FORKUP –Fakultet za Obrazovanje diplomiranih pravnika I diplomiranih ekonomista za Rukovodece Kadrove
Predmet: SOCIOLOGIJA Tema: FUNKCIONALIZAM
Student
I0204-13
0|Page
SADRŢAJ
1.UVOD.......................................................................................................................................2 2. FUNKCIONALIZAM..............................................................................................................4 2.1 Nastanak i razvoj funkcionalizma.............................................................................................6 2.2.Karakteristike funkcionalizma...................................................................................................7 3. STRUKTURALNI FUNKCIONALIZAM................................................................................8 3.1 Funkcionalna teorija stratifikacije i njene kritike......................................................................8
4.FUNKCIONALISTIČKI KONCEPT DRUŠTVENOG SISTEMA.........................................10 5.ZAKLUČAK...............................................................................................................................13 6. LITERATURA.........................................................................................................................14
1|Page
1.UVOD
Funkcionalizam se u Europi pojavio u 19. stoljeću a razvili su ga u dominantnu teorijsku perspektivu sociologije američki sociolozi u 20. stoljeću. Od 1960-ih godina njena popularnost opada zbog kritika kao i zbog konkurentnih perspektiva za koje se čini da daju bolja objašnjenja a djelimično i zbog promjena u modi. Funkcionalisti smatraju da su razni dijelovi društva meĎusobno povezani i zajedno čine cjelokupan sistem. Funkcionalistička teorija započinje opaţanjem da je ponašanje u društvu strukturisano. Odnosi izmeĎu članova društva organizovani su pomoću nekih pravila i društveni odnosi zato imaju obrasce i ponavljaju se. Društveni sistem ima odreĎene temeljne potrebe koje moraju da se zadovolje da bi opstali funkcionalni preduslovi. Budući da je društvo sistem mora da postji odreĎeni stepen integracije njenih dijelova. Minimalni stepen integracije je funkcionalni preduslov društva. Napredak društva se postiţe odrţavanjem reda, a red i stabilnost su omogućeni vrijednosnim konsenzusom. Predstavnici funkcionalizma su: Emil Djurkhajm, Herbert Spenser, Tolkot Parsons, Robert Merton, Bronislav Malinovski. Funkcionalizam je jedno stilsko razdoblje u modernoj arhitekturi, dizajnu (i ostalim umjetnostima) koje je trajalo od 1920-tih do 1970-tih. Suština tog pravca svodila se na maksimu da funkcija odreĎuje formu, i da je samo ono što je funkcionalno - lijepo i umjetnički vrijedno. A
da je ono što je nefunkcionalno, kič i kvazi umjetnost, bez obzira na visoke namjere umjetnika. Funkcionalizam u arhitekturi se svodio na princip da je arhitekt trebao oblikovati graĎevinu u skladu sa njenom namjenom, vodivši pritom računa o materijalima, i strukturi same graĎevine. To je bilo u potpunoj opreci prema dotad prevladavajućim stavovima o demijurškoj ulozi umjetnika - po kojoj se funkcija (korištenje prostora ili predmeta) morala prilagoditi umjetničkoj viziji.
Pionir funkcionalističke misli bio je Emill Durkheim, koji je funkcioanalnu analizu smatrao ključnim dijelom svoje formulacije o zadacima sociološlkog teorijskog istraţivačkog rada.
Na razvoj funkcioanalizma u njegovom modernom obliku, meĎutim uticao je rad antropologa. Sve do prvih godina prošlog stoljeća antropologija je bila zasnovana na izvještajima i dokumentima koje su prezentirali kolonijalni administratori, misionari i putnici. Antropologija
19 st. Bila je dosta spekulativna i nedovoljno dokumentovana nauka, a njeni spisi obično su sadrţavali opis primjera raznih kultura u svijetu, bez većeg nastojanja da se one analiziraju. Moderna antropologija zasnovana je kada su istraţivači, nezadovoljni ovakvim pristupom počeli da provode dobar dio svog vremena u terenskim istraţivanjima. Tako su Retklif Braun i Branislaw Malinovski pod snaţnim uticajem Emilla Durkheima zastupali ideju da je jedno društvo ili jednu kulturu treba proučavati kao cjelinu, jer samo tako moţemo razumjeti njihove glavne institucije i objaxniti ponašanje pojedinca u njima. Vjerovanja i običaje društva moţemo analizirati, npr. Jedino ako ukaţemo na njihovu vezu sa drugim institucijama u okvirima društva 2|Page
koje izučavamo, jer se različiti djelovi jednog društva razvijaju u tijesnoj meĎusobnoj vezi. Proučvati funkciju nekog načina postupanja u društvu ili neke institucije znači analizirati doprinos koji takvo postupanje ili insitucija daju društvu k ao cjelini. Po funkcionalističkoj teoriji društvo je organizirani sistem odnosa, tj. društvo ima svoju trajnu strukturu (sastav), svi njegovi bitni dijelovi, kao što su grupe institucije, organizacije i sli. Imaju odreĎene funkcije, koje su neophodne za odrţavanje društvenog sistema kao takvog. Nijedno društvo ne bi moglo egzistirati kao organizirani sisitem odnosa, ukoliko izmeĎu njegovih dijelove ne bi postojao FUNKCIONALNI SKLAD.
3|Page
2. FUNKCIONALIZAM
Funcionalizam ima dugu tradiciju u sociologiji , začetke te teorije nalazimo već u 19-tom
stoljeću u djelima osnivača sociologije A. Comtea, H. Spencera te E. Durkheima. Kao cjelovita teorija, funkcionalizam nastaje u Americi u prvoj polovini 20-tog stoljeća. Glavni predstavnik je Talcott Parsons (1902.-1979.). Do druge polovine 20-tog stoljeća je dominirala u sociologiji, a nakon toga uslijedile su kritike. - Makroteorija koja promatra društvo kao sloţeni sistem sastavljen od pojedinih dijelova koji su uklopljeni u cjelinu i ovise o njoj, ali, s druge strane, cjelina društva zavisi o svojim dijelovima i
moţe se odrţati samo ako su oni u skladu. Poremećaj usklaĎenosti dijelova dovodi do društvenih kriza, a moţe dovesti i do raspada društva. - Pod pojmom funkcija sociolozi ove teorije podrazumijevaju doprinos nekog dijela ili društvene institucije odrţavanju, stabilizaciji i učvršćivanju društva. - Funkcionalistička analiza ţeli otkriti koje su to društvene institucije bez kojih društvo ne moţe egzistirati te smatra da su to: 1. porodica 2. obrazovni sistem
3. politički sistem 4. religija - funkcije ovih institucija su:
1. funkcija obitelji je odrţavanje kontinuiteta društva kroz reprodukciju i socijalizaciju novih članova; 2. funkcija obrazovnog sistema je daljnje nastavljanje socijalizacije članova društva započete u porodici;
3. i 4. funkcije političkog sistema i religije su učvršćivanje osnovnih vrijednosti društva – političkih i moralnih. - Moţemo zaključiti da funkcionalizam, u prvom redu, analizira čimbenike koji odrţavaju društvo, a ne one koji ga mijenjaju. Odatle slijedi kritika funkcionalizma:
1. funkcionalizam teţi odrţavanju postojećeg, a protiv je promjena, posebno radikalnih. Zato kritičari ove teorije smatraju da oni ne mogu objasniti društvene prom jene i da je ona osnova konzervativizma u društvu; 2. zanemarivanje pojedinca – funkcionaliste zanimaju samo društvene institucije, a ne pojedinci u njima. Pojedinac je tu da bi sistem funkcionisao. Dominantna društvena teorija u američkoj sociologiji u 1940-im i 1950-im. Za razliku od
marksizma koji naglašava društveni sukob i promenu, funkcionalizam naglašava društvenu 4|Page
harmoniju, sklad delova i potrebu postizanja i očuvanja harmonije.Začetnik funkcionalizma je E. Durkheim. Moderna funkcionalna ideja delom proizlazi iz kulturne antropologije, gde se razvijala u radovima A. Radcliffe-Browna i B. Malinowskog.Nakon 2. sv. rata započinje dominacija američke sociologije.Posebno
snaţan uticaj bio je dolazak istaknutih, mahom nemačkih, teoretičara koji su izbegli pred nacističkim progonima i ratom.
Dominantan teorijski pristup postao je FUNKCIONALIZAM .Glavna ideja je bila: društva treba smatrati sistemom institucija koje obavljaju odreĎene funkcije potrebne za njihovo odrţanje. Najjači uticaj dolazi od Spencera i Durkheima.Funkcionalizam društva zamišlja kao skupove povezanih i meĎuzavisnih društvenih uloga, kojima su institucije okvir, a norme i vrednosti način usmeravanja ponašanja Potreba, funkcija i norma potreba stvara normu, instituciju i funkciju funkcionalizam najveću paznju daje vrednostima (zahtevi koji osiguravaju celinu društva) svest u svom normativnom delu ne stvara se nasleĎem, već sistemskim postupkom društva da svojim članovima odredi uloge, da ih motiviše ili prisili da takve zadatke obavljaju Funkcionalizam je savremeni opšti teorijsko-metodološki pravac. Osnovno polazište funkcionalizma je društvo kao sistem koga čine medjusobno povezani delovi. Ovako pojednostavljeno pojmovno odredjenje ne obuhvata svu sloţenost i kompleksnost ovog pravca, koji je gigantski rezime celokupnog gradjanskog smera sociologije. Funkcionalizam je dominirao savremenom sociologijom do 60-ih godina prošlog veka, da bi pod uticajem kritike i novih pravaca bio potisnut. Funkcionalizam su uslovile dve teorijske okolnosti.
Prvo, eksplozivan razvoj biologije i njen uticaj na društvene nauke, koji se ogleda u pojavi etnografije i u genezi nastanka sociologije kao nauke. Drugo, nastanak i razvoj socijalne antr opologije kao sistematičan
način izučavanja društvenih pojava, pre svega primitivnih zajednica. Nezadovoljni do tada površnim tumačenjima i opisima arhajskih društava, antropolozi su nastojali da objasne društvene pojave medjusobnom povezanošću društvenih pojava i ustanova. Uočili su da su arhajska društva čvrsto integrisana, bez ozbiljnih društvenih konkflikata, da funkcionišu kao celine i da su običaji, u vidu obreda, značajan faktor integracije. Biologizam i antropološki funkcionalizam su tako omogućili teorijsku i metodološku osnovu za nastanak funkcionalizma. Medjutim, prisutne razlike u odredjivanju predmeta ovog pravca je:
1. šire shvatanje, po kome se društvene pojave objašnjavaju drugim društvenim pojavama, ali su društvene pojave "funkcionalne, tj. zavisno povezane"; 2. uţe shvatanje, po kome su društvene pojave funkcije čovekovih potreba, i 3. strukturalno shvatanje društvenih funkcija, kao analiza elemenata strukture društva sa analizom funkcija tih elemenata.
5|Page
2.1 Nastanak i razvoj funkcionalizma
Nastanak i razvoj finkcionalizma je u vezi sa tehničkim razvojem i rešenjima ekonomskih i socijalnih problema u vezi sa stanovanjem i izgradnjom gradova. Jedan od pionira funkcionalizma bio je austrijski arhitekt Adolf Loos, koji je nakon svoje posjete Chicagu - 1908. objavio esej u kom je napisao - ornament je zločin. Sukus tog eseja bio je da su dekoracija i
ornament stvar prošlosti, a ljepota treba proizaći iz čiste funkcionalnosti. Njegov projekt za Vilu Steiner u Beču iz 1910. bilo je jedno od ključnih dijela budućeg stila. Na funkcionalizam je značajno utjecala škola za arhikteturu i primijenjenu umjetnost Bauhaus u Njemačkoj, koju je osnovao arhitekt Walter Gropius 1919. godine u Weimaru. Od 1922. godine funkcionalizam se raširio po Evropi; Njemačka, Holandija, Čehoslovačka, Francuska, Italija, SSSR (konstruktivizam). Pristaše funkcionalizma u arhitekturi tvrdile su da se dobra arhitektura stvara automatski - čim je ispunjavana praktična funkcija graĎevina, iako je to bio krajnje nategnut stav, jer je ostajalo još mnogo toga što je arhitekt morao odabrati i izmisliti, da bi graĎevina bila doista vrijedna arhitektura. Iako je funkcionalizam najuţe povezan s modernom arhitekturom (i do neke mjere s modernim namještajem i industrijskim dizajnom), to je nipošto ne znači da ga nije bilo i prije. Pored činjenice da su čak i najluĎe graĎevine ipak imale i neku praktičnu stranu i funkciju koju su ispunjavale, funkcionalizma je bilo još od antike. Historijskih primjera funkcionalizma ima u evropskoj fortifikacionoj arhitekturi ranog srednjeg
vijeka, čak i u nekim primjerima gotičke sakralne arhitekture, i puno primjera industrijske i komercijalne arhitekture 19. vijeka. Ipak se funkcionalizam, povezuje sa modernom arhitekturom, koja se razvila u 20. vijeku, kao
rezultat promjena u tehnici graĎenja zgrada, upotrebe novih materijala (ţeljeza, čelika, betona, stakla), novih strojeva (dizalica, liftova) koji su omogućili gradnju novih vrsta graĎevina za nove potrebe (neboderi), i na taj način u interakci ji promijenili kulturne i estetske ideale. Funkcionalizam se u stvari, pojavio kao izraz revolta prema pojavi do tad prevladavajuće mode historicističkih neostilova. [1] Jedna od smješnih gotovo karikaturalnih pojava bila je upotreba ljevanih ţeljeznih kor intskih (ili dorskih) stupova - koji nisu nosili ništa, ali su stavljani na portale takvih neohistoricističkih zgrada iz čisto dekorativnih]] razloga, - dakle bez ikakvog funkcionalnog razloga. U to vrijeme (1880.) je jedan od pionira modernog arhitektonskog
projektiranja američki arhitekt Louis Sullivan skovao slogan, koji je postao moto stila forma slijedi funkciju. Nakon tog je 1920., i drugi veliki arhitekt tog stila - Le Corbusier izbacio novi snaţni moto - kuća je stroj za stanovanje. [1] Radikalni funkcionalizam doveo je do pojave
internacionalnog stila u arhitekturi, koji je odbacio svaku dekoraciju ili regionalnu razliku (što je bilo često u potpunoj suprotnosti sa prvobitnom idejom, tako su nastali ravni krovovi u Alpama). Funkcionalisti su s pravom traţili da moderni arhitekti - posao projektiranja otpočnu sa analizom funkcija buduće graĎevine, i studijom najboljih tehničkih sredstava da se to postigne. Iz tih razloga funkcionalizam je inzistirao na koheziji arhitekture i inţenjeringa, poslove koji su u 19. vijeku još bili potpuno odvojeni. 6|Page
2.2.Karakteristike funkcionalizma
Kod funkcionalizma je sve bilo podreĎeno funkciji, teţilo se minimalizimu i lišavanju sveg nepotrebnog. Temeljni principi funkcionalizma bili su odbojnost prema neohistoricističkim stilovima, larpurartizmu, shvaćanje socijalne zadaće umjetnosti, te u skladu s tim nastojanje da se kreiraju zdrave, svijetle graĎevine čistih geometrijskih formi. Karakteristike funkcionalističkih graĎevina su pravilne geometrijske forme graĎevina (kocke, kvadrati), ravni krovovi, linijski raspored prozorskih otvora i glatke fasade (bez štuko dekoracija). Funkcionalizam se ogledao i enterijerima koji su takoĎer bili svijetli, minimalistički sa nameštajem strogih geometrijskih formi.
7|Page
3. STRUKTURALNI FUNKCIONALIZAM Strukturalni funkcionalizam - usredsreĎuje se na drustvene strukture i njihov funkcionalni znacaj za druge strukture -Strukturalni funkcionalizam – odlikuje usredsreĎenost na oba elementa (i strukture i funkcije), meĎu socioloskim strukturalnim funkcionalistima dominantan je socijalni funkcionalizam -Socijalni funkcionalizam – bavi se drustvenim strukturama i ustanovama, njihovim medjusobnim odnosima i prinudnim djestvom koje one imaju na aktere. -naglasak se stavlja na funkcije koje jedna struktura obezbjedjuje drugoj.
3.1 Funkcionalna teorija stratifikacije i njene kritike
-Dejvis i Mur izlozili su svoju teoriju stratifikacije – oni su stratifikaciju smatrali univerzalnom i nuznom, nestratifikacija i besklasna drustva nikada n isu postojala, po njihovom misljenju stratifikacija je funkcionalna nuznost. -Dejvis i Mur postavili su kljucno pitanje: Kako drustvo motivise i rasporedjuje pojedince na odgovarajuce polozaje u sistemu stratifikacije? Javljaju se dva problema: 1.na koji nacin drustvo pravim pojedincima uliva zelju da popune odgovarajuce polozaje 2.kada pojedinci vec zauzmu odgovarajuce polozaje, na koji nacin ih drustvo podstice da ispunjavaju duznosti koje ti polozaji zahtjevaju -odgovarajuce popunjavanje polozaja problematicno je iz tri razloga: 1.neki drustveni polozaji mnogo su prijatniji i pozeljniji od drugih 2.neki polozaji su vazniji za opstanak drustva od drugih 3.razliciti drustveni polozaji zahtjevaju razlicite sposobnosti i talente -visokorangirani polozaji u sistemu stratifikacije manje su prijatni ali vazniji za prezivljavanje drustva te stoga zahtjevaju najvece sposobnosti i talente -Dejvis i Mur tvrde da je svako drustvo stratifikovano i da tako mora biti da bi prezivjelo -da bi drustvo bilo sigurno da ce pravi pojedinci zauzeti visokorangirane polozaje, ono za njih mora obezbjediti razlicite nagrade, kao sto su prestiz, visoka plata i dovoljno slobodnog vremena KRITIKE: - funkcionalisticka teorija klasifikacije odrzava privilegovan polozaj onih koji vec imaju moc, ugled i novac -na osnovu cinjenice da su stratifikovana drustva postojala u proslosti, postoje u sadasnjosti, funkcionalisticka teorija stratifikacije pretpostavlja da ona moraju postojati i u buduc nosti, medjutim, buduca drustva mogu biti organizovana na drugaciji nestratifikovan nacin -ideju drustvenih polozaja koji se razlikuju po svom znacaju za drustvo tesko je podrzati
8|Page
-iako mnogi ljudi imaju sve potrebne sposobnosti, nisu u mogucnosti da steknu obuku koja im je neophodna da bi stigli do prestiznih polozaja -pored moci, ugleda, prihoda, ljude podjednako moze motivisati zadovoljstvo koje donosi uspjesno obavljanje posla ili mogucnost da budu korisni drugima.
9|Page
4.FUNKCIONALISTIČKI KONCEPT DRUŠTVENOG SISTEMA Funkcionalizam u sociologiji polazi od stava da je drustvo sistem, dakle skup medjusobno povezanih delova koji tvore neku funkcionalnu celinu. U totn smislu osnovna jedinica analize jeste drustvo, dok se njegovi razliciti delovi posmatraju samo u funkciji celine drustva. Ta ideja je izvedena iz analogije covekov organizam i organi, u cemu se posebno istakao H. Spenser, ali i 0. Kont i E. Dirkem. Logicnost i metodoloska privlacnost takvog analo gijskog pristupa doprineli su da se on, mada u modernijem vidu, neguje i danas od strane mnogih uticajnih sociologa. To je i razumljivo imajuci u vidu da je savremeni svet satkan od raznovrsnih sistema, organizacija, struktura itd., koje sve imaju definisane ciljeve i nosioce uloga. U tom smislu osnovni fokus funkcionalisticke analize usmeren je na pitanja odrzavanja (funkcionisanja) drustvenih sistema. A, kao sto je receno, drustveni sistem podrazumeva skup medjusobno povezanih i uredjenih, odnosno kompatibilnih i integrisanih delova. Prema tome, bitno je pronaci mehanizme i nacine drustvene integracije. To su najcesce razlicite drustvene norme, religija, vrednosti isl. Sam pojam^funkcije" u ovakvom pristupu tice se doprinosa koji delovi daju koheziji celine. Znaci, delovi drustva su funkcionalni samo ako doprinose njegovom opstanku. Obrnuto, ako neki delovi drustva ne doprinose opstanku, vec rastacu sistem, onda je rec o njihovim disfunkcijama. Nefunkcije se definisu kao posledice koje su nevazne za sistem koji se proucava (R.Merton). U okviru razvoja i primene funkcionalistickog koncepta drustva posebno velik uticaj imali su funkcionalisticki radovi Talkota Parsonsa (1902-1979), narocito delo " Drustveni sistem" (1951.) i R. Mertona (1910-), njegovog ucenika i nastavljaca. Buduci da funkcionalisticka sociologija polazi od strukture kao osnovne odrednice celine, odnosno sistema, iz kojeg se, zatim, izvode funkcije pojedinaca, Parsons polazi od stanovista da se svi fenomeni mogu objasniti kao funkcija odredjenih potreba koje se realizuju kroz sistem i njegove institucije. Zato se funkcionalizam na odredjeni nacin ispoljava i kao strukturalizam. Po shvatanju strukturalista i funkcionalista covek je podredjen sistemu. Zbog to ga se moze reci da je strukturalizam svojevrsna " himna" sistemujer istice w» >._ rad, red i poredak kao osnovne drustvene stubove - nosaceTLicnost kaVjedinka Bsnuta je u drugTpranTsajasno odredjenim ulogama kojesvi treba da obavljaju. Zato je sistem taj cinilac koji usmerava covekovo ponasanje, a ne obratno. Njegov aktivizam, prakticno delovanje i revolucionarni angazman nisu bitni sa stanovista funkcionalisticke analize. covek je samo nosilac odredjenih uloga koje mu pripadaju u doticnom sistemu i njegovim institucijama. Poredak je privilegovan na stetu promene. covek nije ono sto jest, vec ono sto treba i moze da bude, dakle sastavni deo nekog sistema. U procesu svoje socijalizacije, pocev od najranijeg detinjstva, Ijudi su pasivni primaoci, jer uce ne samo kako se treba ponasati, nego i o normama i vrednostima, kao i o moralnsti drustva. Zbog toga su socijalizacija i socijalna kontrola glavni me hanizmi koji obezbedjuju stabilnost socijalno sistema. Znaci, Parsonsov glavni interes je celina sistema, a n e pojedinacni akter kao element tog sistema, sto, nadalje, znaci da ga primarno interesuje kako
10 | P a g e
sistem kontrolise aktera, a ne kako akter stvara i odrzava sistem. Hiperpragmaticno isticanje vrednosti postignuca i stalno procenjivanje ucinaka sa stanovista interesa celine (poretka), a ne i pojedinacnih, dodatno su izazvali veliku kritiku ovog pristupa. Ocigledno je koliko je funkcionalisticka apsolutizacija sistema u suprotnosti sa Marksovim shvatanjem coveka, istorije i drustva. Medjutim, savremena praksa funkcionisanja modernih organizacija (kompanija, banak a, drzave), demantuje tehnokratske zablude da se toboze efikasnim strukturama i upravljanjem mogu izbeci socijalni konflikti i postici opsti konsensus. Sve to u novije vreme dovelo je, najpre u Americi, gde je funkcionalizam i bio najvise negovan, do izvesne njegove reforme (narocito posle argumentovanih kritika od strane R. Milsa, R. Darendorfa, D. Lokvuda, A. Guldnera i dr.). "Reformisanje je teklo linijom oslobadanja od preteranog organicizma, korigovanja postulata o funkcionalnom jedinstvu drustva, o funkciji kao pozitivnom doprinosu odrzavanja sistema. Ono je znacilo i ugradivanje u opsti teorijski okvir izvesnih formi konflikata. Ono se odnosi i na usredsredenost funkcionalizma na zahteve funkcionisanja sistema i adaptiranja licnosti sistemu i zanemarivanje humanisticke dimenzije. To je shvatanje o dnosa drustvo licnost kao odnosa izmedju nosilaca delimicnih uloga, shvatanje licnosti kao pasivnog otiska, kopije sistema... Korekcije se odnose i na shvatanje temelja drustvene integracije, na jednostrani odgovor da temelj integracije lezi u zajednickom sistemu vrednosti, i izbacivanje iz slike drustva elemenata moci, prinude, dominacije kao nacina integracije. Tu spada i previdjanje uloge vladajucih klasa i manjina u stvaranju vladajucih ideja, previdjanje uloge vladajucih klasa i manjina u stvaranju vladajucih ideja, previdjanje uloge mehanizma dominacije u stvaranju konsenzusa..." (Socioloski leksikon, str.192). Osnovna slabost funkcionalistickog pristupa lezi u cinjenici da on " postvaruje" drustveni svet, odnosno preinacuje drustvenu stvarnost u prirodni sistem nekim spoljnim drustvenim akterima. Funkcionalisti previdjaju sukob interesa povodom toga ko odredjuje drustvene ciljeve i utvrdjuje norme i vrednosti, koji predstavlja osnovni izv or nestabilnosti, haosa i raspada drustvenih sistema (poredaka). Na kritici konzervativne pozicije funkcionalizma i odsustva razradjene teorije promena neki autori smatrali su da je moguca njegova komplementarnost sa marksizmom, kao izrazitom teorijom promena. Buduci da je drustvo slozena celina, i da u njegovoj spoznaji moraju biti zastupljene sve dimenzije, neki autori su predlagali sintezu dva dominantna pravca: funkcionalizma - ciji model moze korisno sluziti za proucavanje stabilizacije i kooperacije, i marksizma - koji moze pomoci da se bolje shvate drustveni sukobi i promene. Drugim recima, radi se o ideji kako spojiti makar minimum dijalektike sa funkcionalizmom. Bez obzira koliko su ove ideje prihvacene ili odbacene one pokazuju da savremene teorije o drustvu ne mogu da se razvijaju nezavisno jedna od druge, bez medjusobnih uticaja. (Dzuverovic, str. 10). Naprotiv, prozimanje moze obogatiti sve pristupe. Sredinom 1980-tih godina izvrsen je pokusaj ozivljavanja vec pomalo napustenog funkcionalizma u vidu tzv. neofunkcionalizma (Dz. Aleksander, P. Kolomi i dr.)
11 | P a g e
Gidens (str. 35) smatra da funkcionalizam " neopravdano naglasava faktore koji vode ka drustvenom jedinstvu i koheziji, na stetu onih koji dovode do podele i konflikta". Time se, zapravo, otvara put ka analizi konfliktnih perspektiva u sociologiji. U ok viru ovih perspektiva postoji vise pristupa, ali svi polaze od toga da postoje drustvene grupe sa razlicitim interesima, zbog cega postoji i potencijal i verovatnoca z a izbijanje sukoba. Za razliku od funkcionaalista koji naglasavaju saradnju medju grupama, staticne i idealizovane slike drustva kao harmonicne strukture, teorije konflikata polaze od stava da su grupe medjusobno interesno suprotstavljene i samim tim konkurentne, a to znaci i potencijalno konfliktne. I medju pristalicama konfliktnih teorija o drustvu postoje znacajne razlike, kako u pogledu identifikacije sukobljenih grupa (npr. neki autori smatraju da je sukob rodova centralni problem drustva, dok drugi u rasnim ili etnickim sukobima vide najveci drustveni problem, a treci to vide klasnim sukobima itd.), tako i u pogledu razloga sukoba, nacina odvijanja sukoba, njegovog obuhvata, intenziteta, duzine trajanja itd. O tome ce jos biti reci nesto kasnije u okviru istoimenog poglavlja.
12 | P a g e
5.ZAKLUČAK Funkcionalizam je jedno stilsko razdoblje u modernoj arhitekturi, dizajnu (i ostalim umjetnostima) koje je trajalo od 1920-tih do 1970-tih. Suština tog pravca svodila se na maksimu da funkcija odreĎuje formu, i da je samo ono što je funkcionalno - lijepo i umjetnički vrijedno. A
da je ono što je nefunkcionalno, kič i kvazi umjetnost, bez obzira na visoke namjere umjetnika. Funkcionalizam u arhitekturi se svodio na princip da je arhitekt trebao oblikovati graĎevinu u skladu sa njenom namjenom, vodivši pritom računa o materijalima, i strukturi same graĎevine. To je bilo u potpunoj opreci prema dotad prevladavajućim stavovima o demijurškoj ulozi umjetnika - po kojoj se funkcija (korištenje prostora ili predmeta) morala prilagoditi umjetničkoj viziji.
Pionir funkcionalističke misli bio je Emill Durkheim, koji je funkcioanalnu analizu smatrao ključnim dijelom svoje formulacije o zadacima sociološlkog teorijskog istraţivačkog rada.
Funcionalizam ima dugu tradiciju u sociologiji , začetke te teorije nalazimo već u 19-tom stoljeću u djelima osnivača sociologije A. Comtea, H. Spencera te E. Durkheima. Kao cjelovita teorija, funkcionalizam nastaje u Americi u prvoj polovini 20-tog stoljeća. Glavni predstavnik je Talcott Parsons (1902.-1979.). Teoriju su razvili američki sociolozi 20. st. (Herbert Spencer, Talcott Parsons i Robert Merton) i ona je postala dominantna teorijska perspektiva sociologije tijekom '40. i '50. godina naročito u SAD-u. Od '60 nadalje njezina popularnost opada – zbog kritika kao i zbog konkurentnih perspektiva za koje se čini da daju bolja objašnjenja i djelomice i zbog promjena u modi.
Funkcionalistička teorija započinje opaţanjem da je ponašanje u društvu strukturirano. Odnosi izmeĎu članova društva organizirani su pomoću nekih pravila. Društveni odnosi stoga imaju obrasce i ponavljaju se. Vrijednosti daju opće naputke za ponašanje, specifične upute se prevode pomoću uloga i normi. Iz funkcionalističke perspektive društvo je sustav načinjen od meĎusobno povezanih dijelova. Društveni sustav ima odreĎene temeljne potrebe koje se moraju zadovoljiti ako ţeli opstati → funkcionalne preduvjete. Budući da je društvo sustav mora postojati izvjesni stupanj integracije njegovih dijelova. Minimalni stupanj integracije je funkcionalni preduvjet društva. Napredak društva se postiţe odrţavanjem reda. Red i stabilnost uvelike su omogućeni vrijednosnim koncenzusom, a istraţivanje njegovih izvora glavna su briga funkcionalističke analize...
13 | P a g e
6. LITERATURA 1.Đurić, M.S. (1987) Sociologija Maksa Vebera. Zagreb: Naprijed 2. Eriksen, T.H. (2000) Etnicitet i nacionalizam. Beograd-Zemun: Biblioteka XX vek 3.Kymlicka, W. (2003) Multikulturalno graĎanstvo. Zagreb: Naklada Jesenski 4. Parsons, T. (1951) Social system. New York, itd: Free Press 5.Parsons, T. (1975) Some theoretical considertions on the nature and trends of change of ethnicity. u: Glaser Nathan i Moynihan Danial P. (ur.) Ethnicity: Theory and experience, Cambridge, MA, itd: Harvard University Press 6. Parsons, T. (1988) Društva - evolucijski i poredbeni pristup. Zagreb: August Cesarec 7.Parsons, T. (1992) Moderna društva. Niš: Gradina
14 | P a g e
