ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ
ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ της Ε. Π. Μπλαβάτσκυ © http://www.blavatsky.gr/
Τα πλέον σηµαντικά ΘѲεοσοφικά θѳέµατα επιλεγµένα από το βιβλίο της Ε.Π.Μπλαβάτσκυ που γράφτηκε «για να διδάξει τους µαθѳητές της και αυτοί να διδάξουν µε τη σειρά τους»
Αθήνα, 2009
2
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο σκοπός αυτού του βιβλίου εκφράζεται µε ακρίβεια στον τίτλο του, ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ, και δεν χρειάζονται παρά λίγα λόγια ως επεξήγηση. Δεν είναι ένα πλήρες ή ολοκληρωµένο εγχειρίδιο Θεοσοφίας, αλλά µονάχα ένα κλειδί για να ανοίξει η πόρτα που οδηγεί στη βαθύτερη µελέτη. Δίνει τις γενικές γραµµές της Σοφίας – Θρησκείας και εξηγεί τις θεµελιώδεις αρχές της. Συγχρόνως, αντιµετωπίζει τις ποικίλες αντιρρήσεις του µέσου Δυτικού ερευνητή και προσπαθεί να παρουσιάσει άγνωστες έννοιες όσο γίνεται πιο απλά και ευκολονόητα. Θα ήταν υπερβολικό να προσδοκούµε ότι θα κάνει τον αναγνώστη να κατανοήσει τη Θεοσοφία χωρίς καµία νοητική προσπάθεια εκ µέρους του. Ελπίζουµε, όµως, ότι τα τυχόν σκοτεινά σηµεία οφείλονται στον τρόπο σκέψης και όχι στη γλώσσα, ότι οφείλονται στο βάθος σκέψης και όχι σε σύγχυση ιδεών. Για τον πνευµατικά οκνηρό ή τον βραδύνου, η Θεοσοφία θα παραµείνει ένα µυστήριο, γιατί τόσο στο νοητικό όσο και στον πνευµατικό τοµέα, καθένας πρέπει να προχωρεί µε δικές του αποκλειστικά προσπάθειες. Ο συγγραφέας δεν µπορεί να σκέφτεται για λογαριασµό του αναγνώστη, ούτε και ο αναγνώστης θα ωφελούνταν καθόλου αν ήταν δυνατή µια τέτοια υποκατάστατη σκέψη. Από πολύ καιρό, ήταν αισθητή η ανάγκη µεταξύ των ενδιαφεροµένων για τη Θεοσοφική Εταιρεία και το έργο της για µια παρουσίαση, όπως η παρούσα, και ελπίζουµε ότι θα τροφοδοτήσει µε πληροφορίες απαλλαγµένες, κατά το δυνατόν, από τεχνικούς όρους, πολλούς από εκείνους που η προσοχή τους έχει µεν αφυπνιστεί, αλλά, που, ακόµα απλώς προβληµατίζονται, χωρίς να έχουν πειστεί. Έχει γίνει προσπάθεια να ξεκαθαριστεί κάπως τί είναι αλήθεια και τί έχει παραποιηθεί στις Πνευµατικές διδασκαλίες σχετικά µε τη µεταθανάτια ζωή και να φανεί η αληθινή φύση των Πνευµατιστικών φαινοµένων. Εξαιρετικά εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλει η συγγραφέας σε πολλούς Θεόσοφους που έστειλαν προτάσεις και ερωτήσεις ή που µε άλλο τρόπο πρόσφεραν τη βοήθειά τους κατά τη συγγραφή του βιβλίου. Το έργο αυτό θα είναι ακόµα χρησιµότερο χάρη στη συνδροµή τους και αυτή θα είναι η καλύτερή τους ανταµοιβή. Ε. Π. Μπλαβάτσκυ, Λονδίνο 1889
3
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΓΑΣΙΑ
Στο Κλειδί της Θεοσοφίας, που είναι το τελευταίο βιβλίο που έγραψε η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ, το 1889, η συγγραφέας συνόψισε τα κυριότερα σηµεία της εσωτερικής διδασκαλίας που παρουσίασε από το 1875 έως το 1891, στη Δύση. Η παρούσα εργασία αφορά στις θεµελιώδεις έννοιες της Θεοσοφίας. Από το πρωτότυπο έχουν παραλειφθεί µόνον οι αναφορές που γίνονται σε άλλους συγγραφείς και από άλλους σχολιαστές, ενώ το κυρίως κείµενο παραµένει άθικτο όπως δόθηκε εξαρχής από τη συγγραφέα του βιβλίου. Και αυτή η αφαίρεση έγινε για να τονιστούν περισσότερο οι θεοσοφικές θέσεις. Το βιβλίο είναι γραµµένο υπό µορφή ερωτήσεων και απαντήσεων. Ο υπότιτλος που έδωσε είναι: «Μία σαφής παρουσίαση… της ΗΘΙΚΗΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ για τη µελέτη των οποίων ιδρύθηκε η Θεοσοφική Εταιρεία». Το έγραψε για να µάθουν οι σπουδαστές της τί είναι η ΘΕΟΣΟΦΙΑ και στη συνέχεια για να χρησιµοποιήσουν αυτόν τον τρόπο διδάσκοντας κι άλλους ερευνητές. Οι έννοιες για την ψυχή και τα πέπλα της, το κάρµα και η µετενσάρκωση, η µεταθανάτια ζωή, οι Διδάσκαλοι της Σοφίας καθώς και οι απαντήσεις της σχετικά µε την Πρακτική Θεοσοφία στην οποία αφιέρωσε πολλές σελίδες εξηγώντας την εφαρµογή της στην καθηµερινή ζωή, είναι τα θέµατα αυτού του µεταφυσικού αυτού οδοδείκτη. Η κυρία Μπλαβάτσκυ δίδαξε ότι οι Θεόσοφοι όφειλαν να κάνουν τη Θεοσοφία οδηγό στη ζωή τους. Σε όποιον προσβλέπει στην αυτοβελτιωσή του, η Θεοσοφία έδινε µια µατιά για το µέλλον – για τον «στόχο» στον οποίο πρέπει όλοι να κατατείνουνδηλαδή, σε µια «θεόµορφη» ζωή. Ελπίζουµε ότι η εργασία αυτή θα συνεισφέρει στην έρευνα της εσωτερικής πραγµατικότητας και θα βοηθήσει τον ερευνητή να έχει συνοπτικά και τακτοποιηµένα όλα εκείνα τα στοιχεία που βρίσκονται διάσπαρτα και συγκεχυµένα στην ανεξάντλητη σύγχρονη βιβλιογραφία του απόκρυφου. Ο Επιµελητής Θεοσοφικό Κίνηµα-Αθήνα ULT
4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος…………………………………………………σελ. 3 ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1ο Θεοσοφία και Θεοσοφική Εταιρεία……………………………… σελ. 6 2ο Εξωτερική και εσωτερική Θεοσοφία………………………………σελ. 11 3ο Σύστηµα εργασίας της Θεοσοφικής Εταιρείας…………………. σελ. 26 4ο Σχέσεις Θεοσοφικής Εταιρείας και Θεοσοφίας………………… σελ. 34 5ο Η θεµελιώδης διδασκαλία της Θεοσοφίας……………………… σελ. 40 6ο Η Θεοσοφική διδασκαλία σχετικά µε τη φύση και τον άνθρωπο....σ. 48 7ο Για τη Μετενσάρκωση………………………………………………σελ. 61 8ο Συνέχεια…………………………………………………………… 9ο Για τη µεταθανάτια ζωή…………………………………………… σελ. 72 10ο Για τη φύση της σκεπτόµενης αρχής µας……………………… σελ. 89 11ο Τα µυστήρια της Μετενσάρκωσης……………………………… σελ.100 12ο Πρακτική Θεοσοφία……………………………………………… σελ.125 13ο Διευκρινίσεις σχετικές µε τη Θεοσοφική Εταιρεία……………. σελ.150 14ο Οι Διδάσκαλοι της Σοφίας – Μαχάτµα…………………………. σελ.163 15ο Επίλογος………………………………………………………….. σελ.172
5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο
ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡEΙΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Ερ.1 - Η Θεοσοφία και οι διδασκαλίες της συχνά χαρακτηρίζονται ως µια νέα θρησκεία. Είναι, πράγµατι, θρησκεία; Θ. 2- Δεν είναι. Θεοσοφία είναι η Θεία Γνώση ή Επιστήµη. Ερ. - Ποιά είναι η πραγµατική έννοια του όρου; Θ. - Θεία Σοφία ή Σοφία των θεών. Η λέξη «Θεός» σηµαίνει στα ελληνικά, θείο ον και ασφαλώς δεν σηµαίνει «Θεός» µε την έννοια που αποδίδεται σήµερα στον όρο. Εποµένως, δεν είναι η «Σοφία του Θεού», όπως το ερµηνεύουν κάποιοι, αλλά η Θεία Σοφία που κατέχουν οι θεοί 3. Ο όρος είναι αρχαιότατος. Ερ. - Ποιά είναι η καταγωγή της λέξης «Θεοσοφία»; Θ. - Φτάνει σε µας από τους Αλεξανδρινούς φιλοσόφους, τους ονοµαζόµενους εραστές της Αλήθειας (Φιλαλήθεις). Ο όρος Θεοσοφία ανάγεται στον 3ο αιώνα µ. Χ. και καθιερώθηκε από τον Αµµώνιο Σακκά και τους µαθητές του, που ίδρυσαν το Εκλεκτικό Θεοσοφικό σύστηµα. Ερ. – Ποιός ήταν ο στόχος αυτού του συστήµατος; Θ. - Πρώτα από όλα να εµφυσήσει ορισµένες µεγάλες ηθικές αλήθειες στους µαθητές του και σε όλους όσοι ήταν «εραστές της αλήθειας». Εξ ου και το απόφθεγµα που υιοθετήθηκε από τη Θ. Ε.: «Καµία θρησκεία δεν είναι ανώτερη από την αλήθεια». 1
Eίναι ο ερωτών Είναι ο Θεόσοφος που απαντά 3 Θεοί: ο Θεός είναι ένας και το σύνολο των θείων δυνάµεών Του ονοµάζεται «θεοί» 2
6
Ο κύριος σκοπός των ιδρυτών της Εκλεκτικής Θεοσοφικής Σχολής ήταν ένας από τους τρεις στόχους του σύγχρονου απογόνου της, της Θεοσοφικής Εταιρείας, δηλαδή, να συµφιλιώσει όλες τις θρησκείες, αιρέσεις και έθνη κάτω από ένα κοινό σύστηµα ηθικών κανόνων, βασισµένο στις αιώνιες αλήθειες. Ερ. - Ποιά στοιχεία έχετε για να αποδείξετε ότι δεν πρόκειται για ένα άπιαστο όνειρο και ότι όλες οι θρησκείες του κόσµου βασίζονται σε µία και την αυτή αλήθεια; Θ. - Τη συγκριτική µελέτη και ανάλυσή τους. Ερ. - Στην εποχή του Αµµώνιου υπήρχαν διάφορες σηµαντικές αρχαίες θρησκείες και µόνο στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη οι αιρέσεις ήταν πολυάριθµες. Πώς θα µπορούσε να τις συµφιλιώσει; Θ. - Κάνοντας αυτό που κι εµείς προσπαθούµε να κάνουµε τώρα. Μπορούµε να δείξουµε την πορεία της καταγωγής κάθε Χριστιανικής θρησκείας, όπως και κάθε αίρεσης, ακόµα και της µικρότερης. Οι αιρέσεις αποτελούν µικρά παρακλάδια ή βλαστάρια που αναπτύχθηκαν από τα µεγαλύτερα κλαδιά. Όµως, τα βλαστάρια και τα παρακλάδια ξεπηδούν από τον ίδιο κορµό, τη Σοφία- Θρησκεία. Αυτό προσπαθούσε να αποδείξει ο Αµµώνιος, που επιχείρησε να πείσει Εθνικούς και Χριστιανούς, Ιουδαίους και Ειδωλολάτρες, να παραµερίσουν τις µεταξύ τους αντιπαλότητες και συγκρούσεις, αναλογιζόµενοι απλώς ότι όλοι κατέχουν την ίδια αλήθεια ντυµένη µε διαφορετικό µανδύα και ότι όλοι ήταν παιδιά της ίδιας µητέρας. Αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός και της Θεοσοφίας. Ερ. - Ποιές είναι οι πηγές πάνω στις οποίες στηρίζεστε ώστε να λέτε όλα αυτά ως προς τους Αλεξανδρινούς Θεόσοφους; Θ. - Ένας σχεδόν ατελείωτος κατάλογος πασίγνωστων συγγραφέων. Ενώ, όµως, ο µέγας Φιλαλήθης υποστηρίχτηκε και βοηθήθηκε στην προσπάθειά του από δύο Εκκλησιαστικούς Πατέρες, τον Κλήµη και τον Αθηναγόρα, από τους σοφούς Ραβίνους της Συναγωγής, από τους φιλόσοφους της Ακαδηµείας και της Στοάς διδάσκοντας µια κοινή διδασκαλία για όλους, εµείς, που ακολουθούµε την ίδια γραµµή, δεν έχουµε την ίδια αναγνώριση. Ερ. - Μήπως ο Αµµώνιος ενθαρρυνόταν και υποστηριζόταν από την Εκκλησία διότι, παρά την αίρεσή του, δίδασκε τον Χριστιανισµό και ήταν Χριστιανός; 7
Θ. - Όχι, καθόλου. Γεννήθηκε Χριστιανός αλλά ουδέποτε δέχτηκε τον Εκκλησιαστικό Χριστιανισµό. Ερ. - Εφόσον ο Αµµώνιος δεν άφησε κανένα γραπτό κείµενο, πώς µπορεί να είναι κανείς βέβαιος ότι αυτές ήταν οι διδασκαλίες του; Θ. - Ούτε ο Βούδας, ούτε ο Πυθαγόρας, ο Κοµφούκιος, ο Ορφέας, ο Σωκράτης, αλλά ούτε κι ο Ιησούς άφησαν κάτι γραπτό. Όµως, οι περισσότεροι από αυτούς είναι πρόσωπα ιστορικά και οι διδασκαλίες όλων έχουν διασωθεί. Οι µαθητές του Αµµώνιου, µεταξύ των οποίων ήταν ο Ωριγένης, ο Πλωτίνος και ο Λογγίνος άφησαν καταγεγραµµένα στοιχεία για το Σύστηµα των Φιλαληθών – τουλάχιστον, σε ό,τι αφορά τη δηµόσια οµολογία της πίστης τους, διότι η Σχολή ήταν χωρισµένη σε εξωτερική και εσωτερική διδασκαλία. Ερ. - Πώς, λοιπόν, έφτασαν τα εσωτερικά δόγµατα µέχρι τις µέρες µας, εφόσον θεωρείτε ότι αυτό το οποίο αποκαλείται πραγµατικά Σοφία – Θρησκεία είναι εσωτερικό; Θ. - Η Σοφία – Θρησκεία ήταν πάντοτε µία και αναλλοίωτη και επειδή αποτελεί την τελευταία λέξη κάθε δυνατής ανθρώπινης γνώσης, διαφυλάχτηκε µε µεγάλη προσοχή. Υπήρχε πολύ πριν από τους Αλεξανδρινούς Θεόσοφους, έφτασε στους σύγχρονους και θα επιζήσει κάθε άλλης θρησκείας και φιλοσοφίας. Ερ. – Πού και από ποιούς διαφυλάχτηκε αναλλοίωτη; Θ. - Από τους Μυηµένους κάθε χώρας. Από τους βαθυστόχαστους ερευνητές της αλήθειας - τους µαθητές τους. Διαφυλάχτηκε, επίσης, σε εκείνα τα µέρη του κόσµου όπου τέτοια θέµατα ανέκαθεν θεωρούνται πολύτιµα και επιδιωκόµενα. Ερ. - Μπορείτε να µου δώσετε µερικές αποδείξεις του εσωτερισµού της; Θ. - Η καλύτερη απόδειξη για σας, επί του προκειµένου, είναι ότι κάθε αρχαία θρησκευτική ή µάλλον φιλοσοφική λατρεία αποτελούνταν από µία εσωτερική ή µυστική διδασκαλία και ένα εξωτερικό ή δηµόσιο τυπικό λατρείας. Επιπλέον, είναι πασίγνωστο ότι τα αρχαία Μυστήρια κάθε έθνους περιλάµβαναν τα Μεγάλα (µυστικά) και τα Μικρά (δηµόσια) Μυστήρια- όπως, για παράδειγµα, στις ονοµαστές ιεροτελεστίες των Ελευσινίων στην Ελλάδα. Το ίδιο φαινόµενο δεν συναντάµε και τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισµού, µεταξύ των Γνωστικών ή ακόµα και στις 8
διδασκαλίες του Χριστού; Δεν µιλούσε στα πλήθη µε παραβολές, που είχαν διττό νόηµα εξηγώντας τη βαθύτερη έννοια µόνο στους µαθητές του; «Και έλεγεν αυτοίς, υµίν δέδοται το γνώναι το µυστήριον της Βασιλείας του Θεού, εκείνοις δε τοις έξω, εν παραβολαίς τα πάντα γίγνεται». Παρόµοια παραδείγµατα µπορούν να βρεθούν από κάθε περιοχή. Ερ. - Μπορεί κανείς να κατακτήσει την «Απόκρυφη Σοφία» µόνο µε µελέτη; Θ. - Δεν νοµίζω. Οι αρχαίοι Θεόσοφοι υποστήριζαν, και το ίδιο κάνουν και οι σύγχρονοι, ότι δεν είναι δυνατό να γνωρίσουµε το Άπειρο µέσω του πεπερασµένου – δηλαδή, µέσω του πεπερασµένου εαυτού – αλλά ότι η Θεία Ουσία µπορεί να µεταδοθεί στον Ανώτερο Πνευµατικό Εαυτό σε µια κατάσταση έκστασης. Ερ. – Εσείς τί εξήγηση δίνετε; Θ. - Η πραγµατική έκσταση ορίζεται στον Πλωτίνο ως «απελευθέρωση του νου από την πεπερασµένη συνειδητότητά του µε τη συγχώνευση και ταύτισή του µε το Άπειρο». Αυτή είναι η ύψιστη κατάσταση αλλά επιτυγχάνεται µόνο από ελάχιστους. Στην πραγµατικότητα, είναι ταυτόσηµη µε εκείνη την κατάσταση που είναι γνωστή στην Ινδία ως Σαµάντι. Η Θεοσοφία των Σοφών εκφράζεται θαυµάσια στη φράση «Η Βασιλεία του Θεού είναι εντός µας». Ερ. - Εποµένως, η Θεοσοφία δεν είναι, όπως θεωρούν µερικοί, µια πρόσφατα επινοηµένη έννοια; Θ. - Είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσµος, σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία της και την ηθική της, αν όχι κατ’ όνοµα, όπως, επίσης, είναι και το πληρέστερο και καθολικότερο σύστηµα από όλα. Ερ. - Πώς γίνεται, λοιπόν, να έχει παραµείνει η Θεοσοφία τόσο άγνωστη στους λαούς του Δυτικού ηµισφαιρίου, που, οµολογουµένως, είναι οι πιο καλλιεργηµένοι και έχουν αναπτυχθεί περισσότερο; Θ. - Πιστεύουµε ότι, στην αρχαιότητα, υπήρχαν λαοί εξίσου πολιτισµένοι και σίγουρα πιο «ανεπτυγµένοι» πνευµατικά από µας. Υπάρχουν, όµως, πολλοί λόγοι στους οποίους οφείλεται αυτή η εσκεµµένη άγνοια. Ένας από αυτούς αναφέρθηκε από τον Απόστολο Παύλο κατά την οµιλία του στους µορφωµένους Αθηναίους - η επί πολλούς αιώνες απώλεια της πραγµατικής πνευµατικής ενόρασης όπως επίσης και 9
του ενδιαφέροντος, λόγω της υπερβολικής τους προσκόλλησης στα αισθητά πράγµατα και της µακροχρόνιας σκλαβιάς τους στο νεκρό γράµµα του δόγµατος και της τυπολατρείας. Η κυριότερη αιτία, όµως, έγκειται στο γεγονός ότι η πραγµατική Θεοσοφία κρατήθηκε ανέκαθεν µυστική. Ερ. –Μας παρουσιάσατε αποδείξεις ότι έχει υπάρξει αυτή η µυστικότητα. Ποιά ήταν όµως η αιτία της; Θ. - Οι αιτίες ήταν: Πρώτον, η στρεβλότητα της φύσης του µέσου ανθρώπου και ο εγωισµός του, που τείνει διαρκώς στην ικανοποίηση των προσωπικών του επιθυµιών σε βάρος του πλησίον του και των συγγενών του. Τέτοιοι άνθρωποι δεν θα µπορούσαν ποτέ να είναι άξιοι θείων µυστικών. Δεύτερον, η αναξιοπιστία τους να διατηρήσουν την ιερή και θεία γνώση αβεβήλωτη. Αυτό το τελευταίο είναι που οδήγησε στη διαστρέβλωση των ύψιστων αληθειών και συµβόλων και στη βαθµιαία µεταµόρφωση των πνευµατικών πραγµάτων σε ανθρωποµορφικά, χειροπιαστά και ογκώδη αγάλµατα – µε άλλα λόγια, στη συρρίκνωση της ιδέας του Θεού και στην ειδωλολατρεία. Ερ. - Είστε όλοι οπαδοί του Γκαουτάµα Βούδα; Θ. - Όχι περισσότερο από όσο όλοι οι µουσικοί είναι οπαδοί του Βάγκνερ. Ερ. - Δεν είναι, όµως, η ηθική της Θεοσοφίας ταυτόσηµη µε αυτή που δίδαξε ο Βούδας; Θ. - Βεβαίως, διότι η ηθική αυτή είναι η ψυχή της Σοφίας – Θρησκείας και κάποτε ήταν κτήµα των Μυστών όλων των εθνών. Ο Βούδας, όµως, ήταν ο πρώτος που ενσωµάτωσε αυτή την ανώτερη ηθική στη δηµόσια διδασκαλία του και την έκανε θεµέλιο και ουσία του συστήµατός του που απευθυνόταν προς όλους. Και σ’ αυτό ακριβώς έγκειται η τεράστια διαφορά ανάµεσα στον εξωτερικό Βουδισµό και κάθε άλλη θρησκεία. Διότι, ενώ στις άλλες θρησκείες η τυπολατρεία και το δόγµα κατέχουν την πρώτη και σηµαντικότερη θέση, στο Βουδισµό, οι ηθικές αρχές είναι εκείνες στις οποίες δίνεται η µεγαλύτερη έµφαση. Αυτό εξηγεί την οµοιότητα που τείνει να κάνει την ηθική της Θεοσοφίας ταυτόσηµη µε αυτήν της θρησκείας του Βούδα. Παρόλα αυτά, η Θεοσοφία δεν είναι Βουδισµός.
10
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Ερ. - Εποµένως, δεν είναι οι διδασκαλίες σας αναβίωση του Βουδισµού, ούτε αποτελούν συνολικά αντιγραφή της Νεοπλατωνικής Θεοσοφίας; Θ. - Δεν είναι. Θα σας παραθέσω ένα απόσπασµα από τη διάλεξη µε θέµα «Θεοσοφία» του Δρ. Τ. Ν. Μπακ, µέλους της Θ. Ε., στο Θεοσοφικό Συνέδριο του Σικάγο των Η.Π.Α., τον Απρίλιο του 1889. «Σε κάθε εποχή υπήρξαν άνθρωποι που, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο, κατανόησαν βαθιά τη Θεοσοφική διδασκαλία και την ενέταξαν στη ζωή τους. Η διδασκαλία αυτή δεν ανήκει αποκλειστικά σε καµία θρησκεία και δεν περιορίζεται σε καµία κοινωνία ή εποχή. Είναι κληρονοµιά κάθε ανθρώπινης ψυχής». Ερ. - Ποιό σύστηµα προτιµάτε ή ακολουθείτε, εκτός από τη Βουδιστική ηθική; Θ. - Κανένα και όλα. Δεν είµαστε ιδιαιτέρως προσκολληµένοι σε καµία θρησκεία και σε καµία φιλοσοφία. Επιλέγουµε το καλό που βρίσκουµε σε καθεµία. Αλλά, εδώ, θα πρέπει να επαναλάβουµε ότι, όπως όλα τα άλλα αρχαία συστήµατα, έτσι και η Θεοσοφία διαιρείται σε εξωτερική και εσωτερική. Ερ. - Ποιά είναι η διαφορά; Θ. - Τα µέλη της Θ. Ε. είναι, γενικά, ελεύθερα να πρεσβεύουν οποιαδήποτε θρησκεία ή φιλοσοφία προτιµούν ή και καµία, εάν έτσι θέλουν, υπό τον όρο ότι συµµερίζονται και είναι έτοιµοι να πραγµατοποιήσουν έναν ή περισσότερους από τους τρεις σκοπούς της Οργάνωσης. Η Εταιρεία είναι ένα φιλανθρωπικό και επιστηµονικό σώµα για τη διάδοση της ιδέας της αδελφότητας σε πρακτικό κι όχι σε θεωρητικό επίπεδο. Τα µέλη µπορεί να είναι Χριστιανοί ή Μουσουλµάνοι, Εβραίοι ή Πάρσοι, Βουδιστές ή Βραχµάνοι, Πνευµατιστές ή Υλιστές. Δεν έχει σηµασία. Κάθε µέλος, όµως, πρέπει είτε να διαθέτει φιλάνθρωπα αισθήµατα είτε να είναι λόγιος, µελετητής της Άριας και άλλης αρχαίας γραµµατείας ή σπουδαστής των ψυχικών φαινοµένων. Εν ολίγοις, πρέπει να βοηθάει, εάν µπορεί, στην πραγµάτωση ενός τουλάχιστον από τους
11
σκοπούς του προγράµµατος. Διαφορετικά, δεν έχει κανένα λόγο να γίνει µέλος. Τέτοια είναι η πλειοψηφία των µελών της εξωτερικής Εταιρείας, που χωρίζονται στα «τακτικά» και τα «ελεύθερα» µέλη. Αυτά τα µέλη (τα ελεύθερα) ίσως γίνουν ή ίσως δεν γίνουν θεόσοφοι de facto. Είναι µέλη διότι έχουν εγγραφεί στην Εταιρεία. Αλλά αυτό δεν µπορεί να κάνει Θεόσοφο κάποιον που δεν έχει καµιά ιδέα για τη θεία σχέση των πραγµάτων ή κάποιον που αντιλαµβάνεται τη Θεοσοφία µε το δικό του – αν µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την έκφραση – διασπαστικό και εγωιστικό τρόπο. ΟΙ ΘΕΟΣΟΦΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Ερ. - Αυτά, όπως καταλαβαίνω, αφορούν τα κοσµικά µέλη της Εταιρείας. Τί ισχύει, όµως, για όσους επιδίδονται στην εσωτερική µελέτη της Θεοσοφίας. Αυτοί είναι οι πραγµατικοί Θεόσοφοι; Θ. - Όχι απαραίτητα, µέχρις ότου οι ίδιοι αποδείξουν ότι είναι. Ανήκουν στο εσωτερικό τµήµα και έχουν δεσµευτεί να τηρούν, όσο αυστηρότερα µπορούν, τους κανόνες του εσωτερικού τµήµατος. Πρόκειται για µια δύσκολη προσπάθεια, καθώς ο πρώτιστος κανόνας είναι η πλήρης απάρνηση της προσωπικότητας - που σηµαίνει ότι το εν λόγω µέλος πρέπει να γίνει απόλυτα αλτρουιστής, να µη σκέφτεται ποτέ τον εαυτό του και να ξεχάσει τη µαταιοδοξία και αλαζονεία του µε γνώµονα µόνο το καλό των συνανθρώπων του, πέραν από το καλό των αδελφών του στο εσωτερικό τµήµα. Θα πρέπει να ζει, αν ωφεληθεί από τις εσωτερικές διδασκαλίες, µια ζωή µε εγκράτεια στο καθετί, αυταπάρνηση, αυστηρή ηθική και να κάνει το καθήκον του προς όλους τους ανθρώπους. Οι λιγοστοί πραγµατικοί Θεόσοφοι της Θ. Ε. βρίσκονται ανάµεσα σε αυτά τα µέλη. Αυτό δεν σηµαίνει ότι εκτός της Θεοσοφικής Εταιρείας και του εσωτερικού τµήµατος δεν υπάρχουν Θεόσοφοι. Υπάρχουν και µάλιστα πολύ περισσότεροι από ό,τι πιστεύουν οι άνθρωποι. Σίγουρα πολύ περισσότεροι από όσους βρίσκονται µεταξύ των τακτικών µελών της Θ. Ε. Ερ. - Τότε, σε αυτή την περίπτωση, τί νόηµα έχει να γίνει κάποιος µέλος της Εταιρείας; Ποιό είναι το κίνητρο; Θ. - Δεν υπάρχει κίνητρο, πέρα από το πλεονέκτηµα ότι θα µάθει τις αυθεντικές διδασκαλίες της Εσωτερικής Φιλοσοφίας και θα αντλεί βοήθεια από την αµοιβαία αρωγή και σύµπνοια. Εν τη ενώσει υπάρχει δύναµη και αρµονία και οι καλά
12
οργανωµένες ταυτόχρονες προσπάθειες κάνουν θαύµατα. Αυτό υπήρξε το µυστικό όλων των οργανώσεων και των οµάδων από καταβολής της ανθρωπότητας. Ερ. - Γιατί, όµως, δεν θα µπορούσε ένας άνθρωπος µε ισορροπηµένο νου και αφοσίωση σε έναν σκοπό, κάποιος, ας πούµε, µε αδάµαστη ενέργεια και επιµονή, να γίνει Αποκρυφιστής ή ακόµα και Μύστης δουλεύοντας µόνος του; Θ. - Θα µπορούσε. Αλλά οι πιθανότητες να αποτύχει είναι δέκα χιλιάδες προς µία. Ένας λόγος, µεταξύ πολλών άλλων, είναι ότι δεν υπάρχουν στις µέρες µας βιβλία πάνω στον Αποκρυφισµό ή τη Θεουργία τα οποία να φανερώνουν τα µυστικά της Αλχηµείας ή της µεσαιωνικής Θεοσοφίας σε απλή γλώσσα. Όλα περιέχουν συµβολισµούς ή µιλούν µε παραβολές. Και καθώς το κλειδί γι’ αυτά έχει από αιώνες χαθεί στη Δύση, πώς µπορεί κανείς να µάθει το σωστό νόηµα όσων διαβάζει και µελετά; Εδώ ελλοχεύει ο µεγαλύτερος κίνδυνος, που οδηγεί στην ασυνείδητη µαύρη µαγεία ή στον πιο αθεράπευτο µεντιουµισµό. Όποιος δεν έχει δάσκαλο ένα Μύστη είναι καλύτερα να εγκαταλείψει αυτή την επικίνδυνη µελέτη. Κοιτάξτε γύρω σας και παρατηρείστε. Ενώ τα δύο τρίτα της «πολιτισµένης» κοινωνίας σαρκάζουν ακόµα και την ιδέα ότι υπάρχει κάποιο νόηµα στη Θεοσοφία, στον Αποκρυφισµό, στον Πνευµατισµό ή στην Καµπάλα, το άλλο τρίτο απαρτίζεται από τα πιο ετερογενή και αντίθετα στοιχεία. Μερικοί πιστεύουν στο µυστικισµό ή ακόµα και στα υπερφυσικά φαινόµενα (!), αλλά ο καθένας πιστεύει µε το δικό του τρόπο. Άλλοι ρίχνονται χωρίς βοήθεια στη µελέτη της Καµπάλα, του Ψυχισµού, του Μεσµερισµού, του Πνευµατισµού ή στο ένα ή το άλλο είδος Μυστικισµού. Αποτέλεσµα: ούτε δύο άνθρωποι δεν σκέφτονται µε τον ίδιο τρόπο, ούτε δύο δεν συµφωνούν σε κάποια από τις θεµελιώδεις αρχές του αποκρυφισµού, αν και πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι έφτασαν στην ανώτατη βαθµίδα της γνώσης και που θα µπορούσαν να πείσουν τους αδαείς ότι είναι ολοκληρωµένοι Μύστες (Αντέπτ). Όχι µόνο δεν είναι προσιτή στη Δύση η επιστηµονική και ακριβής γνώση του Αποκρυφισµού – αλλά ούτε και της αληθινής Αστρολογίας, του µοναδικού κλάδου του Αποκρυφισµού, που, στην εξωτερική του διδασκαλία, έχει καθορισµένους κανόνες και συγκεκριµένο σύστηµα – αλλά και κανείς δεν έχει την παραµικρή ιδέα του τί σηµαίνει πραγµατικά Αποκρυφισµός. Κάποιοι περιορίζουν την αρχαία σοφία στην Καµπάλα και το Ιουδαϊκό Ζοχάρ, τα οποία ο καθένας ερµηνεύει µε το δικό του τρόπο σύµφωνα µε το νεκρό γράµµα των Ραβινικών µεθόδων. Άλλοι θεωρούν τον Σβέντενµποργκ ή τον Μπαίµε ως τους κορυφαίους εκφραστές της ύψιστης σοφίας, ενώ άλλοι πάλι βλέπουν 13
στο Μεσµερισµό το µεγάλο µυστικό της αρχαίας Μαγείας. Όλοι όσοι εφαρµόζουν στην πράξη τη θεωρία τους γρήγορα παρασύρονται στη µαύρη µαγεία, από άγνοια. Ευτυχείς είναι όσοι ξεφεύγουν, αφού δεν έχουν ούτε τρόπο ελέγχου ούτε κριτήριο βάσει του οποίου να µπορούν να διακρίνουν την αλήθεια από την πλάνη. Ερ. – Να καταλάβουµε, εποµένως, ότι το εσωτερικό τµήµα της Θ. Ε. ισχυρίζεται ότι όσα µαθαίνει προέρχονται από τους πραγµατικούς Μύστες ή Διδασκάλους της Εσωτερικής Σοφίας; Θ. - Όχι άµεσα. Δεν απαιτείται η προσωπική παρουσία αυτών των Δασκάλων. Αρκεί το ότι Εκείνοι δίνουν οδηγίες σε κάποιους από όσους µελέτησαν για χρόνια υπό την καθοδήγησή Τους και αφιέρωσαν ολόκληρη της ζωή τους στην υπηρεσία Τους. Ύστερα, αυτοί µε τη σειρά τους, µπορούν να µεταδώσουν την κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκτηθείσα γνώση σε άλλους, που δεν είχαν παρόµοια ευκαιρία. Ακόµα κι ένα µέρος πραγµατικής γνώσης είναι καλύτερο από έναν όγκο γνώσης που δεν έχει αφοµοιωθεί και έχει παρανοηθεί. Μια ουγγιά χρυσάφι είναι πολυτιµότερη από ένα τόνο σκόνης. Ερ. - Πώς µπορεί, όµως, να ξέρει κανείς αν αυτή η ουγγιά είναι πραγµατικό χρυσάφι ή κίβδηλο; Θ. - Ένα δέντρο αναγνωρίζεται από τους καρπούς του, ένα σύστηµα από τα αποτελέσµατά του. Όταν οι αντίπαλοί µας µπορέσουν να µας αποδείξουν ότι οποιοσδήποτε µοναχικός σπουδαστής του Αποκρυφισµού ανά τους αιώνες κατάφερε να γίνει άγιος Μύστης, όπως ο Αµµώνιος Σακκάς ή ακόµα κι ο Πλωτίνος ή Θεουργός, όπως ο Ιάµβλιχος, ή έχει πετύχει κατορθώµατα σαν αυτά που αποδίδονται στον Άγιο Γερµανό, χωρίς την καθοδήγηση δασκάλου, και όλα αυτά χωρίς να είναι διάµεσο ή να έχει ψευδαισθήσεις ή να είναι τσαρλατάνος – τότε θα παραδεχτούµε ότι κάνουµε λάθος. Ως τότε, όµως, οι Θεόσοφοι προτιµούν να ακολουθούν τον αποδεδειγµένο φυσικό νόµο της παράδοσης της Ιερής Επιστήµης. Υπάρχουν µυστικιστές που έχουν κάνει µεγάλες ανακαλύψεις στη χηµεία και στη φυσική, που έφτασαν σχεδόν στα όρια της Αλχηµείας και του Αποκρυφισµού. Άλλοι που, βασιζόµενοι µόνο στην ιδιοφυΐα τους, ανέσυραν τµήµατα, αν όχι το σύνολο, από το χαµένο αλφάβητο της «µυστηριακής γλώσσας» και, εποµένως, µπορούν να διαβάσουν σωστά τους Εβραϊκούς παπύρους. Υπάρχουν και άλλοι που, όντας ενορατικοί, µπόρεσαν να δουν φευγαλέα και να θαυµάσουν κάποια από τα κρυµµένα 14
µυστικά της Φύσης. Αλλά όλοι αυτοί είναι ειδικοί. Ο ένας είναι θεωρητικός εφευρέτης, ο άλλος Εβραίος, δηλαδή, σεκταριστής Καµπαλιστής, ο τρίτος είναι ένας σύγχρονος Σβέντενµποργκ, που αρνείται καθετί που δεν εµπίπτει στη δική του επιστήµη ή θρησκεία. Ούτε ένας απ’ αυτούς δεν µπορεί να καυχηθεί ότι έτσι έκανε καλό σ’ όλο τον κόσµο ή ακόµα και σ’ ένα έθνος ή έστω στον εαυτό του. Με εξαίρεση κάποιους θεραπευτές – της κατηγορίας εκείνης που η Βασιλική Ιατρική Ακαδηµία θα ονόµαζε αγύρτες – κανείς δεν βοήθησε µε την επιστήµη του την Ανθρωπότητα ή έστω έναν αριθµό ανθρώπων της ίδιας κοινότητας. Πού είναι οι αρχαίοι Χαλδαίοι, που θεράπευαν µε θαυµαστό τρόπο «όχι µε γητειές αλλά µε βότανα»; Πού είναι ένας Απολλώνιος Τυανέας, που θεράπευε ασθενείς και ζωντάνευε νεκρούς σε οποιαδήποτε χώρα και υπό οιεσδήποτε συνθήκες; Γνωρίζουµε κάποιους ειδικούς από την πρώτη κατηγορία και στην Ευρώπη αλλά από τη δεύτερη, µόνο στην Ασία, όπου το µυστικό των Γιόγκι «να ζει κανείς στο θάνατο» διασώζεται ακόµα. Ερ. - Είναι σκοπός της Θεοσοφίας να δηµιουργεί τέτοιους θεραπευτές Μύστες; Θ. - Έχει διάφορους σκοπούς. Αλλά οι πιο σηµαντικοί είναι αυτοί που θα µπορούσαν ίσως να οδηγήσουν στην ανακούφιση κάθε µορφής ανθρώπινου πόνου, ηθικού και φυσικού. Και θεωρούµε ότι ο πρώτος (ο ηθικός) είναι πολύ πιο σηµαντικός από το δεύτερο (τον φυσικό). Η Θεοσοφία πρέπει να εµφυσήσει ηθικές αρχές. Πρέπει να εξαγνίζει την ψυχή για να ανακουφίσει το φυσικό σώµα, οι αρρώστιες του οποίου, εκτός από τις περιπτώσεις ατυχηµάτων, είναι εξ ολοκλήρου κληρονοµικές. Δεν µπορεί κανείς µελετώντας Αποκρυφισµό για ιδιοτελείς σκοπούς, για την ικανοποίηση της προσωπικής του φιλοδοξίας, υπερηφάνειας ή µαταιοδοξίας να φτάσει ποτέ στον πραγµατικό στόχο της ανακούφισης της ανθρωπότητας από τον πόνο. Ούτε µπορεί κανείς µελετώντας έναν µόνο κλάδο της Εσωτερικής Φιλοσοφίας να γίνει Αποκρυφιστής, αλλά µελετώντας, αν όχι κατέχοντας, όλους τους κλάδους. Ερ. – Εποµένως, η βοήθεια για την επίτευξη αυτού του εξαιρετικά σηµαντικού στόχου δίνεται µόνο στους µελετητές των Εσωτερικών Επιστηµών; Θ. - Κάθε άλλο. Κάθε µέλος δικαιούται να µετέχει στη γενική διδασκαλία, αρκεί να το θέλει. Ελάχιστοι, όµως, είναι πρόθυµοι να γίνουν αυτό που ονοµάζουµε «ενεργά µέλη». Οι περισσότεροι προτιµούν να παραµείνουν οι «κηφήνες» της Θεοσοφίας. Ας γίνει κατανοητό ότι η κατ’ ιδίαν έρευνα ενθαρρύνεται στη Θ. Ε., υπό τον όρο ότι δεν 15
παραβιάζει το όριο που χωρίζει το εξωτερικό από το εσωτερικό, την τυφλή από τη συνειδητή µαγεία. Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ Ερ. - Μιλάτε για Θεοσοφία και Αποκρυφισµό. Είναι όροι ταυτόσηµοι; Θ. – Ασφαλώς όχι. Μπορεί κάποιος πράγµατι να είναι πολύ καλός Θεόσοφος, είτε εντός είτε εκτός της Εταιρείας, χωρίς να είναι καθόλου Αποκρυφιστής. Αλλά κανείς δεν µπορεί να είναι αληθινός Αποκρυφιστής, χωρίς να είναι πραγµατικός Θεόσοφος. Διαφορετικά είναι απλώς µαύρος µάγος, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Ερ. - Τί εννοείτε; Θ. - Έχω, ήδη, πει ότι ο αληθινός Θεόσοφος πρέπει να κάνει πράξη το ύψιστο ηθικό ιδεώδες, πρέπει να αγωνίζεται για να πραγµατώνει την ενότητά του µε ολόκληρη την ανθρωπότητα και να εργάζεται αδιάκοπα για τους άλλους. Αν, όµως, ένας Αποκρυφιστής δεν τα κάνει όλα αυτά, τότε θα δρα µε ιδιοτέλεια για το προσωπικό του συµφέρον και µόνο. Κι αν έχει αποκτήσει περισσότερη εµπειρική δύναµη από τους άλλους, τους συνηθισµένους ανθρώπους, γίνεται πάραυτα πολύ πιο επικίνδυνος εχθρός προς τον κόσµο και τους ανθρώπους γύρω του από ό,τι ένας απλός θνητός. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Ερ. - Δηλαδή, ο Αποκρυφιστής είναι απλώς ένας άνθρωπος που διαθέτει περισσότερη δύναµη από τους άλλους ανθρώπους; Θ. - Πολύ περισσότερη – αν είναι εµπειρικός και πραγµατικά εκπαιδευµένος Αποκρυφιστής, και όχι µόνο κατ’ όνοµα. Οι Απόκρυφες Επιστήµες δεν είναι, όπως αναφέρουν οι εγκυκλοπαίδειες «οι φανταστικές επιστήµες του Μεσαίωνα που αφορούσαν στην υποτιθέµενη δράση ή επιρροή των απόκρυφων ιδιοτήτων ή υπερφυσικών δυνάµεων, όπως η αλχηµεία, η µαγεία, η νεκροµαντεία και η αστρολογία», διότι είναι πραγµατικές, υπαρκτές και πολύ επικίνδυνες επιστήµες. Διδάσκουν τη µυστική δύναµη των πραγµάτων στη Φύση, αναπτύσσοντας και καλλιεργώντας τις κρυφές δυνάµεις «που λανθάνουν στον άνθρωπο», δίνοντάς του, έτσι, τροµακτικά πλεονεκτήµατα απέναντι στους αδαείς θνητούς. Ο υπνωτισµός, που σήµερα είναι πια τόσο γνωστός και έχει γίνει αντικείµενο σοβαρής επιστηµονικής έρευνας, είναι ένα καλό παράδειγµα επί του προκειµένου. Η δύναµη του υπνωτισµού 16
ανακαλύφτηκε σχεδόν τυχαία. Το έδαφος το είχε προετοιµάσει ο µεσµερισµός. Και τώρα ένας ικανός υπνωτιστής µπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα, από το να κάνει έναν άνθρωπο να γίνει γελοίος, χωρίς ο ίδιος να έχει συνείδηση του γεγονότος, µέχρι να τον κάνει να διαπράξει έγκληµα – συχνά για λογαριασµό και προς όφελος του υπνωτιστή. Δεν είναι τροµακτική αυτή η δύναµη, αν αφεθεί στα χέρια ενός αδίστακτου ανθρώπου; Και παρακαλώ να λάβετε υπ’ όψη σας ότι αυτό δεν είναι παρά ένα από τα δευτερεύοντα παρακλάδια του Αποκρυφισµού. Ερ. - Μα όλες αυτές οι απόκρυφες επιστήµες, η µαγεία και η µαγγανεία, δεν θεωρούνται από τους πιο καλλιεργηµένους και µορφωµένους ανθρώπους κατάλοιπα της αρχαίας άγνοιας και των προλήψεων; Θ. - Επιτρέψτε µου να σας υπενθυµίσω ότι αυτή σας η παρατήρηση είναι δίκοπο µαχαίρι. Οι «πιο καλλιεργηµένοι και µορφωµένοι» ανάµεσά σας θεωρούν και τον Χριστιανισµό και κάθε άλλη θρησκεία σαν αποµεινάρι άγνοιας και προκατάληψης. Οι άνθρωποι αρχίζουν να πιστεύουν τώρα, πάντως, στον υπνωτισµό και µερικοί – ακόµα και πολύ καλλιεργηµένοι – στη Θεοσοφία και στα φαινόµενα. Ποιοί, όµως, απ’ αυτούς, εκτός από τους ιεροκήρυκες και τους τυφλωµένους φανατικούς, θα παραδεχτούν ότι πιστεύουν στα βιβλικά θαύµατα; Και σ’ αυτό ακριβώς έγκειται η διαφορά. Υπάρχουν πολύ καλοί και αγνοί Θεόσοφοι που µπορεί να πιστεύουν στο υπερφυσικό, συµπεριλαµβανοµένων και των θείων «θαυµάτων», κανένας Αποκρυφιστής, όµως, δεν τα πιστεύει. Διότι ο Αποκρυφιστής ασκεί την επιστηµονική Θεοσοφία, βασιζόµενος στην επακριβή γνώση των µυστικών λειτουργιών της Φύσης. Ενώ, ένας Θεόσοφος που εξασκεί τις δυνάµεις που ονοµάζονται υπερφυσικές, χωρίς το φως του Αποκρυφισµού, θα κλίνει απλώς προς έναν επικίνδυνο µεντιουµισµό, διότι, µολονότι τηρεί τη Θεοσοφία και τον ύψιστο κώδικα ηθικής της, τα εξασκεί στο σκοτάδι, µε ειλικρινή µεν αλλά τυφλή πίστη. Οιοσδήποτε, είτε είναι Θεόσοφος είτε Πνευµατιστής, που προσπαθεί να καλλιεργεί κάποιο παρακλάδι της απόκρυφης επιστήµης – π.χ. τον υπνωτισµό, το µεσµερισµό ή ακόµα και τα µυστικά για την παραγωγή φυσικών φαινοµένων - χωρίς τη γνώση της φιλοσοφικής λογικής αυτών των δυνάµεων, είναι σα βάρκα χωρίς τιµόνι στον τρικυµισµένο ωκεανό. Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΜΟΥ Ερ. - Εσείς, όµως, δεν πιστεύετε στον Πνευµατισµό; 17
Θ. - Αν µε τον όρο «Πνευµατισµός» εννοείτε την εξήγηση που δίνουν οι Πνευµατιστές για ορισµένα ασυνήθιστα φαινόµενα, τότε ασφαλώς όχι. Εκείνοι ισχυρίζονται ότι όλες αυτές οι εκδηλώσεις παράγονται από τα «πνεύµατα» νεκρών, συνήθως των συγγενών τους, οι οποίοι επιστρέφουν στη γη, όπως λένε, για να επικοινωνήσουν µε όσους αγάπησαν ή µε όσους ήταν συνδεδεµένοι. Εµείς δεν το δεχόµαστε αυτό. Υποστηρίζουµε ότι τα πνεύµατα των νεκρών δεν µπορούν να επιστρέψουν στη γη – εκτός από σπάνιες και εξαιρετικές περιπτώσεις, για τις οποίες µπορεί να µιλήσω αργότερα. Ούτε επικοινωνούν µε τους ανθρώπους, παρά µόνο µε απόλυτα υποκειµενικό τρόπο. Αυτό που εµφανίζεται αντικειµενικά είναι µόνο το φάντασµα του πρώην φυσικού ανθρώπου. Αλλά στον ψυχικό, τον πνευµατικό, ας πούµε, Πνευµατισµό, πράγµατι πιστεύουµε απολύτως. Ερ. - Απορρίπτετε και τα φαινόµενα; Θ. -Βεβαίως όχι - εκτός από τις περιπτώσεις συνειδητής απάτης. Ερ. -Πώς το εξηγείτε τότε; Θ. -Με πολλούς τρόπους. Τα αίτια αυτών των εκδηλώσεων δεν είναι καθόλου τόσο απλά όσο θέλουν να πιστεύουν οι Πνευµατιστές. Και πρώτα απ’ όλα, ο από µηχανής θεός των ονοµαζόµενων «υλοποιήσεων» είναι συνήθως το ψυχικό σώµα ή το «διπλό» του διαµέσου ή κάποιου από τους παρόντες. Το λεπτοφυές αυτό σώµα είναι επίσης η παραγωγός ή η ενεργούσα δύναµη σε εκδηλώσεις όπως η µηχανική γραφή κ.λ.π. Ερ. - Είπατε «συνήθως». Τότε, τί είναι αυτό που παράγει τα υπόλοιπα; Θ. - Εξαρτάται από το είδος των εκδηλώσεων. Μερικές φορές είναι τα αποµεινάρια από τις εξαφανισµένες πρώην προσωπικότητες. Άλλες φορές, είναι τα στοιχειακά. Η λέξη «Πνεύµα» είναι µία λέξη µε πολλαπλή και ευρεία σηµασία. Πραγµατικά δεν ξέρω τί εννοούν οι Πνευµατιστές µε τον όρο. Αλλά αυτό που αντιλαµβανόµαστε ότι ισχυρίζονται είναι πως τα υλοποιηµένα φαινόµενα παράγονται από το µετενσαρκωνόµενο Εγώ, την πνευµατική και αθάνατη ατοµικότητα. Εµείς απορρίπτουµε καθ’ ολοκληρίαν αυτή την υπόθεση. Η συνειδητή ατοµικότητα των αποσαρκωµένων δεν µπορεί να υλοποιηθεί ούτε µπορεί να επιστρέψει από τη δική της νοητική ντεβαχανική (ουράνια) σφαίρα στο πεδίο της γήινης αντικειµενικότητας.
18
Ερ. - Πολλές, όµως, από τις επικοινωνίες µε τα «πνεύµατα» δείχνουν όχι µόνο νοηµοσύνη, αλλά και γνώση γεγονότων τα οποία αγνοεί το διάµεσο και που, µερικές φορές, δεν υπάρχουν ούτε καν συνειδητά στο νου του ερευνητή ή κάποιου από όσους απαρτίζουν το ακροατήριο. Θ. - Αυτό δεν αποδεικνύει απαραίτητα ότι η νοηµοσύνη και η γνώση για τις οποίες µιλάτε ανήκουν σε πνεύµατα ή εκπορεύονται από άσαρκες ψυχές. Είναι γνωστό ότι υπνοβάτες συνθέτουν µουσική, γράφουν ποιήµατα και λύνουν µαθηµατικά προβλήµατα κατά τη διάρκεια της έκστασής τους, χωρίς να έχουν µάθει ποτέ µουσική ή µαθηµατικά. Άλλοι απαντούν έξυπνα σε ερωτήσεις που τους τίθενται και ακόµη, σε πολλές περιπτώσεις, µιλούν γλώσσες, όπως τα Εβραϊκά και τα Λατινικά, τις οποίες αγνοούν παντελώς όταν είναι ξύπνιοι – κι όλα αυτά σε µια κατάσταση βαθύ ύπνου. Θα µπορούσατε να ισχυριστείτε, λοιπόν, ότι κι αυτά προκαλούνται από τα «πνεύµατα»; Ερ. - Εσείς πώς θα το εξηγούσατε; Θ. - Υποστηρίζουµε ότι ο θείος σπινθήρας που υπάρχει στον άνθρωπο, επειδή είναι οµοούσιος και ταυτόσηµος µε το Παγκόσµιο Πνεύµα, τον «Πνευµατικό Εαυτό» µας, είναι ουσιαστικά παντογνώστης, αλλά δεν µπορεί να εκδηλώσει τη γνώση του λόγω των υλικών εµποδίων. Όσο, όµως, αποµακρύνονται αυτά τα εµπόδια, µε άλλα λόγια, όσο περισσότερο παραλύει το φυσικό σώµα, ως προς τη δική του ανεξάρτητη δραστηριότητα και συνειδητότητα, όπως συµβαίνει κατά το βαθύ ύπνο ή τη βαθιά έκσταση, ή, και κατά τη διάρκεια ασθένειας, τόσο πληρέστερα µπορεί ο εσωτερικός Εαυτός να εκδηλωθεί σε αυτό το επίπεδο. Αυτή είναι η δική µας εξήγηση γι’ αυτά τα πραγµατικά θαυµαστά φαινόµενα ανώτερης τάξης, όπου επιδεικνύεται αναµφισβήτητη ευφυΐα και γνώση. Όσο για την κατώτερη τάξη εκδηλώσεων, όπως τα φυσικά φαινόµενα, τις κοινοτοπίες και τις φλυαρίες γενικώς περί «πνευµάτων», για να εξηγήσουµε τουλάχιστον τα πιο σηµαντικά σηµεία της διδασκαλίας µας επί του θέµατος, θα χρειαζόµασταν περισσότερο χώρο και χρόνο από τον διαθέσιµο αυτή τη στιγµή. Δεν επιθυµούµε να υπεισέλθουµε στην πίστη των Πνευµατιστών, ούτε σε οποιαδήποτε άλλη πίστη. Επιπλέον, επί του παρόντος, αν και βέβαιοι ότι οι ανώτερης τάξης εκδηλώσεις συµβαίνουν µέσω άσαρκων ψυχών, οι επικεφαλής των Πνευµατιστών και οι πιο µορφωµένοι και ευφυείς ανάµεσά τους είναι οι πρώτοι που οµολογούν ότι δεν παράγονται όλα τα φαινόµενα από πνεύµατα. Σιγά – σιγά, θα αναγνωρίσουν όλη την αλήθεια. Εµείς, όµως, στο µεταξύ, δεν έχουµε ούτε το 19
δικαίωµα ούτε την επιθυµία να τους προσηλυτίσουµε στις δικές µας απόψεις. Και µάλιστα, αφού στις περιπτώσεις ψυχιστικών και πνευµατικών εκδηλώσεων πιστεύουµε στην επικοινωνία του πνεύµατος του ζωντανού ανθρώπου µε το πνεύµα των αποσαρκωµένων προσωπικοτήτων. Εµείς λέµε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τα πνεύµατα των νεκρών που κατεβαίνουν στη γη, αλλά τα πνεύµατα των ζωντανών που ανεβαίνουν µέχρι τις καθαρά Πνευµατικές Ψυχές. Στ’ αλήθεια, δεν υπάρχει ούτε άνοδος ούτε κάθοδος, αλλά αλλαγή κατάστασης ή συνθηκών για το διάµεσο. Μόλις το σώµα του διαµέσου παραλύσει ή περιέλθει σε έκσταση, το πνευµατικό Εγώ ελευθερώνεται από τα δεσµά του και βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο συνειδητότητας µε τα άσαρκα πνεύµατα. Έτσι, εάν υπάρχει κάποια πνευµατική έλξη µεταξύ των δύο µπορούν να επικοινωνήσουν, όπως συµβαίνει συχνά στα όνειρα. Η διαφορά ανάµεσα σε µια διαµεσιτική φύση και σε µια µη ευαίσθητη είναι η εξής: το απελευθερωµένο πνεύµα του διαµέσου έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να επηρεάζει τα παθητικά όργανα του φυσικού του σώµατος που βρίσκεται σε έκσταση και να τα κάνει να δρουν, να µιλάνε και να γράφουν σύµφωνα µε τη θέλησή του. Το Εγώ µπορεί να το κάνει να επαναλαµβάνει, σαν ηχώ και σε ανθρώπινη γλώσσα, τις σκέψεις και τις ιδέες της άσαρκης οντότητας καθώς και τις δικές του. Αλλά ο µη δεκτικός ή ο µη ευαίσθητος οργανισµός κάποιου, που είναι πολύ θετικός, δεν µπορεί να επηρεαστεί. Έτσι, ενώ δεν υπάρχει σχεδόν κανένας άνθρωπος του οποίου το Εγώ να µην επικοινωνεί ελεύθερα, όταν κοιµάται το σώµα του, µε αυτούς που αγάπησε και έχασε, ωστόσο, λόγω της θετικότητας και της µη δεκτικότητας του φυσικού περιβλήµατος και του εγκεφάλου του, δεν το θυµάται όταν ξυπνά ή συγκρατεί πολύ αµυδρή ανάµνηση, κάτι σαν όνειρο. Ερ. - Αυτό σηµαίνει ότι απορρίπτετε στο σύνολό της τη φιλοσοφία του Πνευµατισµού; Θ. - Αν µε τον όρο «φιλοσοφία» εννοείτε τις γενικόλογες θεωρίες του, ναι. Αλλά στην πραγµατικότητα δεν έχει φιλοσοφία. Αυτό λένε, οι καλύτεροι, οι πιο καλλιεργηµένοι και θερµοί υποστηρικτές του Πνευµατισµού. Τη θεµελιώδη και µόνη ακαταµάχητη αλήθειά τους, δηλαδή ότι τα φαινόµενα συµβαίνουν µέσω των διαµέσων που ελέγχονται από αόρατες δυνάµεις και διάνοιες – κανείς δεν θα την αρνηθεί ούτε µπορεί να την αρνηθεί, εκτός από έναν τυφλό υλιστή της σχολής του Χάξλεϋ.
20
Ερ. - Έχω ακούσει ότι η Θεοσοφική Εταιρεία ιδρύθηκε αρχικά για να συντρίψει τον Πνευµατισµό και την πίστη στην επιβίωση της ατοµικότητας του ανθρώπου µετά το θάνατο. Θ. - Σας έχουν πληροφορήσει λάθος. Τα πιστεύω µας είναι θεµελιωµένα ακριβώς πάνω σε αυτήν την αθάνατη Ατοµικότητα. Όµως, εσείς, όπως και τόσοι άλλοι, συγχέετε την προσωπικότητα µε την ατοµικότητα. Οι δικοί σας ψυχολόγοι στη Δύση µοιάζουν σα να µην κάνουν σαφή διάκριση µεταξύ αυτών των δύο. Κι όµως, ακριβώς αυτή η διαφορά είναι που µας δίνει το κλειδί για την κατανόηση της Ανατολικής φιλοσοφίας και που αποτελεί τη ρίζα της διάστασης ανάµεσα στις Θεοσοφικές και τις Πνευµατιστικές διδασκαλίες. Και, µολονότι αυτό µπορεί να προκαλέσει ακόµα µεγαλύτερη εχθρότητα εναντίον µας εκ µέρους κάποιων Πνευµατιστών, πρέπει, ωστόσο, να τονίσω εδώ ότι η Θεοσοφία είναι ο αληθινός και ανόθευτος πνευµατισµός, ενώ η σύγχρονη κίνηση που φέρει αυτό το όνοµα, όπως εφαρµόζεται σήµερα από τις µάζες, είναι απλώς υπερβατικός υλισµός. Ερ. - Παρακαλώ, εξηγείστε τί εννοείτε πιο καθαρά. Θ. - Αυτό που εννοώ είναι ότι, ενώ οι διδασκαλίες µας επιµένουν στην ταυτότητα του πνεύµατος και της ύλης και ενώ υποστηρίζουµε ότι το πνεύµα είναι εν δυνάµει ύλη και η ύλη απλώς αποκρυσταλλωµένο πνεύµα, ακριβώς όπως ο πάγος είναι στερεοποιηµένος ατµός, εντούτοις, εφόσον η πρωταρχική και αιώνια κατάσταση των ΠΑΝΤΩΝ δεν είναι πνεύµα αλλά, ας πούµε, «υπέρ-πνεύµα» - όπου η ορατή και στερεή ύλη είναι απλώς η περιοδική εκδήλωσή του – πρεσβεύουµε ότι ο όρος πνεύµα µπορεί να χρησιµοποιείται µόνο για την αληθινή Ατοµικότητα. Ερ. - Ποιά είναι, όµως, η διαφορά ανάµεσα σε αυτή την «αληθινή Ατοµικότητα» και το Εγώ, του οποίου όλοι έχουµε συνείδηση; Θ. - Πριν σας απαντήσω, θα πρέπει να µιλήσουµε για το τί εννοείτε µε τον όρο Εγώ. Εµείς κάνουµε διάκριση ανάµεσα στο απλό γεγονός της αυτοσυνειδητότητας, την απλή συναίσθηση του «εγώ είµαι εγώ» και στη σύνθετη σκέψη ότι «εγώ είµαι ο Κος Σµιθ ή η Κα Μπράουν». Επειδή πιστεύουµε σε µια σειρά γεννήσεων ή µετενσαρκώσεων του ιδίου Εγώ, η διάκριση αυτή είναι ο θεµελιώδης άξονας όλης της ιδέας. Βλέπετε η φράση «Κος Σµιθ» σηµαίνει πραγµατικά µια µακρά σειρά καθηµερινών εµπειριών που συνδέονται µεταξύ τους µε το νήµα της µνήµης και σχηµατίζουν αυτό που ο «Κος Σµιθ» αποκαλεί «εαυτό του». Καµιά, όµως, από αυτές 21
τις «εµπειρίες» δεν αποτελούν το πραγµατικό Εγώ ούτε δίνουν στον «Κο Σµιθ» τη συναίσθηση ότι είναι ο εαυτός του, διότι ξεχνά τις περισσότερες από τις καθηµερινές του εµπειρίες που του δηµιουργούν τη συναίσθηση της Εγώτητας µόνο όσο διαρκούν. Γι’ αυτό το λόγο, εµείς οι Θεόσοφοι κάνουµε διάκριση ανάµεσα σε αυτό το σύνολο «εµπειριών», που ονοµάζουµε ψεύτικη προσωπικότητα, (την τόσο πεπερασµένη και εφήµερη), και σε εκείνο το στοιχείο που ενυπάρχει στον άνθρωπο και στο οποίο οφείλεται η συναίσθηση του «εγώ είµαι εγώ». Αυτό, ακριβώς, το «εγώ είµαι εγώ» είναι που ονοµάζουµε αληθινή Ατοµικότητα και υποστηρίζουµε ότι αυτό το Εγώ ή Ατοµικότητα, παίζει πολλούς ρόλους στην σκηνή της ζωής, όπως ο ηθοποιός. Ας ονοµάσουµε κάθε νέα ζωή του ίδιου Εγώ στη γη, µια βραδιά πάνω στην σκηνή ενός θεάτρου. Τη µια βραδιά ο ηθοποιός ή το Εγώ εµφανίζεται ως Μάκβεθ, την επόµενη ως Σάυλοκ, την τρίτη ως Ρωµαίος, την τέταρτη ως Άµλετ ή Βασιλιάς Λήρ κ.ο.κ.. έως ότου διανύσει όλο τον κύκλο των ενσαρκώσεων. Το Εγώ αρχίζει τη ζωή – προσκύνηµα σαν ξωτικό, σαν έναν Άριελ ή Πουκ. Παίζει το ρόλο ενός «κοµπάρσου», είναι ένας στρατιώτης, υπηρέτης, ένα µέλος του χορού του δράµατος. Μετά αναλαµβάνει «οµιλούντες ρόλους», παίζοντας πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες ενώ παρεµβάλλονται και κάποιοι ασήµαντοι, µέχρι να αποσυρθεί τελικά από τη σκηνή, όπως ο Πρόσπερος, ο µάγος. Ερ. - Καταλαβαίνω. Λέτε, εποµένως, ότι αυτό το αληθινό Εγώ δεν µπορεί να επιστρέψει στη γη µετά το θάνατο. Ο ηθοποιός, όµως, είναι ελεύθερος, αν έχει διατηρήσει την έννοια της ατοµικότητάς του, να επιστρέψει, αν το επιθυµεί, στη σκηνή των προηγούµενων του δράσεων; Θ. - Δεν λέµε αυτό. Απλούστατα διότι µια τέτοια επιστροφή στη γη θα ήταν ασυµβίβαστη µε µια κατάσταση ανόθευτης µεταθανάτιας µακαριότητας, όπως είµαι έτοιµος να σας αποδείξω. Λέµε ότι ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του, υφίσταται τόσα βάσανα που δεν του αξίζουν, από σφάλµατα άλλων µε τους οποίους συνδέεται ή εξαιτίας του περιβάλλοντός του, που σίγουρα δικαιούται απόλυτης ανάπαυσης και ησυχίας, αν όχι µακαριότητας, πριν αναλάβει και πάλι το βάρος της ζωής. Αυτό, όµως, µπορούµε να το συζητήσουµε λεπτοµερέστερα αργότερα.
22
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΗ Η ΘΕΟΣΟΦΙΑ; Ερ. - Σε κάποιο βαθµό, καταλαβαίνω το γιατί. Διαπιστώνω, όµως, ότι οι διδασκαλίες σας είναι πολύ πιο περίπλοκες και µεταφυσικές και από τον Πνευµατισµό και από την τρέχουσα θρησκευτική σκέψη. Μπορείτε, λοιπόν, να µου πείτε ποιά ήταν η αιτία που έκανε αυτό το σύστηµα της Θεοσοφίας που υποστηρίζετε, να προκαλέσει τόσο µεγάλο ενδιαφέρον και ταυτόχρονα τόση µεγάλη έχθρα; Θ. - Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές αιτίες. Μεταξύ άλλων που µπορούν να αναφερθούν είναι: 1) Η µεγάλη αντίδραση λόγω των απόλυτα υλιστικών θεωριών που επικρατούν στις τάξεις των δασκάλων των επιστηµών. 2) Η γενική δυσαρέσκεια προς την κατασκευασµένη θεολογία των διάφορων Χριστιανικών Εκκλησιών κι ο αριθµός των καθηµερινά αυξανόµενων και αλληλοσυγκρουόµενων αιρέσεων. 3) Μια ολοένα αυξανόµενη αντίληψη του γεγονότος ότι οι ολοφάνερα αυτοαναιρούµενες και αλληλοαναιρούµενες θρησκείες δεν µπορεί να είναι αληθείς και ότι ισχυρισµοί που δεν επιβεβαιώνονται δεν µπορεί να είναι πραγµατικοί. Αυτή η φυσιολογική δυσπιστία προς τις συµβατικές θρησκείες απλώς εντείνεται από την πλήρη αποτυχία τους να διατηρήσουν τις αρχές της ηθικής και να εξαγνίσουν την κοινωνία και τις λαϊκές µάζες. 4) Η απόλυτη βεβαιότητα των πολλών και η γνώση των ολίγων ότι κάπου πρέπει να υπάρχει ένα φιλοσοφικό και θρησκευτικό σύστηµα που θα είναι επιστηµονικό και δεν θα στηρίζεται απλώς και µόνο σε εικασίες. 5) Τέλος, ίσως, η πεποίθηση ότι ένα τέτοιο σύστηµα πρέπει να αναζητηθεί σε διδασκαλίες πολύ προγενέστερες οιασδήποτε σύγχρονης πίστης. Ερ. - Πώς, όµως, εµφανίστηκε αυτό το σύστηµα αυτή τη χρονική στιγµή; Θ. - Ακριβώς επειδή θεωρήθηκε ότι η στιγµή ήταν κατάλληλη – γεγονός που φαίνεται από την αποφασιστική προσπάθεια τόσων πολλών ειλικρινών µελετητών να βρουν την αλήθεια, µε οποιοδήποτε κόστος και οπουδήποτε κι αν είναι κρυµµένη. Διαπιστώνοντάς το, οι θεµατοφύλακές της επέτρεψαν να διαδοθούν τουλάχιστον κάποια τµήµατα αυτής της αλήθειας. Αν η ίδρυση της Θεοσοφικής Εταιρείας είχε αναβληθεί για λίγα ακόµα χρόνια, τα µισά πολιτισµένα έθνη θα είχαν γίνει µέχρι τώρα ακραιφνείς υλιστές και τα άλλα µισά ανθρωποµορφιστές και φαινοµεναλιστές. Ερ. - Πρέπει να θεωρήσουµε τη Θεοσοφία ως αποκάλυψη, τρόπον τινα;
23
Θ. - Με κανένα τρόπο. Ούτε καν µε την έννοια µιας νέας και άµεσης αποκάλυψης από κάποια ανώτερα, υπερφυσικά ή τουλάχιστον υπεράνθρωπα όντα. Αλλά µόνο µε την έννοια ότι «ξεσκέπασε» παλιές, πολύ παλιές αλήθειες, για να τις γνωρίσουν όσοι τις αγνοούσαν, που αγνοούσαν ακόµα και την ύπαρξη και τη διατήρηση µιας τέτοιας αρχαϊκής γνώσης. Είναι του συρµού, ιδιαίτερα τελευταία, να χλευάζεται η άποψη ότι τα Μυστήρια των µεγάλων πολιτισµών όπως του Ελληνικού, του Αιγυπτιακού ή του Ρωµαϊκού ήταν κάτι περισσότερο από απάτη των ιερατείων. Ακόµη και οι Ροδόσταυροι δεν θεωρούνται παρά µισοπαράφρονες και µισοαπατεώνες. Πάµπολλα βιβλία έχουν γραφτεί γι’ αυτούς. Και ανίδεοι, που δεν είχαν καν ακούσει το όνοµα µερικά χρόνια πριν, ξεπρόβαλαν σαν βαθυστόχαστοι κριτικοί και επαΐοντες στην αλχηµεία, στη Φιλοσοφία του Πυρός και στο Μυστικισµό γενικά. Κι όµως, ένας µεγάλος αριθµός ιεροφαντών της Αιγύπτου, της Ινδίας, της Χαλδαίας και της Αραβίας, µαζί µε τους µεγαλύτερους φιλόσοφους και σοφούς της Ελλάδας και της Δύσης είναι γνωστό ότι συµπεριλάµβαναν στους όρους Σοφία και Θεία Επιστήµη όλη τη γνώση, διότι θεωρούσαν τη βάση και την προέλευση κάθε τέχνης και επιστήµης ουσιαστικά θεία. Ο Πλάτων θεωρούσε τα Μυστήρια ιερότατα και ο Κλήµης ο Αλεξανδρείας, που είχε µυηθεί στα Ελευσίνια Μυστήρια, έλεγε ότι: «οι διδασκαλίες που διδάσκονται εκεί περιέχουν τον σκοπό όλης της ανθρώπινης γνώσης». Αναρωτιόµαστε, ήταν άραγε ο Πλάτων και ο Κλήµης απατεώνες, ανόητοι ή και τα δύο; Ερ. - Μιλήσατε για «εχθρότητα». Εάν η αλήθεια είναι αυτή που παρουσιάζεται από τη Θεοσοφία, γιατί συνάντησε τόση αντίδραση και όχι τη γενική αποδοχή; Θ. - Και πάλι, για πολλούς και διάφορους λόγους, ένας από τους οποίους είναι η απέχθεια που αισθάνονται οι άνθρωποι για «νεωτερισµούς», όπως τους ονοµάζουν. Ο εγωισµός είναι ουσιαστικά συντηρητικός και απεχθάνεται την ανατροπή. Προτιµά ένα βολικό, εύκολο ψέµα αντί της ύψιστης αλήθειας, αν η αλήθεια απαιτεί να θυσιάσει κανείς έστω και την παραµικρή του άνεση. Η δύναµη της νοητικής αδράνειας είναι πολύ ισχυρή για καθετί που δεν υπόσχεται άµεσο κέρδος και ανταµοιβή. Η εποχή µας είναι κατ’ εξοχήν µη πνευµατική και υλιστική. Ένας πρόσθετος λόγος είναι ο µη οικείος χαρακτήρας των Θεοσοφικών διδασκαλιών. Οι δοξασίες τους είναι πολύ δυσνόητες και µερικές από αυτές είναι κατηγορηµατικά αντίθετες µε µεγάλο µέρος του ανθρώπινου παραλογισµού που τρέφουν ενδόµυχα οι αιρετικοί και που έχει περάσει στον πυρήνα των λαϊκών πεποιθήσεων. Αν σε αυτά 24
προσθέσουµε τις προσωπικές προσπάθειες και την απόλυτη αγνότητα ζωής που απαιτούνται από όσους πρόκειται να γίνουν µαθητές του εσωτερικού τµήµατος, καθώς και τον πολύ µικρό αριθµό εκείνων στους οποίους αρέσει ένας αµιγώς ανιδιοτελής κώδικας, θα είναι εύκολο να αντιληφθούµε γιατί η Θεοσοφία είναι καταδικασµένη σε τόσο χρονοβόρο και επίπονο έργο. Ουσιαστικά, είναι η φιλοσοφία όσων υποφέρουν και έχουν χάσει κάθε ελπίδα ότι θα βοηθηθούν να βγουν από το τέλµα της ζωής µε άλλο τρόπο. Επιπλέον, η ιστορία κάθε συστήµατος πίστης ή ηθικής, που εισάγεται για πρώτη φορά σε ξένο έδαφος, δείχνει ότι στην αρχή συναντά κάθε εµπόδιο που µπορούν να ορθώσουν ο σκοταδισµός και ο εγωισµός. Πράγµατι! «Το στεφάνι του µεταρρυθµιστή είναι ένα ακάνθινο στεφάνι». Ποτέ το γκρέµισµα των παλιών, υπό κατάρρευση κτηρίων δεν µπορεί να γίνει ακίνδυνα. Ερ. - Όλα αυτά αναφέρονται, µάλλον, στις ηθικές αρχές και στη φιλοσοφία της Θεοσοφίας. Μπορείτε να µου δώσετε µια γενική ιδέα ως προς τη Θεοσοφική Εταιρεία, τους στόχους και τους κανόνες της; Θ. -Δεν υπήρξε ποτέ µυστικότητα γύρω από αυτά. Ρωτείστε και θα λάβετε συγκεκριµένες απαντήσεις.
25
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Ερ. - Ποιοί είναι οι σκοποί της Θεοσοφικής Εταιρείας; Θ. - Οι σκοποί είναι τρεις και παραµένουν οι ίδιοι από την αρχή. 1) Ο σχηµατισµός ενός πυρήνα Παγκόσµιας Αδελφότητας των ανθρώπων, χωρίς διάκριση φυλής, χρώµατος, φύλου, τάξης ή δόγµατος. 2) Η προώθηση της µελέτης των Αρίων και άλλων Γραφών, των παγκοσµίων θρησκειών και επιστηµών και η υπεράσπιση της σπουδαιότητας των αρχαίων Ασιατικών κειµένων, όπως των Βραχµανικών, των Βουδιστικών και των Ζωροαστρικών φιλοσοφιών. 3) Η έρευνα κάθε όψης των κρυµµένων µυστηρίων της Φύσης και ειδικά των ψυχικών και πνευµατικών δυνάµεων που υπάρχουν σε λανθάνουσα κατάσταση στον άνθρωπο. Αυτοί είναι, σε γενικές γραµµές, οι τρεις κύριοι σκοποί της Θεοσοφικής Εταιρείας. Ερ. - Μπορείτε να µου δώσετε λεπτοµερέστερες πληροφορίες γι’ αυτούς; Θ. - Μπορούµε να διαιρέσουµε καθέναν από αυτούς τους τρεις σκοπούς σε όσα επεξηγηµατικά τµήµατα θεωρηθούν αναγκαία. Ερ. - Ας ξεκινήσουµε, λοιπόν, µε το πρώτο. Σε ποιά µέσα θα καταφεύγατε για να προωθήσετε ένα τέτοιο αίσθηµα αδελφότητας µεταξύ φυλών που είναι γνωστό ότι ανήκουν σε πολύ διαφορετικές θρησκείες, που έχουν διαφορετικά έθιµα, πεποιθήσεις και τρόπο σκέψης; Θ. - Επιτρέψτε µου να προσθέσω αυτό που φαίνεστε απρόθυµος να εκφράσετε. Γνωρίζουµε, φυσικά, ότι εξαιρώντας τα δύο κατάλοιπα των φυλών – τους Πάρσους και τους Ιουδαίους – κάθε έθνος παρουσιάζει διαφορές, όχι µόνο έναντι των άλλων εθνών αλλά ακόµα και έναντι αυτού του ίδιου. Τούτο ισχύει κατ’ εξοχήν µεταξύ των αποκαλούµενων πολιτισµένων Χριστιανικών εθνών. Αυτός είναι ο λόγος της απορίας σας και η αιτία που ο πρώτος µας στόχος σας φαίνεται Ουτοπία. Έτσι δεν είναι; Ερ. - Λοιπόν, ναι. Εσείς, όµως, πώς απαντάτε;
26
Θ. - Αποδεχόµαστε το γεγονός. Αλλά έχουµε πολλά να πούµε για την ανάγκη της άρσης των αιτίων που, προς το παρόν, καθιστούν Ουτοπία την Παγκόσµια Αδελφότητα. Ερ. - Ποιά είναι κατά την άποψή σας αυτά τα αίτια; Θ. - Πρώτο και κύριο, η έµφυτη ιδιοτέλεια της ανθρώπινης φύσης. Αυτή η ιδιοτέλεια, αντί να ξερριζώνεται, ενισχύεται καθηµερινά, εντείνεται και γίνεται άγριο και ακατανίκητο συναίσθηµα από την τρέχουσα θρησκευτική εκπαίδευση, η οποία τείνει, όχι µόνο να την ενθαρρύνει, αλλά και να την δικαιολογεί απόλυτα. Οι ιδέες των ανθρώπων για το καλό και το κακό έχουν διαστρεβλωθεί τελείως από την κατά λέξη αποδοχή της Ιουδαϊκής Βίβλου. Όλη η ανιδιοτέλεια των αλτρουιστικών διδασκαλιών του Ιησού έχει καταντήσει απλώς ένα θεωρητικό ζήτηµα για ρητορείες από άµβωνος, ενώ οι κανόνες του εφαρµοσµένου εγωισµού που διδάσκονται στη Μωυσαϊκή Βίβλο, εναντίον των οποίων τόσο µάταια κήρυξε ο Χριστός, έχουν ριζώσει βαθιά στην εσωτερική ζωή των εθνών της Δύσης. Το «οφθαλµόν αντί οφθαλµού και οδόντα αντί οδόντος» έχει καταντήσει να είναι το πρώτο αξίωµα του νόµου σας. Δηλώνω, λοιπόν, ευθέως και χωρίς φόβο ότι την παραποίηση αυτής της διδασκαλίας και πολλών άλλων µόνο η Θεοσοφία µπορεί να την ξερριζώσει. Η ΚΟΙΝΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ερ. - Με ποιό τρόπο; Θ. - Αποδεικνύοντας απλώς µε βάση τη λογική, τη φιλοσοφία, τη µεταφυσική ακόµα και την επιστήµη ότι: α) Όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια πνευµατική και φυσική καταγωγή, κάτι το οποίο αποτελεί θεµελιώδη διδασκαλία της Θεοσοφίας, β) Αφού η Ανθρωπότητα είναι κατά βάση από µία και την αυτή ουσία που είναι µία και µοναδική - αέναη, αδηµιούργητη και αιώνια, άσχετα εάν την αποκαλούµε Θεό ή Φύση – έπεται, ότι τίποτα δεν µπορεί να επηρεάζει ένα έθνος ή έναν άνθρωπο χωρίς να επηρεάζει όλα τα άλλα έθνη και όλους τους άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι τόσο βέβαιο και τόσο προφανές, όσο το ότι µια πέτρα που πετάµε µέσα σε µια λιµνούλα θα θέσει, αργά ή γρήγορα, σε κίνηση κάθε µεµονωµένη σταγόνα νερού µέσα στη λίµνη. Ερ. - Αυτή, όµως, δεν είναι η διδασκαλία του Χριστού, αλλά µάλλον µια πανθεϊστική αντίληψη. 27
Θ. - Εδώ είναι το λάθος σας. Είναι καθαρά χριστιανική άποψη, καθόλου Ιουδαϊκή και γι’ αυτό, ίσως, τα βιβλικά σας έθνη προτιµούν να την αγνοούν. Ερ. - Αυτή είναι γενική και άδικη κατηγορία. Τί αποδείξεις έχετε για να δηλώνετε κάτι τέτοιο; Θ. - Ιδού οι αποδείξεις. Ο Χριστός φέρεται να είπε: «Αγαπάτε αλλήλους» (Ιωάν. 15.12) και «Αγαπάτε τους εχθρούς υµών» (Ματθ. 5.44, Λουκ. 6. Τ27). Διότι «εάν αγαπήσητε τους αγαπώντας υµάς, τίνα µισθόν έχετε; Ουχί και οι τελώναι4 το αυτό ποιούσι; Και εάν ασπάσησθε τους αδελφούς υµών µόνον, τί περισσόν ποιείτε; Ουχί και οι τελώναι το αυτό ποιούσιν;» (Ματθ. 5.46-47, Λουκ. 6.32-33). Αυτά είναι τα λόγια του Χριστού. Αλλά η Γένεση (9.25) λέει: «Επικατάρατος Χαναάν. Παις οικέτης έσται τοις αδελφοίς αυτού». Και γι’ αυτό, όχι οι Χριστιανοί, αλλά οι Βιβλικοί λαοί προτιµούν το Μωυσαϊκό νόµο από το νόµο της αγάπης του Χριστού. Στην Παλαιά Διαθήκη, που υποδαυλίζει όλα τους τα πάθη, είναι που βασίζουν τους νόµους για να κατακτούν, να προσαρτούν και να εξουσιάζουν τις φυλές που αποκαλούν «κατώτερες». Το τί εγκλήµατα έχουν διαπραχθεί επί τη βάσει της δύναµης αυτής της σατανικής περικοπής της Γένεσης – υπό την έννοια του νεκρού γράµµατος – µόνον από την ιστορία µπορούµε να πάρουµε µια ιδέα, έστω και ανεπαρκή.5 4
Οι τελώνες θεωρούνταν εκείνη την εποχή ισάξιοι µε τους κλέφτες. Για τους Ιουδαίους, το όνοµα και το επάγγελµα του τελώνη ήταν το πιο µισητό πράγµα στον κόσµο. Τους απαγορευόταν η είσοδος στο Ναό και ο Ματθαίος (18.17) αναφέρεται στους άπιστους και στους τελώνες σα να είναι το ίδιο πράγµα. Κι όµως, δεν ήταν παρά φοροεισπράκτορες των Ρωµαίων, κατέχοντες την ίδια θέση µε τους Βρετανούς αξιωµατούχους στην Ινδία και σε άλλες υποδουλωµένες χώρες.
5
«Κατά τα τέλη του Μεσαίωνα, η δουλεία, υπό την πίεση του ηθικού παράγοντα είχε σχεδόν εξαφανιστεί από την Ευρώπη. Συνέβησαν, όµως, δύο εξαιρετικά σηµαντικά γεγονότα, που υπερνίκησαν τις ηθικές δυνάµεις που επιδρούσαν στην ευρωπαϊκή κοινωνία και εξαπέλυσαν ένα σµήνος από κατάρες πάνω στη γη, που όµοιές τους δεν είχε ξαναδεί η ανθρωπότητα. Το ένα από αυτά τα γεγονότα ήταν το πρώτο ταξίδι σε µια κατοικηµένη και βαρβαρική ακτή, όπου τα ανθρώπινα όντα αποτελούσαν συνηθισµένο εµπόρευµα. Το δεύτερο ήταν η ανακάλυψη ενός νέου κόσµου, όπου ορυχεία γεµάτα λαµπερούς θησαυρούς περίµεναν όποιον µπορούσε να φέρει εργατικά χέρια για να δουλέψουν. Για τετρακόσια χρόνια άνδρες, γυναίκες και παιδιά αποχωρίζονταν βίαια τον τόπο τους και όσους αγαπούσαν για να πουληθούν σε ξένους εµπόρους στις ακτές της Αφρικής. Τους έριχναν αλυσοδεµένους στα αµπάρια –συχνά, τους νεκρούς και τους ζωντανούς µαζί – όσο κρατούσε το φρικαλέο υπερατλαντικό ταξίδι και, σύµφωνα µε τον Μπάνκροφτ, έναν αντικειµενικό ιστορικό, από 3.250.000 ανθρώπους, οι 250.000 πετάχτηκαν στη θάλασσα σ’ αυτά τα µοιραία ταξίδια, ενώ οι υπόλοιποι καταδικάστηκαν σε ανείπωτη εξαθλίωση στα ορυχεία ή δουλεύοντας µε την απειλή του µαστίγιου στους ορυζώνες και στις φυτείες ζαχαροκάλαµου. Η ενοχή αυτού του τροµερού εγκλήµατος βαρύνει τη Χριστιανική Εκκλησία. «Εν ονόµατι της Αγιοτάτης Τριάδος» το Ισπανικό Κράτος συνήψε περισσότερες από δέκα συνθήκες, που επέτρεπαν την πώληση 500.000 ανθρώπων. Το 1562, ο Σερ Τζον Χόκινς απέπλευσε για να εκτελέσει τη σατανική αποστολή της εξαγοράς σκλάβων από την Αφρική και πώλησής τους στις Δυτικές Ινδίες µε ένα πλοίο που έφερε το ιερό όνοµα του Ιησού. Ενώ η Ελισάβετ, η Προτεστάντισσα Βασίλισσα, τον αντάµειψε για την επιτυχία του σε αυτή την πρώτη περιπέτεια των Άγγλων στο απάνθρωπο ανθρώπινο εµπόριο, επιτρέποντάς του να φέρει ως οικόσηµο
28
Ερ. - Σας άκουσα να λέτε ότι η ταυτότητα της φυσικής µας καταγωγής αποδεικνύεται από την επιστήµη και η πνευµατική µας προέλευση από τη Σοφία – Θρησκεία. Ωστόσο, δεν βλέπουµε τους Δαρβινιστές να επιδεικνύουν µεγάλη αδελφική αγάπη. Θ. - Ακριβώς. Αυτό είναι που δείχνει την ατέλεια των υλιστικών συστηµάτων και αποδεικνύει ότι εµείς οι Θεόσοφοι έχουµε το δίκιο µε το µέρος µας. Η ταυτότητα της φυσικής µας καταγωγής δεν συγκινεί τα ανώτερα και βαθύτερα αισθήµατά µας. Η ύλη, αποκοµµένη από την ψυχή και το πνεύµα της ή τη θεία ουσία της, δεν µπορεί να µιλήσει στην ανθρώπινη καρδιά. Αλλά µόλις αποδειχθεί και ριζώσει βαθιά στις καρδιές µας η ταυτότητα της ψυχής και του πνεύµατος, του πραγµατικού, αθάνατου ανθρώπου, όπως µας διδάσκει η Θεοσοφία, θα µας οδηγήσει µακριά, στο δρόµο της πραγµατικής ευσπλαχνίας και της αδελφικής καλοσύνης. Ερ. - Πώς εξηγεί, όµως, η Θεοσοφία την κοινή καταγωγή των ανθρώπων; Θ. -Διδάσκοντας ότι η ρίζα του συνόλου της φύσης, αντικειµενικής και υποκειµενικής, και παντός άλλου στο σύµπαν, ορατού και αοράτου, είναι, ήταν και θα είναι πάντα µία απόλυτη ουσία, από την οποίαν όλα ξεκινούν και στην οποία όλα επιστρέφουν. Έχοντας αυτό υπ’ όψη, είναι καθήκον όλων των Θεόσοφων να προωθούν µε κάθε πρακτικό τρόπο και σε όλες τις χώρες, τη διάδοση µιας µη σχισµατικής παιδείας. Ερ. - Εκτός από αυτό, τί άλλο πρέπει να γίνει; Εννοώ στο φυσικό πεδίο. Θ. - Η οργάνωση της κοινωνίας, όπως περιγράφεται από τον Εδουάρδο Μπέλαµι, στην έξοχη εργασία του «Κοιτάζοντας προς τα πίσω», όπου παρουσιάζει θαυµάσια τη Θεοσοφική ιδέα ως προς το ποιό θα έπρεπε να είναι το πρώτο µεγάλο βήµα για την πλήρη πραγµάτωση της παγκόσµιας αδελφότητας. Η κατάσταση των πραγµάτων που περιγράφει δεν είναι τέλεια, γιατί εξακολουθεί να υπάρχει ο εγωισµός και να λειτουργεί στις ανθρώπινες καρδιές. Σε µεγάλο βαθµό, όµως, η ιδιοτέλεια και ο ατοµικισµός έχουν ξεπεραστεί από το αίσθηµα αλληλεγγύης και αµοιβαίας αδελφοσύνης. Και το πλαίσιο ζωής που περιγράφει, περιορίζει στο ελάχιστο τις αιτίες που τείνουν να δηµιουργούν και να καλλιεργούν την ιδιοτέλεια.
«έναν Μιγάδα δεµένο µε σχοινί», δηλαδή ένα δεµένο Νέγρο σκλάβο». Οι Κατακτήσεις του Σταυρού, απόσπασµα από την Εφηµερίδα του Αγνωστικισµού.
29
Ερ. - Ως Θεόσοφος, λοιπόν, θα συµµετάσχετε σε µια προσπάθεια για την πραγµάτωση ενός τέτοιου ιδεώδους; Θ. – Βεβαίως. Και αυτό που επίσης χρειάζεται είναι να εντυπωθεί στους ανθρώπους η ιδέα ότι, εάν η ρίζα του ανθρώπινου είδους είναι µία, τότε θα πρέπει να υπάρχει επίσης µία αλήθεια, που βρίσκει έκφραση µέσα από όλες τις θρησκείες. Ερ. - Αυτό αναφέρεται στην κοινή καταγωγή των θρησκειών και ίσως εδώ να έχετε δίκιο. Αλλά πώς µπορεί να εφαρµοστεί στην πράξη η αδελφότητα στο φυσικό επίπεδο; Θ. - Πρώτον, επειδή αυτό που είναι αληθινό στο µεταφυσικό επίπεδο, πρέπει να είναι αληθινό και στο φυσικό. Δεύτερον, διότι δεν υπάρχει πιο γόνιµη πηγή µίσους και διαµάχης από τις θρησκευτικές διαφορές. Όταν η µία ή η άλλη πλευρά θεωρεί τον εαυτό της ως τον µοναδικό κάτοχο της απόλυτης αλήθειας, είναι φυσικό επακόλουθο να θεωρεί τους άλλους κυριολεκτικά πιασµένους στα δίχτυα της πλάνης ή του «διαβόλου». Αλλά, µόλις µπορέσει κανείς να αντιληφθεί ότι καµία θρησκεία δεν κατέχει ολόκληρη την αλήθεια, αλλά ότι αλληλοσυµπληρώνονται και ότι η απόλυτη αλήθεια µπορεί να βρεθεί µόνο στο συνδυασµό όλων των απόψεων, αφού ξεκαθαριστούν οι πλάνες που υπάρχουν σε κάθε µία από αυτές - τότε µπορεί να εγκαθιδρυθεί η αληθινή αδελφοσύνη στη θρησκεία. Το ίδιο ισχύει και στον φυσικό κόσµο. Ερ. - Το εξηγείτε, σας παρακαλώ, περισσότερο. Θ. – Ας δούµε ένα παράδειγµα. Ένα φυτό αποτελείται από τη ρίζα, το µίσχο, πολλούς βλαστούς και φύλλα. Όπως η ανθρωπότητα, στο σύνολο της, είναι ο µίσχος που αναπτύσσεται από την πνευµατική ρίζα, έτσι και ο µίσχος είναι η ενότητα του φυτού. Εάν πληγώστε το µίσχο, είναι ολοφάνερο ότι κάθε βλαστός και κάθε φύλλο θα χαλάσει. Το ίδιο ισχύει και για την ανθρωπότητα. Ερ. - Ναι, αλλά εάν πληγώσετε ένα φύλλο ή ένα βλαστό, δεν πληγώνετε ολόκληρο το φυτό. Θ. - Πιστεύετε, εποµένως, ότι πληγώνοντας έναν άνθρωπο, δεν πληγώνετε την ανθρωπότητα; Μα, πώς το ξέρετε αυτό εσείς; Γνωρίζετε ότι ακόµη και η υλιστική επιστήµη διδάσκει ότι και η παραµικρή βλάβη σε ένα φυτό θα επηρεάσει τη συνολική πορεία της µελλοντικής του ανάπτυξης και εξέλιξης; Η αναλογία είναι σωστότατη και εποµένως κάνετε λάθος. Εάν, εντούτοις, παραβλέπετε το γεγονός, ότι ένα κόψιµο στο 30
δάχτυλο συχνά µπορεί να προκαλέσει προβλήµατα σε όλο το σώµα και να επηρεάσει όλο το νευρικό σύστηµα, θα σας υπενθύµιζα ασφαλώς ότι, ίσως, να υπάρχουν άλλοι πνευµατικοί νόµοι, που λειτουργούν στα φυτά και στα ζώα όπως επίσης και στην ανθρωπότητα, αν και µπορεί, αφού δεν αναγνωρίζετε τη δράση τους στα φυτά και στα ζώα, να αρνείστε την ύπαρξή τους. Ερ. - Ποιούς νόµους εννοείτε; Θ. - Εµείς τους ονοµάζουµε καρµικούς νόµους. Αλλά δεν θα καταλάβετε το πλήρες νόηµα του όρου, εάν δεν µελετήσετε Αποκρυφισµό. Ωστόσο, το επιχείρηµά µου δεν στηρίζεται στην παραδοχή αυτών των νόµων, αλλά πιο πολύ στην αναλογία µε το φυτό. Διευρύνετε την ιδέα, µεταφέρετέ την σε παγκόσµια εφαρµογή και σύντοµα θα διαπιστώσετε ότι στην αληθινή φιλοσοφία κάθε φυσική πράξη έχει το ηθικό και διαρκές αποτέλεσµά της. Ας υποθέσουµε ότι πληγώνετε έναν άνθρωπο προξενώντας του σωµατική βλάβη. Ίσως πιστεύετε ότι ο πόνος κι η δοκιµασία του δεν µπορεί µε κανένα τρόπο να επεκταθεί στους κοντινούς του ανθρώπους και πολύ περισσότερο σε όλους τους ανθρώπους των άλλων εθνών. Εµείς ισχυριζόµαστε ότι θα επεκταθεί, όταν έρθει η ώρα. Εποµένως, εµείς λέµε ότι εάν δεν καταφέρει κάθε άνθρωπος να κατανοήσει και να αποδεχτεί ως αναµφισβήτητη αλήθεια, ότι κάνοντας κακό σε έναν άνθρωπο, κάνουµε κακό όχι µόνο στους εαυτούς µας, αλλά, σε τελική ανάλυση, σε όλη την ανθρωπότητα, δεν είναι δυνατό να υπάρξουν αδελφικά αισθήµατα πάνω στη γη, σαν αυτά που κήρυξαν όλοι οι µεγάλοι αναµορφωτές, κυρίως ο Βούδδας και ο Ιησούς. ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΜΑΣ Ερ. - Θα µου εξηγήσετε τώρα τις µεθόδους µε τις οποίες προτίθεστε να πραγµατοποιήσετε το δεύτερο σκοπό σας; Θ. - Συλλέγουµε όλα τα σηµαντικά κείµενα που µπορούµε να βρούµε σχετικά µε τις παγκόσµιες θρησκείες τόσο για την έδρα µας στο Αντυάρ του Μαντράς όσο και, µέσω των µελών των Στοών µας, για τις τοπικές βιβλιοθήκες τους. Καταγράφουµε ακριβείς πληροφορίες ως προς τις διάφορες αρχαίες φιλοσοφίες, παραδόσεις και µύθους και τις διαδίδουµε µε πρακτικό τρόπο, όπως είναι η µετάφραση και έκδοση αξιόλογων, πρωτότυπων έργων, αποσπασµάτων τους και ερµηνευτικών σχολίων τους ή προφορικών διδασκαλιών από άτοµα που έχουν εντρυφήσει στους τοµείς κατά περίπτωση. 31
Ερ. - Και ποιές µεθόδους εφαρµόζετε για την πραγµάτωση του τρίτου σκοπού, δηλαδή, για να αναπτυχθούν οι λανθάνουσες πνευµατικές και ψυχικές δυνάµεις του ανθρώπου; Θ. - Σε µέρη όπου δεν είναι δυνατόν να γίνονται διαλέξεις και προσωπική διδασκαλία, ο στόχος πρέπει να επιτευχθεί µέσω των εκδόσεων. Το καθήκον µας είναι να κρατάµε ζωντανή στον άνθρωπο την πνευµατική του διαίσθηση. Να εναντιωνόµαστε και να εξουδετερώνουµε -µετά από τη δέουσα έρευνα και την απόδειξη του παράλογου χαρακτήρα του – κάθε µορφής φανατισµό, θρησκευτικό, επιστηµονικό ή κοινωνικό. Αυτό που πρέπει να κάνουµε είναι να επιδιώκουµε την απόκτηση της γνώσης όλων των νόµων της Φύσης και να την διαδίδουµε. Να ενθαρρύνουµε τη µελέτη εκείνων των νόµων που ελάχιστα κατανοούν οι σύγχρονοι άνθρωποι, των αποκαλούµενων Απόκρυφων Επιστηµών, που βασίζονται στην αληθινή γνώση της Φύσης, και όχι, όπως συµβαίνει σήµερα, σε δεισιδαιµονίες που βασίζονται στην τυφλή πίστη και στην αυθεντία. Οι λαϊκοί θρύλοι και οι παραδόσεις, όσο φανταστικοί κι αν υπήρξαν κατά καιρούς, όταν εξεταστούν εξονυχιστικά, µπορεί να οδηγήσουν στην ανακάλυψη χαµένων µέσα στο χρόνο, αλλά σηµαντικών, µυστικών της φύσης. Η Θεοσοφική Εταιρεία, εποµένως, στοχεύει στο να συνεχίσει αυτό το είδος της έρευνας, ελπίζοντας να διευρύνει το πεδίο της επιστηµονικής και της φιλοσοφικής παρατήρησης. Ερ. - Έχετε στην Εταιρεία κάποιο ηθικό σύστηµα που ακολουθείτε; Θ. - Υπάρχει ένα συγκροτηµένο και σαφές ηθικό σύστηµα για όποιον θα ήθελε να το ακολουθήσει. Είναι η ουσία και το επιστέγασµα της παγκόσµιας ηθικής, απάνθισµα των διδασκαλιών όλων των µεγάλων αναµορφωτών του κόσµου. Εποµένως, θα βρείτε να παρουσιάζονται σε αυτό ο Κοµφούκιος κι ο Ζωροάστρης, ο Λάο Τσε κι η Μπαγκαβάτ Γκιτά, τα ηθικά διδάγµατα του Γκαουτάµα Βούδα και του Ιησού από τη Ναζαρέτ , του Χιλέλ και της σχολής του, όπως επίσης και του Πυθαγόρα, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και των σχολών τους. Ερ. - Τα µέλη της Εταιρείας σας ακολουθούν αυτά τα διδάγµατα; Έχω ακούσει ότι υπάρχουν διαφωνίες και συγκρούσεις µεταξύ τους. Θ. - Είναι πολύ φυσικό, αφού, µολονότι η µεταρρύθµιση, στην παρούσα µορφή της, µπορεί να ονοµαστεί καινούρια, οι άνδρες και οι γυναίκες που πρέπει να αναµορφωθούν διαθέτουν την ίδια αµαρτωλή ανθρώπινη φύση που είχαν ανέκαθεν. 32
Όπως προαναφέρθηκε τα µέλη που εργάζονται ενσυνείδητα είναι λίγα, αλλά είναι πολλά τα ειλικρινή και ευνοϊκά διατεθειµένα άτοµα, που κάνουν ό,τι µπορούν για να ζουν σύµφωνα µε τα ιδεώδη της Εταιρείας και τα δικά τους. Το δικό µας καθήκον είναι να ενθαρρύνουµε και να βοηθούµε το κάθε µέλος να βελτιώνει τον εαυτό του, διανοητικά, ηθικά και πνευµατικά, όχι να κατηγορούµε και να καταδικάζουµε αυτούς που δεν τα καταφέρνουν. Επίσης, κανένα µέλος της Εταιρείας, του εξωτερικού ή του εσωτερικού τµήµατος, δεν έχει δικαίωµα να επιβάλει τις προσωπικές του απόψεις σε κάποιο άλλο µέλος. Αυτό θεωρείται εν γένει παράπτωµα στην Εταιρεία.
33
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο
ΣΧΕΣΕΙΣ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ ΠΕΡΙ ΑΥΤΟΒΕΛΤΙΩΣΗΣ
Ερ. - Η ηθική εξύψωση είναι, εποµένως, το κυριότερο πράγµα στο οποίο επιµένει η Εταιρεία; Θ. - Αναµφίβολα! Όποιος θέλει να είναι αληθινός Θεόσοφος πρέπει να µάθει να ζει ως Θεόσοφος. Ερ. - Τότε, όµως, όπως παρατήρησα και πιο πριν, η συµπεριφορά ορισµένων µελών περιέργως διαψεύδει αυτόν το θεµελιώδη κανόνα. Θ. - Αυτό συµβαίνει πράγµατι. Αλλά, είναι το ίδιο αναπόφευκτο για µας, όπως και για όσους αυτοαποκαλούνται Χριστιανοί και συµπεριφέρονται σαν πνεύµατα του κακού. Δεν φταίνε οι αρχές και οι κανόνες µας, αλλά η ανθρώπινη φύση. Τα µέλη πρέπει να κάνουν το Θείο Εαυτό τους καθοδηγητή σε κάθε τους σκέψη και πράξη, κάθε µέρα και κάθε στιγµή της ζωής τους. Ένας αληθινός Θεόσοφος οφείλει «να πράττει δίκαια και να βαδίζει ταπεινά». Ερ. - Τί εννοείτε µε αυτό; Θ. - Το εξής απλό: ο ένας Εαυτός πρέπει να ξεχνά τον εαυτό του χάριν των πολλών εαυτών. Πόσοι, όµως, το κάνουν αυτό; Όλοι είναι πρόθυµοι να εργαστούν για τη δική τους βελτίωση και πρόοδο. Πολύ λίγοι, για τη βελτίωση και πρόοδο των άλλων. Όπως λέει ένας συγγραφέας στον «Θεόσοφο»: «Πάει πολύς καιρός που οι άνθρωποι εξαπατώνται και παραπλανώνται. Πρέπει να γκρεµίσουν τα είδωλά τους, να αφήσουν κατά µέρος καθετί κίβδηλο και να αρχίσουν να εργάζονται για τον εαυτό τους – ή µάλλον όχι, γιατί όποιος εργάζεται για τον εαυτό του καλύτερα να µην εργάζεται καθόλου. Καλύτερα να εργαστεί πάνω στον εαυτό του για το καλό των άλλων, για το καλό όλων. Κάθε φορά που φυτεύει ένα άνθος αγάπης και φιλανθρωπίας στον κήπο του γείτονά του, ένα σιχαµερό ζιζάνιο θα εξαφανίζεται από το
34
δικό του κήπο και έτσι αυτός ο κήπος των θεών – η Ανθρωπότητα – θα ανθίσει σαν τριαντάφυλλο. Όλες οι Ιερές Γραφές, όλες οι θρησκείες το λένε καθαρά – αλλά, ραδιούργοι άνθρωποι, κατ’ αρχάς τις παρερµήνευσαν και εν τέλει τις αποδυνάµωσαν, τις έκαναν υλιστικές. Δεν χρειάζεται µια νέα αποκάλυψη. Ας γίνει κάθε άνθρωπος µια αποκάλυψη για τον εαυτό του. Έστω και µία φορά ας γίνει το αθάνατο πνεύµα του ανθρώπου κύριος πάνω στο ναό του σώµατός του, ας εκδιώξει τους αργυραµοιβούς µαζί µε κάθε τι µιαρό και τότε η ίδια η θεία ανθρώπινη διάστασή του θα τον λυτρώσει, γιατί όταν γίνει κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα µε τον εαυτό του, θα γνωρίσει τον «δοµητή του Ναού». Ερ. - Αυτό, οµολογώ, είναι καθαρός αλτρουισµός. Θ. - Ναι, είναι. Κι αν έστω και ένα στα δέκα µέλη της Θ. Ε. τον εφάρµοζαν στην πράξη, θα ήµασταν όντως µια κοινότητα εκλεκτών. Υπάρχουν, όµως, στο ευρύ κοινό εκείνοι που πάντα θα αρνούνται να δουν την ουσιαστική διαφορά ανάµεσα στη Θεοσοφία και τη Θεοσοφική Εταιρεία, ανάµεσα στην ιδέα και στην ατελή υλοποίησή της. Τέτοιοι άνθρωποι, για κάθε αµάρτηµα και ελάττωµα του οχήµατος, δηλαδή του ανθρώπινου σώµατος, θα κατηγορούσαν το αγνό πνεύµα που ρίχνει πάνω του το θείο φως του. Είναι δίκαιο αυτό είτε για το ένα είτε για το άλλο; Λιθοβολούν µια οργάνωση που προσπαθεί να αρθεί στο ύψος του ιδεώδους της και να το διαδώσει, δίνοντας έναν άνισο αγώνα. Οι απροκατάληπτοι άνθρωποι, πάντως, οφείλουν να θυµούνται πως όποιος κάνει ό,τι µπορεί, κάνει εξίσου πολλά µε όποιον έχει πετύχει τα περισσότερα σε τούτο τον κόσµο των σχετικών δυνατοτήτων. Αυτό δεν είναι παρά µία κοινοτοπία, ένα αξίωµα που, για όσους πιστεύουν στα Ευαγγέλια, υποστηρίζεται από την παραβολή των ταλάντων, που αφηγείται ο Κύριός τους: ο υπηρέτης που διπλασίασε τα δύο του τάλαντα ανταµείφθηκε εξίσου µε εκείνον που είχε λάβει πέντε τάλαντα. Ο καθένας λαµβάνει «ανάλογα µε τις ιδιαίτερες ικανότητές του». Ερ. - Ωστόσο, είναι µάλλον δύσκολο να τραβήξεις τη διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στο αφηρηµένο και στο συγκεκριµένο επί του προκειµένου, µια κι έχουµε στη διάθεσή µας µόνο το δεύτερο βάσει του οποίου πρέπει να κρίνουµε. Θ. - Εποµένως, γιατί να εξαιρούµε τη Θ. Ε.; Η δικαιοσύνη, όπως και η φιλευσπλαχνία, θα έπρεπε να ξεκινά από το σπίτι µας. Θα κατηγορούσατε και θα χλευάζατε την «Επί του Όρους Οµιλία», επειδή οι κοινωνικοί, οι πολιτικοί, ακόµη και οι θρησκευτικοί νόµοι σας, µέχρι στιγµής, δεν κατόρθωσαν να εφαρµόσουν τις 35
εντολές της όχι µόνο µε το πνεύµα τους αλλά ακόµα και µε το νεκρό γράµµα τους; Και γιατί θα έπρεπε να κρίνετε, αν δεν θέλετε να κριθείτε κι εσείς µε τη σειρά σας; Αν επιµείνετε ότι ανάµεσα στη Θεοσοφία και στη Θεοσοφική Εταιρεία δεν υπάρχει καµία διαφορά, τότε αµέσως αφήνετε έκθετο το σύστηµα του Χριστιανισµού και αυτή καθαυτή την ουσία του στις ίδιες κατηγορίες που διατυπώνετε, αλλά σε ακόµη σοβαρότερη µορφή. Ερ. - Γιατί σοβαρότερη; Θ. - Γιατί, ενώ οι επικεφαλής του Θεοσοφικού κινήµατος, αναγνωρίζοντας απολύτως τις αδυναµίες τους, κάνουν ό,τι µπορούν για να διορθωθούν και να ξερριζώσουν ό,τι κακό υφίσταται στην Εταιρεία και ενώ οι κανόνες και οι κανονισµοί τους διαµορφώνονται στο πνεύµα της Θεοσοφίας, οι νοµοθέτες και οι εκκλησίες των εθνοτήτων και των χωρών που αυτοαποκαλούνται Χριστιανικές κάνουν το αντίθετο. Τα µέλη µας, ακόµα και τα λιγότερο άξια απ’ αυτά, δεν είναι καθόλου χειρότερα από τον µέσο Χριστιανό. Επιπλέον, το αν οι Δυτικοί Θεόσοφοι δυσκολεύονται τόσο πολύ να βιώσουν την αληθινή Θεοσοφική ζωή, οφείλεται στο ότι όλοι τους είναι παιδιά της εποχής τους. Ο καθένας απ’ αυτούς υπήρξε Χριστιανός, γεννήθηκε και διαπαιδαγωγήθηκε µέσα στη σοφιστεία της Εκκλησίας του, µε τα έθιµα και τους νόµους της. Αυτό ήταν πριν γίνει Θεόσοφος, ή µάλλον µέλος της Θεοσοφικής Εταιρείας, γιατί δεν θα κουραστούµε να επαναλαµβάνουµε ότι ανάµεσα στο αφηρηµένο ιδεώδες και το όχηµά του υπάρχει πολύ σηµαντική διαφορά. ΤΟ ΑΦΗΡΗΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ Ερ. - Παρακαλώ, διευκρινίστε µου λίγο περισσότερο αυτή τη διαφορά. Θ. - Η Εταιρεία είναι ένα µεγάλο σώµα ανδρών και γυναικών, αποτελούµενο από τα πιο ετερογενή στοιχεία. Η Θεοσοφία, υπό την αφηρηµένη της έννοια, είναι η Θεία Σοφία ή το σύνολο της γνώσης και της σοφίας στην οποίαν στηρίζεται το Σύµπαν – το οµοιογενές του αιώνιου Θεού, και, υπό τη συγκεκριµένη της έννοια, είναι το σύνολο όλων αυτών όπως έχουν µεταβιβαστεί στον άνθρωπο από τη Φύση, εδώ στη γη, και τίποτε περισσότερο. Ορισµένα µέλη πασχίζουν να πραγµατώσουν και, θα λέγαµε, να αντικειµενοποιήσουν τη Θεοσοφία στη ζωή τους, ενώ, άλλοι θέλουν απλώς να µάθουν γι΄αυτήν, χωρίς να την εφαρµόσουν κι άλλοι ακόµη µπορεί να έγιναν µέλη της Εταιρείας από απλή περιέργεια ή χάρις σε ένα εφήµερο ενδιαφέρον ή 36
και επειδή κάποιοι φίλοι τους είναι µέλη της. Πώς, λοιπόν, µπορεί να κριθεί το σύστηµα µε κριτήριο όσους ιδιοποιούνται το όνοµα χωρίς να το δικαιούνται; Μπορεί να εκτιµηθεί η ποίηση και η µούσα της µόνο βάσει των επίδοξων ποιητών που βασανίζουν τα αυτιά µας; Η Εταιρεία µπορεί να θεωρηθεί σαν ενσάρκωση της Θεοσοφίας µόνο ως προς τα αφηρηµένα κίνητρά της. Δεν µπορεί ποτέ να έχει την αξίωση να αυτοαποκαλείται το συγκεκριµένο όχηµά της, εφόσον όλες οι ανθρώπινες ατέλειες και αδυναµίες παρατηρούνται στο σώµα της. Η Θεοσοφία είναι ο απύθµενος ωκεανός της παγκόσµιας αλήθειας, της αγάπης και της σοφίας, που η λάµψη της αντανακλάται στη γη, ενώ η Θεοσοφική Εταιρεία δεν είναι παρά µια ορατή φυσαλίδα σ’ αυτή την αντανάκλαση. Η Θεοσοφία είναι η θεία φύση, ορατή και αόρατη, και η Εταιρεία της είναι η ανθρώπινη φύση που προσπαθεί να υψωθεί ως το θεϊκό γονέα της. Τέλος, η Θεοσοφία είναι ο σταθερός αιώνιος ήλιος και η Εταιρεία της είναι ο παροδικός κοµήτης που προσπαθεί να µπει σε τροχιά για να γίνει πλανήτης, περιστρεφόµενος πάντα µέσα στην έλξη του ήλιου της αλήθειας. Ιδρύθηκε για να συντελέσει στο να δουν οι άνθρωποι ότι υπάρχει κάτι που λέγεται Θεοσοφία και να τους βοηθήσει να ανυψωθούν προς αυτήν µελετώντας και αφοµοιώνοντας τις αιώνιες αλήθειές της. Ερ. - Νόµιζα πως είπατε ότι δεν έχετε δικές σας θεωρίες και δοξασίες. Θ. -Πράγµατι δεν έχουµε. Η Εταιρεία δεν διαθέτει δική της σοφία την οποία να υποστηρίζει ή να διδάσκει. Είναι απλώς το θησαυροφυλάκιο όλων των αληθειών, που έχουν διατυπώσει οι µεγάλοι αναζητητές, µύστες και προφήτες όλων των ιστορικών και των προϊστορικών ακόµη εποχών. Τουλάχιστον, εκείνων που µπορεί να βρει. Δεν είναι, συνεπώς, παρά ο δίαυλος µέσω του οποίου διαχέεται στον κόσµο ένα µεγαλύτερο ή µικρότερο µέρος της αλήθειας, που βρίσκεται στο σύνολο των λόγων των µεγάλων δασκάλων της ανθρωπότητας. Ερ. – Αυτή την αλήθεια, όµως, δεν µπορεί να τη βρει κανείς και αλλού, εκτός από την Εταιρεία; Το ίδιο δεν ισχυρίζονται όλες οι Εκκλησίες; Θ. - Καθόλου. Το ότι αναµφισβήτητα υπήρξαν µεγάλοι µύστες – αληθινοί «Υιοί του Θεού» - αποδεικνύει ότι συχνά έγιναν κοινωνοί αυτής της σοφίας µεµονωµένα άτοµα, αλλά ποτέ, χωρίς την καθοδήγηση αρχικά ενός δασκάλου. Οι περισσότεροι, όµως, από τους οπαδούς αυτών των ανθρώπων, όταν έγιναν µε τη σειρά τους δάσκαλοι, περιόρισαν την καθολικότητα της διδασκαλίας τους στα στενά όρια του δικού τους 37
σχισµατικού δόγµατος. Υιοθέτησαν τότε κι ακολούθησαν τις εντολές µόνο ενός επιλεγµένου δασκάλου, αποκλείοντας όλους τους άλλους – αν, σηµειωτέον, τις ακολούθησαν καθόλου, όπως στην περίπτωση της Επί του Όρους Οµιλίας. Κάθε θρησκεία είναι ένα µικρό τµήµα της θείας αλήθειας σχεδιασµένο να εστιάζεται σε ένα ευρύ πανόραµα ανθρώπινων φαντασιώσεων που ισχυρίζεται ότι παρουσιάζει και υποκαθιστά αυτή την αλήθεια. Ερ. - Λέτε, όµως, ότι η Θεοσοφία δεν είναι θρησκεία; Θ. - Και βέβαια δεν είναι, αφού είναι η ουσία όλων των θρησκειών και της απόλυτης αλήθειας, που µόνο µια σταγόνα της αποτελεί τη βάση κάθε θρησκεύµατος. Για να µιλήσουµε και πάλι µεταφορικά, η Θεοσοφία, στη γη, είναι σαν τη λευκή ακτίνα του φάσµατος και κάθε θρησκεία δεν είναι παρά ένα από τα επτά πρισµατικά χρώµατα. Αγνοώντας όλα τα άλλα και θεωρώντας τα απατηλά, κάθε ιδιαίτερη χρωµατιστή ακτίνα όχι µόνο διεκδικεί το προβάδισµα, αλλά και ότι αυτή είναι η λευκή ακτίνα αναθεµατίζοντας σαν αιρέσεις ακόµη και τις δικές της αποχρώσεις, από το πιο ανοικτό ως το πιο σκούρο. Ωστόσο, όσο ο ήλιος της αλήθειας ανεβαίνει όλο και ψηλότερα στον ορίζοντα της ανθρώπινης αντίληψης και κάθε χρωµατιστή ακτίνα σιγά - σιγά ξεθωριάζει µέχρι να απορροφηθεί τελικά µε τη σειρά της από το φως, η ανθρωπότητα θα καταφέρει να απαλλαγεί από τις τεχνητές αντιπαραθέσεις και θα βρεθεί να λούζεται από το αγνό άχρωµο φως του ήλιου της αιώνιας σοφίας. Και αυτή θα είναι η Θεοσοφία. Ερ. - Υποστηρίζετε, δηλαδή, πως όλες οι µεγάλες θρησκείες πηγάζουν από τη Θεοσοφία και πως αφοµοιώνοντάς την ο κόσµος θα σωθεί τελικά από την κατάρα της µεγάλης πλάνης και των σφαλµάτων του; Θ. - Ακριβώς. Και προσθέτουµε ότι η Θεοσοφική Εταιρεία µας είναι ο ταπεινός σπόρος που, αν τον ποτίσουµε και τον αφήσουµε να ζήσει, θα µας δώσει τελικά το Δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού, που είναι µπολιασµένο από το Δέντρο της Αιώνιας Ζωής. Γιατί µόνο µελετώντας τις διάφορες µεγάλες θρησκείες και φιλοσοφίες της ανθρωπότητας και συγκρίνοντάς τες χωρίς εµπάθεια και µε ανοιχτό µυαλό, µπορούν οι άνθρωποι να ελπίζουν ότι θα φτάσουν στην αλήθεια. Κι αυτό το αποτέλεσµα µπορούµε να το πετύχουµε ακριβώς µε το να βρίσκουµε και να παρατηρούµε τα διάφορα σηµεία όπου συµφωνούν. Γιατί µόλις – είτε µε τη µελέτη
38
είτε διδασκόµενοι από κάποιον επαΐοντα – φτάσουµε στο εσωτερικό τους νόηµα, αµέσως ανακαλύπτουµε, σχεδόν πάντα, ότι εκφράζει µια µεγάλη αλήθεια της Φύσης. Ερ. - Έχουµε ακούσει πως κάποτε υπήρξε ένας Χρυσός Αιώνας, κι αυτό που περιγράφετε µοιάζει µε έναν Χρυσό Αιώνα που θα υπάρξει στο µέλλον. Πότε θα γίνει αυτό; Θ. - Μόνο όταν η ανθρωπότητα, στο σύνολό της, αισθανθεί την ανάγκη του. Ερ. – Είναι απαραίτητο, όµως, αυτοί οι λίγοι που έχουν νιώσει την ανάγκη για τέτοιες αλήθειες πρέπει να έχουν αποφασίσει να πιστέψουν σε κάτι συγκεκριµένο; Μου λέτε ότι, επειδή η Εταιρεία δεν έχει δικά της δόγµατα, κάθε µέλος µπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει και να δέχεται ό,τι του αρέσει. Μοιάζει σαν να είναι αποφασισµένη η Θεοσοφική Εταιρεία να αναβιώσει τη σύγχυση γλωσσών και πεποιθήσεων που δηµιουργήθηκε παλιά µε τον Πύργο της Βαβέλ. Δεν έχετε καθόλου κοινές πεποιθήσεις; Θ. - Όταν λέµε ότι η Εταιρεία δεν έχει δικές της θεωρίες και δόγµατα εννοούµε ότι τα µέλη δεν είναι υποχρεωµένα να ακολουθούν συγκεκριµένες θεωρίες ή πεποιθήσεις. Αυτό, όµως, αφορά µόνο το σώµα ως σύνολο. Η Εταιρεία, όπως σας έχω πει, διαιρείται σε ένα εξωτερικό και ένα εσωτερικό τµήµα. Όσοι ανήκουν στο δεύτερο έχουν, βεβαίως, µια δική τους φιλοσοφία ή – αν προτιµάτε – ένα δικό τους θρησκευτικό σύστηµα. Ερ. - Μπορώ να µάθω ποιό είναι αυτό; Θ. - Δεν το κρατάµε µυστικό. Οι γενικές γραµµές του δόθηκαν πριν από µερικά χρόνια στον Θεόσοφο και στον Εσωτερικό Βουδισµό και µπορεί να το βρει κανείς, ακόµα διεξοδικότερα διατυπωµένο, στη Μυστική Δοξασία. Βασίζεται στην αρχαιότερη φιλοσοφία του κόσµου, που ονοµάζεται Σοφία – Θρησκεία ή Αρχαϊκή Διδασκαλία. Αν θέλετε, µπορείτε να θέσετε ερωτήσεις και θα σας εξηγήσω.
39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο
ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Ερ. - Πιστεύετε στον Θεό; Θ. - Εξαρτάται τί εννοείτε µε αυτόν τον όρο. Ερ. - Εννοώ τον Θεό των Χριστιανών, τον Πατέρα του Ιησού, και Δηµιουργό: µε δυο λόγια, τον Βιβλικό Θεό του Μωυσή. Θ. - Σε τέτοιο Θεό δεν πιστεύουµε. Απορρίπτουµε την ιδέα ενός προσωπικού ή εξωκοσµικού και ανθρωποµορφικού Θεού, που δεν είναι παρά η γιγάντια σκιά του ανθρώπου και µάλιστα ούτε καν του ανθρώπου στην καλύτερη εκδοχή του. Εµείς λέµε – και το αποδεικνύουµε – ότι ο Θεός της θεολογίας είναι ένα σύνολο αντιφάσεων και η ύπαρξή του είναι λογικά αδύνατη. Ερ. - Πείτε µου, αν θέλετε, για ποιούς λόγους. Θ. - Οι λόγοι είναι πολλοί και δύσκολοι να τους παρακολουθήσει κανείς. Να, όµως, µερικοί από αυτούς. Ο Θεός αυτός αποκαλείται από τους πιστούς του ά-πειρος και απόλυτος, έτσι δεν είναι; Ερ. –.Πιστεύω ότι είναι. Θ. Τότε, αν είναι άπειρος – δηλαδή χωρίς όρια – και ιδίως αν είναι απόλυτος, πώς µπορεί να έχει µορφή και να έχει δηµιουργήσει οτιδήποτε; Η µορφή προϋποθέτει την ύπαρξη ορίων, µια αρχή κι ένα τέλος και προκειµένου να δηµιουργεί, πρέπει ένα Ον να σκέφτεται και να σχεδιάζει. Πώς µπορεί να υποτεθεί ότι το Απόλυτο σκέπτεται – δηλαδή, ότι έχει οιαδήποτε σχέση µε κάτι πεπερασµένο και εξαρτώµενο; Αυτό είναι παράλογο και από φιλοσοφική και από λογική άποψη. Ερ. - Είστε, εποµένως, άθεοι;
40
Θ. - Όχι απ’ όσο ξέρουµε, εκτός αν το επίθετο «άθεος» χαρακτηρίζει όσους δεν πιστεύουν σε έναν ανθρωποµορφικό Θεό. Εµείς πιστεύουµε σε µια Παγκόσµια Θεία Αρχή, τη ρίζα του Παντός, από την οποίαν προέρχονται τα πάντα, και στην οποίαν θα απορροφηθούν όλα στο τέλος του µεγάλου κύκλου της Ύπαρξης. Ερ. - Αυτός είναι ο πανάρχαιος ισχυρισµός των πανθεϊστών. Αν είστε πανθεϊστές, δεν µπορεί να είστε θεϊστές. Κι αν δεν είστε θεϊστές, τότε θα πρέπει να ονοµάζεστε άθεοι. Θ. - Όχι απαραίτητα. Ο όρος «πανθεϊσµός» είναι άλλος ένας από τους πολλούς κακοποιηµένους όρους, που η πραγµατική και πρωταρχική τους σηµασία έχει διαστρεβλωθεί εξαιτίας της τυφλής προκατάληψης και της µονόπλευρης θεώρησης. Αν δεχτείτε τη Χριστιανική ετυµολογία αυτής της σύνθετης λέξης και τη σχηµατίσετε από τις λέξεις παν και θεός, και µετά υποθέσετε µε τη φαντασία σας και διδάξετε ότι αυτό σηµαίνει πως κάθε πέτρα και κάθε δέντρο στη Φύση είναι Θεός ή ο Μοναδικός Θεός, τότε, βεβαίως, δικαίως θα θεωρείτε ότι οι πανθεϊστές λατρεύουν τα φετίχ, πέρα από αυτό που σηµαίνει πραγµατικά το όνοµά τους. Δεν θα τα καταφέρετε, όµως, το ίδιο καλά, αν ετυµολογήσετε τη λέξη πανθεϊσµός εσωτερικά, όπως εµείς. Όταν µιλάµε για τη Θεότητα θεωρώντας την ταυτόσηµη και συνεπώς ισότιµη µε τη Φύση, εννοούµε την αιώνια και αδηµιούργητη Φύση κι όχι, όπως εσείς, ένα σύνολο από φευγαλέες σκιές και πεπερασµένες πλάνες. Με λίγα λόγια, η Θεότητά µας είναι ο αιώνιος, αενάως εξελισσόµενος, όχι ο δηµιουργός, ο δοµητής του σύµπαντος, και το σύµπαν ξεδιπλώνεται µέσα από τη δική του ουσία, δεν κατασκευάζεται. Συµβολικά, είναι σα µια σφαίρα χωρίς περιφέρεια που έχει µία και µόνο πάντα ενεργό ιδιότητα, που περικλείει όλες τις άλλες υπαρκτές ή νοητές ιδιότητες – τον Εαυτό του. Είναι ο ένας και µοναδικός νόµος που δίνει το έναυσµα σε εκδηλωµένους, αιώνιους και αµετάβλητους νόµους, στα πλαίσια αυτού του ανεκδήλωτου, εφόσον είναι απόλυτος, Νόµου και που στις περιόδους εκδήλωσής του είναι το Αιώνιο Γίγνεσθαι. Ερ. - Πιστεύετε στην προσευχή; Προσεύχεστε ποτέ; Θ. - Δεν πιστεύουµε στην προσευχή που διδάσκεται µε τόσες πολλές λέξεις και επαναλαµβάνεται µεγαλόφωνα, αν µε τη λέξη προσευχή εννοείτε την εκπεφρασµένη επίκληση προς έναν άγνωστο Θεό, την οποία εγκαινίασαν οι Ιουδαίοι και διέδωσαν οι Φαρισαίοι. Εµείς δεν µιλάµε, πράττουµε.
41
Ερ. - Υπάρχει άλλο είδος προσευχής; Θ. - Βεβαιότατα. Την αποκαλούµε θέληση-προσευχή. Πρόκειται µάλλον για εσωτερική εντολή παρά για επίκληση. Ο Αποκρυφιστής ή ο Θεόσοφος απευθύνει την προσευχή του στον εν τω κρυπτώ «Πατέρα» του (διαβάστε και προσπαθήστε να καταλάβετε, το Κατά Ματθαίον vi. β), όχι σε έναν εξωκοσµικό και εποµένως πεπερασµένο Θεό. Και ο «Πατήρ» αυτός υπάρχει µέσα στον ίδιο τον άνθρωπο. Ερ. - Δηλαδή, θεωρείτε ότι ο άνθρωπος είναι ένας Θεός; Θ. - Σας παρακαλώ, να λέτε «Θεός» και όχι «ένας Θεός». Όπως το εννοούµε εµείς, ο εσωτερικός άνθρωπος είναι ο µόνος Θεός τον οποίον µπορούµε να γνωρίσουµε. Και πώς θα µπορούσε να είναι αλλιώς; Με βάση το αξίωµά µας ότι ο Θεός είναι µια καθολικά διάχυτη, άπειρη αρχή, τότε πώς µπορεί ο άνθρωπος, και µόνον αυτός, να µην διακατέχεται ολότελα από τη Θεότητα και να µην υπάρχει µέσα σε αυτήν; Αποκαλούµε «Ουράνιο Πατέρα» µας αυτή τη θεοποιό ουσία που µπορούµε να γνωρίσουµε εντός µας, µέσα στην καρδιά µας και στην πνευµατική µας συνειδητότητα και η οποία δεν έχει καµία σχέση µε την ανθρωποµορφική αντίληψη που µπορεί να σχηµατίσουµε γι’ αυτήν µέσα στον υλικό εγκέφαλό µας ή στη φαντασία του: «Δεν ξέρετε ότι είστε ο ναός του Θεού και ότι το πνεύµα του [απόλυτου] Θεού κατοικεί εντός σας;». Δεν πρέπει, όµως, να αποδίδουµε ανθρώπινη µορφή σε αυτή την ουσία που υπάρχει εντός µας. Κανένας Θεόσοφος, αν θέλει να ακολουθεί τη θεία κι όχι την ανθρώπινη αλήθεια, ας µην πει ότι αυτός ο «εν κρυπτώ Θεός» ακούει ή είναι κάτι ξεχωριστό από τον πεπερασµένο άνθρωπο ή από την άπειρη ουσία – γιατί όλα είναι ένα. Ούτε, όπως µόλις είπαµε, ότι η προσευχή είναι επίκληση. Πρόκειται µάλλον για µυστήριο, µια απόκρυφη διαδικασία δια της οποίας πεπερασµένες και περιορισµένες σκέψεις και επιθυµίες, που δεν µπορούν να αφοµοιωθούν από το απόλυτο πνεύµα, που είναι αδέσµευτο, µεταφράζονται σε πνευµατικές βουλήσεις και στη µία βούληση. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται «πνευµατική µετάλλαξη». Η ένταση των διακαών επιθυµιών µας µετατρέπει την προσευχή σε «φιλοσοφική λίθο», που µεταστοιχειώνει τον µόλυβδο σε καθαρό χρυσάφι. Ερ. - Εννοείτε ότι η προσευχή είναι µία αποκρυφιστική διαδικασία που παράγει υλικά αποτελέσµατα;
42
Θ. - Ναι. Η δύναµη της θέλησης γίνεται ζωντανή δύναµη. Αλίµονο, όµως, στους Αποκρυφιστές και στους Θεόσοφους εκείνους. οι οποίοι, αντί να καταστείλουν τις επιθυµίες του κατώτερου προσωπικού τους εγώ, δηλαδή του υλικού ανθρώπου, και να πουν απευθυνόµενοι στο Ανώτερο Πνευµατικό Εγώ τους, «Γενηθήτω το θέληµά σου, όχι το δικό µου» εκπέµπουν κύµατα βουλητικής δύναµης για ιδιοτελείς ή ανίερους σκοπούς! Γιατί αυτό είναι πνευµατική µαγγανεία. Δυστυχώς, όλα αυτά αποτελούν αγαπηµένη ασχολία των Χριστιανών πολιτικών και στρατηγών µας, ιδίως όταν οι τελευταίοι στέλνουν δύο στρατούς να αλληλοσκοτωθούν. Και οι δύο, πριν τη µάχη, ενδίδουν, τρόπον τινα, σ’ αυτή τη µαγγανεία, όταν ο καθένας ξεχωριστά απευθύνει προσευχές στον ίδιο Κύριο των Δυνάµεων, εκλιπαρώντας καθένας τη βοήθειά του για να κόψει τα λαρύγγια των εχθρών του. Ερ. - Ο Δαυίδ προσευχήθηκε στον Κύριο των Δυνάµεων για να τον βοηθήσει να κατατροπώσει τους Φιλισταίους και να σκοτώσει τους Σύρους και τους Μωαβίτες και «ο Κύριος προστάτευε τον Δαυίδ όπου κι αν πήγαινε». Εµείς απλώς ακολουθούµε αυτό που διαβάζουµε στη Βίβλο. Θ. - Ασφαλώς αυτό κάνετε. Αφού, όµως, από ό,τι ξέρουµε, σας αρέσει να αυτοαποκαλείστε Χριστιανοί κι όχι Ισραηλίτες ή Ιουδαίοι, γιατί δεν προτιµάτε να ακολουθείτε αυτά που λέει ο Χριστός; Κι ο Ιησούς σας δίνει σαφέστατα την εντολή να µην ακολουθείτε τους «αρχαίους» ή το Μωυσαϊκό νόµο, αλλά σας ζητεί να κάνετε ό,τι σας λέει ο ίδιος και προειδοποιεί εκείνους που θέλουν να πάρουν το ξίφος, ότι κι ίδιοι θα αφανιστούν από ξίφος. Ο Χριστός σας έδωσε µια προσευχή που την επαναλαµβάνετε επιφανειακά και καµαρώνετε και την οποία, κανένας άλλος έξω από τον αληθινό Αποκρυφιστή δεν κατανοεί. Στην προσευχή αυτή λέτε, σύµφωνα µε την ξύλινη ερµηνεία σας: «άφες ηµίν τα οφειλήµατα ηµών, ως και ηµείς αφίεµεν τοις οφειλέταις ηµών» - κάτι που ποτέ δεν κάνετε. Επιπλέον, σας είπε να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να κάνετε το καλό σε όσους σας µισούν. Φυσικά και δεν είναι ο «πράος προφήτης από τη Ναζαρέτ» αυτός που σας δίδαξε να προσεύχεστε στον «Πατέρα» σας να κάνει σφαγές και να σας χαρίζει τη νίκη επί των εχθρών σας! Ερ. - Πώς εξηγείτε, όµως, το παγκόσµιο γεγονός ότι όλα τα έθνη και όλοι οι λαοί προσεύχονται και λατρεύουν έναν Θεό ή περισσότερους Θεούς; Θ. - Εξηγείται από το γεγονός ότι η προσευχή έχει πολλές άλλες σηµασίες εκτός από αυτήν που της δίνουν οι Χριστιανοί. Δεν σηµαίνει µόνο µια παράκληση ή µια 43
επίκληση, αλλά τον παλιό καιρό, σήµαινε περισσότερο µια επίκληση και ένα ξόρκισµα. Το µάντρα ή η ρυθµικά ψαλλόµενη προσευχή των Ινδουιστών, έχει ακριβώς αυτή τη σηµασία, γιατί οι Βραχµάνοι θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους από τα κοινά Ντέβα ή «θεούς». Η προσευχή µπορεί να είναι τόσο µια επίκληση ή µια επωδός µε σκοπό την κατάρα και το ανάθεµα – όπως στην περίπτωση των δύο στρατών που προσεύχονται συγχρόνως για τον αφανισµό ο ένας του άλλου – όσο και µια επίκληση για ευλογία. Επαναλαµβάνω ότι εµείς πιστεύουµε στην «κοινωνία» και στην ταυτόχρονη δράση από κοινού µε τον «εν κρυπτώ Πατέρα µας», στις στιγµές που νιώθουµε εκστατική µακαριότητα, στην ανάµειξη της ανώτερης ψυχής µας µε την παγκόσµια ουσία, καθώς αυτή έλκεται προς την πηγή και το κέντρο της - µια κατάσταση που, κατά τη διάρκεια της ζωής, ονοµάζεται Σαµάντι και, µετά το θάνατο, Νιρβάνα. Ερ. - Οι Χριστιανοί θα το αποκαλούσαν αυτό έπαρση και βλασφηµία. Έχουν άδικο; Θ. - Πέρα για πέρα. Ο Ιησούς συνιστά: «Οτιδήποτε ζητήσετε στο όνοµά µου (στο όνοµα του Χριστού) αυτό θα το κάνω». Βέβαια, αυτά τα λόγια, αν τα διαβάσουµε κατά γράµµα, είναι αντίθετα προς το επιχείρηµά µας. Αν όµως τα δεχτούµε µε την εσωτερική τους έννοια, γνωρίζοντας την πραγµατική σηµασία του όρου Χριστός, που για µας αντιπροσωπεύει τον Ανώτερο Εαυτό, τότε σηµαίνουν ότι: ο µόνος Θεός που πρέπει να αναγνωρίζουµε και στον οποίο πρέπει να προσευχόµαστε ή µάλλον µε τον οποίον να ενεργούµε από κοινού, είναι εκείνο το Πνεύµα του Θεού του οποίου ναός είναι το σώµα µας όπου κατοικεί. Ερ. – Αλλά κι ο ίδιος Χριστός δεν προσευχόταν και δεν συνιστούσε την προσευχή; Θ. - Έτσι καταγράφεται. Οι προσευχές, όµως, αυτές είναι αυτό ακριβώς το είδος κοινωνίας µε τον «εν κρυπτώ Πατέρα», που µόλις αναφέραµε. Ερ. - Πού στρέφεται ένας Θεόσοφος για να βρει τη δύναµη να καθυποτάξει τα πάθη και τον εγωισµό του; Θ. - Στον Ανώτερο Εαυτό του, στο θεϊκό πνεύµα ή στο Θεό που είναι εντός του και στο Κάρµα του. Ερ. - Πώς, λοιπόν, εξηγείτε ότι ο άνθρωπος είναι προικισµένος µε πνεύµα και ψυχή; Από πού προέρχονται αυτά; 44
Θ. - Από την Παγκόσµια Ψυχή. Ασφαλώς δεν τα δίνει ένας Προσωπικός Θεός. Ερ. - Μας λένε, όµως, ξεκάθαρα ότι οι περισσότεροι Βουδιστές δεν πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής. Θ. - Ούτε κι εµείς την πιστεύουµε, αν µε τον όρο ψυχή εννοείτε το προσωπικό Εγώ, δηλαδή τη ζώσα ψυχή. Κάθε Βουδιστής, όµως, που έχει εµβαθύνει σε µελέτη, πιστεύει στο ατοµικό ή θεϊκό Εγώ. Όσοι δεν το πιστεύουν, κάνουν λάθος. Έχουν τόσο άδικο επί του προκειµένου όσο κι εκείνοι οι Χριστιανοί που νοµίζουν ότι οι θεολογικές παρεµβάσεις που έκαναν οι µεταγενέστεροι εκδότες των Ευαγγελίων σχετικά µε την κόλαση και το πυρ το εξώτερο, αποδίδουν κατά λέξη τα λόγια του Ιησού. Ούτε ο Βούδας ούτε ο Χριστός έγραψαν ποτέ τίποτα οι ίδιοι, µίλησαν, όµως, κι οι δύο αλληγορικά και χρησιµοποίησαν «σκοτεινές ρήσεις», όπως έκαναν όλοι οι πραγµατικοί Μύστες, κι όπως θα κάνουν και στο µέλλον, για πολύ καιρό ακόµη. Τα ιερά κείµενα και στις δύο περιπτώσεις χειρίζονται όλα αυτά τα µεταφυσικά ζητήµατα πολύ προσεκτικά και τόσο η Βουδιστική όσο και η Χριστιανική γραπτή παράδοση πάσχουν από αυτόν τον υπερβολικό εξωτερικισµό. Η έννοια του νεκρού γράµµατος ξεπερνά κατά πολύ το στόχο και στις δύο περιπτώσεις. Ερ. - Θέλετε να πείτε ότι ούτε η διδασκαλία του Βούδα ούτε του Χριστού έχουν κατανοηθεί σωστά µέχρι τώρα; Θ. - Εννοώ αυτό ακριβώς που λέτε. Και οι δύο διδασκαλίες, η Βουδιστική και η Χριστιανική, είχαν τον ίδιο στόχο. Και οι δύο αυτοί αναµορφωτές ήταν φλογεροί φιλάνθρωποι και πρακτικοί αλτρουιστές – δίδασκαν σαφέστατα τον σοσιαλισµό στην ευγενέστερη και υψηλότερη µορφή του, την αυτοθυσία µέχρις εσχάτων. «Ας πέσουν πάνω µου οι αµαρτίες όλου του κόσµου για να ανακουφίσω τους ανθρώπους από τη δυστυχία και τα βάσανα!» φωνάζει ο Βούδας. «Δεν θα άφηνα να κλάψει κανένας άνθρωπος, αν µπορούσα να τον σώσω!» αναφωνεί ο πρίγκηπας – ζητιάνος, ντυµένος µε τα κουρέλια των νεκροταφείων. «Δεύτε προς µε πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισµένοι, καγώ αναπαύσω υµάς», είναι η έκκληση που απευθύνει προς τους φτωχούς και τους απόκληρους ο «άνθρωπος των θλίψεων» που δεν είχε πού την κεφαλήν κλίναι. Και οι δύο δίδαξαν την απεριόριστη αγάπη για την ανθρωπότητα, την ευσπλαχνία, τη συγχώρεση της αδικίας, την αυταπάρνηση και το έλεος για τις παραπλανηµένες µάζες. Και οι δύο περιφρονούν εξίσου τα πλούτη και δεν κάνουν διάκριση ανάµεσα στο εµόν και το σον. Επιθυµούσαν, χωρίς να αποκαλύπτουν στους 45
πάντες τα ιερά µυστήρια της µύησης, να δώσουν στους αδαείς και στους παραπλανηµένους, που το φορτίο της ζωής τους ήταν πολύ βαρύ για τους ώµους τους, αρκετή ελπίδα και µια αµυδρά ιδέα αλήθειας αρκετή να τους στηρίζει στις πιο δύσκολες ώρες. Ο σκοπός, όµως, και των δύο αναµορφωτών µαταιώθηκε εξαιτίας του υπερβάλλοντα ζήλου των µεταγενέστερων οπαδών τους. Και τώρα που τα λόγια των Δασκάλων έχουν παρανοηθεί και παρερµηνευτεί, ιδού οι συνέπειες! Ερ. - Ασφαλώς, όµως, θα πρέπει ο Βούδας να µην δεχόταν την αθανασία της ψυχής, εφόσον έτσι λένε όλοι οι Ανατολιστές αλλά και οι ίδιοι οι ιερείς του. Θ. - Οι Αρχάτ ακολούθησαν από την αρχή τις θέσεις του Κυρίου τους και η πλειονότητα των ιερέων που τους διαδέχτηκαν δεν είχαν µυηθεί, όπως συνέβη και στον Χριστιανισµό. Κι έτσι, σιγά – σιγά, οι µεγάλες εσωτερικές αλήθειες σχεδόν χάθηκαν. Συγκεκριµένη απόδειξη είναι το γεγονός ότι από τις δύο οµάδες που υπάρχουν στην Κεϋλάνη, η του Σιάµ θεωρεί ότι ο θάνατος είναι η απόλυτη εκµηδένιση της ατοµικότητας και της προσωπικότητας, ενώ η άλλη εξηγεί το Νιρβάνα όπως εµείς οι Θεόσοφοι. Ερ. - Γιατί, όµως, τότε ο Βουδισµός και ο Χριστιανισµός αντιπροσωπεύουν τους δύο αντίθετους πόλους αυτής της πεποίθησης; Θ. - Επειδή οι συνθήκες υπό τις οποίες κηρύχτηκαν δεν ήταν οι ίδιες. Στην Ινδία, οι Βραχµάνοι, που φύλαγαν ζηλότυπα την ανώτερη γνώση και απέκλειαν από αυτήν κάθε κάστα εκτός από τη δική τους, είχαν οδηγήσει εκατοµµύρια ανθρώπων στην ειδωλολατρεία και σχεδόν στον φετιχισµό. Ο Βούδας έπρεπε να πλήξει θανάσιµα ένα πλήθος αρρωστηµένων φαντασιώσεων και φανατικών προκαταλήψεων προερχόµενων από την άγνοια, που όµοιό τους σπάνια εµφανίστηκε πριν ή µετά. Καλύτερη είναι η φιλοσοφική αθεΐα παρά η αδαής λατρεία για εκείνους που - κάνουν µάταιες εκκλήσεις στους θεούς τους και δεν εισακούονται - που ζουν και πεθαίνουν σε κατάσταση νοητικής απόγνωσης. Έπρεπε πρώτα να αναχαιτίσει το λασπωµένο χείµαρρο της δεισιδαιµονίας, να ξερριζώσει τις λαθεµένες ιδέες, πριν φανερώσει την αλήθεια. Η επιφυλακτικότητά του έκανε τον Βούδα να αποκρύψει πάρα πολλά καθώς δεν µπορούσε να φανερώσει τα πάντα, για τον ίδιο λόγο που και ο Ιησούς δεν τα φανέρωσε, θυµίζοντας στους µαθητές του πως τα Μυστήρια της Βασιλείας των Ουρανών δεν είναι για τις αδαείς µάζες αλλά µόνο για τους εκλεκτούς και γι’ αυτό µιλούσε στον λαό µε παραβολές (Κατά Ματθαίον, xiii 10-11). 46
Ερ. - Αυτά αφορούν τον Γκαουτάµα, τί σχέση έχουν, όµως, µε τα Ευαγγέλια; Θ. - Διαβάστε ιστορία και ξανασκεφτείτε το. Την εποχή που λέγεται ότι έλαβαν χώρα τα γεγονότα που αφηγούνται τα Ευαγγέλια, εξελισσόταν µια παρόµοια πνευµατική ζύµωση σε ολόκληρο τον πολιτισµένο κόσµο, µόνο που είχε τα αντίθετα αποτελέσµατα στην Ανατολή από ό,τι στη Δύση. Οι παλιοί θεοί πέθαιναν. Ενόσω οι πολιτισµένες τάξεις παρασύρονταν, ακολουθώντας τους άπιστους Σαδδουκαίους στον υλισµό και την τήρηση απλώς του νεκρού γράµµατος του Μωυσαϊκού Νόµου στην Παλαιστίνη και στην έκλυση των ηθών στη Ρώµη, οι κατώτερες και φτωχότερες τάξεις έτρεχαν πίσω από µάγους και παράξενους θεούς. Είχε έρθει και πάλι η ώρα για µια πνευµατική µεταρρύθµιση. Ο σκληρός, ανθρωποµορφικός και φθονερός θεός των Ιουδαίων, µε τους αιµοσταγείς νόµους του, «οφθαλµόν αντί οφθαλµού και οδόντα αντί οδόντος», ο θεός της αιµατοχυσίας και των ζωοθυσιών, έπρεπε να υποβιβαστεί και να αντικατασταθεί από τον ελεήµονα «Πατέρα εν κρυπτώ». Ο τελευταίος αυτός δεν έπρεπε να παρουσιαστεί σαν ένας εξω-κοσµικός θεός αλλά σαν θεϊκός Σωτήρας του ένσαρκου ανθρώπου, που κατοικεί µέσα στην ίδια την καρδιά και την ψυχή του, τόσο του φτωχού όσο και του πλούσιου.
47
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο
Η ΘΕΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΜΕ ΤΟ ΟΛΟΝ
Ερ. - Τώρα που µου είπατε τί δεν είναι, κατά την άποψή σας, ο Θεός, η ψυχή και ο άνθρωπος, µπορείτε να µου εξηγήσετε τί είναι, σύµφωνα µε τη διδασκαλία σας; Θ. - Ανέκαθεν αλλά και στο διηνεκές και τα τρία, όπως το σύµπαν και ό,τι εµπεριέχεται σ’ αυτό, είναι ένα µε την απόλυτη ενότητα, την άγνωστη θεοποιό ουσία για την οποία µίλησα προηγουµένως. Δεν πιστεύουµε σε καµία δηµιουργία αλλά στις περιοδικές και διαδοχικές εµφανίσεις του σύµπαντος από το υποκειµενικό στο αντικειµενικό επίπεδο ύπαρξης, σε τακτά χρονικά διαστήµατα που καλύπτουν περιόδους τεράστιας διάρκειας. Ερ. - Μπορείτε να το εξηγήσετε λεπτοµερέστερα; Θ. - Σαν πρώτο µέτρο σύγκρισης και βοήθειας για µια ορθότερη αντίληψη, πάρτε το ηλιακό έτος και σαν δεύτερο τα δύο ηµίση αυτού του έτους, που το καθένα τους έχει σαν αποτέλεσµα µια ηµέρα και µια νύχτα που διαρκεί έξι µήνες στο Βόρειο Πόλο. Φανταστείτε τώρα, αν µπορείτε, στη θέση του ηλιακού έτους των 365 ηµερών, την αιωνιότητα. Ας πούµε ότι ο ήλιος αντιπροσωπεύει το σύµπαν και οι πολικές ηµέρες και νύκτες που διαρκούν έξι µήνες η κάθε µία, αντιπροσωπεύουν µέρες και νύχτες που η καθεµία τους διαρκεί 182 τρις και τετράκις εκατοµµύρια χρόνια αντί για 182 ηµέρες. Όπως ο ήλιος ανατέλλει κάθε πρωί στον αντικειµενικό µας ορίζοντα µέσα από τον (για µας) υποκειµενικό και αντιδιαµετρικό του χώρο, έτσι και το σύµπαν αναδύεται περιοδικά στο επίπεδο της αντικειµενικότητας, βγαίνοντας µέσα από το επίπεδο της υποκειµενικότητας – αντίποδα του προηγούµενου. Αυτός είναι ο «Κύκλος της Ζωής». Και όπως ο ήλιος εξαφανίζεται από τον ορίζοντά µας, έτσι και το σύµπαν εξαφανίζεται ανά τακτά διαστήµατα, όταν επικρατεί η «Παγκόσµια Νύχτα». Οι Ινδουιστές αποκαλούν αυτές τις εναλλαγές «Μέρες και Νύχτες του Βράχµα». Οι Δυτικοί µπορούν, αν προτιµούν, να τις ονοµάζουν Παγκόσµιες Μέρες
48
και Νύχτες. Κατά τη διάρκεια των Παγκόσµιων Νυχτών, τα Πάντα είναι µέσα στο Όλον. Κάθε άτοµο διαλύεται µέσα σε µία οµοιογένεια. ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ Ερ. - Ποιός, όµως, είναι αυτός που δηµιουργεί το σύµπαν κάθε φορά; Θ. - Κανείς δεν το δηµιουργεί. Η επιστήµη θα ονόµαζε αυτή τη διαδικασία εξέλιξη. Οι προχριστιανικοί φιλόσοφοι και οι Ανατολιστές την ονόµαζαν απορροή. Εµείς, οι Αποκρυφιστές και Θεόσοφοι, βλέπουµε σ’ αυτήν τη µοναδική παγκόσµια και αιώνια Πραγµατικότητα, που ρίχνει µια περιοδική αντανάκλαση του Εαυτού της στα άπειρα βάθη του Χώρου. Την αντανάκλαση αυτή, που εσείς θεωρείτε πως είναι το αντικειµενικό υλικό σύµπαν, εµείς τη θεωρούµε ως µια προσωρινή «ψευδαίσθηση» και τίποτε περισσότερο. Μόνο ό,τι είναι αιώνιο, είναι πραγµατικό. Ερ. - Εν τοιαύτη περιπτώσει, κι εµείς οι δύο είµαστε «ψευδαισθήσεις». Θ. - Ως φευγαλέες προσωπικότητες, όντας σήµερα ένας άνθρωπος, αύριο κάποιος άλλος - είµαστε πράγµατι «ψευδαισθήσεις». Θα ονοµάζατε «πραγµατικότητα» τις ξαφνικές αναλαµπές από το Βόρειο Σέλας (aurora borealis), αν και µοιάζουν πραγµατικές την ώρα που τις κοιτάτε; Ασφαλώς, όχι. Πραγµατικότητα είναι µόνο η αιτία που το προκαλεί, αν είναι µόνιµη και αιώνια, ενώ το αποτέλεσµα δεν είναι παρά µια φευγαλέα ψευδαίσθηση. Ερ. - Όλα αυτά, όµως, δεν µου εξηγούν από πού προέρχεται αυτή η «ψευδαίσθηση» που λέγεται σύµπαν. Πώς εκδηλώνεται τελικά το µελλοντικό συνειδητό µέσα από το ασυνείδητο παρόν; Θ. - Είναι «ασυνείδητο» µόνο στη δική µας πεπερασµένη συνειδητότητα. Πράγµατι, µπορούµε να παραφράσουµε το Κατά Ιωάννην (i.5)και να πούµε: «Και το (απόλυτο) φως (που για µας είναι σκότος) φαίνει εν τη σκοτία (που είναι το απατηλό υλικό φως) και η σκοτία ου το κατέλαβεν». Αυτό το απόλυτο φως είναι συγχρόνως ο απόλυτος και αµετάβλητος νόµος. Είτε δια της ακτινοβολίας είτε δια της εκπόρευσης – δεν χρειάζεται να διαφωνούµε εδώ για την ορολογία – το σύµπαν µεταβαίνει από την οµοιογενή υποκειµενικότητά του στο πρώτο επίπεδο εκδήλωσης και έχουµε διδαχτεί ότι υπάρχουν επτά τέτοια επίπεδα. Σε κάθε επίπεδο γίνεται πυκνότερο και υλικότερο ώσπου να φτάσει σε τούτο, στο δικό µας επίπεδο, όπου ο µόνος κόσµος που έχει κατανοηθεί κατά προσέγγιση από την επιστήµη ως προς τη φυσική του σύνθεση είναι 49
το πλανητικό ή ηλιακό σύστηµα – ένα σύστηµα, από ό,τι µας λένε, sui generis(ιδιότυπο). Ερ. - Τί εννοείτε λέγοντας sui generis; Θ. - Εννοώ ότι, παρόλο που ο θεµελιώδης νόµος και η καθολική διεργασία των νόµων της Φύσης είναι οµοιόµορφα, ωστόσο το ηλιακό µας σύστηµα – όπως και κάθε άλλο σύστηµα στα εκατοµµύρια των συστηµάτων στον κόσµο – ακόµα και η ίδια η γη µας, έχει τον δικό του προγραµµατισµό εκδηλώσεων, που διαφέρει από τον αντίστοιχο προγραµµατισµό όλων των άλλων. Μιλάµε για τα όντα που κατοικούν σε άλλους πλανήτες και φανταζόµαστε ότι αν είναι άνθρωποι, δηλαδή σκεπτόµενες οντότητες, θα πρέπει να είναι σαν κι εµάς. Η φαντασία των ποιητών, των ζωγράφων και των γλυπτών ποτέ δεν παραλείπει να αναπαραστήσει ακόµα και τους αγγέλους σαν ένα ωραίο αντίγραφο του ανθρώπου – προσθέτοντας µόνο φτερά. Εµείς λέµε πως όλα αυτά είναι λάθος και πλάνη. Γιατί, αν µόνο στη µικρή ετούτη γη βρίσκει κανείς τέτοια ποικιλία στη χλωρίδα, την πανίδα και τους ανθρώπους – από το φύκια µέχρι τους κέδρους του Λιβάνου, από τη µέδουσα µέχρι τον ελέφαντα, από τον Βουσµάνο και το Νέγρο µέχρι τον Απόλλωνα του Μπελβεντέρε – αν µεταβληθούν οι κοσµικές και πλανητικές συνθήκες, το αποτέλεσµα θα πρέπει να είναι µια πολύ διαφορετική χλωρίδα, πανίδα και ένα πολύ διαφορετικό είδος ανθρώπων. Οι ίδιοι νόµοι θα διαµορφώσουν ένα εντελώς αλλιώτικο σύνολο πραγµάτων και όντων ακόµη και στο δικό µας πλανήτη, αλλά και σε όλους τους πλανήτες µας που ανήκουν σ’ αυτό το σύνολο. Πόσο διαφορετική, λοιπόν, πρέπει να είναι η εξωτερική Φύση σε άλλα ηλιακά συστήµατα και πόσο ανόητο είναι το να κρίνουµε τα άλλα άστρα, τους άλλους κόσµους και τα άλλα ανθρώπινα όντα βάσει των δικών µας, όπως κάνει η φυσική επιστήµη! Ερ. - Σε ποιά στοιχεία στηρίζετε, όµως, αυτό τον ισχυρισµό; Θ. - Σ’ αυτό που η επιστήµη ποτέ δεν θα δεχτεί ως απόδειξη – τη συσσωρευµένη µαρτυρία µιας ατελείωτης σειράς προφητών που έχουν πιστοποιήσει το συγκεκριµένο γεγονός. Οι πνευµατικές τους ενοράσεις, πραγµατικές εξερευνήσεις που έγιναν µέσω ψυχικών και πνευµατικών αισθήσεων ελεύθερων από τα δεσµά της τυφλής σάρκας, έχουν ελεγχθεί συστηµατικά, έχουν συγκριθεί µεταξύ τους και η φύση τους έχει ερευνηθεί εξονυχιστικά. Οτιδήποτε δεν επιβεβαιώθηκε από οµόφωνη συλλογική εµπειρία απορρίφθηκε, ενώ καταγράφηκαν ως ισχύουσα αλήθεια µόνο όσα, σε 50
διάφορες εποχές, σε διαφορετικούς τόπους και στα πλαίσια µιας ατέρµονης σειράς αδιάκοπων παρατηρήσεων, βρέθηκαν να συµφωνούν και να επιβεβαιώνονται συνεχώς όλο και περισσότερο. Οι µέθοδοι που χρησιµοποιούν οι σοβαροί µελετητές και οι σπουδαστές µας των ψυχο-πνευµατικών επιστηµών δεν διαφέρουν, όπως µπορείτε να διαπιστώσετε, από τις µεθόδους που χρησιµοποιούν εκείνοι που µελετούν τη φύση και τις φυσικές επιστήµες. Μόνο που τα δικά µας πεδία έρευνας υπάγονται σε δύο διαφορετικά επίπεδα και τα δικά µας επιστηµονικά όργανα δεν έχουν κατασκευαστεί από ανθρώπινο χέρι. Γι’ αυτό, ίσως, και να είναι πιο αξιόπιστα. Οι αποστακτήρες, οι συσσωρευτές και τα µικροσκόπια του χηµικού και του φυσιοδίφη µπορεί να χαλάσουν. Το τηλεσκόπιο και τα χρονοµετρικά όργανα του αστρονόµου µπορεί να φθαρούν. Τα δικά µας όργανα καταγραφής δεν µπορούν να τα επηρεάσουν ο καιρός ή τα στοιχεία της φύσης. Ερ. - Και, συνεπώς, η πίστη σας σε αυτά είναι απόλυτη; Θ. -Τη λέξη πίστη δεν θα τη βρείτε στα θεοσοφικά λεξικά. Εµείς µιλάµε για γνώση βασισµένη στην παρατήρηση και στην εµπειρία. Υπάρχει, όµως, η εξής διαφορά: ενώ οι παρατηρήσεις και η εµπειρία των φυσικών επιστηµών οδηγούν τους επιστήµονες σε τόσες υποθέσεις εργασίας όσοι είναι και οι εγκέφαλοι που τις αναπτύσσουν, η δική µας γνώση δέχεται στους κόλπους της µόνο όσα γεγονότα έχουν καταστεί αδιαµφισβήτητα και είναι πλήρως και απολύτως αποδεδειγµένα. Ποτέ δεν έχουµε δύο πεποιθήσεις ή υποθέσεις για το ίδιο θέµα. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΤΑΔΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ερ. - Από ό,τι καταλαβαίνω, θεωρείτε ότι η γη µας ανήκει σε µια αλυσίδα γαιών; Θ. - Πράγµατι. Αλλά οι άλλες έξι «γαίες» ή σφαίρες δεν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο αντικειµενικότητας µε τη γη µας, γι’ αυτό και δεν µπορούµε να τις δούµε. Ερ. - Εξαιτίας της µεγάλης απόστασης; Θ. - Όχι γι’ αυτό, αφού βλέπουµε δια γυµνού οφθαλµού όχι µόνο πλανήτες αλλά και άστρα που βρίσκονται σε αφάνταστα µεγαλύτερες αποστάσεις, αλλά επειδή οι έξι αυτές σφαίρες βρίσκονται έξω από το πεδίο των φυσικών αντιληπτικών µας µέσων ή από το δικό µας επίπεδο ύπαρξης. Δεν είναι µόνο ότι η υλική τους πυκνότητα, το 51
βάρος ή η υφή τους είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά της γης µας ή των άλλων γνωστών πλανητών. Αλλά για µας, θα µπορούσαµε να πούµε, βρίσκονται σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο του χώρου, ένα επίπεδο που δεν µπορούν να το αντιληφθούν ή να το αισθανθούν οι φυσικές µας αισθήσεις. Και όταν λέω «επίπεδο» του χώρου, µη φανταστείτε, σας παρακαλώ, κάτι σαν τις γεωλογικές διαστρωµατώσεις του εδάφους ή σαν υποστρώµατα βαλµένα το ένα πάνω στο άλλο, γιατί αυτό δεν θα οδηγούσε παρά σε µια ακόµη παρανόηση. Αυτό που εννοώ µε τη λέξη «επίπεδο» είναι εκείνο το πεδίο του άπειρου χώρου που από τη φύση του δεν µπορεί να υποπέσει στη συνηθισµένη συνειδητή µας αντίληψη, είτε νοητική είτε φυσική, αλλά αυτό που υπάρχει στη φύση έξω από τη φυσιολογική µας νοητικότητα ή συνειδητότητα, έξω από τον τρισδιάστατο χώρο µας και έξω από το δικό µας τρόπο διαίρεσης του χρόνου. Καθένα από τα επτά θεµελιώδη επίπεδα ή διαστρωµατώσεις στον χώρο – νοούµενο βέβαια ως όλον, σαν τον καθαρό χώρο όπως τον ορίζει ο Λοκ, όχι σαν τον δικό µας πεπερασµένο χώρο – έχει τη δική του αντικειµενικότητα και υποκειµενικότητα, τον δικό του χώρο και χρόνο, τη δική του συνειδητότητα και το δικό του σύνολο αισθήσεων. Όλα αυτά, όµως, δύσκολα µπορεί να τα καταλάβει κάποιος που έχει ασκηθεί στους σύγχρονους τρόπους σκέψης. Ερ. - Τί εννοείτε όταν λέτε ένα διαφορετικό σύνολο αισθήσεων; Υπάρχει κάτι στο δικό µας, το ανθρώπινο «επίπεδο», που θα µπορούσατε να µου φέρετε σαν παράδειγµα αυτών που λέτε, απλώς για να καταλάβω καλύτερα τί εννοείτε όταν µιλάτε γι’ αυτήν την ποικιλία αισθήσεων, χώρων και των αντίστοιχων αντιλήψεων; Θ. - Δεν υπάρχει, εκτός ίσως από κάτι που η επιστήµη θα το χρησιµοποιούσε µάλλον ως λαβή για ένα αντεπιχείρηµα. Στην ονειρική ζωή µας έχουµε ένα διαφορετικό σύνολο αισθήσεων, έτσι δεν είναι; Αισθανόµαστε, µιλάµε, ακούµε, βλέπουµε, γευόµαστε και λειτουργούµε εν γένει σε ένα άλλο επίπεδο. Η µεταβολή της συνειδησιακής µας κατάστασης αποδεικνύεται από το γεγονός ότι µια αλληλουχία πράξεων και συµβάντων που καλύπτουν µια σειρά ετών, όπως νοµίζουµε, περνά κατά ιδεώδη τρόπο από το µυαλό µας µέσα σε µια στιγµή. Αυτή, λοιπόν, η αφάνταστη ταχύτητα των νοητικών µας λειτουργιών όταν ονειρευόµαστε και η απόλυτη φυσικότητα, εκείνη τη στιγµή, όλων των άλλων λειτουργιών, µας αποδεικνύουν ότι βρισκόµαστε σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Η δική µας φιλοσοφία µας διδάσκει ότι, όπως υπάρχουν επτά θεµελιώδεις δυνάµεις στη Φύση και επτά επίπεδα ύπαρξης, έτσι υπάρχουν και επτά καταστάσεις συνειδητότητας στις οποίες µπορεί ο 52
άνθρωπος να ζει, να σκέπτεται, να θυµάται και να υπάρχει. Είναι αδύνατο να τις απαριθµήσουµε εδώ, είναι κάτι για το οποίο πρέπει κανείς να στραφεί στη µελέτη της Ανατολικής µεταφυσικής. Αυτές, όµως, οι δύο καταστάσεις - της εγρήγορσης και του ονείρου – αποτελούν ικανοποιητική απόδειξη για κάθε κοινό θνητό, από τον πολυµαθέστατο φιλόσοφο ως τον φτωχό αµόρφωτο άγριο, ότι αυτές οι καταστάσεις διαφέρουν µεταξύ τους. Ερ. - Δεν δέχεστε, συνεπώς, τις πασίγνωστες εξηγήσεις της βιολογίας και της φυσιολογίας πάνω στην κατάσταση του ονείρου; Θ. - Όχι, δεν τις δεχόµαστε. Απορρίπτουµε ακόµη και τις υποθέσεις που κάνουν οι ψυχολόγοι σας, και προτιµάµε τις διδασκαλίες της Ανατολικής Σοφίας. Πιστεύοντας ότι υπάρχουν επτά επίπεδα κοσµικής ύπαρξης και καταστάσεων συνειδητότητας, ως προς το σύµπαν, τον µακρόκοσµο δηλαδή, σταµατάµε στο τέταρτο επίπεδο, θεωρώντας ότι είναι αδύνατο να προχωρήσουµε µε βεβαιότητα πέρα από αυτό. Σε ό,τι, όµως, αφορά τον µικρόκοσµο, δηλαδή τον άνθρωπο, κάνουµε ελεύθερα εικασίες για τις επτά καταστάσεις και αρχές του. Ερ. - Πώς τις εξηγείτε; Θ. - Διακρίνουµε, πρώτα – πρώτα, δυο ξεχωριστά όντα στον άνθρωπο: το πνευµατικό και το φυσικό, τον άνθρωπο που σκέπτεται και τον άνθρωπο που καταγράφει όσες από αυτές τις σκέψεις µπορεί να αφοµοιώσει. Τον διαιρούµε, εποµένως, σε δύο διακριτές φύσεις: το ανώτερο ή πνευµατικό ον, που αποτελείται από τρεις αρχές ή όψεις και την κατώτερη ή φυσική τετράδα που αποτελείται από τέσσερις – επτά συνολικά.6 Ερ. - Η διαίρεση αυτή είναι η ίδια µε εκείνη που κάνουµε ανάµεσα στο πνεύµα και την ψυχή και στον ένσαρκο άνθρωπο; Θ. - Όχι. Αυτή είναι η παλιά πλατωνική διαίρεση. Ο Πλάτων θεωρούσε ότι ο άνθρωπος αποτελείται από δύο µέρη – ένα µέρος αιώνιο, αποτελούµενο από την ίδια ουσία µε το Απόλυτο και ένα µέρος θνητό και φθαρτό που τα διάφορα στοιχεία του κατασκευάζουν οι κατώτεροι, οι «δηµιουργηµένοι» θεοί». Ο άνθρωπος όπως µας αποδεικνύει, αποτελείται: 6
Η ταξινόµηση αυτή των «όψεων συνειδητότητας» του ανθρώπου περιγράφεται στο πρωτότυπο βιβλίο καθώς και σε άλλα θεοσοφικά βιβλία,
53
1) από ένα θνητό σώµα 2) µια αθάνατη αρχή 3) µια ξεχωριστή ψυχή που πεθαίνει Ή αν θέλουµε να το διατυπώσουµε διαφορετικά, ο φυσικός άνθρωπος, το πνεύµα ή η πνευµατική ψυχή και η ζωώδης ψυχή. Αυτή είναι η διαίρεση που υιοθέτησε και ο Απόστολος Παύλος, µύστης κι αυτός, ο οποίος υποστηρίζει ότι υπάρχει ένα ψυχικό σώµα που σπείρεται στο φθαρτό (αστρικό και φυσικό σώµα) και ένα πνευµατικό σώµα άφθαρτης ουσίας. Ακόµη κι ο Ιάκωβος (iii, 15) το επιβεβαιώνει λέγοντας ότι η «σοφία» (της κατώτερης ψυχής µας) δεν κατέρχεται άνωθεν αλλά είναι επίγεια, «ψυχική», «δαιµονική», ενώ η άλλη είναι ουράνια σοφία. Τί διδάσκει, τώρα, ο Πλάτων; Λέει ότι ο εσωτερικός άνθρωπος αποτελείται από δύο µέρη – ένα αµετάβλητο και πάντα αναλλοίωτο, που σχηµατίζεται από την ίδια ουσία µε τη Θεότητα κι ένα άλλο θνητό και φθαρτό. Από τα δύο µέρη το αµετάβλητο ανήκει στην ανώτερη Τριάδα, ενώ το θνητό και φθαρτό στην κατώτερη τετράδα. (βλέπε πίνακα). Ο Πλάτων εξηγεί πως όταν η ψυχή ενώνεται µε τον θείο Νου (πνεύµα) κάθε της πράξη είναι ορθή και ευτυχισµένη, ενώ συµβαίνει το αντίθετο όταν ενώνεται µε την Άνοια (το κάµα-ρούπα ή τη ζωώδη ψυχή του Εσωτερικού Βουδισµού) και τότε καταλήγει στην εκµηδένιση του προσωπικού Εγώ. Όταν ενώνεται µε τον Νου (Άτµα-Μπούντι) απορροφιέται από το αθάνατο και άφθαρτο Εγώ και η πνευµατική συνειδητότητα του στοιχείου που υπήρξε κάποτε προσωπικό, γίνεται αθάνατη. Ερ. Ωστόσο δεν µπορείτε να αποφύγετε την κατηγορία ότι έχετε εφεύρει µια καινούρια διαίρεση των ψυχικών και πνευµατικών στοιχείων του ανθρώπου, γιατί παρόλο που πιστεύετε ότι ο Πλάτων τα αναφέρει, κανείς φιλόσοφος ως τώρα δεν µίλησε γι’αυτά. Θ. Και επιµένω στη θέση µου αυτή. Όχι µόνο ο Πλάτωνας αλλά και ο Πυθαγόρας ακολουθεί την ίδια διαίρεση. Περιγράφει την ψυχή σαν µια αυτοκινούµενη µονάδα που αποτελείται από τρία στοιχεία, και αυτά είναι: ο νους (πνεύµα), η φρην (νοηµοσύνη) και ο θυµός (ζωή, πνοή ή το νεφές των Καµπαλιστών). Τα τρία αυτά αντιστοιχούν στο δικό µας Άτµα-Μπούντι (πνευµατική ψυχή, το Μάνας (Εγώ) και το Κάµα-Ρούπα ενωµένο µε την κατώτερη αντανάκλαση του Μάνας. Αυτό που γενικά οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ονόµαζαν Ψυχή, εµείς το ονοµάζουµε Πνεύµα ή
54
Πνευµατική Ψυχή, Μπούντι, που είναι ο φορέας του Ατµα, το Αγαθόν, η Υπέρτατη Θεότητα του Πλάτωνα. Το γεγονός ότι ο Πυθαγόρας και άλλοι ακόµη βεβαιώνουν πως η φρην και ο θυµός είναι κοινό απόκτηµα ανθρώπων και ζώων, σηµαίνει πως πρόκειται για την κατώτερη αντανάκλαση του Μάνας (γίνεται ένστικτο) και το Κάµα-Ρούπα (κτηνώδη πάθη). Ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας παραδέχθηκαν και ακολούθησαν ανάλογο µε το δικό µας σύστηµα διαίρεσης, γιατί στα πέντε ακόλουθα στοιχεία: •
Αγαθόν (θεότητα ή Ατµα)
•
Ψυχή (η ψυχή στη συλλογική της όψη)
•
Νους (πνευµατική νοηµοσύνη)
•
Φρην (φυσική ή κατώτερη νοηµοσύνη)
•
Θυµός (Κάµα-Ρούπα ή έδρα των παθών)
προσθέτουµε το είδωλο των Μυστηρίων, την αστρική δηλαδή µορφή (σηµ. επιµελητή, είναι γνωστό επίσης ως αιθερικό, διπλό, ενεργειακό) και το φυσικό σώµα. Αυτό αποδεικνύει ότι συµφωνούν απόλυτα µε τις δικές µας απόψεις. Και οι Αιγύπτιοι επίσης ακολουθούσαν την επταδική διαίρεση. Δίδασκαν ότι η ψυχή (ή Εγώ) φεύγοντας, ήταν υποχρεωµένη να διασχίσει επτά στοιχεία ή χώρους, εκείνα που θα άφηνε πίσω της και εκείνα που θα έπαιρνε µαζί της. Μία διαφορά υπάρχει µόνο µεταξύ της δικής τους και της δικής µας διδασκαλίας. Ενώ εκείνοι αποκάλυψαν από τα Μυστήρια µόνο ό,τι ήταν πιο ασήµαντο, πιο εξωτερικό, γιατί αλλιώς ριψοκινδύνευαν να θανατωθούν, εµείς προσφέρουµε πολύ περισσότερες λεπτοµέρειες. Παρόλα αυτά είµαστε υποχρεωµένοι να παραλείψουµε αρκετές σηµαντικές πληροφορίες, γνωστές µόνο σε όσους µελετούν την εσωτερική φιλοσοφία για τις οποίες έχουν δώσει τον όρκο σιωπής, και είναι οι ενδεδειγµένοι να τις γνωρίζουν.
ΘΕΟΣΟΦΙΚΗ ΕΠΤΑΠΛΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ 55
ΣΑΝΣΚΡΙΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ Α) Ρούπα ή Στούλα Σαρίρα
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Α) Φυσικό σώµα
Β) Πράνα
Β) Ζωή, ή ζωική αρχή
Γ) Λίγνκα Σαρίρα
Γ) Αστρικό σώµα
Δ) Κάµα Ρούπα
Δ) Η έδρα κάθε κτηνώδους επιθυµίας, κάθε πάθους
Ε) Μάνας, δυαδικό, στις λειτουργίες του, στοιχείο
Ε) Νους, νοηµοσύνη, το ανώτερο ανθρώπινο πνεύµα που το φως του ή η ακτινοβολία του συνδέει το θνητό άνθρωπο µε τη Μονάδα, σε όλη τη διάρκεια κάθε ζωής
ΣΤ) Μπούντι
ΣΤ) Η πνευµατική ψυχή
Ζ) Άτµα
Ζ) Άτµα
ΕΞΗΓΗΣΗ Α) Είναι ο φορέας όλων των άλλων στοιχείων, όσο διαρκεί η ζωή Β) Αναγκαία µόνο στα α,γ,δ, και στις λειτουργίες του κατώτερου Μάνας που περιλαµβάνει όλες τις εργασίες του φυσικού εγκεφάλου Γ) Το σώµα-φάντασµα ή αιθερικό διπλό σώµα Δ) Το κέντρο του ανθρώπου-ζώου, όπου βρίσκεται η γραµµή χωρισµού του θνητού ανθρώπου από την αθάνατη οντότητα Ε) Η µελλοντική κατάσταση, η καρµική µοίρα του ανθρώπου εξαρτάται από το αν το Μάνας ελκύεται περισσότερο προς τα κάτω, το Κάµα Ρούπα, κέντρο του κτηνώδους πάθους, ή προς τα πάνω, προς το Μπούντι, το πνευµατικό Εγώ. Στην τελευταία περίπτωση η ανώτερη συνειδητότητα των πνευµατικών ατοµικών τάσεων του νου (Μάνας) απορροφώνται και αφοµοιώνονται από το Μπούντι και σχηµατίζουν το Εγώ, το προοριζόµενο για τη Ντεβανική ευδαιµονία ΣΤ) Ο φορέας του αγνού παγκόσµιου πνεύµατος Ζ) Ένα µε το Απόλυτο, αφού είναι η ακτινοβολία του
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Ερ. Προηγουµένως αναφέρατε ότι η ψυχή κινδυνεύει να εκµηδενιστεί, αν προσκολληθεί στην Άνοια. Τί εννοούσε ο Πλάτωνας επίσης και εσείς µε αυτή τη λέξη; Θ. Την πλήρη εκµηδένιση της προσωπικής συνειδητότητας, σαν µια σπάνια περίπτωση, νοµίζω. Γενικός και σχεδόν αµετάβλητος κανόνας είναι ότι η προσωπική 56
συνειδητότητα απορροφιέται στην ατοµικότητα ή την αθάνατη συνειδητότητα του Εγώ µε µια µεταστοιχείωση ή θεία µεταµόρφωση ενώ εκµηδενίζεται πλήρως η κατώτερη µόνο τετράδα. Είναι δυνατό ο άνθρωπος της σάρκας (η πρόσκαιρη προσωπικότητα), η σκιά της ή το αστρικό σώµα, τα κτηνώδη ένστικτα και αυτή η υλική ζωή, να εξακολουθούν να συνυπάρχουν µε το πνευµατικό Εγώ σε όλη την αιωνιότητα; Αυτά όλα διαλύονται φυσικά µε τον θάνατο ή λίγο καιρό µετά. Να τί εκµηδενίζεται, γιατί αποσυντίθεται βαθµιαία και στο τέλος εξαφανίζεται εντελώς. Ερ. - Εποµένως, απορρίπτετε την ανάσταση της σάρκας; Θ. - Βεβαίως και την απορρίπτουµε! Οι εξωτερικές µας δυνάµεις αντιλαµβάνονται τα φαινόµενα. Μόνο ο νους µας είναι σε θέση να συλλάβει τα νοούµενα. Μόνον ο λόγος ή το νοούµενον είναι αυτό που επιζεί, γιατί είναι αθάνατο κατά τη φύση και την ουσία του και στον άνθρωπο ο λόγος είναι το αιώνιο Εγώ, που µετενσαρκώνεται και διαρκεί για πάντα. Πώς µπορεί, όµως, η φευγαλέα ή εξωτερική σκιά, το προσωρινό ένδυµα της θείας αυτής απορροής που επιστρέφει στην πηγή από την οποίαν εκπορεύτηκε, να είναι αυτό που «εγείρεται εν αφθαρσία»; Δεν υπάρχει παρά ένας πραγµατικός άνθρωπος, ο οποίος παραµένει αναλλοίωτος µέσα στον κύκλο της ζωής και αθάνατος στην ουσία του, αν όχι και στη µορφή, κι αυτό είναι το Μάνας, ο νοήµων άνθρωπος ή η ενσαρκωµένη συνειδητότητα. Η αντίρρηση την οποίαν προβάλλουν οι υλιστές, που αρνούνται τη δυνατότητα του νου και της συνειδητότητας να δρουν χωρίς ύλη, δεν έχει καµιά αξία για µας. Δεν αρνούµαστε την ορθότητα του επιχειρήµατός τους. Απλώς, τους ρωτάµε: Έχετε γνωρίσει όλες τις καταστάσεις της ύλης; ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Ερ. Ποιά είναι λοιπόν η διαφορά ανάµεσα στις δύο; … Θ. Στη «Βουδική Κατήχηση» ο Συνταγµατάρχης Όλκοτ, κάτω από την πίεση της λογικής της εσωτερικής φιλοσοφίας, αναγκάστηκε να διορθώσει τα λάθη, που έκαναν προηγούµενοι ανατολιστές µη διακρίνοντας καµιά διαφορά ανάµεσα στην ατοµικότητα και στην προσωπικότητα. Εξηγεί στον αναγνώστη τους λόγους του ως εξής: Οι διαδοχικές εµφανίσεις πάνω στη γη … των «τανχαϊκά» συνδεόµενων µερών (σκάντας) µίας ύπαρξης, ή «οι κάθοδοί της στην ανθρώπινη γενιά» είναι µια συνέχεια από προσωπικότητες. Σε κάθε γέννηση η προσωπικότητα διαφέρει από την 57
προηγούµενη και από την επόµενη. Το Κάρµα, ο «από µηχανής Θεός», κρύβει (ή καλύτερα αντανακλάται) στην προσωπικότητα πότε ενός σοφού, πότε ενός εργάτη κι’ έτσι συνέχεια, σε όλη τη σειρά των γεννήσεων. Ανάµεσα όµως στις προσωπικότητες διαφαίνεται η µια γραµµή ζωής σαν ένα νήµα, όπου είναι περασµένες όλες οι υπάρξεις σαν τα µαργαριτάρια. Είναι πάντοτε αυτή η ιδιαίτερη γραµµή, ποτέ µία άλλη. Είναι όµως ατοµική, ένας ατοµικός παλµός ζωής, που άρχισε στο Νιρβάνα, στο υποκειµενικό δηλαδή πεδίο της φύσης, το ίδιο όπως ένας παλµός θερµότητας ή φωτός ξεκινά διαµέσου του αιθέρα στη δυναµική πηγή του. Με την ώθηση του Κάρµα και τη δηµιουργική κατεύθυνση του «Τάνχα» (ανικανοποίητη επιθυµία για ύπαρξη) ο παλµός ζωής πορεύεται στο αντικειµενικό πεδίο της Φύσης και τέλος ύστερα από πολλές κυκλικές µεταβολές επιστρέφει στο Νιρβάνα……. Θεωρούµε ατοµικότητα αυτό τον παλµό της ζωής και κάθε εκδηλωµένη του γέννηση, την ξεχωριστή προσωπικότητα. …. Για να κατανοήσετε καλύτερα αυτή την ιδέα, πρέπει πρώτα να µελετήσετε τη δυαδικότητα των στοιχείων: τα πνευµατικά ή αυτά που ανήκουν στο αθάνατο Εγώ, και τα υλικά, εκείνα που παίρνουν µέρος στη σύνθεση των σωµάτων που ολοένα µεταβάλλονται. Είναι δηλαδή συστατικά στοιχεία της προσωπικότητας µέσα στην απέραντη σειρά των µετενσαρκώσεων. Προτιµότερο όµως να τους δώσουµε µόνιµα ονόµατα για την καλύτερη κατατόπισή µας: 1. Άτµα, ο Ανώτερος Εαυτός, δεν είναι ούτε το δικό σας ούτε το δικό µου πνεύµα, φέγγει πάνω από όλα σαν το φως του ήλιου. Είναι η «θεία ουσία» η διασκορπισµένη σε όλο το σύµπαν και που αποτελεί ένα αδιαίρετο όλο µαζί µε το απόλυτο Υπερπνεύµα, όπως η ακτίνα είναι αξεχώριστη από το φως του ήλιου. 2. Μπούντι, (η πνευµατική ψυχή) δεν είναι παρά ο φορέας της. Ούτε το Άτµα, ούτε το Μπούντι, ξεχωριστά ή και τα δύο µαζί είναι χρήσιµα στο ανθρώπινο σώµα, όσο και το ηλιακό φως µε τις ακτίνες του για ένα πέτρωµα γρανίτη χωµένο στη γη, εκτός αν κάποια συνειδητότητα το απορροφά και το αντανακλά. Το Κάρµα δεν µπορεί να θίξει ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Το Άτµα είναι η πιο υψηλή όψη αυτού του Κάρµα, ο εν δράσει αντιπρόσωπός του, θα λέγαµε. Όσο για το Μπούντι είναι λανθάνον (µη-συνειδητό) στο πεδίο µας. Η συνειδητότητα ή η νοηµοσύνη είναι το:
58
3. Μάνας, το αποτέλεσµα ή η αντανάκλαση του Αχαµκάρα, που είναι η αντίληψη του «εγώ είµαι», της εγώτητας. Όταν είναι ενωµένο αξεδιάλυτα µε τα δύο πρώτα τότε ονοµάζεται το Πνευµατικό Εγώ, ή Ταϊγιασί (ο φεγγοβόλος). Αυτό είναι η πραγµατική ατοµικότητα ή ο θείος άνθρωπος. Αυτό το Εγώ ενσαρκώθηκε µέσα στις άνευ αισθήσεων ανθρώπινες µορφές, οι οποίες δεν αισθάνονταν την παρουσία της δυαδικής Μονάδας, που ζωντάνευε, σε πραγµατικό άνθρωπο εκείνο που τότε ήταν µόνο ανθρώπινο σχήµα. Είναι αυτό το Εγώ, αυτό το αιτιατό σώµα, που επισκιάζει κάθε προσωπικότητα που το Κάρµα αναγκάζει να ενσαρκωθεί. Αυτό το Εγώ είναι υπεύθυνο για όλες τις αµαρτίες που γίνονται από κάθε νέο σώµα ή κάθε νέα προσωπικότητα, το εφήµερο προσωπείο κάτω από το οποίο κρύβεται η αληθινή ατοµικότητα σε όλη τη µακρά σειρά των ενσαρκώσεων.
ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΟΡΟΙ ΓΙΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ Ο ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΕΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ: Άτµα, η ακτίνα η αξεχώριστη από τον παγκόσµιο µοναδικό Εαυτό. Είναι ο «υπεράνω» µάλλον παρά ο «εντός» Θεός. Μακάριος ο άνθρωπος που κατορθώνει να πληρώσει µέχρι κόρου το εσώτερο Εγώ του απ’ αυτόν. ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΙΟ ΕΓΩ ΕΙΝΑΙ: Η πνευµατική ψυχή ή το Μπούντι σε στενή ένωση µε το Μάνας, το στοιχείο της νοηµοσύνης, χωρίς το οποίο δεν είναι πια ένα Εγώ, αλλά µόνο ο φορέας του Άτµα. ΤΟ ΑΝΩΤΕΡΟ Ή ΕΣΩΤΕΡΟ ΕΓΩ ΕΙΝΑΙ: Μάνας, ονοµάζεται το πέµπτο στοιχείο, ανεξάρτητα από το Μπούντι. Το στοιχείο της νοηµοσύνης γίνεται πνευµατικο Εγώ µόνον όταν ενωθεί ολωσδιόλου µε το Μπούντι. Κανείς υλιστής δεν έχει εντός του ένα Εγώ τέτοιου είδους, όσες και αν είναι οι διανοητικές του ικανότητες. Είναι η αιώνια Ατοµικότητα ή το «µετενσαρκούµενο Εγώ». ΤΟ ΚΑΤΩΤΕΡΟ Ή ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΓΩ ΕΙΝΑΙ:
59
Ο φυσικός άνθρωπος ενωµένος µε τον κατώτερο Εαυτό δηλαδή τα πάθη, τα ένστικτα, τις κτηνώδεις επιθυµίες. Είναι αυτό που ονοµάζουµε ψεύτικη προσωπικότητα. Αποτελείται από το κατώτερο Μάνας, που µαζί µε το Κάµα-Ρούπα ενεργεί διαµέσου του φυσικού σώµατος και µέσα από το φάσµα του ή το «αιθερικό διπλό σώµα». Το στοιχείο που µένει, το «Πράνα» ή Ζωή, στην κυριολεξία σηµαίνει την ακτινοβολούσα δύναµη ή ενέργεια του Άτµα: η παγκόσµια Ζωή και ο Μοναδικός Εαυτός. Είναι δηλαδή η κατώτερη ή µάλλον (στα αποτελέσµατά της) η φυσική της όψη που εκδηλώνεται. Το Πράνα ή η Ζωή διαποτίζει ολόκληρο το αντικειµενικό σύµπαν στο σύνολό του. Το ονοµάζουµε στοιχείο µονάχα γιατί είναι ένας απαραίτητος συντελεστής, ο «από µηχανής θεός» του ζωντανού ανθρώπου.
KΕΦΑΛΑΙΟ 7ο 60
ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ
Ερ. - Χαίροµαι που ακούω ότι πιστεύετε στην αθανασία της ψυχής. Θ. - Όχι της ψυχής αλλά του θεϊκού πνεύµατος ή µάλλον στην αθανασία του µετενσαρκωνόµενου Εγώ. Ερ. - Φαντάζοµαι πως δεν είναι ανάγκη να σας ρωτήσω αν πιστεύετε στις Χριστιανικές θεωρίες για τον παράδεισο και την κόλαση ή σε µελλοντική ανταµοιβή και τιµωρία, όπως τις διδάσκουν οι ορθόδοξες εκκλησίες; Θ. - Με τον τρόπο που διδάσκονται στις κατηχήσεις σας, τις απορρίπτουµε απολύτως και µε κανένα τρόπο δεν δεχόµαστε ότι είναι αιώνιες. Πιστεύουµε, όµως, ακράδαντα σε αυτό που αποκαλούµε Νόµο της Ανταπόδοσης και στην απόλυτη δικαιοσύνη και σοφία που διέπει αυτό το νόµο ή Κάρµα. Γι’ αυτό και δεν δεχόµαστε µε κανένα τρόπο την σκληρή και χωρίς φιλοσοφική βάση πίστη στην αιώνια ανταµοιβή ή αιώνια τιµωρία. Λέµε, µαζί µε τον Οράτιο: Ας έχουµε νόµους που θα ελέγχουν την οργή µας, Και που θα τιµωρούν τα σφάλµατα µε ανάλογη ποινή. Μα να µην γδέρνουν ζωντανό κάποιον που δεν του πρέπει Παρά µόνο ένα µαστίγωµα για το παράπτωµά του. Αυτός ο κανόνας ισχύει για όλους τους ανθρώπους και είναι δίκαιος. Πρέπει να πιστέψουµε πως στον Θεό, που τον θεωρείτε προσωποποίηση της σοφίας, της αγάπης και του ελέους, αυτές οι ιδιότητες ταιριάζουν λιγότερο από ό,τι στους θνητούς ανθρώπους; Ερ. - Έχετε και άλλους λόγους που απορρίπτετε αυτή τη δοξασία; Θ. - Ο κυριότερος λόγος που την απορρίπτουµε είναι το γεγονός της µετενσάρκωσης. Όπως είπαµε, ήδη, απορρίπτουµε την ιδέα ότι για κάθε βρέφος που γεννιέται δηµιουργείται µια καινούρια ψυχή. Ερ. - Τί είναι, όµως, αυτό που µετενσαρκώνεται, σύµφωνα µε όσα πιστεύετε;
61
Θ. - Το πνευµατικό σκεπτόµενο Εγώ, η αµετάβλητη αρχή στον άνθρωπο που συνδέεται µε κάθε προσωπικότητα στην οποίαν αυτό ενυπάρχει στη γη. Για να το εξηγήσουµε καλύτερα, όµως, πρέπει πρώτα να πούµε µερικά πράγµατα για τη µετενσάρκωση. Ερ. - Το δυσκολότερο πράγµα για σας θα είναι να µου εξηγήσετε και να υποστηρίξετε επαρκώς αυτήν την πίστη. Κανένας Θεόσοφος δεν έχει ακόµη κατορθώσει να µου παρουσιάσει έστω και µία απόδειξη αρκετά ισχυρή ώστε να κλονίσει το σκεπτικισµό µου. Κατ’ αρχάς, ένα επιχείρηµα κατά της θεωρίας της µετενσάρκωσης είναι το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί ούτε ένας άνθρωπος που να θυµάται ότι έχει ζήσει, πόσο µάλλον ποιός ήταν στην προηγούµενη ζωή του. Θ. - Βλέπω ότι το επιχείρηµά σας ακολουθεί τη γνωστή αντίρρηση: την απώλεια κάθε µνήµης από την προηγούµενη ενσάρκωσή µας. Νοµίζετε ότι ακυρώνει τη θεωρία µας; Η απάντησή µου είναι ότι δεν την ακυρώνει ή ότι οπωσδήποτε µια τέτοια αντίρρηση δεν µπορεί να είναι τελεσίδικη. Ερ. - Θα ήθελα να ακούσω τα επιχειρήµατά σας. Θ. - Είναι λίγα και σύντοµα. Πείτε µου, σας παρακαλώ, τί θεωρείτε ότι είναι η µνήµη; Ερ. - Αυτό που λέει και ο κοινά αποδεκτός ορισµός: η νοητική ιδιότητα του να θυµόµαστε και να συγκρατούµε τη γνώση προηγούµενων σκέψεων, πράξεων και συµβάντων. Θ. - Σε αυτά προσθέστε, σας παρακαλώ, ότι υπάρχει µεγάλη διαφορά ανάµεσα στις τρεις αποδεκτές µορφές µνήµης. Εκτός από τη εν γένει µνήµη υπάρχει και η ανάµνηση, η ανάκληση και η αναπόληση, έτσι δεν είναι; Έχετε αναλογιστεί ποτέ τη διαφορά; Η µνήµη, το να θυµόµαστε, είναι µια γενική λέξη. Ερ. - Μα όλα αυτά είναι απλώς συνώνυµα. Θ. - Κι όµως, δεν είναι – στη φιλοσοφία, τουλάχιστον. Η µνήµη είναι απλώς µια εγγενής ικανότητα των σκεπτόµενων όντων, ακόµη και των ζώων, να αναπαράγουν εντυπώσεις του παρελθόντος µέσω του συνειρµού, που ενεργοποιείται κυρίως από αντικειµενικά πράγµατα ή από κάποια δράση που ασκείται στα εξωτερικά αισθητήρια όργανά µας. Η µνήµη είναι µια ικανότητα που εξαρτάται από τη λιγότερο ή 62
περισσότερο υγιή και φυσιολογική λειτουργία του φυσικού εγκεφάλου µας και η ανάµνηση και η ανάκληση είναι τα γνωρίσµατα και οι βοηθοί αυτής της µνήµης. Η αναπόληση, όµως, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο Λοκ µιλώντας για την ανάκληση και την ανάµνηση λέει: «Όταν πάλι µια ιδέα επανεµφανίζεται χωρίς να επενεργεί το ανάλογο αντικείµενο στα εξωτερικά αισθητήρια όργανα, αυτό είναι ανάµνηση. Αν ο νους το αναζητήσει και µε προσπάθεια και κόπο το επαναφέρει στην επιφάνεια, τότε έχουµε ανάκληση.» Όµως, ούτε κι ο Λοκ δίνει σαφή ορισµό της αναπόλησης, γιατί δεν πρόκειται για ικανότητα ή ιδιότητα της φυσικής µας µνήµης, αλλά για µια διαισθητική αντίληψη πέρα και έξω από το φυσικό εγκέφαλό µας. Μια αντίληψη η οποία, καθώς ενεργοποιείται από την πανταχού παρούσα γνώση του πνευµατικού µας Εγώ, καλύπτει όλα τα ανθρώπινα οράµατα που θεωρούνται µη φυσιολογικά – από τις εικόνες που φέρνει στο νου η ιδιοφυΐα ως το παραλήρηµα του πυρετού ή ακόµη και της τρέλας – και που η επιστήµη ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν παρά µόνο στη φαντασία µας. Ο Αποκρυφισµός και η Θεοσοφία, όµως, βλέπουν την αναπόληση κάτω από ένα εντελώς διαφορετικό φως. Για µας, ενώ η µνήµη είναι κάτι σωµατικό και φευγαλέο κι εξαρτάται από τις συνθήκες της φυσιολογίας του εγκεφάλου, η αναπόληση είναι η µνήµη της ψυχής. Κι αυτή η µνήµη είναι που δίνει σχεδόν σε κάθε άνθρωπο τη βεβαιότητα, είτε το καταλαβαίνει είτε όχι, πως έχει ξαναζήσει παλαιότερα και πως θα ξαναζήσει και στο µέλλον. Όπως λέει κι ο Γουέρντσγουερθ: Η γέννησή µας είναι ύπνος και λησµονιά, Η ψυχή που ανατέλλει µαζί µας, το άστρο της ζωής µας, Αλλού είχε δύσει Κι έρχεται από µακριά. Ερ. - Αν στηρίζετε τη θεωρία σας σε αυτού του είδους τη µνήµη – σε ποιήµατα και αφύσικες φαντασιώσεις, κατά δική σας οµολογία – τότε φοβάµαι ότι δεν θα καταφέρετε να πείσετε παρά ελάχιστους. Θ. - Δεν είπα ότι πρόκειται για φαντασίωση. Είπα απλώς ότι οι φυσιολόγοι κι οι επιστήµονες εν γένει θεωρούν αυτές τις αναπολήσεις σαν παραισθήσεις και φαντασιώσεις. Δεν αρνούµαστε ότι τέτοια οράµατα από το παρελθόν και φευγαλέες µατιές πίσω στον χρόνο, δεν είναι φυσιολογικά, αν τα αντιπαραβάλουµε µε τη 63
συνηθισµένη καθηµερινή εµπειρία µας και τη σωµατική µνήµη. Υποστηρίζουµε, όµως, µαζί µε τον Καθηγητή Γ. Νάιτ, ότι «η απουσία µνήµης κάποιας πράξης που έλαβε χώρα σε µια προηγούµενη κατάσταση, δεν µπορεί να αποτελεί αδιαµφισβήτητο επιχείρηµα ότι δεν την έχουµε ζήσει». Ερ. - Δε νοµίζετε, όµως, ότι είναι πάρα πολύ λεπτή η διάκριση αυτών των εννοιών για να τις δεχτεί η πλειονότητα των ανθρώπων; Θ. - Καλύτερα να λέγατε, η πλειονότητα των υλιστών. Κι εµείς τους απαντάµε: Κοιτάξτε, ακόµη και στη σύντοµη διάρκεια της κανονικής µας ύπαρξης, η µνήµη είναι πάρα πολύ αδύναµη για να καταγράψει όλα τα περιστατικά µιας ζωής. Πόσο συχνά δεν συµβαίνει ακόµη και σηµαντικότατα γεγονότα να ληθαργούν στη µνήµη µας, ώσπου να τα αφυπνίσει ένας συνειρµός ή να τα ενεργοποιήσει κάποιος άλλος συσχετισµός; Αυτό συµβαίνει ιδιαίτερα σε ανθρώπους προχωρηµένης ηλικίας, που πάντα πάσχουν από αδυναµία ανάκλησης. Αν, λοιπόν, αναλογιστούµε όσα γνωρίζουµε για τις φυσικές και τις πνευµατικές αρχές του ανθρώπου, δεν πρέπει να µας εκπλήσσει το γεγονός ότι η µνήµη µας δεν έχει καταγράψει τις προηγούµενες ζωές µας. Αντίθετα, θα έπρεπε να εκπλαγούµε αν τις κατέγραφε. ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΤΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ ΜΑΣ; Ερ. - Πώς εξηγείτε το ότι δεν συγκρατούµε καµία ανάµνηση της προηγούµενης ζωής µας; Θ. - Μετενσάρκωση σηµαίνει ότι το Εγώ θα αποκτήσει ένα καινούργιο σώµα, έναν καινούριο εγκέφαλο και µια καινούρια µνήµη. Θα ήταν λοιπόν παράλογο να περιµένουµε ότι η καινούρια αυτή µνήµη θα θυµάται κάτι που ποτέ δεν κατέγραψε. Για να πεισθεί κανείς ότι πράγµατι υπάρχει µετενσάρκωση και προηγούµενες ζωές, πρέπει να έρθει σε επαφή µε το πραγµατικό αµετάβλητο Εγώ του κι όχι µε τη φευγαλέα µνήµη του. Ερ. - Πώς, όµως, µπορούν οι άνθρωποι να πιστέψουν σε κάτι που δεν γνωρίζουν, που δεν το έχουν δει ποτέ και µάλιστα να έρθουν σε επαφή µαζί του; Θ. - Αφού οι άνθρωποι και µάλιστα οι πιο µορφωµένοι, πιστεύουν στη «βαρύτητα», στον «αιθέρα», στη «δύναµη» και σε τόσες άλλες αφηρηµένες έννοιες και υποθέσεις εργασίας της επιστήµης, που ποτέ δεν τις έχουν δει, αγγίξει, µυρίσει, ακούσει ή γευτεί 64
– γιατί, µε την ίδια λογική, να µη µπορούν άλλοι άνθρωποι να πιστεύουν στο αµετάβλητο Εγώ, µια «υπόθεση εργασίας» πολύ λογικότερη και σηµαντικότερη από οποιαδήποτε άλλη; Ερ. - Τί είναι, τελικά, αυτή η µυστηριώδης αιώνια αρχή; Μπορείτε να εξηγήσετε ποιά είναι η φύση της, έτσι που να το καταλάβουν όλοι; Θ. - Το Εγώ που µετενσαρκώνεται είναι το ατοµικό – όχι το προσωπικό – και αθάνατο «Εγώ». Να σας αναφέρω µια παράγραφο από τη Βουδιστική Κατήχηση του Συνταγµατάρχη Χ. Σ. Όλκοτ, που αφορά άµεσα σε αυτό το θέµα. Να πώς αντιµετωπίζει το ζήτηµα: «Ο ηλικιωµένος άνθρωπος θυµάται τα περιστατικά της νεότητάς του, παρόλο που είναι σωµατικά και νοητικά διαφορετικός από τότε. Γιατί, λοιπόν, η ανάµνηση των προηγούµενων ζωών µας να µη µεταφέρεται από την τελευταία γέννησή µας στην παρούσα µας γέννηση; Επειδή η µνήµη αλλάζει µε τη νέα ύπαρξη, αναπτύσσεται η µνήµη, η καταγραφή αυτής της συγκεκριµένης ύπαρξης. Ωστόσο, πρέπει να διατηρείται η καταγραφή όλων των προηγούµενων ζωών µας, γιατί, όταν ο Πρίγκηπας Σιντάρτα έγινε Βούδας, είδε όλες τις προηγούµενες γεννήσεις του στη σειρά… Και όποιος καταφέρει να περιέλθει σε κατάσταση τζνάνα, µπορεί να ανακαλέσει µε τον ίδιο τρόπο όλες τις προηγούµενες ζωές του.» Αυτό σας αποδεικνύει πως ενώ οι αιώνιες ιδιότητες της προσωπικότητας – όπως η αγάπη, η καλοσύνη, η φιλευσπλαχνία κ.λ.π. – προσκολλώνται στο αθάνατο Εγώ, εντυπώνοντας πάνω του, κατά κάποιον τρόπο, µια ανεξίτηλη εικόνα της θεϊκής όψης του ανθρώπου που υπήρξε, οι υλικές του εντυπώσεις είναι φευγαλέες σαν αστραπή και δεν µπορούν να εντυπωθούν στον καινούριο εγκέφαλο της καινούριας προσωπικότητας. Κι όµως, η απουσία τους δεν επηρεάζει καθόλου την ταυτότητα του µετενσαρκωνόµενου Εγώ. Ερ. - Θέλετε να πείτε ότι το µόνο που επιβιώνει είναι η ψυχική µνήµη, όπως τη λέτε, ότι η ψυχή και το Εγώ είναι ένα και το αυτό, ενώ από την προσωπικότητα δεν αποµένει τίποτε;
65
Θ. - Όχι ακριβώς. Από κάθε προσωπικότητα πρέπει να επιζεί κάτι, γιατί κάθε προσωπικότητα αφήνει το ανεξίτηλο αποτύπωµά της στον ενσαρκωνόµενο αµετάβλητο Εαυτό ή στο πνευµατικό Εγώ. Η προσωπικότητα µεταβάλλεται αενάως µε κάθε επαναγέννηση. Όπως έχουµε ξαναπεί, είναι µόνο ο ρόλος που παίζει ο ηθοποιός, το αληθινό Εγώ, για µια βραδιά. Γι’ αυτό και δεν διατηρούµε καµία µνήµη από το φυσικό επίπεδο των προηγούµενων ζωών µας, αν και το πραγµατικό Εγώ τις έχει ξαναζήσει και τις γνωρίζει όλες. Ερ. - Κι όµως, θα έπρεπε να υπάρχουν εξαιρέσεις, θα έπρεπε να υπάρχουν κάποιοι που θυµούνται. Θ. - Και όντως υπάρχουν. Ποιός πιστεύει, όµως, όσα λένε; Οι σύγχρονοι υλιστές πιστεύουν συνήθως ότι αυτοί οι ευαίσθητοι άνθρωποι είναι υστερικοί, έρµαια των παραισθήσεων. Ας διαβάσουν, όµως, βιβλία που έχουν γραφτεί γι’ αυτό το θέµα και ιδίως το «Η Μετενσάρκωση, µια µελέτη πάνω στην ξεχασµένη αλήθεια» του Ε. Ντ. Ουόκερ, και θα δουν τον τεράστιο όγκο των αποδείξεων που έχει συγκεντρώσει αυτός ο άξιος συγγραφέας για τούτο το αµφισβητούµενο ζήτηµα. Μιλήστε σε κάποιους ανθρώπους για την ψυχή και θα σας ρωτήσουν: «Τί είναι η ψυχή; Αποδείξατε ποτέ την ύπαρξή της;». Ασφαλώς, είναι άσκοπο να συζητεί κανείς µε υλιστές. Όµως, και σε αυτούς ακόµη, εγώ θα έθετα το ερώτηµα: «Μπορείτε να θυµηθείτε πώς ήσασταν ή τί κάνατε στη βρεφική σας ηλικία; Έχετε συγκρατήσει την παραµικρή ανάµνηση της ζωής σας, των σκέψεων και των πράξεών σας ή ακόµη και το ότι ζούσατε τους πρώτους δεκαοκτώ µήνες ή τα δύο πρώτα χρόνια της ύπαρξής σας; Γιατί, λοιπόν, µε την ίδια λογική, δεν αρνείστε ότι ζήσατε ποτέ ως βρέφη;». Αν σε όλα αυτά προσθέσουµε ότι το µετενσαρκωνόµενο Εγώ ή η ατοµικότητα συγκρατεί κατά τη ντεβαχανική περίοδο απλώς την ουσία της εµπειρίας που είχε βιώσει στην προηγούµενη επίγεια ζωή της ή προσωπικότητα, όλη η φυσική εµπειρία µεταφράζεται σε πνευµατικά στερεότυπα. Αν, επιπλέον, θυµηθούµε ότι το διάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ δύο επαναγεννήσεων λέγεται ότι διαρκεί από δέκα ως δεκαπέντε αιώνες, κατά τους οποίους η φυσική συνειδητότητα βρίσκεται σε κατάσταση πλήρους και απόλυτης αδράνειας, µια και δεν έχει όργανα µέσω των οποίων να δράσει και συνεπώς δεν έχει ύπαρξη – τότε είναι προφανές για ποιο λόγο δεν διατηρείται καµία ανάµνηση στην καθαρά σωµατική µνήµη. Το Εγώ είναι αυτό που θεωρείται υπεύθυνο για όλες τις αµαρτίες που διαπράττονται µέσω ή εντός κάθε νέου σώµατος της προσωπικότητας – των προσωρινών 66
προσωπείων που κρύβουν το αληθινό άτοµο µέσα στη µακρά αλληλουχία των επαναγεννήσεων. Ερ. – Είναι δίκαιο, όµως, αυτό; Γιατί θα έπρεπε αυτό το Εγώ να τιµωρείται για πράξεις που έχει λησµονήσει; Θ. - Δεν τις έχει λησµονήσει. Γνωρίζει τα παραπτώµατά του και τα θυµάται όπως εσείς θυµάστε τί κάνατε χθες. Μήπως επειδή η µνήµη αυτού του συνόλου φυσικών συστατικών που λέγεται «σώµα» δεν θυµάται τί έκανε ο προκάτοχός του, δηλαδή η απελθούσα προσωπικότητα, φαντάζεστε ότι και το πραγµατικό Εγώ έχει ξεχάσει; Είναι σαν να βλέπουµε ένα παιδί να τρώει ξύλο επειδή έκλεψε µήλα και να λέµε ότι αδικείται το καινούριο σακάκι που φοράει επειδή τιµωρείται για κάτι που δεν ξέρει. Ερ. - Μα δεν υπάρχουν τρόποι επικοινωνίας µεταξύ της πνευµατικής και της ανθρώπινης συνειδητότητας ή µνήµης; Θ. - Και βέβαια υπάρχουν. Ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν, όµως, από τους σύγχρονους επιστήµονες ψυχολόγους σας. Πού αποδίδετε τη διαίσθηση, τη «φωνή της συνείδησης», τα προαισθήµατα, τις θολές απροσδιόριστες αναµνήσεις κ.λ.π., αν όχι σε τέτοια επικοινωνία; Μακάρι να είχαν οι περισσότεροι µορφωµένοι, τουλάχιστον, άνθρωποι την ευαίσθητη πνευµατική αντίληψη του Κόλεριτζ, που σε ορισµένα σχόλιά του µας δείχνει πόσο λεπτή διαίσθηση έχει. Ακούστε τί λέει σχετικά µε την πιθανότητα «όλες οι σκέψεις να είναι καθαυτές άφθαρτες». «Για να γίνει η ευφυής ικανότητα (οι ξαφνικές «αναλαµπές» της µνήµης) πιο καθολική, θα ήταν απαραίτητη µόνο µια διαφορετική και κατάλληλη οργάνωση, το επουράνιο σώµα, αντί για το επίγειο σώµα, για να παρουσιάζει σε κάθε ανθρώπινη ψυχή τη συλλογική εµπειρία όλης της προηγούµενης ύπαρξής της (ή καλύτερα των υπάρξεών της)». Και αυτό το επουράνιο σώµα είναι το Εγώ µας. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΑΜΟΙΒΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΕΓΩ Ερ. - Σας έχω ακούσει να λέτε ότι το Εγώ δεν υφίσταται ποτέ µετά θάνατον τιµωρία, όποια ζωή κι αν είχε ζήσει στη γη ο άνθρωπος στον οποίον είχε ενσαρκωθεί.
67
Θ. - Ποτέ, εκτός από µερικές πολύ εξαιρετικές και σπάνιες περιπτώσεις για τις οποίες δεν θα µιλήσουµε εδώ, µια και η φύση της «τιµωρίας» δεν έχει καµία σχέση µε τις δικές σας θεολογικές αντιλήψεις περί καταδίκης σε αιώνια τιµωρία. Ερ. - Αν, όµως, το Εγώ τιµωρείται σε τούτη τη ζωή για παραπτώµατα που είχε διαπράξει σε προηγούµενες ζωές, τότε θα έπρεπε να ανταµείβεται είτε εδώ είτε αφού αποσαρκωθεί. Θ. - Αυτό ακριβώς συµβαίνει. Ο λόγος που δεν δεχόµαστε ότι υπάρχει τιµωρία έξω από αυτή τη γη, είναι ότι η µόνη κατάσταση που γνωρίζει στο επέκεινα ο πνευµατικός Εαυτός, είναι η απόλυτη µακαριότητα. Ερ. - Τί εννοείτε; Θ. - Εννοώ απλώς ότι: τα αδικήµατα και τα αµαρτήµατα που διαπράττονται σε ένα επίπεδο αντικειµενικότητας και σε έναν υλικό κόσµο, δεν µπορούν να τιµωρηθούν σε έναν κόσµο καθαρής υποκειµενικότητας. Δεν πιστεύουµε στην κόλαση και στον παράδεισο ως τοποθεσίες. Δεν πιστεύουµε ότι αντικειµενικά υπάρχουν κολαστήριες φωτιές και αιώνια σκουλήκια ούτε Ιερουσαλήµ µε δρόµους στρωµένους µε ζαφείρια και διαµάντια. Αυτό στο οποίο πιστεύουµε είναι µια µεταθανάτια κατάσταση ή νοητική διάθεση, σαν αυτή στην οποία βρισκόµαστε όταν βλέπουµε ένα ζωντανό όνειρο. Πιστεύουµε σε έναν αµετάβλητο νόµο απόλυτης Αγάπης, Δικαιοσύνης και Ελέους. Και πιστεύοντας σ’ αυτόν λέµε ότι: Όποιο κι αν ήταν το αµάρτηµα, και όποιες κι αν ήταν οι ολέθριες συνέπειες του αρχικού καρµικού παραπτώµατος των ένσαρκων τώρα Εγώ, είναι άδικο να θεωρείται υπεύθυνος ένας άνθρωπος – ή η εξωτερική υλική και περιοδική µορφή της πνευµατικής οντότητας – για τις συνέπειες της γέννησής του. Δεν ζητάει αυτός να γεννηθεί ούτε και µπορεί να επιλέξει τους γονείς που θα τον φέρουν στη ζωή. Ο άνθρωπος είναι από κάθε άποψη θύµα του περιβάλλοντός του, είναι τέκνο των περιστάσεων, τις οποίες δεν ελέγχει. Και αν εξεταστούν αµερόληπτα ένα-ένα τα παραπτώµατά του, θα βρεθεί ότι, εννέα στις δέκα περιπτώσεις, αυτός υπέστη την αµαρτία, δεν την διέπραξε ο ίδιος. Η ζωή είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένα σκληρό παιχνίδι, µια φουρτουνιασµένη θάλασσα που πρέπει να διαβούµε κι ένα βαρύ φορτίο που συχνά είναι αδύνατο να το σηκώσουµε. Μάταια πάσχισαν οι µεγαλύτεροι φιλόσοφοι να βυθοµετρήσουν και να καταλάβουν το λόγο ύπαρξής της και - εκτός από όσους κατείχαν το κλειδί της– δηλαδή, τους
68
σοφούς της Ανατολής – όλοι οι άλλοι έχουν αποτύχει. Η ζωή είναι, όπως την περιγράφει ο Σαίξπηρ: …. µόνο µια κινούµενη σκιά, ένας κακός ηθοποιός Που περιφέρεται κι αγκοµαχάει στη σκηνή, Για να µην ακουστεί ξανά. Είναι ένα παραµύθι Που το διηγείται ένας ηλίθιος, όλο βοή και λύσσα, Που δεν σηµαίνει τίποτα. Μία ζωή µόνη της δεν σηµαίνει τίποτα, αλλά όλες µαζί συλλογικά αποκτούν τεράστια σηµασία. Έτσι κι αλλιώς, σχεδόν κάθε µεµονωµένη ζωή, όταν ξεδιπλωθεί µέχρι τέλους, είναι µια θλίψη. Και πρέπει, άραγε, να πιστέψουµε πως ο φτωχός, ο ανήµπορος άνθρωπος, που κλυδωνίζεται σαν σάπιο κοµµάτι ξύλου από τα αγριεµένα κύµατα της ζωής, οφείλει, αν αποδειχθεί πάρα πολύ αδύναµος να τους αντισταθεί, να τιµωρηθεί µε αιώνια καταδίκη ή έστω και προσωρινά; Ποτέ! Ό,τι κι αν ήταν ο άνθρωπος, µεγάλος ή κοινός αµαρτωλός, καλός ή κακός, ένοχος ή αθώος, όταν απαλλαγεί από το φορτίο της φυσικής ζωής, ο κουρασµένος και εξουθενωµένος Μάνου ή το «σκεπτόµενο Εγώ» έχει κατακτήσει το δικαίωµα να περάσει µια περίοδο απόλυτης ανάπαυσης και µακαριότητας. Ο ίδιος αλάνθαστα σοφός και δίκαιος, µάλλον παρά επιεικής, Νόµος, που επιβάλλει στο ενσαρκωνόµενο Εγώ την καρµική τιµωρία για κάθε αµάρτηµα που είχε διαπράξει κατά την προηγούµενη επίγεια ζωή, προσφέρει τώρα στην αποσαρκωµένη οντότητα µια µακρά περίοδο νοητικής ανάπαυσης και απόλυτη λήθη κάθε θλιβερού συµβάντος, ναι, ακόµα και για την παραµικρότερη οδυνηρή σκέψη της προηγούµενης ζωής του ως προσωπικότητας, αφήνοντας στην ψυχική µνήµη τίποτε άλλο παρά αναµνήσεις µακαριότητας και ευτυχίας. Ο Πλωτίνος, που είπε ότι το σώµα µας είναι το αληθινό ποτάµι της Λήθης, γιατί «οι ψυχές που βυθίζονται σε αυτό ξεχνούν τα πάντα», εννοούσε περισσότερα από όσα έλεγε. Γιατί, όπως το γήινο σώµα µας πάνω στη γη είναι σαν τη Λήθη, έτσι είναι και το ουράνιο σώµα µας στο Ντεβαχάν και µάλιστα πολύ περισσότερο. Ερ. - Πρέπει, λοιπόν, να υποθέσω ότι ο φονιάς, ο παραβάτης κάθε θείου και ανθρώπινου νόµου γλιτώνει και µένει ατιµώρητος; Θ. - Ποιός το είπε αυτό; Η φιλοσοφία µας έχει µια θεωρία τιµωρίας εξίσου αυστηρή µε εκείνη των πιο άτεγκτων Καλβινιστών, αλλά πολύ πιο φιλοσοφηµένη και συνεπή προς την απόλυτη δικαιοσύνη. Καµία αµαρτωλή πράξη ούτε καν η παραµικρή αµαρτωλή σκέψη δεν θα µείνει ατιµώρητη. Οι σκέψεις, µάλιστα, τιµωρούνται 69
αυστηρότερα από τις πράξεις γιατί µια σκέψη µπορεί να έχει πολύ πιο κακά αποτελέσµατα από µια πράξη. Πιστεύουµε σε έναν αλάνθαστο νόµο ανταπόδοσης, που ονοµάζεται Κάρµα, που επιβάλλεται µέσω µιας φυσικής αλληλουχίας αιτίων και των αναπόφευκτων αποτελεσµάτων τους. Ερ. - Και πώς ή πού εφαρµόζεται αυτός ο νόµος; Θ. - Κάθε εργάτης είναι άξιος του µισθού του, λέει η Σοφία των Ευαγγελίων. Κάθε πράξη, καλή ή κακή, είναι γεννήτορας πάρα πολλών παιδιών, λέει η Σοφία των Αιώνων. Συνδυάστε αυτά τα δύο, και θα βρείτε το «γιατί». Αφού παραχωρήσει στην ψυχή, µόλις αποδράσει από τα βάσανα της προσωπικής ζωής, µια επαρκή ή µάλλον µια εκατονταπλάσια ανταµοιβή, το Κάρµα, µε µια στρατιά από σκάντας, περιµένει στο κατώφλι του Ντεβαχάν, από όπου το Εγώ θα αναδυθεί και πάλι για µια νέα ενσάρκωση. Τότε είναι η στιγµή όπου το µελλοντικό πεπρωµένο του ξεκούραστου πλέον Εγώ ζυγιάζεται στην πλάστιγγα της δίκαιης ανταπόδοσης, καθώς περιέρχεται και πάλι στη δικαιοδοσία του ενεργού καρµικού νόµου. Σ’ αυτή την επαναγέννηση που έχει ετοιµαστεί γι’ αυτό, µια επαναγέννηση που έχει επιλεγεί και προετοιµαστεί από τον εν λόγω µυστηριώδη, αδυσώπητο – αλλά αλάνθαστο, στη δικαιοσύνη και στη σοφία των προσταγών του – Νόµο, είναι που τιµωρούνται τα αµαρτήµατα της προηγούµενης ζωής του Εγώ. Μόνο που δεν ρίχνεται σε κάποια φανταστική κόλαση, µε θεαµατικές φλόγες και γελοίους διαβόλους µε κέρατα και ουρές, αλλά πράγµατι σε τούτη εδώ τη γη, τον τόπο όπου διέπραξε τα αµαρτήµατά του, εδώ θα πρέπει να πληρώσει για κάθε κακή σκέψη και πράξη του. Ό,τι έσπειρε, θα θερίσει. Η µετενσάρκωση θα συγκεντρώσει γύρω του όλα τα άλλα Εγώ που είχαν υποφέρει, άµεσα ή έµµεσα, στα χέρια της προηγούµενης προσωπικότητας ή µέσω της ασυνείδητης διαµεσολάβησής της. Η Νέµεση θα τα ρίξει στο δρόµο του καινούριου ανθρώπου, που πίσω του κρύβεται το παλιό, το αιώνιο Εγώ και…… Ερ. - Πού, είναι, όµως, η δικαιοσύνη για την οποίαν µιλάτε, αφού αυτές οι καινούριες προσωπικότητες δεν ξέρουν ότι έχουν αµαρτήσει ή ότι έχουν αµαρτήσει άλλοι εις βάρος τους; Θ. - Πρέπει να θεωρήσουµε ότι αδικείται ένα σακάκι, όταν αυτός που του το έκλεψαν το αναγνωρίζει και το κάνει κοµµάτια τραβώντας το από την πλάτη του κλέφτη; Η καινούργια προσωπικότητα δεν είναι τίποτε πιο σπουδαίο από ένα καινούριο κοστούµι µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, το χρώµα του, τη µορφή του και τις 70
άλλες του ιδιότητες. Ο πραγµατικός άνθρωπος, όµως, που το φοράει είναι ο ίδιος ένοχος που ήταν και πριν. Η ατοµικότητα είναι που υποφέρει µέσω της προσωπικότητάς της. Και είναι αυτή και µόνο αυτή που µπορεί να δώσει µια εξήγηση στην τροµερή φαινοµενική αδικία, που βασιλεύει στο πώς µοιράζεται ο κλήρος στη ζωή του ανθρώπου. Όταν οι σύγχρονοι φιλόσοφοί σας κατορθώσουν να βρουν µια ικανοποιητική εξήγηση για το γεγονός, ότι τόσοι εκ πρώτης όψεως δίκαιοι και αθώοι άνθρωποι, γεννιούνται για να υποφέρουν σε όλη τους τη ζωή, για το γεγονός ότι τόσο πολλοί γεννιούνται φτωχοί και λιµοκτονούν στις τρώγλες των µεγάλων πόλεων, εγκαταλειµµένοι από τη µοίρα και τους ανθρώπους, ότι ενώ αυτοί γεννιούνται µέσα στη λάσπη, άλλοι πρωτοβλέπουν το φως µέσα σε παλάτια, ότι η ευγενική καταγωγή και η καλή τύχη µοιάζουν συχνά να προσφέρονται στους χειρότερους των ανθρώπων και πολύ σπάνια λαχαίνουν στους άξιους, ότι υπάρχουν επαίτες που ο εσώτερος εαυτός τους είναι ισάξιος µε τους ανώτερους και ευγενέστερους ανθρώπους - όταν αυτά, κι άλλα πολλά, εξηγηθούν µε τρόπο ικανοποιητικό από τους φιλοσόφους σας ή τους θεολόγους σας, τότε και µόνο τότε, θα έχετε το δικαίωµα να απορρίψετε τη θεωρία της Μετενσάρκωσης. Οι καλύτεροι, οι πιο σπουδαίοι ποιητές, κάπως αδιόρατα διαισθάνθηκαν αυτή την πιο τρανή µέσα στις αλήθειες. Ο Σέλεϋ την πίστευε, ο Σαίξπηρ πρέπει να την αναλογιζόταν όταν έγραφε πόσο ασήµαντη είναι η γέννηση. Θυµηθείτε τα λόγια του: Γιατί η γέννησή µου θα συγκρατούσε το πνεύµα µου που ανεβαίνει; Επάνω σ’ όλα τα πλάσµατα δεν κυριαρχεί ο χρόνος; Υπάρχουνε πλήθος ζητιάνοι στη γη. Που η καταγωγή τους είναι από βασιλική γενιά. Κι υπάρχουνε πολλοί µονάρχες που οι πατέρες τους Ήτανε τ’ αποβράσµατα της εποχής τους …. Αν αντικαταστήσετε τη λέξη «πατέρες» µε τη λέξη «Εγώ», θα βρείτε την αλήθεια.
71
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο
ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΑ ΖΩΗ
Ερ. - Επί πόσο χρόνο παραµένει το ενσαρκωνόµενο Εγώ στην Ντεβαχανική κατάσταση; Θ. - Σύµφωνα µε τη διδασκαλία, αυτό εξαρτάται από το βαθµό πνευµατικότητας και την αξία ή µη της τελευταίας ενσάρκωσης. Ο µέσος χρόνος κυµαίνεται από δέκα µέχρι δεκαπέντε αιώνες, όπως σας έχω ήδη πει. Ερ. - Γιατί, όµως, δεν θα µπορούσε αυτό το Εγώ να εκδηλώνεται και να επικοινωνεί µε τους θνητούς, όπως πιστεύουν οι Πνευµατιστές; Τί είναι εκείνο που θα εµπόδιζε µια µητέρα από του να επικοινωνεί µε τα παιδιά της στη γη, έναν σύζυγο µε τη σύζυγό του κ.ο.κ; Πρέπει να οµολογήσω ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ παρηγορητικό. Και δεν εκπλήσσοµαι µε το γεγονός ότι όσοι το πιστεύουν είναι τόσο αντίθετοι στο να εγκαταλείψουν µια τέτοια πίστη. Θ. - Ούτε και τους επιβάλλει κανείς να πάψουν να το πιστεύουν, εκτός και τυχαίνει να προτιµούν την αλήθεια από το αποκύηµα της φαντασίας όσο «παρηγορητικό» κι αν είναι. Μπορεί η διδασκαλία µας να µην ταιριάζει στους Πνευµατιστές. Ωστόσο, τίποτε από όσα πρεσβεύουµε και διδάσκουµε δεν είναι ούτε κατά το ήµισυ τόσο ιδιοτελές και σκληρό όσο αυτά που κηρύσσουν. Ερ. - Δεν σας καταλαβαίνω. Τί είναι «ιδιοτελές»; Θ. - Η δοξασία τους για την επιστροφή των πνευµάτων, των πραγµατικών «προσωπικοτήτων», όπως λένε. Και θα σας πω γιατί. Εάν το Ντεβαχάν – πείτε το «παράδεισο» αν θέλετε, ένας «τόπος µακαριότητας και υπέρτατης ευτυχίας», αν υπάρχει κάτι τέτοιο – είναι ένας τέτοιος τόπος ή, ας πούµε, κατάσταση, η λογική µας λέει ότι εκεί δεν µπορεί να βιώσει κανείς καµία θλίψη ούτε καν ίχνος πόνου. «Ο Θεός θα σκουπίσει όλα τα δάκρυα» από τα µάτια εκείνων που βρίσκονται στον παράδεισο, διαβάζουµε σε βιβλία που υπόσχονται πολλά. Εάν, λοιπόν, τα «πνεύµατα των νεκρών» µπορούν να επιστρέφουν και να βλέπουν όλα όσα συµβαίνουν στη γη, και µάλιστα στο σπίτι τους, τί είδος µακαριότητας είναι αυτό που τους επιφυλάσσεται;
72
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΘΕΟΣΟΦΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΑΓΝΩΝ «ΠΝΕΥΜΑΤΩΝ» Ερ. - Τί εννοείτε; Γιατί θα έπρεπε η επιστροφή να εµποδίζει τη µακαριότητά τους; Θ. - Είναι πολύ απλό. Ας πάρουµε ένα παράδειγµα. Μια µητέρα πεθαίνει, αφήνοντας πίσω της τα µικρά απροστάτευτα παιδιά της, που τα λατρεύει, ίσως και έναν αγαπηµένο σύζυγο. Εµείς λέµε ότι το πνεύµα της ή το Εγώ της – αυτή η ατοµικότητα, που, τώρα, για όλη τη Ντεβαχανική περίοδο, διακατέχεται από τα πιο ευγενή αισθήµατα που διατήρησε η τελευταία του προσωπικότητα, από αγάπη για τα παιδιά της, οίκτο για αυτούς που υποφέρουν κ.ο.κ. – τώρα είναι τελείως αποµακρυσµένο από την «κοιλάδα των δακρύων», ότι η µελλοντική του µακαριότητα έγκειται στην ευλογηµένη άγνοια για κάθε συµφορά που άφησε πίσω. Αντιθέτως, οι Πνευµατιστές λένε ότι εξακολουθεί να έχει επίγνωση όλων αυτών, και µάλιστα µεγαλύτερη από πριν γιατί τα «πνεύµατα βλέπουν πιο πολλά από τους ένσαρκους θνητούς». Εµείς λέµε ότι η µακαριότητα του Ντεβαχάν έγκειται στην απόλυτη πεποίθησή του ότι δεν έφυγε ποτέ από τη γη και ότι δεν υπάρχει καθόλου θάνατος. Ότι η µεταθανάτια πνευµατική συνειδητότητα της µητέρας θα την κάνει να σκέφτεται ότι ζει περιτριγυρισµένη από τα παιδιά της και όλους τους αγαπηµένους της. Ότι δεν υπάρχει κανένα χάσµα, κανένας κρίκος δεν θα λείπει ώστε να είναι η αποσαρκωµένη κατάσταση η πιο τέλεια και απόλυτη ευτυχία. Οι Πνευµατιστές το αρνούνται πέρα για πέρα. Σύµφωνα µε τη διδασκαλία τους, ένας άτυχος άνθρωπος δεν απελευθερώνεται ούτε και µε το θάνατο από τις στενοχώριες αυτής της ζωής. Θα γευτεί και την τελευταία σταγόνα από το πικρό ποτήρι του πόνου και της δυστυχίας αυτής της ζωής. Και εκών άκων, εφόσον τότε βλέπει τα πάντα, θα το πιει µέχρι τέλους. Έτσι, η τρυφερή σύζυγος, που όσο ζούσε ήταν πρόθυµη να γλιτώσει το σύζυγό της από την στενοχώρια ακόµα και µε το αίµα της καρδιάς της, τώρα είναι καταδικασµένη, τελείως ανήµπορη να κάνει κάτι, να βλέπει την απελπισία του και να µετράει ένα – ένα τα καυτά δάκρυά του για τον χαµό της. Κι ακόµα χειρότερα, µπορεί να δει τα δάκρυα να στεγνώνουν πριν την ώρα τους, και κάποιο άλλο αγαπηµένο πρόσωπο να χαµογελά σ’ αυτόν, τον πατέρα των παιδιών της. Μπορεί να βρει µια άλλη γυναίκα που να τον αγαπάει στη θέση της. Να είναι καταδικασµένη να ακούει τα παιδιά της να φωνάζουν µε την άγια λέξη «µητέρα» κάποια που τους είναι αδιάφορη και να βλέπει τα µικρά της παραµεληµένα, αν όχι κακοµεταχειρισµένα. Σύµφωνα µε αυτή τη διδασκαλία, το «απαλό φτερούγισµα προς 73
την αθάνατη ζωή» φέρνει σε ένα νέο µονοπάτι νοητικού πόνου χωρίς καµιά µεταβατική περίοδο. Και, όµως, οι στήλες του «Banner of Light” («Φωτεινό Λάβαρο»), του παλαίµαχου έντυπου των Αµερικανών Πνευµατιστών, είναι γεµάτες µηνύµατα από πεθαµένους, από «αγαπηµένους νεκρούς», που όλοι τους γράφουν για να πουν πόσο ευτυχισµένοι είναι! Συµβαδίζει µια τέτοια κατάσταση γνώσης µε τη µακαριότητα; Σε αυτή την περίπτωση, η «µακαριότητα» αντιπροσωπεύει τη µεγαλύτερη κατάρα και η κλασική καταδίκη θα πρέπει να είναι ανακούφιση σε σύγκριση µε αυτή! Ερ. - Με ποιό τρόπο, όµως, η δική σας θεωρία το αποφεύγει; Πώς µπορείτε να συµβιβάζετε την παντογνωσία της ψυχής µε την τυφλότητά της απέναντι σε όσα συµβαίνουν στη γη; Θ. - Γιατί έτσι είναι ο νόµος της αγάπης και του ελέους. Στη διάρκεια κάθε Ντεβαχανικής περιόδου το Εγώ, που από µόνο του γνωρίζει τα πάντα, ντύνεται, τρόπον τινα, µε την αντανάκλαση της προσωπικότητας που ήταν. Μόλις τώρα σας είπα ότι η ιδανική ανθοφορία όλων των αφηρηµένων και γι’ αυτό σταθερών και αιώνιων ποιοτήτων ή ιδιοτήτων – όπως η αγάπη και το έλεος, η αγάπη προς το καλό, το αληθινό και το ωραίο – που µίλησαν ποτέ στην καρδιά της ζωντανής προσωπικότητας, µετά το θάνατο, προσκολλώνται στο Εγώ και εποµένως το ακολουθούν στο Ντεβαχάν. Έτσι, τώρα, το Εγώ γίνεται η ιδανική αντανάκλαση του ανθρώπινου όντος που ήταν την τελευταία φορά που βρέθηκε στη γη και η µακαριότητά του στο Ντεβαχάν είναι πλήρης. Επέρχεται απόλυτη λήθη για όλα όσα το πόνεσαν και το στενοχώρησαν στην προηγούµενη ενσάρκωση, λήθη ακόµα και για το γεγονός ότι υπάρχουν καταστάσεις πόνου ή θλίψης. Ο Ντεβαχάνι ζει τον ενδιάµεσο κύκλο του ανάµεσα σε δύο ενσαρκώσεις περιβαλλόµενος από όλα όσα είχε επιθυµήσει µαταίως και από τη συντροφιά όλων όσους αγάπησε πάνω στη γη. Τώρα έχουν εκπληρωθεί όλες οι επιθυµίες της ψυχής του. Έτσι, λοιπόν, ζει µέσα στους αιώνες µια ανέφελη ευτυχία, που είναι η ανταµοιβή για όσα υπέφερε στην επίγεια ζωή. Με λίγα λόγια, λούζεται σε µια θάλασσα αδιάκοπης ευδαιµονίας που την διατρέχουν µόνο ακόµα ευτυχέστερα γεγονότα. Ερ. - Μα, αυτό είναι κάτι περισσότερο από απλή αυταπάτη, είναι µια ύπαρξη παράλογων παραισθήσεων!
74
Θ. - Κατά τη δική σας άποψη µπορεί να είναι. Όχι, όµως, και από φιλοσοφική άποψη. Άλλωστε, µήπως και όλη η επίγεια ζωή µας δεν είναι γεµάτη από τέτοιες αυταπάτες; Δεν συναντήσατε ποτέ άνδρες και γυναίκες που ζουν επί χρόνια µέσα σε µια απόλυτη αδιαφορία για το τι µέλλει γενέσθαι; Και, άραγε, τυχαία µαθαίνοντας ότι ένας σύζυγος απατά τη γυναίκα του, που τον λατρεύει και πιστεύει ότι κι αυτός µε τη σειρά του την αγαπά, θα αποφασίζατε να την πληγώσετε και να της καταστρέψετε το όµορφο όνειρο, κάνοντάς την να ξυπνήσει µπροστά στην πραγµατικότητα; Δεν νοµίζω. Το επαναλαµβάνω, µια τέτοια λήθη και παραίσθηση, αν έτσι το ονοµάζετε, δεν είναι παρά ένας ελεήµων νόµος της Φύσης και αυστηρή δικαιοσύνη. Το να πιστεύει κανείς ότι ένα καθαρό πνεύµα µπορεί να νιώθει ευτυχισµένο όντας καταδικασµένο να βλέπει τις αµαρτίες, τα λάθη, την προδοσία και, πάνω από όλα, τη δυστυχία αυτών από τους οποίους τον χώρισε ο θάνατος και τους οποίους αγαπά όσο τίποτ’ άλλο, χωρίς να µπορεί να τους βοηθήσει, είναι µια σκέψη που τρελαίνει. Ερ. - Έχει κάποια βάση το επιχείρηµά σας. Οµολογώ ότι ποτέ δεν το είδα έτσι. Θ. - Πράγµατι. Και µάλιστα πρέπει να είναι κανείς πέρα για πέρα εγωιστής και να µην έχει καθόλου αίσθηση ανταποδοτικής δικαιοσύνης για να φανταστεί κάτι τέτοιο. Είµαστε µαζί µε αυτούς που χάσαµε από άποψη υλικής µορφής, αλλά πολύ πιο κοντά τους τώρα από όσο όταν ήσαν ζωντανοί. Και αυτό δεν είναι κάτι που συµβαίνει µόνο στη φαντασία του Ντεβαχάνι, όπως µπορεί να νοµίζουν µερικοί, αλλά στην πραγµατικότητα. Γιατί η αγνή, θεία αγάπη δεν είναι απλώς το άνθος της ανθρώπινης καρδιάς, αλλά έχει τη ρίζα της στην αιωνιότητα. Η πνευµατική ιερή αγάπη είναι αθάνατη και το Κάρµα, αργά ή γρήγορα, φέρνει όλους όσοι αγαπήθηκαν ξανά στην ίδια οικογένεια. Και πάλι λέµε ότι η αγάπη πέραν του τάφου, αυτή που εσείς µπορεί να την ονοµάζετε ψευδαίσθηση, έχει µια µαγική θεία δύναµη που επιδρά στους ζωντανούς. Το Εγώ µιας µητέρας που ξεχειλίζει από αγάπη για τα παιδιά που βλέπει δίπλα του µε τη φαντασία, που ζει µια ζωή ευτυχισµένη και το ίδιο αληθινή όπως όταν ζούσε στη γη, πάντα θα κάνει αυτή την αγάπη αισθητή στα ζωντανά παιδιά της. Θα εκδηλώνεται στα όνειρά τους και συχνά σε διάφορα περιστατικά της ζωής – µια «πρόνοια» που θα τα προστατεύει και θα τα κάνει να αποφεύγουν δύσκολες καταστάσεις, γιατί η αγάπη είναι µια πανίσχυρη ασπίδα και δεν περιορίζεται από το χώρο και το χρόνο. Ό,τι ισχύει γι’ αυτή τη ντεβαχανική «µητέρα», ισχύει και για τις υπόλοιπες ανθρώπινες σχέσεις και δεσµούς, εκτός από τους καθαρά ιδιοτελείς ή υλικούς. Τα υπόλοιπα, σκεφτείτε τα ανάλογα µε όσα είπαµε. 75
Ερ. - Εποµένως, σε καµία περίπτωση, δεν δεχόσαστε ότι µπορούν οι ζωντανοί να επικοινωνούν µε το αποσαρκωµένο πνεύµα; Θ. - Ναι. Υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα. Η πρώτη περίπτωση είναι λίγες µέρες αµέσως µετά το θάνατο ενός ανθρώπου και πριν περάσει το Εγώ στη ντεβαχανική κατάσταση. Όµως, είναι άλλο θέµα το αν κάποιος ζωντανός θνητός ωφελήθηκε ουσιαστικά από την επιστροφή του πνεύµατος στο αντικειµενικό επίπεδο. Ίσως να συνέβη αυτό σε ελάχιστες εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου η ένταση της επιθυµίας του πεθαµένου να επιστρέψει για κάποιο σκοπό ανάγκασε την ανώτερη συνειδητότητα να παραµείνει σε εγρήγορση, και εποµένως η ατοµικότητα, το «πνεύµα» ήταν αυτό που πράγµατι επικοινώνησε. Γενικά, όµως, το πνεύµα σαστίζει µετά το θάνατο και περιέρχεται πολύ σύντοµα σε αυτό που λέµε «προ-ντεβαχανική ασυνειδητότητα». Ερ. - Αυτό δεν θα το προσυπέγραφε ποτέ η επιστήµη ούτε και η σύγχρονη ψυχολογία. Για την επιστήµη και την ψυχολογία, κανένα τµήµα της διάνοιας δεν µπορεί να επιζήσει του φυσικού εγκεφάλου. Τί θα απαντούσατε σε αυτό; Θ. - Δεν θα έµπαινα καν στον κόπο να απαντήσω, απλώς θα απαντούσα µε τα λόγια που ειπώθηκαν στον «M. A. Oxon»: Η διάνοια εξακολουθεί να υφίσταται µετά το θάνατο του σώµατος. Αν και δεν είναι µόνο ζήτηµα του εγκεφάλου ….. Είναι λογικό να προτείνουµε την αφθαρσία του ανθρώπινου πνεύµατος σύµφωνα µε όσα ξέρουµε». Ερ. – Ήταν, όµως, Πνευµατιστής ο «M. A. Oxon»; Θ. – Ήταν και µάλιστα ο µόνος αληθινός Πνευµατιστής που γνωρίζω, µολονότι διαφωνούµε µαζί του σε πολλά λιγότερο σηµαντικά ζητήµατα. Άλλωστε, κανένας Πνευµατιστής δεν έχει προσεγγίσει περισσότερο από αυτόν τις απόκρυφες αλήθειες. Σαν όλους εµάς µιλάει διαρκώς «για τους επιπόλαιους κινδύνους που περιβάλλουν εκείνον που όντας λάθος εξοπλισµένος, ανακατεύεται ελαφρόµυαλα µε τον αποκρυφισµό, αυτόν που περνά το κατώφλι χωρίς να υπολογίζει το κόστος». Η µόνη µας διαφωνία έγκειται στο ζήτηµα της «ταυτότητας του πνεύµατος». Κατά τα λοιπά, εγώ, τουλάχιστον, συµφωνώ απόλυτα µαζί του και δέχοµαι τις τρεις προτάσεις που περιέλαβε στην οµιλία του, τον Ιούλιο του 1884. Μάλλον αυτός ο διακεκριµένος Πνευµατιστής είναι εκείνος που διαφωνεί µε µας, όχι εµείς µ’ αυτόν.
76
Ερ. - Ποιές ήταν αυτές οι προτάσεις; Θ. - Οι εξής: 1. Ότι υπάρχει µια ζωή παράλληλη µε τη φυσική ζωή του σώµατος και ανεξάρτητη από αυτήν. 2.Ότι, συνεπώς, αυτή η ζωή εκτείνεται πέραν της ζωής του σώµατος. (Εµείς λέµε ότι εκτείνεται σε όλο το Ντεβαχάν) 3. Ότι υπάρχει επικοινωνία µεταξύ όσων βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση ύπαρξης και όσων βρίσκονται στον κόσµο στον οποίον ζούµε τώρα. Το παν εξαρτάται, βλέπετε, από τις µικρότερης σηµασίας και δευτερεύουσες απόψεις αυτών των βασικών προτάσεων. Καθετί εξαρτάται από την άποψη που διαµορφώνουµε, σχετικά µε το πνεύµα και την ψυχή ή την ατοµικότητα και την προσωπικότητα. Οι Πνευµατιστές συγχέουν αυτά τα δύο και τα θεωρούν «ένα». Εµείς τα διαχωρίζουµε και λέµε ότι, µε τις εξαιρέσεις που προαναφέραµε, κανένα πνεύµα δεν θα επισκεφτεί ξανά τη γη, εκτός ίσως από την κατώτερη προσωπικότητα. Ας επανέλθουµε, όµως, στο κυρίως θέµα µας, τα σκάντας (εντυπώσεις ή ιδιότητες). Ερ. - Αρχίζω να καταλαβαίνω καλύτερα τώρα. Το πνεύµα, ας πούµε, αυτών των ευγενέστερων εντυπώσεων, προσδενόµενο στο ενσαρκωνόµενο Εγώ, είναι που επιζεί και προστίθεται στις αγγελικές του εµπειρίες. Και οι ιδιότητες που συνδέονται µε την υλική πλευρά των πραγµάτων µε ιδιοτελή και προσωπικά κίνητρα, εξαφανιζόµενες από το πεδίο της δράσης ανάµεσα σε δύο ενσαρκώσεις, είναι που επανεµφανίζονται στην επόµενη ενσάρκωση σαν καρµικές συνέπειες από τις οποίες θα εξιλεωθεί κάποιος. Είναι έτσι; Θ. - Σχεδόν. Εάν προσθέσετε σε αυτά και το ότι ο νόµος της ανταπόδοσης ή Κάρµα, ανταµείβοντας τις ύψιστες και πιο πνευµατικές ιδιότητες στο Ντεβαχάν, ποτέ δεν παραλείπει να τις ανταµείψει ξανά στη γη αναπτύσσοντάς τες ακόµη περισσότερο και παρέχοντας στο Εγώ ένα σώµα κατάλληλο γι’ αυτό – τότε θα το έχετε καταλάβει σωστά. Ερ. - Τί γίνεται µε τις άλλες, τις κατώτερες ιδιότητες της προσωπικότητας, µετά το θάνατο του σώµατος; Καταστρέφονται τελείως; Θ. - Καταστρέφονται και δεν καταστρέφονται – να, ένα καινούριο µεταφυσικό και απόκρυφο µυστήριο για σας. Καταστρέφονται σαν πρόχειρο εργαλείο της 77
προσωπικότητας. Παραµένουν σαν καρµικές συνέπειες, σαν σπόροι, και αιωρούνται στην ατµόσφαιρα του γήινου επιπέδου, έτοιµες να ξαναζωντανέψουν και να προσκολληθούν στην καινούργια προσωπικότητα του Εγώ όταν επανενσαρκωθεί. Ερ. - Αυτό, πραγµατικά, ξεπερνάει την αντίληψή µου και µου είναι πολύ δύσκολο να το καταλάβω. Θ. – Δεν θα το καταλάβετε αν δεν αφοµοιώσετε πρώτα όλες τις λεπτοµέρειες. Γιατί τότε θα διαπιστώσετε ότι ως προς τη λογική, τη συνέπεια, τη βαθιά φιλοσοφία, το θείο έλεος και τη δικαιοσύνη, αυτή η διδασκαλία της µετενσάρκωσης δεν µπορεί να συγκριθεί µε καµιά άλλη. Είναι µια πίστη σε µια αέναη πρόοδο για κάθε ενσαρκωνόµενο Εγώ ή θεία ψυχή, σε µια εξέλιξη από έξω προς τα µέσα, από το υλικό στο πνευµατικό, που φτάνει στο τέλος κάθε κατάστασης στην απόλυτη ενότητα µε τη θεία αρχή. Το να αποκτά όλο και περισσότερο σθένος, να προχωρεί από την οµορφιά και την τελειότητα ενός επιπέδου στην ανώτερη οµορφιά και τελειότητα ενός άλλου, µε όλο και µεγαλύτερη µακαριότητα, καινούργια γνώση και δύναµη σε κάθε κύκλο, αυτό είναι το πεπρωµένο για κάθε Εγώ που, έτσι, γίνεται σωτήρας του εαυτού του σε κάθε κόσµο και σε κάθε ενσάρκωση. Ερ. - Μα και ο Χριστιανισµός διδάσκει τα ίδια. Επίσης, διδάσκει και την εξελικτική πρόοδο. Θ. - Ναι, µόνο που πρέπει να προσθέσουµε και κάτι άλλο. Μας λέει ότι είναι αδύνατο να πετύχουµε τη σωτηρία χωρίς τη βοήθεια ενός θαυµατουργού σωτήρα και, επιπλέον, καταδικάζει σε αφανισµό όλους όσοι δεν θα δεχτούν το δόγµα του. Αυτή ακριβώς είναι η διαφορά ανάµεσα στη Χριστιανική θεολογία και τη Θεοσοφία. Η πρώτη επιβάλλει την πίστη σε µια κάθοδο του πνευµατικού Εγώ στον κατώτερο εαυτό. Η δεύτερη ενσταλάζει την ανάγκη του να προσπαθεί κανείς να εξυψώνει τον εαυτό του στην κατάσταση του Χριστού ή του Βούδα. Αν, εντούτοις, επιµένετε ότι η φθαρτή µορφή και οι πεπερασµένες ποιότητες είναι αυτά που συνθέτουν τον αθάνατο άνθρωπο, τότε δύσκολα θα µπορέσουµε να καταλάβουµε ο ένας τον άλλον. Και αν δεν καταλαβαίνετε ότι, περιορίζοντας την ύπαρξη κάθε Εγώ σε µία ζωή επί της γης, µετατρέπετε τη Θεότητα σε έναν σκληρό Μολόχ, έναν θεό που δηµιουργεί µια χαώδη κατάσταση στη γη και µετά ζητεί να τον ευχαριστούν γι’ αυτό, τότε θα ήταν καλύτερα να σταµατήσουµε τη συζήτηση.
78
Ερ. - Ελάτε να ξαναγυρίσουµε στο ζήτηµα της συνειδητότητας που επιζεί του θανάτου. Αυτό το θέµα ενδιαφέρει τους πιο πολλούς ανθρώπους. Είναι περισσότερη η γνώση µας στο Ντεβαχάν από όσο είναι όταν ζούµε στη γη; Θ. - Κατά µία έννοια, µπορούµε να αποκτήσουµε περισσότερη γνώση. Δηλαδή, µπορούµε να αναπτύξουµε περισσότερο έναν τοµέα που αγαπούσαµε και για τον οποίο µοχθήσαµε στη ζωή µας, υπό την προϋπόθεση ότι έχει σχέση µε αφηρηµένα και ιδεατά πράγµατα, όπως π.χ. η µουσική, η ζωγραφική, η ποίηση κ.λ.π., αφού το Ντεβαχάν είναι απλώς µια εξιδανικευµένη και υποκειµενική συνέχεια της επίγειας ζωής. Ερ. - Εάν, όµως, στο Ντεβαχάν το πνεύµα είναι αποδεσµευµένο από την ύλη, γιατί να µην κατέχει όλη τη γνώση; Θ. - Γιατί το Εγώ έχει, τρόπον τινα, ενωθεί µε τη µνήµη της τελευταίας του ενσάρκωσης. Έτσι λοιπόν, αν ξανασκεφτείτε όσα σας έχω πει και τα συνδυάσετε, θα καταλάβετε ότι η ντεβαχανική κατάσταση δεν είναι µία κατάσταση παντογνωσίας αλλά µια υπερβατική συνέχεια της προσωπικής ζωής που µόλις έλαβε τέλος. Είναι η ανάπαυση της ψυχής από το µόχθο της ζωής. Ερ. - Οι µατεριαλιστές επιστήµονες, όµως, ισχυρίζονται ότι όταν πεθάνει ο άνθρωπος δεν µένει τίποτε. Ότι το ανθρώπινο σώµα απλώς αποσυντίθεται στα εξ ων συνετέθη.. Και ότι αυτό που ονοµάζουµε ψυχή είναι απλώς µια εφήµερη αυτοσυνειδητότητα που παράγεται σαν παραπροϊόν οργανικής δράσης που θα εξατµισθεί. Δεν είναι περίεργος ο τόπος που σκέφτονται; Θ. - Καθόλου περίεργος κατά τη γνώµη µου. Εάν λένε ότι η αυτοσυνειδητότητα παύει να υπάρχει όταν το σώµα πεθάνει, τότε, απλώς, χωρίς να το συνειδητοποιούν, ξεστοµίζουν µια προφητεία, γιατί, αν είναι απόλυτα πεπεισµένοι για όσα ισχυρίζονται, τότε δεν είναι εφικτή γι’ αυτούς µια συνειδητή µεταθανάτια ζωή. Σε κάθε κανόνα, όµως, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Ερ. - Εάν, όµως, η ανθρώπινη αυτοσυνειδητότητα κατά κανόνα επιζεί του θανάτου, γιατί θα έπρεπε να υπάρχουν εξαιρέσεις; Θ. - Στις θεµελιώδεις αρχές του πνευµατικού κόσµου δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν εξαιρέσεις. Υπάρχουν, όµως, κανόνες γι’ αυτούς που βλέπουν και κανόνες γι’ αυτούς που προτιµούν να παραµένουν τυφλοί. 79
Ερ. - Ναι, καταλαβαίνω. Αυτό δεν είναι τίποτε άλλο από τον παραλογισµό του τυφλού, που αρνείται την ύπαρξη του ήλιου επειδή δεν τον βλέπει. Μετά το θάνατο, όµως, τα πνευµατικά του µάτια θα τον αναγκάσουν οπωσδήποτε να τον δει. Αυτό εννοείτε; Θ. - Ούτε θα αναγκαστεί ούτε θα δει τίποτε. Έχοντας επίµονα αρνηθεί, σε όλη του τη ζωή, ότι η ύπαρξη συνεχίζει να υφίσταται µετά το θάνατο, δεν θα µπορεί να δει τίποτα, γιατί, εφόσον στη διάρκεια της ζωής η πνευµατική του ικανότητα ήταν ελλιπής, δεν µπορεί να αναπτυχθεί µετά το θάνατο και θα παραµείνει τυφλός. Το Κάρµα δρα ασταµάτητα: στη µετά θάνατο ζωή µας δρέπουµε µόνο τους καρπούς των φυτών που σπείραµε οι ίδιοι. Ερ. - Εάν, όµως, το Εγώ µου µπορεί, µετά τη διάλυση του σώµατός µου, να βυθιστεί σε µια κατάσταση απόλυτης µη συνειδητότητας, τότε πώς θα τιµωρηθώ για τις αµαρτίες της προηγούµενης ζωής µου; Θ. - Η φιλοσοφία µας διδάσκει ότι η καρµική τιµωρία επιβάλλεται στο Εγώ µόνο στην επόµενη ενσάρκωσή του. Μετά το θάνατο το µόνο που λαµβάνει είναι η ανταµοιβή για τα βάσανα που δεν του άξιζαν και που υπέστη κατά την προηγούµενη ενσάρκωση. Εποµένως, όλη η µετά θάνατον τιµωρία για κάποιον, ακόµα και για τον υλιστή, συνίσταται στην απουσία οιασδήποτε ανταµοιβής και στην πλήρη απώλεια της συνειδητότητας της ευτυχίας και της ανάπαυσής του. Το Κάρµα είναι παιδί του επίγειου Εγώ, ο καρπός των πράξεων του δέντρου που είναι η, ορατή σε όλους, αντικειµενική προσωπικότητα, αλλά κι ο καρπός όλων των σκέψεων, ακόµα και των κινήτρων του πνευµατικού «Εγώ». Το Κάρµα είναι, όµως, και η τρυφερή µητέρα που γιατρεύει τις πληγές που η ίδια προκάλεσε στην προηγούµενη ζωή πριν αρχίσει να βασανίζει το Εγώ µε νέες πληγές. Μπορεί να πει κανείς ότι δεν υπάρχει νοητική ή φυσική δυστυχία στη ζωή ενός θνητού που να µην είναι άµεσος καρπός και συνέπεια κάποιας αµαρτίας σε µια προηγούµενη ύπαρξη. Εξάλλου, εφόσον ο άνθρωπος δεν διατηρεί την ελάχιστη ανάµνησή της στην πραγµατική του ζωή, αισθάνεται ότι δεν του αξίζει µια τέτοια τιµωρία και εποµένως θεωρεί ότι δεν υποφέρει για κάποια δική του ενοχή κι έτσι δικαιούται τη µέγιστη παρηγοριά, ανάπαυση και µακαριότητα στη µεταθανάτια ύπαρξή του. Ο θάνατος έρχεται πάντα στον πνευµατικό µας εαυτό σαν λυτρωτής και φίλος. Για τον υλιστή, που παρά τον υλισµό του, δεν ήταν κακός άνθρωπος, το διάλειµµα ανάµεσα στις δύο ζωές θα είναι σαν τον απερίσπαστο και γαλήνιο ύπνο ενός παιδιού, είτε χωρίς κανένα όνειρο, είτε γεµάτος από εικόνες 80
γενικές και αόριστες. Ενώ για τον κοινό θνητό θα είναι ένα όνειρο τόσο ζωντανό όσο και η ζωή και γεµάτο από ρεαλιστική µακαριότητα και οράµατα. Ερ. - Εποµένως, ο προσωπικός άνθρωπος θα υφίσταται πάντα τυφλά τις καρµικές τιµωρίες στις οποίες περιέπεσε το Εγώ; Θ. - Όχι, ακριβώς. Κατά τη γεµάτη δέος στιγµή του θανάτου, ακόµα κι αν ο θάνατος είναι αιφνίδιος, κάθε άνθρωπος βλέπει όλη την περασµένη ζωή του να παρελαύνει µπροστά του και µε την παραµικρότερη λεπτοµέρεια. Για πολύ λίγο το προσωπικό γίνεται ένα µε το ατοµικό και το Εγώ που γνωρίζει τα πάντα. Όµως, αυτή η στιγµή είναι αρκετή για να του δείξει όλη την αλυσίδα των αιτίων που έδρασαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τώρα βλέπει και καταλαβαίνει τον εαυτό του όπως είναι χωρίς κολακείες ή αυταπάτες. Διαβάζει τη ζωή του, σαν θεατής µιας αρένας από την οποία φεύγει. Νιώθει και γνωρίζει ότι ήταν δίκαια όλα τα βάσανα που τον βρήκαν. Ερ. - Σε όλους συµβαίνει αυτό; Θ. - Σε όλους ανεξαιρέτως. Σύµφωνα µε τη διδασκαλία, καλοί και άγιοι άνθρωποι βλέπουν όχι µόνο τη ζωή που αφήνουν, αλλά ακόµα και προηγούµενες ζωές κατά τη διάρκεια των οποίων δηµιουργήθηκαν οι αιτίες που τους έκαναν αυτό που ήσαν στη ζωή που µόλις ολοκληρώθηκε. Αναγνωρίζουν το νόµο του Κάρµα σε όλη τη µεγαλοπρέπεια και τη δικαιοσύνη του. Ερ. - Υπάρχει κάτι αντίστοιχο πριν την επαναγέννηση; Θ. -Υπάρχει. Όπως κατά τη στιγµή του θανάτου ο άνθρωπος βλέπει αναδροµικά τη ζωή που έζησε, έτσι και κατά τη στιγµή που ξαναγεννιέται πάνω στη γη, το Εγώ, ξυπνώντας από τη Ντεβαχανική κατάσταση, βλέπει σε προοπτική τη ζωή που το περιµένει και αντιλαµβάνεται όλες τις αιτίες που οδηγούν σε αυτήν. Τις αντιλαµβάνεται και βλέπει τα µέλλοντα να συµβούν, γιατί ανάµεσα στο Ντεβαχάν και την επαναγέννηση είναι που το Εγώ ανακτά την πλήρη συνειδητότητά του και ξαναγίνεται για λίγο ο θεός που ήταν πριν. Σύµφωνα µε τον καρµικό νόµο, πρώτα κατήλθε στην ύλη και ενσαρκώθηκε στον πρώτο ένσαρκο άνθρωπο. Το «χρυσό νήµα» βλέπει όλα τα «µαργαριτάρια» του και δεν παραλείπει κανένα. Ερ. - Έχω ακούσει µερικούς Θεόσοφους να µιλάνε για ένα χρυσό νήµα στο οποίο είναι δεµένη η ζωή τους. Τι εννοούν; 81
Θ. - Στα Ινδουιστικά ιερά βιβλία αναφέρεται ότι αυτό που υφίσταται περιοδικές ενσαρκώσεις είναι το σουτράτµα, που σηµαίνει στην κυριολεξία το «νήµα της ψυχής». Είναι συνώνυµο του µετενσαρκωνόµενου Εγώ που απορροφά τις µανασικές αναµνήσεις κάθε προηγούµενης ζωής µας. Λέγεται έτσι, γιατί, σαν τα µαργαριτάρια που είναι περασµένα σε ένα νήµα, έτσι και η µακρά σειρά των ανθρώπινων ζωών είναι δεµένες µε αυτό το νήµα. Σε µία από τις Ουπανισάδες οι επαναλαµβανόµενες επαναγεννήσεις παροµοιάζονται µε τη ζωή ενός θνητού που ταλαντεύεται περιοδικά µεταξύ ύπνου και ξύπνιου. Ερ. - Πρέπει να πω ότι αυτό δεν φαίνεται ξεκάθαρο και θα σας πω γιατί. Για τον άνθρωπο που ξυπνά, αρχίζει µια καινούρια µέρα, αλλά αυτός είναι ο ίδιος στην ψυχή και στο σώµα όπως και την προηγούµενη µέρα. Ενώ σε κάθε ενσάρκωση λαµβάνει χώρα µια πλήρης αλλαγή όχι µόνο στο εξωτερικό περίβληµα, στο φύλο και στην προσωπικότητα αλλά και στις νοητικές και ψυχικές ικανότητες. Δεν µου φαίνεται πολύ σωστή η παροµοίωση. Ο άνθρωπος που ξυπνά θυµάται πολύ καθαρά τί έκανε χτες, προχθές, τί έκανε ακόµα και πριν από µήνες και χρόνια. Κανένας µας, όµως, δεν έχει την παραµικρότερη ανάµνηση από µια προηγούµενη ζωή ή από κάποιο γεγονός σχετικό µε αυτήν. Μπορεί να ξεχάσω το πρωί τί όνειρο είδα τη νύχτα, όµως ξέρω ότι κοιµήθηκα και είµαι βέβαιος ότι ζούσα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αλλά, ποιά ανάµνηση, µπορώ να έχω από την προηγούµενη ενσάρκωσή µου µέχρι τη στιγµή του θανάτου; Πώς τα συσχετίζετε; Θ. - Μερικοί άνθρωποι πράγµατι θυµούνται τις προηγούµενες ενσαρκώσεις τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Αυτοί, όµως, είναι οι Βούδες και οι Μύστες. Αυτό είναι που οι Γιόγκι ονοµάζουν σάµα - σαµπούντα ή γνώση όλης της σειράς των περασµένων ενσαρκώσεων κάποιου. Ερ. - Ναι, αλλά εµείς οι κοινοί θνητοί που δεν έχουµε καταφέρει να φτάσουµε στη σάµα – σαµπούντα πώς µπορούµε να καταλάβουµε αυτή την παροµοίωση; Θ. - Μελετώντας την και προσπαθώντας να καταλάβουµε πιο σωστά τα τρία είδη και χαρακτηριστικά του ύπνου. Ο ύπνος είναι ένας γενικός και αµετάβλητος νόµος που ισχύει στον άνθρωπο και στα ζώα, όµως υπάρχουν διαφορετικά είδη ύπνου και ακόµα διαφορετικότερα όνειρα και οράµατα.
82
Ερ. - Αυτό, όµως, µας φέρνει σε ένα άλλο ζήτηµα. Ας επανέλθουµε στον υλιστή που, µολονότι δεν αρνείται τα όνειρα – γιατί πώς να τα αρνηθεί άλλωστε – ωστόσο αρνείται την αθανασία εν γένει και την επιβίωση της ατοµικότητάς του. Θ. - Κι ο υλιστής, χωρίς να το ξέρει, έχει δίκιο. Για να ζήσει κάποιος συνειδητά στον κόσµο που θα έρθει, πρέπει πριν απ’ όλα να πιστεύει σε αυτή τη ζωή κατά τη διάρκεια της επίγειας ύπαρξης. Σε αυτούς τους δύο αφορισµούς της Μυστικής Επιστήµης είναι δοµηµένη όλη η φιλοσοφία σχετικά µε τη µεταθανάτια συνειδητότητα και την αθανασία της ψυχής. Το Εγώ λαµβάνει πάντα ό,τι του αναλογεί. Μετά τη διάλυση του σώµατος, αρχίζει γι’ αυτό µία περίοδος απόλυτης αφυπνισµένης συνειδητότητας ή µία κατάσταση χαοτικών ονείρων ή ένας ύπνος χωρίς καθόλου όνειρα που δεν ξεχωρίζει από την εκµηδένιση, και αυτά είναι τα τρία είδη του ύπνου. Εάν οι φυσιολόγοι µας βρίσκουν την αιτία των ονείρων και των οραµάτων σε µια µη συνειδητή προετοιµασία τους όταν είµαστε ξύπνιοι, γιατί δεν µπορεί το ίδιο να γίνει αποδεκτό και για τα µετά θάνατον όνειρα; Επαναλαµβάνω: Ο θάνατος είναι ένας ύπνος. Μετά το θάνατο, αρχίζει µπροστά στα πνευµατικά µάτια της ψυχής µια παράσταση σύµφωνα µε ένα πρόγραµµα που έχουµε µάθει και που πολύ συχνά ασυνείδητα έχουµε συνθέσει µόνοι µας: η έµπρακτη εκτέλεση ορθών πεποιθήσεων ή ψευδαισθήσεων που µόνοι µας δηµιουργήσαµε. Ο Μεθοδιστής θα είναι Μεθοδιστής, ο Μουσουλµάνος θα είναι Μουσουλµάνος, τουλάχιστον για κάποιο χρόνο – αδιαφορώντας πλήρως για το πώς δηµιουργήθηκε και πώς έγινε αυτό που ήταν. Αυτοί είναι οι µεταθανάτιοι καρποί του δέντρου της ζωής. Φυσικά, το αν πιστεύουµε ή δεν πιστεύουµε στο γεγονός της συνειδητής αθανασίας δεν µπορεί να επηρεάσει αυτό καθαυτό το ανεξάρτητο γεγονός, εφόσον υφίσταται. Όµως, το αν πιστεύουµε ή δεν πιστεύουµε σε αυτή την αθανασία σαν ιδιότητα ανεξάρτητων ή χωριστών οντοτήτων δεν µπορεί παρά να δώσει χρώµα στο γεγονός όταν συµβαίνει σε καθεµία από αυτές τις οντότητες. Αρχίζετε τώρα να το καταλαβαίνετε; Ερ. - Έτσι νοµίζω. Οι υλιστές, δυσπιστώντας σε καθετί που δεν µπορεί να αποδειχτεί µέσω των πέντε αισθήσεων ή µε επιστηµονικούς συλλογισµούς, βασιζόµενοι αποκλειστικά στα δεδοµένα που παρέχουν αυτές οι αισθήσεις, αν και ανεπαρκείς,, και απορρίπτοντας κάθε πνευµατική εκδήλωση, δέχονται ότι η ζωή είναι η µόνη συνειδητή ύπαρξη. Εποµένως, θα ισχύσει γι’ αυτούς εκείνο που πιστεύουν. Θα βυθιστούν σε έναν ύπνο χωρίς όνειρα µέχρι τη νέα αφύπνιση. Έτσι δεν είναι;
83
Θ. - Περίπου. Θυµηθείτε την κατά βάση παγκόσµια διδασκαλία ως προς τα δύο είδη συνειδητής ύπαρξης – της επίγειας και της πνευµατικής. Η τελευταία πρέπει να θεωρείται πραγµατική από το ίδιο το γεγονός ότι σε αυτήν κατοικεί το αιώνιο, αναλλοίωτο και αθάνατο Πνεύµα. Ενώ το ενσαρκωνόµενο Εγώ φορά νέο ένδυµα που είναι τελείως διαφορετικό από τα ενδύµατα των προηγούµενων ενσαρκώσεών του και τα οποία είναι όλα, εκτός από το πνευµατικό του αρχέτυπο, καταδικασµένα να αλλάζουν τόσο ριζικά ώστε να µην αφήνουν πίσω τους κανένα ίχνος. Ερ. - Πώς γίνεται αυτό; Μπορεί το συνειδητό επίγειο «Εγώ» µου να χάνεται όχι µόνο µία φορά, σαν τη συνειδητότητα του υλιστή, αλλά τόσο ολοκληρωτικά ώστε να µην αφήνει κανένα ίχνος πίσω του; Θ. - Σύµφωνα µε τη διδασκαλία, πρέπει να χαθεί ολοκληρωτικά, εκτός από την αρχή η οποία, ενώνεται µε το Πνεύµα και γίνεται µια καθαρά πνευµατική και άφθαρτη ουσία, γίνεται ένα µαζί του στο διηνεκές. Ο ακραιφνής υλιστής, όµως, στο προσωπικό «Εγώ» του οποίου ποτέ δεν έχει αντικατοπτριστεί κάποια Πνευµατική σκέψη, πώς µπορεί να µεταφέρει στην αιωνιότητα ένα µόριο αυτής της επίγειας προσωπικότητας; Το πνευµατικό σου «Εγώ» είναι αθάνατο. Όµως, από τον τωρινό εαυτό σου µπορεί να µεταφέρει στο διηνεκές µόνο αυτό που του αξίζει αθανασία, δηλαδή, µόνο το άρωµα του άνθους που έκοψε ο θάνατος. Ερ. - Και το άνθος, το επίγειο «Εγώ», τί γίνεται; Θ. - Το άνθος, σαν όλα τα προηγούµενα και τα µελλοντικά άνθη που άνθισαν και θα ανθίσουν στο µητρικό φυτό, το σουτράτµα, όλα παιδιά µιας ρίζας, θα ξαναγίνουν χώµα. Το τωρινό σας «Εγώ», όπως ξέρετε και µόνοι σας, δεν είναι το σώµα που τώρα κάθεται µπροστά µου ούτε είναι αυτό που θα ονόµαζα Μάνας – Σουτράτµα, αλλά είναι Σουτράτµα – Μπούντι. ΕΡ. - Αυτό, όµως, δεν µου εξηγεί καθόλου γιατί αποκαλείτε αθάνατη, αέναη και πραγµατική τη µετά θάνατο ζωή και την επίγεια ζωή απλώς φάντασµα ή ψευδαίσθηση εφόσον κι αυτή ακόµα η µεταθανάτια ζωή έχει όρια, αν και ευρύτερα από τα όρια της επίγειας ζωής. Θ. – Χωρίς αµφιβολία. Το πνευµατικό Εγώ του ανθρώπου κινείται στην αιωνιότητα σαν το εκκρεµές ανάµεσα στην ώρα της γέννησης και του θανάτου. Εάν, όµως, αυτές οι ώρες που σηµατοδοτούν την περίοδο της επίγειας ζωής και την περίοδο της 84
πνευµατικής ζωής, έχουν περιορισµένη διάρκεια, κι εάν ακόµα και ο αριθµός αυτών των σταδίων στην αιωνιότητα µεταξύ ύπνου και αφύπνισης, ψευδαίσθησης και πραγµατικότητας, είναι κι αυτός περιορισµένος, παράλληλα ο πνευµατικός προσκυνητής είναι αιώνιος. Κι έτσι η µόνη πραγµατικότητα σύµφωνα µε εµάς είναι οι ώρες της µεταθανάτιας ζωής του ανθρώπου, όταν, αποσαρκωµένος – κατά την περίοδο αυτού του προσκυνήµατος που ονοµάζουµε «κύκλο των επαναγεννήσεων» στέκεται ενώπιος ενωπίω µε την αλήθεια κι όχι µε τις χίµαιρες της εφήµερης γήινης ύπαρξής του. Όµως, αυτά τα διαλείµµατα, παρά τον περιορισµό τους, δεν εµποδίζουν το Εγώ, που πάντα γίνεται τελειότερο, από του να ακολουθεί χωρίς καµία παρέκκλιση, µολονότι σταδιακά και σιγά- σιγά, το µονοπάτι προς την τελευταία του µεταµόρφωση, οπότε, έχοντας πετύχει τον στόχο του γίνεται θείο ον. Τούτα τα διαλείµµατα και τα στάδια βοηθούν αυτό το τελικό αποτέλεσµα αντί να το παρεµποδίζουν και χωρίς αυτά τα περιορισµένα διαλείµµατα το θείο Εγώ δεν θα µπορούσε ποτέ να φτάσει στον έσχατο σκοπό του. Σας έδωσα ήδη ένα γνωστό παράδειγµα συγκρίνοντας το Εγώ ή την ατοµικότητα µε έναν ηθοποιό και τις πολλές και ποικίλες ενσαρκώσεις µε τους ρόλους που παίζει. Θα λέγατε ότι αυτοί οι ρόλοι ή τα κοστούµια τους είναι η ατοµικότητα του ίδιου του ηθοποιού; Όµοια µε αυτόν τον ηθοποιό, το Εγώ αναγκάζεται, κατά τη διάρκεια του κύκλου της αναγκαιότητας, που συνεχίζεται µέχρι και το κατώφλι του παρινιρβάνα, να παίζει πολλούς ρόλους που µπορεί να µην του είναι ευχάριστοι. Όµως, όπως η µέλισσα συλλέγει το µέλι της από κάθε λουλούδι, αφήνοντας το υπόλοιπο σαν τροφή για τα σκουλήκια της γης, το ίδιο κάνει και η πνευµατική µας ατοµικότητα, είτε την ονοµάζουµε σουτράτµα είτε την ονοµάζουµε Εγώ. Συλλέγοντας από κάθε επίγεια προσωπικότητα, στην οποία το Κάρµα την αναγκάζει να ενσαρκώνεται, µόνο το νέκταρ των πνευµατικών ποιοτήτων και της αυτοσυνειδητότητας, τα ενώνει όλα µαζί σε ένα σύνολο και αναδύεται από τη χρυσαλίδα του σαν δοξασµένος θεός. Ερ. - Γιατί, όµως, να ονοµάζεται ο ύπνος πραγµατικότητα και η αφύπνιση ψευδαίσθηση; Θ. - Είναι απλώς µια σύγκριση που διευκολύνει την κατανόηση του θέµατος και από την άποψη των γήινων συλλήψεων είναι πολύ σωστή. Ερ. - Και πάλι, όµως, δεν µπορώ να το καταλάβω, εάν η επόµενη ζωή βασίζεται στη δικαιοσύνη και στην ανταπόδοση που της αναλογεί για όλα όσα υποφέραµε στη γη, στην 85
περίπτωση των υλιστών, πολλοί από τους οποίους είναι πράγµατι τίµιοι και ευσπλαχνικοί άνθρωποι, πώς γίνεται να µην µένει από την προσωπικότητά τους τίποτα έξω από τα σκουπίδια ενός µαραµένου άνθους. Θ. - Ποτέ δεν ειπώθηκε κάτι τέτοιο. Όσο κι αν δεν πιστεύει, κανένας υλιστής δεν µπορεί να πεθάνει για πάντα ως προς το σύνολο της πνευµατικής του ατοµικότητας. Αυτό που ειπώθηκε είναι ότι η συνειδητότητα µπορεί να εξαφανιστεί είτε ολοκληρωτικά είτε εν µέρει στην περίπτωση του υλιστή. Ερ. - Μα, δεν είναι αυτό εκµηδένιση; Θ. - Όχι, βέβαια. Σε ένα µακρύ ταξίδι µε τραίνο µπορεί κανείς να κοιµηθεί βαθιά και να χάσει διάφορους σταθµούς, χωρίς την παραµικρή θύµηση ή συνειδητότητα και να ξυπνήσει σε κάποιο σταθµό και να συνεχίσει το ταξίδι περνώντας από αναρίθµητους άλλους σταθµούς µέχρις ότου φτάσει στο τέλος του ταξιδιού ή µέχρι να πετύχει το στόχο του. Σας αναφέρθηκαν τρία είδη ύπνου: ο χωρίς όνειρα ύπνος, ο χαοτικός κι αυτός που είναι τόσο πραγµατικός ώστε τα όνειρα γίνονται απόλυτες πραγµατικότητες γι’ αυτόν που κοιµάται. Εάν πιστεύετε στο τελευταίο είδος γιατί να µην πιστεύετε και στο πρώτο; Η ζωή κάποιου θα είναι ανάλογη µε τη µεταθανάτια ζωή στην οποίαν πίστευε και που προσδοκά. Εκείνος που δεν προσδοκούσε άλλη ζωή, ανάµεσα σε δύο γεννήσεις θα βρίσκεται σε ένα απόλυτο κενό. Έτσι ακριβώς θα εξελιχθεί το πρόγραµµα για το οποίο µιλήσαµε, ένα πρόγραµµα που έφτιαξαν οι ίδιοι οι υλιστές. Όµως, όπως λέτε, υπάρχουν διάφορα είδη υλιστών. Ένας ιδιοτελής, εγωκεντρικός υλιστής που ποτέ δεν δάκρυσε για κάποιον άλλον έξω από τον εαυτό του, που, µη πιστεύοντας σε τίποτε, ήταν απλώς αδιάφορος για όλον τον κόσµο, στο κατώφλι του θανάτου θα αποβάλει την προσωπικότητά του. Εκείνοι, όµως, οι υλιστές που λάθεψαν µόνο ως προς τη δυσπιστία τους θα χάσουν µόνο ένα σταθµό µέσα στον παραπανίσιο ύπνο τους. Και θα έρθει η ώρα που τέτοιοι πρώην υλιστές θα αντιληφθούν τον εαυτό τους στην αιωνιότητα και, ίσως, θα µετανιώσουν που έχασαν έστω και µια µέρα, έστω κι ένα σταθµό, από την αιώνια ζωή. Ερ. - Κι όµως δεν θα ήταν σωστότερο να λέµε ότι ο θάνατος είναι γέννηση σε µια νέα ζωή ή επιστροφή για άλλη µια φορά στην αιωνιότητα; Θ. - Μπορείτε να το πείτε, αν θέλετε. Με τις καθιερωµένες Δυτικές ιδέες που έχετε για την υλική ζωή, οι λέξεις «ζωή» και «ύπαρξη» είναι ακατάλληλες για να εκφράσουν την καθαρή υποκειµενική κατάσταση της µεταθανάτιας ύπαρξης. Αν 86
εξαιρέσουµε µερικούς φιλοσόφους που είναι άγνωστοι στους πολλούς και που είναι από µόνοι τους πολύ µπερδεµένοι ώστε να δίνουν σαφή εικόνα, οι Δυτικές σας ιδέες ως προς τη ζωή και το θάνατο έχουν γίνει τόσο στενές, ώστε έχουν οδηγήσει αφενός σε άκρατο υλισµό και αφετέρου στην ακόµη πιο υλική ιδέα για την άλλη ζωή την οποία οι Πνευµατιστές έχουν ονοµάσει «παράδεισο». Εκεί οι ψυχές των ανθρώπων τρώνε, πίνουν, παντρεύονται και ζουν σε έναν παράδεισο το ίδιο αισθησιακό µε τον παράδεισο του Μωάµεθ και ακόµη λιγότερο φιλοσοφηµένο. Αλλά και οι κοινές αντιλήψεις των αµόρφωτων Χριστιανών δεν πάνε πίσω. Πότε – πότε είναι ακόµη πιο υλικές. Πότε µε κουτσουρεµένους αγγέλους, µε χάλκινες τροµπέτες, µε χρυσές άρπες και πότε µε υλικές κολαστήριες φωτιές, ο ουρανός των Χριστιανών µοιάζει µε µια παραµυθένια σκηνή Χριστουγεννιάτικης παντοµίµας. Σας είναι τόσο δύσκολο να καταλάβετε, ακριβώς επειδή έχετε αυτές τις στενές αντιλήψεις. Ακριβώς επειδή η ζωή της αποσαρκωµένης ψυχής, ενώ διαθέτει όλη τη ζωντάνια της πραγµατικότητας, όπως συµβαίνει σε µερικά όνειρα, δεν έχει κανένα χαρακτηριστικό εν γένει αντικειµενικής µορφής της επίγειας ζωής, οι φιλόσοφοι της Ανατολής την έχουν συγκρίνει µε οράµατα του ύπνου. Ο πρώτος και σίγουρα ο πιο ξεκάθαρος από τους θεόσοφους συγγραφείς µας, ο κ. Α. Π. Σίνετ, έχει γράψει ορισµένα εκτενή και θαυµάσια διατυπωµένα κείµενα πάνω σε αυτό. Να, µερικά αποσπάσµατα που θα σας δείξουν πόσο σαφή και περιεκτικά είναι αυτά που έχει γράψει επί του θέµατος: «Η ανθρώπινη ψυχή, µόλις εκτοξευθεί στο εξελικτικό ρεύµα ως ανθρώπινη ατοµικότητα, περνά µέσα από εναλλασσόµενες περιόδους φυσικής και σχετικά πνευµατικής ύπαρξης. Περνά από το ένα επίπεδο ή υπόστρωµα ή κατάσταση φύσης σε άλλο καθοδηγούµενη από τις καρµικές της συγγένειες. Ζει σε ενσαρκώσεις τη ζωή που το Κάρµα της έχει προκαθορίσει. Τροποποιεί την πρόοδό της όσο επιτρέπουν οι περιστάσεις και – αναπτύσσοντας νέο Κάρµα ανάλογα µε την καλή ή κακή χρήση των ευκαιριών – επανέρχεται στην πνευµατική ύπαρξη (Ντεβαχάν) µετά από κάθε φυσική ζωή – περνώντας από την ενδιάµεση περιοχή του ψυχικού επιπέδου7 – για να αναπαυθεί, να ανανεωθεί και για να απορροφηθεί βαθµηδόν στην ουσία της ως 7
Η διάρκεια αυτής της «µεταφοράς» εξαρτάται, όµως, από τον βαθµό πνευµατικότητας που έχει η πρώην προσωπικότητα του αποσαρκωµένου Εγώ. Σε όσους έζησαν πολύ πνευµατική ζωή, αυτή η µεταφορά, αν και σταδιακή, γίνεται πολύ γρήγορα. Ο χρόνος παρατείνεται για όσους έχουν υλιστικές τάσεις.
87
ανάλογη κοσµική πρόοδος, της βιωµατικής εµπειρίας που κέρδισε «πάνω στη γη» ή κατά τη διάρκεια της φυσικής ύπαρξης. Εµείς – οι εντός µας ψυχές – δεν είµαστε, ας πούµε, παντελώς έρµαιοι στη θάλασσα της ύλης. Οπωσδήποτε κρατάµε κάποιο ακόµη ενδιαφέρον ή δικαιώµατα στη στεριά από την οποία, για κάποιο χρόνο, αποµακρυνθήκαµε. Γι’ αυτό και η διαδικασία της ενσάρκωσης δεν περιγράφεται πλήρως όταν µιλάµε για εναλλασσόµενη ύπαρξη στο φυσικό και στο πνευµατικό επίπεδο και βλέπουµε τότε την ψυχή σαν µια ολοκληρωµένη οντότητα που γλιστρά εντελώς από τη µία υπαρξιακή κατάσταση στην άλλη. Ο πιο σωστός ορισµός της διαδικασίας πιθανώς θα εµφάνιζε την ενσάρκωση σαν να λαµβάνει χώρα σε αυτό το πραγµατικό πεδίο της φύσης λόγω µιας εκροής που προέρχεται από την ψυχή. Η πνευµατική περιοχή θα ήταν στο µεταξύ η κατάλληλη κατοικία της ψυχής, που ποτέ δεν θα την εγκατέλειπε τελείως. Και αυτό το µη υλοποιήσιµο τµήµα της ψυχής που µένει µόνιµα στο πνευµατικό επίπεδο µπορεί σωστά, ίσως, να ονοµαστεί ο Ανώτερος Εαυτός.» Αυτός ο «Ανώτερος Εαυτός» είναι «µη υλοποιήσιµος», όπως λέει ο κ. Σίνετ. Και µάλιστα, δεν µπορεί να είναι αντικειµενικός κάτω από οιεσδήποτε συνθήκες, ακόµα και για την ύψιστη πνευµατική αντίληψη. Γιατί ο «Ανώτερος Εαυτός» είναι πραγµατικά το Απόλυτο και δεν ξεχωρίζει απ’ αυτό. Κατά τη διάρκεια του σαµάντι (έκστασης), η ανώτερη πνευµατική συνειδητότητα του Μύστη είναι τελείως απορροφηµένη στη Μία Ουσία.
88
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10ο
ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΗΣ ΑΡΧΗΣ ΜΑΣ
Ερ. - Προς το παρόν δεν είναι ξεκάθαρο στον νου µου τί είναι ακριβώς αυτό που επιζεί και θα ήθελα να µου το εξηγήσετε. Τί είναι; Θ. - Μόλις σας εξήγησα ότι η µετενσαρκωνόµενη αρχή, ή αυτό που ονοµάζουµε θείο άνθρωπο, είναι άφθαρτη σε όλη τη διάρκεια του κύκλου της ζωής. Άφθαρτη, ως σκεπτόµενη οντότητα, ακόµα δε και ως αιθερική µορφή. Φέρνει µαζί της κατά την ντεβαχανική περίοδο την πνευµατοποιηµένη ανάµνηση της πρώην προσωπικότητας – ο Κος Α ή ο Κος Β – µε την οποίαν ταυτίζεται το Εγώ κατά την περίοδο εκείνη. Εφόσον η ντεβαχανική περίοδος δεν είναι παρά συνέχεια της γήινης ζωής, κατά κάποιο τρόπο – η ίδια η ακµή και η ουσία (το µεδούλι), µιας αδιάσπαστης σειράς, των λίγων ευτυχισµένων στιγµών αυτής της ύπαρξης που τώρα τελείωσε – το Εγώ πρέπει να ταυτιστεί µε την προσωπική συνειδητότητα αυτής της γήινης ζωής. Ερ. - Αυτό σηµαίνει ότι το Εγώ, παρά τη θεία φύση του, βρίσκεται κατά την περίοδο µεταξύ δύο ενσαρκώσεων σε κατάσταση νοητικής συσκότισης.. Θ. Μπορείτε να έχετε όποια άποψη θέλετε. Εµείς το βλέπουµε σαν µια πολύ φυσιολογική ακολουθία ή εξέλιξη της επίγειας ζωής. Τί είναι η ζωή; Ένα σύνολο από πάρα πολλές εµπειρίες, από ιδέες που αλλάζουν κάθε µέρα, συγκινήσεις και απόψεις. Όταν είµαστε νέοι, συχνά, αφοσιωνόµαστε σε ένα ιδανικό, σε έναν ήρωα ή µια ηρωίδα που προσπαθούµε να ακολουθούµε και να κρατάµε ζωντανό. Λίγο αργότερα, όταν ξεθωριάζει η φρεσκάδα των νεανικών µας συναισθηµάτων και αρχίζουµε να σοβαρεύουµε, εµείς είµαστε οι πρώτοι που γελάµε µε τις φαντασιώσεις µας. Κι όµως, υπήρξε εποχή που είχαµε ταυτίσει τόσο πολύ την προσωπικότητά µας µε την προσωπικότητα του ιδανικού που είχαµε στο νου µας –ειδικά αν επρόκειτο για ένα ζωντανό άνθρωπο – ώστε είχε απόλυτα αφοµοιωθεί στο ιδανικό µας. Μπορεί να πει κανείς ότι ένας άνθρωπος που είναι πενήντα χρονών είναι ίδιος που ήταν στα είκοσι; Ο εσωτερικός άνθρωπος είναι ο ίδιος. Η εξωτερική ζώσα προσωπικότητα έχει
89
µεταµορφωθεί, έχει αλλάξει τελείως. Θα χρησιµοποιούσατε τη λέξη σύγχυση γι’ αυτές τις αλλαγές στην ανθρώπινη νοητική κατάσταση; Ερ. - Τότε πώς θα ονοµάζατε και κυρίως πώς θα εξηγούσατε τη µονιµότητα της µιας και την παροδικότητα της άλλης; Θ. - Η διδασκαλία µας έχει την απάντηση και για µας δεν υπάρχει δυσκολία. Το κλειδί βρίσκεται στη διπλή συνειδητότητα του νου µας και επίσης στη διττή φύση της νοητικής αρχής. Υπάρχει µια πνευµατική συνειδητότητα – ο νους που φωτίζεται από το πνευµατικό φως – που υποκειµενικά αντιλαµβάνεται τα αφαιρετικά σχήµατα και µια αισθητική συνειδητότητα – το κατώτερο νοητικό φως – που δεν ξεχωρίζει από τον φυσικό µας εγκέφαλο και τις αισθήσεις. Η δεύτερη συνειδητότητα είναι υποταγµένη στον εγκέφαλο και τις φυσικές αισθήσεις και, επειδή εξαρτάται εξίσου από αυτά, πρέπει, βεβαίως, να ξεθωριάσει και εν τέλει να πεθάνει όταν εξαφανιστεί ο εγκέφαλος και οι φυσικές αισθήσεις. Μόνο η πνευµατική συνειδητότητα, που είναι ριζωµένη στην αιωνιότητα, επιζεί και ζει για πάντα και, εποµένως, µπορεί να θεωρηθεί αθάνατη. Όλα τα άλλα ανήκουν στις φευγαλέες ψευδαισθήσεις. Ερ. - Τί ακριβώς εννοείτε µε τη λέξη ψευδαίσθηση σε αυτή την περίπτωση; Θ. - Υπάρχει µια πολύ καλή περιγραφή στο κείµενο πάνω στον «Ανώτερο Εαυτό» που προανέφερα, όπου λέει ο συγγραφέας: Η θεωρία που εξετάζουµε - η εναλλαγή ιδεών ανάµεσα στο Ανώτερο Εγώ και τον κατώτερο εαυτό - ταιριάζει πολύ καλά µε τη θεώρηση του κόσµου στον οποίο ζούµε σαν ενός φαινοµενικού κόσµου ψευδαίσθησης, ενώ τα πνευµατικά επίπεδα της φύσης είναι ο νοούµενος κόσµος ή το επίπεδο της πραγµατικότητας. Κατά κάποιο τρόπο, η περιοχή εκείνη της φύσης όπου είναι ριζωµένη η µόνιµη ψυχή είναι πιο πραγµατική από αυτήν στην οποίαν εµφανίζονται για λίγο τα εφήµερα άνθη της για να µαραθούν και να κοµµατιαστούν, ενώ το φυτό ξαναβρίσκει ενέργεια για να ξαναβγάλει λουλούδια. Αν υποθέσουµε ότι µόνο τα άνθη θα µπορούσαν να γίνουν αντιληπτά από τις κοινές αισθήσεις και ότι οι ρίζες τους θα υπήρχαν σε µια κατάσταση της φύσης απρόσιτη και αόρατη σε µας, οι φιλόσοφοι ενός τέτοιου κόσµου που θα µάντευαν ότι υπήρχαν ρίζες σε ένα άλλο επίπεδο ύπαρξης, θα έλεγαν για τα άνθη: Δεν είναι αυτά τα πραγµατικά φυτά. Είναι άνευ σηµασίας, είναι απλώς απατηλά φαινόµενα της στιγµής.
90
Αυτό εννοώ. Δεν είναι ο κόσµος στον οποίον ανθίζουν τα παροδικά και εφήµερα άνθη των προσωπικών ζωών ο πραγµατικός αιώνιος κόσµος, αλλά εκείνος όπου βρίσκουµε τη ρίζα της συνειδητότητας, τη ρίζα που είναι πέρα από την ψευδαίσθηση και ζει στην αιωνιότητα. Ερ. - Τί εννοείτε λέγοντας «η ρίζα που ζει στην αιωνιότητα»; Θ. - Με τη ρίζα, εννοώ τη σκεπτόµενη οντότητα, το Εγώ που ενσαρκώνεται, είτε το θεωρούµε άγγελο, πνεύµα ή δύναµη. Από αυτά που υποπίπτουν στις αισθητικές µας αντιλήψεις µόνο ό,τι αναπτύσσεται από ή είναι προσδεδεµένο σ’ αυτή την αόρατη ρίζα που αναφέραµε, µπορεί να συµµετέχει στην αθάνατη ζωή της. Γι’ αυτό και κάθε ευγενής σκέψη, ιδέα και επιδίωξη της προσωπικότητας που διαποτίζει, προερχόµενη από αυτή τη ρίζα και τρεφόµενη από αυτήν, πρέπει να γίνει αιώνια. Όσο για τη φυσική συνειδητότητα, αυτή πρέπει να εξαφανιστεί. Η ανώτερη συνειδητότητα είναι αυτή που δρα, όσο κοιµάται το σώµα. Η µνήµη µας καταγράφει απλώς αµυδρά και όχι µε ακρίβεια– διότι λειτουργεί αυτόµατα – αυτές τις εµπειρίες και συχνά δεν καταφέρνει να τις εντυπώνεται ούτε έστω και λίγο. Ερ. - Πώς γίνεται, όµως, και το µυαλό, αν και το αποκαλείτε νου, «θεό», είναι τόσο αδύναµο κατά τις ενσαρκώσεις του, ώστε πράγµατι να κατακτάται και να δεσµεύεται από το σώµα του; Θ. - Θα µπορούσα να ανταπαντήσω µε µια παρόµοια ερώτηση και να ρωτήσω: Πώς γίνεται και αυτός που εσείς θεωρείτε «Θεό ανάµεσα στους Θεούς» και τον Μόνο Ζώντα Θεό, να είναι τόσο αδύναµος ώστε να επιτρέπει στο κακό ( ή στο διάβολο) να επικρατεί έναντι αυτού του ιδίου αλλά και έναντι όλων των πλασµάτων του τόσο όταν βρίσκεται στον ουρανό όσο και όταν ενσαρκώθηκε στη γη; Είναι βέβαιο ότι θα µου πείτε πάλι: Αυτό είναι µυστήριο. Και δεν µας επιτρέπεται να ανακατευόµαστε µε τα µυστήρια του Θεού. Επειδή, όµως, η δική µας θρησκευτική φιλοσοφία δεν µας το απαγορεύει, απαντώ ότι εάν δεν έρθει ο Θεός στη γη σαν αβατάρα, καµία θεία αρχή δεν θα µπορεί παρά να είναι δυσνόητη και αδρανής εξαιτίας της ανυπότακτης ζωικής ύλης. Οι πνευµατικές και θείες δυνάµεις υπάρχουν σε λανθάνουσα κατάσταση σε κάθε άνθρωπο. Κι όσο πιο µεγάλο είναι το πνευµατικό του όραµα, τόσο ισχυρότερος θα είναι ο εντός του Θεός. Πολύ λίγοι άνθρωποι, όµως, µπορούν να νιώσουν αυτόν τον Θεό. Κατά κανόνα, η θεότητα πάντα εγκλωβίζεται στη σκέψη µας από
91
προϋπάρχουσες έννοιες, ιδέες που µας ενσταλάχτηκαν από την παιδική µας ηλικία, γι’ αυτό και είναι τόσο δύσκολο να καταλάβετε τη φιλοσοφία µας. Ερ. - Δηλαδή, το δικό µας Εγώ είναι ο Θεός µας; Θ. - Όχι, καθόλου. «Ένας Θεός» δεν είναι παγκόσµια θεότητα, αλλά µόνο µια σπίθα από τον µοναδικό ωκεανό της Θείας Φωτιάς. Ο εντός µας Θεός ή ο «εν κρυπτώ Πατέρας µας» είναι αυτό που ονοµάζουµε Ανώτερο Εαυτό, το Άτµα. Το ενσαρκωνόµενο Εγώ µας ήταν αρχικά Θεός, όπως ήταν και όλες οι αρχέγονες απορροές από τη Μία Άγνωστη Αρχή. Όµως, από τότε που «εξέπεσε στην ύλη», επειδή πρέπει να ενσαρκώνεται σε όλη τη διάρκεια του κύκλου, κατ’ εξακολούθηση, από αρχής µέχρι τέλους, δεν είναι πλέον ένας ελεύθερος και ευτυχισµένος θεός αλλά ένας φτωχός προσκυνητής που πάει να ξαναβρεί αυτό που έχασε. Μπορώ να σας απαντήσω πιο αναλυτικά επαναλαµβάνοντας όσα αναφέρονται σχετικά µε τον Εσωτερικό Άνθρωπο στο «Αποκαλυµµένη Ίσις» (ii, 593): «Από αρχαιοτάτων χρόνων η ανθρωπότητα στο σύνολό της ήταν πάντα πεπεισµένη ως προς την ύπαρξη µιας προσωπικής πνευµατικής οντότητας µέσα στον προσωπικό φυσικό άνθρωπο. Αυτή η εσωτερική οντότητα ήταν λιγότερο ή περισσότερο θεία, αναλόγως µε το πόσο κοντά ήταν στο στέµµα. Όσο πιο κοντά βρισκόταν, τόσο πιο γαλήνιο ήταν το πεπρωµένο του ανθρώπου, τόσο λιγότερο επικίνδυνες οι εξωτερικές συνθήκες. Αυτή η πίστη δεν είναι ούτε φανατισµός ούτε δεισιδαιµονία, αλλά µόνο µία σταθερή, ενστικτώδης συναίσθηση της εγγύτητας µε έναν άλλο πνευµατικό και αόρατο κόσµο, που, αν και υποκειµενικός στις αισθήσεις του εξωτερικού ανθρώπου, είναι απόλυτα αντικειµενικός για το εσωτερικό Εγώ. Επιπλέον, πίστευαν ότι υπάρχουν εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες που επηρεάζουν την αποφασιστικότητά µας σχετικά µε τις πράξεις µας. Απέρριπταν τη µοιρολατρεία, γιατί η µοιρολατρεία προϋποθέτει µια τυφλή πορεία µιας ακόµα πιο τυφλής δύναµης. Πίστευαν, όµως, στο πεπρωµένο (ή Κάρµα) που υφαίνει κάθε άνθρωπος από τη γέννηση µέχρι το θάνατο ολόγυρά του, όπως η αράχνη υφαίνει τον ιστό της. Και αυτό το πεπρωµένο κατευθύνεται είτε από εκείνη την παρουσία που µερικοί ονοµάζουν φύλακα – άγγελο είτε από τον πιο γνωστό µας αστρικό εσωτερικό άνθρωπο, που, όµως, πάρα πολύ συχνά είναι ο κακός δαίµονας του ανθρώπου της σάρκας (ή της προσωπικότητας). Και οι δύο οδηγούν τον …..άνθρωπο, όµως ο ένας πρέπει να υπερισχύσει. Και αµέσως µόλις αρχίσει αυτή η αόρατη συµπλοκή ο αυστηρός και αδυσώπητος νόµος της ανταµοιβής 92
(και ανταπόδοσης) έρχεται και αρχίζει να λειτουργεί, ακολουθώντας πιστά τις διακυµάνσεις (της σύγκρουσης). Όταν το τελευταίο νήµα έχει υφανθεί και ο άνθρωπος φαινοµενικά είναι τυλιγµένος µέσα στο δίχτυ που µόνος του κατασκεύασε, τότε βρίσκεται ολοκληρωτικά υπό το κράτος αυτού του αυτοδηµιούργητου πεπρωµένου». Αυτό είναι το πεπρωµένο του ανθρώπου – του αληθινού Εγώ. Αυτός είναι ο άνθρωπος που πρέπει να κυριαρχήσει πάνω στην ύλη. Η ΣΥΝΘΕΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΝΟΥ Ερ. - Όµως, κάτι θέλατε να µου πείτε για την ουσιαστική φύση του νου και για τη σχέση των ιδιοτήτων του φυσικού ανθρώπου προς αυτόν. Θ. - Αυτή τη φύση, τη µυστηριώδη, την πρωτεϊκή, που δεν µπορεί κανείς να την αδράξει, τη σχεδόν αινιγµατική στους συσχετισµούς της, είναι πολύ δύσκολο να την καταλάβει κανείς κι ακόµα δυσκολότερο να την εξηγήσει. Ο νους είναι µια αρχή αλλά είναι και οντότητα και ατοµικότητα ή Εγώ. Είναι Θεός κι ωστόσο καταδικασµένος σε έναν ατελείωτο κύκλο ενσαρκώσεων, για καθέναν από τους οποίους φέρει την ευθύνη και που για κάθε έναν πρέπει να υποφέρει. Προσπαθείστε να φανταστείτε ένα πνεύµα, ένα ουράνιο ον, όπως κι αν το ονοµάσουµε, µε θεία φύση κατ’ ουσίαν κι όµως όχι αρκετά αγνό ώστε να είναι ένα µε το ΟΛΟΝ και που, εποµένως, θα πρέπει να εξαγνίσει τη φύση του για να µπορέσει τελικά να πετύχει τον στόχο του. Αυτό µπορεί να το κάνει µόνο µε το να περάσει ατοµικά και προσωπικά, δηλαδή, πνευµατικά και φυσικά, µέσα από κάθε εµπειρία και συναίσθηµα που υπάρχει στο πολύµορφο ή διαφοροποιηµένο σύµπαν. Εποµένως, αφού αποκτήσει εµπειρία στα κατώτερα βασίλεια και αφού ανεβεί το ένα µετά το άλλο τα σκαλοπάτια της κλίµακας της ύπαρξης πρέπει να περάσει µέσα από όλες τις εµπειρίες στο ανθρώπινο επίπεδο. Στην ουσία του είναι σκέψη και γι’ αυτό όταν µιλάµε για πλήθη τα ονοµάζουµε «Γιούς του Νου». Τούτη η εξατοµικευµένη σκέψη είναι αυτό που εµείς οι Θεόσοφοι ονοµάζουµε το πραγµατικό ανθρώπινο Εγώ, την σκεπτόµενη οντότητα που είναι φυλακισµένη σε µία θήκη από σάρκα και οστά. Ασφαλώς, είναι πνευµατική οντότητα, όχι ύλη, και τέτοιες οντότητες είναι τα ενσαρκωνόµενα Εγώ που πληρούν το σύνολο της ζωικής ύλης που λέγεται ανθρωπότητα. Μόλις, όµως, φυλακιστεί ή ενσαρκωθεί, η ουσία τους γίνεται διττή, δηλαδή, οι ακτίνες του αιώνιου Θείου Νου, θεωρούµενες ατοµικές οντότητες, προσλαµβάνουν µία διττή ιδιότητα: (α) το ουσιαστικό έµφυτο χαρακτηριστικό τους, 93
τον νου που τείνει προς τον ουρανό ή τον ανώτερο νου και (β) την ανθρώπινη ιδιότητα του σκέπτεσθαι ή το ζωώδη συλλογισµό που εξορθολογίζεται χάρη στην ανωτερότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, που τείνει προς τη γη ή τον κατώτερο νου. Το ένα έλκεται προς το Πνεύµα, το άλλο τείνει προς τα κάτω, προς την έδρα των παθών και των ζωωδών επιθυµιών. Δεν υπάρχει χώρος στο Ντεβαχάν για τα πάθη και τις ζωώδεις επιθυµίες ούτε και µπορούν να έχουν σχέση µε το θείο τµήµα που ανεβαίνει προς τη νοητική µακαριότητα. Ωστόσο το Εγώ είναι που θεωρείται υπεύθυνο για όλες τις αµαρτίες των κατώτερων ιδιοτήτων, όπως ένας γονέας είναι αυτός που οφείλει να απαντά για παραπτώµατα του παιδιού, για όσο χρονικό διάστηµα δεν µπορεί να αποδοθεί ευθύνη στο παιδί. Ερ. – Αυτό το «παιδί» είναι η «προσωπικότητα»; Θ. - Ναι. Το σώµα που ήταν µόνο το αντικειµενικό σύµβολο του Κου Α. ή της Κας Β. χάνεται σιγά - σιγά και µαζί του χάνεται και κάθε ορατή έκφρασή του. Όµως, όλα όσα αποτελούσαν κατά τη διάρκεια της ζωής τον πνευµατικό κορµό των εµπειριών, οι ευγενέστερες επιδιώξεις, η άσβεστη αγάπη και η ανιδιοτελής φύση του Κου Α. ή της Κας Β., για όσο χρόνο διαρκέσει η ντεβαχανική περίοδος, προσκολλώνται στο Εγώ και το Εγώ ταυτίζεται µε το πνευµατικό τµήµα της επίγειας οντότητας που τώρα έπαψε να είναι ορατή. Ο ηθοποιός είναι τόσο επηρεασµένος από τον ρόλο που έπαιξε πρόσφατα ώστε τον βλέπει στα όνειρά του σε όλη τη διάρκεια της ντεβαχανικής νύχτας κι αυτό το όραµα εξακολουθεί µέχρι να σηµάνει η ώρα για να επιστρέψει στη σκηνή της ζωής για να ερµηνεύσει έναν άλλο ρόλο. Ερ. - Γιατί, όµως, αυτή η διδασκαλία, που λέτε ότι είναι τόσο παλαιά όσο κι ο σκεπτόµενος άνθρωπος, δεν βρήκε χώρο, ας πούµε, στη Χριστιανική θεολογία; Θ. - Κάνετε λάθος. Έχει βρει χώρο. Μόνο που η θεολογία την παραµόρφωσε τόσο ώστε δεν είναι αναγνωρίσιµη, όπως έκανε και µε πολλές άλλες διδασκαλίες. Η θεολογία λέει ότι το Εγώ είναι ο άγγελος που µας δίνει ο Θεός όταν γεννιόµαστε για να φροντίζει την ψυχή µας. Η θεολογική λογική, αντί να θεωρεί αυτόν τον «άγγελο» υπεύθυνο για τα παραπτώµατα της φτωχής, ανήµπορης «ψυχής», θεωρεί ότι η ψυχή πρέπει να τιµωρείται για όλες τις αµαρτίες και της σάρκας και του νου! Η ψυχή, η άυλη «πνοή» του Θεού, είναι που έχει καταδικαστεί να καίγεται αιώνια σε µια υλική κόλαση, ενώ ο «άγγελος» φεύγει ατιµώρητος, αφού διπλώσει τα λευκά φτερά του και τα βρέξει µε λίγα δάκρυα. 94
Ερ. - Οι πιστοί αυτού του δόγµατος θα µπορούσαν εδώ να απαντήσουν, ότι ακόµα κι αν το ορθόδοξο δόγµα πράγµατι υπόσχεται στον αµετανόητο αµαρτωλό και υλιστή ότι θα υποφέρει σε µια µάλλον υπερβολικά ρεαλιστική κόλαση, τους δίνει, παράλληλα, την ευκαιρία να µετανοήσουν µέχρι και την τελευταία στιγµή. Επιπλέον, δεν διδάσκουν την εκµηδένιση ή την απώλεια της προσωπικότητας, που είναι ένα και το αυτό.. Θ. - Μπορεί η Εκκλησία να µη διδάσκει τίποτα απ’ αυτά, ο Ιησούς, όµως, τα διδάσκει. Κι αυτό είναι κάτι για όσους τουλάχιστον θεωρούν τον Χριστό ανώτερο από τον Χριστιανισµό. Ερ. - Διδάσκει ο Χριστός κάτι τέτοιο; Θ. - Ναι. Και κάθε καλά πληροφορηµένος Αποκρυφιστής, ακόµα και Καµπαλιστής, θα σας το πει. Ο Χριστός, ή πάντως το τέταρτο Ευαγγέλιο, διδάσκει τη µετενσάρκωση καθώς και την εκµηδένιση της προσωπικότητας, εάν βέβαια ξεχάσετε το νεκρό γράµµα και ακολουθήσετε το εσωτερικό πνεύµα. Θυµηθείτε τον 1ο και 2ο στίχο στο Κεφ. xv του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Για τί άλλο µιλάει η παραβολή, αν όχι για το πνεύµα στον άνθρωπο; Είναι ο «γεωργός» - το πνευµατικό Εγώ ή ο Χριστός, η «άµπελος», ενώ η προσωπικότητα είναι το «κλήµα»». «Εγώ ειµί η άµπελος η αληθινή και ο Πατήρ µου ο γεωργός εστίν. Παν κλήµα εν εµοί µη φέρον καρπόν αίρει αυτό ….καθώς το κλήµα ου δύναται καρπόν φέρειν αφ’ εαυτού εάν µη µένη εν τη αµπέλω, ούτως ουδέ υµείς εάν µη εν εµοί µένητε. Εγώ ειµί η άµπελος, υµείς τα κλήµατα….. εάν µη τις µένη εν εµοί εβλήθη έξω ως το κλήµα και εξηράνθη και συνάγουσιν αυτά και εις το πυρ βάλλουσιν και καίεται». Εµείς το εξηγούµε ως εξής: Δυσπιστώντας στο πυρ της κολάσεως που η θεολογία βλέπει ότι υπονοείται κάτω από την απειλή προς τα «κλήµατα» λέµε ότι «ο γεωργός» είναι το σύµβολο της άπειρης, απρόσωπης αρχής, ενώ η «άµπελος» συµβολίζει την πνευµατική ψυχή, τον Χριστό, και κάθε «κλήµα» συµβολίζει µια νέα ενσάρκωση. Ερ. - Ποιές αποδείξεις έχετε, όµως, για να υποστηρίξετε µια τέτοια αυθαίρετη ερµηνεία; Θ. - Η Παγκόσµια θεωρία των συµβολισµών (συµβολογία) είναι εγγύηση για την ορθότητά της και για το γεγονός ότι δεν είναι αυθαίρετη. Το Εγώ είναι ο «άνθρωπος – θεός» του Πλάτωνα, που δέχεται να σταυρωθεί στον «χώρο» ή όσο διαρκεί ο κύκλος της ζωής, για να λυτρώσει την ύλη. Το κάνει αυτό εσναρκωνόµενος ξανά και ξανά, 95
οδηγώντας έτσι την ανθρωπότητα προς την τελείωση και εξασφαλίζοντας µ’ αυτό τον τρόπο χώρο για κατώτερες µορφές ώστε να εξελιχτούν σε ανώτερες. Ούτε για µία ζωή δεν σταµατά να προοδεύει ο ίδιος αλλά και να βοηθά όλη την ορατή φύση προς το καλύτερο. Ερ. - Μα δεν κατηγορείται η συγγραφέας του «Αποκαλυµµένη Ίσις» ότι δίδαξε κατά της µετενσάρκωσης; Θ. - Ναι, κατηγορήθηκε από όσους παρανόησαν τί ειπώθηκε. Την εποχή που έγραψε το συγκεκριµένο έργο κανένας Πνευµατιστής, Άγγλος ή Αµερικάνος δεν πίστευε στη µετενσάρκωση και αυτά που έγραψε για τη µετενσάρκωση είχαν στόχο τους Γάλλους «Σπιριτίστ», η θεωρία των οποίων ήταν τόσο αφιλοσόφητη και περίεργη όσο είναι λογική και αυταπόδεικτη για την αλήθεια της η Ανατολική διδασκαλία. Οι οπαδοί της µετενσάρκωσης της σχολής του Αλάν Καρντέκ πιστεύουν σε µια αυθόρµητη και άµεση µετενσάρκωση. Σύµφωνα µε αυτούς, ο νεκρός πατέρας µπορεί να ενσαρκωθεί στην ίδια του την αγέννητη κόρη κ.ο.κ. Δεν πιστεύουν ούτε στο Ντεβαχάν ούτε στο Κάρµα αλλά ούτε έχουν και κάποια φιλοσοφική θεωρία που θα δικαιολογούσε ή θα αποδείκνυε την αναγκαιότητα αλληλοδιάδοχων επαναγεννήσεων. Πώς µπορεί, όµως, η συγγραφέας του Αποκαλυµµένη Ίσις να µιλάει κατά της Καρµικής µετενσάρκωσης που συντελείται σε µακρά διαλείµµατα που κυµαίνονται από 1.000 έως 1.500 χρόνια, όταν αυτό αποτελεί θεµελιώδη πίστη και των Βουδιστών και των Ινδουιστών; Ερ. - Τότε απορρίπτετε στο σύνολό τους τις θεωρίες τόσο των Σπιριτίστ όσο και των Πνευµατιστών; Θ. - Όχι, στο σύνολό τους, αλλά µόνο σε ό,τι αφορά τα αντίστοιχα θεµελιώδη δόγµατά τους. Και οι δύο βασίζονται σε όσα τους λένε τα «πνεύµατά» τους. Και οι δύο διαφωνούν το ίδιο µεταξύ τους όσο διαφωνούν και οι Θεόσοφοι και µε τους δύο. Η αλήθεια είναι µία. Και όταν ακούµε τα Γαλλικά φαντάσµατα να κηρύσσουν τη µετενσάρκωση και τα Αγγλικά φαντάσµατα να µην τη δέχονται και να την απορρίπτουν, λέµε ότι και τα Γαλλικά και τα Αγγλικά «πνεύµατα» δεν ξέρουν τι λένε. Εµείς πιστεύουµε µαζί µε τους Πνευµατιστές και τους Σπιριτίστ στην ύπαρξη των «πνευµάτων», ή σε αόρατα όντα που είναι προικισµένα µε περισσότερη ή λιγότερη διάνοια. Όµως, ενώ στη δική µας διδασκαλία τα είδη και τα γένη τους είναι πολυπληθή, οι αντίπαλοί µας παραδέχονται µόνο τα ανθρώπινα αποσαρκωµένα
96
«πνεύµατα» που, όσο γνωρίζουµε, είναι κατά το πλείστον, υπολείµµατα της προσωπικότητας. Ερ. - Μιλάτε σκληρά για το «πνεύµα». Όπως µου εξηγήσατε τις απόψεις και τις αιτίες ένεκα των οποίων δυσπιστείτε στην υλοποίηση και στην άµεση επικοινωνία κατά τη διάρκεια συνεδριών, µε τα αποσαρκωµένα πνεύµατα – ή τα «πνεύµατα των πεθαµένων» - θα θέλατε να µε διαφωτίσετε και ως προς ένα άλλο γεγονός; Γιατί µερικοί Θεόσοφοι δεν κουράζονται ποτέ να λένε πόσο επικίνδυνη είναι η επικοινωνία µε πνεύµατα και η διαµεσότητα; Έχουν κάποιον ιδιαίτερο λόγο; Θ. - Έτσι πρέπει να υποθέσουµε. Εγώ ξέρω πως έχω λόγους. Επειδή έχω µια εξοικείωση εδώ και πάνω από µισό αιώνα µε αυτές τις αόρατες αλλά και πάρα πολύ απτές και αδιαµφισβήτητες «επιδράσεις» από τα συνειδητά στοιχειακά και ηµισυνειδητά κατάλοιπα µέχρι και τα χωρίς καµία αίσθηση και απερίγραπτα φαντάσµατα όλων των ειδών ισχυρίζοµαι ότι έχω δικαίωµα να έχω τις απόψεις µου. Ερ. - Μπορείτε να µου δώσετε ένα-δυο παραδείγµατα που αποδεικνύουν ότι αυτές οι πρακτικές θα έπρεπε να θεωρούνται επικίνδυνες; Θ. - Αυτό θα απαιτούσε περισσότερο χρόνο από όσο µπορώ να σας διαθέσω. Κάθε αιτία πρέπει να κρίνεται από τα αποτελέσµατα που παράγει. Αναλογιστείτε την ιστορία του Πνευµατισµού των τελευταίων 50 ετών, από τότε που επανεµφανίστηκε στην Αµερική στον τρέχοντα αιώνα – και κρίνετε µόνοι σας εάν έκανε περισσότερο καλό ή κακό στους οπαδούς του. Καταλάβετέ µε, σας παρακαλώ. Δεν καταφέροµαι κατά του πραγµατικού Πνευµατισµού αλλά κατά του σύγχρονου κινήµατος που χρησιµοποιεί αυτό το όνοµα και την αποκαλούµενη φιλοσοφία που επινοήθηκε για να εξηγήσει τα φαινόµενά του. Ερ. - Δεν πιστεύετε καθόλου στα φαινόµενά τους; Θ. - Ακριβώς επειδή έχω συγκεκριµένο λόγο να πιστεύω και – εκτός από κάποιες περιπτώσεις εσκεµµένης απάτης – γνωρίζω ότι είναι τόσο αληθινά όσο και το γεγονός ότι εσείς κι εγώ ζούµε, αγανακτώ µε αυτούς. Και πάλι µιλάω µόνο για φυσικά, όχι νοητικά ή ακόµη και ψυχικά φαινόµενα. Το όµοιο ελκύει το όµοιο. Υπάρχουν πολλοί υψηλόφρονες, αγνοί, καλοί άνθρωποι, που γνωρίζω προσωπικά, οι οποίοι πέρασαν χρόνια της ζωής τους κάτω από την άµεση καθοδήγηση αλλά και την προστασία ανώτερων «πνευµάτων» είτε αποσαρκωµένων είτε πλανητικών. Όµως, αυτές οι 97
διάνοιες δεν είναι του τύπου «John Kings» και «Ernests» που εµφανίζονται σε αίθουσες συνεδριών. Τέτοιες διάνοιες οδηγούν και ελέγχουν θνητούς µόνο σε σπάνιες και εξαιρετικές περιπτώσεις στις οποίες έλκονται µαγνητικά από το καρµικό παρελθόν του ατόµου. Δεν φτάνει το να κάθεσαι «περιµένοντας να εµφανιστούν» ώστε να τα έλξεις. Αυτό το µόνο που κάνει είναι να ανοίξει την πόρτα σε ένα σµήνος φαντασµάτων καλών, κακών και ουδέτερων, που σκλαβώνουν δια βίου το µέντιουµ. Υψώνω τη φωνή µου εναντίον µιας τέτοιας αχαλίνωτης διαµεσότητας και επικοινωνίας µε κακούς δαίµονες, όχι εναντίον του πνευµατικού µυστικισµού. Αυτός ο τελευταίος εξευγενίζει και είναι άγιος. Ο πρώτος έχει την ίδια υφή µε τα προ δύο αιώνων φαινόµενα για τα οποία βασανίστηκαν τόσες µάγισσες και µάγοι. Διαβάστε τον Γκλάνβιλ και άλλους συγγραφείς που έγραψαν για τη µαγεία και εκεί θα βρείτε τις αντιστοιχίες των περισσότερων, αν όχι όλων, των φυσικών φαινοµένων του «Πνευµατισµού» του 19ου αιώνα. Ερ. - Εννοείτε ότι όλα αυτά είναι µαγεία και τίποτε περισσότερο; Θ. - Εννοώ ότι, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, όλη αυτή η ενασχόληση µε τους πεθαµένους είναι νεκροµαντεία, µια πολύ επικίνδυνη πρακτική. Επί αιώνες πριν από τον Μωυσή µια τέτοια ανάσταση νεκρών εθεωρείτο από όλα τα προοδευµένα έθνη σαν κάτι το αµαρτωλό και ειδεχθές, στο βαθµό που τάραζε την γαλήνη των ψυχών και παρενέβαινε στην εξέλιξή τους προς ανώτερες καταστάσεις. Η συλλογική σοφία όλων των περασµένων αιώνων αποκήρυσσε φωναχτά τέτοιες πρακτικές. Εν τέλει, λέω αυτό που ποτέ δεν έπαψα να επαναλαµβάνω προφορικά και γραπτά επί 15 χρόνια: Ενώ κάποια από τα αποκαλούµενα «πνεύµατα» δεν ξέρουν τι λένε και απλώς επαναλαµβάνουν σαν παπαγάλοι αυτό που βρίσκουν στον εγκέφαλο του διάµεσου και άλλων ανθρώπων, άλλα είναι πολύ επικίνδυνα και µπορούν να οδηγήσουν κάποιον µόνο στο κακό. Αυτά τα γεγονότα είναι αυταπόδεικτα. Αν βρεθείς σε πνευµατιστικούς κύκλους της σχολής του Αλάν Καρντέκ, θα βρεις «πνεύµατα» που υποστηρίζουν τη µετενσάρκωση και µιλούν σαν να γεννήθηκαν Ρωµαιοκαθολικοί. Αν βρεθείς κοντά στους «αγαπηµένους νεκρούς» στην Αγγλία και στην Αµερική, θα τους ακούσεις να µην παραδέχονται καθόλου τη µετενσάρκωση, απορρίπτοντας όσους τη διδάσκουν και εµµένοντας στις Προτεσταντικές απόψεις. Τα καλύτερα, τα πιο ισχυρά διάµεσα που έχετε, έχουν όλα υποφέρει από κακή σωµατική και νοητική υγεία. Σκεφτείτε το θλιβερό τέλος του Τσαρλς Φόρστερ, που πέθανε παράφρων σε άσυλο. Σκεφτείτε τον Σλέιντ, που έγινε επιληπτικός. Σκεφτείτε τον Έγκλιντον – το καλύτερο 98
διάµεσο σήµερα στην Αγγλία – που κι αυτός πάσχει από την ίδια ασθένεια. Αναλογιστείτε τη ζωή του Ντ. Ντ. Χόουµ, του ανθρώπου που έσταζε χολή, που ποτέ δεν είπε καλή κουβέντα για κανέναν, όταν τον υποπτευόταν ότι διέθετε ψυχικές δυνάµεις και που συκοφάντησε όλα τα άλλα διάµεσα µέχρις εσχάτων. Αυτός ο Καλβίνος του Πνευµατισµού υπέφερε επί χρόνια από µια τροµερή ασθένεια της σπονδυλικής στήλης που είχε προκληθεί από την επικοινωνία του µε τα «πνεύµατα» και πέθανε τέλειο ράκος. Θυµηθείτε ακόµη τη θλιβερή µοίρα του δύστυχου Ουάσινγκτον Έρβιν Μπίσοπ. Τον συνάντησα στη Νέα Υόρκη, όταν ήταν 14 χρονών και, πέραν πάσης αµφιβολίας, ήταν διάµεσο. Είναι αλήθεια ότι ο ταλαίπωρος παραγκώνισε τα «πνεύµατά» του και τα βάφτισε «ασυνείδητη µυϊκή δράση». Το τέλος του, όµως, ήταν θλιβερό. Ερ. - Είναι, άραγε, σωστό το συµπέρασµά σας; Θ. - Εσείς τι συµπέρασµα θα βγάζατε αν οι καλύτεροι µαθητές ενός σχολείου ωδικής δεν µπορούσαν να τραγουδήσουν από υπερκόπωση των φωνητικών τους χορδών; Δεν θα λέγατε ότι η µέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν κακή; Έτσι κι εγώ νοµίζω ότι το συµπέρασµα είναι εξίσου δίκαιο σε σχέση µε τον Πνευµατισµό όταν βλέπουµε τα καλύτερά τους διάµεσα να γίνονται θύµατα µιας τέτοιας µοίρας. Το µόνο που µπορούµε να πούµε είναι: Όσοι ενδιαφέρονται για το ζήτηµα αυτό ας κρίνουν το δέντρο του Πνευµατισµού από τους καρπούς του κι ας τους γίνει µάθηµα. Εµείς οι Θεόσοφοι πάντα θεωρούσαµε τους Πνευµατιστές σαν αδέλφια που έχουν την ίδια αποκρυφιστική τάση µε µας, αλλά εκείνοι πάντα µας θεωρούσαν εχθρούς τους. Εµείς που έχουµε στην κατοχή µας µια αρχαιότερη φιλοσοφία, προσπαθήσαµε να τους βοηθήσουµε και να τους προειδοποιήσουµε. Εκείνοι, όµως, µας το ξεπλήρωσαν µε το να µας καθυβρίζουν και να συκοφαντούν µε κάθε δυνατό τρόπο τόσο εµάς όσο και τα κίνητρά µας. Παρόλα αυτά, οι καλύτεροι Άγγλοι Πνευµατιστές λένε τα ίδια µε µας, όποτε συζητούν για τα πιστεύω τους µε σοβαρότητα. Ακούστε τον «M. A. Oxon», να οµολογεί την παρακάτω αλήθεια. Οι Πνευµατιστές έχουν καθ’ υπερβολή την τάση να σκέπτονται αποκλειστικά και µόνο την παρέµβαση των εξωτερικών πνευµάτων στο δικό µας κόσµο και να αγνοούν τις δυνάµεις του ενσαρκωµένου Πνεύµατος. Γιατί, τότε, µας διαβάλλουν και µας συκοφαντούν, όταν λέµε ακριβώς τα ίδια; Και τώρα ας επανέλθουµε στη µετενσάρκωση.
99
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11ο
ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΜΑ
Ερ. - Εννοείτε, λοιπόν, πως όλοι µας έχουµε ξαναζήσει στη γη, σε πολλές προηγούµενες ενσαρκώσεις και θα εξακολουθήσουµε να ζούµε έτσι; Θ. - Ναι. Ο κύκλος της ζωής, ή µάλλον ο κύκλος της συνειδητής ζωής, ξεκινά µε το διαχωρισµό του θνητού ζωώδους ανθρώπου σε αρσενικό και θηλυκό φύλο και θα τελειώσει, όταν ολοκληρωθεί η τελευταία γενεά ανθρώπων στον Έβδοµο Κύκλο και την Έβδοµη Φυλή της ανθρωπότητας. Δεδοµένου ότι βρισκόµαστε µόλις στον Τέταρτο Κύκλο και στην Πέµπτη Φυλή, είναι πιο εύκολο να φανταστούµε τη διάρκειά του, παρά να την εκφράσουµε µε λόγια. Ερ. - Και ενσαρκωνόµαστε διαρκώς σε νέες προσωπικότητες; Θ. - Ασφαλώς. Γιατί αυτός ο κύκλος της ζωής ή περίοδος ενσάρκωσης µπορεί θαυµάσια να συγκριθεί µε την ανθρώπινη ζωή. Όπως κάθε ανθρώπινη ζωή αποτελείται από ηµέρες δραστηριότητας ανάµεσα στις οποίες παρεµβάλλονται νύκτες ύπνου ή αδράνειας, έτσι, και στον κύκλο των ενσαρκώσεων, µια δραστήρια ζωή ακολουθείται από µία ντεβαχανική ανάπαυση. Ερ. - Και αυτή η αλληλουχία γεννήσεων είναι που συνήθως ορίζεται ως µετενσάρκωση; Θ. - Ακριβώς. Μόνο µέσω αυτών των γεννήσεων µπορεί να επιτευχθεί η αέναη πρόοδος των αµέτρητων εκατοµµυρίων Εγώ προς την απώτατη τελείωση και την τελική ανάπαυση που θα είναι εξίσου µακρά µε την περίοδο της δραστηριότητας. Ερ. - Και τί είναι αυτό που ρυθµίζει τη διάρκεια ή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των ενσαρκώσεων; Θ. - Το Κάρµα, ο παγκόσµιος νόµος της ανταποδοτικής δικαιοσύνης. Ερ. - Είναι ευφυής αυτός ο νόµος;
100
Θ. - Για τον υλιστή, που αποκαλεί τυφλές δυνάµεις και µηχανικούς νόµους το νόµο της περιοδικότητας ο οποίος ρυθµίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωµάτων κι όλους τους άλλους νόµους της Φύσης, σίγουρα το Κάρµα θα είναι ένας τυχαίος νόµος και τίποτε περισσότερο. Για µας, δεν υπάρχει επίθετο ή χαρακτηρισµός που θα µπορούσε να περιγράψει αυτό που είναι απρόσωπο και όχι οντότητα, αλλά παγκόσµιος ενεργός νόµος. Αν µε ρωτήσετε για την αιτιώδη ευφυΐα που εµπεριέχει, πρέπει να σας απαντήσω ότι δεν ξέρω. Αν όµως µου ζητήσετε να προσδιορίσω τις συνέπειές του και να σας πω ποιές είναι σύµφωνα µε όσα πιστεύουµε, µπορώ να πω ότι η εµπειρία χιλιάδων αιώνων µας έχει δείξει ότι είναι απόλυτη και αλάνθαστη δικαιοσύνη, σοφία και ευφυΐα. Γιατί, ως προς τις συνέπειές του, το Κάρµα αποκαθιστά πάντα την ανθρώπινη αδικία και κάθε ανεπάρκεια της Φύσης, ρυθµίζει αυστηρά κάθε σφάλµα, είναι ένας ανταποδοτικός νόµος που ανταµείβει και τιµωρεί µε την ίδια αµεροληψία. Στην κυριολεξία, «δεν µεροληπτεί υπέρ κανενός», αν και, από την άλλη µεριά, δεν µπορεί ούτε να τον εξευµενίσει ούτε να τον παρακάµψει κανείς µε την προσευχή. Αυτό είναι κοινή πεποίθηση στους Ινδουιστές και στους Βουδιστές που πιστεύουν στο Κάρµα. Ερ. - Ως προς αυτό οι Χριστιανικές δοξασίες διαφωνούν και µε τους Ινδουιστές και µε τους Βουδιστές και αµφιβάλλω αν ένας Χριστιανός θα δεχόταν αυτή τη διδασκαλία. Θ. – Δεν θα τη δεχόταν, µάλιστα ο Ίνµαν εξήγησε τον λόγο εδώ και πολλά χρόνια. Όπως είπε: «Οι Χριστιανοί είναι έτοιµοι να δεχτούν οποιαδήποτε ανοησία, αρκεί να την διακηρύξει η Εκκλησία ως ζήτηµα πίστης,…. οι Βουδιστές πιστεύουν πως κάτι που αντιφάσκει προς τη λογική δεν µπορεί να είναι αληθινή διδασκαλία του Βούδα». Οι Βουδιστές δεν πιστεύουν ότι υπάρχει συγχώρηση για τις αµαρτίες τους, παρά µόνο αφού υποστούν µια επαρκή και δίκαιη τιµωρία για κάθε κακή τους πράξη ή σκέψη σε µια µελλοντική ενσάρκωση κι αφού αποκατασταθούν, όπως αρµόζει, εκείνοι τους οποίους έβλαψαν. Ερ. - Πού είναι γραµµένο αυτό; Θ. Στα περισσότερα ιερά τους κείµενα. Στον Τροχό του Νόµου (σ. 57) µπορείτε να βρείτε την εξής θεοσοφική αρχή: «Οι Βουδιστές πιστεύουν ότι κάθε πράξη, λέξη ή σκέψη έχει τις συνέπειές της, που θα φανούν αργά ή γρήγορα, στην παρούσα ή στη µελλοντική κατάσταση. Οι κακές πράξεις
101
θα φέρουν κακές συνέπειες, οι καλές πράξεις θα φέρουν καλές συνέπειες, ευηµερία σε αυτόν τον κόσµο ή γέννηση στο Ντεβαχάν….. στη µελλοντική κατάσταση.» Ερ.- Κι οι Χριστιανοί πιστεύουν το ίδιο, έτσι δεν είναι; Θ. - Ω, όχι. Οι Χριστιανοί πιστεύουν στη συγχώρηση και στην άφεση όλων των αµαρτιών. Τους υπόσχονται πως αρκεί να πιστεύουν στο αίµα του Χριστού – ενός αθώου θύµατος! – στο αίµα που Εκείνος πρόσφερε για να συγχωρηθούν οι αµαρτίες ολόκληρης της ανθρωπότητας και θα εξιλεωθεί κάθε φοβερό αµάρτηµα. Εµείς δεν πιστεύουµε ούτε στην εξιλέωση δια µέσου άλλου ούτε στην πιθανότητα να συγχωρήσει την παραµικρή αµαρτία οιοσδήποτε θεός, ούτε καν ένα προσωπικό Απόλυτο ή Άπειρο, αν ήταν δυνατό να υπάρξει κάτι τέτοιο. Εµείς πιστεύουµε στην αυστηρή και αµερόληπτη δικαιοσύνη. Η ιδέα που έχουµε για την άγνωστη Παγκόσµια Θεότητα, την οποίαν εκπροσωπεί το Κάρµα, είναι πως πρόκειται για µια δύναµη που δεν είναι δυνατό να σφάλλει και δεν µπορεί, συνεπώς, να αισθάνεται ούτε οργή ούτε έλεος, αλλά είναι απόλυτα ακριβοδίκαιη, που επιτρέπει σε κάθε αίτιο, µεγάλο ή µικρό, να οδηγήσει στις αναπόφευκτες συνέπειές του. Τα λόγια του Ιησού, «εν ω µέτρω µετρείτε µετρηθήσεται υµίν» (Κατά Ματθαίον 7.2) δεν παραπέµπουν ούτε κατά το γράµµα ούτε κατά το πνεύµα σε οποιαδήποτε ελπίδα για µελλοντική συγχώρηση ή σωτηρία µε τη µεσολάβηση κάποιου άλλου. Αυτός είναι και ο λόγος που, εφόσον η φιλοσοφία µας αναγνωρίζει την ορθότητα αυτής της φράσης, δεν µπορούµε παρά να συνιστούµε τη φιλευσπλαχνία, τη φιλανθρωπία και τη συγχώρηση των αµοιβαίων σφαλµάτων. «Μην ανθίστασθε στο κακό» και «ανταποδίδετε το κακό µε το καλό» είναι Βουδιστικές αρχές και πρωτοδιδάχτηκαν µε γνώµονα το άτεγκτο του Καρµικού νόµου. Το να παίρνει ο άνθρωπος το νόµο στα χέρια του είναι σε κάθε περίπτωση βλάσφηµη αλαζονεία. Ο ανθρώπινος νόµος µπορεί να περιορίζει, αλλά όχι να τιµωρεί. Ένας άνθρωπος, όµως, που πιστεύει στο Κάρµα, αλλά παίρνει ο ίδιος εκδίκηση και εξακολουθεί να µη συγχωρεί όλους όσοι τον βλάπτουν, εκεί όπου θα έπρεπε να ανταποδίδει το κακό µε το καλό, εγκληµατεί και βλάπτει απλώς τον εαυτό του. Αφού το Κάρµα οπωσδήποτε θα τιµωρήσει κάθε άνθρωπο που βλάπτει κάποιον άλλον, µε το να επιδιώκουµε να επιβάλουµε µια πρόσθετη τιµωρία στον εχθρό µας και, αντί να αφήσουµε αυτή την τιµωρία να επιβληθεί από τον µεγάλο Νόµο, προσθέτουµε και τον δικό µας οβολό, δηµιουργούµε απλώς µια αιτία για να ανταµειφθεί στο µέλλον ο εχθρός µας και να τιµωρηθούµε εµείς. Ο αλάνθαστος «ρυθµιστής» σε κάθε 102
ενσάρκωση επηρεάζει την ποιότητα της επόµενης και το τελικό άθροισµα της αξίας ή της απαξίας των προηγούµενων ενσαρκώσεων καθορίζει την επαναγέννηση που θα ακολουθήσει. Ερ. - Μπορούµε, δηλαδή, βλέποντας το παρόν ενός ανθρώπου να συµπεράνουµε ποιο ήταν το παρελθόν του; Θ. - Μόνο ως το σηµείο να θεωρήσουµε ότι η παρούσα ζωή του είναι αυτή που θα έπρεπε να είναι, ώστε να εξιλεωθεί για τις αµαρτίες της προηγούµενης ζωής του. Βέβαια – µε εξαίρεση τους προφήτες και τους µεγάλους αντέπτ – εµείς ως κοινοί θνητοί δεν µπορούµε να ξέρουµε ποιες ήταν αυτές οι αµαρτίες. Έχουµε τόσα λίγα στοιχεία στη διάθεσή µας, που µας είναι αδύνατο να προσδιορίσουµε ακόµη και πώς ήταν τα νεανικά χρόνια ενός γέροντα: ούτε και µπορούµε, για τους ίδιους λόγους, να βγάζουµε οριστικά συµπεράσµατα για το πώς µπορεί να ήταν η προηγούµενη ζωή ενός ανθρώπου, κρίνοντας µόνο από όσα βλέπουµε στην τωρινή ζωή του. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΡΜΑ; Ερ. - Τί είναι, όµως, το Κάρµα; Θ. - Όπως έχω πει, θεωρούµε ότι είναι ο θεµελιώδης νόµος του σύµπαντος, η πηγή, η απαρχή και η βάση όλων των άλλων νόµων που υπάρχουν στη Φύση. Το Κάρµα είναι ο αλάνθαστος νόµος που προσαρµόζει το αποτέλεσµα στην αιτία, στο φυσικό, στο νοητικό και στο πνευµατικό επίπεδο ύπαρξης. Επειδή κάθε αίτιο έχει το αποτέλεσµα που του αρµόζει, από το µεγαλύτερο στο µικρότερο, από µια κοσµική διαταραχή ως την κίνηση του χεριού σας, και επειδή τα όµοια παράγουν όµοια, το Κάρµα είναι ο αόρατος και άγνωστος εκείνος νόµος που µε σοφία, ευφυΐα και δικαιοσύνη συνταιριάζει κάθε αποτέλεσµα µε την αιτία του, ανάγοντας κάθε αιτία σε αυτό που την δηµιούργησε. Αν και το ίδιο είναι άγνωστο, η δράση του είναι αντιληπτή. Ερ. - Μα, τότε, είναι πάλι το «απόλυτο», το «άγνωστο» και δεν έχει µεγάλη αξία ως εξήγηση των προβληµάτων της ζωής. Θ. - Αντιθέτως. Γιατί µολονότι δεν γνωρίζουµε τί είναι το Κάρµα αυτό καθαυτό, και στην ουσία του, γνωρίζουµε, όµως, πράγµατι πώς λειτουργεί και µπορούµε να ορίζουµε και να περιγράφουµε µε ακρίβεια τον τρόπο δράσης του. Το µόνο που δεν γνωρίζουµε είναι η τελική αιτία του, όπως ακριβώς και η σύγχρονη φιλοσοφία παγκοσµίως δέχεται ότι η απώτατη αιτία ενός πράγµατος είναι «άγνωστη». 103
Ερ. - Και τί λέει η Θεοσοφία σχετικά µε την αντιµετώπιση των πιο πρακτικών αναγκών της ανθρωπότητας; Ποιά εξήγηση προτείνει για τη φρικτή δυστυχία και την τροµερή ένδεια που κυριαρχούν στις λεγόµενες «κατώτερες τάξεις»; Θ. - Να επισηµάνουµε τα εξής: σύµφωνα µε τη διδασκαλία µας, όλα αυτά τα µεγάλα κακά στην κοινωνία – οι ταξικές διακρίσεις και οι διακρίσεις µεταξύ των δύο φύλων στα ζητήµατα του βίου, η άνιση κατανοµή του κεφαλαίου και της εργασίας – οφείλονται εξ ολοκλήρου σε αυτό που λακωνικά αλλά ορθά αποκαλούµε Κάρµα. Ερ. - Δεν είναι, όµως, σίγουρα, όλες αυτές οι συµφορές που µοιάζουν να βασανίζουν, κάπως στην τύχη, τις µάζες, το ατοµικό Κάρµα που τους αξίζει; Θ. - Όχι, δεν µπορούµε να προσδιορίσουµε τις συνέπειές τους µε τόση αυστηρότητα ώστε να αποδείξουµε πως κάθε εξατοµικευµένο περιβάλλον και οι συγκεκριµένες συνθήκες στις οποίες ζει κάθε άτοµο, δεν είναι παρά το ανταποδοτικό Κάρµα που προκάλεσε το συγκεκριµένο άτοµο σε µια προηγούµενη ζωή. Δεν πρέπει να µας διαφεύγει το γεγονός πως κάθε άτοµο υπόκειται στο γενικό νόµο που διέπει ολόκληρο το σώµα στο οποίο ανήκει και εδώ ερχόµαστε στην ευρύτερη ισχύ του Καρµικού νόµου. Δεν αντιλαµβάνεστε πως το άθροισµα των ατοµικών Κάρµα γίνεται το Κάρµα του έθνους στο οποίο ανήκουν τα άτοµα, και ότι, συνεπώς, το άθροισµα των εθνικών Κάρµα είναι το παγκόσµιο Κάρµα; Οι συµφορές για τις οποίες µιλάτε δεν αφορούν αποκλειστικά στο άτοµο ούτε καν στο έθνος, είναι λίγο πολύ, παγκόσµιες και σε αυτήν ακριβώς την ευρεία αλληλουχία της αλληλεξάρτησης των ανθρώπων βρίσκει ο νόµος του Κάρµα τη θεµιτή και δίκαιη εκπλήρωσή του. Ερ. – Σωστά, εποµένως, καταλαβαίνω ότι ο νόµος του Κάρµα δεν είναι απαραίτητα ατοµικός Νόµος; Θ. - Αυτό ακριβώς, εννοώ. Θα ήταν αδύνατο να µπορεί το Κάρµα να διευθετήσει την ισορροπία δυνάµεων στη ζωή και στην πρόοδο του κόσµου, αν δεν είχε ένα γενικό και ευρύ πεδίο δράσης. Οι Θεόσοφοι πιστεύουν ότι η αλληλεξάρτηση των ανθρώπων είναι η αιτία του λεγόµενου απονεµητικού Κάρµα και ότι αυτός ο νόµος είναι που µπορεί να δώσει λύση στο µεγάλο πρόβληµα της συλλογικής δυστυχίας και της ανακούφισης απ’ αυτήν. Είναι, επίσης, απόκρυφος νόµος κανένας άνθρωπος να µην µπορεί να αρθεί υπεράνω των ατοµικών του ελαττωµάτων χωρίς να εξυψώσει, έστω και ελάχιστα, όλο το σώµα του οποίου αποτελεί αναπόσπαστο µέρος. Με τον ίδιο 104
τρόπο κανείς δεν µπορεί να αµαρτήσει, ούτε να υποστεί τις συνέπειες της αµαρτίας, µόνος του. Στην πραγµατικότητα, δεν υπάρχει «χωριστότητα» και η πλησιέστερη προσέγγιση σε αυτήν την εγωιστική κατάσταση, που επιτρέπουν οι νόµοι της ζωής, βρίσκεται στη σφαίρα της πρόθεσης ή του κινήτρου. Ερ. - Και δεν υπάρχει κάποιος τρόπος ώστε το απονεµητικό ή εθνικό Κάρµα να συµπυκνωθεί ή να συγκεντρωθεί, ας πούµε, και να οδηγηθεί στη φυσική και θεµιτή εκπλήρωσή του χωρίς όλη αυτή την παρατεινόµενη δυστυχία; Θ. - Κατά κανόνα, και στα πλαίσια συγκεκριµένων ορίων που καθορίζουν την εποχή στην οποία ανήκουµε, η εκπλήρωση του νόµου του Κάρµα δεν µπορεί να επισπευσθεί ή να επιβραδυνθεί. Λέω, όµως, µε βεβαιότητα ότι ποτέ δεν προσεγγίστηκε το οριακό σηµείο είτε της µιας είτε της άλλης από αυτές τις δύο κατευθύνσεις. Ακούστε την ακόλουθη αφήγηση µιας περιόδου εθνικής δυστυχίας και µετά αναρωτηθείτε αν, δεδοµένης της ισχύος του ατοµικού, σχετικού και απονεµητικού Κάρµα, αυτές οι συµφορές δεν είναι δυνατόν να τροποποιηθούν σε µεγάλο βαθµό και γενικά να µετριαστούν. Αυτό που πρόκειται να σας διαβάσω προέρχεται από την πένα µιας σωτήρος του έθνους της, µιας γυναίκας που, έχοντας υπερβεί το εγώ και έχοντας την ελευθερία να επιλέξει, επέλεξε να υπηρετήσει την ανθρωπότητα, σηκώνοντας τουλάχιστον όσο µεγαλύτερο µέρος του εθνικού Κάρµα µπορούν να σηκώσουν οι ώµοι µιας γυναίκας. Να, τί λέει: «Ναι. Η φύση πάντα µιλά, δεν συµφωνείτε; Μόνο που καµιά φορά κάνουµε τόσο θόρυβο που πνίγουµε τη φωνή της. Γι’ αυτό µας ξεκουράζει τόσο το να φεύγουµε από την πόλη και να αναπαυόµαστε για λίγο στην αγκαλιά της Μητέρας. Σκέφτοµαι εκείνη τη βραδιά στο Χάµστεντ Χιθ όταν βλέπαµε τον ήλιο να βασιλεύει. Κι όµως! Πάνω σε πόση δυστυχία και µιζέρια είχε δύσει αυτός ο ήλιος! Χθες µια κυρία µου έφερε ένα µεγάλο καλάθι αγριολούλουδα. Σκέφτηκα πως κάποιοι από την οικογένειά µου στο Ιστ Εντ το δικαιούνταν περισσότερο από µένα κι έτσι σήµερα το πρωί το πήγα σε ένα πολύ φτωχό σχολείο στο Ουάιττσαπελ. Αν βλέπατε πώς φωτίστηκαν προσωπάκια! Από κει πήγα σε ένα µικρό µαγειρείο να πληρώσω µερικά γεύµατα για κάποια παιδιά. Βρισκόταν σε ένα απόµερο, στενό δροµάκι, γεµάτο ανθρώπους που σπρώχνονταν µεταξύ τους. Βρώµα και δυσωδία απερίγραπτη, από ψάρια, κρέατα κι άλλα φαγώσιµα, όλα να ζέχνουν στον ήλιο, έναν ήλιο που στο Ουάιττσαπελ σε αρρωσταίνει αντί να καθαρίζει. Το µαγειρείο ήταν η πεµπτουσία όλων των οσµών. Απερίγραπτες 105
κρεατόπιτες για µια πένα, φρικτοί σβώλοι «φαγητού» και σµήνη από µύγες, ένας σωστός βωµός του Βεελζεβούλ. Τριγύρω, µωρά που έψαχναν να βρουν αποφάγια, ένα τους µε αγγελικό πρόσωπο να µαζεύει κουκούτσια από κεράσια, λες και ήταν µια ελαφριά και θρεπτική τροφή. Γύρισα στη δυτική µεριά της πόλης τρέµοντας σύγκορµη µε τα νεύρα τεντωµένα κι αναρωτιόµουν αν το µόνο που µπορεί να γίνει µε κάποιες περιοχές του Λονδίνου είναι να τις καταπιεί η γη σε ένα σεισµό και να ξαναρχίσει η ζωή των κατοίκων τους από την αρχή, αφού πρώτα βυθιστούν σε µια εξαγνιστική Λήθη, που θα σβήσει κάθε ανάµνηση! Και µετά σκέφτηκα το Χάµστεντ Χιθ και – έπεσα σε περισυλλογή. Αν µε οποιαδήποτε θυσία µπορούσε κανείς να βρει τη δύναµη να σώσει αυτούς τους ανθρώπους, το όποιο κόστος θα ήταν αµελητέο. Βλέπετε, όµως, πρέπει να αλλάξουν και οι ίδιοι – και πώς µπορεί να γίνει αυτό; Στην κατάσταση που είναι τώρα, δεν θα µπορούσαν να επωφεληθούν από όποιο περιβάλλον κι αν τους έβαζε κανείς. Από την άλλη, όµως, εκεί που βρίσκονται τώρα, θα εξακολουθήσουν αναγκαστικά να σαπίζουν. Μου ραγίζει την καρδιά αυτή η ατελείωτη, απελπιστική αθλιότητα και η κτηνώδης υποβάθµιση που είναι µαζί γέννηµα και ρίζα της. Είναι σαν την ινδική συκιά. Κάθε κλαδί βγάζει ρίζες και πετάει καινούργια βλαστάρια. Τί διαφορά ανάµεσα σε αυτά τα συναισθήµατα και στη γαλήνια σκηνή στο Χάµστεντ! Κι όµως, εµείς, που είµαστε τα αδέλφια αυτών των δυστυχισµένων πλασµάτων, έχουµε αυτονόητα το δικαίωµα να χρησιµοποιούµε τα διάφορα Χάµστεντ Χιθ για να παίρνουµε δύναµη προκειµένου να σώσουµε τα Ουάιττσαπελ. (Υπογράφει ένα όνοµα πολύ αξιοσέβαστο και πολύ γνωστό που δεν θα παραδώσω στους χλευαστές.) Ερ. - Λυπητερό αλλά πολύ ωραίο το γράµµα και νοµίζω ότι παρουσιάζει µε οδυνηρή ενάργεια την τροµερή δράση αυτού που αποκαλέσατε «σχετικό» και «απονεµητικό» Κάρµα. Αλίµονο, όµως! Δεν διαφαίνεται άλλη άµεση ελπίδα ανακούφισης, εκτός από ένα σεισµό ή κάποια τέτοια φυσική καταστροφή. Θ. - Ποιός µας δίνει το δικαίωµα να σκεφτόµαστε έτσι, όταν η µισή ανθρωπότητα είναι σε θέση να ανακουφίσει άµεσα τους συνανθρώπους της από τις στερήσεις που υφίστανται; Όταν το κάθε άτοµο θα έχει συνεισφέρει στο γενικό καλό όσα µπορεί σε χρήµα, σε εργασία και σε σκέψη που εξευγενίζει, τότε, και µόνο τότε, θα έχει επιτευχθεί εξισορρόπηση του εθνικού Κάρµα και ως τότε δεν έχουµε κανένα δικαίωµα και κανένα λόγο να λέµε ότι ζουν περισσότερα όντα στη γη από όσα αντέχει η Φύση. Είναι προνόµιο των ηρωικών ψυχών, των σωτήρων της φυλής και του έθνους µας να ανακαλύψουν την αιτία αυτής της άνισης επιβολής του 106
απονεµητικού Κάρµα και µε µια υπέρτατη προσπάθεια να αναπροσαρµόσουν την ισορροπία δυνάµεων και να σώσουν το λαό από µια ηθική κατάρρευση χίλιες φορές πιο καταστροφική και πιο µόνιµα ολέθρια από την ανάλογη φυσική καταστροφή, που σας φαίνεται πως είναι η µόνη διέξοδος από αυτή τη συσσωρευµένη εξαθλίωση. Ερ. - Πείτε µου, λοιπόν, γενικά πώς περιγράφετε αυτό το νόµο του Κάρµα; Θ. - Περιγράφουµε το νόµο του Κάρµα ως το νόµο της αναπροσαρµογής που τείνει πάντα να αποκαθιστά την ασταθή ισορροπία στον φυσικό κόσµο και τη διαταραγµένη αρµονία στον ηθικό κόσµο. Λέµε ότι το Κάρµα δεν δρα πάντα µε τον ένα ή τον άλλο συγκεκριµένο τρόπο, αλλά ότι πάντα όντως δρα έτσι ώστε να αποκαθιστά την αρµονία και να διατηρεί την ισορροπία χάρη στην οποία υπάρχει το σύµπαν. Ερ. - Μου δίνετε ένα παράδειγµα. Θ. - Αργότερα θα σας δώσω ένα πλήρες παράδειγµα. Τώρα σκεφτείτε µια λιµνούλα. Μια πέτρα πέφτει στο νερό και προκαλεί κυµατισµούς που ταράζουν την επιφάνεια. Οι κυµατισµοί αυτοί πάλλονται µπρος – πίσω ώσπου τελικά, χάρις στη δράση αυτού που οι φυσικοί αποκαλούν νόµο της διάχυσης της ενέργειας, ηρεµούν, και το νερό επανέρχεται στην πρότερη κατάστασή του. Με τον ίδιο τρόπο κάθε µορφή δράσης, σε όλα τα επίπεδα, επιφέρει διαταραχή της εξισορροπηµένης αρµονίας του σύµπαντος και οι παλινδροµικοί κραδασµοί που προκλήθηκαν θα συνεχίσουν να συµβαίνουν, αν η έκταση είναι περιορισµένη, ώσπου να αποκατασταθεί η ισορροπία. Εφόσον, όµως, κάθε τέτοια διαταραχή έχει ως αφετηρία ένα συγκεκριµένο σηµείο, είναι σαφές πως η ισορροπία και η αρµονία θα µπορέσουν να αποκατασταθούν µόνο όταν συγκλίνουν και πάλι στο ίδιο εκείνο σηµείο από το οποίο όλες οι δυνάµεις είχαν τεθεί σε κίνηση. Και έτσι αποδεικνύεται ότι οι συνέπειες των πράξεων, των σκέψεων κ.λ.π. ενός ανθρώπου πρέπει όλες να επιδρούν πάνω στον ίδιο µε την ίδια δύναµη µε την οποίαν είχαν τεθεί αρχικά σε κίνηση. Ερ. - Δεν βλέπω, όµως, πού βρίσκεται ο ηθικός χαρακτήρας αυτού του νόµου. Μου φαίνεται ίδιος µε τον απλό φυσικό νόµο που λέει πως η δράση και αντίδραση είναι ίσα και αντίθετα µεγέθη. Θ. - Δεν εκπλήσσοµαι που σας ακούω να µιλάτε έτσι. Οι Ευρωπαίοι έχουν πολύ βαθιά ριζωµένη µέσα τους τη συνήθεια να θεωρούν το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό, σαν ζητήµατα ενός αυθαίρετου κώδικα νόµων είτε νοµοθετηµένου από 107
τους ανθρώπους είτε επιβεβληµένου από έναν προσωπικό Θεό. Εµείς οι Θεόσοφοι, όµως, λέµε ότι το «καλό» και η «αρµονία» αφενός και το «κακό» και η «δυσαρµονία» αφετέρου είναι συνώνυµα. Επιπλέον, υποστηρίζουµε ότι ο πόνος και η δυστυχία οφείλονται πάντα στην έλλειψη αρµονίας και ότι το ένα, µοναδικό και τροµερό αίτιο της διατάραξης της αρµονίας είναι ο εγωισµός µε τη µία ή την άλλη µορφή του. Γι’ αυτό και το Κάρµα δίνει στον κάθε άνθρωπο τις πραγµατικές συνέπειες των δικών του πράξεων, ανεξάρτητα από τον ηθικό τους χαρακτήρα. Αφού, όµως, ο άνθρωπος εισπράττει ό,τι του αναλογεί για όλες του τις πράξεις, είναι προφανές ότι θα αναγκαστεί να εξιλεωθεί για τη δυστυχία που προκάλεσε, ακριβώς όπως θα δρέψει µε χαρά και ευχαρίστηση τους καρπούς κάθε ευτυχίας και αρµονίας που βοήθησε να προκληθούν. Το καλύτερο που µπορώ να κάνω είναι να σας παραθέσω ορισµένα αποσπάσµατα από βιβλία και άρθρα που έχουν γράψει όσοι από τους Θεόσοφους µας αντιλαµβάνονται σωστά το Κάρµα. Ερ. - Θα το ήθελα πολύ, γιατί η βιβλιογραφία σας φαίνεται να είναι αρκετά φειδωλή πάνω σ’ αυτό το θέµα. Θ. - Επειδή είναι η πιο δύσκολη από τις αρχές µας. Πριν από λίγο καιρό, κάποιος Χριστιανός συγγραφέας διατύπωσε την εξής αντίρρηση: «Αν δεχτούµε ότι οι διδασκαλίες που αφορούν τη Θεοσοφία είναι σωστές, και ότι «ο άνθρωπος πρέπει να γίνει ο σωτήρας του εαυτού του, πρέπει να νικήσει τον εαυτό του και να κατατροπώσει το κακό που εδρεύει στη διπλή του φύση, για να πετύχει τη χειραφέτηση της ψυχής του», - τί θα κάνει ο άνθρωπος αφού αφυπνισθεί και κατανοήσει ότι έχει µεταστραφεί σε κάποιο βαθµό από το κακό και τη µοχθηρία; Πώς θα επιτύχει τη χειραφέτηση ή τη συγχώρηση ή την απάλειψη του κακού και της µοχθηρίας που έχει ήδη διαπράξει;» Σε αυτό ο Κος Τζ. Χ. Κόνελι απαντά πολύ εύστοχα ότι κανείς δεν µπορεί να ελπίζει ότι «θα καταφέρει να κάνει το θεοσοφικό τραίνο να τρέξει πάνω σε θεολογικές ράγες». Όπως λέει: «Η δυνατότητα απόσεισης της ατοµικής ευθύνης δεν συγκαταλέγεται στις έννοιες της Θεοσοφίας. Σε αυτή την πίστη δεν υπάρχει αυτό που λέγεται συγχώρηση ή «απάλειψη του κακού ή της κακοήθειας που έχουν ήδη διαπραχθεί», παρά µόνο µε την αρµόζουσα τιµωρία εκείνου που αδίκησε και µε την αποκατάσταση της αρµονίας του σύµπαντος 108
που διασαλεύτηκε από την άδικη πράξη του. Το κακό αφορά τον ίδιο και µολονότι οι άλλοι αναγκάζονται να υποστούν τις συνέπειές του, η εξιλέωση δεν µπορεί να γίνει παρά µόνο από τον ίδιο. Η εν λόγω κατάσταση … όπου ένας άνθρωπος θα έχει «αφυπνισθεί και θα έχει µεταστρέψει σε κάποιο βαθµό το κακό και τη µοχθηρία», είναι η περίπτωση ενός ανθρώπου που θα έχει αντιληφθεί ότι οι πράξεις του είναι κακές και άξιες τιµωρίας. Κατά τη συνειδητοποίηση αυτή, είναι αναπόφευκτη κάποια αίσθηση ατοµικής ευθύνης και η αίσθηση αυτής της φοβερής ευθύνης πρέπει να είναι ευθέως ανάλογη µε το µέγεθος της αφύπνισης και της «µεταστροφής» του. Κι ενώ η ευθύνη τον πιέζει µε την έντασή της, έρχεται η στιγµή που ωθείται στο να δεχτεί τη δοξασία της εξιλαστήριας θυσίας. ( θυσίας δ’ αντιπροσώπου). Του λένε ότι πρέπει επίσης να µετανοήσει αλλά αυτό είναι το ευκολότερο πράγµα στον κόσµο. Μια από τις συµπαθείς αδυναµίες της ανθρώπινης φύσης είναι ότι είµαστε επιρρεπείς στο να µετανιώνουµε για το κακό που κάναµε, αν µας το επισηµάνει κάποιος, είτε έχουµε κι εµείς οι ίδιοι υποστεί τις συνέπειές του είτε έχουµε δρέψει τους καρπούς του. Πιθανώς, αν αναλύαµε αυτό το συναίσθηµα σχολαστικά θα βλέπαµε ότι εκείνο για το οποίο µετανιώνουµε δεν είναι τόσο το κακό αυτό καθαυτό όσο η ανάγκη που φαινόταν να απαιτεί το κακό ως µέσο για την επίτευξη των εγωιστικών µας στόχων. Όσο ελκυστική κι αν είναι, ίσως, για τον κοινό νου η προοπτική του να πετά το βάρος των αµαρτιών του «στα πόδια του σταυρού», δεν γίνεται αποδεκτή από το µελετητή της Θεοσοφίας. Δεν κατανοεί γιατί ο αµαρτωλός, µε το να µάθει ότι υπήρξε κακός, µπορεί να γίνει άξιος συγχώρησης επειδή διέγραψε τις προηγούµενες κακές του πράξεις. Ούτε γιατί η µετάνοια και η µετέπειτα χρηστή ζωή του δίνουν το δικαίωµα να περιµένει ότι για χάρη του θα ανασταλεί ο παγκόσµιος νόµος που συσχετίζει το αίτιο µε το αποτέλεσµα. Οι συνέπειες των κακών του πράξεων εξακολουθούν να υφίστανται. Δεν διαγράφεται η δυστυχία που οι κακές του πράξεις προκάλεσαν στους άλλους. Ο µελετητής της Θεοσοφίας θεωρεί πρόβληµά του τις συνέπειες που έχει η κακία στους αθώους. Δεν σκέπτεται µόνο τον ένοχο, αλλά και τα θύµατά του. Το κακό είναι καταπάτηση των νόµων της αρµονίας που διέπουν το σύµπαν και η τιµωρία του πρέπει να πλήττει τον ίδιο τον παραβάτη του νόµου. Ο Χριστός προειδοποίησε: «Μην αµαρτάνετε πλέον, για να µην υποστείτε κάτι χειρότερο» και ο Απόστολος Παύλος είπε, «Εργασθείτε για τη δική σας σωτηρία. Ό,τι έσπειρε ένας άνθρωπος, αυτό και θα θερίσει». Αυτή, άλλωστε, είναι ωραία µεταφορική απόδοση 109
µιας φράσης των Πουράνα, πολύ προγενέστερης του Παύλου, σύµφωνα µε την οποία «κάθε άνθρωπος δρέπει τις συνέπειες των πράξεών του». Αυτή είναι η αρχή του νόµου του Κάρµα που διδάσκει η Θεοσοφία. Ο Σίνετ, στον Εσωτερικό Βουδισµό του, απέδωσε τη λέξη Κάρµα ως «ο νόµος της ηθικής αιτιότητας». Η απόδοση της Κας Μπλαβάτσκυ «ο νόµος της ανταπόδοσης» είναι καλύτερη. Πρόκειται για τη δύναµη που «Δίκαιη, αν και µυστηριώδης, δίχως σφάλµα µας οδηγεί Μέσα από δρόµους απάτητους από την ενοχή στην τιµωρία» Είναι, όµως, και κάτι περισσότερο. Ανταµείβει το καλό το ίδιο αλάθητα και απλόχερα όπως τιµωρεί το κακό. Είναι το αποτέλεσµα κάθε ενέργειας, σκέψης, λόγου και πράξης και βάσει αυτού διαµορφώνουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους, τη ζωή και όσα τους συµβαίνουν. Η Ανατολική φιλοσοφία απορρίπτει την ιδέα ότι δηµιουργείται µια νέα ψυχή για κάθε βρέφος που γεννιέται. Πιστεύει ότι υπάρχει ένας περιορισµένος αριθµός µονάδων, που εξελίσσονται και τελειοποιούνται ολοένα και περισσότερο, καθώς αφοµοιώνουν πολλές διαδοχικές προσωπικότητες. Οι προσωπικότητες αυτές είναι δηµιούργηµα του Κάρµα και µέσω του Κάρµα και της µετενσάρκωσης είναι που η ανθρώπινη µονάδα επιστρέφει εν καιρώ στην πηγή της – στην απόλυτη θεότητα.» Ο Ε. Ντ. Ουόκερ, στο βιβλίο του Μετενσάρκωση, δίνει την ακόλουθη εξήγηση: «Με δυο λόγια, η δοξασία του Κάρµα λέει ότι έχουµε κάνει τον εαυτό µας αυτό που είναι µε τις προηγούµενες πράξεις µας, και χτίζουµε τη µελλοντική µας αιωνιότητα µε τις τωρινές µας πράξεις. Δεν υπάρχει άλλο πεπρωµένο από αυτό που ορίζουµε οι ίδιοι. Δεν υπάρχει άλλη σωτηρία ή καταδίκη εκτός από αυτή που εµείς οι ίδιοι προκαλούµε…. Επειδή δεν προσφέρει καταφύγιο για πράξεις άξιες τιµωρίας και απαιτεί ακέραια γενναιότητα, είναι λιγότερο ευπρόσδεκτο από τους αδύναµους χαρακτήρες σε σύγκριση µε τις βολικές θρησκευτικές δοξασίες της εξιλέωσης δι’ αντιπροσώπου, της µεσολάβησης, της συγχώρησης και της αλλαγής θρησκευτικής πίστης στο κατώφλι του θανάτου… Στο βασίλειο της αιώνιας δικαιοσύνης το παράπτωµα και η τιµωρία είναι άρρηκτα συνδεδεµένα σαν ενιαίο γεγονός, γιατί δεν υπάρχει πραγµατική διάκριση ανάµεσα σε µια πράξη και τις συνέπειές της…. Το Κάρµα, δηλαδή, οι παλιές µας 110
πράξεις, είναι αυτό που µας ξαναφέρνει πίσω στην επίγεια ζωή. Η κατοικία του Πνεύµατος αλλάζει ανάλογα µε το Κάρµα του και αυτό το Κάρµα απαγορεύει τη µακρά παραµονή σε µία και µόνη κατάσταση, γιατί κι εκείνο αλλάζει διαρκώς. Όσο καιρό οι πράξεις µας διέπονται από υλικά και εγωιστικά κίνητρα, άλλο τόσο καιρό πρέπει και οι συνέπειες αυτών των πράξεων να εκδηλώνονται σε ενσώµατες επαναγεννήσεις. Μόνο ο απόλυτα ανιδιοτελής άνθρωπος µπορεί να ξεφύγει από την έλξη της υλικής ζωής. Ελάχιστοι το έχουν κατορθώσει, αυτός όµως είναι ο στόχος της ανθρωπότητας.» Στη συνέχεια, ο συγγραφέας παραθέτει αποσπάσµατα από τη Μυστική Δοξασία: «Όσοι πιστεύουν στο Κάρµα, πρέπει να πιστεύουν στο πεπρωµένο, που κάθε άνθρωπος, από τη γέννησή του ως το θάνατό του, υφαίνει γύρω του κλωστή – κλωστή, όπως η αράχνη υφαίνει τον ιστό της. Κι αυτό το πεπρωµένο καθοδηγείται είτε από την ουράνια φωνή του αόρατου προτύπου που βρίσκεται έξω από µας είτε από τον πιο ενδόµυχο αστρικό ή εσώτερό µας άνθρωπο, που όµως πολύ συχνά είναι το κακό πνεύµα της ενσώµατης οντότητας που λέγεται άνθρωπος. Και τα δύο οδηγούν τον εξωτερικό άνθρωπο, όµως, ένα απ’ τα δύο πρέπει να επικρατήσει και από την αρχή αυτής της αόρατης σύγκρουσης ο αυστηρός και αµείλικτος νόµος της ανταπόδοσης παρεµβαίνει και ακολουθεί την πορεία του, παρακολουθώντας πιστά τις διακυµάνσεις. Όταν έχει υφανθεί και η τελευταία κλωστή κι ο άνθρωπος µοιάζει τυλιγµένος σε ένα δίχτυ που ο ίδιος έχει πλέξει, τότε βρίσκεται υπό την απόλυτη κυριαρχία του πεπρωµένου που ο ίδιος δηµιούργησε. Ένας Αποκρυφιστής ή ένας φιλόσοφος δεν θα µιλήσει ποτέ για τη µεγαθυµία ή τη σκληρότητα της Θείας Πρόνοιας, αλλά, ταυτίζοντάς την µε το Κάρµα – Νέµεση, θα διδάσκει ότι, µολαταύτα, προστατεύει τους καλούς και τους προσέχει σε αυτήν όπως και στις µελλοντικές ζωές τους και ότι τιµωρεί όποιον κάνει κακό – ναι, ακόµη και µέχρι την έβδοµη επαναγέννησή του – µε δυο λόγια, ώσπου να αποκατασταθεί η συνέπεια της διασάλευσης που προκάλεσε ακόµα και στο παραµικρότερο άτοµο του άπειρου κόσµου της αρµονίας. Γιατί η µοναδική προσταγή του Κάρµα – µια αιώνια και αναλλοίωτη προσταγή – είναι η απόλυτη αρµονία στον κόσµο της ύλης όπως και στον κόσµο του πνεύµατος. Δεν είναι, συνεπώς, το Κάρµα εκείνο που ανταµείβει ή τιµωρεί, αλλά εµείς που ανταµείβουµε ή τιµωρούµε τον εαυτό µας ανάλογα µε το αν συνεργαζόµαστε και συµβαδίζουµε µε τη Φύση, τηρώντας τους νόµους από τους οποίους εξαρτάται αυτή η αρµονία ή αν τους παραβαίνουµε. 111
Ούτε θα ήταν ανεξιχνίαστος ο δρόµος του Κάρµα αν οι άνθρωποι λειτουργούσαν µε πνεύµα ενότητας και αρµονίας αντί διχόνοιας και ανταγωνισµού. Γιατί η άγνοιά µας ως προς αυτό το δρόµο – που µια µερίδα της ανθρωπότητας αποκαλεί δρόµο της Πρόνοιας, δρόµο σκοτεινό και δαιδαλώδη, ενώ άλλοι τον βλέπουν σαν τυφλή µοιρολατρεία και µια τρίτη κατηγορία τον θεωρεί απλώς τυχαίο, µη πιστεύοντας σε καθοδήγηση ούτε από θεούς ούτε από δαίµονες – η άγνοια αυτή σίγουρα θα εξαφανιζόταν αν αποδίδαµε όλα αυτά στην πραγµατική τους αιτία…. Μένουµε κατάπληκτοι µπροστά στα µυστήρια που οι ίδιοι έχουµε δηµιουργήσει και στα αινίγµατα της ζωής που δεν πρόκειται να λύσουµε και µετά κατηγορούµε τη µεγάλη Σφίγγα ότι µας καταβροχθίζει. Πράγµατι, όµως, δεν υπάρχει ούτε ένα περιστατικό στη ζωή µας ούτε µια κακή µέρα ούτε µια συµφορά που να µην µπορεί να αποδοθεί στις δικές µας πράξεις είτε σε αυτήν είτε σε µια προηγούµενη ζωή…. Ο νόµος του Κάρµα είναι άρρηκτα συνυφασµένος µε το νόµο της µετενσάρκωσης. … Μόνο αυτή η δοξασία µπορεί να µας εξηγήσει το µυστηριώδες πρόβληµα του καλού και του κακού και να συµφιλιώσει τον άνθρωπο µε την τροµερή και φανερή αδικία της ζωής. Τίποτα εκτός από αυτή τη βεβαιότητα δεν µπορεί να καθησυχάσει το εξεγερµένο µας αίσθηµα δικαίου. Γιατί, όταν κάποιος που δεν γνωρίζει αυτή την ευγενή δοξασία κοιτάξει γύρω του και παρατηρήσει τις ανισότητες λόγω καταγωγής και πλούτου, λόγω νοηµοσύνης και ικανοτήτων, όταν δει να αποδίδονται τιµές σε ανόητους και άσωτους ανθρώπους, που η τύχη πλουσιοπάροχα τους ευνόησε κατατάσσοντάς τους στους προνοµιούχους εκ γενετής, ενώ ο διπλανός τους, παρά τη νοηµοσύνη και τις ευγενείς αρετές του – που αξίζει πολύ καλύτερη τύχη από κάθε άποψη – χάνεται µέσα στην ανέχεια και στην αδιαφορία των άλλων, όταν κάποιος τα βλέπει όλα αυτά κι αναγκάζεται να αποστρέψει το βλέµµα, ανήµπορος να ανακουφίσει τους αναξιοπαθούντες, µε ραγισµένη καρδιά και µε τις κραυγές του πόνου να αντηχούν στα αυτιά του – τότε, µόνο η ευλογηµένη γνώση του Κάρµα και µόνο αυτή, τον εµποδίζει να καταραστεί τη ζωή και τους ανθρώπους καθώς και τον υποτιθέµενο δηµιουργό τους…. Ο νόµος αυτός, είτε συνειδητός είτε ασυνείδητος, δεν προκαθορίζει τίποτε και κανένα. Όντως υπάρχει από την αιωνιότητα και για την αιωνιότητα, γιατί είναι η ίδια η αιωνιότητα και ως τέτοιος, εφόσον καµία πράξη δεν µπορεί να εξισωθεί µε την αιωνιότητα, δεν µπορούµε να πούµε ότι δρα, γιατί είναι η ίδια η δράση. Δεν είναι το κύµα αυτό που πνίγει τον άνθρωπο, αλλά η προσωπική πράξη του δύστυχου που πηγαίνει εκούσια και θέτει τον εαυτό του υπό την απρόσωπη επήρεια των νόµων που ορίζουν την κίνηση του ωκεανού. Το Κάρµα δεν δηµιουργεί τίποτε, ούτε σχεδιάζει. Ο 112
άνθρωπος είναι αυτός που ρίχνει το σπόρο και δηµιουργεί τις αιτίες και ο καρµικός νόµος προσαρµόζει τα αποτελέσµατα, όµως, η προσαρµογή αυτή δεν είναι µια πράξη, αλλά η παγκόσµια αρµονία που τείνει πάντα προς την αρχική της θέση, σαν ένα κλαδί που, αν το λυγίσουµε µε µεγάλη δύναµη, αναπηδά µε ανάλογη ορµή. Αν τυχόν εξαρθρώσει το χέρι που προσπάθησε να το λυγίσει σε µια αφύσικη θέση, θα πούµε ότι το κλαδί µας έσπασε το χέρι ή ότι η δική µας ανοησία προκάλεσε το κακό; Το Κάρµα ποτέ δεν επεδίωξε να καταργήσει την πνευµατική και την ατοµική ελευθερία, όπως ο θεός που έχουν εφεύρει οι µονοθεϊστές. Δεν έχει περιβάλει τις επιταγές του µε σκότος για να µπερδέψει σκόπιµα τον άνθρωπο ούτε τιµωρεί όποιον τολµά να ερευνήσει τα µυστήριά του. Αντίθετα, αυτός που µε µελέτη και διαλογισµό αποκαλύπτει τα πολύπλοκα µονοπάτια του και ρίχνει φως στις σκοτεινές εκείνες διαδροµές, που στους µαιάνδρους τους χάνονται τόσοι άνθρωποι µη γνωρίζοντας το λαβύρινθο της ζωής, εργάζεται για το καλό των συνανθρώπων του. Το Κάρµα είναι ένας απόλυτος και αιώνιος νόµος στον κόσµο της εκδήλωσης. Και καθώς δεν µπορεί να υπάρχει παρά ένα Απόλυτο, µία αιώνια πανταχού παρούσα Αιτία, όσοι πιστεύουν στο Κάρµα δεν µπορούν να θεωρούνται άθεοι ή υλιστές και ακόµα λιγότερο µοιρολάτρες, γιατί το Κάρµα είναι ένα µε το Άγνωστο, δεν είναι παρά µια όψη του, ως προς τις συνέπειές του στον κόσµο των φαινοµένων.» Ένας ακόµη αξιόλογος Θεόσοφος συγγραφέας, ο κ. Π. Σίνετ, στο έργο του Ο Σκοπός της Θεοσοφίας λέει: «Κάθε άτοµο δηµιουργεί είτε καλό είτε κακό Κάρµα µε κάθε πράξη και σκέψη κατά τον ηµερήσιο κύκλο του και συγχρόνως αντιµετωπίζει σε τούτη τη ζωή το Κάρµα που είχαν δηµιουργήσει οι πράξεις και οι επιθυµίες της προηγούµενης ζωής του. Όταν βλέπουµε ανθρώπους που πάσχουν από συγγενή νοσήµατα, µπορούµε µε ασφάλεια να συµπεράνουµε ότι οι ασθένειες αυτές είναι οι αναπόφευκτες συνέπειες των αιτίων που προκάλεσαν οι ίδιοι σε µια προηγούµενη γέννηση. Μπορεί να υποστηρίξει κάποιος ότι, αφού οι ασθένειες αυτές είναι κληρονοµικές, ίσως να µην έχουν καµία σχέση µε µια παλαιότερη ενσάρκωση. Δεν πρέπει να ξεχνάµε, όµως, ότι το Εγώ, ο πραγµατικός άνθρωπος, η ατοµικότητα, δεν κατάγεται πνευµατικά από τους γονείς µέσω των οποίων µπαίνει σε ένα νέο σώµα, αλλά έλκεται από τις οµοιότητες που ο προηγούµενος τρόπος ζωής του προσέλκυσε γύρω του µέσα στο ρεύµα που το µεταφέρει, όταν έρχεται η ώρα της επαναγέννησης, στην οικογένεια που είναι η πιο κατάλληλη για να αναπτυχθούν αυτές οι τάσεις…. 113
Η δοξασία αυτή του Κάρµα, αν γίνει κατανοητή όπως πρέπει, είναι κατάλληλη για να βοηθήσει και να καθοδηγήσει όσους αντιλαµβάνονται την αλήθειά της σε έναν ανώτερο και καλύτερο τρόπο ζωής, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάµε πως όχι µόνο οι πράξεις µας αλλά και οι σκέψεις µας συνοδεύονται πάντα από ένα σύνολο συγκυριών που θα επηρεάσουν προς το καλό ή προς το κακό και το δικό µας µέλλον, αλλά, πράγµα ακόµη σηµαντικότερο, και το µέλλον πολλών συνανθρώπων µας. Αν παραπτώµατα είτε εκ προθέσεως είτε εξ αµελείας µπορούσαν κατά περίπτωση να αφορούν µόνο αυτόν που τα διαπράττει, οι συνέπειες στο δικό του Κάρµα θα ήταν θέµα ήσσονος σηµασίας. Το γεγονός ότι κάθε σκέψη και πράξη στη ζωή συνεπιφέρει µια αντίστοιχη καλή ή κακή επίδραση σε άλλα µέλη της ανθρώπινης οικογένειας προσφέρει ένα αυστηρό αίσθηµα δικαίου, ηθικής και ανιδιοτέλειας απολύτως απαραίτητο για τη µελλοντική ευτυχία ή πρόοδο. Ένα έγκληµα που διαπράχτηκε, µια κακή σκέψη που πέρασε από τον νου, είναι τετελεσµένα – όση µεταµέλεια κι αν επιδείξουµε, οι µελλοντικές τους συνέπειες δεν µπορούν να διαγραφούν. Η µεταµέλεια, αν είναι ειλικρινής, θα αποτρέψει έναν άνθρωπο από την επανάληψη των ίδιων σφαλµάτων. Δεν µπορεί να σώσει ούτε τον ίδιο ούτε τους άλλους από τις συνέπειες των σφαλµάτων που έχει ήδη κάνει, συνέπειες που είναι απολύτως βέβαιο ότι θα τις βρει µπροστά του είτε σε αυτήν τη ζωή είτε στην επόµενη επαναγέννησή του.» Ο κ. Τζ. Χ. Κόνελι συνεχίζει: «Οι πιστοί µιας θρησκείας που βασίζεται σε τέτοια διδασκαλία είναι πρόθυµοι να την συγκρίνουν µε µια θρησκεία στην οποία το πεπρωµένο του ανθρώπου αιωνίως καθορίζεται από τα τυχαία συµβάντα µιας και µόνο, σύντοµης επίγειας ζωής, κατά την οποία τον εµψυχώνει η υπόσχεση πως «όπως πέφτει το δέντρο έτσι και θα κείτεται». Και όπου η πιο φωτεινή του ελπίδα, όταν αφυπνίζεται και συνειδητοποιεί την κακότητά του είναι το δόγµα της υποκατάστατης εξιλέωσης, που όµως κι αυτό είναι λειψό, σύµφωνα µε την Οµολογία Πίστεως των Πρεσβυτεριανών. Σύµφωνα µε την εντολή του Θεού, για να φανερωθεί η δόξα του, ορισµένοι άνθρωποι και άγγελοι είναι προορισµένοι για την αιώνια ζωή και άλλοι προορίζονται για τον αιώνιο θάνατο. Οι άγγελοι κι οι άνθρωποι αυτοί που έτσι έχουν προοριστεί και θεσπιστεί είναι σχεδιασµένοι µε ξεχωριστό και αµετάβλητο τρόπο. Και ο αριθµός τους είναι τόσο συγκεκριµένος και ορισµένος που δεν µπορεί ούτε να αυξηθεί ούτε να µειωθεί…. Γιατί ο Θεός έχει προορίσει τους εκλεκτούς για τη δόξα…. Και κανείς άλλος δεν λυτρώνεται 114
από τον Χριστό, δεν καλείται, δεν δικαιώνεται, δεν υιοθετείται, δεν καθαγιάζεται και δεν σώζεται, εκτός από τους εκλεκτούς, και µόνον αυτούς. Τους υπόλοιπους ανθρώπους ο Θεός ήταν ευχαριστηµένος, σύµφωνα µε τις ανεξερεύνητες βουλές του, µε τις οποίες χαρίζει ή στερεί το έλεός του κατά βούληση, για να δοξαστεί η κυριαρχία του επί των πλασµάτων του, να τους προσπερνά και να τους καταδικάζει στην ατίµωση και στην οργή για τις αµαρτίες τους προς δόξαν της µεγαλειώδους δικαιοσύνης του.» Αυτά λέει ο ικανός αυτός υποστηρικτής της Θεοσοφίας. Και το καλύτερο που µπορούµε να κάνουµε είναι να ανακεφαλαιώσουµε, όπως κι εκείνος, παραθέτοντας ένα απόσπασµα ενός εξαιρετικού ποιήµατος. Όπως λέει, ο υπέροχος τρόπος µε τον οποίον παρουσιάζει το Κάρµα ο Έντουιν Άρνολντ στο Φως της Ασίας, µας κάνει να το επαναλάβουµε εδώ, αλλά είναι πολύ µεγάλο για να το παραθέσουµε ολόκληρο. Ιδού ένα απόσπασµα: Κάρµα – το άθροισµα µιας ψυχής Όλα όσα έκανε, όλα όσα σκέφτηκε, Ο «εαυτός» που ύφανε µε το υφάδι του αθέατου χρόνου Πάνω στο αόρατο στηµόνι των πράξεων. Πριν από την αρχή και δίχως τέλος, Αιώνιο σαν τον χώρο, σίγουρο σαν τη σιγουριά, Μια σταθερή θεία Δύναµη υπηρετεί το αγαθό, Μόνο οι δικοί του νόµοι ζουν αιώνια. Κανείς δεν µπορεί να το αψηφήσει Όποιος το παραβαίνει χάνει, όποιος το υπηρετεί κερδίζει. Το κρυφό καλό ανταµείβει µε γαλήνη και ευδαιµονία Το κρυφό κακό µε πόνο. Όλα τα βλέπει κι όλα τα καταγράφει, Κάνετε το σωστό – σας ανταµείβει! Κάνετε ένα κακό – Πρέπει να ανταποδώσει τα ίσα, Αν και το Ντάρµα αργεί.
115
Ούτε οργή γνωρίζει ούτε συγχώρεση. Λέει την αλήθεια Ζυγίζει µε ακρίβεια, άσφαλτη η ζυγαριά του Ο χρόνος, ένα τίποτα: µπορεί να κρίνει αύριο, Μπορεί σε πολλές µέρες. Αυτός είναι ο νόµος που οδηγεί στην αρετή, Και που κανείς δεν σταµατά ούτε γλιτώνει τελικά. Η καρδιά του είναι η αγάπη, ο στόχος του Η γαλήνη και η γλυκιά τελείωση. Υπακούστε.» Και τώρα σας συµβουλεύω να συγκρίνετε τις Θεοσοφικές µας απόψεις για το Κάρµα, το νόµο της ανταπόδοσης και να µου πείτε αν δεν είναι και πιο φιλοσοφηµένες και πιο δίκαιες από αυτό το σκληρό και ανόητο δόγµα που παρουσιάζει τον «Θεό» δαίµονα χωρίς λογική. Από τη θεωρία, δηλαδή, που λέει ότι µόνο οι «εκλεκτοί» θα σωθούν, ενώ οι υπόλοιποι είναι αιώνια καταδικασµένοι! Ερ. - Ναι, καταλαβαίνω τί εννοείτε σε γενικές γραµµές. Θα ήθελα, όµως, να µου δίνατε κάποιο συγκεκριµένο παράδειγµα της δράσης του Κάρµα. Θ. - Αυτό δεν µπορώ να το κάνω. Μπορούµε µόνο να είµαστε βέβαιοι, όπως είπα και πριν, ότι οι σηµερινές ζωές µας και οι συνθήκες της ζωής µας είναι άµεσο αποτέλεσµα των δικών µας πράξεων και σκέψεων σε ζωές που έχουν προηγηθεί. Εµείς, όµως, που δεν είµαστε προφήτες ή Μύστες, δεν µπορούµε να ξέρουµε τίποτε για τις λεπτοµέρειες της λειτουργίας του νόµου του Κάρµα. Ερ. - Μπορεί κανείς, ακόµη κι ένας αντέπτ ή προφήτης, να παρακολουθήσει σε κάθε της λεπτοµέρεια την Καρµική διαδικασία της αναπροσαρµογής; Θ. - Ασφαλώς. «Εκείνοι που ξέρουν» µπορούν να το κάνουν χρησιµοποιώντας δυνάµεις που τις έχουν, σε λανθάνουσα κατάσταση, όλοι οι άνθρωποι. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΝ; Ερ. - Αυτό ισχύει εξίσου για µας και για τους άλλους; Θ. - Εξίσου. Όπως είπα, όλοι έχουµε το ίδιο, περιορισµένο οπτικό πεδίο, εκτός από εκείνους που έχουν φτάσει, στη σηµερινή τους ενσάρκωση, στο απόγειο του 116
πνευµατικού οράµατος και της διόρασης. Εµείς µπορούµε µόνο να αντιληφθούµε ότι, αν τα πράγµατα έπρεπε να είναι διαφορετικά για µας, θα ήταν διαφορετικά. Ότι είµαστε αυτό που εµείς φτιάξαµε τον εαυτό µας και ότι διαθέτουµε µόνο ό,τι εµείς κερδίσαµε επάξια για τον εαυτό µας. Ερ. - Φοβούµαι πως µια τέτοια αντίληψη µόνο πικρία θα µπορούσε να µας δώσει. Θ. - Εγώ πιστεύω ακριβώς το αντίθετο. Η µη πίστη στο δίκαιο νόµο της ανταπόδοσης είναι πιο πιθανό να ξυπνήσει στον άνθρωπο κάθε λογής αισθήµατα αντίδρασης. Ένα παιδί, όπως κι ένας ενήλικας, δυσανασχετεί για µια τιµωρία ή ακόµη και µια επίπληξη, όταν θεωρεί ότι είναι άδικη, ενώ δυσανασχετεί πολύ λιγότερο για µια αυστηρότερη τιµωρία, αν αισθάνεται ότι δικαίως την υφίσταται. Η πίστη στο Κάρµα είναι το ευγενέστερο κίνητρο για να συµφιλιωθεί κανείς µε όσα του επιφυλάσσει αυτή η ζωή και το ισχυρότερο κίνητρο για να προσπαθήσει να κάνει καλύτερη την επόµενη επαναγέννηση. Και τα δύο αυτά, όµως, δεν θα ήταν αποτελεσµατικά, αν θεωρούσαµε ότι η µοίρα µας οφείλεται σε οτιδήποτε άλλο εκτός από έναν αυστηρό νόµο ή ότι το πεπρωµένο εξαρτιόταν από κάποιον άλλο κι όχι από εµάς. Ερ.- Μόλις υποστηρίξατε ότι αυτό το σύστηµα της µετενσάρκωσης υπό τον έλεγχο του καρµικού νόµου είναι σύµφωνο µε τη λογική, τη δικαιοσύνη και το ηθικό αίσθηµα. Εάν, όµως, αυτό ισχύει, δεν είναι εις βάρος των πραότερων αρετών, της συµπόνιας, και του ελέους και δεν σκληραίνουν έτσι τα λεπτότερα ένστικτα του ανθρώπου; Θ. - Μόνο φαινοµενικά, όχι στην πραγµατικότητα. Κανείς δεν µπορεί να πάρει περισσότερα ή λιγότερα από όσα αξίζει, χωρίς να αδικηθούν ή να ευνοηθούν αντίστοιχα οι άλλοι. Κι ένας νόµος που η εφαρµογή του θα µπορούσε να αποτραπεί από συµπόνια θα επέφερε περισσότερη δυστυχία από όση θα γλίτωνε, περισσότερη οργή και κατάρες παρά ευχαριστίες. Θυµηθείτε, επίσης, πως δεν κατευθύνουµε εµείς τον νόµο, προκαλώντας τις αιτίες που επιφέρουν τα αποτελέσµατά του. Ο νόµος είναι αυτοτελής. Και θυµηθείτε, επίσης, ότι η µεγαλύτερη φροντίδα για την εφαρµογή δίκαιης συµπόνιας και ελέους ισχύει στην κατάσταση του Ντεβαχάν. Ερ. - Μιλάτε για τους Αντέπτ σα να αποτελούν εξαίρεση σε όλα όσα, κατά κανόνα, αγνοούµε. Γνωρίζουν, πράγµατι, περισσότερα από µας για τη µετενσάρκωση και τις µεταθανάτιες καταστάσεις;
117
Θ. - Πράγµατι γνωρίζουν. Εξασκώντας ικανότητες που όλοι τις διαθέτουµε, αλλά που µόνο εκείνοι έχουν τελειοποιήσει, έχουν εισέλθει εν πνεύµατι στα διάφορα επίπεδα και στις καταστάσεις για τα οποία συζητάµε. Επί πολλούς αιώνες, η µία γενιά των Αντέπτ µετά την άλλη έχει µελετήσει τα µυστήρια της ύπαρξης, της ζωής, του θανάτου και της επαναγέννησης και όλοι έχουν διδάξει µε τη σειρά τους ορισµένες από τις αλήθειες που έµαθαν κατ’ αυτό τον τρόπο. Ερ. – Αποτελεί στόχο της Θεοσοφίας η δηµιουργία Αντέπτ; Θ. - Η Θεοσοφία θεωρεί ότι η ανθρωπότητα είναι απορροή από το θείο και ότι βρίσκεται στο δρόµο της επιστροφής προς αυτό. Σε ένα προχωρηµένο σηµείο αυτής της διαδροµής, εκείνοι που αφιερώνουν πολλές ενσαρκώσεις σε αυτό το επίτευγµα κατορθώνουν να αποκτήσουν την ιδιότητα του Αντέπτ. Γιατί, µην ξεχνάτε ότι κανείς δεν έχει κατορθώσει να µυηθεί στις Εσωτερικές Επιστήµες σε µία µόνο ζωή. Αλλά για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται πολλές ενσαρκώσεις αφού πρώτα διαµορφωθεί ένας συνειδητός σκοπός και αρχίσει η απαραίτητη εκπαίδευση. Μπορεί να υπάρχουν στους κόλπους της Εταιρείας µας πολλοί άνδρες και γυναίκες που, έχουν ξεκινήσει αυτή την ανηφορική πορεία προς τη φώτιση εδώ και πολλές ενσαρκώσεις, οι οποίοι, ωστόσο, λόγω των προσωπικών ψευδαισθήσεων της παρούσας ζωής, είτε δεν το γνωρίζουν είτε κινδυνεύουν να χάσουν κάθε πιθανότητα σε αυτή τη ζωή, να προχωρήσουν παραπέρα. Αισθάνονται µια ακατανίκητη έλξη προς τον αποκρυφισµό και την «ανώτερη ζωή», όµως, είναι πάρα πολύ ατοµιστές και ισχυρογνώµονες, υπερβολικά ερωτευµένοι µε τα απατηλά θέλγητρα της εγκόσµιας ζωής και µε τις εφήµερες χαρές που προσφέρει ο κόσµος, για να τα απαρνηθούν. Κι έτσι χάνουν την ευκαιρία που είχαν στην τωρινή τους γέννηση. Για τους κοινούς ανθρώπους, ωστόσο, για τις πρακτικές υποχρεώσεις της καθηµερινής ζωής, ένα τόσο µακρινό επίτευγµα είναι ακατάλληλο σαν στόχος και καθόλου αποτελεσµατικό σαν κίνητρο. Ερ. - Τότε, όµως, ποιό µπορεί να είναι το αντικείµενο ή ποιός ο συγκεκριµένος σκοπός για τον οποίον γίνονται µέλη της Θεοσοφικής Εταιρείας; Θ. - Πολλοί ενδιαφέρονται για τις διδασκαλίες µας και αισθάνονται ενστικτωδώς ότι είναι πιο αληθινές από τις διδασκαλίες οιασδήποτε δογµατικής θρησκείας. Άλλοι έχουν αποφασίσει να φτάσουν το υψηλότερο ανθρώπινο ιδεώδες.
118
Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗΣ ή ΤΥΦΛΗ ΚΑΙ ΛΕΛΟΓΙΣΜΕΝΗ ΠΙΣΤΗ
Ερ. - Λέτε ότι αυτοί οι άνθρωποι αποδέχονται και πιστεύουν τις διδασκαλίες της Θεοσοφίας. Αφού, όµως, δεν ανήκουν στους Αντέπτ, στους οποίους µόλις αναφερθήκατε, τότε θα πρέπει να πιστεύουν «τυφλά» στις διδασκαλίες σας. Ποιά είναι η διαφορά, εποµένως, από τις συµβατικές θρησκείες; Θ. - Όπως υπάρχει διαφορά σε όλα σχεδόν τα σηµεία, έτσι υπάρχει διαφορά και σε αυτό. Εκείνο που εσείς αποκαλείτε «πίστη» και, που, στην πραγµατικότητα, είναι «τυφλή πίστη», αναφορικά µε τα δόγµατα των Χριστιανικών θρησκειών, σε εµάς γίνεται γνώση, λογική αλληλουχία πραγµάτων που γνωρίζουµε, πραγµατικών γεγονότων που αφορούν τη Φύση. Οι δικές σας δοξασίες βασίζονται στην ερµηνεία και συνεπώς στην από «δεύτερο χέρι» µαρτυρία των προφητών, οι δικές µας βασίζονται στις αµετάβλητες και απαράλλακτες µαρτυρίες των προφητών. Ερ. - Ωραία, λοιπόν. Και οι µαρτυρίες αυτές κοινοποιούνται µε τη γνώση και όχι µε την πίστη; Θ. - Αν θέλετε να µάθετε ποιά είναι η διαφορά µεταξύ των δύο, δηλαδή µεταξύ της πίστης που βασίζεται στην αυθεντία και της πίστης που βασίζεται στην πνευµατική διαίσθηση κάποιου σας λέω ότι η διαφορά είναι τεράστια. Ερ. - Και αυτή η «διαίσθηση» είναι που σας αναγκάζει να απορρίπτετε τον Θεό ως προσωπικό πατέρα, ρυθµιστή και κύριο του σύµπαντος; Θ. - Ακριβώς. Πιστεύουµε σε µια αιώνια, άγνωστη Αρχή, γιατί µόνο τυφλός παραλογισµός µπορεί να κάνει κάποιον να υποστηρίζει ότι το σύµπαν, ο σκεπτόµενος άνθρωπος, και όλα τα θαύµατα που εµπεριέχει, ακόµα και ο υλικός κόσµος, θα µπορούσαν να έχουν προκύψει χωρίς να έχουν δηµιουργήσει κάποιες νοήµονες δυνάµεις την εξαιρετικά σοφή τάξη όλων των µερών του. Η Φύση µπορεί να κάνει λάθη και συχνά σφάλλει όσον αφορά στις λεπτοµέρειες και στις εξωτερικές εκδηλώσεις των υλικών της, αλλά ποτέ στις εσωτερικές της αιτίες και τα αποτελέσµατα. Οι αρχαίοι παγανιστές είχαν πάνω σ’ αυτό το ζήτηµα πολύ πιο φιλοσοφηµένες απόψεις από τους σύγχρονους φιλόσοφους είτε αυτοί είναι Αγνωστικιστές είτε Υλιστές είτε Χριστιανοί. Και κανένας παγανιστής συγγραφέας 119
δεν έχει ως τώρα διατυπώσει την άποψη ότι η σκληρότητα και ο οίκτος δεν είναι πεπερασµένα συναισθήµατα και ότι µπορούν, συνεπώς, να γίνουν ιδιότητες ενός άπειρου θεού. Οι θεοί τους, εποµένως, ήσαν όλοι πεπερασµένοι. Ο από το Σιάµ καταγόµενος συγγραφέας του Τροχού του Νόµου εκφράζει την ίδια µε µας άποψη για τον προσωπικό Θεό σας. Λέει τα εξής (σ. 25): Ένας Βουδιστής θα µπορούσε να πιστέψει στην ύπαρξη ενός Θεού, ανυπέρβλητου, ανώτερου από όλες τις ανθρώπινες ποιότητες και ιδιότητες – ενός τέλειου θεού, υπεράνω αγάπης, µίσους και φθόνου, ο οποίος αναπαύεται σε µια γαλήνη που τίποτε δεν µπορεί να διαταράξει, και έναν τέτοιο Θεό δεν θα µπορούσε ποτέ να τον ψέξει, όχι από επιθυµία να τον ευχαριστήσει ή από φόβο να τον προσβάλει, αλλά από έµφυτο σεβασµό. Ο Βουδιστής, όµως, δεν µπορεί να κατανοήσει έναν Θεό που έχει τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των ανθρώπων, έναν Θεό που αγαπά και µισεί, και που δείχνει οργή. Μια Θεότητα που, όπως την περιγράφουν είτε οι Χριστιανοί ιεραπόστολοι είτε οι Μωαµεθανοί, οι Βραχµάνοι ή οι Εβραίοι, υπολείπεται από το πρότυπο ακόµη κι ενός κοινού καλού ανθρώπου. Ερ. - Αν συγκρίνουµε τη µία πίστη µε την άλλη, δεν είναι καλύτερη η πίστη του Χριστιανού, που πιστεύει, µέσα στην αδυναµία της ανθρώπινης διάστασής του, ότι υπάρχει ένας ελεήµων Πατέρας στον Ουρανό που θα τον προστατεύσει από τον πειρασµό, θα τον βοηθήσει στη ζωή του και θα του συγχωρήσει τα παραπτώµατά του, καλύτερη από την ψυχρή και υπεροπτική σχεδόν µοιρολατρική πίστη των Βουδιστών, των Βεδαντιστών και των Θεόσοφων; Θ. - Συνεχίστε να αποκαλείτε την πεποίθησή µας «πίστη», αν θέλετε. Αφού, όµως, ξαναγυρίσαµε σε αυτό το αιώνιο ερώτηµα, ρωτώ κι εγώ µε τη σειρά µου: Αν συγκρίνουµε τη µία πίστη µε την άλλη, αυτή που βασίζεται στην αυστηρή λογική και στον ορθό λόγο δεν είναι καλύτερη από εκείνη που στηρίζεται µόνο στην ανθρώπινη αυθεντία ή στην ηρωολατρεία; Η δική µας «πίστη» έχει όλη τη λογική δύναµη της αυταπόδεικτης αριθµητικής αλήθειας ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα. Η δική σας πίστη είναι σαν τη λογική κάποιων ευσυγκίνητων γυναικών, για τις οποίες, όπως έλεγε ο Τουργκένιεφ, δύο και δύο κάνουν συνήθως πέντε. Η δική σας, επιπλέον, είναι µια πίστη που αντιφάσκει όχι µόνο σε οποιαδήποτε εκδοχή δικαίου και λογικής µπορεί κανείς να φανταστεί, αλλά µια πίστη που, αν αναλυθεί, οδηγεί τον άνθρωπο στην ηθική απώλεια, παρακωλύει την πρόοδο της ανθρωπότητας και, υποστηρίζοντας 120
µε κάθε τρόπο το δίκαιο του ισχυροτέρου, µετατρέπει τους µισούς ανθρώπους σε Κάιν που στρέφεται κατά του αδελφού του Άβελ. Ερ. - Τί υπονοείτε; Θ. - Τη θεωρία της «εξιλέωσης». Αναφέροµαι σε αυτή την επικίνδυνη δοξασία που πιστεύετε και που µας διδάσκει πως, όσο µεγάλα εγκλήµατα κι αν έχουµε διαπράξει εις βάρος των νόµων του Θεού και των ανθρώπων, αρκεί να πιστεύουµε στην αυτοθυσία του Ιησού για τη σωτηρία της ανθρωπότητας και το αίµα του θα ξεπλύνει κάθε κηλίδα. Εδώ και είκοσι χρόνια, µιλάω δηµόσια εναντίον αυτής της δοξασίας και µπορώ τώρα να επιστήσω την προσοχή σας σε µια παράγραφο από το Αποκαλυµµένη Ίσις που γράφτηκε το 1875. Ιδού τί διδάσκει ο Χριστιανισµός και αντιµαχόµαστε εµείς: «Το έλεος του Θεού είναι απεριόριστο και απροσµέτρητο. Είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς µια τόσο αξιοκατάκριτη ανθρώπινη αµαρτία που το τίµηµα που έχει προκαταβληθεί για την εξιλέωση του αµαρτωλού να µην την εξαλείφει στο χιλιαπλάσιο. Και, επιπλέον, ποτέ δεν είναι αργά για να µετανοήσει κανείς. Ακόµη κι αν ο αµαρτωλός περιµένει ως την τελευταία στιγµή της τελευταίας ώρας της τελευταίας µέρας της θνητής ζωής του, πριν τα κάτωχρα χείλη του αρθρώσουν την οµολογία της πίστεως, µπορεί να πάει στον Παράδεισο. Αυτό έκανε ο ετοιµοθάνατος ληστής κι αυτό µπορούν να κάνουν όλοι οι άλλοι που είναι εξίσου άθλιοι. Αυτά παραδέχεται η Εκκλησία.» Ερ. - Δεν κάνουν, όµως, αυτά τον Χριστιανό πιο ευτυχισµένο από τον Βουδιστή ή τον Βραχµάνο; Θ. - Όχι. Τουλάχιστον όχι τον µορφωµένο άνθρωπο, µια και οι περισσότεροι από αυτούς έχουν προ πολλού πάψει ουσιαστικά να πιστεύουν σε αυτή την σκληρή δοξασία. Όσους, όµως, εξακολουθούν να πιστεύουν σε αυτή, τους οδηγεί στο κατώφλι κάθε εγκλήµατος που µπορεί να φανταστεί κανείς, ευκολότερα από κάθε άλλη γνωστή δοξασία. Θα σας αναφέρω και πάλι κάποια αποσπάσµατα από το Αποκαλυµµένη Ίσις (ii, 542, 543): «Αν βγούµε από τον στενό κύκλο της θρησκευτικής πίστης και θεωρήσουµε το σύµπαν ως σύνολο που ισορροπεί χάρις στη λεπτότατη προσαρµογή των µερών του, θα δούµε πως κάθε έννοια ορθού λόγου, ακόµη και το αµυδρότερο αίσθηµα δικαίου, επαναστατεί κατά της Εξιλέωσης δι’ Αντιπροσώπου! Αν αυτός που αδικεί µόνο εις βάρος του εαυτού 121
του, και αδίκησε µόνο τον εαυτό του, αν µε ειλικρινή µετάνοια µπορούσε να σβήσει τα περασµένα όχι µόνο από τη µνήµη των ανθρώπων αλλά και από το άφθαρτο εκείνο αρχείο, το οποίο καµία θεότητα – ούτε καν η Ύψιστη των Υψίστων – µπορεί να εξαφανίσει, τότε η θεωρία αυτή µπορεί να µην ήταν ακατανόητη. Το να υποστηρίζει, όµως, κανείς ότι µπορεί κάποιος να βλάψει τον συνάνθρωπό του, να σκοτώσει, να διαταράξει την κοινωνική ισορροπία και τη φυσική τάξη των πραγµάτων και µετά – από δειλία, ελπίδα ή κάποια παρόρµηση, αδιάφορο από τι – να συγχωρηθεί επειδή πιστεύει ότι το αίµα που χύθηκε µπορεί να ξεπλύνει το άλλο αίµα που έχει χυθεί – αυτό είναι αδιανόητο! Είναι δυνατόν οι συνέπειες ενός εγκλήµατος να διαγραφούν ακόµα κι αν το ίδιο το έγκληµα θα έπρεπε να συγχωρηθεί; Οι συνέπειες ενός αιτίου δεν περιορίζονται ποτέ στα όρια του αιτίου, ούτε µπορούν οι συνέπειες ενός εγκλήµατος να περιοριστούν στο θύτη και στο θύµα του. Κάθε καλή, όπως και κάθε κακή πράξη, έχει τις συνέπειές της, που είναι τόσο απτές όσο και ο κυµατισµός που προκαλεί µια πέτρα που πετάµε στο νερό. Η παροµοίωση είναι τετριµµένη, αλλά είναι η καλύτερη που έχει συλλάβει ποτέ ο νους, γι’ αυτό ας την χρησιµοποιήσουµε. Οι κύκλοι της δίνης που σχηµατίζονται είναι µεγαλύτεροι και γρηγορότεροι, όσο µεγαλύτερο ή µικρότερο είναι αντίστοιχα το αντικείµενο που τους προκάλεσε αλλά και το µικρότερο βότσαλο, ναι, ακόµα κι ο πιο µικρός κόκκος ρυτιδώνει την επιφάνεια του νερού. Η διαταραχή, όµως, αυτή δεν είναι µόνο ορατή στην επιφάνεια. Κάτω από την επιφάνεια, αόρατα, προς κάθε κατεύθυνση – προς τα έξω και προς τα κάτω – η µία σταγόνα σπρώχνει την άλλη ώσπου η δύναµη να αγγίξει τις πλευρές και το βυθό της λίµνης. Επίσης, και ο αέρας πάνω από το νερό ταράζεται, και η διαταραχή αυτή µεταδίδεται, όπως µας λένε οι φυσικοί, από στρώµα σε στρώµα ως το διάστηµα, εσαεί. Όταν δοθεί µια ώθηση στην ύλη, δεν χάνεται ποτέ, ούτε µπορεί να ανακληθεί! Το ίδιο ισχύει και µε το έγκληµα, το ίδιο ισχύει και µε το αντίθετό του. Η πράξη µπορεί να είναι στιγµιαία, οι συνέπειες είναι αιώνιες. Αν, αφού έπεσε το βότσαλο στη λίµνη, µπορέσουµε να το ξαναφέρουµε στο χέρι µας, να σβήσουµε τις ρυτίδες από την επιφάνεια του νερού, να εξαλείψουµε τη δύναµη που αναλώθηκε, να αποκαταστήσουµε τα κύµατα του αιθέρα στην προηγούµενη κατάσταση ανυπαρξίας, και να σβήσουµε κάθε ίχνος της πράξης της ρίψης της πέτρας, έτσι που το αρχείο του Χρόνου να δείχνει ότι ποτέ δεν συνέβη, τότε και µόνο τότε, θα µπορούµε να ακούµε καρτερικά τους Χριστιανούς να υποστηρίζουν την αποτελεσµατικότητα αυτής της Εξιλέωσης.» 122
Και τότε να πάψουµε να πιστεύουµε στον Καρµικό Νόµο. Όπως έχουν τώρα τα πράγµατα, καλούµε όλον τον κόσµο να αποφασίσει ποιά από τις δύο διδασκαλίες σέβεται περισσότερο τη θεοποιό δικαιοσύνη και ποια είναι πιο λογική, ακόµη και µε κριτήριο την απλή ανθρώπινη εµπειρία και λογική. Ερ. - Και, όµως, εκατοµµύρια άνθρωποι πιστεύουν στη Χριστιανική διδασκαλία και είναι ευτυχισµένοι. Θ. - Επειδή τις νοητικές τους λειτουργίες κυριεύει άκρατος συναισθηµατισµός, πράγµα που ποτέ δεν θα δεχόταν ένας πραγµατικός φιλάνθρωπος ή αλτρουιστής. Δεν είναι καν όνειρο ιδιοτέλειας, πρόκειται για εφιάλτη της ανθρώπινης νόησης. Κοιτάξτε πού οδηγεί και πείτε µου το όνοµα εκείνης της παγανιστικής χώρας όπου διαπράττονται εγκλήµατα πιο εύκολα ή πιο πολλά σε αριθµό από ό,τι στο Χριστιανικό κόσµο. Κοιτάξτε τον µακρύ και φρικτό κατάλογο των εγκληµάτων που διαπράττονται στις Ευρωπαϊκές χώρες. Κοιτάξτε την Αµερική του Προτεσταντισµού και της Βίβλου. Εκεί, οι προσηλυτισµοί που γίνονται στις φυλακές είναι περισσότεροι από όσους γίνονται στις δηµόσιες θρησκευτικές τελετές και στα κηρύγµατα. «Δείτε σε τί κατάσταση είναι τα κατάστιχα της Χριστιανικής δικαιοσύνης (!). Αιµοσταγείς δολοφόνοι, παρακινούµενοι από τους δαίµονες της λαγνείας, της εκδίκησης, της απληστίας, του φανατισµού ή απλώς της κτηνώδους δίψας για αίµα, που σκοτώνουν τα θύµατά τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, χωρίς να τους δώσουν την ευκαιρία να µετανοήσουν ή να επικαλεστούν τον Ιησού. Δεν αποκλείεται τα θύµατα αυτά να πέθαναν αµαρτωλά και, φυσικά – σύµφωνα µε τη θεολογική λογική – να τους έλαχε η ανταµοιβή που αναλογούσε στα µικρότερα ή µεγαλύτερα σφάλµατά τους. Ο δολοφόνος, όµως, αν τον παραλάβει η ανθρώπινη δικαιοσύνη, φυλακίζεται, ενώ διάφοροι αισθηµατίες κλαίνε για χάρη του, προσεύχονται µαζί του και για λογαριασµό του, και, όταν αρθρώσει τις µαγικές λέξεις της µετάνοιας, οδηγείται στην αγχόνη ως εξιλεωµένο τέκνο του Ιησού! Αν δεν είχε σκοτώσει, κανείς δεν θα είχε προσευχηθεί µαζί του, δεν θα είχε λυτρωθεί ούτε θα είχε συγχωρηθεί. Είναι ολοφάνερο πως καλά έκανε ο άνθρωπος αυτός που σκότωσε, γιατί έτσι κέρδισε την αιώνια ευτυχία! Τί γίνεται, όµως, µε το θύµα, την οικογένειά του, τους δικούς του, τους φίλους του, τους επιφυλάσσει η δικαιοσύνη κάποια ανταπόδοση; Πρέπει να υποφέρουν και σε αυτόν και στον άλλο κόσµο, ενώ εκείνος που τους έβλαψε κάθεται δίπλα στον «ιερό ληστή» του 123
Γολγοθά και είναι για πάντα ευλογηµένος; Πάνω σε αυτό το θέµα ο κλήρος τηρεί αιδήµονα σιωπή» (Αποκαλυµµένη Ίσις) Να, λοιπόν, που τώρα ξέρετε γιατί οι Θεόσοφοι – που η θεµελιώδης πεποίθηση και ελπίδα τους είναι η δικαιοσύνη για όλους, στον ουρανό όπως και στη γη, και το Κάρµα – απορρίπτουν αυτή τη δοξασία. Ερ. – Άρα, το απώτατο πεπρωµένο του ανθρώπου δεν είναι ένα ουράνιο βασίλειο όπου βασιλεύει ο Θεός, αλλά η σταδιακή µεταµόρφωση της ύλης στο πρωταρχικό της στοιχείο, το πνεύµα; Θ. - Αυτός είναι ο τελικός στόχος προς τον οποίον τείνουν τα πάντα στη Φύση. Ερ. - Μερικοί από σας δεν θεωρούν αυτό το συσχετισµό ή την «πτώση του πνεύµατος στην ύλη» σαν κάτι κακό και την επαναγέννηση σαν δυστυχία; Θ. - Ορισµένοι το πιστεύουν και γι’ αυτό πασχίζουν να συντοµεύσουν την περίοδο της επίγειας δοκιµασίας τους. Δεν είναι, όµως, ένα αµιγές κακό, αφού µας εξασφαλίζει την εµπειρία µέσω της οποίας εξυψωνόµαστε προς τη γνώση και τη σοφία. Μιλώ για την εµπειρία που µας διδάσκει ότι οι ανάγκες της πνευµατικής µας φύσης δεν µπορούν ποτέ να ικανοποιηθούν παρά µόνο µε την πνευµατική ευτυχία. Όσο είµαστε ενσώµατοι, υποκείµεθα στον πόνο, στη δυστυχία και σε όλα τα στενόχωρα περιστατικά που συµβαίνουν στη ζωή. Εποµένως, και για να απαλύνουµε αυτές τις καταστάσεις, αποκτάµε τελικά γνώση που είναι η µόνη που µπορεί να µας προσφέρει την ανακούφιση και την ελπίδα για ένα καλύτερο µέλλον.
124
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12ο
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΘΕΟΣΟΦΙΑ; ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ
Ερ. - Γιατί, λοιπόν, χρειάζονται οι επαναγεννήσεις, αφού καµιά τους δεν µπορεί να εξασφαλίσει µόνιµη γαλήνη; Θ. - Γιατί δεν µπορούµε να φτάσουµε στον τελικό στόχο µε άλλον τρόπο, παρά µόνο µέσα από τις εµπειρίες της ζωής και γιατί οι περισσότερες από αυτές περιέχουν πόνο και δυστυχία. Μόνο µέσα από αυτά µπορούµε να µάθουµε. Οι χαρές και οι απολαύσεις δεν µας διδάσκουν τίποτε. Είναι φευγαλέες και, σε τελική ανάλυση, µπορούν µόνο κορεσµό να φέρουν. Επιπλέον, η διαρκής αποτυχία µας στην εξεύρεση µόνιµης ικανοποίησης στη ζωή, που θα κάλυπτε τις ανάγκες της ανώτερης φύσης µας, µας δείχνει καθαρά ότι οι ανάγκες αυτές µπορούν να καλυφθούν µόνο στο δικό τους επίπεδο, δηλαδή - στο πνευµατικό. Ερ. - Και η φυσική συνέπεια αυτού είναι µια επιθυµία να εγκαταλείψουµε τη ζωή µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο; Θ. - Αν ως τέτοια επιθυµία, εννοείτε την «αυτοκτονία», τότε απαντώ, ασφαλώς όχι. Μια τέτοια κατάληξη δεν µπορεί ποτέ να είναι «φυσική» αλλά οφείλεται πάντα σε µια νοσηρή πάθηση του εγκεφάλου ή σε απόλυτες και ισχυρές υλιστικές απόψεις. Είναι το χειρότερο έγκληµα µε ολέθριες συνέπειες. Αν, όµως, όταν µιλάτε για επιθυµία, εννοείτε απλώς την προσδοκία να κατακτήσουµε την πνευµατική ύπαρξη και όχι επιθυµία να εγκαταλείψουµε τη γη, τότε θα την θεωρούσα µια πραγµατικά πολύ φυσική επιθυµία. Αλλιώς, ο εκούσιος θάνατος θα ήταν εγκατάλειψη της παρούσας θέσης και των καθηκόντων που µας έχουν ανατεθεί καθώς και απόπειρα αποφυγής των καρµικών µας ευθυνών και εποµένως θα συνεπαγόταν τη δηµιουργία νέου Κάρµα. Ερ. - Αφού, όµως, οι πράξεις στο υλικό επίπεδο δεν φέρνουν ικανοποίηση, γιατί τα καθήκοντα, που είναι ανάλογες πράξεις, είναι τόσο σηµαντικά;
125
Θ. - Πρώτα απ’ όλα, επειδή η φιλοσοφία µας διδάσκει ότι ο σκοπός της εκτέλεσης των καθηκόντων µας πρώτα έναντι όλων των άλλων και τελευταία έναντι του εαυτού µας δεν είναι η κατάκτηση της προσωπικής µας ευτυχίας αλλά της ευτυχίας των άλλων. Κάνουµε το σωστό χάριν του σωστού, όχι αποβλέποντας σε ό,τι µπορεί να µας αποφέρει. Η ευτυχία ή µάλλον η ικανοποίηση µπορεί πράγµατι να είναι επακόλουθο της εκπλήρωσης ενός χρέους αλλά δεν είναι, ούτε πρέπει να είναι το κίνητρο. Ερ. - Τί ακριβώς εννοείτε στη Θεοσοφία όταν λέτε «καθήκον»; Δεν µπορεί να εννοείτε τα Χριστιανικά καθήκοντα που κήρυξαν ο Ιησούς και οι Απόστολοι, αφού αυτούς δεν τους αναγνωρίζετε. Θ. - Και πάλι κάνετε λάθος. Τα καθήκοντα που εσείς αποκαλείτε «Χριστιανικά» τα διακήρυξαν όλοι οι µεγάλοι ηθικοί και θρησκευτικοί αναµορφωτές πολλούς αιώνες πριν από την εµφάνιση του Χριστιανισµού. Καθετί µεγάλο, γενναιόψυχο, ηρωικό, την παλιά εποχή, δεν το συζητούσαν απλώς, δεν το δίδασκαν µόνον από του άµβωνος, όπως στη δική µας εποχή, αλλά µερικές φορές το έκαναν πράξη ολόκληρα έθνη. Η ιστορία της Βουδιστικής µεταρρύθµισης είναι γεµάτη από τις ευγενέστερες και πιο ηρωικά ανιδιοτελείς πράξεις. Το «πάντες οµόφρονες, συµπαθείς, φιλάδελφοι, εύσπλαχνοι, ταπεινόφρονες, µη αποδιδόντες κακόν αντί κακού ή λοιδωρίαν αντί λοιδωρίας, τουναντίον δε ευλογούντες» - το εφάρµοζαν στην πράξη οι οπαδοί του Βούδα, πολλούς αιώνες πριν από τον Πέτρο. Οι ηθικές αρχές του Χριστιανισµού είναι ασφαλώς µεγαλειώδεις. Είναι, όµως, εξίσου αδιαµφισβήτητο ότι δεν είναι καινούριες και ότι πρωτοεµφανίστηκαν ως «Ειδωλολατρικά» καθήκοντα. Ερ. - Και πώς θα ορίζατε αυτά τα «καθήκοντα» ή γενικά «το καθήκον», όπως εσείς εννοείτε τον όρο; Θ. - Καθήκον είναι αυτό που οφείλουµε στην ανθρωπότητα, στους συνανθρώπους µας, στον πλησίον µας, στην οικογένειά µας, και ιδίως αυτό που οφείλουµε σε όσους είναι φτωχότεροι και πιο ανήµποροι από εµάς. Είναι ένα χρέος που, αν δεν το ξεπληρώσουµε όσο ζούµε, µας αφήνει πνευµατικά αφερέγγυους και ηθικά χρεοκοπηµένους στην επόµενη ενσάρκωσή µας. Η Θεοσοφία είναι η πεµπτουσία του καθήκοντος. Ερ. - Το ίδιο και ο Χριστιανισµός, αν τον κατανοήσει και τον εφαρµόσει κανείς σωστά. 126
Θ. - Χωρίς αµφιβολία. Αν, όµως, στην πράξη δεν ήταν παρά µια θρησκεία των λόγων η Θεοσοφία δεν θα είχε λόγο ύπαρξης έναντι των Χριστιανών. Δυστυχώς δεν είναι τίποτε άλλο παρά ηθική µόνο στα λόγια. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που εκτελούν το καθήκον τους προς όλους, χάριν του καθήκοντος και µόνο. Και ακόµη λιγότεροι είναι εκείνοι που εκτελούν το καθήκον αυτό αρκούµενοι στην ικανοποίηση που τους προσφέρει η δική τους µυστική συνειδητότητα. Συνήθως ο δηµόσιος έπαινος που τιµά την αρετή και την ανταµείβει έχει την πρωτοκαθεδρία στο νου των «παγκοσµίως ξακουστών φιλανθρώπων». Οι σύγχρονοι κανόνες της ηθικής είναι πολύ ωραίοι για να τους διαβάζει κανείς ή να αποτελούν θέµα συζήτησης. Τί αξία έχουν, όµως, τα λόγια αν δεν µεταφράζονται σε πράξεις; Και τέλος: αν µε ρωτάτε πώς αντιλαµβανόµαστε πρακτικά το θεοσοφικό καθήκον και µάλιστα σε σχέση µε το Κάρµα, µπορώ να σας απαντήσω ότι καθήκον µας είναι να πίνουµε αγόγγυστα και την τελευταία σταγόνα, ό,τι κι αν µας επιφυλάσσει το ποτήρι της ζωής, να δρέπουµε τα ρόδα της ζωής µόνο για το άρωµα που µπορεί να σκορπίσουν στους άλλους, ενώ εµείς θα αρκούµαστε στα αγκάθια, αν δεν µπορούµε να απολαύσουµε αυτό το άρωµα χωρίς να το στερήσουµε από κάποιον άλλο. Ερ. - Όλα αυτά είναι πολύ αόριστα. Τί περισσότερο κάνετε εσείς από τους Χριστιανούς; Θ. - Το θέµα δεν είναι τι κάνουµε εµείς, τα µέλη της Θεοσοφικής Εταιρείας – αν και µερικοί από µας κάνουµε ό,τι µπορούµε – αλλά πόσο πιο κοντά στο καλό µας οδηγεί η Θεοσοφία από τον σύγχρονο Χριστιανισµό. Εγώ λέω –πράξη, εφαρµοσµένη πράξη, αντί για απλές προθέσεις και λόγια. Μπορεί κάποιος να είναι ό,τι του αρέσει, ο πιο υλιστής, εγωιστής και σκληρόκαρδος στον κόσµο, ακόµη και αδίστακτο κάθαρµα, όµως αυτό δεν εµποδίζει ούτε τον ίδιο να αυτοαποκαλείται Χριστιανός, ούτε τους άλλους να τον θεωρούν Χριστιανό. Κανένας Θεόσοφος, όµως, δεν δικαιούται να λέγεται Θεόσοφος, αν δεν πιστεύει ακράδαντα στην ορθότητα της αυταπόδεικτης αλήθειας που έχει πει ο Καρλάυλ: «Ο τελικός προορισµός του ανθρώπου είναι µια πράξη και όχι µια σκέψη, ούτε καν η ευγενέστερη» - και αν δεν οργανώσει και διαµορφώσει την καθηµερινή του ζωή πάνω σε αυτήν την αλήθεια. Η διακήρυξη µιας αλήθειας δεν ισοδυναµεί µε την εφαρµογή της. Κι όσο πιο ωραία και µεγαλειώδης ηχεί, όσο πιο δυνατά συζητείται η αρετή ή το καθήκον, αντί να ασκείται, τόσο πιο έντονα θα θυµίζει πάντα τους καρπούς της Νεκράς Θάλασσας. Η υποκρισία είναι το απαισιότερο από όλα τα ελαττώµατα και η υποκρισία είναι το πιο χαρακτηριστικό γνώρισµα της µεγαλύτερης Προτεσταντικής χώρας του αιώνα µας – της Αγγλίας. 127
Ερ. - Τί θεωρείτε, γενικά, καθήκον προς την ανθρωπότητα; Θ. Την πλήρη αναγνώριση ίσων δικαιωµάτων και προνοµίων προς όλους, χωρίς διακρίσεις φυλής, χρώµατος, κοινωνικής θέσης ή καταγωγής. Ερ. - Και πότε θα θεωρούσατε ότι δεν εκπληρώνεται αυτό το καθήκον; Θ. - Όταν γίνεται και η ελάχιστη καταπάτηση των δικαιωµάτων του άλλου – είτε ο άλλος είναι κάποιος άνθρωπος είτε κάποιο έθνος. Όταν δεν καταφέρνουµε να του δείχνουµε την ίδια δικαιοσύνη, καλοσύνη, σεβασµό ή οίκτο που επιθυµούµε για τον εαυτό µας. Όλο το σηµερινό πολιτικό σύστηµα είναι οικοδοµηµένο στη λησµονιά αυτών των δικαιωµάτων και στην πιο σκληρή επιβολή του εθνικού εγωισµού. Οι Γάλλοι λένε: «κατά τον αφέντη κι ο υπηρέτης». Θα έπρεπε να προσθέτουν: «κατά την εθνική πολιτική και ο πολίτης». Ερ. - Εσείς συµµετέχετε καθόλου στην πολιτική; Θ. - Ως εταιρεία, φροντίζουµε να απέχουµε, για τους λόγους που θα σας πω πιο κάτω. Το να προσπαθήσουµε να πετύχουµε πολιτικές µεταρρυθµίσεις πριν καταφέρουµε να αναµορφώσουµε την ανθρώπινη φύση, είναι σαν να βάζαµε καινούριο κρασί σε παλιά µπουκάλια. Αν κατορθώσουµε να κάνουµε τους ανθρώπους να νιώσουν και να δεχτούν από τα βάθη της καρδιάς τους ποιό είναι το πραγµατικό, το αληθινό τους καθήκον απέναντι σε όλους τους ανθρώπους, τότε κάθε προηγούµενη κατάχρηση εξουσίας, κάθε άδικος νόµος στην εθνική πολιτική, βασισµένος στην ανθρώπινη, κοινωνική ή πολιτική ιδιοτέλεια, θα εξαφανιστούν αυτόµατα. Είναι ανόητος ο κηπουρός που προσπαθεί να ξεχορταριάσει το παρτέρι του κόβοντας τα δηλητηριώδη ζιζάνια στην επιφάνεια του εδάφους, αντί να τα ξεριζώνει. Καµία µόνιµη πολιτική µεταρρύθµιση δεν µπορεί ποτέ να ευοδωθεί, αν οι ηγέτες είναι το ίδιο εγωιστές µε τους προηγούµενους. ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Ερ. - Η Θεοσοφική Εταιρεία, εποµένως, δεν είναι πολιτική οργάνωση; Θ. - Ασφαλώς όχι. Είναι διεθνής, µε την υψηλότερη έννοια, µε την έννοια δηλαδή, ότι τα µέλη της περιλαµβάνουν άνδρες και γυναίκες από όλες τις φυλές, θρησκεύµατα 128
και τρόπους σκέψης που εργάζονται από κοινού µε ένα στόχο, τη βελτίωση της ανθρωπότητας. Ως εταιρεία, όµως, δεν συµµετέχει καθόλου σε οιαδήποτε εθνική ή κοµµατική πολιτική. Ερ. - Για ποιό λόγο; Θ. - Ακριβώς για τους λόγους που ανέφερα. Επιπλέον, η πολιτική δράση αναγκαστικά ποικίλλει ανάλογα µε τις συγκυρίες της εποχής και τις ιδιοµορφίες των ατόµων. Τα µέλη της Θ. Ε., όµως, λόγω της ίδιας της φύσης της θέσης τους ως Θεόσοφων, συµφωνούν µε τις αρχές της Θεοσοφίας, διαφορετικά δεν θα ανήκαν στην Εταιρεία, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι συµφωνούν κα πάνω σε κάθε άλλο θέµα. Ως εταιρεία, µπορούν να αναπτύσσουν κοινή δράση µόνο σε θέµατα που είναι κοινά για όλους – δηλαδή στην ίδια τη Θεοσοφία. Ως άτοµα, ο καθένας τους είναι απόλυτα ελεύθερος να ακολουθεί τη δική του πολιτική σκέψη και δράση, εφόσον δεν αντιβαίνουν τις Θεοσοφικές αρχές και δεν βλάπτουν τη Θεοσοφική Εταιρεία. Ερ. - Ασφαλώς, όµως, η Θ. Ε. δεν απέχει εντελώς από τα κοινωνικά ζητήµατα που στις µέρες µας εµφανίζονται τόσο επιτακτικά στο προσκήνιο; Θ. - Οι ίδιες οι αρχές της Θ. Ε. αποδεικνύουν ότι δεν απέχει– ή µάλλον, ότι δεν απέχει η πλειοψηφία των µελών της. Εάν η ανθρωπότητα δεν µπορεί να αναπτυχθεί νοητικά και πνευµατικά παρά µόνο αν επιβληθούν, πρώτα απ’ όλα, οι πιο σώφρονες και επιστηµονικοί νόµοι της φυσιολογίας, είναι επιβεβληµένο χρέος όλων όσοι πασχίζουν για αυτή την ανάπτυξη, να κάνουν ό,τι µπορούν ώστε οι νόµοι αυτοί να έχουν όσο το δυνατόν ευρύτερη εφαρµογή. Όλοι οι Θεόσοφοι ξέρουν δυστυχώς ότι στις Δυτικές ειδικά χώρες, η κοινωνική κατάσταση της µεγάλης µάζας των ανθρώπων καθιστά αδύνατη τη σωστή εκπαίδευση των σωµάτων και των ψυχών τους, µε αποτέλεσµα να αναχαιτίζεται η ανάπτυξη και των δύο. Εφόσον αυτή η εκπαίδευση και η ανάπτυξη είναι ένας από τους δεδηλωµένους στόχους της Θεοσοφίας, η Θ. Ε. βρίσκεται σε πλήρη σύµπνοια και αρµονία µε όλες τις ειλικρινείς προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Ερ. - Τί εννοείτε, όµως, όταν λέτε «ειλικρινείς προσπάθειες»;Ο κάθε κοινωνικός µεταρρυθµιστής προτείνει τη δική του πανάκεια και πιστεύει πως η δική του είναι η µόνη που µπορεί να βελτιώσει και να σώσει την ανθρωπότητα.
129
Θ. - Έχετε απόλυτο δίκιο κι αυτός είναι ο πραγµατικός λόγος που τόσο µικρό κοινωνικό έργο έχει επιτευχθεί. Τις περισσότερες φορές η εκάστοτε πανάκεια δεν έχει µία πραγµατική κατευθυντήρια αρχή και σίγουρα δεν υπάρχει µία αρχή που να συνδέει µεταξύ τους όλες τις προσπάθειες. Έτσι χάνεται πολύτιµος χρόνος και ενέργεια, γιατί οι άνθρωποι αντί να συνεργάζονται, ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο, συνήθως, φοβούµαι, χάριν της φήµης και της ανταµοιβής παρά χάριν του υψηλού σκοπού που ισχυρίζονται ότι τους εµπνέει και που θα έπρεπε να κυριαρχεί στη ζωή τους. Ερ. - Πώς θα έπρεπε, λοιπόν, να εφαρµόζονται οι αρχές της Θεοσοφίας, έτσι ώστε να προωθείται η κοινωνική συνεργασία και να συνεχίζονται οι ειλικρινείς προσπάθειες για τη βελτίωση της κοινωνίας; Θ. - Επιτρέψτε µου να σας θυµίσω µε δυο λόγια ποιές είναι αυτές οι αρχές: η Παγκόσµια Ενότητα και Αιτιότητα, η Αλληλεγγύη µεταξύ των ανθρώπων, ο Νόµος του Κάρµα, η Μετενσάρκωση. Αυτοί είναι οι τέσσερις κρίκοι της χρυσής αλυσίδας που θα έπρεπε να συνδέει την ανθρωπότητα σε µια οικογένεια, µια Παγκόσµια Αδελφότητα. Ερ. - Πώς; Θ. - Υπό τις σηµερινές κοινωνικές συνθήκες, ιδίως στις λεγόµενες πολιτισµένες χώρες, ερχόµαστε συνεχώς αντιµέτωποι µε το γεγονός ότι πάρα πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από εξαθλίωση, φτώχια και ασθένειες. Η φυσική τους κατάσταση είναι άθλια και οι νοητικές και πνευµατικές τους ικανότητες συνήθως βρίσκονται σχεδόν σε κατάσταση ύπνωσης. Αντίθετα, πολλοί άνθρωποι στο άλλο άκρο της κοινωνικής κλίµακας ζουν µέσα σε ανέµελη αδιαφορία, µέσα στα πλούτη και την πολυτέλεια και σε εγωιστική αυτάρκεια. Καµία από αυτές τις δύο µορφές ύπαρξης δεν οφείλεται απλώς στην τύχη. Και οι δύο απορρέουν από τις συνθήκες που περιβάλλουν όσους τις βιώνουν και η παραµέληση του κοινωνικού καθήκοντος της µιας πλευράς συνδέεται στενότατα µε την καθυστερηµένη και ελλιπή ανάπτυξη της άλλης. Στην κοινωνιολογία, όπως και σε κάθε κλάδο γνήσιας επιστήµης, ισχύει ο νόµος της καθολικής αιτιότητας. Η αιτιότητα αυτή, όµως, αναγκαστικά συνεπάγεται, ως λογικό της επακόλουθο, εκείνη την ανθρώπινη αλληλεγγύη στην οποίαν επιµένει τόσο η Θεοσοφία. Αν οι πράξεις του ενός επηρεάζουν τις ζωές όλων, και προς τα εκεί κλίνει η αληθινή επιστήµη, τότε, µόνο αν όλοι οι άνθρωποι γίνουν αδέλφια κι αν όλοι 130
εφαρµόζουν στην καθηµερινή τους ζωή το αληθινό πνεύµα της αδελφοσύνης, θα επιτευχθεί η πραγµατική ανθρώπινη αλληλεγγύη όπου βρίσκεται η ρίζα της ανύψωσης της φυλής. Αυτή ακριβώς η δράση και η αλληλεπίδραση, αυτή η αληθινή αδελφοσύνη, όπου ο ένας θα ζει για όλους και όλοι θα ζουν για τον έναν, είναι µία από τις θεµελιώδεις Θεοσοφικές αρχές, που πρέπει να υπηρετεί κάθε Θεόσοφος, όχι µόνο διδάσκοντάς την, αλλά και εφαρµόζοντάς την στην ίδια του τη ζωή. Ερ. - Όλα αυτά είναι πολύ ωραία σαν γενικές αρχές, αλλά πώς θα τα εφαρµόζατε µε συγκεκριµένο τρόπο; Θ. - Κοιτάξτε για µια στιγµή αυτά που θα ονοµάζατε συγκεκριµένα γεγονότα της ανθρώπινης κοινωνίας. Αντιπαραθέστε τη ζωή όχι µόνο της µάζας των ανθρώπων αλλά και πολλών από εκείνους που αποκαλούνται µέλη των µεσαίων και των ανώτερων τάξεων, µε αυτό που θα µπορούσαν να είναι κάτω από υγιέστερες και πιο εξευγενισµένες συνθήκες, όπου θα υπερίσχυε η δικαιοσύνη, η καλοσύνη και η αγάπη, αντί για τον εγωισµό, την αδιαφορία και την αγριότητα που τόσο πολύ συχνά µοιάζουν να βασιλεύουν σήµερα. Όλα τα καλά και τα κακά της ανθρωπότητας έχουν τη ρίζα τους στον ανθρώπινο χαρακτήρα και ο χαρακτήρας αυτός ανέκαθεν διαµορφώνεται από την αέναη αλυσίδα της αιτίας και του αποτελέσµατος. Η διαµόρφωσή του αυτή, όµως, δεν αφορά µόνο στο παρελθόν και στο παρόν, αλλά και στο µέλλον. Δεν µπορεί ποτέ ο εγωισµός, η αδιαφορία και η αγριότητα να είναι η φυσιολογική κατάσταση της φυλής - αν πιστεύαµε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να εγκαταλείψουµε κάθε ελπίδα για το ανθρώπινο είδος κι αυτό κανένας Θεόσοφος δεν µπορεί να το κάνει. Μπορεί να υπάρξει πρόοδος αλλά µόνο µέσω της ανάπτυξης των πιο ευγενικών ποιοτήτων του ανθρώπου. Η αληθινή εξέλιξη, λοιπόν, µας διδάσκει ότι µεταβάλλοντας το περιβάλλον ενός οργανισµού µπορούµε να µεταβάλουµε και να βελτιώσουµε τον οργανισµό και αυτό ισχύει κυριολεκτικά σε σχέση µε τον άνθρωπο. Κάθε Θεόσοφος, συνεπώς, είναι υποχρεωµένος να κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να ενισχύσει, µε όποια µέσα διαθέτει, κάθε φρόνιµη και µελετηµένη κοινωνική προσπάθεια που έχει ως στόχο τη βελτίωση της µοίρας των φτωχών. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να αποβλέπουν στη µελλοντική κοινωνική τους χειραφέτηση ή στην ανάπτυξη της αίσθησης του καθήκοντος εκείνων που τώρα πολύ συχνά το παραµελούν σε όλες σχεδόν τις σχέσεις της ζωής τους.
131
Ερ. - Σύµφωνοι. Ποιός, όµως, είναι αυτός που θα κρίνει το εάν οι κοινωνικές προσπάθειες είναι συνετές ή όχι; Θ. - Δεν είναι δυνατόν ένα άτοµο ή µία κοινωνία να διατυπώσει έναν σταθερό κανόνα ως προς αυτό. Αναγκαστικά, πολλά θα εξαρτηθούν από την ατοµική κρίση του καθενός. Μπορούµε, ωστόσο, να δώσουµε ένα γενικό κριτήριο. Θα στοχεύσει η προτεινόµενη δράση στην προώθηση της αληθινής αδελφότητας, που επιδιώκει να επιφέρει η Θεοσοφία; Κανένας πραγµατικός Θεόσοφος δεν θα δυσκολευτεί να εφαρµόσει αυτό το κριτήριο. Εφόσον το θεωρήσει ικανοποιητικό, το χρέος του θα είναι να διαµορφώσει την κοινή γνώµη. Και αυτό θα επιτευχθεί µόνο αν µεταδώσει στους άλλους την υψηλή και ευγενική αντίληψη του ιδιωτικού και του δηµόσιου καθήκοντος που αποτελεί τη ρίζα για κάθε πνευµατική και υλική βελτίωση. Σε όποια περίσταση κι αν βρεθεί, ο ίδιος πρέπει να είναι το επίκεντρο της πνευµατικής δράσης και πρέπει ο ίδιος και η καθηµερινή ατοµική του ζωή, να ακτινοβολούν και να διαχέουν εκείνες τις ανώτερες πνευµατικές δυνάµεις που είναι οι µόνες που µπορούν να αναγεννήσουν τους συνανθρώπους του. Ερ. - Γιατί, όµως, να το κάνει αυτό; Δεν κατευθύνεται τόσο αυτός όσο και όλοι οι άνθρωποι, όπως διδάσκετε, από το Κάρµα τους, και δεν πρέπει το Κάρµα να εκπληρωθεί αναγκαστικά µέσα από συγκεκριµένες πορείες; Θ. - Μα ακριβώς ο νόµος του Κάρµα ενισχύει όλα όσα είπα. Το άτοµο δεν µπορεί να αποσυνδεθεί από τη φυλή ούτε η φυλή από το άτοµο. Ο νόµος του Κάρµα ισχύει εξίσου για όλους, παρόλο που δεν είναι όλοι εξίσου ανεπτυγµένοι. Με το να βοηθάει τους άλλους να αναπτυχθούν, ο Θεόσοφος πιστεύει ότι δεν βοηθά απλώς αυτούς να εκπληρώσουν το Κάρµα τους, αλλά ότι κι ο ίδιος εκπληρώνει στην κυριολεξία το δικό του Κάρµα. Πάντα έχει προ οφθαλµών την ανάπτυξη της ανθρωπότητας που αναπόσπαστα µέλη της είναι τόσο αυτός όσο και οι άλλοι, και γνωρίζει ότι, κάθε αποτυχία εκ µέρους του να ανταποκριθεί στην εσωτερική ανώτερη φύση του καθυστερεί την ανοδική πορεία, όχι µόνο τη δική του αλλά κι όλων των άλλων. Με τις πράξεις του, µπορεί είτε να παρακωλύει είτε να διευκολύνει την ανθρωπότητα στην πορεία της προς το αµέσως ανώτερο επίπεδο ύπαρξης. Ερ. - Τί σχέση έχει αυτό µε την τέταρτη από τις αρχές που αναφέρατε, δηλαδή µε τη µετενσάρκωση;
132
Θ. - Συνδέονται στενότατα. Αν η σηµερινή µας ζωή εξαρτάται από την ανάπτυξη ορισµένων αρχών που έχουν βλαστήσει από τον σπόρο που άφησε µια προηγούµενη ζωή, ο νόµος αυτός ισχύει και για το µέλλον. Εφόσον κατανοήσουµε ότι η καθολική αιτιότητα δεν ισχύει µόνο για το παρόν, αλλά και για το παρελθόν, το παρόν και το µέλλον, τότε κάθε πράξη µας στο παρόν επίπεδο ύπαρξης µπαίνει αβίαστα στη σωστή της θέση και γίνεται ορατή στη σωστή της σχέση ως προς εµάς και ως προς τους άλλους. Κάθε µικρόψυχη και εγωιστική πράξη µας πηγαίνει πίσω, δεν µας βοηθάει να προχωρήσουµε, ενώ κάθε ευγενής σκέψη και κάθε ανιδιοτελής πράξη είναι σκαλοπάτια που µας φέρνουν πιο κοντά στα ανώτερα και λαµπρότερα επίπεδα ύπαρξης. Αν η τωρινή µας ζωή ήταν και η µοναδική, τότε πράγµατι θα ήταν από πολλές απόψεις φτωχή και µίζερη. Αν την θεωρήσουµε, όµως, ως προετοιµασία για την επόµενη σφαίρα της ύπαρξης, µπορεί να χρησιµοποιηθεί σαν τη χρυσή πύλη, που µπορούµε να διαβούµε, όχι εγωιστικά και µόνοι µας, αλλά µαζί µε τους συνανθρώπους µας, για να φτάσουµε στα παλάτια που βρίσκονται πέρα µακριά. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ Ερ. - Είναι η ίση απονοµή δικαιοσύνης για όλους και η αγάπη για όλα τα πλάσµατα οι ανώτερες αρχές της Θεοσοφίας; Θ. - Όχι, υπάρχει και µια πολύ ανώτερη από αυτές. Ερ. - Και ποιά µπορεί να είναι αυτή; Θ. - Το να δίνουµε στους άλλους περισσότερα από ό,τι στον εαυτό µας –η αυτοθυσία. Αυτό ήταν το κριτήριο και το µεγαλειώδες µέτρο σύγκρισης που έκανε τόσο ξεχωριστούς τους µεγαλύτερους δασκάλους της ανθρωπότητας – όπως ο Γκαουτάµα Βούδας στην ιστορία και ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ στα Ευαγγέλια. Αυτό και µόνο το χαρακτηριστικό ήταν αρκετό για να τους εξασφαλίσει τον αιώνιο σεβασµό και την ευγνωµοσύνη των µεταγενέστερων γενεών. Εµείς λέµε, ωστόσο, ότι η αυτοθυσία δεν πρέπει να εφαρµόζεται αδιακρίτως και µια τέτοια αυταπάρνηση, αν γίνεται χωρίς δικαιοσύνη ή µε τυφλή αδιαφορία για τα επακόλουθα, µπορεί συχνά να αποδειχθεί όχι µόνο µάταιη αλλά και βλαβερή. Ένας από τους θεµελιώδεις κανόνες της Θεοσοφίας είναι η δικαιοσύνη προς τον εαυτό µας – θεωρούµενο ως µια µονάδα της συλλογικής ανθρωπότητας όχι ως προσωπικό εαυτό –δικαιοσύνη ούτε περισσότερη
133
αλλά ούτε λιγότερη από ό,τι απέναντι στους άλλους, εκτός, βέβαια, αν θυσιάζοντας τον εαυτό µας µπορούµε να ωφελήσουµε τους πολλούς. Ερ. - Θα µπορούσατε να εξηγήσετε τί εννοείτε µε ένα παράδειγµα; Θ. - Υπάρχουν πολλά παραδείγµατα στην ιστορία που µας δείχνουν αυτό που εννοώ. Η Θεοσοφία θεωρεί ότι αυτοθυσία για το πρακτικό καλό πολλών ή αρκετών ανθρώπων είναι κατά πολύ ανώτερη από την αυταπάρνηση χάριν µιας δογµατικής ιδέας, όπως παραδείγµατος χάριν «η σωτηρία των απίστων από την αιώνια καταδίκη». Κατά τη γνώµη µας, ο Πατήρ Δαµιανός, ο τριαντάχρονος νέος που θυσίασε όλη του τη ζωή για να βοηθήσει και να ανακουφίσει από το µαρτύριό τους τους λεπρούς στο Μολοκάι, και ο οποίος, αφού έζησε για δεκαοκτώ χρόνια µόνος µαζί τους, κόλλησε τελικά τη φρικτή ασθένεια και πέθανε, δεν πέθανε µάταια. Πρόσφερε ανακούφιση και µια κάποια ευτυχία σε χιλιάδες δυστυχισµένους. Τους πρόσφερε νοητική και σωµατική παρηγοριά. Έριξε µια φωτεινή ακτίνα στη σκοτεινή και θλιβερή νύχτα µιας ζωής, που η απελπισία της δεν έχει το όµοιό της στην ιστορία της ανθρώπινης δυστυχίας. Ήταν αληθινός Θεόσοφος και η µνήµη του θα µείνει για πάντα ζωντανή στα χρονικά µας. Στα µάτια µας, αυτός ο φτωχός Βέλγος ιερέας στέκει αφάνταστα πιο ψηλά από ό,τι, παραδείγµατος χάριν, όλοι εκείνοι οι ειλικρινείς αλλά µαταιόδοξοι ανόητοι, οι ιεραπόστολοι, που θυσίασαν τη ζωή τους στα νησιά της Νότιας Θάλασσας ή στην Κίνα. Τί καλό έκαναν αυτοί; Στη µια περίπτωση πήγαν κοντά σε ανθρώπους που δεν ήταν ακόµη ώριµοι να δεχτούν οποιαδήποτε αλήθεια και στην άλλη, σε ένα λαό που διαθέτει θρησκευτική φιλοσοφία από τις πιο µεγαλειώδεις που υπάρχουν, αρκεί οι άνθρωποι που την πρεσβεύουν να ζουν σύµφωνα µε τις αρχές του δικού τους Κοµφούκιου και των άλλων σοφών. Οι ιεραπόστολοι έπεσαν θύµατα ανεύθυνων κανιβάλων και αγρίων και του λαϊκού φανατισµού και µίσους. Ενώ, αν πήγαιναν στις φτωχογειτονιές του Ουάιττσαπελ ή κάποιας άλλης από αυτές τις περιοχές που µαραζώνουν κάτω από τον λαµπρό ήλιο του πολιτισµού µας, που σφύζουν από Χριστιανούς αγρίους και πνευµατική λέπρα, ίσως να είχαν κάνει πραγµατικό καλό και να είχαν σώσει τη ζωή τους για να την αφιερώσουν σε έναν καλύτερο και αξιότερο σκοπό. Ερ. - Οι Χριστιανοί, όµως, δεν σκέπτονται έτσι. 134
Θ. - Όχι, βέβαια, γιατί οι πράξεις τους βασίζονται σε µια εσφαλµένη πίστη. Νοµίζουν πως µε το να βαπτίσουν το σώµα ενός ανεύθυνου αγρίου, θα σώσουν την ψυχή του από την αιώνια καταδίκη. Η µια εκκλησία λησµονεί τους µάρτυρές της, η άλλη καθαγιάζει και στήνει ανδριάντες σε ανθρώπους όπως ο Λαµπρ, που θυσίασε το σώµα του για σαράντα χρόνια, και τελικά ωφέλησε µόνο τα ζωύφια που έθρεψε. Εµείς, αν είχαµε τα µέσα, θα στήναµε ένα άγαλµα προς τιµήν του Πατέρα Δαµιανού, του αληθινού, πρακτικού αγίου και θα διαιωνίζαµε για πάντα τη µνήµη του ως ζωντανό παράδειγµα Θεοσοφικού ηρωισµού, συµπόνιας και αυτοθυσίας εφάµιλλης µε εκείνη του Βούδα και του Χριστού. Ερ. - Θεωρείτε, δηλαδή, την αυτοθυσία καθήκον; Θ. - Ναι. Και το εξηγούµε αποδεικνύοντας ότι ο αλτρουισµός είναι αδιάσπαστο µέρος της αυτοβελτίωσης. Πρέπει, όµως, να κάνουµε κάποια διάκριση. Δεν έχει το δικαίωµα ένας άνθρωπος να πεθάνει της πείνας για να µπορέσει να φάει κάποιος άλλος, παρά µόνο αν η ζωή εκείνου του ανθρώπου είναι ολοφάνερα πιο χρήσιµη για τους πολλούς από τη δική του ζωή. Είναι, όµως, χρέος του να θυσιάσει την άνεσή του και να εργαστεί για τους άλλους, αν δεν είναι σε θέση να εργαστούν για τον εαυτό τους. Είναι χρέος του να δώσει ό,τι του ανήκει, και που αν το κρατούσε εγωιστικά για τον εαυτό του θα ωφελούσε µόνο τον ίδιο. Η Θεοσοφία διδάσκει την αυταπάρνηση, αλλά δεν διδάσκει την αστόχαστη και άχρηστη αυτοθυσία ούτε δικαιολογεί τον φανατισµό. Ερ. - Πώς, όµως, θα φτάσουµε σε τόσο υψηλό επίπεδο; Θ. - Εφαρµόζοντας τις αρχές µας στην πράξη µε εµπνευσµένο τρόπο. Με την ανώτερη λογική µας, την πνευµατική µας διαίσθηση και το ηθικό µας αισθητήριο και ακολουθώντας τις εντολές αυτού που αποκαλούµε «µικρή σιωπηλή φωνή» της συνείδησής µας, που είναι η φωνή του Εγώ µας και που µιλάει µέσα µας πιο δυνατά από τους σεισµούς και τους κεραυνούς του Ιεχωβά, όπου «ουκ έστιν ο Κύριος». Ερ. - Αν αυτό είναι το καθήκον µας απέναντι στην ανθρωπότητα εν γένει, τότε ποιό θεωρείτε ότι είναι το καθήκον µας απέναντι στο άµεσο περιβάλλον µας; Θ. - Ακριβώς το ίδιο, συν ό,τι προκύπτει από τις ιδιαίτερες υποχρεώσεις που δηµιουργούν οι οικογενειακοί δεσµοί.
135
Ερ. - Δεν είναι, δηλαδή, αλήθεια αυτό που λένε, πως µόλις γίνει κάποιος µέλος της Θεοσοφικής Εταιρείας αρχίζει σιγά -σιγά να αποκόπτεται από τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τις οικογενειακές του υποχρεώσεις; Θ. - Πρόκειται για µια αβάσιµη συκοφαντία, σαν τόσες άλλες. Το πρώτο από τα Θεοσοφικά καθήκοντα είναι να εκπληρώνει (ο Θεόσοφος) το χρέος του προς όλους και ιδίως προς εκείνους έναντι των οποίων έχει συγκεκριµένες ευθύνες, είτε επειδή τις έχει αναλάβει οικειοθελώς – παραδείγµατος χάριν, µε τα δεσµά του γάµου – είτε επειδή του έχουν ανατεθεί από το πεπρωµένο – όπως οι υποχρεώσεις µας προς τους γονείς και τους συγγενείς µας. Ερ. - Και ποιό είναι το χρέος ενός Θεόσοφου προς τον εαυτό του; Θ. - Να ελέγχει και να υποτάσσει, µέσω του Ανώτερου Εαυτού, τον κατώτερο εαυτό. Να εξαγνίζεται εσωτερικά και ηθικά. Να µη φοβάται κανέναν και τίποτα, εκτός από το δικαστήριο της δικής του συνείδησης. Να µην κάνει ποτέ µισές δουλειές, αν, δηλαδή, πιστεύει ότι κάνει το σωστό, να το κάνει µε θάρρος και παρρησία και αν πιστεύει πως κάτι είναι λάθος, να µην το αγγίζει καθόλου. Είναι χρέος του Θεόσοφου να ελαφρύνει το φορτίο του αναλογιζόµενος τον σοφό αφορισµό του Επίκτητου, που λέει: «Ας µη σας αποσπούν από το καθήκον σας οι µάταιες σκέψεις του ανόητου κόσµου, γιατί τα σχόλιά τους δεν εξαρτώνται από σας, και συνεπώς δεν πρέπει να σας απασχολούν». Ερ. - Ας υποθέσουµε, όµως, πως ένα µέλος της Εταιρείας σας δηλώσει ότι δεν µπορεί να φερθεί µε αλτρουισµό προς τους άλλους, επικαλούµενος το ρητό «η φιλανθρωπία αρχίζει από το σπίτι µας» και υποστηρίζοντας ότι είναι πάρα πολύ απασχοληµένος ή πάρα πολύ φτωχός για να βοηθήσει την ανθρωπότητα ή έστω και ένα από τα µέλη της – ποιοί είναι οι κανόνες για µια τέτοια περίπτωση; Θ. - Κανένας δεν έχει το δικαίωµα, µε οποιαδήποτε δικαιολογία, να πει ότι δεν µπορεί να κάνει κάτι για τους άλλους. «Κάνοντας κάποιος το καθήκον του εκεί που πρέπει, µπορεί να κάνει όλον τον κόσµο να του χρωστάει» λέει ένας Άγγλος συγγραφέας. Ένα ποτήρι κρύο νερό που προσφέρεται την κατάλληλη στιγµή σε έναν διψασµένο οδοιπόρο είναι καθήκον πολύ πιο ευγενικό και µεγαλύτερης αξίας από δώδεκα γεύµατα που προσφέρονται, άκαιρα, σε ανθρώπους που έχουν τα χρήµατα να πληρώσουν. Κανείς δεν θα γίνει ποτέ Θεόσοφος αν δεν έχει έµφυτη κλίση γι’ αυτό. 136
Μπορεί, όµως, να παραµείνει µέλος της Εταιρείας µας. Δεν έχουµε κανόνες που να υποχρεώνουµε κάποιον να γίνει πρακτικός Θεόσοφος, αν δεν το θέλει. Ερ. - Μα, τότε, γιατί να γίνει µέλος της Εταιρείας; Θ. - Αυτό το ξέρει καλύτερα εκείνος που το κάνει. Γιατί, και σ’ αυτή την περίπτωση, δεν έχουµε το δικαίωµα να κρίνουµε εκ των προτέρων έναν άνθρωπο, ακόµη κι αν η κοινή γνώµη είναι στραµµένη εναντίον του και µπορώ να σας πω γιατί. Στις µέρες µας, η φωνή λαού – σε ό,τι αφορά τους µορφωµένους, τουλάχιστον – δεν είναι πια φωνή θεού, αλλά η φωνή της προκατάληψης, των ιδιοτελών κινήτρων και συχνά απλώς της αντιδηµοτικότητας. Το καθήκον µας είναι να σπέρνουµε σπόρους που θα βλαστήσουν στο µέλλον και να φροντίσουµε να είναι καλοί σπόροι. Δεν είναι δουλειά µας να ρωτάµε γιατί πρέπει να το κάνουµε αυτό και πώς και για ποιο λόγο είµαστε υποχρεωµένοι να χάνουµε τον χρόνο µας, αφού εκείνοι που θα δρέψουν τους καρπούς στο µέλλον δεν θα είµαστε σε καµία περίπτωση εµείς. ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ Ερ. - Πώς αντιλαµβάνεστε, εσείς οι Θεόσοφοι, το Χριστιανικό καθήκον της φιλανθρωπίας; Θ. - Ποιά φιλανθρωπία εννοείτε; Τη θεωρητική φιλανθρωπία ή την πρακτική φιλανθρωπία που ασκείται στο φυσικό επίπεδο; Ερ. - Εννοώ την πρακτική φιλανθρωπία, αφού η θεωρία σας περί παγκόσµιας αδελφότητας θα περιλαµβάνει ασφαλώς και τη θεωρητική φιλανθρωπία. Θ. - Εννοείτε, συνεπώς, την πρακτική εφαρµογή των εντολών που έδωσε ο Ιησούς στην Επί του Όρους Οµιλία; Ερ. - Ακριβώς. Θ. - Τότε γιατί τις λέτε «Χριστιανικές»; Γιατί, παρόλο που ο Σωτήρας τους τις κήρυξε και τις εφάρµοσε, το τελευταίο πράγµα που σκέφτονται οι σηµερινοί Χριστιανοί είναι το να τις εφαρµόζουν στη ζωή τους. Ερ. - Κι όµως, είναι πολλοί αυτοί που περνούν τη ζωή τους κάνοντας φιλανθρωπίες.
137
Θ. - Ναι, από το περίσσευµα των τεράστιων περιουσιών τους. Δείξτε µου, όµως, εκείνο τον Χριστιανό, ανάµεσα στους πιο φιλάνθρωπους εξ αυτών, που, θα έδινε ακόµα και το πανωφόρι του στον παγωµένο και πεινασµένο ληστή που του κλέβει το σακάκι ή που θα έστρεφε, χωρίς αγανάκτηση, το δεξί του µάγουλο σε όποιον τον χαστούκιζε στο αριστερό. Ερ. - Μα πρέπει να θυµάστε ότι αυτά τα διδάγµατα δεν είναι για να τα παίρνουµε κατά γράµµα. Έχουν αλλάξει οι εποχές και οι συνθήκες από την εποχή του Χριστού. Άλλωστε, Εκείνος µιλούσε µε παραβολές. Θ. - Τότε γιατί δεν διδάσκουν οι Εκκλησίες σας ότι και η δοξασία της αιώνιας καταδίκης και της κόλασης πρέπει να θεωρούνται παραβολές; Γιατί ορισµένοι από τους πιο λαοφιλείς ιεροκήρυκές σας, ενώ πράγµατι ερµηνεύουν αυτές τις παραβολές µε τον τρόπο που λέτε εσείς, εµµένουν στην κυριολεκτική έννοια της κολαστήριας φωτιάς και των σωµατικών µαρτυρίων µιας ψυχής που µοιάζει σαν να είναι από «αµίαντο»; Αν είναι παραβολή τα µεν, τότε είναι και τα δε. Αν οι φωτιές της κόλασης είναι, πράγµατι, κυριολεξία, τότε και οι εντολές που έδωσε ο Χριστός στην Επί του Όρους Οµιλία πρέπει να τηρούνται κατά γράµµα. Και σας διαβεβαιώνω ότι πολλοί που δεν πιστεύουν στη θεία φύση του Χριστού – όπως ο Κόµης Λέων Τολστόι και πολλοί Θεόσοφοι – εφαρµόζουν κατά γράµµα αυτά τα ευγενή και παγκόσµια διδάγµατα και το ίδιο θα έκαναν και πολλοί άλλοι καλοί άνθρωποι, αν δεν ήταν παραπάνω από βέβαιοι ότι αν έπαιρναν αυτό το δρόµο στη ζωή τους θα κατέληγαν κατά πάσα πιθανότητα σε κάποιο φρενοκοµείο – τόσο Χριστιανικοί είναι οι νόµοι σας! Ερ. - Ασφαλώς, όµως, οι πάντες ξέρουν πως κάθε χρόνο ξοδεύονται εκατοµµύρια επί εκατοµµυρίων σε δηµόσια και ιδιωτικά φιλανθρωπικά έργα! Θ. - Ναι, βέβαια! Και τα µισά από αυτά µένουν κολληµένα στα χέρια από τα οποία περνούν πριν φτάσουν στους φτωχούς. Ενώ ένα µεγάλο µέρος από τα υπόλοιπα πέφτει στα χέρια των επαγγελµατιών της επαιτείας, που η τεµπελιά δεν τους αφήνει να δουλέψουν, κι έτσι δεν ωφελούν σε τίποτε όσους είναι στ’ αλήθεια εξαθλιωµένοι και υποφέρουν. Δεν µάθατε ότι όταν άρχισε το µεγάλο κύµα φιλανθρωπίας προς τις ανατολικές συνοικίες του Λονδίνου, η πρώτη συνέπεια ήταν να αυξηθούν τα ενοίκια του Ουάιττσάπελ κατά περίπου 20 τοις εκατό; Ερ. - Τί θα κάνατε εσείς, λοιπόν; 138
Θ. - Θα δρούσαµε ατοµικά και όχι συλλογικά. Θα ακολουθούσαµε τις αρχές του Βόρειου Βουδισµού: «Μη χρησιµοποιείς ποτέ το χέρι κάποιου άλλου για να βάλεις τροφή στο στόµα του πεινασµένου. Μην αφήσεις ποτέ τη σκιά του γείτονά σου (ενός τρίτου προσώπου) να µπει ανάµεσα σε σένα και στον αποδέκτη της προσφοράς σου. Μην αφήσεις ποτέ τον ήλιο να στεγνώσει ένα δάκρυ πριν το σκουπίσεις εσύ. Ποτέ µην δίνεις χρήµατα στον φτωχό ή τροφή στον ιερέα που ζητιανεύει στην πόρτα σου, µέσω των υπηρετών σου, γιατί µπορεί τα χρήµατα να µειώσουν την ευγνωµοσύνη και η τροφή σου να γίνει χολή». Ερ. - Πώς µπορεί, όµως, αυτό να εφαρµοστεί στην πράξη; Θ. - Η Θεοσοφική ιδέα της φιλανθρωπίας σηµαίνει να κοπιάζεις προσωπικά για τους άλλους. Να δείχνεις προσωπικά φιλευσπλαχνία και καλοσύνη. Να ενδιαφέρεσαι προσωπικά για όσους υποφέρουν. Να συµπάσχεις, να φροντίζεις και να τους βοηθάς προσωπικά όταν έχουν προβλήµατα ή ανάγκες. Οι Θεόσοφοι δεν πιστεύουν στο να δίνεις χρήµατα µέσω τρίτων προσώπων ή οργανώσεων. Πιστεύουµε στο να δίνουµε στα χρήµατα χιλιαπλάσια δύναµη και αποτελεσµατικότητα µέσω της προσωπικής µας επαφής και συµπαράστασης σε όσους έχουν ανάγκη. Πιστεύουµε στο να ανακουφίζουµε την πεινασµένη ψυχή εξίσου ή και περισσότερο από το άδειο στοµάχι. Γιατί η ευγνωµοσύνη κάνει περισσότερο καλό σ’ αυτόν που τη νιώθει, παρά σε αυτόν που την λαµβάνει. Ποιά είναι η ευγνωµοσύνη ή τα καλά αισθήµατα που θα έπρεπε να έχουν προκαλέσει τα «εκατοµµύρια λίρες» σας; Μήπως εκδηλώνονται στο µίσος που νιώθουν για τους πλούσιους οι φτωχοί του Ιστ Εντ του Λονδίνου, στην ανάπτυξη του κόµµατος της αναρχίας και της αταξίας ή µήπως τα εκφράζουν τα χιλιάδες δυστυχισµένα κορίτσια της εργατικής τάξης, θύµατα ενός συστήµατος που τους βγάζει το λάδι και αναγκάζονται να βγουν στο δρόµο για τον επιούσιο; Μήπως οι ανήµποροι γέροντες και γερόντισσες σας ευγνωµονούν για τα πτωχοκοµεία; Ή µήπως σας ευγνωµονούν οι φτωχοί για τις άθλιες και ανθυγιεινές κατοικίες στις οποίες τους επιτρέπετε να µεγαλώνουν νέες γενιές άρρωστων, ραχιτικών και εξαθλιωµένων παιδιών, µόνο και µόνο για να γεµίζουν τις τσέπες των άπληστων Σάυλοκ που είναι ιδιοκτήτες των σπιτιών; Γι’ αυτό, λοιπόν, κάθε λίρα από αυτά τα «εκατοµµύρια», που προσφέρουν καλοί άνθρωποι, που θέλουν να είναι φιλάνθρωποι, πέφτει σαν καυτή κατάρα κι όχι σαν ευλογία πάνω στον φτωχό που θα όφειλε να 139
ανακουφίσει. Εµείς, αυτό το αποκαλούµε δηµιουργία εθνικού Κάρµα και την ηµέρα της κρίσεως τα αποτελέσµατά του θα είναι τροµερά. ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΖΕΣ Ερ.- Και πιστεύετε ότι η Θεοσοφία, αν παρενέβαινε, θα µπορούσε να εξαλείψει αυτά τα κακά, παρά τις πρακτικές και αντίξοες συνθήκες της σύγχρονης ζωής; Θ. - Αν είχαµε περισσότερα χρήµατα και εάν δεν ήταν οι περισσότεροι Θεόσοφοι υποχρεωµένοι να εργάζονται για τον επιούσιο, πιστεύω ότι πράγµατι θα µπορούσε. Ερ. Με ποιό τρόπο; Πιστεύετε ότι οι δοξασίες σας θα µπορούσαν ποτέ να βρουν απήχηση στις αµόρφωτες µάζες, τη στιγµή που είναι τόσο σκοτεινές και δυσνόητες, που ακόµα και πολύ µορφωµένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να τις καταλάβουν; Θ. - Ξεχνάτε ένα πράγµα. Ότι η σύγχρονη εκπαίδευσή σας, για την οποία τόσο καµαρώνετε, είναι αυτό που σας δυσκολεύει να καταλάβετε τη Θεοσοφία. Ο νους σας είναι τόσο παραγεµισµένος µε σοφιστείες και προκαταλήψεις, που η φυσική σας διαίσθηση και αντίληψη της αλήθειας δεν µπορεί να λειτουργήσει. Δεν χρειάζεται µεταφυσική ή µόρφωση για να καταλάβει ένας άνθρωπος τις ξεκάθαρες αλήθειες σχετικά µε το κάρµα και τη µετενσάρκωση. Κοιτάξτε τα εκατοµµύρια φτωχών και αµόρφωτων Βουδιστών και Ινδουιστών, για τους οποίους το κάρµα και η µετενσάρκωση είναι χειροπιαστές πραγµατικότητες απλώς και µόνο επειδή ο νους τους ποτέ δεν περιορίστηκε και δεν παραµορφώθηκε µε το να στριµωχτεί δια της βίας σε αφύσικα καλούπια. Δεν αλλοιώθηκε ποτέ µέσα τους το έµφυτο στους ανθρώπους αίσθηµα δικαίου, µε το να τους πουν να πιστέψουν ότι θα συγχωρηθούν οι αµαρτίες τους επειδή κάποιος άλλος καταδικάστηκε σε θάνατο για χάρη τους. Και σηµειώστε ότι οι Βουδιστές εφαρµόζουν τα πιστεύω τους χωρίς ποτέ να δυσανασχετούν για το κάρµα ή για αυτό που θεωρούν δίκαιη τιµωρία, ενώ οι µάζες των Χριστιανών ούτε εφαρµόζουν το ηθικό τους ιδεώδες ούτε δέχονται µε µακαριότητα τη µοίρα τους. Σ’ αυτό οφείλονται οι διαµαρτυρίες και η δυσαρέσκεια και η ένταση του αγώνα επιβίωσης στη Δύση. Ερ. - Αυτή, όµως, η µακαριότητα, που τόσο την παινεύετε, θα καταργούσε κάθε κίνητρο για παραπάνω προσπάθεια και θα σταµατούσε εντελώς την πρόοδο.
140
Θ. - Κι εµείς οι Θεόσοφοι λέµε ότι η περιβόητη πρόοδος και ο πολιτισµός σας δεν είναι παρά χίµαιρες που τρεµοπαίζουν πάνω από ένα βάλτο που αποπνέει µια δηλητηριώδη και θανατηφόρα αποφορά. Κι αυτό, γιατί βλέπουµε τον εγωισµό, το έγκληµα, την ανηθικότητα και όποιο κακό µπορεί να φανταστεί κανείς, να ορµούν πάνω στη δύστυχη την ανθρωπότητα, ξεπηδώντας από το κουτί της Πανδώρας που εσείς αποκαλείτε εποχή της προόδου και να αυξάνονται παράλληλα µε την ανάπτυξη του υλικού πολιτισµού σας. Αν αυτό είναι το τίµηµα, τότε είναι προτιµότερη η αδράνεια και η απραξία των Βουδιστικών χωρών, που δεν είναι παρά αποτέλεσµα αιώνων πολιτικής υποδούλωσης. Ερ. - Δηλαδή, όλη αυτή η µεταφυσική και ο µυστικισµός που σας απασχολούν τόσο πολύ δεν είναι σηµαντικά; Θ. - Για τις µάζες, που χρειάζονται µόνο πρακτική καθοδήγηση και στήριξη, δεν έχουν και τόση σηµασία. Για τους µορφωµένους όµως, τους φυσικούς ηγέτες των µαζών, γι’ αυτούς που οι τρόποι σκέψης και δράσης τους θα υιοθετηθούν αργά ή γρήγορα από αυτές τις µάζες, έχουν πολύ µεγάλη σηµασία. Μόνο µέσω της φιλοσοφίας µπορεί ένας ευφυής και µορφωµένος άνθρωπος να αποφύγει τη διανοητική αυτοκτονία που λέγεται τυφλή πίστη. Και µόνο αν αφοµοιώσει την αυστηρή συνέχεια και λογική συνοχή των Ανατολικών, αν όχι των Εσωτερικών δοξασιών, µπορεί να αντιληφθεί την αλήθειά τους. Η πειθώ γεννά τον ενθουσιασµό και ο «ενθουσιασµός», λέει ο Μπούλγουερ Λίτον, «είναι το πνεύµα της ειλικρίνειας και η αλήθεια δεν µπορεί να νικήσει χωρίς αυτόν». Ενώ ο Έµερσον παρατηρεί πολύ σωστά ότι «κάθε µεγάλο και σπουδαίο κίνηµα στα παγκόσµια χρονικά είναι θρίαµβος του ενθουσιασµού». Και τί είναι καταλληλότερο για να γεννήσει ένα τέτοιο συναίσθηµα από µια φιλοσοφία τόσο µεγαλειώδη, τόσο συνεπή, τόσο λογική και τόσο καθολική όσο οι Ανατολικές µας δοξασίες; Ερ. - Και όµως οι εχθροί της είναι πάρα πολλοί και κάθε µέρα η Θεοσοφία αποκτά νέους αντιπάλους. Θ. - Κι αυτό ακριβώς αποδεικνύει το ουσιαστικό µεγαλείο και την αξία της. Οι άνθρωποι µισούν µόνο όσα φοβούνται και κανείς δεν κάνει τον κόπο να ανατρέψει κάτι που ούτε τον απειλεί ούτε ξεφεύγει από τη µετριότητα. Ερ. - Ελπίζετε ότι κάποια µέρα θα µεταδώσετε αυτόν τον ενθουσιασµό στις µάζες; 141
Θ. - Γιατί όχι, αφού η ιστορία µας λέει ότι οι µάζες υιοθέτησαν ενθουσιωδώς το Βουδισµό, ενώ, όπως είπα και προηγουµένως, το πρακτικό αποτέλεσµα που τους έχει ασκήσει αυτή η ηθική φιλοσοφία φαίνεται και από το µικρό ποσοστό εγκληµατικότητας µεταξύ των Βουδιστικών πληθυσµών σε σύγκριση µε κάθε άλλη θρησκεία; Η ουσία είναι να ξεριζωθεί η γονιµότερη πηγή κάθε εγκλήµατος και ανηθικότητας – η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι µπορούν να αποφύγουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Μόλις διδαχτούν τον ανώτερο από όλους τους νόµους, το Κάρµα και τη Μετενσάρκωση, όχι µόνο θα νιώσουν µέσα τους την αληθινή αξιοπρέπεια της ανθρώπινης φύσης, αλλά θα γυρίσουν και την πλάτη στο κακό και θα το αποφεύγουν όπως θα απέφευγαν ένα φυσικό κίνδυνο. ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΤΑ ΜΕΛΗ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Ερ. - Με ποιό τρόπο περιµένετε να βοηθήσουν τα µέλη της Εταιρείας στο έργο της; Θ. – Πρώτον, µελετώντας και κατανοώντας τις θεοσοφικές δοξασίες, έτσι ώστε να µπορούν να διδάσκουν άλλους και ιδίως τους νέους. Δεύτερον, εκµεταλλευόµενοι κάθε ευκαιρία για να µιλούν σε άλλους και να τους εξηγούν τί είναι και τί δεν είναι η Θεοσοφία. Εξαλείφοντας τις εσφαλµένες αντιλήψεις και προκαλώντας ενδιαφέρον για το θέµα. Τρίτον, βοηθώντας στη διάδοση των εντύπων µας, αγοράζοντας βιβλία, όταν έχουν τα µέσα, δανείζοντας και χαρίζοντάς τα ή παρακινώντας τους φίλους τους να κάνουν το ίδιο. Τέταρτον, υπερασπιζόµενοι την Εταιρεία από τις εναντίον της άδικες κατηγορίες, χρησιµοποιώντας όποιο νόµιµο µέσο διαθέτουν. Πέµπτον, και σηµαντικότερο από όλα, µε το παράδειγµα της ίδιας της ζωής τους. Ερ. - Μα όλα αυτά τα έντυπα, στη διάδοση των οποίων αποδίδετε τόση σηµασία, δεν µου φαίνεται ότι στην πράξη ωφελούν σε τίποτε την ανθρωπότητα. Αυτό δεν είναι έµπρακτη φιλανθρωπία. Θ. - Εµείς πιστεύουµε το αντίθετο. Θεωρούµε πως ένα καλό βιβλίο που δίνει τροφή στην σκέψη των ανθρώπων, που δυναµώνει και καθαρίζει τον νου τους, και που τους βοηθάει να συλλάβουν αλήθειες που αµυδρά τις αισθάνονταν αλλά δεν µπορούσαν να τις διατυπώσουν – πιστεύουµε πως ένα τέτοιο βιβλίο κάνει πραγµατικά ουσιαστικό καλό. Όσο γι’ αυτό που αποκαλείτε πρακτικές φιλανθρωπικές δραστηριότητες, που ωφελούν τα σώµατα των συνανθρώπων µας, κάνουµε ό,τι µπορούµε µε τις µικρές µας δυνάµεις. Αλλά, όπως σας έχω ξαναπεί, οι περισσότεροι από εµάς είναι φτωχοί και η 142
ίδια η Εταιρεία δεν έχει χρήµατα ούτε καν για να πληρώνει προσωπικό. Όλοι όσοι µοχθούµε γι’ αυτήν προσφέρουµε δωρεάν την εργασία µας και, στις περισσότερες περιπτώσεις, προσφέρουµε και χρήµατα. Οι λίγοι που έχουν τα µέσα για να κάνουν τις κοινώς λεγόµενες φιλανθρωπίες ακολουθούν τις Βουδιστικές αρχές και κάνουν οι ίδιοι το φιλανθρωπικό τους έργο και όχι µέσω άλλων ή συµµετέχοντας δηµόσια σε φιλανθρωπικά ταµεία. Αυτό που πρέπει πάνω από όλα να κάνει ο Θεόσοφος είναι να ξεχάσει την προσωπικότητά του. ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΣ ΘΕΟΣΟΦΟΣ Ερ. - Υπάρχουν απαγορευτικοί κανόνες ή περιοριστικοί όροι για τους Θεόσοφους στην Εταιρεία σας; Θ. - Πολλοί, αλίµονο! όµως, κανένας δεν είναι επιβεβληµένος. Εκφράζουν το ιδεώδες της οργάνωσής µας – αλλά την πρακτική εφαρµογή τους είµαστε υποχρεωµένοι να την αφήνουµε στη διακριτική ευχέρεια των ίδιων των µελών. Δυστυχώς, είναι τέτοια η νοητική κατάσταση των ανθρώπων στη σηµερινή εποχή, που αν δεν αφήναµε αυτούς τους κανόνες, ας πούµε, ανενεργούς, κανένας δεν θα τολµούσε να γίνει µέλος της Θεοσοφικής Εταιρείας. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο αισθάνοµαι την υποχρέωση να τονίζω τόσο τη διαφορά ανάµεσα στην αληθινή Θεοσοφία και στο σκληρά µαχόµενο και µε καλές προθέσεις, αλλά ανάξιο ακόµη όχηµά της, τη Θεοσοφική Εταιρεία. Ερ. - Μπορείτε να µου πείτε ποιοί είναι αυτοί οι επικίνδυνοι σκόπελοι στο ανοιχτό πέλαγος της Θεοσοφίας; Θ. - Σωστά τους αποκαλείτε σκοπέλους, γιατί δεν είναι λίγα τα ειλικρινή κατά τα άλλα και καλοπροαίρετα µέλη µας που τσάκισαν τη Θεοσοφική τους βαρκούλα πάνω τους! Και όµως, τίποτε δεν φαίνεται ευκολότερο από το να αποφεύγει κανείς ορισµένα πράγµατα. Να, για παράδειγµα, µια σειρά από τέτοιες απαγορεύσεις που οριοθετούν θετικές υποχρεώσεις των Θεόσοφων: Κανένας Θεόσοφος δεν πρέπει να σιωπά όταν ακούει κακοήθεις αναφορές ή συκοφαντίες για την Εταιρεία ή για αθώους ανθρώπους, είτε αυτοί είναι µέλη είτε είναι ξένοι. Ερ. – Αν υποτεθεί, όµως, ότι όσα ακούει κάποιος είναι αληθινά ή µπορεί να είναι αληθινά χωρίς εκείνος να το ξέρει; 143
Θ. - Τότε θα πρέπει να ζητάτε απτές αποδείξεις των όσων λέγονται και να ακούτε αµερόληπτα και τις δύο πλευρές, πριν επιτρέψετε να ακουστούν οι κατηγορίες χωρίς αντίλογο. Δεν έχετε δικαίωµα να πιστεύετε το κακό, µέχρις ότου ανακαλύψετε αδιάσειστες αποδείξεις για την ορθότητα της κατηγορίας. Ερ. - Και τότε τί πρέπει να γίνει; Θ. - Πρέπει να µας διέπει πάντα έλεος και ανοχή, φιλαλληλία και µεγαλοψυχία, που θα µας κάνουν να συγχωρούµε τα αµαρτωλά αδέλφια µας και να κρίνουµε µε τη µεγαλύτερη δυνατή επιείκεια αυτούς που σφάλλουν. Ο Θεόσοφος δεν πρέπει να λησµονεί ποτέ τι µπορεί να προκαλέσει η αδυναµία και η ανεπάρκεια της ανθρώπινης φύσης. Ερ. - Και πρέπει να συγχωρεί τα πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις; Θ. - Σε κάθε περίπτωση και ιδίως το θύµα. Ερ. - Αν, όµως, κάνοντάς το αυτό, κινδυνεύει να βλάψει άλλους ή επιτρέπει να πάθουν άλλοι κακό; Τι πρέπει να κάνει τότε; Θ. - Το χρέος του. Αυτό που του υπαγορεύει η συνείδησή του και η ανώτερη φύση του. Αλλά µόνο µετά από ώριµη σκέψη. Η δικαιοσύνη συνίσταται στο να µη βλάπτουµε κανένα ζωντανό ον. Συγχρόνως, όµως, το δίκαιο µας επιτάσσει να µην επιτρέπουµε ποτέ να αδικούνται οι πολλοί, ούτε καν ένας και µόνο άνθρωπος, αφήνοντας τον ένοχο ανεξέλεγκτο. Ερ. -Ποιοί είναι οι άλλοι περιοριστικοί όροι; Θ. - Κανένας Θεόσοφος δεν πρέπει να είναι ικανοποιηµένος µε µια άσκοπη και επιπόλαιη ζωή που δεν προσφέρει τίποτε στον ίδιο και ακόµη λιγότερο στους άλλους. Πρέπει να εργάζεται για το καλό των λίγων που χρειάζονται τη βοήθειά του αν δεν είναι σε θέση να αγωνίζεται για όλη την ανθρωπότητα, συµβάλλοντας έτσι στην προώθηση των σκοπών της Θεοσοφίας. Ερ. - Αυτό προϋποθέτει µια ξεχωριστή φύση και σε κάποιους θα φαινόταν πολύ δύσκολο.
144
Θ. - Τότε θα ήταν καλύτερα να µείνουν εκτός Θεοσοφικής Εταιρείας αντί να υψώνουν µια σηµαία που δεν πιστεύουν. Δεν ζητούµε από κανένα να προσφέρει περισσότερα από όσα µπορεί, είτε σε αφοσίωση είτε σε χρόνο, σε εργασία ή χρήµα. Ερ. - Κατόπιν; Θ. - Κανένα ενεργό µέλος δεν πρέπει να δίνει υπερβολική σηµασία στην προσωπική του πρόοδο ή στην επάρκεια των γνώσεών του ως προς τις Θεοσοφικές µελέτες, αλλά, θα έπρεπε µάλλον να είναι πρόθυµο να προσφέρει όσο περισσότερο αλτρουιστικό έργο µπορεί. Δεν πρέπει να αφήνει όλο το βαρύ φορτίο και την ευθύνη του Θεοσοφικού κινήµατος στους ώµους των λίγων αφοσιωµένων µελών. Κάθε µέλος οφείλει να θεωρεί χρέος του να αναλαµβάνει το µερίδιό του στο κοινό έργο και να βοηθάει µε κάθε µέσο που διαθέτει. Ερ. - Αυτό είναι απόλυτα δίκαιο. Και ο επόµενος όρος; Θ. - Κανένας Θεόσοφος δεν πρέπει να βάζει την προσωπική του µαταιοδοξία ή τα συναισθήµατά του πάνω από την Εταιρεία ως σύνολο. Όποιος θυσιάζει την υπόληψη της Εταιρείας ή των άλλων ανθρώπων στο βωµό της προσωπικής µαταιοδοξίας, του εγκόσµιου κέρδους ή της έπαρσής του, θα έπρεπε να στερείται την ιδιότητα του µέλους. Ένα µέλος του σώµατος που προσβάλλεται από καρκίνο κάνει ολόκληρο το σώµα να αρρωστήσει. Ερ. - Κάθε µέλος έχει καθήκον να διδάσκει άλλους και να κηρύσσει τη Θεοσοφία; Θ. – Ναι, πράγµατι. Κανείς δεν έχει δικαίωµα να µένει άπρακτος, µε τη δικαιολογία ότι δεν ξέρει αρκετά για να διδάξει. Γιατί είναι βέβαιο πως πάντα θα βρίσκει άλλους που θα ξέρουν ακόµα λιγότερα απ’ αυτόν. Και µάλιστα, µόνο όταν κάποιος αρχίζει να διδάσκει άλλους ανθρώπους ανακαλύπτει τη δική του άγνοια και προσπαθεί να την εξαλείψει. Αυτός, όµως, είναι ένας δευτερεύων όρος. Ερ. - Ποιό πιστεύετε, λοιπόν, πως είναι το κυριότερο από αυτά τα περιοριστικά καθήκοντα των Θεόσοφων; Θ. -Το να είναι ο Θεόσοφος πάντα έτοιµος να αναγνωρίζει και να οµολογεί τα λάθη του. Είναι καλύτερα να πέσει σε υπερβολή επαινώντας από το να υποτιµά τις προσπάθειες του πλησίον του. Να µην κακολογεί και να µην συκοφαντεί ποτέ τον άλλον. Να του λέει πάντα ευθέως και κατά πρόσωπο οτιδήποτε έχει εναντίον του. Να
145
µην γίνεσαι ποτέ φερέφωνο για κάτι που µπορεί να ακούσεις εναντίον κάποιου, ούτε να νιώθεις ενδόµυχα εκδίκηση για όσους τυχαίνει να σε βλάπτουν. Ερ. - Συχνά, όµως, είναι, επικίνδυνο να λες κατά πρόσωπο την αλήθεια στους άλλους. Δεν συµφωνείτε; Έχω ακούσει για ένα από τα µέλη σας που εθίγη βαθύτατα, ότι εγκατέλειψε την Εταιρεία κι έγινε ο µεγαλύτερος εχθρός της, µόνο και µόνο επειδή του είπαν κατά πρόσωπο κάποιες δυσάρεστες αλήθειες και τον κατέκριναν εξ αιτίας τους. Θ. - Τέτοιοι έχουν περάσει πολλοί από την Εταιρεία. Δεν υπάρχει µέλος σηµαντικό ή µη που να µην την εγκατέλειψε χωρίς να γίνει άσπονδος εχθρός της. Ερ. - Πώς το εξηγείτε αυτό; Θ. - Είναι απλό. Επειδή, στις περισσότερες περιπτώσεις, ήταν στην αρχή απόλυτα αφοσιωµένος στην Εταιρεία και την υµνούσε σε σηµείο υπερβολής, ο µόνος τρόπος για να δικαιολογήσει ένας τέτοιος εξωµότης το πώς συµπεριφέρεται τώρα και πόσο κοντόφθαλµος ήταν προηγουµένως είναι να εµφανίσει τον εαυτό του σαν αθώο θύµα εξαπάτησης, µεταθέτοντας έτσι το φταίξιµο από τον εαυτό του στην Εταιρεία γενικότερα και στη ηγεσία ειδικότερα. Κάτι τέτοιοι άνθρωποι θυµίζουν τον παλιό µύθο για τον άνθρωπο µε το παραµορφωµένο πρόσωπο, που έσπασε τον καθρέφτη του επειδή πίστευε ότι αντανακλούσε στραβά την όψη του. Ερ. - Τί είναι, όµως εκείνο που κάνει αυτούς τους ανθρώπους να στρέφονται κατά της Εταιρείας; Θ. - Σχεδόν πάντα, κάποιου είδους πληγωµένη µαταιοδοξία. Γενικά, επειδή τα λόγια και οι συµβουλές τους δεν εκλαµβάνονται ως θέσφατα ή ακόµη επειδή ανήκουν στο είδος των ανθρώπων που θα προτιµούσαν να είναι άρχοντες στην κόλαση παρά υπηρέτες στον παράδεισο. Επειδή, µε δυο λόγια, δεν ανέχονται ποτέ να έρχονται δεύτεροι σε οτιδήποτε. Έτσι, παραδείγµατος χάριν, ένα µέλος – ένας πραγµατικός «Κύριος Χρησµός» - κατηγορούσε και διέσυρε σχεδόν, όλα τα µέλη της Θ. Ε. σε Θεόσοφους και µη, µε το πρόσχηµα ότι ήταν όλοι «αντιθεοσοφικοί», κατηγορώντας τους για ό,τι ακριβώς έκανε συνεχώς ο ίδιος. Τελικά, έφυγε από την Εταιρεία, προβάλλοντας ως αιτία τη βαθύτατη πεποίθησή του ότι ήµασταν όλοι (και ιδίως οι ιδρυτές) – απατεώνες! Κάποιος άλλος, αφού χρησιµοποίησε κάθε είδους µηχανορραφία για να τοποθετηθεί επικεφαλής ενός µεγάλου Τµήµατος της Εταιρείας, όταν ανακάλυψε ότι τα άλλα µέλη δεν θα τον αποδέχονταν, στράφηκε εναντίον των 146
ιδρυτών της Θ. Ε. και έγινε ο χειρότερος εχθρός τους, καταγγέλλοντας έναν από αυτούς σε κάθε ευκαιρία, µόνο και µόνο επειδή ο τελευταίος δεν µπορούσε και δεν ήθελε, να τον επιβάλει στα µέλη. Αυτή δεν ήταν παρά µία περίπτωση εξωφρενικά πληγωµένης µαταιοδοξίας. Ερ. - Και πώς αντιµετωπίζετε αυτούς τους χαρακτήρες; Θ. - Τους αφήνουµε στο Κάρµα τους. Το ότι ένας άνθρωπος κάνει το κακό δεν είναι λόγος για να το κάνουν κι οι άλλοι. Ερ. - Για να ξαναγυρίσουµε, όµως, στη συκοφαντία, πού βρίσκεται η διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στη δυσφήµιση και τη δίκαιη κριτική; Δεν οφείλει κάποιος να προειδοποιεί τους φίλους και τους κοντινούς του ανθρώπους για όσους ξέρει ότι είναι επικίνδυνοι; Θ. - Εφόσον, αν τους αφήσουµε να δρουν ανεξέλεγκτα µπορεί να πάθουν κακό άλλοι άνθρωποι, ασφαλώς και είναι χρέος µας να αποτρέπουµε τον κίνδυνο προειδοποιώντας τους κατ’ ιδίαν. Καµιά κατηγορία, όµως, εναντίον άλλου ανθρώπου, αληθινή ή ψεύτικη, δεν πρέπει να διαδίδεται δηµοσίως. Αν είναι αληθινή, και το παράπτωµα βλάπτει µόνο αυτόν που το διαπράττει, τότε ας τον αφήσουµε στο Κάρµα του. Αν είναι ανακριβής, τότε θα έχετε αποφύγει να συντελέσετε κι εσείς στην αδικία του κόσµου. Άρα, ας µη µιλάµε γι’ αυτά τα πράγµατα παρά µόνο µε τους άµεσα ενδιαφερόµενους. Αν όµως η διακριτικότητα και η σιωπή σας είναι πιθανό να βλάψουν άλλους, τότε προσθέτω: Πείτε την αλήθεια µε οποιοδήποτε κόστος, και πείτε, όπως και ο Άννεσλυ: «Συµβουλευθείτε το χρέος, όχι τα γεγονότα». Υπάρχουν περιπτώσεις όπου αναγκάζεται κανείς να φωνάξει: «Τέρµα η διακριτικότητα, αν πρόκειται να γίνει εµπόδιο στο καθήκον µου». Ερ. - Μου φαίνεται πως αν κάνετε πράξη αυτά τα αποφθέγµατα, µπορεί να βρεθείτε µπροστά σ’ ένα σωρό προβλήµατα! Θ. - Πράγµατι, αυτό παθαίνουµε. Πρέπει να παραδεχτούµε πως τώρα αντιµετωπίζουµε τις ίδιες λοιδωρίες µε τους πρώτους Χριστιανούς. «Κοιτάξτε, πώς αγαπούν αλλήλους αυτοί οι Θεόσοφοι!» µπορεί να πει κανείς, χωρίς να µας αδικεί καθόλου.
147
Ερ. - Παραδέχεστε, δηλαδή, κι εσείς ότι υφίστανται τουλάχιστον οι ίδιες κακολογίες, συκοφαντίες και φιλονικίες στη Θ. Ε. όπως και στις Χριστιανικές Εκκλησίες, για να µην πω στις Επιστηµονικές Εταιρίες. Και σας ρωτώ, τι είδους αδελφότητα είναι αυτή; Θ. – Επί του παρόντος, είναι, πράγµατι, πολύ κακής ποιότητας δείγµα και, αν δεν γίνει προσεκτικό ξεκαθάρισµα και αναδιοργάνωση, δεν θα διαφέρει από όλα τα άλλα. Μην ξεχνάτε, πάντως, πως η ανθρώπινη φύση είναι η ίδια στη Θεοσοφική Εταιρεία όπως και εκτός αυτής. Τα µέλη της δεν είναι άγιοι. Στην καλύτερη περίπτωση, είναι αµαρτωλοί που προσπαθούν να βελτιωθούν και που είναι πιθανό να υποπέσουν και πάλι σε λάθη λόγω της προσωπικής τους αδυναµίας. Λάβετε υπόψη σας και το γεγονός ότι η «Αδελφότητά» µας δεν είναι κάποιο αναγνωρισµένο ή καθιερωµένο σώµα και δεν έχει, όπως λένε, νοµική υπόσταση. Εκτός τούτου, βρίσκεται σε κατάσταση χάους και µάλιστα, αδίκως, είναι λιγότερο δηµοφιλής από οποιοδήποτε άλλο σώµα. Γιατί να απορεί, λοιπόν, κανείς που όσα µέλη δεν καταφέρνουν να εκπληρώσουν το ιδεώδες της, αφού εγκαταλείψουν την Εταιρεία, προσφεύγουν στους εχθρούς µας αναζητώντας συµπαράσταση και προστασία και χύνουν όλη τη χολή και την πικρία τους στα ολοπρόθυµα αυτιά τους! Γνωρίζοντας ότι θα βρουν υποστήριξη και συµπαράσταση και πως όλοι θα πιστέψουν πρόθυµα κάθε κατηγορία που µπορεί να εκτοξεύσουν κατά της Θεοσοφικής Εταιρείας, όσο παράλογη κι αν είναι, σπεύδουν να το κάνουν, ξεσπώντας την οργή τους πάνω στον αθώο καθρέφτη, που αντανακλούσε τα πρόσωπά τους µε απόλυτη πιστότητα. Οι άνθρωποι ποτέ δεν συγχωρούν όσους έχουν αδικήσει. Η αίσθηση της καλοσύνης που εισέπραξαν και που την ξεπλήρωσαν µε αχαριστία, τους τρελαίνει και τους κάνει να προσπαθούν να δικαιολογηθούν απέναντι στον κόσµο και στην ίδια τους τη συνείδηση. Ερ. – Η θέση σας δεν µου φαίνεται πολύ αξιοζήλευτη. Θ. Δεν είναι. Δε νοµίζετε, όµως, πως πρέπει να υπάρχει κάτι πολύ ευγενές, πολύ υψηλό, πολύ αληθινό, πίσω από την Εταιρεία και τη φιλοσοφία της, αφού οι ηγέτες και οι ιδρυτές του κινήµατος εξακολουθούν να εργάζονται για τους σκοπούς του µε όλες τους τις δυνάµεις; Θυσιάζουν σε αυτό κάθε άνεση, κάθε εγκόσµια ευηµερία και επιτυχία, ακόµη και το καλό όνοµα και τη φήµη τους – ναι, και την τιµή τους, ακόµη – µε αντάλλαγµα συνεχείς λοιδωρίες, αδιάκοπο κατατρεγµό, αδιάπτωτες συκοφαντίες, µόνιµη αχαριστία και παρερµηνεία των καλύτερων προσπαθειών τους, χαστούκια και πλήγµατα από παντού – ενώ, απλώς εγκαταλείποντας το έργο τους, θα
148
απαλλάσσονταν αµέσως από κάθε ευθύνη, θα προστατεύονταν από κάθε άλλη επίθεση. Ερ. - Οµολογώ πως µια τέτοια καρτερικότητα µε εντυπωσιάζει και αναρωτιέµαι γιατί τα κάνετε όλα αυτά. Θ. - Πιστέψτε µε, δεν τα κάνουµε για προσωπική µας ικανοποίηση. Τα κάνουµε µόνο ελπίζοντας πως θα εκπαιδεύσουµε κάποιους ανθρώπους για να συνεχίσουν το έργο µας για το καλό της ανθρωπότητας σύµφωνα µε το αρχικό του πρόγραµµα, όταν οι ιδρυτές θα έχουν πια πεθάνει και θα έχουν φύγει από τη ζωή. Ήδη έχουν βρει µερικές ευγενικές και αφοσιωµένες ψυχές που θα τους αντικαταστήσουν. Οι επόµενες γενεές, χάρις σε αυτούς τους λίγους, θα βρουν το µονοπάτι προς την ειρήνη λιγότερο ακανθώδες, λίγο πιο ανοιχτό το δρόµο, έτσι όλα αυτά τα βάσανα θα έχουν φέρει καλά αποτελέσµατα κι η αυτοθυσία τους δεν θα έχει πάει χαµένη. Προς το παρόν, ο πρωταρχικός, ο θεµελιώδης στόχος της Εταιρείας είναι να σπέρνει το σπόρο της στις καρδιές των ανθρώπων και οι σπόροι αυτοί µπορεί, όταν έρθει η ώρα, να βλαστήσουν και, κάτω από ευνοϊκότερες συνθήκες, να οδηγήσουν σε µια υγιή αναµόρφωση, που θα φέρει στις µάζες περισσότερη ευτυχία από όση έχουν απολαύσει ως τώρα.
149
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13ο
ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ Θ. Ε. ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΣΜΟΣ
Ερ. - Έχω ακούσει να λένε πως οι κανονισµοί σας απαιτούν να είναι όλα τα µέλη σας χορτοφάγοι, άγαµοι και αυστηροί ασκητές. Εσείς, όµως, δεν µου έχετε αναφέρει ακόµα τίποτα τέτοιο. Μπορείτε να µου πείτε µια και καλή ποια είναι η αλήθεια για όλα αυτά; Θ. - Η αλήθεια είναι πως οι κανονισµοί µας δεν απαιτούν κάτι τέτοιο. Η Θεοσοφική Εταιρεία δεν περιµένει καν, κι ακόµα λιγότερο δεν απαιτεί, να είναι οποιοδήποτε από τα µέλη της ασκητής καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Το µόνο που απαιτεί – αν αυτό το αποκαλείτε ασκητισµό – είναι να προσπαθούν να κάνουν καλό στους άλλους και να µην είναι εγωκεντρικοί. Ερ. - Ωστόσο, πολλά µέλη σας είναι αυστηρά χορτοφάγοι και εκδηλώνουν ανοιχτά την πρόθεσή τους να παραµείνουν άγαµοι. Και µάλιστα, αυτό ισχύει πολύ συχνά µε όσους διαδραµατίζουν εξέχοντα ρόλο στο έργο της Εταιρείας σας. Θ. - Αυτό είναι απολύτως φυσικό, αφού οι περισσότεροι από όσους εργάζονται µε τη µεγαλύτερη αφοσίωση είναι µέλη του εσωτερικού τµήµατος της Εταιρείας, για το οποίο σας έχω ξαναµιλήσει. Ερ. - Α! δηλαδή, απαιτείτε ασκητικές συνήθειες στο εσωτερικό τµήµα; Θ. - Όχι, δεν τις απαιτούµε ούτε τις ενθαρρύνουµε, ακόµη κι εκεί. Βλέπω, όµως, πως θα ήταν καλύτερα να σας εξηγήσω τις απόψεις µας σχετικά µε τον ασκητισµό εν γένει και τότε θα καταλάβετε και για τη χορτοφαγία και τα λοιπά. Ερ. - Συνεχίστε, σας παρακαλώ. Θ. - Όπως σας έχω ήδη πει, η πλειονότητα όσων αρχίζουν να µελετούν σοβαρά τη Θεοσοφία και να εργάζονται ενεργά στην Εταιρεία, θέλουν να κάνουν κάτι
150
περισσότερο από το να µελετούν θεωρητικά τις αλήθειες που διδάσκουµε. Θέλουν να γνωρίσουν την αλήθεια µέσα από την άµεση προσωπική τους εµπειρία και να µελετήσουν τον αποκρυφισµό για να αποκτήσουν τη σοφία και τη δύναµη, που αισθάνονται ότι έχουν ανάγκη ώστε να βοηθήσουν τους άλλους, αποτελεσµατικά και µε κρίση κι όχι τυφλά και στην τύχη. Οπότε, αργά ή γρήγορα, γίνονται µέλη του εσωτερικού τµήµατος. Ερ. - Είπατε, όµως, πως οι «ασκητικές συνήθειες» δεν είναι υποχρεωτικές ούτε καν στο εσωτερικό τµήµα. Θ. - Και πράγµατι δεν είναι. Το πρώτο πράγµα, όµως, που µαθαίνουν τα µέλη του είναι ένας σωστός τρόπος να αντιλαµβάνονται τη σχέση του σώµατος, δηλαδή του υλικού περιβλήµατος, µε τον εσωτερικό, τον αληθινό άνθρωπο. Τους αναλύεται και τους εξηγείται η σχέση και η αµοιβαία αλληλεπίδραση ανάµεσα στις δύο αυτές πλευρές της ανθρώπινης φύσης κι έτσι σύντοµα πείθονται για την ύψιστη σηµασία του εσωτερικού ανθρώπου σε σχέση µε το εξωτερικό περίβληµα, δηλαδή το σώµα. Διδάσκονται ότι ο τυφλός ανεγκέφαλος ασκητισµός είναι απλή ανοησία. Ότι συµπεριφορά σαν του Αγίου Λαµπρ, που ανέφερα προηγουµένως, ή σαν των Ινδών φακίρηδων και ασκητών της ζούγκλας, που κόβουν, καίνε και κατακρεουργούν το σώµα τους µε τον πιο σκληρό και φρικιαστικό τρόπο, δεν είναι παρά αυτοβασανισµός µε ιδιοτελή στόχο, δηλαδή την ανάπτυξη της δύναµης της θέλησης, ενώ δεν προσφέρει τίποτα στην προώθηση της πραγµατικής πνευµατικής ή θεοσοφικής ανάπτυξης. Ερ. - Κατάλαβα, θεωρείτε αναγκαίο µόνο τον ηθικό ασκητισµό. Είναι µέσο για την επίτευξη ενός στόχου και ο στόχος είναι η τέλεια ισορροπία της εσωτερικής φύσης του ανθρώπου και η επίτευξη της πλήρους κυριαρχίας επί του σώµατος, µε όλα τα πάθη και τις επιθυµίες του. Θ. - Ακριβώς. Το µέσο αυτό, όµως, πρέπει να χρησιµοποιείται µε νου και γνώση κι όχι τυφλά και ανόητα, όπως στην περίπτωση ενός αθλητή που προπονείται και προετοιµάζεται για έναν µεγάλο αγώνα, όχι σαν τον τσιγκούνη που αρρωσταίνει από πείνα για να ικανοποιήσει το πάθος του για χρυσάφι. Ερ. - Τώρα καταλαβαίνω τί εννοείτε γενικώς. Ας δούµε, όµως, πώς την εφαρµόζετε στην πράξη. Τι λέτε για τη χορτοφαγία, παραδείγµατος χάριν; 151
Θ. - Ένας από τους µεγαλύτερους Γερµανούς επιστήµονες έχει αποδείξει ότι κάθε λογής ζωικός ιστός, όπως και να µαγειρευτεί, διατηρεί πάντα κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ζώου στο οποίο ανήκε και τα χαρακτηριστικά αυτά είναι αναγνωρίσιµα. Επίσης, καθένας καταλαβαίνει τί κρέας τρώει, από τη γεύση. Εµείς προχωρούµε ένα βήµα πιο πέρα και αποδεικνύουµε πως όταν ο άνθρωπος αφοµοιώνει τη σάρκα του ζώου ως τροφή, προσλαµβάνει στον οργανισµό του κάποια από τα χαρακτηριστικά του ζώου από το οποίο προήλθε. Επιπλέον, η αποκρυφιστική επιστήµη το διδάσκει και το αποδεικνύει σε όσους τη µελετούν µε απτά παραδείγµατα, επεξηγώντας επίσης ότι τον άνθρωπο τον «εκτραχύνει» και τον «αποκτηνώνει» περισσότερο η σάρκα των µεγάλων ζώων, λιγότερο των πουλιών, ακόµα λιγότερο των ψαριών και των άλλων ψυχρόαιµων ζώων και λιγότερο από όλα αν τρώει µόνο λαχανικά. Ερ. - Δηλαδή, θα ήταν καλύτερα να µην τρώγαµε καθόλου; Θ. - Αν µπορούσε να ζήσει ο άνθρωπος χωρίς να τρώει, βεβαίως θα ήταν καλύτερο. Όπως έχουν, όµως, τα πράγµατα, πρέπει να τραφεί για να ζήσει, κι έτσι συνιστούµε στους σοβαρούς µελετητές της Θεοσοφίας να τρώνε τροφές που θα βαρύνουν και θα παραφορτώνουν όσο το δυνατόν λιγότερο το νου και το σώµα τους και που θα εµποδίζουν και θα καθυστερούν όσο γίνεται λιγότερο την ανάπτυξη της διαίσθησής τους και των εσωτερικών ικανοτήτων και δυνάµεών τους. Ερ. - Δεν υιοθετείτε εποµένως όλα τα επιχειρήµατα που συνηθίζουν να χρησιµοποιούν γενικώς οι χορτοφάγοι; Θ. - Ασφαλώς όχι. Μερικά από τα επιχειρήµατά τους είναι πολύ σαθρά και συχνά βασίζονται σε εντελώς εσφαλµένες εικασίες. Από την άλλη, όµως, πολλά από όσα λένε περιέχουν µεγάλη δόση αληθείας. Πιστεύουµε, παραδείγµατος χάριν, ότι πολλές αρρώστιες και κυρίως η έντονη προδιάθεση σε ασθένειες, που χαρακτηρίζει όλο και πιο πολύ την εποχή µας, οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην κατανάλωση κρέατος, και ιδίως κονσερβοποιηµένου κρέατος. Θα χρειαζόµασταν, όµως, πολύ χρόνο για να εξετάσουµε διεξοδικά το ζήτηµα της χορτοφαγίας, γι’ αυτό θα σας παρακαλούσα να προχωρήσετε σε κάτι άλλο. Ερ. - Μόνο µία ερώτηση ακόµα. Τί πρέπει να κάνουν αναφορικά µε τη διατροφή τους τα µέλη του εσωτερικού τµήµατός σας, όταν αρρωσταίνουν; 152
Θ. - Ασφαλώς, να ακολουθούν τις καλύτερες πρακτικές οδηγίες που µπορούν να βρουν. Δεν έχετε καταλάβει ακόµη ότι εµείς ποτέ δεν επιβάλλουµε καµία αυστηρή υποχρέωση σε αυτό το θέµα; Να θυµάστε µια για πάντα ότι σε όλα αυτά τα ζητήµατα οι απόψεις µας είναι ορθολογικές, ποτέ φανατικές. Αν για λόγους υγείας ή µακρόχρονης συνήθειας ένας άνθρωπος δεν µπορεί να στερηθεί το κρέας, τότε, ασφαλώς, ας το φάει. Δεν είναι έγκληµα, απλώς θα καθυστερήσει λίγο την πρόοδό του. Γιατί, σε τελική ανάλυση, οι καθαρά σωµατικές πράξεις και λειτουργίες έχουν πολύ µικρότερη σηµασία από το τί σκέπτεται και αισθάνεται κανείς, ποιές επιθυµίες καλλιεργεί στον νου του, σε ποιές επιτρέπει να ριζώσουν και να αναπτυχθούν. Ερ. – Εποµένως, φαντάζοµαι ότι δεν συνιστάτε στους ανθρώπους να πίνουν κρασί και οινοπνευµατώδη ποτά. Θ. - Βλάπτουν την ηθική και την πνευµατική ανάπτυξη περισσότερο από το κρέας, γιατί το οινόπνευµα, σε όλες τις µορφές του, ασκεί άµεση, έντονη και καταστροφική επίδραση στην ψυχική κατάσταση του ανθρώπου. Η κατανάλωση κρασιού και οινοπνευµατωδών ποτών είναι ελάχιστα λιγότερο καταστροφική στην ανάπτυξη των εσωτερικών δυνάµεων, από την καθ’ έξιν χρήση χασίς, όπιου και παρόµοιων ναρκωτικών. ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΓΑΜΟΣ Ερ. - Ας προχωρήσουµε σε ένα άλλο ζήτηµα: πρέπει ο άνθρωπος να παντρεύεται ή να µένει άγαµος; Θ. - Εξαρτάται για τί είδους άνθρωπο µιλάτε. Αν µιλάτε για κάποιον που σκοπεύει να ζήσει µέσα στα εγκόσµια, κάποιον που, αν και είναι καλός και ειλικρινής Θεόσοφος και εργάζεται µε ζήλο για τον σκοπό µας, εξακολουθεί να έχει δεσµούς και επιθυµίες που τον συνδέουν µε τον κόσµο, που, µε δυο λόγια, δεν αισθάνεται ότι έχει τελειώσει για πάντα µε αυτό που οι άνθρωποι αποκαλούν ζωή, και ότι έχει µία και µοναδική επιθυµία – να γνωρίσει την αλήθεια και να µπορέσει να βοηθήσει τους άλλους – τότε, για έναν τέτοιον άνθρωπο λέω πως δεν υπάρχει λόγος να µην παντρευτεί, αν θέλει να διακινδυνεύσει σ΄αυτή τη λοταρία όπου υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να χάσει παρά να κερδίσει. Ασφαλώς δεν µπορεί να µας θεωρείτε τόσο παράλογους και φανατικούς ώστε να µιλάµε κατά του γάµου. Τουναντίον, εκτός από ορισµένες εξαιρετικές περιπτώσεις πρακτικού αποκρυφισµού, ο γάµος είναι το µόνο αντίδοτο κατά της ανηθικότητας. 153
Ερ. - Γιατί, όµως, δεν µπορεί κανείς να αποκτήσει αυτή τη γνώση και τη δύναµη όντας παντρεµένος; Θ. - Αγαπητέ µου κύριε, δεν µπορώ να εξετάσω ζητήµατα φυσιολογίας µαζί σας. Μπορώ, όµως, να σας δώσω µια προφανή και, νοµίζω, επαρκή απάντηση, που θα σας εξηγήσει τα ηθικής φύσεως επιχειρήµατά µας ως προς αυτό. Μπορεί ένας άνθρωπος να υπηρετεί δύο αφέντες; Όχι! Του είναι, λοιπόν, εξίσου αδύνατο να µοιράζει την προσοχή του ανάµεσα στη µελέτη του αποκρυφισµού και σε µια σύζυγο. Αν το επιχειρήσει, είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει και δεν θα κάνει σωστά ούτε το ένα ούτε το άλλο. Και, επιτρέψτε µου να σας υπενθυµίσω πως είναι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο να µελετά κανείς τον πρακτικό αποκρυφισµό, εκτός αν είναι εντελώς αφοσιωµένος κι έτοιµος να θυσιάσει τα πάντα και πρώτ’ απ’ όλα τον εαυτό του, για να πετύχει τον στόχο του. Αυτό, όµως, δεν ισχύει για τα µέλη του εσωτερικού τµήµατός µας. Αναφέροµαι µόνο σε όσους είναι αποφασισµένοι να ακολουθήσουν το δρόµο της µαθητείας που οδηγεί στον ύψιστο στόχο. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, που γίνονται µέλη του εσωτερικού τµήµατός µας δεν είναι παρά αρχάριοι, προετοιµαζόµενοι σε τούτη τη ζωή για να ακολουθήσουν στην πραγµατικότητα αυτό το δρόµο στις µελλοντικές ζωές τους. ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ερ. - Ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήµατά σας ως προς την ανεπάρκεια των µορφών θρησκείας που υπάρχουν σήµερα στη Δύση, και, σε ένα βαθµό, της υλιστικής φιλοσοφίας που είναι τόσο διαδεδοµένη στις µέρες µας, αλλά που εσείς φαίνεται πως τη θεωρείτε αποτρόπαια και καταστροφική, είναι το µέγεθος της δυστυχίας και της εξαθλίωσης που αναµφισβήτητα υπάρχει, ιδίως στις µεγαλουπόλεις µας. Πρέπει, όµως, ασφαλώς να αναγνωρίζετε πόσα έχουν γίνει και γίνονται ακόµη για να διορθωθεί αυτή η κατάσταση, µε την εξάπλωση της εκπαίδευσης και τη διάδοση της µόρφωσης. Θ. - Οι µελλοντικές γενεές δεν θα σας ευγνωµονούν καθόλου για µια τέτοια «διάδοση της µόρφωσης» ούτε η εκπαίδευση που εσείς παρέχετε σήµερα θα ωφελήσει πολύ τις φτωχές πεινασµένες µάζες. Ερ. - Α! µα πρέπει να µας δώσετε πίστωση χρόνου. Έχουν περάσει µόλις λίγα χρόνια από τότε που αρχίσαµε να εκπαιδεύουµε το λαό. Θ. - Και τί έκανε, παρακαλώ, η Χριστιανική σας θρησκεία από τον 15ο αιώνα ως τώρα, αφού αναγνωρίζετε ότι κανείς µέχρι στιγµής δεν έχει επιχειρήσει να 154
εκπαιδεύσει τις µάζες – το µοναδικό έργο, αν θα ήταν ποτέ εφικτό, που ένας Χριστιανός, δηλαδή µια εκκλησία κι ένας λαός που ακολουθεί το Χριστό, θα έπρεπε να κάνει; Ερ. - Ναι, µπορεί να έχετε δίκιο. Τώρα, όµως….. Θ. - Ας εξετάσουµε λίγο αυτό το ζήτηµα της εκπαίδευσης από µια ευρεία οπτική γωνία και θα σας αποδείξω πως κάνετε κακό, αντί για καλό, µε πολλές από τις βελτιώσεις για τις οποίες καυχιέστε. Τα σχολεία για τα φτωχότερα παιδιά, αν και πολύ λιγότερο χρήσιµα από ό,τι θα όφειλαν να είναι, είναι καλά σε αντίθεση µε το άθλιο περιβάλλον, στο οποίο τα έχει καταδικάσει η σύγχρονη κοινωνία σας. Η εισαγωγή λίγης πρακτικής Θεοσοφίας θα βοηθούσε στη ζωή τους εκατό φορές περισσότερο τις φτωχές δυστυχισµένες µάζες από όλη µαζί αυτή την άχρηστη µόρφωση. Ερ. - Ναι, αλλά….. Θ. - Αφήστε µε να τελειώσω, σας παρακαλώ. Ανοίξατε ένα θέµα που αγγίζει βαθιά εµάς τους Θεόσοφους και πρέπει να µε αφήσετε να πω την άποψή µου. Συµφωνώ απολύτως πως είναι µεγάλο πλεονέκτηµα για ένα µικρό παιδί που µεγαλώνει στις φτωχογειτονιές, που παίζει δίπλα στον οχετό και που ζει σε περιβάλλον όπου κυριαρχούν χυδαία λόγια και πράξεις, να µπαίνει κάθε µέρα σε µια φωτεινή, καθαρή σχολική τάξη, µε ζωγραφιές στους τοίχους και συχνά γεµάτη λουλούδια που της δίνουν χαρούµενη όψη. Εκεί µαθαίνει να είναι καθαρό, ευγενικό, τακτικό. Εκεί µαθαίνει να τραγουδά και να παίζει. Έχει παιχνίδια που ξυπνούν την ευφυΐα του. Μαθαίνει να χρησιµοποιεί επιδέξια τα χέρια του. Του µιλούν µε το χαµόγελο κι όχι µε µούτρα. Το µαλώνουν ή το παροτρύνουν ήπια, αντί να το βρίζουν. Όλα αυτά εξανθρωπίζουν τα παιδιά, ξυπνούν το µυαλό τους και τα κάνουν πιο δεκτικά σε πνευµατικές και ηθικές επιρροές. Τα σχολεία δεν είναι όσο καλά θα µπορούσαν και θα όφειλαν να είναι. Σε σύγκριση, όµως, µε τα σπίτια των παιδιών, είναι παράδεισοι. Και σιγά – σιγά η επίδραση περνά και στα σπίτια. Παρόλο, όµως, που αυτό ισχύει για πολλά από τα Δηµοτικά Σχολεία, το σύστηµά σας είναι άξιο της χειρότερης κριτικής που θα µπορούσε να κάνει κανείς. Ερ. - Ας είναι. Συνεχίστε.
155
Θ. - Ποιός είναι ο πραγµατικός στόχος της σύγχρονης εκπαίδευσης; Είναι, µήπως, να καλλιεργήσει και να αναπτύξει τον νου προς τη σωστή κατεύθυνση, να διδάξει στους απόκληρους και στους δύσµοιρους πώς να φέρουν µε καρτερία το φορτίο της ζωής που τους όρισε το Κάρµα, να ενισχύσει τη θέλησή τους, να τους ενσταλάξει την αγάπη για τον πλησίον και το αίσθηµα της αµοιβαίας αλληλεξάρτησης και αδελφοσύνης κι έτσι να εκπαιδεύσει και να διαµορφώσει τον χαρακτήρα τους για την πρακτική ζωή; Ούτε κατά διάνοια. Κι όµως, αυτοί είναι αναµφισβήτητα οι στόχοι κάθε γνήσιας εκπαίδευσης. Κανείς δεν το αρνείται. Όλοι οι παιδαγωγοί σας το δέχονται και λένε µεγάλα λόγια πάνω στο θέµα. Αλλά ποιό είναι το πρακτικό αποτέλεσµα της δράσης τους; Κάθε νέος αλλά κι όλα ανεξαιρέτως τα µέλη της νεότερης γενιάς των δασκάλων θα σας απαντήσουν: «Ο στόχος της σύγχρονης εκπαίδευσης είναι η επιτυχία στις εξετάσεις», ένα σύστηµα που δεν αναπτύσσει τη σωστή άµιλλα αλλά γεννά και καλλιεργεί τη ζήλια, τον φθόνο, το µίσος σχεδόν, µεταξύ των νέων κι έτσι τους προετοιµάζει για µια ζωή άγριου εγωισµού και ανταγωνισµού για τιµές και απολαβές αντί για ευγενικά αισθήµατα. Ερ. - Πρέπει να οµολογήσω ότι σε αυτό έχετε δίκιο. Θ. - Και τί άλλο είναι αυτές οι εξετάσεις – παρά ο φόβος και ο τρόµος των παιδιών και των νέων της εποχής µας; Δεν είναι παρά µια µέθοδος κατάταξης µέσω της οποίας καταχωρούνται σε πίνακες τα αποτελέσµατα της διδασκαλίας στα σχολεία σας. Με άλλα λόγια, αποτελούν την πρακτική εφαρµογή της σύγχρονης επιστηµονικής µεθόδου στο γένος homo, µε γνώµονα τη νοητική λειτουργία. Η επιστήµη, τώρα, διδάσκει ότι η νόηση είναι αποτέλεσµα της µηχανικής διάδρασης των υλικών συστατικών του εγκεφάλου. Εποµένως, είναι λογικό η σύγχρονη εκπαίδευση να είναι σχεδόν απόλυτα µηχανιστική – ένα είδος αυτόµατης µηχανής που παράγει νόηση µε τον τόνο. Ελάχιστη εµπειρία των εξετάσεων είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς ότι η εκπαίδευση που παράγουν είναι απλώς εξάσκηση της φυσικής µνήµης και, αργά ή γρήγορα, όλα τα σχολεία σας θα πέσουν σε αυτό το επίπεδο. Κι όσο για την όποια πραγµατική, ουσιαστική καλλιέργεια της δύναµης της σκέψης και της λογικής, κάτι τέτοιο είναι εντελώς αδύνατο εφόσον τα πάντα πρέπει να κρίνονται από τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από ανταγωνιστικές εξετάσεις. Όπως είπαµε και πριν, η σχολική εκπαίδευση παίζει σηµαντικότατο ρόλο στη διαµόρφωση του χαρακτήρα και ιδίως της ηθικής πλευράς του. Σήµερα, από την αρχή 156
ως το τέλος, το σύγχρονο σύστηµά σας βασίζεται στις λεγόµενες επιστηµονικές αποκαλύψεις: τον «αγώνα για την ύπαρξη» και «την επιβίωση του ισχυροτέρου». Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του κάθε άνθρωπος µπολιάζεται µ’ αυτές, µε πρακτικά παραδείγµατα και εµπειρία αλλά και µε άµεση διδασκαλία, σε σηµείο που είναι αδύνατο να ξεριζώσει από το µυαλό του την ιδέα ότι ο «εαυτός», ο κατώτερος, προσωπικός, ζωώδης εαυτός, είναι το άλφα και το ωµέγα της ζωής. Αυτή είναι η µεγάλη πηγή όλης της µετέπειτα εξαθλίωσης, της εγκληµατικότητας και του χωρίς αισθήµατα εγωισµού, την ύπαρξη των οποίων παραδέχεστε όπως κι εγώ. Ο εγωισµός, όπως είπαµε πολλές φορές, είναι η κατάρα της ανθρωπότητας, ο πιο παραγωγικός γεννήτορας όλων των κακών και των εγκληµάτων σε τούτη τη ζωή κα φυτώρια αυτού του εγωισµού είναι τα σχολεία σας. Ερ. - Όλα αυτά είναι πολύ ωραία ως γενικότητες, αλλά θα ήθελα να µου δώσετε µερικά στοιχεία και θα ήθελα, επίσης, να µάθω πώς µπορεί αυτό να διορθωθεί. Θ. - Πολύ καλά, θα προσπαθήσω να σας ικανοποιήσω. Υπάρχουν τρεις µεγάλες κατηγορίες σχολικών ιδρυµάτων, που καλύπτουν ανοδικά την κλίµακα της εκπαίδευσης από το πιο απροκάλυπτα εµπορικό ως το ιδεαλιστικό κλασικό, µε πολλές παραλλαγές και συνδυασµούς. Το πρακτικά εµπορικό γεννά τη σύγχρονη πλευρά, και το παλαιό και ορθόδοξα κλασικό αντανακλά τον βαρύ καθωσπρεπισµό του ακόµη και ως τα ιδρύµατα κατάρτισης των δασκάλων για µαθητές στοιχειώδους εκπαίδευσης. Εδώ βλέπουµε ξεκάθαρα πώς το επιστηµονικό και το εµπορικό εκτοπίζει το παρακµασµένο ορθόδοξο και κλασικό. Και τα αίτια δεν χρειάζεται να τα αναζητήσουµε πολύ µακριά. Τα αντικείµενα αυτού του κλάδου της εκπαίδευσης είναι, λοιπόν, οι λίρες, τα σελίνια και οι πένες, το ύψιστο αγαθό του 19ου αιώνα. Άρα, όλη η ενέργεια που παράγουν τα εγκεφαλικά µόρια των οπαδών του συγκεντρώνεται σε ένα σηµείο κι έτσι έχουµε, κατά κάποιο τρόπο, έναν οργανωµένο στρατό µορφωµένων και θεωρητικών µυαλών µιας µειοψηφίας εκπαιδευµένων ανθρώπων απέναντι σε ορδές αµόρφωτων αφελών µαζών, που η µοίρα τους είναι να τους πίνουν το αίµα, να ζουν εις βάρος τους και να τις καταπιέζουν τα ισχυρότερα, από άποψης νόησης, αδέλφια τους. Μια τέτοια εκπαίδευση δεν είναι µόνο αντιθεοσοφική, είναι καθαρά αντιχριστιανική. Οι συνέπειες: άµεσο αποτέλεσµα αυτού του τοµέα της εκπαίδευσης είναι να ξεχειλίζει η αγορά από µηχανές που παράγουν χρήµα, άκαρδους εγωιστές ανθρώπους – ζώα- που έχουν εκπαιδευτεί µε
157
µεγάλη φροντίδα για να βασανίζουν τους συνανθρώπους τους και να εκµεταλλεύονται την άγνοια των πιο αδύναµων αδελφών τους! Ερ. - Καλά, αλλά αυτό, πάντως, δεν µπορείτε να το πείτε και για τα µεγάλα δηµόσια σχολεία σας. Θ. - Όχι ακριβώς, αυτό είναι αλήθεια. Παρόλο, όµως, που η µορφή είναι διαφορετική, το πνεύµα που τα διαπνέει είναι το ίδιο: αντιθεοσοφικό και αντιχριστιανικό, είτε το Ίτον και το Χάροου παράγουν επιστήµονες είτε ιερείς και θεολόγους. Ερ. - Δεν εννοείτε βέβαια ότι το Ίτον και το Χάροου είναι «εµπορικά»; Θ. - Όχι. Βέβαια, το κλασικό σύστηµα είναι κατ’ εξοχήν ευυπόληπτο και στις µέρες µας παράγει κάποιο καλό. Εξακολουθεί να προτιµάται από τα µεγάλα µας δηµόσια σχολεία, όπου µπορεί κανείς να εκπαιδευτεί όχι µόνο διανοητικά αλλά και κοινωνικά. Είναι, συνεπώς, ιδιαίτερα σηµαντικό να πηγαίνουν σε τέτοια σχολεία τα κουτά παιδιά αριστοκρατικών και πλούσιων γονέων για να γνωριστούν µε τους υπόλοιπους νεαρούς βλαστούς της «εξ αίµατος» αριστοκρατίας και της τάξης των πλουσίων. Δυστυχώς, όµως, υπάρχει τεράστιος ανταγωνισµός ακόµη και για να γίνει κανείς δεκτός εκεί. Γιατί οι εύπορες τάξεις αυξάνονται και τα φτωχά αλλά έξυπνα παιδιά επιδιώκουν να γίνουν δεκτά στα δηµόσια σχολεία παίρνοντας γενναιόδωρες υποτροφίες, τόσο στα ίδια τα σχολεία όσο και από τα σχολεία στα πανεπιστήµια. Ερ. - Σύµφωνα µε αυτή την άποψη, οι πλούσιοι «κουµπούρες» πρέπει να δουλεύουν σκληρότερα από τους φτωχότερους συµµαθητές τους. Θ. - Έτσι είναι. Περιέργως, όµως, οι πιστοί του δόγµατος της «επιβίωσης του ισχυροτέρου» δεν εφαρµόζουν την πεποίθησή τους. Ασκούν όλη την επιρροή τους στο να κάνουν τους εκ φύσεως ανίσχυρους να παίρνουν τη θέση των ισχυρών. Έτσι δωροδοκώντας µε µεγάλα χρηµατικά ποσά, δελεάζουν τους καλύτερους δασκάλους και τους αποµακρύνουν από τους φυσικούς µαθητές τους για να προετοιµάσουν µε µηχανικό τρόπο τους εκ φύσεως ακατάλληλους βλαστούς τους για επαγγέλµατα στα οποία συνωστίζονται χωρίς να προσφέρουν τίποτε. Ερ. - Και πού τα αποδίδετε όλα αυτά; Θ. - Όλα αυτά οφείλονται στην καταστροφικότητα ενός συστήµατος που παράγει αγαθά κατά παραγγελία, ανεξάρτητα από τη φυσική κλίση και τα ταλέντα των νέων. 158
Ο καηµενούλης ο υποψήφιος µαθητής αυτού του προοδευτικού παράδεισου της µάθησης, έρχεται σχεδόν κατευθείαν από το παιδικό του δωµάτιο στο µαγγανοπήγαδο ενός προπαρασκευαστικού σχολείου για παιδιά καλών οικογενειών. Εκεί τον αρπάζουν αµέσως οι εργάτες της υλιστικο-διανοητικής φάµπρικας και τον παραγεµίζουν µε Γραµµατικούς τύπους των Λατινικών, των Γαλλικών και των Αρχαίων Ελληνικών, µε Χρονολογίες και Πίνακες, έτσι που ακόµη κι αν είχε κάποια φυσική ιδιοφυΐα αυτή χάνεται κάτω από την πίεση των οδοστρωτήρων που ο Καρλάυλ τόσο σωστά αποκαλούσε «νεκρές λέξεις». Ερ. - Ασφαλώς, όµως, δεν θα του διδάσκουν και κάτι περισσότερο από «νεκρές λέξεις» και πολλά πράγµατα που µπορούν να τον οδηγήσουν απευθείας στη Θεοσοφία, αν όχι και στους ίδιους τους κόλπους της Θεοσοφικής Εταιρείας; Θ. - Όχι πολλά. Γιατί από ιστορία, θα αποκτήσει µόνο αρκετή γνώση του δικού του έθνους ώστε να ντυθεί µε την ατσάλινη πανοπλία της προκατάληψης εναντίον όλων των άλλων λαών και να βυθιστεί στους βρωµερούς βάλτους του ιστορικά καταγεγραµµένου εθνικού µίσους και της δίψας για αίµα. Βέβαια, δεν θα το αποκαλούσατε αυτό Θεοσοφία, έτσι δεν είναι; Ερ. - Ποιές άλλες αντιρρήσεις έχετε; Θ. - Στα παραπάνω προστίθεται ένα πασάλειµµα από επιλεγµένα, όπως λέγονται, γεγονότα από τη Βίβλο, από τη µελέτη των οποίων έχει αφαιρεθεί κάθε νοηµοσύνη. Δεν είναι παρά µάθηµα αποστήθισης και το «γιατί» του δασκάλου είναι ένα «γιατί» που έχει να κάνει µε τις περιστάσεις και όχι µε τη λογική. Ερ. - Ναι, σας έχω ακούσει, όµως, να αυτοσυγχαίρεστε για τον ολοένα αυξανόµενο αριθµό των αγνωστικιστών και των άθεων στις µέρες µας, κι έτσι φαίνεται ότι ακόµη και άνθρωποι που έχουν εκπαιδευτεί στα πλαίσια του συστήµατος, που µε τόσο πάθος κατηγορείτε, µαθαίνουν να σκέπτονται και να χρησιµοποιούν τη λογική από µόνοι τους. Θ. - Ναι. Αυτό, όµως, οφείλεται µάλλον σε µια υγιή αντίδραση προς το σύστηµα κι όχι στο ίδιο το σύστηµα. Στην Εταιρεία µας, προτιµάµε µακράν τους αγνωστικιστές, ακόµη και τους ακραιφνείς αθεϊστές από τους φανατικούς οιασδήποτε θρησκείας. Το µυαλό του αγνωστικιστή είναι πάντα ανοιχτό στην αλήθεια. Αντίθετα, η αλήθεια τυφλώνει το φανατικό όπως ο ήλιος τυφλώνει την κουκουβάγια. Τα καλύτερα µέλη µας – δηλαδή, αυτά που αγαπούσαν περισσότερο την αλήθεια, τα πιο φιλάνθρωπα, τα 159
πιο έντιµα – ήταν και είναι αγνωστικιστές και άθεοι, µε την έννοια ότι δεν πιστεύουν σε έναν προσωπικό Θεό. Δεν υπάρχουν, όµως, ελεύθερα σκεπτόµενα παιδιά και, κατά κανόνα, η πρώτη εκπαίδευση αφήνει πίσω τα ίχνη της, µε τη µορφή ενός περιορισµένου και παραµορφωµένου µυαλού. Ένα σωστό και φρόνιµο εκπαιδευτικό σύστηµα θα έπρεπε να παράγει τα πιο δυναµικά και φιλελεύθερα µυαλά, εξασκηµένα αυστηρά στη λογική και ακριβόλογη σκέψη κι όχι στην τυφλή πίστη. Πώς µπορείτε ποτέ να περιµένετε καλά αποτελέσµατα, όταν διαστρέφετε τη συλλογιστική ικανότητα των παιδιών σας κάνοντάς τα να πιστέψουν στα θαύµατα της Βίβλου την Κυριακή, ενώ τις υπόλοιπες έξι ηµέρες τους διδάσκετε ότι αυτά τα πράγµατα είναι επιστηµονικώς αδύνατα; Ερ. - Εσείς τί θα θέλατε, δηλαδή; Θ. - Αν είχαµε χρήµατα, θα ιδρύαµε σχολεία που δεν θα έβγαζαν γραµµατισµένους ανθρώπους υποψήφιους να πεθάνουν της πείνας. Τα παιδιά θα έπρεπε πρώτα απ’ όλα να διδάσκονται πώς να είναι αυτοδύναµοι άνθρωποι, να διδάσκονται την αγάπη για όλους, τον αλτρουισµό, την αλληλεγγύη και, κυρίως, να σκέπτονται και να βγάζουν συµπεράσµατα µόνα τους. Εµείς θα περιορίζαµε την καθαρά µηχανιστική εξάσκηση της µνήµης στο ελάχιστο δυνατό και θα αφιερώναµε τον χρόνο για να αναπτύξουµε και να εξασκήσουµε τις εσωτερικές αισθήσεις, ικανότητες και λανθάνουσες δυνατότητες. Θα προσπαθούσαµε να αντιµετωπίζουµε το κάθε παιδί ως µονάδα και να το εκπαιδεύουµε έτσι ώστε να ξεδιπλωθούν οι δυνάµεις του όσο πιο αρµονικά και οµαλά γίνεται, για να βρουν οι ειδικές δεξιότητές του την πλήρη φυσική τους ανάπτυξη. Θα στοχεύαµε στη δηµιουργία ελεύθερων ανθρώπων, ελεύθερων διανοητικά, ελεύθερων ηθικά, απαλλαγµένων από κάθε προκατάληψη και πάνω από όλα, χωρίς εγωισµό. Και πιστεύουµε ότι πολλά από αυτά, αν όχι όλα, θα µπορούσε να τα πετύχει µια σωστή και αληθινά θεοσοφική εκπαίδευση. ΓΙΑΤΙ, ΛΟΙΠΟΝ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΟΣΕΣ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ; Ερ. - Αν η Θεοσοφία είναι έστω και τα µισά από όσα λέτε, γιατί υπάρχει τόση δυσαρέσκεια απέναντί της; Αυτό είναι µεγαλύτερο πρόβληµα από οτιδήποτε άλλο. Θ. - Πράγµατι είναι. Πρέπει, όµως, να µην ξεχνάτε πόσους ισχυρούς αντιπάλους έχουµε δηµιουργήσει από τότε που ιδρύθηκε η Εταιρεία. Και, όπως είπα και προ 160
ολίγου, αν το Θεοσοφικό κίνηµα ήταν µία από τις πολλές τρέλες του συρµού, τελικά τόσο ανώδυνες όσο και παροδικές, τότε απλώς θα το χλεύαζαν – όπως κάνουν και τώρα όσοι δεν έχουν ακόµη καταλάβει την πραγµατική του σηµασία – και θα το άφηναν στην ησυχία του. Δεν είναι, όµως, καθόλου κάτι τέτοιο. Ουσιαστικά, η Θεοσοφία είναι το σοβαρότερο κίνηµα της εποχής µας και είναι, µάλιστα, ένα κίνηµα που αποτελεί απειλή για τις περισσότερες καθιερωµένες υποκρισίες, προκαταλήψεις και κοινωνικές µάστιγες του καιρού µας – τις µάστιγες εκείνες που κάνουν χορτάτους και ευτυχισµένους τους δέκα κορυφαίους και τους µιµητές και αυλοκόλακές τους, τις πλούσιες δωδεκάδες των µεσαίων τάξεων, ενώ αυτοί συντρίβουν και καταδικάζουν σε λιµοκτονία τα εκατοµµύρια των φτωχών. Σκεφτείτε το αυτό και εύκολα θα καταλάβετε ποιά είναι η αιτία αυτής της ανηλεούς καταδίωξης εκ µέρους εκείνων που, επειδή είναι πιο παρατηρητικοί και πιο οξυδερκείς, καταλαβαίνουν τί είναι στην πραγµατικότητα η Θεοσοφία, και γι’ αυτό την τρέµουν. Ερ. - Θέλετε να µου πείτε ότι επειδή ορισµένοι έχουν καταλάβει σε τί οδηγεί η Θεοσοφία προσπαθούν να συνθλίψουν το κίνηµα; Εάν, όµως, η Θεοσοφία οδηγεί µόνο στο καλό, δεν είναι δυνατό να µπορείτε να διατυπώνετε µια τόσο τροµερή καταγγελία για τέτοια δόλια σκληρότητα και ατιµία ακόµη κι εναντίον αυτών των λίγων. Θ. - Κι όµως, το κάνω. Δεν θεωρώ ούτε ισχυρούς ούτε επικίνδυνους τους αντιπάλους που χρειάστηκε να αντιµετωπίσουµε τα πρώτα εννέα ή δέκα χρόνια από την ίδρυση της Εταιρείας, αλλά µόνο όσους ξεσηκώθηκαν εναντίον µας τα τελευταία τρία ή τέσσερα χρόνια. Κι αυτοί ούτε µιλούν ούτε γράφουν ούτε εκφωνούν κηρύγµατα κατά της Εταιρείας, παρά εργάζονται µε µυστικότητα και πίσω από την πλάτη των ανόητων αχυράνθρωπων που δρουν σαν ορατές µαριονέτες τους. Όµως, αν και αόρατοι για τα περισσότερα µέλη της Εταιρείας µας, είναι πασίγνωστοι στους πραγµατικούς Ιδρυτές και προστάτες της Εταιρείας µας. Αλλά, προς το παρόν, για συγκεκριµένους λόγους πρέπει να µην τους κατονοµάζουµε. Ερ. - Και τους γνωρίζουν πολλοί από σας ή µόνο εσείς; Θ. - Ποτέ δεν είπα ότι εγώ τους γνωρίζω. Μπορεί να τους ξέρω, µπορεί και όχι – ξέρω, όµως, τί είναι και αυτό αρκεί. Και τους προκαλώ ανοιχτά να κάνουν ό,τι χειρότερο µπορούν. Μπορεί να προκαλέσουν µεγάλη ζηµιά και να σπείρουν σύγχυση στις τάξεις µας, ιδίως ανάµεσα στους πιο δειλούς και σε όσους κρίνουν µόνο από τα φαινόµενα. Ό,τι και να κάνουν, δεν θα συντρίψουν την Εταιρεία. Εκτός από αυτούς 161
τους πραγµατικά επικίνδυνους εχθρούς – επικίνδυνους, ωστόσο, µόνο για τους Θεόσοφους που δεν είναι άξιοι του ονόµατός τους και που η θέση τους είναι µάλλον εκτός παρά εντός της Θ. Ε. – ο αριθµός των αντιπάλων µας είναι πολύ σηµαντικός. Ερ. - Έχω ακούσει πολλούς Θεόσοφους να µιλούν για µια «δύναµη που στηρίζει την Εταιρεία» και για κάποιους «Μαχάτµα», που αναφέρονται και στα κείµενα του κ. Σίνετ, που λέγεται ότι ίδρυσαν την Εταιρεία, ότι την επιτηρούν και την προστατεύουν. Θ. - Εσείς µπορεί να γελάτε, αλλά αυτό ισχύει.
162
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14ο
ΟΙ «ΘΕΟΣΟΦΙΚΟΙ ΜΑΧΑΤΜΑ»
Ερ. - Ποιοί είναι, λοιπόν, αυτοί που αποκαλείτε «Δασκάλους» σας; Κάποιοι λένε ότι είναι «πνεύµατα» ή άλλου είδους υπερφυσικά όντα, ενώ άλλοι τους αποκαλούν «µύθους». Θ. - Δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αν, όµως, ακούτε τί λέει ο κόσµος, δεν θα καταλάβετε ποτέ τί είναι στην πραγµατικότητα. Κατ’ αρχήν, είναι ζωντανοί άνθρωποι που έχουν γεννηθεί όπως γεννιόµαστε όλοι µας και είναι καταδικασµένοι να πεθάνουν όπως κάθε άλλος θνητός. Ερ. - Ναι, αλλά φηµολογείται, πως µερικοί από αυτούς είναι χιλίων ετών. Είναι αλήθεια; Θ. - Τόσο αλήθεια όσο και οι τρίχες που φύτρωσαν µε θαυµατουργό τρόπο στο κεφάλι του Σάγκπατ, όπως λέει ο Μέρεντιθ. Όσο περισσότερο προσπαθούµε να διορθώσουµε τον κόσµο, τόσο πιο παράξενα µοιάζουν τα εφευρήµατά τους. Έχω ακούσει ότι ο Μαθουσάλας ήταν 969 ετών. Επειδή, όµως, δεν ήµουν αναγκασµένος να το πιστέψω, γέλασα όταν το άκουσα κι αµέσως πολλοί µε θεώρησαν βλάσφηµο αιρετικό. Ερ. - Σοβαρά, όµως, ζουν περισσότερο από όσο ζει ο συνηθισµένος άνθρωπος; Θ. - Ποιόν θεωρείτε συνηθισµένο χρόνο ζωής; Θυµάµαι ότι διάβασα στο περιοδικό Λάνσετ για έναν Μεξικανό που ήταν σχεδόν 190 ετών. Δεν έχω ακούσει, όµως, ποτέ για κανένα θνητό άνθρωπο, λαϊκό ή αντέπτ, που να έζησε ούτε τα µισά χρόνια από όσα αποδίδονται στον Μαθουσάλα. Ορισµένοι αντέπτ πράγµατι ξεπερνούν κατά πολύ αυτόν που θα αποκαλούσατε συνηθισµένο χρόνο ζωής. Δεν υπάρχει τίποτε το θαυµατουργικό σ’ αυτό και ελάχιστοι από αυτούς θέλουν να ζήσουν πάρα πολλά χρόνια. Ερ. - Τί σηµαίνει, όµως, στ’ αλήθεια, η λέξη «Μαχάτµα»;
163
Θ. - Σηµαίνει απλώς «µεγάλη ψυχή» - µεγάλη, λόγω της ηθικής της εξύψωσης και των διανοητικών της επιτευγµάτων. Αν προσδίνουµε τον τίτλο του «µεγάλου» σε έναν µεθυσµένο πολεµιστή σαν τον Αλέξανδρο, γιατί να µην αποκαλούµε «µεγάλους» εκείνους που έχουν κάνει πολύ µεγαλύτερες κατακτήσεις στα µυστικά της Φύσης από όσες έκανε ο Αλέξανδρος στο πεδίο της µάχης; Εκτός αυτού, ο όρος είναι Ινδικός και είναι µια πανάρχαια λέξη. Ερ. - Και γιατί τους αποκαλείτε «Δασκάλους»; Θ. - Τους αποκαλούµε «Δασκάλους» γιατί αυτοί µας δίδαξαν. Και γιατί από αυτούς έχουµε αντλήσει όλες τις Θεοσοφικές αλήθειες, έστω κι αν ορισµένοι από εµάς τις διατύπωσαν ή τις κατανόησαν ανεπαρκώς. Είναι άνθρωποι µε µεγάλη σοφία και ακόµη µεγαλύτερη αγιότητα ζωής, που εµείς τους ονοµάζουµε Μύστες. Δεν είναι ασκητές µε την κοινή έννοια, αν και βεβαίως απέχουν από το θόρυβο και τον ανταγωνισµό του Δυτικού σας κόσµου. Ερ. - Δεν είναι, όµως, εγωιστικό να αποµονώνονται έτσι; Θ. - Πού είναι ο εγωισµός; Δεν είναι η µοίρα της Θεοσοφικής Εταιρείας ικανή απόδειξη πως ο κόσµος δεν είναι έτοιµος ούτε να τους αναγνωρίσει ούτε να ωφεληθεί από τη διδασκαλία τους; Τι θα προσέφερε ο Καθηγητής Κλαρκ Μάξγουελ, αν δίδασκε την προπαίδεια σε µικρούς µαθητές; Άλλωστε, αποµονώνονται µόνο από τη Δύση. Στη δική τους χώρα κυκλοφορούν δηµόσια όπως όλος ο κόσµος. Ερ. - Δεν τους αποδίδετε υπερφυσικές δυνάµεις; Θ. - Δεν πιστεύουµε σε τίποτε υπερφυσικό, όπως σας έχω ξαναπεί. Αν ο Έντισον είχε ζήσει και είχε εφεύρει τον φωνογράφο του διακόσια χρόνια νωρίτερα, το πιθανότερο είναι πως θα τον είχαν κάψει µαζί µε την εφεύρεσή του και όλο αυτό θα είχε θεωρηθεί έργο του διαβόλου. Οι δυνάµεις που χρησιµοποιούν είναι απλώς η ανάπτυξη δυνατοτήτων που ληθαργούν σε κάθε άνθρωπο και που την ύπαρξή τους αρχίζει να την αναγνωρίζει ακόµη και η επίσηµη επιστήµη. Ερ. - Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι αυτοί εµπνέουν ορισµένους από τους συγγραφείς σας και ότι πολλά, αν όχι όλα, τα Θεοσοφικά σας έργα έχουν υπαγορευτεί από αυτούς;
164
Θ. - Ορισµένοι το έχουν κάνει. Υπάρχουν χωρία που τα έχουν υπαγορεύσει κατά λέξη, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις εµπνέουν απλώς τις ιδέες και αφήνουν το συγγραφικό µέρος στους συγγραφείς. Ερ. - Μα, αυτό από µόνο του είναι εκπληκτικό. Είναι, πράγµατι, ένα θαύµα. Πώς το κάνουν; Θ. - Αγαπητέ µου, είστε θύµα ενός µεγάλου λάθους και δεν είναι µακριά η µέρα που η ίδια η επιστήµη θα διαψεύσει τους ισχυρισµούς σας. Γιατί θα έπρεπε να είναι «θαύµα», όπως το αποκαλείτε; Το θαύµα υποτίθεται ότι είναι κάτι το υπερφυσικό, ενώ στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει τίποτε πάνω και πέρα από τη Φύση και τους νόµους της Φύσης. Μια από τις πολλές µορφές «θαύµατος», που έχουν αναγνωριστεί από τη σύγχρονη επιστήµη, είναι ο υπνωτισµός και µια φάση της δύναµής του είναι γνωστή ως «υποβολή», µια µορφή µεταβίβασης σκέψης, που έχει χρησιµοποιηθεί µε επιτυχία για την καταπολέµηση συγκεκριµένων σωµατικών ασθενειών. Δεν απέχουµε πολύ από τη στιγµή όπου ο επιστηµονικός κόσµος θα αναγκαστεί να αναγνωρίσει ότι υπάρχει εξίσου µεγάλη επίδραση από τον ένα νου στον άλλο, σε οποιαδήποτε απόσταση, µε όση υπάρχει και ανάµεσα σε δύο σώµατα που έρχονται σε εγγύτατη επαφή. Όταν ο νους δύο ανθρώπων συνδέεται συµπαθητικά και τα όργανα µέσω των οποίων λειτουργούν ρυθµιστούν έτσι ώστε να ανταποκρίνονται µαγνητικά και ηλεκτρικά το ένα στο άλλο, τίποτε δεν µπορεί να εµποδίσει τη µεταβίβαση σκέψεων από τον ένα στον άλλο, κατά βούληση. Γιατί, αφού ο νους δεν είναι απτός, ώστε η απόσταση να µπορεί να τον αποµακρύνει από το αντικείµενο του στοχασµού του, έπεται ότι η µόνη διαφορά που µπορεί να υπάρξει ανάµεσα στον νου δύο ανθρώπων είναι µια διαφορά κατάστασης. Αν, λοιπόν, ξεπεραστεί αυτό το εµπόδιο, πού βλέπετε το «θαύµα» στη µεταβίβαση σκέψης, όποια κι αν είναι η απόσταση; Ερ. - Παραδέχεστε, όµως, πως ο υπνωτισµός δεν κάνει τίποτε το τόσο απίστευτο και αξιοθαύµαστο; Θ. - Αντιθέτως, είναι γεγονός παραδεδεγµένο πως ένας υπνωτιστής µπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο του υπνωτιζόµενου τόσο ώστε να προκαλέσει την έκφραση των δικών του σκέψεων κι ακόµη και των λόγων του, µέσω του οργανισµού του υπνωτιζόµενου. Και µολονότι τα φαινόµενα που συνδέονται µε αυτή τη µέθοδο πραγµατικής µεταβίβασης σκέψης είναι ακόµη λιγοστά, κανείς, πιστεύω, δεν θα διακινδυνεύσει να προβλέψει ως πού µπορεί να φτάσει η δράση τους στο µέλλον, 165
όταν οι νόµοι που διέπουν την εµφάνισή τους επικυρωθούν από την επιστήµη. Κι εποµένως, αφού µε στοιχειώδεις γνώσεις υπνωτισµού µπορούν να παράγονται τέτοια αποτελέσµατα, τί µπορεί να εµποδίσει τον µυηµένο στις ψυχικές και πνευµατικές δυνάµεις να προκαλέσει αποτελέσµατα τα οποία, µε την τρέχουσα περιορισµένη γνώση σας αυτών των νόµων, έχετε την τάση να ονοµάζετε «θαυµατουργά»; Ερ. - Τότε, γιατί δεν πειραµατίζονται και οι γιατροί µας για να δουν αν µπορούν να κάνουν τα ίδια; Θ. - Διότι, πρώτα από όλα, δεν είναι αντέπτ, ώστε να κατανοούν πλήρως τα µυστικά και τους νόµους του ψυχικού και του πνευµατικού κόσµου, αλλά υλιστές, που φοβούνται να βγουν έξω από το στενό λούκι της ύλης και δεύτερον, επειδή πρέπει να αποτυγχάνουν προς το παρόν, και συγκεκριµένα έως ότου φτάσουν στο σηµείο να αναγνωρίσουν ότι οι δυνάµεις αυτές είναι εφικτές. Ερ. - Και θα µπορούσε να τους διδάξει κανείς; Θ. – Μόνο εάν είχαν κατ’ αρχήν προετοιµαστεί διώχνοντας και τον τελευταίο κόκκο από τα υλιστικά σκουπίδια που έχουν συσσωρευτεί στον νου τους. Ερ. - Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Πείτε µου, οι αντέπτ έχουν, µ’ αυτόν τον τρόπο, εµπνεύσει ή υπαγορεύσει σε πολλούς από τους Θεόσοφούς σας; Θ. - Όχι, αντιθέτως, σε ελάχιστους. Οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν ειδικές συνθήκες. Ένας αδίστακτος αλλά ικανός οπαδός της «Μαύρης Αδελφότητας» «Αδελφούς της Σκιάς» τους αποκαλούµε εµείς – βασανίζεται από πολύ λιγότερες δυσκολίες. Γιατί, µη έχοντας πνευµατικής φύσεως νόµους που να παρεµποδίζουν τις πράξεις του, ένας τέτοιος µάγος µπορεί χωρίς πολλές διατυπώσεις να αποκτήσει τον έλεγχο οιουδήποτε νου και να τον υποτάξει ολοκληρωτικά στις σατανικές του δυνάµεις. Οι δικοί µας Δάσκαλοι, όµως, δεν θα κάνουν ποτέ κάτι τέτοιο. Δεν έχουν το δικαίωµα – ακόµα κι αν κατάφερναν να µην περιπέσουν στη «µαύρη µαγεία» - να αποκτήσουν τον απόλυτο έλεγχο του αθάνατου Εγώ κανενός ανθρώπου και συνεπώς µπορούν µόνο να επηρεάζουν τη φυσική και την ψυχική φύση του υποκειµένου, αφήνοντας την ελεύθερη βούλησή του εντελώς αδιατάραχτη. Έτσι, αν δεν έχει αποκτήσει ένας άνθρωπος ψυχική συνάφεια µε τους Δασκάλους, και δεν τον βοηθά η απόλυτη πίστη και αφοσίωσή του σ’ αυτούς, εκείνοι, όποτε µεταβιβάζουν τις σκέψεις τους σε κάποιον που δεν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις, δυσκολεύονται πολύ να 166
διαπεράσουν το νεφελώδες χάος της σφαίρας αυτού του ανθρώπου. Δεν είναι, όµως, τώρα η κατάλληλη στιγµή να ασχοληθούµε µε ένα τέτοιο θέµα. Αρκεί να πούµε, πως αν η δύναµη υπάρχει, τότε υπάρχουν Διάνοιες (ενσώµατες ή ασώµατες) που καθοδηγούν αυτή τη δύναµη και ζωντανά συνειδητά όργανα µέσω των οποίων µεταδίδεται και τα οποία τη δέχονται. Μόνο που πρέπει να φυλαγόµαστε από τη «µαύρη µαγεία». Ερ. - Τί εννοείτε, όµως, πράγµατι όταν λέτε «µαύρη µαγεία»; Θ. - Εννοώ απλώς την κατάχρηση των ψυχικών δυνάµεων ή οποιουδήποτε µυστικού της Φύσης. Εννοώ τη χρησιµοποίηση των δυνάµεων του Αποκρυφισµού για ιδιοτελείς και αµαρτωλούς σκοπούς. Έναν υπνωτιστή, που, εκµεταλλευόµενος τη δύναµη «υποβολής» που διαθέτει, θα ανάγκαζε έναν υπνωτιζόµενο να κλέψει ή να σκοτώσει, θα τον αποκαλούσαµε «µαύρο µάγο». Ερ. - Όµως, η πίστη αυτή στη µαγεία και στις µαγγανείες ανήκει στο Μεσαίωνα. Ακόµη κι ο ίδιος ο Νόµος έχει πάψει να πιστεύει σε αυτά τα πράγµατα. Θ. - Τόσο το χειρότερο για τον Νόµο, ο οποίος, ακριβώς επειδή δεν κάνει αυτή τη διάκριση, έχει οδηγήσει πολλές φορές σε δικαστικές πλάνες και αδικήµατα. Αυτό που σας τροµάζει είναι απλώς η λέξη, γιατί έχει έναν ήχο που θυµίζει «προλήψεις». Δεν θα τιµωρούσε ο Νόµος κατάχρηση της δύναµης του υπνωτισµού, σαν αυτές που προανέφερα; Κι όµως, έχει ήδη τιµωρήσει τέτοιες περιπτώσεις στη Γαλλία και στη Γερµανία. Αλλά θα αρνιόταν µετά βδελυγµίας ότι επέβαλε ποινή σε µια πράξη ολοφάνερης «µαγείας». Δεν µπορείτε να πιστεύετε στην αποτελεσµατικότητα και στην ύπαρξη των δυνάµεων υποβολής όπως την εφαρµόζουν οι γιατροί και οι µεσµεριστές ή υπνωτιστές και µετά να αρνείστε να πιστέψετε στις ίδιες δυνάµεις όταν χρησιµοποιούνται για κακούς σκοπούς. Κι αν την πιστεύετε, τότε πιστεύετε στη «µαγεία»! Δεν είναι δυνατό να πιστεύετε στο καλό και να µην πιστεύετε στο κακό, να δέχεστε τα γνήσια χρήµατα και να αρνείστε την ύπαρξη κίβδηλων νοµισµάτων. Τίποτα δεν µπορεί να υπάρξει χωρίς το αντίθετό του. Ούτε η ηµέρα ούτε το φως ούτε το καλό δεν θα µπορούσαν να υπάρχουν ως τέτοια στη συνειδητότητά σας, αν δεν υπήρχε η νύχτα, το σκοτάδι και το κακό για να τα αναδεικνύουν µέσα από την αντίθεση.
167
Ερ. - Πράγµατι, έχω γνωρίσει ανθρώπους οι οποίοι, αν και πιστεύουν σε αυτές που εσείς αποκαλείτε µεγάλες ψυχικές ή µαγικές δυνάµεις, εντούτοις έβαζαν τα γέλια µε την παραµικρή αναφορά στη µαγεία και στη µαγγανεία. Θ. – Τι αποδεικνύει αυτό; Απλώς, ότι δεν σκέπτονται λογικά. Και πάλι, τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς. Ενώ εµείς, επειδή γνωρίζουµε την ύπαρξη των καλών και άγιων αντέπτ, πιστεύουµε το ίδιο ακλόνητα στην ύπαρξη κακών και ανόσιων µυστών. Ερ. - Εάν, όµως, υπάρχουν οι Δάσκαλοι, γιατί δεν εµφανίζονται ενώπιον όλων των ανθρώπων για να αντικρούσουν µια για πάντα το σύνολο των κατηγοριών που έχουν στόχο την κυρία Μπλαβάτσκυ και την Εταιρεία; Θ. - Ποιές κατηγορίες; Ερ. - Ότι δεν υπάρχουν (οι Δάσκαλοι) και ότι είναι δική της επινόηση. Δεν βλάπτουν όλα αυτά την υπόληψή της; Θ. - Με ποιό τρόπο µπορεί να την βλάψει στην πραγµατικότητα µια τέτοια κατηγορία; Έβγαλε ποτέ χρήµατα υποστηρίζοντας την ύπαρξή τους, αποκόµισε ποτέ όφελος ή δόξα από αυτό; Σας απαντώ ότι το µόνο που αποκόµισε ήταν ύβρεις, προσβολές και συκοφαντίες, που θα ήταν πολύ οδυνηρές, αν δεν είχε µάθει προ πολλού να αδιαφορεί παντελώς για τέτοιες ψευδείς κατηγορίες. Γιατί πού καταλήγουν όλα αυτά, σε τελική ανάλυση; Μα, σε έναν συγκαλυµµένο έπαινο, που οι κατήγοροί της, αν δεν τους παρέσυρε το τυφλό µίσος, θα σκέπτονταν πολύ πριν τον εκστοµίσουν. Το να λέει κανείς ότι εκείνη επινόησε τους Δασκάλους είναι, στην ουσία, σαν να λέει ότι πρέπει να έχει επινοήσει και το σύνολο της φιλοσοφίας που διατυπώθηκε ποτέ στα Θεοσοφικά κείµενα. Εκείνη πρέπει να έγραψε τις επιστολές στις οποίες βασίστηκε ο Εσωτερικός Βουδισµός. Να επινόησε µόνη της όλα τα αξιώµατα που απαντώνται στη Μυστική Δοξασία και τα οποία, αν ζούσαµε σε έναν δίκαιο κόσµο, θα αναγνωριζόταν ότι απαντούν σε πολλά κενά της επιστήµης, όπως θα ανακαλυφθεί εκατό χρόνια από τώρα. Με όσα λένε, όµως, της αναγνωρίζουν και το ότι είναι πολύ πιο έξυπνη από τις εκατοντάδες ανθρώπους (πολλοί από τους οποίους είναι πολύ ευφυείς και αρκετοί είναι επιστήµονες), που πιστεύουν αυτά που λέει – ώστε θα πρέπει να τους έχει κοροϊδέψει όλους! Αν αληθεύουν όσα λένε, τότε εκείνη πρέπει να είναι πολλοί Μαχάτµα βαλµένοι όλοι µέσα σε έναν άνθρωπο.
168
Ερ. - Λένε πως από αρχής µέχρι τέλους πρόκειται για µια µυθοπλασία που εξύφανε η Κυρία Μπλαβάτσκυ από το µυαλό της. Θ. - Μάλλον θα µπορούσε να είχε κάνει πολλά λιγότερο έξυπνα πράγµατα από αυτό. Πάντως, εµείς δεν έχουµε την ελάχιστη αντίρρηση γι’ αυτή τη θεωρία. Όπως συνηθίζει να λέει τώρα, προτιµά σχεδόν να µην πιστεύει ο κόσµος στην ύπαρξη των Δασκάλων. Δηλώνει ανοικτά ότι προτιµά να πιστεύουν στ’ αλήθεια οι άνθρωποι πως η µόνη «χώρα των Μαχάτµα» είναι η φαιά ουσία του εγκεφάλου της, και ότι, µε δυο λόγια, τους έχει πλάσει µέσα από τα βάθη της δικής της εσωτερικής συνειδητότητας, παρά να διασύρονται τα ονόµατά τους και το µεγάλο ιδεώδες τους τόσο ατιµωτικά όπως τώρα. Στην αρχή αγανακτούσε και διαµαρτυρόταν όταν κάποιος αµφισβητούσε την ύπαρξή τους. Τώρα, δεν κάνει πια τον κόπο να αποδείξει αν υπάρχουν ή όχι. Ας πιστεύει ο κόσµος ό,τι θέλει. Ερ. - Αν, όµως, έχετε τόσο σοφούς και καλούς ανθρώπους ως καθοδηγητές στην Εταιρεία, γιατί έχουν γίνει τόσα λάθη; Θ. - Την Εταιρεία δεν την καθοδηγούν οι Δάσκαλοι, ούτε καν οι ιδρυτές της και κανείς ποτέ δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο. Απλώς την επιτηρούν και την προστατεύουν. Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από το γεγονός ότι τα λάθη δεν µπόρεσαν να την τσακίσουν και ότι ούτε τα εσωτερικά σκάνδαλα ούτε και οι πιο βίαιες εξωτερικές επιθέσεις κατόρθωσαν να την ανατρέψουν. Οι Δάσκαλοι κοιτάζουν το µέλλον, όχι το παρόν, και το κάθε λάθος δεν είναι παρά περισσότερη σοφία που συσσωρεύεται για τις µέρες που έρχονται. Εκείνος ο άλλος «Δάσκαλος» που ξεπροβόδισε τον άνθρωπο µε τα πέντε τάλαντα, δεν του είπε πώς να τα διπλασιάσει ούτε εµπόδισε τον ανόητο υπηρέτη να θάψει το ένα του τάλαντο στη γη. Ο καθένας πρέπει να αποκτήσει µόνος του τη σοφία, µέσα από τις δικές του εµπειρίες και ικανότητες. Οι Χριστιανικές Εκκλησίες, που ισχυρίζονται ότι έχουν έναν πολύ ανώτερο Δάσκαλο, το ίδιο το Άγιο Πνεύµα, ανέκαθεν ήταν και εξακολουθούν να είναι ένοχες όχι µόνο για «λάθη» αλλά και για µια σειρά αιµοσταγών εγκληµάτων ανά τους αιώνες. Και όµως, παρόλα αυτά, κανένας Χριστιανός δεν θα απαρνιόταν την πίστη του σε εκείνον το Δάσκαλο.
169
Η ΚΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΙΕΡΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΡΩΝ Ερ. - Τότε, αυτό που έχω ακούσει, ότι, δηλαδή, πολλοί από τους Θεόσοφους συγγραφείς σας ισχυρίζονται πως έχουν εµπνευστεί από αυτούς τους Δασκάλους ή πως τους έχουν δει κι έχουν συνοµιλήσει µαζί τους, δεν είναι αλήθεια; Θ. - Μπορεί να είναι αλήθεια, µπορεί και να µην είναι. Πώς να το ξέρω; Εκείνοι φέρουν το βάρος της απόδειξης. Μερικοί από αυτούς, λίγοι – πολύ λίγοι, πράγµατι – ή είπαν σίγουρα ψέµατα ή βρίσκονταν υπό το κράτος παραίσθησης όταν καυχιόντουσαν ότι έτσι είχε προκύψει η έµπνευσή τους. Άλλους τους είχαν, στ’ αλήθεια, εµπνεύσει µεγάλοι µύστες. Το δέντρο το γνωρίζεις από τους καρπούς του. Κι όπως όλοι οι Θεόσοφοι πρέπει να κρίνονται από τις πράξεις τους κι όχι από όσα γράφουν ή λένε, έτσι κι όλα τα Θεοσοφικά βιβλία πρέπει να τα δεχόµαστε ανάλογα µε την αξία τους κι όχι ανάλογα µε την αυθεντία που µπορεί να προβάλουν. Ερ. – Θα εφάρµοζε, όµως, η Κυρία Μπλαβάτσκυ αυτό το κριτήριο και για τα δικά της έργα – για τη Μυστική Δοξασία, παραδείγµατος χάριν; Θ. - Ασφαλώς. Στην Εισαγωγή λέει ρητά ότι παρουσιάζει τις διδασκαλίες που έµαθε από τους Δασκάλους, αλλά δεν ισχυρίζεται καθόλου ότι όσα έγραψε προσφάτως τα έχει εµπνευστεί από εκείνους. Αλλά και οι καλύτεροι από τους Θεοσόφους µας σε αυτή την περίπτωση θα προτιµούσαν να µην είχαν συνδεθεί καθόλου τα ονόµατα των Δασκάλων µε τα βιβλία µας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα περισσότερα από αυτά τα έργα είναι όχι µόνο ατελή αλλά και σίγουρα εσφαλµένα και παραπλανητικά. Είναι τεράστια η βεβήλωση που έχουν υποστεί τα ονόµατα δύο Δασκάλων εξ αυτών. Δεν υπάρχει µέντιουµ που να µην ισχυρίζεται ότι τους έχει δει. Όλες οι δήθεν ψευδόεταιρείες, για εµπορικούς λόγους, ισχυρίζονται τώρα ότι καθοδηγούνται και διευθύνονται από «Δασκάλους», που συχνά υποτίθεται ότι είναι πολύ ανώτεροι από τους δικούς µας! Είναι πολλές και βαριές οι αµαρτίες εκείνων που έχουν διαδώσει τέτοιους ισχυρισµούς, παρακινούµενοι είτε από τον πόθο του κέρδους, από µαταιοδοξία ή ανεύθυνη δήθεν αµεσότητα. Οι εταιρείες αυτές έχουν εξαπατήσει και κατακλέψει πολλούς ανθρώπους, προσφερόµενες να πουλήσουν τα µυστικά της δύναµης, της γνώσης και της πνευµατικής αλήθειας µε αντάλλαγµα χρυσάφι, που µπροστά σε αυτά δεν έχει καµιά αξία. Και το χειρότερο είναι, ότι στον βρωµερό αυτό βούρκο έχουν συρθεί τα ιερά ονόµατα και οι ιεροί φύλακες του Αποκρυφισµού, που µιαίνονται όταν συνδέονται µε 170
ποταπά κίνητρα και ανήθικες πρακτικές, ενώ χιλιάδες άνθρωποι διστάζουν να ακολουθήσουν την οδό της αλήθειας και του φωτός εξαιτίας της απαξίας και της κακής φήµης που έχουν προσδώσει στο όλο θέµα αυτοί οι ψεύτες, οι κλέφτες και οι απατεώνες. Σας το ξαναλέω, σήµερα κάθε σοβαρός Θεόσοφος µετανιώνει από τα βάθη της καρδιάς του, που αυτά τα ιερά ονόµατα και πράγµατα αναφέρθηκαν ποτέ δηµοσίως και εύχεται διακαώς να είχαν κρατηθεί µυστικά στους κόλπους ενός µικρού κύκλου έµπιστων και αφοσιωµένων φίλων.
171
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Ερ. - Πείτε µου, ποιές είναι οι προσδοκίες σας για το µέλλον της Θεοσοφίας; Θ. - Αν µιλάτε για τη ΘΕΟΣΟΦΙΑ, σας απαντώ ότι, όπως υπήρχε ανέκαθεν, µέσα στους αέναους κύκλους επί κύκλων του Παρελθόντος, έτσι και θα υπάρχει στο διηνεκές µέσα στην απεραντοσύνη του Μέλλοντος, γιατί η Θεοσοφία είναι συνώνυµη της ΑΙΩΝΙΑΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ. Ερ. - Συγγνώµη, ήθελα να σας ρωτήσω µάλλον για τις προοπτικές της Θεοσοφικής Εταιρείας. Θ. - Το µέλλον της θα εξαρτηθεί, αποκλειστικά σχεδόν, από το βαθµό αυταπάρνησης, σοβαρότητας, αφοσίωσης και τελευταίο, αλλά πολύ σηµαντικό, από το επίπεδο της γνώσης και της σοφίας που θα χαρακτηρίζουν τα µέλη εκείνα, στα οποία θα ανατεθεί να συνεχίσουν το έργο και να διευθύνουν την Εταιρεία µετά το θάνατο των ιδρυτών. Ερ. - Καταλαβαίνω πολύ καλά τη σηµασία του να είναι ανιδιοτελείς και αφοσιωµένοι, αλλά δεν αντιλαµβάνοµαι απολύτως γιατί η γνώση µπορεί να είναι τόσο ζωτικός παράγοντας σ’ αυτό το ζήτηµα όσο οι άλλες ιδιότητες που αναφέρατε. Ασφαλώς, τα κείµενα που ήδη υπάρχουν και στα οποία συνεχώς προστίθενται και άλλα, πρέπει να επαρκούν. Θ. - Δεν µιλώ για τεχνική γνώση της εσωτερικής διδασκαλίας, αν και είναι πολύ σηµαντική. Εννοούσα κυρίως το πόσο αναγκαίο είναι αυτοί που θα µας διαδεχθούν στην καθοδήγηση της Εταιρείας να έχουν καθαρή και αµερόληπτη κρίση. Όλες οι σχετικές προσπάθειες σαν αυτή της Θεοσοφικής Εταιρείας έχουν ως τώρα καταλήξει σε αποτυχία, επειδή, αργά ή γρήγορα, εκφυλίζονταν σε αιρέσεις, διατύπωναν τα δικά τους άκαµπτα δόγµατα κι έτσι έχαναν σιγά - σιγά τη ζωτικότητα εκείνη που µόνο η ζωντανή αλήθεια µπορεί να προσδώσει. Μην ξεχνάτε πως όλα τα µέλη µας έχουν γεννηθεί και ανατραφεί στους κόλπους κάποιου δόγµατος ή θρησκείας και πως όλοι τους ανήκουν λίγο – πολύ και σωµατικά και πνευµατικά στη γενιά τους και ότι
172
συνεπώς η κρίση τους είναι πολύ πιθανό να αλλοιώνεται και να επηρεάζεται ασυνείδητα από κάποια ή όλες αυτές τις επιδράσεις. Αν, λοιπόν, δεν µπορούν να απελευθερωθούν από αυτή την εγγενή προκατάληψη ή τουλάχιστον να διδαχθούν να την αναγνωρίζουν αµέσως κι έτσι να αποφεύγουν να παραπλανώντας από αυτήν, το µοναδικό αποτέλεσµα θα είναι να εξοκείλει η Εταιρεία σε κάποιον τυχαίο ύφαλο της σκέψης κι εκεί να µείνει σαν ξεβρασµένο πτώµα να σαπίσει και να πεθάνει. Ερ. - Αν, όµως, αποτραπεί αυτός ο κίνδυνος; Θ. - Τότε η Εταιρεία θα συνεχίσει να υφίσταται µέχρι τον 20ο αιώνα και µετά από αυτόν. Θα επηρεάσει και θα εµποτίσει σιγά – σιγά τη µεγάλη µάζα των σκεπτόµενων και ευφυών ανθρώπων µε τις πλατειές και ευγενείς ιδέες της για τη Θρησκεία, το Καθήκον και τη Φιλανθρωπία. Αργά αλλά σταθερά θα σπάσει τα σιδηρά δεσµά των θρησκειών και των δογµάτων, των κοινωνικών και ταξικών προκαταλήψεων. Θα συντρίψει τα φυλετικά και εθνικά µίση και τα εµπόδια και θα ανοίξει τον δρόµο για την πρακτική υλοποίηση της πανανθρώπινης Αδελφότητας. Μέσω της διδασκαλίας της, µέσω της φιλοσοφίας που έχει καταστήσει προσιτή και κατανοητή για τον σύγχρονο νου, η Δύση θα µάθει να κατανοεί και να εκτιµά την Ανατολή όπως της αξίζει. Επιπλέον, η ανάπτυξη των ψυχικών δυνάµεων και ικανοτήτων, που τα πρώτα συµπτώµατά της είναι ήδη ορατά στην Αµερική, θα προχωρήσει µε υγιή και φυσιολογικό τρόπο. Η ανθρωπότητα θα σωθεί από τους τροµερούς κινδύνους, τόσο τους νοητικούς όσο και τους σωµατικούς, που είναι αναπόφευκτοι µε τέτοιου είδους εξέλιξη, σαν αυτή που απειλείται, µέσα σε ένα φυτώριο εγωισµού και κάθε µορφής πάθους. Η νοητική και ψυχική ανάπτυξη του ανθρώπου θα συµβαδίζει αρµονικά µε την ηθική του βελτίωση, ενώ το υλικό του περιβάλλον θα αντανακλά τη γαλήνη και την αδελφική καλοσύνη που θα βασιλεύει στο νου του, αντί για τη διχόνοια και τον ανταγωνισµό που βλέπουµε παντού γύρω µας σήµερα. Ερ. - Τι υπέροχη εικόνα! Πείτε µου, όµως, πιστεύετε στ’ αλήθεια πως όλα αυτά µπορούν να πραγµατοποιηθούν µόνο µέσα σε έναν αιώνα; Θ. - Μάλλον απίθανο. Πρέπει, όµως, να σας πω ότι κατά το τελευταίο τέταρτο κάθε εκατονταετίας οι Δάσκαλοι, για τους οποίους σας µίλησα, κάνουν µια προσπάθεια να βοηθούν την πνευµατική πρόοδο της Ανθρωπότητας µε έναν ιδιαίτερο και συγκεκριµένο τρόπο. Προς το τέλος κάθε αιώνα θα παρατηρήσετε ότι πάντα εµφανίζεται ένα ξέσπασµα ή ένα ξεχείλισµα πνευµατικότητας – ή µυστικισµού, αν 173
προτιµάτε να το πείτε έτσι. Ένας ή περισσότεροι άνθρωποι εµφανίζονται στον κόσµο ως εκπρόσωποί Τους που διαχέουν περισσότερη ή λιγότερη αποκρυφιστική γνώση ή διδασκαλία. Αν σας ενδιαφέρει, µπορείτε να αναζητήσετε τέτοιες κινήσεις στο παρελθόν, σε κάθε αιώνα, ως εκεί που φτάνουν οι λεπτοµερείς ιστορικές καταγραφές που έχουµε στη διάθεσή µας. Ερ. - Τί σχέση έχει, όµως, αυτό µε το µέλλον της Θεοσοφικής Εταιρείας; Θ. - Αν η τρέχουσα προσπάθεια, που αντιπροσωπεύεται από την Εταιρεία µας, είναι πιο επιτυχής από τις προηγούµενες, τότε θα υπάρχει ακόµη, ως οργανωµένο, ζωντανό και υγιές σώµα, όταν έρθει η ώρα για την προσπάθεια του 20ου αιώνα. Η γενική κατάσταση του νου και της καρδιάς των ανθρώπων θα έχει βελτιωθεί και εξαγνιστεί χάρις στη διάδοση της διδασκαλίας της, και, όπως είπα, οι προκαταλήψεις τους και οι δογµατικές τους πλάνες θα έχουν διαλυθεί, ως ένα βαθµό τουλάχιστον. Κι όχι µόνο αυτό, αλλά επιπλέον, εκτός από έναν ογκώδη και προσιτό κορµό κειµένων, που θα είναι στη διάθεση των ανθρώπων, το επόµενο κύµα θα βρει και ένα πολυπληθές και ενωµένο σώµα ανθρώπων έτοιµων να υποδεχτούν το νέο λαµπαδηφόρο της Αλήθειας. Αυτός θα βρει το νου των ανθρώπων προετοιµασµένο για το µήνυµά του, θα βρει µια έτοιµη γλώσσα για να ντύσει τις νέες αλήθειες που θα κοµίζει, µια οργάνωση που θα περιµένει τον ερχοµό του και που θα αποµακρύνει τα απλώς µηχανικά υλικά εµπόδια και τις δυσκολίες από τον δρόµο του. Σκεφτείτε πόσα θα µπορούσε να πετύχει κάποιος στον οποίον δίνεται τέτοια ευκαιρία. Συγκρίνετέ το µε όσα έχει πράγµατι πετύχει η Θεοσοφική Εταιρεία τα τελευταία χρόνια, χωρίς κανένα από αυτά τα πλεονεκτήµατα και µέσα σε έναν κυκεώνα δυσκολιών που δεν θα εµποδίζουν το νέο ηγέτη. Αναλογιστείτε τα όλα αυτά και ύστερα πείτε µου αν είµαι υπερβολικά αισιόδοξος όταν λέω πως αν η Θεοσοφική Εταιρεία επιβιώσει και παραµείνει πιστή στην αποστολή της, στους αρχικούς της στόχους για τα επόµενα εκατό χρόνια – πείτε µου, ξαναλέω, αν υπερβάλλω όταν υποστηρίζω πως τον 21ο αιώνα η γη θα είναι παράδεισος σε σύγκριση µε το τί είναι τώρα!
174
