» που βαραίνει πάνω μου…δεν με συνθλίβει.

381. Όσα υπάρχουν με τον άνθρωπο, χωρίς τον άνθρωπο, είναι όσα υπάρχουν με τον άνθρωπο;, είναι όπως υπάρχουν με τον άνθρωπο;, υπάρχουν;

382.

383.

Είναι οι ανάγκες αυτού που είναι όλο που τα κινούν όλα. Εγώ δεν κινούμαι. Κανείς δεν κινείται. Τίποτα δεν κινείται.

Όταν λέω ότι λέω είναι γιατί με έχει νικήσει αυτό που λέω.

43

Έχω κατέβει τόσο από το να μην κατεβάζω τα μάτια μου που φοβάμαι τα μάτια μου.

384.

385. Η θάλασσα της πίκρας που μου έδωσες δεν αρκεί για να σου δώσω ούτε μια σταγόνα πίκρας, γιατί μου έχεις δώσει επίσης μια σταγόνα γλύκας.

Όταν σπάζω κάποιες από τις αλυσίδες που με αλυσοδένουν, νιώθω πως λιγοστεύω.

386.

Και γιατί πρέπει να μετανιώνω γι αυτό που έχω κάνει, αν δεν μπορώ να σταματήσω αυτό που κάνω, που είναι αυτό που έχω κάνει;

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

Όποιος συντηρεί το παιδικό του μυαλό, συντηρεί το μυαλό του.

Έχω τα χέρια αδειανά, από αυτό που είχα στα χέρια μου.

Η ανθρωπότητα δεν ξέρει πια που να πάει, γιατί δεν την περιμένει κανείς: ούτε ο Θεός.

Αν το πιο μεγάλο έδειχνε την μαγιά του, το πιο μικρό θα ήταν το πιο μεγάλο.

Έχω εγκαταλείψει τη μίζερη ανάγκη να ζω. Ζω χωρίς αυτήν.

Αν τίποτα δεν επαναλαμβάνεται όμοιο, όλα τα πράγματα είναι τα τελευταία πράγματα.

44

394.

Το δίκιο όλων είναι ένα τέρας και το δίκιο του ενός…είναι το δίκιο του ενός.

395.

Βλέπω ζυγαριές μέχρι και στα τυφλωμένα μάτια μου. Και τύφλωσα τα μάτια μου για να μη βλέπω ζυγαριές.

396.

Δεν κλαίει εκείνος που δε βρίσκει μια πηγή όπου να χύσει τα δάκρυά του.

397.

Το εγώ μου απομακρύνθηκε από μένα. Σήμερα είναι το πιο μακρινό μου εσύ.

398.

399.

Διηγείσαι ένα όνειρο πάντα. Κι όταν το ονειρεύεσαι;

Η ζωή φαίνεται να είναι δύο σημεία, χωρίς ενδιάμεσα σημεία.

400.

Κάποιοι, απομακρυνόμενοι από όλους, πάνε κερδίζοντας την έρημο.

401.

Εκατοντάδες χιλιάδων κόσμου είναι η πόλη. Κι εγώ, στην πόλη, είμαι εκατοντάδες χιλιάδων νεκροί.

402.

Δεν ξέρεις πια τι να κάνεις, ούτε όταν ξαναγίνεσαι παιδί. Και είναι θλιβερό να βλέπεις ένα παιδί που πια δεν ξέρει τι να κάνει.

403.

Αν πιστεύεις πως είσαι σαν οποιαδήποτε ύπαρξη, σαν οποιοδήποτε πράγμα, είσαι όλες οι υπάρξεις, όλα τα πράγματα. Είσαι το σύμπαν.

404.

Για να μπορέσω να πλησιάσω κάποια ύψη, δεν τα κατεβάζω: τα σηκώνω περισσότερο.

45

Φορές χρειάζομαι το φως ενός σπίρτου για να φωτίσω τ’ άστρα.

405.

Όποιος έχει κάνει χίλια πράγματα κι όποιος δεν έχει κάνει κανένα, νιώθουν τις ίδιες επιθυμίες: να κάνουν ένα πράγμα.

406.

Αν εγώ σου έδινα τη ζωή, τι θα μπορούσα να σου δώσω;

407.

408.

409.

Όταν πλησιάζω μια ψυχή, δεν έχω την επιθυμία να τη γνωρίσω· όταν απομακρύνομαι, ναι.

Τα λουλούδια δίχως άρωμα οφείλουν την ονομασία λουλούδια στα λουλούδια που μυρίζουν.

410. Αν ήμουν χωρισμένος από εκείνο το δέντρο που βλέπω, από εκείνο τον ήλιο που βλέπω, θα έβλεπα εκείνο το δέντρο, θα έβλεπα εκείνο τον ήλιο;

Όταν δεν βαδίζω στα σύννεφα, βαδίζω σαν χαμένος.

411.

412.

Η δίψα μου ευχαριστιέται ένα ποτήρι νερό, όχι μια θάλασσα νερό.

Επειδή πια δεν έχεις τις ανάγκες τους, πιστεύουν πως δεν έχεις ανάγκες. Και μονάχα δεν έχεις πια τις ανάγκες τους.

413.

414.

Τα πλεονεκτήματα ενός πράγματος δεν έρχονται απ’ αυτό: πάνε σ’ αυτό.

415.

Το κακό που δεν έχω κάνει, πόσο κακό έχει κάνει!

46

416.

Όταν δεν μπορείς να με κάνεις να κλάψω ή να γελάσω, μπορείς μονάχα να με κουράσεις.

417.

Καταπιέζω τους παραλογισμούς μου, γιατί είναι παραλογισμοί και απομένω μ’ αυτούς…καταπιεσμένους.

418.

Σε όλα τα μέρη η πλευρά μου είναι η αριστερή. Γεννήθηκα σ’ αυτή την πλευρά.

419.

420.

421.

Όταν με λένε «δικέ μου», δεν είμαι κανείς.

Μέχρι και το πιο μικρό από τα όντα έχει έναν ήλιο στα μάτια.

Για να ελευθερώνομαι από αυτό που ζω, ζω.

422.

423.

Μη μου μιλάς. Θέλω να ‘μαι μαζί σου.

Αν είσαι καλός με αυτόν, με εκείνον, αυτός, εκείνος θα έλεγαν πως είσαι καλός. Αν είσαι καλός με όλους, κανείς δεν θα πει πως είσαι καλός.

424. Για αυτούς που πεθαίνουν, αυτή η γη είναι το ίδιο με το πιο μακρινό αστέρι. Δεν θα έπρεπε να μας ανησυχεί αυτό που συμβαίνει…στο πιο μακρινό αστέρι.

425.

Όταν γυρίζει, δεν γυρίζει όλο, ούτε ακόμα γυρίζοντας όλο.

426.

Έχασα διπλά, γιατί επίσης κέρδισα.

47

Όποιος κάνει έναν παράδεισο από το ψωμί του, από την πείνα του κάνει μια κόλαση.

427.

428. Αν πιστεύεις πως δεν μου οφείλεις τίποτα, τίποτα δεν μου οφείλεις, γιατί σέβομαι όλες τις πίστεις και γιατί όλες οι πίστεις είναι ίδιες. Όλες είναι πίστεις.

429.

Φορές για να απομακρυνθώ από τον κόσμο τον σηκώνω γύρω μου σαν ένα τείχος.

Τα πράγματα που περισσότερο αντιτίθενται μεταξύ τους είναι αυτά που λιγότερο αντιτίθενται σε μένα.

430.

431.

Όλα είχαν μείνει χωρίς πλάνη, εκείνη τη φορά. Κι εκείνη τη φορά είχα φόβο για όλα.

Μετά αφού ήπια το περιεχόμενο της κούπας μου, ξεχείλισε η κούπα μου.

432.

433.

Το ανεπανόρθωτο δεν το κάνει κανείς: γίνεται μόνο του.

434. Και για να τελειώσω τον εξανθρωπισμό όλου όσου έχω, από το άγιο και το μη άγιο, μου λείπει να εξανθρωπίσω ακόμη σχεδόν όλο αυτό που έχω από το άγιο.

435.

436.

Αν αγαπάς τον ήλιο που σε φωτίζει, ίσως αγαπάς, κι αν αγαπάς το έντομο που σε τσιμπάει, αγαπάς.

Δεν θα κουβαλήσω την ψυχή σου. Μου φτάνει να ξέρω πως την έχεις.

48

Το να προσπαθούν κάποιοι να αποκτήσουν αυτό που άλλοι αποκτούν χωρίς προσπάθεια, υποβιβάζει την προσπάθεια.

437.

Αν κοιτάζεις πάντα ένα και το ίδιο πράγμα, δεν είναι δυνατόν να το δεις.

438.

Όποιος ανοίγει όλες τις πόρτες, μπορεί να τις κλείσει όλες.

439.

440.

Ο άνθρωπος θα έμοιαζε με τον μεγαλοπρεπή κύριό του αν, κάνοντας το έργο του, έκανε επίσης την κόλαση για το έργο του.

441.

Εγώ θα του ζήταγα κάτι περισσότερο αυτού του κόσμου, αν είχε κάτι περισσότερο αυτός ο κόσμος.

. Να φοβίζεις δεν εξευτελίζει τόσο όσο το να είσαι φοβισμένος

442.

443.

444.

Ο έρωτας όταν χωράει σ’ ένα μόνο άνθος, είναι άπειρος.

Αυτοί που δώσαν τα φτερά τους είναι θλιμμένοι, με το να μην τα βλέπουν να πετούν.

445.

Θέλουν να χαθείς, σχεδόν για το τίποτα. Κι εσύ θέλεις να σωθείς. Και γατί θέλεις να σωθείς…σχεδόν για το τίποτα;

446.

Τώρα που οι ιδέες μου αγκαλιάζουν με τα μάτια μου, τα χέρια μου δεν μου χρειάζονται πια.

447.

Δεν βλέπεις το ποτάμι του θρήνου γιατί του λείπει ένα δικό σου δάκρυ.

49

448.

449.

450.

451.

Η ξένη φτώχια μου αρκεί για να νιώθω φτωχός· η δική μου δεν μου αρκεί.

Και σχεδόν όλα τα περνάω έτσι, από τον καιρό που, σαν μια γέφυρα, περνάει πάνω από όλα.

Ναι, υποφέρω πάντα, αλλά μονάχα κάποιες στιγμές, γιατί μονάχα κάποιες στιγμές σκέφτομαι πως υποφέρω πάντα.

Αφήνοντας ένα πράγμα, δεν θα ήθελα να πάρω άλλο, για να μην το αφήσω άλλη μια φορά.

452.

Βλέπουμε μέσα από κάτι που μας φωτίζει· μέσα από κάτι που δεν βλέπουμε.

453.

Ο πόνος μας φαίνεται τρομερός. Κι όπου δεν υπάρχει πόνος…μας φαίνεται τρομερό.

454.

455.

456.

Μη μιλάς άσχημα για τα κακά σου σε κανέναν, γιατί υπάρχουν ενοχές για τα κακά σου σε όλους.

Όποιος έχει δει με τα μάτια ανοιχτά, μπορεί να ξαναδεί, αλλά με τα μάτια κλειστά.

Αν φυτρώνουν μερικά λουλούδια, όταν δεν είναι άνοιξη, μην τ’ αφήνεις να μεγαλώσουν.

457.

Το να ξέρεις να πεθαίνεις κοστίζει τη ζωή.

50

458.

459.

Η ανάμνηση είναι λιγάκι αιωνιότητα.

Πιστεύω πως απόμεινα χωρίς τις αδυναμίες μου, στο έργο των αδυναμιών μου.

460.

Μπορείς να μη οφείλεις τίποτα επιστρέφοντας το φως στον ήλιο.

461.

Θάβομαι σε οποιοδήποτε μέρος και θα πεθάνω…ποιος ξέρει που.

462.

Πια δεν φτάνουν στο αίμα σου οι παλιές πληγές. Κι είναι δύσκολο να ανοίξεις νέες πληγές. Και το αίμα σου πνίγεται.

463.

Ο άνθρωπος, με το να είναι μια τραγωδία, δεν αξίζει μια τραγωδία. Δεν υπάρχει τίποτα που να αξίζει μια τραγωδία.

464.

Η μεγάλη μου μέρα ήρθε και έφυγε, δεν ξέρω πως. Γιατί δεν πέρασε από την αυγή όταν ήρθε ούτε από το δειλινό όταν έφυγε.

465.

466.

Πως τα είχα όλα το ξέρω, όχι γιατί τα είχα. Το ξέρω γιατί μετά δεν είχα περισσότερα.

Το πριν από μένα και το μετά από μένα σχεδόν έχουν ενωθεί, σχεδόν είναι ένα μόνο, σχεδόν έχουν απομείνει χωρίς εμένα.

467.

Ναι, τα έχω ακούσει όλα. Τώρα μονάχα μου λείπει να σωπάσω.

468.

Άρχισα την κωμωδία μου όντας ο μοναδικός ηθοποιός και την τελειώνω όντας ο μοναδικός θεατής.

51

469.

Στον αιώνιο ύπνο, η αιωνιότητα είναι το ίδιο με μια στιγμή. Ίσως εγώ να επέστρεφα σε μια στιγμή.

470.

Και θα συνεχίσω να καταστρέφω τις κακές λέξεις που έβαλα στο όλον μου, ακόμη κι αν το όλον μου απομείνει δίχως λέξεις.

471.

Σ’ εκείνο τον κόσμο εγώ ήξερα ότι με σκότωνε το καλό, αλλά πίστευα ότι με σκότωνε το κακό.

52

ΝΕΕΣ ΦΩΝΕΣ (Hachette, 1974)

53

Γιατί γυρίζεις στη ζωή; Καταλαβαίνω. Κουράζεται κανείς απ’ όλα. Ακόμα κι από το να ‘ναι νεκρός.

472.

473.

Η δικαιολογία της αλήθειας είναι παραφροσύνη.

474. Πίστευες πως το να καταστρέφεις αυτό που χωρίζει ήταν να ενώνεις. Κι έχεις καταστρέψει αυτό που χωρίζει. Και τα κατέστρεψες όλα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα χωρίς αυτό που χωρίζει.

475.

476.

Όταν το κακό αυξάνει το μικρό καλό μεγαλώνει.

Αυτό που μου λέω, ποιος το λέει; Σε ποιόν το λέει;

Όλες μου οι σκέψεις είναι μια μονάχα. Γιατί δεν σταμάτησα ποτέ να σκέφτομαι.

477.

478.

Aν όταν βρίσκεις είναι κάθε φορά που ψάχνεις, πάντα, μάταια βρίσκεις, μάταια ψάχνεις.

479. Ναι, σε είχα δει, αλλά δεν σε είχα δει έτσι όπως σε βλέπω τώρα, σε κανένα μέρος. Που βρισκόσουν έτσι όπως σε βλέπω τώρα; Και όπως σε είχα δει, που βρίσκεσαι;

480.

481.

Υπάρχουν πεσμένοι που δεν σηκώνονται για να μην ξαναπέσουν.

Το τίποτα ή κάτι σαν το τίποτα; Το τίποτα. Γιατί το τίποτα μου δίνει μοναξιά και το κάτι σαν το τίποτα δεν μου δίνει τίποτα. Ούτε μοναξιά.

54

Αν το αφύσικο ήταν στ’ αλήθεια αφύσικο δεν θα υπήρχε.

482.

483.

Ξέρεις τόσα για μένα και δεν με καταλαβαίνεις. Το να ξέρεις δεν είναι να καταλαβαίνεις. Θα μπορούσαμε να τα ξέρουμε όλα και να μην καταλαβαίνουμε τίποτα.

484.

Βρίσκομαι στο χτες, στο σήμερα. Και στο αύριο; Στο αύριο βρέθηκα.

485. Αν δεν έβλεπαν μονάχα το ορατό αυτού που βλέπουν, θα μπορούσαν να δουν πως αυτό που εγώ κάνω από τα πράγματα είναι αυτό που κάνουν τα πράγματα από μένα.

Το όνειρο που δεν τρέφεται με όνειρο εξαφανίζεται.

486.

Όλα είναι τίποτα, αλλά μετά. Μετά αφότου τα έχεις υποφέρει όλα.

487.

488.

Η νύχτα είναι ένας κόσμος που η ίδια η νύχτα φωτίζει.

489.

Νησιά, γέφυρες και φτερά: οι τρεις ξεχωριστές ζωές μου. Οι τρεις ενωμένοι μου θάνατοι.

490.

Σχεδόν πάντα είναι ο φόβος να είναι δικό μας αυτό που μας φέρνει μπροστά στον καθρέφτη.

491.

Δεν συγχωρούμε να είναι όπως είμαστε.

55

Μάταια δίνεται στα μάτια σου κάθε τι που δίνεται στα μάτια σου αν δεν έχεις ποιόν να ευχαριστήσεις γι αυτό.

492.

493.

Λίγο περισσότερο ψωμί στα πρώτα χρόνια μου και το όλο μου θα ήταν όλο αυτό που είναι όλο σ’ όλα μου τα χρόνια.

494.

Επειδή ξέρουν το όνομα αυτού που ψάχνω πιστεύουν πως ξέρουν αυτό που ψάχνω!

Δυο πράγματα όχι όμοια είναι η μεγαλύτερη ανομοιότητα. Όλα τα ανόμοια πράγματα είναι η μικρότερη ανομοιότητα.

495.

Όταν εσύ και η αλήθεια μου μιλούν, δεν ακούω την αλήθεια. Ακούω εσένα.

496.

497.

Τώρα η στιγμή, μετά το αιώνιο. Η στιγμή και το αιώνιο. Και μονάχα η στιγμή είναι χρόνος, γιατί το αιώνιο δεν είναι χρόνος. Το αιώνιο είναι ανάμνηση της στιγμής.

498.

Η θάλασσα που βάζεις σε μια σταγόνα νερό κρύβει μια σταγόνα νερό.

499.

Το βαθύ μου είναι το όλο. Αλλά είναι όλο χωρίς εμένα. Γιατί όλο αυτό που είναι βαθύ μονάχα είναι όλο.

Όποιος διαπερνά το σκληρό βράχο χάνει τη σκληρότητα του βράχου και βρίσκει τη δική του στο σκληρό βράχο.

500.

501.

Δεν θα μπορούσε να σε περιμένει άλλο. Γιατί έχεις έλθει.

56

502.

Σχεδόν όλα όσα ο άνθρωπος χρειάζεται τα χρειάζεται για να μην τα χρειάζεται.

503.

Αν δεν μπορούσα να απομακρυνθώ από μένα, δεν θα μπορούσα να πλησιάσω σε κανέναν, σε τίποτα. Ούτε σε μένα.

504.

Ένα άνθος κι ένα άπειρο από μαχαίρια. Και μονάχα ένα άνθος σκοτώνει. Είναι πιο πολύ από ένα άπειρο από μαχαίρια.

Μην αποκαλύπτεις, γατί μπορεί να μην υπάρχει τίποτα. Και τίποτα δεν καλύπτεται πάλι.

505.

506.

Οι φλέβες μου, πιο πέρα από το κορμί μου, δεν είναι ορατές.

507.

Αν αυτοί δεν σου έκαναν κακό, ο πόνος τους θα ήταν υπερβολικός πόνος για σένα.

508.

Οι αλυσίδες που πιο πολύ μας δένουν είναι οι αλυσίδες που έχουμε σπάσει.

509. Θέλουν να με κάνουν διαφορετικό. Και χωρίς αυτοί να γίνουν διαφορετικοί και χωρίς τίποτα να γίνει διαφορετικό. Και σε τι θα γινόμουν διαφορετικός;

510.

Το να είσαι κάποιος είναι να είσαι μόνος. Το να είσαι κάποιος είναι μοναξιά.

511.

Πάντα γυρεύω κάποιο φως και πάντα νύχτα κι μη φωτισμένος από κανένα φως.

57

512. Την ονόμασες με τα καλύτερα ονόματα κι ακόμα δεν την αγαπάς. Είναι επειδή ακόμα σου λείπει να την ονομάσεις με τα χειρότερα ονόματα για να την αγαπήσεις.

513.

Το όλο σου κυκλώνεται από το μηδέν. Ολική μοναξιά με μια άχρηστη πόρτα κι ένα άχρηστο παράθυρο.

514.

Φορές αυτό που επιθυμώ κι αυτό που δεν επιθυμώ κάνουν τόσες παραχωρήσεις το ένα στο άλλο που φτάνουν να μοιάζουν.

515.

Γιατί σου ζητάω τόσο να με βοηθήσεις; Είναι επειδή σε βοηθάω.

516.

Πριν τα πράγματα, μονάχα το θαύμα δεν μπορεί να υπάρχει. Μετά τα πράγματα , μονάχα το θαύμα υπήρξε.

517.

Έβαλα ένα σταυρό από αέρα πάνω σε όλους τους μολύβδους. Και όλα άλλαξαν. Οι μόλυβδοι έγιναν αέρας και ο σταυρός μόλυβδος.

518.

519.

520.

Αυτό που λένε οι λέξεις δεν διαρκεί. Διαρκούν οι λέξεις. Γιατί οι λέξεις είναι πάντα οι ίδιες και αυτό που λένε δεν είναι ποτέ το ίδιο.

Μπόρεσα να μην κάνω κανένα κακό, αλλά όχι όπου δεν μου έχουν κάνει κανένα κακό.

Μόλις πνίγηκαν στο χείμαρρο των δακρύων που ερχόταν να σε πνίξει, δυο δάκρυα.

521.

Οι αποστάσεις δεν έκαναν τίποτα. Όλα είναι εδώ.

58

522.

Καμιά τύχη δεν είναι καλύτερη. Γιατί δεν υπάρχει καμιά τύχη που δεν θα ήθελε να είναι καλύτερη.

Αποσπάσματα των ημερών μου, απολειφάδια των νυχτών μου, παρατείνουν τις νύχτες μου.

523.

524.

Τι θα έλεγα για την σύγχρονη ανθρωπότητα; Θα έλεγα πως οι δρόμοι της είναι ευρείς.

525. Αν ο άνθρωπος στο σύμπαν είναι ακριβώς ίδιος με το σύμπαν στον άνθρωπο, γιατί ο άνθρωπος και το σύμπαν και όχι μόνο ο άνθρωπος ή μόνο το σύμπαν;

526.

Ήθελα να κατακτήσω. Αλλά δεν κατακτούσα. Γιατί ήθελα να κατακτώ χωρίς να νικηθώ.

Αυτό για το οποίο ζω δεν είναι αυτό για το οποίο πεθαίνω. Θα με ντρόπιαζε να πεθάνω γι αυτό που ζω.

527.

528.

Όσο και να μαθαίνει κανείς, αγνοεί από πού μαθαίνει.

529.

Πληγώνεις και θα ξαναπληγώσεις. Γιατί πληγώνεις κι απομακρύνεσαι. Δεν ακολουθείς την πληγή.

530.

Όταν για να πλησιάσεις κάποιον απομακρύνεσαι από κάποιον, μονάχα απομακρύνεσαι από κάποιον.

531.

Προτιμώ από το καλύτερο από τα καταφύγια τις πόρτες οποιουδήποτε καταφυγίου.

59

532.

Σε όλα τα πράγματα υπάρχει ένα πριν την αρχή τους κι ένα μετά το τέλος τους, που σβήνουν την αρχή τους και το τέλος τους.

533.

Ο ροδόκηπος: τον είδες με ατέλειωτα ρόδα, τον είδες με ένα μόνο ρόδο, τον είδες με κανένα ρόδο. Και δεν τον είδες ποτέ μ’ ένα ρόδο περισσότερο ούτε μ’ ένα ρόδο λιγότερο. Επειδή είδες το ροδόκηπο.

534.

Αυτό που υπάρχει έξω από μένα είναι μια απομίμηση αυτού που υπάρχει μέσα μου.

Ήθελες να πας εκεί που δεν είσαι. Και που δεν είσαι;

535.

536.

Ένα λεπτό και μια αιωνιότητα, συντροφευμένα, είναι δυο λεπτά ή δυο αιωνιότητες.

Υπήρχαν κακοί και υπήρχαν κακά. Τώρα υπάρχουν μόνο κακοί. Λευτερώθηκα από τα κακά.

537.

538.

539.

540.

Υπάρχουν πράγματα που δεν χωράνε στο άπειρο. Και θα χώραγαν στα χέρια μου, αν τα είχα στα χέρια μου.

Όποιος για να με δει με κοιτάζει, τι άσχημα μπορεί να με βλέπει!

Ο άνθρωπος είναι ένας, το ποτάμι είναι ένα, το αστέρι είναι ένα. Ένας, ένα, ένα. Υπάρχει ένα άπειρο από ένα. Και δεν υπάρχει ένα δύο!

541.

542.

Όταν έχω κάποια στιγμή ευθυκρισίας τα χάνω όλα.

Για να ανεβείς είναι αναγκαίο να ανεβείς, αλλά είναι επίσης αναγκαίο να υπάρχει ύψος.

60

543. Ναι, έχω κάνει κάποια πράγματα που όταν δεν μπορώ να μου τα πω δεν μου τα λέω, για να μην με προσβάλλω. Γιατί δεν θα ήθελα να προσβάλλω κανέναν.

Όλα όσα υπάρχουν δεν είναι το όλον. Γιατί εγώ θα μπορούσα να μην υπάρχω. Και ποιος ξέρει πόσα δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν. Ίσως όλα.

544.

545. Ναι, το να κάνεις κάνει. Το καμωμένο είναι έργο του να κάνεις. Αλλά το καμωμένο κάνει, είναι το ίδιο το να κάνεις. Το να κάνεις δεν κάνει τίποτα.

546.

Το αληθινό «όλα καλά» μου το λέω στο πάτωμα, πεσμένος.

547. Δινόταν σε όλους χωρίς ν’ ακολουθεί κανέναν. Και σ’ εκείνο τον κόσμο, όπου σχεδόν όλοι ακολουθούν όλους χωρίς να δίνονται σε κανέναν.

Αν δεν μπορούμε να έχουμε ένα άκρο χωρίς το άλλο άκρο, πως μπορεί να έχουμε μια κόλαση χωρίς παράδεισο.

548.

549.

Δεν πιστεύω τίποτε από αυτά που πιστεύεις. Και πιστεύω σε σένα!

550.

Το σημαντικό και το μη σημαντικό δεν είναι ίδια μονάχα στις αρχές τους.

551.

Καταλαβαίνω πως το λίγο σου δεν με νοιάζει είναι λίγo αυτοκτονία, αλλά είναι αυτό που σε σώζει από την ολική αυτοκτονία.

552.

Μετρούν τη δύναμή μου από αυτό που μπορώ. Αγνοούν πως η δύναμή μου μετριέται από αυτό που δεν μπορώ. Και η άπειρα μεγάλη δύναμή μου είναι μια δύναμη άπειρα μικρή.

61

Κι αν ο έρωτας είναι ο χαμένος έρωτας, πώς να βρω τον έρωτα;

553.

Κάθε αλήθεια μέρος του νεογέννητου. Αυτού που δεν ήταν.

554.

555.

Τώρα είμαστε ο κανείς κι εγώ. Και τώρα δεν νιώθω να είμαι μόνος μου. Τώρα θα μπορούσα να πιστέψω πως μονάχα ο κανείς είναι κάποιος.

556. Δεν καταλαβαίνω πως ο άνθρωπος μπορεί να είναι ο άνθρωπος. Γιατί ο άνθρωπος είναι αυτό που υπάρχει σ’ αυτόν και αυτό που υπάρχει σ’ αυτόν δεν είναι ο άνθρωπος.

557.

Όταν δεν με βλέπεις χαμένο θα ήθελες να με βλέπεις χαμένο για να με σώσεις. Είσαι όμοιος με το θεό σου.

558.

Αυτό που έχω ξεχάσει γι αυτό, για εκείνο, είναι αυτό που έχω ξεχάσει για μένα.

559.

Κι αν ήταν κάθε τι που ήθελες να υπάρχει δικό σου, εσύ θα ήσουν πολύ λίγο, σχεδόν τίποτα, σ’ αυτό που είναι δικό σου.

560.

Μου συνέβη μια μικρή χαζομάρα. Και ο κόσμος έγινε άλλος και το ίδιο το σύμπαν έγινε άλλο. Τι μεγάλη χαζομάρα, ο κόσμος και το ίδιο το σύμπαν!

561.

Επειδή πιστεύεις πως με κατάλαβες έπαψες να με καταλαβαίνεις.

562.

Η πίστη, όταν χάνεται, χάνεται από όπου γεννιέται.

62

563. Μέχρι χτες, υπήρχαν πράγματα δικά μου, υπήρχαν πράγματα των άλλων, και υπήρχαν πράγματα. Μέχρι σήμερα, μονάχα υπήρχαν πράγματα.

564.

Η ύλη, μονάχα ύλη, δεν είναι απτή.

565. Όταν φεύγω είμαι γεμάτος από αυτό που δεν φεύγει και όταν δεν φεύγω είμαι γεμάτος από αυτό που φεύγει. Αλλά όταν φεύγω τι φεύγει; Κι όταν δεν φεύγω τι δεν φεύγει;

Η ελπίδα δεν είναι των λουλουδιών. Γιατί η ελπίδα είναι ένα αύριο και τα λουλούδια δεν έχουν αύριο.

566.

567. Ποτέ δεν μπορείς να μην παραπονιέσαι. Αλλά μπορείς να παραπονιέσαι λιγότερο, παραπονούμενος όπου λιγότερο παραπονούνται.

568.

Τα πράγματα, τα μεν οδηγούν στα δε. Είναι σαν δρόμοι, και είναι σαν δρόμοι που μονάχα οδηγούν σ’ άλλους δρόμους.

569.

Είμαι το χαμηλό και το υψηλό μου. Όχι το χαμηλό μου. Όχι το υψηλό μου. Γιατί το χαμηλό και το υψηλό μου δεν μπόρεσα να τα διαχωρίσω.

570.

571.

Μικρό είναι εκείνο που για να δειχτεί κρύβει.

Όλη η προσέγγιση είναι να προσεγγίζεις ένα κορμί, όπου τελειώνει κάθε προσέγγιση.

Όταν κάποια φωνή με καλεί, της απαντώ, αλλά πριν απαντώ σε μένα.

572.

573.

Η ζωή αρχίζει να πεθαίνει από όπου περισσότερο είναι ζωή.

63

Ναι, βρίσκομαι σε ένα μόνο μέρος, αλλά από όλα τα μέρη, όχι από ένα μονάχα μέρος. Από ένα μονάχα μέρος δεν βρίσκομαι σε κανένα μέρος.

574.

575.

Νιώθω πως επαναλαμβάνομαι όταν επαναλαμβάνω τον άλλον, όχι όταν επαναλαμβάνω εμένα.

Πιστεύουν πως το να κινείσαι είναι να ζεις. Και κινούνται, όχι για να ζουν. Κινούνται για να πιστέψουν ότι ζουν.

576.

577.

Η ψυχή μου έχει όλες τις ηλικίες, εκτός από μία: αυτή του κορμιού μου.

578. Αν είναι τόσο ταχεία η αλλαγή των πραγμάτων, όταν βλέπουμε τα πράγματα δεν βλέπουμε τα πράγματα. Βλέπουμε την αλλαγή των πραγμάτων.

579.

580.

581.

Τα ναι και τα όχι είναι αιωνιότητες που διαρκούν για λεπτά. Η πέτρα που παίρνω στα χέρια απορροφάει κάτι από το αίμα μου και πάλλει.

Μονάχα όπου μπορώ να είμαι ολόκληρος νιώθω πως βρίσκονται όλα. Και φορές μέχρι και στο μηδέν μπορώ να είμαι ολόκληρος. Και φορές ούτε στο όλο δεν μπορώ να είμαι ολόκληρος.

582.

Ξέρω πως το ψέμα είναι πλάνη και η αλήθεια όχι. Αλλά εμένα με έχουν ξεγελάσει και τα δυο.

583.

Όλα τα πράγματα προφέρουν ονόματα.

64

584.

Όταν τ’ αστέρια κατεβαίνουν, τι θλιβερό είναι να κατεβάζεις τα μάτια για να τα δεις!

585.

Θα φύγω από σένα, αλλά εσύ μη φεύγεις από μένα. Γιατί θα φύγω από σένα όπως φεύγω από όλα, χωρίς τίποτα να φεύγει από μένα.

586. Αυτά τα μικρούλικα όντα που ζουν ένα μικρό λεπτό, ξέρουμε πως ζουν ένα μικρό λεπτό, αλλά δεν ξέρουμε αν ζουν εκατό μακριά χρόνια στο μικρό λεπτό που ζουν.

587.

Φορές είναι τόσο αργό το να πεθαίνεις που νιώθω να είμαι αθάνατος.

588.

Θα όφειλες να σβήσεις τα μάτια σου πριν σβήσει ο ήλιος, για να τον αφήσεις αναμμένο.

589.

Όταν κάποιος καταλαβαίνει πως είναι γιος των όσων πιστεύει, χάνει την πίστη του.

Πάντα μου ήταν πιο εύκολο να αγαπώ από το να εγκωμιάζω.

590.

Ένα άπειρο από πράγματα είναι απείρως περισσότερο από όλα τα πράγματα και δεν είναι όλα τα πράγματα.

591.

592.

Κι αυτό το πρωινό που δεν ερχόταν ποτέ, ήρθε. Και ήταν ένας νεκρός. Και χωρίς αυτό το νεκρό, εγώ θα ήμουν νεκρός.

593.

Μια νέα αλήθεια είναι ο θάνατος μιας παλιάς αλήθειας.

65

594.

595.

596.

Τώρα μπορείς ν’ αγαπάς πάντα και να τ’ αγαπάς όλα. Γιατί τώρα μπορείς ν’ αγαπάς χωρίς το αγαπώμενο.

Αυτό που δεν μετατρέπεται σε ανάμνηση δεν υπήρξε. Και ίσως δεν υπάρχει. Γιατί δεν υπήρξε.

Κάποια φορά, σε κάποια αιωνιότητα, τα πράγματα θα ήταν τα πράγματα κι όχι η ανάμνηση των πραγμάτων;

Μπορείς να νιώσεις πάντα αυτό που είναι κάποια φορά, όχι αυτό που είναι πάντα.

597.

598.

Το ταξίδι: μια αναχώρηση από μένα, ένα άπειρο από αποστάσεις άπειρες και μια άφιξη σε μένα.

599.

Αν σε όλα αυτά που υπάρχουν δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο από αυτό που δεν υπάρχει, όλα είναι αυτά που δεν υπάρχουν.

600.

Αυτό που έκανα ή δεν έκανα, πιστεύω πως πέρασε. Κι αυτό που θα κάνω ή δεν θα κάνω πιστεύω πως επίσης πέρασε.

601. Όταν δεν θα ‘μαι τίποτα περισσότερο , δεν θα είμαι τίποτα περισσότερο; Πως θα ήθελα να μην είμαι τίποτα περισσότερο όταν δεν θα είμαι τίποτα περισσότερο!

66

ΦΩΝΕΣ ΑΦΗΜΕΝΕΣ

67

Πρώτη Σειρά (1943)

68

602.

Στο δικό μας σύντομο ζην, ο χρόνος είναι μια μακρά αναμονή.

603.

Όλα όσα υπάρχουν, δεν είναι τίποτα, αφού πρέπει να υπάρχουν.

Όπου υπάρχει καλοσύνη, δεν υπάρχουν κακά των άλλων.

604.

605.

606. Τώρα έχω

607.

608.

Αν δεν υπήρχε το σύντομο, δεν θα υπήρχαν τα άνθη.

φόβο να μπω στα πράγματα, φόβο να τα βρω όλα σωστά.

Μια ζωή που υπήρξε αιώνια, θα μετέτρεπε σε αιώνιες κάποιες στιγμές.

Είναι πιθανόν ο άνθρωπος να υπάρχει αποξενωμένος από τον εαυτό του.

609.

Είσαι εδώ και πιστεύεις πως θα έλειπες αν δεν υπήρχες. Και η αλήθεια είναι πως δεν λείπεις. Ούτε ο ήλιος θα έλειπε αν δεν ήταν εδώ.

610.

Αν μπορούσα να ήμουν οποιοδήποτε πράγμα, το οποιοδήποτε πράγμα δεν θα με ταπείνωνε.

69

Τις φορές που με καταλαβαίνω λίγο, καταλαβαίνω λιγότερο τους άλλους.

611.

Υπάρχουν φωτιές που από μακριά δίνουν ζέστα κι από κοντά κρύο.

612. 613.

Αν εγώ ήμουν περισσότερα, ο κόσμος δεν θα μπορούσε να μου δώσει περισσότερα.

614.

Το πνεύμα μου μπορεί να με μεταφέρει μέχρι το τελευταίο αστέρι, κι εγώ αυτό, δεν μπορώ να το μεταφέρω μερικά εκατοστά.

615.

Όλες οι ψυχές αποζητούν ένα λουτρό από κακή υγεία.

Το γεννημένο από αυτό τον κόσμο φέρει το γήρας αυτού του κόσμου από τότε που γεννιέται.

616.

617.

Η απάτη με εξαπατά, όταν δεν ξέρει να με εξαπατήσει. Αναχωρώντας από ένα όλον, μπορεί να ανέβει κανείς μονάχα στο μηδέν.

618.

619.

620.

Όλα όσα σταμάτησα να νιώθω, δεν τα νιώθω λιγότερο.

Το δικό μου, όταν δεν μπορεί να είναι παρόμοιο με των άλλων, δεν ξέρω γιατί είναι δικό μου.

621.

Εγώ δεν βρίσκομαι εδώ, αλλά εδώ έχω ενδώσει, κι αγαπώ εδώ.

622.

Τα μικρά πράγματα, όταν αγγιχτούν, σχεδόν πάντα επιβιώνουν· δεν συμβαίνει έτσι με τα μεγάλα πράγματα.

623.

Οι πληγές είναι φωλιές από άνθη.

70

Ευχαριστώ το χέρι που με οδηγεί, γιατί δεν ξέρω ποιανού είναι.

624. 625.

Όσο περισσότερο απομακρύνομαι απ’ όλα, περισσότερο τα φοβάμαι όλα, και περισσότερο απομακρύνομαι απ’ όλα.

626.

Θα ρωτούσα εγώ αυτούς τους κόσμους τι κόκκος άμμου τους κινεί να περιστρέφονται. Από το καλό και το κακό που μου έχουν κάνει, με πονάει το καλό· το κακό δεν με πονάει.

627.

Πάντα είναι ένας κόπος αυτό που μας ζυγώνει την ψυχή.

628.

Αυτό που είναι εκατό, δεν είναι εκατό φορές πιο μεγάλο, αλλά εκατό φορές ένα.

629.

Καθισμένοι απέναντι σε ασαφή χθες και ασαφή αύριο, γερνάμε σήμερα.

630.

631.

Όπου δεν είσαι τίποτα, μείνε με τον εαυτό σου, και είσαι τα πάντα.

632.

Το να μην είσαι ευτυχής είναι το μοναδικό που πληρώνουν όλοι, και είναι το μοναδικό που θα μπορούσε να αποκτηθεί απ’ το τίποτα.

633.

Προσποιούμενος στοργή, μου έδειξε στοργή, και προσποιούμενος το νεκρό, με έθαψε στα χέρια του. Από τότε συνεχίζω ζώντας έτσι, για να πεθάνω έτσι. 634.

Υπάρχουν λησμονιές που είναι όποιος λησμονάει.

635.

Το δημιούργημα είναι η δυσκολία που βρίσκουν όλοι οι δημιουργοί στο να δημιουργήσουν.

636.

Οι ιδέες, μετά από το να είναι μία για κάθε πράγμα, είναι μια για όλα τα πράγματα.

637.

Δεν φαίνεται να είναι μια ανάγκη του ανθρώπου, ο ίδιος ο άνθρωπος.

71

Μακριά από το στενό κελί μου, δε βρίσκω άνεση.

638.

Για να μην είμαι κατώτερος κανενός, πόσο έπρεπε να είμαι κατώτερος!

639.

Όταν αρχίζουν να μας βλέπουν σαν αυτό, σαν εκείνο, αρχίζουν να μην μας βλέπουν.

640.

641. 642.

Το αγαπημένο καμιά φορά είναι το αγαπητό.

Ο άνθρωπος, όταν είναι αφέντης ενός πράγματος, δεν βλέπει πολλά πράγματα. 643.

Όλα τα ανώνυμα πρόσωπα είναι τέλεια.

644.

Το πιο καθαρό από μας συγχέεται με το τίποτα, γιατί δεν έχει φωνή, και σχεδόν δεν έχει φως.

645.

Βρίσκομαι στη γη και αγνοώ αν καμιά φορά υπήρξα κάποιος, από τη γη.

646.

Παίρνοντας ένα πράγμα, παίρνουμε αυτό που είναι το πιο πολύ ή το πιο λίγο σ’ αυτό· δεν παίρνουμε αυτό το ίδιο.

647.

Όποιος συλλέγει τη μοναξιά του, για να μείνει μόνος μαζί της, ποτέ δεν σταματάει να συλλέγει.

648.

Το λεπτό των σήμερά μου είναι σύντομο: έχει το λιγότερο τα χρόνια μου. 649.

650.

Ένας είναι ένας με άλλους· μόνος δεν είναι κανείς. Το δίκιο, όταν καμιά φορά ήταν δικό μου, μου έκανε ζημιά.

72

Αν ο άνθρωπος είχε τα αιώνια αύριο, δεν θα ζούσε το σήμερα. Δεν θα το ζούσε.

651.

Ο έρωτας, όσο πιο πολύ μεγαλώνει, τόσο πιο πολύ είναι ένας.

652.

Μια άγια ψυχή δεν γεννιέται απόναν παράδεισο· γεννιέται από μια κόλαση.

653.

656.

654.

Όποιος πάει από φωτιά σε φωτιά, πεθαίνει απ’ το κρύο.

655.

Τη ζωή που δεν θέλω την παίρνω από τη ζωή που θέλω. Όταν κάποιος είναι εγκαταλελειμμένος από όλους, μπορεί εύκολα να πιστέψει πως είναι αυτός που τους εγκαταλείπει όλους.

Ο άνθρωπος είναι ένα πράγμα που δεν μπορεί να συνεχίσει όντας το ίδιο ούτε ένα λεπτό. Χωρίς αμφιβολία, δεν μπορεί να είναι άλλο πράγμα, ούτε ένα λεπτό.

657.

658.

Όποιος είναι ικανός να δώσει μέχρι και την ίδια του τη ζωή, δεν έχει ανάγκη να αυτοκτονήσει.

659.

Φορές μου φεύγουν όλα, και, για να επιστρέψουν όλα πάλι, πρέπει να φύγω εγώ.

660.

Όταν με σώζουν από μια κόλαση, αν είναι ένα άνθος που με σώζει, δεν με θεωρώ σωσμένο.

661.

Η σοβαρότης είναι ένα ποίκιλμα της παιδικής ηλικίας που σε κάποιους ανθρώπους διαρκεί. 662.

Ένας άπειρος σεβασμός σκοτώνει.

663.

Αυτό υπήρξα εγώ; Κι εγώ, τι υπήρξα;

664.

Να ξυπνάς είναι πάντα μια έκπληξη.

73

Ο χρόνος είναι ένα καθορισμένο πράγμα που τίποτα δεν καθορίζει.

665.

Η ζέστα σου ήταν τόσο σύντομη πού μοναχά μπόρεσα να την νιώσω κρύα.

666.

Η γυναίκα δεν γνωρίζει από τον άντρα τίποτα περισσότερο απ’ ότι για το παιδί· το υπόλοιπο του άντρα, μόνο ο άντρας το γνωρίζει.

667.

Αυτό που είναι ίδιο για όλους δεν ενδιαφέρει κανέναν.

668. 669.

Για να σώσουμε αυτό που υπήρξαμε, ποτέ δεν θα φτάσουμε να είμαστε αυτό που είμαστε.

670.

Όταν η νύχτα θα κουραστεί να με κοιτάζει, θα πάψω να κοιτώ.

671.

Να συμμορφώσεις πολλούς είναι πιο εύκολο από το να συμμορφώσεις έναν. 672.

Οι αποστάσεις, γεμάτες, χωρίζουν· άδειες, όχι.

673.

Το παιδί κι ο άντρας, διαφορετικοί στους πόνους τους, είναι όμοιοι στους θρήνους τους.

674.

Πια δεν βρίσκω ποιος είναι ανώτερος, για να τον ακολουθήσω, ούτε ποιος είναι κατώτερος, για να μ’ ακλουθεί.

675.

Από τότε που το να πεθαίνεις δεν είναι θάνατος, τρέμω το να πεθάνω. 676.

Τα άνθη είναι αιωνίως όμορφα, δίχως ένα αύριο.

677.

Οι αλυσίδες που δεν θέλω να σπάσω δεν είναι αλυσίδες· αλλά θα ήταν, αν τις έσπαζα.

678.

Ενόσω ζω, εγώ μονάχα ξέρω για μένα. Μετά μονάχα εγώ δεν θα ξέρω για μένα.

74

Το να είσαι ή να μην είσαι αυτό ή εκείνο, δεν είναι να είναι γνωστό πως είσαι ή δεν είσαι, αυτό ή εκείνο.

679.

680.

Για να το χάσω, ποτέ δεν μου λείπει τίποτα.

Όποιος φιλοδοξεί να μείνει μακριά από τρέλες, τρελαίνεται.

681.

Ο μεγάλος έρωτας είναι η συνέπεια της ολιγωρίας μας.

682. 683.

Αν μας αφήνουν μόνους, όλα γίνονται καλύτερα.

684.

Όλα μένουν, σαν για να κοροϊδέψουν όλα εκείνα, που έχουν φύγει.

685.

Σ’ αυτούς που δεν έχουν περισσότερες δυνατότητες είναι δίκαιο να συγχωρούν κάποιες αδυνατότητες.

686.

Όταν μου έχουν κάνει κακό, μπόρεσα να πιστέψω πως δεν μου έχουν κάνει κακό.

687.

Το άσχημο υπάρχει γιατί το ωραίο κανείς δεν το καταλαβαίνει όλο. 688.

689.

690.

Το πιο σκοτεινό μου μέρος είναι εκείνο που πιο πολύ λάμπει, για να σκοτεινιάσει πιο πολύ. Αυτό που βλέπω, λέω πως είναι αυτό που εγώ βλέπω, γνωρίζοντας πως ψεύδομαι. 691.

692.

Αν ο άνθρωπος είχε φτερά, θα κατέβαινε κι άλλο.

Αυτός που τους αγαπάει όλους, αγαπάει κανέναν;

Ο άνθρωπός, αν είναι μεγάλος, η μεγαλοσύνη του μειώνεται κατά τον λόγο των όσων με αυτή αποκτά.

75

Αφού πια από τόσο κοντά με πληγώνουν, δεν θα πάω πιο εκεί.

693.

Αν δεν είχες εγκαταλειφθεί από κάτι περισσότερο από αυτό που εσύ ο ίδιος επιθυμούσες να εγκαταλείψεις, θα φαινόσουν εντελώς εγκαταλελειμμένος.

694.

695.

«Το τίποτα» είναι όπου μπορώ να είμαι τίποτα.

Από ένα δέντρο εκατό χρονών, είδα τα άνθη, μιας μέρας.

696.

697.

Τις φορές που μιλάω μαζί μου, κάποια πράγματα δεν μου τα λέω.

698.

Τα μάτια μου κρύβουν τόσα σύννεφα που, φορές, τα χάνω… στα σύννεφα.

699.

Η ζωή είναι μια θάλασσα, και η γεύση της, μια γουλιά.

700.

Πάντα βρίσκομαι στα άκρα του εαυτού μου και, σε όλα αυτά, βρίσκω το μέσο όρο μου.

701.

Σε όλο το κακό υπάρχει κάτι καλό. Κι αυτό το κάτι καλό, τι καλό που είναι!

702.

Ο άνθρωπος γυρίζει, γυρίζει μέχρι να σταματήσει σε ένα σημείο από όπου τίποτα δεν ελπίζει και… ελπίζει.

703.

Όποιος δεν σβήνει αυτό που του οφείλουν οι συγγενείς του, σβήνει την ψυχή του.

76

704.

Αυτό που ξέρω «τελειωμένο», ποτέ δεν τελειώνω να το γνωρίζω.

705.

Δεν θα μας έφευγαν τόσα πράγματα, αν, φεύγοντας, δεν έρχονταν άλλα.

706.

Δεν έχω δει παιχνίδι πιο θλιμμένο από αυτό των σύννεφων και του ήλιου.

707.

Εκείνοι που μαθαίνουν να κάνουν κάνοντας, δεν ξέρουν τι κάνουν.

708.

Μια στιγμή διαφορετική δεν υπάρχει · υπάρχει μια στιγμή ακόμα.

Η ψυχή σου ελευθερώθηκε από όλη την τάξη των εγκεφάλων, αλλά όχι από τις δεμένες ψυχές σε όλη την τάξη των εγκεφάλων.

709.

710.

Τα χρόνια που έχω ζήσει πάνω και τα χρόνια που έχω ζήσει κάτω, κάνουν… την ηλικία μου.

711.

Μου κάνεις κακό και σου φαίνεται ότι μου κάνεις καλό. Δεν θα πω πως λαθεύεις.

712.

713.

714.

715.

Ο άνθρωπος θέλει να μην ξέρει τι θέλει.

Ένα λεπτό τα αλλάζει όλα και όλα τα εκατομμύρια χρόνων δεν αλλάζουν τίποτα.

Το κατανοητό, μόνο επειδή το έχουμε κατανοήσει, παύουμε να το κατανοούμε. Τα πιο ευτελή δηλητήρια χορηγούνται σε μεγάλες δόσεις.

77

Η λάσπη δεν με προσβάλλει, αλλά όταν μου ρίχνεται μια χούφτα λάσπη, με προσβάλλει.

716.

717.

Κάποια δικά μου πράγματα, όταν μου τα εξηγώ, χάνουν τη σημασία τους.

718.

Στη ζωή μου παρατηρώ πόσο όλα γίνονται χειρότερα, μια προς το χειρότερο , μια προς το καλύτερο.

719.

Η γυναίκα είναι μητέρα, φίλη, εχθρός και σχεδόν δεν είναι γυναίκα.

Λένε πως κάνουμε καλά; Τότε, τι πειράζει το κακό που κάνουμε;

720.

721.

Με πιστεύω ίδιο με όλους. Χωρίς αμφιβολία, αυτό το να με πιστεύω ίδιο με όλους, με διαφοροποιεί από όλους.

Ξέρεις για ποιόν αναστενάζεις αλλά για τί αναστενάζεις δεν το ξέρεις.

722.

723.

Βλέπω όχι με τα μάτια μου, αλλά από άλλα μάτια, που είδαν.

724.

725.

726.

727.

Το πολύ λίγο, σώζεται μονάχα στο πολύ λίγο.

Δεν βρίσκεις μια καρδιά γιατί έχεις μια καρδιά.

Όταν απέκτησα το καλύτερο, δεν ήταν το καλύτερο.

Τα περασμένα μου σήμερα ξυπνούν ακόμη, αλλά τα σήμερά μου, δεν ξυπνούν πια.

78

Για να φτάσω να είμαι αυτό που είμαι, ένα πράγμα σχεδόν αόρατο, χρειάστηκα περισσότερα, πολύ περισσότερα απ’ όλο το σύμπαν.

728.

729. 730.

Η καλοσύνη δεν είναι ζωή.

Να μην υπάρχω πια με τρομάζει, σαν να έπρεπε να υπάρχω περισσότερο όταν δεν θα υπάρχω πια.

731.

Για να νιώσω τα πράγματά μου του σήμερα χρειάζομαι την ανάμνηση των πραγμάτων μου του χτες.

732.

Το ξύπνημά μου μεταξύ ονείρου και ονείρου, δεν διακόπτει το όνειρό μου.

733.

Από τότε που αισθάνομαι, αισθάνομαι να έχω αισθανθεί.

734.

Είχα ένα Θεό και θα έδινα τη ζωή μου γι’ Αυτόν. Σήμερα πάλι θα την έδινα, αν Τον είχα.

735.

Αν έχεις έναν κόσμο, μη τον χάνεις γυρεύοντας σ’ αυτόν έναν κόσμο.

736.

737.

Το σώμα μου σχεδόν αγνοεί ότι είναι πόνος· η ψυχή μου, απ’ την άλλη, σχεδόν αγνοεί ότι δεν είναι πόνος.

738.

739.

740.

Δεν υπάρχει ένας πόνος που δεν καλεί.

Να περιέχεις είναι να μην ανατρέπεις.

Ενώ δεν βλέπουμε όλα τα κενά, βλέπουμε.

Ο άνθρωπος βρίσκεται σε όλα σαν ένα πράγμα εσωτερικό, χωρίς ένα παράθυρο φωτός. 79

741.

Τη στιγμή της συνείδησης μας την αποκαλύπτει η στιγμή της ασυνειδησίας μας.

742. Όπου δεν υπάρχει καμία ανάγκη, εκεί βρίσκεται ο άνθρωπος γυρεύοντας ένα εκατομμύριο ανάγκες για να τοποθετήσει σ’ αυτές το εκατομμύριο των αναγκών του. Να διώχνεις τα παράσιτα είναι να τα πληγώνεις όπου κάθονται. Και το παράσιτο κάθεται, σχεδόν πάντα, όπου δεν θέλει να πληγώσει.

743.

744.

Για όποιον βλέπει ένα χιλιοστό πιο ψηλά από το κοινό βλέμμα, η γη είναι τα πόδια του, χωρίς τη γη.

745.

Ο άνθρωπος είχε έναν παράδεισο μακριά απ’ αυτό τον κόσμο και τον έχει χάσει με το να θέλει να τον πλησιάσει σ’ αυτόν τον κόσμο.

746.

Τα πράγματά σου έχουν ενώσει τον πόνο που τα χώριζε, μα αυτά δεν έχουν ενωθεί.

747.

748.

749.

750.

751.

Οι χίλιες καλές τύχες είναι η θεατρική δημιουργία των χιλίων βασάνων.

Όταν δεν μπορώ να πραγματοποιήσω τίποτα, πόσα πραγματοποιώ!

Όποιος δεν ζητάει τροφή, πιστεύουμε πως δεν έχει ανάγκη να τρέφεται.

Η νεότητα ζει απ’ τη νεότητα και τα γηρατειά απ’ το χρόνο.

Τη μοναξιά μου την κάνει, όχι αυτό που μου λείπει, μα αυτό που δεν υπάρχει.

80

Η ζωή αποτελείται από πολλά γεγονότα, αλλά τη βρίσκουμε στα μεσοδιαστήματά τους.

752.

753.

754.

755.

756.

Το μεγαλύτερο καλό το κάνει η μικρότερη προσπάθεια.

Ξέρω από τις πτώσεις μου πως, από τα πράγματα, κάποιους τους χωρίζουν η τους ενώνουν αποστάσεις, κι άλλους πτώσεις.

Το δικό μου, το πιο ακριβό, είναι όπου είναι ή όπου αγνοώ;

Σήμερα, παρατηρώντας σε μένα τον άνθρωπο, θα ‘θελα να ‘μουνα μικρός, πολύ μικρός, για να μη βλέπω τόσο μικρό τον άνθρωπο.

757.

Κάθε φορά που αγγίζω τα πράγματα με τα χέρια μου, νιώθω να πεθαίνω λίγο.

758.

Ο έρωτας απαιτεί τόσα που δεν μπορεί να του δώσει ο έρωτας.

759.

Όπου δεν υπάρχει τίποτα, μπορούν να χαθούν όλα αυτά, που δεν χάνονται ποτέ.

760.

761.

762.

Καμιά φορά άφησε με να είμαι κάτι λιγότερο από σένα, για να σου ζητήσω τίποτα…καμιά φορά.

Αφήνω να περνάει ο χρόνος χωρίς να του προβάλλω καμία αντίσταση.

Πνίγεις τη χούφτα των ελαττωμάτων σου, και αντιλαμβάνεσαι πως η ζωή είναι μια χούφτα ελαττώματα.

81

763.

Αν όλα τα κακά άξιζαν να υπάρχουν, σχεδόν δεν θα υπήρχαν κακά.

764.

Δεν βρίσκω τη χαρά του εκατό φορές χαρούμενου. Ίσως η χαρά δεν σωρεύεται όπως σωρεύονται όλα.

Όταν και το πιο μικρούτσικο έντομο μου φαίνεται μεγάλο, ο ήλιος δεν μου φαίνεται τόσο μεγάλος.

765.

Εγώ δεν θα μπορούσα να ζω, αν δεν ζούσαν αυτοί που για μένα δεν ζουν, ούτε εγώ, γι αυτούς.

766.

Ο άνθρωπος νιώθει πως δεν είναι τίποτα όταν σχεδόν είναι Θεός.

767.

Όπου το κάθε πράγμα είναι το καθρέφτισμα των άλλων πραγμάτων, τι είναι ένα πράγμα; τι είναι όλον;

768.

Ο κόσμος συγχωρεί τα ελαττώματά σου, όχι τις αρετές σου.

769.

770.

Το τελειωμένο, φορές, το διακόπτουν τα όνειρά μου.

Ο ένας είναι για όλους ως και για το εαυτό του, το λίγο ή το πολύ που μπορεί να φαίνεται σε κάποιον.

771.

772.

773.

Η ψεύτικη καλοσύνη έχει κατακτήσει την υγιή καλοσύνη και την κατέχει.

Πόσες ζωές υπάρχουν σε μια μόνο ζωή, μόνο για μια ζωή!

82

774.

775.

Ζω από τις αποζημιώσεις που εγώ ο ίδιος μου εκχωρώ.

Ανεβαίνεις, ανεβαίνεις και, φτάνοντας στην κορυφή, διακρίνεται μια άβυσσος.

776.

Αυτό το «κάτι» που ζητάμε για να μπορούμε να ζούμε, το ζητάμε επίσης για να μπορούμε να πεθάνουμε.

777.

Το μονοπάτι που ανεβαίνει είναι το ίδιο μονοπάτι όταν κατεβαίνει.

778.

779.

Ο άνθρωπος κερδίζει από το λίγο, όχι από το πολύ, γιατί από το πολύ…διεκδικεί πολλά.

Εγώ δεν είμαι όπως με έχουν κάνει. Κι είναι καλύτερα. Έτσι θα κάνω λιγότερη ζημιά.

780. Αυτό που σιγούρεψα στα σύννεφα πιστεύω πως έχει πέσει, και ποτέ δεν το είδα να πέφτει· το αντίθετο συνέβη με αυτό που σιγούρεψα στα βράχια.

781.

Η μεγαλύτερη πλάνη μου ποτέ δεν είναι μικρότερη από τη ζωή μου.

782.

Κανένα πρόσωπο δεν χωράει ολοκληρωτικά σε άλλο, ούτε αυτό που ονομάζεται παιδί.

783.

Όλα είναι κίνηση, και όλα είναι όπως εγώ, ένα σταθερό σημείο.

83

Ακόμα ζητάω μαθήματα· αλλά πια όχι από τον άνθρωπο, μα από εκείνον που δεν παίρνει μαθήματα από τον άνθρωπο.

784.

Ο έρωτας γεννιέται από δυο έρωτες και πεθαίνει σε έναν.

785.

786.

Η τύχη μου, όταν δεν είναι καλή, προτιμάει να είναι μαζί μου, μόνη της. 787.

788.

789.

790.

Ένα δεύτερο πράγμα, σχεδόν πάντα είναι μια μομφή.

Οι μικρές κακίες προσβάλουν· οι μεγάλες , μονάχα πληγώνουν λίγο.

Μαζί μου δεν έχω τον χρόνο των πραγμάτων μου και τα πράγματά μου· έχω μόνο τα πράγματά μου.

Ένα αστέρι χωράει στα χέρια μου, γιατί χωράει στα χέρια μου η απόστασή του.

791.

Όσο δεν έχεις αγαπηθεί, τόσο αγαπάς.

792.

Από το ζην γνωρίζω το ζην του τίποτα, από το θνήσκειν, το θνήσκειν όλων.

793.

Ο άνθρωπος είναι καμωμένος μ’ έναν τρόπο που δεν του είναι δυνατόν να είναι καλός, ούτε όταν είναι καλός.

794.

Ο καλύτερος καιρός σβήνει εκείνο που ο χειρότερος καιρός γράφει.

84

795. Η πρώτη μου απογοήτευση υπήρξε η τελευταία μου απογοήτευση. Κατόπιν είχα περισσότερες απογοητεύσεις, γιατί στην ανθρώπινη ψυχή πάντα, χωράει μια απογοήτευση επιπλέον.

Όταν μου λείπει, ίσως να μην υπάρχει, και ‘γω το ζω σαν άλλος.

796.

797.

Το κακό, όταν πέφτει στο καλό, δεν είναι τόσο κακό.

798.

Το να είμαστε χειρότεροι από άλλους, μέχρι που το δεχόμαστε· το να είμαστε ίδιοι, όχι.

799.

Ο άνθρωπος, όσο πιο μεγάλο κάνει το έργο του, τόσο λιγότερο μπορεί να ζήσει σύμφωνα με αυτό

800.

Πάντα ξυπνάω όπου ποτέ δεν κοιμάμαι· όπου ποτέ δεν θα μπορούσα να κοιμηθώ.

Ο χυμός που τρέφει την ανθρώπινη ψυχή σχεδόν είναι ξηρός. Θα πεθάνει η μνήμη της ανθρώπινης ψυχής;

801.

802.

803.

Γεμάτο, μου απομένει αυτό που μπορούσε να γεμίσει από τις επιθυμίες μου· αυτό που πήρα άδειο.

Αυτό που είμαι τώρα σχεδόν δεν με βαραίνει, γιατί δεν υπήρξε πριν από κανέναν.

804.

Με τις λέξεις που δεν έχω πει αφόπλισα τα όπλα μου.

85

805.

Όποιος είναι άπειρο στο εσωτερικό του δεν δέχεται το μισό της εξωτερικής ικανότητάς του.

Η Αφροδίτη, τώρα, είναι ένα αστέρι ακατοίκητο.

806.

807.

Μιλάω στους ουρανούς και στ’ άστρα, χωρίς καμιά ντροπή.

Δεν λέω αν πιστεύω ή όχι όταν λέω:Θεέ μου!

808.

Η τύχη μου, τώρα που είναι όπως όλων, δεν είναι πιο άστατη, επειδή, πριν, υπήρξε όλη δική μου.

809.

810.

Όταν για να κατανοήσω εμένα τον ίδιο δεν φτάνει μια αιωνιότητα, αρκεί μια στιγμή.

Φορές είναι αναγκαίο να κλείνεις τα μάτια και ν’ αφήνεσαι να σε πάνε.

811. 812.

Κοστίζει στον άνθρωπο μια συνεχή προσπάθεια να είναι πιο άνθρωπος.

813.

814.

815.

Μια αληθινή καρδιά δεν ικετεύει.

Η ζωή θα διαρκούσε περισσότερο αν τα πράγματα της ζωής δεν διαρκούσαν τόσο.

Όποιος έχει δώσει έναν πόνο υποχρεώθηκε να δώσει πολύ.

816.

Σ’ ένα ταξίδι μόνο, ζει κανείς και πεθαίνει.

86

Όταν ο έρωτας είναι δυνατός, το πιο απαλό φτερούγισμα τον φοβίζει.

817.

818.

819.

Η κίνηση εκείνου που τα καταφέρνει με τα ίδια του τα χέρια είναι σκληρή· ίδια με μιας κούκλας.

Τα λουλούδια, βλέποντάς τα μαραμένα, τα βλέπω πιο όμορφα.

Η ψυχή που δεν συνάντησα σε κανένα μέρος έκανε από όλα τα μέρη μια ψυχή.

820.

Αν όλα δεν τελείωναν στο τίποτα, κάποια κακά ποτέ δεν θα τελείωναν.

821.

822.

Κάποιο όνομα, αν το προφέρω, φοβάμαι μήπως το μετατρέψω σε μια φράση και… δεν το προφέρω.

823.

Ο άνθρωπος, εν όλω, δεν είναι ένα απόσπασμα του όλου: είναι όλον.

824.

Η ζωή μου; Έχω πολύ καιρό που δεν μου μιλούν για τη ζωή μου. Δεν ξέρω τίποτα.

825.

826.

Τις αιώνιες πράξεις, τις ονόμαζα πράξεις μου , γιατί καθώς γαντζωνόμουν σ’ αυτές πίστευα πως τις αρχίζω.

Η ανθρώπινη ψυχή τρέφεται με τοξικά, είτε χυδαία, είτε υψηλά.

827.

828.

Η άνοιξη του πνεύματος ανθίζει το χειμώνα.

Ενόσω ζω, με διαμορφώνει το κάθε πράγμα· αν πεθάνω, δεν με διαμορφώνει κανένα πράγμα.

87

Από αυτό που με προσβάλλει, το μοναδικό που με προσβάλλει είναι να αμύνομαι.

829.

830.

831.

Κανείς δεν είναι στο επίπεδό του· όλα τα επίπεδα είναι άδεια.

Να γελάς από το να μην γελάς, να κλαις από το να μην κλαις: να υπάρχεις από το να μην υπάρχεις.

Φορές, φερόμενος από τα άδεια μου μάτια στο εντελώς άπειρο, νιώθω να πέφτω στο αιώνιο.

832.

833.

Όταν τα βρίσκω όλα σαν να μου έλειπαν όλα, δεν μου λείπει τίποτα· ούτε το θνήσκειν.

834.

Τα υπολείμματα των εκπληρωμένων επιθυμιών θα εκπλήρωναν τις επιθυμίες μας.

835. Η απαλή κλωστή μας της στοργής που τόσο εύκολα σπάζει και που σπάζοντας μας γκρεμίζει στις αβύσσους του κόσμου, στηρίζει τον κόσμο.

836.

Ο άνθρωπος είναι το εφήμερο έργο του ίδιου του αιώνιου έργου του.

837.

838. 839.

Γιατί γυρίζει πάλι, αύριο;

Τα κρύα μας βρίσκουν ένα κενό από ζέστη στα κρύα κορμιά. Τα πράγματά μου είναι πολλά, και είναι ένα, αν αποφασίσω να χωριστώ από ένα. 840.

Τα ύψη κατεβαίνουν, ανεβαίνοντας.

88

Όταν τα μάτια μου ανοίγουν απέραντα, δεν βρίσκω που να κοιτάξω.

841.

Μια ζωή σύντομη αποζημιώνεται με έναν σύντομο θάνατο.

842.

Η αίσθησή μας γεννιέται από το κάτι και ζει απ’ το τίποτα, λοιπόν αν έπρεπε να ζήσω από το κάτι, δεν θα ζούσα.

843.

Χιλιάδες μακρινών ήλιων δεν διαλύουν τη νύχτα.

844.

Μέχρις εδώ υπήρξα, για τη λησμονιά μου, νεκροπομπός θυμάτων· από εδώ και πέρα θα είμαι μόνο θύμα σου.

845.

846.

847.

848.

849.

850.

851.

852.

Η αλυσίδες εν χρήσει δεν αλυσοδένουν.

Το δειλινό των πρώτων λόγων αρχίζει στα δεύτερα λόγια.

Όποιος μπορεί να είναι όποιος είναι, τι λίγος είναι για όποιον δεν μπορεί να είναι όποιος είναι!

Η γαλήνη με διεγείρει και φορές με διεγείρει τόσο που την έχω ανάγκη.

Ο πόνος που επιδεικνύεται ή δεν είναι πόνος ή είναι πολύ. Η καλοσύνη της ψυχής, όταν χάνεται, δεν χάνει την αξία της.

Ένα μόνο πράγμα μ’ έκανε να γευτώ το παν, γιατί δεν μπόρεσα να το διαχωρίσω από το παν.

89

Αν εγώ ήμουνα πιο μικρός, τι μικρό θα ήταν, πλάι μου, ένα βουνό!

853.

854.

Ο κόσμος μοιάζει να είναι μια μάζα από άδεια δοχεία, που τρώει τον εαυτό της, για να γεμίσει από άδεια δοχεία.

855.

Το τέρας που ο άνθρωπος φέρει μαζί του, είναι πάντα είκοσι χρονών.

Το αίμα σου είναι φωτιά και στα μάτια σου χιονίζει.

856.

Η ψυχή των πραγμάτων δεν είναι αυτή που εμείς τους βάζουμε.

857.

858.

Να δίνεις δεν είναι αυτό που δίνουμε, αλλά αυτό που θα θέλαμε να δώσουμε· κι αυτό δεν το δίνουμε ποτέ, γιατί ποτέ δεν το κατέχουμε.

859.

Στη γη προτιμώ να βρίσκομαι πιο κοντά στη γη παρά στα πράγματά της.

860.

Ένα λουλούδι στο χέρι πεθαίνει, σβήνοντας ένα αστέρι.

861.

862.

863.

864.

Όποιος είναι κάποιος, μόνο, πάντα είναι μόνος.

Στο πνεύμα μου βρήκα ανάπαυση· στο κορμί μου όχι.

Εσύ δεν είσαι με όλους, ούτε όταν τους συγχωρείς όλους.

Το λίγο και το πολύ, τώρα με συναποτελούν το ίδιο, ή το ίδιο δεν με συναποτελούν.

90

865.

866.

Να σε αγαπούν μπορεί να μην είναι το χειρότερο, αλλά δεν είναι το καλύτερο.

Η ζημιά που μου κάνεις εσύ δεν με σκοτώνει· αλλά αν εγώ σου έκανα ζημιά , θα με σκότωνε.

867.

868.

869.

Το δικό μου, ποτέ δεν θα ‘θελα να το πάρω από τα χέρια μου.

Αυτό το να ζεις παραπανίσια έχει μετατρέψει όλη τη ζωή σου σε μια ζωή παραπανίσια.

Αφήνω και ξέρω τι αφήνω· μα αν σκεφτώ τι αφήνω, δεν ξέρω τι αφήνω.

870.

Μια ζωή τελείως συνειδητή, κανείς δεν θα μπορούσε να την υποφέρει.

871.

Η ξεχασμένη μου λέξη είναι η άλλη λέξη που προφέρω· είναι όλες μου οι λέξεις.

Το αιώνιο είναι το προϊόν των εφήμερων ζωών.

872.

873.

Στο αγαπημένο πρόσωπο, αγαπάμε τον πόνο του, όχι το ίδιο.

874.

Μια ψυχή που εκτείνεται στο άπειρο, στο χέρι μόλις είναι μια πνοή.

875.

Αν τίποτα δεν μας έφευγε στη διάρκεια της ζωής, θα πήγαινε η ζωή μας για το τίποτα.

876.

Πίσω από ένα άνθος βλέπουμε κάποιον. 91

Όποιον εκτιμώ, δεν του λέω τι είναι το δικό μου: του το δείχνω.

877.

Η πληγή, όταν είναι όλη αίμα, δεν βάφεται με αίμα.

878.

Δεν μας αρκεί να τα θέλουμε όλα. Και είναι τόσο λίγο αυτό που μας αρκεί να μην θέλουμε, για να μην θέλουμε τίποτα περισσότερο!

879.

880.

Τα πιο μεγάλα μου πράγματα τρέφουν τρεις ή τέσσερις παιδικές κουβέντες.

881.

Μια επιπλέον μέρα στις μέρες μου είναι περισσότερο βάρος πάνω μου, αλλά είναι μια αλυσίδα λιγότερη στις αλυσίδες που με δένουν μ’ αυτόν τον κόσμο.

882.

Ο άνθρωπος έχει περισσότερες από μία ταφές, και δεν έχει παρά έναν σταυρό.

883.

884.

885.

Την αλήθεια, όταν την σκέφτομαι, δεν τη λέω.

Είσαι τόσο έντιμη που δεν συνοδεύεις κανέναν· ούτε εσένα.

Να υποφέρει περισσότερο κι από το να υποφέρει εκατό χρόνια, είναι αυτός που δεν μπορεί να υποφέρει ένα λεπτό επιπλέον, από αυτό που έχει υποφέρει εκατό χρόνια.

886.

887.

Η χαρά μου, βλέποντάς της σε άλλον, τι μεγάλη που είναι! Δεν κάνω τίποτα και δεν ξέρω πως, λοιπόν όταν θέλω να μην κάνω τίποτα, δεν ξέρω πώς να κάνω. 92

888.

Μερικές από τις χαζομάρες μου δεν τις κυβερνάω εγώ. Κυβερνώνται από μόνες τους.

889.

Ό άνθρωπος, φωτεινό σημείο της ίδιας του της νύχτας, όταν θέλει να την σβήσει, εξοντώνεται.

Το να δείχνουμε πεσμένοι δεν είναι ντροπή· ντροπή είναι να δείχνουμε αυτό που μας κάνει να πέφτουμε.

890.

891.

Κανένα πράγμα δεν είναι ορατό κλεισμένο στον εαυτό του· ούτε ο άνθρωπος είναι, κλεισμένος στον εαυτό του.

892.

Στο κομματάκι σου της λάσπης φυτρώνει ένα λουλούδι , αν δεν το χάσεις στην γενικότητα της λάσπης.

893.

Όταν μου κάνουν ένα καλό το φυλάω μη δίνοντας τίποτα γι αυτό το καλό.

894.

Δεχόμαστε την επίσκεψη της απούσας ζωής μας, στον πόνο.

895.

896.

897.

Το ωραίο συναντάται ανακατεύοντας σκουπίδια.

Αυτό το εγώ που κάνω εγώ θέλει κι αυτό να κάνει κάτι επίσης, και κάνει εμένα

Αυτό που αποκαλώ ζωή μου είναι μια γραμμή των ματιών μου, που τα όρια της βυθίζονται στη νύχτα.

898.

Στο άπειρό μου, δεν χωράει πάνω από μια πληγή.

93

Όταν καταστρέφεται μονάχο του, και δεν το καταστρέφεις, τι λίγο αξίζει!

899.

900.

Όταν καμιά φορά με λογαριάζω καλό, δεν είναι όταν πιστεύω πως όλα είναι κακά, γιατί δεν πιστεύω στις εξαιρέσεις.

901.

Το νέο αυξάνει ή μειώνει το παλιό. Το νέο το ίδιο, δεν είναι τίποτα.

902.

Όλα περιστρέφονται γύρω από ένα μόνο πράγμα· γύρω από πολλά πράγματα, δεν περιστρέφονται όλα.

903.

Το πικρό όταν αναβλύζει από γλυκιά πηγή, είναι πραγματικά πικρό.

904.

905.

Το να είσαι με κάποιον αληθινός είναι σχεδόν θαύμα.

Το αίμα μου θα τελειώσει στην τελευταία ρανίδα του αίματός μου· όχι πριν.

Δεύτερη Σειρά (1948)

94

95

906.

Το παιχνίδι με τον πόνο μου είναι το παιχνίδι μου. Κι εγώ αγαπώ το παιχνίδι μου, γιατί όλα είναι το παιχνίδι μου.

907.

Μόνο η μητέρα μας είναι πάντα σαν τον εαυτό της: σαν μητέρα μας.

908.

Μπορεί να αρχίσει περισσότερα αυτός που ξεχνάει περισσότερα.

909.

Αυτό που γίνεται χίμαιρα, σαν μεγάλο κι όχι σαν μικρό, γίνεται χίμαιρα.

910.

911.

912.

913.

914.

915.

Αν είσαι γέρος και ξέρεις να ‘σαι γέρος, ω, πόσα ξέρεις!

Όταν παλεύω για το τίποτα, πιστεύω πως είναι όταν παλεύω.

Τώρα που είσαι όλος τα φτερά σου, τι θα μπορούσαν να κουβαλήσουν τα φτερά σου

Ποτέ δεν θα ‘σαι μεγάλος για την ψυχή σου, αν έχεις μεγάλη ψυχή.

Σχεδόν πάντα είμαστε, εν συνόλω, το σύμπαν κι εγώ, κι ούτε ένα έντομο επιπλέον, κι ούτε ένα άτομο επιπλέον.

Ψάχνω τη σιγουριά των πραγμάτων, κι όταν τη βρίσκω, δαγκώνω τα χείλη.

916.

917.

Σηκώνεις έξω αυτό που βυθίζεις μέσα.

Τι κάνει κάποιος, Θεέ μου! Και…τι μπορεί να κάνει , Θεέ μου;

96

918.

Πες το πολύ σιγανά αυτό που νιώθεις, αν δεν είναι πόνος αυτό που νιώθεις

919.

Ο άνθρωπος όταν λέει «ο άνθρωπος είναι έτσι», δεν λέει «εγώ είμαι έτσι».

920.

Είναι πολύ φτωχός για τα πράγματα αυτής της γης, όποιος, για να τα δει, ήταν ανάγκη να σηκώσει τα μάτια.

921.

922.

923.

Κάθε πράττειν είναι μια απάτη, γιατί όλα έχουν γίνει.

Μετά το «τίποτα περισσότερο», κάθε πράγμα είναι, οποιοδήποτε πράγμα.

Τα παιδικά σου πράγματα , κι όχι τα αντρικά σου πράγματά , τρέφουν την ψυχή σου του άντρα.

924.

Νιώθεις όσο νιώθει μια πέτρα και πιστεύεις πως τα νιώθεις όλα… Ω, κι εγώ πιστεύω επίσης πως τα νιώθω όλα!

925.

Βαδίζω μαζί μου σαν να ήμουν κάποιος, χωρίς να βαδίζει μαζί μου.

926.

Δεν θα σου καρφώσω ένα αγκάθι, ούτε από τα πολλά που εσύ μου καρφώνεις, γιατί σου καρφώνουν τόσα αγκάθια.

927.

Κοιτάζοντας αυτό που είναι θνητό κι αυτό που δεν είναι θνητό, βλέπω πως μόνο το όμορφο είναι θνητό.

97

928.

Αρκούν, για να πλουτίσουν μια ψυχή, όλες οι δυστυχίες αυτού του κόσμου κι ένα λουλούδι αυτού του κόσμου.

929.

Εσύ βρίσκεσαι στο καλό κι εγώ βρίσκομαι, στο όχι καλό· μα είμαστε ίδιοι, σχεδόν πάντα, γιατί σχεδόν πάντα, εσύ ξεχνάς που βρίσκεσαι κι εγώ ξεχνάω που βρίσκομαι.

930.

Το ένα ,πιστεύω πως δεν είναι άλλο, γιατί το ένα είναι άλλο από αυτό που είναι όλο, όχι από αυτό που είναι ένα.

931.

Μόλις θυσίασα ένα μικρό έντομο και κοιτάζω το αίμα. Θεέ μου, τι απέραντη θάλασσα αίματος!

932.

Τις φορές που γελάω, αν με βλέπω να γελάω, σταματάω να γελάω.

933. Οι μικρότητες που υπάρχουν δίπλα μου θα με συνέθλιβαν, αν δεν υπήρχαν επίσης δίπλα μου μεγάλοι ουρανοί, μεγάλα άστρα και η ανάμνηση κάποιων λουλουδιών.

934.

Φαίνεται πως τα παιδιά πρέπει να νιώθουν πολύ τη θλίψη, γιατί τη χαρά, τη νιώθουν τόσο!

935.

Εγώ πίστεψα ότι αξίζω επαίνους κάποια φορά, για αυτό που έκανα κάποια φορά, αλλά όχι επαίνους δικούς μου.

936.

Πάντα βρίσκονται μαζί η θάλασσα του μελιού και το μαχαίρι που μας καρφώνεται στην ψυχή.

937.

Μονάχα το κακό δεν σε έχει φτιάξει, κι επειδή μονάχα το κακό δεν σε έχει φτιάξει, είσαι σαν τίποτα να μη σε έχει φτιάξει.

938. Καταλαβαίνω πως τα φυσιολογικά πρόσωπα είναι φυσιολογικά πρόσωπα, αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί φεύγω από τα φυσιολογικά πρόσωπα.

98

939.

940.

941.

942.

Τι λίγο είσαι χωρίς ένα λουλούδι, χωρίς ένα αστέρι, χωρίς ένα μαχαίρι!

Εσύ πονάς για όλα. Εγώ έχω πονέσει για όλα. Τώρα πονάω για το τίποτα.

Με μάθανε να τα κερδίζω όλα κι όχι να τα χάνω όλα. Και καλύτερα που εγώ μου έμαθα, μόνος μου, να τα χάνω όλα.

Όποιος πρέπει να σε κάνεις να ζεις, σχεδόν δεν πρέπει να ζει, για να σε κάνει να ζεις.

943.

Όταν πιστεύω πως κανείς δεν έχει την ανάγκη μου, πιστεύω, επίσης, πως κι εγώ δεν έχω την ανάγκη κανενός.

944.

Θα ήθελα ν’ αγαπήσω κάποιον. Και το ν’ αγαπάς είναι να φροντίζεις. Θα ήθελα να φροντίζω κάποιον.

945.

Αυτοί είναι που προκαλούν τη συμπεριφορά μου, κι είναι αυτοί που με εμπαίζουν για τη συμπεριφορά μου.

946.

Τη σοβαρότητα στο παιδί, τη βλέπω σοβαρότητα, και στον άνδρα, τη βλέπω κωμικότητα.

947.

Γιατί μόλις τους ονειρεύεσαι καλούς και μόνο γιατί τους ονειρεύεσαι καλούς, είσαι ευχαριστημένος.

948.

Το καλύτερο το θέλουμε από ένα σήμερα, πάντα, και είναι από ένα χτες, πάντα.

99

949.

Γυρεύω ν’ αξίζω το καλό, και δεν ξέρω γιατί γυρεύω ν’ αξίζω το καλό, αν σχεδόν δεν γυρεύω να το αποκτήσω.

950.

Το κορμί μου το μεθούν τα κρασιά , και την ψυχή μου την μεθούν όλα, εκτός από τα κρασιά.

951.

Τίποτα. Τίποτα. Τίποτα. Και γιατί δεν είναι τίποτα επίσης και η καρδιά;

952.

Με κοιτάζεις τώρα· κι αν με κοιτάζεις τώρα, όχι με τα ίδια μάτια που βλέπεις εσένα, όταν κοιτάζεσαι, θα είμαι, πολύ σύντομα, μία από τις αυταπάτες σου.

953.

Η ζωή μου φαίνεται να είναι η αρχή μιας κωμωδίας, τώρα, τώρα που είναι το τέλος μιας κωμωδίας.

954.

955.

Αν έβλεπαν εσένα και μόνο εσένα, όταν σε κοιτούν, δεν θα σου έβλεπαν τίποτα.

Αν είναι όλη η καλοσύνη σου η σταγόνα καλοσύνης που μου έχεις δώσει, μου έχεις δώσει μια θάλασσα καλοσύνης.

956.

Ζούμε τις τέσσερις εποχές της ζωής μας στο φθινόπωρο της ζωής μας.

957.

Όποιος δεν κατοικεί μονάχα σ’ αυτή τη γη, δεν έχει πολύ ανάγκη αυτή τη γη.

958.

Είσαι παιδί, κι επειδή είσαι παιδί σου εύχομαι…Ω, δεν βρίσκω τι σου εύχομαι!

100

959.

Κι αν αυτή η πονεμένη εργασία της ψυχής δεν καλύπτει τίποτα, γιατί τίποτε δεν μπορεί να καλύψει, γιατί μου έχει δοθεί να καλύπτει αυτή η πονεμένη εργασία της ψυχής; Ποιος ξέρει!

960.

Δεν πρέπει να είναι μονάχα ανθρώπινος πόνος ο πόνος σου, γιατί τον πόνο δεν τον νιώθεις μονάχα από τον ανθρώπινο πόνο.

Μην κάθεσαι μπροστά από τα μάτια σου. Άφησε να βλέπουν τα μάτια σου.

961.

962.

Αυτή τη φορά βρισκόμουν σχεδόν δίπλα στη θάλασσα και σχεδόν δίπλα στον ουρανό. Ω, πόσο κοντά βρέθηκα σε μένα, αυτή τη φορά!

963.

Πάντα για να σώσεις τη στιγμή, την αιώνια στιγμή, χαμογελάς μια στιγμή, πάντα.

Κάθε πράγμα διαρκεί μιαν αυταπάτη. Και μια αυταπάτη διαρκεί πολύ λίγο.

964.

965.

Έχεις κατατροπώσει την καρδιά μου, αλλά ακόμα σου λείπει να κατατροπώσεις τη δική σου, για να νικήσεις.

966.

Μέχρι και τα λουλούδια για να απελευθερώσουν τα αρώματά τους είχαν την ανάγκη να πεθάνουν λίγο.

967.

Από το δικό μου και αυτό όλων, αφού τους έψαξα συνολικά, βρήκα μονάχα αυτό των όλων.

968.

Όταν όλα είναι πάγος, μια κούπα με αλκοόλ… είναι όλα.

101

969.

Πιστεύω πως δεν έχεις καμιά αμαρτία, γιατί όταν βρίσκομαι μαζί σου, δεν μου λείπει καμιά από τις αμαρτίες μου.

970.

Είδα πως το πιθανόν είναι ο κόσμος της μιζέριας. Γι αυτό σχεδόν δεν ανησυχώ πια για το πιθανόν.

971.

Όταν δεν υπάρχει ουρανός στα μάτια σου, τα μάτια μου πέφτουν σε είκοσι εκατοστά πάτωμα.

972.

Στην θύμηση των πραγμάτων μας, τα πράγματά μας είναι σαν ένα ποτήρι νερό σε μια θάλασσα από νερό.

973.

Πιστεύω πως υπήρξαν τα πρώτα όμορφα μάτια, τα μάτια που έκλαψαν για πρώτη φορά.

974.

Κανείς δεν θα μπορούσε να αποκαλέσει την καλοσύνη καλοσύνη, από τον καρπό της.

975.

976.

977.

Το αύριο δεν είναι ίδιο με το σήμερα, σήμερα.

Είναι το καλό και το κακό σου, το επιπλέον καλό σου και το επιπλέον κακό σου, όχι το σωστό καλό και το σωστό κακό σου.

Αν ανασαίνεις στον άνθρωπο, στον μικρούτσικο άνθρωπο, όλα, πως δεν πνίγεσαι;

978.

979.

Σε επιθυμεί; Όχι. Σε αγαπάει.

Βλέπουμε πως είναι τα πράγματα όταν τα βλέπουμε όπως τα βλέπουν τα παιδιά, χωρίς το γιατί των πραγμάτων.

102

980.

Γκρεμίστηκαν όλα. Κι ήταν ανάγκη να γκρεμιστούν όλα, για να γκρεμιστώ εγώ; Τι χαζομάρα!

981. Το απέραντο σύμπαν, έφτασες μέχρι να το βλέπεις να γεννιέται, και πιστεύω πως θα έφτανες μέχρι να το δεις να πεθαίνει, γιατί είναι πολύ γέρικο το απέραντο σύμπαν.

982.

983.

984.

985.

Όχι· δεν μπορεί να είναι μόνο δικό σου, γιατί είναι ένα λουλούδι, κι ένα λουλούδι μπορεί μονάχα να είναι ολονών.

Τη μια φορά μου κάνεις ένα καλό, την άλλη άλλο, και δεν είσαι πιότερο από μια ανάμνηση.

Εσύ είσαι από το σήμερα κι εγώ είμαι από το χτες…Ω, πες μου, όταν σου μιλάω για το σήμερα!, δεν σου μιλάω για το χτες; «Γέλα» είναι η λέξη που πιότερο συναντάω, κι είναι η λέξη που λιγότερο ψάχνω.

986. Η γη και ο ουρανός μου έχουν δώσει τη γη και τον ουρανό. Και τι λίγο είχαν ανάγκη να μου δώσουν τη γη και τον ουρανό, για να μου δώσουν τη γη και τον ουρανό!

987.

988.

989.

Δεν υπάρχει τίποτα όπου δεν αγαπώ τίποτα και μονάχα δεν αγαπώ τίποτα.

Κι αν όλα είναι από αυτό και γι αυτό, γιατί δεν είναι μόνο αυτό, όλα;

Όποιος πλησιάζει τα μάτια του στ’ αστέρια, απομακρύνεται από τα μάτια του μιαν άπειρη απόσταση.

103

Αν αποκαλείς καλά μόνο τα καλά, ποιος θα σε πει καλό;

990.

Εγώ βλέπω σε σένα το ωραίο, αλλά τα μάτια….Καταλαβαίνω. Δεν είναι πράγμα των ματιών το ωραίο.

991.

992.

Η καρδιά, όταν χτυπάει για το τίποτα, χτυπάει κρυφά.

993. Εγώ, για να φτάσω μέχρι αυτή μου την ηλικία, φορές πιστεύω πως χρειάστηκα όλες τις αιωνιότητες, και φορές, πιστεύω πως χρειάστηκα μονάχα λίγη αθωότητα.

994.

Έχουν άπειρα ρόδα οι ροδαριές σου, μα δεν έχουν ένα ρόδο περιττό· και επειδή δεν έχουν ένα ρόδο περιττό, δεν θα κόψω ένα ρόδο από τις ροδαριές σου.

995.

Μου φαίνεται πως ήταν χτες περισσότερο από το μισό της ζωής μου. Αύριο θα είμαι νεκρός.

996.

Αυτό που με κάνει να υποφέρω είναι αυτό που έχω στο κεφάλι και την ψυχή μου, όχι αυτό που έχω μονάχα στο κεφάλι ή μονάχα στην ψυχή.

997.

Κάθε φορά μπορώ να τα υποφέρω λιγότερο, όλα· αλλά μπορώ να τα υποφέρω όλα, πάντα, γιατί όλα κάθε φορά είναι λιγότερα.

998.

Υπήρξε σωστό μαζί μου όλο το σύμπαν, εκτός από τον άνθρωπο, τον όμοιό μου.

999.

Θα σου φέρω λουλούδια όπου αυτά γνωρίζουν ότι βρίσκεσαι και όπου εγώ ξέρω ότι βρίσκεσαι, σε δυο διαφορετικούς τόπους.

104

Για να μην χάνει κανείς την καρδιά του, η καρδιά σου, αρχίζοντας να πεθαίνει, έχει αρχίσει να μην δίνεται.

1000.

Αν θέλω να σε εξουδετερώσω, εξουδετερώνομαι εγώ και δεν χρειάζεται να σε εξουδετερώσω.

1001.

1002.

1003.

1004.

Όταν πέφτουν το σώμα και η ψυχή σου, η ανθρωπότητα σηκώνει το σώμα σου, μονάχα το σώμα σου.

Χωρίς ένα γιατί, όλα μοιάζουν ανισόρροπα· και μ’ ένα γιατί, όλα μοιάζουν ένα γιατί.

Αναρωτιέμαι πως μπόρεσα να σε πιστέψω και όχι πως μπορώ να σε πιστέψω.

1005.

1006.

1007.

1008.

1009.

Όποιος ακούει τη σιωπή, πόσο σιωπηλό πόνο ακούει!

Με το να βολεύεσαι εδώ, γέρος, θα είσαι γέρος, μονάχα γέρος, γατί, νέος, δεν βολευόσουνα εδώ. Κι αν πιστεύεις πως έχεις αρχίσει να γίνεσαι δυνατός, έχεις αρχίσει να μην μπορείς να βοηθήσεις… τους αδύνατους.

Αν ήσουν όπως εγώ σε ήθελα, θα ήσουν όπως εγώ ο ίδιος· και, σαν εμένα ίδιο, δεν θα σε ήθελα.

Ο έρωτας είναι άσχημη πληγή, αλλά σκεπάζεται με άνθη, και τα άνθη είναι όμορφα.

105

1010.

Ο συγγραφέας του όλου μου δεν είμαι εγώ. Εγώ είμαι ο συγγραφέας του πως είναι το όλον μου.

1011. Όταν κάνεις κάτι, πρέπει να νικάς την οκνηρία που σου δίνει το να κάνεις κάτι· όταν δεν κάνεις τίποτα, πρέπει να νικάς το φόβο που σου δίνει το να μην κάνεις τίποτα. Πρέπει να νικάς, και πρέπει να νικάς πάντα.

1012.

Υπερασπίζεσαι από κάποιους για να υπερασπίσεις άλλους. Γιατί υπερασπίζεσαι;

1013.

Όταν όλα τριγύρω μου είναι μια θάλασσα που ανεβαίνει, σαν μια απειλή· εγώ, σαν μια απειλή, κατεβαίνω.

1014.

1015.

Με χωρίζει από όλες τις υπάρξεις κι από όλα τα πράγματα το σώμα μου, τίποτα περισσότερο από το σώμα μου.

Δεν παύουν να υπάρχουν μέσα μου ποτέ, ποτέ μονάχα οι νεκροί μου.

1016. Είναι γνωστό πως αγάπησα εσένα και δεν είναι γνωστό ποιόν αγάπησα, γιατί αγάπησα εσένα όπως είσαι και συ ήσουν όπως μόνο μπορεί να είναι κάποιος: όπως είναι όλοι.

1017.

Όλοι μπορούν να με σκοτώσουν, αλλά δεν μπορούν όλοι να με πληγώσουν.

1018.

Είναι πιο εύκολο να σηκώσεις στην πτώση από το να μην την αφήσεις να πέσει. Άφησέ την να πέσει και θα την σηκώσεις.

1019.

Όταν βλέπω πως εγώ και οι υπόλοιποι είμαστε υπάρξεις ίδιες, βλέπω υπάρξεις πολύ παράξενες, στους υπόλοιπους.

106

Μου είπες τόσα, τόσα από τα πράγματά σου, που πια δεν μένει τίποτα από τα πράγματά σου.

1020.

Και αν κάθε φορά που επιθυμώ ήταν κάθε φορά που με βολεύει, θα ονόμαζα χαζό…ότι επιθυμώ.

1021.

Εγώ είχα μια μάννα και δεν είχα περηφάνια. Εσύ, τι έχεις, κι έχεις περηφάνια;

1022.

1023.

Θα σου πήγαινε καλά ένα λουλούδι στα χέρια , κι όχι ένα μαχαίρι στα χέρια, και το ίδιο θα μπορούσες να σκοτώσεις μ’ ένα λουλούδι.

1024.

Σε μια ηλικία σαν τη δική μου, θα ήταν, να μην θέλεις τίποτα, σοβαρό.

Η τύχη μου, σχεδόν όλη καμωμένη από χρόνο, δεν είχε αφέντη τσιγκούνη και κράτησε λίγο χρόνο.

1025.

1026.

1027.

1028.

1029.

1030.

1031.

Ονειρεύονται πολύ αυτοί που έχουν ζήσει πολύ: οι γέροι.

Σήμερα, η ανάμνηση αυτού που πέρασε και η λησμονιά αυτού που θα έρθει, είναι οι μεγαλύτερες επιθυμίες μου.

Βρίσκομαι, και, επειδή βρίσκομαι, σε κάποιο μέρος πρέπει να βρίσκομαι. Και βρίσκομαι …όπου βρίσκομαι.

Όταν βλέπω να πεθαίνουν, πάντα είναι η μάννα μου που πεθαίνει, από τότε που την είδα να πεθαίνει. Πιστεύω πως είσαι υπερβολικά ανθρώπινος, γιατί έχεις υπερβολικά ελαττώματα.

Το σήμερα τελειώνει, το αύριο τελειώνει· μονάχα το χτες δεν τελειώνει.

107

Σ’ αυτόν τον κόσμο μονάχα έχω γνωρίσει εκείνους που ξέρουν μόνο να είναι φίλοι κι εκείνους που ξέρουν μόνο να είναι εχθροί.

1032.

Αυτό που έχω ανάγκη να κάνω, σχεδόν πάντα, δεν είναι αυτό που έχω ανάγκη.

1033.

Επειδή έχεις αποποιηθεί τις φτώχιες σου και μόνο τις φτώχιες σου, είσαι φτωχός.

1034.

Μην μου κάνεις καλό καμιά φορά, για να μπορέσω να σου κάνω καλό καμιά φορά, γιατί θέλω να σου κάνω καλό καμιά φορά.

1035.

1036. Όταν γυρεύω να βρω την κατωτερότητά μου, την ψάχνω σε μένα, κι όταν γυρεύω να βρω την ανωτερότητά μου, την ψάχνω σ’ ένα λουλούδι.

1037.

Αυτό που κάνεις για μένα δεν πρέπει να είναι πολύ, γιατί αυτό που κάνεις για μένα, όταν το ξεκάνεις, το ξεκάνεις σε ένα λεπτό.

1038.

Όλα όσα δεν είναι απ’ την καρδιά, όλα είναι από τα μέτρα και τους αριθμούς.

1039. Για τα μεγάλα πράγματα, δεν σου μένει πια ούτε ένα λεπτό επιπλέον χρόνος· αλλά σου μένει σχεδόν μια αιωνιότητα επιπλέον χρόνος, για τα μικρά πράγματα. Η ζωή σου θα τελειώσει στο θάνατό σου, όχι για σένα· για σένα τέλειωσε στη ζωή σου.

1040.

1041.

1042.

Τα μάτια που όπου κοιτάζουν ψάχνουν που να κοιτάξουν, καταστρέφουν όπου κοιτάζουν.

Φορές τα αγαπώ όλα κι αγαπώ ένα έντομο. Ω, πως συνοψίζονται όλα, κάποιες φορές!

108

Μίλα μου γι άλλες ψυχές, όχι για την ψυχή σου, κι έτσι θα μου μιλήσεις για την ψυχή σου.

1043.

1044.

Όταν κάποιος αρχίζει να βαδίζει ίσια μπροστά, δεν αρχίζει τίποτα περισσότερο.

1045.

Δεν πεθαίνεις από θάνατο, αφού, από ζώντας, ήδη είχες πεθάνει.

1046.

1047.

Το τακτικό, στον άνδρα, είναι το παιδί στον άνδρα.

Όταν βρίσκομαι κοντά σου, λησμονώ το καλό που υπάρχει σε σένα, κι όταν βρίσκομαι μακριά σου, λησμονώ το κακό που υπάρχει σε σένα.

1048.

1049.

Όταν βλέπω έναν τυφλό να βαδίζει μόνος, θέλω να βαδίσω μόνος.

Σε αποκαλώ αδελφό γιατί δεν σε γνωρίζω· αν σε γνώριζα , ίσως να σε αποκαλούσα αδελφοί.

1050.

Τώρα, όταν δεν έχεις τίποτα, μονάχα πόνο δεν έχεις.

1051. Πιστεύω πως είναι μεγάλη η καρδιά· αλλά φορές, βλέποντας που χωράει η καρδιά, πιστεύω πως τίποτα δεν είναι μεγάλο· ούτε κι η καρδιά.

1052. Και για να νιώσω το σύμπαν και όχι τα μικρούλικα και ασήμαντα πράγματα, στα μικρούλικα και ασήμαντα πράγματά μου, πόσο έπρεπε να είμαι ταπεινός, Θεέ μου! 1053.

Τώρα που πια μονάχα να με ξεγελάσεις μπορείς και δεν μπορείς τίποτε άλλο, θα σε βοηθήσω να με ξεγελάσεις.

109

1054.

1055.

1056.

1057.

1058.

1059.

1060.

Το παράξενο φαίνεται να είναι αυτό που δίνει ζωή σε όλα. Κι εγώ πιστεύω πως είναι η άγνοιά μας το παράξενο. Μην ανεβαίνεις στα ουράνια για τόσο λίγο, γιατί είναι πολύ θλιβερό να κατεβαίνεις από τα ουράνια για τόσο λίγο. Όταν έχω ανάγκη να σου μιλήσω, προσπαθώ να σου μιλήσω όπως όταν δεν έχω ανάγκη να σου μιλήσω, για να σου μιλήσω «καλά». Έπρεπε να βαδίσουν μια αιωνιότητα τα λουλούδια, γιατί, για να φτάσουν να γίνουν λουλούδια! Τα χέρια μου έχουν κοντύνει τόσο, από το τόσο να εκτείνονται μάταια, που πια δεν φτάνουν ούτε ως τ’ αστέρια. Πιστεύουμε πολύ σ’ αυτό που ξέρουμε, όταν είναι λίγο αυτό που ξέρουμε.

Είδα πως ένα μικρούλικο σπυρί του καλού και ένα άπειρο κακού είναι δύο άπειρα.

1061. Αν εγώ μπορούσα να είμαι περισσότερο από αυτό που είμαι γι αυτό που είναι περισσότερο και λιγότερο από αυτό που είμαι γι αυτό που είναι λιγότερο, θα μπορούσα να είμαι σωστός με όλους και με όλα.

1062.

1063.

1064.

Τώρα, όταν σώζω το λίγο, το πολύ, που δεν έσωσα, προσβάλλεται.

Κοιτάζω προς τα κάτω όλα, κοιτάζω προς τα πάνω όλα και λέω: «όλα είναι χαμένη αγάπη». Και δεν θέλεις να καταλάβεις πως είναι το διαφέρον και όχι το απόμακρο, το απόμακρο.

1065. Θα έβλεπα τα μάτια σου, αν έβλεπα αυτό που βλέπουν τα μάτια σου, όχι τα μάτια σου, γιατί τα μάτια σου είναι αυτό που βλέπουν τα μάτια σου.

1066.

Όταν εγώ σκέφτομαι, σκέφτομαι όπως σκέφτομαι εγώ, όχι «σοβαρά».

110

1067.

Όλοι ελπίζουν και τίποτα δεν μου λέει να ελπίζω. Κι εγώ ελπίζω, ίσως όπως όλοι ελπίζουν.

1068.

Από τα λουλούδια και από αυτό που τα λουλούδια μου έδωσαν μένουν τα λουλούδια· και μένουν τα λουλούδια γιατί μπόρεσα να διαχωρίσω τα λουλούδια από αυτό που τα λουλούδια μου έδωσαν.

111

ΦΩΝΕΣ ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ (Pre-Textos, 1992)

1069. Θα ήθελες να μπορούσες να σταματήσεις, για να σταματήσεις σε κάτι. Αλλά υπάρχει κάτι που μπορεί να σε σταματήσει για να σταματήσεις σε κάτι;

1070.

Να υπάρχεις είναι να πρέπει να υπάρχεις. Και το να πρέπει να υπάρχεις είναι να πρέπει να υπάρχεις όχι να υπάρχεις.

112

1071. Όποιος κάνει αυτό που κάνει σαν γνωρίζοντας να κάνει αυτό που κάνει, δεν το κάνει με τον εαυτό του αυτό που κάνει, και δεν είναι δικό του αυτό που κάνει.

1072.

Όχι , τα πράγματα δεν είναι όπως είναι, γιατί αν ήταν όπως είναι, θα ήταν πάντα όπως είναι.

1073.

Ο χρόνος που με καθυστέρησε στο να ζω είναι ακριβώς ο χρόνος που με καθυστέρησε στο να πεθάνω.

1074.

Ναι, καταλαβαίνω, καταλαβαίνω, αλλά…Και γιατί καταλαβαίνω; Ναι, θα ‘ θελα να καταλάβω γιατί καταλαβαίνω.

1075.

Απλώνεις τα χέρια σου και δεν βλέπω τίποτα στα χέρια σου. Ω, πόσα δεν βλέπουμε όπου δεν βλέπουμε τίποτα.

1076.

Κι αν εγώ είμαι οι ανάγκες αυτού που είμαι· αυτό που εγώ είμαι ποιος είναι;

1077.

1078.

1079.

Η απόσταση που με απομακρύνει από όλα, είναι ήδη όλη η αιωνιότητα. Κι ακόμη δεν έχω χωρίσει καθόλου, από τίποτα.

Γνωρίζεις πως λάθεψες· κι αν ήξερες επίσης πως λαθεύεις κι αν ήξερες επίσης ότι θα λαθέψεις, θα μάθεις τόσα όσα ξέρω κι εγώ.

Και ο πόνος του έφτασε να γίνει άπειρος, από το τόσο να μην πλησιάζει τον πόνο του.

113

1080. Πιστεύουν πως για να είμαι εγώ διαφορετικός θα αρκούσε το να είμαι εγώ και τίποτα άλλο από το εγώ και τίποτε άλλο από εγώ διαφορετικός. Πως θα μπορούσα να είμαι διαφορετικός από το μη διαφορετικό.

1081.

Όχι, δεν μπορώ να κάνω τίποτα περισσότερο, από αυτό που δεν κάνει τίποτα περισσότερο. Και πια είναι σχεδόν όλα που δεν κάνουν τίποτα περισσότερο.

1082.

Το να βρίσκεσαι σε συντροφιά δεν είναι να είσαι με κάποιον, αλλά να είσαι σε κάποιον.

114

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

115

Αντόνιο Πόρτσια: «Δεν εμπιστεύομαι καμιά βεβαιότητα» Συνέντευξη που παρουσιάστηκε στο περιοδικό “Confirmado” στις 14 Μαρτίου 1968, σχεδόν έξη μήνες πριν το θάνατο του Αντόνιο Πόρτσια. Την παρουσιάζουμε εδώ γιατί αποτελεί μοναδικό ντοκουμέντο για τη σχέση του καθημερινού λόγου του συγγραφέα με τις Φωνές.

Δημοσιογράφος: - Υπήρξατε αναρχικός; Αντόνιο Πόρτσια: - Υπήρξα πολλά πράγματα. Τόσα, που δεν βρίσκομαι σε κανένα πράγμα. Δ. – Αλλά τι θα θέλατε να είστε; Α. Π. – Τώρα δεν θα ήξερα να διαλέξω. Δ. – Και πριν; Α. Π. – Πριν θα διάλεγα το πιο σημαντικό. Δ. – Τι θα σας φαινόταν το πιο σημαντικό; Α. Π. – Αυτό που τώρα μου φαίνεται λιγότερο σημαντικό. Θα άρχιζα γνωρίζοντας πολλά και θα τελείωνα μη ξέροντας τίποτα. Δ. – Γράφετε κάθε μέρα; Α. Π. – Πάει πολύς καιρός που δεν γράφω. Δ. Για τι; Α. Π. – Δεν ξέρω τι θα μπορούσα να γράψω. Δ. – Περιγράψτε μια μέρα της ζωής σας. Για παράδειγμα, τι ώρα ξυπνάτε; Α. Π. – Ξυπνάω…δεν ξέρω…ποτέ δεν είχα κάποια τάξη. Φορές ξυπνάω…εγώ έζησα το λεπτό, και το λεπτό περνάει. Περνούν πράγματα. Όταν θυμάμαι δυσκολεύομαι να κατανοήσω αν είναι πράγματα που μου συνέβησαν εμένα ή σε άλλους ή αν είναι πράγματα που πέρασαν. Δ. – Μετά αφού ξυπνήσετε, τι κάνετε; Α. Π. – Θα μπορούσα να πω πως δεν κάνω τίποτα, αν γνώριζα τι είναι αυτό το να μην κάνεις τίποτα. Δ. – Πιστεύετε σε κάτι; A. Π. – Πάντα βρέθηκα με το γεγονός πως τα πράγματα ήταν άλλα πράγματα. Δ. – Είστε απογοητευμένος από κάτι; Α. Π. – Δεν είναι απογοήτευση, ούτε αποτυχία, αλλά μου κοστίζει να αποδεχτώ και να μην αποδεχτώ. Προτιμώ να σωπαίνω, ειδικά με τα πρόσωπα που αξίζουν θαυμασμό. Δεν εμπιστεύομαι καμιά βεβαιότητα. Οι βεβαιότητες μονάχα με τα πόδια πλησιάζονται. Δ. – Καμιά βεβαιότητα; Α. Π. – Παραδέχομαι πως αυτό που πίνουμε είναι κρασί, αλλά αν σκεφτώ πολύ μένω πια χωρίς σκέψη. Σκέφτομαι σαν μη σκεπτόμενος. Όταν σκέφτομαι η σκέψη με φέρνει μακριά από αυτήν. Δ. – Σας ενδιέφερε καμιά φορά η πολιτική; Α. Π. – Η πολιτική ποτέ δεν υπήρξε πάθος για μένα. Άλλά έβλεπα να υποφέρουν. Άλλοι υπέφεραν κι άλλοι δεν υπέφεραν. Ένα είναι όλα, η ζωή είναι μία. Κάθε στιγμή παύει να είναι μία για να είναι άλλη, για να μην είναι αυτό που υπήρξε, αυτό που είναι. Δ. – Τι είναι αυτό που περισσότερο σας ενδιαφέρει στη ζωή; Α. Π. – Αυτό που πιο πολύ με ενδιαφέρει…ας πούμε καλύτερα αυτό που πιο πολύ με έκανε να σκεφτώ. Αυτό που πιο πολύ με έκανε να σκεφτώ στη ζωή είναι το λίγο που είναι η ζωή. Δ. Από ποιαν άποψη;

116

Α. Π. – Από κάθε άποψη, κι όχι γιατί πιστεύεται πως είναι λίγη. Η ζωή δεν υπάρχει, δεν υπάρχει επειδή αν υπήρχε θα ήταν πάντα όπως είναι. Η ζωή μοιάζει να υπάρχει. Αυτό το λεπτό περνάει και μια και πέρασε δεν υπήρξε, γιατί δεν υπάρχει. Είναι ένα ολικό πράγμα. Το ένα είναι καμωμένο από όλα κι από όλους και είναι όλο αλλά δεν είναι ένα. Το ένα δεν συναντάται ποτέ όπως εγώ, όπως ένα. Συναντάται σαν τα πράγματα, σαν τα πρόσωπα, σαν χρόνος. Δ. – Γιατί δεν παντρευτήκατε ποτέ; Α. Π. – Για να μην εκτεθώ, για να μην εκθέσω. Δ. – Έχετε όνειρα; Α. Π. – Λίγα. Τα όνειρα δεν έχουν ιδιαίτερη αξία για μένα. Κοιμάμαι για να ξεκουραστώ, για να μπορώ να ζήσω. Όταν ονειρεύομαι κάτι, μετά από κάποιο καιρό δεν ξέρω αν ήταν όνειρο ή το σκέφτηκα, απλά. Δ. – Είστε πάντα μόνος; Α. Π. – Δέχομαι φίλους, κυρίως νέους, ποιητές. Δεν νιώθω διαφορετικός από αυτούς. Κάνω παρέα. Δ. – Υπάρχει κάτι στο οποίο ακόμα πιστεύετε; Α. Π. – Πιστεύω στον άνθρωπό. Πιστεύω στον άνθρωπο αυτό που πιστεύω σε μένα, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο. Αυτό σχεδόν ποτέ δεν είναι τίποτα.

117