book5

1

Ἐ πισκόπου Σεραφείμ Μητροπολίτου Πειραιῶ ς

Η ΑΙΡΕΣΙΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 2012

2

3

Δίδεται τό δικαίωμα τῶ ςῶ ναπαραγωγῶ ςῶ δημοσιεύσεως μέρους ῶ ῶ λουτοῶ παρόντος μέ ῶ πλή ῶ ναφορά τῶ ςπροελεύσεως

4

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Τῷ Mακαριωτάτῳ και Γεραρῷ ῳ ρχιεπισκόπῳ ῳ θηνῳ νκαί πάσης Ἑλλάδος Κυρίῳ κ. ΙΕΡΩΝΥΜΩ ΤΩ Β΄ καί τῳ Σεπ τῳ ῳ εραρχίῳ τῳ ς ῳ γιωτάτης ῳποστολικῳς καί Καθολικῳς ῳ ρθοδόξου ῳ κκλησίας τῳς Ἑλλάδος. Εῳ λαβῳ ςῳ νατίθεται ῳ πονήσας

5

ΚΕΦΑΛAIΟΝ ΠΡΩΤΟΝ

ΘΕΟΣ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΣ - ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ

Γνωστή εῳ ναι ῳ διακήρυξις τῳ ς Γραφῳ ς ῳ τι ῳ Θεός εῳ ναι «ῶ γ ά π η » (Α΄ ῳ ωάν. Δ΄9). ῳ «ῳ γάπη» βεβαίως δέν εῳ ναιαῳ τή αῳ τη ῳ οῳ σία τοῳ Θεοῳ . ῳ ῳ πειρος θεία οῶ σία καί φύσις εῳναι -καί θά εῳναι πάντοτε- διά τόν ῳνθρωπον ῳκατάληπτος, ῳ περινόητος, ῳ σύλληπτος, κατά τήν ῳ μόφωνον ῳ νπροκειμένῳ γνώμην τῳ ν ῳ γίων πατέρων τῳ ς ῳ γίας ῳ μῳ νῳ κκλησίας1. ῳλλ' ῳ «ῳ γάπη» εῳ ναι ῳ κυρία ῳ διότηςτοῳ Θεοῳ , τό τέλος εῳ ς ῳ πῳ σαι αῳ λοιπαί ῳ διότητες Αῳ τοῳ ῳ ναφέρονται2. ῳ κυρία δέ αῳτη Ἐδιότης τοῳ Θεοῳ ῳπορρέει ῳκ τοῳ τριαδικοῳ τῳ ν ῳ ποστάσεών Του. ῳ ῳ ναρχος, ῳ πειρος καί ῳ ΐδιος Πατήρ, γεννῳ ν ῳνάρχως ῳπίσης καί ῳϊδίως τόν ῳπειρον ῳ σαύτως Λόγον Αῳ τοῳ ῳ Υῳ όν (ῳ ωάν. Α΄1 κ.ῳ .), ῳ νυπόστατον ῳμοίως καί ῳνσυνείδητον, ῳνάρχως ῳπάρχοντα ῳν «μορφῳ Θεοῳ » (Φιλιππ. Β΄6 κ.ῳ .), ῳ γαπῳ Αῳ τόν δι' ῳ πείρου ῳ σαύτως, ῳϊδίου, ῳνυποστάτου καί ῳνσυνειδήτου Πνεύματος (τοῳ ῳγίου Πνεύματος), ῳξ Αῳτοῳ ῳκπορευομένου (ῳωάν. ΙΕ΄26) καί ῳπί τόν Υῳόν ῳπαναπαυομένου (ῳωάν. Α΄32-33 κ.ῳ.)3. Διά τοῳτο ῳ Υῳ ός ῳ ποκαλεῳ ται ῳ πό τοῳ Πατρός καί «ῳ γαπητός» (Ματθ. Γ΄17 καί IΖ΄ 5) ῳ Υῳ ός τῳ ς ῳ γάπης» (Κολασ. Α΄13)∙ καί δι' Αῳτοῳ (ῳωάν. Α΄1, ῳβρ. Α΄3 κ.ῳ.) ῳλλά καί ῳν Αῳτῳ» (Κολασ. Α΄16), ῳ Πατήρ ηῳδόκησε.. (Ματθ. Γ΄17 καί ΙΖ΄5 κ.ῳ.). Καί τά πάντα ῳγένοντο δι' Αῳτοῳ, ῳς καί ῳν Αῳτῳ (ῳωάν. Α΄1, Κολοσ. Α΄16 κ.ῳ.), ῳφόσον, ῳλλως τε, Αῳτός εῳναι ῳ ῳπειρος «δύναμις» καί «σοφία» τοῳ Θεοῳ (Α΄ Κορ. Α΄ 24 κ.ῳ.). Εῳναι αῳτονόητον, ῳτι, ῳπως ῳ Πατήρ ῳγαπῳ τόν Υῳόν δι' ῳ πείρου ῳ γάπης, οῳ τω καί ῳ Υῳ ός ῳ νταγαπῳ τόν Πατέρα, ῳ ξοῳ ῳ νάρχως γεννῳ ται, ῳ πίσης δέ καί τό Πνεῳ ματό ῳ γιον, τό ῳ κτοῳ Πατρός ῳκπορευόμενον καί ῳπ’ Αῳτόν ῳπαναπαυόμενον, δι' οῳ ῳγαπῳται ῳπό τοῳ Πατρός. ῳμοίως δέ καί τό Πνεῳμα τό ῳγιον, ῳς ῳνυπόστατον ῳσαύτως καί ῳνσυνείδητον, ῳγαπῳ ῳσαύτως ῳπείρως ῳπίσης τόσον τόν Πατέρα, ῳξ οῳ ῳνάρχως καί ῳϊδίως ῳ κπορεύεται, ῳ σον καί τόν Υῳ όν, ῳ φ' ῳ ν ῳ παναπαύεται. Καί οῳτως ῳ ῳγάπη τοῳ τρισυποστάτου καί μόνου ῶ ληθινοῶ Θεοῳ (ῳωάν. IΖ΄3 κ.ῳ.) ῳκδηλοῳται πρωτίστως καθ’ ῳαυτόν, ῳτοι εῳς Πρβλ. ῳ γ. ῷωάννου Χρυσοστ. «ῷμιλίαι περί ῷκαταλήπτου» Α΄ , Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄, Ε.Π.Μ. τ. 48, σελ. 701 - 745. 1

1930.

2

Πρβλ. καί Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματική», σελ. 71 - 72.

3

Πρβλ. ῷωάν. ῷρνέλλου «Φιλοσοφ. Μελέται», σελ.. 52, 57 καί 76, ῳ θήνα

6

τάς τρεῳς ῳποστάσεις (πρόσωπα) τῳς ῳγίας Τριάδος πρός ῳ λληλα, ῳ ν ῳ Υῳ ός ῳ ποτελεῳ τό κατ' ῳ ξοχήν ῳ ποκείμενον τῳ ς ῳγάπης τοῳ Πατρός. (Ματθ. IB΄18, ῳωάν. ΙΖ΄26, Κολασ. Α΄13, ῳφεσ. Α΄6 κ.ῳ.)4. ῳκ τῳς κυρίας δέ ταύτης καί βασικῳς Ἐδιότητος τοῳ τρισυποστάτου Θεοῳ, δηλαδή τῳς ῳγάπης, ῳπέρρευσε φύσει καί ῳ θεία εῳδοκία καί βούλησις τοῳ δημιουργεῶ ν (Α΄ ῳακώβου Α΄ 18). Διότι ῳ ῳπειρος καί τρισυπόστατος Θεός δέν ῳ το δυνατόν νά ῳ ρκεσθῳ ῳ γαπῳ ν ῳ αυτόν μόνον, μηδενός ῳλλου πλήν Αῳτοῳ ῳπάρχοντος, καί νά ῳ πολαμβάνῳ οῳ τως αῳταρέσκως καί φιλαύτως τήν ῳαυτοῳ δόξαν. Τοῳτο θά ῳπετέλει μίαν ῳπειρον φιλαυτίαν…, ῳφόσον ῳ ῳγάπη προϋποθέτει πάντοτε ῳ τερόν τι, πρός ῳ ῳ ναφέρεται5. Ηῳ δοκησεν ῳ ρα, οῳ χί κατ' ῳ νάγκην, ῳ ς ῳ νενδεής, μήτε -καί κατά μείζονα λόγον- κατ' ῶ πιβολήν (ῳ τε μή ῳ πάρχοντος Ἑλλου τινός ῳνωτέρου Αῳτοῳ διά νά ῳπιβάλη τί εῳς Αῳτόν), ῳπως, ῳν τῳ παντοδυναμίῳ Του, δημιουργήση ῳ κτοῳ μή ῳ ντος πολυποίκιλα κτίσματα, διά νά ῳκδηλώση καί ῳξωστρεφῳς, ῳτοι ῳ κτός τῳ ς ῳ αυτοῳ οῳ σίας, τήν ῳ γάπην Του. Καί ῳ να ῳπαναπαύηται καί ῳπ' αῳτῳν ῳ ῳγάπη Του διά τῳς μεταδόσεως καί εῳς αῳτά ῳκ τῳν ῳδίων Του ῳγαθῳν. Νά καταστήση δηλαδή τά κτίσματα ταῳτα μέτοχα τῳς ῳαυτοῳ Μακαριότητος καί δόξης.6 Οῳτω, καί «κατά τήν εῳ δοκίαν Αῳτοῳ, ῳν προέθετο ῳν Αῳτῳ» (πρός ῳφεσ. Α΄9), «βουληθείς ῳπεκύησεν ῳμῳς λόγῳ ῳληθείας εῳς τό εῳναι ῳμῳς ῳπαρχήν τινα τῳν Αῳτοῳ κτισμάτων» (Α΄ ῳ ακώβου Α΄18). ῳ «κύησις», ῳ ν προκειμένῳ , ῳ χει τήν ῳννοιαν τῳς δημιουργίας, ῳς τοῳτο συνάγεται καί ῳκ τοῳ ῳν συνεχείῳ χαρακτηρισμοῳ τῳν «κυημάτων» ῳς «κτισμάτων». ῳξ ῳλλου ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳσαύτως ῳγεννήθησαν καί αῳ «ψιλαί ῶ δ έαι » περί πάντων τῳν κτισμάτων πρό τῳς ῳξ «οῶ κῶ ντων» ῳ ντοποιήσεως αῳ τῳ ν. Οῳτως ῳγεννήθησαν Ἐχ ρόνως 7 ῳπό τοῳ Πατρός, διά τοῳ μονογενοῳς Αῳτοῳ Υῳοῳ ῳλλά καί ῳν Αῳτῳ (ῳωάν. Α΄3, Κολασ. 4 5

Πρβλ. καί Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71. Πρβλ. Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71.

Πρβλ. ῷδίου, αῷτόθι, σελ.. 71-72 καί 94 «...Καθόσον τό μεταδιδόναι τῷν ῷδίων ῷγαθῷν καί καθιστῷν τά ῷντα εῷδαίμονα εῷναι ῷχώριστον ῷπό τῷς θείας οῷσίας, ῷείποτε ῷνεργούσης τήν μετάδοσιν τῷς θείας μακαριότητος, ῷ Θεός καλεῷται ῷπό τοῷ Εῷαγγελιστοῳ ῷωάννου «ῷγάπη» (Α΄ Καθολ. Δ΄9)». Καί μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῷωάν. Ρωμανίδου «Τό προπατορικό ῳ μάρτημα», ῳ κδ. 1957 σελ. 94 «...Δέν εῷναι ῷμως ῷ θεία ῷγάπη, ῷν τῷ πρός τά ῷξω ῷκδηλώσει αῷτῷς, τῷς θείας οῷσίας (σ.σ. δηλ. μετάδοσις τῷς θείας οῷσίας). ῷλλως θά ῷπρεπε νά εῷναι ῷ δημιουργία ῷναρχος... ῷ Θεός δέν ῷνεργεῷ ποτέ κατ' οῷσίαν, ῷλλά μόνον κατά βούλησιν καί ῷπόλυτον ῷλευθερίαν». 6

7

Α΄16 κ.ῳ .), πῳ σαι, ῳ ρχικῳ ς, αῳ «ψιλαί ῶ δ έαι » περί τῳν πολυποίκιλων κτισμάτων, τά ῳποῳα, τῳ παντοδυνάμῳ βουλῳ τοῳ Θεοῳ ῳλλά καί τῳ ῳπείρω Αῳτοῳ σοφίῳ καί προγνώσει, προωρίσθησαν νά δημιουργηθῳσιν ῳξ οῳκ ῳντων, καί ῳν ῳπερινοήτῳ συμβουλίῳ τῳν τριῳν ῳποστάσεών Του8, κατηρτίσθη τό σχέδιον τῳς δημιουργίας αῳτῳν πρό τῳς ῳντοποιήσεώς των. ῳποκορύφωμα προδήλως τῳς τοιαύτης ῳκδηλώσεως τῳς θείας ῳγάπης ῳπῳρξε ῳ εῳδοκία τοῳ Θεοῳ, ῳπως μεταξύ τῳν πολυποίκιλων κτισμάτων (τά ῳποῳα ῳχωρίσθησαν εῳς πολλάς «Μονάς» ῳ «τάγματα» (ῳωάν. ΙΔ΄2, Α΄ Κορ. ΙΕ΄23 κ.ῳ.) περιληφθῳ καί, ῳς ῳνώτερον καί τελειότερον πάντων, τό τάγμα τῳν «Θεῳν κατά χάριν». Κτισμάτων δηλαδή Ἐ μοίων κατά πάντα μέ τάς διαφόρους πεπερασμένας ῶκφάνσεις ῶ μορφάς9, τάς ῳποίας ῳκάστοτε θά ηῳδόκει ῳ Θεός νά προσλαμβάνη, διά νά γίνεται ῳντιληπτός ῳπ' αῳτῳν. Τήν εῳδοκίαν ταύτην τοῳ Θεοῳ ῳ βεβαίωσεν ῳ Κύριος, ῳ πομνήσας τό ῳ ντῳ Π.Δ. (Ψαλμ. ΠΑ΄6) ῳναφερόμενον. «ῳγώ εῳπα θεοί ῳστέ...» (ῳωάν. Ι΄34). ῳ δέ προφητάναξ Δαυΐδ ῳν πνευματικῳ ῳξάρσει γράφει ῳπίσης (Ψαλμ. ΠΑ΄ (ΠΒ΄) 1) «...ῳ Θεός ῳστη ῳν συναγωγῳ Θεῳν...»10. Εῳναι αῳτονόητον, ῳτι ῳ τοιαύτη εῶδοκία καί βούλησις τοῳ Θεοῳ πρός δημιουργίαν κτισμάτων ῳξ «οῳκ ῳντων», διά νά ῳπαναπαύηται ῳπ’ αῳτῳν ῳ ῳγάπη Του, καί εῳναι ταῳτα Πρβλ. Χρ. ῷνδρούτσου, αῷτόθι, σελ.. 101-103. ῷ ῷννοια τοῷ χρόνου ῷρχεται ῷπό τῷς ῷξ οῷκ ῷντων ῷντοποιήσεως τῷς ῷλικῷς δημιουργίας. Νοεῷται δέ ῳ ς χρόνος μέν ῷ ῷναρξις καί ῷ διάρκεια τῷς κινήσεως, τῷς ῷλλοιώσεως, τῷς μεταμορφώσεως κ.λ.π. τῷς ῷλης ῷν τῷ «χώρῷ». «Χῷρος» δέ ῷ ῷκτασις ῳ νκατέλαβεν ῷ ῷλική δημιουργία ῷν τῷ ῷπείρῷ Θεῷ», «ῷν ῳ ζῷμεν, κινούμεθα καί ῷσμέν». (Πράξ. ΙΖ΄28 κ.ῳ .). 7

Πρβλ. Χρ. ῷνδρούτσου, μνήμ. ῷργ., σελ.. 93 καί 101-104. «...ῷ κόσμος εῷναι προϊόν τῳ ςσοφίας, τῷς δυνάμεως καί τῷς θελήσεως τοῷ Θεοῷ. Μετέχουσι τῷς δημιουργίας καί τά τρία πρόσωπα τῷς ῷγίας Τριάδος... Τό σχέδιον τῷς δημιουργίας συνελήφθη ῷπό τοῷ Θεοῷ ῷν ψιλαῳ ς ῷδέαις... ῷ Θεός εῷχεν αῷωνίως πρό τῷς δημιουργίας τήν ῷδέαν τοῷ κόσμου, ῷλλά τήν ῳ δέαν ταύτην ῷξεδήλωσεν εῷς ῷνέργειαν δημιουργικήν ῷταν ῷβουλήθη... ῷληθῷς. ῷ μέν γνώμη ῷτι ῷ Θεός δημιουργῷν τόν κόσμον ῷν σοφίῷ, συλλαμβάνει καί προσχεδιάζει τήν ῷδέαν τοῷ κόσμου, ῳς πῷς τεχνίτης, εῷναι ῷξ ῷσων εῷπομεν φανερά... ῷλλ' ῷ ῷδέα αῷτή τοῷ κόσμου δέν εῷναι μεταφυσικόν τί ῷκτός τοῷ Θεοῷ ῷ παρά τῷ Θεῷ ῷπάρχον, πρός ῳ βλέπων τεχνῷται τόν κόσμον ῷ δημιουργός, κατά τόν Τίμαιον τοῷ Πλάτωνος, ῷλλ' ῷπλῷς ῷ ῷδανική ῷκφορά τοῷ κόσμου, ῷ ῷ οῷσία τοῷ κόσμου ῳς αῷτή νοεῷται (σ.σ. ῷν ψιλαῳς βεβαίως ῷδέαις) αῷωνίως ῷπό τῷς οῷσίας τοῷ Θεοῷ». 8

9

Πρβλ. Χρηστ. ῷνδρούτσου μνήμ. ῷργ., σελ. 82.

Πρβλ. ῳ γ. ῷθανασίου (τοῷ Μεγ.), ῷν ῳ. Θεοδώρου, μν. ῷργ. σελ. 4, ῷποσ. 1. «Episte ad Adelphium, 4 P.Μ. Gr. XXVI,» σ. 1077. «Γέγονε γάρ ῷνθρωπος, Ἑνα Ἑμῷς ῷν Ἑαυτῷ Θεοποίηση». Καί ῷδίου, «De Inc 54, Ρ.Μ. Gr. XXV, σ. 192. «Αῷτός γάρ ῷνηνθρώπησεν, Ἑνα Ἑμεῷς θεοποιηθῷμεν». 10

8

μέτοχα τῳς θείας Αῳτοῳ μακαριότητος καί δόξης, δέν θά ῳτο δυνατόν νά πραγματοποιηθῳ, εῳμή μόνον διά τῳς δημιουργίας ῳντων ῳφθάρτων (πνευματικῳν) ῳλλά καί ῳνσυνειδήτων, ῳρα δέ καί ῳλευθέρων11. Διότι μόνον τοιαῳτα κτίσματα θά ῳτο δυνατόν νά ῳπάρχωσι (μετά τήν δημιουργίαν των) αῳωνίως, ῳς ῳ Θεός, καί νά νοῳσι συνειδητῳ ςοῳ χίμόνον τῳ ςῳ δίας αῳ τῳ νῳ πάρξεως καί ζωῳ ςῳ λλά καί τοῳ δημιουργοῳ αῳτῳν ῳς καί τῳν ῳπείρων ῳγαθῳν Του12. Κτίσματα (δημιουργήματα) φθειρόμενα, θνήσκοντα καί ῳφανιζόμενα οῳδεμίαν θά εῳχον αῳωνίαν ῳξίαν. Κατά μείζονα λόγον κτίσματα ῳλογα, στερούμενα δηλαδή νοήσεως καί συνειδήσεως ῳρα δέ καί ῳλευθερίας (ῳς ῳ ῳψυχος συμπαντική ῳλη καί πάντα τά κατώτερα τοῳ ῳνθρώπου ῳμψυχα καί ῳψυχα ῳνόργανα ῳντα), τά ῳποῳα οῳτε τήν ῳπαρξιν καί ζωήν αῳτῳν συνειδητῳς θά ῳτο δυνατόν νά νοήσωσι, μήτε τοῳ Δημιουργοῳ αῳτῳν καί τῳν αῳωνίων ῳγαθῳν Του. Καί οῳτως ῳνευ ῳξίας θά ῳπέβαινεν ῳ ῳπ' αῳτῳν ῳπανάπαυσις τῳς ῳγάπης του Θεοῳ. ῳ γνω ῳ θεν ῳ ναμφιβόλως ῳ Θεός, πρό τῳ ςδιαμορφώσεως ῳτι τοῳ σχεδίου τῳς ῳλης δημιουργίας, ῳτι ῳ εῶδοκία Αῳτοῳ πρός δημιουργίαν κτισμάτων ῳξ «οῶκ ῶντων» θά προσελάμβανε πραγματικήν ῳλλά καί αῳωνίαν ῳξίαν μόνον διά τῳς ῳντοποιήσεως κτισμάτων πνευματικῳν ῶφθάρτων, ῳρα δέ καί ῳνσυνειδήτων καί ῶλευθέρων, διότι ταῳτα μόνον θά ῳ δύναντο νά ῳ πάρχωσιν αῳ ωνίως, ῳ λλά καί νά ῳ χωσι συνείδησιν τῳς τε ῳδίας ῳαυτῳν ῳπάρξεως ῳς καί τοῳ Δημιουργοῳ των, τόν ῳποῳον θά ῳβλεπον ῳποπτικῳς, προσλαμβάνοντα, χάριν αῳτῳν καί πεπερασμένας «ῳκφάνσεις» ῳ «μορφάς». Νοοῳντα δέ τά κτίσματα ταῳτα, ῳτι ῳξ «οῳκ ῳντων» ῳλθον εῳς τό «εῳναι», τῳ εῳδοκίῳ Αῳτοῳ, ῳτι ῳξ Αῳτοῳ ῳλαβον τό εῳναι καί τό εῳδέναι, καί ῳν τῳ ῳκδηλώσει τῳς ῳπείρου Αῳτοῳ ῳγάπης ῳγένοντο μέτοχα τῳς αῳωνίου Αῳτοῳ μακαριότητος καί δόξης, ῳπως καί τῳν ῳσυλλήπτων, διά τήν ῳνθρωπίνην διάνοιαν (Α΄ Κορ. Β΄9 κ.ῳ.), πνευματικῳν Αῳτοῳ ῳγαθῳν, ῳν τήν ῳπαρξιν, ῳλλά καί τήν ῳραιότητα συνειδητῳς ῳπίσης θά ῳντελαμβάνοντο, θά ῳσθάνοντο φύσει, καί ῳλευθέρως, αῳωνίαν πρός τόν Θεόν εῳγνωμοσύνην καί ῳγάπην διά τάς τοιαύτας καί τοσαύτας πρός αῳτά δωρεάς, ῳφόσον μάλιστα θά ῳβλεπον Αῳτόν καί ῳποπτικῳς. 11 12

«ῳ πουσυνείδησις ῳ κεῳ καῳ ῳ λευθερία» Πρβλ. Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 105 - 106.

9

ῳλλά μεταξύ τῳν διαφόρων ῳδιοτήτων τοῳ ῳπείρου Θεοῳ εῳναι, ῳς γνωστόν, καί ῳ περί πάντων ῳπειρος καί ῳπερινόητος ῳ πίσης πρόγνωσις Αῳ τοῳ , περί ῳ ς ῳ χομεν ῳ πόλυτον τήν βεβαίωσιν διά τῳν ῳπαληθεύσεων τοῳ προφητισμοῳ13. ῳν τῳ ῳπείρῳ δέ καί ῳπερινοήτῳ ταύτη προγνώσει Του, καταρτίζων Οῳτος, ῳν ψιλαῳς ῳτι ῳδέαις, τό περί τῳς ῳλης δημιουργίας σχέδιον Αῳτοῳ (τό περιλαμβάνον καί ῳγνωστον εῳς ῳμῳς ῳριθμόν πνευματικῳν δημιουργημάτων ῳν τῳ πνευματικῳ κόσμῳ (Κολασ. Α΄16 κ.ῳ .), προέγνω ῳ τιῳ νῳ κτῳ νπνευματικῳ ν ταγμάτων τῳν κτισμάτων Του τούτων, μέ ῳρχηγόν τόν ῳρχάγγελον ῳωσφόρον, δέν θά ῳφαίνετο ῳξιον τῳν τοιούτων καί τοσούτων καί πρός αῳτό δωρεῳν τοῳ Θεοῳ. ῳτι ῳ ῳρχηγός τοῳ τάγματος τούτου, περίοπτον πνευματικήν θέσιν ῳχων πλησίον τοῳ Θεοῳ (ῳ σ. ΙΔ΄12 κ.ῳ .), θά παρεσύρετο ῳ νευ οῳδεμιῳς ῳξωτερικῳς ῳφορμῳς ῳ αῳτίας εῳς ῳπανάστασιν κατ' Αῳτοῳ, εῳς ῳποστασίαν, κακήν χρῳσιν ποιούμενος τῳς ῳνσυνειδήτου αῳτοῳ ῳλευθερίας. Καί ῳντί εῳγνωμοσύνης θά τόν ῳφθόνει διά τήν ῳπειρον Αῳτοῳ δόξαν. Διαστροφήν δέ τῳς συνειδήσεως αῳτοῳ ῳφιστάμενος, θά ῳμίσει προσέτι τόν Θεόν, ζητῳ ννά γίνη ῳ μοιος τῳ ῳ ψίστῳ καί νά κτίση τόν θρόνον του ῳπεράνω τῳν νεφελῳν (ῳσ. ΙΔ΄13-14 κ.ῳ.). Προέγνω ῳπίσης ῳ Θεός, ῳτι εῳς τήν τοιαύτην παραφροσύνην καί ῳποστασίαν τοῳ ῳωσφόρου θά παρεσύρετο καί ῳλον τό ῳπ' αῳτόν ῳγγελικόν τάγμα, ῳπαναστατοῳν ῳμοίως κατ' Αῳτοῳ ῳν τῳ αῳτῳ πνεύματι. Καί τέλος, ῳτι ῳ τοιαύτη διαστροφή τῳς συνειδήσεως τῳν κτισμάτων τούτων, ῳπιφέρουσα τήν ῳλλοίωσιν καί αῳτῳς τῳς φύσεως αῳτῳν καί μεταβάλλουσα αῳτά αῳωνίως ῳπό πνεύματα φωτός, ῳγάπης καί ῳληθείας εῳς πνεύματα ζόφου, σκότους, μίσους καί ψεύδους14, θά ῳτο κατ' ῳφαρμογήν τῳς δικαιοσύνης Του, φύσει ῳπίσης, οῳχί μόνον ῳμετάτρεπτος ῳλλά καί ῳσύγγνωστος. Διότι, κατά τήν ῳπόλυτον θείαν δικαιοσύνην (περί ῳς θά ῳσχοληθῳμεν ῳναλυτικῳς ῳν τῳ Β΄ κεφ.) τά πνευματικά κτίσματα, ῳχοντα φαεινήν τήν συνείδησιν ῳτι ῳξ «οῳκ ῳντων» ῳλθον εῳς τό εῳναι, ῳτι παρά τοῳ Θεοῳ ῳλαβον τά πρωταρχικά καί ῳψιστα ῳγαθά, τό «εῳναι» Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη. «ῷ τελείωσις τοῷ ῷνθρώπου, κατά Νικήταν τόν Στηθάτον», σελ. 23 καί 25. «...ῷ Θεός ῷς... παντογνώστης, εῷχεν ῷν ῷαυτῷ καί πρό τῷς ῷκ τοῷ μηδενός δημιουργίας τῷν πάντων τήν γνῷσιν, τάς φύσεις καί τούς λόγους πάντων τῷν ῷντων...». (σ.σ. ῷν «ψιλαῳς» βεβαίως, «ῷδέαις»). 13

14 Ματθ. Ι΄1, Λουκ. Ι΄17-1 8, ῷωάν. Η΄44 κ.ῳ .Πρβλ. Β΄ Πετρ. Β΄4, ῷς καί ῷούδ. στιχ. 6. «...Εῷ γάρ ῷ Θεός ῷγγέλων ῷμαρτησάντων οῷκ ῷφείσατο ῷλλά σειραῳς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εῷς κρίσιν τηρούμενους...».

10

δηλ. καί τό «εῳδέναι» καί ῳτι τῳ εῳδοκίῳ Αῳτοῳ καί πάλιν ῳγένοντο μέτοχα καί πάντων τῳν ῳνεκφράστων καί αῳωνίων Αῳτοῳ ῳγαθῳν, εῳχον ῳπιτακτικόν καθῳκον νά τρέφωσιν αῳωνίαν εῳγνωμοσύνην πρός τόν Δοτῳρα τόσων ῳγαθῳν καί νά ῳναρμονίζωσιν ῳπολύτως τήν θέλησιν των πρός τήν βούλησιν ῳκείνου, βλέποντα μάλιστα Αῳτόν ῳποπτικῳς. ῳ πτῳσις ῳθεν αῳτῳν καί ῳ διαστροφή τῳς συνειδήσεως των, ῳνευ οῳδεμιῳς αῳτίας, θά ῳτο, κατά τήν θείαν δικαιοσύνην, ῳσύγγνωστος, ῳλλοιοῳσα, αῳωνίως καί ῳτρέπτως, καί αῳτήν τήν φύσιν αῳτῳν. ῳκ τῳς πτώσεως δέ καί διαστροφῳς τῳν πνευμάτων τούτων θά ῳγεννῳτο ῳ ῳμαρτία, ῳ θάνατος καί τό ῳθικόν κακόν, μή ῳπάρχοντα φύσει ῳν τῳ Θεῳ15. Προγνούς δέ ῳ Θεός, κατά τήν κατάρτισιν ῳτι ῳν ψιλαῳς, ῳδέαις τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας τήν πτῳσιν τοῳ ῳωσφόρου καί τοῳ ῳπ' αῳτόν ῳγγελικοῳ τάγματος, καί τήν γένεσιν οῳτω τῳς ῳμαρτίας -τοῳ ῳθικοῳ κακοῳ- καί τοῳ θανάτου, δέν ῳθέλησε, προδήλως, νά ῳποτρέψῳ ταύτην ῳπ' ῳρχῳς διά τῳς ῳφαιρέσεως καί τοῳ ῳφανισμοῳ ῳκ τοῳ σχεδίου, διά τῳς μή ῳντοποιήσεως δηλαδή τῳν περί τῳν κτισμάτων τούτων ψιλῳν ῳδεῳν Του, προφανῳς διά νά μή ῳποστῳ οῳτω περιορισμόν ῳ ῳπειρία Του καί θεωρηθῳ φοβούμενος τάς συνεπείας αῳτῳς, ῳφόσον καί αῳ περί τῳν κτισμάτων τούτων ψιλαί ῳδέαι Του ῳκυήθησαν ῳπίσης, ῳπως καί αῳ περί πάντων τῳν λοιπῳν, ῳγαθαί, καί ῳγαθά θά ῳδημιουργοῳντο τά ῳντίστοιχα πνεύματα - κτίσματα. Δέν ῳθέλησεν ῳσαύτως, μετά τήν τοιαύτην πρόγνωσίν Του, νά ῳποτρέψῳ ῳκολούθως τήν πτῳσιν καί τήν διαστροφήν τῳν κτισμάτων τούτων ῳναγκαστικῳς, διά νά μή παραβιάσῳ τήν ῳποσχεθεῳσαν καί εῳς αῳτά πνευματικήν ῳλευθερίαν, ῳς ῳκριβῳς ῳπραξε καί διά τούς πονηρούς καί μέχρι τέλους ῳμετανοήτους ῳμαρτωλούς ῳνθρώπους, τάς περί τῳν ῳποίων ψιλάς ῳδέας εῳχεν ῳσαύτως ῳπολύτως ῳν ῳψει Του κατά τήν κατάρτισιν τοῳ ῳλου περί τῳς δημιουργίας σχεδίου (Ματθ. I΄30 κ.ῳ.). Προώρισεν ῳμως νά χρησιμοποιήσῳ τόσον τήν ῳποστασίαν, ῳς καί τήν κατά τοῳ ῳλου, ῳν συνεχείῳ, ῳργου Του ῳντίδρασιν τοῳ σατανῳ καί τῳν δαιμόνων (ῳπως ῳκολούθως καί τήν ζωήν καί δρῳσιν ῳν γένει Πρβλ. μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῷωάν. Ρωμανίδου, μνημ. ῷργ. σελ.. 144 «...Διά τῷς ῷμαρτίας εῷσῷλθεν εῷς τόν κόσμον ῷ θάνατος... ῷ Θεός ῷπέτρεψε τόν θάνατον καί τήν διάλυσιν τοῷ ῷνθρώπου (σ.σ.: ῷν τῷ «διαλύσει» πρόκειται βεβαίως περί τοῷ φυσικοῷ θανάτου μόνον, διότι πλήν τούτου ῷπάρχει καί ῷ πνευματικός, ῷτοι ῷ ῷπομάκρυνσις τῷς θείας Χάριτος καί κοινωνίας…) ῷφ' ῳ νόςμέν ῳ ναμή τό κακόν ῷθάνατον γένηται, ῷφ' ῷτέρου δέ ῳνα ῷναπλάσῳ αῷτόν ῷν τῷ ῷναστάσει καί ῷπί πλέον, ῳνα διά τῷς θέας τοῷ θανάτου δώσῳ εῷς τόν ῷνθρωπον εῷκαιρίαν μετανοίας καί δοκιμάσῳ αῷτόν διά πειρασμῷν». 15

11

πάντων τῳν ῳμαρτωλῳν ῳνθρώπων) πρός μείζονα ῳτι ῳκδήλωσιν τῳς ῳπείρου ῳγάπης Του. ῳν ταυτῳ δέ καί τῳς ῳπείρου ῳπίσης Σοφίας Του, ῳπως καί τῳς παντοδυναμίας Αῳτοῳ16. ῳλλά προέγνω ῳσαύτως, κατόπιν τούτων, ῳναμφιβόλως ῳ Θεός ῳτι, ῳάν ῳπ' εῳθείας προέβαινεν εῳς τήν ῳντοποίησιν τῳν «ψιλῶν ῶδεῶν» Του καί περί τοῳ τάγματος τῳν «Θεῶν κατά χάριν», ῳ πτῳσις τοῳ τάγματος τούτου θά ῳτο περισσότερον ῳ νδεχομένη, ῳ να μή εῳ πωμεν ῳ λως ῳ ναπόφευκτος. Διότι ῳ άν Οῷτω μόνον, βάσει τῷν σχετικῷν μαρτυριῷν τῷς Γραφῷς, δυνάμεθα, κατά τήν ταπεινήν γνώμην ῳμῷν, νά ῷξηγήσωμεν τόν λόγον τῷς ῷπό τοῷ Θεοῷ ῷντοποιήσεως τῷν περί τοῷ σατανῷ καί τῷν ῷκπεσόντων μετ' αῷτοῷ ῷγγέλων «ψιλῷν ῷδεῷν» Του, περί τῷς μετά τήν ῷντοποίησιν πτώσεως τῷν ῷποίων, ῷπως, ῷν συνεχείῷ καί περί πάντων τῷν ῷμαρτωλῷν ῷνθρώπων, ῷσχεν ῷναμφιβόλως ῷ Θεός τελείως πρόγνωσιν. Δέν ῷποκλείομεν βεβαίως τό δυνατόν τῳς ῷπάρξεως καί ῷλλων λόγων, ῷφ' ῷσον «... ῷκ μέρους γιγνώσκομεν καί ῷκ μέρους προφητεύομεν» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9), «ῷνεξερεύνητοι δέ αῳ βουλαί τοῷ Θεοῷ...» (Ρωμ. ΙΔ΄33-36 κ.ῳ.). ῷλλά τούς λόγους ῷκείνους θά γνωρίσωμεν εῷτε κατόπιν νέων θείων ῷποκαλύψεων, ῷ ῷταν ῷκδημήσωμεν πλησίον τοῷ Θεοῷ. (Α΄ Κορ. ΙΓ΄12 κ.ῳ.). Πρβλ. Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 108. «ῷ Θεός γιγνώσκει νά διευθετῳ τό κακόν οῷτως ῷστε οῷ μόνον νά μή διαταράσσῳ τήν καθόλου τάξιν τοῷ Κόσμου, ῷλλά μῷλλον καί νά ῷξυπηρετῳ τό γενικόν Αῷτοῷ σχέδιον». Περί τοῷ σατανῷ ῷμως, καί τῷν δαιμόνων ῷν γένει, ῳ ῳείμνηστος καθηγητής ῷνδρ. Θεοδώρου, ῷν τῷ πραγματείῷ του «ῷ περί τῷν δικαιωμάτων τοῷ σατανῷ θεωρία», σελ. 26, ῳπ. 1, γράφει τά ῷξῷς: «Παρ' ῷλον ῷτι ῷ περί ῷπάρξεως τῷν δαιμόνων δόξα εῷναι ῷρθρον πίστεως πολλαχοῷ τῷς Γραφῷς ῳστορούμενον καί πολυειδῷς ῷν τῷ Ἑ. Παραδόσει ῷπιμαρτυρούμενον, ῷμως ῷ διδασκαλία αῷτή τῷ γυμνῷ λόγῳ προσπίπτει τά μάλιστα μυστηριώδης καί ῷκατανόητος. Πῷς ῷ ῷπό τοῷ παναγάθου, πανσόφου καί παντοδυνάμου Θεοῷ πλασθείς ῷγγελος, ῷγαθός κατά τήν φύσιν αῷτοῷ καί συγγενής τῷ Θεῷ διά τῷν πνευματικῷν αῷτοῷ προσόντων καί χαρισμάτων, ῷ Ἑπό τοῷ Θεοῷ τά μάλιστα εῷεργετηθείς καί εῷς τά ῷψιστα τῳς παρ' Αῷτῳ λειτουργίας καί διακονίας τιμηθείς, ῷγεται ῷν στιγμῷ εῷς τό παράτολμον διάβημα τῷς κατά τοῷ Θείου θελήματος ῷπαναστάσεως, τοῳθ' ῷπερ πλείστην ῷμφαίνει τῷς φύσεως τραχύτητα, ῷγωϊστικήν πώρωσιν καί στρέβλωσιν συνειδήσεως, παραμένει ῳπορον τἙ διανοίῳ Ἑμῷν. ῷ κατάχρησις τῷς ῷλευθερίας δέν ῷπιλύει τό πρόβλημα, καθόσον θά ῷνέμενε τίς, ῷ λογικός καί ῷλεύθερος ῷγγελος νά ῷγετο μῷλλον εῷς τήν παρά τῷ Θεῷ παγίωσιν τῷς ῷθικῷς αῷτοῷ βουλήσεως ῷ εῷς τήν κατά τῷς Θείας Βουλῷς ῷνταρσίαν, ῷπιδείξας κακίας ῷν ῷστερεῷτο κατά τήν ῷρχαίαν τῳς φύσεως αῷτοῷ προικοδότησιν, ῳ νσχετικῷς ῷγαθός. ῷάν μέν εῷχεν ῷν τῷ φύσει αῷτοῷ τόν ῷγωϊσμόν καί τήν ῷλαζονείαν, καταλήγομεν εῷς τό ῷτοπον συμπέρασμα ῷτι ῷπλάσθη κακός ῷπό τοῷ παναγάθου Θεοῷ. ῷάν πάλιν ῷπλήν εῷχε τήν τάσιν πρός τάς κακίας ταύτας, πάλιν ῷμμέσως τοῳ κακοῷ αῷτιος εῷναι αῷτός ῷ Θεός, τοῳθ' ῷπερ βλάσφημον. ῷάν δέ ῷ πρῷτος ῷγγελος τῷν τοιούτων τῷς φύσεως κακῷν ῷκαθάρευε, οῷδαμῷς δ' ῷκτός τῷς φύσεως αῷτοῷ ῷπῷρχε τό κακόν, ῳς τις ῷρχή τῷ ῷγαθῳ ῷντιμέτωπος, κατά τάς ῷντιλήψεις τοῷ Δυϊσμοῷ, ῷπερ θεωρῷν οῷτος νά τεχνῷται ῷσωτερικῷς καί νά μηχανεύηται τήν κακίαν εῷς ταύτην ῷκολουθῷν, παραμένει ῷπορον πῳς ῷνεδείχθη τῷς κακίας ῷφευρέτης καί πρωταθλητής. Τό περί ῷντολογίας τοῳ κακοῳ πρόβλημα καλύπτεται, ῷς εῷκός, ῷπό τοῷ ζοφώδους τοῷ μυστηρίου πέπλου, καλεῷται δ' ῷ πιστός ῷπως ῷπολυπραγμανήτως συγκατατεθῷ εῷς τήν σχετικήν τῳς Θείας ῷποκαλύψεως πίστιν, παντοιοτρόπως δέ, τῳ θεία ῷρωγῳ ῷνισχυόμενος, πολεμήση κατά τοῷ ῷπιβούλου τῳς ῷδίας αῷτοῷ εῷτυχίας καί τῷς ποικίλης κακίας, Ἑτις τοσοῳτον δαψιλῳς ῷμφωλεύει εῳς τε τήν πεπτωκυῳαν αῷτοῷ φύσιν καί τήν κοινωνίαν ῷν ῳ ζῳ ». Ταῷτα ῳγραφε περί τοῷ σατανῷ Ἑ μακαριστός καθηγητής ῳ. 16

12

κατά τήν ρητήν καί σαφῳ μαρτυρίαν τῳς Γραφῳς (ῳσ. ΙΔ΄13, 14 κ.ῳ.), ῳφθόνησε τόν Θεόν ῳ ῳωσφόρος ῳ ρχάγγελος ῳ ν, καί παραφρονήσας ῳσκέφθη νά γίνη ῳμοιός Του κατά πάντα..., πόσον μῳλλον δέν θά παρεσύροντο εῳς ῳμοίαν πτῳσιν οῳ «Θεοί κατά χάριν», οῳτινες ῳπ' ῳρχῳς τῳς ῳντοποιήσεως των θά ῳβλεπον ῳαυτούς κατά πάντα ῳμοίους πρός τάς πεπερασμένας ῳκφάνσεις Του, καί τούς ῳποίους, ῳφαρμόζων ῳπίσης τήν δικαιοσύνην Του, θά κατεδίκαζε ῳμοίως εῳς αῳωνίαν κόλασιν; Προέβαλεν οῳτω πρός ῳλοκλήρωσην τῳς ῳλης εῶδοκίας τοῳ Θεοῳ, καί περάτωσιν τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας, ῳ ῳνάγκη τῳς προσθήκης τῳς «καμπύλης» καί τῳς ῳλικῳς τοιαύτης, ῳτοι, καί ῳρχικῳς, τῳς δημιουργίας τῳν ῳνευ συνειδήσεως καί ῳλευθερίας κτισμάτων, ῳτινα θά ῳπετάσσοντο εῳς τήν ῳέναον κίνησιν, ῳλλοίωσιν καί φθοράν... τῳς δημιουργίας δηλαδή τοῳ ῳλικοῳ τούτου Σύμπαντος μέ τούς ῳναριθμήτους ῳτι κόσμους του, τῳν ποικίλων οῳρανίων σωμάτων καί τῳν ῳστρικῳν συγκροτημάτων, καί τῳς δημιουργίας ῳσαύτως, ῳν συνεχείῳ, ῳπί τοῳ μικροσκοπικοῳ μέν ῳλλά τόσον γραφικοῳ τούτου πλανήτου, κτίσματος διφυοῳς - δισυνθέτου, ῳλικοῳ δηλαδή καί πνευματικοῳ, κτίσματος μέ ῳλικόν μέν σῳμα, ῳποκείμενον εῳς διάλυσιν καί φθοράν, ῳν περιπτώσει ῳμαρτίας, μέ ψυχήν δέ πνευματικήν, ῳνσυνείδητον ῳρα καί ῳλευθέραν, ῳ γκεκλεισμένην ῳ ν τῳ σώματι τούτω, ῳ στε ῳ ῳ νδεχομένη πτῳσις αῳτοῳ νά μή εῳναι ῳσύγγνωστος καί αῳωνία, ῳλλά (καί ῳπό τήν προϋπόθεσιν πάλιν τῳς μετανοίας) συγγνωστή. Καί Θεοδώρου, καί ῷτι μέν βεβαίως τό πρόβλημα τῷς ῷντολογίας τοῷ κακοῷ καί τῷς ῷποστατικότητος τοῷ σατανῷ ῷποτελεῷ, κατ' ῷρχήν, μυστήριον, ῷπερ ῷ πιστός καλεῷται νά ῷντιμετωπίση ῷν πίστει, εῷναι ῷναμφισβήτητον, ῷφόσον τά πάντα, καί δή τά πνευματικά καί μεταφυσικά, «ῷκ μέρους γινώσκομεν...» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ῳ.)· ῷ δέ περί αῷτῷν μαρτυρία τῷς Γραφῷς εῷναι διά τόν πιστόν, βεβαιότερα καί τῷς πειραματικῷς ῷποδείξεως (Β΄ Πετρ. Α΄10 κ.ῷ.). Πρός τούτοις ῷμως καί περί τῷς ῷποστατικότητος τοῷ σατανῷ καί τῷν πονηρῷν πνευμάτων ῷχομεν σήμερον, πλήν τῷν σχετικῷν ῷψευδῷν μαρτυριῷν τῷς Γραφῷς, καί ῷλλας ῷμαχήτους ῷποδείξεις a contrario ῳκ τοῳ πνευματισμοῳ καί τῳς μαγείας. ῷσον δ' ῷφορῳ εῷς τήν ῷπορίαν «...πῷς ῷ σατανῷς, ῷξέχον μάλιστα ῷγαθόν πνεῷμα δημιουργηθείς ῷπό τοῷ Θεοῷ, ῷξετράπη τῷς φύσεώς του καί ῷπανεστάτησε κατ' Αῷτοῷ...», τοῷτο, πλήν τῷς ῷψευδοῷς ῷπίσης μαρτυρίας τῷς Γραφῷς, ῷπαρκῷς, φρονοῷμεν, ῷξηγεῷται διά τῷς «κακῷς χρήσεως» τῷς δωρηθείσης ῷπό τοῷ Θεοῷ εῷς τά πνευματικά κτίσματα συνειδητῳς ῷλευθερίας. ῷχομεν ῷξ ῷλλου σχετικά παραδείγματα ῷνθρώπων (στρατηγῷν, ῷνωτέρων αῷλικῷν κ.ῳ.) ῷπαναστατησάντων κατά τῷν εῷεργετῷν βασιλέων των... ῷ ῷπό τοῷ ῷνθρώπου δέ κατάχρησις τῷς ῷλευθερίας οῷδόλως διαφέρει τῷς τῷν πνευμάτων, ῷφόσον μάλιστα οῷ ῷγγελοι εῷναι «πνεύματα λειτουργικά εῷς διακονίαν ῷποστελλόμενα...» (ῷβρ. Α΄14), Ἑμεῷς δέ καί «ῷγγέλους κρινοῷμεν...» (Α΄ Κορ. ΣΤ΄3) πλασθέντες, προδήλως, ῷνώτεροι αῷτῷν εῷς πνευματικήν δύναμιν διά νά «γίνωμεν, ῷς προείπομεν, κατά χάριν Θεοί».

13

ῳς τοιοῳτον κτίσμα προωρίσθη ῳ ῳνθρωπος, τόν ῳποῳον ῳ Θεός ηῳδόκησε νά ποιήση «κατ' εῳκόνα Του» (Γενεσ. Α΄27), διά νά τόν δοκιμάσῳ... καί τόν ῳξομοιώσῳ οῳτως ῳκολούθως πρός ῳαυτόν. Προωρίσθη δηλαδή, ῳπως δημιουργηθῳ ῳ ῳνθρωπος «κατ' εῳκόνα» τοῳ Θεοῳ, ῳνα ῳς τοιοῳτος δοκιμασθῳ ῳν πνευματικῳ δοκιμασίῳ καί ῳθλήσει (Β΄ Τιμ. Β΄5 κ.ῳ.). Καί νικητής ῳν αῳτῳ ῳναδεικνυόμενος (ῳποκ. Β΄7 κ.ῳ.), οῳχί μόνον νά καταστῳ ῳξιος τῳς πρός τόν Θεόν, κατά χάριν, ῳξομοιώσεως, γινόμενος «κατά χάριν Θεός», ῳλλά νά καταστῳ προσέτι, διά τῳς ῳκ τῳν «παθημάτων πείρας», καί αῳωνίως πλέον ῳπτωτος ῳν τῳ ῳτέρμονι ῳκείνῳ δόξῳ καί τιμῳ17. Κατά τήν ῳμόφωνον δ' ῳν τούτῳ γνώμην πάντων τῳν ῳγίων Πατέρων ῳμῳν ῳδημιουργήθη ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳ ῳνθρωπος οῳτε «φύσει θνητός», μήτε ῳπίσης «φύσει ῳθάνατος». ῳδημιουργήθη ῳς «κατά χάριν Θεός» δυνάμει, διά νά καταστήσῳ ῳκουσίως ῳαυτόν, βοηθούμενος ῳπό τοῳ Θεοῳ, τοιοῳτον, βάσει τῳς θεοειδοῳς φύσεως αῳτοῳ18. Τό ῳλικόν σῳμα του, ῳποκείμενον ῳν περιπτώσει ῳμαρτίας, εῳς φθοράν καί διάλυσιν (θάνατον), ῳπως καί πάντα τά λοιπά κτίσματα τῳς ῳλικῳς δημιουργίας (Ρωμ. Η΄22 κ.ῳ.), θά καθίστατο ῳπίσης ῳφθαρτον, πνευματικόν (Α΄ Κορ. 42-44 κ.ῳ.), ῳάν ῳνεδεικνύετο νικητής εῳς τήν προορισθεῳσαν δι' αῳτόν δοκιμασίαν καί ῳθλησιν, ῳτις θά συνίστατο εῳς τήν ῶλευθέραν ῳποταγήν του εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ (Γεν. Β΄16-17). ῳπίσης ῳ πνευματική ψυχή του θά καθίστατο αῳωνίως ῳπτωτος, ῳν τῳ ῳαυτῳς σώματι, ῳχουσα πάντοτε τήν χάριν, τήν κοινωνίαν καί τόν φωτισμόν τοῳ Θεοῳ . ῳ λλως θά κατεδικάζετο καί αῳτη εῳς θάνατον, ῳς ῳ ῳωσφόρος καί τό ῳπ' αῳτόν τάγμα. Εῳς στέρησιν δηλαδή πασῳν τῳν θείων τούτων δωρεῳν, προσέτι δέ, καί μετά τήν διάλυσιν τοῳ σώματός της (τόν θάνατόν του), εῳς αῳωνίαν πλέον κόλασιν, εῳς αῳώνιον βασανισμόν, μετά τοῳ σατανῳ καί τῳν ῳκπεσόντων ῳγγέλων (Ματθ. ΚΕ΄41, ῳποκ. Κ΄10 κ.ῳ.), ῳς καί εῳς μετατροπήν της Ταύτην τήν ῷννοιαν ῷχει ῷ εῷδοκία τοῷ Θεοῷ «ποιήσωμεν ῷνθρωπον κατ' εῷκόνα ῷμετέραν καί ῷμοίωσιν» (Γενεσ. Α΄26-27). 17

Πρβλ. μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῷωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ῷργ., σελ. 144. ῷπίσης Χρηστ. ῷνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 141. ῳ σαύτως ῳ Θεόφιλος ῷντιοχείας σχετικῷς γράφει (πρός Αῷτόλυκον Β΄27). «Εῷ γάρ ῷθάνατον αῷτόν ῷπ' ῷρχῷς ῷπεποιήκει, Θεόν αῷτόν ῷπεποιήκει. Πάλιν, εῷ θνητόν αῷτόν ῷπεποιήκει, ῳδόκει ῷν ῷ Θεός αῷτιος εῷναι τοῷ θανάτου αῷτοῷ. Οῷτε οῳ ν ῷθάνατον αῷτόν ῷποίησεν, οῷτε μήν θνητόν, ῷλλά δεκτικόν ῷμφοτέρων ῳνα (εῷ) ρέψῳ ῷπί τά τῷς ῷθανασίας, τηρήσας τήν ῷντολήν τοῷ Θεοῷ, μισθόν κομίσηται παρ' αῷτοῷ τήν ῷθανασίαν καί γένηται Θεός· εῷ δέ αῷ τραπῳ ῷπί τά τοῷ θανάτου... παρακούσας τοῷ Θεοῷ, αῷτός ῳαυτῳ αῷτιος ῳ τοῷ θανάτου...». 18

14

εῳς «ῶ σ τέρα ζόφους» (ῳούδ. στ. 3) εῳς τό διηνεκές. Διά τῳς τοιαύτης «ῳθλήσεως» καί «δοκιμασίας» ῳπεζητήθη ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳ ῳλοκληρωτική ῳπίτευξις τῳς πλήρους διαμορφώσεως τῳς ῳνθρωπίνης βουλήσεως καί ῳ ῳμπέδωσις τῳς πραγματικῳς ῳλευθερίας, διά τῳς ῳπολύτου ῳλευθέρας ῳποταγῳς καί τῳς ῳκουσίας ῳναρμονίσεως αῳτῳς εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ. ῳπακόλουθον δέ τῳς νίκης προωρίσθη ῳ θρίαμβος κατά τῳν παθῳν καί τοῳ διττοῳ θανάτου. Καί ῳ ῳνάδειξις τοῳ τελείου ῳνθρώπου, τοῳ «κατά χάριν Θεοῳ». Τοιαύτην ῳθεν εῳδοκίαν προτιθέμενος ῳν ῳαυτῳ ῳ Θεός (ῳφεσ. Α΄9-10) διά τό τελειότερον καί ῳγαπητότερον τῳν κτισμάτων Του, τόν ῳνθρωπον, οῳχί μόνον προέγνω (καί προώρισεν, ῳς ῳκ τούτου, ῳναμφιβόλως) ῳν τῳ σχεδίῳ τῳς Δημιουργίας καί τόν ῳριθμόν τῳν ῳνθρώπων, οῳτινες θά καθίσταντο ῳξιοι τῳς τοιαύτης εῳδοκίας καί τιμῳς (Ματθ. Ι΄30, Ρωμ. Η΄29 κ.ῳ.), ῳν προορισθέντι ῳσαύτως ῳπ’ Αῳτοῳ «πληρώματι χρόνου» ῳ «καιρῳν» (Γαλάτας Δ΄4, ῳφεσ. Α΄10), ῳλλά προέγνω ῳσφαλῳς ῳσαύτως, καί ῳν πάσῳ λεπτομερεία, πότε καί πῳς θά συνεπληροῳτο ῳ ῳριθμός οῳτος. Τότε προώρισε καί τόν τερματισμόν τῳς ῳπάρξεως καί τῳς ῳλικῳς Δημιουργίας -κτίσεως, ῳν τῳ συνόλῳ της, ῳπό τήν ῳλικήν αῳτῳς μορφήν, καί τήν δημιουργίαν τῳν «πάντων καινῳν» (Β΄ Πετρ. Γ΄10-13, ῳποκ. ΚΑ΄1 κ.ῳ.). Τοσούτῳ μῳλλον καθόσον «στενάζει» καί αῳτη καί «συνῳδίνει» (Ρωμ. Η΄22), κατά τόν ῳπέροχον χαρακτηρισμόν τοῳ ῳποστόλου Παύλου, ῳποκαραδοκοῳσα τήν ῳπαλλαγήν της ῳπό τῳς δουλείας τῳς διηνεκοῳς κινήσεως καί φθορῳς, διά τῳς συμπληρώσεως τοῳ ῳριθμοῳ τῳν «υῳῳν τοῳ Θεοῳ» (Ρωμ. Η΄22-23). ῳλλά τοιαύτην πρόγνωσιν ῳχων ῳ Θεός περί πάντων, προέγνω ῳναμφιβόλως ῳπίσης, ῳτι καί τό τελειότερον τοῳτο καί ῳγαπητότερον πλάσμα Του, τόν ῳνθρωπον, θά ῳφθόνει καί θά ῳμίσει ῳξ ῳσου ῳ Σατανῳς, ῳπως ῳφθόνησε καί ῳμίσησε τόν Θεόν. ῳτι ῳχι μόνον θά ῳξηπάτα, ῳς ῳκ τούτου, καί θά παρέσυρεν εῳς τήν παρακοήν - τήν ῳμαρτίαν - καί τόν ῳξ αῳτίας τούτων θάνατον καί τούς πρωτοπλάστους, οῳτινες δέν θά ῳδύναντο ῳπίσης νά ῳνθέξωσιν εῳς τό «πῳρ» τῳς δοκιμασίας τῳς ῳνσυνειδήτου αῳτῳν ῶλευθερίας19 καί θά ῳπετύγχανον οῳτω τοῳ ῳρχικοῳ των προορισμοῳ, ῳτοι τῳς Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη, μνήμ. ῷργ., σελ. 54 «... ῷθεν ῷ ῷφετηρία τῷς ῷμαρτωλότητος τοῷ ῷνθρώπου δέν εῷρίσκεται εῳς τήν φύσιν του, ῷλλ' εῳς τήν αῷτεξούσιον βούλησιν καί γενικώτερον εῷς τήν ψυχήν του. Αῳτη, ῷς οῷσία ζῷσα, ῷπλή, ῷσώματος, λογική καί νοερά, ῷχει ῷδιον θέλημα καί ῷνέργειαν, ῷς κτιστή δέ εῷναι τρεπτή καί δύναται νά ῷλέγξη τό ῳγαθόν ῷ τό κακόν...». 19

15

«ῳθανασίας» καί τῳς «κατά χάριν θεώσεως», ῳλλά καί ῳς «λέων λυσσῳ ν καί ῳ ρυόμενος ῳ πιζητῳ ν τι νά καταπίῳ » (Α΄ Πετρ. Ε΄8), θά ῳπετίθετο πάντοτε καί ῳναντίον ῳλων τῳν ῳπογόνων των, τό πλεῳστον τῳν ῳποίων, ῳκτός ῳλίγων ῳξαιρέσεων προοδευτικῳς ῳλαττουμένων, θά παρέσυρεν ῳσαύτως εῳς τήν ῳμαρτίαν καί τόν αῳώνιον θάνατον. Οῳτως ῳ συμπλήρωσις, (ῳνα μή εῳπωμεν καί αῳτή ῳ ῳνάδειξις) τοῳ τάγματος τῳν «Θεῶν κατά χάριν» θά καθίστατο ῳδύνατος, λόγω καί τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος, τό ῳποῳον θά ῳβάρυνεν ῳπαν τό ῳνθρώπινον γένος ῳξ αῳτίας τοῳ νόμου τῳς κληρονομικότητος, ῳν προώρισε νά τάξη ῳπίσης ῳ Θεός πρός ῳξυπηρέτησιν τῳς ζωῳς καί τῳς ῳναπαραγωγῳς πάντων τῳν ῳνοργάνων ῳντων καί δή τῳν ῳμψύχων. Καί οῳ ῳνθρωποι δηλαδή, οῳτινες δέν θά παρεσύροντο εῳς ῳμαρτίας, δέν θά ῳδύναντο νά «τελειωθῳσι» 20 (ῳβρ. ΙΑ΄40), βαρυνόμενοι ῳπό τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος21. Πάντες δέ οῳ λοιποί θά κατεδικάζοντο, ῳς ῳ Σατανῳς καί οῳ δαίμονες, εῳς αῳωνίαν κόλασιν καί βασανισμόν (Ματθ. ΚΕ΄41 κ.ῳ.). ῳ ν τῳ θλιβερῳ λοιπόν ταύτη περί τοῳ τελειοτέρου καί ῳγαπητότερου πλάσματός Του προγνώσει, προέγω ῳσαύτως ῳ Θεός, ῳτι οῳδείς ῳλλος τρόπος ῳπῳρχε πρός ῳλοκλήρωσιν τῳς ρηθείσης εῳδοκίας Του, «ῳν προέθετο ῳν ῳαυτῳ» (ῳφεσ. Α΄10), εῳμή μόνον ῳ ῳνανθρώπησις, ῳν ῳρισμένῳ ῳνθρώπῳ καί ῳν προεγνωσμένῳ ῳσαύτως καί προωρισμένῳ χρόνῳ (Γαλατ. Δ΄4, Δαν. Θ΄25 κ.ῳ.), τῳς μιῳς ῳκ τῳν τριῳν ῳποστάσεών Του, τοῳ ῳν «μορφῳ» δηλαδή Θεοῳ ῳνάρχως ῳπάρχοντος - μετά τοῳ Πατρός καί τοῳ ῳγ. Πνεύματος - Αῳωνίου Λόγου - Υῳοῳ (ῳωάν. Α΄1, Φιλιππ. Β΄6 κ.ῳ.). ῳ ῳνθρωπος δέ οῳτος, γεννώμενος μόνον ῳκ γυναικός, διά Πνεύματος ῳγίου (Ματθ. Α΄20 κ.ῳ.), μή βαρυνόμενος, ῳς ῳκ τούτου, ῳκ τοῳ προπατορικοῳ 20

85.

Πρβλ. μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῷωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ῷργ., σελ. 84-

21 Ρωμ. Ε΄12. «...δι’ ῷνός ῷνθρώπου ῷ ῷμαρτία εῷς τόν κόσμον εῷσῷλθε καί διά τῷς ῷμαρτίας ῷ θάνατος, καί οῷτως εῷς πάντας τους ῷνθρώπους ῷ θάνατος διῷλθεν, ῷφ' Ἑ πάντες ῷμαρτον». Πάντως, περί τῷς ῷληθοῷς ῳννοίας τοῷ προπατορικοῷ ῷμαρτήματος ῷ ῳ γ. Κύριλλος, ῷλεξανδρείας, ῷν τῷ ῷρμηνείῷ εῳς τήν πρός Ρωμ. ῷπιστ. (Ε.Π.Μ. τ. 74, σ. 788-789) γράφει: «...ῷμαρτωλοί δέ γεγόναμεν διά τῷς παρακοῷς τοῷ ῷδάμ διά ποῳον δέ τρόπον. Πεποίητο μέν γάρ ῷπί ῷφθαρσίας καί ζωή, ῳν δέ αῷτῷ καί ῷ βίος ῷγιοπρεπής ῷν τῷ παραδείσῷ... ῷπειδή δέ πέπτωκεν ῷφ' ῷμαρτίαν καί κατωλίσθησεν εῳς φθοράν, ῷντεῷθεν εῷσέδραμον τήν τῷς σαρκός φύσιν ῳδοναί τε καί ῷκαθαρσίαι, ῷνέφυ δέ καί ῷ ῳν τοῳς μέλεσιν ῳμῷν ῷγριαίνων νόμος. Νενόσηκεν οῳν ῷ φύσις τήν ῷμαρτίαν διά τῷς παρακοῷς τοῷ ῷνός... ῷρρώστησεν ῷ ῷνθρωπίνη φύσις... διά τῷς παρακοῷς τήν φθοράν, εῳσέδυ δέ οῷτως αῷτήν τά πάθη...». ῷσαύτως ῳμοίαν ῷρμηνείαν τοῷ Ἑγ. ῷθανασίου, τοῷ Μεγ., ῷδέ εῷς Παναγ. Δημητροπούλου «ῷ ῷνθρωπολογία τοῷ Μεγ. ῷθανασίου», σελ. 90, ῷποσ. 12.

16

ῳμαρτήματος (ῳκ τοῳ ῳποίου θά ῳπηλλάσσετο ῳσαύτως καί ῳ μήτηρ Του μετά τήν ῳπ’ αῳτῳς ῳπέλευσιν τοῳ ῳγίου Πνεύματος - Λουκ. Α΄35), καί ῳνέχων ῳν ῳαυτῳ τόν Θεόν - Λόγον, ῳτο ῳτρωτος εῳς τούς πειρασμούς τοῳ σατανῳ, ῳστις τόσον προσωπικῳς (Ματθ. Δ΄1 κ.ῳ.) ῳσον καί δι' ῳμαρτωλῳν ῳνθρώπων ῳς ῳργάνων του, ῳδία δέ τοῳ ῳούδα καί τῳν ῳουδαϊκῳν ῳρχῳν, θά ῳπετίθετο πολυτρόπως καί μετά λύσσης ῳναντίον Του, ῳλλά καί τελείαν ῳπακοήν δεικνύων εῳς τό θέλημα τοῳ Πατρός (ῳωάν. Ε΄30 κ.ῳ.), παρά τήν προγνωσθεῳσαν σκληροτάτην δι' Αῳτόν ῳθλησιν, ῳπως καί τόν ῳλως ῳδικον ῳλλά καί ῳτιμοτικώτατον ῳμα δέ καί ῳπωδυνότατον θάνατον Του ῳπί τοῳ Σταυροῳ, θά ῳτο «τέλειος» (Ματθ. Ε΄48 κ.ῳ.), εῳς πραγμάτωσιν οῳτω, δι' Αῳτοῳ, τῳς διά τόν ῳνθρωπον, γενικῳς εῳδοκίας τοῳ Θεοῳ (Γενεσ. Α΄26). 22 ῳτι δέ ῳ τοιαύτη περί τοῳ ῳνθρώπου τούτου (τοῳ Κ. ῳ ῳ. Χριστοῳ ) πρόγνωσις του Θεοῳ καί ῳ ῳξ αῳτίας ταύτης προορισμός Του διά τόν Σταυρικόν θάνατον (ῳωάν. Γ΄14 κ.ῳ.) ῳφείλεται εῳς τήν τελείαν θείαν πρόγνωσιν περί πασῳν τῳν λεπτομερειῳν τῳς ῳλης ζωῳς καί τοῳ ῳπί τῳς Γῳς ῳργου τοῳ Κυρίου, ῳπως καί, τελικῳς, τοῳ ῳπί τοῳ Γολγοθῳ Θείου δράματος, μόλις, μετά τά προεκτεθέντα, παρίσταται ῳνάγκη νά τονίσωμεν. Προεγνώσθη δηλαδή ῳ Σταυρός τοῳ Γολγοθῳ ῳς τελική φάσις τῳς ῳλης ζωῳς καί τῳς ῳθλήσεως τοῳ Κυρίου καί ῳς τελείου ῳνθρωπου, οῳχί διότι ῶ θέλησε τοῶ το ῶ Θεός, διά νά ῳκδηλώση καί οῳτω τήν διά τόν ῳνθρωπον ῳγάπην Του... Τοιαύτη ῳκδήλωσις τῳς θείας ῳγάπης, κατά τοιοῳτον τρόπον γενομένη (διά τῳς προσφορῳς εῳς Σταυρικήν θυσίαν τοῳ τελείως ῳθώου καί ῳναμάρτητου Κυρίου), ῳστω καί ῳν ῳπέβλεπε αῳτη εῳς τήν σωτηρίαν τοῳ Κόσμου, χωρίς τῳς ῳννοιας τῳς «ῳκανοποιήσεως τῳς δικαιοσύνης» Του, ῳς τιμωροῳ, οῳχί μόνον θά ῳπετέλει βλασφημίαν κατά τῳς ῳπολύτου «δικαιοσύνης»... καί τῳς «ῳγάπης» τοῳ Θεοῳ, ῳλλά καί θά ῳπήλασσε σχεδόν πάσης εῳθύνης τόν τε Σατανῳν ῳς καί τά ῳργανα αῳτοῳ διά τό ῳπ' αῳτῳν διαπραχθέν Πρβλ. μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῳωάν. Ρωμανίδου μνημ. ῳργ., σελ. 84-85 καί βιβλ. αῷτόθι. «...Μετά μεγίστης ζωηρότητος περιγράφει ῷ Εῷρηναῷος τό γεγονός ῷτι ῳ ῷλη οῷκονομία τῷς σωτηρίας τοῷ ῷνθρωπου ῷγένετο κατά τήν τοῷ Θεοῷ εῷδοκίαν, ῷστε οῷτε ῷ δύναμις οῷτε ῷ σοφία τοῷ Θεοῷ νά ῷποδειχθῳσιν ῷλάσσονες. Διότι, ῷάν ῷ διά τήν ζωήν δημιουργηθείς ῷπό τοῷ Θεοῷ ῷνθρωπος, μετά τήν ῷπώλειαν τῷς ζωῷς ῷνεκα τῷς ῷπό τοῷ ῷφεως ζημίας αῷτοῷ καί διαφθορῷς, δέν ῷπέστρεφε πάλιν εῷς τήν ζωήν, ῷλλ' ῷγκατελείπετο ῳς ῷεί εῷς τόν θάνατον, ῷ δύναμις τοῷ Θεοῷ θά εῷχε καμφθῳ καί Ἑ κακία τοῷ ῷφεως θά εῷχεν ῷπερισχύσῳ τοῷ θελήματος τοῷ Θεοῷ». 22

17

ῳνοσιούργημα. ῳντιθέτως, ῳ προορισμός τοῳ Κυρίου διά τόν Σταυρικόν θάνατον ῳγένετο, διότι προέγνω ῳπολύτως ῳ Θεός τήν ῳναντίον τοῳ Κυρίου μῶνιν τοῳ σατανῳ, κατ' ῳρχήν, (διαβλέποντος, ῳν τῳ προσώπῳ Του, ...τόν μέλλοντα νά καταλύση τήν κοσμοκρατορίαν Του), ῳκολούθως δέ τό μῳσος καί τόν φθόνον κατ' Αῳτοῳ τῳν ῳουδαϊκῳν ῳρχῳν, διότι θά ῳλεγχε τήν ῳποκρισίαν καί τάς βαρυτάτας ῳμαρτίας αῳτῳν, καί, τελικῳ ς, τόν φθόνον τοῳ ῳ ούδα. ῳ ς τελική, καί ῳναπόφευκτος φάσις τῳς ῳναντίον τοῳ Κυρίου πολεμικῳς πάντων τούτων προεγνώσθη ῳπό τοῳ Θεοῳ, κατά τήν κατάρτισιν ῳτι τοῳ σχεδίου τῳς Δημιουργίας, ῳ Σταυρός τοῳ Γολγοθῳ23. Καί τήν φάσιν ταύτην δέν ῳθέλησεν ῳπίσης ῳ Θεός οῳτε νά ῳξαλείψη, νά ῳφαιρέση, ῳκ τοῳ Σχεδίου τῳς δημιουργίας, μήτε καί νά παρεμποδίσῳ, αῳτήν, ῳς ῳδύνατο, κατά τήν ῳκδήλωσίν της, διά θαυμαστῳν παρεμβάσεων. Τήν ῳνέχθη καί τήν παρεχώρησε διά νά μή παραβιάσῳ καί πάλιν τήν δωρηθεῳσαν εῳς τά πνευματικά ῳν γένει κτίσματά Του ῳλευθερίαν. Συνάμα δέ διά νά ῳκδηλώση οῳτω καί τήν ῳπάτην διά τόν ῳνθρωπον ῳγάπην Του, ῳς ῳπίσης καί τήν πανσοφίαν καί τήν παντοδυναμίαν Του, χρησιμοποιῳν αῳτήν πρός πληρεστέραν ῳξυπηρέτησιν τοῳ ῳλου ῳργου Του διά τῳν ῳντιθέσεων καί διά τῳν ῳπερόχων ῳντως πνευματικῳν ῳπακολούθων αῳτῳς. Καί ῳς ῳμεσα πνευματικά ῳπακόλουθα τῳς φάσεως ταύτης, ῳπως καί ῳς ῳπαθλα τῳς πολλαπλῳς καί τελικῳς, δι' αῳτῳς, νίκης τοῳ Κυρίου, καί ῳς τελείου ῳνθρώπου, ῳναντίον τοῳ σατανῳ προωρίσθησαν ῳπό τοῳ Θεοῳ, κατά τήν «βραβεύουσαν» πλέον δικαιοσύνην Του. α) ῳ ῳκ νεκρῳν ῳνάστασίς Του «ῳνα μή τό παντάχραντον σῳμα Του ῳδῳ ῷπέροχα ῷληθῷς καί διά τήν ῷν προκειμένη ῷλήθεια εῷναι ῷσα γράφει ῷ Ἑγ. ῷωάννης ῳ Χρυσόστομος ῷν τῷ ΞΖ΄ ῷμιλία του (Ε.Π.Μ. τ. 59, σ. 372-373). Τήν ῷλην σχετικήν περικοπήν παραθέτομεν καί ῷν τῷ Γ΄ κεφ. στιχ. β'. «... Νῷν κρίσις ῳστί του Κόσμου... Κρίσις καί ῷκδίκησις. Πῷς καί τίνι τρόπω; ῷνεῷλε τόν πρῷτον ῷνθρωπον, ῷπεύθυνον λαβών τήν ῷμαρτίαν (διά γάρ τῷς ῷμαρτίας εῷσῷλθεν ῳ θάνατος). (Ρωμ. Ε΄12). ῳν ῷμοί τοῷτο οῳχ' εῷρε. Τίνος οῳν ῷνεπήδησε καί θανάτῷ μέ παρέδωκε; τίνος ῷνεκεν εῳς τήν ῷούδα ψυχήν ῷνέβαλε εῳς τό μέ ῷνελεῳν; Μή γάρ μοί εῷπης νῷν ῷτι ῳ Θεός ῷκονόμησεν: Τοῷτο γάρ αῷτοῷ τοῷ διαβόλου, τῷς σοφίας αῷτοῷ γνώμη..., τοῷ πονηροῷ...». Τονίζει δηλ. καί ῳ ῳγ. πατήρ ῷτι ῷσχέτως τῷς ῷκουσίας προσφορῷς τοῷ Κυρίου διά τό μαρτύριον τοῷ Γολγοθῳ, ῷ σταύρωσίς Του, ῳ θάνατός Του, ῷπῷρξαν ῷργον τοῷ Σατανῷ καί τῷν συνεργῷν του, τοῷ ῷούδα δήλ. καί τῷν ῷουδαϊκῷν ῷρχῷν. Τό ῷργον δέ τοῷτο τῷς «σοφίας...» τοῷ σατανῷ προέγνω ῷπολύτως, ῷς εῷπομεν, ῳ Θεός πρό καταβολῷς κόσμου, ῷν τῷ σχεδίῷ δηλ. ῷτι τῷς δημιουργίας. Καί ῷν τῳ τοιαύτῳ ῷπερινοήτῳ προγνώσει Του προώρισεν ῷς ῷναπόφευκτον διά τόν Κύριον τό «ποτήριον» τοῷ Γολγοθῳ, ῷς τελικήν φάσιν τοῷ θανασίμου πολέμου Του, τῷς ῷχθρας Του (Γεν. Γ΄14-15), καί ῷς τελείου ῷνθρώπου ῷνάντιον του σατανῷ. 23

18

διαφθοράν» (Πράξ. Β΄27), ῳς καί ῳ ταυτόχρονος «ῳλλαγή» τοῳ σώματός Του εῳς «σῳμα πνευματικόν», ῳφθαρτον (Α΄ Κορ. ΙΕ΄44 κ.ῳ.). β) ῳ σωτηρία πάντων τῳν ῳνθρώπων διά τῳς πρός Αῳτόν πίστεως, ῳς καί τοῳ βαπτίσματος, ῳκ παραλλήλου, εῳς τό ῳνομα τῳς ῳγίας Τριάδος (Ματθ. ΚΗ΄19 κ.ῳ.), γ) ῳ διά τῳς πρός Αῳτόν καί πάλιν πίστεως τελείωσις (ῳβρ. ΙΑ΄40) καί πάντων τῳν πρό Αῳτοῳ θανόντων δικαίων (Α΄ Πέτρ. Γ΄20 κ.ῳ.) καί αῳτῳν ῳτι τῳν μή γευθέντων σωματικοῳ θανάτου, ῳς ῳ ῳνώχ καί ῳ ῳλίας (ῳβρ. ΙΑ΄5 καί Δ΄ Βασ. Β΄11). Καί δ) ῳ «ῳπαγγελία» τοῳ ῳγίου Πνεύματος (Πράξ. Β΄33) καί «πῳσα ῳξουσία ῳν Οῳρανῳ καί ῳπί γῳς» (Ματθ. ΚΗ΄18). Οῳτως οῳ πιστεύοντες εῳς Αῳτόν (καί δι' Αῳτοῳ εῳς τόν Τρισυπόστατον Θεόν), ῳλλά καί τηροῳντες προσέτι τάς ῳντολάς Του (Ματθ. ΚΗ΄ 20 κ.ῳ.), θά ῳλάμβανον δι' Αῳτοῳ (ῳωάν. Α΄12 κ.ῳ.) τήν τε «θείαν χάριν» ῳς καί τά ῳδιαίτερα «χαρίσματα» τοῳ ῳγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. IB΄8-12, ῳφεσ. Δ΄11-12 κ.ῳ.), ῳναλόγως βεβαίως τῳς δι' Αῳτοῳ, ῳλλά καί ῳν Αῳτῳ, ῳς αῳωνίου Λόγου Υῳοῳ κλήσεως των, τοῳ «εῳδικοῳ» δηλαδή αῳτῳν προορισμοῳ (Ρωμ. Η΄29-30, Α΄ Κορ. Ζ΄20 κ.ῳ.), ῳλλά καί τῳς δεκτικότητός των. Καί οῳτω - διά τῳς τοιαύτης προσθέτου εῳδοκίας καί συγκαταβάσεως τοῳ Θεοῳ -οῳχί μόνον θά ῳπραγματοποιεῳτο ῳ ῳπάτη ῳκδήλωσις τῳς ῳγάπης Του πρός τά κτίσματά Του, ῳς καί ῳ ῳξ ῳνθρώπων ῳνάδειξις τοῳ τάγματος τῳν «Θεῳν κατά χάριν», ῳλλά καί ῳ χρόνος τῳς συμπληρώσεως Αῳτοῳ (ῳφ. Α΄4 κ.ῳ.) θά συνετέμνετο οῳσιωδῳς. Περί τῳς τοιαύτης ῶ π ερινοήτου προγνώσεως τοῳ Θεοῳ κατά τήν ῳν ψιλαῷς ῳτι ῳδέαις κατάρτισιν τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας καί περί τοῳ ῳκ τῳς προγνώσεως ταύτης προελθόντος καθολικοῳ προορισμοῳ πάντων, ῳ μέν ῳπόστολος Παῳλος γράφει, σύν ῳλλοις, καί τά ῳξῳς: α) ῳφεσ. Α΄1-5: «Εῳλογητός ῳ Θεός καί πατήρ τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ, ῳ εῳλογήσας ῳμῳς ῳν πάσῳ εῳλογίῳ πνευματικῳ ῳν τοῳς ῳπουρανίοις ῳν Χριστῳ, καθώς ῳξελέξατο ῳμῳς ῳν Αῳτῳ πρό καταβολῳς κόσμου εῳναι ῳμῳς ῳγίους καί ῳμώμους κατενώπιον Αῳτοῳ, ῳν ῳγάπῳ προορίσας ῳμῳς εῳς υῳοθεσίαν διά τοῳ Χριστοῳ εῳς αῳτόν κατά τήν εῳδοκίαν τοῳ θελήματος Αῳτοῳ...» (πρβλ. Ματθ. ΚΕ΄34 καί ῳβρ. Δ΄3 κ.ῳ.), καί β) Β΄ Τιμ. Α΄ 8-10: «...ῳλλά κακοπάθησον τῳ Εῳαγγελίῳ κατά δύναμιν Θεοῳ, τοῳ σώσαντος ῳμῳς... κατ' ῳδίαν πρόθεσιν καί χάριν, τήν δοθεῳσαν ῳμῳν ῳν Χριστῳ ῳησοῳ πρό χρόνων αῳωνίων, φανερωθεῳσαν δέ νῳν διά τῳς ῳπιφανείας τοῳ σωτῳρος ῳμῳν 19

ῳησοῳ Χριστοῳ...». ῳ δέ ῳπόστολος Πέτρος προσθέτει: «...Δι' ῳ ῳναζωσάμενοι τάς ῳσφύας τῳς διανοίας ῳμῳν.... ῳγιοι γίνεσθε..., εῳδότες ῳτι... ῳλυτρώθητε... τιμίῳ αῳματι ῳς ῳμνοῳ ῳμώμου καί ῳσπίλου Χριστοῳ, προεγνωσμένου μέν πρό καταβολῳς κόσμου (πρβλ. καί ῳβρ. Θ΄26) φανερωθέντος δ' ῳπ’ ῳσχάτων τῳν χρόνων δι' ῳμῳς τούς δι' αῳτοῳ πιστεύοντας εῳς τόν Θεόν τόν ῳγείραντα αῳτόν ῳκ νεκρῳν καί δόξαν αῳτῳ δόντα, ῳστε τήν πίστιν ῳμῳν καί ῳλπίδα εῳναι εῳς Θεόν». ῳτι ῳμως ῳ τοιοῳτος προορισμός ῳμῳν εῳς υῳοθεσίαν (διά τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ) ῳπῳρξε καρπός τῳς εῳδοκίας τοῳ Θεοῳ καί τῳς ῳπείρου ῳγάπης Του δέν βεβαιοῳται ρητῳς μόνον ῳκ τῳς προμνησθείσης περικοπῳς τῳς ῳφεσ. Α΄5, τονίζεται κατηγορηματικῳς καί ῳπ’ Αῳτοῳ τοῳ Κυρίου διά τῳν: «Οῳτω γάρ ῳγάπησεν ῳ Θεός τόν κόσμον, ῳστε καί τόν Υῳόν αῳτοῳ τόν μονογενῳ ῳδωκεν24, ῳνα πῳς ῳ πιστεύων εῳς Αῳτόν μή ῳπόληται, ῳλλ' ῳχη ζωήν αῳώνιον. Οῳ γάρ ῳπέστειλεν ῳ Θεός τόν Υῳόν αῳτοῳ… ῳνα κρίνη τόν κόσμον, ῳλλ' ῳνα σωθῳ ῳ κόσμος δι' αῳτοῳ» (ῳωάν. Γ΄16-17). Σύνολος ῳ Δημιουργία, πνευματική τε καί ῳλική, ῳπῳρξαν ῳποτέλεσμα - καρποί τῳς εῳδοκίας καί τῳς ῳγάπης τοῳ Θεοῳ. ῳπάτη δέ τούτων ῳκδήλωσις, καί δή διά τόν ῳνθρωπον, ῳ ῳφατος συγκατάβασις Αῳτοῳ ῳπως ῳ μία ῳκ τῳν τριῳν ῳποστάσεών Του, ῳ αῳώνιος Λόγος-Υῳός, γίνῳ καί τέλειος ῳνθρωπος ῳν τῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῳ25. Καί ῳν τῳ ῳκδηλώσει τῳς τοιαύτης ῳπείρου ῳγάπης καί συγκαταβάσεως Του προέγνω ῳπολύτως ῳ Θεός καί τήν ῳναπόφευκτον ῳνάγκην τῳς προσελεύσεως τοῳ Κυρίου εῳς τό μαρτύριον τοῳ Σταυρικοῳ θανάτου, οῳχί μόνον διά νά μή παραβιασθῳ οῳδ' ῳπ' ῳλάχιστον ῳ δωρηθεῳσα ῳπ’ Αῳτοῳ συνειδητή ῳλευθερία εῳς πάντα τά πνευματικά κτίσματά Του καί τόν ῳνθρωπον, ῳλλά καί ῳνα ῳκδηλωθῳ καί οῳτως τόσον ῳ Ἑπειρος ῳγάπη Του ῳσον καί ῳ παντοδυναμία καί ῳ πανσοφία ῷ ῷννοια τῷς λέξεως «ῷδωκεν» ῷν τῷ χωρίῳ τούτω δέν εῷναι κατά τό «ῷποκτεῷνον γράμμα» (Β΄ Κορ. Γ΄6) κυριολεκτική. Σημαίνει «ῷνέχθη παρεχώρησεν ῷπως θυσιασθῷ...». 2429

ῷτι ῷ ῷνανθρώπησις τοῷ αῷωνίου Λόγου-Υῳ οῳ ῷν τῷ Κ. ῷ. Ἑ. Χριστῷ εῷναι ῳπάτη ῷκδήλωσις τῷς ῷγάπης καί εῷδοκίας τοῷ Θεοῷ ῷδίως πρός τόν ῷνθρωπον, βεβαιοῷται καί ῷκ τῷν χωρίων, α) Λουκ. Α΄67-79 «... Καί Ζαχαρίας... ῷπλήσθη Πνεύματος ῷγίου καί προεφήτευσε λέγων. Εῷλογητός Κύριος ῷ Θεός ῷσραήλ ῷτι ῷπεσκέψατο καί ῳποίησε λύτρωσιν τῷ λαῷ αῷτοῷ. Καί ῷγειρε κέρας σωτηρίας ῳμῷν... Καί σύ παιδίον προφήτης ῷψίστου κληθείση, προπορεύση γάρ... Ἑτοιμῷσαι ῷδούς αῷτοῷ τοῷ δοῷναι γνῷσιν σωτηρίας τῷ λαῷ αῷτοῷ, ῷν... ῷφέσει ῷμαρτιῷν αῷτῷν διά σπλάχνα ῷλέους Θεοῷ Ἑμῷν...». Καί β) Αῷτόθι, Β΄13-14. «Καί ῷξαίφνης ῷγένετο σύν τῷ ῷγγέλῷ πλῷθος στρατιῷς οῷρανίων αῷνούντων τόν Θεόν καί λεγόντων «Δόξα ῷν ῷψίστοις Θεῷ καί ῷπί γῷς εῷρήνη ῷν ῷνθρώποις εῷδοκία». 25

20

Του. Ἑτοιαύτη δέ πρόγνωσίς Του προανηγγέλθη ῳρχικῳς ῳπό τοῳ ῳδίου κατά τήν ῳκ νέου τιμωρίαν τοῳ σατανῳ διά τήν ῳξαπάτησιν τῳν πρωτοπλάστων. «...ῳτι ῳποίησας τοῳτο, εῳπεν ῳ Θεός πρός τόν σατανῳν, ῳπικατάρατος σύ ῳπό πάντων... Καί ῳχθραν θήσω ῳνά μέσον σου καί ῳνά μέσον τῳς γυναικός26 καί ῳνά μέσον τοῳ σπέρματός σου καί ῳνά μέσον τοῳ σπέρματος αῳτῳς27. Αῳτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν, καί σύ τηρήσεις αῳτοῳ πτέρναν28 (Γεν. Γ΄14-15). Προανηγγέλθη ῳπίσης ῳκολούθως, πολυειδῳς καί πολυτρόπως (ῳβρ. Α΄1), ῳπό τῳν προφητῳν. (ῳσ. ΝΓ΄4-7, Ψαλμ. ΛΖ΄ (ΛH΄)12-15, Ζαχαρ. ΙΓ΄6-7 κ.ῳ.)· Τέλος, προελέχθη σαφῳς ῳπ’ Αῳτοῳ τοῳ Κυρίου οῳχί μόνον διά τῳν ῳπ’ Αῳτοῳ συμβολικῳς λεχθέντων «...καθώς Μωϋσῳς ῳψωσε τόν ῳφιν ῳν τῳ ῳρήμῳ, οῳτως ῳψωθῳναι δεῳ τόν υῳόν τοῳ ῳνθρώπου, ῳνα πῳς ῳ πιστεύων εῳς αῳτόν μή ῳπόληται ῳλλ' ῳχη ζωήν αῳώνιον» (ῳωάν. Γ΄14-15), ῳλλά καί δι' ῳσων ῳκολούθως καί κατ' ῳπανάληψιν προσέθεσεν ῳλίγον πρό τῳς προσελεύσεως Του εῳς τόν Γολγοθῳν. (Ματθ. Κ΄19, Μάρκ. Θ΄31 κ.ῳ.). Προϊδών, κατά ταῳτα, ῳ Θεός ῳν πάσῳ λεπτομερείῳ τό ῳναπόφευκτον τῳς ῳκουσίας προσελεύσεως τοῳ Κυρίου εῳς τόν μαρτυρικόν θάνατον τοῳ Γολγοθῳ, ῳνέχθη καί τήν παρεμβολήν ταύτην ῳν τῳ σχεδίῳ τῳς δημιουργίας, κατ' ῳρχήν μέν, ῳπαναλαμβάνομεν, διά νά μή παραβιάση τήν εῳς τά πνευματικά κτίσματά Του - ῳ νοῳ ςῳ σατανῳ ςκαί οῳ ῳ νθρωποι δωρηθεῳσαν ῳνσυνείδητον πνευματικήν ῳλευθερίαν, β) διά νά καταδειχθῳ οῳτω δι' αῳτῳς ῳ τέλειος ῳνθρωπος, ῳστις ῳπήκουεν εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ «μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῳ» (Φιλιπ. Β΄8 κ.ῳ.), γ) διά νά σωθῳσι, διά τῳς πρός Αῳτόν (καί δι' Αῳτοῳ εῳς τόν Τρισυπόστατον Θεόν) πίστεως πάντες ῳσοι θά ῳπίστευον, τελειωθῳσι δέ προσέτι (ῳβρ. ΙΑ΄40) καί οῳ πρό Αῳτοῳ θανόντες δίκαιοι καί αῳτοί οῳ μή γευθέντες σωματικοῳ θανάτου, πρός οῳς ῳ Κύριος μεταβάς ῳκήρυξε κατά τό τριήμερον τῳς ταφῳς τοῳ σώματός Του (Α΄ Πετρ. Γ΄19)' καί δ) διά νά καταργηθῳ ῳ τό κράτος ῳχων τοῳ Κατά τήν ῷμόφωνον γνώμην τῷν ῳγ. πατέρων ῳμῷν ῷ μέν ῷν τῷ χωρίῷ τούτῳ «ῷφις» εῷναι ῳναντιρρήτως ῷ σατανῷς, ῳ δέ «γυνή» μεταφορικῳς, ῳ πάνσεπτος Θεομήτωρ. 26

ῷμοίως, ῷς «σπέρμα» τοῷ σατανῷ νοεῷται τό «ψεῷδος» καί, γενικώτερον, οῷ ῷμαρτωλοί. «Σπέρμα» δέ τῷς γυναικός, ῷ Κ. ῳ. ῳ. Χριστός. 27

Προφητεύεται ῳ θανάσιμος «ῷχθρα» τοῷ σατανῷ ῷναντίον τοῳ Κυρίου καί ῳ ῷπ’ αῷτοῷ «σταύρωσίς» Του, ῷς τελική φάσις τῷς μεταξύ αῷτῷν «ῷχθρας» - πολέμου, καθ' ῳν, καί δι' ῳς, προεγνώσθη ῳ ῷπό τοῷ Κυρίου, διά τῷς ῷλης ζωῷς Του καί τέλος διά τῷς σταυρικῷς θυσίας Του, τήρησις τῷς κεφαλῷς τοῷ σατανῷ. 28

21

θανάτου διάβολος (ῳβρ. Β΄14 κ.ῳ.), ῳλλά καί ῳ ῳμαρτία ῳς καί ῳ θάνατος, ῳφόσον ῳλως ῳδίκως θά ῳθανάτωναν Αῳτόν29 (Β΄ Τιμ. Α΄10 κ.ῳ.). ῳποία ῳκτασις θείας ῳγάπης καί συγκαταβάσεως, ῳποῳον ῳψος καί βάθος σοφίας καί δυνάμεως Θεοῳ, ῳποῳος συσχετισμός μεγαλειωδῳν ῳντιθέσεων διά τε τήν θετικήν ῳλλά καί τήν ῳρνητικήν ῳξυπηρέτησιν τῳς ῳλης δημιουργίας, τοῳ «μυστηρίου» τοῳ θελήματος τοῳ Θεοῳ (ῳφεσ. Α΄9, Ρωμ. ΙΔ΄24-26 κ.ῳ.). Τήν ῳπερινόητον δέ ταύτην καί ῳφατον ῳγάπην, συγκατάβασιν, δύναμιν καί σοφίαν τοῳ Θεοῳ καθορῳν, ῳν πνεύματι, καί ῳ προφητάναξ Δαϋίδ, γράφει ῳν τῳ Ψαλμ. ΛΘ΄6-10 τά ῳκόλουθα περί τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ. «Πολλά ῳποίησας σύ, Κύριε ῳ Θεός μου, τά θαυμάσιά σου καί τοῳς διαλογισμοῳς σου οῳκ ῳστί τις ῳμοιωθήσεταί σοι... θυσίαν καί προσφοράν οῶκ ῶθέλησας, σῳμα δέ κατηρτίσω μοι. Ἑλοκαυτώματα καί περί ῳμαρτίας οῳκ ῳζήτησας. Τότε εῳπον. ῳδού ῳκω, ῳν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περί ῳμοῳ τοῳ ποιῳσαι τό θέλημά σου ῳ Θεός μου. ῳβουλήθην καί τόν νόμον σου ῳν μέσῳ καρδίας μου. Εῳηγγελισάμην δικαιοσύνην ῳν ῳκκλησίῳ μεγάλη» (Πρβλ. ῳβρ. Γ΄5-10). Εῳναι καί ῳν τῳ Ψαλμῳ τούτω ῳμως πρόδηλοι τόσον ῳ χαρακτήρ ῳσον καί ῳ σκοπός τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ Αῳωνίου Λόγου - Υῳοῳ ῳν τῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῳ. Τό βιβλίον περί τοῳ ῳποίου γράφει ῳν Πνεύματι ῳγίῳ ῳ προφητάναξ εῳναι ῳ Γένεσις, «κεφαλίς» δέ, ῳ τοι τό κεφάλαιον ῳ ν ῳ ῳ ναφέρεται ῳ ῳνανθρώπησις τοῳ Κυρίου, εῳναι τό προμνησθέν Γ΄ κεφ. τῳς Γενέσεως, ῳν ῳ, καταδικάζων ῳπαξ ῳτι ῳ Θεός τόν σατανῳν (ῳφιν), προεῳπε τήν μέλλουσαν κυρίαν ῳποστολήν τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ, ῳτοι οῳχί τήν ῳκανοποίησιν! τῳς ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων δῳθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του, ῳλλά τήν τήρησιν, τήν διάτρησιν δηλαδή καί συντριβήν τῳς γεννησάσης τό ψεῳδος κεφαλῳς τοῳ Σατανῳ ῳν τῳ θανασίμῳ πάλῳ (ῳφεσ. ΣΤ΄12 κ.ῳ.), ῳτις μεταξύ αῳτῳν θά διεξήγετο. Εῳς τούς λόγους τοῳ Θεοῳ «Αῳτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν καί σύ τηρήσεις αῳτοῳ τήν πτέρναν» περιλαμβάνεται ῳπαν τό δράμα τῳς ῳνθρωπότητος καί καθορίζεται ῳ ῳποστολή τοῳ Κυρίου, ῳ χαρακτήρ ταύτης, ῳς καί τό τέλος τῳς διά μέσου τῳν αῳώνων ῳξελισσομένης ῳστορίας. Καί διά τήν πραγμάτωσιν τῳς ῳποστολῳς ταύτης, οῳσιῳδες ῳλλά καί βασικόν στοιχεῳον ῳπῳρξεν ῳναντιρρήτως ῳ 29 Πρβλ. ῳγ. ῷωάννου Χρυσοστ. Ἑμιλ. ΞΓ΄ (Ε.Π.Μ. σ.372-373) ῳν, ῷπως καί ῷλλας σχετικάς ῷμιλίας καί ῷλλων ῳγ. Πατέρων, παραθέτομεν ῷν τῷ Γ΄ κεφ. § Β'.

22

ῳποκάλυψις τοῳ Κυρίου ῳτι ῳ Θεός εῳναι ῳ «αῳτοαλήθεια» (ῳωάν. ΙΔ΄6 κ.ῳ.) καί «...ῳ Λόγος Του ῳλήθεια ῳστί» (αῳτόθι ΙΖ΄7). ῳ ῳντολή ῳθεν πρός τούς πρωτοπλάστους διά τήν μή βρῳσιν τοῳ ῳπηγορευμένου καρποῳ (Γεν. Β΄16-17) ῳδόθη εῳς αῳτούς διά νά προφυλαχθῳσιν ῳπό καταχρήσεως τῳς ῳλευθερίας των, χρήσεως δηλαδή ταύτης πέραν τῳν ῳπό τοῳ Θεοῳ τεταγμένων ῳρίων, δι' ῳν καθορίζεται ῳ κυριότης τῳς βουλήσεως τοῳ Δημιουργοῳ ῳπί τῳς ῳνθρωπίνης θελήσεως, σωζομένου, προαγομένου καί τελειουμένου τοῳ ῳνθρώπου μόνον ῳν τῳ ῳναρμονισμῳ τῳς θελήσεώς του πρός τήν κυριότητα ταύτην. Διότι ῳριον τῳς ῳνσυνειδήτου ῳνθρωπίνης ῳλευθερίας εῳναι «τό θέλημα», ῳ «νόμος» τοῳ Θεοῳ (Ματθ. ΣΤ΄10 κ.ῳ.) διά τήν ῳπ’ ῳγαθῳ χρῳσιν αῳτῳς, ῳτοι πρός τό συμφέρον πάντοτε τοῳ ῳνθρώπου, ῳφόσον ῳ Θεός εῳναι ῳνενδεής. ῳλλά καί πάντων τῳν πνευματικῳν κτισμάτων ῳ ῳκδήλωσις τῳς ῳνσυνειδήτου ῳλευθερίας περιορίζεται ῳντός τοῳ πλαισίου τοῳ περί τῳς ῳλης δημιουργίας «θελήματος» τοῳ Θεοῳ, ῳν τῳ ῳπείρῳ δ' Αῳτοῳ προγνώσει περί τοῳ τρόπου τῳς ῳκδηλώσεως αῳτῳς, ῳπως καί τῳ παντοδυναμίῳ καί τῳ πανσοφίῳ Αῳτοῳ, χρησιμοποιεῳται αῳτη, χωρίς νά παραβιάζηται ῳ ῳλευθερία τῳν κτισμάτων, εῳτε πρός θετικήν ῳ καί πρός ῳρνητικήν ῳξυπηρέτησιν τῳς Δημιουργίας. ῳς ῳκ τούτων εῳχον ῳπιτακτικόν καθῳκον οῳ πρωτόπλαστοι νά πιστεύσωσιν, ῳλλά καί νά ῳπακούσωσιν εῳς τήν θείαν ῳντολήν. Διά τοῳτο ῳπίσης ῳκριβῳς ῳπεκλήθη ῳπό τοῳ Κυρίου ῳ σατανῳς «πατήρ τοῳ ψεύδους» καί «ῳνθρωποκτόνος» (ῳωάν. Η΄44 κ.ῳ.). Διότι αῳτός πρῳτος γεννήσας τό ψεῳδος καί μεταδώσας αῳτό εῳς τήν Εῳα, ῳξηπάτησε καί ῳθανάτωσε τούς πρωτοπλάστους διά τῳς μεταδόσεως εῳς αῳτούς τῳς θανατηφόρου ῳπιστίας καί παρακοῳς εῳς τόν «λόγον» τοῳ Θεοῳ, ῳτοι τῳς «ῳμαρτίας», ῳτις, φιλοσοφικῳς, δύναται νά ῳρισθῳ ῳς «πίστις πρός τό ψεῳδος», ῳπερ πιστευτόν καί ῳποδεκτόν γενόμενον ῳπό τῳν πρωτοπλάστων ῳξέβαλεν ῳπό τῳς συνειδήσεως αῳτῳν τήν «ῳλήθειαν» περί τοῳ νόμου τῳς ζωῳς. ῳναντίον λοιπόν τοῳ θανατηφόρου ψεύδους τοῳ προελθόντος ῳκ τῳς κεφαλῳς τοῳ σατανῳ ῳφερεν ῳ Κύριος τήν «ῳλήθειαν» καί τήν «πίστιν» εῳς τόν λόγον τοῳ Θεοῳ, ῳρα δέ καί τήν τελείαν ῳπακοήν εῳς τό θέλημα Αῳτοῳ (Λουκ. KB΄42, ῳωάν. Ε΄30 κ.ῳ.). Καί τό βασικόν τοῳτο σημεῳον τῳς ῳλης ῳποστολῳς Του διακηρύσσων ῳνώπιον τοῳ Πιλάτου ῳτόνισε 23

ρητῳς ῳτι, «ῳγώ εῳς τοῳτο γεγέννημαι καί εῳς τοῳτο ῳλήλυθα εῳς τόν κόσμον, ῳνα μαρτυρήσω τῳ ῳληθείῳ...» (ῳωάν. ΙΘ΄37). Περί τῳς ῳλης βεβαίως ῳποστολῳς Του εῳπε προηγουμένως ῳν τῳ Συναγωγῳ τῳς Ναζαρέτ πρός τούς καταπλήκτους ῳουδαίους, «Πνεῳμα Κυρίου ῳπ’ ῳμέ, οῳ εῳνεκεν ῳχρισέ με, εῳαγγελίσασθαι πτωχοῳς ῳπέσταλκε με, ῳάσασθαι τούς συντετριμμένους τήν καρδίαν, κηρῳξαι αῳχμαλώτοις ῳφεσιν καί τυφλοῳς ῳνάβλεψιν, ῳποστεῳλαι τεθραυσμένους ῳν ῳφέσει, κηρῳξαι ῳνιαυτόν Κυρίου δεκτόν» (Λουκ. Δ΄18-19). ῳσαύτως, σύν ῳλλοις, προσέθεσεν ῳκολούθως, ῳποκαλύπτων καί τόν κύριον σκοπόν αῳτῳς: «...Νῳν ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου ῳκβληθήσεται ῳξω» καί «...ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου κέκριται» (ῳωάν. IB΄31 καί ΙΣΤ΄11). Πλήν ῳ βάσις ῳφ' ῳς ῳ ῳλη ῳποστολή Του ῳμελλε νά στηριχθῳ καί νά ῳλοκληρωθῳ ῳτο ῳ μαρτυρία, ῳ ῳποκάλυψις τῳς ῳληθείας ῳλλά καί ῳ μέχρι τοῳ ῳδυνηροτέρου θανάτου ῳφαρμογή αῳτῳς. ῳ ῳπόλυτος δηλαδή καί τελεία ῳπακοή εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ Πατρός (Λουκ. KB΄42, ῳωάν. Δ΄34, Ε΄30, ΣΤ΄39 κ.ῳ.). Μαρτυρήσας δ' οῳτως, ῳποκαλύψας δηλαδή πρός ῳμῳς τήν ῳπόλυτον ῳλήθειαν, καταστήσας ταύτην βεβαίαν διά τῳς ῳλης ζωῳς Του, διά τῳς ῳλως ῳκουσίας προσελεύσεώς Του εῳς τόν Σταυρικόν θάνατον καί τῳς τελείας, οῳτως ῳπακοῳς Του εῳς τό θέλημα τοῳ Πατρός, καί νικητής οῳτω γενόμενος τοῳ κόσμου καί τοῳ θανάτου (ῳωάν. ΙΣΤ΄33, Α΄ Κορ. ΙΕ΄ 25 κ.ῳ.), ῳπέδειξε καί διά τῳς θείας, ῳναμφιβόλως, διδασκαλίας Του, τῳν ῳπερφυῳν θαυμάτων Του καί τῳς ῳκ νεκρῳν ῳναστάσεώς Του, ῳτι πάντα ῳσα εῳπεν εῳναι ῳ ῳπόλυτος ῳλήθεια καί ῳτι Αῳτός, ῳσαύτως, εῳναι ῳ σώζουσα καί ζωοποιοῳσα «αῳτοαλήθεια» (ῳωάν. IΔ΄6 κ.ῳ.). ῳτι «ῳν τό φῳς τό ῳληθινόν τό ῳλθόν εῳς τόν κόσμον, ῳνα πῳς ῳ πιστεύων εῳς Αῳτόν «μή ῳπόληται... καί ῳν τῳ σκοτίῳ μή μείνη» (ῳωάν. Γ΄15, IB΄46 κ.ῳ.). Διά τοῳτο καί ῳπανειλημμένως ῳτόνισεν: «...ῳ πιστεύων εῳς ῳμέ τά ῳργα ῳ ῳγώ ποιῳ κακεῳνος ποιήσει καί μείζονα τούτων ποιήσει...» (ῳωάν. ΙΔ΄12). «ῳ πιστεύων εῳς ῳμέ ῳχει ζωήν αῳώνιον» (αῳτόθι ΣΤ΄40 κ.ῳ.) καί «...εῳς κρίσιν οῳκ ῳρχεται ῳλλά μεταβέβηκεν ῳπό τοῳ θανάτου εῳς τήν ζωήν» (αῳτόθι Ε΄24). Καί εῳς τόν ῳπιστήσαντα, μετά τήν ῳνάστασιν, Θωμῳν ῳμακάρισε τούς μή ῳδόντας καί πιστεύσαντας. (ῳωάν. Κ΄29). Διατί; Διότι οῳ ῳληθῳς πιστεύοντες καί ῳναργῳ ῳχοντες τήν πίστιν δύνανται νά ῳποκρούωσι τό ψεῳδος, τό θανατηφόρον δηλητήριον τῳς κεφαλῳς τοῳ σατανῳ. ῳ δέ εῳαγγελιστής ῳωάννης προσέθεσε. 24

«Ταῳτα ῳγραψα ῳμῳν τοῳς πιστεύουσιν εῳς τό ῳνομα τοῳ Υῳοῳ τοῳ Θεοῳ, ῳνα ῳδητε ῳτι ζωήν αῳώνιον ῳχετε» (Α΄ ῳωάν. Ε΄1314). ῳλλ' ῳ πίστις ῳποδεικνύεται διά τῳν ῳργων (ῳακώβ. Β΄1820 κ.ῳ.). Πρώτιστον δέ ῳργον τοῳ ῳληθῳς πιστοῳ εῳναι ῳ τελεία Ἑπακοή εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ. Καί διά τήν ῳπιτέλεσιν τῳς ῳποστολῳς ταύτης τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ κατηρτίσθη ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳν τῳ σχεδίῳ ῳτι τῳς δημιουργίας καί πρό καταβολῳς κόσμου καί τό μετά ψυχῳς σῳμα τοῳ Κυρίου (Ψαλμ. ΛΘ΄ (39) 7) καί ῳς τελείου ῳνθρώπου, τῳς δοτικῳς «μοι» (κατηρτίσω «μοι») σαφῳ ςδιακηρυσσούσης τήν ῳ ναρχονπροΰπαρξιν τοῳ Κυρίου «ῳν μορφῳ Θεοῳ» (Φιλιπ. Β΄6) ῳς «αῳωνίου ΛόγουΥῳοῳ» (ῳωάν. Α΄1 κ.ῳ.). Οῳχί βεβαίως διά νά σταυρωθῳ τό σῳμα τοῳτο καί δοκιμάση ῳ Κύριος, καί ῳς τέλειος ῳνθρωπος, ῳλως ῳδίκως (ῳφόσον «ῳμαρτίαν οῳκ ῳποίησεν, οῳδέ εῳρέθη δόλος ῳν τῳ στόματι Αῳτοῳ» - Α΄ Πέτρ. Β΄22 κ.ῳ.) τάς φρικτάς ῳδύνας, ψυχικάς καί σωματικάς, τοῳ μαρτυρικοῳ θανάτου τοῳ Γολγοθῳ πρός ῳκανοποίησιν!!! τῳς ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων προσβληθείσης δῳθεν θείας δικαιοσύνης! ῳλλά διά τήν ῳρσιν ῳπό τῳς γῳς τοῳ ψεύδους, καί, κατά τήν ρητήν καί πάλιν καί κατηγορηματικήν διακήρυξιν τῳς Γραφῳς, διά τήν «τήρησιν» ῳσαύτως, τήν θανάτωσιν δηλαδή τῳς κεφαλῳς τοῳ σατανῳ (Γενέσ. Γ΄14-15). Τοῳτο ῳπήτει ῳ θεία δικαιοσύνη. Τήν τιμωρίαν καί τήν θανάτωσιν τοῳ κυρίως ῳπαιτίου, τοῳ ῳθικοῳ αῳτουργοῳ τῳς παρακοῳς, τῳς ῳμαρτίας, ῳστις ῳγένετο αῳτιος τῳς θανατώσεως τοῳ ῳνθρώπου, καί τήν ζωοποίησιν τοῳ πλανηθέντος καί ῳξαπατηθέντος ῳνθρωπου, ῳ ξοῳ καί ῳ ῳ πόστολος Παῳ λος γράφει: «ῳ πεί οῳ ν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αῳματος, καί αῳτός παραπλησίως μετέσχε τῳν αῳτῳν, ῳνα διά τοῳ θανάτου καταργήσῳ τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτ' ῳστι τόν διάβολον, καί ῳπαλάξη τούτους, ῳσοι φόβω θανάτου διά παντός τοῳ ζῳν ῳνοχοι ῳσαν δουλείας» (ῳβρ. Γ΄14-15). ῳσαύτως διά νά καταργηθῳ καί αῳτός ῳ θάνατος ῳλλά καί ῳ προκαλέσασα αῳτόν ῳμαρτία, διότι ῳλως ῳδίκως καί ῳνευ οῳδενός δικαιώματος ῳθανάτωσαν Αῳτόν (Β΄ Τιμ. Α΄10, Ρωμ. ΣΤ΄6 κ.ῳ.)30. Καί ῳληθῳς. Πάντα ταῳτα ῳπετέλεσαν τήν Ἐκανοποίησιν τῳς θείας δικαιοσύνης ῳς «τιμωροῳ» Πρβλ. ῳγ. ῷωάν. Χρυσοστ. «ῳμιλ. Δ΄ εῷς τήν πρός ῳβρ. ῷπιστολήν, Ε.Π.Μ. τ. 63, σ. 41-42, τήν σχετικήν περικοπήν τῷς ῷποίας παραθέτομεν ῷν τῷ Β΄ § τοῷ Γ΄ κεφ., καί Εῳθ. Ζιγαβινοῳ «ῳρμην. τῷν 14 ῷπιστολ. τοῷ ῷποστ. Παῷλου», σελ. 85. 30

25

(ποινικῳς) εῳς ῳ,τι ῳφεώρα τόν κύριον αῳτιον τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων καί τά ῳπότοκα αῳτοῳ ῳτοι τό «ψεῳδος», τήν «ῳμαρτίαν», τόν «θάνατον». ῳν δέ, πρός τούτοις, καί ῳλλως πῳς θά ῳδυνάμεθα νά χαρακτηρίσωμεν τήν ῳλην ζωήν καί τήν μέχρι θανάτου («θανάτου δέ σταυροῳ») ῳπακοήν τοῳ Κυρίου εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ (Φιλιπ. Β΄8 κ.ῳ.) ῳς «Ἐκανοποίησιν» τοῳ Θεοῳ, ῳν τῳ ῳντιθέτῳ πλέον ῳννοια τῳς «ῳγαλλιάσεως καί τῳς χαρῳς», αῳτη θά συνίστατο εῳς τό ῳτι, σύν τῳ ῳκουσίῳ καί ῳφάτω συγκαταβάσει τοῳ ῳν «μορφῳ Θεοῳ» ῳνάρχως ῳπάρχοντος αῳωνίου Λόγου-Υῳοῳ, ῳπως ῳπενδυθῳ τό σῳμα τῳς ταπεινώσεως ῳμῳν καί λάβη «δούλου μορφήν» (Φιλιπ. Β΄8 κ.ῳ.), εῳς ῳψίστην ῳκδήλωσιν τῳς ῳγάπης τοῳ Θεοῳ πρός τόν ῳνθρωπον, καί ῳς τέλειος ῳνθρωπος ῳ Κύριος προσέφερεν ῳαυτόν ῳλως ῳκουσίως εῳς τό μαρτύριον τοῳ Γολγοθῳ διά τήν σωτηρίαν ῳμῳν. Διά τοῳτο καί ῳτόνισε σύν ῳλλοις: «...Καί τήν ψυχήν μου τίθημι ῳπέρ τῳν προβάτων... Οῳδείς αῳρει αῳτήν ῳπ'ῳμοῳ, ῳλλ' ῳγώ τίθημι αῳτήν ῳπ' ῳμαυτοῳ. ῳξουσίαν ῳχω θεῳναι αῳτήν καί ῳξουσίαν ῳχω πάλιν λαβεῳν αῳτήν» (ῳωάν. I΄15-18). Προσέφερε δηλαδή καί ῳς τέλειος ῳνθρωπος τήν ζωήν καί τήν ψυχήν Του διά τήν σωτηρίαν ῳμῳν οῳχί συνεπείῳ οῳασδήποτε ῳπαιτήσεως τοῳ Θεοῳ καί δή πρός «ῳκανοποίησιν!!! τῳς δῳθεν προσβληθείσης ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων δικαιοσύνης Του...», ῳλλ’ ῳς «ῳ καλός ποιμήν» (ῳωάν. Ι΄14 ῳξ.), εῳς ῳπάτην ῳκδήλωσιν καί πάλιν τῳς ῳπέρ τῳν προβάτων ῳγάπης Του, «ῳπολιμπάνων ῳμῳν, καί ῳν τούτῳ ῳπογραμμόν, ῳνα τοῳς ῳχνεσιν Αῳτοῳ ῳκολουθήσωμεν» (Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ῳ.). Πολυειδῳς δέ καί πολυτρόπως ῳβεβαίωσεν ῳμῳς διά μέσου τῳν αῳώνων, ῳτι τοῳτο καί ῳμεῳς πράττοντες ῳξιούμεθα θείων δωρεῳν ῳναλόγων πρός τάς δοθείσας εῳς Αῳτόν ῳς τέλειον ῳνθρωπον ῳπό τοῳ Θεοῳ. Καθιστάμεθα δηλαδή «τέκνα Θεοῳ», καί ῳμεῳς κατά χάριν (ῳωάν. Α΄12), καί «ῳδελφοί» Αῳτοῳ αῳώνιοι (ῳβρ. Β΄11 κ.ῳ.), συγκληρονόμοι τῳς αῳωνίου δόξης καί μακαριότητος Αῳτοῳ (Ρωμ. Η΄17 κ.ῳ). ῳ ῳλη ῳθεν δημιουργία «ῳξ οῳκ ῳντων» τῳν πολυποικίλων θείων κτισμάτων πνευματικῳν τε καί ῳλικῳν ῳπῳρξε καρπός τῳς «εῳδοκίας» καί τῳς ῳκδηλώσεως τῳς ῳπείρου ῳγάπης τοῳ Θεοῳ, ῳτις καί κατά τάς σαφεῳς διακηρύξεις τῳς Γραφῳς, εῳναι ῳ κυρία ῳδιότης Του. ῳ ῳνανθρώπησις τοῳ αῳωνίου Λόγου-Υῳοῳ ῳν τῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῳ ῳπηκολούθησεν ῳς ῳπάτη ῳκδήλωσις τῳς θείας ταύτης ῳγάπης διά τό τελειότερον ῳδίῳ τῳν κτισμάτων

26

Του, τόν ῳνθρωπον31, ῳλλά καί τήν ῳλην ῳλικήν κτῳσιν (Ρωμ. Η΄21). ῳ δέ προεγνωσμένη καί προπεφητευμένη, ῳκουσία προσέλευσις τοῳ Κυρίου (ῳ ν ῳ ῳ νώκησεν ῳ Θεός Λόγος ῳ , ῳλλως, «ῳπαν τό πλήρωμα τῳς θεότητος σωματικῳς» - Κολασ. Β΄9 κ.ῳ.) εῳς τό μαρτύριον τοῳ Γολγοθῳ, ῳπετέλεσε τό ῳποκορύφωμα τῳς ῳκδηλώσεως τῳς θείας ῳγάπης διά τόν ῳνθρωπον πάλιν, ῳλλά καί τήν ῳλην ῳλικήν δημιουργίαν32, ῳτοι διά τήν ῳπίσπευσίν της «... ῳπελευθερώσεως», τῳς «ῳνακαινίσεως» καί τῳς «τελειώσεως» καί αῳτῳς (Ρωμ. H΄21, ῳφεσ. Α΄10, Β΄ Πετρ. Γ΄12-13, ῳποκάλ. ΚΑ΄1-2 κ.ῳ.). Πῳς λοιπόν ῳ τοιαύτη θεία ῳγάπη, ῳ ῳπερόχως ῳκφραζομένη καί διά τῳς «παραβολῳς τοῳ ῳσώτου υῳοῳ» (Λουκ. IΕ΄20-24), ῳτο δυνατόν νά μετατραπῳ εῳς σαδιστικήν καί ῶγωπαθῶ «φιλαυτίαν» ῳπαιτοῳσαν τήν θυσίαν τελείως ῳθώου καί ῶ ν αμαρτήτου «θύματος» πρός ῳκανοποίησιν της διά τήν δῳθεν προσβολήν ῳν ῳπέστη ῳκ τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος; !!! ῳλλά περί τῳς βλασφήμου καί αῳρετικῳς δοξασίας ταύτης θά ῳσχοληθῳμεν ῳκτενῳς εῳς τό Δ' κεφάλαιον.

31 Πρβλ. Μέγ. ῷθανασίου «Λόγος περί ῷνανθρωπήσεως τοῷ Λόγου...» Ε.Π.Μ. τ.25, σ.104. «... ῷ Ἑμῷν αῷτία ῷκείνῳ γέγονε πρόφασις τῷς καθόδου καί ῷ Ἑμῷν παράβασις τοῷ Λόγου τήν φιλανθρωπίαν ῷξεκαλέσατο, ῷστε καί εῷς Ἑμῷς φθῷσαι καί φανῷναι τόν Κύριον ῷν ῷνθρώποις».

ῷ ῷνανθρώπησις τοῷ αῷωνίου Λόγου – Υῳοῳ ῷν τῷ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῷ ῷποκαλεῷται ῷπό τοῷ ῷποστόλου Παύλου καί «κένωσις» - συγκατάβασις (Φιλιππ. Β΄8 κ.ῳ.). ῳ σταυρικός ῷθεν θάνατος Του εῷναι ῳναμφιβόλως τό «ῷποκορύφωμα» τῷς «κενώσεως» ταύτης καί τῷς «ῷγάπης» Του πρός ῳμῷς. 32

27

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΤΟ «ΔΙΚΑΙΟΝ» ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΑΥΤΟΥ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Κατῳ τῳ ν φιλοσοφίαν τοῳ Δικαίου, «Δίκαιον» εῳ ναι τῳ σύνολον τῳν διατάξεων τῳν διῳ τῳς βίας, ῳν ῳνάγκῳ, ῳπιβαλλομένων, τάς ῳποίας λαός τις, δι' «ῳρισμένων» ῳ «ῳρισμένου» προσώπου, ῳθέσπισε πρῳς διατήρησιν ῳαυτοῳ καῳ τῳ νσυλλογικῳ ντου δυνάμεων καῳ πρῳ ς ῳ ξασφάλισιν τῳ ς εῳρήνης εῳς τῳ μέλη αῳτοῳ. Τῳ «Δίκαιον» τοῳτο λέγεται «θετικόν», ῳν ῳντιθέσει πρῳς τῳ «Φυσικόν» τῳ ῳποτελούμενον ῳκ διατάξεων ῳξευρεθεισῳν διῳ τῳς φιλοσοφίας καῳ ῳνταποκρινόμενον εῳς τῳν περῳ «Δικαίου» ῳδέαν, καθ' ῳν ῳφείλει τοῳτο νῳ ῳμπνέηται ῳπῳ τῳς ῳθικῳς οῳχῳ μόνον ῳς ῳλον ῳλλῳ καῳ εῳς τάς ῳπῳ μέρους διατάξεις. Διότι μετῳ τῳς ῳθικότητος ῳτο ῳπ' ῳρχῳς ῳδιασπάστως ῳνωμένον καῳ διατέλει ῳείποτε μετ' αῳτῳς ῳν ῳσωτερικῳ ῳπαφῳ καῳ ῳλληλουχία. Κατῳ τῳ νπαναρχαίαν δῳ παράδοσιν τῳ νλαῳ νῳ δόθη ῳ πῳ τοῳ Θεοῳ καῳ ῳτο κατ' ῳρχῳν ῳγραφον, διατηρούμενον διῳ τῳς παραδόσεως, ῳτις ῳπίσης ῳθεωρεῳτο ῳερῳ33. ῳς ῳδρυταί τῳς θεωρίας τοῳ «Φυσικοῳ Δικαίου» θεωροῳνται οῳ Στωϊκοί, τῳν συστηματικῳν ῳμως αῳτοῳ διαμόρφωσιν ῳπετέλεσε κατῳ τῳν 16ον αῳῳνα ῳ Οῳγος Γρότιος, λαβῳ ν ῳ ςῳ φετηρίαν τῳ νκοινωνικῳ νφύσιν τοῳ ῳ νθρώπου καῳ διῳ λογικῳν παραστάσεων ῳναπτύξας τῳν ῳλην θεωρία του. ῳ θεωρία τοῳ «Φυσικοῳ Δικαίου» ῳσχυσε μέχρι τοῳ ΙΘ΄ αῳῳνος. ῳκτοτε ῳρξατο ῳξεταζόμενον καῳ τῳ Δίκαιον ῳπῳ τῳς λεγομένης «ῳστορικῳς Σχολῳς τοῳ Δικαίου» ῳλως διαφόρως, θεωρούμενον ῳς ῳκφρασις τῳς ῳξ ῳστορικῳν ῳρων ῳξαρτωμένης καῳ ῳκ τῳς ῳπιδράσεως αῳτῳν διαμορφουμένης λαϊκῳς θελήσεως. Καῳ οῳ μῳν φιλόσοφοι ῳρβαρτος, Φίχτε, Χάρτμαν, Βούντ κ.ῳ. παρεδέχθησαν τῳν σύνδεσμον, ῳπωσδήποτε, τοῳ Δικαίου μετῳ τῳς ῳθικῳς, ῳνῳ τοῳναντίον ῳ Μῳρξ καῳ οῳ ῳμόφρονες ῳ ῳπαδοῳ αῳτοῳ «κοινωνιοκράται» τῳ ῳθεώρησαν ῳπλῳς «θετικόν», ῳρα δῳ καῳ «συμβατικόν», προερχόμενον δηλαδῳ ῳκάστοτε ῳκ τῳς θελήσεως τῳν κρατουσῳν κοινωνικῳν τάξεων, βιαίως ῳπιβαλλομένης. Οῳτως ῳς «Φυσικόν» μῳν Δίκαιον ῳχαρακτηρίσθη ῳ ῳκ τῳς λογικότητος τοῳ ῳνθρώπου - καῳ τῳς ῳνάγκης τῳς ῳν κοινωνίῳ 3333 Πρβλ. Κωντ. Δεσποτοπούλου «Φιλοσοφία τοῷ Δικαίου», σελ. 221 καῷ βιβλ. αῷτ., ῷς καῷ Fustel de Coulanges «Τῷ ῷρχαῷον ῷστυ», κατῷ μεταφρ. Τιμολ. Φιλήμονος, σελ. 204 - 208 καῷ 228 - 234.

28

διαβιώσεως αῳτοῳ - ῳκπηγάσασα ῳννοια (ῳδέα) τοῳ δικαίου, ῳ σχέτως ῳ νῳ ῳ ρχικῳ σύλληψις ῳ γένεσις τῳ ς ῳ ννοίας ῳ ῳ δέας ταύτης προῳλθεν ῳξ «ῳποκαλύψεως» ῳ «ῳπινεύσεως» τοῳ Θεοῳ. Καῳ ῳθεωρήθη Δίκαιον πῳν δικαίωμα νόμιμον, ῳρμόζον, ῳρθόν, συμφωνοῳν δηλαδῳ πρῳς τῳν ῳρθῳν λόγον καῳ τῳν ῳθικήν, τῳ ῳποῳον, ῳς ῳκ τούτων, εῳναι καῳ «ῳΐδιον», ῳναλλοίωτον ῳν παντῳ τόπῳ καῳ χρόνῳ. ῳς «θετικόν» δῳ ῳ «συμβατικόν» ῳθεωρήθη τῳ σύνολον τῳν κανόνων τῳν ῳπῳ τοῳ συνόλου τῳς κοινωνίας - Πολιτείας, ῳ τῳς ῳκάστοτε κρατούσης ῳν αῳτῳ κοινωνικῳς τάξεως, τιθεμένων καῳ διῳ τῳς «ῳξουσίας» ῳπιβαλλομένων, καθ' οῳς ῳφείλουσι νῳ διάγωσι πάντες οῳ ῳποτελοῳντες τῳν Πολιτείαν ταύτην ῳνθρωποι εῳς τάς πρῳς ῳλλήλους σχέσεις. ῳ ῳννοια δηλαδῳ ῳ «ῳδέα» τοῳ «θετικοῳ Δικαίου» εῳναι ῳπλῳς ῳ ῳκάστοτε βούλησις τῳς κοινωνίας τῳ ςΠολιτείας καῳ συγκεκριμένως ῳ βούλησις τῳ ς ῳ τῳν κρατουσῳν ῳκάστοτε κοινωνικῳν τάξεων, ῳνίοτε δῳ καῳ ῳλίγων ῳτόμων (ῳλιγαρχία) ῳ καῳ ῳνῳς (ῳπολυταρχία δικτατορία), ῳτε τῳ Δίκαιον εῳναι ῳ βούλησις τοῳ μονάρχου ῳ δικτάτορος, ῳστω καῳ ῳν αῳτῳ δέν εῳναι «ῳθική»34. Πάντως, τῳ «Φυσικῶ νΔίκαιον» ῳθεωρήθη ῳπολύτως ῳπ' ῳρχῳς συνυφασμένον μετῳ τῳς ῳθικῳς. Κατ' αῳτό, ῳ ῳθικῳς τιθεμένη πολιτικῳ κοινωνία ῳπάρχει μόνον πρῳς ῳκπλήρωσιν, καῳ ῳν τῳ ῳκπληρώσει, τοῳ ῳθικῳς θεμελιωτικοῳ σκοποῳ αῳτῳς, «ῶ καστος ῶ νθρωπος νῶ τελέσῶ ,νῶ ζήσῶ τῶ νζωῶ ναῶ τοῶ δι' ῶξιωτάτης πληρώσεως». Καῳ συνίσταται «δι' ῳδιαλείπτου πολυπλέξεως διανθρωπίνων στάσεων ῳ πράξεων τῳν ῳποτελούντων αῳτῳν ῳνθρώπων, καθ' ῳν ῳ συμπεριφορῳ ῳ κάστου τελεῳ ῳ νῳ ρμονίῳ ῳ ναντι παντῳ ς ῳ λλου». ῳ ῳ υθμιστικῳ αῳτῳ λειτουργία εῳναι ῳ,τι ῳποκαλεῳται Δίκαιον. ῳς λέξις ῳναφέρεται ῳδη ῳπῳ τοῳ ῳσιόδου («ῳργα καῳ ῳμέραι» 224) ῳς καῳ παρ' ῳλλων ῳρχαίων συγγραφέων. ῳπῳ τοῳ Πλάτωνος καῳ τοῳ ῳριστοτέλους χρησιμοποιεῳται αῳτῳ ῳπῳ ῳννοιαν προσεγγίζουσαν τῳν σύγχρονον35.Διῳ τῳν ῳπ' ῳρχῳς 3434

σελ. 49.

Πρβλ. Κωνστ. Τσάτσου «Τῷ πρόβλημα τῷς ῷρμηνείας τοῷ Δικαίου»,

Πρβλ. Κωντ. Δεσποτοπούλου μνημ. ῷργ., σελ. 136 - 139 καῷ βιβλ. αῷτόθι. ῳσαύτως καῷ Κωντ. Τσάτσου «Τῷ πρόβλημα τῷς ῷρμηνείας τοῷ δικαίου», σελ. 255 καῷ βιβλ. αῷτ. «... ῷ ῳ ῳσις «φύσις τοῷ πράγματος» δέν ῷναφέρεται μόνον εῷς τῷν κοινωνικῷν πραγματικότητα καῷ εῷς τάς ῷναλόγους ῷναγκαιότητας αῷτῷς, ῷλλῷ καῷ εῷς τῷν ῷλλογον φύσιν τῷν πραγμάτων. ῷπάρχει ῷν τῷ φύσει τοῷ κοινωνικοῷ ῷνθρώπου ῷ λόγος ῷ ῷνσαρκούμενος εῷς ῷρισμένας ῷθικῷς καῷ κοινωνικῷς ῷρχῷς ῷναποσπάστους ῷπῷ τῷν ῷπαρξιν αῷτοῷ. Εῷναι αῳται κατῷ τοῷτο ῷπόλυτοι, ῷΐδιοι καῷ ῷνευ αῷτῷν δέν δύναται νῷ ῷπάρξῷ κοινωνία. Προϋπάρχουσι τῷν θετικῷν κοινωνικῷν ῥυθμίσεων καῷ εῷτε ῷπερισχύουν αῷτῷν ῳ καῷ συνισχύουν μετ' αῷτῷν. ῷκ 3535

29

συνύπαρξιν ῳ συνύφασιν τοῳ «Φυσικοῳ Δικαίου» μετῳ τῳς «ῳθικῳς» καῳ ῳ μακαριστός καθηγητῳς Χρ. ῳνδροῳτσος, ῳν τῳ «Δογματικῳ» αῳτοῳ, σελ. 68-70, γράφει τῳ ῳξῳς: «Καθόσον ῳ ῳθικῳς νόμος δέν τηρεῳται πάντοτε ῳπῳ τῳν ῳλευθέρων ῳντων, ῳ θεία θέλησις ῳκδηλοῳται ῳς φρουρῳς αῳτοῳ, ῳς δικαστικῳ ῳρχή, ῳμείβουσα μῳν τῳν εῳς Αῳτῳν ῳπακοήν, κολάζουσα δῳ τῳν παράβασιν. ῳ δικαιοσύνη δέν εῳναι στοιχεῳον τῳς ῳγιότητος, ῳς ῳφρόνουν οῳ ῳλεξανδρινοί, συνεπινευόντων καῳ τινων νεωτέρων θεολόγων, οῳτε ῳδιότης ῳρδην πρῳς τῳν ῳγιότητα ῳντικειμένη κατῳ τῳν δόξαν τοῳ Μαρκίωνος, ῳλλ' ῳμφότεραι εῳναι ῳμοούσιοι δηλώσεις τῳς σχέσεως τοῳ Θεοῳ πρῳς τῳν ῳθικῳν τάξιν τῳν ῳν τῳ συνειδήσει ῳκφαινομένην καῳ ῳπῳ τῳς ῳποκαλύψεως κηρυσσομένην. ῳ Θεός, ῳς Δημιουργῳς τῳς ῳθικῳς τάξεως καῳ τῳν ῳν αῳτῳ ῳσχυόντων νόμων, εῳναι ῳγιος. Καθόσον ῳμως ῳμερολήπτως συγκρατεῳ τῳν ῳθικῳν τάξιν, καῳ ῳγει τῳ πάντα εῳς τῳ ῳψιστον αῳτῳν ῳθικῳν τέλος, εῳναι δίκαιος. Οῳ α λοιπῳ ν σχέσις ῳ πάρχει μεταξῳ νομοθέτου καῳ φύλακος τῳς ῳθικῳς τάξεως, τοιαύτη καῳ μεταξῳ ῳγιότητος καῳ δικαιοσύνης τοῳ Θεοῳ, τῳς μῳν ῳγιότητος ῳποτελούσης τῳν καλουμένην «justitiam legis tatoriam», τῳς δῳ δικαιοσύνης ῳναφερομένης εῳς τῳν δικαστικῳν ῳνέργειαν ῳπῳ τῳς ῳφεστώσης καῳ παρῳ τῳς ῳγιότητος ῳδρυθείσης ῳθικῳς τάξεως. »ῳς πρῳς δῳ τῳ εῳδη τῳς δικαστικῳς ῳνεργείας ῳ μῳν Ἐμείβουσα εῳναι προφανῳς μισθῳς τῳς ῳρετῳς, ποικίλλων κατῳ τοῳς διαφόρους ῳνθρώπους. Μάτην ῳνίστανται τινές κατῳ τοῳ εῳδους τούτου τῳς δικαιοσύνης, ῳξιοῳντες ῳτι οῳτε τῳ ῳμείβειν περιλαμβάνεται ῳν τῳ κύκλῳ τῳς δικαστικῳς λειτουργίας, οῳτε ῳ ῳνθρωπος δικαιοῳται νῳ αῳτῳ ῳμοιβῳν παρῳ τοῳ Θεοῳ. ῳς ῳρθῳς παρετηρήθη πολλαχόθεν, ῳ κύκλος τῳς δικαστικῳς τοῳ Θεοῳ λειτουργίας πρέπει νῳ ῳννοηθῳ εῳρύτερος τῳς ῳνθρωπίνης. Τῳς δῳ ῳμοιβῳς τῳς χορηγουμένης τῳ ῳνθρώπῳ ῳπῳ τοῳ Θεοῳ, δέν εῳναι μῳν κατ' ῳρχῳν δικαιοῳχος ῳ ῳνθρωπος, γίνεται ῳμως τοιοῳτος, διότι οῳτω πως διέταξε τῳ πράγματα ῳ Θεός, σχετίσας τῳν ῳγιότητα μετῳ τῳς μακαριότητος. ῳλλως δέ, ῳφοῳ ῳ κακῳς τιμωρεῳται διῳ τῳν κακῳν τῳς ῳλευθερίας χρῳσιν, ῳ ῳγαθῳς πρέπει νῳ ῳμείβεται, ῳς καλῳς ταῳς ῳδίαις δυνάμεσι χρώμενος. (σ.σ. Καῳ πρέπει νῳ ῳμείβεται κατῳ μείζονα λόγον, διότι ῳ τήρησις τοῳ ῳθικοῳ νόμου - τῳν ῳντολῳν τοῳ Θεοῳ - εῳναι πάντοτε συνυφασμένη μετῳ δοκιμασιῳν καῳ τούτων ῷποτελεῷται τῷ «Φυσικῷν Δίκαιον» ῷπῷ τῷν ῷρχικῷν αῷτοῷ ῷννοιαν εῷτε φέρει τῷ ῷνομα τοῷτο, ῳ καῷ ῷῷν ῷμφανίζεται κεκαλυμμένον δι' ῷλλων περιφράσεων».

30

ῳθλήσεως σκληροτάτης ῳνίοτε καῳ ῳπωδύνου, μετῳ πολλῳν δηλαδῳ «θλίψεων καῳ ῳδυνῳν» - Πράξ. ΙΔ΄22 κ. ῳ.). ῳ δῳ κολάζουσα θεία δικαιοσύνη ῳκφαίνεται ῳ ῳν φυσικαῳς ποιναῳς, προϊούσαις ῳπῳ τῳς συστάσεως τῳς ῳνθρωπίνης οῳσίας καῳ τῳς σχέσεως αῳτῳς πρῳς τῳν κόσμον, ῳ ῳν θετικαῳς, ῳπιβαλλομέναις ῳπῳ τοῳ Θεοῳ. ῳννοεῳται ῳμως, ῳτι δέν πρέπει πῳσα πάθησις νῳ θεωρῳται καῳ ῳς ποινῳ ῳρισμένης ῳμαρτίας καῳ τῳ κύριον εῳδος τῳς παρῳ Θεοῳ τιμωρίας. Αῳτη, ῳς καῳ ῳ ῳμοιβή, ῳπιφυλάσσονται κυρίως εῳς τῳν μετῳ θάνατον ζωήν. ῳλλως δῳ τῳ αῳτῳ παθήματα δυνατῳν νῳ εῳναι διῳ μῳν τοῳς ῳσεβεῳς ποιναῳ κατῳ τῳς ῳμαρτίας, διῳ δῳ τοῳς εῳσεβεῳς, μέσα δοκιμασίας, καθαρμοῳ καῳ τελειώσεως ῳθικῳς»36. Προκειμένου δῳ περῳ τοῳ «θετικοῳ Δικαίου» ῳ αῳτῳς καθηγητῳς καῳ ῳκαδημαϊκῳς ῳείμνηστος Κωντ. Τσάτσος, ῳν τῳ αῳτῳ συγγράμματί του γράφει, σῳν ῳλλοις, τῳ ῳξῳς: «...Κοινωνία εῳτε ῳθικῳ εῳτε Πολιτειακή, θεωρουμένη ῳς νοητῳ ῳνότης, ταυτίζεται μῳ τῳν κοινωνικῳν τάξιν, μῳ τῳ σύνολον τῳν νοημάτων τῳν πραγματοποιούντων τῳν ῳδέαν τοῳ ῳγαθοῳ ῳ τοῳ δικαίου. ῳ ῳριθμῳς τῳν προσώπων τῳ ῳποῳα ῳκάστοτε θεσπίζουσι τοῳς κανόνας ῳτοι τῳν ῳννοιαν τοῳ θετικοῳ δικαίου ποικίλλει ῳκάστοτε ῳναλόγως τῳς μορφῳς τῳν πολιτευμάτων...». «...Τῳ δίκαιον», ῳπως πῳν ῳστορικῳν γεγονός, θεμελιοῳται μόνον ῳπῳ μιῳς ῳπολύτου ῳξίας, μόνον διότι ῳνέχει τῳν δυνατότητα τῳς πραγματοποιήσεως μιῳς ῳξίας ῳχει λόγον ῳπάρξεως, θεμελιοῳται κατῳ λόγον...». «...Διῳ νῳ ῳπάρξῳ κοινωνικῳ τάξις καῳ δίκαιον πρέπει ῳ νομοθεσία νῳ διαπνέεται ῳπῳ ῳρισμένης ῳνιαίας πνοῳς... Τοῳτο ῳπιτυγχάνεται μόνον ῳν τελεολογικῷ συστήματι κανόνων δικαίου...». «...ῳ γενικῳς κανῳν τοῳ δικαίου ῳρίζει ῳτι «πῳς τις εῳθύνεται», πλῳν εῳδικῳν ῳρισμένων ῳπῳ τοῳ νόμου ῳξαιρέσεων (σ.σ. οῳαι αῳ ῳπιτροπεῳαι ῳνηλίκων κ. ῳ.) μόνον δι' ῳδιον πταῳσμα...». «...Κανόνες οῳσιαστικῳς προσδιωρισμένοι, ῳχοντες συγχρόνως ῳπόλυτον ῳσχύν, δέν ῳπάρχουσι, διότι ῳσχύει Πρβλ. καῳ μακαριστοῳ πρωτοπρεσβυτ. ῷωῷν. ῷωμανίδου μνημ. ῷργ., σελ. 84 καῷ βιβλ. αῷτ. «... ῷ λέξις δικαιοσύνη διῷ τῷν Παῷλον ῷχει τῷν ῷδίαν σημασίαν, ῳν ῷχει ῷν τῷ Π.Δ. Κατ’ αῷτῷν ῷ θεία δικαιοσύνη... εῷναι μία ῷνέργεια τοῷ Θεοῷ, ῷτις προϋποθέτει τῷν ῷν τῷ κόσμῷ ῷπικράτησιν τῷς ῷδικίας καῷ τοῷ κακοῷ. ῷπομένως, ῷταν ῷ Παῷλος γράφῷ ῷτι «δικαιοσύνη τοῷ Θεοῷ πεφανέρωται» (Ρωμ. Γ΄21), ῷννοεῷ, ῷτι ῷν Χριστῷ φανεροῳται ῷ Θεῷς καταστρέφων τῷ κακόν, καταλύων τῷν ῷδικίαν καῷ ῷποκαθιστῳν τοῷς ῷδίκως ῷπῷ τοῷ κακοῷ κρατουμένους δικαίους». 3636

31

ῳπολύτως μόνον τῳ δέον, τῳ ῳποτελοῳν ῳκάστοτε τῳν ῳρθῳν εῳδικῳν πραγματοποίησιν τῳς ῳδέας τοῳ δικαίου, ῳ δῳ εῳδικῳ αῳτῳ πραγματοποίησις εῳναι ῳνῳ πῳν σημεῳον τῳς ῳστορικῳς ζωῳς ῳλλοία καῳ ῳ ῳσχῳς αῳτῳς κατ' ῳκολουθίαν εῳναι χρονικῳς περιωρισμένη. ῳλλ' ῳνεξαρτήτως τούτου, τῳ «δίκαιον» δέν νοεῳται παρῳ ῳς θετικῳς τεθειμένον δίκαιον...». «...Δίκαιον, κατῳ τῳν Κάντ, εῳναι πῳσα πρῳξις, κατῳ τῳν διέπουσαν ῳρχῳν τῳς ῳποίας ῳ ῳλευθερία τοῳ βούλεσθαι ῳνῳς ῳκάστου δύναται, συμφώνως πρῳς γενικῳν νόμον, νῳ συνυπάρχῳ μετῳ τῳς ῳλευθερίας παντῳς ῳτέρου...». «...ῳκ τοῳ κατῳ τῳν παρελθόντα αῳῳνα ῳπικρατήσαντος «θετικισμοῳ» ῳπέρρευσεν ῳ Σχολῳ τοῳ «ῳλευθέρου δικαίου», ῳτις ῳρνήθη τῳν ῳνότητα καῳ τῳν αῳτάρκειαν τοῳ «θετικοῳ «δικαίου». Διότι ῳκαστον «θετικῳν δίκαιον» ῳμφανίζεται ῳς μία πραγματικῳ πολλότης ῳσυνδέτων, ῳνίοτε καῳ ῳντιφατικῳν κανόνων δικαίου, οῳτινες μόνον μερικάς, καῳ δῳ τάς ῳλιγωτέρας τῳν ῳν τῳ κοινωνικῳ ζωῳ ῳμφανιζομένων περιπτώσεων προβλέπει. ῳκ τούτου ῳπαιτοῳνται ῳκάστοτε νέοι καῳ ῳδιογενεῳς κανόνες συμπληρωματικοί, ῳ τουλάχιστον συμπληρωματικαῳ ῳρμηνευτικαῳ ῳργασίαι, συγγενεῳς πάντοτε πρῳς τῳ «φυσικῳν δίκαιον» ῳ τοῳς προϋπάρχοντας κανόνας «θετικοῳ δικαίου...». Τέλος, διῳ τάς συνεπείας τῳς παραβιάσεως τοῳ δικαίου, φυσικοῳ τε καῳ θετικοῳ, ῳν τῳ αῳτῳ «Φιλοσοφίῳ τοῳ δικαίου» τοῳ Κωντ. Δεσποτοπούλου ῳναφέρονται ῳσαύτως πλῳν ῳλλων καῳ τῳ ῳξῳς: «...ῳ διαπίστωσις πραγματικοῳ περιστατικοῳ (σ.σ. δηλαδῳ παραβιάσεως τοῳ νόμου) ῳς καῳ ῳ ῳξειδίκευσις τῳς «συνεπείας» τοῳ δικαίου ῳξαντλεῳται κατ' ῳνάγκην, ῳμέσως τουλάχιστον, ῳπῳ τοῳ ῳνθρώπου, ῳφ' οῳ ῳ ῳφ' ῳν ῳκάστοτε ῳπάρχει τῳ πραγματικῳν περιστατικόν, καῳ ῳπέρχεται οῳτω ῳ συνέπεια τοῳ δικαίου...». «...Εῳς πῳσαν περίπτωσιν ῳδικήματος ῳ συνοχῳ - ῳ συνέχεια τοῳ δικαίου ῳποκαθίσταται διῳ τῳς ῳπιβολῳς προσωπικῳς εῳς τῳν δράστην ῳναλόγου ποινῳς...». «...ῳ ποινῳ ῳπιβάλλεται μῳν εῳς τῳν ῳδικοῳντα παρανομοῳντα ῳς Ἐδιαίτερον κακόν, καῳ οῳδόλως ῳποτελεῳ μέσον ῶπανορθώσεως τοῳ διαπραχθέντος ῳδικήματος (πρβλ. Πλάτωνος Νόμοι 933e, 934ab, Πρωταγόρας 324ab. Γοργίας 525bc κ. ῳ.), ῳμως εῳρίσκεται πάντοτε ῳν συναφείῳ πρῳ ς τῳ διαπραχθῳ ν ῳ δίκημα, καθ' ῳ ῳ περχομένη ῳ ς «κατῳ δίκαιον», συνέπεια αῳτοῳ. ῳ συνάφεια αῳτη ῳκδηλοῳται ῳπῳ τῳς 32

πρώτης ῳδη φάσεως τῳς ῳπιβολῳς τῳς ποινῳς, ῳτοι ῳπῳ τῳς ῳπειλῳς τῳς ποινῳς καῳ ῳρα, ῳπωσδήποτε, πρῳ τῳς διαπράξεως τοῳ ῳδικήματος. ῳν τῳ ῳπειλῳ τῳς ποινῳς, ῳτοι τῳ διαμορφώσει τοῳ θετικιστικοῳ τῳς ποινῳς κανόνος δικαίου, ῳνυπάρχει πάντοτε ῳ συνάφεια τῳς ῳπειλουμένης ποινῳς πρῳς τῳ ῳνδεχομένως διαπραχθησόμενον ῳδίκημα καῳ πρῳς τῳ ῳποκείμενον τῳς διαπράξεως αῳτοῳ. Οῳτως ῳναλογίζεται πῳς τις, ῳτι ῳῳν διαπράξῳ τῳ ῳδίκημα, θῳ ῳποστῳ ῳς συνέπειαν τῳν ποινήν... ῳ κατάγνωσις τῳς ποινῳς εῳς τῳν διαπράξαντα τῳ ῳδίκημα εῳναι ῳ δευτέρα φάσις τῳς ῳπιβολῳς τῳς ποινῳς, καῳ ῳπεται τῳς διαπράξεως τοῳ ῳδικήματος..., ῳ δῳ τρίτη φάσις εῳναι ῳ ῳπιβολῳ τῳς καταγνωσθείσης ποινῳς...». «...Δόγμα τῳς ποινικῳς πολιτικῳς εῳναι: «nulla poena sine lege»· (σ.σ.: ῳτοι «οῳδεμία ποινῳ ῳνευ νόμου). «...Τῳ ῳδίκημα εῳναι προϋπόθεσις διῳ τῳν πρόκυψιν τῳς κυρωτικῳς λειτουργίας τοῳ δικαίου, ῳλλείποντος δῳ τοῳ ῳδικήματος, ῳλλείπει καῳ αῳτη...». Τοιαῳται, ῳν ῳκρῳ συνόψει, φιλοσοφικαῳ κλπ. ῳννοιαι διετυπώθησαν ῳπῳ τοῳ ῳνθρωπίνου πνεύματος περῳ τοῳ δικαίου ῳν γένει μέχρι τῳς καθ' ῳμῳς ῳποχῳς, εῳναι δῳ ῳμως πρόδηλον ῳτι αῳ μεταξῳ αῳτῳν διαφοραῳ ῳφείλονται εῳς τῳν συνεπείῳ τῳς ῳμαρτίας ῳπακολουθήσαντα πνευματικῳν σκοτισμῳν καῳ τῳν διαστροφῳν ῳ τελείαν ῳνιαχοῳ πώρωσιν τῳς ῳνθρωπίνης συνειδήσεως. ῳξ αῳτίας τοῳ σκοτισμοῳ τούτου καῳ ῳ περῳ δικαίου ῳδέα, ῳτις ῳναμφιβόλως ῳπίσης ῳδόθη εῳς τῳν ῳνθρωπον ῳπῳ τοῳ Θεοῳ, ῳς οῳ ῳρχαῳοι λαοῳ ῳπ’ ῳρχῳς, ῳπίστευον (ῳτο δ' ῳσαύτως αῳτη ῳπολύτως συνυφασμένη, ῳπ’ ῳρχῳς μετῳ τῳς ῳθικῳς), παρεποιήθη ῳ διεστράφη εῳτε ῳν μέρει ῳ καῳ καθ' ῳλοκληρίαν κατῳ τόπους καῳ χρόνους. ῳ παραποίησις ῳμως ῳ ῳ τελεία διαστροφῳ ῳπῳρξε πάντοτε συναφῳς καῳ ῳνάλογος πρῳς τάς μεταφυσικῳς πεποιθήσεις τῳν λαῳν καῳ δῳ τῳν ῳκάστοτε «φυλάκων» - θεσμοθετῳν (νομοθετῳν) ῳ καῳ λειτουργῳν ῳπλῳς τοῳ δικαίου. Καῳ διῳ τοῳτο ῳνετράπησαν ῳρδην ῳ μετεβλήθησαν ῳιζικῳς ῳρισμέναι καῳ βασικαῳ περῳ αῳτοῳ ῳννοιαι, κατά τε τάς προηγουμένας ῳποχῳς ῳς καῳ κατῳ τοῳς καθ' ῳμῳς χρόνους, εῳς ῳρισμένας χώρας, μετῳ τῳν εῳς αῳτῳς ῳπικράτησιν πεπλανημένων, ῳ ῳλως ῳθεϊστικῳν δοξασιῳν37. Βασικαῷ μερικαῷ Ἑ καῷ ῷλικαῷ παραποιήσεις καῷ τῷς περῷ δικαίου ῷδέας ῷγένοντο, ῷς εῷναι ῳστορικῳς γνωστόν, ῷπῷ τῷν βαρβάρων λαῷν κατῷ τάς ῷκάστοτε ῷπιδρομῷς καῷ κατακτήσεις των. ῷπίσης ῷπῷ τοῷ Μωαμεθανισμοῳ, τοῷ Παπισμοῳ, τοῳ φασισμοῳ- ῷθνικοσοσιαλισμοῳ καῷ τοῷ ῳνομασθέντος ῳπαρκτοῳ Σοσιαλισμοῳ. 3737

33

Ταυτόσημος δῳ πρῳς τῳν ῳννοιαν τοῳ δικαίου ῳπῳρξεν καῳ ῳ ῳννοια τῳς δικαιοσύνης, ῳξ οῳ καῳ κατῳ τόπους καῳ χρόνους ῳπέστη καῳ αῳτη τάς αῳτῳς παραποιήσεις καῳ διαστροφάς. Πάντως ῳς δικαιοσύνη νοεῳται ῳφ’ ῳνῳς μῳν τῳ νῳ εῳναι τις δίκαιος καῳ νῳ πολιτεύεται συμφώνως πρῳς τάς ῳπαγορεύσεις τῳς Πολιτείας, ῳφ’ ῳτέρου δῳ ῳ εῳδικῳ ῳποστολῳ τῳς Πολιτείας πρῳς προστασίαν τοῳ δικαίου καῳ ῳποκατάστασιν αῳτοῳ παραβιαζομένου. ῳς «ῳθικῳ ῳννοια», ῳποτελοῳσα τῳν στοιχειώδη καῳ ῳπαραίτητον πρώτην βαθμίδα τῳς ῳγάπης, ῳκδηλοῳται ῳς σεβασμῳς τῳς ζωῳς, τῳς ῳγείας, τῳς περιουσίας, τῳς τιμῳς καῳ τῳς ῳλευθερίας τοῳ πλησίον, τοῳ συνανθρώπου. Περιλαμβάνει δῳ ῳ σεβασμῳς οῳτος δύο στοιχεῳα. Τῳ μῳν νῳ μῳ βλάπτῳ τις τῳ δικαιώματα τῳν ῳλλων, τῳ δῳ νῳ προστατεύῳ τῳ δίκαιον κατῳ τοῳ ῳδίκου. Φύσει ῳ ῳνθρωπος ῳξεγείρεται κατῳ τοῳ ῳδίκου, τῳ ῳποῳον γίνεται οῳχῳ μόνον εῳς αῳτῳν ῳλλῳ καῳ εῳς ῳλλους καῳ σπεύδει εῳς βοήθειαν τοῳ παθόντος. Τῳν συμμετοχῳν δῳ ταύτην ῳκπροσωπεῳ κυρίως ῳ Πολιτεία ῳντιδρῳσα διῳ τῳς δικαστικῳς ῳξουσίας κατῳ τῳς προσβολῳς τῳν ῳποίαν ῳπαθε μέλος τι τοῳ ῳλου σώματος αῳτῳς38. ῳ λέξις ῳλλως τε δικαιοσύνη εῳναι τῳ ῳφηρημένον τῳς λέξεως δίκαιος, ῳτις παράγεται ῳκ τοῳ οῳσιαστικοῳ δίκη. ῳ ῳίζα τῳς λέξεως ταύτης εῳναι «δικ» - «διχ», καῳ σημαίνει «σχισμόν» καῳ ῳπονομῳν ῳκάστῳ τοῳ προσήκοντος μετ' ῳκριβείας. Οῳτως, ῳν κυριολεξίῳ, δίκαιος σημαίνει «σωστός», «ῳσόμερος». ῳν τῳ ῳννοίῳ δῳ ταύτῳ, τῳ κυριολεκτικῳ, γράφει ῳ Ξενοφῳ ν «ῳρμα οῳ δίκαιον, ῳδίκων ῳππων συνεζευγμένων». Καῳ ῳ ῳπποκράτης. «Δίκαιον ῳχουσι τῳ σῳμα οῳ ῳνθρωποι». ῳρμηνεύων δῳ τοῳτο ῳ Γαληνός, λέγει: «ῳκριβῳς ῳσον ῳκατέρωθεν, ῳκ δεξιῳν καῳ ῳριστερῳν». Καῳ ῳ Στοβαῳος γράφει ῳπίσης. «...Θάλασσα δικαιοτάτη», μῳ ῳχουσα δηλαδῳ κύματα, ῳξάρσεις, κοιλώματα: ῳντελῳς γαληνιῳσα. ῳ ῳλλη σημασία, ῳφ' ῳν συνήθως μεταχειριζόμεθα τῳν λέξιν, ῳτοι τοῳ «ῳκριβοῳς, τοῳ εῳλικρινοῳς, τοῳ φιλαλλήλου, τοῳ ῳπροσωπολήπτου, εῳναι μεταφορική. Οῳ ῳρχαῳοι πρόγονοι ῳμῳν παρίστανον τῳν δικάζοντα ῳνευ χειρῳν καῳ ῳστερημένων ῳφθαλμῳν, ῳπως μῳ βλέπῳ καῳ μῳ λαμβάνῳ δῳρα». ῳκ τῳν ῳν ῳκρῳ λοιπῳν συνόψει περῳ Δικαίου καῳ δικαιοσύνης, ῳς ῳνωτέρω, ῳκτεθέντων, ῳπολύτως, φρονοῳμεν, ῳπεδείχθη ῳτι καῳ ῳπ’ αῳτοῳ τοῳ ῳνθρωπίνου πνεύματος, παρῳ τάς παραποιήσεις ῳ καῳ τάς ῳλικῳς διαστροφάς, τάς ῳποίας ῳπέστησαν κατῳ τόπους ῳ καιροῳς αῳ 3838

Πρβλ. Χρ. ῳνδρούτσου «Σύστημα ῳθικῳς», σελ. 246 ῳξ.

34

περῳ δικαίου καῳ δικαιοσύνης ῳννοιαι, ῳξ αῳτίας τοῳ σκοτισμοῳ τῳς ῳνθρωπίνης συνειδήσεως συνεπείῳ τῳς ῳμαρτίας, ῳνυψώθη εῳς δόγμα καῳ γενικῳν κανόνα δικαίου, ῳ ῳρχῳ «ῳτι πῳς τις εῳθύνεται μόνον δι' ῳδιον πταῳσμα», ῳκτῳς εῳδικῳν τίνων περιπτώσεων, οῳαι αῳ ῳπιτροπεῳαι ῳνηλίκων κ.ῳ., ῳπῳ νόμου καῳ πάλιν ῳριζομένων. ῳτι ῳ ῳξειδίκευσις τῳς συνεπείας τοῳ δικαίου ῳξαντλεῳται κατ' ῳνάγκην, ῳμέσως τοῳλάχιστον, μόνον ῳπῳ τοῳ παραβιάζοντος αῳτῳ ῳνθρώπου, ῳνα οῳτως ῳπαναλαμβάνεται ῳ συνέχειά του· καῳ «...μηδένα βλάπτειν, ῳλλῳ τῳ δίκαιον ῳκάστῳ ῳποδίδειν». Τέλος, ῳτι «οῳδεμία ποινῷ ῳπιβάλλεται, μῳ ῳπάρχοντος σχετικοῳ νόμου ῳρίζοντος αῳτήν». Οῳδαμοῳ τῳς Οῳκουμένης, κατῳ τῳν ῳστορικῳν ῳποχήν, ῳθεσμοθετήθη διάταξις δικαίου ῳντίθετος - καῳ δῳ ῳπαιτοῳσα ῳθῳον θῳμα πρῳς ῳπότισιν εῳθύνης ῳλλου... - οῳδῳ παράδοσίς τις σχετικῳ ῳπῳρξεν ῳκ χρόνων προϊστορικῳν. Μόνον ῳγριοι τίνες λαοῳ περιεῳχον ῳν τῳ λατρείῳ τῳν ψευδῳν Θεῳν των ῳ νθρωποθυσίας, καῳ δῳ ῳ θῳ ων θυμάτων, παίδων καῳ παρθένων, πρῳς ῳξευμένισιν αῳτῳν, ῳς οῳ Σιδώνιοι πρῳς τῳν Θεῳν των «Μολόχ» καῳ οῳ ῳθαγενεῳς τῳς ῳμερικῳς, οῳ ῳερεῳς τῳν ῳποίων ῳξετόξευον καῳ ῳφόνευον παρθένους διῳ νῳ τάς προσφέρουν θυσίαν εῳς τῳν Θεῳν. ῳλλ' ῳ τοιαύτη λατρεία καθιερώθη ῳναμφιβόλως κατ’ ῳπίνευσιν τοῳ σατανῳ, ῳστις «...ῳνθρωποκτόνος ῳν ῳπ’ ῳρχῳς καῳ ῳν τῳ ῳληθείῳ οῳκ ῳστηκεν» (ῳωάν. Η΄44 κ.ῳ.). Καῳ διετηρήθη ῳπῳ τῳς «μαύρης μαγείας» μέχρι καῳ τῳς καθ' ῳμῳς ῳποχῳς. ῳῳν συνεπῳς τῳ ῳνθρώπινον πνεῳμα, παρῳ τῳν συνεπείῳ τῳς ῳμαρτίας σκοτισμῳν αῳτοῳ (καῳ τῳν ῳκ τούτου μερικῳν ῳ καῳ ῳλικῳν διαστροφῳν τῳς ῳνθρωπίνης συνειδήσεως), τοιαῳτα δόγματα καῳ τοιούτους κανόνας περῳ Δικαίου καῳ δικαιοσύνης ῳθέσπισε, πόσῳ μῳλλον «ῳ Θεός, ῳ ῳληθινῳς καῳ δικαιοσύνην διατηρῳν» (ῳξοδ. ΛΔ΄6-7), «...ῳ λαλῳν δικαιοσύνην» καῳ «ῳ ῳγαπῳν δικαιοσύνην» (ῳσ. ΜΕ΄19 καῳ ΞΑ΄8), ῳτοι ῳ «θεία Δικαιοσύνη», εῳτε ῳς «βραβεύουσα», εῳτε ῳς «τιμωρός» - ποινική», δέον νῳ νοηθῳ ῳς ῳπολύτως, ῳς ῳπείρως τελεία καῳ ῳς ῳκφρασις τοῳ συνόλου τῳν ῳθικῳν νόμων οῳτινες ῳξ αῳτῳς ῳπορρέουσιν, ῳποκλείουσα παντελῳς τῳν ῳγκληματικήν, κυριολεκτικῳς, ῳπαίτησιν τῳς θυσίας ῳθῳου θύματος πρῳς ῳποκατάστασιν ῳ ῳκανοποίησίν της δι' ῳμάρτημα διαπραχθῳν παρ' ῳλλου; Τοιαύτη βλάσφημος καῳ ῳληθῳς κακοῳργος ῳπαίτησις θῳ ῳπετέλει ῳναντιρρήτως ῳναίρεσιν αῳτῳς τῳς ῳννοίας τῳς δικαιοσύνης προκειμένου περῳ ῳπανορθώσεως ῳμαρτήματος καῳ καταγνώσεως τῳς σχετικῳς 35

ποινῳς. ῳμάχητον ῳξ ῳλλου βεβαίωσιν τῳς ῳληθείας ταύτης ῳποτελοῳσι καῳ τῳ σχετικῳ χωρία τῳς Γραφῳς (ῳ ῳπῳ τοῳ Θεοῳ δοθεῳς εῳς ῳμῳς γραπτῳς Νόμος, ῳ ῳποτελῳν ῳητῳν «ῳποκάλυψιν» καῳ «ῳκφρασιν» τοῳ ῳν προκειμένῳ πνεύματος τῳς «θείας δικαιοσύνης» - τοῳ «θελήματος» τοῳ Θεοῳ) τῳ οῳδεμίαν παρερμηνείαν ῳπιδεχόμενα. α) «...ῳθῳον καῳ δίκαιον οῳκ ῳποκτενεῳς (ῳξοδ. ΚΓ΄7). β) «...ῳν δικαιοσύνῳ κρινεῳς τῳν πλησίον σου» (Λευϊτ ΙΘ΄9). γ) «Οῳκ ῳποθανοῳνται πατέρες ῳπῳρ τέκνων καῳ υῳοῳ οῳκ ῳποθανοῳνται ῳπῳρ πατέρων ῳκαστος ῳν τῳ ῳαυτοῳ ῳμαρτίῳ ῳποθανεῳται» (Δευτερον. ΚΔ΄26), δ) ῳσαύτως: «Υῳῳ ῳνθρώπου τί ῳμῳν ῳ παραβολῳ αῳτη ῳν τοῳς υῳοῳς ῳσραήλ, λέγοντες οῳ πατέρες ῳφαγον ῳμφακα καῳ οῳ ῳδόντες τῳν τέκνων ῳγομφίασαν; Ζῳ ῳγῳ λέγει Κύριος, ῳῳν γένηται ῳτι λεγομένη ῳ παραβολῳ αῳτη..., ῳτι πῳσαι αῳ ψυχαῳ ῳμαῳ εῳσί, ῳν τρόπον ῳ ψυχῳ τοῳ πατρῳς οῳτω καῳ ῳ ψυχῳ τοῳ υῳοῳ... ῳ ψυχῳ ῳ ῳμαρτάνουσα αῳτη ῳποθανεῳται ...Δικαιοσύνη δικαίου ῳπ’ αῳτῳν ῳσται, καῳ ῳνομία ῳνόμου ῳπ’ αῳτῳν ῳσται». (ῳεζεκ. ΙΗ΄25, 20, πρβλ. καῳ ῳερεμ. ΛΗ΄29-30)39. Αῳτῳ ῳπῳρξεν ῳπ’ ῳρχῳς τῳ πνεῳμα τῳν ποινικῳν διατάξεων τῳς θείας δικαιοσύνης ῳς «τιμωροῳ», ῳφόσον δέν θῳ ῳτηρῳτο ῳ θεῳος Νόμος, ῳ θεία ῳντολή. Ἑκανοποίησις ῳθεν τῳς δικαιοσύνης τόσον τῳς ῳνθρωπίνης, πολῳ δῳ μῳλλον τῳς θείας, εῳς περίπτωσιν ῳθετήσεως ῳντολῳς ῳ διατάξεως, πραγματοποιεῳται μόνον ῳν 39 Γενικωτέραν διάταξιν τῷς θείας δικαιοσύνης (τοῷ «θελήματος» τοῷ Θεοῷ) ῥυθμίζουσαν τελείως πάσας τάς σχέσεις τοῷ ῷνθρώπου πρῷς τῷν Θεῷν καῷ τοῷς ῷμοίους του (Ματθ. ΣΤ΄33) ῷποτελοῷσιν, ῷναντιρρήτως, ῷ πρώτη καῷ μεγάλη ῷντολῷ ῷν τῷ νόμῷ «ῷγαπήσεις Κύριον τῷν Θεόν σου ῷν ῷλῷ τῷ καρδίῷ σου καῷ ῷν ῷλῷ τῷ ψυχῷ σου καῷ ῷν ῷλῷ τῷ διανοίῷ σου», ῷς καῷ ῷ δευτέρα, ῷ Ἑμοία αῷτή, «ῷγαπήσεις τῷν πλησίον του ῷς σεαυτόν». ῷν ταῷς δυσί ταύταις ῷντολαῷς, ῷπως ῷτόνισεν ῷ Κύριος, «ῷλος ῷ νόμος καῷ οῷ προφῷται κρέμανται» (Ματθ. KB΄37-40). Νοοῷμεν δῷ πόσον ῷπολύτως δίκαιαι εῷναι αῷ διατάξεις αῳται, ῷταν ῷναλογισθῷμεν, διῷ μῷν τῷν πρώτην, πόσον ῷφείλει ῷ ῷνθρωπος νῷ ῷγαπῷ τῷν «ῷληθινῷν Θεόν» (ῷωάν. ΙΖ΄3), ῷστις τῷν ῷδημιούργησεν ῷξ οῷκ ῷντων -καῷ ῷνώτερον πάντων τῷν κτισμάτων Τουπροορίσας αῷτῷν διῷ τῷν πρῷς ῷαυτῷν ῷξομοίωσιν, ῷς καῷ δι' αῷώνια ῷγαθά, «ῷ ῷφθαλμῷς οῷκ εῷδε, οῷς οῷκ ῷκουσε καῷ ῷπῷ καρδίαν ῷνθρώπου οῷκ ῷνέβη» (Α΄ Κορινθ. Β΄9)· καῷ οῷτως, ῷγαπῷν ῷ ῷνθρωπος τῷν Θεόν, πόσον ῳφείλει νῷ πιστεύῷ εῷς τῷν Λόγον Του καῷ νῷ τηρῷ τάς ῷντολῷς Του... Διῷ δῷ τῷν δευτέραν, ῷτι, ῷῷν καῷ μόνον αῷτῷ ῷφηρμόζετο πράγματι παρ' Ἑλων τῷν ῷνθρώπων, θῷ ῷπερίττευον ῷμέσως πάντες οῷ ῷνθρώπινοι νόμοι, θῷ ῷξέλιπον πῷσαι αῷ ῷτομικαῷ καῷ αῷ ῷμαδικαῷ διαφοραῷ καῷ ῷ γῷ θῷ μετεβάλλετο εῷς παράδεισον... ῷλλ' ῳ ῷποστασία καῷ ῷ ῷμαρτία ῷπέφερον τῷν σκοτισμόν. Καῷ προῳλθεν ῷξ αῷτοῷ καῷ ῷ ῷνθρωπίνη ῷστικῷ (πολιτικῷ κ.λ.π.) δικαιοσύνη μῷ τῷν ῷφάνταστον πολυνομίαν της καῷ τῷ δυσβάστακτα βάρη της... (Λουκ. ΙΑ΄46, 52), ῷνῷ αῷ σχέσεις ῷμῷν πρῷς ῷλλήλους ῥυθμίζονται τελείως διῷ τῷς ῷφαρμογῷς μόνον τῷς ῷλιγολόγου δευτέρας θείας ῷντολῷς. «ῷγαπήσεις καῷ τῷν πλησίον σου ῷς σεαυτόν».

36

τῳ ῳπαληθεύσει καῳ ῳπιβολῳ προσωπικῳς ῳπῳ τοῳ παρανομοῳντος τῳς ῳρισθείσης ῳ ῳπειληθείσης σχετικῳς ποινῳς. ῳπομένως, ῳ θεία δικαιοσύνη, μετ' ῳπολύτου ῳκριβείας καθορίσασα εῳς τάς πρωταρχικῳς αῳτῳς διατάξεις (Γενέσ. Α΄28-30), τάς συνεπείας τῳς κυριότητος μῳν τοῳ ῳνθρώπου ῳφ' ῳπάντων τῳν λοιπῳν ῳπῳ τῳς γῳς κτισμάτων τοῳ Θεοῳ, ῳφόσον θῳ διετήρει τῳ «κατ' εῳκόνα», τῳς ῳπογυμνώσεώς του δέ, τῳς καταισχύνῳς καῳ τοῳ θανάτου, ῳῳν παρήκουε τῳν ῳντολῳν τοῳ Θεοῳ (αῳτόθι Β΄17), ῳκανοποιήθη, ῳς «τιμωρός», πλήρως ῳμα τῳ παρακοῳ. Οῳ ῳμαρτήσαντες ῳνθρωποι συνησθάνθησαν ῳμέσως τῳν ῳπογύμνωσιν των (αῳτόθι Γ΄7), σωματικῳν καῳ ψυχικήν, ῳρα δῳ καῳ τῳν θάνατόν των, σωματικῳν ῳπίσης καῳ ψυχικόν, ῳτοι τῳν ῳμεσον, ῳφ’ ῳνός, στέρησιν τῳς θείας χάριτος καῳ κοινωνίας, ῳτις ῳποτελεῳ τῳν θάνατον τῳς ψυχῳς, ῳς καῳ τῳν, ῳν καιρῳ, χωρισμῳν τῳς κτιστῳς καί ῳθανάτου ψυχῳς των ῳπῳ τοῳ σώματος των, ῳλλῳ καῳ τῳν διάλυσιν ῳσαύτως τοῳ σώματος των, σαφῳς γνωστοποιηθεῳσαν ῳπῳ τοῳ Θεοῳ (αῳτόθι Γ΄20). ῳδόθη ῳ ῳντολῳ (ῳ νόμος) εῳς τοῳς πρωτοπλάστους, ῳγένετο ῳπ’ αῳτῳν ῳ παράβασις, ῳπῳλθεν ῳ προσωπικῳ τιμωρία των ῳ ῳπῳ τῳς ῳντολῳς ῳρισθεῳσα. Οῳδεμία ῳλλῳ ῳκανοποίησις, ῳς «τιμωροῳ», τῳς θείας δικαιοσύνης ῳπελείφθη διῳ τῳν γενομένην ῳπῳ τῳν πρωτοπλάστων παρακοῳν40. ῳλλ' ῳς «τιμωρός» ῳ θεία δικαιοσύνη ῳπεξετάθη προσέτι ταυτοχρόνως, κατῳ τῳν ῳητῳν καῳ πάλιν μαρτυρίαν τῳς Γραφῳς (Γενέσ. Γ΄14-16), καῳ ῳναντίον τοῳ ῳθικοῳ αῳτουργοῳ τῳς ῳπῳ τῳν πρωτοπλάστων γενομένης παρακοῳς. Καῳ χωρῳς κῳν νῳ κληθῳ οῳτος εῳς ῳπολογίαν, ῳς οῳ πρωτόπλαστοι (διῳ νῳ ῳποδειχθῳ καῳ οῳτως ῳ πρῳς αῳτοῳς μακροθυμία τοῳ Θεοῳ ῳλλῳ καῳ ῳ ῳναγνώρισις τῳς ῳπάτης ῳς ῳγένοντο θύματα), ῳπηγγέλθη κατ' αῳτοῳ ῳ προμνησθεῳσα, καταδικαστικῳ ῳπόφασις, δι' ῳς ῳπεκλήθη ῳπῳ τοῳ Θεοῳ ῳπικατάρατος, καῳ τῳ προανηγγέλθη ῳτι «τῳ σπέρμα τῳς γυναικός, τῳν ῳποίαν ῳξηπάτησεν, ῳτοι ῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστός, θῳ «ῳτήρει» τῳν κεφαλῳν του, ῳνῳ αῳτῳς θῳ τῳν ῳσταύρωνε. Διότι ῳ Θεῳς προέγνω, ῳς προείπομεν, πρῳ καταβολῳς κόσμου τῳν ῳπ’ αῳτοῳ διαπραχθεῳσα ῳπάτην. Καῳ ῳπήγγειλεν ῳμέσως τῳν κατ' αῳτοῳ καταδικαστικῳν ῳπόφασιν, Αῷ πρόσθετοι δῷ ποιναί, αῷ ῷπιβληθεῷσαι ῷπῷ τοῷ Θεοῷ εῷς τῷν ῷδῷμ καῷ τῷν Εῷαν μετῷ τῷν ῷπολογίαν των (Γενέσ. Γ΄16-20), ῷναμφιβόλως περιείχοντο ῷν τῷ ῷρχικῳς ῷπειληθείσῷ κατ' αῷτῷν ποινῷ τοῷ θανάτου, καῷ δῷ τοῷ ψυχικοῷ, ῷς φυσιολογικαῷ τούτου συνέπειαι, ῷτοι ῷς ῷπακόλουθα τῷς ῷπομακρύνσεως τῷς θείας χάριτος καῷ τῷς θείας κοινωνίας. Διότι τῷ «ῷλαττον» πάντοτε περιέχεται ῷν τῷ «μείζονι». 4040

37

ῳν ῳ προανηγγέλλετο ῳπίσης προφητικῳς καῳ ῳ ῳκουσία ῳξιλαστήριος θυσία τοῳ Κυρίου ῳπῳ τοῳ Γολγοθῳ41. ῳ καταδικαστικῳ λοιπῳν ῳκείνη ῳπόφασις τοῳ Θεοῳ καῳ ῳναντίον τοῳ σατανῳ ῳς ῳθικοῳ αῳτουργοῳ τῳς ῳπῳ τῳν πρωτοπλάστων γενομένης παρακοῳς, προωρίσθη, κατῳ τῳ προεκτεθέντα, ῳν τῳ ῳπείρῳ θείῳ προγνώσει, νῳ ῳκτελεσθῳ ῳπῳ τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ διῳ τῳς ῳκουσίας Σταυρικῳς θυσίας Του. ῳ αῳτῳ δῳ θυσία προωρίσθη ῳπίσης ῳπως συντελέσῳ διῳ νῳ ῳπεκταθῳ, ῳς «τιμωρός» καῳ πάλιν, ῳ θεία δικαιοσύνη καῳ ῳπῳ τῳν «ῳπακολούθων», τῳς γενομένης παρακοῳς, ῳτοι τῳς «ῳμαρτίας» καῳ τοῳ ῳξ αῳτῳς προελθόντος «θανάτου», δι' ῳσους θῳ ῳπίστευον εῳς τῳν Κ. ῳ. ῳ. Χριστόν. ῳλλῳ τῳν θυσίαν ταύτην τοῳ τελείως ῳναμαρτήτου, τοῳ «μῳ γνόντος ῳμαρτίαν» Κυρίου (Α΄ Πετρ. Β΄22 κ.ῳ .), οῳ δόλως ῳ πῳ τησεν ῳ Θεῳ ς πρῳ ς Ἑκανοποίησιν τῳς ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων δῳθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του, κατῳ τῳν βλάσφημον, κυριολεκτικῳς, διδασκαλίαν τοῳ Ρωμαιοκαθολισμοῳ ῳκ τῳς ῳποίας, δυστυχῳς, καῳ ῳβασανίστως, ῳπηρεάσθη καί ῳ Θεολογία ῳννοίων ῳξ ῳμῳν. Διότι τοῳτο θῳ ῳτο ῳκρα ῳδικία. Οῳτε προώρισεν ῳπίσης αῳτήν, ῳστω καῳ χωρῳς τῳς ῳννοίας τῳς ῳκανοποιήσεως..., ῳνα μόνον ῳκδηλώση καῳ οῳτω τῳν πρῳς τῳν Ἑνθρωπον ῳδία ῳγάπην Του. Διότι καῳ τοῳτο θῳ ῳτο ῳπίσης ῳμοία ῳδικία... ῳπλῳς τῳν ῳνέχθη ῳν τῳ σχεδίῳ ῳτι τῳς ῳλης δημιουργίας, διῳ νῳ μῳ παραβιάσῳ, ῳς προείπομεν, τῳν εῳς τῳ πνευματικῳ κτίσματα Του ῳποσχεθεῳσαν καῳ δωρηθεῳσαν ῳπ’ Αῳτοῳ ῳνσυνείδητον ῳλευθερίαν, ῳν τῳ ῳπείρω Αῳτοῳ προγνώσει ῳτι αῳτη θῳ ῳτο ῳναπόφευκτος, λόγῳ τοῳ θανασίμου μίσους ῳναντίον τοῳ Κυρίου τόσον τοῳ σατανῳ ῳσον καῳ τῳν ῳξ ῳνθρώπων ῳργάνων καῳ «συνεργῳν» αῳτοῳ. Καῳ ῳκδηλώνων οῳτως ῳ Θεός, καῳ διῳ τοῳ τρόπου δηλαδῳ τούτου, εῳς ῳπάτην μάλιστα ῳκδήλωσιν τῳν πρῳς τῳν ῳνθρωπον ῳπειρον ῳγάπην Του (ῳπως, ῳν ταῳτῳ καῳ τῳν ῳπειρον δύναμιν καῳ σοφίαν Του), τῳν προώρισεν τήν σταυρικήν θυσίαν ῳπως ῳξυπηρέτηση καῳ δι' αῳτῳς, θετικῳς τε καῳ ῳρνητικῳς, τῳ ῳλον σχέδιον τῳς δημιουργίας, τῳν «εῳδοκίαν» ῳν Πρῷς τούτοις ῷμως εῷναι Ἑλως πρόδηλον, ῷτι ῷν τῷ καταδικαστικῷ ταύτῷ ῷποφάσει τοῷ Θεοῷ ῷναντίον τοῷ σατανῷ ῷνυπῷρχε καῷ ῷ ῷμμεσος ῷπαγγελία τῷς ῷπῷ τοῷ Κ. ῷ. Ἑ. Χριστοῷ σωτηρίας οῷχῷ μόνον τῷν πρωτοπλάστων ῷλλῷ καῷ πάντων τῷν ῷμαρτωλῷν, οῷτινες, θῷ ῷπίστευον εῷς Αῷτόν, τῷν ῷπαγγελίαν δῷ ταύτην κατενόησαν οῷ πρωτόπλαστοι καῷ μετέδωσαν τῷν σχετικῷν προσδοκίαν εῷς τοῷς ῷπογόνους αῷτῷν. Καῷ ῷ «προσδοκία» ῷκείνη διετηρήθη ῷς ζῷσα προφορικῷ ῷρχικῳς παράδοσις εῷς πάντας τοῷς προχριστιανικοῷς λαούς. 4141

38

προέθετο ῳν ῳαυτῳ, ῳπως ῳν τοῳς πολυποικίλοις κτίσμασί Του ῳναδείξῳ καῳ τάγμα «Θεῳν κατῳ χάριν», ῳν τῳ «πληρώματι δῳ τῳν καιρῳν ῳνακεφαλαιώσῳ τῳ πάντα ῳν Χριστῳ, τά τε ῳν Οῳρανῳ καῳ ῳπῳ τῳς γῳς» (ῳφεσ. Α΄1-10), καῳ «...Αῳτῳ, ῳπίσης, κάμψῳ πῳν γόνυ ῳπιγείων, ῳπουρανίων καῳ καταχθονίων» (Φιλιπ. Β΄10 κ.ῳ.). Αῳ περῳ τῳς τοιαύτης σημασίας τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου μαρτυρίαι τῳς Γραφῳς εῳναι, κατῳ τῳν ταπεινῳν ῳμῳν γνώμην, ῳπολύτως σαφεῳς καῳ κατηγορηματικαί. Σύμφωνοι ῳμως ῳπίσης εῳναι καῳ αῳ σχετικαῳ γνῳμαι καῳ πάντων τῳν ῳγίων Πατέρων τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳρθοδόξου Καθολικῳς ῳκκλησίας καῳ τοῳτο θῳ ῳποδείξωμεν εῳς τῳ ῳπόμενον κεφάλαιον.

39

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ Η ΑΛΗΘΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΙ ΠΕΡΙ ΑΥΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ Α) Τά κυριώτερα χωρία τῶ ςΓραφῶ ς42

ῳωάν. Γ΄16-17. «Οῳτω γάρ ῶ γ ά π ησεν ῳ Θεός τόν κόσμον, ῳστε καί τόν Υῳόν αῳτοῳ τόν μονογενῳ ῳδωκεν, ῳνα πῳς ῳ πιστεύων εῳς αῳτόν μή ῳπόληται, ῳλλ' ῳχη ζωήν αῳώνιον...»... ῳφεσ. Α΄5. «Εῳλογητός ῳ Θεός καί πατήρ τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ, ῳ εῳλογήσας ῳμῳς ῳν πάσῳ εῳλογίῳ πνευματικῳ ῳν τοῳς ῳπουρανίοις ῳν Χριστῳ, καθώς ῳξελέξατο ῳμῳς ῳν αῳτῳ πρό καταβολῳς κόσμου...., ῳν ῳγάπῳ προορίσας ῳμῳς εῳς υῳοθεσίαν διά ῳησοῳ Χριστοῳ». ῳωάν. I΄14-19. «...ῳγώ εῳμί ῳ ποιμήν ῳ καλός... καί τήν ψυχήν μου τίθημι ῳπέρ τῳν προβάτων... Διά τοῳτο ῳ πατήρ μέ ῳγαπῳ ῳτι ῳγώ τίθημι τήν ψυχήν μου, ῳνα πάλιν λάβω αῳτήν. Οῳδείς αῳρει αῳτήν ῳπ’ ῳμοῳ, ῳλλ' ῳγώ τίθημι αῳτήν ῳπ’ ῳμαυτοῳ. ῳξουσίαν ῳχω θεῳναι αῳτήν καί ῳξουσίαν ῳχω πάλιν λαβεῳν αῳτήν...». Ψαλμ. ΛΘ΄(39) 6-10, πρβλ. καί ῳβρ. I΄5-8. «Πολλά ῳποίησας σύ, Κύριε ῳ Θεός μου, τά θαυμάσια... θυσίαν καί προσφοράν οῳκ ῳθέλησας, σῳμα δέ κατηρτίσω μοι. ῳλοκαυτώματα καί περί ῳμαρτίας οῳκ ῳζήτησας. Τότε εῳπον. ῳδού ῳκω... τοῳ ποιῳσαι τό θέλημά σου ῳ Θεός μου». ῳν τοῳς χωρίοις τούτοις ρητῳς βεβαιοῳται, ῳτι οῳχί μόνον ῳ ῳνανθρώπησις τοῳ Αῳωνίου Λόγου - Υῳοῳ ῳν τῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῳ, ῳλλά καί ῳ προσέλευσις τοῳ Κυρίου εῳς τόν Σταυρόν τοῳ Γολγοθῳ ῳγένοντο εῳς ῳκδήλωσιν τῳς ῳπείρου ῳγάπης τοῳ Θεοῳ πρός τόν ῳνθρωπον, ῳποκορύφωμα δέ ταύτης ῳπῳρξεν ῳ ῳκουσία Σταυρική θυσία τοῳ Κυρίου, ῳφόσον αῳτη, κατά τήν ῳπειρον θείαν πρόγνωσιν, θά ῳτο, δι' ῳσους λόγους προανεπτύξαμεν, Ἐναπόφευκτος. Σαφῳς δηλαδή καί κατηγορηματικῳς τονίζεται ῳν τῳ α΄ χωρίω ῳτι, ῳξ ῳπείρου ῶ γ ά π ης Ἑ Θεός Ἐδωκε (..ῳνέχθη..., παρεχώρησεν, νά θυσιασθῳ...) τόν Μονογενῳ Υῳόν Του, ῳνα «πῳς ῳ πιστεύων εῳς Αῳτόν μή ῳπόληται...». Ρητῳς ῳπίσης τονίζει ῳ προφητανάξ Δαϋίδ, ῳν Πνεύματι ῳγίω, ῳτι «θυσίαν... καί ῳλοκαυτώματα περί ῳμαρτίας...» ῳ Θεός δέν ῳθέλησε. Τέλος, καί 42

Τινά τῳν χωρίων τούτων ῳμνημονεύσαμεν καί ῳν τοῳς προηγούμενοις

40

συμπληρωματικῳς, ῳ Κύριος προσέθεσεν: «...Οῳδείς αῳρει τήν ψυχήν μου ῳπ’ ῳμοῳ, ῳλλ' ῳγώ τίθημι αῳτήν ῳπ’ ῳμαυτοῳ ῳξουσίαν ῳχω θεῳναι αῳτήν καί ῳξουσίαν ῳχω πάλιν λαβεῳν αῳτήν». ῳκουσίως προσῳλθεν εῳς τήν προσφοράν τῳς ῳπάτης ταύτης θυσίας, οῳχί μόνον ῳς αῳώνιος Λόγος - Υῳός, κατά τήν σχετικήν εῳδοκίαν τοῳ Παναγάθου Πατρός (ῳφεσ. Α΄9 κ.ῳ.), ῳλλά καί ῳς τέλειος ῳνθρωπος. ῳς Θεός μέν, εῳς ῳκδήλωσιν τῳς ῳπάτης ῳγάπης καί συγκαταβάσεώς Του πρός τόν ῳνθρωπον. ῳς τέλειος δέ ῳνθρωπος καί «καλός ποιμήν», εῳς ῳκδήλωσιν τελείας καί πάλιν ῳγάπης πρός τά λογικά πρόβατα, ῳλλά καί πρός ῳπόδειξιν τῳς ῳπολύτου ῳπακοῳς Του εῳς τό θέλημα τοῳ Πατρός. (Φιλιπ. Β΄8 κ.ῳ.). β) ῳ τελεία ῳσαύτως Ἐναμαρτησία τοῳ Κυρίου βεβαιοῳται διά τῳν ῳξῳς χωρίων: ῳωάν. Η΄46. «Τίς ῳξ ῳμῳν ῳλέγχει με περί ῳμαρτίας;» ῳωάν. ΙΔ΄30. « ῳρχεται γάρ ῳ τοῳ κόσμου ῳρχων καί ῳν ῳμοί οῳκ ῳχει οῳδέν». ῳωάν. ΙΗ΄38. «...ῳγώ (σ.σ. ῳ Πιλῳτος) οῳδεμίαν αῳτίαν εῳρίσκω ῳν αῳτῳ»· καί ΙΘ΄4-7. «ῳξῳλθεν οῳν πάλιν ῳξω ῳ Πιλῳτος καί λέγει αῳτοῳς ...ῳν αῳτῳ οῳδεμίαν αῳτίαν εῳρίσκω....» καί «...ῳγώ γάρ οῳχ εῳρίσκω ῳν αῳτῳ αῳτία....». Β΄ Κορ. Ε΄21. «Τόν μή γνόντα ῶμαρτίαν ῳπέρ ῳμῳν ῳμαρτία ῳποίησεν...». Α΄ Πετρ. Α΄18-20. « ...Εῳδότες ῳτι... ῳλυτρώθητε... τιμίῳ αῳματι ῳς ῳμνοῳ ῳμώμου καί ῳσπίλου Χριστοῳ...... Καί Β΄22. « ...ῳς ῳμαρτίαν οῳκ ῳποίησεν οῳδέ εῳρέθη δόλος ῳν τῳ στόματι αῳτοῳ». γ) ῳ ῳπό τοῳ Κυρίου, καί διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας Του, συντριβή τῳς κεφαλῳς τοῳ σατανῳ τονίζεται ῳν τοῳς χωρίοις: Γενέσ. Γ΄14-15. « ...Καί ῳχθραν θήσω ῳνά μέσον σοῳ καί ῳνά μέσον τῳς γυναικός καί ῳνά μέσον τοῳ σπέρματός σου καί ῳνά μέσον τοῳ σπέρματος αῳτῳς. Αῳτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν...». ῳωάν. IB΄31. «Νῳν ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου ῶκβληθήσεται ῳξω». Καί, αῳτόθι, ΙΣΤ΄11. « ...ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου κέκριται». ῳβρ. Β΄14-15. « ...ῳπεί οῳν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αῳματος καί αῳτός παραπλησίως μετέσχε τῳν αῳτῳν, ῳνα διά τοῳ θανάτου, καταργήσῳ τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου τουτέστι τόν διάβολον...».

41

δ) ῳ διά τῳς αῳτῳς θυσίας τοῳ Κυρίου κατάκρισις (κατάργησις δυνάμει) τῳς τε ῳμαρτίας ῳς καί τοῳ ῳξ αῳτῳς προελθόντος θανάτου μαρτυρεῳται ῳπίσης ῳν τοῳς χωρίοις: Ρωμ. Γ΄23-26. « ...Πάντες γάρ ῳμαρτον καί ῳστεροῳνται τῳς δόξης τοῳ Θεοῳ δικαιούμενοι δωρεάν τῳ αῳτοῳ Χάριτι δι’ ῳπολυτρώσεως τῳς ῳν Χριστῳ ῳησοῳ, ῳν προέθετο ῳ Θεός ῳλαστήριον διά τῳς πίστεως..., εῳς ῳνδειξιν τῳς δικαιοσύνης αῳτοῳ...» Αῳτόθι, E΄10. «..ῳχθροί ῳντες κατηλλάγημεν τῳ Θεῳ διά τοῳ θανάτου τοῳ υῳοῳ αῳτοῳ...». Αῳτόθι, Η΄2-4. «ῳ γάρ νόμος τοῳ Πνεύματος τῳς ζωῳς ῳν Χριστῳ ῳησοῳ ῳλευθέρωσέ με ῳπό τοῳ νόμου τῳς ῳμαρτίας καί τοῳ θανάτου. Τό γάρ ῳδύνατον τοῳ νόμου, ῳν ῳ ῳσθένει διά τῳς σαρκός, ῳ Θεός τόν ῳαυτοῳ Υῳόν πέμψας ῳν ῳμοιώματι σαρκός ῳμαρτίας... κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν ῳν σαρκί». Α΄ Κορινθ. ΙΕ΄22-56. « ...ῳπειδή γάρ δι' ῳνθρώπου ῳ θάνατος καί δι' ῳ νθρώπου ῳ νάστασις νεκρῳ ν. ῳ σπερ γάρ ῳ ντῳ ῳδάμ πάντες ῳποθνήσκουσιν, οῳτω καί ῳν τῳ Χριστῳ πάντες ζωοποιηθήσονται. ῳσχατος ῳχθρός καταργεῳται ῳ θάνατος... Κατεπόθη ῳ θάνατος εῳς νῳκος. Ποῳ σου θάνατε τό κέντρον; Ποῳ σου ῳδη τό νῳκος; τό δέ κέντρον τοῳ θανάτου ῳ ῳμαρτία». Β΄ Τιμ. Α΄9-10. (Πρβλ. καί Κολασ. Β΄15). « ...ῳλλά κακοπάθησον τῳ Εῳαγγελίῳ κατά δύναμιν Θεοῳ, τοῳ σώσαντος ῳμῳς... κατ' ῳδίαν πρόθεσιν καί χάριν, τήν δοθεῳσαν ῳν Χριστῳ ῳησοῳ πρό χρόνων αῶωνίων, φανερωθεῳσαν δέ νῳν διά τῳς ῳπιφανείας τοῳ σωτῳρος ῳμῳν ῳησοῳ Χριστοῳ, καταργήσαντος μέν τόν θάνατον, φωτίσαντος δέ ζωήν καί ῶφθαρσίαν διά τοῳ Εῳαγγελίου». Α΄ Πέτρ. Α΄18-20. (Πρβλ. καί Α΄ Κορινθ. ΣΤ΄20 καί Ζ΄23). « ...Εῳδότες ῳτι οῳ φθαρτοῳς... ῳλυτρώθητε... ῳλλά τιμίῳ αῳματι ῳς ῳμνοῳ ῳμώμου... Χριστοῳ». Τέλος, ῳ προσφορά εῳς τόν Θεόν τῳς θυσίας τοῳ Κυρίου ῳπέρ τῳν ῳμαρτιῳν ῳμῳν ῳναφέρεται ῳν τοῳς χωρίοις: Ματθ. Κ΄28 (πρβλ. καί Μαρκ. Γ΄45, Τιτ. Β΄14 καί Α΄ Πετρ. Α΄18). « ...ῳ Υῳός τοῳ ῳνθρώπου οῳκ ῳλθε διακονηθῳναι ῳλλά διακονῳσαι καί δοῳναι τήν ψυχήν αῳτοῳ λύτρον ῳντί πολλῳν». ῳφεσ. Ε΄2. (Πρβλ. καί Α΄ Κορ. Ε΄7). « ...Καθώς ῳ Χριστός ῳγάπησεν ῳμῳς καί παρέδωκεν ῳαυτόν ῳπέρ ῳμῳν προσφοράν καί θυσίαν τῳ Θεῳ εῳς ῳσμήν εῳωδίας...». ῳβρ. I΄12. « ...Αῳτός δέ μίαν ῳπέρ ῳμαρτιῳν προσενέγκας θυσίαν». 42

Β) Αῶ κυριώτεραι γνῶ μαι τῶ νῶ γίων Πατέρων τῶ ςῶ γ. ῶ μῶ ν ῶ κκλησίας περί τῶ ςΣταυρικῶ ς Θυσίας τοῶ Κυρίου

α) Του ῷ γ. ῶ θανασίου (τοῶ Μεγάλου). Τάς περί τῳς Σταυρικῳς θυσίας, ῳλλά καί τοῳ ῳλου μυστηρίου τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ Κυρίου, γνώμας τοῳ ῳγίου τούτου Πατρός συνοψίσας ῳ μακαριστός καθηγητής Παναγ. Δημητρόπουλος, ῳν τῳ περισπουδάστῳ συγγράμματί του «ῳ ῳνθρωπολογία τοῳ Μέγ. ῳθανασίου», ῳκδ. 1954, σελ. 105109, γράφει, σύν ῳλλοις, τά ῳξῳς: « ...Τοιαύτη τις ῳν συντομίῳ εῳναι ῳ σχέσις τῳς σωτηριολογίας τοῳ ῳθανασίου πρός τήν Χριστολογίαν αῳτοῳ. ῳκ τῳς σχέσεως ταύτης προκύπτει τό ῳναμφίρηστον συμπέρασμα ῳτι τήν σωτηρίαν τοῳ ῳνθρώπου ῳδύνατο νά ῳγάγῳ καί ῳγαγεν εῳς πέρας μόνον ῳ ῳνανθρωπήσας Λόγος τοῳ Θεοῳ, τοῳτο μέν, διά τῳς λύσεως τῳς καταδικαστικῳς ῳποφάσεως τῳς ῳπαγγελθείσης ῳπό τοῳ Θεοῳ κατά τοῳ παραβάτου τοῳ νόμου αῳτοῳ..., τοῳτο δέ, διά τῳς καταργήσεως τῳς ῳμαρτίας καί τοῳ ῳξ αῳτῳς προελθόντος θανάτου. ῳμφότερα ῳνήργησεν ῳ σωτήρ οῳχί αῳθαιρέτως, ῳλλά συμφώνως πρός τόν ῶ διοννόμον. Καθώς δηλαδή ῳ φθορά καί ῳ θάνατος ῳπῳρξαν ποιναί καί ῳκολουθίαι τῳς παραβάσεως ῳπό τοῳ Θείου νόμου ῳριζόμεναι, οῳτω καί ῳ κατάργησις τῳς ῳμαρτίας καί τοῳ ῳξ αῳτῳς προελθόντος θανάτου ῳφειλον νά ῳκολουθήσωσι τήν πλήρωσιν τοῳ δικαιώματος τοῳ νόμου43, ῳπερ ῳ ῳνθρωπίνη φύσις διά τήν ῳσθένειαν τῳς σαρκός καί διά τό εῳναι αῳτήν ῳποκειμένην εῳς τόν νόμον τοῳ θανάτου δέν ῳδύνατο ῳφ’ ῳαυτῳς νά πληρώσῳ44. Τό δικαίωμα τοῳτο τοῳ νόμου ῳπλήρωσεν ῳξ ῳλοκλήρου Αῳτός ῳ Λόγος τοῳ Θεοῳ, ῳτε γενόμενος ῳνθρωπος «εῳς ῳαυτόν ῳνεδέξατο τό κρίμα, καί τῳ σώματι παθῳν ῳπέρ πάντων, σωτηρίαν τοῳς πῳσιν ῳχαρίσατο45. Τήν τοῳ σωτῳρος πλήρη ῳποταγήν τῳ ῳδίῳ νόμῳ ῳμφαίνει μέν καί ῳλος ῳ βίος καί ῳ πολιτεία αῳτοῳ κατά τό ῳνθρώπινον, κατ' ῳξοχήν ῳμως ῳξαίρει ῳ ῳκούσιος Αῳτοῳ θάνατος, ῳν ῳνεδέχθη «τήν ῳμετέραν ῳπακοήν πληρῳν ῳνθ' ῳμῳν»46. ῳναλαβών δηλαδή ῳ Υῳός καί λόγος τοῳ Θεοῳ διά τῳς ῳνανθρωπήσεως τήν ῳνθρωπίνην 43

Κ. ῳρ. 1, 51, 26, 120 Α', ῳναρθρ. 8, 25, 109 Β' ῳξ. αῳτ.

44

ῳναρθρ. 6, 25, 105 Δ.Κ. Αρ. Ι' 60, 26, 137 C.

45

Κ. Αρ. I' 60, 26, 137, 140 Α', Ιωάν. I' 17.

46

Αποσπ·... διαφ. 26, 1 = 241 C.

43

φύσιν ῳλόκληρον, ῳς ῳνθρωπος δέ, πλήν ῳμαρτίας, πολιτευθείς καί ῳπέρ ῳμαρτιῳν δούς ῳαυτόν τῳ θανάτῳ, τήν μέν ῳμαρτίαν περί ῳμαρτίας κατέκρινεν ῳν τῳ σαρκί47, ῳκστήσας ῳπ’ αῳτῳς τό παράπτωμα ῳν ῳ ῳχμαλωτίζετο, ῳστε μή δέχεσθαι τόν Θεῳον νοῳν48, τῳν δῳ νόμον τῳς ῳμαρτίας καῳ τῳς φθορῳς Ἐλυσε καῳ κατήργησε49. »ῳτι ῳ Κύριος ῳμῳν κατακρίνας περί ῳμαρτίας τήν ῳμαρτίαν ῳπραξε τοῳτο δυνάμει καί συμφώνως τῳ νόμῳ ῳφ' οῳ εῳχεν ῳδραιώσει τό κράτος αῳτῳς ῳ ῳμαρτία εῳναι ῳμως φανερόν. Κατά τά ῳδη λεχθέντα, ῳ ῳμαρτία, ῳς πρῳξις τοῳ αῳτεξουσίου, ῳπό τοῳ ῳνθρώπου ῳλευθέρως τελεσθεῳσα, ῳγκατέστησε ῳς νόμον αῳτῳς τόν θάνατον ῳφ' ῳλοκλήρου του ῳνθρωπίνου γένους50. ῳθεν ῳφόσον ῳ θάνατος ῳπῳρξε ποινή καί ῳκολουθία τῳς ῳμαρτίας, ῳ ῳνθρωπος Χριστός, μακράν πάσης ῳμαρτίας ῳαυτόν τηρήσας, παρά τό θνητόν τῳς σαρκός Αῳ τοῳ , ῳ ς ῳ ναμάρτητος κατ' οῳ δένα λόγον ῳ δύνατο νά ῳ ῳπεύθυνος θανάτου, οῳτινος ῳ βασιλεία στηρίζεται ῳπί τῳς ῳσχύος τῳς ῳμαρτίας. Κατά νομικήν λοιπόν ῳκολουθίαν, ῳ ῳν Χριστῳ ῳνυποστάτως ῳνωμένος Λόγος, ῳπί τῳ ῳπό τῳν ῳμαρτωλῳν ῳνθρώπων εῳς θάνατον καταδίκῳ ῳς ῳμαρτωλοῳ τοῳ ῳναμαρτήτου ῳνθρώπου Χριστοῳ, ῳλεγξε καί κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν ῳπί παρανομίῳ κατά τῳς ῳδίας αῳτοῳ σαρκός, ῳν αῳτη, καίτοι ῳναμάρτητον οῳσαν ῳνόμως ῳθανάτωσε διά τῳν ῳργάνων αῳτῳς. Οῳτω ῳπί παραβάσει καί παρανομίῳ τῳς ῳμαρτίας κατακριθείσης51, ῳ μέν ῳσχύς αῳτῳς κατελύθη, ῳ δέ ῳπ’ αῳτῳς ῳγκαθιδρυθείς νόμος τῳς φθορῳς καί τοῳ θανάτου κατηργήθη διά τοῳ θανάτου τοῳ ῳνθρώπου Χριστοῳ52, Ἑστις ῳναμάρτητος ῳν καί φέρων ῳν ῳαυτῳ ῳποστατικῳς ῳνωμένον τόν ῳθάνατον Λόγον «οῳκ ῳν δυνατόν κρατεῳσθαι ῳπό τοῳ θανάτου53, δι' ῳ καί ῳνέλαβεν ῳφ’ ῳαυτοῳ πάλιν τήν ζωήν

47

Ρωμ. 8, 3, Κ. Αρ. I' 51, 60. 26, 120 Α', 137 C. II, 55, 26, 264 Β

48

Κ. Αρ. 1.60, 26, 137 C.

49

ῳναρθρ. 10, 25, 113 C.

50

ῳναρθρ. 8, 25, 109 Δ’

51

Ρωμ. 7.13.

10. ῳναρθρ. 9.25. 112 = Α', ῳποσπ. διαφ. 1245. Πρβλ. Ζιγαβηνοῳ, ῳρμ. εῳς τήν πρός Ρωμ. (στ' 8. 3): «ῳν σαρκί ῳνίκησε τήν ῳμαρτίαν, ῳ γάρ δεσποτική σάρξ τῳ μέν ῳμαρτάνειν οῳκ ῳνικήθη, τῳ δέ ῳποθανεῳν καί ῳνίκησε καί κατέκρινε τήν ῳ μαρτίαν ῳ ςῳ δικήσασαν. ῳ ωςμέν γάρ ῳ μαρτωλούς ῳ λάμβανε δικαίως ῳνήρει. ῳπεί δέ ῳναμάρτητον σῳμα τῳ θανάτῳ παρέδωκε, ῳς ῳδικήσασα κατεκρίθη καί ῳξελύθη. ῳ δέ Χρυσόστομος τό «καί περί ῳμαρτίας» τῳ «κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν» συντάσσει λέγων, ῳτι «ῳμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν». 5252

44

ῳγερθείς ῳκ νεκρῳν54. Οῳτω τήν τοῳ δούλου μορφήν κατά τοῳ ῳδίκου ῳχθροῳ προβαλλόμενος ῳ Λόγος ῳρατο τήν κατ' αῳτοῳ νίκην55 καί τήν ῳν ῳνέλαβε τρεπτήν σάρκα δεκτικήν τοῳ Λόγου κατασκευάσας, ῳλευθέραν ῳνέδειξε, ποιήσας ῳμῳς «μηκέτι κατά σάρκα περιπατεῳν ῳλλά κατά πνεῳμα56. Ἑλαβε σῳμα θνητόν, ῳνα θάνατον εῳρών ῳν τῳ σώματι Αῳτοῳ ῳπαλείψῳ57 καί οῳτω τόν ῳπέρ ῳμῳν ῳναδεξάμενος θάνατον καί τοῳτον καταργήσας, ῳνέστη πρῳτος ῳς ῳνθρωπος, ῳπέρ ῳμῳν ῳναστήσας τό ῳαυτοῳ σῳμα58 καί τήν ῳπόφασιν περί καταδίκης τοῳ παραβάντος τήν ῳντολήν τοῳ Θεοῳ πρώτου ῳνθρώπου Αῳτός δι' ῳαυτοῳ ῳλυσε»59. Καί «πάντας τούς ῳπό κατάραν γενομένους ῳλευθέρωσε». Καί ῳνδυσάμενος τό ῳμέτερον σῳμα πάντας ῳμῳς φορεῳ»60. ῶ πέρ ῶ μῶ νδέ τό πάθος καί τόν θάνατον ῶναδεξάμενος61, ῳαυτόν ῳπέρ πάντων τῳ θανάτῳ προσήνεγκε, ῳνα ῳς πάντων δι' Αῳτοῳ ῳποθανόντων, ῳ μέν λόγος πληρωθῳ (πάντες γάρ ῳπέθανον ῳν Χριστῳ) πάντες δέ δι' Αῳτοῳ ῳλευθερώθημεν ῳπό τῳς ῳμαρτίας καί τῳς δι' αῳτήν κατάρας»62 ῳσαύτως ῳν σελ. 112-113 τά ῳκόλουθα: «Οῳτω τοῳ νόμου ῳνισχύρου63 ῳντος: 1) νά ῳπαλλάξη τόν ῳνθρωπον ῳπό τῳν ῳμαρτιῳν αῳτοῳ διά τῳν καθ' ῳμέραν Κ. ῳρ. 1, 44, 26, 104 Α΄42, II, 16, 26, 180 C. 10. ῳνσ. ῳπιφ. 21, 26, 1024 Α1, πρβλ. 2, 24 καί Κ. ῳπολλ. 1, 17, 26, 1 124 Cβ. Παρά τοῳς ῳλλησι Πατρῳσιν ῳπάρχει ῳ ῳδέα ῳτι καί οῳ πρό Χριστοῳ δίκαιοι παρανόμως ῳκρατοῳντο ῳπό τοῳ θα νάτου... «Καί ῳν τό δεινόν τοῳς πενθοῳσιν ῳπαραμύθητον καί πρός ῳασιν ῳπορον, εῳμή Χριστός σταυρωθείς τοῳ θανάτου τήν τυραννίδα κατήνεγκε...». 5353

5454

ῳνανθρ. 44, 25, 176 Α'.

Κ. ῳρ. Ill, 32, 26, 392β: ...Πρβλ. ῳπολλ. II, 9.26, 1148 Α'. ῳμοίως Εῳρηναίου. ῳλεγχος III, 18. 7, 7, 937 Α'. «Εῳμή ῳνθρωπος ῳνίκησε τόν ῳντίπαλον τοῳ ῳνθρώπου οῳ ῳν δικαίως ῳνικήθη ῳ ῳχθρός». 5555

56

14. Κ. ῳρ. Ι, 51, 60, 26, 120 Α’, 137 C

57 17. ῳνανθρ. 13, 44, 25, 120 β', 176 Α' ῳξ. Πρβλ. Κ. ῳρ. II, 25, 26, 261 ῳξ. «Διά τό μαρτυρῳσαι» ῳρα ῳπέρ ῳμῳν ῳνεδέξατο θάνατον καί διά τό ῳναστῳναι τούς ῳνθρώπους... ῳλήλυθεν ῳ σωτήρ καί αῳτη ῳστίν ῳ αῳτία τῳς ῳνσάρκου παρουσίας αῳτοῳ... Καί διά τό ῳναστῳναι πάντας ῳκ νεκρῳν ῳλήλυθεν». 58

Κ. ῳρ. I, 51, 60, 26, 277 β.

59

Κ. ῳρ. IΙ 67, 26, 289 C.

60

Κ. ῳρ. ΙIΙ 22, 26, 368 C 10.

61

Κ. ῳρ. 11, 55, 26, 261, C 12.

Κ. ῳρ. Ι, 41, 26, 97 Α3, 11, 69, 293 Β΄. Πρβλ. ῳνανθρ. 8.25, 109 ῳξ. «ῳπό τῳν ῳμετέρων τό ῳμοιον λαβών διά τό πάντας ῳπευθύνους εῳναι τῳ τοῳ θανάτου φθορῳ ῳντί πάντων τῳ θανάτῳ αῳτό παραδιδούς, προσῳγε τῳ πατρί καί τοῳτο φιλανθρώπως ποιῳν ῳνα, ῳς μέν πάντων ῳποθανόντων ῳν αῳτῳ λυθῳ ῳ κατά τῳς φθορῳς τῳν ῳνθρώπων νόμος, ῳτε δή πληρωθείσης τῳς ῳξουσίας...» 62

63

Κ. ῳρ. I. 59, 26, 136C

45

θυσιῳν, ῳπέρ ῳμαρτιῳν προσφερομένων ῳπό τοῳ ῳρχιερέως τοῳ νόμου, ῳ μία θυσία τοῳ Κυρίου ῳπαξ ῳπέρ ῳμαρτιῳν προσενεχθεῳσα «τετελείωκε τό πῳν καί πιστή μένουσα διά παντός», κατήργησεν ῳφ' ῳξῳς ῳς περιττάς, τάς θυσίας τοῳ νόμου64. Kαι καθώς τότε ῳπί τοῳ Σταυροῳ, ῳς ῳρχιερεύς τῳς ῳμολογίας ῳμῳν, προσφέρων ῳαυτόν εῳς θυσίαν ῳπέρ ῳμαρτιῳν65 πάντας ῳμῳς δι' ῳαυτοῳ, ῳν παρατιθέμενος τῳ πατρί66, οῳτω καί νῳν πάντοτε ῳ αῳτός τούς ῳν πίστει αῶ τῶ προσερχομένους προσάγει καί προσφέρει τῳ Πατρί, λυτρούμενος πάντας ῳπέρ πάντων ῳλασκόμενος τά πρός τόν Θεόν.67 »ῳλλ' ῳπειδή ῳμεσον τῳς ῳμαρτίας ῳπακολούθημα ῳπῳρξεν ῳ κατά φύσιν φθορά καί ῳ αῳτῳς ῳκόλουθος θάνατος..., εῳς τήν κατά φύσιν φθοράν ῳκρατοῳντο οῳ ῳνθρωποι καί τήν κατ' εῳκόνα χάριν ῳφαιρεθέντες ῳσαν68, μέχρις οῳ ῳ Λόγος τοῳ Θεοῳ τό ῳπερ ῳνείληφε σῳμα «ῳς ῳερεῳον καί θῳμα παντός ῳλεύθερον σπίλου» προσαγαγών εῳς θάνατον ῳντίψυχον ῳπέρ πάντων, ῳπλήρου τό ῳφειλόμενον ῳν τῳ θανάτῳ», μεθ' ῳ ῳναστάς ῳκ νεκρῳν τῳ τῳς ῳναστάσεως χάριτι, τήν τοῳ θανάτου ῳφάνισε φθοράν τήν πάλαι κατ' αῳτῳν ῳσχύουσαν»69. Τέλος καί τά ῳπόμενα: « ...ῳ λλά μήν, οῳ μόνον δέν παρορῳ σιν οῳ ῳ λληνες πατέρες τήν σημασίαν τοῳ Σταυρικοῳ θανάτου τοῳ Κυρίου, θεωροῳντες αῳτόν ῳκ τῳν ῳν οῳκ ῳνευ πρός σωτηρίαν τοῳ ῳνθρώπου70, ῳλλά καί... ῳποφαίνονται ῳτι ῳν τῳ θανάτῳ τοῳ Χριστοῳ ῳ μέν λόγος τῳς καταδικαστικῳς ῳποφάσεως τοῳ Θεοῳ, «τῳς ῳποφαινομένης τόν ῳμαρτάνοντα ῳνθρωπον ῳξιον θανάτου», δεόντως ῳπληρώθη, διότι πάντες ῳπεθάνομεν ῳν Χριστῳ71 καί ῳλύθη ῳ νόμος τῳς φθορῳς καί τοῳ θανάτου καί ῳ ῳμαρτία κατηργήθη72 οῳ δέ ῳνθρωποι πάντες ῳλευθερώθημεν ῳπό τῳς ῳμαρτίας καί τῳς δι' αῳτήν κατάρας73. 64

Κ. ῳρ. 11, 9, 29, 165 Β΄

65

Κ. ῳρ. 11, 7, 26, 992 CI

66

ῳπιφ. 5, 26, 992 CI

67

Κ. ῳρ. 11, ῳνθ. ῳν.

68

ῳναθρ. 7, 25, 108 Δ

69

ῳναθρ. 9, 25, 122 A C

70

ῳναθρ. 9, 24, 112 A΄

71

Κ. ῳρ. 11, 69, 26, 293Β΄ ῳξ.

72 73

ῳναθρ. 9, 25, 112 C. Κ. ῳρ. 11, 69, 26, 293E.

46

ῳναλυτικώτερον ῳ ῳγιος οῳτος πατήρ, ῳν τῳ «Λόγῳ του περί ῳνανθρωπήσεως» (Ε.Π.Μ. τ. 25, σελ. 109), γράφει τά ῳξῳς: «....Λόγος ῳν τοῳ Πατρός καί ῳπέρ πάντας ῳν, ῳκολούθως καί ῳνακτίσαι τά ῳλα μόνος ῳν δυνατός.... Τούτου δή ῳνεκεν ῳ ῳσώματος καί ῳφθαρτος καί ῳϋλος τοῳ Θεοῳ Λόγος παραγίνεται εῳς τήν ῳμετέραν χώραν... συγκαταβαίνων τῳ εῳς ῳμῳς αῳτοῳ φιλανθρωπίῶ καί ῳπιφανείῳ. Καί ῳδών τό λογικόν ῳπολλύμενον γένος καί τόν θάνατον κατ’ αῳτῳν βασιλεύοντα τῳ φθορῳ ῳρῳν δέ καί τήν ῳπειλήν τῳς παραβάσεως διακρατοῳσαν τήν καθ' ῳμῳν φθοράν καί ῳτι ῳτοπον ῳν πρό τοῳ πληρωθῳναι τόν νόμον λυθῳναι· ῳρῳν δέ καί τό ῳ πρεπές ῳ ντῳ συμβεβηκότι, ῳ τιῳ ναῳ τός ῳ νδημιουργός ταῳτα παρηφανίζετο.... ῳρῳν δέ καί τό ῳπεύθυνον πάντων τῳν ῳνθρώπων πρός τόν θάνατον· ῶ λ εήσας τό γένος ῳμῳν καί τήν ῳσθένειαν ῳμῳν οῶκτήρησας, καί τῳ φθορῳ ῳμῳν συγκαταβάς, καί τήν τοῳ θανάτου κράτησιν οῳκ ῳνέγκας̇ ῳνα μή τό γενόμενον ῳπόλλυται..., λαμβάνει ῳαυτῳ σῳμα καί τοῳτο οῳκ ῳλλότριόν τοῳ ῳμετέρου... Καί οῳτω ῳπό τῳν ῳμετέρων ῳμοιον λαβών, διά τό πάντας ῳπευθύνους εῳναι τῳ τοῳ θανάτου φθορῳ ῳντί πάντων αῳτό θανάτῳ παραδιδούς προσῳγε τῳ πατρί, καί τοῳτο φιλανθρώπως ποιῳν, ῳνα, ῳς μέν πάντων ῳποθανόντων ῳν αῳτῳ, λυθῶ ῶ κατά τῶ ςφθορῶ ςτῶ ν ῶνθρώπων νόμος, ῳτε δή πληρωθείσης τῳς ῳξουσίας ῳν τῳ κυριακῳ σώματι καί μηκέτι χώραν ῳχοντος κατά τῳν ῳμοίων ῳνθρώπων· ῳς δέ εῳς φθοράν ῳνατρέψαντος τούς ῳνθρώπους πάλιν εῳς ῳφθαρσίαν ῳπιστρέψη, καί ζωοποιήση τούτους ῳπό τοῳ θανάτου τῳ τοῳ σώματος ῳδιοποιήσει καί τῳ τῳς 74 Ἑναστάσεως χάριτι , τόν θάνατον αῳτῳν ῳφανίζων». (Αῳτόθι, σελ. 112) (...Συνιδών γάρ ῳ Λόγος ῳτι ῳλλως οῳκ ῳν λυθείη τῳν ῳνθρώπων ῳ φθορά, εῳμή διά τοῳ πάντως ῳποθανεῳν..., τούτου ῳνεκεν τό δυνάμενον ῳποθανεῳν ῳαυτῳ λαμβάνει σῳμα, ῳνα τοῳτο... ῳντί πάντων ῳκανόν γένηται τῳ θανάτῳ, καί διά τόν ῳνοικήσαντα Λόγον ῳφθαρτον διαμείνῳ, καί λοιπόν ῳπό πάντων ῳ φθορά παύσηται τῳ τῳς ῳναστάσεως χάριτι75. ῳθεν ῳς ῳερεῳον καί θῳμα, παντός ῳλεύθερον σπίλου, ῳ αῳτός ῳλαβε σῳμα προσάγων εῳς θάνατον ῳπό πάντων εῳθύς σ.σ. ῳ σωτηρία καί ῳ ζωοποίησις ῳμῳν ῳγένετο ῳθεν, καί γίνεται οῳχί διά τῳς ῳξιλαστηρίου σταυρικῳς θυσίας, ῳλλά «τῳ τῳς ῳναστάσεως χάριτι...» (Πρβλ. Ρωμ. Δ΄24, Α΄ Κορ. ΙΕ΄22 κ.ῳ.). 74

σ.σ. Καί πάλιν ῳπαναλαμβάνει ῳ ῳγ. πατήρ ῳτι «ῳ φθορά πάντων κατέπαυσε τῳ τῳς ῳναστάσεως χάριτι», ῳπως τονίζει, εῳθύς ῳν συνέχειῳ ῳν τῳ περί ῳναστάσεως ῳπαγγελία. Περί τῳς τοιαύτης γνώμης τοῳ ῳγίου Πατρός διά τήν σημασίαν τῳς ῳναστάσεως τοῳ Κυρίου θά ῳσχοληθῳμεν καί ῳν τοῳς ῳπομένοις. 75

47

τῳν ῳμοίων ῳφάνιζε τόν θάνατον τῳ προσφορῳ τοῳ καταλλήλου.... ῳπέρ πάντας γάρ ῳν ῳ Λόγος τοῳ Θεοῳ εῳκότως τόν ῳαυτοῳ ναόν καί τό σωματικόν ῳργανον προσάγων ῳντίψυχον ῳπέρ πάντων, ῳπλήρου τό ῳφειλόμενον τῳ θανάτῳ∙ καί οῳτως συνῳν διά τοῳ ῳμοίου τοῳς πῳσιν ῳ ῳφθαρτος τοῳ Θεοῳ Υῳός, εῳκότως πάντας ῳνέδυσεν ῳφθαρσίαν ῳν τῳ περί ῳναστάσεως ῳπαγγελίῳ. Πρέπον δέ καί μάλιστα τῳ ῳγαθότητι τοῳ Θεοῳ ῳληθῳ τό μέγα τοῳτο ῳργον… ῳ τοῳ Παναγάθου Θεός Λόγος εῳς φθοράν κατεχόμενον τό δι’ Αῳτοῳ γενόμενον τῳν ῳνθρώπων γένος οῳ παρεῳδεν· ῳλλά τόν μέν συμβεβηκότα θάνατον ῳπήλειψε διά τῳς προσφορῳς τοῳ ῳδίου σώματος, τήν δέ ῳτέλειαν αῳτῳν διορθώσατο τῳ ῳαυτοῳ διδασκαλίῳ. (Αῳτόθι, σελ. 129) «...Οῳδέ γάρ τήν κτίσιν αῳτήν σιωπῳσαι πεποίησεν, ῳλλά... καί ῳν τῳ θανάτῳ, μῳλλον δέ ῳν αῳτῳ τῳ κατά τοῳ θανάτου τροπαίῳ, λέγω δή τῳ σταυρῳ, πῳσα ῳ κτίσις ῳμολόγει τόν ῳν τῳ σώματι γνωριζόμενον καί πάσχοντα... »...ῳπειδή δέ κατά τό ῳφειλόμενον παρά πάντων ῳδει λοιπόν ῳποδοθῳναι∙ ῳφείλετο καί πάντας ῳς προεῳπον ῳποθανεῳν δι' ῳ μάλιστα καί ῳπεδήμησε...». (Αῳτόθι, σελ. 132). «...Τούτου ῳνεκεν καί ῳπέρ πάντων τήν θυσίαν ῳνέφερεν, ῳντί πάντων τόν ῳαυτοῳ ναόν εῳς θάνατον παραδιδούς, ῳνα τούς μέν πάντας ῳνυπευθύνους καί ῳλευθέρους τῳς ῳρχαίας παραβάσεως ποιήσῳ· δείξη δέ ῳαυτόν καί θανάτου κρείττονα... Καί μή τοι θαυμάσῳς εῳ πολλάκις τά αῳτά περί τῳν αῳτῳν λέγομεν. ῳπειδή γάρ περί εῳδοκίας τοῳ Θεοῳ λαλοῳμεν76. ῳδίου, ῳπιστολή πρός ῳδελφ. κατά ῳρ. (Ε.Π.Μ. τ. 26, σελ. 107). «....Οῳδέ ῳπειδή δούλου μορφήν ῳνέλαβεν ῳ ῳν μορφῳ Θεοῳ ῳπάρχων Υῳός, ῳλαττώθη τῳς θεότητος· ῳλλά μῳλλον αῳτός ῳλευθερωτής πάσης σαρκός καί πάσης κτίσεως γέγονε». β) Τοῶ ῶ γ.Κυρίλλου ῶ λεξανδρείας. «Εῳς τό κατά ῳωάννην Εῳαγγέλιον» «Βιβλίον Δέκατον» (Ε.Π.Μ. τ. 74, σελ. 329). «....Πλήν ῳρχεται ῳ τοῳ κόσμου ῳρχων καί ῳν ῳμοί ῳχει οῳδέν τούτ' ῳστιν, οῳχ ῳλώσομαι πεπλημεληκώς, ῳλλ' οῳδέ πρόφασις ῳσται τοῳς ῳουδαίοις τῳς

76 σ.σ. Τονίζει ῳ ῳγιος πατήρ ῳτι ῳ προσφορά τοῳ Κυρίου εῳς τήν θυσίαν τοῳ Σταυροῳ ῳπετέλει εῳδοκίαν Θεοῳ.

48

εῳς ῳμέ παρανομίας εῳλογος. Οῳδέν ῳν ῳμοί τῳν ῳδίων ῳ διάβολος ῳχει...».77 «Βιβλίον ῳνδέκατον» (Αῳτ. σελ. 545-548). «...Φαμέν οῳν ῳτι Θεός κατά φύσιν ῳπάρχων ῳ Μονογενής, καί ῳν μορφῳ καί ῳσότητι τοῳ Θεοῳ καί Πατρός, κεκένωκεν ῳαυτόν κατά τάς Γραφάς, καί γέγονεν ῳνθρωπος... κατά πάντα... δίχα ῳμαρτίας, καί ῳρρήτως ῳαυτόν ῳνώσας τῳ ῳμετέρῳ φύσει, καθ' ῳκούσιον βούλησιν, ῳπως ῳν αῳτήν ῳν ῳαυτῳ τε πρώτῳ καί δι' ῳαυτοῳ πρός ῳκεῳνο πάλιν ῳναστοιχειώσας κάλλος, φημί δή τό ῳν ῳρχαῳς καί δεύτερος ῳμῳν ῳδάμ εῳρεθείς..., πρῳτος τε ῳπάντων καί ῳπαρχή τῳν ῳνακτιζομένων εῳς καινότητα ζωῳς... παραπέμψη λοιπόν δι' ῳαυτοῳ πρός ῳπαν τό γένος τά ῳγαθά. Διά τοῳτο καίτοι ζωή κατά φύσιν ῳπάρχων, γέγονεν ῳν νεκροῳς, ῳνα τόν ῳμῳν ῳν ῳμῳν καταργήσῳ θάνατον. Καί αῳτός ῳπάρχων ῳ δικαιοσύνη78 τοῳ Θεοῳ Πατρός, γέγονεν ῳπέρ ῳμῳν ῳμαρτία. Κατά γάρ τήν τοῳ προφήτου φωνήν, αῳτός τάς ῳμαρτίας ῳμῳν αῳρει καί ῳλογίσθη μεθ' ῳμῳν ῳν νόμοις, ῳνα ῳμῳς δικαιώσῳ δι' ῳαυτόν... ῳσπερ διά τῳς ῳν ῳδάμ παραβάσεως καί παρακοῳς, ῳς ῳπαρχή τοῳ γένους ῳ φύσις θανάτῳ κατεδικάζετο..., τόν αῳτόν, οῳμαι, τρόπον, διά τῳς ῳπακοῳς καί δικαιοσύνης τοῳ Χριστοῳ, καθό γέγονεν ῳπό νόμον, καίτοι νομοθέτης ῳπάρχων ῳς Θεός, εῳς ῳλην ῳν διήκει τήν φύσιν ῳ εῳλογία καί ῳ διά Πνεύματος ζωοποίησις». Του αῳτοῳ. «Λόγος ῳτι εῳς ῳ Χριστός». (Ε.Π.Μ. τ. 75, σ. 1337): «...Τόν μή γνόντα ῳμαρτίαν, ῳπέρ ῳμῳν ῳμαρτιῳν ῳποίησεν, ῳνα ῳμεῳς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῳ ῳν αῳτῳ. ῳρα οῳν ῶμαρτίαν αῶτόν γενέσθαι νοοῶμεν; ῳ ῳτι μῳλλον ῶ μοιώθη τοῳς ῳπό ῳμαρτίαν, ταύτη τοι καί ῳμαρτία λέγεται...». Καί κατωτέρω: «...ῳζη γάρ ῳ Λόγος καί γενομένης θανάτου τῳς ῳγίας αῳτοῳ σαρκός, ῳνα ῶττηθέντου θανάτου καί πεπατημένης τῳς φθορῳς, ῳ τῳς ῳναστάσεως δύναμις εῳς ῳπαν ῳρχηται τό ῳνθρώπινον γένος79. Πρβλ. ῳωάν. Η΄46, ΙΔ΄30, ΙΗ΄38 καί ΙΘ΄4, Β΄ Κορ. Ε΄21, Α΄ Πετρ. Α΄1820 καί Β΄22. Τονίζει δήλ. σαφῳς ῳ ῳγ. πατήρ ῳτι ῳ σταύρωσις τοῳ Κυρίου ῳτο ῳδικος καί παράνομος. 77

ῳ ῳγ. Πατήρ ῳποκαλεῳ τόν Κύριον καί «δικαιοσύνην» τοῳ Θεοῳ Πατρός, ῳφόσον ῳλλως τε ῳς αῳώνιος Λόγος-Υῳός καί «...Θεοῳ δύναμις καί σοφία» (Α΄ Κορ. Α΄24) ῳχει «πῳσαν κρίσιν», παρά τοῳ Πατρός. Διότι «...πῳσαν κρί σιν ῳ Πατήρ δέδωκε τῳ Υῳῳ» (ῳωάν. Ε΄22). Καί ῳ χαρακτηρισμός ῳμως οῳτος, διά τό ῳπίμαχον θέμα, εῳναι ῳψίστης σημασίας, περί ῳς θά ῳσχοληθῳμεν καί ῳν τῳ συνεχείῳ. 78

79 Τονίζει ῳ ῳγ. Πατήρ (ῳπως καί, κατά τά προεκτεθέντα, καί ῳ Μ. ῳθανά σιος), ῳτι ῳ τῳς ῳναστάσεως δύναμις καί οῳχί ῳ τοῳ σταυροῳ, ῳς πιστεύουσι πάντες οῳ Δυτικοί,

49

Τοῳ αῳτοῳ. «Γλαφυρῳν εῳς τό Λευϊτ. Βιβλ. (Αῳτ. τ. 69, σ. 549). «....Γέγονε γάρ ῳπέρ ῳμῳν ῳμαρτία ῳ Χριστός, καθώς γέγραπαι καί οῳ δήποτε παντός ῳμαρτίας ῳνοχος... Λελόγισται γάρ ῳν ῳνόμοις καί συνεσταυρώθη λησταῳς... Γέγραπται γάρ ῳτι «κατάρατος πῳς ῳ κρεμάμενος ῳπί ξύλου... ῳλλ' ῳν τε καί ῳστιν ῳγιος... Οῳκοῳν κῳν γέγονεν ῳμαρτία, ῳπερ ῳν, τουτέστιν ῳγιος, κατά φύσιν Θεός.. ῳτι δέ καί ῳ τῳς σαρκός αῳτοῳ θάνατος... ῳγιος καί ῳβέβηλος ῳν...». Τοῳ αῳτοῳ. «ῳρμηνεία εῳς τήν πρός Ρωμ. ῳπιστολήν». Ε.Π.Μ. τ. 74, σ. 781-783. «....Οῳ γάρ ῳτέρου τινος χάριν γέγονε σάρξ ῳ Λόγος καί ῳσκήνωσεν ῳν ῳμῳν, ῳ ῳνα τόν τῳς σαρκός θάνατον ῳνατλάς, θριαμβεύσῳ μέν ῳρχάς καί ῳξουσίας καταργήση δέ καί αῳτόν τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτέστι τόν σατανῳν· καί ῳνέλη μέν τήν φθοράν, «ῳποστήσῳ δέ σύν αῳτῳ καί τήν καθ' ῳμῳν τυραννήσασαν ῳμαρτίαν». γ) Τοῶ ῶ γ.Βασιλείου τοῶ Μεγάλου. «ῳμιλία εῳς τόν ΜΗ΄ «Ψαλμ.» (Ε.Π.Μ. τ. 29, σ. 440 441). «§ 3.... ῳτι πῳσα ῳνθρωπίνη ψυχή ῳπέκυψε τῳ πονηρῳ τῳς δουλείας ζυγῳ τοῳ κοινοῳ πάντων ῳχθροῳ καί... αῳχμάλωτος ῳχθη διά τῳς ῳμαρτίας. Παντί δέ αῳχμαλώτῳ λύτρων χρεία πρός τήν ῳλευθερίαν. Οῳτε οῳν ῳδελφός τόν ῳαυτοῳ ῳδελφόν δύναται λυτρώσασθαι, οῳτε αῳτός ῳκαστος ῳαυτόν. ῳλλά καί οῳδέ ῳμως ῳνθρωπος ῳξουσίαν ῳχει πρός Θεόν ῳς καί ῳξιλάσθαι περί ῳμαρτηκότητος ῳπεί καί αῳτός ῳμαρτίας ῳπόδικος. Πάντες γάρ ῳμαρτον...». «§4 ...Μῳτοι οῳν τόν ῳδελφόν ζήτει εῳς ῳπολύτρωσιν ῳλλά τόν ῳπερβαίνοντά σου τήν φύσιν... ῳς μόνος δύναται δοῳναι ῳξίλασμα τῳ Θεῳ ῳπέρ πάντων ῳμῳν, ῳτι αῳτόν προέθετο ῳ Θεός ῳλαστήριον διά τῳς πίστεως ῳν τῳ αῳτοῳ αῳματι... Τί γάρ δύναται ῳνθρώπῳ εῳρεῳν τηλικοῳτον, ῳνα δῳ ῳπέρ λυτρώσεως τῳς ψυχῳς αῳτοῳ; ῳλλ' εῳρέθη ῳν ῳμοῳ πάντων ῳνθρώπων ῳντάξιον, ῳ ῳδόθη εῳς τιμήν λυτρώσεως τῳς ψυχῳς ῳμῳν, τό ῳγιον καί πολύτιμον αῳμα τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ, ῳ ῳπέρ ῳμῳν ῳξέχεε πάντων∙ δι' ῳπερ καί τιμῳς ῳγοράσθημεν».80 ῳρχεται εῳς ῳπαν τό ῳνθρώπινον γένος. ῳ πίστις ῳλλως τε αῳτη τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας στηρίζεται ῳπί τῳς σαφοῳς διακηρύξεως τοῳ ῳποστόλου Παύλου «εῳ δέ Χριστός οῳκ ῳγήγερται, ματαία ῳ πίστις ῳμῳν...» (Α΄ Κορ. ΙΕ΄17). 80 Τονίζει ῳ ῳγ. Πατήρ ῳτι ῳ θυσία τοῳ Κυρίου ῳκουσίως γενομένη, καί εῳς ῳκδήλωσιν ῳπείρου ῳγάπης, ῳλέους καί συγκαταβάσεως τοῳ Θεοῳ πρός τόν ῳνθρωπον,

50

δ) Τοῶ ῶγ. Γρηγορίου, τοῶ Θεολόγου. «Λόγος ΜΕ΄ εῳς τό ῳγιον Πάσχα (Ε.Π.Μ. τ.36, σ.653). «ῳσται τοίνυν ῳξετάσαι πρῳγμα καί δόγμα, τοῳς μέν πολλοῳς παρορώμενον, ῳμοί δέ καί λίαν ῳξεταζόμενον. Τίνι γάρ τό ῳπέρ ῳμῳν αῳμα καί περί τίνος ῳχύθη, τό μέγα καί περιβόητον τοῳ Θεοῳ καί ῳρχιερέως καί θύματος; Κατεχόμεθα μέν γάρ ῳπό τοῳ πονηροῳ, πεπραμένοι, ῳπό τήν ῳμαρτίαν καί ῳντιλαβόντες τῳς κακίας τήν ῳδονήν. Εῳ δέ τό λύτρον οῳκ ῳλλου τινός, ῳ τοῳ κατέχοντος γίνεται, ζητῳ τίνι τοῳτο εῳσηνέχθη καί δι' ῳν τινα αῳτίαν; Εῳ μέν γάρ τῳ πονηρῳ, φεῳ τῳς ῳβρεως. Εῳ μή παρά τοῳ Θεοῳ μόνον, ῳλλά καί τόν Θεόν αῳτόν λύτρον ῳ ληστής λαμβάνει, καί μισθόν οῳτως ῳπερφυῳ τῳς ῳαυτοῳ τυραννίδος, δι' ῳν καί ῳμῳν φείδεσθαι δίκαιον ῳν· εῳ δέ τῳ Πατρί, πρῳτον μέν πῳς; οῳχ ῳπ’ ῳκείνου γάρ ῳκρατούμεθα. Δεύτερον δέ, τίς ῳ λόγος, Μονογενοῳς αῳμα τέρπειν Πατέρα, ῳς οῳδέ τόν ῳσαάκ ῳδέξατο παρά τοῳ πατρός προσφερόμενον, ῳλλ' ῳντηλλάξατο τήν θυσίαν, κριόν ῳ ντιδιδούς τοῳ λογικοῳ θύματος; ῳ δῳ λον, ῳ τιλαμβάνει μέν ῳ Πατήρ, οῳκ αῳτήσας δέ, οῳδέ δεηθείς, ῳλλά διά τήν οῳκονομίαν καί τό χρῳναι ῳγιασθῳναι.... τόν ῳνθρωπον81. ῷν’ αῳτός ῳμῳς ῳξέληται, τοῳ τυράννου βίῳ κρατήσας καί πρός ῳαυτόν ῳπαναγάγῳ διά τοῳ Υῳοῳ μεσιτεύσαντος, καί εῳς τιμήν τοῳτο οῳκονομήσαντος. ῳ, τά πάντα παραχωρῳν φαίνεται...». ε) Τοῶ ῶγ. Γρηγορίου, Νύσσης. «Λόγος Κατηχητικός» (Ε.Π.Μ. τ.45, σ.61-64). «...Τούτου χάριν αῳτόν αῳρεῳται λύτρον τῳν ῳν τῳ τοῳ θανάτου φθορῳ καθειργμένων γενέσθαι. ῳλλά μήν ῳμήχανον εῳχε μόνη τήν δύναμιν νά ῳξοφλήσῳ τάς ῳμαρτίας πάντων τῳν ῳνθρώπων ῳς «ῳλαστήριον», ῳς προσφορά καί λυτρωτική δωρεά, καί οῳχί εῳς «ῳκανοποίησιν τῳς θείας δικαιοσύνης». Καί τήν «λύτρωσιν» ταύτην προέθετο ῳ Θεός «διά πίστεως ῳν τῳ αῳματι τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ». Προώρισεν δηλ. ῳπως αῳτη ῳχη τήν δύναμιν τῳς λυτρώσεως μόνον ῳκείνων οῳτινες θά ῳπίστευον εῳς τήν Θεότητα Αῳτοῳ (ῳτοι «πολλῳν» - Ματθ. Κ΄28) καί οῳχί γενικῳς, καί, κατά κυριολεξίαν, πάντων ῳνεξαιρέτως, ῳς θά συνέβαινεν ῳάν εῳχεν αῳτή, ῳς νομικόν ῳπακόλουθον, τήν «ῳκανοποίησιν» τῳς θείας δικαιοσύνης. Περί τῳς ῳληθείας ταύτης, σαφῳς τονιζόμενης ῳν τῳ Γραφῳ, εῳναι σύμφωνοι πάντες οῳ ῳγ. Πατέρες τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας. Θά ῳσχοληθῳμεν δέ καί ῳμεῳς ῳκτενῳς ῳν τῳ συνεχείῳ, προσθέτοντες, ῳτι, ῳν ῳνάντιῳ περιπτώσει, οῳδείς λόγος θά ῳπῳρχε καί τοῳ δι' ῳδατος βαπτίσματος, ῳφόσον τό «προπατορικόν ῳμάρτημα» θά εῳχε διά τῳς σταυρικῳς θυσίας παντελῳς ῳξαλειφθῳ... Ρητῳ ςτονίζει ῳ ῳ γ. Πατήρ ῳ τιτό «αῳ ματοῳ Μονογενοῳ ςδέν ῳ τοδυνατόν νά τέρψῳ τόν Πατέρα...», τό δέ «λύτρον» λαμβάνει μέν, κατά τήν γνώμην του, ῳ Πα τήρ, «οῳκ αῳτήσας ῳμως οῳδέ δεηθείς...», ῳλλά διά τήν «οῳκονομίαν» καί διά νά «...ῳγιασθῳ ῳ ῳνθρωπος... καί ῳπανέλθῳ εῳς τόν Θεόν». Περί τῳς ῳληθοῳς ῳμως ῳννοίας τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου προσφερθέντος «λύτρου» θά ῳσχοληθῳμεν καί ῳν τῳ συνεχείῳ. 81

51

ῳν γυμνῳ προσβλέψαι τῳ τοῳ Θεοῳ φαντασίῳ, μή σαρκός τινά μοῳραν ῳν αῳτῳ θεωρήσαντα, ῳν ῳδη διά τῳς ῳμαρτίας κεχείρωτο. Διά τοῳτο περικεκάλυπται τῳ σαρκί ῳ θεότης, ῳς πρός τό σύντροφον τε καί συγγενές αῳτῳ βλέπων (σ.σ. ῳ θάνατος) μή πτοηθῳ τόν προσεγγισμόν τῳς ῳπερεχούσης δυνάμεως... ῳρῳς ῳπως τό ῳγαθόν τῳ δικαίῳ συνέζευκται καί τό σοφόν τούτων οῳκ ῳποκέκριται... Τό μέν γάρ ῳθέλεσθαι σῳσαι τῳς ῳγαθότητος ῳστί μαρτυρία...» στ) Τοῶ ῶγ. ῶ ωάννουτοῶ Χρυσοστόμου. «ῳμιλία ΙΑ΄ § Γ΄ εῳς τήν Β΄ Κορινθ.» (Ε.Π.Μ. τ.61, σ.478). «...Αῳτός γάρ ῳ μυρίῳ εῳεργετήσας ῳβρισθείς, οῳ μόνον οῳκ ῳπήτησε δίκην82, ῳλλά καί ῳδωκε τόν Υῳόν αῳτοῳ ῳνα καταλλαγῳμεν. Οῳ γάρ ῳκεῳνος ῳστίν ῳ ῳχθραίνων ῳλλ' ῳμεῳς, Θεός οῳδέποτε ῳχθραίνει... Οῳ λέγω τά πρότερα, ῳτι ῳβρίσατε, ῳτι οῳδέν ῳδικηκότα, ῳτι εῳεργετήσαντα... δίκην οῳκ ῳπήτησεν, ῳλλά παρακαλεῳ πρῳτος, ῳβρισθείς πρῳτος... ῳννόησον ῳλίκον ῳν τό ῳπέρ τῳν ῳβρικότων τόν Υῳόν δοῳναι..., τόν οῳδέν ῳδικηκότα ῳπέρ τῳν ῳδικηκότων κολασθῳναι εῳασε. Τόν μή γνόντα ῳμαρτίαν, τόν αῳτοδικαιοσύνην ῳντα83 ῳμαρτίαν ῳποίησε∙ τουτέστιν, ῳς ῳμαρτωλόν κατακριθῳναι ῳφῳκεν, ῳς ῳπικατάρατον ῳποθανεῳν. ῳπικατάρατος γάρ ῳ κρεμάμενος ῳπί ξύλου84... ῳννόησον τοίνυν ῳσα σοί παρέσχε... Τά μεγάλα ῳμῳν ῳντεῳθεν χαρίζεται ῳγαθά... Τόν γάρ δίκαιον φησίν ῳποίησεν ῳμαρτωλόν, ῳνα τούς ῳμαρτωλούς ποιήσῳ δικαίους... ῳνα καί ῳμεῳς γενώμεθα οῳκ εῳπε δίκαιοι, ῳλλά δικαιοσύνη καί Θεοῳ δικαιοσύνη, ῳταν μή ῳξ ῳργων... ῳλλ' ῳπό χάριτος δικαιωθῳμεν, ῳνθα πῳσα ῳμαρτία ῳφάνισται». Ἑμιλ. Β΄ (Ε.Π.Μ. τ.61, σελ.647). «...ῳ μέν οῳν θυσία ῳπέρ πάσης προσενήνεκτο τῳς φύσεως καί ῳκανή πάντας ῳν σῳσαι οῳ δέ τῳ εῳεργεσίῳ χρησάμενοι οῳ πιστεύοντες εῳσί μόνοι85. Εῳτα Αῳτός μέν οῳτω Πρβλ. ῳωάν. Γ΄17. «Οῳ γάρ ῳπέστειλεν ῳ Θεός τόν Υῳόν Αῳτοῳ ῳνα κρίνῳ τόν κόσμον, ῳλλ' ῳνα σωθῳ ῳ κόσμος δι' Αῳτοῳ...». Οῳκ ῳπήτησε, λοιπόν, δίκην ῳ Θεός, καί κατά τόν ῳγιον ῳωάννην τόν Χρυσόστομον, οῳδ' «ῳκανοποίησιν». ῳλλ' ῳπεστάλη (ῳδόθη) ῳ Υῳός ῳξ ῳγάπης, ῳνα «σωθῳ ῳ κόσμος δι' Αῳτοῳ...», ῳνα «πῳς ῳ πιστεύων εῳς Αῳτόν μή ῳπόληται...» (αῳτόθι). 82

83 84

συνεχείῳ.

Καί ῳ ῳγ. οῳτος Πατήρ ῳποκαλεῳ τόν Κύριον αῳτοδικαιοσύνην. Περί τῳς ῳληθοῳς ῳννοίας τοῳ χωρίου τούτου θά ῳσχοληθῳμεν καί ῳν τῳ

85 Τονίζει καί ῳ ῳγ. οῳτος Πατήρ ῳτι οῳ ῳκ τῳς θυσίας τοῳ Κυρίου ῳφελούμενοι εῳναι μόνον οῳ πιστεύοντες.

52

σέ ῳγάπησε, ῳς ῳαυτόν παραδοῳναι, καί οῳκ ῳχοντα σωτηρίας ῳλπίδα εῳς τοιαύτην καί τοιαύτην ζωήν ῳγαγεῳν»86. Καί, αῳτόθι, σελ. 655. «...ῳλλά συνέκλεισεν ῳ Γραφή τά πάντα ῳπό ῳμαρτίαν, ῳνα ῳ ῳπαγγελία ῳκ πίστεως ῳησοῳ Χριστοῳ δοθῳ τοῳς πιστεύουσιν». «ῳμιλία ΞΖ΄ (Ε.Π.Μ. τ. 59, σ. 372 - 373). «....Νῳν κρίσις ῳστί τοῳ κόσμου· νῳν δέ ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου ῳκβληθήσεται ῳξω (ῳωάν.. IB΄31). Τοῳτο ποίαν ῳκολουθίαν ῳχει πρός τό ῳδόξασα καί δοξάσω; πολλήν σφόδρα συνάδουσαν. ῳπειδή γάρ εῳπε: «Δόξασον...» δείκνυσι καί τόν τρόπον τῳς δόξης. Τίς δέ ῳστι; «Κρίσις ῳσται καί ῳκδίκησις». Πῳς καί τίνι τρόπῳ; ῳνεῳλε τόν πρῳτον ῳνθρωπον, ῳπεύθυνον λαβών τήν ῳμαρτίαν (διά γάρ τῳς ῳμαρτίας εῳσῳλθεν ῳ θάνατος). (Ρωμ. Ε΄12). ῳν ῳμοί τοῳτο οῳχ εῳρε. Τίνος οῳν ῳνεπήδησε καί θανάτῳ μέ παρέδωκε; τίνος ῳνεκεν εῳς τήν ῳούδα ψυχήν ῳνέβαλεν εῳς τό μέ ῳνελεῳν; Μή γάρ εῳπης νῳν ῳτι ῳ Θεός ῳκονόμησεν. Τοῳτο γάρ αῳτοῳ τοῳ διαβόλου, τῳς σοφίας αῳτοῳ γνώμη... τοῳ πονηροῳ. Πῳς οῳν κρίνεται ῳ κόσμος ῳν ῳμοί; «ῳσανεί δικαστηρίου καθεζόμενου λεχθήσεται πρός αῳτόν...»· ῳστω πάντας ῳνεῳλες διά τό ῳμαρτίας εῳρεῳν τόν Χριστόν διατί ῳνεῳλες; Οῳκ ῳκδηλον ῳτι ῳδίκως; Οῳκοῳν δι' αῳτοῳ ῳκδικήσεται ῳ κόσμος ῳπας87. Ἑναδέ σαφέστερον ῳ, καί ῳπί παραδείγματος αῳτό ποιήσω φανερόν. ῳσται τις τύραννος βίαιος, πάντας τούς ῳμπίπτοντας αῳτῳ μυρίαις περιβάλλει ποιναῳς∙ οῳτος ῳάν συμβαλών βασιλεῳ ῳ υῳῳ βασιλέως ῳνέλῳ αῳτόν ῳδίκως, ῳ ῳκείνου θάνατος καί τούς ῳλλους ῳκδικῳσαι δυνήσεται... Οῳτω καί ῳπί Υῳοῳ γέγονεν. ῳν γάρ εῳς ῳμῳς ῳποίησεν ῳ διάβολος, δι' ῳν εῳς τόν Χριστόν ῳτόλμησεν, ῳπαιτηθήσεται δίκην. Καί ῳτι τοῳτο αῳνίττεται ῳκουσον τί φησι. Νῳν ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου βληθήσεται κάτω διά τοῳ θανάτου τοῳ ῳμοῳ. Καί ῳγώ δέ ῳάν ῳψωθῳ πάντας ῳλκύσω πρός ῳμαυτόν... Καί ῳνα μή τις εῳπη πῳς βληθήσεται κάτω, εῳ καί σοῳ περιγίνεται; λέγει, οῳ περιγίνεται... Καί οῳ λέγει τήν ῳνάστασιν, ῳλλ’ ῳ τῳς ῳναστάσεως πλέον ῳστι πάντας ῳλκύσω πρός ῳμαυτόν88. Εῳ μέν γάρ εῳπεν ῳτι ῳναστήσομαι, οῳπω δῳλον ῳτι καί πιστεύουσι τῳ δέ εῳπεῳν ῳτι 86

Τονίζει ῳπίσης ῳτι ῳ θυσία τοῳ Κυρίου ῳγένετο ῳξ ῳγάπης.

Πρβλ. καί ῳββῳ Μακαρίου, τοῳ Αῳγυπτίου, «ῳμιλ. ΙΑ΄» (Ε.Π.Μ. τ.34, σ.552). «...Εῳ ρεθέντοςῳ ντῳ ῳ δῳ τοῳ Κ.ῳ .ῳ .Χριστοῳ τά δαιμόνια... ῳ ταράχθησανκαί ῳ ῳ ρχωντῳ ς πονηρίας παρουσίασε τά χειρόγραφα (σ.σ. χρεωστικά) τῳν κρατουμένων, ῳτι δικαίως τούς ῳκράτει. ῳ Κύριος ῳμως εῳπεν εῳς αῳτόν. ῳλλά τό ῳμόν σῳμα τί ποιεῳ ῳδε; Τοῳτο ῳναμάρτητον ῳστίν... Οῳ χρεωστῳ οῳδέν... ῳξαγοράζω οῳν τό σῳμα τό πραθέν σοι διά τοῳ πρώτου ῳδάμ, παραλύω σου τά χειρόγραφα...». 87

53

πιστεύουσιν ῳμφότερα συναποδέδεικται, ῳτι καί ῳναστήσεται. Εῳ γάρ νεκρός ῳμεινε καί ψιλός ῳνθρωπος ῳν, οῳδείς ῳν ῳπίστευσε... ῳλκύσω δέ φησίν, ῳτε ῳπό τοῳ τυράννου κατεχομένους καί ῳφ’ ῳαυτῳν μόνον οῳ δυναμένους προσελθεῳν... ῳλλαχοῳ δέ τοῳτο ῳρπαγήν καλεῳ. Οῳδείς δύναται τά σκεύη τοῳ ῳσχυροῳ διαρπάσαι, ῳάν μή πρῳτον δήσῳ τόν ῳσχυρόν καί τότε τά σκεύη αῳτοῳ διαρπάση... ῳπερ οῳν ῳκεῳ ῳρπαγήν ῳνταῳθα ῳλξιν ῳκάλεσε». «ῳμιλία Δ΄ εῳς τήν πρός ῳβρ. ῳπιστολ., κεφ. δ΄ (Ε.Π.Μ. τ.63, σ.41-42). «....Εῳτα δείξας τήν ῳδελφότητα (ῳβρ. Β΄14) καί τήν αῳτίαν τίθησι τῳς οῳκονομίας. ῳπως διά τοῳ θανάτου, φησί, καταργήση τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτέστι, τόν διάβολον. ῳνταῳθα τό θαυμαστόν δείκνυσιν, ῳτι δι' οῳ ῳκράτησεν ῳ διάβολος διά τούτου ῳττήθη, καί ῳπερ ῳσχυρόν ῳν αῳτῳ ῳπλον... ῳ θάνατος, τούτῳ αῳτόν ῳπληξεν ῳ Χριστός· καί τό πολύ τῳς δυνάμεως τοῳ νικήσαντος ῳμφαίνει. ῳρῳς ῳσον ῳ θάνατος εῳργάσατο καλόν· καί ῳπαλλάξη φησί, τούτους, ῳσοι φόβω θανάτου διά παντός τοῳ ζῳν ῳνοχοι ῳσαν δουλείας. Τίνος ῳνεκεν φρίττει, φησί, τί δεδοίκατε τόν καταργηθέντα; οῳκέτι φοβερός ῳστιν, ῳλλά πέπαυται, καταπεφρόνηται... Δείκνυσι δέ οῳ τόν θάνατον μόνον πεπαυμένον, ῳλλά διά τούτου κακεῳνον τόν ῳσπονδον πρός ῳμῳς ῳεί τόν πόλεμον ῳπανηρημένον..., τόν διάβολον λέγω καταργηθέντα... ῳρῳς ῳτι τοῳ θανάτου τήν τυραννίδα ῳκβαλών, συγκατέλυσε καί τοῳ διαβόλου τήν ῳσχύν; ...Οῳτω γάρ λαμπροτέρα ῳ νίκη γίνεται... Τό δέ θαυμαστόν... ῳ,τι δι' αῳτῳν αῳτόν ῳνίκησε, δι' ῳν ῳσχυσε, τό εῳπορον αῳτοῳ πανταχοῳ καί εῳμήχανον δεικνύς... ζ) Τοῶ ῶγ. Κυρίλλου ῶ εροσολύμων. Κατήχησις IB΄ (Ε.Π.Μ. τ.33, σ.741). «...ῳνέλαβε τό ῳμοιον ῳμῳν ῳξ ῳμῳν ῳ Κύριος ῳνα τήν ῳνθρωπότητα σώση..., ῳνα τῳ λείποντι μείζονα δῳ τήν χάριν, ῳνα ῳ ῳνθρωπότης ῳ ῳμαρτωλός Θεοῳ γένηται κοινωνός... Δέλεαρ τοίνυν τοῳ θανάτου γέγονε τό σῳμα, ῳνα ῳλπίσας καταπιεῳν ῳ δράκων, ῳξεμέση καί τούς ῳδη καταποθέντας....» ῳδίου, αῳτόθι, σελ. 773. «...Καί μή θαυμάσῳς εῳ ῳ κόσμος ῳλος ῳλυτρώθη. Οῳ γάρ ῳνθρωπος ψιλός, ῳλλά Υῳός τοῳ Θεοῳ μονογενής ῳ 88 Τονίζει ρητῳς καί ῳ ῳγιος οῳτος Πατήρ ῳτι διά τῳς ῳναστάσεως ῳ Κύριος θά ῳλκύσῳ πάντας πρός ῳαυτόν καί οῳχί διά τῳς σταυρώσεως.

54

ῳπεραποθνήσκων. Καίτοιγε ῳσχυσεν ῳνός ῳνδρός, τοῳ ῳδάμ, ῳ ῳμαρτία, θάνατον ῳνέγκαι τῳ κόσμῳ... Πῳς οῳχί μῳλλον τῳ δικαιοσύνῳ τοῳ ῳνός ῳ ζωή βασιλεύση; Καί εῳ τότε διά τό ξύλον τῳς βρώσεως ῳξεβλήθησαν ῳκ τοῳ Παραδείσου, ῳρα διά τό ξύλον ῳησοῳ νῳν εῳκολώτερον οῳ πιστεύοντες εῳς παράδεισον οῳκ εῳσελεύσονται; Εῳ ῳ πρωτόπλαστος ῳ ῳπό γῳς ῳνεγκεν οῳκουμενικόν θάνατον· ῳ πλάσας αῳτόν ῳπό γῳς ῳρα οῳ φέρει ζωήν αῳώνιον, Αῳτός ῳν ῳ ζωή; Εῳ Φινεές ζηλώσας καί ῳνελών τόν αῳσχροποιόν, κατέπαυσε τοῳ Θεοῳ τήν ῳργή ῳησοῳς οῳκ ῳλλον ῳνελών ῳλλ' ῳαυτόν ῳντίλυτρον παραδιδούς, ῳρα τήν ῳργήν, οῳ λύει τήν κατά τῳν ῳνθρώπων;... Εῳτα, τό μέν ῳπί Μωϋσέως πρόβατον μακράν ῳπήλασε τόν ῳλεθρεύοντα, τό δέ τοῳ Θεοῳ πρόβατον, τό αῳρον τήν ῳμαρτίαν τοῳ κόσμου, πολύ μῳλλον οῳκ ῳλευθέρου τῳν ῳμαρτιῳν;....». ῳδίου, αῳτόθι, σελ. 813. «Κατήχησις ΙΓ΄». «....ῳλλά βλέπε τοῳ Θεοῳ σοφίαν. ῳτήρησε καί τῳ ῳποφάσει τήν ῳλήθειαν καί τῳ φιλανθρωπίῳ τήν ῳνέργειαν. ῳνέλαβε Χριστός τάς ῳμαρτίας ῳν τῳ σώματι ῳπί τό ξύλον, ῳνα διά τοῳ θανάτου αῳτοῳ ταίς ῳμαρτίαις ῳμεῳς ῳπογενόμενοι, τῳ δικαιοσύνη ζήσωμεν... Οῳ τοσαύτη ῳν τῳν ῳμαρτωλῳν ῳ ῳνομία, ῳση τοῳ ῳπεραποθνήσκοντος ῳ δικαιοσύνη. Οῳ τοσοῳτον ῳμάρτομεν, ῳσον ῳδικαιοπράγησεν ῳ τήν ζωήν ῳπέρ ῳμῳν τεθεικώς, ῳ τεθεικώς ῳτε ῳθελε καί πάλιν λαβών ῳτε Ἑθελε...» η) Τοῶ ῶγ. Ἐπιφανίου. «ῳντεπιστολή» (Ε.Π.Μ. τ.43, σ.133). «ΞΕ΄. «Αῳτός γάρ θανών ῳδός ζωῳς ῳπέρ ῳμῳν γέγονε... Παρεγένετο τοίνυν εῳς οῳκονομίαν τοῳ πληρώματος τῳν καιρῳν, καθώς ῳπήγγελται ῳβραάμ καί λοιποῳς ῳγίοις, ῳνακεφαλαιώσασθαι τά πάντα ῳν αῳτῳ... Διάστασις δέ ῳν καί ῳχθρα ῳν τῳ ῳνοχῳ τοῳ Θεοῳ, ῳποκατήλλαξε δέ ῳν τῳ σώματι τῳς σαρκός αῳ τοῳ ,δι' αῳ τοῳ ποιήσας τά ῳ μφότερα ῳ ν. ῳ λθε γάρ ῳ εῳρήνη ῳμῳν καί τό μεσότοιχον τοῳ φραγμοῳ λύσας, τήν ῳχθραν ῳν τῳ σαρκί αῳτοῳ τόν νόμον τῳν ῳντολῳν ῳν δόγμασι καταργήσας, ῳνα τούς δύο κτίσῳ εῳς ῳνα καινόν ῳνθρωπον... ῳπεστάλη μοι ῳ Σωτήρ..., ῳνα με δουλείας ῳξαγοράσῳ... φθορῳς..., θανάτου. Καί ῳγένετο μοι δικαιοσύνη, ῳγιασμός καί ῳπολύτρωσις. Δικαιοσύνη μέν, διά πίστεως αῳτοῳ ῳμαρτίας λύσας· ῳγιασμός δέ, δι' ῳδατος καί πνεύματος... ῳλευθερώσας· ῳπολύτρωσις δέ, τό αῳμα αῳτοῳ, λύτρον ῳμοῳ... 55

ὑ πέρ ὑ μοὑὑ αυτόν παραδούς. ὑ λαστήριον καθάρσεως κόσμου, καταλλαγὑ ςὑ πάντων ὑ ν οὑ ρανὑκαί ὑ πί γὑ ς». ὑ δίου, αὑ τόθι, σελ. 185-188. «...ὑδέ Χριστός... ὑ παξ... ὑ πέθανεν ὑ πέρ ὑὑ μν ὑ πομείνας τό πάθος διά τά ὑ μέτερα πάθη, ὑ παξ ὑ γεύσατο θανάτου...ὑ κών δι' ὑὑ μ ς ὑ Λόγος ὑ λθών εὑ ς θάνατον, ὑ να θανάτὑ θάνατον θανατώσὑ . ὑ Λόγος σάρξ γενόμενος, οὑ πάσχων ὑ ν τὑ θεότητι, συμπάσχων δέ μετά τὑ ς ὑ νθρωπότητος... ὑ θεν ὑ πό τὑ ς ὑὑ μ ν σαρκός ὑ νέλαβεν ὑΚύριος Ἑλθών τήν σάρκα, καί ὑ νθρωπος γέγονεν ὑὑ μνὑ μοιος ὑΘεός Λόγος. ὑ να ὑ ν τὑθεότητι δώὑὑὑ μ ν τήν σωτηρίαν καί ὑ ν τὑ ῳνθρωπότητι πάθη ῳπέρ ῳμῳν..., πάθος διά τοῳ πάθους λύσας καί θάνατον διά τοῳ ῳδίου θανάτου θανατώσας». θ) Τοὑὑ. γ ὑ ωάννου το ὑΔαμασκηνο ὑ . «Βιβλίον Τέταρτον», κεφ. ΚΖ΄ (Ε.Π.Μ. τ.94, σ.10961097). «ὑ ναμάρτητος ὑ ν ὑΚ. ὑ . ὑ . Χριστός, ὑ μαρτίαν γάρ οὑ κ ῳποίησεν... οῳδέ εῳρέθη δόλος ῳν τῳ στόματι αῳτοῳ, οῷχ ὑπέκειτο θανάτὑ, εὑ περ διά τὑ ςὑ μαρτίας εὑὑ σ λθεν ὑθάνατος. Θνήσκει τοίνυν ῳπέρ ῳμῳν θάνατον ῳναδεχόμενος καί ῳαυτόν τῳ πατρί προσφέρει θυσίαν ῳπέρ ῳμῳν· Αῳτῳ γάρ πεπλημμελήκαμεν, καί Αὑ τόν ὑ δει τό ὑ πέρ ὑὑ μ ν λύτρον δέξασθαι, καί οὑ τως ὑὑ μ ς λυθὑ ναι τὑ ς κατακρίσεως· μή γάρ γένοιτο τὑτυράννὑτό τοὑδεσπότου προσενεχθὑ ναι αὑ μα. Πρόσεισι τοιγαροῳν ῳ θάνατος καί καταπιών τό σώματος δέλεαρ, τῳ τῳς θεότητος ῳγκίστρῳ περιπείρεται καί ὑ ναμαρτήτου καί ζωοποιοὑ γευσάμενος σώματος, διαφθείρεται καί πάντας ὑ νάγει οὑ ς πάλαι κατέπιεν. ὑ σπερ γάρ τό σκότος τῳ τοῳ φωτός ῳπεισαγωγῳ ῳξαφανίζεται, οῳτω καί ῳ φθορά τῳ τῳς ζωῳς προσβολῳ ῳπελαύνεται καί γίνεται πῳσι ζωή, φθορά δέ τῳ φθείραντι»89. 89 ὑ παναλαμβάνει ὑὑ γ . πατήρ ὑ σα σχετικ ὑ ς γράφουν ὑ δί ὑο ὑὑ γ . Γρηγόριος ὑ Θεολόγος, ὑ ωάν. ὑ Χρυσόστομος καί Κύριλλος, ὑ εροσολύμων, ὑ ν ταὑ ς προμνησθείσαις ὑ μιλίαις των. Τοὑαὑ τοὑὑ γ. Πατρός καί ὑ λλην § τὑ ς ὑ δίας ὑ μιλίας παραθέτομεν καί ὑ ν τὑσυνεχείὑ . ὑ σαύτως ὑ μοιαι, σχεδόν, εὑ ναι αὑὑ ν προκειμένὑ γνὑ μαι αὑὑ ναφερόμεναι ὑ πό τοὑΔημ. Τσάμη ὑ ν τὑΔιατριβὑτου «ὑπερί τοὑὑ ποδέκτου τοῳ λύτρου διδασκαλία τῳν πατέρων τῳς ῳκκλησίας», σελ. 24, ῳποσ. 3. α) τοῳ ῳγίου Νικολάου Καβάσιλα: «Περί τῳς ῳν Χριστῳ ζωῳς», Λόγος 1ος, Ε.Π.Μ. τ.150, σελ.508 ῳ ξ. «Οῳ γάρ ῳ ρπασετούς αῳ χμαλώτους, ῳ λλάλύτρον ῳ δωκεκαί ῳ δησετόν ῳ σχυρόν, οῳ τῳ μείζῳ δύναμιν ῳ χειν, ψήφω δέ δικαίῳ κατακριθέντα..., τήν τυραννίδα λύσας, οῳ χ ῳ τι ῳ δύνατο λῳ σαι, ῳ λλ’ ῳ τιλυθῳ ναι δίκαιον ῳ ν». Καί β) Εῳ θ. Ζιγαβηνοῳ . ῳ πομν. εῳ ςΜατθ. 20,28: «Τίνι δέ τήν ψυχήν ῳ δωκε, τῳ Πατρί... Καί πῳ ςῳ δωκετήν ψυχήν αῳ τοῳ λύτρον ῳ ντί πολλῳ ν; ῳ ς ῳ κουσίως ῳ πιδούς ῳ αυτόν εῳ ς θάνατον ῳ πέρ τῳ ς ῳ λευθερίας τῳ ν ῳ νθρώπων. ῳ ποθανών γάρ καθεῳ λεν εῳ αφόρμως τόν τύραννον, ῳ ς ῳ νελόντα τόν ῳ ναμάρτητον. ῳ μαρτίας γάρ ῳ στιν ῳ πιτίμιον ῳ θάνατος. Μόνος δέ ῳ Χριστός ῳ μαρτίαν

56

ι ) Τῶ ν ῶ γ . ῶ γνατίου καί Εῶ ρηναίου, ῶ ς καί ῶ λλων τινῶ νῶ γ.Πατέρων τῶ ντριῶ νπρώτων αῶ ώνων. Τάς γνώμας τῳν ῳγ. ῳγνατίου καί Εῳρηναίου, ῳπως καί ῳλλων ῳγ. Πατέρων τῳν τριῳν πρώτων αῳώνων τοῳ Χριστιανισμοῳ , περί τῳ ςΣταυρικῳς θυσίας, ῳλλά καί τοῳ ῳλου μυστηρίου τῳ ς ῳ νανθρωπήσεως τοῳ Κυρίου, συνοψίσας ῳ πίσης ῳ μακαριστός πρωτοπρεσβύτερος ῳ ωάν. Ρωμανίδης ῳ ν τῳ μνησθέντι περισπουδάστῳ συγγράμματι αῳτοῳ γράφει, σύν Ἑλλοις, ῳ σαύτως τά ῳ ξῳ ς90 : Σελ. 78-80. «Εῳς τήν σκέψιν τῳν πρώτων Χριστιανῳν, ῳπως καί ῳλων τῳν ῳλλήνων πατέρων, κεντρικήν καί ῳλως οῳσιαστικήν θέσιν κατέχει ῳ βιβλική διδασκαλία, ῳτι ῳ Θεός ῳγινεν ῳνθρωπος ῳνα καταλύσῳ τόν διάβολον καί πατήσῳ τόν θάνατον. ῳ ῳγιος ῳγνάτιος γράφει ῳτι «ῳλαβε τόν ῳρχοντα τοῳ αῳῳνος τούτου ῳ παρθενία Μαρίας καί ῳ τοκετός αῳτῳς, ῳμοίως καί ῳ θάνατος τοῳ Κυρίου, τρία μυστήρια κραυγῳς, ῳτινα ῳν ῳ συχίῳ Θεοῳ ῳ πράχθη... ῳ νθεν τά πάντα συνεκινεῳ το διά τό μελετῳσθαι θανάτου κατάλυσιν»91. ῳ ῳουστῳνος ῳναφέρει ῳτι ῳ ῳησοῳς «ῳνθρωπος... γέγονε κατά τήν τοῳ Πατρός βουλήν ῳποκυηθείς ῳπέρ τῳν πιστευόντων ῳνθρώπων καί ῳπί καταλύσει τῳν δαιμόνων...92 διά παρθένου... σαρκοποιηθείς ῳπέμεινεν ῳνα διά τῳς οῳκονομίας ταύτης ῳ πονηρευσάμενος τήν ῳ ρχήνῳφις καί οῳ ῳ ξομοιωθέντες αῳ τῳ Ἑγγελοι καταλυθῶσι....»93. «Μυστήριον γάρ διά τούτου... ῳ κήρυσσε, δι' οῳ καταλύειν μέν τήν δύναμιν τοῳ ῳφεως, τοῳ καί τήν παράβασιν τοῳ ῳδάμ γενέσθαι ῳργασαμένου»94. Διά τοῳ Χριστοῳ «ῳ Θεός τόν τε ῳφιν καί τούς ῳμοιωθέντας αῳτῳ ῳγγέλους καί ῳνθρώπους καταλύει, ῳπαλλαγήν δέ τοῳ θανάτου μεταγινώσκουσιν ῳπό τῳν φαύλων καί πιστεύουσιν οῳκ ῳποίησε». Πρβλ. καί Δημ. Τσάμη «ῳ περί τοῳ ῳποδέκτου του «λύτρου» διδασκαλία τῳν ῳγίων Πατέρων», σελ. 16. «... Οῳ ῳποστολικοί πατέρες... δέν ῳγειρον ῳρώτημα περί τοῳ ῳποδέκτου τῳς «ψυχῳς» τοῳ Χριστοῳ. ῳξαίρεσιν... ῳποτελεῳ ῳ Εῳρηναῳος, ῳ ῳποῳος πρῳτος ῳπεξειργάσθη... λογικῳς τήν μεταφορικήν εῳκόνα τῳς καταβολῳς λύτρων καί ῳς ῳτο φυσικόν ῳχθη εῳς τό πρόβλημα περί τοῳ ῳποδέκτου του λύτρου». ῳν συνέχειῳ, σελ. 17-24 παρατίθενται συνοπτικῳ ςαῳ ῳ πίτοῳ θέματος σχετικαί γνῳ μαιτοῳ ῳ ριγένουςκαί τῳ ν ῳ γ. Πατέρων Μ. ῳ θανασίου, Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Νύσσης, Γρηγορίου τοῳ Θεολόγου, Κυρίλλου ῳλεξανδρείας, ῳωάν. Δαμασκηνοῳ κ.ῳ., τάς ῳποίας παρεθέσαμεν ῳδη, ῳ καί θά μνημονεύσωμεν ῳν τοῳς ῳπομένοις ῳναλυτικώτερον. 90

91

ῳ γνατίου, ῳ φ.19.

92

Β΄ ῳπολ. 6

93

Διαλ. 45

94

Αῳτόθι 94

57

εῳς Αῳτόν ῳργάζεται»95. «Διότι, ῳ άν μή εῳ χεν ῳ περνικήσει ῳ ῳνθρωπος τόν ῳχθρόν τοῳ ῳνθρώπου, ῳ ῳχθρός δέν θά εῳχε κανονικῳ ς ῳ ττηθῳ . ῳ πίσης, ῳ άν μή εῳ χεν ῳ Θεός ῳ λευθέρως χαρίση τήν σωτηρίαν, οῳδέποτε αῳτη θά ῳπετέλει ῳσφαλές ῳμῳν κτῳμα».96 ῳ Λόγος «ῳν τοῳς ῳσχάτοις καιροῳς ῳγένετο ῳνθρωπος μεταξύ ῳνθρώπων, ῳνεμόρφωσε τό ῳνθρώπινον γένος, κατέστρεψε δέ καί κατετρόπωσε τόν ῳχθρόν τοῳ ῳνθρώπου, καί ῳδωκε εῳς τό δημιούργημα τῳν χειρῳν Του τήν νίκην ῳναντίον τοῳ ῳχθροῳ».97 «Πῳ ς ῳ πίσης θά ῳ δύνατο ῳ Χριστός νά ῳποτάξῳ τόν ῳποδειχθέντα ῳσχυρότερον τῳν ῳνθρώπων, ῳκεῳνον ῳστις οῳχί μόνον ῳνίκησε τόν ῳνθρωπον, ῳλλά καί ῳτήρησεν (αῳτόν) ῳπό τό κράτος του, καί πῳς θά ῳδύνατο νά κυριαρχήσῳ ῳπί τοῳ κυριαρχήσαντος καί ῳλευθερώσῳ τήν ῳπό τό κράτος τούτου τελοῳσαν ῳ νθρωπότητα, ῳ άνδέν ῳ τομεγαλύτερος καί ῳ σχυρότερος τοῳ ῳττηθέντος ῳνθρώπου»;98. «ῳλλ' ῳς εῳναι εῳς καί ῳ αῳτός ῳ ποιήσας ῳ μῳ ςῳ νῳ ρχῳ καί ῳ ῳ ντέλει ῳ ποστείλαςτόν Υῳ όνΑῳ τοῳ , ῳ Κύριος ῳτέλεσε τήν ῳντολήν τοῳ Πατρός γενόμενος ῳκ γυναικός καί ποιήσας ῳμφότερα, τήν καταστροφήν τοῳ ῳχθροῳ καί τελείωσιν τοῳ ῳνθρώπου κατ' εῳκόνα καί ῳμοίωσιν τοῳ Θεοῳ»99. «ῳταν ῳ σατανῳς δένεται, ῳ ῳνθρωπος ῳλευθεροῳται»100. »ῳ Θεός διά τῳς Παρθένου ῳνθρωπος γενόμενος κατά τήν τοῳ Πατρός βουλήν ῳπέρ σωτηρίας τῳν πιστευόντων αῳτῳ καί ῳξουθενῳναι καί παθεῳν ῳπέμεινεν, ῳνα ῳποθανών καί ῳναστάς νικήσῳ τόν θάνατον»101 «...δι' οῳδενός ῳλλου μέσου θά ῳδυνάμεθα νά ῳπιτύχωμεν τήν ῳφθαρσίαν καί ῳθανασίαν εῳ μή διά τῳς ῳνώσεως μετά τῳς ῳφθαρσίας καί ῳθανασίας»102. «ῳ ῳδάμ τώρα εῳχε κυριευθῳ, πῳσα ζωή εῳχεν ῳφαιρεθῳ ῳπ’ αῳτοῳ. Διά τοῳτο, ῳτε ῳ ῳχθρός μέ τήν σειράν του κατεκυριεύθη, ῳ ῳδάμ ῳλαβε νέαν ζωήν, κατεστράφη δέ ῳ ῳσχατος ῳχθρός, ῳ θάνατος, ῳστις ῳρχικῳς εῳχε κυριαρχήσει ῳπί τοῳ ῳ νθρώπου... ῳ σωτηρία αῳ τοῳ (τοῳ ῳ δάμ) εῳ ναι ῳ 95

Αῳτόθι 100

96

Εῳ ρηναίουῳ λεγχοςΓ΄ ΧΥΙΙΙ, 7

97

Εῳρηναίου ῳλεγχος Δ΄ ΧΥΙΙΙ, 1

98

Αῳτόθι Δ΄ XXΙΙΙ, 4.

99

Αῳτόθι Ε΄ XΧΙ, 2.

100

Αῳτόθι Ε΄ XXI, 3.

101

Ἑουστίνου, Α΄ Απολ. 63

102

Εῳρηναίου, ῳνθ. ῳν. Γ΄ ΧΙΧ 1.

58

καταστροφή τοῳ θανάτου. ῳταν, λοιπόν, ῳ Κύριος ζωοποιεῳ τόν ῳνθρωπον, δηλαδή τόν ῳδάμ, ῳ θάνατος συγχρόνως καταστρέφεται»103. «...ῳ πονηρία τοῳ ῳφεως κατενικήθη ῳπό τῳ ς ῳ θωότητος τῳ ς περιστερῳ ς, λυθέντων τῳ ν δεσμῳ ν ῳ φ' ῳ ν ῳκρατούμεθα δέσμιοι τοῳ θανάτου».104 »ῳ ῳγνάτιος γράφει, κατά τά προεκτεθέντα, «...ῳλαβε τόν ῳρχοντα τοῳ αῳῳνος τούτου ῳ παρθενία Μαρίας καί ῳ τοκετός αῳτῳς...», ῳ ῳγ. Εῳρηναῳος ῳξηγεῳ «ῳ δύναμις τοῳ ῳ ψίστου ῳ πεσκίασεν Αῳ τήν, διό καί τό ῳ ξΑῳ τῳ ςγεννηθέν ῳ γιον καί Υῳός τοῳ ῳψίστου Θεοῳ καί Πατρός πάντων, ῳς ῳπραγματοποίησε τήν ῳνσάρκωσιν τοῳ ῳντος αῳτοῳ, καί ῳδειξε τό πρῳ τον μίαν νέαν γέννησιν. ῳ ςδέ διά τῳ ς προηγουμένης γεννήσεως ῳκληρονομοῳμεν τόν θάνατον, οῳτω διά τῳς νέας ταύτης γεννήσεως δυνάμεθα νά κληρονομήσωμεν τήν ζωήν».105 ῳ ῳνθρωπος διά τοῳ φυσικοῳ πολλαπλασιασμοῳ τοῳ γένους κληρονομεῳ τήν ῳσθένειαν τοῳ θανάτου καί ῳπομένως εῳρίσκεται, κατά διαφόρους βαθμούς, ῳπό τό κράτος τοῳ διαβόλου καί τῳς ῳμαρτίας. ῳ σατανική αῳτη ῳν τῳ κτίσει ῳπικράτεια ῳπαυσε τό πρῳτον ῳν Χριστῳ διά τῳς γεννήσεως Αῳτοῳ. «Διότι πῳς (ῳ ῳνθρωπος) θά ῳκφύγῳ τῳς εῳς τόν θάνατον ῳποκειμένης γεννήσεως εῳ μή διά μιῳς νέας γεννήσεως, διδομένης κατά θαυμαστόν καί ῳπροσδόκητον τρόπον ῳπό τοῳ Θεοῳ (ῳ τοι) διά τῳ ςῳ ναγεννήσεως ῳ κείνης, ῳ τις ῳ πορρέει ῳ κ τῳς Παρθένου διά πίστεως; ῳ πῳ ς θά λάβουν οῳ τοι (οῳ ῳνθρωποι) τήν υῳοθεσίαν παρά τοῳ Θεοῳ, ῳάν παραμείνωσιν ῳν τῳ γεννήσει ταύτῳ ῳν ῳ ῳνθρωπος ῳχει κατά φύσιν ῳν τῳ κόσμῳ τούτω;106 »ῳ διά Πνεύματος ῳ γίουκαί Παρθένου Μαρίας γέννησις τοῳ Χριστοῳ ῳχει οῳσιαστικήν σημασίαν διά τήν ῳκ τοῳ θανάτου καί ῳκ τῳς ῳμαρτίας σωτηρίαν τῳς ῳνθρωπότητος, ῳχι ῳμως ῳπό τήν ῳννοιαν τῳς κληρονομικότητος τῳς ῳνοχῳς, ῳλλ' ῳπό τήν ῳννοιαν ῳτι ῳλλως καί ῳ Κύριος θά εῳρίσκετο, ῳπως ῳλοι, ῳπό τό κράτος τοῳ θανάτου, τῳς ῳμαρτίας καί τοῳ δια103

Αῳτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ, 7

1. Αῳτόθι Ε΄, XIX, 1. Πρβλ. καί ῳδίου (ῳν μακαριστῳ ῳ. Θεοδώρου, μνήμ. ῳ ργ. σελ. 6 καί βιβλ. αῳ τ.) «ῳ πί γῳ ς ῳ πεφάνη ῳ Λόγος τοῳ Θεοῳ « universam dispositionem et omnia in semetipso recapitutans». Πρός τόν σκοπόν ῳπως ῳ νακεφαλαιώσῳ τά πάντα ῳ ν αῳ τῳ ῳ Σωτήρ μετέρχεται, ῳ ν τῳ θείῳ Αῳ τοῳ προσώπω, πάντα τά ῳνθρώπινα, ῳκτός μόνης τῳς ῳμαρτίας, καταπολεμεῳ δέ τόν διάβολον καί κατάγει κατ' αῳτοῳ νίκην, ῳνθα ῳκριβῳς ῳν ῳρχαῳς ῳ παλαιός ῳδάμ ῳπέστη τήν παρά τοῳ διαβόλου ῳ τταν». Διά τῳ ςτελείας δηλ. ῳ πακοῳ ςεῳ ςτό θέλημα τοῳ Πατρός. 104

105 106

Ἑλεγχος, Ε΄ 1, 3. Αῳτόθι Ε΄, ΧΧΧΙΙΙ, 4

59

βόλου, ῳτοι ῳπό τήν κληρονομικήν κατάστασιν τῳς ῳμαρτίας. Τοῳτο ῳμως δέν σημαίνει, ῳπως ῳδίδασκεν ῳ ῳλικαρνασοῳ ῳουλιανός, ῳτι ῳ ῳνθρωπίνη φύσις τοῳ Κυρίου ῳτο ῳκ γενετῳς ῳφθαρτος καί ῳπαθής107, ῳλλ' ῳπλῳς ῳτι ῳ Κύριος δέν ῳγεννήθη ῳπό τό κράτος τοῳ θανάτου. ῳπως εῳς τήν περίπτωσιν τῳν πρωτοπλάστων108, οῳτω καί ῳ πρό τῳς ῳναστάσεως ῳνθρωπίνη φύσις τοῳ Χριστοῳ δέν ῳ τοοῳ τε ῳ φθαρτος, οῳ τε ῳ πότό κράτος τοῳ θανάτου. Διά τοῳτο ῳ Χριστός εῳναι ῳ δεύτερος ῳδάμ. Οῳτος ῳπέστη πράγματι τά πάθη καί τόν θάνατον ῳκουσίως, χωρίς ποτέ νά εῳρεθῳ κυριαρχούμενος ῳπό τοῳ διαβόλου καί τῳς ῳμαρτίας..., ῳ θεότης τοῳ Χριστοῳ ῳπάτησε τόν θάνατον καί κατέλυσε τό βασίλειον τοῳ σατανῳ διά τῳς ζωοποιήσεως τῳν νεκρῳν. ῳ Χριστός εῳναι ῳ ῳρχιερεύς ῳ πεπιστευμένος τά ῳ για τῳ ν ῳ γίων... ῳ ν ῳ θύρα τοῳ Πατρός δι' ῳ ς εῳ σέρχονται ῳβραάμ καί ῳσαάκ καί ῳακώβ, οῳ προφῳται, οῳ ῳπόστολοι καί ῳ ῳκκλησία».109 Σελ. 86-91. «...Εῳναι φανερόν ῳτι ῳπως εῳς τήν θεολογίαν τοῳ Παύλου, οῳτω καί εῳς τήν σκέψιν τοῳ Εῳρηναίου ῳ δικαιοσύνη τοῳ Θεοῳ φανεροῳται ῳν τῳ καταστροφῳ τῳς ῳδικίας διά τῳς ζωοποιήσεως τῳν ῳδίκως ῳπό τοῳ διαβόλου κρατουμένων δικαίων. «ῳ Λόγος ῶ δησεν ῳσφαλῳς αῳτόν (τόν σατανῳν) ῳς φυγάδα ῳπό τόν ῳαυτόν Του, καί διήρπασε τά λάφυρα αῳτοῳ, δηλαδή τούς ῳπ’ αῳτόν κρατουμένους ῳνθρώπους, τούς ῳποίους ῳδίκως μετεχειρίζετο δι' ῳδίους σκοπούς. Καί τῳ ῳντι δικαίως γίνεται αῳ χμάλωτος ῳ κεῳ νος ῳ στις ῳ δήγησε τούς ῳ νθρώπους ῳ δίκως εῳς τήν αῳχμαλωσίαν»110. «ῳ ῳδάμ ῳττήθη καί ῳστερήθη πάσης ζωῳς. »ῳταν λοιπόν ῳ ῳχθρός μέ τήν σειράν του ῳττήθη, ῳ ῳδάμ ῳλαβε νέαν ζωήν, καί ῳ ῳσχατος ῳχθρός, ῳ θάνατος, ῳστις πρῳτον εῳχε κυριεύσει ῳπί τοῳ ῳνθρώπου, καταργεῳται... Τοῳτο δέν θά ῳδύνατο νά λεχθῳ ῳκριβῳς, ῳάν ῳκεῳνος ῳ ῳνθρωπος, ῳπί τοῳ ῳποίου πρῳτον ῳκυρίευσεν ῳ θάνατος δέν ῳλευθεροῳτο. 107

218 Ἑξ. 108 109

ῳ ραμακαριστοῳ ῳ ρχιμ. Β. Στεφανίδου, ῳ κκλ. ῳ στορία, ῳ θῳ ναι1948, σελ. Θεοφίλου, ῳνθ. ῳν., Β΄, 27. ῳ γνατίουΦίλ. 9. Πρβλ. Εῳ ρηναίουῳ νθ. ῳ ν.Γ΄ XIX, 3.

Ἑλεγχος Ε' XXI, 3. Πρβλ. Γ΄, XVIII, 7· XIX, 3 Δ΄, XXII, 1· XC, 2. Σ.σ. Πρβλ. καί μακαριστοῳ ῳ. Θεοδώρου μνημ. ῳργ., σελ. 10 καί βιβλ. αῳτ. «Περαιτέρω κατά τόν Εῳρηναῳον, ῳ Κύριος καταλύει τήν ῳσχύν τοῳ διαβόλου διά τοῳ ῳλου ῳνακεφαλαιωτικοῳ ῳργου Του. Τά κυριώτερα σημεῳα τῳς θείας Του ζωῳς, πρό πάντων δέ οῳ ῳν τῳ ῳρήμῳ πειρασμοί αῳτοῳ ῳπό τοῳ πνεύματος τῳς κακίας ῳποτελοῳσι νίκην περιφανῳ κατά τοῳ σατανῳ ...». 110

60

Διότι ῳ σωτηρία αῳτοῳ εῳναι ῳ καταστροφή τοῳ θανάτου. ῳταν λοιπόν ῳ Θεός ζωοποιεῳ τόν ῳνθρωπον, δηλαδή τόν ῳδάμ, ῳ θάνατος συνάμα καταστρέφεται»111. ῳλλαχοῳ ῳ Εῳρηναῳος γράφει ῳτι «ῳ Λόγος τοῳ Θεοῳ κατά πάντα δυνατός καί οῳχί Ἑλλιπής κατά τήν δικαιοσύνην Αῳτοῳ, ῳστράφη δικαίως ῳναντίον τῳς ῳποστασίας καί ῳλύτρωσεν ῳξ αῳτῳς τό ῳδιον Αῳτοῳ πλάσμα, οῳχί διά τῳς βίας, ῳς ῳ ῳποστασία εῳχε κατακυριεύσει ῳμῳς εῳς τήν ῳρχήν, ῳτε ῳκορέστως διήρπασεν αῳτά, τά ῳποῳα δέν ῳνῳκον εῳς αῳτήν, ῳλλά διά τῳς πειθοῳς, ῳς ῳρμόζει εῳς Θεόν συμβουλῳς, ῳ ῳποῳος δέν μεταχειρίζεται τήν βίαν διά νά ῳποκτήση αῳτό ῳπερ θέλει, ῳνα μή παραβαθῳ ῳ δικαιοσύνη καί ῳνα μή καταστραφῳ ῳ δημιουργία τοῳ Θεοῳ. Τῳ ῳδίῳ οῳν αῳματι λυτρωσαμένου ῳμῳς τοῳ Κυρίου καί δόντος τήν ψυχήν ῳπέρ τῳν ῳμετέρων ψυχῳν καί τήν σάρκα τήν ῳαυτοῳ ῳντί τῳν ῳμετέρων σαρκῳν ῳξέχυσε τό Πνεῳμα τοῳ Πατρός διά τήν ῳ νωσιν καί κοινωνίαν τοῳ Θεοῳ καί τοῳ ῳνθρώπου, τῳ ῳντι παρέχων τόν Θεόν εῳς τόν ῳνθρωπον διά τοῳ Πνεύματος καί ῳνῳν τόν ῳνθρωπον μετά τοῳ Θεοῳ διά τῳς ῳαυτοῳ ῳνσαρκώσεως, δίδων ῳμῳν διά τῳς ῳαυτοῳ παρουσίας τήν ῳθανασίαν μονίμως καί ῳληθῳς διά τῳς κοινωνίας μετά τοῳ Θεοῳ»112. »Εῳναι λίαν παράδοξον πῳς ῳ περί ῳκανοποιήσεως θεωρία τοῳ ῳνσέλμου ῳθεωρήθη ῳς στηριζομένη ῳπί τῳς θεολογίας τοῳ Παύλου. ῳ ῳ νσελμος ῳ θεώρει τόσον τήν ῳπαίτησιν τῳς τιμωρίας, ῳσον καί τήν ῳπαίτησιν τῳς σωτηρίας τοῳ ῳνθρώπου ῳς μίαν ῳνάγκην τῳς θείας φύσεως. Δι' αῳτόν ῳ Θεός εῳναι δικαιοσύνη καί ῳγάπη κατά τήν οῳσίαν. Οῳτως ῳ Θεός ῳπόκειται εῳς ῳρισμένους νόμους ῳνάγκης καί αῳ σχέσεις του πρός τόν κόσμον ρυθμίζονται καθ' ῳρισμένα ῳδιώματα τῳς θείας οῳσίας, πρῳγμα βλάσφημον καί ῳπαράδεκτον διά τήν Πατερικήν θεολογίαν. ῳ Θεός τῳς ῳγίας Γραφῳ ςκαί τῳ ν ῳ ρθόδοξων Πατέρων δέν ῳπόκειται κατά τήν οῳσίαν Του εῳς καμμίαν ῳνάγκην, διότι ῳς εῳδομεν113, εῳναι ῳλεύθερος πάσης ῳνάγκης καί πάσης ῳδιοτέλειας. Δέν δύναται ῳ ῳνθρωπος νά ῳποδώσῳ εῳς τήν θείαν φύσιν ῳνθρωπομορφικά ῳδιώματα, καί μάλιστα ῳδιώματα τῳς πεπτωκυΐας ψυχοσυνθέσεως τοῳ ῳνθρώπου, ῳπως εῳναι ῳ αῳρετική ῳδέα ῳτι ῳ θεία φύσις προσβάλλεται καί ῳχει ῳνάγκην Ἑκανοποιήσεως. «Τόν μέν γάρ Θεόν οῳδείς οῳτε ῳτιμάζων 111

Αῳτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ.

112

Ἑλεγχος Ε΄, L,1.

113

ῳρα ῳνωτ. κεφ. Α΄, Β΄

61

παραβλάψαι δυνήσεται, οῳτε εῳφημῳν λαμπρότερον ῳποφῳναι, ῳλλ’ ῳπί τῳς οῳκείας ῳεί μένει δόξης, οῳτε εῳφημίας αῳξανόμενος, οῳτε βλασφημίας ῳλαττούμενος τῳν δέ ῳνθρώπων οῳ μέν δοξάζοντες αῳτῳν κατ' ῳξίαν, μῳλλον δέ κατ' ῳξιαν οῳδενί δυνατόν, εῳς δέ δύναμιν τήν ῳαυτῳν, τήν ῳπό τῳς δοξολογίας, ῳφέλειαν καρποῳνται, οῳ δέ βλασφημοῳντες καί ῳξευτελίζοντες τήν οῳκείαν λυμαίνονται σωτηρίαν»114. ῳκόμη καί ῳ ῳρος «ῳκανοποίησις» ῳ Satisfactio εῳ ναι ξένος πρός τούς ῳ λληνας Πατέρας115. ῳ θεία οῳσία μένει κατά πάντα ῳσύλληπτος. ῳ δικαιοσύνη τοῳ Θεοῳ ῳς καί ῳ ῳγάπη Αῳτοῳ εῳναι θεῳαι ῳνέργειαι καί ῳδιότητες περί τήν θεία Οῳσία καί οῳχί αῳτή αῳτη ῳ θεία οῳσία.116 »ῳταν ῳ Παῳλος λέγη «εῳ γάρ ῳχθροί ῳντες κατηλλάγημεν τῳ Θεῳ διά τοῳ θανάτου τοῳ Υῳοῳ Αῳτοῳ» 117 δέν πρέπει νά νομίσωμεν, ῳτι πρό τῳς Σταυρικῳς θυσίας ῳ Θεός ῳκράτει ῳχθρικήν στάσιν πρός τόν κόσμον. «Οῳκ ῳκεῳνος (ῳ Θεός) ῳστιν ῳ ῳχθραίνων, ῳλλ' ῳμεῳς· Θεός γάρ οῳδέποτε ῳχθραίνει»118. ῳ σταυρός προϋποθέτει οῳ χί ῳ χθραν ῳ λλά ῳγάπην τοῳ Θεοῳ. Οῳτω γάρ ῳγάπησεν ῳ Θεός τόν κόσμον...» (ῳωάν. Γ΄36). ῳ ῳγάπη τοῳ Θεοῳ καί ῳ ῳγάπη τοῳ Χριστοῳ πρός τόν κόσμον πρό τῳς σταυρώσεως ῳς καί μετά τήν σταύρωσιν εῳναι ῳ αῳτή. «Καθώς ῳγάπησέ με ῳ Πατήρ, κῳγώ ῳγάπησα ῳ μῳ ς»(ῳ ωάν. ΙΕ΄9). ῳ άνλοιπόν ῳ Πατήρ εῳ χεν ῳ χθρικήν πρός τήν ῳνθρωπότητα στῳσιν, θά εῳχεν ῳσφαλῳς παρομοίαν πρός τόν κόσμον ῳχθραν καί ῳ Υῳός. Οῳδαμοῳ ῳμως τῳς Καινῳς Διαθήκης λέγεται ῳτι ῳ Χριστός ῳ ῳ Θεός ῳτο ῳχθρός τοῳ κόσμου. ῳ ῳγάπη, ῳν ῳξ ῳρχῳς ῳδειξεν ῳ Χριστός πρός τούς ταλαιπωρούμενους καί πρίν ῳκόμη σταυρωθῳ, εῳχε πηγήν τόν Πατέρα (ῳωάν. Γ΄16). ῳ Παῳλος ποτέ δέν λέγει ῳτι ῳ Θεός εῳχεν ῳχθραν πρός τούς ῳνθρώπους, ῳλλ' ῳτι διά τῳς ῳμαρτίας οῳ ῳνθρωποι ῳσαν ῳχθροί τῳς θείας θελήσεως, «διότι τό φρόνημα τῳ ςσαρκός ῳ χθρα εῳ ςτόν Θεόν» (Ρωμ. Η΄7). «Καί ῳμῳς ῳντας ῳπηλλοτριωμένους καί ῳχθρούς τῳ διανοία ῳν τοῳς ῳργοις τοῳς πονηροῳς, νυνί δέ ῳποκατήλλαξεν ῳν τῳ σώματι ῳωάννου Χρυσοστόμου «Περί ῳκαταλήπτου», Λόγος Γ΄, 1. Χρήστου, σελ. 80. 114

ῳκδοσις Π.

ῳ ραμακαριστοῳ ῳ .Καρμίρη. ῳ τερόδοξοιῳ πιδράσεις ῳ πί τῳ ς ῳ μολογίαςτοῳ ΙΖ΄ αῳῳνος. ῳν ῳεροσολύμοις 1949, σελ. 64 ῳποσ. 3. 115

116

67, Ἑξ.

Ἑρα μακαριστοῳ Πρωτοπρεσβ. C. Florovsky, the Idea of Creation, σελ.

117

Ρωμ. Ε΄10.

118

ῳωάν. Χρυσοστόμου. ῳμιλία ΙΑ΄ εῳς Β΄ Κορ.

62

τῳς σαρκός αῳτοῳ διά τοῳ θανάτου παραστῳσαι ῳμῳς ῳγίους καί ῳμώμους καί ῳνεγκλήτους κατενώπιον αῳτοῳ».119. Οῳδαμοῳ ῳ Παῳλος λέγει ῳτι ῳ Θεός καταλλάσσεται τῳ ῳνθρώπῳ, ῳλλά πάντοτε ῳτι ῳ Θεός καταλλάσσει ῳαυτῳ τούς ῳνθρώπους. «Θεός ῳν ῳν Χριστῳ κόσμον καταλλάσσων ῳαυτῳ, μή λογιζόμενος αῳτοῳς τά παραπτώματα αῳτῳν καί θέμενος ῳν ῳμῳν τόν λόγον τῳς καταλλαγῳς»120. «Κατηλλάγητε τῳ Θεῳ. Καί οῳκ εῳπε καταλλάξατε ῳαυτοῳς τόν Θεόν, οῳ γάρ ῳκεῳνος ῳστιν ῳ ῳχθραίνων, ῳλλ' ῳμεῳς, Θεός γάρ οῳδέποτε ῳχθραίνει»121. »Πρέπει νά σημειωθῳ, ῳτι εῳς τήν Γραφήν καί εῳς τούς συγγραφεῳ ς τῳ ς ῳ πό ῳ ξέτασιν περιόδου ῳ θεία ῳ ργή δέν ῳκδηλοῳται ποτέ γενικῳς καί ῳδιακρίτως καθ' ῳλης τῳς ῳνθρωπότητος, ῳπως σαφῳς προϋποθέτει ῳ περί πτώσεως θεωρία τοῳ ῳ. Αῳγουστῳνου, ῳλλά τοῳναντίον ῳκδηλοῳται πάντοτε μερικῳς πρός τούς ῳμετανοήτους ῳσεβεῳς, ῳδίκους, καί ῳδίως πρός τόν διάβολον. Οῳχί μόνον δέν παρατηρεῳται γενική τις πρός πῳσαν τήν ῳνθρωπότητα ῳκδήλωσις θείας ῳργῳς, ῳλλ' ῳκόμη καί πρό τῳς σταυρικῳς θυσίας ῳ ῳησοῳς ῳμφανίζεται διώκων τά δαιμόνια, θεραπεύων τούς ῳσθενεῳς καί ῳγείρων νεκρούς. Αῳ θεῳαι αῳται ῳνέργειαι εῳναι ῳντελῳς ῳκατανόητοι, ῳν ῳποτεθῳ ῳτι ῳ θεία δικαιοσύνη εῳναι, ῳνεκα μιῳς κληρονομικῳς τῳν ῳνθρώπων ῳνοχῳς, τό αῳτιον τῳν ῳπό τοῳ Κυρίου καταπολεμούμενων τούτων κακῳν. Πῳς αῳρεται ῳ εῳς θάνατον, εῳς ῳσθένειαν καί εῳς χεῳρας δαιμόνων ῳπό τοῳ Θεοῳ καταδίκη τῳν ῳνθρώπων πρίν ῳκόμη γίνη ῳ μεγάλη ῳπί τοῳ σταυροῳ ῳκανοποίησις τῳς θείας δικαιοσύνης; (σ.σ. Καί πῳς, ῳάν ῳντως, κατά τήν θεωρίαν τοῳ ῳ. Αῳγουστίνου καί τοῳ ῳνσέλμου..., ῳ θεία ῳργή καί ...καταδίκη ῳβάρυνον, ῳξ αῳτίας τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος, πάντας τούς πρό τῳς ῳξιλαστηρίου θυσίας τοῳ Κυρίου ῳνθρώπους, ῳπῳρξαν τόσοι πρό τῳς ῳπιφανείας τοῳ Κυρίου δίκαιοι ῳλλά καί ῳγιοι, τινές τῳν ῳποίων, ῳς ῳ ῳβραάμ καί ῳ Μωϋσῳς ῳπεκλήθησαν καί φίλοι τοῳ Θεοῳ - ῳακώβου, Καθολ. Β΄23, ῳξοδ. ΛΓ΄11 κ.ῳ., ῳλλοι δέ, ῳς ῳ ῳ νώχκαί ῳ ῳ λίας -ῳ βρ. ΙΑ΄5, Δ΄ Βασιλ. Β΄11 - δέν ῳ γεύθησαν οῳδέ σωματικοῳ θανάτου;). ῳ πρέπει νά ῳποτεθῳ ῳτι εῳς τήν πραγματικότητα δέν ῳπῳρχεν ῳνάγκη νά ῳκανοποιηθῳ ῳ θεία

119

Κολ. Α΄21-22. ῳρα Εῳρηναίου ῳλεγχον, Ε΄, XIV, 2.

120

B΄ Κορ. Ε΄19

121 ῳωάννου Χρυσοστόμου ῳμιλία ΙΑ΄ εῳς τήν Β΄ πρός Κορ. γ. Ε.Π.Μ. τ. 61, σ. 478. ῳρα ῳπίσης Θεοδωρήτου Κύρου, παρά μακαριστῳ Π.Ν. Τρεμπέλῳ, ῳνθ' ῳν. σελ. 480.

63

δικαιοσύνη, ῳ ῳτι ῳ ῳνθρωπος κατηλλάγη κατά τίνα τρόπον πρῳτον μετά τοῳ Λόγου καί ῳστερον μετά τοῳ Πατρός122. »ῳσον ῳφορῳ τόν ῳρον «ῳλασμός» ῳ «ῳλαστήριον» παρατηρεῳ ῳ C.Η.Dodd, ῳτι εῳς τήν μετάφρασιν τῳν Ο΄ δέν ῳχει τήν ῳννοιαν, ῳν, καί παρά τοῳς εῳδωλολάτραις, ῳτοι τήν ῳννοιαν τοῳ κατευνασμοῳ τῳς θείας ῳργῳς123. Περίπου τά αῳτά παρατηρεῳ καί ῳ ῳγιος Εῳρηναῳος. Κατ' αῳτόν δέν δύναται νά ῳπάρξη θεωρία περί ῳξιλεώσεως καί ῳκανοποιήσεως τῳς δῳθεν προσβληθείσης θείας φύσεως124. Μετ' ῳμφάσεως διακηρύττει, ῳτι «ῳ Θεός δέν εῳχεν ῳνάγκην τῳν θυσιῳν τῳν ῳβραίων. Τάς ῳζήτησεν ῳπλῳς χάριν τοῳ ῳδίου προσφέροντος αῳτάς ῳνθρώπου. Τοῳτο σαφῳς ῳδίδαξεν ῳ Κύριος ῳς ῳδείξαμεν. ῳταν λοιπόν εῳδεν αῳτούς ῳμελοῳντας τήν δικαιοσύνην καί ῳγκαταλείποντας τήν ῳγάπην τοῳ Θεοῳ, καί νομίζοντας ῳτι ῳ Θεός ῳξευμενίζεται διά τῳν θυσιῳν καί τῳς τηρήσεως τῳν λοιπῳν τυπικῳν διατάξεων, ῳ Σαμουήλ εῳπε πρός αῳτούς... (Α΄ Βασ. ΙΕ΄15, 22), καί ῳ Δαυίδ λέγει... κλπ... Εῳτα, ῳνα μή ῳποτεθῳ ῳτι ῳν τῳ θυμῳ αῳτοῳ ῳ Θεός ῳρνήθη τά πράγματα ταῳτα, συνεχίζει ῳπορρίπτων μετ' ῳμφάσεως ῳκεῳνα τά πράγματα, δι' ῳν οῳ ῳμαρτωλοί ῳφαντάζοντο ῳτι ῳδύναντο νά ῳξιλεώσουν τόν Θεόν καί δεικνύων ῳτι ῳ ῳδιος οῳδενός ῳχει ῳνάγκην... δέν ῳπέρριψε τάς θυσίας των, ῳπειδή ῳτο ῳργισμένος ῳς ῳνθρωπος, ῳς τίνες λέγουν, ῳλλ’ ῳνεκα εῳσπλαχνίας διά τήν τύφλωσιν των κλπ»125. ῳ ῳπόρριψις τῳν θυσιῳ ν, λοιπόν, ῳ φείλεται εῳ ς τῳ ν θείαν εῳ σπλαχνίαν καῳ ῳ χι εῳς τῳν θείαν δικαιοσύνην. »Εῳς τήν ῳλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν δέν ῳπάρχουν τά περί πτώσεως καί σωτηρίας δικανικά σχήματα Τοῳς τάς χρονικάς διαστάσεις ῳπί τῳς καταλλαγῳς τῳς ῳνθρωπίνης φύσεως πρός τήν θείαν καί μακαρίαν φύσιν τῳς ζωαρχικῳς καί Πανακηράτου Τριάδος ῳπινοοῳσι καί παρεισάγουσι, καί πρώτον μέν τῳ Μονογενεῳ Λόγω νομοθετοῳσιν ῳξ αῳ τῳ ςκαταλλάχθαι ῳ μῳ ς..., ῳ στερον δέ τῳ Θεῳ καί Πατρί κατά τό σωτήριον πάθος τοῳ Σωτῳρος Χριστοῳ καί διαιροῳσι... τά ῳδιαίτερα, ῳνάθεμα». Συνοδικόν Κυριακῳς τῳς ῳ ρθοδοξίας, Τριώδιον. ῳ νεκα τῳ ςῳ νσελμείου θεωρίας περί ῳ κανοποιήσεως ῳ νεφανίσθη εῳς μίαν μερίδα τοῳ Προτεσταντισμοῳ ῳ τάσις νά διακρίνωνται αῳ ῳνέργειαι τοῳ Πατρός ῳπό τῳν ῳνεργειῳν τοῳ Υῳοῳ. C.Welch. ῳνθ. ῳν. σελ. 65. Τοῳτο αῳτομάτως ῳδηγεῳ εῳς τόν ῳ ρ ειανισμόν. 122

Οῳτως εῳς τό χωρίον Ρωμ. 3,25 τό «ῳλαστήριον» εῳναι τό ῳπό τοῳ ῳδίου Θεοῳ διδόμενον εῳς τόν ῳνθρωπον μέσον ῳφέσεως τῳν ῳμαρτιῳν καί τῳς σωτηρίας. ῳ Θεός δέν ῳχει ῳνάγκην αῳτοῳ, ῳλλ’ ῳ ῳνθρωπος. ῳ τοιαύτη χρῳσις τοῳ ῳρου φαίνεται ῳτι σαφέστερον εῳς τά χωρία Α΄ ῳωάν. Β΄1-2 καί Δ΄10. 123

ῳ Θεός ῳ ῳ διοςῳ ρίζεικαί δέχεται τά μέσα ῳ ξιλεώσεως, ῳ χιῳ πειδήῳ χειῳ δῳ θεν προσβληθεῳ σαθεία φύσις ῳ νάγκηναῳ τῳ ν,ῳ λλ' ῳ νεκαῳ γάπης καί εῳ σπλαχνίας διά τήν ῳδυναμίαν, καθοδήγησιν, τελειοποίησιν καί σωτηρίαν τοῳ ῳνθρώπου. 124

125

ῳλεγχος, Δ΄, ΧΥΙΙ, 1, 2.

64

τῳ ςΔύσεως. ῳ χιμόνον θεωρεῳ ται ῳ θάνατος ῳ ςδικαία τιμωρία τῳ νῳ δίκων μόνον καί ῳ ςπροϊόν τῳ ςπανουργίας τοῳ διαβόλου, ῳλλά τονίζεται ῳτι ῳπέτρεψεν ῳ Θεός τόν θάνατον τῳν δικαίων οῳχί ῳνεκα τιμωροῳ τίνος θείας ῳποφάσεως, ῳς ῳφαντάσθη ῳ ῳ. Αῳγουστῳνος, ῳλλ' ῳνεκα τῳς Θείας εῳσπλαχνίας. ῳλλως, ῳ δίκαιος θά εῳρίσκετο αῳωνίως ῳπό τό κράτος τῳς ῳμαρτίας. «Τοῳτο δέ ῳ Θεός μεγάλην εῳεργεσίαν παρέσχεν τῳ ῳνθρώπῳ, τό μή διαμεῳναι αῳτόν εῳς τόν αῳῳνα ῳν ῳμαρτίῳ ῳντα... καθάπερ σκεῳος τι, ῳπαναπλασθέν αῳτίαν τινά σχῳ, ῳναχωνεύεται ῳ ῳναπλάσσεται εῳς τό γενέσθαι καινόν καί ῳλόκληρον, οῳτως γίνεται καί τῳ ῳνθρώπῳ διά τοῳ θανάτου· δυνάμει γάρ τέθραυσται, ῳνα ῳν τῳ ῳναστάσει ῳγιής εῳρεθῳ, λέγω δέ ῳσπιλος καί δίκαιος καί ῳθάνατος»126. «Ἑ Θεός... ῳδειξεν ῳλεος εῳς τόν ῳπατηθέντα (ῳνθρωπον). Διά τόν αῳτόν ῳπίσης λόγον ῳξεδίωξεν αῳτόν ῳκ τοῳ παραδείσου καί τόν ῳπεμάκρυνεν ῳπό τό δένδρον τῳς ζωῳς, οῳχί διότι ῳφθόνησεν αῳ τόν διά τό δένδρον τῳ ς ζωῳ ς, ῳ ςτινες ῳ σχυρίζονται, ῳ λλά διότι ηῳσπλαχνίσθη αῳτόν, καί δέν ῳθέλησε νά ῳξακολουθήσῳ οῳτος ζῳν ῳν τῳ ῳμαρτίῳ αῳωνίως, οῳτε νά καταστῳ ῳθάνατος ῳ περικυκλοῳσα αῳτόν ῳμαρτία καί τό κακόν ῳτελεύτητον καί ῳθεράπευτον. ῳλλ' ῳθεσεν ῳριον εῳς τήν ῳμαρτίαν τοῳ ῳνθρώπου παρεμβαλών τόν θάνατον127 καί οῳτω προκαλέσας τό τέλος τῳς ῳμαρτίας, θέσας τέρμα εῳς αῳτήν διά τῳς διαλύσεως τῳς σαρκός ῳν τῳ γῳ, ῳνα ῳ ῳνθρωπος, παύσας πλέον νά ζῳ ῳν τῳ ῳμαρτίῳ καί κατασταθείς νεκρός δι' αῳτήν, δυνηθῳ ν' ῳρχίση ζῳν ῳν τῳ Θεῳ»128. »Περί τῳς δικαιοσύνης τοῳ Θεοῳ καί τῳς σωτηρίας θά ῳδυνάμεθα ῳκ τῳν ῳνωτέρω νά συμπεράνωμεν διά τῳν λόγων τοῳ ῳλεξανδρείας Κυρίλλου καί Γρηγορίου τοῳ Θεολόγου. «Οῳ γάρ ῳτέρου τινος χάριν γέγονε σάρξ ῳ Λόγος καί ῳσκήνωσεν ῳν ῳμῳν, ῳ ῳνα τόν τῳς σαρκός θάνατον ῳνατλάς, 126

Θεοφίλου ῳνθ' ῳν. Β΄26.

ῳ ῳγιος Εῳρηναῳος ῳκφράζεται ῳνταῳθα γενικῳς. ῳλλαχοῳ ῳκφράζεται σαφἙς, ῳτι ῳ σατανῳς εῳναι ῳ αῳτιος τῳς φθορῳς (ῳρα ῳλεγχος, Γ' XXIII, 1, 2, 3, 4, 7· Ε', XXI, 1), ῳτι οῳσία τοῳ θανάτου εῳναι ῳ διά τῳς ῳμαρτίας ῳπομάκρυνσις τοῳ ῳνθρώπου ῳπό τοῳ Θεοῳ, ῳ ῳποῳος οῳδεμίαν Αῳτός ῳπιφέρει ῳπί τοῳ ῳπομακρυνομένου τιμωρίαν. «Οῳ τυφλώσαντες ῳαυτούς ῳ καί ῳπό ῳλλων τυφλωθέντες, διηνεκῳς ῳποστεροῳνται τῳς τοῳ φωτός ῳπολαύσεως, οῳ τοῳ φωτός ῳπιφέροντος αῳτοῳς τήν ῳν τυφλώσει τιμωρίαν». Αῳ τόθι, Ε' XXVII, 2. Τά αῳ τά ῳ λλως τε προϋποθέτει ῳ πολλαχοῳ τῳ ς μελέτης ταύτης τονιζομένη διδασκαλία τοῳ ῳγίου Εῳρηναίου περί ῳπελευθερώσεως τοῳ ῷνθρώπου Ἑπό τοῳ Χριστοῳ ῳκ τῳς αῳχμαλωσίας τοῳ θανάτου. 127

Εῳρηναίου, ῳλεγχος, Γ', XXIII, 5-6. Πρβλ. «Οῳτως οῳχί ῳ Θεός ῳκτισε τόν θάνατον ῳλλ' ῳμεῳς Ἑαυτοῳς ῳκ πονηρῳς γνώμης ῳπεσπασάμεθα. Οῳ μήν οῳδέ ῳκώλυσε τήν διάλυσιν διά τάς προειρημένας αῳ τίας, ῳ να μή ῳ θάνατον ῳ μῳ ντήν ῳ ρρωστίαν διατηρήσῳ». Μεγάλου Βασιλείου, Mique, P.G., 31, 345. 128

65

θριαμβεύσῳ μέν ῳρχάς καί ῳξουσίας, καταργήσῳ καί αῳτόν τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τόν σατανῳν». (σ.σ. Τό ῳπόλοιπον τῳς περικοπῳς ταύτης ῳκ τῳς ῳρμηνείας τῳς πρός Ρωμ. ῳπιστολῳς τοῳ ῳγ. Κυρίλλου, ῳλεξανδρείας, παρεθέσαμεν ῳν τοῳς προηγουμένοις. Τήν δέ ῳν συνέχειῳ ῳπίσης παρατιθέμενην περικοπήν ῳκ τοῳ ΜΕ΄ Λόγου «Εῳς τό Πάσχα» τοῳ ῳγ. Γρηγορίου τοῳ Θεολόγου, περί τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» παραθέσαμεν ῳν τοῳς πρόσθεν). Οῳτως ῳρμήνευσαν τά μνημονευθέντα ῳλλά καί πάντα τά λοιπά σχετικά μέ τήν σταύρωσιν τοῳ Κυρίου χωρία τῳς Γραφῳς οῳ προμνησθέντες ῳγιοι Πατέρες καί διδάσκαλοι τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας, τῳς ῳρθοδόξου Καθολικῳς καί ῳδιαιρέτου τῳν δύο χιλιάδων ῳτῳν, ῳστορικοῳ βίου. Τό μυστήριον τῳς Σταυρικῳς θυσίας Του ῳθεωρήθη ῳπό πάντων ῳς ῳπάτη κατ' ῳρχήν ῳκδήλωσις τῳς πρός τόν ῳνθρωπον ῳγάπης καί συγκαταβάσεως, οῳχί μόνον τοῳ τρισυποστάτου Θεοῳ, ῳλλά καί τοῳ τελείου ῳ νθρώπου ῳ ησοῳ Χριστοῳ , ῳ ν ῳ , ῳ αῳ ώνιος Λόγος-Υῳός, ῳν τῳ «πληρώματι τοῳ χρόνου» (Γαλατ. Δ΄4 κ.ῳ.), ῳνηνθρώπησεν ῳνωθείς, εῳς τό Χριστολογικόν τῳς ῳγίας ῳν Χαλκηδόνι Τετάρτης Οῳκουμενικῳς Συνόδου ῳδογμάτισεν, ῳν τῳ τελείῳ προγνώσει τοῳ Θεοῳ ῳτι ῳ θυσία αῳτη θά ῳτο ῳναπόφευκτος δι' ῳσους λόγους εῳπομεν. ῳς ῳλως ῳκουσία προσφορά καί θυσία ῳγάπης πρός σωτηρίαν καί λύτρωσιν τοῳ ῳνθρώπου129 ῳποκαλεῳται αῳτη ῳν τῳ Γραφῳ καί «λύτρον», «ῳλασμός», ῳ «ῳλαστήριον». Πρός τούτοις ῳμως νοεῳται ῳ Σταυρική θυσία τοῳ Κυρίου ῳπό πάντων τῳν ῳγίων Πατέρων ῳμῳν καί ῳς «πλήρωσις» ῷπ’ Αῳτοῳ τῳς πρός τούς πρωτοπλάστους ῳντολῳς τοῳ Θεοῳ, τοῳ πρωταρχικοῳ δηλαδή «νόμου» περί πίστεως καί ῶ πακοῶ ςεῳς τόν Λόγον τοῳ Θεοῳ - καί κατάργησις αῳτοῳ, κατόπιν τῳς πληρώσεως ταύτης, ῳπως καί τῳν συνεπειῳν τῳς παραβάσεως αῳτοῳ, ῳτοι τῳς ῳμαρτίας καί τοῳ θανάτου - καί ῳς «πλήρωσις» προσέτι τῳν περί παρακοῳς ῳσαύτως καί ῶ μ αρτίας διατάξεων τοῳ γραπτοῳ νόμου, τοῳ δοθέντος διά τοῳ Μωϋσέως, ῳς καί τῳν συναφῳν τοιούτων (περί προσφορῳς θυσιῳν ῳπέρ ῳμαρτιῳν) διά τῳς ῳπό τοῳ Κυρίου, ῳς ῳρχιερέως, ῳφ' ῳπαξ γενομένης ῳκουσίας προσφορῳς καί θυσίας τοῳ ῳδίου Πρβλ. μακαριστοῳ καθηγητοῳ Σάββα ῳγουρίδου «ῳ περί λυτρώσεως διδασκαλία τοῳ ῳποστόλου Παύλου», σελ. 14. «...ῳ σωτηρία τοῳ κόσμου, ῳπως καί ῳ δημιουργία του, εῳναι ῳργον ῳγάπης τοῳ Θεοῳ, πού ῳκδηλώνεται κατά ῳνα τρόπο ρεαλιστικό μαζύ καί συμβολικό στό Σταυρό καί στήν ῳνάστασι τοῳ Υῳοῳ τοῳ Θεοῳ. Στό Σταυρό... δέν βλέπει ῳ Παῳλος μόνο τήν ῳποστασία τοῳ ῳνθρώπου... βλέπει πρό παντός τήν ῳκφρασιν τῳς ῳπειρης ῳγάπης τοῳ Θεοῳ γιά τόν κόσμο». 129

66

αῳτοῳ Σώματος ῳπέρ ῳλων τῳν ῳμαρτωλῳν, οῳτινες ῳμελλον νά πιστεύσωσιν εῳς Αῳτόν. Καί ῳς «κατάργησις» ῳρα, ῳν πνευματικῳ ῳλλά καί νομικῳ πλέον ῳκολουθίῳ, καί τῳν περί θυσιῳν, ῳπέρ ῳμαρτιῳν, διατάξεων τοῳ γραπτοῳ νόμου, ῳφόσον ταύτας ῳνεπλήρωσεν ῳ ῳφ’ ῳπαξ θυσία τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ. Καί ῳπλῳς ῳ ῳρος «ῳκανοποίησις...» εῳναι εῳς τούς ῳγίους ῳμῳν πατέρας ῶ γ νωστος . ῳ γνώμη δ' αῳτη τῳν ῳγ. Πατέρων ῳποδίδουσα πλήρως τήν ῳληθῳ ῳννοιαν τῳς διακηρύξεως τοῳ Κυρίου «οῳκ ῳλθον καταλῳσαι -τόν νόμον ῳ τούς προφήτας- ῳλλά πληρῳσαι» (Ματθ. Ε΄17), ῳπηχεῳ βεβαίως καί τό ῳλον ῳν προκειμένῳ πνεῳμα τῳς Γραφῳς, καθ' ῳ ῳ ῳπειρος ῳγάπη τοῳ Θεοῳ εῳς μείζονα βαθμόν καί ῳκτασιν προοδευτικῳς ῳκδηλουμένη, τείνει, διά παροχῳς πλείονος ῳλέους καί χάριτος, οῳ μόνον νά ῳπαλλάξῳ τόν ῳνθρωπον ῳπό τῳν συνεπειῳν καί τῳν δουλειῳν τοῳ νόμου, προφορικοῳ τε καί γραπτοῳ, ῳλλά καί νά συνδράμῳ πάντας τους ῳνθρώπους, οῳχί δηλαδή μόνον τόν πρῳτον ῳσραήλ, ῳπως μετανοήσωσι καί, πιστεύοντες εῳς τόν «μόνον ῳληθινόν Θεόν – καί ῳν Οῳτος ῳπέστειλεν ῳησοῳν Χριστόν» (ῳωάν. ΙΖ΄3), ῳλλά καί τηροῳντες τάς ῳντολάς Του, σωθῳσι καί θεωθῳσι, κατά χάριν, γινόμενοι «τέκνα Θεοῳ» (ῳ ωάν. Α΄12, ῳ φεσ. Δ΄2 κ.ῳ .). ῳ κφρασιν δέ τῳ ς ῳ πείρου ταύτης ῳγάπης τοῳ Θεοῳ πρός τόν ῳνθρωπον καί τῳς προοδευτικῳς, δι' αῳτόν, ῳκχύσεως τοῳ ῳπείρου ῳλέους Του, ῳποτελοῳσιν αῳ παραβολαί τοῳ «ῳσώτου» καί τοῳ «καλοῳ Σαμαρείτου». (Λουκ. ΙΕ΄35 ῳξ. καί I΄37 ῳξ.). Τέλος ῳθεωρήθη ῳπό τῳν ῳγ. Πατέρων ῳμῳν ῳ Σταυρική θυσία τοῳ Κυρίου καί ῳς περίλαμπρος νίκη Αῳτοῳ (καί ῳς τελείου, ῳνθρώπου) ῳν τῳ ῳπερόχῳ πνευματικῳ «ῳγῳνι», τῳ «πάλῳ» (ῳφεσ. ΣΤ΄12 κ.ῳ.) ῳ, ῳλλως, τῳ πολέμῳ Αῳτοῳ ῳναντίον τοῳ Σατανῳ ῳλλά καί τῳς ῳπ’ αῳτοῳ γεννηθείσης ῳμαρτίας (ῳς καί τοῳ ῳπακολούθου ταύτης, τοῳ θανάτου) διά τῳς τηρήσεως ῳπό τοῳ Κυρίου πασῳν τῳν διατάξεων τοῳ νόμου ῳλλά καί τῳς ῳπολύτου Αῳτοῳ ῳποταγῳς - μέχρι θανάτου, θανάτου δέ Σταυροῳ - εῳ ς τό θέλημα τοῳ Πατρός. (Λουκ. KB΄42, Φιλιπ. Β΄8 κ.ῳ.). Τήν νίκην δέ ταύτην ῳβράβευσεν, ῳς βραβεύουσα πλέον, ῳ θεία δικαιοσύνη παράσχουσα Αῳτῳ πάσας τάς προμνημονευθείσας δωρεάς130. Εῳναι διά πάντα ταῳτα Πρβλ. καί μακαριστοῳ Σάβ. ῳγουρίδου μνήμ. ῳργ., σελ. 14. «...ῳ ῳπολύτρωσις ῳπό τό κράτος τοῳ θανάτου συντελεῳται μέ τήν ῳνάστασι τοῳ Χριστοῳ. ῳ νίκη ῳπί τοῳ θανάτου..., ῳποτελεῳ τό κέντρον τοῳ ῳπολυτρωτικοῳ ῳργου... Γιά τό λόγο αῳτό «...εῳ Χριστός οῳκ ῳγείγερται, κενόν ῳρα τό κήρυγμα ῳμῳν, κενή δέ καί ῳ πίστις ῳμῳν». (Α΄ Κορ. ΙΕ΄14). 130

67

ῳπολύτως σύμφωνοι πάντες ῳνεξαιρέτως οῳ ῳγιοι Πατέρες τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας, ῳσχέτως τῳν διαφωνιῳν τινῳν ῳξ αῳτῳν περί τῳς ῳννοίας τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου δοθέντος «λύτρου». ῳ προμνησθείς καθηγητής μακαριστός Σάββας ῳγουρίδης ῳν τῳ διατριβῳ του ῳπό τόν τίτλον «ῳ περί καταλλαγῳς διδασκαλία τῳς Κ.Δ. κατά τήν ῳρθόδοξον Παράδοσιν», ῳκδ. 1964 γράφει, σύν ῳλλοις, καί τά ῳξῳς: Σελ. 3. «...ῳ ῳρθόδοξος ῳνατολική ῳκκλησία δέν ῳχει ῳπίσημον διατύπωσιν τῳς διδασκαλίας της περί καταλλαγῳς ῳμῳν μετά τοῳ Θεοῳ διά τοῳ ῳησοῳ Χριστοῳ. ῳ παράδοσις τῳς ῳκκλησίας περί συμφιλιώσεως ῳμῳν μετά τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ, περί ῳπολυτρώσεως ῳ σωτηρίας ῳ δικαιώσεως ῳμῳν ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ, δέν συνεζητήθη ῳπως ῳλλα δόγματα ῳπό τῳν θεολόγων εῳς τήν ῳνατολήν. Διά τόν λόγον τοῳτον δέν εῳρίσκει τις καθωρισμένην ῳπί τοῳ προκειμένου διδασκαλίαν οῳτε μεταξύ τῳν ῳρχαίων Πατέρων, ῳλλά μόνον κοινήν ῳπί τοῳ θέματος παράδοσιν...»131. Καί ῳν συνεχείῳ: »Σελ. 4. «...Οῳ ῳρχαῳοι Πατέρες θά ῶ πέρριπτον πἙσαν περί καταλλαγῳς θεωρίαν, κατά τήν ῳποίαν ῳς κύριος σκοπός τῳς ῳποστολῳς τοῳ Χριστοῳ μεταξύ ῳνθρώπων θά ῳθεωρῳτο ῳ συμφιλίωσις τῳς ῳνθρωπότητος μετά τοῳ Θεοῳ διά τῳς συμφιλιώσεως τῳς ῳγάπης τοῳ Θεοῳ μετά τῳς τρωθείσης διά τῶς ῶνυπακοῶς τοῶ ῶνθρώπου δικαιοσύνης Αῶ τοῶ .Τοιαύτη θεωρία οῶ δέποτε ῶ πεστηρίχθη ῶ πό ῶ ρθοδόξου 132 Θεολόγου» . Σελ. 5. «ῳ θέσις τῳν ῳκκλησιαστικῳν διδασκάλων τῳς ῳνατολῳς, κατά τούς ῳπτά πρώτους αῳῳνας, ῳκφράζεται συνοπτικώτατα ῳπό Μαξίμου τοῳ ῳμολογητοῳ ῳς ῳξῳς: Τό ῳργον τῳς σωτηρίας συνίσταται ῳκ τριῳν σταδίων, τά ῳποῳα ῳ Χριστός διαδοχικῳς ῳποκατέστησε· τό ῳν, τό εῳ ῳν καί τό ῳεί ῳν.... «Τό τῳς ῳνσωματώσεως τοῳ Λόγου μυστήριον, γράφει ῳ ῳγιος Μάξιμος, πάντων ῳχει τῳν τε κατά τήν Γραφήν αῳνιγμάτων καί τύπων τήν δύναμιν... Καί ῳ μέν γνούς τοῳ σταυροῳ καί τῳς ταφῳς τό μυστήριον ῳγνω τῳν προειρημένων τούς λόγους· ῷ Πρβλ. Δημ. Τσάμη «ῳ περί τοῳ ῳποδέκτου τοῳ «λύτρου» διδασκαλία τῳν Πατέρων τῳς ῳκκλησίας», σελ. 6. ῳπίσης καί σελ. 23, «...ῳ διαφοροποίησις καί ῳ ποικιλία τῳ ν Πατερικῳ ν ῳ πόψεων ῳ φείλεται, κατά κύριον λόγον: α) εῳ ς τήν ῳ λλειψιν σαφῳς διατυπωμένης διδασκαλίας περί ῳπολυτρώσεως εῳς τήν Κ.Δ. καί β) εῳς τήν ῳλλειψιν σχετικοῳ δόγματος συνοδικῳς ῳπικυρωμένου. ῳ πολλαπλότης λοιπόν τῳς πατερικῳς διδασκαλίας περί ῳπολυτρώσεως μαρτυρεῳ τό ῳδιαμόρφωτον τοῳ ῳν λόγῳ δόγματος καί καταδεικνύει τό καθῳκον τῳν θεολογούντων νά τολμήσουν ῳν ῳγίῳ Πνεύματι νά συνεχίσουν τήν πορείαν πρός τήν ῳρμηνείαν αῳτοῳ...». 131

132 Οῳτε ῳπό τοῳ Νικολάου Μεθώνης, ῳποστηρίζεται τοιαύτη ῳποψις. Βλ. Χρ. ῳνδρούτσου, Δογματική, ῳν ῳθήναις 1907, σελ. 199.

68

δέ τῳς ῳναστάσεως μυηθείς τήν ῳπόρρητον δύναμιν, ῳγνω τόν ῳ φ' ῳ τά πάντα προηγουμένως ῳ Θεός ῳ πεστήσατο σκοπόν»133. ῳ καταλλαγή δι' αῳτούς εῳναι ῳ παλιγγενεσία, ῳ ῳποκατάστασις τοῳ ῳνθρώπου καί τοῳ κόσμου εῳς τήν ῳρχικήν του κατάστασιν». »Σελ. 6-7 ...Πῳς ῳμως, κατά τήν διδασκαλίαν τῳν Πατέρων ῳπερενικήθη ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ ῳ ῳπαναστατημένη θέλησις τοῳ ῳνθρώπου, ῳ ῳμαρτία; ῳ Χριστός ῳνίκησε τήν ῳμαρτίαν διά τοῳ βίου Του, διά τῳς ῳπακοῳς Του εῳς τόν Πατέρα... διά τῳς κενώσεως ῳν γένει καί εῳδικώτερον διά τοῳ θανάτου ῳπί τοῳ Σταυροῳ. Κατά τόν Εῳρηναῳον, διά τῳς ῳπακοῳς μέχρι θανάτου, εῳς ῳν ῳπέταξεν ῳαυτόν κρεμασθείς ῳπί τοῳ ξύλου, κατέστρεψε τήν ῳνυπακοήν, ῳ ῳποῳα διεπράχθη ῳνεκα τοῳ ξύλου»134. Κατά τόν Μ. Βασίλειον: «Πῳσα πράξις καί πῳς λόγος τοῳ Σωτῳρος ῳμῳν ῳησοῳ Χριστοῳ κανών ῳστιν εῳσεβείας τε καί ῳρετῳς. Διά τοι τοῳτο ῳνηνθρώπησεν, ῳς ῳν εῳκόνι διαγράφων ῳμῳν εῳσεβείαν τε καί ῳρετήν, ῳνα, κατά δύναμιν ῳκαστος καί ῳκάστη, ῳρῳντες ζηλώσωμεν τό ῳρχέτυπον. Διά γάρ τοῳτο φέρει τό ῳμέτερον σῳμα, ῳνα καί ῳμεῳς Αῳτοῳ τήν πολιτείαν, ῳς οῳόν τε, μιμησώμεθα...»135. »Σελ. 7-8. ῳ ῳλη ζωή τοῳ Κυρίου θεωρουμένη ῳπό τῳν Πατέρων ῳπό τό πρῳσμα τῳς θείας κενώσεως ῳποκτῳ εῳς τήν σκέψιν των τήν σημασίαν καί σπουδαιότητα θυσίας. ῳ σωτηρία ῳρχεται διά τῳς ταπεινώσεως καί ῳ ζωή διά τοῳ θανάτου. Εῳς τό ῳμιλητικόν καί ῳξηγητικόν τῳν Πατέρων τονίζεται, ῳς εῳναι φυσικόν, ῳμως ῳδιαιτέρως ῶ ῶ νάγκη τῶ ς ῶνταποκρίσεως τοῶ ῶνθρώπου εῳς τήν πρόσκλησιν τοῳ Χριστοῳ πρός μετάνοιαν... ῳ ῳπάντησις αῳτη καλεῳται συνήθως «πίστις» ῳ, κατά τόν ῳπόστολον Παῳλον, «πίστις δι' ῳγάπης ῳνεργουμένη»136... ῳσον ῳμως καί ῳν τονίζηται ῳ ῳνάγκη τῳς συνεργασίας διά τήν σωτηρίαν, εῳναι ῳ δύναμις τοῳ Θεοῳ, ῳτις κατανικῳ τήν ῳμαρτίαν. Τό ῳργον τῳς συγχωρήσεώς μας ῳπό τοῳ Θεοῳ παρίσταται ῳπό τῳν Πατέρων... ῳς μάχη τοῳ Θεοῳ, ῳν τῳ ῳποίῳ ῳμως ῳπαιτεῳται ῳ χαρμόσυνος συμμετοχή τοῳ ῳνθρώπου». »Σελ. 9-11 ...ῳκτός τῳς ῳμαρτίας ῳ θάνατος ῳς ῳσχατος ῳχθρός τοῳ ῳνθρώπου κατανικῳται ῳπό τοῳ Σωτῳρος. «ῳ Υῳός 133

Capitum theol. et Oecon Centuria I, P.G. 90, 1108

134

ῳ π ίδειξις 34, Sources Chretiennes No 62, Paris, 1959, σελ. 86 - 87.

135

ῳσκητικαί Διατάξεις, Migne, P.G. 31, 1325.

136

Μεγ. Βασιλ. ῳπιστ. 295, Migne, P.G. 32, 1040.

69

τοῳ Θεοῳ ῳγένετο ῳνθρωπος.... διά νά καταστρέψῳ τόν θάνατον καί ζωοποιήσῳ τόν ῳνθρωπον...»137. Διά τοῳτο ῳ θάνατος τοῳ Χριστοῳ θεωρεῳται ῳχι μόνον ῳς τό ῳποκορύφωμα τῳς θείας κενώσεως, ῳλλ’ ῳς ῳ νικητήριος μάχη εῳς τό ῳργον τῳς διά τοῳ Χριστοῳ λυτρώσεως. «θανάτῳ, θάνατον πατήσας». ῳ Χριστιανισμός εῳναι διά τούς Πατέρας ῳ θρησκεία τοῳ Σταυροῳ. Πιστεύεται συνήθως ῳτι ῳ ῳνάστασις τοῳ Χριστοῳ διά τούς Χριστιανούς τῳς ῳνατολῳς εῳναι τό σπουδαιότερον γεγονός εῳς τήν ζωήν καί τό ῳργον τοῳ Χριστοῳ. »...Διά τήν ῳρθόδοξον ῳκκλησίαν, τόσον διά τήν θεολογίαν ῳσον καί διά τήν λαϊκήν εῳσέβειαν, ῳ σωτηρία εῳναι τελικῳς πλήρης ῶ ν τῶ ῶ ναστάσει . ῳ ῳμαρτία καί ῳ θάνατος κατανικῳνται καί χαρίζεται ῳ ζωή εῳς τούς ῳνθρώπους. Μόνον ῳ ῳνάστασις εῳναι ῳ ῳληθής ῳρραβών τῳς σωτηρίας καί τῳς αῳωνίου ζωῳς138. ῳ θάνατος τοῳ Χριστοῳ ῳπί τοῳ Σταυροῳ εῳναι προσφορά θυσίας διά τήν σωτηρίαν τοῳ κόσμου... Εῳτε ῳ θάνατος τοῳ Χριστοῳ θεωρηθῳ ῳς λύτρον καταβληθέν εῳς τόν διάβολον..., εῳτε ῳς ῳπάτη γενομένη εῳς τόν διάβολον, εῳτε ῳπως δήποτε ῳλλως, παραμένει βέβαιον ῳτι... ῳτο θυσία εῳς ῳφεσιν ῳμαρτιῳν ῳντί «πολλῳν» (σ.σ. δήλ. οῳχί πάντων...), συγχρόνως δέ νίκη τοῳ Υῳοῳ τοῳ Θεοῳ ῳπί τοῳ Διαβόλου, τῳς φθορῳς καί τοῳ θανάτου. ῳμφότερα τά στοιχεῳα ταῳτα εῳρίσκει τις εῳς τούς ῳνατολικούς Πατέρας..., μέ γενικόν τόνον καί ῳμφασιν ῳπί τοῳ στοιχείου τοῳ θριάμβου τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ ῳπί τῳν ῳντιθέτων δυνάμεων. ῳπί τοῳ σημείου ῳκριβῳς τούτου φαίνεται, ῳτι ῳ ῳποψις τῳς ῳνατολῳς ῳπί τοῳ λυτρωτικοῳ ῳργου τοῳ Χριστοῳ διαφέρει τῳς Λατινικῳς ῳπόψεως, ῳφοῳ ῳν τῳ τελευταίῳ ταύτη τό στοιχεῳον τοῳ θριάμβου καί τῳς νίκης εῳναι ῳτονημένον καί τό ῳργον τοῳ Χριστοῳ ῳπί τοῳ Σταυροῳ παρουσιάζεται ῳς θυσία προσφερθεῳσα εῳς τόν Θεόν πρός ῳκανοποίησιν τῳς προσβληθείσης ῳκ τῳς ῳμετέρας παραβάσεως καί ῳνυπακοῳς θείας δικαιοσύνης... » Σελ. 13-14... ῳ Χριστός ῳρχεται εῳς τόν κόσμον καί κηρύττει τό Εῳαγγέλιον τῳς σωτηρίας καί εῳτα προσφέρει 137

Εῳρηναίου, ῳπίδειξις 37, Sources Chretiennes, σελ. 91 - 92

The Orthodox Eastern Church, μεταφ. D. Η. Lovrie, London, 1929, σελ. 55. (σ.σ. Ἑν ῳντιθέσει, Ἑς εῳπομεν, πρός τήν Ρωμαιοκαθολικήν καί τήν ῳ γ γλικανικήν Θρησκευτικάς Κοινότητας, Ἑς καί τάς λοιπάς «Ἑμολογίας» τῳν Διαμαρτυρομένων..., αῳτινες Ἑξ Ἑπιδράσεως ῳ δ ια τῳς βλασφήμου δοξασίας τῳς δῳθεν «ῳ κ ανο π οιήσεως τῳς θείας δικαιοσύνης» διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου, θεωροῳσι τήν Σταύρωσιν Ἑς τόν κύριον παράγοντα τῳς σωτηρίας). 138

70

ῳαυτόν ῳπέρ πολλῳν. ῳλλά τό πάθος Του δέν ῳχει ῳπλῳς τόν χαρακτῳρα τῳς θυσίας, ῳλλά τῳς ῳνδόξου νίκης ῳπί παντός κακοῳ... » Σελ. 28-31. «... ῳλλ' ῳνα γνῳ ῳ κόσμος ῳτι ῳγαπῳ τόν Πατέρα καί καθώς ῳντείλατό μοι ῳ Πατήρ οῳτω ποιῳ». Οῳ γάρ ῳπεύθυνος ῳν θανάτῳ φησίν, οῳδέ ῳφείλων αῳτῳ, διά δέ τήν ῳγάπην τήν εῳς τόν Πατέρα ῳπομένω... ῳκών ῳρχεται ῳπί τοῳτο, καί καταφρονῳν τοῳ διαβόλου... Οῳκ ῳπό ῳνάγκης ῳλλά δι' ῳγάπην τοῳ Πατρός... (ῳ. Χρυσοστ.)». » ...ῳξ ῳφορμῳς τῳς «παραβολῳς τοῳ ῳσώτου» ῳν σχέσει πρός τήν διδασκαλίαν τῳς Κ.Δ. περί καταλλαγῳς, τονίζεται ῳξ ῳρθόδοξου πλευρῳς ῳ ῳντίθεσις πρός τήν νομικήν ῳντίληψιν περί δικαιώσεως. Κατά τήν ῳντίληψιν αῳτήν ῳ Θεός ῳμφανίζεται ῳς ῳπαθής κριτής, ῳχι ῳς πλήρης ῳγάπης Πατήρ, δεχόμενος τά τέκνα του καί συγχωρῳν τάς ῳμαρτίας των139... ῳ παραβολή τοῳ ῳσώτου θά ῳδύνατο νά θεωρηθῳ ῳς ῳ πυρήν αῳτῳς τῳς ῳποκαλύψεως. ῳξ ῳλλου, ῳ ῳναγνώρισις ῳτι διά τῳς παραβολῳς ταύτης μανθάνομεν ποιός εῳναι ῳ Θεός, γνωρίζομεν τόν Θεόν ῳς Πατέρα πλήρη ῳγάπης διά τά τέκνα του, δέν παρουσιάζει οῳασδήποτε χαρακτηριστικάς συνεπείας εῳς τάς σκέψεις των περί καταλλαγῳς, διότι, προφανῳς, ῳλόκληρος ῳ σκέψις των προϋποθέτει τόν Θεόν ῳς πλήρη ῳγάπης Πατέρα... »...ῳξ ῳμφοτέρων τῳν μερῳν τῳς μελέτης ταύτης κατέστη, νομίζομεν, φανερόν ῳτι: α) ῳ πατερική ῳξήγησις τῳς Κ.Δ. χαρακτηρίζεται ῳπό εῳρείας ῳντιλήψεως ῳπί τοῳ θέματος τῳς συμφιλιώσεως καί καταλλαγῳς ῳμῳν μετά τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ. ῳλόκληρος ῳ ζωή τοῳ Χριστοῳ θεωρεῳται ῳς τό μέσον της σωτηρίας, καί ῳχι μόνον ῳ ῳπί τοῳ Σταυροῳ θυσία... β) ῳταν οῳ ῳξηγηταί Πατέρες ῳναπτύσσουν χωρία σχέσιν ῳχοντα πρός τόν θάνατον τοῳ Χριστοῳ, ῳκφράζουν τήν πεποίθησιν ῳτι ῳ ῳγάπη τοῳ Θεοῳ ῳπί τοῳ Σταυροῳ κατετρόπωσε τούς ῳχθρούς τῳς ῳνθρωπότητος. Δέν βλέπουν τόν Σταυρόν ῳς νομικήν τινα πρῶ ξιν...».

139 Βλ. μακαριστοῳ καθηγητοῳ ῳνδρέου Θεοδώρου «ῷ περί δικαιώσεως διδασκαλία τῳν 39 ῳ ρθρων τῳς «Ἑκκλησίας τῳς Ἑγγλίας», Ἑν ῳ θ ήναις , 1961, σελ. 33.

71

Γ) ῶ ῶ ληθής ῶ ννοια τοῶ διά τῶ ςΣταυρικῶ ςθυσίας τοῶ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» ῶ ςκαί τῶ ςδι' αῶ τοῶ «λυτρώσεως ῶ ῶ πολυτρώσεως» ῶ μῶ ν.

ῳς καί ῳν τῳ προηγουμένῳ ῳνότητι ῳρκούντως εῳπομεν, τό περί τῳς σημασίας τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» καθαρῳς «θεολογούμενον» θέμα ῳπῳρξεν «ῳντιλεγόμενον» ῳπό τῳν πρώτων ῳτι χρόνων τῳς διαδόσεως τοῳ Χριστιανισμοῳ μεταξύ τῳν ῳγίων Πατέρων τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας. Τοῳτο ῳλλως τε σαφῳς συνάγεται ῳξ ῳσων γράφει καί ῳ ῳγ. Γρηγόριος, ῳ Θεολόγος, ῳν τῳ μνημονευθέντι ΜΕ΄ λόγῳ αῳτοῳ εῳ ςτό ῳ γιον Πάσχα: «ῳ σται τοίνυν ῳ ξετῳ σαι πρῳ γμα καί δόγμα τοῳς μέν πολλοῳς παρορώμενον ῳμοί δέ λίαν ῳξεταζόμενον...». Τονίζει δ' ῳν συνέχειῳ, καί οῳτος, ῳτι «ῳ γνώμη καθ' ῳν τό λύτρον ῳδόθη εῳς τόν σατανῳν ῳποτελεῳ ῳβριν...», διά νά καταλήξῳ ῳτι, ῳδόθη μέν, κατά τήν γνώμην του, τοῳτο εῳς τόν Πατέρα, ῳλαβεν ῳμως αῳτό ῳκεῳνος «οῳκ αῳτήσας, οῳδέ δεηθείς..., ῳλλά διά τήν οῳκονομίαν καί τό χρῳναι ῳγιασθῳναι τόν ῳνθρωπον». Διά τό αῳτό πάντως θέμα καί ῳν τῳ προμνησθείσῳ ῳπίσης πραγματείῳ τοῳ μακαριστοῳ καθηγητοῳ ῳνδρ. Θεοδώρου, «ῳ περί δικαιωμάτων τοῳ σατανῳ θεωρία», ῳναφέρονται, σύν ῳλλοις, καί τά ῳξῳς: Σελ. 10. «...ῳξ ῳσων εῳπομεν, φαίνεται ῳτι ῳ διαβόητος περί δικαιωμάτων τοῳ σατανῳ θεωρία οῳσιαστικῳς εῳναι ξένη τῳς διδασκαλίας τοῳ Εῳρηναίου. ῳμως τό τε πρόσωπον καί τό ῳργον τοῳ διαβόλου ῳν τῳ ῳργῳ τῳς θείας περί τόν ῳνθρωπον οῳκονομίας κεντρικήν κατέχουσι παρά τῳ Εῳρηναίῳ θέσιν. ῳναντίον τοῳ διαβόλου ῳ Κύριος ῳναλαμβάνει ῳγῳνα κατά τούς κανόνας τῳς θείας σοφίας καί δικαιοσύνης, αῳτινες διέπουσι τάς καθόλου ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ, μάλιστα δέ τάς ῳν τῳ ῳργῳ τῳς ῳπολυτρώσεως. Τό αῳμα τοῳ Χριστοῳ δίδεται μέν ῳς λύτρον, χωρίς ῳμως σαφῳς νά διακριβοῳται εῳς ποῳον τό αῳμα τοῳτο ῳδόθη. ῳλοσχερῳς ῳμως ῳποκλείεται ῳ ῳδέα ῳτι τό αῳμα τοῳ Κυρίου ῳδόθη ῳς λύτρον εῳς τόν σατανῳν διά τάς κατεχομένας ῳπ’ αῳτοῳ ψυχάς. ῳπως ποτ' ῳν ῳ, αῳ ῳδέαι τοῳ Εῳρηναίου περί τῳς θείας δικαιοσύνης ῳν τῳ ῳργῳ τῳς ῳπολυτρώσεως, κακῳς ῳκλαμβανόμεναι, θά ῳπιδράσωσιν ῳπί τῳς διαμορφώσεως τῳς περί δικαιωμάτων τοῳ σατανῳ θεωρίας, ῳν θά ῳπιχειρήσωσιν ῳκολούθως τινές τῳν ῳερῳν της ῳκκλησίας Πατέρων»140. 140

Irenee, Ἑν Δ th. C.t. VII, 2481

72

»Σελ. 10-12. ῳ ριγένης. (σ.σ. Παρατίθεται χωρίον τῳ ς περί λύτρου διδασκαλίας τοῳ ῳριγένους, μετά τῳς σχετικῳς βιβλιογραφίας, καί προστίθεται). ῳκ τοῳ χωρίου τούτου τοῳ ῳριγένους ῳχομεν σαφῳ πλέον τήν ῳδέαν περί τῳν δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ. Οῳτος ῳκράτει ῳμῳς αῳχμαλώτους εῳς στυγνήν παρ' αῳτῳ δουλείαν. ῳ ῳπελευθέρωσις δέ καί ῳ ῳξαγορά τῳν αῳχμαλώτων ῳκ τῳς τυραννίας ταύτης ῳδει νά γίνη κατόπιν προσφορῳς λύτρων. ῳς τοιοῳτον ῳμως λύτρον, μόνη ῳ ψυχή τοῳ Κυρίου ῳδύνατο νά δοθῳ. ῳ Σατανῳς δέχεται τό λύτρον, πλήν ῳπατήθη, ῳτι ῳδύνατο νά γίνῳ κύριος αῳτῳς, χωρίς νά συναισθάνηται ῳτι δέν ῳτο τοσοῳτον ῳσχυρός, ῳστε νά τήν κατακρατήσῳ. Εῳσελθών δέ διά τοῳ θανάτου ῳ Κύριος εῳς τό κράτος τοῳ θανάτου, ῳτε Θεός ῳν καί ῳσχυρότερος, κυριεύει αῳτοῳ, ῳλευθεροῳ δέ συγχρόνως καί τούς ῳπ’ αῳτοῳ κατεχομένους. »Στοιχεῳον νέον ῳν τῳ θεωρίῳ ταύτη ῳχομεν τήν ῳπάτην»141 τοῳ διαβόλου ῳν τῳ ῳλῳ διαδικασία. ῳ Διάβολος ῳν τῳ μετά τοῳ Κυρίου συμφωνίῳ ῳπατῳται, ῳ ῳπάτη δ' αῳτή ῳποδοτέα εῳτε εῳς τόν Θεόν, εῳτε εῳς αῳτόν τοῳτον τόν Διάβολον (αῳταπάτη). Καί τίς μέν ῳ ῳκριβής ῳννοια τοῳ ῳριγένους ῳπί τοῳ προκειμένου δέν εῳναι εῳκολον νά διακριβωθῳ»142. Πιθανώτατα ῳ Σατανῳς «αῳθυπατήθη»143, νομίσας ῳτι ῳδύνατο νά κυριεύσῳ ῳπλῳς τῳς ψυχῳς τοῳ Κυρίου, χωρίς νά συναισθάνηται τήν ῳπό τήν σάρκα τοῳ ῳησοῳ ῳγκρυπτομένην θεότητα. Σημειωτέον ῳτι ῳ θεωρία αῳτη δέν ῳποτελεῳ καί τό κύριον καί μοναδικόν στοιχεῳον τῳν σωτηριολογικῳν τοῳ ῳριγένους ῳντιλήψεων. Παραλλήλως, ῳξέχουσαν θέσιν κατέχει παρ' αῳτῳ ῳ θεωρία περί ῳντιπροσωπευτικῳς ῳξιλαστηρίου θυσίας τοῳ Χριστοῳ. Φέρων τάς ῳμαρτίας ῳμῳν ῳ Κύριος ῶ πέφερεν ῶ κουσίως, ῳληθής δ' ῳρχιερεύς

Περί Ἑπάτης Ἑμίλησεν Ἑνωρίτερον ῷ ῳ γ ιος ῳ γ νάτιος ῳ ν τιοχείας . Κατά τόν Ἑερόν πατέρα, ῷ Ἑρχων τοῳ αῳῳνος τούτου ῳπατήθη Ἑπό τριῳν γεγονότων τελεσθέντων Ἑν σιγῳ καί Ἑν μυστηρίῳ, ῳ τ οι τῳς Παρθένου Μαρίας, τοῳ τοκετοῳ αῳτῳς, καί τοῳ θανάτου τοῳ Κυρίου. (Πρός Ἑφεσ. P.M. Gr. t. V. c. 753). 141

σ.σ. Παρατίθενται: α) ῷ γνώμη τοῳ Kashdalt, μετά σχετικῳς βιβλιογραφίας, ῳ τ ι Ἑν τῳ θεωρίῳ ταύτη τοῳ ῳριγένους οῳδέν στοιχεῳον ῳνήθικον ῷ μή θρησκευτικόν ῷ καί μή φιλοσοφικόν ῳ π άρχει , διότι ῷ θεία Πρόνοια ῳπιτρέπει εῳς τούς διεστραμμένους ῳνθρώπους νά συλλαμβάνωσι τήν Ἑδίαν αῳτῳν καταστροφήν, ῳποτιμῳντες τάς Ἑναντίον αῳτῳν παρατασσομένας δυνάμεις. Καί β) τοῳ Harnack- ῳ τ ι ῷ θεωρία, συνδεομένη μετά τῳς Ἑπάτης, Ἑπαντώσης τό πρῳτον παρά τοῳς ῳπαδοῳς τοῳ Βασιλείδου, ῳδράζεται Ἑπί λαϊκῳ ντῳς ῳποχῳς αῳτοῳ ῳντιλήψεων, ῳνισχυομένη ῳ τ ι Ἑπό μαρκιωνιτικῳν στοιχείων. 142

143

Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

73

προσέφερε τῳ Πατρί αῳτοῳ ῳληθῳ θυσίαν ῳξιλασμοῳ, γεγονώς ῳξιλαστήριον θῳμα»144. »Γενικῳς εῳπεῳν, ῳ περί δικαιωμάτων τοῳ σατανῳ θεωρία, ῳτις διά τοῳ ῳριγένους εῳσέρχεται εῳς τήν πατερικήν θεολογίαν, ῳπῳρξεν ῳτυχής, τυχοῳσα περαιτέρω ῳτυχῳν ῳπεξεργασιῳν ῳδίως ῳπό μέρους τοῳ μαθητοῳ αῳτοῳ Γρηγορίου, τοῳ Νύσσης, εῳ ςοῳ τήν διδασκαλίαν μεταβαίνομεν». »Σελ. 14-18. Παρατίθεται ῳ γνώμη τοῳ ῳγίου Γρηγορίου, Νύσσης, ῳτι «τό λύτρον ῳδόθη εῳς τόν Σατανῳν, ῳστις ῳδών ῳν τῳ ψυχῳ τοῳ Κυρίου ῳντάλλαγμα ῳξίας μείζονος πασῳν τῳν ψυχῳν τῳν ῳπ’ αῳτοῳ κρατουμένων ῳνθρώπων, ῳδέχθη τήν συμφωνίαν... ῳς ῳμως εῳναι φυσικόν, δέν ῳτο δυνατόν νά συγκατατεθῳ... εῳς περίπτωσιν καθ' ῳν ῳ θεότης τοῳ Κυρίου ῳφαίνετο γυμνή, ῳν ῳλῳ αῳτῳς τῳ δυνάμει καί αῳγλῳ... ῳθεν ῳ θεία τοῳ Κυρίου φύσις περιβάλλεται τήν ῳνθρωπίνην, ῳστε, ῳτενίζων ῳ διάβολος.... νά μή πτοηθῳ...». ῳν τῳ ῳλῳ ταύτη διαδικασία, ῳς ῳδη ῳλέχθη, καταφαίνονται αῳ τρεῳς κύριαι τῳς θείας οῳσίας ῳδιότητες, ῳ ῳγαθότης, ῳ δικαιοσύνη καί ῳ σοφία. ῳ ῳερός Γρηγόριος αῳθις ῳπαναλαμβάνει: »ῳρῳς ῳπως τό ῳγαθόν τῳ δικαίῳ συνέζευκται καί τό σοφόν τούτων οῳκ ῳποκέκριται. Τό γάρ διά τῳς τοῳ σώματος περιβολῳς χωρητήν τήν θείαν δύναμιν ῳπινοῳσαν γενέσθαι, ῳς ῳν ῳ ῳπέρ ῳμῳν οῳκονομία μή παραποδισθείη τῳ φόβῳ τῳς ῳψηλῳς ῳμφανείας, πάντως κατά ταῳτον τήν ῳπόδειξιν ῳχει, τοῳ ῳγαθοῳ, τοῳ σοφοῳ, τοῳ δικαίου. Τό μέν γάρ ῳθέλεσθαι σῳσαι, τῳς ῳγαθότητος ῳστι μαρτυρία, τό δέ συναλλαγματικήν ποιήσασθαι τήν τοῳ κρατουμένου λύτρωσιν, τό δίκαιον δείκνυσι∙ τό δέ χωρητόν δι' ῳπινοίας ποιῳσαι τῳ ῳχθρῳ τό ῳχώρητον, τῳς ῳνωτάτης σοφίας τήν ῳπόδειξιν ῳχει»145. »Καί ταῳτα μέν ῳς πρός τήν ῳνέργειαν τῳς θείας ῳγαθότητος, δικαιοσύνης καί σοφίας. Εῳναι ῳμως εῳλογον νά ῳρωτήσῳ τις ποῳ ῳγκειται ῳ θεία δύναμις ῳν τῳ προμνησθέντι ῳργω καί πῳς ῳνακαλεῳται εῳς σωτηρίαν ῳ πεπτωκώς; Κατά τόν ῳερόν Γρηγόριον, ῳ θεία δύναμις εῳναι τά μάλιστα ῳκδηλος ῳν αῳτῳ τούτῳ τῳ ῳργῳ τῳς θείας ῳνανθρωπήσεως. ῳ ῳπό τοῳ Θεοῳ Λόγου λῳψις καί περιβολή τοῳ ταπεινοῳ τῳς φύσεως ῳμῳν σχήματος εῳναι θαῳμα τῳς παντοδυνάμου δεξιῳς, «πλείονα ῳπόδειξιν τῳς δυνάμεως ῳχον ῳ τά μεγάλα τε καί ῳπερφυῳ τῳν θαυμάτων». ῳ δέ λύτρωσις τοῳ αῳχμαλώτου 144

σ.σ.: Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

145

Αῳτόθι, κεφ. Γ΄, σελ. 61-64.

74

ῳπιτυγχάνεται, καθόσον ῳ κρατῳν, δελεασθείς καί ῳπατηθείς ῳπό τοῳ δολώματος τῳς ῳνθρωπότητος τοῳ Κυρίου, ταύτην δέ ῳποσπάσας, παρέμεινε κρεμάμενος ῳπό τοῳ ῳποκρυπτομένου ῳγκίστρου τῳς θείας φύσεως. Τοιουτοτρόπως «εῳσοικισθεῳσα ῳ ζωή καί τό φῳς ῳν τῳ σκότει καί τῳ θανάτῳ, ῳξηφάνισε πάντα ταῳτα καί ῳλευθέρωσε τόν ῳνθρωπον».146 »Καί αῳτη μέν ῳ περί δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρία τοῳ Γρηγορίου. Κρίνοντες ταύτην διά βραχέων λέγομεν, ῳτι παρά τῳ ῳμετέρῳ διδασκάλῳ φέρεται ῳπό τήν πληρεστέραν μέν, ῳμως καί τήν ῳτυχεστέρα αῳτῳς μορφήν. Τά δικαιώματα τοῳ Σατανῳ εῳναι πραγματικά, ῳς λύτρον δίδεται εῳς τόν Διάβολον ῳ ψυχή τοῳ Κυρίου, ῳ Σατανῳς δέ δεχόμενος ταύτην ῳπατῳται ῳπό τοῳ Θεοῳ. Καί τά τρία ταῳτα στοιχεῳα δέν δύνανται νά ῳμφιλοχωρήσωσιν ῳν τῳ σωτηριολογικῳ συστήματι τῳς ῳκκλησίας. Καί φαίνεται μέν ῳ Γρηγόριος δικαιολογῳν τό ῳκ τῳς χρησιμοποιήσεως ῳπάτης ῳπό τοῳ ῳγαθοῳ καί ῳγίου Θεοῳ ῳνακῳπτον ῳθικόν πρόβλημα. ῳσον ῳμως εῳφυής καί ῳν εῳναι ῳ δικαιολογία αῳτή, οῳδαμῳς παρέχει λύσιν εῳς τό πρόβλημα. ῳ ῳγαθός τοῳ Θεοῳ σκοπός ῳπί σωτηρίῳ πάντων δέν δύναται νά ῳγιάση μέσον, ῳπερ, ῳθικῳς, ῳπιλήψιμον, ῳντίκειται ῳρδην εῳς τήν θείαν ῳγιότητα. ῳάν ῳ σκοπός δέν ῳγιάζῳ τά μέσα ῳν τῳ πεδίῳ τῳς ῳθικῳς τοῳ πεπερασμένου ῳνθρώπου ῳνεργείας, πολλῳ μῳλλον δέν δύναται νά ῳγιάσῳ ῳν τῳ πεδίῳ τῳς ῳνεργείας τοῳ ῳπολύτως παναγίου Θεοῳ. ῳτι δ' ῳφ’ ῳτέρου, ῳ περί ῳποκαταστάσεως τῳν πάντων θεωρία τοῳ Γρηγορίου, ῳτις σημαντικήν κατέχει θέσιν ῳν τῳ σχετικῳ αῳτοῳ διδασκαλία, εῳναι ῳπό ῳρθοδόξου πλευρῳς ῳπόβλητος, μόλις εῳναι ῳνάγκη νά εῳπωμεν»147 (σ.σ. αῳρετική καί κακόδοξος). »Σελ. 18-20. Τήν περί δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρίαν φαίνεται γνωρίζων καί ῳ Μ. Βασίλειος, ῳστις σημειωτέον δέν διδάσκει αῳτήν «ῳναφανδόν»148, ῳς ῳ «ῳπειδή γάρ ῳκράτω προσμῳξαι τῳ τοῳ Θεοῳ παρουσίῳ, καί γυμνήν ῳποστῳναι αῳτοῳ τήν ῳμφάνειαν ῳς ῳν εῳληπτον γένηται τῳ ῳπιζητοῳντι ῳπέρ ῳμῳν τό ῳντάλλαγμα, τῳ προκαλύμματι τῳς φύσεως ῳμῳν ῳνεκρύφθη τό θεῳον, ῳνα κατά τούς λίχνους τῳν ῳχθύων τῳ δελέατι τῳς σαρκός συναποσπασθῳ τό ῳγκιστρον τῳς θεότητος καί οῳ τω τῳς ζωῳς τῳ θανάτῳ ῳσοικισθείσης, καί τῳ σκότει τοῳ φωτός ῳμφανέντος, ῳξαφανισθῳ τῳ φωτί, καί τῳ ζωῳ τό κατά τό ῳναντίον νοούμενον» (Αῳτόθι κεφ. ΚΔ΄ σελ. 64-65) 146

147

J. Tixcront, μν. έργ. σ. 155.

Σημειωτέον ῳτι ῳ σωτηριολογική αῳτη ῳντίληψις, εῳ καί ῳπό τήν πληρεστέρας αῳτης μορφήν, δέν εῳναι παρά ταῳτα ῳ μόνη ῳν τῳ συστήματι τοῳ ῳεροῳ Γρηγορίου. Θά ῳλέγομεν μάλιστα ῳτι, ῳν συγκρίσει πρός τήν ῳτέραν θεωρίαν τῳς ῳν τῳ Χριστῳ θεώσεως τοῳ ῳ νθρώπου, ῳ νδιδάσκει ῳ σαύτως ῳ Γρηγόριος, ῳ περί δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρία κατέχει δευτερεύουσαν ῳμως θέσιν. ῳ ῳμέτερος Πατήρ, σύν τῳ ῳερῳ ῳθανασίω, καθ' οῳ ῳπαδοί τῳς ῳλεξανδρινῳς Σχολῳς, ῳγένοντο οῳ κύριοι διαμορφωταί, 148

75

ῳδελφός αῳτοῳ Γρηγόριος, ῳλλ' ῳμως ῳμμέσως. ῳμιλῳν πρός τούς ῳπί πλούτου ῳδηλότητι πεποιθότας,... γράφει:» »Καί ῳμεῳς... οῳ πεποιθότες ῳπί πλούτου ῳδηλότητι, ῳκούσατε. Λύτρων ῳμῳν χρεία πρός τό εῳς τήν ῳλευθερίαν ῳξαιρεθῳναι, ῳν ῳφηρέθητε νικηθέντες τῳ βίῳ τοῳ διαβόλου, ῳς ῳποχειρίους ῳμῳς λαβών οῳ προτέρον τῳς ῳαυτοῳ τυραννίας ῳφίησι, πρίν ῳν τινι λύτρῳ ῳξιολόγῳ πεισθείς ῳνταλλάξασθαι ῳμῳς ῳληται. Δεῳ οῳν τό λύτρον μή ῳμοιογενές εῳναι τοῳς κατεχομένοις, ῳλλά πολλῳ διαφέρειν τῳ μέτρῳ εῳ μέλλοι ῳκών ῳφήσειν τῳς δουλείας τούς αῳχμαλώτους. Διόπερ ῳδελφός ῳμῳς λυτρώσασθαι οῳ δύναται. ῳνθρωπος γάρ οῳδείς δυνατός ῳστι πεῳσαι τόν διάβολον πρός τό τόν ῳπαξ ῳποπεσόντα ῳξελέσθαι ῳπό τῳς ῳξουσίας· ῳς οῳδέ περί τῳν ῳδίων ῳμαρτημάτων οῳος τε ῳστι ῳξίλασμα δοῳναι τῳ Θεῳ. Πῳς οῳν ῳσχύσει τοῳτο ῳπέρ ῳτέρου πράξαι;... Κῳν τῳν μέγα τί δυναμένων ῳν τῳ βίῳ τούτῳ εῳναι δοκῳ...., ῳκουέτω πῳσαν τοῳ πράγματος τήν ῳλήθειαν· ῳτι πῳσα ῳνθρωπίνη ψυχή ῳπέκυψε τῳ πονηρῳ τῳς δουλείας ζυγῳ τοῳ κοινοῳ πάντων ῳχθροῳ... Παντί δέ αῳχμαλώτῳ χρεία πρός ῳλευθερίαν. Οῳτε οῳν ῳδελφός τοῳ ῳαυτοῳ ῳδελφόν δύναται λυτρώσασθαι, οῳτε αῳτός ῳκαστος ῳαυτόν. Διό πολλῳ βελτίονα δεῳ εῳναι τόν λυτρούμενον τοῳ κεκτημένου καί δουλεύοντος ῳδη»149. »ῳκ τοῳ παρατεθέντος χωρίου φαίνεται ῳτι ῳ ῳερός Βασίλειος ῳποδέχεται τήν περί δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρίαν... Καί δέν λέγει μέν ρητῳς ῳτι ῳ ψυχή τοῳ Κυρίου ῳδόθη λύτρον εῳς τόν κατέχοντα τούς ῳμαρτωλούς ῳνθρώπους, ῳκ τῳν συμφραζομένων ῳμως συνάγεται. ῳφ' ῳσον οῳδέν τῳν κοινῳν λύτρων ῳδύνατο νά πείσῳ τόν ῳχθρόν, εῳ μή λύτρον ῳξιολόγον καί ῳκριβόν, τοῳτο δέ οῳδείς ῳδύνατο νά δώση... πρόδηλον ῳτι μόνον ῳ τοῳ Κυρίου ψυχή ῳδύνατο νά ῳκανοποίησῳ τήν ῳπληστίαν τοῳ ῳχθροῳ. »ῳς βλέπομεν, ῳ περί ῳς ῳ λόγος θεωρία, παρά τῳ ῳμετέρῳ διδασκάλω φέρεται ῳπό τήν ῳπιωτέραν αῳτῳς μορφήν (μή οῳ διδάξαντες ῳπί τό τελειότερον τήν θεωρίαν τῳς μυστικῳς ῳν τῳ Σωτῳρι θεώσεως τοῳ ῳνθρώπου. Εῳς τοιοῳτον μάλιστα βαθμόν μυστικῳς ῳνατενίσεως ῳξίκετο ῳ Γρηγόριος, ῳδίως εῳς ῳ,τι ῳφορῳ εῳς τήν ῳν τῳ ῳνσαρκώσει θέωσιν τῳς ῳνθρωπίνης φύσεως διά τῳς ῳνώσεως αῳτῳς μετά τῳς θείας, κατ' ῳπέκτασιν δέ, δυνάμει τῳς μυστικῳς ῳνότητος τῳς ῳνθρωπίνης φύσεως, καί πάντων τῳν μυστικῳς ῳν τῳ Χριστῳ ῳμπεριλαμβανομένων ῳ νθρώπων, ῳ στε πλεῳ στοι τῳ ννεωτέρων κριτικῳ νθεολόγων νά ῳ πικρίνωσι τό σύστημα αῳτοῳ ῳς εῳσηγούμενον τήν ῳπολύτρωσιν κατά μαγικόν ῳμως καί φυσιοφαρμακολογικόν τρόπον...». 149 Hom. in Psalm. XL VIII, 3, 4, P.Μ.G. XXIX, c. 437-440 (σ.σ. προστίθεται, ῳν συνεχείa, καί τό ῳπόλοιπον μέρος τῳς ῳμιλίας ταύτης τοῳ ῳγίου Πατρός, ῳπερ παρεθέσαμεν ῳν τοῳς πρόσθεν).

76

ῳναφερομένου ῳν αῳτῳ τοῳ στοιχείου τῳς ῳπάτης) πλαισιουμένη δέ ῳπό ῳγιῳν σωτηριολογικῳν στοιχείων τῳς πραγματικῳς λεγομένης θεωρίας, ῳν ῳ ῳερός πατήρ πολλαχῳς ῳδίδαξεν».150 Σελ. 20. Τέλος καί παρά τῳ μεγάλῳ Δαμασκηνῳ θεολόγῳ, τῳ συνδυάζοντι ῳν προκειμένῳ τάς δοξασίας τῳν δυό μεγάλων πατέρων καί διδασκάλων τῳς ῳκκλησίας Γρηγορίου τοῳ Ναζιανζηνοῳ καί Γρηγορίου τοῳ Νύσσης, τοῳ μέν πολεμοῳντος τήν θεωρίαν, τοῳ δέ, ῳς εῳδομεν, διδάσκοντος, ῳπί τό τελειότερον, ῳπηχοῳνται ῳ τε διαμαρτυρία τοῳ Ναζιανζηνοῳ κατά τῳς θεωρίας καί ῳ τοῳ Γρηγορίου Νύσσης διδασκαλία περί ῳπάτης τοῳ σατανῳ. ῳ ῳερός Δαμασκηνός παρατηρεῳ: «Αῳτός γάρ ῳ δημιουργός τε καί Κύριος τήν ῳπέρ τοῳ οῳκείου πλάσματος ῳποδέχεται πάλην, καί ῳργῳ διδάσκαλος γίνεται καί ῳπειδή θεότητος ῳλπίδι ῳ ῳχθρός δελεάζει τόν ῳνθρωπον, σαρκός προβλήματι δελεάζεται καί δείκνυται ῳμα τό ῳγαθόν καί τό σοφόν, τό δίκαιον τε καί τό δυνατόν τοῳ Θεοῳ»151. »Εῳς ῳτερον δέ σημεῳον γράφει: »Θνήσκει τοίνυν τόν ῳπέρ ῳμῳν θάνατον ῳναδεχόμενος... (σ.σ.: προστίθεται ῳν συνέχειῳ καί ῳπόλοιπον μέρος τῳς ῳμιλίας τοῳ ῳγίου πατρός, ῳν παρεθέσαμεν). »Σελ. 21-22. ῳργότερον ῳ περί τῳν δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρία, οῳ μόνον παρά τοῳς Λατίνοις152 ῳ λλά καί παρά τισι ῳκ τῳν ῳλλήνων Πατέρων τῳς ῳκκλησίας, ῳποβάλλουσα τήν ῳρχικήν αῳτῳς μορφήν, φέρεται ῳφ' ῳτέραν μεμετριασμένην ῳψιν, ῳς τίς δυνάμεως κατάχρησις καί ῳπέρβασις τῳς πραγματικῳς τοῳ Σατανῳ ῳξουσίας ῳν τῳ θανάτῳ τοῳ ῳναμαρτήτου Σωτῳρος, δι' οῳ, δικαίῳ τῳ λόγῳ, ῳ θάνατος καταλύεται καί συντρίβεται ῳ ῳξουσία τοῳ καταχραστοῳ καί ῳδίκου δυνάστου. »Τήν θεωρίαν ταύτην ῳπαντῳμεν παρά τῳ ῳερῳ Χρυσοστόμῳ. Σχολιάζων ῳ ῳερός πατήρ τόν ῳν τῳ θανάτῳ τῳς ῳναμαρτήτου σαρκός τοῳ Κυρίου θρίαμβον καί τήν περιφανῳ νίκην τῳς σαρκός τοῳ Θεανθρώπου κατά τῳς ῳμαρτίας, παρατηρεῳ. « ῳως μέν ῳμαρτωλούς ῳλάμβανε (ῳ ῳμαρτία) κατά 150 151

» Beg. Fus, tract, Inter, 11, 4 P. Μ. Gr. XXXI, c. 910. De Fide Orthod. 111. A. M. Gr. 94, c. 981 - 984.

152 1. Πρβλ. Ἑγ. Ἑλαρίων in Ps. LXVI1I. 8, P. L. IX 475 - ῳεροῳ Αῳγουστίνου De Lib. arb. ΙΙΙ,Χ, 29-31, P. L. XXXII. c. 1285 - 1287, de trinit, XIII, XII, 69- 70, P. L. XLII, c. 1026 - 1029.

77

τόν τοῳ δικαίου λόγον ῳπῳγε τελευτήν ῳπειδή ῳναμαρτήτου εῳροῳσα σῳμα τῳ θανάτῳ παρέδωκεν, ῳς ῳδικήσασα κατεκρίθη... Πρότερον γάρ ῳλέγξας ῳδικηκυΐαν, οῳτως αῳτήν κατεδίκασεν. Οῳχ ῳπλῳς ῳσχύϊ καί ῳξουσίῳ, ῳλλά καί τῳ τοῳ δικαίου λόγῳ»153. »Διασαφηνίζει δέ τάς ῳδέας του ταύτας ῳ ῳερός Χρυσόστομος καί διά τοῳ παραδείγματος. «ῳνα καῳ σαφέστερον ῳ, καί ῳπί παραδείγματος αῳτό ποιήσω φανερόν. ῳστω τίς βίαιος τύραννος, πάντας τούς ῳμπίπτοντας μυρίοις περιβάλλων κακοῳς...» (σ.σ. Τήν συνέχεια τῳς ῳμιλίας ταύτης τοῳ ῳγ. Πατρός παρεθέσαμεν). »Περί καταχρήσεως τῳς δυνάμεως καί ῳξουσίας τοῳ Σατανῳ ῳν τῳ θανάτῳ τοῳ Κυρίου καί τῳς ῳττης τοῳ πρώτου ῳμίλησαν ῳσαύτως ῳ ῳερός Θεοδώρητος»154 καί ῳ Κύριλλος ῳλεξανδρείας»155 » ῳν τῳ μεταγενεστέρῳ ταύτῳ τῳς θεωρίας μορφῳ βλέπομεν, ῳτι ῳλλείπουν εῳτυχῳς τά στοιχεῳα τά ῳπάδοντα πρός τήν ῳρθήν πίστιν τῳς ῳκκλησίας, ῳτοι ῳ αῳστηρά ῳννοια τῳν δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ, ῳ ῳδέα τῳν λύτρων καί ῳ θεωρία In Epist. ad Bom. homm XIII, P. M. Gr. 60,c. 514. σ.σ. Σχετικάς περικοπάς Ἑλλων ῳμιλιῳν τοῳ Ἑγ. Πατρός παρεθέσαμεν. ῳσαύτως ῳ Εῳθ. Ζιγαβινός, ῳρμηνεύων τό χωρίον τῳς Ρωμ. Η΄3-4 ῳν τῳ «ῳρμηνείῳ τῳν 14 ῳπιστο λῳν τοῳ ῳποστ. Παύλου», Σελ. 85, γράφει: «Κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν ῳν σαρκί. ῳν τῳ σαρκί τῳ πολλά τυρανηθείσῳ... Ἑνίκησε τήν Ἑμαρτίαν, ῷ γάρ δεσποτική σάρξ τῳ μέν ῳ μ αρτάνειν οῳκ ῳνικήθη, τῳ δέ ῳποθανεῳν καί Ἑνίκησε καί κατέκρινε τήν Ἑμαρτίαν Ἑς ῳ δ ικήσασαν . ῳως μέν γάρ ῳμαρτωλούς ῳλάμβανε δικαίως ῳνήρει. ῳπεί δέ ῳναμάρτητον σῳμα τῳ θανάτῳ παρέδωκεν, ῳς ῳδικήσασα κατεκρίθη καί ῳξεχύθη φοβερῳς αῳτη γενομένης τῳς προτέρας εῳκαταφρονήτου σαρκός. ῳ δέ Χρυσόστομος, τό «καί περί ῳμαρτίας», τῳ «κατεδίκασε τήν ῳμαρτίαν» συντάσσει, λέγων, ῳτι «ῳς ῳμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν οῳ μήν ῳς ῳσχυρός καί ῳξουσιάζων, ῳλλ' ῳνα τό δικαίωμα τοῳ νόμου πληρωθῳ ῳν ῳμῳν. Τί ῳστί τό «δικαίωμα»; ῳ σκοπός, τό σπoύδαγμα. Σκοπός γάρ ῳν ῳναμάρτητον ποιῳσαι τόν ῳνθρωπον. Τούτου δέ μή ῳσχύσαντος, ῳπληρώθη ῳν ῳμῳν διά Χριστοῳ ῳ ῳκεῳνος ῳσπούδαζεν». 153

«Εῳ γῳ ρτῳ ν ῳ πῳ τῳ ν ῳ μαρτίανγεγεννημένων ῳ θάνατος ῳ πιτίμιον, ῳ ταύτης ῳπηλλαγμένος παντάπασι, δηλονότι ζωῳς ῳπολαύων, ῳλλ’ οῳ θάνατον, δίκαιον ῳν τοίνυν ῳ ττηθεῳ σα ῳ ῳ μαρτία, καῳ τῳ ν νικητῳ ν κατακρίνασα θανάτῳ , καῳ τῳ ν αῳ τῳ ν ῳξενεγκοῳσα κατῳ τοῳ νενικηκότος, ψῳφον, ῳν ῳεῳ κατῳ τῳν ῳττημένων ῳξέφερεν, ῳ δικοῳ σαῳ άλω. Μέχρι μῳ νγῳ ρτοῳ ςῳ πηκόους τῳ θανάτῳ παρέπεμπεν, ῳ ςδίκαια ποιοῳ σα, συνεχωρεῳτο τοῳτο ποιεῳν. ῳπειδῳ δῳ τῳν ῳθῳον καῳ ῳνεύθυνον καῳ στεφάνων καῳ ῳναρρήσεων ῳξιον τοῳς αῳτοῳς ῳπιτιμίοις ῳπέβαλεν, ῳναγκαίως λοιπῳν ῳς ῳδικος τῳς ῳξουσίας ῳκβάλλεται». (De Incarn. Domini P. Μ. Gr. 75, c. 1433-1436 καί De Provid Χ. αῳτ. 83, 757-760. 154

«Οῳκοῳν ῳ π ειδή π ερ ῳνέφικτον Ἑν τῳ ῳνθρώπου φύσει τό καταργῳσαι θάνατον (Ἑκεκράτητο γάρ ῷπ’ αῳτοῳ, κατακομιζούσης αῳτήν εῳς τοῳτο τῳς Ἑρχαίας ῳρῳς Ἑκείνης) Ἑναγκαίως ῷ ζωοποιός τοῳ Θεοῳ Λόγος τήν θανάτῳ κάτοχον ῳμπέσχετο φύσιν, τοῳτέστι τήν καθ' ῳμῳς, Ἑγουν τήν ῳνθρωπίνην, Ἑνα καί τῳ αῳτοῳ σαρκί καθάπερ τί τῳν ῳτιθάσσων θηρίων ῳπιπηδήσας ῷ θάνατος, παύσηται τῳς καθ' ῳμῳς τυραννίδος Ἑς παρά Θεοῳ καταργούμενος». (Ad. reg de recta P. Μ. Gr. 76, c. 1376). 155

78

τῳς ῳπάτης ῳν τῳ μεταξύ Θεοῳ καί Διαβόλου διαπραγματεύσει. ῳ οῳσία τῳς θεωρίας περιστέλλεται ῳρθῳς ῳν τῳ τυραννικῳ τοῳ Διαβόλου ῳξουσίῳ, ῳν τῳ βουλιμίῳ καί ῳπληστία τοῳ ῳρχαίου ῳρπαγος, ῳτις, καί ῳπί τοῳ ῳναμαρτήτου Κυρίου ῳκταθεῳσα, ῳπετέλεσε βοῳσαν ῳδικον. Ταύτην δικαίως πατάσσει ῳ λυτρωτής, ῳς ῳσχυρότερος, ῶφαιρέσας τοῶ ῶντιδίκου τήν δύναμιν καί τροπώσας τήν τυραννικήν αῶτοῶ ῶσχύν... Σελ. 22-23. ῳς εῳλόγως θά ῳνέμενέ τις, ῳ περί δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρία, ῳς ταύτην ῳμελετήσαμεν μέχρι τοῳδε, θά ῳγειρε διά τά ῳπιλήψιμα αῳτῳς σημεῳα, καί διαμαρτυρίας παρά τῳ ῳρχαίῳ ῳκκλησίῳ. Αῳ διαμαρτυρίαι αῳται γενικῳς ῳκφέρονται ῳς ῳποτροπιασμός κατά τῳς κεντρικῳς ῳδέας, ῳν χαρακτηρίζουσιν ῳς βλάσφημον, τῳς ῳποδόσεως τουτέστιν εῳς τόν Σατανῳν ῳς λύτρου τοῳ τιμίου αῳματος τοῳ Χριστοῳ. »Τήν πρώτην διαμαρτυρίαν ῳπαντῳμεν παρά τῳ διαλόγῳ ῳδαμαντίου περί ῳρθῳς εῳς τόν Θεόν πίστεως, οῳτινος ῳ ῳγνωστος συγγραφεύς χαρακτηρίζει τήν θεωρίαν ῳς μαρκιωνικήν κατά τήν βάσιν αῳτῳς»156. » ῳναγινώσκομεν τά ῳξῳς: »Πάνυ ῳπαρακολουθήτως φέρεσθε... Τόν πριόμενον ῳφης εῳναι τόν Χριστόν. ῳ πεπρακώς τίς ῳστιν; Οῳκ ῳλθεν εῳς σέ ῳ ῳπλοῳς μῳθος, ῳτι ῳ πωλῳν καί ῳ ῳγοράζων ῳδελφοί εῳσιν. Εῳ κακός ῳν ῳ διάβολος τῳ ῳγαθῳ πέπρακεν οῳκ ῳστι κακός, ῳλλ’ ῳγαθός... Αῳτός γοῳν ῳ Θεός εῳρίσκεται πωλήσας· μῳλλον δέ ῳμαρτηκότες ῳαυτούς ῳπηλλοτρίασαν οῳ ῳνθρωποι διά τάς ῳμαρτίας αῳτῳν· πάλιν δέ ῳλυτρώθησαν διά τήν εῳσπλαχνίαν αῳτοῳ... Εῳκός δέ, ῳτι κατά σέ ῳπρίατο, δούς ῳαυτοῳ τό αῳμα, πῳς οῳν καί ῳκ νεκρῳν ῳγείρετο;.... Οῳκέτι οῳν τό «ῳξουσίαν ῳχω θεῳναι καί ῳξουσίαν ῳχω λαβεῳν» ῳσταται., ῳ γοῳν διάβολος κατέχει τό αῶ μα τοῶ Χριστοῶ ῶ ντί τῶ ς τιμῶ ς τῶ ν ῶ νθρώπων; Πολλή βλάσφημος ῶ νοια φεῶ τῶ ν κακῶ ν. ῶ πέθανεν, ῶ νέστη ῶ ςδυνατός · ῶ θηκενῶ ῶ λαβεν»157. »ῳν τῳ σκοτεινῳ τούτῳ χωρίῳ ῳ ῳγνωστος συγγραφεύς καταδικάζει οῳανδήποτε συμφωνίαν μεταξύ τῳν ῳπείρως ῳντιτιθεμένων Θεοῳ καί διαβόλου. ῳάν ῳ Χριστός, κατά τήν θεωρίαν, ῳπωλήθη, τότε τίς ῳ πωλήσας; ῳάν ῳ φύσει κακός καί φθόνῳ ῳπ’ ῳρχῳς ῳγόμενος διάβολος ῳπώλησεν εῳς τόν ῳγαθόν Θεόν τά ῳπί τῳν ῳνθρώπων δικαιώματα αῳτοῳ, τότε παύεται ῳπό τοῳ νά εῳναι κακός... ῳπομένως ῳ Θεός ῳπώλησε. 156

Τurner, μν. έργ. σ. 58

157

Adam. Dialogus de recta fide, P. M. Gr. XI, c. 1756-1757.

79

Τίνι ῳμως τρόπω; ῳτι ῳπαλλοτριωθέντων τῳν ῳνθρώπων διά τῳς ῳμαρτίας, ῳ Θεός, εῳσπλαχνίῳ κινηθείς, ῳστειλε τόν Μονογενῳ Αῳτοῳ Υῳόν, ῳστις ῳχυσε τό αῳμα αῳτοῳ ῳπέρ τῳν ῳνθρώπων. ῳτι δέ ῳλευθέρως τοῳτο ῳδωκε, καί δέν ῳπώλησεν εῳς τόν Διάβολον, πιστοῳται ῳκ τῳς ῳναστάσεως τοῳ Κυρίου. ῳάν ῳπωλήθη ῳ Κύριος εῳς τόν Διάβολον, προφανῳς δέν θά ῳνίστατο ῳκ τῳν νεκρῳν, ῳτε τῳ ῳξουσία ῳπείκων τοῳ ῳχθροῳ... ῳ Χριστός, ῳς δυνατός, ῳπέθανε καί ῳνέστη, συντρίψας τοῳ θανάτου τό κράτος». »Σελ. 23-25. Τήν θεωρίαν ῳπικρίνει ῳμοίως καί ῳ ῳερός Γρηγόριος ῳ Ναζιανζηνός. (σ.σ. παρατίθεται ῳ περικοπή τῳς ῳμιλίας τοῳ ῳγ. Πατρός, τήν ῳποίαν ῳναφέρομεν ῳν τοῳς πρόσθεν). »ῳν τοῳς θεολογικοῳς δ' αῳτοῳ ποιήμασιν ῳσαύτως παρατηρεῳ: «Ζητῳ τό αῳμα τῳ προσερρύῳ Θεοῳ; Εῳ μέν τῳ πονηρῳ φεῳ τό Χριστοῳ τῳ κακῳ· εῳ τῳ Θεῳ δέ∙ πῳς ῳτέρῳ κρατουμένων ῳμῳν; ῳ π εί κρατοῳντος ῳστ' ῳεί λύτρον». ῳ τοῳτο ῳληθές, αῳτόν προσφέρειν τῳ θεῳ, ῳν αῳτός ῳμῳς τοῳ κρατοῳντος ῳρπάση, λάβῳ τε ῳντάλλαγμα τοῳ πεπτωκότος τόν Χριστόν· ῳ χρίσας γάρ οῳ χ ῳ λώσιμος. Οῳ τω φρονοῳ μεν. Τοῳ ς τύπους δ' αῳ δούμεθα. ῳ χεις τῳ τῳ δῳ προσκύνει τῳ νΤριάδα»158. »ῳτι θῳ ῳψωνε φωνῳν διαμαρτυρίας ῳ θεῳος Γρηγόριος οῳ δῳ ντῳ παράδοξον. Φύσις λεπτῳ καῳ εῳ αίσθητος..., οῳ δέποτε θῳ ῳδέχετο ῳδιαμαρτυρήτως ῳδέαν τοσοῳτον ῳντιτιθεμένην εῳς τε τῳν θεολογίαν καῳ τῳ χριστιανικῳν ῳθος. ῳ περῳ ῳς ῳ λόγος ῳδέα, κυκλοφοροῳσα, ῳς εῳκάζεται, μεταξῳ τῳν εῳρυτέρων λαϊκῳν στρωμάτων τῳς ῳκκλησίας, μῳ οῳσα δῳ καῳ ῳπίσημος αῳτῳς δόξα, πολλοῳς μῳν τῳν θεολογούντων ῳφηνεν ῳδιαφόρους, τῳν ῳερῳν ῳμως Γρηγόριον, ῳς ῳ ῳδιος ῳνομολογεῳ... τῳ μάλιστα καῳ ῳνεργῳς ῳπησχόλει. Τῳ νά ῳποτεθῳ ῳτι τῳ τίμιον αῳμα τοῳ Κυρίου προσεφέρθη ῳς λύτρον εῳς τῳν ῳργάτην τῳς ῳνομίας, ῳ Γρηγόριος οῳτε κῳν νά διανοηθῳ δύναται. ῳ ῳδέα αῳτη, ῳπάδουσα πρῳς τῳ ῳρθόδοξον πνεῳμα καῳ τῳν ῳλήθειαν, κρίνεται βλάσφημος. Συγχρόνως ῳμως καῳ ῳ ῳτέρα γνώμη, καθ' ῳν τοῳ Χριστοῳ τῳ αῳμα προσεφέρθη ῳς λύτρον εῳς τῳν Θεῳν Πατέρα, κρίνεται ῳπῳ τοῳ ῳεροῳ Γρηγορίου ῳς ῳπόβλητος. Τῳ λύτρον, κατῳ τῳν φυσικῳν καῳ λογικῳν αῳτοῳ ῳννοιαν, δίδεται πάντοτε εῳς τῳν κατέχοντα, ῳνα, δι' αῳτοῳ, ῳφήσῳ οῳτος τοῳς ῳπ’ αῳτοῳ κατεχομένους αῳχμαλώτους. ῳμως, διῳ τῳς ῳμαρτίας, τῳ 158

Theolog. Carminum liber 1, Χ 65, P. Μ. Gr. XXXVII, c. 470

80

ῳνθρώπινον γένος δέν ῳπήχθη εῳς τῳν δουλείαν παρῳ τῳ Θεῳ, ῳφοῳ ῳπεξενώθη μῳλλον διῳ τῳς πτώσεως. ῳ ῳτέρα πάλιν ῳδέα, ῳτι τῳ λύτρον εῳχαριστεῳ καῳ τέρπει τῳν δεχόμενον αῳτῳ Πατέρα (σ.σ. δηλαδῳ ῳ περισσότερον βλάσφημος, ῳς καῳ ῳν τῳ συνεχείῳ θῳ ῳπιδείξωμεν, γνώμῳ, τῳς «ῳκανοποιήσεως, δι' αῳτοῳ, τῳς δῳθεν προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης!!!) εῳναι ῳδέαι καῳ σκέψεις ῳρμόζουσαι μῳν εῳς τῳν ῳν ῳμαρτίαις καῳ πάθεσι δουλεύοντα ῳνθρωπον, οῳχῳ δ' ῳμως εῳς τῳν ῳπαθῳ καῳ ῳγιώτατον Θεόν. ῳ ῳλήθεια, κατῳ τῳν ῳερῳν Γρηγόριον, εῳναι ῳτι ῳχύθη μῳν ῳλευθέρως τῳ πανάγιον τοῳ Κυρίου αῳμα πρῳς ῳπολύτρωσιν τοῳ ῳνθρώπου, χυθῳν δέ, ῳδέχθη τοῳτο ῳ Θεῳς Πατήρ, χωρῳς νά δέεται τούτου καῳ χωρῳς προηγουμένως, οῳ ονεῳ καθηδυνόμενος τῳ προσφορῳ , νά τῳ ῳ πιζητήσῳ , ῳ λλῳ χάριν τῳς οῳκονομίας. Τῳ αῳμα τοῳ ῳμωμήτου Κυρίου, ῳπῳ τῳς κακίας τοῳ Διαβόλου ῳπαξ χυθέν, γίνεται δεκτῳν παρῳ τοῳ Θεοῳ Πατρός, ῳς λόγος δικαιότατος, ῳνα προσβάλῳ τῳ κράτος τοῳ μιαροῳ καῳ καταπατήσῳ αῳτοῳ τῳν ῳξουσίαν καῳ δύναμιν159. Οῳτω, τοῳ Χριστοῳ τῳ αῳμα ῳποβάλλει πῳσαν περῳ λύτρου ῳννοιαν, ῳς σφραγῳς δῳ τῳς ῳλαστηρίου ῳπῳ τοῳ σταυροῳ θυσίας τοῳ Χριστοῳ, ῳμφαίνει τῳν κατάλυσιν τοῳ κράτους τῳς ῳνομίας καῳ τοῳ θανάτου. »Σελ. 25. Τέλος, τῳν θεωρίαν ταύτην καταδικάζει ῳν μέρει καῳ ῳ ῳερῳς ῳωάννης ῳ Δαμασκηνός. Λέγομεν ῳν μέρει, καθόσον, ῳς προελέχθη, ῳρισμένα σημεῳα αῳτῳς παραδέχεται... »Καῳ αῳται μῳν αῳ διαμαρτυρίαι αῳ ῳξενεχθεῳσαι ῳν τῳ ῳρχαίῳ ῳκκλησίῳ κατῳ τῳς περῳ δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ θεωρίας... ῳν τοῳς ῳξῳς προβαίνομεν εῳς κρίσεις τινῳς ῳμετέρας ῳπῳ τοῳ θέματος. »Σελ. 26-28. «...ῳ Σατανῳς ῳποτελεῳ τῳν ζοφερῳν μορφήν, ῳτις, τοῳ Θεοῳ ῳλλοτριωθεῳσα, ῳγένετο τῳς κακίας ῳ προσωπικῳς φορεύς, ῳ πολέμιος τοῳ Θεοῳ καῳ τῳν θείων Αῳτοῳ βουλῳν, ῳ ῳπίβουλος τῳς δημιουργίας ῳπάσης, ῳδιαίτατα δῳ τοῳ ῳνθρώπου»160. »...ῳ Σατανῳς ῳποτελεῳ προσωπικότητα ῳληθῳ, δύναμιν ῳντιτασσομένην εῳς τάς βουλῳς τοῳ ῳψίστου. ῳνάγκη λοιπῳν ῳ σ.σ. Πρῳς τούτοις, Ἑνα, Ἑς καῳ Ἑν τῳ Α΄ κεφ. εῳπομεν, ῳκδηλωθῳ καῳ οῳτω ῷ ῳ π ειρος Ἑγάπη τοῳ Θεοῳ πρῳς τῳν ῳνθρωπον, Ἑπως καῳ ῷ ῳ π ειρος δύναμις καῳ σοφία Αῳτοῳ, μῳ παραβιασθῳ δῳ καῳ ῷ δωρηθεῳσα εῳς τῳ πνευματικῳ κτίσματα Ἑπόλυτος ῳλευθερία, Ἑς Ἑνευ καῳ αῳτῳν ῷ πνευματικῳ φύσις θῷ Ἑρετο ῳλλῳ καῳ ῷ κατῳ χάριν θέωσις τοῳ ῳνθρώπου θῷ καθίστατο Ἑδύνατος. 159

160 σ.σ. Παρεθέσαμεν καῳ ῳ σ χολιάσαμεν Ἑδηπερῳ τοῳ Σατανῳ δῳ καῳ τοῳ κατῳ τοῳ Θεοῳ Ἑς καῳ τοῳ ῳνθρώπου Ἑδία μίσους του.

81

Κύριος διῳ τοῳ ῳπολυτρωτικοῳ Αῳτοῳ ῳργου νά θέσῳ τέρμα εῳς τῳ ῳπεχθῳς τοῳ διαβόλου ῳργον, λυτρούμενος τῳν ῳνθρωπον ῳκ τῳς ῳθλίας παρῳ τῳ ῳντιδίκῳ δουλείας»161... ῳ ῳνάγκη αῳτη εῳναι ῳπιτακτική. ῳκ τῳς ῳπόψεως δῳ ταύτης ῳξηγεῳται καῳ ῳ μεγάλη θέσις, ῳν εῳρίσκει ῳ διδασκαλία αῳτη ῳν ταῳς σωτηριολογικαῳς τῳν ῳγίων Πατέρων τῳς ῳκκλησίας ῳντιλήψεσιν, οῳ μόνον δέ, ῳλλῳ καῳ ῳν τίνι μέτρῳ ῳξηγοῳνται αῳ ποικίλαι ῳκ τῳς ῳρθοδόξου διδασκαλίας ῳποκλίσεις τῳν προμνησθέντων Πατέρων162, ῳν τῳ προσπάθεια αῳτῳν ῳπως ῳμβαθύνωσι καῳ ῳπεξηγήσωσι τῳν τρόπον, δι' οῳ ῳ Σωτῳρ χειροῳται τῳν ῳχθρῳν καῳ ῳλευθεροῳ τῳν ῳνθρωπον. » ῳτι δῳ ῳ ῳλος βίος τοῳ Σωτῳρος ῳποτελεῳ, σῳν τοῳς ῳλλοις, καῳ πάλην κατῳ τοῳ Διαβόλου εῳναι ῳμοίως φανερόν. Κατῳ τοῳς ῳεροῳς Πατέρας, ῳν ταῳς κεντρικαῳς στιγμαῳς τῳς ζωῳς καῳ τοῳ ῳργου τοῳ Σωτῳρος παρατηρεῳται ῳγών καῳ νίκη κατῳ τοῳ Σατανῳ... » ῳν συνεχείῳ, σημαντικῳν μέρος τῳς διδασκαλίας τοῳ Κυρίου ῳσχολεῳται περῳ τῳν Διάβολον, ῳν οῳς δῳ θαύμασιν ῳ Σωτῳρ ῳῳται τοῳς ῳπῳ τῳν χαλεπῳν μάστιγα τοῳ τυράννου καταδυναστευομένους, διαλάμπει ῳ βασιλικῳ τοῳ Χριστοῳ κυριότης, ῳ συντρίβουσα τῳ κράτος τοῳ πονηροῳ. »Τοῳτον χειροῳται... ῳ Κύριος καῳ ῳπῳ τοῳ ῳθικοῳ πεδίου... Οῳ ῳν τοῳς συνοπτικοῳς εῳαγγελίοις ῳστορούμενοι πειρασμοῳ τοῳ ῳησοῳ ῳποτελοῳσι νίκην αῳτοῳ περιφανῳ κατῳ τοῳ πατρῳς τοῳ ψεύδους καῳ τῳς ῳνομίας»163. »ῳλλῳ καῳ οῳ ῳτεροι σπουδαῳοι σταθμοῳ τῳς ζωῳς τοῳ Κυρίου, ῳ ῳπῳ τοῳ σταυροῳ θάνατος, ῳ εῳς ῳδου κάθοδος καῳ ῳ ῳκ νεκρῳν ζωηφόρος ῳνάστασις, ῳποτελοῳσι νικητήρια κατῳ τοῳ κράτους τοῳ Διαβόλου πλήγματα. ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ ῳ Κύριος καταργεῳ τῳν ῳρχοντα τοῳ αῳῳνος τούτου, ῳκπορθοῳ καῳ καταστρέφει τῳ κράτος τοῳ πονηροῳ διῳ τοῳ θανάτου δ' αῳτοῳ θανάτου τῳν θάνατον»164. ῳ εῳς ῳδου κάθοδος τοῳ λυτρωτοῳ ῳχει ῳπίσης... καῳ τῳν ῳννοιαν τῳς νίκης, τοῳ θριάμβου... Τέλος ῳ ῳκ νεκρῳν ζωηφόρος ῳνάστασις τοῳ 161

ῳ ρ ιγ . Cels lib. VIII, 54, 64 P.M. 1597, 1610..

σ.σ. Κατῳ τῳν ταπεινῳν ῳμῳν γνώμην, αῳ περῳ Ἑν ῳ π οκλίσεις τῳν Ἑγίων τούτων Πατέρων προῳλθον ῳπλῳς Ἑκ τῳς κατῳ γράμμα μόνον Ἑρμηνείας, ῷπ’ αῳτῳν, τῳν Ἑν τῳ Κ.Δ. λέξεων «λύτρον» καῳ «λύτρωσις» ῷ «ῳπολύτρωσις», τῳν Ἑποίων ῷ ῳληθῳς ῳ ν νοια εῳναι Ἑλως διάφορος. 162

163

Θεοδωρ. De ine. Dom ιγ', ιδ', ιε'. Π. Μ. Gr. 75. 1432-1444.

164

Μ. Ἑθανασ. De inc. XXX 2, Κυριλ. Ἑεροσ. Orat. Cat. XIV 19.

82

Σωτῳρος ῳποτελεῳ τῳν περιφανεστέραν κατῳ τοῳ θανάτου νίκην... καῳ τῳν ῶκπόρθησιν τῳς δυνάμεως τοῳ μιαροῳ, δι' ῳς συνεῳ χεν ῳ ντῳ κράτει αῳ τοῳ τοῳ ςῳ ποθνῳ σκοντας»165. »Σελ. 28-33. «Καῳ ταῳτα μῳν τῳ ῳγιῳ στοιχεῳα τῳς ῳν λόγῳ θεωρίας. Κρίνοντες ῳμως ταύτην γενικώτερον πολλῳ ῳνευρίσκομεν ῳν τῳ οῳσίῳ αῳτῳς τῳ ῳπιλήψιμα στοιχεῳα, τῳ καθιστῳντα αῳτῳν ῳπαράδεκτον ῳπῳ ῳρθοδόξου πλευρῳς. Καῳ πρῳτον μῳν ῳ ῳννοια τῳν δικαιωμάτων τοῳ Σατανῳ, ῳξ ῳς καῳ ῳ ῳνομασία τῳς θεωρίας, εῳναι κατῳ πάντα λόγον ῳσύστατος καῳ ῳπαράδεκτος, ῳπάδουσα εῳς τῳν περῳ Θεοῳ καῳ δημιουργίας ῳννοιαν τῳς Πίστεως. ῳ ῳπόλυτος κυριότης ῳνήκει μόνον εῳς τῳν παντοκράτορα Θεόν, τῳ δῳ δημιουργήματα πάντα ῳπάγονται ῳνεξαιρέτως εῳς τῳν ῳπόλυτον αῳτοῳ ῳξουσίαν. Καῳ αῳτῳς εῳσέτι ῳ Διάβολος τηρεῳται ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν τοῳ παντοδυνάμου Θεοῳ καῳ ῳλέγχεται. Κατῳ ταῳτα, οῳδῳν δημιούργημα δύναται νά διεκδικήσῳ δικαιώματα ῳπῳ ῳλλου δημιουργήματος... ῳ Σατανῳς οῳ μόνον ῳπῳ τοῳ ῳνθρώπου... οῳδῳν κυριαρχικῳν δικαίωμα δύναται νά ῳχῳ, ῳλλ' οῳδ' ῳπῳ τῳς ῳλόγου καῳ ῳψύχου δημιουργίας... ῳῳν δῳ ῳχῳ ποίαν τίνα ῳξουσίαν, ταύτην δέον νά ῳναζητήσωμεν ῳπῳ τοῳ ῳθικοῳ πεδίου166. Διῳ τῳς ῳμαρτίας, δῳλον ῳτι, ῳ ῳνθρωπος ῳκολουθεῳ εῳς τῳ θέλημα τοῳ ῳρχεκάκου ῳφεως, γίνεται ῳπαδῳς καῳ ῳργανον τῳν μιαιφόνων αῳτοῳ σκοπῳν. ῳπῳ τοιαύτης ῳπόψεως, καῳ ῳφόσον ῳ ῳνθρωπος παραμένει ῳμετανόητος ῳν τῳ ῳμαρτίῳ, λέγομεν ῳτι καθίσταται υῳῳς τοῳ διαβόλου..., ῳ δῳ Σατανῳς ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου. ῳ Θεῳς παραχωρεῳ μῳν εῳς τῳν Διάβολον ποικιλοτρόπως νά πειράζῳ τῳν ῳνθρωπον, ῳστιν δ' 165

Ρ. Μ. Gr. XXV. 112, 132, 393, XLV 52, 601

σ.σ. Ταπεινῳς φρονοῳμεν (Ἑπως Ἑλλως τε Ἑρκούντως ῳπεξηγεῳ Ἑν τῳ συνεχεία καῳ ῷ Ἑοίδημος καθηγητής ῳ τ ι , Ἑπολύτως οῳδεμίαν Ἑδίαν Ἑξουσίαν ῳ χ ει ῷ Σατανῳς ῷπῷ τῳς Ἑλης δημιουργίας. ἙἙν ῷ Θεός, Ἑν τῳ παντοδυναμίῳ καῳ πανσοφίῳ Του, ῳπιτρέπει εῳς αῳτῳν νά πειράζη ῷ καῳ νά βασανίζῳ τοῳς Ἑμαρτάνοντας Ἑδία ῳνθρώπους (σπανιώτατα δέ, Ἑπως τῳν Ἑώβ, καῳ μῳ Ἑμαρτωλούς), τοῳτο οῳδόλως ῳποτελεῳ Ἑξουσίαν Ἑλλ’ ῳπλῳν καῳ πάλιν παραχώρησιν τοῳ Θεοῳ, ῳρνητικῳς πάντοτε ῳξυπηρετοῳσαν τῳ ῷπῷ τῳς γῳς μυστήριον ῷ Ἑργον Του. Τ ῳ ν ῳ ν νοια ταύτην ῳ χ ει καῳ ῷ ῷπῷ τοῳ Θεοῳ καῳ πάλιν παράδοσις εῳς τῳν Σατανῳν καῳ πασῳν τῳν Βασιλειῳν (ῳξουσιῳν) τοῳ κόσμου τούτου (Λουκ. Δ΄6). ῷποτελεῳ καῳ αῳτῳ ῳπλῳν παραχώρησιν τοῳ Θεοῳ πρῳς τιμωρίαν, καῳ διῳ τοῳ τρόπου τούτου, τῳν κατῳ πλειοψηφίαν ῳμαρτωλῳν ῳνθρώπων. Διῷτοῳτο καῳ θῷ τερματισθῳ καῳ αῳτῳ πάλιν ῷπῷ τοῳ Θεοῳ, καταργούμενης πάσης Ἑξουσίας τοῳ Σατανῳ ῷπῷ τοῳ Κόσμου (Ἑωάν. IB΄31, Ἑποκ. ΙΑ΄15 κ.ῷ.), Ἑταν, Ἑν τῳ «πληρώματι τῳν καιρῳν» (πρῳς Ἑφεσ. Α’ 1 10). ῷ Σατανῳς πνευματικῳν κτίσμα Ἑν λειτουργικῳν «εῳς διακονίαν Ἑπίσης Ἑποστελλόμενον (Ἑβρ. Α΄14) εῳναι καῳ πάλιν, καῳ μετῳ τῳν πτῳσιν δηλ. καῳ διαστροφῳν του, ῳπλοῳν ῳρνητικῳν Ἑργανον τῳς παντοδυνάμου βουλῳς καῳ τῳς Ἑπολύτου Ἑξουσίας τοῳ Θεοῳ, λαμβάνων παρ’ Αῳτοῳ ῳρισμένας Ἑξουσίας πρῳς δοκιμασίαν ῷ τιμωρίαν τῳν ῳνθρώπων, μέχρις Ἑτου ῳλοκληρωθῳ τῳ «μυστήριον» Ἑργον τοῳ Θεοῳ (Ἑφεσ. Α΄9-10, Πραξ. ΙΓ΄41 κ.ῷ.) ῷπῷ τῳς γῳς. 166

83

ῳτε καῳ νά τιμωρῳ, ῳνα καταστήσῳ τοῳτον δοκιμώτερον ῳν τῳ ῳρετῳ καῳ ῳν τῳ ῳγαθῳ σταθερώτερον. Οῳδεμίαν ῳμως βίαν δύναται οῳτος νά ῳσκήσῳ ῳπῳ τοῳ λογικοῳ καῳ ῳλευθέρου ῳνθρώπου. ῳ σχετική, τέλος, ῳξουσία τοῳ Σατανῳ, προσωρινῳν ῳλως φέρουσα χαρακτῳρα, εῳναι ῳπῳ τίνα ῳποψιν ῳξυπηρετικῳ εῳς τῳν ῳκπλήρωσιν τῳν σχεδίων τῳς θείας περῳ τῳν ῳνθρωπον βουλῳς. »...Κατῳ ταῳτα ῳ ῳννοια τῳς πληρωμῳς οῳωνδήποτε λύτρων εῳς τῳν διάβολον εῳναι ῳσφαλμένη... καῳ ῳ ῳδέα ῳτι τῳ πανάγιον αῳμα τοῳ Κυρίου ῳ ῳ ψυχῳ Αῳτοῳ προσεφέρθησαν ῳς λύτρον εῳς τῳν Σατανῳν... εῳναι αῳτόχρημα βλάσφημος καῳ ῳσεβής... Τῳ αῳμα τοῳ Κυρίου εῳναι ῳνδεικτικῳν τῳς ῶ π ερτάτης θυσίας τοῶ θεανθρώπου ῳπῳρ τῳς του κόσμου ζωῳς. Τῳν θυσίαν ταύτην, ῳπαξ ῶλευθέρως δοθεῶ σαν, δέχεται ῷ Πατῳρ ῳς νίκην δικαίαν κατῳ τῳς ῳνομίας καῳ ῳδικίας διῳ τῳν οῳκονομίαν. »ῳ Σατανῳς δέν ῳποτελεῳ ῳνεξάρτητον καῳ ῳνεξέλεγκτον ῳν τῳ κόσμῳ ῳρχήν, ῳλλ' εῳναι τῳ ῳποστατῳσαν ῳπῳ τοῳ Θεοῳ δημιούργημα, οῳτινος τῳ κράτος συνετρίβη ῳπῳ τῳς σωστικῳς τοῳ Κυρίου ῳνεργείας, ῳ δῳ δύναμις προώρισται ῳπῳ τῳ τέλει τῳν αῳώνων νά ῳκμηδενισθῳ». Ταῳτα γράφει καῳ ῳ ῳοίδιμος καθηγητῳς ῳνδρ. Θεοδώρου, ῳ ντῳ ῳ ηθείση πραγματείῳ του, περῳ τῳς ῳληθοῳς ῳννοίας τοῳ ῳπῳ τοῳ Κυρίου δοθέντος λύτρου, ῳς καῳ τῳς δι' αῳτοῳ «λυτρώσεως» ῳ «ῳπολυτρώσεως» ῳμῳν, πληρεστέραν, ῳμως ῳρμηνείαν τῳν λέξεων τούτων, ῳν τῳ ῳπολύτως ῳρθοδόξῳ πνεύματι, ῳποτελοῳσι, κατῳ τῳν ταπεινῳν καῳ πάλιν γνώμην ῳμῳν, ῳσα σχετικῳς γράφει, ῳν τῳ «Θρησκευτικῳ ῳγκυκλοπαιδεία» (τομ. Η΄, σελ. 420-423) ῳ προμνησθεῳς ῳπίσης μακαριστός καθηγητῳς Παναγ. Δημητρόπουλος, καῳ ῳτινα ῳχουσιν ῳς ῳξῳς: «ῳ λέξις «λύτρον» ῳπαντῳται εῳς τῳν Κ.Δ. «ῳ Υῳῳς τοῳ ῳνθρώπου οῳκ ῳλθε διακονηθῳναι, ῳλλῳ διακονῳσαι καῳ δοῳναι τῳν ψυχῳν αῳτοῳ λύτρον ῳντῳ πολλῳν» (Ματθ. Κ΄28, Μάρκ. I΄45), καῳ ῳπαξ σύνθετος, ῳν τῳ αῳτῳ ῳννοιῳ, εῳς Α΄ Τιμ. Β΄6. «Εῳς γῳρ Θεός, εῳς καῳ μεσίτης Θεοῳ καῳ ῳνθρώπων ῳνθρωπος Χριστῳς ῳησοῳς ῳ δοῳς ῳαυτῳν ῳντίλυτρον ῳπῳρ πάντων». Τῳ χωρία ταῳτα, ῳν συνδυασμῳ πρῳς τῳ τούτοις παράλληλα «διῳ τῳς ῳπολυτρώσεως τῳς ῳν Χριστῳ ῳησοῳ, ῳν προέθετο ῳ Θεῳς ῳλαστήριον... ῳν τῳ αῳματι αῳτοῳ» (Ρωμ. Γ' 26), «οῳ φθαρτοῳς ῳργυρίῳ ῳ χρυσίῳ ῳλυτρώθητε..., ῳλλῳ τιμίῳ αῳματι ῳς ῳμνοῳ ῳμώμου καῳ ῳσπίλου Χριστοῳ» (Α΄ Πετρ. Α΄19-20), 84

«ῳγοράσθητε γῳρ τιμῳς» (Α΄ Κορ. ΣΤ΄20, Ζ΄23, πρβλ. Β΄ Πετρ. Β΄1), παρέσχον τῳ ῳδαφος πρῳς γένεσιν τοῳ προβλήματος τῳς ῳπολυτρώσεως τοῳ ῳνθρώπου διῳ τοῳ αῳματος τοῳ Χριστοῳ, πληρωθέντος ῳς λύτρου. ῳγείρεται ῳμως τῳ ῳρώτημα εῳς ποῳον ῳδόθη τῳ λύτρον; Εῳς τῳν Κ.Δ. οῳδεμία ῳπάρχει ῳνδειξις περῳ τοῳ λαβόντος τῳ λύτρον, ῳκ δῳ τῳν ῳρμηνευτῳν, παλαιοτέρων τε καῳ νεωτέρων, ῳλλοι ῳλλως ῳρμήνευσαν τῳν ῳννοιαν τοῳ λύτρου. ῳντεῳθεν ῳνεπτύχθη ῳπῳ τοῳ θέματος τούτου ῳ «περῳ λύτρου θεωρία», ῳπῳ δύο κυρίως ῳκδοχῳς καῳ ῳπῳ ποικίλας ῳκατέρα μορφάς, καθ' ῳς τῳ αῳμα τοῳ Κυρίου ῳπληρώθη ῳς λύτρον: α) Εῳς τῳν σατανῳν, ῳστις μετῳ τῳν πτῳσιν εῳχεν ῳποβῳ κύριος τοῳ ῳνθρώπου· καῳ β) Εῳς τῳν Θεόν, οῳτινος ῳ δικαιοσύνη ῳπῳτει τῳν πληρωμῳν ταύτην, ῳνα ῳπαλλάξῳ τῳν ῳνθρωπον ῳπῳ τῳν ῳνοχῳν τῳς ῳμαρτίας. »Τῳν πρώτην ῳκδοχῳν ῳποδεχόμενος ῳ Ζιγαβηνός, ῳν συνδυασμῳ πως πρῳς τῳν δευτέραν λέγει ῳτι «ῳ Κύριος ῳδωκε τῳν ψυχῳν αῳτοῳ τῳ Πατρί. (ῳφώνησε γῳρ ῳποθνῳσκων- Πάτερ εῳς χεῳράς σου παρατίθημι τῳ πνεῳμά μου), καίτοι οῳχῳ ῳπῳ τοῳ Πατρῳς ῳλλ’ ῳπῳ τοῳ διαβόλου κατεχόμεθα. Πῳν δῳ λύτρον ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν πίπτει τοῳ κατέχοντος τινας, τοῳς κατεχομένους δῳ λυτροῳται τῳς ῳκείνου χειρός. Τῳ δῳ παρῳ τοῳ Κυρίου δοθῳν λύτρον, ῳς παντῳς λύτρου διαφερόντως ῳπερφυέστερον, ῳλυτρώσατο τοῳς κατεχομένους, αῳτῳ δῳ ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν τοῳ κατέχοντος αῳτοῳς οῳκ ῳπεσε, μῳ δυνηθέντος λαβεῳν αῳτό». Τῳ αῳτῳ περίπου διδάσκει ῳ ῳριγένης. ῳλλ’ ῳφ’ ῳσον ῳ κατέχων δέν ῳδυνήθη λαβεῳν τῳ λύτρον, δελεασθεῳς καῳ ῳπατηθεῳς μῳλλον ῳπ’ αῳτοῳ, εῳς τελευταίαν ῳνάλυσιν οῳδαμῳς ῳδόθη αῳτῳ καῳ ῳπομένως εῳς τῳν ῳνωτέρω γνώμην ῳπάρχει ποία τις ῳντίφασις. Συστηματικώτερον ῳνέπτυξαν τῳν θεωρίαν ταύτην νεώτεροι Διαμαρτυρόμενοι Θεολόγοι. »ῳ ῳποδοχῳ ῳμως τῳς θεωρίας ταύτης προσκρούει εῳς μεγίστας δυσχερείας. Καῳ δῳ ῳῳν ῳθέλαμεν ῳποδεχθῳ αῳτήν, τοῳτο θῳ ῳσήμαινεν ῳτι ῳποδεχόμεθα ῳτι ῳ Χριστῳς ῳττήθη ῳν τῳ ῳγῳνι αῳτοῳ κατῳ τοῳ σατανῳ καῳ ῳπεχρεώθη νά ῳλθῳ εῳς διαπραγματεύσεις μετ' αῳτοῳ καῳ νά ῳκχωρήσῳ αῳτῳ τῳν ζωῳν Του, ῳ τῳ αῳμα Του, ῳς λύτρον χάριν τῳς ῳπολυτρώσεως τοῳ ῳνθρώπου, ῳπειδῳ ῳ κυρία ῳννοια τοῳ λύτρου ῳστῳ «δόμα τι τοῳς πολεμίοις διδόμενον ῳπῳ τῳν ῳττηθέντων ῳπῳ σωτηρία ῳ ῳ φέσει τῳ ν αῳ χμαλωτισθέντων» (ῳ ριγ. ῳ ρμην. εῳ ς Ψαλμ. ΛΓ΄23). Καῳ μολονότι χωρία τινῳ τῳς Κ.Δ. περιέχουσι τῳν ῳδέαν τῳς ῳξαγορῳς τοῳ ῳνθρώπου διῳ τοῳ αῳματος τοῳ Χριστοῳ, 85

ῳν τούτοις ῳφόσον ῳ Γραφῳ δέν ῳμιλεῳ σαφῳς πρῳς ποῳον ῳπληρώθη ῳ τιμῳ αῳτη, δέν δυνάμεθα ποσῳς νά δεχθῳμεν ῳτι ῳ Κύριος ῳδωκε τῳν ζωῳν αῳτοῳ εῳς τῳν σατανῳν ῳς ῳντάλλαγμα τῳς ῳλευθερίας τοῳ ῳνθρώπου, διότι τοῳτο οῳ μόνον ῳσεβῳς εῳναι καῳ ῳσυμβίβαστον πρῳς τῳν ῳρθῳν λόγον, ῳλλῳ καῳ ῳντίκειται ῳξέως πρῳς σαφῳ διδασκαλίαν τῳς Γραφῳς, «ῳτι διῳ τοῳ θανάτου τοῳ Κυρίου ῳ σατανῳς καῳ αῳ ῳπ’ αῳτῳν ῳρχαῳ καῳ ῳξουσίαι κατετροπώθησαν ῳνεπανορθώτως καῳ ῳ ῳσχῳς αῳτῳν κατηργήθη» (Κολασ. Β΄15, ῳβρ. Β΄14). »ῳλλ' οῳτε καῳ ῳ δευτέρα ῳκδοχῳ δύναται νά τύχῳ ῳποδοχῳς. Διότι ῳῳν δεχθῳμεν τῳν ῳννοιαν τῳς λέξεως ῳπολύτρωσις ῳς ῳπελευθέρωσιν ῳπῳ τῳς αῳχμαλωσίας ῳ τῳς δουλείας ῳπῳ καταβολῳ λύτρων, τότε ῳ ῳκδοχῳ ῳτι τῳ λύτρα ταῳτα ῳπληρώθησαν εῳς τῳν Θεῳν εῳναι ῳσύστατος, διότι ῳ κατέχων ῳν δουλείῳ ῳ αῳχμαλωσία τῳν ῳνθρωπον δέν ῳτο ῳ Θεός, ῳλλ’ ῳ σατανῳς. ῳθεν ῳ ῳκδοχῳ ῳτι ῳ ῳπόστολος Παῳλος ῳμιλῳν περῳ ῳπολυτρώσεως ῳσκέπτετο περῳ εῳδους τινος λύτρων πληρωθέντων εῳς τῳν Θεῳν διῳ τῳν ῳπελευθέρωσιν τοῳ ῳνθρώπου τελοῳντος ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν τοῳ σατανῳ καταντῳ ῳντελῳς ῳδιανόητος. »ῳντεῳθεν ῳποκλειομένων ῳμφοτέρων τῳν ῳκδοχῳν τούτων τῳς περῳ λύτρων θεωρίας τρίτη τις ῳπάντησις εῳς τῳ ῳν ῳρχῳ τεθῳν ῳρώτημα πρέπει νά ῳναζητηθῳ. ῳ θεωρία περῳ λύτρων βασίζεται εῳς τῳν κυρίαν σημασίαν τῳν λέξεων «λύτρον» καῳ «ῶ π ολύτρωσις ». Προσεκτικῳ ῳμως ῳξέτασις τῳν χωρίων, ῳν οῳς ῳπαντοῳν αῳ λέξεις αῳται, δεικνύει ῳτι οῳδαμοῳ τῳς Κ.Δ. ῳ λέξις ῶ π ολύτρωσις ῳπαντῳ ῳν τῳ ῳρχικῳ αῳτῳς σημασία, τῳς διῳ λύτρων ῳπελευθερώσεως, ῳλλῳ πάντοτε ῳν τῳ σημασία τῳς ῶ παλλαγῶ ς ῶ πῶ δεινῶ ν (Λουκ. ΚΑ΄28, Ρωμ. Η΄23), τῳς συγχωρήσεως παραβάσεων ῳ ῶπαλλαγῶς ῶπῶ ῶνοχῶς ῳ ποινῳς (ῳβρ. Θ΄15), ῳ συνώνυμος δ' αῳτῳ «λύτρωσις», ῳσάκις ῳπαντῳται, κεῳται ῳντῳ τῳν λέξεων σωτηρία, ῶλευθερία (Λουκ. Α΄68, Β΄38). ῳπίσης τῳ ῳῳμα «λυτρῳ», παράγωγος τοῳ ῳποίου εῳναι ῳ λέξις «λύτρον», ῳχει τῳν σημασίαν τοῳ «ῳλευθερῳ» κατόπιν ῳγῳνος (Λουκ ΚΔ΄21) ῳ ῳπαλλάσσω ῳ καθαρίζω ῶ πῶ ῶ νομίας (Τιτ. Β΄14). ῳ Παῳλος οῳχῳ ῳπαξ χρησιμοποιεῳ ῳντῳ τοῳ «ῳπολυτρῳ» ῳ «λυτρῳ», τῳ ῳῳμα «ῳλευθερῳ», ῳς ῳν Ρωμ. ΣΤ΄18,22 καῳ Γαλάτ. Ε΄1 («ῳλευθερωθέντες ῳπῳ τῳς ῳμαρτίας», «Χριστῳς ῳμῳς ῳλευθέρωσεν»). Εῳναι ῳπομένως προφανῳς ῳτι ῳ Παῳλος ῳκδέχεται τῳν ῳπολύτρωσιν τοῳ ῳνθρώπου οῳχῳ ῳς ῳποτέλεσμα συναλλαγῳς (commercial theory), καθ' ῳν ῳ μῳν Χριστῳς 86

προσέφερε λύτρα, ῳ δῳ σατανῳ ς λαβῳ ν αῳ τῳ ῳ ποδίδει ῳντιστοίχως εῳς τοῳς ῳπ’ αῳτοῳ κατεχομένους ῳλευθερίαν τοῳτο ῳφ’ ῳνῳς μῳν εῳναι ῳσεβῳς νά δεχθῳμεν, ῳφ’ ῳτέρου δῳ ῳδηγεῳ λογικῳς εῳς πλεῳστα ῳσα ῳτοπα - ῳλλ' ῳς ῳποτέλεσμα νικηφόρου πάλης τοῳ Χριστοῳ κατῳ τοῳ σατανῳ, περῳ τοῳ ῳποίου αῳτῳς ῳ Χριστῳς εῳπεν «ῳρχεται ῳ τοῳ κόσμου τούτου ῳρχων καῳ ῳν ῳμοῳ οῳκ ῳχει οῳδέν» (ῳωάν. ΙΔ΄30), «...ῳ ῳρχων τοῳ κόσμου τούτου κέκριται» (ῳωάν. ΙΣΤ΄11) καῳ «ῳκβληθήσεται ῳξω» (ῳωάν. IB΄31), σημαίνων ῳτι οῳτος ῳς ῳ σ χυ ρότερος ῳπελθῳν κατ' αῳτοῳ καῳ νικήσας αῳτῳν κατῳ κράτος, «τῳν πανοπλίαν αῳτοῳ αῳρει, ῳφ' ῳ ῳπεποίθει, καῳ τῳ σκύλα αῳτοῳ διαδίδωσιν» (Λουκ. ΙΑ΄32). ῳτοι εῳς τῳν γλῳσσαν τοῳ Παύλου, ῳ Χριστῳς θριαμβεύσας ῳν τῳ πάλῳ αῳτοῳ ταύτῳ κατῳ τοῳ σατανῳ «ῳρύσατο» ῳμῳς ῳκ τῳς ῳξουσίας τοῳ σκότους καῳ μετέστησεν εῳς τῳν «βασιλείαν» Αῳτοῳ (Κολασ. Α΄12, Β΄15). ῳ διδασκαλία αῳτη εῳρηται ῳν ῳρμονίῳ πρῳς τῳν πρώτην ῳπαγγελίαν, τῳν ῳποίαν ῳδωκεν ῳ Θεῳς εῳς τῳν πεπτωκότα πρῳτον ῳνθρωπον ῳμμέσως, ῳταν κατηρῳτο τῳν ῳφιν. «ῳχθραν θήσω ῳνῳ μέσον σοῳ... καῳ ῳνῳ μέσον τοῳ σπέρματος αῳτῳς. Αῳτῳς σοῳ τηρήσει τῳν κεφαλήν...» (Γενέσ. Γ΄15), ῳτις ῳποδηλοῳ θανάσιμον ῳχθραν καῳ ῳγῳνα μεταξῳ Χριστοῳ καῳ σατανῳ. ῳ διάβολος καῳ αῳ ῳπ’ αῳτῳν πονηραῳ δυνάμεις δέν εῳναι ῳφηρημέναι ῳννοιαι εῳς τῳν νοῳν τοῳ Παύλου, ῳλλῳ πραγματικαῳ ῳπάρξεις, ῳργον δῳ τοῳ Χριστοῳ ῳτο νά καταβάλῳ αῳτάς, ῳνα ῳλευθερώσῳ ῳκ τῳς ῳξουσίας αῳτῳν τῳν ῳνθρωπον. ῳπίσης ῳ σατανῳς, ῳ ῳμαρτία, ῳ θάνατος καῳ ῳ νόμος -περιγράφονται ῳπῳ τοῳ Παύλου ῳντικειμενικῳς ῳς προσωπικαῳ δυνάμεις, τῳ δῳ ῳποτέλεσμα τῳς πάλης τοῳ Χριστοῳ κατῳ τοῳ θανάτου καῳ τῳς ῳμαρτίας ῳκτίθεται ῳπ’ αῳτοῳ οῳτω σαφῳς. «ῳ νόμος τοῳ πνεύματος καῳ τῳς ζωῳς ῳλευθέρωσέ με ῳπῳ τοῳ νόμου τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ θανάτου. Τῳ γῳρ ῳδύνατον τοῳ νόμου, ῳ ν ῳ ῳ σθένει διῳ τῳ ς σαρκός, ῳ Θεῳ ς τῳ ν ῳ αυτοῳ Υῳῳ ν πέμψας ῳν ῳμοιώματι σαρκῳς ῳμαρτίας κατέκρινε τῳν ῳμαρτίαν ῳν σαρκί, ῳνα τῳ δικαίωμα τοῳ νόμου πληρωθῳ ῳν ῳμῳν τοῳς μῳ κατῳ σάρκα περιπατοῳσιν ῳλλῳ κατῳ πνεῳμα» (Ρωμ. Η΄2-4). ῳ Παῳλος ῳνταῳθα ῳξηγεῳ, εῳς νομικῳν γλῳσσαν, τῳν τρόπον καθ' ῳν τῳ δικαίωμα τοῳ νόμου ῳπληρώθη ῳπῳ τοῳ ῳνθρώπου Χριστοῳ, ῳνα ῳ ῳμαρτία, ῳς ῳκόλουθος ῳ θάνατος, κατακριθῳ, συμφώνως τῳ νόμῳ ῳν τῳ σαρκῳ αῳτοῳ. ῳπαξ ῳ ῳνθρωπος ῳμάρτησεν, ῳπετάγη εῳς τῳν νόμον τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ θανάτου. ῳ ῳπῳ τούτων ῳπαλλαγή ῳτο ῳργον ῳπερβαῳνον τάς δυνάμεις τοῳ ῳνθρώπου, διότι λόγῳ τῳς ῳσθενείας τῳς 87

ῳμαρτωλῳς αῳτοῳ φύσεως, ῳτο οῳτος ῳνίκανος νά ῳκπληρώσῳ τάς ῳπαιτήσεις τοῳ νόμου, ῳτοι νά ῳγωνισθῳ καῳ νά νικήσῳ ῳποφασιστικῳς καῳ ῳριστικῳς τῳν ῳμαρτίαν. ῳθεν ῳκεῳνο ῳπερ ῳτο ῳδύνατον διῳ τῳν ῳνθρωπον ῳκαμεν ῳ Θεῳς ῳποστείλας τῳν Υῳῳν Αῳτοῳ, ῳστις ῳναλαβῳν τῳν ῳσθένειαν τῳς ῳνθρωπίνης φύσεως («ῳν ῳμοιώματι σαρκῳς ῳμαρτίας»), ῳνέλαβεν καῳ διῳ λογαριασμον τοῳ ῳνθρωπίνου γένους ῳλόκληρον τῳν τρομερῳν πάλην κατῳ τοῳ Διαβόλου καῳ τῳς ῳμαρτίας καῳ ῳγαγεν αῳτῳν νικηφόρως εῳς πέρας καθ' ῳλας αῳτῳς τάς φάσεις. ῳ τελικῳ καῳ ῳποφασιστικῳ νίκη τοῳ ῳησοῳ ῳναντίον τῳς ῳμαρτίας ῳτο ῳ σταυρικός Αῳτοῳ θάνατος. Διότι γενόμενος Οῳτος ῳπήκοος τῳ Πατρῳ Αῳτοῳ μέχρι θανάτου, ῳνίκησε τῳν ῳμαρτίαν (Φιλιπ. Β΄7-8). »Αῳ νομικαῳ ῳκολουθίαι τῳς νίκης ταύτης τοῳ Κυρίου εῳναι: »1) ῳνῳ πρῳ τοῳ σταυρικοῳ θανάτου Του ῳ ῳξουσία τῳς ῳμαρτίας ῳξετείνετο ῳπῳ πάντας τοῳς ῳμαρτωλούς, ῳμαρτωλοῳ δῳ ῳσαν πάντες οῳ ῳνθρωποι, ῳπαξ αῳτη ῳθανάτωσε τῳν δίκαιον καῳ ῳναμάρτητον ῳησοῳν, κατελήφθη παραβάτης τοῳ νόμου, διαπράξασα βαρύτατον κατῳ τοῳ νόμου ῳγκλημα, καῳ συμφώνως τῳ νόμῳ ῳφειλε νά καταδικασθῳ ῳς ῳμαρτωλῳς (πρβλ. Ζιγαβινοῳ, ῳρμ. εῳς Ρωμ. Η΄3. «ῳν τῳ σαρκῳ ῳνίκησε τῳν ῳμαρτίαν, ῳ γῳρ δεσποτικῳ σῳρξ τῳ μῳν ῳμαρτάνειν οῳκ ῳνικήθη, τῳ δῳ ῳποθανεῳν καῳ ῳνίκησε καῳ κατέκρινε τῳν ῳμαρτίαν ῳς ῳδικήσασαν. ῳως μῳν ῳμαρτωλοῳς ῳλάμβανε δικαίως ῳνῳρει. ῳπεῳ δῳ ῳναμάρτητον σῳμα τῳ θανάτῳ παρέδωκεν, ῳς ῳδικήσασα κατεκρίθη καῳ ῳξελύθη)· ῳνῳ ῳ ῳησοῳς ῳνέλαβε πάλιν τῳν ζωῳν αῳτοῳ ῳναστῳς ῳκ νεκρῳν, «καθότι οῳκ ῳν δυνατῳν κρατῳσθαι ῳπῳ τοῳ θανάτου» (Πραξ. Β΄24), ῳπειδῳ οῳδεμίαν ῳξουσίαν εῳχεν ῳ θάνατος ῳπ’ Αῳτοῳ, ῳντος Ἑναμαρτήτου. »2) ῳπαξ ῳ ῳησοῳς κατέβαλε τῳν σατανῳν κατῳ τῳν μετ' αῳτοῳ πάλην, κατήργησε μῳν τῳν ῳμαρτίαν, ῳν τῳ ῳποίῳ ῳγκειται ῳ δύναμις τοῳ σατανῳ, τῳν δῳ ῳνθρωπον, τῳν ῳποῳον ῳς ῳμαρτωλῳν δικαιωματικῳς ῳκράτει ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν αῳτοῳ ῳς αῳχμάλωτον, ῶ λευθέρωσεν ῳδίῳ δικαιώματι ῶ ς νικητής, ῷπῷ τῳν δουλείαν τοῳ σατανῳ καῳ τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ ῳξ αῳτῳς θανάτου, χωρῶ ςνά ῶ χῶ ῶ νάγκην νά πληρώσῶ λύτρα. »3) ῷ πάλη ῳν ῳ ῳνθρωπος - ῳησοῳς ῳγαγε νικηφόρως εῳς πέρας, ῳνελήφθη ῳπ’ Αῳτοῳ οῳχῳ δι' ῳαυτόν, ῳλλῳ διῳ λογαριασμῳν τοῳ ῳνθρώπου γενικῳς, ῳστις διῳ τῳς εῳς Χριστῳν πίστεως μετέχει αῳτῳς καῳ καυχῳται ῳν Χριστῳ ῳησοῳ διῳ τῳν 88

νίκην αῳτοῳ (πρῳς Φιλιππ. Γ΄3). ῳ νίκη αῳτη, τῳν ῳποίαν κατήγαγεν ῳ ῳησοῳς ῳν τῳ πορείῳ τοῳ ῳργου τῳς ῳπολυτρώσεως κατῳ τῳ θέλημα τοῳ Θεοῳ , ῳ ςπροέθετο αῳ τῳ νῳ λαστήριον διά τῳς πίστεως ῳν τῳ αῳτοῳ αῳματι, «ῳνδείκνυται τῳν δικαιοσύνην τοῳ Θεοῳ διῳ τῳν πάρεισιν τῳν προγεγονότων ῳμαρτημάτων ῳν τῳ ῳνοχῳ τοῳ Θεοῳ, πρῳς ῳνδειξιν τῳς δικαιοσύνης αῳτοῳ ῳν τῳ νῳν καιρῳ εῳς τῳ εῳναι αῳτῳν δίκαιον καῳ δικαιοῳντα τῳν ῳκ πίστεως ῳησοῳν» (Ρωμ. Γ΄25-26). »Κατῳ ταῳτα ῳ περῳ λύτρων θεωρία εῳς ῳλας αῳτῳς τάς ῳκδοχῳς εῳναι γραφικῳς τε καῳ λογικῳς ῳσφαλμένη. ῳ Κύριος ῳμιλῳν περῳ τῳς ῳδίας αῳτοῳ ζωῳς ῳς «λύτρου» δέν ῶννόει ῶτι ῶ π ρόκειτο νά πληρώσῶ «λύτρα» εῳς τῳν σατανῳν διῳ νά ῳλευθερώσῳ ῳπῳ τῳν ῳξουσίαν αῳτοῳ τῳν ῳμαρτωλῳν ῳνθρωπον, ῳλλ’ ῳτι θῳ παραδώσῳ ῶ αυτῶ νῶ κουσίως εῳς τῳν θάνατον, ῳν καλεῳ λύτρον, ῳνα δηλώσῳ τῳν ῳπολυτρωτικῳν αῳτοῳ δύναμιν καῳ χάριν. Οῳτως ῳννόησε τῳν σημασίαν τοῳ «λύτρου» καῳ ῳ «νοῳν Χριστοῳ» ῳχων Παῳλος (Α΄ Κορ. Β΄16), δι' ῳ καί διδάσκει. «ῳνθρωπος Χριστῳς ῳησοῳς, ῳ δοῳς ῳαυτῳν ῳντίλυτρον ῳπῳρ πάντων» (Α΄ Τιμ. Β΄6), ῳπερ εῳναι ῳσον καῳ ταῳτόσημον πρῳς τῳ «δόντος ῳαυτῳν (εῳς θάνατον) ῳπῳρ τῳν ῳμαρτιῳν ῳμῳν», καῳ «ῳπῳρ πάντων ῳπέθανεν», ῳς λέγει ῳλλαχοῳ (Γαλατ. Α΄4, Β΄ Κορ. Ε΄15). «Εῳς τοῳτο γῳρ Χριστῳς καῳ ῳπέθανε καῳ ῳνέστη καῳ ῳζησεν, ῳνα καῳ νεκρῳν καῳ ζώντων κυριεύσῳ» (Ρωμ. ΙΔ΄9), ῳφοῳ πρῳτον διῳ τοῳ θανάτου αῳτοῳ κατήργησε «τῳν τῳ κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτέστι τῳν διάβολον, καῳ ῳπήλλαξε ῳσους φόβῳ θανάτου διῳ παντῳς τοῳ ζῳν ῳνοχοι ῳσαν δουλείας» (ῳβρ. Β΄14-15)». Αῳτη, φρονοῳμεν, εῳναι ῳ πληρεστέρα ῳρμηνεία καῳ ῳ ῳληθῳς ῳννοια τοῳ «λύτρου», ῳρθοδόξως ῳπερ ῳπετέλεσεν ῳ σταυρικῳ θυσία τοῳ Κυρίου. Δ) ῶ ῶ ληθῶ ςῶ ννοια τῶ νχωρίων: α) «... τῶ ν μῶ γνόντα ῶ μαρτίαν ῶ πῶ ρ ῶ μῶ ν ῶ μαρτίαν ῶ ποίησεν...» (Β΄ Κορ. Ε΄21) καῶ β) «...Χριστῶς ῶμῶς ῶξηγόρασεν ῶκ τῶς κατάρας τοῶ νόμου γενόμενος ῶπῶρ ῶμῶν κατάρα» (Γαλατ. Γ΄13).

Δυσώδης πνευματικῳς καρπῳς τῳς ῳπικρατήσεως καῳ παρ' ῳμῳν τῳς βλασφήμου καῳ αῳρετικῳς δοξασίας τῳς διῳ τῳς σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου ῳκανοποιήσεως, ῳς «τιμωροῳ», 89

τῳς θείας δικαιοσύνης ῳπῳρξεν, ῳναντιρρήτως, καῳ ῳ ῳτέρα συναφῳς καῳ ῳξ ῳσου βλάσφημος διδασκαλία - ῳ, δυστυχῳς, ῳπῳ πολλῳν καῳ ῳν ῳλλάδι μέχρι σήμερον διδασκομένῳ καῳ κηρυσσομένη - ῳτι ῳ Κύριος αῳρων ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ τάς ῳμαρτίας τοῳ Κόσμου, ῳγένετο «πρῳς καιρόν» (...καῳ ῳσον ῳπῳτεῳτο διῳ νά ῳκανοποιηθῳ ῳ θεία δικαιοσύνη!) οῳχῳ μόνον ῳ μεγαλύτερος τῳν ῳμαρτωλῳν, ῳς ῳνσωματώσας ῳν ῳαυτῳ τάς ῳμαρτίας ῳλων τῳν ῳνθρώπων, ῳλλῳ καῳ πράγματι, κατῳ τῳν αῳτῳν χρόνον, καῳ «ῳπικατάρατος»! Καῳ ῳκούσθησαν ῳεροκήρυκες κατῳ τῳν ῳγιωτάτην ῳμέραν τῳς Μ. Παρασκευῳς, κηρύττοντες ῳνώπιον τοῳ ῳσταυρωμένου Κυρίου... «...Τῳν βλέπετε;... Κατῳ τῳν ῳραν ταύτην, εῳναι ῳ ῳμαρτωλότερος τῳν ῳμαρτωλῳν! ῳ Πατῳρ ῳπέστρεψε τῳ πρόσωπον Του ῳπ’ Αῳτοῳ καῳ δέν τολμῳ, ῳς ῳκ τούτου, νά ῳποκαλέσῳ τῳν Θεῳν πατέρα! Διότι ῳ Θεῳς τῳν ῳγκατέλειψεν! ῳξ οῳ καῳ τῳν ῳποκαλεῳ ῳπλῳς Θεόν. Καῳ ῳν τῳ συναισθήσει τῳς ῳγκαταλείψεώς Του..., ῳναφωνεῳ: «...Θεέ μου Θεέ μου, ῳνα τῳ μῳ ῳγκατέλιπες;» (Ματθ. ΚΖ΄46). ῳπιφυλασσόμενοι νά ῳσχοληθῳμεν ῳδιαιτέρως ῳν τῳ ῳπομένῳ ῳνότητι περῳ τῳς ῳληθοῳς ῳννοίας καῳ τοῳ χωρίου «Θεέ μου, Θεέ μου, ῳνα τῳ μῳ ῳγκατέλιπες», θῳ παρατηρήσωμεν ῳδη ῳτι, οῳ εῳσαγάγοντες εῳς τῳν διδασκαλίαν τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας καῳ τῳν προμνησθεῳσαν βλάσφημον ῳπίσης δοξασίαν, ῳνόμισαν ῳτι εῳναι δυνατῳν νά τῳν θεμελιώσωσιν ῳπῳ τῳν προμνησθέντων χωρίων τῳς Β΄ Κορ. Ε΄21 καῳ τῳς Γαλατ. Γ΄13 ῳπιστολῳν. ῳλλῳ τῳν ῳληθῳ ῳννοιαν καῳ τῳν χωρίων τούτων ῳρκούντως φρονοῳμεν ῳπεξηγεῳ καῳ μόνον τῳ ταυτόσημον χωρίον τῳς Ρωμ. Η΄3 ῳπιστολῳς ῳχον οῳτως: «...Τῳ γῳρ ῳδύνατον τοῳ νόμου, ῳν ῳ ῳσθένει διῳ τῳς σαρκός, ῳ Θεῳς τῳν ῳαυτοῳ Υῳῳν πέμψας ῳν ῶ μοιώματι σαρκῳς ῳμαρτίας..., κατέκρινε τῳν ῳμαρτίαν ῳν τῳ σαρκί...». Τονίζει δηλαδῳ σαφῳς καῳ ῳ ῳπόστολος Παῳλος ῳν τῳ χωρίῳ τούτῳ, ῳτι ῳ Κύριος ῳγένετο ῳπλῳς «ῳμοίωμα σαρκῳς ῳμαρτίας». Καῳ ῳν τῳ Δευτερονομίῳ προστίθεται. «...ῳῳν δῳ γένηται ῳν τινι ῳμαρτίῳ κρῳμα θανάτου καῳ ῳποθάνῳ καῳ κρεμάσητε αῳτῳν ῳπῳ ξύλου..., ῳτι κατηραμένος ῳπῳ Θεοῳ πῳς ῳ κρεμάμενος ῳπῳ ξύλου». ῳ ῳρος δηλονότι «ῶ π ικατάρατος » ῳξαρτῳται ῳπολύτως ῳκ τῳς ῳποθετικῳς προτάσεως «ῳῳν δῳ γένηται ῳν τίνι ῳμαρτίῳ, κρῳμα θανάτου ...καῳ κρεμάσητε αῳτῳν ῳπῳ ξύλου». Καῳ ῳρωτῳται: ῳσχέτως πασῳν τῳν προμνησθεισῳν σαφῳν διακηρύξεων τῳς Γραφῳς, τάς ῳποίας παρεθέσαμεν (περῳ τῳς 90

Ἑπολύτου ῶ ν αμαρτησίας τοῳ Κυρίου), ῳπέπεσε μήπως ῳληθῳς ῳ Κύριος εῳς ῳμάρτημα, εῳς κρῳμα θανάτου, καῳ ῳς διαπράξας τοιοῳτον ῳγκλημα δικαίως κατεδικάσθη ῳπῳ τῳν ῳουδαϊκῳν ῳρχῳν εῳς θάνατον, ῳ ῳλως ῳντιθέτως ῳδίκως κατεδικάσθη, ῳπολύτως ῳθῳος ῳν, καῳ ῳνῳ προσέτι ῳτο αῳτῳ αῳτη ῳ «αῶτοδικαιοσύνη», ῳ «ῳλήθεια» καῳ ῳ ζωή;» (ῳωάν. ΙΔ΄6 κ.ῳ.). ῳπως δ' ῳτόνισε ῳητῳς Αῳτῳς καῳ πάλιν, δέν πρέπει νά κρίνωμεν τῳν «κατ’ ῳψιν κρίσιν, ῳλλῳ τῳν δικαίαν» (ῳωάν. Ζ΄24). Δεδομένου λοιπῳν ῳτι ῳ Μωϋσῳς χαρακτηρίζει ῳς ῳπικατάρατον τῳν κρεμάμενον ῳπῳ ξύλου δι' ῳγκλημα θανάτου, ῳρα πειθόμενοι τῳ Κυρίῳ καῳ μῳ κρίνοντες τῳν κατ' ῳψιν κρίσιν (ῳτι δηλαδῳ ῳπλῳς ῳ Κύριος ῳσταυρώθη), οῳδῳ περιοριζόμενοι εῳς τῳ «ῳποκτεῳνον γράμμα...» (Β΄ Κορ. Γ΄6), ῳλλῳ διεισδύοντες εῳς τῳ «πνεῳμα», εῳς τε δηλαδῳ τῳ ποιητικῳν ῳ πως καῳ εῳ ς τῳ τελεολογικῳ ν αῳ τιον δι' ῳ ῳ σταυρώθη, δέν βεβαιούμεθα ῳτι Αῳτός, καῳ κρεμάμενος ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ, εῳναι οῳχῳ «ῳπικατάρατος» ῳ ῳ «μέγιστος τῳν ῳμαρτωλῳν», ῳλλ’ ῳ πανάχραντος και ῳπερευλογημένος, ῳφοῳ κατέστησε διῳ τῳς νίκης Αῳτοῳ κατῳ τοῳ θανάτου ῳμπεδον τῳν Λόγον τοῳ Θεοῳ καῳ ῳφώπλισε τῳν ῳρχαῳον ῳφιν, τῳν διῳ τοῳ ψεύδους καῳ τῳς ῳπάτης ῳποκτείναντα τῳν ῳνθρώπιον γένος;167 Καῳ ῳστηρίχθη βεβαίως ῳ εῳς θάνατον καταδίκη τοῳ Κυρίου ῳπῳ τῳς ῳπαντήσεως ῳδία Αῳτοῳ εῳς τῳ ῳρώτημα τοῳ ῳρχιερέως Καϊάφα «ῳξορκίζω σε κατῳ τοῳ Θεοῳ τοῳ ζῳντος ῳνα ῳμῳν εῳπῳς εῳ σῳ ῳ Χριστῳς ῳ Υῳῳς τοῳ Θεοῳ». Διῳ τοῳ ῳρωτήματος τούτου ῳ Καϊάφας ῳνόμισεν ῳτι θῳ συνελάμβανε τῳν Κύριον ῳν διλήμματι, διότι ῳῳν μῳν ῳρνεῳτο τῳν θείαν υῳότητα, ῳξετόπιζεν Αῳτῳν ῳξ αῳτῳς τῳς βάσεως Αῳτοῳ, τῳς ῳποίας τόσον στερρῳς πάντοτε ῳ ντείχετο. ῳ νδῳ ῳ μολόγει, ῳ νομιμοποιεῳ το πλήρως ῳ εῳς θάνατον καταδίκη Του. ῳταν δῳ ῳ Κύριος, ῳς «αῶτοαλήθεια», λύων τῳν σιωπήν, τῳν ῳποίαν μέχρι τῳς ῳρας ῳκείνης ῳκράτει, ῳπήντησε εῳς τῳν ῳπίσημον ῳκείνην ῳρώτησιν «σύ εῳπας» (δηλαδῳ «βεβαιότατα εῳμί») καῳ προσέθεσεν «ῳμῳν λέγω ῳμῳν ῳπ’ ῳρτι ῳψεσθε τῳν Υῳῳν τοῳ ῳνθρώπου καθήμενον ῳκ δεξιῳν τῳς δυνάμεως καῳ ῳρχόμενον ῳπῳ τῳν νεφελῳν τοῳ Οῳρανοῳ» (Ματθ. ΚΣΤ΄64), ῳ Καϊάφας διέρρηξε τῳ ῳμάτια αῳτοῳ ῳνώπιον τοῳ Συνεδρίου λέγων: «ῳβλασφήμησε τί ῳτι χρείαν ῳχομεν μαρτύρων; ῳδε νῳν ῳκούσατε τῳν βλασφημίαν αῳτοῳ». Καῳ ῳρώτησε τῳ Συνέδριον. «Τῳ ῳμῳν δοκεῳ;» Οῳ δῳ λοιποῳ σύνεδροι ῳποκριθέντες εῳπον. «ῳνοχος θανάτου ῳστῳ» (Ματθ. ΚΣΤ΄ 67). ῳρωτῳται ῳμως. 167

Πρβλ. ῳωάν. ῳρνέλλου «ῳντέλεγχος...», σελ. 35-37, ῳθῳναι 1923.

91

ῳβλασφήμησεν ῳντως ῳ Κύριος εῳπῳν ῳτι εῳναι «Υῳῳς τοῳ Θεοῳ» καῳ ῳρα δικαίως κατεδικάσθη εῳς θάνατον (καῳ πράγματι, τότε, ῳγένετο «ῳπικατάρατος») ῳ ῳκεῳνος μῳν εῳπε τῳν ῳπόλυτον ῳλήθειαν, τῳν ῳποίαν διῳ τόσων ῳργων ῳβεβαίωσεν (ῳωάν. Ι΄25 κ.ῳ.), οῳ δῳ καταδικάσαντες Αῳτῳν ῳρχιερεῳς ῳβλασφήμησαν καῳ ῳγένοντο ῳξιοι θανάτου καί μέχρι σήμερον οῳ ῳπόγονοι των ῳπί δύο χιλιάδες δώδεκα χρόνια ῳμεταμελήτως συνεχίζουν την ῳδία φρικώδη βλασφημία, ῳδίῳ δέ διά τῳς Καμπαλά καί τοῳ Ταλμούδ καθίστανται σατανολάτραι; ῳπερτάτην ῳρα ῳλήθειαν εῳπῳν ῳ Κύριος καῳ ῳν ῳπολύτῳ δικαίῳ εῳρισκόμενος, οῳχῳ μόνον δέν ῳγένετο πράγματι «ῳπικατάρατος» ῳλως ῳδίκως καταδικασθεῳς εῳς τῳν σταυρικῳν θάνατον, ῳλλά, καῳ τοῳναντίον, διῳ τοῳ ῳδίκου τούτου θανάτου Του, χαρίσας τῳν ῳπολύτρωσιν ῳκ τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ θανάτου εῳς πάντας τοῳς εῳς Αῳτῳν πιστεύοντας, εῳναι, καῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος, ῳ ῳπερευλογημένος, ῳ ῳπείρως εῳλογητῳς. Περῳ τῳς ῳληθοῳς ῳλλως τε ῳννοίας καῳ τῳν προμνησθέντων χωρίων, ῳ Μεγ. ῳθανάσιος, κατ' ῳρχήν, γράφει: «ῳκούοντές τε Χριστῳς γένομεν ῳπῳρ ῳμῳν κατάρα, καῳ «τῳν μῳ γνόντα ῳμαρτίαν, ῳπῳρ ῳμῳν ῶμαρτίαν ῶποίησεν», οῳκ αῳτῳ τοῳτο ῳλον κατάραν καῳ ῳμαρτίαν Αῳτῳν νοοῳμεν γεγενῳσθαι, ῳλλ’ ῳτι τῳν καθ' ῳμῳν κατάραν ῳνεδέξατο, ῳς εῳπεν ῳ ῳπόστολος, καῳ ῳξηγόρασεν ῳμῳς ῳκ τῳς κατάρας τοῳ νόμου, τάς δῳ ῳμαρτίας ῳμῳν, ῳς ῳ μῳν ῳσαΐας εῳπεν, ῳβάστασεν, ῳ δῳ Πέτρος ῳγραψεν, «ῳνήνεγκεν αῳτῳς τῳ σώματι ῳπῳ τῳ ξύλον» (Κατά ῳρειανῳν Λογ. Β΄, Ε.Π.Migne, τ. 26, σ. 247 § 47 καί 265 § 55). ῳμοίως ῳ ῳγ. Κύριλλος, ῳλεξανδρείας ῳν τῳ «ῳνδεκάτῳ βιβλίῳ» Του «εῳς τῳ κατῳ ῳωάννην Εῳαγγέλιον» προσθέτει: «...Καῳ αῳτῳς ῳπάρχων δικαιοσύνη τοῳ Θεοῳ Πατρός, γέγονεν ῳπῳρ ῳμῳν ῳμαρτία. Κατῳ γῳρ τήν τοῳ προφήτου φωνήν, αῳτῳς τάς ῳμαρτίας ῳμῳν αῳρει καῳ ῳλογίσθη μεθ' ῳμῳν ῳν ῳνόμοις...». Καῳ ῳν τῳ «Γλαφυρῳν εῳς τῳ Λευϊτ. Βιβλ.», «...Γέγονε γῳρ ῳπῳρ ῳμῳν ῳμαρτία ῳ Χριστός, καθῳς γέγραπται, καῳ οῳ δήπου πάντως ῳμαρτίας ῳνοχος... Λελόγισται γῳρ ῳν ῳνόμοις καῳ συνεσταυρώθη λῳσταῳς... Γέγραπται γῳρ ῳτι «κατάρατος πῳς ῳ κρεμάμενος ῳπῳ ξύλου.... ῳλλ' ῳν τε καί ῳστιν ῳγιος... Οῳκοῳν κῳν γέγονεν ῳμαρτία, ῳπερ ῳν, τουτέστιν ῳγιος, κατῳ φύσιν Θεός... ῳτι δῳ καῳ ῳ τῳς σαρκῳς αῳτοῳ θάνατος... ῳγιος καῳ ῳβέβηλος ῳν...».

92

Τέλος ῳ ῳγ. ῳωάννης, ῳ Χρυσόστομος (ῳν τῳ ΙΑ΄ ῳμιλ. εῳς τῳν Β΄ πρῳς Κορινθ.) γράφει ῳπίσης. «...Τῳν μῳ γνόντα ῳμαρτίαν, τῳν αῶτοδικαιοσύνην ῳντα, ῳμαρτίαν ῳποίησε. Τουτέστιν ῳς ῶμαρτωλῶν κατακριθῶναι ἘφἘκεν, Ἑς ῳπικατάρατον ῳποθανεῳν. ῳπικατάρατος γῳρ ῳ κρεμάμενος ῳπῳ ξύλου...». Ε) ῶ ῶληθῶς ῶννοια τοῶ χωρίου: «...Θεέ μου, Θεέ μου, ῶ νατῶ μῶ ῶ γκατέλιπες» (Ματθ. ΚΖ΄46).

Συνέπεια ῳπίσης καῳ ῳποτέλεσμα τῳς ῳν τῳ προηγουμένῳ ῳνότητι μνημονευθείσης βλασφήμου κακοδοξίας («ῳτι ῳ Κύριος, αῳρων ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ τάς ῳμαρτίας τοῳ Κόσμου, ῳγένετο, πρῳς καιρόν, πράγματι ῳ μεγαλύτερος τῳν ῳμαρτωλῳν καῳ ῳπικατάρατος»!) εῳναι ῳναμφιβόλως καῳ ῳ συναφῳς τοιαύτη, ῳτι, κατῳ τῳν αῳτῳν χρόνον τῳς εῳς δῳθεν «Ἑπικατάρατον...» μετατροπῳς Του!, ῳγκατελείφθη πράγματι ῳσαύτως ῳπῳ τοῳ Θεοῳ, ῳξ οῳ καῳ δέν ῳτόλμησε πλέον, ῳν τῳ σχετικῳ ῳναφωνήσει Του, νά ῳποκαλέσῳ τῳν Θεῳν «πατέρα». Καῳ ῳ κακοδοξία αῳτη ῳστηρίχθη βεβαίως ῳπῳ τῳς προμνησθείσης, ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ, ῳναφωνήσεως τοῳ Κυρίου «Θεέ μου Θεέ μου, ῳνα τῳ μῳ ῳγκατέλιπες;» πλήν, καῳ κατ' ῳρχήν, ῳ ῳγ. ῳωάννης ῳ Χρυσόστομος, ῳρμηνεύων καῳ τῳ χωρίον τοῳτο ῳν τῳ ΠΗ΄ ῳμιλ. του εῳς τῳ κατῳ Ματθαῳον Εῳαγγέλιον (Ε.Π.Μ. τ.58, σ.775), γράφει ῳτι ῳ ῳναφώνησις ῳγένετο «...ῳνα μέχρις ῳσχάτης ῳναπνοῳς ῳδωσιν ῳτι τιμῳ τῳν Πατέρα... Καῳ κράξας ῳφῳκε τῳ πνεῳμα... Τοῳτέστι ῳ ῳλεγεν· ῳξουσίαν ῳχω θεῳναι τῳν ψυχήν μου καῳ ῳξουσίαν ῳχω πάλι λαβεῳν αῳτήν. Καῳ ῳγῳ τίθημι αῳτῳν ῳπ’ ῳμαυτοῳ». ῳν συνεχείῳ δῳ (αῳτόθι, σελ.777) προσθέτει ῳ ῳγ. πατήρ.«...ῳλλ' ῳτι δέν ῳγκατελείφθη ῳπῳ τοῳ Πατρός, μαρτυροῳσι τῳ ῳπερφυσικῳ σημεῳα κατῳ τῳν Σταύρωσιν, ῳτοι ῳ σεισμῳς -ῳξ αῳτίας τοῳ ῳποίου τῳ καταπέτασμα τοῳ Ναοῳ ῳσχίσθη εῳς δύο- ῳ σκοτισμῳς τοῳ ῳλίου ῳν μέσῳ μεσημβρίῳ κ.ῳ.» (Ματθ. ΚΖ΄ 51-52 κ.ῳ.). Συμπληρωματικῳ ῳμως τῳς ῳρμηνείας ταύτης τοῳ ῳγίου πατρός, καῳ διῳ τῳν περῳ ῳς «ῳναφώνησιν» τοῳ Κυρίου, δέον νά θεωρηθῳσι καῳ ῳσα γράφει οῳτος ῳν τῳ ΠΓ΄ ῳμιλίῳ του (αῳτόθι, σελ.745) ῳρμηνεύων τῳν πρῳ τῳς συλλήψεως καῳ τῳς Σταυρώσεως τοῳ Κυρίου ῳναγώνιον καῳ ῳπανειλημμενην προσευχῳ νΤου (Ματθ. ΚΣΤ΄ 36-46), καθ' ῳ νκαῳ «...ῳ γένετοῳ ῳδρῳς Αῳτοῳ ῳσεῳ θρόμβοι αῳματος καταβαίνοντες ῳπῳ τῳν γῳν» 93

(Λουκ. KB΄ 44-45). «...ῳκτενῳς εῳχεται, ῳ Κύριος -γράφει πάλιν ῳ ῳγ. Πατῳρ- καῳ ῳδρῳτες ῳπιρρέουσιν..., ῳνα μῳ εῳπωσιν οῳ αῳρετικοῳ ῳτι ῳποκρίνεται τῳν ῳγωνίαν..., ῳνα πιστεύσωσι καῳ οῳ σφοδρῳ φιλονικοῳντες, ῳτι καῳ ῳνθρωπος γέγονε καῳ ῳπέθανε... Διῳ τοῳτο καῳ ῳ εῳχή «...εῳ δυνατῳν παρελθέτω τῳ ποτήριον ῳπ’ ῳμοῳ...», ῳδειξε τῳ ῳνθρώπινον». Κατῳ τῳν ταπεινῳν ῳθεν καῳ ῳμετέραν γνώμην, τόσον ῳ πρῳ τῳς συλλήψεως καῳ τῳς Σταυρώσεως ῳναγώνιος προσευχῳ τοῳ Κυρίου - καῳ δῳ ῳ πρῳς τῳν Πατέρα παράκλησις. «...εῳ δυνατόν ῳστι παρελθεῳν ῳπ’ ῳμοῳ τῳ ποτήριον τοῳτο...» (Ματθ. ΚΣΤ΄ 39-43), ῳσον καῳ ῳ ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ ῳναφώνησις «Θεέ μου Θεέ μου ῳνα τῳ μῳ ῳγκατέλιπες», ῳλέχθησαν κυρίως ῳνα βεβαιωθῳ, καῳ δι' αῳτῳν, ῳτι πράγματι ῳπασχεν ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ καῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος. Διότι προεγίγνωσκεν ῳπολύτως, ῳς αῳώνιος Λόγος - Θεῳς (δι' Οῳ καῳ ῳν ῳ· οῳχῳ μόνον ῳγένοντο ῳλλῳ καῳ προεγνώσθησαν τῳ πάντα - ῳωάν. Α΄2, Ρωμ. Η΄29 κ.ῳ.), ῳτι μεταξῳ τῳν ῳλλων αῳρετικῳν, οῳτινες ταχέως ῳμελλον νά ῳμφανισθῳσι διῳ νά καταπολεμήσωσι πολυτρόπως, ῳς «πύλαι ῳδου» (Ματθ. ΙΣΤ΄18), τῳν ῳγίαν ῳκκλησίαν Του, θῳ ῳσαν καῳ οῳ «Δοκῳται» - Μονοφυσίται, οῳτινες καῳ θῳ ῳπεστήριζον ῳτι ῳ θεία φύσις Του ῳπερρόφησε τελείως τῳν ῳνθρωπίνην, πάντα δῳ τῳ ῳπ’ Αῳτοῳ ῳ εῳς Αῳτῳν κατ' ῳ νθρωπον τελεσθέντα ῳ σαν ῳ πλῳ «φαινόμενα»... ῳ πομένως, οῳδόλως ῳπασχε πρῳ ῳ καῳ ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ, ῳπίσης δῳ ῳτι οῳδ' ῳπέθανεν, ῳς ῳνθρωπος. ῳς ῳκ τούτων δῳ λίαν περιωρισμένης πνευματικῳς σημασίας ῳσαν τόσον ῳ ... Σταύρωσίς Του, ῳπως καῳ ῳ δῳθεν «ῳνάστασίς» Του. Καῳ ῳνάλογοι αῳ ῳποχρεώσεις ῳμῳν καῳ τῳ καθήκοντα... ῳπως «γίνωμεν μιμηταῳ Αῳτοῳ καί ... ῳπήκοοι εῳς τῳ θέλημα τοῳ Πατρῳς μέχρι θανάτου, θανάτου δῳ Σταυροῳ» (Α΄ Κορ. ΙΑ΄1, Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ῳ.). Διῳ τῳν παροχῳν λοιπῳν εῳς τῳν ῳκκλησίαν πάντων τῳν πνευματικῳν στοιχείων πρῳς τελείαν ῳναίρεσιν καῳ τῳς αῳρέσεως ταύτης (ῳξ ῳς ῳ πνευματικῳ βλάβη τῳς ῳγίας ῳμῳν πίστεως θῳ ῳτο, εῳς βασικῳ σημεῳα, ῳνυπολόγιστος, ῳς καῳ ῳκ τῳν ῳν ῳκρῳ συνόψει προεκτεθέντων συνάγεται) ῳνέπεμψεν ῳ Κύριος, καῳ κατ' ῳπανάληψιν μάλιστα, πρῳς τῳν Θεῳν Πατέρα τῳν πρῳ τοῳ πάθους ῳναγώνιον προσευχῳν «Πάτερ μου, εῳ δυνατῳν παρελθέτω ῳπ’ ῳμοῳ τῳ ποτήριον τοῳτο...», ῳνεφώνησε δ' ῳκολούθως ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ καῳ τῳν περῳ τῳς ῳγκαταλείψεως Του ῳναφώνησιν. ῳθέλησε νά μῳ ῳφίσῳ οῳδεμίαν ῳμφιβολίαν ῳτι, τόσον πρῳ τῳς Σταυρώσεως ῳσον καῳ

94

κατ’ αῳτήν, ῳπασχε πράγματι καῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος. Καῳ ῳς τοιοῳτος, ῳπέθανε καῳ θάνατον πραγματικόν καί ῳπώδυνον. ῳλλ' εῳς τῳν πλήρη ταύτην καῳ τελείαν, κατῳ τῳν ταπεινῳν ῳμῳν γνώμην, ῳρμηνείαν καῳ τῳς περῳ ῳς ῳ λόγος ῳναφωνήσεως τοῳ Κυρίου ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ καλῳν κρίνομεν νά προσθέσωμεν καῳ συμπληρωματικῳν τοιαύτην καθ' ῳν, ῳ ῳναφώνησις ῳγένετο ῳνα καῳ δι' αῳτῳς διακηρύξη ῳ Κύριος καῳ τῳν τελείαν ῶ ν αμαρτησίαν Του καῳ ῳς τέλειος, ῳπαναλαμβάνομεν, ῳνθρωπος. Διότι μόνον ῳ «τελείως ῳναμάρτητος» θῳ εῳχε τῳ δικαίωμα νά εῳπῳ πρῳς τῳν Θεῳν τοιοῳτον λόγον, ῳφόσον ῳ θάνατος ῳρίσθη ῳπ’ Αῳτοῳ ῳς ποινῳ καῳ ῳπακόλουθον τῳς ῳμαρτίας. ῳπανέλαβεν ῳθεν καῳ δι’ αῳτῳς ῳμμέσως ῳ Κύριος τῳν διακήρυξι τῳς τελείας ῳναμαρτησίας Του, τῳν ῳποίαν, ῳητῳς, καῳ κατ’ ῳπανάληψιν, καῳ εῳς ῳλλας ῳμιλίας Του ῳτόνισε. ῳμμέσως δῳ πάλιν προανήγγειλεν ῳσαύτως καῳ τῳν πολλαπλῳν νίκην Του κατῳ τοῳ Σατανῳ, τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ θανάτου, ῳς ῳπολύτως δικαίαν, καῳ νόμιμον συνέπειαν αῳτῳς. ῳτι δῳ ῳμφότεραι αῳ προμνησθεῳσαι ῳήσεις τοῳ Κυρίου δέν ῳλέχθησαν ῳπ’ Αῳτοῳ μῳ τῳν κυριολεκτικήν, τῳν «κατῳ γράμμα» ῳννοιαν αῳτῳν ῳλλῳ διῳ τοῳς προεκτεθέντας λόγους, βεβαιούμεθα, φρονοῳμεν, ῳπολύτως. ῳ Θεῳς εῳναι μέν τρισυπόστατος, ῳλλ’ εῳναι εῳς κατά τε τῳν οῳσίαν καῳ τῳν φύσιν, δέν εῳναι ῳρα δυνατῳν νά δεχθῳμεν ῳ νά νοήσωμεν χωρισμῳν οῳασδήποτε θείας ῳποστάσεως ῳπῳ τῳν λοιπῳν, ῳφόσον αῳται εῳναι ῳτρέπτως, ῳϊδίως καῳ ῳνάρχως ῳχώριστοι («...τριῳς ῳμοούσιος καῳ ῶχώριστος) καῳ ῳποτελοῳσιν, αῳ τρεῳς ῳμοῳ, τῳν ῳνα Θεόν, μῳ δυναμένης οῳδεμιῳς νά νοηθῳ, ῳλλῳ καῳ νά ῳπάρξῳ, κεχωρισμένως ῳπῳ τῳν δύο λοιπῳν μή ῳφισταμένης ῳεραρχίας ῳν τῳ ῳγία Τριάδι, ῳλλά ῳφισταμένων προσωπικῳν ῳδιωμάτων (Α΄ ῳωάν. Β΄23). Τοῳτο ῳξ ῳλλου ῳητῳς καῳ πολυτρόπως διεκήρυξεν ῳ Κύριος διῳ τῳν «...ῳγῳ καῳ ῳ Πατῳρ ῳν ῳσμέν» (ῳωάν. I΄30 κ.ῳ.), «ῳγῳ ῳν τῳ Πατρῳ καῳ ῳ Πατῳρ ῳν ῳμοί» (ῳωάν. ΙΔ΄10 κ.ῳ.), ῳνῳ ῳ θεῳος Παῳλος, γράφει, σῳν ῳλλοις, ῳτι ῳ Κύριος εῳναι τῳ «ῳπαύγασμα τῳς δόξῳς τοῳ Πατρῳς καῳ ῳ χαρακτῳρ τῳς ῳποστάσεως Αῳτοῳ» (ῳβρ. Α΄3), ῳσαύτως δῳ καῳ ῳ «Δύναμις καῳ ῳ Σοφία τοῳ Θεοῳ» (Α΄ πρῳς Κορ. Α΄24 κ.ῳ.). Δέν ῳτο ῳθεν δυνατῳν νά γίνῳ ῶ γ κατάλειψις τοῳ Κυρίου ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ, οῳτε ῳπῳ τοῳ Πατρός, οῳτε ῳπῳ τοῳ ῳ γίου Πνεύματος, ῳ φόσον ῳ ν Αῳ τῳ ῳ νῳ κει ῳ αῳ ώνιος ΛόγοςΥῳός. ῳπῳ τοῳ Πατρῳς μῳν διότι ῳφόσον ῳν τῳ Κυρίῳ ῳνῳκει ῳ αῳώ 95

νος Λόγος-Υῳός, ῳρα ῳγκατάλειψίς Του θῳ ῳσήμαινε χωρισμῳν τοῳ Πατρῳς ῳπῳ τοῳ «μονογενοῳς Υῳοῳ καῳ Λόγου Αῳτοῳ (τοῳ ῳντος, πάντοτε, ῳϊδίως, ῳτρέπτως καῳ ῳνάρχως εῳς τῳν κόλπον Αῳτοῳ -ῳωάν. Α΄18 κ.ῳ.), χωρισμῳν δηλαδῳ ῳπῳ τῳς «Δυνάμεως» καῳ τῳς «Σοφίας» Του, ῳπῳ τοῳ ῳπαυγάσματος τῳς δόξῳς Του καῳ τοῳ χαρακτῳρος τῳς ῳποστάσεως Αῳτοῳ, ῳπερ αῳρετικοῳ βλασφήμου και κακόδοξου. ῳσαύτως, δέν ῳτο δυνατῳ ῳ ῳγκατάλειψις τοῳ Κυρίου ῳπῳ τοῳ ῳγίου Πνεύματος, διότι ῳνάρχως καῳ ῳϊδίως καῳ τοῳτο ῳκπορευόμενον ῳπῳ τοῳ Πατρῳς ῳπαναπαύεται πάντοτε ῳπῳ τῳν Υῳόν. Τέλος, ῳπί τοῳ Σταυροῳ ῳ Κύριος καῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος, ῳνῳκει καῳ ῳνυπῳρχεν ῳν Αῳτῳ ῳ αῳώνιος Λόγος-Θεός, «ῳπαν δηλαδῳ τῳ πλήρωμα τῳς θεότητος σωματικῳς» (Κολασ. Β΄9 κ.ῳ.), ῳμέριστου καῳ ῳδιαιρέτου οῳσης, κατῳ τῳ προεκτεθέντα. ῳπομένως οῳδ' ῳπῳ στιγμῳν δέν ῳγκατελείφθη ῳ Κύριος ῳπῳ τοῳ Θεοῳ, ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ, ῳ δῳ σχετικῳ ῳναφώνησίς Του οῳδόλως εῳχε κυριολεκτικῳν ῳννοιαν. ῳπέβλεπεν εῳς ῳλλον ῳ ῳλλους σκοπούς, ῳψιστης πάντοτε πνευματικῳς σημασίας διῳ τῳ ῳλον μυστήριον τῳς ῳνανθρωπήσεως καῳ τῳς Σταυρώσεως Του. ῳλλως, πλῳν τῳν προεκτεθέντων, θῳ ῳντέφασκεν ῳ Κύριος καῳ πρῳς ῳαυτόν, διακηρύξας, ῳς εῳπομεν, ῳπανειλημμένως «ῳγῳ καῳ ῳ Πατῳρ ῳν ῳσμεν» καῳ «ῳγῳ τῳ Πατρῳ καῳ ῳ Πατῳρ ῳν ῳμοί» κ.ῳ.168 Εῳχερῳς δέ, φρονοῳμεν, καθίσταται ῳ κατανόησις τῳς ῳληθοῳς ῳννοίας καῳ τῳς ῳτέρας προμνησθείσης ῳήσεως τοῳ Κυρίου «Πάτερ μου, εῳ δυνατῳν παρελθέτω ῳπ’ ῳμοῳ τῳ ποτήριον τοῳτο», διότι ῳς «αῳώνιος Οῳτος Λόγος - Υῳός, μετέχων, τοῳ ῳπερινοήτου συμβουλίου τοῳ τρισυποστάτου Θεοῳ κατῳ τῳν κατάρτισιν τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας, προεγίγνωσκεν ῳσαύτως, καῳ ῳναντιρρήτως, «πρῳ καταβολῳς κόσμου» (Α΄ Πετρ. Α΄20 κ.ῳ.), ῳτι ῳ σταυρῳς τοῳ Γολγοθῳ θῳ ῳτο δι' Αῳτῳν ῳναπόφευκτος δι' ῳσους λόγους προανεπτύξαμεν. Διῳ τοῳτο δῳ οῳχῳ μόνον προανηγγέλθη οῳτος ῳλληγορικῳς ῳπῳ τοῳ Θεοῳ εῳς τοῳς πρωτοπλάστους ῳχωρίσθη βεβαίως τῳ πανάγιον σῳμα τοῳ Κυρίου ῳπῳ τῳς ψυχῳς Αῳτοῳ καῳ τοῳ ῳν αῳτῳ διαμένοντος αῳωνίου Λόγου - Υῳοῳ μετῳ τῳν ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ θάνα τον Του, διότι μετέβη αῳτη κατῳ τῳ μεσολαβῳσαν μέχρι τῳς ῳναστάσεώς Του τριήμερον, (μετῳ τοῳ ῳν αῳτῳ ῳνοικοῳντος Λόγου - Θεοῳ) εῳς τῳν ῳδην καῳ ῳκήρυξε «τοῳς ῳν φυλακῳ πνεύμασι». (Α΄ Πετρ. Γ΄20). ῳλλῳ καῳ κατῳ τῳ τριήμερον τοῳτο τῳ πανακήρατον σῳμα τοῳ Κυρίου ῳφθαρτισθέν αῳθωρεί καί πνευματοποιηθέν ῳτο καῳ πάλιν ῳν τῳ τρισυποστάτῳ Θεῳ, ῳφόσον «ῳν αῳτῳ ζῳμεν, κινούμεθα καί ῳσμέν» (Πράξ. ΙΖ΄28). Καῳ ῳπ’ Αῳτοῳ («μῳ ῳγκαταληφθῳν νά ῳδῳ διαφθοράν» - Πράξ. Β΄27) ῳνέστη ῳκ νεκρῳν, διῳ νά ῳνοικήσῳ πάλιν ῳν αῳτῳ ῳ ψυχῳ τοῳ Κυρίου μετῳ τοῳ ῳν αῳτῳ αῳωνίου Λόγου - Υῳοῳ, ῳλλῳ καῳ ῳψωθῳ καῳ «καθίσῳ καῳ τοῳ το ῳ νδεξιῳ τῳ ςμεγαλωσύνης...» εῳ ςαῳῳ ναςαῳ ώνων (ῳ βρ. Α΄3 κ.ῳ .). 168

96

(Γενεσ. Γ΄14-15), ῳλλῳ καῳ τῳ Πνεῳμα τῳ ῳγιον, «λαμβάνον ῳκ τῳν τοῳ Υῳοῳ» (ῳωάν. ΙΣΤ΄14), ῳκ τοῳ «αῳωνίου δηλ. Λόγου Θεοῳ», «δι' Οῳ ῳλλῳ καῳ ῳν ῳ τῳ πάντα ῳγένετο» (ῳωάν. Α΄2 κ.ῳ.), προοανήγγειλε τοῳτον, ῳν πάσῳ μάλιστα λεπτομερείῳ, διῳ τῳν προφητῳν (ῳσ. ΝΓ΄4-7, 12, Δαν. Θ΄26, Ζαχαρ. ΙΓ΄6 κ.ῳ.). Αῳτῳς ῳπίσης ῳ Κύριος ῳητῳς καῳ ῳπανειλημμένως πρῳ τοῳ πάθους ῳτόνισεν ῳτι «ῳ μῳν υῳῳς τοῳ ῳνθρώπου ῳπάγει καθῳς γέγραπται περῳ αῳτοῳ...» (Μαρκ. IΔ΄21) καῳ ῳτι «ῳ Υῳῳς τοῳ ῳνθρώπου παραδοθήσεται τοῳς ῳρχιερεῳσι... καῳ κατακρινοῳσιν Αῳτῳν θανάτῳ καῳ παραδώσωσιν Αῳτόν... εῳς τῳ... σταυρῳσαι καῳ τῳ τρίτῳ ῳμέρῳ ῳναστήσεται» (Ματθ. Κ΄1920, ΚΣΤ΄2 κ.ῳ.). ῳφόσον λοιπῳν ῳν τῳ σχεδίῳ τῳς δημιουργίας ῳτο προεγνωσμένον δι' Αῳτῳν τῳ πικρῳν ποτήριον τοῳ Σταυρικοῳ θανάτου, ῳνευ τοῳ ῳποίου δέν ῳτο δυνατόν, σῳν τοῳς ῳλλοις, νά ῳπακολουθήσῳ ῳ ζωηφόρος ῳνάστασις, οῳδῳ νά συντελεσθῳσι, πρῳ ταύτης, τόσα μυστήρια (ῳς ῳ σωτηρία τοῳ λῳστοῳ, τῳ κατῳ τῳν σταύρωσιν ῳπερφυσικῳ φαινόμενα, ῳ μέχρι θανάτου ῳπακοῳ Του εῳς τῳ θέλημα τοῳ Πατρός, ῳ μετάβασις τῳς ψυχῳς Του εῳς τῳν ῳδην... κ.ῳ.), πῳς ῳτο δυνατῳν νά ζητήσῳ πράγματι, καῳ ῳν κυριολεξίῳ, ῳπως «παρέλθῳ ῳπ’ Αῳτοῳ τῳ ποτήριον ῳκεῳνο»; Δέν θῳ ῳζήτει οῳτω τῳν ῳνατροπῳν τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας; Δέν θῳ ῳντέφασκε πρῳς ῳαυτόν; ῳλλῳ καῳ δέν θῳ ῳφαίνετο καῳ ῳργοις ῳνακόλουθος τελῳν πρῳ τοῳ πάθους, ῳν τῳ μυστικῳ δείπνῳ, τῳ μυστήριον τῳς θείας εῳχαριστίας (Ματθ. ΚΣΤ΄ 26-29 κ.ῳ.) ῳπῳ τῳ ῳπολύτως βεβαίῳ προγνώσει ῳτι μετ’ ῳλίγον θῳ προσέφερε πράγματι τῳ πανάγιον «σῳμα» καῳ «αῳμα» Του ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ «εῳς ῳφεσιν ῳμαρτιῳν»... καῳ «λύτρον ῳντῳ πολλῳν», ῳ διαιώνισις δῳ καῳ τοῳ μυστηρίου τῳς θείας εῳχαριστίας ῳνευ τῳς Σταυρικῳς θυσίας δέν θῳ ῳτο ῳδύνατος;... Οῳδεμία ῳθεν, φρονοῳμεν, δύναται νά ῳπάρξῳ ῳμφιβολία ῳτι καῳ ῳ ῳῳσις αῳτη τοῳ Κυρίου δέν εῳχε κυριολεκτικῳν ῳννοιαν. ῳλέχθη καῳ αῳτη διῳ τοῳς προεκτεθέντας λόγους. ῳνα βεβαιωθῳμεν δηλαδῳ ῳπολύτως ῳτι ῳπαθε πράγματι ῳ Κύριος καῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος... ῳῳν δῳ καῳ τίνες ῳξ ῳμῳν προωρίσθημεν ῳπῳ τοῳ Θεοῳ (ῳν τῳ ῳπείρῳ Αῳτοῳ προγνώσει...) νά δοκιμάσωμεν εῳτε ῳν μέρει ῳ καῳ ῳν ῳλῳ τῳ αῳτῳ πάθη (Κολ. Α΄24), νά δυνάμεθα μῳν καῳ ῳμεῳς νά λέγωμεν ῳς ῳκεῳνος «... εῳ δυνατῳν παρελθέτω ῳφ’ ῳμῳν τῳ ποτήριον τοῳτο...», ῳλλῳ νά προσθέτωμεν ῳπαραιτήτως ῳκολούθως: «... Οῳχί, Πάτερ, τῳ ῳμῳν θέλημα ῳλλῳ τῳ Σόν...». Διότι ῳ τελεία καῳ μέχρι θανάτου ῳπακοῳ ῳμῳν εῳς τῳ θέλημα τοῳ Θεοῳ εῳναι τῳ πραγματικῳν 97

συμφέρον, ῳ ῳληθῳς καῳ ῳ ῳνεκτίμητος ῳφέλεια ῳμῳν διά τε τῳν παροῳσαν ῳσον καῳ διῳ τῳν αῳωνίαν ζωήν. στ) ῶ ῶνάστασις τοῶ Κυρίου ῶκ νεκρῶν καῶ ῶ ῶπῶ τῶς «θείας δικαιοσύνης» βράβευσις Αῶ τοῶ ῶ ςτελείου ῶ νθρώπου.

ῳ θεία δικαιοσύνη ῳνωτέρα οῳσα τῳς ῳνθρωπίνης τοιαύτης, ῳς «γενέτειρα» ῳλλως τε ταύτης ῳ πηγῳ αῳτῳς, ῳκδηλοῳται οῳχῳ μόνον ῳς «φρουρός» τοῳ ῳθικοῳ νόμου, τῳς «ῳθικῳς τάξεως», ῳν ῳ Θεῳς ῳταξε πρῳς περιφρούρησιν καῳ ῳξυπηρέτησιν τοῳ ῳλου «ῳργου» Του, τῳς ῳλης δημιουργίας (καῳ ῳς τιμωρῳς ῳρα δικαστικῳ ῳρχῳ ῳναντίον πάσης παραβιάσεώς της -πρῳς ῳβρ. Β' 2 κ. ῳ.), ῳλλῳ καῳ ῳς «ῳμείβουσα» ῳ «βραβεύουσα» τοιαύτη, κατῳ ποικίλους καῳ πάλιν τρόπους, πρῳς τοῳς σεβόμενους τάς διατάξεις της καῳ τηροῳντας αῳτῳς169. Οῳτως ῳδοξε τῳ Τρισυποστάτω Θεῳ, τῳ ῳπείρῳ, παναγάθῳ ῳλλῳ καῳ πανσόφῳ. Καῳ «...τῳς σύμβουλος Αῳτοῳ ῳγένετο;...» (Πρῳς Ρωμ. ΙΑ΄34). ῳποπειρώμενοι να ῳμβαθύνωμεν εῳς τῳ μυστήριον τῳν πανσόφων ῳργων Του ῳστω καῳ «ῳκ μέρους» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9, 12), νοοῳμεν καῳ καθορῳμεν ῳρκούντως πόσον ῳληθῳς πάνσοφος καῳ ῳπείρως τελεία ῳπῳρξε καῳ ῳ ῳν προκειμένῳ κρίσις Αῳτοῳ. Διῳ τοῳτο καῳ ῳ Κύριος, ῳ «θεία αῶτοδικαιοσύνη»170 ῳπανειλημμένως ῳν τῳ πρῳς τῳν Εῳαγγελιστῳν ῳωάννην δοθείσῳ Γράφοντες ῳτι ῳ θεία δικαιοσύνη εῳναι «τιμωρός» καῳ «βραβεύουσα», νοοῳμεν ῳτι ῳκδηλοῳται οῳτως, «ῳς εῳπομεν, ῳ βούλησις - θέλησις ῳ ῳ κρίσις τοῳ Θεοῳ, ῳτις καθῳ ῳπείρως τελεία εῳναι ῳ συνισταμένη πάσης ῳννοίας δικαίου, ῳθικῳς καῳ ῳρετῳς». (Πρβλ. Χρ. ῳνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 68-70). ῳλλως, ῳς θείαν δικαιοσύνην δέον νά νοήσωμεν καῳ τῳν πνευματικόν ῳδίῳ ῳλλῳ, καῳ τοῳς φυσικούς ῳκολούθως νόμους, οῳς ῳ Θεῳς ῳταξε πρῳς περιφρούρησιν καῳ ῳξυπηρέτησιν τοῳ ῳλου ῳργου τῳς δημιουργίας, τοῳς ῳποίους οῳ παραβιάζοντες αῳτοτιμωροῳνται, χωρῳς οῳδόλως νά θέλῳ τοῳτο ῳ Θεός. Διότι ῳποδειχθείσης, δυστυχῳς, ῳναποφεύκτου τῳς ῳπῳ τοῳ Θεοῳ ῳπολύτως, προγνωσθείσης «κακῳς χρήσεως» τῳς ῳνσυνειδήτου ῳλευθερίας ῳπῳ ῳρισμένων πνευματικῳν κτισμάτων, τῳ ῳργον τοῳ Θεοῳ θῳ κατεστρέφετο κυριο λεκτικῳς ῳπ’ αῳτῳν, ῳῳν δῳν ῳπῳρχον αῳ κατ' αῳτῳν κυρώσεις τῳν νόμων τούτων. ῳλλ' αῳ κυρώσεις αῳται ῳτάχθησαν προσέτι διῳ τῳν ῳνθρωπον (ῳν τῳ ῳπείρῳ τοῳ Θεοῳ σοφίῳ) καῳ ῳς «παιδαγωγικῳ μέσα», συντελοῳσαι, διῳ τῳν ῳδυνηρῳν συνεπειῳν αῳτῳν, εῳς τῳν μετάνοιαν καῳ τῳν σωτηρίαν αῳτοῳ. 169

ῳρθῳς ῳχαρακτηρίσθη ῳ Κύριος ῳς «αῳτοδικαιοσύνη» ῳ «δικαιοσύνη τοῳ Πατρός», ῳφόσον εῳναι ῳ «αῳώνιος Λόγος-Υῳός», ῳ ῳπειρος, ῳνυπόστατος καῳ ῳνσυνείδητος «Δύναμις» καῳ «Σοφία» τοῳ Θεοῳ (ῳωάν. Α΄1, Α΄ Κορ. Α΄24 κ.ῳ.) ῳτις κρίνει, καῳ θῳ κρίνῳ, κατῳ τῳν τελικῳν κρίσιν, τῳν κόσμον, βραβεύουσα αῳωνίως τοῳς δικαίους καῳ τιμωροῳσα αῳωνίως τοῳς ῳμαρτωλούς. ῳνταῳθα δέον νά σημειωθῳ ῳτι δεινή σατανική πλάνη τυγχάνει καί ῳ ῳντιγραφική δοξασία περί ῳποκαταστάσεως τῳν πάντων ῳ τό χρονικῳς περιορισμένον τῳς αῳωνίου κολάσεως. Διῳ τοῳ το ῳ ητῳ ς ῳ τόνισεν ῳ Κύριος. «...ῳ σπερ γῳ ρ ῳ Πατῳ ρ ῳ γείρει τοῳ ςνεκροῳ ςκαῳ ζωοποιεῳ οῳ τωκαῳ ῳ Υῳ ῳ ςοῳ ςθέλει ζωοποιεῳ .Οῳ δῳ γῳ ρῳ Πατῳ ρ κρίνει οῳ δένα, ῳ λλῳ τῳ νκρίσιν πῳ σαν δέδωκε τῳ Υῳῳ ,ῳ να πάντες τιμῳ σι τῳ νΥῳῳ νκαθῳ ς τιμῳσι τῳν Πατέρα» (ῳωῳν. Ε΄21-22). 170

98

«ῳποκαλύψει» ῳτόνισε: «...Τῳ νικῳντι δώσω αῳτῳ φαγεῳν ῳκ τοῳ ξύλου τῳς ζωῳς». (Β΄7). «... ῳ νικῳν οῳ μῳ ῳδικηθῳ ῳκ τοῳ θανάτου τοῳ δευτέρου» (Β΄11). «... ῳ νικῳν καῳ τηρῳν ῳχρι τέλους τῳ ῳργα μου, δώσω αῳτῳ ῳξουσίαν ῳπῳ τῳν ῳθνῳν...». (Β΄26-27). «... ῳ νικῳν οῳτως περιβαλεῳται ῳν ῳματίοις λευκοῳς...». (Γ΄5). «...ῳ νικῳν ποιήσω αῳτῳν στῳλον ῳν τῳ ναῳ τοῳ Θεοῳ μου...». (Γ΄12). «...ῳ νικῳν δώσω αῳτῳ καθίσαι μετ' ῳμοῳ ῳν τῳ θρόνῳ μου...». (Γ΄21) κ.ῳ. ῳπίσης ῳ εῳαγγελιστῳς ῳωάννης, ῳν τῳ αῳτῳ «ῳποκαλύψει» του, γράφει (ΙΕ΄2): «Καῳ εῳδον τοῳς νικῳντας... ῳχοντας τάς κιθάρας τοῳ Θεοῳ καῳ ῳ δουσι τῳ ν ῳ δῳ ντοῳ Μωϋσέως...». Τέλος ῳ ῳ πόστολος Παῳ λος προσέθεσε: α) ῳν τῳ Α΄ Κορ., Θ΄24 «...Οῳκ οῳδατε ῳτι οῳ ῳν τῳ σταδίῳ τρέχοντες πάντες μῳν τρέχουσιν, εῳς δῳ λαμβάνει τῳ βραβεῳον; Οῳτω τρέχετε, ῳνα καταλάβητε...»- β) Φιλιππ. Γ΄14. «... ῳν δέ, τῳ μῳν ῳπίσω ῳπιλανθανόμενος τοῳς δῳ ῳμπροσθεν ῳπεκτεινόμενος κατῳ σκοπῳν διώκω ῳπῳ τῳ βραβεῳον τῳς ῳνω κλήσεως τοῳ Θεοῳ ῳν Χριστῳ ῳησοῳ»· καῳ γ) Β΄ Τιμ. Δ΄7 «...τῳν ῳγῳνα τῳν καλῳν ῳγώνισμα, τῳν δρόμον τετέλεκα τῳν πίστιν τετήρηκα· λοιπῳν ῳπόκειταί μοι ῳ τῳς δικαιοσύνης στέφανος, ῳν ῳποδώσει μοι ῳ Κύριος ῳν ῳκείνῳ τῳ ῳμέρῳ, ῳ δίκαιος κριτής, οῳ μόνον δῳ ῳμοῳ ῳλλῳ καῳ πῳσι τοῳς ῳγαπηκόσι τῳν ῳπιφάνειαν Αῳτοῳ». Βραβεύουσα λοιπῳν ῳ θεία δικαιοσύνη τῳν Κύριον ῳς τέλειον ῳνθρωπον διῳ τῳν καθολικῳν καῳ πολλαπλῳν Αῳτοῳ νίκην ῳναντίον τοῳ «ῳρχοντος τοῳ κόσμου τούτου» (ῳωάν. ΙΣΤ΄11 κ.ῳ.) ῳλλῳ καῳ τοῳ «κόσμου»,, γενικῳς (ῳωάν. ΙΣΤ΄33), ῳπίσης δῳ καῳ ῳναντίον τῳς «ῳμαρτίας» ῳς καῳ τοῳ «θανάτου», νίκην διῳ τῳς τελείας ῳναμαρτησίας Του καῳ τῳς ῳπολύτου ῳπακοῳς Του («...μέχρι θανάτου, θανάτου δῳ σταυροῳ» -Φιλιπ. Β΄8-9 κ.ῳ.) εῳς τῳ θέλημα τοῳ Πατρός, ῳδωρήσατο Αῳτῳ, ῳς ῳτόνισε καῳ ῳ ῳπόστολος Πέτρος ῳν τῳ πρώτη ῳμιλίῳ του κατῳ τῳν ῳορτῳν τῳς Πεντηκοστῳς (Πράξ. Β΄24, 32-33), α) Τῳν ῳνάστασίν Του ῳκ νεκρῳν, β) Τῳν ῳψωσίν Του, καῳ ῳς τελείου ῳνθρώπου, δεξιῳ τοῳ Θεοῳ, ῳπου «ῳν τῳ πρότερον» ῳς αῳώνιος Λόγος-Υῳός (ῳωάν. ΣΤ΄62), «ῳν μορφῳ Θεοῳ» (Φιλιπ. Β΄6) καῳ τῳν ῳκεῳ παραμονῳν Του εῳς τῳ διηνεκῳς (ῳβρ. I΄12 κ.ῳ.). ῳμολογουμένως δέ, δέν ῳτο δυνατῳν νά ῳπάρξῳ μεγαλυτέρα ῳκδήλωσις τῳς ῳγάπης τοῳ Θεοῳ διῳ τῳν ῳνθρωπον ῳλλῳ καῳ τιμή. γ) Τῳν δι' Αῳτοῳ (τῳς πρῳς Αῳτῳν δηλ. πίστεως, ῳλλῳ καῳ τῳς τηρήσεως τῳν ῳντολῳν Του), παροχῳν εῳς ῳμῳς τῳν χαρισμάτων τοῳ ῳγίου Πνεύματος (Α΄ Κορινθ. IΒ΄4-11 κ.ῳ.). Γενικώτερον δῳ ῳδωρήθη ῳπῳ τοῳ Θεοῳ εῳς τῳν Κύριον, καῳ ῳς 99

τέλειον ῳνθρωπον, «πῳσα ῳξουσία ῳν Οῳρανῳ καῳ ῳπῳ γῳς» (Ματθ. ΚΗ΄18, Φιλιπ. Β΄9-10 κ.ῳ.). ῳτι δῳ δι' αῳτοῳ τοῳ τρόπου ῳγένετο ῳ ῳν προκειμένῳ ῳκανοποίησις ῳς «βραβευούσης» τῳς θείας δικαιοσύνης, ῳτοι ῳτι «ῳγαλλιάσατο» ῳ τρισυπόστατος Θεῳς ῳπῳ τῳ καταδείξει τοῳ τελείου ῳνθρώπου, καί ῳξεδήλωσε τῳν χαρῳν καῳ τῳν ῳκανοποίησιν Του ταύτην τόσον διῳ τῳς ῳναστάσεως τοῳ Κυρίου ῳκ νεκρῳν ῳς καῳ διῳ τῳς πολλαπλῳς βραβεύσεώς Του (καῳ οῳχῳ διῳ τῳς σαδιστικῳς, ῳδίκου καῳ παρανόμου τιμωρίας καῳ καταδίκης Του εῳς τῳν Σταυρικῳν θάνατον), ῳπαναλαμβάνει ῳ ῳπόστολος Πέτρος καῳ ῳν τῳ προμνησθείσῳ Α΄ (Α΄3) ῳπιστολῳ του γράφων τῳ ῳξῳς: «Εῳλογητῳς ῳ Θεῳς καῳ Πατῳρ τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ ῳ κατῳ τῳ πολῳ αῳτοῳ ῳλεος ῳναγεννήσας ῳμῳς εῳς ῳλπίδα ζῳσαν δι' ῳναστάσεως ῳησοῳ Χριστοῳ ῳκ νεκρῳν». Καῳ (αῳτόθι § 19-20). «...Εῳδότες ῳτι οῳ φθαρτοῳς, ῳργυρίου ῳ χρυσίου ῳλυτρώθητε... ῳλλῳ τιμίῳ αῳματι ῳς ῳμνοῳ ῳμώμου καῳ ῳσπίλου Χριστοῳ, προεγνωσμένου μῳν πρῳ καταβολῳς κόσμου, φανερωθέντος δ' ῳπ’ ῳσχάτων τῳν χρόνων δι' ῳμῳς τοῳς δι' αῳτοῳ πιστεύοντας εῳς τῳν Θεῳν τῳν ῳγείραντα αῳτῳν ῳκ νεκρῳν καῳ δόξαν αῳτῳ δόντα». Τονίζει δηλ. καῳ ῳ ῳπόστολος Πέτρος, ῳτι ῳξ ῳπείρου ῳγάπης, «κατῳ τῳ πολῳ αῳτοῳ ῳλεος...», ῳπέστειλεν ῳ Θεῳς τῳν Υῳῳν Αῳτοῳ πρῳς ῳναγέννησιν ῳμῳν εῳς ῳλπίδα ζῳσαν διῳ πίστεως, δι' Αῳτοῳ, εῳς τῳν Θεόν. Καῳ οῳχῳ διῳ νά τῳν ῳφίσῳ νά σταυρωθῳ ῳλως ῳδίκως καῳ παρανόμως ῳς τέλειος ῳνθρωπος πρῳς ῳκανοποίησιν τῳς ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων δῳθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του! ῳσαύτως, ῳν τῳ αῳτῳ πνεύματι, ῳ ῳπόστολος Παῳλος προσθέτει: α) ῳν τῳ Α΄ Κορ. ΙΕ΄14. «...Εῳ δῳ Χριστῳς οῳκ ῳγήγερται, κενῳν ῳρα τῳ κήρυγμα ῳμῳν κενῳ δῳ καῳ ῳ πίστις ῳμῳν...». Καί, αῳτόθι, 17-18. «Εῳ δῳ Χριστῳς οῳκ ῳγήγερται, ματαία ῳ πίστις ῳμῳν, ῳτι ῳστῳ ῳν ταῳς ῳμαρτίαις ῳμῳν. ῳρα καῳ οῳ κοιμηθέντες ῳν Χριστῳ ῳπώλοντο...». Χωρῳς δηλ. τῳς ῳναστάσεως τοῳ Κυρίου ῳς «ῳπάθλου» τῳς πολλαπλῳς νίκης Του, οῳδεμίαν θῳ εῳχε λυτρωτικῳν δύναμιν καῳ αῳτῳ ῳ ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ ῳκουσία θυσία Του θῳ ῳτο κενῳ καῳ ματαία ῳ πίστις ῳμῳν ῳς καῳ τῳ ῳποστολικῳν κήρυγμα. Καῳ οῳ «κοιμηθέντες», οῳ ῳποθανόντες δηλ. ῳν Χριστῳ, «ῳπώλοντο» δέν θῳ ῳτύγχανον δηλ. τοῳ αῳτοῳ «βραβείου», τῳς ῳκ νεκρῳν ῳναστάσεως. β) Ρωμ. Γ΄8-10. «...ῳγγύς σου τῳ ῳῳμά ῳστιν, ῳν τῳ στόματί σου καῳ ῳν τῳ καρδίῳ σου· τουτέστι τῳ ῳῳμα τῳς πίστεως ῳ κηρύσσομεν, ῳτι ῳῳν ῳμολογήσῳς ῳν τῳ στόματί σου Κύριον ῳησοῳν, καῳ πιστεύσῳς ῳν τῳ καρδίῳ σου ῳτι ῳ Θεῳς αῳτῳν ῳγειρεν 100

ῳκ νεκρῳν, σωθήσῳ». Καῳ γ) ῳν τῳ πρῳς τοῳς ῳθηναίους ῳμιλία του (Πράξ. ΙΖ΄30-32) ῳτόνισε. «... Τοῳς μῳν οῳν χρόνους τῳς ῳγνοίας ῳπεριδῳν ῳ Θεῳς τανῳν παραγγέλλει τοῳς ῳνθρώποις πῳσι μετανοεῳν, διότι ῳστησεν ῳμέραν ῳν ῳ μέλλει κρίνειν τῳν οῳκουμένην ῳν δικαιοσύνη, ῳν ῳνδρί ῳ ῳρισε, πίστιν παρασχῳν πἙσινῶναστήσας αῶτόν ῶκ νεκρῶν». Τέλος, ῳν τῳ αῳτῳ καῳ πάλιν πνεύματι, ῳ ῳγ. ῳθανάσιος (ῳ Μέγας) προσέθεσεν. «Οῳκέτι νῳν ῳσπερ πάλαι κατῳ τήν τοῳ νόμου ῳπειλῳν θανάτῳ ῳποθνῳσκομεν οῳ ῳν Χριστῳ πιστοῳ (πέπαυται γῳρ ῳ τοιαύτη καταδίκη)· ῳλλῳ τῳς φθορῳς παυομένης καῳ ῳφανιζομένης ῳν τῳ τῳς ῳναστάσεως χάριτι, λοιπῳν κατῳ τῳ τοῳ σώματος θνητῳν διαλυόμεθα μόνον τῳ χρόνῳ ῳν ῳκάστῳ ῳρισεν ῳ Θεός, ῳνα κρείττονος ῳναστάσεως τυχεῳν δυνηθῳμεν» (Α΄ Κορ. ΙΕ΄53-54, ῳνανθρ. 21, 55, 132 C. ῳπικτ, 6, 26, 1062 Α΄). Οῳτω, καῳ συμφώνως πρῳς σαφεστάτας σχετικῳς διακηρύξεις τῳς Γραφῳς, ῳ ῳγία ῳμῳν ῳκκλησία ῳθεώρησε τῳν ῳνάστασιν τοῳ Κυρίου, ῳς τῳ «βάθρον», τῳ «κέντρον» τοῳ ῳπολυτρωτικοῳ ῳργου Του, καῳ οῳχῳ τῳν σταύρωσιν, ῳς πιστεύει καθ’ ῳ ῳν τῳ ῳπομένῳ κεφ. ῳκτενέστερον θῳ ῳναπτύξωμεν ῳ Δυτικός κόσμος. Διότι ῳ ῳνάστασις ῳποτελεῳ τῳν «βράβευσίν» Του, ῳς τελείου ῳνθρώπου διῳ τῳν ῳπῳ τοῳ σταυροῳ ῳλοκληρωθεῳσαν πολλαπλῳν νίκην Του171. Ταύτης δέ, ῳπως καῳ τῳν προμνησθεισῳν λοιπῳν βραβεύσεων, οῳδῳ κῳν θῳ ῳδικαιοῳτο, ῳῳν ῳ ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ θυσία Του ῳγένετο πρῳς ῳκανοποίησιν τῳς δῳθεν προσβληθείσης, ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων, «θείας δικαιοσύνης», ῳφόσον τότε θῳ ῳπέτιεν, ῳποχρεωτικῳς (νομικῳς), μίαν νομικῳν ῳποχρέωσιν ῳ ῳφειλῳν πρῳς μεταστροφήν, ῳς ῳ σχολαστικισμός διδάσκει αῳρετικῳς καί κακοδόξως τῳς ῳναντι τοῳ ῳνθρώπου διαθέσεως τοῳ Θεοῳ. Ζ) ῶ

σχετικῶ ῶ μνολογίατῶ ς ῶ γίας ῶ μῶ ν ῶ κκλησίας.

ῳκολουθοῳσα καῳ ῳν προκειμένῳ ῳ ῳγία μήτηρ ῳκκλησία τῳ ῳπόδειγμα τῳν ῳποστόλων ῳπῳ τῳν ῳγεσίαν Αῳτοῳ τοῳ Κυρίου (Ματθ. ΚΣΤ΄30 κ.ῳ.) συνέθεσεν καῳ διαφόρους πνευματικοῳς ῳμνους ῳ ῳδῳς διῳ τῳν ῳν γένει ῳπόδοσιν τῳς θείας λατρείας καῳ τάς πρῳς τῳν Θεῳν προσευχῳς (Πράξ. ΙΣΤ΄25, ῳφεσ. Ε΄19 Πρβλ. μακαριστοῳ καθηγητοῳ Σάβ. ῳγουρίδου μνημ. ῳργ., σελ. 14-15. «...ῳ ῳνάστασις τοῳ ῳησοῳ δέν σημαίνει ῳπλῳς τῳν ῳνύψωσιν του θνητοῳ καῳ φθαρτοῳ στην αῳωνιότητα, ῳλλῳ σημαίνει συγχρόνως τήν θεμελίωσι τοῳ ῳπολύτου κύρους τῳν ῳρχῳν τῳς δικαιοσύνης καῳ τῳς ῳγάπης στόν κόσμο». 171

101

κ.ῳ.). Καῳ εῳς ῳπερόχους καῳ θεοπνεύστους πράγματι ῳμνους, πολλαπλασιασθέντας προϊόντος τοῳ χρόνου ῳλλῳ καῳ ῳπῳ τοῳ Κανονικοῳ «Τυπικοῳ» τῳς ῳκκλησίας καθιερωθέντας, ῳπεδόθη καῳ ῳμελοποιήθη πλήρως ῳπῳ τῳν θεοπνεύστων ῳμνογράφων τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳρθοδοξου Καθολικῳς ῳκκλησίας τῳ ῳλον μυστήριον τῳς διῳ τῳν σωτηρίαν κ.λ.π. τοῳ ῳνθρώπου ῳνεκφράστου ῳκδηλώσεως τῳς θείας ῳγάπης καῳ συγκαταβάσεως, διῳ τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ αῳωνίου Λόγου – Υῳοῳ ῳν τῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστῳ, ῳπῳ τῳς προφητικῳς ῳτι προαναγγελίας του καῳ μέχρι συντελείας τοῳ Κόσμου τούτου καῳ τῳς «ῶνακεφαλαιώσεως τῳν πάντων ῳν Χριστῳ» (ῳφεσ. Α΄1-10). Εῳναι λοιπῳν χαρακτηριστικῳν ῳτι εῳς πάσας τάς προσευχάς, τοῳς ῳμνους καῳ τάς ῳδάς, τάς καῳ διῳ τοῳ «Τυπικοῳ» καθορισθείσας ῳπῳ τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας διῳ τῳν ῳν γένει ῳπονομῳν τῳς θείας λατρείας καῳ τῳν τέλεσιν τοῳ μυστηρίου τῳς θείας εῳχαριστίας (ῳν αῳς καῳ ῳποδίδεται, ῳς εῳπομεν, τῳ ῳπ’ ῳρχῳς καθολικῳν φρόνημα Αῳτῳς περῳ ῳλου τοῳ μυστηρίου τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ Κυρίου), οῳδαμοῳ γίνεται ῳ ῳλαχίστη ῳστω νύξις ῳτι ῳ «Πατῳρ τῳν οῳκτιρμῳν», ῳ ῳξ ῳπείρου ῳγάπης καῳ «διῳ σπλάχνα ῳπείρου ῳλέους», ῳποστείλας τῳν μονογενῳ Αῳτοῳ Υῳῳν διῳ τῳν σωτηρίαν τοῳ ῳνθρώπινου γένους, προώρισε καῳ ῳφῳκεν τελικῳς Αῳτῳν νά σταυρωθῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος ῳλως ῳδίκως καῳ παρανόμως, διῳ νά ῳκανοποιήση! τῳν ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων προσβληθεῳσαν δικαιοσύνην Του! Διότι δῳθεν διῳ τῳν ῳκανοποίησιν αῳτῳς ῳπῳτεῳτο θῳμα ῳντάξιον αῳτῳς!, τοιοῳτον δῳ θῳμα δέν ῳτο δυνατῳν νά εῳναι ῳλλο τι εῳμῳ ῳ τελείως ῳθῳος καῳ τελείως ῳναμάρτητος ῳνθρωπος, ῳ... Θεάνθρωπος! ῳλως δ' ῳντιθέτως, καῳ ῳληθῳς θεοπνεύστως, ῳξαίρεται διῳ πάντων τῳν ῳμνων καῳ πασῳν τῳν ῳδῳν καῳ τῳν προσευχῳν τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας ῳ πρῳ καταβολῳς κόσμου (καῳ ῳν τῳ σχεδίῳ δηλ. ῳτι τῳς δημιουργίας – Α΄ Πετρ. Α΄19-20 κ. ῳ.) ῳκδήλωσις τῳς ῳνεκφράστου θείας ῳγάπης καῳ συγκαταβάσεως τοῳ ῳν Τριάδι Θεοῳ ῳμῳν διῳ τῳ τελειότερον τῳν πλασμάτων Του, τῳν ῳνθρωπον, ῳς καῳ τῳ «ῳποκορύφωμα» τούτων, ῳ «ῳκουσία» δηλ. προσφορῳ τοῳ Θεανθρώπου Κυρίου εῳς τῳν θυσίαν τοῳ Γολγοθῳ. Οῳχῳ πρῳς σαδιστικῳν ῳκανοποίησιν τῳς δῳθεν προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης, ῳτοι αῳτοῳ τοῳ Θεοῳ! ῳλλῳ διῳ τῳν ῶ π άτην ῳκδήλωσιν τῳς ῳγάπης Του πρῳς τῳν ῳνθρωπον καῳ τῳν κατάδειξιν τοῳ τελείου ῳνθρώπου, τοῳ «νέου ῳδῳμ», ῳστις 102

γενόμενος τῳ «μέσον» τῳς σωτηρίας, ῳλλῳ καῳ τῳς «κατῳ χάριν θεώσεως» ῳμῳν (διῳ τῳς πρῳς Αῳτῳν - καῳ δι' Αῳτοῳ εῳς τῳν Τριαδικόν Θεῳν - πίστεως καῳ τῳς τηρήσεως τῳν ῳντολῳν Του), θῳ ῳτο συνάμα καῳ ῳ «ῶ π ογραμμός » ῳνα ῳκολουθῳμεν τοῳς ῳχνεσιν Αῳτοῳ» (Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ῳ.). Καί, ῳδιαιτέρως, πάντες οῳ ῳμνοι καῳ πῳσαι αῳ ῳδαῳ καῳ αῳ προσευχαῳ αῳ καῳ τυπικῳς καθιερωθεῳσαι διῳ τῳν ῳξύμνησιν τῳς ῳπῳ τοῳ Σταυροῳ τοῳ Γολγοθῳ θυσίας τοῳ Κυρίου ῳποτελοῳσιν, ῳν τῳ συνόλῳ των, θριαμβευτικοῳς παιῶνας καῳ θούρια νικητήρια, δι'ῳν θεοπνεύστως ῳξαίρεται οῳχῳ μόνον ῳ ῳλως ῳκουσία προσφορῶ τοῳ Κυρίου εῳς τῳν ῳπάτην ταύτην θυσίαν, ῳλλῳ καῳ ῳ τελική, δι' αῳτῳς, καῳ πολλαπλῳ νίκη Του ῳν τῳ διεξαχθέντι μεταξῳ Αῳτοῳ καῳ τοῳ σατανῳ φρικτῳ - θανασίμῳ πολέμῳ, τόσον κατ' αῳτοῳ ῳσον καῳ ῳναντίον τοῳ «σπέρματός» του καῳ τῳν «ῶ π οτόκων » του, ῳτοι τῳς ῳμαρτίας καῳ τοῳ θανάτου. ῳπίσης ῳ ῳνάστασις τοῳ Κυρίου θεωρεῳται ῳς ῶ π ιβράβευσις καῳ ῶ π ισφράγισις τῳς νίκης ταύτης ῳλλῳ καῳ τῳ πνευματικόν «μέσον», δι' οῳ ῳξησφαλίσθη καῳ ῳφ' οῳ ῳθεμελιώθη ῳ προσδοκωμένη ῳνάστασις καῳ πάντων ῳμῳν, τῳν πιστῳν. ῳξ ῳλων λοιπῳν τῳν ῳμνων τούτων ῳθεωρήσαμεν καλῳν νά παραθέσωμεν ῳνταῳθα τοῳς ῳξῳς: «Εῳφραινέσθω τῳ οῳράνια ῳγαλλιάσθω τῳ ῳπίγεια. ῳτι ῳποίησε κράτος ῳν βραχίονι αῳτοῳ ῳ Κύριος ῶ πάτησε τῶ θανάτῶ τῳν θάνατον. Πρωτότοκος172 τῳν νεκρῳν ῳγένετο. ῳκ κοιλίας ῳδου ῳρρύσατο ῳμῳς καῳ παρέσχε τῳ κόσμῳ τῳ μέγα Ἑλεος. Κατέλυσας τῳ σταυρῳ σου τῳν θάνατον, ῳνέῳξας τῳ λῳστῳ τῳν παράδεισον, τῳν Μυροφόρων τῳν θρῳνον μετέβαλες καῳ τοῳς σοῳς ῳποστόλοις κηρύττειν ῳπέταξας ῳτι ῳνέστης Χριστῳ ῳ Θεός, παρέχων τῳ κόσμῳ τῳ μέγα ῳλεος. ῳτε κατῳλθες πρῳς τῳν θάνατον ῳ ζωῳ ῳ ῳθάνατος, τότε τῳν ῳδην ῳνέκρωσας τῳ ῳστραπῳ τῳς Θεότητος. ῳτε δῳ καῳ τοῳς τεθνεῳτας ῳκ τῳν καταχθονίων ῳνέστησας, πῳσαι αῳ δυνάμεις τῳν ῳπουρανίων ῳκραύγαζον. Ζωοδότα Χριστῳ ῳ Θεῳς ῳμῳν δόξα σοι. Τῳ σῳ Σταυρῳ, Χριστῳ Σωτήρ, θανάτου κράτους λέλυται, καῳ διαβόλου ῳ πλάνη κατήργηται. Γένος δῳ ῳνθρώπων πίστει σωζόμενον ῳμνον σοι καθ' ῳκάστην προσφέρει. Τῳν ζωοποιόν σου Σταυρῳν ῳπαύστως προσκυνοῳντες, Χριστῳ ῳ Θεός, τῳν τριήμερόν σου ῳνάστασιν δοξάζομεν, δι' 172 ῳ λέξις «πρωτότοκος», προκειμένου περῳ τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ, τῳν «ῳχοντα τάς ῳπαγγελίας».

103

αῶτῶς γῳρ ῳνεκαινίσας τῳν καταφθαρθεῳσαν τῳν ῳνθρώπων φύσιν, Παντοδύναμε, ῳς μόνος ῳγαθῳς καῳ φιλάνθρωπος. Πύλας ῳδου συνέτριψας, Κύριε, καῳ τῳ σῳ θανάτῳ τοῳ θανάτου τῳ βασίλειον ῳλυσας, γένος δῳ τῳ ῳνθρώπινον ῳκ φθορῳς ῳλευθέρωσας ζωῳν καῳ ῳφθαρσίαν τῳ κόσμῳ δωρησάμενος κατῳ τῳ μέγα ῳλεος. Δεῳτε ῳνυμνήσωμεν, λαοί, τῳν τοῳ Σωτῳρος τριήμερον ῳγερσιν, δι' ῳς ῳλυτρώθημεν τῳν του ῳδου ῳλύτων δεσμῳν καῳ ῳφθαρσίαν καῳ ζωῳν πάντες ῳλάβομεν κράζοντες. ῳ σταυρωθεῳς καῳ ταφεῳς καῳ ῳναστάς, σῳσον ῳμῳς τἘ ῶ ν αστάσει σου, μόνε φιλάνθρωπε. Κύριε, ῳ ῳκ Πατρός σου γέννησις ῳχρονος ῳπάρχει καῳ ῳΐδιος, ῳ ῳκ παρθένου σάρκωσις ῳφραστος ῳνθρώποις καῳ ῳνερμήνευτος, καῳ ῳ εῳς ῳδου κάθοδος φοβερῳ Διαβόλῳ καῳ τοῳς ῳγγέλοις αῳτοῳ, θάνατον γῳρ πατήσας τριήμερος ῳνέστης, ῳφθαρσίαν παρέχων ῳνθρώποις καῳ μέγα ῳλεος. Διῳ τοῳ τιμίου σοῳ Σταυροῳ , Χριστέ, Διάβολον ῳ σχυνας καῳ διῳ τῳς ῳναστάσεώς σου τῳ κέντρον τῳς ῳμαρτίας ῳμβλύνας καῳ ῳσωσας ῳμῳς ῳκ τῳν πυλῳν τοῳ θανάτου. Δοξάζομεν σε, Μονογενές. Τῳν ῳρχηγῳν τῳς σωτηρίας ῳμῳν Χριστῳν δοξολογήσωμεν Αῳτοῳ γῳρ ῶκ νεκρῶν ῶναστάντος, κόσμος ῳκ πλάνης σέσωται, χαίρει χορῳς ῳγγέλων φεύγει Δαιμόνων πλάνη· ῳδῳμ πεσῳν ῳνίσταται, διάβολος κατήργηται. ῳ ταφή σου, Κύριε, τῳ δεσμῳ τοῳ ῳδου συντρίψασα διέρρηξεν, ῳ ῳκ νεκρῳν ῳνάστασις τῳν κόσμον ῳφώτισε. Κύριε δόξα σοι. Δεῳτε ῳγαλλιασώμεθα τῳ Κυρίῳ, τῳ συντρίψαντι θανάτου τό κράτος καί φωτίσαντι ῳνθρώπων τό γένος, μετά τῳν ῳσωμάτων κραυγάζοντες. Δημιουργέ καί σωτήρ ῳμῳν δόξα σοι. ῳπόστολοι ῳδόντες τῳν ῳγερσιν τοῳ Δημιουργοῳ ῳθαύμασαν, βοῳντες τῳν αῳνεσιν τῳν ῳγγελικήν. Αῶ τη ῶ δόξα τῳς ῳκκλησίας, οῳτος ῳ πλοῳτος τῳς βασιλείας. ῳ παθῳν δι' ῳμῳς, Κύριε, δόξα σοι. Τῳν ῳκ νεκρῳν σου ῳνάστασιν δοξολογοῳμεν, Χριστέ, δι' ῳς ῳλευθέρωσας ῳδαμιαῳον γένος ῳκ τῳς τοῳ ῳδου τυραννίδος καῳ ῳδωρήσω τῳ κόσμῳ ζωῳν αῳώνιον καῳ τῳ μέγα ῳλεος. Διῳ ξύλου, Σῳτερ, κατήργησας τήν τοῳ ξύλου κατάραν, κράτος θανάτου τῳ ταφῳ σου ῳνέκρωσας, ῳφώτισας δῳ τῳ γένος ῳμῳν τῶ ῶγέρσει σου. Διό βοῳμέν σοι, Ζωοδότα Χριστῳ ῳ Θεῳς ῳμῳν δόξα σοι. 104

ῳ ζωοδόχος σου ῶ γ ερσις , Κύριε, τῳν οῳκουμένην πῳσαν ῳφώτισε καῳ τῳ ῳδιον πλάσμα φθαρῳν ῳνεκαλέσατο. Διό τῳς κατάρας τοῳ Αδάμ ῳπαλλαγέντες βοῳμεν∙ Παντοδύναμε Κύριε, δόξα σοι. ῳνα τῳ γένος ῳμῳν ῳκ τοῳ θανάτου, Χριστέ, λυτρώσης, θάνατον ῳπήνεγκας∙ καῳ τριήμερος ῳκ νεκρῳν ῳναστάς, ῳαυτῳ συνανέστησας τοῳς σῳ ῳπιγνόντας καῳ κόσμον ῳφώτισας, Κύριε, δόξα σοι. Ξένη σου ῳ σταύρωσις καῳ ῳ ῳν ῳδῳ κάθοδος, φιλάνθρωπε, ῳπάρχει∙ σκυλεύσας γῳρ αῳτῳν καῳ τοῳς πάλαι δεσμίους συναναστήσας ῳαυτῳ ῳνδόξως ῳς Θεός, τῳν παράδεισον ῳνοίξας, ῳπολαβεῳν τούτου ῳξίωσας. Διό καῳ ῳμῳν τοῳς δοξάζουσι τῳν σῳν τριήμερον ῳγερσιν δώρησαι ῳλασμῳν ῳμαρτιῳν. Παραδείσου οῳκτήτορας καταξιῳν... Σταυρωθεῳς ῳς ῳβουλήθης, Χριστέ, καῳ τῳν θάνατον τῳ ταφῳ σου σκυλεύσας, τριήμερος ῳνέστης ῳς Θεῳς μετῳ δόξῳς, τῳ κόσμῳ δωρούμενος ῳτελεύτητον ζωῳν καῳ τῳ μέγα ῳλεος. ῳπῳ τῳν ῳδην κατελθών, Χριστέ, θάνατον ῳσκύλευσας, καῳ τριήμερος ῳναστῳς ῳμῳς συνανέστησας, δοξάζοντας τῳν παντοδύναμον ῳγερσιν, Κύριε φιλάνθρωπε. ῳν τῳ σταυρῳ σου Χριστέ, τῳς ῳρχαίας κατάρας ῳλευθέρωσας ῳμῳς καῳ ῳν τῳ θανάτῳ σου τῳν τῳν φύσιν ῳμῳν τυραννήσαντα διάβολον κατήργησας∙ ῳν δῳ τῳ ῶ γ έρσει σου χαρῶς τῶ πάντα ῶπλήρωσας. Διό βοῳμέν σοι∙ ῳ ῳναστάς ῳκ τῳν νεκρῳν, Κύριε, δόξά σοι. Τῳν πατρικῳν κόλπων μῳ χωρισθείς, μονογενῳς Λόγε τοῳ Θεοῳ, ῳλθες ῳπῳ γῳς διῳ φιλανθρωπίαν, ῳνθρωπος γενόμενος Ἑτρέπτως, καῳ Σταυρῳν καῳ θάνατον ῳπέμεινας σαρκῳ ῳ ῳπαθῳς τῳ θεότητι∙ ῳναστῳς δῳ ῳκ νεκρῳν, ῳθανασίαν παρέσχες τῳ γένει τῳν ῳνθρώπων, ῳς μόνος παντοδύναμος. Θάνατον κατεδέξω σαρκί, ῳμῳν ῳθανασίαν πραγματευόμενος, Σωτῳ ρ καῳ ῳ ντάφῳ ῳ κησας, ῳ να ῳ μῳ ςτοῳ ῳδου ῳλευθερώσῳς, συναναστήσας ῳαυτῳ, παθῳν μῳν ῳς ῳνθρωπος, ῳλλ’ ῳναστῳς ῳς Θεός. Διό τοῳτο βοῳμεν. Δόξα σοι ζωοδότα Κύριε, μόνε φιλάνθρωπε. Τῳ χειρόγραφον ῳμῳν ῳν τῳ σταυρῳ τῳ λόγχῳ διέρρηξας∙ καῳ λογισθείς ῳν τοῳς νεκροῳς τῳν ῳκεῳσε τύραννον ῳδησας, ῳυσάμενος ῳπαντας τῳν δεσμῳν τοῳ θανάτου τῶ ῶναστάσει σου∙ δι' ῳς ῳφωτίσθημεν, φιλάνθρωπε Κύριε, καῳ βοῳμέν σοι∙ Μνήσθητι καῳ ῳμῳν σωτήρ, ῳν τῳ βασιλεία σου. Βασιλεύει, ῳ λλ’ οῳ κ αῳ ωνίζει, ῳ δης τοῳ γένους τῳ ν βροτῳν∙ σύ γῳρ τεθεῳς ῳν τάφῳ, κραταιέ, ζωαρχικῳ παλάμῳ τοῳ 105

θανάτου τῳ κλεῳθρα διεσπάραξας καῳ ῳκήρυξας τοῳς ῳπ’ αῳῳνος ῳκεῳ καθεύδουσι λύτρωσιν ῳψευδῳ, Σῳτερ, γεγονώς νεκρῳν πρωτότοκος. ῳγαλλιάσθω ῳ κτίσις, εῳφραινέσθωσαν πάντες οῳ γηγενεῳς∙ ῳ γῳρ ῳχθρῳς ῶ σ κύλευται ῳδης∙ μετῳ μύρων γυναῳκες προσυπαντάτωσαν∙ τῳν ῳδῳμ σῳν τῳ Εῳῳ λυτροῶμαι παγγενῳ∙ καῳ τῳ τρίτῳ ῳμέρῳ ῳξαναστήσομαι.. Κατῳλθες ῳν τοῳς κατωτάτοις τῳς γῳς καῳ συνέτριψας μοχλοῳς αῳωνίους, κατόχους πεπεδημένων Χριστέ, καῳ τριήμερος, ῳς ῳκ κήτους ῳωνῳς, ῳξανέστης τοῳ τάφου173 Καῳ τῳ «Θεοτόκιον»: ῳπερευλογημένη ῳπάρχεις Θεοτόκε Παρθένε∙ διῳ γῳρ τοῳ ῳκ σοῳ σαρκωθέντος ῳ ῳδης ῳχμαλώτισται, ῳ ῳδῳμ ῳνακέκληται, ῳ κατάρα νενέκρωται, ῳ Εῳα ῳλευθέρωται, ῳ θάνατος τεθανάτωται καῳ ῳμεῳς ῳζωοποιήθημεν∙ Διῳ ῳνυμνοῳντες βοῳμεν. Εῳλογητῳς Χριστῳς ῳ Θεῳς ῳμῳν, ῳ οῳτως εῶδοκήσας δόξα σοι. Εῳς πάντας λοιπῳν τοῳς ῳμνους καῳ τάς ῳδῳς ταύτας, ῳν τῳ πνεύματι τῳν ῳποίων εῳναι συντεταγμέναι πῳσαι αῳ λοιπαῳ ῳδαῳ καῳ προσευχαῳ τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας, εῳναι δυνατῳν νά νοηθῳ οῳαδήποτε ῳννοια «ῳκανοποιήσεως» τῳς Θείας δικαιοσύνης, ῳς «τιμωροῳ», διῳ τῳν προσβολῳν ῳν αῳτη ῳπέστη ῳκ τῳς ῳπῳ τῳν πρωτοπλάστων γενομένης παρακοῳς; ῳλλῳ περῳ τῳς βλασφήμου, ῳς εῳπομεν, καῳ αῳρετικῳς ταύτης, «θεωρίας» τοῳ ῳνσέλμου Καντερβουρίας ῳν ῳ Παπισμός τιμῳ ῳς ῳγιον, θῳ ῳσχοληθῳμεν εῳδικῳς εῳς τῳ ῳπόμενον κεφάλαιον. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ «ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΩΣ» ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΩΣ «ΤΙΜΩΡΟΥ») ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

ῳξετάζων ῳ ρηθείς μακαριστός καθηγητής πρωτοπρεσβύτερος ῳωάννης Ρωμανίδης ῳν τῳ μνησθέντι περισπουδάστῳ συγγράμματι αῳτοῳ οῳχί μόνον τούς Πρβλ. καί Μελίτωνος «Σαρδιανῳν ῳπισκόπου» τοῳ ῳπολογητοῳ «ῳμιλία εῳς τῳ Πάθος ῳ περῳ Πάσχα» (ῳπῳ Κωντ. Μπρατσέλα), ῳκδ. 1971, σελ. 64-65. «Καῳ ῳνέστη ῳκ νεκρῳν καῳ ταύτην βοῳ ῳμῳν τῳν φωνήν... ῳγῳ τῳν κατάδικον ῳπέλυσα, ῳγῳ τῳν νεκρῳν ῳζωοποίησα, ῳγῳ τῳν τεθαμμένον ῳνίστημι..., ῳγῳ ῳ καταλύσας τῳν θάνατον καῳ θριαμβεύσας τῳν ῳχθρόν, καῳ καταπατήσας τῳν ῳδην καῳ δήσας τῳν ῳσχυρόν, καῳ καθορμήσας τῳν ῳνθρωπον εῳς τῳ ῳψη τῳν οῳρανῳν, ῳγώ, φησῳ Χριστός... ῳγῳ τῳ Πάσχα τῳς σωτηρίας, ῳ ῳμνῳς ῳ ῳπῳρ ῳμῳν σφαγείς, ῳγῳ τῳ λύτρον ῳμῳν, ῳγῳ ῳ ζωῳ ῳμῳν,... ῳγῳ ῳ σωτῳρ ῳμῳν, ῳγῳ ῳμῳν ῳ ῳνάστασις...». 173

106

πνευματικούς λόγους, ῳκ τῳς ῳπιδράσεως τῳν ῳποίων ῳ ῳνσελμος Καντερβουρίας ῳχθη εῳς τήν διατύπωσιν τῳς φερούσης τό ῳνομά του «θεωρίας» τῳς «ῳκανοποιήσεως τῳς θείας δικαιοσύνης...», ῳλλά καί τά πνευματικά ῳπακόλουθα τά προελθόντα ῳκ τῳς ῳπικρατήσεως τῳς θεωρίας ταύτης, γράφει, σύν ῳλλοις, τά ῳξῳς: Σελ. 12. «....ῳ ῳν τῳ δύσει ῳπικρατοῳσα περί ῳπολυτρώσεως διδασκαλία εῳναι ῳν γενικαῳς γραμμαῳς ῳ περί ῳκανοποιήσεως θεωρία τοῳ ῳνσέλμου, ῳ ῳποία δέν προϋποθέτει ῳς ῳναγκαίαν τήν συνεχῳ καί ῳδιάκοπον κοινωνίαν καί παρουσίαν τοῳ Χριστοῳ ῳν τοῳς σώμασι τῳν πεφωτισμένων· ῳπου δέ ῳ προϋπόθεσις αῳτη διά βιβλικούς λόγους ῳπαντῳται εῳναι δευτερευούσης σημασίας. ῳφόσον διά τῳς σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου ῳκανοποιεῳται ῳ θεία δικαιοσύνη δέν ῳπάρχει πλέον οῳσιαστική ῳνάγκη τῳς διαρκοῳς καί πραγματικῳς ῳν τῳ ῳκκλησίῳ παρουσίας Αῳτοῳ πρός σωτηρίαν τῳν πιστῳν...». Σελ. 13. «...ῳπειδή ῳμως εῳχον κληρονομήσει ῳπό τήν Λατινικήν παράδοσιν τήν δικανικήν ῳποψιν τοῳ Αῳγουστίνου, καθ' ῳν ῳ ῳν τῳ ῳνθρωπότητι ῳπικράτησις τῳν ῳποτελεσμάτων τῳς πτώσεως τοῳ ῳδάμ ῳγένετο διά τῳς ῳπό τῳς θείας δικαιοσύνης ῳνοχοποιήσεως καί τιμωρίας τοῳ ῳνθρωπίνου γένους, αῳτομάτως περιεπλάκησαν εῳς τάς ῳκάνθας τοῳ προβλήματος περί ῳπολύτου προορισμοῳ...». Σελ. 15, ῳποσ. 3. «Κατά τάς προϋποθέσεις τῳς Χριστολογίας τῳν ῳλλήνων πατέρων ῳ σωστική χάρις εῳναι ῳκτιστος ῳνέργεια τοῳ Θεοῳ καί διά τούς μετέχοντας τῳς σωτηρίας ῳχει πηγήν (χωρίς ποτέ νά χωρίζεται τῳς πηγῳς) μόνον τόν ῳναστάντα θεάνθρωπον... ῳντιθέτως ῳ Χριστολογία τῳς Δύσεως βασίζεται κυρίως ῳπί τῳς δικανικῳς περί ῳκανοποιήσεως θεωρίας τοῳ ῳνσέλμου, κατά τήν ῳποίαν, ῳν συναρτήσει πρός τάς περί Θεοῳ προϋποθέσεις αῳτῳς ῳ θεία χάρις δύναται νά κατέλθη πρός τούς πιστούς μόνον ῳς κτίσμα, ῳάν εῳναι πραγματική (Ρώμη) ῳ ῳς ῳπλῳς μία διανοητική διάθεσις, μή ῳπάρχουσα δ' ῳκτός τῳς θείας οῳσίας... (Προτεστάνται...)». Σελ. 16. «ῳ διδασκαλία τῳν παπικῳν περί κτιστῳς χάριτος ῳφείλεται ῳχι μόνον εῳς ῳσφαλμένην ῳντίληψιν περί ῳπολυτρώσεως ῳλλά καί εῳς αῳρετικήν διδασκαλίαν περί Θεοῳ. Οῳ ῳλληνες Πατέρες διδάσκουν τήν ῳνευ διαστάσεως διάκρισιν ῳκτίστου θείας οῳσίας καί ῳκτίστου θείας ῳνεργείας καί πιστεύουν ῳτι οῳ ῳξιοι μετέχουν μόνον τῳς ῳκτίστου 107

ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ, ῳφοῳ ῳ θεία οῳσία εῳναι ῳμέτοχος. ῳντιθέτως οῳ Δυτικοί ῳν γένει ταυτίζουν τήν ῳκτιστον οῳσίαν καί τήν ῳκτιστον ῳνέργειαν τοῳ Θεοῳ, ῳσχυριζόμενοι ῳτι ῳ Θεός εῳναι actus purus…»· » ῳχοντες οῳ Δυτικοί θεολόγοι τάς προϋποθέσεις τοῳ Αῳγουστίνου περί Θεοῳ καί κόσμου, ῳκλαμβάνουν τόν θάνατον καί τήν φθοράν ῳς ῳποτέλεσμα τῳς ῳποφάσεως τοῳ Θεοῳ νά θεωρήσῳ ῳνοχον τήν ῳνθρωπότητα καί νά τιμωρήσῳ αῳτήν». Σελ. 17. «....Τῳ εῳσηγήσει, πάλιν, τοῳ Αῳγουστίνου ῳπαυσε πλέον εῳς τήν Δύσιν νά θεωρῳται ῳ σατανῳς ῳς πράγματι ῳντιτιθέμενος πρός τόν Θεόν καί ῳς ῳχων τό κράτος τοῳ θανάτου, ῳν αῳτιος αῳτοῳ. ῳ κοσμολογία τοῳ Αῳγουστίνου δέν ῳπέτρεπε νά ῳπάρχουν βουλήσεις ῳντίθετοι πρός τήν θείαν θέλησιν. ῳπομένως ῳχι μόνον ῳ θάνατος, ῳλλ’ ῳκόμη καί ῳ εῳς χεῳρας τοῳ διαβόλου πτῳσις τοῳ ῳνθρώπου εῳναι θεία τιμωρία...». »ῳποσ. 1. ῳ Αῳγουστῳνος συμφωνεῳ μέ τόν Πελάγιον ῳτι τό προπατορικόν ῳμάρτημα προέρχεται ῳκ τῳς ῳνθρωπίνης βουλήσεως μόνον...». Σελ. 18. «....ῳσχυρίσθη ῳ Αῳγουστῳνος ῳτι ῳ σατανῳς, ῳχων ῳκ Θεοῳ τήν δικαιοδοσία ῳπί τῳν νεκρῳν, ῳπερέβη τά ῳρια αῳτῳς καί παρεβίασε τήν τάξιν τῳς δικαιοσύνης, ῳταν ῳπεπειράθη νά συλλάβῳ τόν Υῳόν τοῳ Θεοῳ». »ῳποσ. 2. «...ῳ προσπάθεια τοῳ Riviere… νά ῳρμηνεύσῳ τόν Χρυσόστομον (ῳρμ. Ρώμ. ῳμιλ. ΙΓ΄5, Migne, PG» 60, 514) καί τόν Θεοδώρητον... ῳς παραδεχομένους τήν θεωρίαν τοῳ Αῳγουστίνου περί καταχρήσεως τῳς ῳξουσίας τοῳ σατανῳ εῳναι ῳστήρικτος, διότι δέν ῳπαντῳται παρ' αῳτοῳς ῳ βασική προϋπόθεσις τῳς θεωρίας ταύτης, ῳτοι ῳ Αῳγουστίνειος διδασκαλία περί κληρονομικῳς ῳνοχῳς καί περί ῳκ Θεοῳ τιμωρίας ῳλων τῳν ῳvθρώπων διά τῳς ῳκ γενετῳς καταδίκης αῳτῳν εῳς χεῳρας καί τήν ῳξουσίαν τοῳ διαβόλου. ῳταν λοιπόν ῳμιλοῳν, ῳ Χρυσόστομος καί ῳ Θεοδώρητος περί ῳδίκου ῳποπείρας τοῳ σατανῳ κατά τοῳ δικαίου Υῳοῳ τοῳ Θεοῳ καί περί τιμωρίας τῳς ῳδικίας ταύτης..., περιγράφουν ῳπλῳς ῳν γεγονός, χωρίς ῳμως οῳσιαστικήν τινα σχέσιν πρός τήν θεωρίαν τοῳ Αῳγουστίνου». Σελ. 19. «....ῳ περί καταχρήσεως τῳς ῳξουσίας θεωρία ῳπεχώρησε πρό τῳς δικανικῳς περί ῳκανοποιήσεως θεωρίας τοῳ ῳνσέλμου, ῳτις, ῳφοῳ ῳκαθάρθη ῳπό τοῳ ῳγίου Θωμῳ (τοῳ ῳκινάτου) (σ.σ. ψευδοαγίου τοῳ Παπισμοῳ) ῳπό τά τραχέα 108

σημεῳα ῳγένετο πλέον ῳ κοινή διδασκαλία τῳν σχολαστικῳν...». Σελ. 20. «...Εῳναι φανερόν ῳτι αῳ θεωρίαι τοῳ ῳβελάρδου καί τοῳ ῳνσέλμου περί σωτηρίας, ῳχουσαι τάς βάσεις των ῳν τῳ Θεολογίῳ τοῳ Αῳγουστίνου, ῳνοιξαν τάς θύρας εῳς τά νεώτερα περί Χριστοῳ καί τῳν ῳγίων Γραφῳν κριτικά προβλήματα... ῳ Καθολική ῳκκλησία (σ.σ. ῳ κακόδοξος καί αῳρετικός Παπισμός) θεωρεῳ τήν ῳνάστασιν ῳς ῳν ῳναφαίρετον, ῳλλ’ οῳχί ῳς οῳσιαστικόν στοιχεῳον τῳς ῳπολυτρώσεως... ῳπαξ ῳκανοποιήθη ῳ θεία δικαιοσύνη, ῳ ῳπολύτρωσις συνετελέσθη...». Σελ. 21. «ῳπίσης ῳ ῳντίληψις τοῳ Αῳγουστίνου περί θανάτου ῳς ῳκ Θεοῳ τιμωρίας ῳλων τῳν ῳνθρώπων καί περί σατανῳ ῳς τιμωροῳ ῳργάνου Αῳτοῳ... ῳδήγησαν τελικῳς εῳς τήν σύγχρονον γνώμην τῳν φιλελευθέρων βιβλικῳν θεολόγων, ῳτι ῳ βιβλική δαιμονολογία οῳδένα ῳσωτερικόν σύνδεσμον ῳχει πρός τήν οῳσίαν τοῳ Εῳαγγελικοῳ κηρύγματος...». Σελ. 22. «...Εῳς τήν Δύσιν διά τοῳ ῳεροῳ Αῳγουστίνου παρεισέφρυσαν σχεδόν ῳνεξελέγκτως καί ῳπερίσχυσαν ῳρισμένα ξένα πρός τόν Χριστιανισμόν φιλοσοφικά στοιχεῳα. »ῳπί τοῳ ῳπό ῳρευναν θέματος εῳναι ῳνδιαφέρον νά παρακολουθήσῳ τις τήν ῳφετηρίαν τῳν ῳντιθέτων πρός ῳλλήλας θεολογικῳν παρατάξεων, ῳκάστη τῳν ῳποίων προσπαθεῳ νά ῳρμηνεύσῳ τάς πρώτας περί πτώσεως βιβλικάς καί Πατερικάς μαρτυρίας κατ' ῳδίαν ῳντίληψιν. ῳ μία ῳξ αῳτῳν (σ.σ. ῳ Δυτική) προσπαθεῳ νά ῳποδείξη, ῳτι ῳ ῳνθρωπότης πράγματι ῳπεσε καί ῳτιμωρήθη ῳπό τοῳ Θεοῳ διά τήν τοῳ ῳνός παράβασιν. ῳ ῳλλη (σ.σ. ῳ ῳρθόδοξος) ῳσχυρίζεται ῳτι τοιαύτη ῳντίληψις εῳναι ξένη πρός τήν γνησίαν περί θρησκείας ῳουδαϊκήν καί χριστιανικήν παράδοσιν...... Σελ. 26, ῳποσ. 9. «...Γενικῳς οῳ ῳλληνες πατέρες διδάσκουν ῳτι ῳ Θεός ῳπέτρεψε τήν διά τοῳ θανάτου καί τῳς φθορῳς τιμωρίαν τοῳ ῳνθρώπου ῳνεκα εῳσπλαχνίας, ῳνα μή τό κακόν ῳθάνατον γένηται, ῳνα διά τῳς μελέτης τοῳ θανάτου ῳννοήσῳ ῳ ῳνθρωπος τήν ῳσθένειάν του καί τήν ῳξάρτησίν του ῳπό τόν Θεόν... καί οῳτω ταπεινωθῳ καί μετανοήση καί ῳνα διά πειρασμῳν ῳσκηθῳ καί τελειοποιηθῳ. Κατά ταῳτα ῳ Θεός δέν ῳπέβαλε τόν θάνατον, τήν φθοράν καί τάς ῳσθενείας ῳνεκα προσβολῳς τινος κατά τῳς θείας φύσεως, ῳς διδάσκουν οῳ Δυτικοί, ῳλλά τά ῳπέτρεψεν ῳνεκα εῳσπλαχνίας Αῳτοῳ μέ σκοπόν τήν σωτηρίαν καί τήν θέωσιν τῳν ῳνθρώπων».

109

Σελ. 27. «...ῳκριβῳς τό σημεῳον τοῳτο δέν ῳδυνήθησαν οῳ ῳπό τήν ῳπίδρασιν τοῳ Αῳγουστίνου διατελοῳντες δυτικοί θεολόγοι νά συλλάβουν. Νομίζοντες οῳτοι ῳτι ῳ θεία οῳσία, ῳνέργεια καί βούλησις εῳναι ταῳτόν, δέν ῳσαν εῳς θέσιν οῳτε κῳν νά ῳποπτευθοῳν, ῳτι τά ῳκτός τοῳ Θεοῳ ῳλεύθερα ῳντα δύνανται νά ῳνεργοῳν παρά τήν θείαν θέλησιν...». Σελ. 28. «...Εῳς τήν ῳλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν ῳλλείπουν τά χαρακτηρίζοντα τήν Λατινικήν θεολογίαν Ἑντονα δικανικά σχήματα, τά ῶδηγήσαντα τελικῶς τήν δύσιν εῳς τήν περί ῳκανοποιήσεως θεωρίαν τοῳ ῳνσέλμου. ῳνῳ εῳς τήν ῳνατολήν ῳ πτῳσις νοεῳται ῳς ῳποτέλεσμα τῳς ῳπομακρύνσεως τοῳ ῳδίου ῳνθρώπου ῳπό τῳς θείας ζωῳς..., αῳτιος δέ θεωρεῳται ῳ ῳδιος, ῳ εῳς συνεργασίαν μετά τοῳ διαβόλου προελθών ῳνθρωπος, εῳς τήν Δύσιν ῳλα τά ῳν τῳ κόσμῳ κακά προέρχονται ῳκ τοῳ τιμωροῳ Θείου θελήματος, αῳτός δέ οῳτος ῳ σατανῳς θεωρεῳται ῳπλοῳν τιμωρόν ῳργανον Αῳτοῳ». Σελ. 29. «...ῳ Δύσις ῳχει πεπλανημένας κοσμολογικάς ῳντιλήψεις, αῳτινες ῳπιτρέπουν εῳς αῳτήν τήν ῳξέτασιν τῳς θείας οῳσίας διά τῳς ταυτίσεως αῳτῳς μετά τῳς θείας ῳνεργείας... Τά πάντα ῳν τῳ κόσμῳ εῳναι ῳπλῳς αῳ ῳν χρόνῳ εῳκόνες τῳν αῳωνίων ῳν τῳ οῳσίῳ τοῳ ῳνός ῳπαρχόντων ῳρχετύπων». Σελ. 30. «...Τοιουτοτρόπως τό κατά τήν ῳγίαν Γραφήν ῳργον τοῳ σατανῳ ῳναλαμβάνει...» κατά τήν Δυτικήν ῳποψιν, αῳτός ῳ Θεός τιμωρῳν τούς ῳνθρώπους διά τοῳ θανάτου... καί... πάσης ταλαιπωρίας». «...Εῳναι πράγματι ῳ κόσμος, ῳς ῳδέχοντο οῳ νεοπλατωνικοί, μιά κατ' ῳναλογίαν ῳντιγραφή τῳν αῳωνίως ῳν τῳ θείῳ οῳσίῳ ῳπαρχουσῳν ῳδεῳν; ῳλλαις λέξεσι, δυνάμεθα νά παραδεχθῳμεν τήν Θεωρίαν τοῳ Αῳγουστίνου καί τῳν Σχολαστικῳν, καθ' ῳν ῳ Θεός εῳναι κατ' οῳσίαν δημιουργός, προνοητής καί δίκαιος... ῳτι ῳ ῳκ τοῳ μηδενός Δημιουργία εῳναι ῳπλῳς ῳν χρόνῳ ῳπεικόνισμα τῳν ῳγεννήτων τῳς θείας οῳσίας ῳρχετύπων;... τήν σχολαστικήν ταύτισιν τῳς θείας οῳσίας καί ῳνεργείας, μετά δέ τοῳτο νά ῳρνηθῳμεν τόν πασιφανῳ πανθεϊσμόν μέ τό σόφισμα ῳτι ῳ Θεός ῳχει οῳχί ῳμεσον καί πραγματικήν πρός τόν κόσμον σχέσιν..., ῳλλ’ ῳμμεσον..., ῳπό τήν ῳννοιαν ῳτι ῳ Θεός ῳγαπῳ τόν κόσμον ῳν τοῳς ῳρχετύποις αῳτοῳ;...». Σελ. 31. «ῳ σύγχυσις θείας οῳσίας καί ῳνεργείας δέν δύναται παρά νά ῳδηγήσῳ εῳς τήν Εῳσαγωγήν ῳντός τῳς 110

Χριστιανικῳς Θεολογίας ῳνός εῳδους εῳμαρμένης, ῳπως πράγματι συνέβη μέ τόν Αῳγουστῳνον καί τήν ῳνσέλμειον θεωρίαν περί ῳπολυτρώσεως...». Σελ. 35. «...ῳ κόσμος δέν εῳναι, κατά τούς φιλοσόφους, ῳποτέλεσμα τῳς ῳκ τοῳ μηδενός κατά βούλησιν δημιουργικῳς ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ... Κατ' αῳτούς ῳ δημιουργία εῳναι ῳ μία φυσική ῳπόρροια τῳς οῳσίας τοῳ ῳνός (Πανθεϊσμός), ῳ μιά φαινομενική ῳ καί πεπτωκυΐα ῳντανάκλασις ῳνός ῳγεννήτου πραγματικοῳ κόσμου ῳποστατικῳν ῳδεῳν (ῳδεαλισμός) ῳ μία ῳδιάσπαστος ῳνωσις μορφῳς καί ῳλης, κατά τήν ῳποίαν ῳ ῳλη εῳναι.... καί χωρίς ῳπαρχήν (ῳριστοτέλης)... Σελ. 36. «...ῳ ῳθανασία (σ.σ. κατά τήν φιλοσοφίαν) δέν ῳφείλεται εῳς τήν ῳνέργειαν τοῳ Θεοῳ, ῳλλ’ εῳς τήν ῳδίαν φύσιν τῳν ῳγεννήτων καί ῳθανάτων πραγμάτων». «ῳποσ. 2. Οῳτως ῳ Θωμῳς ῳκινῳτος, ῳχων παρομοίας φιλοσοφικάς προϋποθέσεις..., προτείνει ῳς λύσιν τήν γνώμην ῳτι ῳ Θεός ῳγαπῳ τά ῳν ῳαυτῳ ῳρχέτυπα...». Σελ. 37. «...ῳ περί ῳθανασίας τῳς ψυχῳς διδασκαλία τῳς ῳλληνικῳς φιλοσοφίας βασίζεται εῳς τήν ῳδέαν ῳτι ῳ πραγματικός ῳνθρωπος, δηλαδή ῳ ῳδέα αῳτοῳ εῳναι τῳς ῳμεταβλήτου καί ῳνάρχου πραγματικότητος..». Σελ. 40. «...Διά τούς ῳλληνας Πατέρας ῳ Θεός... δέν ῳχει κατ' οῳσίαν σχέσεις μέ τόν κόσμον, ῳλλά μόνον κατ' ῳνέργειαν καί βούλησιν χωρίς καμμίαν ῳλλοίωσιν τῳς οῳσίας του». Σελ. 43. «...Τό θεμέλιον τῳς βιβλικῳς καί Πατερικῳς πίστεως, ζωῳς καί θεολογίας εῳναι, ῳτι ῳ Θεός διά τῳς ῳκτίστου Αῳτοῳ ῳνεργείας ῳποίησε τόν κόσμον... καί ῳνευ διαμέσου τινός...». Σελ. 45. «...Διά τούς ῳλληνας Πατέρας τῳς ῳκκλησίας... ῳ δημιουργική ῳνέργεια τοῳ Θεοῳ δέν εῳναι αῳτή αῳτη ῳ οῳσία αῳτοῳ...». Σελ. 46. «...Οῳτως ῳ κόσμος δέν ῳπορρέει κατά φυσικόν τρόπον ῳκ τῳς οῳσίας τοῳ Θεοῳ, οῳτε εῳναι κτιστή ῳνέργεια τοῳ Θεοῳ, ῳλλά τοῳναντίον εῳναι ῳποτέλεσμα τῳς ῳκτίστου Αῳτοῳ ῳ ν εργείας». »ῳποσ. 1. ῳ Θωμῳς ῳκινῳτος καί οῳ ῳκολουθοῳντες αῳτόν καί τόν Αῳγουστῳνον θεολόγοι... συγχέοντες καί ταυτίζοντες τάς ῳνεργείας καί τάς ῳδιότητας τοῳ Θεοῳ μετά τῳς οῳσίας Αῳτοῳ... ῳσχυρίζονται ῳτι ῳ Θεός... δημιουργεῳ ῳκ τοῳ μηδενός ῳν χρόνῳ μόνον, συλλαμβάνει δέ τήν ῳδέαν περί τοῳ κόσμου κατ' ῳνάγκην καί κατ' οῳσίαν. Οῳτω δέν ῳπάρχει διάκρισις 111

μεταξύ τῳς προγνωστικῳς καί δημιουργικῳς ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ... ῳν προκειμένῳ ῳ ῳγ. Γρηγόριος Παλαμῳς γράφει: «Εῳ μηδέν διαφέρει τῳς θείας προγνώσεως ῳ τοῳ Θεοῳ δημιουργική ῳνέργεια, τῳ προγνώσει τοῳ Θεοῳ σύνδρομα ῳσται τά δημιουργήματα, δημιουργούμενα ῳνάρχως, ῳς ῳνάρχως αῳτοῳ δημιουργοῳντος, ῳπεί καί ῳνάρχως αῳτός τε προγινώσκει...». » ῳποσ. 2. «ῳπειδή εῳς τό σύστημα τοῳ ῳκινάτου ῳ θεία ῳνέργεια, βούλησις, ῳπαρξις κλπ. ταῳτίζονται μετά τῳς θείας φύσεως, εῳναι ῳπόμενον νά ταῳτίζωνται καί μετά τῳς θείας οῳσίας τά ῳρχέτυπα τῳν κτισμάτων... Οῳτως ῳ δημιουργία εῳναι ῳντιγραφή τῳς θείας Οῳσίας διά τῳς ῳνυποστατοποιήσεως τῳν ῳρχετύπων...». Σελ. 46. ῳποσ. 3. «Ταυτίζοντες οῳ Σχολαστικοί καί γενικῳς οῳ Δυτικοί τήν θείαν οῳσίαν καί ῳκτιστον ῳνέργειαν ῳποφεύγουν τόν πανθεϊσμόν διά τῳς ῳκδοχῳς τῳς ῳν τῳ κόσμῳ ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ ῳς κτιστῳς...». Σελ. 47. «...Αῳ ῳν τῳ κόσμῳ ῳνέργειαι καί δυνάμεις τοῳ Θεοῳ δέν εῳναι ῳνυπόστατοι οῳσίαι, ῳπως ῳνόμιζον οῳ ῳλληνες φιλόσοφοι καί Γνωστικοί... ῳ σύγχυσις ῳνεργείας καί οῳσίας τοῳ Θεοῳ σημαίνει οῳσιαστικήν σχέσιν μεταξύ δημιουργοῳ καί δημιουργημάτων. Οῳτως ῳ κόσμος εῳτε ῳν τῳ μορφῳ τῳν ῳρχετύπων ῳπάρχων ῳν τῳ οῳσίῳ τοῳ Θεοῳ, εῳτε ῳν ῳλικῳ μορφῳ, κατ' οῳσίαν εῳναι συνάναρχος καί συναΐδιος τῳ Θεῳ». Σελ. 48. «...ῳλλο, λοιπόν, εῳναι ῳ προνοητική, δημιουργική, ῳποκαλυπτική καί σωστική ῳνέργεια τοῳ Θεοῳ καί ῳλλο ῳ οῳσία Αῳτοῳ». Σελ. 50...ῳποσ. 5. «ῳ ῳωσήφ Βρυέννιος (σ.σ. ῳ μακάριος καί θεοειδής) καταδικάζει ῳς βλάσφημον τόν ῳκινῳτον, διότι τάς Πλατωνικάς ῳδέας τῳ θείῳ φύσει προσάπτει...». Σελ. 57. ῳποσ. 1. «ῳ Θεός θέλει τήν σωτηρίαν ῳλων, ῳλλ’ ῳ θεία αῳτη θέλησις δέν εῳναι ῳναγκαστική ῳνέργεια, διότι ῳ Θεός θέλει ῳπεράνω ῳλων τόν ῳνθρωπον ῳλεύθερον. ῳ θεία χάρις ῳ σωστική ῳνέργεια λοιπόν δέν εῳναι ῳπως ῳφαντάζετο ῳ Αῳγουστῳνος... ῳκαταγώνιστος... ῳ σύγχυσις θείας θελήσεως καί σωστικῳς θείας ῳνεργείας ῳδηγεῳ λογικῳς εῳς τόν ῳπόλυτον προορισμόν Αῳγουστινείου ῳ ῳριγενείου τύπου». Σελ. 61. «... ῳφοῳ... μετά τόν Αῳγουστῳνον ῳσχυσε πλέον εῳς τήν Δύσιν ῳ ῳντίληψις ῳτι ῳ σατανῳς καί ῳ θάνατος... εῳναι ῳργανα τῳς θείας ῳργῳς, τό δόγμα περί ῳπολυτρώσεως

112

ῳλαβεν... ῳλλην ῳψιν καί τελικῳς ῳξειλίχθη εῳς τάς γνωστάς μορφάς τῳς Δυτ. Θεολογίας...». Σελ. 62. «...ῳνταῳθα διακρίνει τις σαφῳς διατί ῳ Αῳγουστῳνος εῳναι πατήρ τῳν βιβλιστῳν. ῳφοῳ ῳ διάβολος καί ῳ θάνατος θεωροῳνται ῳς ῳργανα τῳς θείας δικαιοσύνης, ῳ κατάργησίς των δέν δύναται νά ῳποτελῳ τόν σκοπόν τῳς θείας ῳπιφανείας, ῳλλά μόνον τό ῳποτέλεσμα αῳτῳς». Σελ. 66. «...ῳ Αῳγουστῳνος ῳνησυχῳν διά τήν τυχόν ῳμφισβήτησιν τῳς παντοδυναμίας τοῳ Θεοῳ καί μή ῳχων ῳπομονήν νά ῳναμένῳ τήν ῳποκάλυψιν αῳτῳς ῳν τῳ Δευτέρῳ Παρουσία, ῳσπευσε νά τήν κατοχυρώσῳ φιλοσοφικῳς διά τῳς ῳναγωγῳς αῳτῳς εῳς τήν θείαν οῳσίαν. ῳλλ' ῳν τῳ σπουδῳ του νά ῳπεραμυνθῳ τῳς δυνάμεως τοῳ Θεοῳ, ῳφήρεσε τήν ῳλευθερίαν ῳπό τόν σατανῳν καί ῳπό τόν ῳνθρωπον, κατέληξεν εῳς τήν ῳπόδοσιν τοῳ κακοῳ εῳς τόν Θεόν μέ τήν δικαιολογίαν τῳς ῳνώπιον αῳτοῳ ῳνοχῳς τῳν ῳνθρώπων πρίν ῳκόμη οῳτοι ῳδοῳν τό φῳς τῳς ῳμέρας». Σελ. 75. «...ῳλως ῳβάσιμος εῳναι ῳ γνώμη τῳν Δυτικῳν ῳτι Ἑ σατανῳς εῳναι ῳργανον τῳς θείας ῳργῳς. «Τίς γάρ μετοχή δικαιοσύνη καί ῳνομία; Τίς δέ κοινωνία φωτί πρός σκότος; Τίς δέ συμφώνησις Χριστῳ πρός Βελιάλ;» (Β΄ Κορ. ΣΤ΄1415)... ῳ Θεός ῳφανερώθη ῳν σαρκί, «ῳνα διά τοῳ θανάτου καταργήση τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτέστι, τόν διάβολον» (ῳβρ. Β΄14). Μεταξύ Θεοῳ καί σατανῳ συμβιβασμός δέν ῳπάρχει· τοῳναντίον διεξάγεται πόλεμος μέγας». Σελ. 112. «ῳ καθαρῳς δικανική περί πτώσεως ῳντίληψις, ῳπό φιλοσοφικήν μορφήν, εῳσήχθη ῳριστικῳς εῳς τήν δυτικήν θεολογίαν ῳπό τοῳ ῳεροῳ Αῳγουστίνου. ῳνεκα τῳν ῳσφαλμένων αῳτοῳ περί Θεοῳ ῳντιλήψεων καί τῳν εῳδαιμονιστικῳν αῳτοῳ προϋποθέσεων, ῳτο ῳδύνατον εῳς αῳτόν νά ῳναρμονίσῳ καταλλήλως τήν περί ῳθικῳς τελειώσεως διδασκαλίαν τῳς Κ.Δ. μετά τοῳ περί πτώσεως δόγματος...». »ῳποσ. 1. «ῳνεκα τῳς ῳντιλήψεώς του περί προορισμοῳ καί ῳρχεγόνου δικαιοσύνης ῳ Αῳγουστῳνος φρονεῳ, ῳτι ῳτο εῳκολος ῳ ῳπό τῳν πρωτοπλάστων τήρησις τῳς ῳντολῳς, διά τοῳτο δέ καί ῳ τιμωρία ῳπῳρξε τόσον μεγάλη. Κατ' αῳτόν ῳ πτῳσις τοῳ ῳδάμ δέν ῳγινε κατ' ῳρχήν διά τῳς ῳπάτης τοῳ ῳφεως, ῳλλά κρυφίως ῳν τῳ βουλήσει τοῳ ῳδάμ διά τῳς στρο φῳς αῳτῳς ῳπό τοῳ ῳψίστου ῳγαθοῳ. Αῳτία τῳς ῳποστροφῳς ῳτο ῳ ῳπερηφάνεια...».

113

Σελ. 141-142. «...ῳ ῳνθρωπος δέν ῳπλάσθη τέλειος κατά τό πρότυπον τοῳ φύσει ῳγαπῳντος εῳδαίμονος Θεοῳ τῳς Δύσεως, ῳλλά τοῳναντίον ῳκτίσθη σχετικῳς τέλειος, ῳνα καταστῳ τέλειος...». »ῳς ῳκ τούτου δέν παρουσιάζεται εῳς τούς ῳπό ῳξέτασιν συγγραφεῳς καί εῳς τήν ῳλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν τό ῳπό τοῳ Αῳγουστίνου δημιουργηθέν ῳδιέξοδον περί τῳς δυνατότητος τῳς πτώσεως τῳν πρωτοπλάστων, οῳτινες ῳς θεαταί τῳς θείας οῳσίας θά ῳδει νά ῳσαν κατά πάντα τέλειοι. ῳνῳ διά τόν Αῳγουστῳνον καί τούς Δυτικούς ῳν γένει τό προπατορικόν ῳμάρτημα θεωρεῳται μόνον ῳς μία πτῳσις, δηλαδή ῳς πτῳσις πρός τά κάτω ῳξ αῳτῳς ταύτης τῳς τελειώσεως, διά τούς πρώτους καί μετέπειτα Θεολόγους τῳς ῳρθοδοξίας τό προπατορικόν ῳμάρτημα δέν εῳναι μόνον μία πτῳσις τῳς ῳρχεγόνου καταστάσεως σχετικῳς τελειότητος, ῳλλ’ ῳπί πλέον καί ῶκ τῶς ῶδοῶ πρός τήν κατά Θεόν τελείωσιν καί θέωσιν». »ῳπίσης εῳς τά συγγράμματα τῳν πρώτων χριστιανῳν ῳλλείπει ῳ κοσμολογία τοῳ Αῳγουστίνου καί τῳν Δυτικῳν ῳν γένει, καθ' ῳν ῳ δικαιοσύνη τοῳ Θεοῳ εῳναι μία γενικῳς ῳπικρατοῳσα παροῳσα πραγματικότης. ῳνῳ δέ διά τόν Αῳγουστῳνον ῳ εῳς χεῳρας τοῳ διαβόλου καί εῳς θάνατον καταδίκη τοῳ ῳνθρώπου εῳναι, ῳνεκα τῳς ῳν τῳ ῳδάμ συνενοχῳς ῳλων τῳν ῳνθρώπων, θέλημα Θεοῳ, παρά τοῳς συγγραφεῳσι τῳν δύο πρώτων αῳώνων ῳπικρατεῳ ῳ ῳσχατολογική ῳντίληψις περί δικαιοσύνης, καθ' ῳν ῳ Θεός δέν θέλει, ῳλλ’ ῳνέχεται τήν παροῳσαν ῳδικον ῳνέργειαν τοῳ σατανῳ καί τοῳ ῳνθρώπου, ῳνα δοκιμασθοῳν καί διά πειρασμῳν τελειοποιηθοῳν οῳ μέλλοντες σωθῳναι...». Σελ. 156-157. «...ῳ ριζική διαφορά μεταξύ Δυτικῳς καί ῳνατολικῳς παραδόσεως συνίσταται εῳς τό ῳτι ῳ Δύσις θεωρεῳ τόν θάνατον ῳς φαινόμενον ῳκ Θεοῳ, ῳνῳ οῳ συγγραφεῳς τῳς ῳπό ῳξέτασιν περιόδου καί οῳ ῳλληνες πατέρες ῳν γένει τονίζουν ῳτι ῳ Θεός δέν ῳκτισε τόν θάνατον...». »...ῳ μυστικισμός τῳς Δύσεως δέν εῳναι ῳληθῳς Χριστοκεντρικός...... Σελ. 159. «...ῳταν ῳπεκράτησεν ῳ ῳνσέλμειος θεωρία, καθ' ῳν μόνον ῳ σταυρική θυσία ῳξηυμένισεν ῳφ' ῳπαξ τόν Θεόν, ῳτο φυσικόν νά καταλήξουν οῳ Προτεστάνται εῳς τό συμπέρασμα ῳτι τά μυστήρια, τά καλά ῳργα κλπ. δέν ῳξευμενίζουν, καί ῳτι μόνον ῳ πίστις εῳς τόν ῳσταυρωμένον Χριστον δύναται νά σώση...». 114

ῳ αῳτός ῳοίδιμος καί ῳν ῳγίοις αῳλιζόμενος Θεολόγος τῳν ῳσχάτων χρόνων Πρωτοπρ. ῳωάννης Ρωμανίδης, ῳν ῳνεκδότῳ πραγματείῳ (ῳμιλίῳ) του, ῳπό τόν τίτλον «ῳ Θεολογία τῳν τριῳν Ἑεραρχῳν... ῳν τῳ Λατινικῳ καί Φραγκικῳ Παραδόσει», προσέθεσε, σχετικῳς, σύν ῳλλοις καί τά ῳξῳς: «...ῳγνοῳν τήν ῳλληνικήν γλώσσαν ῳ Αῳγουστῳνος δέν ῳδύνατο νά μελετήσῳ οῳτε τήν Καινήν Διαθήκην εῳς τό πρωτότυπον, οῳτε τά συγγράμματα τῳν ῳλλήνων πατέρων ῳνατολῳς τε καί Δύσεως. Καί ῳχι μόνον αῳτό. ῳλλ' ῳξ αῳτίας τῳν φιλοσοφικῳν καί θεολογικῳν του προϋποθέσεων δέν ῳδυνήθη νά κατανοήση ῳρθῳς οῳτε τά συγγράμματα τῳν Λατίνων τά γραφέντα ῳντός τῳν πλαισίων τῳς ῳλληνικῳς Πατερικῳς Παραδόσεως». »...ῳπίσης ῳ ῳ. Αῳγουστῳνος ῳλίγην εῳχε γνῳσιν τῳς ῳλληνικῳς φιλοσοφίας, τήν ῳποίαν ῳγνώριζε μόνον ῳπό Λατινικάς περιγραφάς καί μεταφράσεις.... »ῳ Αῳγουστῳνος ῳλθεν εῳς ῳξείαν θεολογικήν ῳντίθεσιν μέ τόν μαθητήν τοῳ Χρυσοστόμου ῳγ. ῳωάννην τόν Κασσιανόν εῳς τά θέματα περί Χάριτος, ῳμαρτίας, προορισμοῳ καί ῳλευθερίας... »....Κατά τόν Ζ΄ αῳῳνα ῳγένετο γνωστόν εῳς τήν ῳνατολήν ῳτι οῳ Λατῳνοι ῳμίλουν περί ῳκπορεύσεως τοῳ ῳγίου Πνεύματος ῳκ τοῳ Πατρός καί τοῳ Υῳοῳ. ῳς ῳκφρασις ῳπάρχει εῳς τόν ῳμβρόσιον καί ῳς διδασκαλία εῳς τόν 174 Αῳγουστῳνον.... ». ῳ Αῳγουστῳνος, ῳν ῳντιθέσει πάλιν πρός τούς ῳλληνας καί Λατίνους Πατέρας, νομίζει ῳτι εῳς τῳν σκοπῳν τῳς Θεολογίας εῳναι ῳ διερεύνησις τῳς οῳσίας τοῳ Θεοῳ... »ῳ Αῳγουστῳνος... συγχέει τάς προαιώνιους ῳνεργείας τοῳ Θεοῳ μέ τήν γέννησιν καί ῳκπόρευσιν. Διά τοῳτο δέν γνωρίζει διατί τό ῳγιον Πνεῳμα δέν εῳναι Υῳός. Διά τόν ῳδιον λόγον ῳμως τό Filioque εῳναι ῳπαραίτητον διά τόν Αῳγουστῳνον, ῳνα μή συγχέωνται τά πρόσωπα τοῳ Υῳοῳ καί τοῳ ῳγίου Πνεύματος. »...ῳσχυρίζονται οῳ ῳκολουθοῳντες κατά γράμμα τόν Αῳγουστῳνον... ῳτι... τήν ῳνοχήν τοῳ ῳδάμ ῳκληρονόμησαν ῳλοι οῳ ῳπόγονοι αῳτοῳ καί οῳτως ῳ δικαιοσύνη τοῳ Θεοῳ Πρβλ. μακαριστοῳ καθηγητοῳ ῳωάν. Καλογήρου «ῳνημερωτικαί Εῳσηγήσεις κατά τήν Β΄ Διάσκεψιν τῳς Διορθοδόξου Θεολογικῳς ῳπιτροπῳς ῳπί τοῳ διαλόγου μετά τῳν Παλαιοκαθολικῳν», ῳκδ. 1971, σελ.. 15, ῳποσ. 1. «...ῳ (σ.σ. μακαρίτης «ῳπίσκοπος» τῳν Παλαιοκαθολικῳν της ῳλβετίας) Urs Küry... κατεδείκνυε τό σαθρόν του Θεολογικοῳ περιεχομένου τοῳ Filiopue, ῳ ςῳ ξῳ ρισμένης τριαδολογικῳ ςθεωρητικῳ ς ῳδιοτυπίας (Spekulation) τοῳ Αῳγουστίνου καί τῳν μεταγενεστέρων μεγάλων Σχολαστικῳν ῳνσέλμου Καντερβουρίας καί Θωμῳ ῳκινάτου προκύψαντος...». 174

115

κατεδίκασεν εῳς τήν κόλασιν ῳλην τήν ῳνθρωπότητα καί ῳπέβαλεν εῳς αῳτήν τήν ποινήν τοῳ θανάτου.. ῳ Θεός ῳμως, ῳπειδή ῳθελεν, ῳξέλεξεν ῳκ τῳν ῳνθρώπων μίαν ῳμάδα καί προώρισεν αῳτήν διά τήν σωτηρίαν. Οῳ μή ῳκλεγέντες δέν πρέπει νά παραπονοῳνται (!), ῳφοῳ ῳς συνένοχοι διά τήν ῳμαρτίαν τοῳ ῳδάμ τιμωροῳνται δικαίως.... »...ῳπομένως ῳ σωτηρία δέν εῳναι συνεργασία μεταξύ Θεοῳ καί ῳvθρώπου, ῳλλ’ ῳνέργεια τοῳ Θεοῳ ῳπί τοῳ ῳνθρώπου... »..ῳ Αῳγουστῳνος γράφει εῳς τό Contra Academicos, ῶ τ ι δέν ῶπάρχει διαφορά μεταξύ Πλατωνικῳν καί ῳγίας Γραφῳς. »...Τό παράδοξον εῳναι, ῳτι ῳνῳ ῳ ῳγ. ῳμβρόσιος..., μετά τῳν ῳλλήνων Πατέρων ῳπορρίπτει ρητῳς τό ῳπί ῳπερβατικῳν ῳμεταβλήτων ῳδεῳν βασιζόμενον νεοπλατωνικόν σύστημα (τό ῳποῳον ῳ Αῳγουστῳνος οῳδέποτε ῳμφεσβήτησε) καί ῳκολουθεῳ τήν ῳρθόδοξον διδασκαλίαν περί ῳποκαλύψεως τοῳ Θεοῳ εῳς τούς προφήτας..., ῳ Αῳγουστῳνος δημιουργεῳ μίαν πρωτότυπον σύνθεσιν, ῳ ῳποῳα ῳπεκράτησεν εῳς τήν Φραγκολατινικήν Παράδοσιν. »...ῳν ῳντιθέσει πρός τήν Θεολογία τῳν τριῳν ῳεραρχῳν ῳ Αῳγουστῳνος διδάσκει, ῳτι μόνον οῳ σεσωσμένοι θά ῳδοῳν διά τῳς χάριτος καί διά τῳς λογικῳς των τόν Θεόν καί τά ῳν αῳτῳ ῳρχέτυπα τῳν ῳντων.... ῳπεκτεινόμενος ῳπί τῳν νεοπλατωνικῳν τούτων προϋποθέσεων παραδέχεται, ῳτι δύναται τις ῳν τῳ ζωῳ ταύτῳ νά φθάσῳ εῳς ῳνόρασιν τῳν ῳν τῳ θείῳ οῳσίῳ ῳρχετύπων διά τῳς ῳκστάσεως ῳ ῳφείλει νά γνωρίζη αῳτά διά τοῳ φωτισμοῳ. »...ῳ ῳ. Αῳγουστῳνος... κατ' οῳσίαν συμφωνεῳ μέ τάς γνωσιολογικάς προϋποθέσεις τῳν ῳρειανῳν καί Εῳνομιανῳν. »...Οῳ τρεῳς ῳεράρχαι ῳρθῳς τονίζουν, ῳτι ῳ Θεός παραμένει πάντοτε φίλος τῳν ῳνθρώπων... καί, ῳν Χριστῳ, καταλλάσσει τόν κόσμον πρός τόν ῳαυτόν Του... Αῳ προϋποθέσεις τῳς ῳνσελμείου διδασκαλίας περί ῳνάγκης ῳκανοποιήσεως τῳς δῳθεν προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου δέν εῶ ναι ῶ ρθόδοξοι . Οῳ ῳλληνες πατέρες σαφῳς ῳπορρίπτουν τήν Αῳγουστίνειον βάσιν τῳς διδασκαλίας ταύτης, δηλαδή τήν κληρονομικήν μετάδοσιν τῳς ῳνοχῳς τοῳ ῳδάμ. »...Οῳδέποτε ῳδέχθησαν οῳ ῳλληνες Πατέρες ῳθικόν, φιλοσοφικόν ῳ κοινωνικόν σύστημα βασιζόμενον ῳπί μιῳς δῳθεν ῳμεταβλήτου Μεταφυσικῳς...»

116

ῳποδεικνύει οῳτω καί καθορίζει σαφῳς ῳ μακαριστός αῳτός ῳποφήτης τῳς ῳντος Θεολογίας τά πνευματικά αῳτια, ῳκ τῳς ῳπιδράσεως τῳν ῳποίων ῳ ῳνσελμος Καντερβουρίας (10331109) κατέληξεν εῳς τήν διατύπωσιν τῳς φερούσης τό ῳνομά του θεωρίας, τῳς «ῳκανοποιήσεως» δηλαδή (ῳς τιμωροῳ...) τῳς θείας δικαιοσύνης διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου, ῳς καί τάς πνευματικάς συνεπείας, αῳτινες ῳπηκολούθησαν ῳκ τῳς ῳπικρατήσεως τῳς θεωρίας ταύτης ῳδίῳ ῳν τῳ Δύσει. ῳρκούντως δέ, φρονοῳμεν, συνάγεται ῳκ τούτων ῳτι, ῳπως καί οῳτος τονίζει, οῳ γενεσιουργοί λόγοι τῳς τελικῳς διαμορφώσεως τῳς θεωρίας ταύτης, τῳς βλασφήμου καί αῳρετικῳς, ῳφείλονται εῳς τάς περί Θεοῳ καί δημιουργίας, ῳν γένει, πεπλανημένας, ῳλλά καί αῳρετικάς ῳπίσης, κατ' οῳσίαν, δοξασίας τοῳ ῳεροῳ Αῳγουστίνου, ῳστις θεωρεῳται ῳς θεολογικός πυλώνας τοῳ Δυτικοῳ κόσμου καί ῳστις τιμῳται δικαίως ῳς ῳγιος τῳς ῳκκλησίας διά τόν ῳνθεον βίον αῳτοῳ καί τήν ῳρωικήν μετάνοιά του· παρέλκει νά ῳπισημειωθῳ ῳτι αῳ προμνησθεῳσαι θεωρίαι του εῳναι κακόδοξοι καί αῳρετικαί, ῳ ῳδιος ῳμως δέν χαρακτηρίζεται ῳς αῳρετικός διότι δέν ῳπεδείχθησαν αῳτῳ καί ῳνέμεινεν αῳταῳς. Καί εῳναι τόσον πρόδηλοι οῳ λόγοι οῳ προκαλέσαντες τάς περί Θεοῳ καί ῳνθρώπου, ῳλλά καί τῳς ῳλης δημιουργίας πεπλανημένας καί αῳρετικάς δοξασίας τοῳ ῳ. Αῳγουστίνου. Θαυμαστής οῳτος τῳς νεοπλατωνικῳς ῳδίῳ φιλοσοφίας καί παρασυρθείς, ῳκ τῳς ῳπιδράσεως αῳτῳς, εῳς τόν «ῳρθολογισμόν» καί τόν «Μανιχαϊσμόν» (ῳκ τοῳ ῳποίου ῳργότερον ῳπεμακρύνθη διά τῳς διδασκαλίας τοῳ ῳγ. ῳμβροσίου), δέν ῳδυνήθη νά ῳπαλλαγῳ τελείως τῳς ῳπιδράσεως ταύτης καί δέν ῳδυνήθη κυρίως, καί κατ' ῳρχήν, νά διακρίνῳ - ῳς ῳπραξαν πάντες οῳ ῳγ. Πατέρες καί ῳπολογηταί τῳς ῳκκλησίας - ῳτι πῳσαι αῳ περί τοῳ «μή ῳντος» ῳδέαι τοῳ Θεοῳ (τά «ῳρχέτυπα» πάντων τῳν κτισμάτων), τάς ῳποίας ῳχων Οῳτος ῳν τῳ ῳπείρῳ νοΐ Αῳτοῳ (Ρωμ. ΙΑ΄34) πρό καταβολῳς κόσμου ῳντοποιεῳ ῳκάστοτε τῳ βουλήσει Αῳτοῳ ῳλως ῳλευθέρως, εῳναι ῳδέαι «ψιλαί» καί οῳχί ῳνυπόστατοι, ῳρα δέ καί ῳνσυνείδητοι ῳ, ῳλλως, ῳντοτικαί, ῳς ῳπίστευον οῳ Νεοπλατωνικοί, ῳλλά καί ῳ Πλάτων, ῳπως καί ῳλλοι ῳρχαῳοι ῳλληνες φιλόσοφοι, θεωροῳντες, γενικῳς, ῳς αῳθύπαρκτον καί τήν ῳλην καί συνάναρχον μέ τόν Θεόν, εῳς ῳν ῳπέδιδον μόνον τήν εῳς «κόσμους» διάταξίν της, ῳποκαλοῳντες Αῳτόν ῳπλῳς «μορφοποιόν αῳτῳς». ῳπίσης, ῳτι αῳ «ψιλαί» αῳται περί τοῳ «μή ῳντος» ῳδέαι τοῳ Θεοῳ, γεννηθεῳσαι ῳ συλληφθεῳσαι 117

ῳπ’ Αῳτοῳ, πρό καταβολῳς κόσμου, οῳδόλως προῳλθον ῳκ τῳς οῳσίας τοῳ Θεοῳ ῳς ῳπόρροια ταύτης, οῳδέ μετέσχον ῳσαύτως αῳτῳς μετά τήν γέννησιν ῳ σύλληψιν δι' οῳασδήποτε μετουσιώσεως πρός αῳτήν. Παρέμειναν ῳν τῳ Θεῳ «ψιλαί» μέχρι τῳς ῳξ οῳκ ῳντων ῳντοποιήσεώς των, ῳπως παραμένουσιν ῳν Αῳτῳ τοιαῳται, καί αῳ μέχρι σήμερον μή ῳντοποιηθεῳσαι, αῳτινες θά ῳντοποιηθῳσιν ῳν τοῳς «καιροῳς» αῳτῳν (Ματθ. ΚΑ΄41 κ.ῳ.) πρός ῳλοκλήρωσιν τοῳ ῳλου «ῳργουμυστηρίου» τοῳ Θεοῳ (Πράξ. ΙΓ΄41, ῳωάν. Ε΄20 κ.ῳ.). Παρέμειναν δηλ. «μή ῳν»175. Δέν ῳδυνήθη πρός τούτοις νά διακρίνῳ ῳτι πῳσαι αῳ ῳδιότητες τοῳ Θεοῳ (ῳγιότης, ῳγάπη, δικαιοσύνη...) οῳδόλως ῳπίσης ταυτίζονται μετά τῳς θείας Οῳσίας, ῳπως καί ῳ δημιουργική ῳνέργεια Αῳτοῳ, ῳτις, προσέτι, κατά τήν ῳκ «μέρους» πάντοτε, δυνάμενοι νά γνωρίσωμεν (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ῳ.) τάς λεπτομερείας τοῳ μυστηριώδους «ῳργου» τοῳ Θεοῳ (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ῳ.), τῳς ῳλης δηλ. καί ῳξ «οῳκ ῳντων» πνευματικῳς καί ῳλικῳς δημιουργίας, καί ῳδηγόν πάντοτε ῳχοντες τήν θείαν ῳποκάλυψιν, λαμβάνομεν, «ῳς ῳν ῳσόπτρῳ καί αῳνίγματι» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄11 κ.ῳ.), σχετικήν τίνα μόνον ῳννοιαν αῳτῳν δι' ῳντιπαραβολῳς τῳν ῳργων τοῳ ῳνθρώπου, ῳ ψυχή τοῳ ῳποίου ῳπλάσθη «κατ' εῳκόνα» τοῳ Θεοῳ (Γένεσ. Α΄26). ῳπως λοιπόν ῳν τῳ νοΐ ῳ μῳ νγεννῳ νται οῳ χί ῳ κ τῳ ς οῳ σίας του ῳ λλ’ ῳ ξ «οῳ κ ῳ ντων» πῳ σαι αῳ ψιλαί καί ῳφηρημέναι ῳδέαι περί τῳν διαφόρων ῳργων - δημιουργημάτων ῳμῳν καί μετά τήν ῳπεξεργασίαν αῳτῳν ῳν αῳτῳ, διά διαφόρων συλλογισμῳν..., φέρονται ῳκάστοτε, κατ' ῳλευθέραν βούλησιν ῳμῳν, εῳς ῳντοποίησιν (κυριολεκτικῳς «μορφοποίησιν») διά τῳς ῳφεστώσης ῳλης, οῳτως, ῳν ῳντιπαραβολῳ, ῳ ῳπειρος καί ῳπερινόητος Θεός Πατήρ, γεννήσας ῳ συλλαβῳν ῳν τῳ ῳπείρῳ καί ῳκατάληπτω ῳσαύτως νοΐ Αῳτοῳ (Ρωμ. ΙΑ΄34), οῳχί ῳκ τῳς οῳσίας Αῳτοῳ ῳλλ' ῳκ τοῳ «μή ῳντος», «ψιλάς ῳδέας» περί τοῳ ῳλου ῳργου Του, ηῳδόκησε νά φέρῳ ταύτας ῳξ «οῳκ ῳντων» εῳς τό «εῳναι» διά τοῳ μονογενοῳς Αῳτοῳ Υῳοῳ - Λόγου (ῳωάν. Α΄1-2 κ.ῳ.), συνεργοῳντος τοῳ ῳγίου Πνεύματός Του. Γενομένης δ' ῳπεξεργασίας τῳν ῳδεῳν τούτων ῳν ῳπερινοήτῳ συμβουλίῳ τῳν τριῳν ῳποστάσεων τῳς Θεότητος, ῳρξατο προοδευτικῳς ῳ ῳντοποίησις αῳτῳν ῳξ «οῳκ ῳντων» τῳ παντοδυνάμω ῳπλῳς βουλῳ τοῳ Θεοῳ διά τῳς ῳξ οῳκ ῳντων ῳπίσης ῳντοποιήσεως καί τῳς ῳλης, ῳτις ῳπητεῳτο πρός ῳντοποίησιν καί μορφοποίησιν αῳτῳν. Καί ῳς αῳ ψιλαί ῳδέαι ῳμῳν περί τῳν ῳμετέρων ῳργων, γεννώμεναι ῳν τῳ νοΐ ῳμῳν οῳτε μέρος τῳς οῳσίας αῳτοῳ εῳναι, μήτε ταύτης μετέχουσι μετά τήν σύλληψιν των, οῳτω καί αῳ περί τοῳ «μή ῳντος» ψιλαί ῳδέαι» τοῳ Θεοῳ οῳτε ῳκ τῳς οῳσίας Αῳτοῳ προῳλθον, μήτε, γεννηθεῳσαι ῳ συλληφθεῳσαι ῳν τῳ νοΐ Αῳτοῳ, μετέσχον τῳς Θείας Οῳσίας μετά τήν σύλληψιν καί τήν ῳπεξεργασίαν αῳτῳν. ῳπως ῳπίσης ῳν τῳ νοΐ τοῳ μηχανικοῳ προνοοῳνται «προγνωστικῳς», ῳν ψιλαῳς ῳδέαις, πῳσαι αῳ λεπτομέρειαι τῳς λειτουργίας τῳν πολυσυνθέτων ῳργοστασίων κ.ῳ. μηχανημάτων, οῳτω καί ῳ Θεός ῳν τῳ ῳπείρῳ Αῳτοῳ προγνώσει, προέγνω πάσας τάς λεπτομερείας τοῳ ῳλου ῳργου τῳς εῳδοκίας Του. ῳλλ' ῳκεῳνος προέγνω οῳχί μόνον πῳσαν κίνησιν, ζωήν κ.λ.π. τῳν καθαρῳς ῳλικῳν κτισμάτων Του, ῳς καί τῳν δι' ῳνστίκτων προικισθέντων, βάσει τῳν φυσικῳν νόμων, οῳς Αῳτός πάλιν ῳταξε. Προέγνω ῳπίσης καί πῳσαν λεπτομέρειαν τῳς ζωῳς καί τῳς δράσεως καί ῳλληλεπιδράσεως ῳν γένει καί πάντων τῳν πνευματικῳν καί ῳνσυνειδήτων ῳρα δέ καί ῳ λευθέρων κτισμάτων Του, ῳ ν οῳ ς καί οῳ ῳ γγελοι, ῳ ς καί ῳ ῳ νθρωπος. ῳ τοιαύτη πρόγνωσις τοῳ Θεοῳ εῳναι βεβαίως ῳπίσης ῳπερινόητος..., ῳλλά βεβαιοῳται πλήρως, διά τῳς πραγματώσεως τοῳ προφητισμοῳ. Καί διακηρύσσει καί αῳτη τήν ῳπειρον σοφίαν καί δύναμιν ῳλλά καί τήν ῳπειρον ῳγάπην τοῳ Θεοῳ, περί ῳν λαμβάνομεν μικράν ῳννοιαν ῳταν ῳναλογισθῳμεν ῳτι, κατά τήν ρητήν πάλιν βεβαίωσιν τοῳ Κυ ρίου, «καί αῳ τρίχες τῳς κεφαλῳς ῳμῳν πῳσαι ῳριθμημέναι εῳσίν», ῳπό τοῳ Θεοῳ (Ματθ. Ι΄30) πρό πάσης βεβαίως δημιουργίας. 175

118

θαυμασίαν ῳπεξήγησιν τοῳ οῳκουμενικοῳ πατρός ῳγ. Γρηγορίου τοῳ Παλαμῳ, ῳρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης διαφέρει ῳπολύτως τῳς προγνωστικῳς τοιαύτης. Πιστεύσας δέ, κατόπιν τούτων, εῳς τήν ταυτότητα τῳς θείας Οῳσίας καί τῳς θείας «προγνώσεως, ῳνεργείας καί βουλήσεως», ῳπως καί ῳτι αῳ περί τοῳ «μή ῳντος» ψιλαί ῳδέαι τοῳ Θεοῳ, τά «ῳρχέτυπα» τῳν κτισμάτων, ῳ ῳπορρέουσιν ῳκ τῳς θείας Οῳσίας ῳ ῳντοποιοῳνται καί μετουσιοῳνται, οῳτως εῳπεῳν, εῳς θείαν οῳσίαν ῳμα τῳ ῳπό τοῳ Θεοῳ συλλήψει ῳ γεννήσει αῳτῳν, μοιραίως παρεσύρθη εῳς εῳδος τί «πανθεϊσμοῳ» ῳ «πανενθεϊσμοῳ»176 καί ῳπολύτου προορισμοῳ, διά τῳς δοξασίας ῳτι καί πρό τῳς δημιουργίας αῳτῳν πάντα τά κτίσματα ῳπῳρξαν ῳν τῳ Θεῳ, ῳς «ῳδέαι» ῳ «ῳρχέτυπα», Ἑνυπόστατα177. ῳθεώρησεν ῳθεν ῳ ῳ. Αῳγουστῳνος, ῳπως ῳν συνέχειῳ καί οῳ Σχολαστικοί ῳλλά καί πάντες οῳ Δυτικοί, ῳτι ῳχι μόνον ῳπλάσθησαν τέλειοι οῳ πρωτοπλάστοι καί ῳμάρτησαν ῳς τοιοῳτοι, ῳφόσον αῳ περί αῳτῳν «ψιλαί ῳδέαι» - τά «ῳρχέτυπα» - μετέσχον τῳς θείας οῳσίας πρό τῳς ῳξ οῳκ ῳντων ῳντοποιήσεως αῳτῳν, ῳλλ’ ῳτι προσέτι καί ῳτι ῳπαν τό ῳνθρώπιον γένος ῳμάρτησεν ῳμοίως. Οῳχί μόνον διότι ῳπρόκειτο νά ῳπιβαρυνθῳ διά τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος, περιλαμβανόμενον δυνάμει ῳν τῳ σπέρματι τοῳ ῳδάμ, ῳλλά καί διότι καί αῳ περί πάντων τῳν ῳνθρώπων «ψιλαί ῳδέαι» τοῳ Θεοῳ ῳπῳρξαν ῳπίσης ῳς «ῳρχέτυπα» ῳνυπόστατοι πρό καταβολῳς κόσμου ῳν Αῳτῳ καί ῳσχεν Οῳτος οῳτω τήν τελείαν περί αῳτῳν πρόγνωσιν πρό τῳς ῳντοποιήσεως αῳτῳν. ῳτι μετά τήν τοιαύτην πτῳσιν καί ῳμαρτίαν τῳν οῳτω πως ῳς τελείων θεωρηθέντων ῳνθρώπων, προσεβλήθη αῳτή αῳτη ῳ οῳσία τοῳ Θεοῳ (τῳς ῳποίας, ῳπως δήποτε μετέσχον οῳτοι κοινωνήσαντες μετ' αῳτῳς «ῳς ῳρχέτυπα» πρό τῳς ῳξ «οῳκ ῳντων» ῳντοποιήσεως των), οῳτω δέ προσεβλήθη τόσον ῳ θεία ῳγάπη ῳσον καί ῳ θεία δικαιοσύνη, αῳ μετά τῳς θείας οῳσίας, κατ' αῳτούς καί πάλιν, ταυτιζόμεναι. ῳτι ῳξ αῳτίας τούτων - καί λόγω τῳς ῳπείρου θείας προγνώσεως Περί τῳς διαφορῳς τοῳ «πανθεϊσμοῳ» ῳπό τόν «πανενθεϊσμόν» ῳπαγόμεθα τα κάτωθι: Πανθεϊσμός εῳναι ῳ θεωρία ῳτι ῳ κόσμος ῳποτελεῳ ῳπόρροια τοῳ Θεοῳ. Πανενθεϊσμός εῳναι ῳ καινοφανής θεωρία ῳτι ῳ ῳλη εῳναι ῳσαύτως αῳθύπαρκτος ῳπιδρῳσα ῳπί τοῳ Θεοῳ, ῳλλά καί τελοῳσα ῳπό τήν ῳπίδρασίν Του. 176

177 ῳς εῳπομεν, ταυτίζοντες οῳ Δυτικοί τήν θείαν οῳσίαν μέ τάς ῳκτίστους ῳνέργειας τοῳ Θεοῳ ῳποφεύγουν τόν «πανθεϊσμόν», δεχόμενοι ῳδη μόνον τήν ῳν τῳ κόσμῳ ῳνέργειαν τοῳ Θεοῳ ῳς κτιστήν.

119

ῳξεδηλώθη ῳναντίον πάντων τῳν ῳνθρώπων ῳ θεία ῳργή καί πρό τῳς δημιουργίας των ῳτι, προγνωστικῳς δ' ῳπίσης ῳτι ῳτάχθησαν καί προωρίσθησαν ῳπό τοῳ Θεοῳ καί αῳ διάφοροι τιμωρίαι, ῳς καί ῳ θάνατος ῳναντίον, τῳν κατά πρόγνωσιν ῳμαρτωλῳν! Τέλος, ῳτι ῳξελέγη, ῳπό τοῳ Θεοῳ καί πάλιν, ῳς ῳκτελεστικόν ῳργανον τῳς θείας ῳργῳς καί τῳν τιμωριῳν ῳ ποινῳν τῳν ῳπό τοῳ Θεοῳ ῳπιβληθεισῳν ῳ σατανῳς, προηγηθείς εῳς τήν ῳμαρτίαν καί τήν πτῳσιν. Οῳτω δέ διεμορφώθη ῳν παράλογον καί αῳρετικόν, σύστημα νομικῳν σχέσεων μεταξύ τῳν ῳνθρώπων, καί τῳν πνευματικῳν, ῳν γένει, κτισμάτων, καί τοῳ Θεοῳ, διότι δέν κατενοήθη ῳπαρκῳς ῳ ῳννοια τῳς ῳπό τοῳ Θεοῳ δωρηθείσης, εῳς τά πνευματικά κτίσματα, ῳνσυνειδήτου ῳλευθερίας καί ῳθεωρήθη ῳδύνατος ῳ ῳπαρξις ῳλευθέρων βουλήσεων οῳχί μόνον ῳντικειμένων εῳς τό θέλημα τοῳ Θεοῳ ῳλλά καί ῳντενεργουσῳν εῳς τό ῳργον Αῳτοῳ. Συναμιχθεισῳν οῳτω τῳν περί Θεοῳ καί δημιουργίας, ῳν γένει, πεπλανημένων δοξασιῳν τῳς ῳρχαίας ῳλληνικῳς Φιλοσοφίας, καί δή τῳν νεοπλατωνικῳν (ῳν αῳς ῳθεωροῳντο ῳνθρωποπαθῳς καί πῳσαι αῳ θεῳαι ῳδιότητες), τάς ῳποίας οῳ ῳλληνες Πατέρες ῳπέρριψαν τελείως καί κατεδίκασαν, μετά τῳν παρερμηνειῳν τόσον τῳν περί τῳς λυτρωτικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου χωρίων τῳς Γραφῳς, ῳσον καί τῳς ῳληθοῳς, ῳννοίας τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου προσφερθέντος «λύτρου», διεμορφώθησαν ῳν τῳ Δύσει τά διάφορα περί θείας δικαιοσύνης καί σωτηρίας τοῳ ῳνθρώπου «δικανικά σχήματα»178 τελική μορφή τῳν ῳποίων, καθολικῳς ῳν τῳ Δύσει ῳπικρατήσασα, ῳπῳρξεν ῳ θεωρία τοῳ ῳνσέλμου Καντερβουρίας, περί «ῳκανοποιήσεως», διά τῳς σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου, ῳς «τιμωροῳ» τῳς θείας δικαιοσύνης179.

Πρβλ. καί ῳποστολ. Διακονίας τῳς ῳκκλησίας τῳς ῳλλάδος «ῳ Παπισμός καί ῳ Οῳνία», σελ. 12-13. «... Ε΄ ῳ ῳκανοποίησις τῳς θείας δικαιοσύνης ῳπό τοῳ μετανοοῳντος. Εῳς τήν ῳρθόδοξον ῳκκλησίαν μας ῳ μετάνοια καί ῳ ῳξομολόγησις εῳναι μυστήριον καί πρῳξις, καθ' ῳν ῳ ῳνθρωπος ῳ ῳποῳος συνησθάνθη τά ῳμαρτήματά του, μετανοεῳ... καί προσέρχεται εῳς τόν πνευματικόν πατέρα, ῳξομολογεῳται καί λαμβάνει συγχώρησιν διά τοῳ ῳλέους τοῳ Θεοῳ, τό ῳποῳον διοχετεύεται διά τῳς εῳχῳς καί τῳς ῳπιθέσεως τῳν χειρῳν τοῳ ῳερέως. ῳλλ' εῳς τήν Παπικήν «ῳκκλησίαν», ῳ μετανοῳν ῳμαρτωλός, ῳταν ῳξομολογεῳται, δικάζεται παρά τοῳ ῳερέως καί ῳπιβάλλονται εῳς αῳτόν διάφορα ῳπιτίμια μέ ποινικόν χαρακτῳρα, διά νά ῳξιλεωθῳ ῳπέναντι τοῳ Θεοῳ... Τοῳτο εῳναι ῳντίθετον πρός τό ῳ. Εῳαγγέλιον». 178

Πλήν τῳς περί «ῳκανοποιήσεως τῳς θείας δικαιοσύνης...» θεωρίας, ῳ ῳνσελμος Καντερβουρίας ῳπῳρξεν ῳνθερμος ῳποστηρικτής καί τῳς αῳρέσεως τοῳ Filioque...», ῳξ ῳπιδράσεως προδήλως καί πάλιν τῳς σχετικῳς αῳρετικῳς διδασκαλίας τοῳ ῳ. Αῳγουστίνου. Πρβλ. (+) ῳρχ/που Χρυσοστ. Παπαδοπούλου «Τό πρωτεῳον τοῳ Ἑπισκόπου Ρώμης», σελ.. 215 καί βιβλ. αῳτόθι. 179

120

ῳφόσον δηλαδή οῳχί μόνον οῳ πρωτοπλάστοι ῳλλά καί πάντες οῳ ῳνθρωποι μετάσχοντες ῳπως δήποτε τῳς θείας οῳσίας ῳς «ῳρχέτυπα» πρό τῳς ῳντοποιήσεώς των ῳξ «οῳκ ῳντων», ῳλλως δέ καί περιλαμβανόμενοι δυνάμει, ῳν τῳ σπέρματι τοῳ ῳδάμ, προσέβαλον διά τῳς ῳμαρτίας τήν «θείαν δικαιοσύνην», ῳτοι αῳτήν ταύτην τήν οῳσίαν καί φύσιν τοῳ Θεοῳ, ῳρα, πρός ῳνάλογον ῳξόφλησιν τοῳ μεγάλου τούτου καί πανανθρωπίνου ῳμαρτήματος ῳδει νά ῳπάρξῳ ῳσης ῳξιας ῳξιλαστήριον θῳμα καί... ῳντάλλαγμα!!! Καί ῳφόσον τό πανανθρώπιον τοῳτο ῳμάρτημα προγνωσθέν ῳπό τοῳ Θεοῳ πρό καταβολῳς Κόσμου οῳονεί ῳγένετο τότε καί πράγματι (ταυτιζομένης, κατά τούς Δυτικούς, τῳς θείας προγνώσεως καί ῳνεργείας), ῳρα, ῳν τῳ σχεδίῳ ῳτι τῳς δημιουργίας ῳναζητηθέν ῳπό τοῳ τρισυποστάτου Θεοῳ δέν εῳρέθη ῳλλο τοιοῳτον ῳξιλαστήριον θῳμα καί ῳντάλλαγμα εῳμή ῳ Σταυρική θυσία τοῳ Κυρίου, τοῳ τελείως ῳθώου δηλαδή καί ῳναμαρτήτου ῳνθρώπου, ῳν ῳ, προσέτι, θά ῳνώκει ῳ «ῳν μορφῳ Θεοῳ ῳνάρχως ῳπάρχων» (πρός Φιλιππ. Β΄6) αῳώνιος Λόγος Θεός. ῳ Θεάνθρωπος! Διότι μόνον τοιαύτη θυσία θά ῳτο δυνατον νά ῳξευμενίσῳ πλήρως τόν οῳτω πως προσβληθέντα! καί ῳξοργισθέντα! Θεόν. ῳ θυσία δηλαδή τοῳ Θεανθρώπου!180 ῳλλ’ ῳάν ῳλήθευεν ῳντως ῳ προφανέστατα αῳρετική καί βλάσφημος αῳτη δοξασία, ῳς ῳμεσα αῳτῳς πνευματικά ῳπακόλουθα ῳδει νά εῳναι καί τά ῳξῳς: Α) ῳ μεταβολή, ῳνθρωποπαθῳς τοῳ Θεοῳ τῳς ῳπείρου «ῳγάπης» καί τῳς ῳπολύτου «δικαιοσύνης», τοῳ Θεοῳ τοῳ «μή θέλοντος τόν θάνατον καί αῳτοῳ τοῳ ῳμαρτωλοῳ...» (ῳεζεκ. ΙΗ΄23 κ.ῳ.), τοῳ Θεοῳ, τέλος, τοῳ ῳπείρου ῳλέους (Λουκ. Α΄78 κ.ῳ.) καί τῳν ῳπείρων οῳκτιρμῳν καί πάσης παρακλήσεως (Β΄ Κορ. Α΄3), τοῳ ῳπαθοῳς καί «μακαρίου» καί «ῳπειράστου κακῳν» ( ῳακώβ. Α΄13 κ.ῳ.), εῳς Θεόν ῳγωπαθῳ, παθητόν καί ῳνοικτίρμονα, προσβαλλόμενον ῳπό τά κτίσματά Του, καί, κατά τήν ῳννοιαν τῳν ῳνθρωπίνων, ῳξιοῳντα ῳκανοποιήσεις πάρ' αῳτῳν! Εῳς Θεόν ῳμως προσέτι οῳχί μόνον αῳμοχαρῳ καί αῳμοδιψῳ ῳλλά - καί τό τραγικώτερον - καί... ῳγκληματίαν Πρβλ. καί ῳοιδίμου ῳρχιμ. Βασ. Στεφανίδου «ῳκκλησ. ῳστορία», σελ. 500501 καί βιβλ. αῳτ. «ῳνσελμος Καντερβουρίας...». ῳν τῳ συγγράμματι αῳτοῳ ῳπιγραφομένῳ «Cur deus homo» (διατί ῳ Θεός ῳνθρωπος) ῳζήτησε νά ῳποδείξῳ τήν ῳνάγκην τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ Θεοῳ. ῳ θεία δικαιοσύνη ῳπήτει ῳκανοποίησιν (satisfactio), τήν ῳποίαν ῳνθρωπος δέν ῳδύνατο νά τελέσῳ, ῳτο, ῳρα, ῳνάγκη νά τελέσῳ αῳτήν θεάνθρωπος. Διά τῳς διδασκαλίας ταύτης πρῳτος ῳ ῳνσελμος τήν ῳπό τοῳ Τερτυλιανοῳ καθορισθεῳσαν νομικήν σχέσιν τοῳ ῳνθρώπου καί τοῳ Θεοῳ ῳν τῳ μυστηρίῳ τῳς ῳξομολογήσεως καί μετανοίας μετέφερεν ῳπί τῳς σχέσεως τοῳ Χριστοῳ καί τοῳ Θεοῳ ῳν τῳ ζητήματι τοῳ σωτηριώδους ῳργου τοῳ Θεοῳ». 180

121

καί... ῳδικον, …ῳξιοῳντα, πρός ῳκανοποίησίν Του, τήν θυσίαν ῳπολύτως ῳθώου θύματος (ῳπως ῳ Θεός Μολλόχ καί οῳ ῳλλοι θεοί τῳν ῳγρίων) καί οῳτως, οῳχί ῳπλῳς παραβιάζοντα..., ῳλλ’ ῳνατρέποντα κυριολεκτικῳς αῳτήν ταύτην τήν δικαιοσύνην του!181 Β) ῳ κατάργησις τοῳ μυστηρίου τοῳ δι' ῳδατος βαπτίσματος. ῳφόσον δηλ. διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου - τοῳ ῳξιλαστηρίου «λύτρου» - θά ῳκανοποιῳτο πλήρως ῳ ῳκ τῳς ῳμαρτίας τῳν πρωτοπλάστων προσβληθεῳσα θεία δικαιοσύνη, ῳρα ῳδει νά ῳκλείψωσι (...κατά λόγον δικαιοσύνης) πῳσαι αῳ συνέπειαι αῳ ῳκ τῳς προσβολῳς ταύτης προκύψασαι. ῳτοι ῳδει νά ῳξαλειφθῳ καί νά ῳκλείψῳ τε λείως τό προπατορικόν ῳμάρτημα ῳλλά καί πῳσαι αῳ συνέπειαι αῳτοῳ, ῳ δι' αῳτοῳ δηλ. ῳπιβάρυνσις ῳ ῳ πρός τήν ῳμαρτίαν προδιάθεσις καί ροπή πάντων τῳν ῳνθρώπων, ῳπως καί ῳ σωματικός θάνατος διά τούς μή ῳμαρτάνοντας, ῳφόσον οῳτοι θά ῳσαν ῳπηλλαγμένοι τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος. Καί οῳδείς ῳρα θά ῳπῳρχε πλέον λόγος πρός τέλεσιν τοῳ μυστηρίου δι' ῳδατος βαπτίσματος182, ῳπερ ῳν τούτοις ρητῳς ῳνετείλατο ῳ Κύριος ῳς ῳπαραίτητον, σύν τῳ πρός Αῳτόν πίστει (Μάρκ. ΙΕ΄15 κ.ῳ.), ῳ δέ ῳγία ῳμῳν Μήτηρ ῳρθόδοξος Καθολική ῳκκλησία δικαίως, καί βάσει τῳν σαφῳν σχετικῳν διατάξεων τῳς Γραφῳς, ῳλλά καί τῳς ῳσοκύρου ῳ. Παραδόσεως, καθιέρωσε τήν τέλεσιν αῳτοῳ ῳπό νηπιακῳς ῳλικίας, ῳτοι τόν νηπιοβαπτισμόν. Οῳ ῳνθρωποι ῳδει νά γεννῳνται φύσει «ῳγαθοί» μέ προδιάθεσιν καί ροπήν πρός τό ῳγαθόν... Καί οῳ μή ῳμαρτάνοντες ῳδει νά μή ῳποθνήσκωσι διά τοῳ φυσικοῳ θανάτου. ῳλλά καί μετά τήν Σταύρωσιν τοῳ Κυρίου οῳδέν τούτων ῳγένετο. ῳσον δ' ῳφορῳ εῳς τήν προδιάθεσιν καί τήν ροπήν πρός τήν ῳμαρτίαν, εῳναι αῳται τόσον ῳντονοι ῳπό παιδικῳς ῳλικίας, ῳδίῳ εῳς τήν καθ' ῳμῳς ῳποχήν.... Καί δέν ῳπηκολούθησαν τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου πῳσαι αῳ ρηθεῳσαι συνέπειαι, διότι οῳδόλως εῳχεν ῳποίαν πράγματι καταρράκωσιν τῳς θείας «τελειότητος» καί «δικαιοσύνης» θά ῳπετέλει καί ῳ ῳντίφασις ῳφ' ῳνός μέν τῳς εῳς ῳμῳς δοθείσης ῳντολῳς, διά τοῳ ῳπό τοῳ Θεοῳ δοθέντος Νόμου (ῳωάν. Α΄17) «... ῳθῳον καί δίκαιον οῳκ ῳποκτενεῳς...» (ῳξοδ. ΚΓ΄7, πρβλ. καί Δεύτερον. ΚΑ΄26, ῳεζεκ. ΙΗ΄20 κ.ῳ.) καί ῳφ' ῳτέρου τῳς ῳπαιτήσεως τῳς «θείας δικαιοσύνης» ῳπως θανατωθῳ καί θυσιασθῳ ῳθῳος καί ῳναμάρ τητος διά τήν ῳκανοποίησιν αῳτῳς λόγω προσβολῳς γενομένης παρ' ῳλλου..., ῳσον δήποτε μεγάλη καί ῳν ῳτο ῳ προσβολή αῳτη... 181

182 Οῳ Διαμαρτυρομένοι ῳθεώρησαν περιττόν οῳχί μόνον τό βάπτισμα ῳλλά καί «τά καλά ῳργα»! Διότι, κατ' αῳτούς, ῳρκεῳ μόνον ῳ πρός τόν Κύριον πίστις, γενόμενης πλήρους ῳκανοποιήσεως τῳς «θείας δικαιοσύνης!» διά τῳς Σταυρικῳς θυσίας Του.

122

αῳτη τήν ῳννοιαν τοῳ νομικοῳ «λύτρου». Διά τοῳτο, (καί κατά τήν ρητήν διακήρυξιν τοῳ ῳδίου καί πάλιν), τό δοθέν ῳπ’ Αῳτοῳ «λύτρον» ῳδόθη οῳχί ῳντί πάντων τῳν ῳνθρώπων, ῳλλ’ «ῳντί πολλῳν» (Ματθ. Κ΄28). ῳτοι ῳντί ῳκείνων οῳτινες ῳμελλον νά πιστεύσωσιν εῳς τήν θεότητά Του, θά ῳτήρουν προσέτι καί πάσας τάς ῳντολάς Αῳτοῳ (Ματθ. ΚΗ΄20 κ.ῳ.). ῳς κατάργησιν δέ τῳς μέν ῳμαρτίας (ῳτις, ῳς εῳπομεν, οῳχί μόνον δέν ῳξέλιπεν ῳλλ’ ῳφθασεν ῳδη καί πάλιν εῳς τήν ῳπάτην ῳντασιν αῳτῳς) δέον νά νοήσωμεν, πλήν τῳς ῳπαλλαγῳς τῳν πιστῳν, διά τοῳ βαπτίσματος, ῳκ τοῳ προπατορικοῳ ῳμαρτήματος, καί τήν κατάργησιν συνάμα τῳς ῳξουσίας, τῳς δυνάμεως αῳτῳς ῳπως ῳμα τῳ τελέσει της ῳχῳ ῳς ῳναπόφευκτον ῳπακόλουθον τόν θάνατον. Διότι ῳ τοιαύτη δύναμις αῳτῳς κατηργήθη πράγματι διά τοῳ ῳπό τοῳ Κυρίου δοθέντος «λύτρου», ῳπό τήν προϋπόθεσιν τῳς πρός Αῳτόν πίστεως καί τῳς, ῳν περιπτώσει ῳμαρτίας, μετανοίας. ῳπίσης ῳς κατάργησιν τοῳ θανάτου, δέον νά νοήσωμεν τήν ῳμεσον μέν κατάργησιν οῳχί τοῳ σωματικοῳ τοιούτου (συνεχιζομένου καί διαιωνισθησομένου μέχρι συντελείας) ῳλλά τοῳ «ψυχικοῳ», διά τούς πιστεύοντας καί πάλιν εῳς τόν Κύριον, ῳλλά καί τηροῳντας τάς ῳντολάς Του. ῳμα δέ καί ῳς τήν ῳπόλυτον βεβαίωσιν ῳμῳν ῳτι, ῳς ῳ Κύριος, ῳς Θεός - Λόγος, ῳνέστησεν ῳκ νεκρῳν τό ῳχραντον σῳμα Του, διότι ῳ θάνατος δέν εῳχεν ῳξουσίαν ῳπ’ αῳτοῳ (ῳωάν. Β΄19 κ.ῳ.), οῳτω θά ῳναστήση καί τά ῳμέτερα τοιαῳτα «ῳν τῳ ῳσχάτῳ ῳμέρα» (ῳωάν. ΣΤ΄39). Καί, τέλος. Γ) ῳναπόφευκτον πνευματικόν ῳπακόλουθόν τῳς παραδοχῳς τῳς ρηθείσης «θεωρίας...» θά ῳτο ῳπίσης ῳ «αῶτοτιμωρία» τοῳ Θεοῳ. Διότι κατά τήν ρητήν καί πάλιν διακήρυξιν τοῳ Κυρίου «ῳ Πατήρ δέν κρίνει οῳδένα, πῳσαν δέ τήν κρίσιν δέδωκε τῳ Υῳῳ» (ῳωάν. Ε΄22). ῳ διακήρυξις αῳτη τοῳ Κυρίου εῳναι ῳπολύτως νοητή, ῳφόσον ῳ Υῳός - Λόγος εῳναι ῳ ῳνυπόστατος καί ῳνσυνείδητος «Δύναμις» καί «Σοφία» τοῳ Θεοῳ, ῳτις θά κρίνῳ τόν κόσμον (Α΄ Κορ. Α΄24, Παροιμ. Α΄20-21 κ.ῳ.). ῳάν λοιπόν ῳτο δυνατόν νά δεχθῳμεν ῳτι ῳ ῳπειρος καί ῳπαθής Θεός προσεβλήθη... ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων, τήν προσβολήν ταύτην ῳσθάνθη, ῳναμφιβόλως, ῳξ ῳσου μέ τόν Πατέρα καί ῳ Υῳός, ῳπως βεβαίως καί τό Πνεῳμα τό ῳγιον, ῳφόσον ῳ Θεός εῳναι μέν τριάς ῳμοουσίων ῳποστάσεων, εῳναι ῳμως Θεός εῳς καί ῳχώριστος. ῳφοῳ δέ εῳς τόν Υῳόν ῳδόθη ῳπό τοῳ Πατρός ῳ «πῳσα κρίσις», 123

ῳρα ῳκεῳνος ῳστις ῳδει νά ζητήσῳ τήν θείαν ῳκανοποίησιν ῳτο πάλιν ῳ Υῳός, ῳ θεία «αῳτοδικαιοσύνη». ῳ ῳπειρος λοιπόν καί «ῳν μορφῳ Θεοῳ» ῳνάρχως ῳπάρχων προαιώνιος Λόγος - Υῳός (ῳωάν. Α΄1, Φιλιπ. Β΄6 κ.ῳ.). ῳ ῳχων παρά τοῳ Πατρός πῳσαν τήν «κρίσιν», ῳ «αῶτοδικαιοσύνη», τοῳ Θεοῳ καί ῳ δοτήρ τοῳ Θείου Νόμου, ζητῳν ῳπό τό κτίσμα Του (τόν ῳνθρωπον...), τόν πλανηθέντα ῳπό τοῳ διαβόλου, ῳκανοποίησιν τῳς προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης Του, τοῳ νόμου δηλ. ῳν Αῳτός ῳταξε, ῳποφασίζει -εῳδοκοῳντος τοῳ Πατρός καί συνευδοκοῳντος καί τοῳ ῳγίου Πνεύματος- νά ῳνσωματωθῳ ῳν τῳ ῳπολύτως ῳναμαρτήτῳ καί ῳθώῳ ῳνθρώπῳ ῳησοῳ Χριστῳ καί... ῳφήνει, ῳστω, τόν ῳνθρωπον τοῳτον νά ῳποστῳ ῳδίκως καί παρανόμως τό μαρτύριον τοῳ Σταυρικοῳ θανάτου, ...καί πάσας τάς προηγηθείσας αῳτοῳ ταπεινώσεις καί ῳδύνας..., διά νά ῳκανοποιηθῳ ῳ ῳκ τῳς παρακοῳς τῳν πρωτοπλάστων προσβληθεῳσα «θεία δικαιοσύνη»! Φρικτός, ῳληθῳς, παραλογισμός... ῳλλά πῳσαι, δυστυχῳς, αῳ προμνησθεῳσαι πνευματικαί κλπ συνέπειαι ῳκολουθοῳσιν, ῳάν ῷ βλάσφημος καί αῶ ρετική αῳτη θεωρία ῳτο ῳληθής. Καί προσεπάθησαν βεβαίως νά καταστήσωσι λογικοφανῳ τήν βλάσφημον καί παράλογον ταύτην «θεωρίαν». α) Διά τοῳ παραδείγματος τοῳ βασιλέως τῳν ῳν Σικελίῳ ῳλλήνων Λοκρῳν Ζαλεύκου, ῳστις διά νά μετριάσῳ, ῳκ πατρικῳς ῳγάπης, τήν ποινήν τῳς τελείας τυφλώσεως τοῳ ῳς μοιχοῳ συλληφθέντος υῳοῳ του (τήν ῳποίαν ῳπέβαλλεν ῳ σχετικός νόμος), ῳτύφλωσε κατά τόν ῳνα ῳφθαλμόν ῳαυτόν καί κατά τόν ῳτερον τόν υῳόν του καί οῳτως ῳνόμισεν ῳτι ῳκανοποιήθη ῳ ῳπιταγή τοῳ νόμου, ῳτις ῳπήτει τήν ῳξόρυξιν (τύφλωσιν) δυό ῳφθαλμῳν! β) Διά τοῳ παραδείγματος δικαστοῳ, ῳστις δικάσας παρανομήσαντα φίλον του, κατεδίκασε μέν αῳτόν εῳς τήν ῳρισμένην ῳπό τοῳ νόμου χρηματικήν ποινήν, κατελθών ῳμως τῳς ῳδρας, ῳμα τῳ ῳπαγγελίῳ τῳς ῳποφάσεως, κατέβαλεν ῳξ ῳδίων του τό σχετικόν χρηματικόν ποσόν, διά νά ῳκδηλώσῳ οῳτω τήν πρός τόν φίλον του ῳγάπην... γ) Τοῳ ῳμοίου παραδείγματος καλοῳ φίλου, ῳστις οῳχί μόνον ῳπέκρυψε φονέα φίλον του, καταφυγόντα εῳς τήν οῳκίαν του, ῳλλ’ ῳπί πλέον ῳφόρεσε καί τά ῳνδύματά του∙ ῳποδυθείς δ' οῳτω καί ῳποδεχθείς τήν ταυτότητα τοῳ φίλου του, ῳθανατώθη ῳντ' ῳκείνου ῳθῳος ῳν. Παρέλκει, φρονοῳμεν, νά παρατηρήσωμεν πόσον «μωροί» εῳναι οῳ παραλληλισμοί οῳτοι, τελείαν ῳγνοιαν τοῳ μυστηρίου τῳς ῳν τῳ Σταυρικῳ θυσία τοῳ Κυρίου θείας συγκαταβάσεως, 124

ῳγάπης καί εῳδοκίας, ῳλλά καί δυνάμεως, συνάμα, ῳπως καί σοφίας, προδίδοντες. Διότι ῳ ῳπειρος, ῳκατάληπτος καί ῳπερινόητος τήν οῳσίαν καί τήν φύσιν τρισυπόστατος Θεός εῳναι, κατ' ῳρχήν ῳπαθής, κατά τόν ῳραῳον σχετικόν χαρακτηρισμόν τῳν ῳγίων Πατέρων ῳμῳν, ῳνενδεής καί ῳμετάβλητος... «Οῳκ ῳνι, παρ' Αῳτῳ, παραλλαγή ῳ τροπῳς ῳποσκίασμα» τονίζει ῳ ῳπόστολος ῳάκωβ. Α΄17) καί εῳναι «ῳπείραστος κακῳν» (αῳτ. § 13). Χαρακτηρίζεται ῳς «ῳγιος» (ῳωάν. ΙΖ΄11 κ.ῳ.), ῳς «ῳγάπη» (Α΄ ῳωάν. Δ΄8), ῳς «δίκαιος» (ῳωάν. ΙΖ΄25 κ.ῳ.), ῳς «τέλειος» (Μάτθ. Ε΄48), ῳς «ῳληθής» (ῳωάν. Γ΄33 κ.ῳ.), ῳλλά πῳσαι αῳ ῳδιότητές Του αῳται δέν εῳναι αῳτή αῳτη ῳ οῳσία καί ῳ φύσις Του, ῳτις, καθ' ῳ ῳπειρος εῳναι ῳπέρινοητος, ῳκατάληπτος... Πῳσαι αῳ ῳδιότητες τοῳ Θεοῳ εῳναι φύσει ῳπολύτως συνυφασμέναι καί ῳναντιρρήτως ῳσαι πρός ῳλλήλας, ῳστε νά μή δύναται νά ῳπάρξῳ οῳδέ νά νοηθῳ οῳαδήποτε διαφορά μεταξύ αῳτῳν, οῳτε βεβαίως καί χωρισμός. Διά τοῳτο δέ καί εῳναι βασικῳς πεπλανημένη ῳ ῳσχάτως ῳπινοηθεῳσα «ῳνευ, δῳθεν, ῳρων καί ῳρίων»! ῳγάπη, τῳς ῳποίας καί γίνεται τόσον ῳφελής καί πονηρά ῳπίκλησις διά τήν διαθρυλουμένην «ῳνωσιν» τῳν χριστιανικῳν ῳμολογιῳν μετά τῳς μιῳς, ῳγίας, Καθολικῳς, ῳρθοδόξου ῳποστολικῳς καί Πατερικῳς ῳκκλησίας, ῳς δῳθεν «ῳπομιμήσεως ῳ ῳπορροίας» τῳς θείας ῳγάπης. ῳ θεία ῳγάπη δέν δύναται νά ῳποχωρισθῳ, οῳδέ νά ῳπομονωθῳ τῳς θείας δικαιοσύνης, ῳπως ῳπίσης καί ῳπό τῳς θείας τελειότητος καί τῳς ῳληθείας, ταῳτα δέ ῳσχύουσι καί διά τήν ῳνθρωπίνην ῳγάπην καί δή τήν χριστιανικήν, προκειμένου ῳδίῳ περί ῳμέσου συνεργείας ῳμῳν εῳς τό ῳργον τοῳ Θεοῳ καί οῳχί περί ῳπλῳν σχέσεων ῳμῳν πρός ῳλλήλους, ῳτε ῳφείλομεν νά ῳγαπῳμεν καί τούς ῳχθρούς ῳμῳν. ῳ πραγματική ῳθεν καί εῳάρεστος τῳ Θεῳ ῳνωσις μετά τῳς ῳκκλησίας, θά πραγματοποιηθῳ μόνον ῳπό τήν προϋπόθεσιν τῳς συνυπάρξεως, ῳν ῳπολύτως ῳσῳ μοίρῳ, πασῳν τῳν θείων τούτων ῳδιοτήτων. ῳλλως οῳαδήποτε δῳθεν ῳνωσις ῳ ῳνότης θά διαλυθῳ ταχέως, καί διά θαυμαστῳς ῳκόμη παρεμβάσεως τοῳ Θεοῳ, ῳς ῳντικειμένη εῳς τό θέλημά Του (Ματθ. ΣΤ΄10 κ.ῳ.). Πρός πραγματοποίησιν ῳθεν αῳτῳς δέον νά ῳναζητηθῳ (Ρωμ. IB΄2 κ.ῳ.) καί νά γίνῳ σεβαστόν ῳπό πάντων τό θέλημα τοῳ Θεοῳ καί ῳ «...δικαιοσύνη» Αῳτοῳ (Ματθ. ΣΤ΄10, 33) καί οῳχί «αῳ βουλαί, αῳ πονηρίαι καί αῳ ῶ δ ιοτέλειαι καί φιλοδοξίαι τῳν οῳωνδήποτε ῳνθρώπων». Διότι ῳ «κατοικῳν ῳν

125

οῳρανοῳς ῳκγελάσεται αῳτούς καί ῳ Κύριος ῳκμυκτηριοῳ αῳτούς...» (Ψαλμ. Β΄4). Δέν ῳτο συνεπῳς, κατ' ῳρχήν, δυνατόν νά προσβληθῳ ῳπωσδήποτε ῳ ῳπαθής Θεός ῳκ τῳς παρακοῳς καί τῳς ῳμαρτίας τῳν πρωτοπλάστων, διότι δέν ῳτο δυνατή ῳ μονομερής προσβολή τῳς θείας δικαιοσύνης Του εῳς βάρος τῳν μετ' αῳτῳς συνυφασμένων καί ῳνάρχως ῳπίσης συνυπαρχουσῳν λοιπῳν ῳδιοτήτων Του. ῳ δικαιοσύνη Του, ῳ νόμος Του, ῳτάχθησαν ῳπ’ Αῳτοῳ, πρός ῳξυπηρέτησιν τοῳ ῳλου «μυστηρίου» - «ῳργου» Του ῳν τῳ καθολικῳ δημιουργία, πνευματικῳ τε καί ῳλικῳ, εῳτε πρός βράβευσιν, ῳφ’ ῳνός, τῳν Ἑνσυνειδήτων πνευματικῳν ῳρα δέ καί ῳλευθέρων κτισμάτων Του, ῳφόσον ταῳτα θά ῳνηρμόνιζον, ῳπολύτως ῳλευθέρως, τήν χρῳσιν τῳς ῳνσυνειδήτου ῳλευθερίας των πρός τό ῳγιον θέλημα Αῳτοῳ, ῳ καί πρός τιμωρίαν των, ῳάν θά ῳντέτασσοντο καί θά ῳπαναστατοῳν κατ' Αῳτοῳ. Παραβιασθεῳσα δέ ῳ δικαιοσύνη, ῳ νόμος Του, ῳπό τοῳ σατανῳ ῳρχικῳς καί τοῳ ῳπ’ αῳτόν τάγματος, ῳς καί τῳν πρωτοπλάστων ῳκολούθως, ῳλειτούργησεν ῳς «τιμωρός» (ποινική) καί... ῳκανοποιήθη πλήρως. Οῳ ῳμαρτήσαντες ῳτιμωρήθησαν κατά τάς ῳπιταγάς αῳτῳς. Οῳδέν περιθώριον ῳλλης ῳκανοποιήσεως ῳπελείφθη. Καί οῳδεμία ῳλλη ῳκανοποίησις (καί δή διά τῳς παρανόμου τιμωρίας καί θυσίας ῳθώου θύματος) ῳτο δυνατόν νά ζητηθῳ παρ' αῳτῳς, οῳχί μόνον διότι θά προσεβάλλοντο καί θά ῳθίγοντο αῳ λοιπαί ῳδιότητες τοῳ Θεοῳ, ῳλλά καί διότι θά ῳνέτρεπεν οῳτως αῳτη ῳρδην ῳαυτήν διά τῳς ῳδίκου πλέον καί παρανόμου ῳξιώσεως καί λειτουργίας της. ῳλλά δέν ῳτο προσέτι δυνατόν νά προσβληθῳ ῳ θεία δικαιοσύνη ῳκ τῳς ῳμαρτίας τῳν πρωτοπλάστων μέ τήν ῳνθρωποπαθῳ ῳννοιαν τῳς προσβολῳς καί τῳς... «ῳκανοποιήσεως», διότι οῳ πρωτοπλάστοι ῳσαν ῳπίσης ῳπλά, ῳς ῳμεῳς κτίσματα τοῳ Θεοῳ, ῳσχέτως ῳν, ῳν τῳ εῳδοκίῳ Αῳτοῳ, προωρίσθησαν νά ῳξομοιωθῳσι, κατά χάριν, πρός Αῳτόν ῳάν ῳτήρουν τήν πρός αῳτούς δοθεῳσαν ῳντολήν Του, τόν νόμον Του. Αῳ περί αῳτῳν «ψ ι λ α ί ῶ δ έαι » τοῳ Θεοῳ οῶδόλως μετά τήν γέννησιν ῳ τήν σύλληψιν των ῳπ’ Αῳτοῳ, πρό καταβολῳς κόσμου, εῳχον, ῳς προανεπτύξαμεν, ῳπόστασιν τινά «ῳς ῳρχέτυπα» ῳν τῳ σχεδίῳ τῳς δημιουργίας πρό τῳς ῳντοποιήσεως αῳ τῳ ν. ῳ σαν καί οῳ πρωτόπλαστοι πρό τῳς δημιουργίας των, ῳπως καί ῳπαν τό ῳξ αῳτῳν προελθόν ῳνθρώπιον γένος, «ψιλαί» ῳπλῳς ῶ δ έαι τοῳ Θεοῳ, «μή ῳν», καθ' ῳν ῳκριβῳς τρόπον εῳναι «μή ῳν» καί αῳ ῳπό τοῳ νοός ῳμῳν γεννώμεναι 126

ῳκάστοτε ψιλαί ῳδέαι ῳν τῳ ψυχῳ ῳμῳν. ῳπως αῳ ῳπό τοῳ νοός ῳμῳν γεννώμεναι ῳκάστοτε ψιλαί καί ῳφηρημέναι ῳδέαι δέν ῳποτελοῳνται ῳκ τῳς οῳσίας αῳτοῳ οῳδέ μετέχουσιν αῳτῳς γεννώμεναι ῳ συλλαμβανόμεναι καί εῳς σχέδια ῳπεξεργαζόμεναι ῳντοποιοῳνται δέ αῳται ῳ κυριολεκτικῳς «μορφοποιοῳνται» ῳφ' ῳμῳν διά τῳς ῳφεστώσης ῳλης, κατ' ῳλευθέραν ῳμως βούλησιν ῳμῳν, ῳλλαι μέν προκρινόμεναι καί ῳλλαι ῳπορριπτόμεναι καί, ῳς «μή ῳν», ῳφανιζόμεναι… οῳτω καί αῳ ῳπό τοῳ Θεοῳ καί ῳν τῳ ῳπείρῳ νοΐ Αῳτοῳ (Ρωμ. ΙΑ΄34) γεννηθεῳσαι ῳ συλληφθεῳσαι ῳδέαι περί τοῳ «μή ῶ ντος», παρέμειναν καί παραμένουσιν ῳς τοιαῳται, ῳτοι «ῳς μή ῳν», ῳν τῳ Θεῳ καί μετά τήν «ῶ π οκύησιν » αῳτῳν (ῳακώβ. Α΄18), ῳπως καί κατά τήν ῳπεξεργασίαν αῳτῳν εῳς τό ῳλον σχέδιον τῳς Δημιουργίας, καί λαμβάνουσιν ῳπόστασιν καί μορφήν ῳς κτίσματα, τῳ βουλήσει τοῳ Θεοῳ, χωρίς οῳδόλως νά μετέχουσι τῳς οῳσίας τοῳ Θεοῳ, πολύ δέ περισσότερον νά μετουσιῳνται εῳς μέρος αῳτῳς. Δυνάμεθα ῳθεν νά νοήσωμεν – «ῶ κ μέρους» βεβαίως, (Α΄ Κορινθ. ΙΓ΄9) πάντοτε - καί τό ῳν προκειμενῳ «μυστήριον» - «ῳργον» τοῳ Θεοῳ, ῳχοντες ῳς προϋπόθεσιν ῳτι ῳ ψυχή ῳμῳν, ῳν τῳ νοερῳ αῳτῳς φύσει, ῳξεικονίζει τόν Θεόν, κατ' εῶκόνα Αῳτοῳ πλασθεῳσα, ῳ δέ πεπερασμένος νοῳς ῳμῳν τόν ῳπειρον θεῳον Νοῳν, περί τοῳ ῳποίου ῳ ῳποστ. Παῳλος γράφει «τίς ῳγνω Νοῳν Κυρίου καί τῳς σοφίας Αῳτοῳ τίς ῳγένετο μέτοχος;». (Ρωμ. ΙΑ΄34). Οῳτω, κατά μέν τήν ῳπεξεργασίαν τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας, ῳνεργεῳ ῳ ῳπέρινοητος ῳπίσης καί ῳκατάληπτος θεία πρόγνωσις, ῳστε νά προγιγνώσκῳ ῳ Θεός, ῳν πάσῳ ῳκριβείῳ, πάσας τάς λεπτομερείας τῳς ῳλης δημιουργίας (Ματθ. I΄30 κ.ῳ.) πρό τῳς ῳντοποιήσεως τῳν περί αῳτῳς «ψιλῳν ῳδεῳν», κατά τήν ῳκάστοτε δέ ῳντοποίησιν τῳν ῳδεῳν τούτων ῳξ «οῳκ ῳντων», ῳνεργεῳ ῳ βούλησις, ῳ παντοδυναμία ῳπως καί ῳ πανσοφία Αῳτοῳ. ῳς ῳκ τούτου ῳχει μέν ῳ Θεός τελείαν πρόγνωσιν πασῳν τῳν λεπτομερειῳν καί τῳς ζωῳς ῳς καί τῳς δράσεως ῳλλά καί τῳς ῳλληλεπιδράσεως καί πάντων τῳν ῶ ν συνειδήτων Ἑρα δέ καί ῶλευθέρων κτισμάτων πρό τῳς ῳντοποιήσεως αῳτῳν, ῳν τῳ τοιαύτῳ ῳμως ῳπερινοήτω προγνώσει Του οῳτε ῳπεύθυνος εῳναι τῳς μετά τήν ῳντοποίησιν ῳ δημιουργίαν αῳτῳν κακῳς χρήσεως τῳς ῳλευθερίας ῳρισμένων ῳκ τῳν κτισμάτων τούτων, τῳν ῳνσυνειδήτων καί ῳλευθέρων..., μήτε ταῳτα Ἑμαρτάνουσι πράγματι πρό τῳς ῳντοποιήσεως αῳτῳν ῳς

127

«ψιλαί» δηλ. «ῳδέαι», ῳφόσον δέν εῳχον ῳποστασίν τινά καί οῳτε ῳνυποστάτως δοκιμάζονται. Οῳτε οῳ πρωτόπλαστοι συνεπῳς ῳμάρτησαν πρό τῳς ῳξ «οῳκ ῳντων» ῳντοποιήσεως ῳ τῳς δημιουργίας αῳτῳν, οῳτε «τέλειοι» ῳδημιουργήθησαν, ῳς ῳπίστευσεν ῳ ῳ. Αῳγουστῳνος καί μετ' αῳτόν πάντες οῳ «Θεολόγοι» τῳς Δύσεως. Διά τόν λόγον αῳτόν δέν προημάρτησε τῳς ῳντοποιήσεως αῳτῳς πῳσα ῳ ῳνθρωπότης εῳτε ῳς «ψιλαί ῶδέαι», εῳτε διότι περιείχετο δυνάμει ῳν τῳ σπέρματι τοῳ ῳδάμ. ῳμάρτησαν οῳ πρωτόπλαστοι ῳταν ῳκαμον κακήν χρῳσιν τῳς ῳλευθερίας των, πιστεύσαντες οῳχί εῳς τόν Θεόν, ῳλλ’ εῳς τήν σατανικήν διαβολήν καί ῳπάτην, καί τοῳτο ῳκριβῳς προγιγνώσκων ῳ Θεός καί τήν ῳπειρον Αῳτοῳ ῳγάπην ῳκδηλῳν πρός τόν ῳνθρωπον, ῳπλασεν αῳτούς μέ τό ῳλικόν καί δεκτικόν φθορῶς ῳλλά καί θανάτου (διαλύσεως) σῳμα, ῳνα ῳ ῳμαρτία των, μή εῳναι ῶ σ ύγγνωστος Ἑλλά συγγνωστή. Παρεχωρήθησαν ῳσαύτως ῳπό τοῳ Θεοῳ εῳς αῳτούς (ῳπως καί ῳν συνέχειῳ εῳς πάντας τους ῳνθρώπους) καί αῳ λοιπαί τιμωρίαι, αῳ ῳσθένειαι κ.λ.π., ῳς μέσα παιδαγωγικά ῳποβοηθοῳντα τόν ῳνθρωπον εῳς τήν μετάνοιαν... καί τήν σωτηρίαν. Καί αῳτή ῳ ῳξωσις τῳν πρωτοπλάστων ῳκ τοῳ Παραδείσου ῳγένετο πρός ῳφέλειαν αῳτῳν καί ῳξ ῳγάπης μέ τόν αῳτόν σκοπόν183. Οῳτω πολυειδῳς καί πολυτρόπως ῳξεδηλώθη διά τόν ῳνθρωπον ῳ ῳπειρος θεία ῳγάπη καί εῳσπλαχνία κατ' ῳρχήν διά τούς πρωτοπλάστους, ῳλλ’ ῳκολούθως καί δι' ῳπαν τό ῳνθρώπινον γένος. ῳλειτούργησεν οῳτως ῳς τιμωρός ῳ θεία δικαιοσύνη ῳναντίον τῳν ῳμαρτησάντων πρωτοπλάστων, ῳλλ’ ῳ λειτουργία της αῳτη ῳγένετο ῳν συνδυασμῳ, μετά τῳν μετ' αῳτῳς ῳπολύτως συνυφασμένων λοιπῳν ῳδιοτήτων τοῳ Θεοῳ καί μάλιστα τῳς πρυτανευούσης ῳξ αῳτῳν, τῳς ῳγάπης. Καί ταύτης συντελούσης, ῳπως καί τῳς ῳπερινοήτου βεβαίως θείας προγνώσεως, ῳξεδηλώθη πατρικῳς διά τόν ῳνθρωπον τό ῳπειρον ῳλεος τοῳ Θεοῳ (Λουκ. Α΄78 κ.ῳ.). Οῳτω, καί ῳν τῳ ῳφάτῳ θείῳ ῳγάπῳ καί εῳδοκίῳ (Λουκ. Β΄14 κ.ῳ.), προωρίσθη, πρό καταβολῳς κόσμου, οῳχί μόνον νά γίνῳ καί τέλειος ῳνθρωπος ῳ ῳν «μορφῳ Θεοῳ ῳπάρχων» ῳνάρχως Λόγος-Υῳός (Φιλιππ. Β΄6 κ.ῳ.), ῳλλά καί νά ῳποστῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος, τήν θυσίαν τοῳ Γολγοθῳ. ῳλλά τό ῳποκορύφωμα τοῳτο τῳς ῳκδηλώσεως διά τόν ῳνθρωπον τῳς ῳφάτου ταύτης θείας 183 Πρβλ. ῳγ. ῳωάν. Χρυσοστ. Λόγ. δαιμονιώντα», Ε.Π.Μ. τ. 47, σ. 428 - 429.

Α΄

«πρός

Σταγειρίτην

ῳσκητήν

128

ῳγάπης ῳγένετο, ῳν τῳ ῳπολύτῳ θείῳ προγνώσει περί τῳς θέσεως τήν ῳποίαν θά ῳλάμβανον καί τῳς στάσεως τήν ῳποίαν θά ῳτήρουν ῳναντι τοῳ Κ. ῳ. ῳ. Χριστοῳ τόσον ῳ σατανῳς (ῳ φθονήσας καί μισήσας τόν ῳνθρωπον ῳπως ῳφθόνησε καί ῳμίσησε τόν Θεόν), ῳπως καί τά ῳξ ῳνθρώπων ῳργανα αῳτοῳ, ῳτοι αῳ ῳουδαϊκαί ῳρχαί καί ῳξουσίαι, ῳ Πιλῳτος, ῳ ῳούδας, ῳλλά καί ῳ πλειοψηφία τοῳ ῳν ῳεροσολύμοις ῳουδαϊκοῳ λαοῳ. ῳν τῳ ῳπείρῳ δηλ. θείῳ προγνώσει, τῳ ῳποκαλυφθείσῳ εῳς ῳμῳς διά τῳν ῳπερόχων προφητειῳν (δι' ῳν προανηγγέλθησαν πρό χιλιετηρίδων ῳ ῳκατονταετιῳν πῳσαι αῳ λεπτομέρειαι τῳς ῳνανθρωπήσεως, τῳς ζωῳς, τῳς δημοσίας δράσεως τοῳ Κυρίου ῳπως τῳς ῳκουσίας θυσίας Του εῳς τόν Γολγοθῳν) προέγνω, ῳ Θεός, ῳτι, χωρίς νά παραβιασθῳ ῳ εῳς τά πνευματικά Αῳτοῳ κτίσματα δωρηθεῳσα ῳνσυνείδητος ῳλευθερία, οῳδείς ῳλλος τρόπος ῳπῳρχε τόσον διά τήν σωτηρίαν τῳν πρωτοπλάστων ῳσον καί διά τήν ῳλοκλήρωσιν τοῳ ῳλου ῳργου Του ῳπί τῳς γῳς (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ῳ.), ῳν προωρισμένοις μάλιστα καί προπεφητευμένοις «καιροῳς», εῳμή ῳ ῳνανθρώπησις, καί ῳρχήν, καί ῳ ῳκουσία ῳκολούθως προσέλευσις τοῳ Κυρίου εῳς τό μαρτύριον τοῳ Γολγοθῳ. Ταύτην δέ τήν ῳννοιαν ῳχει καί τό χωρίον ῳβρ. Β΄9-10 «...βλέπομεν ῳησοῳν... δόξῳ καί τιμῳ ῳστεφανωμένον, ῳπως χάριτι Θεοῳ ῳπέρ παντός γεύσηται θανάτου. ῳπρεπε γάρ αῳτῳ, δι' ῳν τά πάντα καί δι' οῳ τά πάντα, πολλούς υῳούς εῳς δόξαν ῳγαγόντα, τόν ῳρχηγόν τῳς σωτηρίας αῳτῳν διά παθημάτων τελειῳσαι...». Καί ῳν συνέχειῳ, αῳτόθι στιχ. 14-15). «ῳπεί οῳν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αῳματος, καί αῳτός παραπλησίως μετέσχε τῳν αῳτῳν, ῳνα διά τοῳ θανάτου κατάργησῳ τόν τό κράτος ῳχοντα τοῳ θανάτου, τοῳτ' ῳστι τόν διάβολον (σ.σ. καί οῳχί νά... ῳκανοποιήσῳ τήν θείαν δικαιοσύνην... ῳς «τιμωρόν»...) καί ῳπαλλάξη τούτους, ῳσοι φόβῳ θανάτου διά παντός τοῳ ζῳν ῳνοχοι ῳσαν δουλείας». ῳ λέξις «ῳπρεπε» ῳν τῳ χωρίῳ τούτω ῳχει τήν ῳννοιαν ῳτι «ῳτο ῳνάγκη ῳναπότρεπτος» (διά νά μή παραβιασθῳ ῳ δωρηθεῳσα εῳς τά ῳνσυνείδητα κτίσματα ῳνσυνείδητος ῳλευθερία) ῳπως διά παθημάτων καταδειχθῳ ῳς τέλειος ῳνθρωπος ῳ Κύριος, διά νά «σώσῳ» καί «ῳγάγῳ εῳς δόξαν» πολλούς υῳούς - κατά χάριν - καί καταργῳν τόν θάνατον ῳπαλλάξη αῳτούς τῳς «δουλείας τοῳ φόβου τοῳ θανάτου» ῳπό τήν ῳποίαν διετέλουν. ῳτο, ῳναπότρεπτος ῳνάγκη λόγῳ τῳς ῳπολύτου θείας προγνώσεως περί τῳς θανασίμου ῳχθρας καί τοῳ θανασίμου πολέμου τοῳ σατανῳ καί τῳν ῳξ ῳνθρώπων 129

ῳργάνων του ῳναντίον τοῳ Κυρίου. Τήν αῳτήν δέ ῳννοιαν ῳχουσι καί οῳ προμνησθέντες λόγοι τοῳ Κυρίου. «... καθώς Μωϋσῳς ῳψωσε τόν ῳφιν ῳν τῳ ῳρήμῳ, οῳτως ῳψωθῳναι δεῳ τόν Υῳόν τοῳ ῳνθρώπου... Οῳτω γάρ ῳγάπησεν ῳ Θεός τόν κόσμον, ῳστε καί τόν Υῳόν Αῳτοῳ τόν μονογενῳ ῳδωκεν ῳνα πῳς ῳ πιστεύων εῳς αῳτόν μή ῳπόληται ῳλλ’ ῳχη ζωήν αῳώνιον» (ῳωάν. Γ΄14-16). «ῳδει» οῳτως ῳψωθῳναι τόν Κύριον, διότι τοιαύτη ῳπῳρξεν ῳ σχετική πρόγνωσις τοῳ Θεοῳ πρό καταβολῳς κόσμου. Ταυτόσημος δέ εῳναι καί ῳ ῳννοια καί τῳς λέξεως «ῳδωκεν», σημαίνουσα καί αῳτη «...παρεχώρησεν» ῳνα σταυρωθῳ, διότι κατά τήν ῳπειρον θείαν πρόγνωσιν ῳτο ῳναπόφευκτος ῳ τοιοῳτος θάνατος Αῳτοῳ. Αῳτη εῳναι ῳ ῳληθῳς ῳρθόδοξος ῳννοια καί τῳν χωρίων τούτων, ῳλλ’ εῳς πάσας τάς προμνησθείσας λοιπάς πλάνας καί κακοδοξίας περί τῳς σημασίας τῳς Σταυρικῳς θυσίας τοῳ Κυρίου προσετέθη ῳσχάτως -ῳκ παρερμηνείας, ῳδίῳ, τοῳ προμνησθέντος χωρίου, ῳωάν. Γ΄14-16- καί ῳ «γνώμη» τινῳν, ῳτι εῳς τόν Σταυρόν ῳνεβίβασε τόν Κύριον ῳπλῳς ῳ ῳγάπη τοῳ Θεοῳ, χωρίς βεβαίως τῳς ῳννοίας τῳς «ῳκανοποιήσεως», ῳς «τιμωροῳ», τῳς «θείας δικαιοσύνης». ῳάν ῳ Θεός καί «Πατήρ τῳν φώτων, ῳξ οῳ πῳσα δόσις ῳγαθή καί πῳν δώρημα τέλειόν ῳστι καταβαῳνον» (ῳακώβ. Α΄ 17), ῳ «μή πειράζων οῳδένα» καί «ῶ π είραστος , βεβαίως, κακῳν» (αῳτόθι Α΄13-14), ῳπεφάσιζε (χωρίς ῳστω τῳς προϋποθέσεως τῳς «σαδιστικῳς» καί ῳνθρωποπαθοῳς ῳννοίας τῳς «ῳκανοποιήσεως» τῳς δῳθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του) καί προώριζεν ῳν τῳ σχεδίῳ τῳς δημιουργίας τήν σταύρωσιν τοῳ Κυρίου, ῳς τελείου ῳνθρώπου, διά νά ῳκδηλώσῳ ῳπλῳς καί οῳτως τήν διά τόν ῳνθρωπον ῳλλά καί τήν ῳλην δημιουργίαν ῳγάπην Του, τότε, πλήν τῳν ῳλλων προμνησθεισῳν συνεπειῳν τῳς κατά τοῳ «δικαίου» καί «ῳναμαρτήτου» Κυρίου ῳνεκφράστως ῳγκληματικῳς ῳδικίας, θά ῳδει νά εῳναι ῳπηλλαγμένοι πάσης σχετικῳς εῳθύνης οῳχί μόνον ῳ σατανῳς ῳλλά καί πάντα τά ῳξ ῳνθρώπων ῳργανα αῳτοῳ. Διότι πάντες οῳτοι, διά τῳς ποικίλης αῳτῳν συνεργείας πρός ῳκτέλεσιν τοῳ φρικοτέρου πάντων τῳν ῳνοσιουργημάτων, οῳδέν ῳλλο θά ῳπραττον εῳμή θά ῳξυπηρέτουν τό «ῳργον» καί τήν ῳν προκειμένῳ «βουλήν» τοῳ Θεοῳ. Καί οῳχί μόνον, ῳς ῳκ τούτου, δέν θά ῳμάρτανον εῳς τήν πραγμάτωσιν τῳς θείας βουλῳς συντελοῳντες, ῳλλά καί τῳς θείας εῳλογίας θά ῳσαν ῳξιοι ῳπως καί τῳς εῳγνωμοσύνης ῳμ ῳ ν! 130

ῳντιθέτως ῳμως ῳ Γραφή ρητῳς καί κατηγορηματικῳς διακηρύσσει ῳτι θανάσιμα ῳμαρτήματα διέπραξαν ῳ σατανῳς ῳλλά καί πάντες οῳ συνεργοί αῳτοῳ διά τήν ῳλως ῳδικον, παράνομον καί ῳγκληματικήν καταδίκην καί σταύρωσιν τοῳ Κυρίου. Καί εῳς μέν τόν σατανῳν, ῳφοῳ τόν κατηράσθη ῳ Θεός ῳπαξ ῳτι διά τήν ῳξαπάτησιν τῳν πρωτοπλάστων (ῳτις ἙπἙρξεν ῳ πρωταρχική, κατά τοῳ ῳπί τῳς γῳς ῳργου τοῳ Θεοῳ, ῳμαρτία αῳτοῳ, ῳξ αῳτίας τῳς ῳποίας καί προέβαλεν ῳ ῳνάγκη τῳς ῳνανθρωπήσεως τοῳ Θεοῳ Λόγου) προφητικῳς προανήγγειλεν: «Καί ῳχθραν θήσω... ῳνάμεσόν σου καί ῳνάμεσον τοῳ σπέρματος αῳτῳς. Αῳτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν καί σύ τηρήσεις αῳτοῳ πτέρναν». (Γενεσ. Γ΄15). Προαναγγέλλει δηλ. ῳ Θεός, τήν «θανάσιμον ῳχθραν» καί «πάλην» (ῳφεσ. ΣΤ΄12 κ.ῳ.) μεταξύ τοῳ σατανῳ καί τοῳ Κυρίου, ῳκβασις τῳν ῳποίων θά ῳτο ῳ ῳπό τοῳ Κυρίου συντριβή, «τήρησις» τῳς κεφαλῳς αῳτοῳ καί ῳντιστοίχως ῳ ῳπ’ αῳτοῳ σταύρωσις τοῳ Κυρίου, ῳτοι ῳ «τήρησις τῳς πτέρνας» Του. ῳλλά καί ῳ Κύριος ῳπίσης ρητῳς ῳτόνισεν ῳτι ῳ σατανῳς «ῳνθρωποκτόνος ῳν ῳπ’ ῳρχῳς καί ῳν τῳ ῳληθείῳ οῳκ ῳστηκεν» (ῳωάν. Η΄44). Βεβαιοῳσι δέ πανηγυρικῳς πῳσαι αῳ σχετικαί μαρτυρίαι τῳς Γραφῳς τήν θανάσιμον «ῳχθραν» καί πολεμικήν τοῳ σατανῳ ῳναντίον τοῳ Κυρίου, ῳταν μάλιστα διησθάνθη καί κατενόησε οῳτος χωρίς νά δύναται νά ῳννοήσῳ τό μυστήριον τῳς ῳφάτου Θείας συγκαταβάσεως, ῳτι ῳκ τῳς ῳλης ζωῳς καί δημοσίας δράσεως Αῳτοῳ ῳκινδύνευε πλέον ῳ κοσμοκρατορία του. ῳπεχείρησε, κατ' ῳρχήν, νά Τόν φονεύσῳ πνευματικῳς διά τῳν ῳν τῳ «ῳρήμῳ πειρασμῳν» (Μάτθ. Δ΄1), ῳπως Ἑθανάτωσε τούς πρωτοπλάστους διά τῳς ῳπάτης, ῳταν δέ ῳπέτυχε ῳν τῳ προσπαθείῳ του ῳκείνῳ, «εῳσῳλθεν» εῳς τόν ῳούδαν (Λουκ. KB΄3), διακρίνας, ῳς πνεῳμα, τήν σχετικήν προδιάθεσιν αῳτοῳ, καί τόν παρεκίνησεν εῳς τήν δολοφονικήν προδοσίαν. ῳπεδαύλισεν ῳσαύτως τόν φθόνον τῳν ῳουδαϊκῳν ῳρχῳν ῳλλά καί τό θανάσιμον ῳπίσης μῳσος των ῳ ναντίον τοῳ Κυρίου. ῳ ητῳ ςῳ θεν τονίζει ῳ Γραφή ῳ τι ῳ κυρίως καί ῳθικῳς ῳπαίτιος τῳς σταυρώσεως τοῳ Κυρίου ῳπῳρξεν ῳ σατανῳς. Διά τήν ῳμαρτίαν ῳσαύτως καί τήν εῳθύνην τοῳ ῳούδα ῳ Κύριος πάλιν εῳπε πρός τόν Πιλῳτον. «...ῳ μέν Υῳός τοῳ ῳνθρώπου ῳπάγει καθώς γέγραπται περί αῳτοῳ οῳαί δέ τῳ ῳνθρώπῳ ῳκείνῳ δι' οῳ ῳ Υῳός τοῳ ῳνθρώπου παραδίδεται καλόν ῳν αῳτῳ εῳ οῳκ ῳγεννήθη ῳ ῳνθρωπος ῳκεῳνος». ῳσαύτως διά 131

τήν ῳμαρτίαν καί τήν εῳθύνην τοῳ τε ῳούδα ῳλλά καί τοῳ Πιλάτου προσέθεσε: «...Διά τοῳτο ῳ παραδιδούς μέ σοι μείζονα ῳμαρτίαν ῳχει...» (ῳωάν. ΙΘ΄11). Δέν θά ῳτο δηλ. ῳμέτοχος εῳθύνης καί ῳ Πιλῳτος, καίτοι θά... ῳνιπτε τάς χεῳρας του... ῳλλά καί Λουκ. KB΄3-5 «...Εῳσῳλθεν ῳ Σατανῳς εῳς ῳούδαν καί ῳπελθών συνελάλησε τοῳς ῳρχιερεῳσι καί γραμματεῳσι καί στρατηγοῳς τό πῳς αῳτόν παραδῳ αῳτοῳς. Καί ῳχάρησαν καί συνέθεντο αῳτῳ ῳργύρια δοῳναι...». Τέλος, διά τήν ῳμαρτίαν καί τήν εῳθύνην τῳν ῳουδαϊκῳν ῳρχῳν ῳλλά καί τοῳ Λαοῳ, ῳ Γραφή τονίζει: α) Ματθ. ΚΖ΄18 «...ῳδει γάρ (σ.σ. ῳ Πιλῳτος) ῳτι διά φθόνον παρέδωκαν αῳτόν». β) ῳωάν. ΙΑ΄47-51. «... Συνήγαγον οῳν οῳ ῳρχιερεῳς καί οῳ Φαρισαῳοι συνέδριον καί ῳλεγον; Τί ποιοῳμεν, ῳτι οῳτος ῳ ῳνθρωπος πολλά σημεῳα ποιεῳ; ῳάν ῳφῳμεν αῳτόν οῳτω, πάντες πιστεύσωσιν εῳς αῳτόν... Εῳς δέ τις ῳξ αῳτῳν Καϊάφας, ῳρχιερεύς ῳν τοῳ ῳνιαυτοῳ..., εῳπεν αῳτοῳς. ῳμεῳς οῳκ οῳδατε οῳδέν... συμφέρει ῳμῳν ῳνα εῳς ῳνθρωπος ῳποθάνη ῳπέρ τοῳ λαοῳ καί μή ῳλον τό ῳθνος ῳπόλυται...» (Πρβλ. καί ῳδίου ΙΗ΄14). γ) ῳωάν. ΙΗ΄29-30. «...ῳξῳλθεν οῳν ῳ Πιλῳτος πρός αῳτούς καί εῳπε. Τίνα κατηγορίαν φέρετε κατά τοῳ ῳνθρώπου τούτου; ῳπεκρίθησαν... αῳτῳ∙ εῳμή ῳν κακοποιός οῳκ ῳν σοί παρεδώκαμεν αῳτόν...». Καί, αῳτόθι στιχ. 38-40. «...Καί τοῳτο εῳπών (σ.σ. ῳ Πιλῳτος) ῳξῳλθε πρός τούς ῳουδαίους καί λέγει αῳτοῳς· ῳγώ οῳδεμίαν αῳτίαν εῳρίσκω ῳν αῳτῳ... Βούλεσθε οῳν ῳμῳν ῳπολύσω τόν βασιλέα τῳν ῳουδαίων; ῳκραύγασαν οῳν πάλιν λέγοντες, μή τοῳτον, ῳλλά Βαρραβῳν...». δ) Ματθ. ΚΖ΄22-24. «...Λέγει αῳτοῳς ῳ Πιλῳτος, τί οῳν ποιήσω ῳησοῳν τόν λεγόμενον Χριστόν; λέγουσιν αῳτῳ πάντες, σταυρωθήτω, ῳ δέ ῳγεμών ῳφη· τί γάρ κακόν ῳποίησεν; οῳ δέ περισσῳς ῳκραζον λέγοντες σταυρωθήτω...»184, ε) Πράξ. Δ΄8-12. «...Τότε Πέτρος πλησθείς Πνεύματος ῳγίου εῳπε πρός αῳτούς. ῳρχοντες τοῳ λαοῳ καί πρεσβύτεροι τοῳ ῳσραήλ, εῳ ῳμεῳς σήμερον ῳνακρινόμεθα γνωστόν ῳστω πῳσιν ῳμῳν καί παντί τῳ λαῳ ῳσραήλ ῳτι ῳν τῳ ῳνόματι ῳησοῳ Χριστοῳ τοῳ Ναζωραίου, ῳν ῳμεῳς ῳσταυρώσατε...». Καί στ) Αῳτόθι, Ζ΄853. «...Στέφανος δέ πλήρης πίστεως... ῳφη... Σκληροτράχηλοι καί ῳπερίτμητοι τῳ καρδίῳ... ῳμεῳς ῳεί τῳ Πνεύματι τῳ ῳγίῳ ῳντιπίπτετε, ῳς οῳ πατέρες ῳμῳν καί ῳμεῳς. Τίνα τῳν προφητῳν οῳκ ῳδίωξαν οῳ πατέρες ῳμῳν, καί ῳπέκτειναν τούς προαναγγείλαντας περί τῳς ῳλεύσεως τοῳ δικαίου οῳ Διά τῳν χωρίων τούτων βεβαιοῳται ῳ βαρύτατη εῳθυνη τοῳ ῳουδαϊκοῳ λαοῳ διά τήν ῳδικον σταύρωσιν τοῳ Κυρίου, διότι, προδήλως, ῳ σχετική ῳπόφασις τοῳ Πιλῳτου ῳξηρτῳτο, κατά μέγα μέρος τουλάχιστον, ῳκ τῳς συγκαταθέσεως ῳ μή αῳτοῳ. 184

132

ῳμεῳς προδόται καί φονεῳς γεγένησθε. Γνωστόν ῳστω πῳσιν ῳμῳν... ῳτι ῳν τῳ ῳνόματι ῳησοῳ Χριστοῳ τοῳ Ναζωραίου, ῳν ῳμεῳς ῳσταυρώσατε...». Τό αῳτό μῳσος καί τήν ῳμπάθειαν διϊστορικῳς τρέφει πρός τόν ῳνσαρκωθέντα Υῳόν τοῳ Θεοῳ ῳ ῳουδαϊσμός ῳς ῳποδεικνύεται ῳκ τῳς διαστροφῳς τοῳ Ταλμούδ καί τῳς Καμπαλά καί τῳς ῳλης Ραββινικῳς διδαχῳς διά τῳν ῳποίων ῳνασταυρώνεται ῳ τρισάγιος Κύριος εῳς πῳσαν μετρητήν στιγμήν τοῳ χρόνου. Δέν ῳνεβίβασεν ῳθεν τόν Κύριον εῳς τόν Σταυρόν «ῳ ῳγάπη» τοῳ Θεοῳ... ῳλλ’ ῳ ῳχθρα, τό μῳσος καί ῳ πόλεμος τοῳ σατανῳ ῳναντίον Του, ῳπως καί ῳ φθόνος καί τό μῳσος ῳναντίον Του ῳπίσης πάντων τῳν προμνησθέντων «συνεργῳν» καί «ῳργάνων» του. Τοῳτο δέ προγιγνώσκων ῳ Θεός «πρό καταβολῳς κόσμου», κατά τήν κατάρτισιν ῳτι ῳν «ψ ι λ αῷς ῶ δ έαις » τοῳ ῳλου σχεδίου τῳς δημιουργίας, προώρισεν ῳστε νά ῳκδηλώσῳ μέν ῳφ’ ῳνός καί ῳν τῳ φρικτοτάτῳ τούτω ῳνοσιουργήματι τήν ῳφατον διά τόν ῳνθρωπον ῳγάπην Του, μή παραβιάζων τήν δωρηθεῳσαν εῳς τά κτίσματά Του ῳνσυνείδητον ῳλευθερίαν, νά μετατρέψῳ ῳμως αῳτό, ῳν τῳ ῳπείρῳ δυνάμει καί σοφία Του, καί εῳς μέσον πολλαπλῳς ῳξυπηρετήσεως τοῳ ῳλου μυστηριώδους «Ἐργου» Του ῳφεσ. Α΄1-10, Φιλιπ. Β΄10 κ.ῳ.). Καί πρός τοῳτο, ῳν τῳ ῳπολύτῳ πλέον Αῳτοῳ ῳξουσίῳ (Ρωμ. ΙΑ΄33-36 κ.ῳ.), ῳσκησε καί ῳφήρμοσε τήν πράγματι θείαν Δικαιοσύνην Του (Ματθ. ΣΤ΄33 κ.ῳ.) οῳχί μόνον ῳς «τιμωρόν» ῳναντίον πάντων τῳν κατά τοῳ Κυρίου ῳμαρτησάντων, ῳτοι τοῳ σατανῳ καί τῳν φίλων καί συνεργῳν αῳτοῳ, ῳλλά καί ῳς «βραβεύουσα» ῳπέρ τοῳ Κυρίου καί πάντων ῳπίσης τῳν φίλων Αῳτοῳ. ῶ τήρησε δηλ., ῳς «τιμωρός», καί συνέτριψε τήν κεφαλήν τοῳ σατανῳ, κατέκρινε τήν ῳμαρτίαν καί κατήργησε τόν θάνατον (Ρωμ. Η΄3, Β΄ Τιμοθ. Α΄10 κ.ῳ.), ῳτιμώρησεν ῳμοίως πάντας τούς μετά τοῳ σατανῳ συνεργήσαντας185. ῳ ῳούδας, στερηθείς τῳς θείας Χάριτος καί τοῳ Θείου φωτισμοῳ, ῳπελθών ῳπήγξατο (Ματθ. ΚΖ΄5) γενόμενος «βρῳμα» αῳώνιον τοῳ «σατανῳ», διότι κατά τήν ῳψευδῳ ῳ. Παράδοσιν τῳς ῳγίας ῳμῳν ῳκκλησίας «ῳπήγξατο» μετά τήν «ῳκ νεκρῳν ῳνάστασιν» τοῳ Κυρίου καί Πῳσαι αῳ τιμωρίαι τῳν ῳμαρτωλῳν δέν ῳπιβάλλονται ῳπό τοῳ Θεοῳ (τῳς θείας δικαιοσύνης) κατά τήν ῳννοιαν τῳν ῳνθρωπίνων. Οῳ ῳμαρτάνοντες τιμωροῳνται παραβιάζοντες εῳτε τόν πνευματικόν ῳ καί τούς φυσικούς νόμους, τούς ῳποίους ῳ Θεός ῳταξεν ῳν τῳ ῳπείρῳ Αῳτοῳ ῳξουσία: πρός περιφρούρησιν καί ῳξυπηρέτησιν τοῳ ῳλου «μυστηρίου -ῳργου» Του (ῳφεσ. Α΄9, Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ῳ.). Καί ῳφίστανται οῳ τω τάς συνεπείας τῳν ῳμαρτιῳν αῳτῳν. Κατά τόν μεγαλειώδη λόγο τοῳ Θείου Παύλου «τα ῳψώνια της ῳμαρτίας θάνατος». 185

133

δέν εῳρίσκετο οῳτως ῳν τῳ ῳδῳ κατά τήν ῳκεῳ τριήμερον μετάβασιν τοῳ Κυρίου (Α΄ Πέτρ. Γ΄19-20) διά νά ῳκδηλώση πρός Αῳτόν τήν μετάνοιάν του καί σωθῳ. ῳ Πιλῳτος, μή πιστεύσας ῳπίσης εῳς τόν Κύριον καί μή μετανοήσας, εῳχεν ῳσαύτως (κατά τήν ῳ. Παράδοσιν καί πάλιν) ῳσοβίους ψυχικάς τύψεις καί βασανισμόν καί τέλος σκληρόν θάνατον αῳτοχειριασθείς ῳπίσης, κατά τήν μαρτυρίαν τοῳ Εῳσεβίου (ῳκκλ. ῳστορ. Β΄VII). Οῳ τότε ῳουδαῳοι, οῳ ῳμέσως ῳ ῳμμέσως εῳς τό φρικτόν ῳνοσιούργημα συνεργήσαντες, ῳτιμωρήθησαν ῳσαύτως σκληρῳς, κατά τήν βεβαίωσιν καί τῳς παγκοσμίου ῳστορίας ῳπό τοῳ Ρωμαίου Αῳτοκράτορος Τίτου το 70 μ.Χ. ῳκλαυσεν ῳ Κύριος προγιγνώσκων τήν πρό τῳς παρελεύσεως τῳς γενεῳς ῳκείνης ῳστορικήν καταστροφήν τῳς ῳερουσαλήμ (Λουκ. ΙΘ΄41 - 44), ῳ θεία δ' ῳκείνη καταδίκη βαρύνει μέχρι σήμερον τόν ῳουδαϊσμόν, μή μετανοήσαντα καί μή ζητοῳντα συγχώρησιν διά τό ῳνοσιούργημα τῳν προγόνων του, ῳλλά σατανικῳς ῳμμένοντα εῳς τήν ῳρνησιν τοῳ Υῳοῳ τοῳ Θεοῳ. Καί θά τόν βαρύνῳ μέχρι ῳνανήψεως καί μετανοίας του. ῳβράβευσεν ῳμως ῳσαύτως ῳ Θεός, ῳς βραβεύων πλέον καί «δωρεοδότης» (Φιλιππ. Γ΄14, ῳφεσ. Β΄8 κ.ῳ.), πολυειδῳς καί πολυτρόπως, κατ' ῳρχήν τόν Κ. ῳ. ῳ. Χριστόν ῳς τέλειον ῳνθρωπον, καί δή: α) ῳφόσον ῳ Κύριος ῳθανατώθη ῳλως ῳδίκως, φύσει τε καί προαιρέσει ῳναμάρτητος ῳν (καί ῳχων ῳρα, κατά τήν θείαν δικαιοσύνην, τό δικαίωμα τοῳ «αῳωνίως ζῳν»), ῳνέστησεν Αῳτόν ῳκ νεκρῳν καί ῳπέδωκεν Αῳτῳ τήν αῳωνίαν ζωήν. Οῳτω δέ τό πανάγιον σῳμα τοῳ Κυρίου, τό ῳδίκως σταυρωθέν, καί τό ῳδίκως χυθέν τίμιον αῳμά Του, οῳχί μόνον ῳγένοντο σῳμα πνευματικόν, ῳφθαρτον, αῳώνιον (Α΄ Κορ. ΙΕ΄44), ῳλλά κατέστησαν προσέτι, διά τοῳ μυστηρίου τῳς θείας εῳχαριστίας, καί πνευματική βρῶσις καί πόσις , διά τούς ῳξίως μεταλαμβάνοντας, εῳς ῳφεσιν ῳμαρτιῳν καί εῳς ζωήν αῳώνιον (Ματθ. ΚΣΤ΄26-28 κ.ῳ.). Τά σεπτά ῳπίσης πάθη τοῳ Κυρίου, τά ῳποῳα ῳλως ῳδίκως ῳπέστη πρό τῳς σταυρώσεώς Του, ῳλλά καί ῳπί τοῳ Σταυροῳ, κατέστησαν ῳσαύτως μέσα θεραπείας διά τάς ῳσθενείας καί τά πάθη ῳμῳν διαιωνιζόμενα μέχρι συντελείας ῳπί τῳ ῳπλῳ ῳπικλήσει τοῳ ῳνόματος Αῳτοῳ. Διά τοῳτο δέ καί ῳ πρόφ. ῳσαΐας προεφήτευσεν (ΝΓ΄4, πρβλ. καί Ματθ. Η΄17). «Αῳτός τάς ῳσθενείας ῳμῳν ῳλαβε καί τάς νόσους ῳβάστασε καί τῳ μώλωπι αῳτοῳ ῳμεῳς ῳάθημεν».186 Καί Τῳν ῳννοιαν ταύτην ῳχει καῳ τῳ χωρίον τοῳτο καῳ οῳχῳ ῳς πιστεύουσιν οῳ Δυ ῳλλῳ καῳ πολλοῳ δυστυχῳς τῳν ῳμετέρων, ῳτι ῳ Κύριος ῳναλαβών

186

τικοί,

134

(β) ῳφόσον θανατωθείς ῳδίκως ῳ Κύριος ῳστερήθη ῳς ῳκ τούτου τοῳ θρόνου τῳς βασιλείας τοῳ ῳσραήλ, τοῳ ῳποίου ῳτο νόμιμος κληρονόμος ῳς ῳπογόνος τοῳ Δαυΐδ ῳκ τῳς Παναγίας Μητρός Του καταγόμενης ῳξ οῳκου Δαϋίδ (Λουκ. Α΄27), ῳβραβεύθη ῳπό τοῳ Θεοῳ διά τῳς «παμβασιλείας» (ῳποκαλ. ΙΘ΄16 κ.ῳ.). Καί οῳχί μόνον ῳδόθη Αῳτῳ -καί ῳς τελείω ῳνθρώπω- πῳσα ῳξουσία ῳν Οῳρανῳ καί ῳπί γῳς» (Ματθ. ΚΗ΄18 κ.ῳ.), ῳλλά καί ῳ θρόνος τῳς μεγαλωσύνης δεξιῳ τοῳ Πατρός εῳς τό «διηνεκές» (ῳβρ. Γ΄13-14 κ.ῳ.), ῳπου βεβαίως ῳς αῳώνιος Λόγος, «ῳν τό πρότερον» (ῳωάν. ΣΤ΄62) καί ῳνάρχως, ῳ, ῳλλως, «ῳπ’ ῳρχῳς» (ῳωάν. Α΄1 καί ῳδίου Α΄ ῳωάν. Α΄1 κ.ῳ.). ῳλλ' ῳπως ῳτιμώρησεν ῳ Θεός (ῳ θεία δικαιοσύνη) καί τούς ῳμέσους «συνεργούς» καί φίλους τοῳ σατανῳ, τούς ῳπως δήποτε συνεργήσαντας διά τήν σταύρωσιν τοῳ Κυρίου (καί τιμωρεῳ ῳλλά καί θά τιμωρῳ ῳμοίως καί πάντας τούς συνεχίζοντας ῳ μέλλοντας νά συνεχίσωσι τό ῳργον ῳκείνων μέχρι συντελείας), οῳτως ῳβράβευσε, βραβεύει καί θά βραβεύῳ ῳντιστοίχως, καί δι' ῳναλόγων βραβείων μέχρι συντελείας ῳπίσης, καί πάντας τούς φίλους καί «συνεργούς» Αῳτοῳ, τούς πιστεύσαντας, πιστεύοντας καί μέλλοντας νά πιστεύσωσιν εῳς Αῳτόν καί «τηροῳντας τάς ῳντολάς» Του. Τούς συνεχίσαντας, συνεχίζοντας καί μέλλοντας νά συνεχίσωσιν, ῳς ῳκεῳνος, τόσον προσωπικῳς, ῳσον καί ῳς ῳκκλησία - τόν «καλόν ῳγῳνα» (Β΄ Τιμόθ. Δ΄7 κ.ῳ.), τόν πόλεμον Αῳτοῳ ῳναντίον τοῳ ῳρχοντος τοῳ κόσμου τούτου καί τῳν ῳξουσιῳν αῳτοῳ (πρός ῳφεσ. ΣΤ΄12 κ.ῳ.), ῳπως καί τῳν «γενημάτων» αῳτοῳ, τοῳ «ψεύδους» δηλ. καί τῳς «ῳμαρτίας», μέχρι τῳς τελείας ῳκ τοῳ κόσμου ῳκβολῳς του (ῳωάν. IB΄31 κ.ῳ.) καί τῳς καθολικῳς ῳπικρατήσεως τῳς βασιλείας τοῳ Θεοῳ ῳλλά καί τῳς δικαιοσύνης Αῳτοῳ καί ῳπί τῳς Γῳς, ῳκολούθως δέ καί μέχρι συντελείας. (Ματθ. ΣΤ΄10, 33 καί IΓ΄39-40 κ.ῳ.). Πάντας τούτους ῳναδεικνύει ῳ Θεός τέκνα Αῳτοῳ, κατά χάριν, (ῳωάν. Α΄12 κ.ῳ.) καί «ῳδελφούς» αῳωνίους τοῳ Κ.ῳ.ῳ. Χριστοῳ (Ρωμ. Η΄17, ῳβρ. Β΄11 κ.ῳ.) καί «συγκληρονόμους», μετ' Αῳτοῳ, τῳς «βασιλείας τῳν Οῳρανῳν» (Ρωμ. Η΄17 κ.ῳ.). Διά τοῳτο καί ῳ ῳπόστολος Παῳλος, ῳν τῳ Β΄ Τιμοθ. Δ΄7-8 γράφει: ῳπῳ τοῳ σταυροῳ τάς ῳμαρτίας ῳλλῳ καῳ τάς ῳσθενείας ῳμῳν ῳν τῳ σώματι Αῳτοῳ, ῳγένετο, ῳς ῳκ τούτου, ῳστω καῳ δι' ῳλίγον χρόνον (!), ῳ μεγαλύτερος τ ῳ ν ῳ μ αρτωλ ῳ ν ! Διότι προσέτι ῳ η τ ῳ ς ῳ Γραφ ῳ τονίζει: «...δικαιοσύνη δικαίου ῳπ’ αῳτῳν ῳσται καῳ ῳνομία ῳνόμου ῳπ’ αῳτῳν ῳσται» (ῳεζεκ. ΙΗ΄20, πρβλ. καῳ αῳτόθι στιχ. 4 ῳς καῳ ῳξοδ. ΚΓ΄7 καῳ Δευτερ. ΚΑ΄26).

135

«...Τόν καλόν ῳγώνα ῳγώνισμα, τόν δρόμον τετέλεκα, τήν πίστιν τετήρηκα, λοιπόν ῳπόκειταί μοι ῳ τῳς δικαιοσύνης στέφανος, ῳν ῳποδώσει μοι ῳ Κύριος ῳν τῳ ῳμέρα ῳκείνῳ, ῳ δίκαιος κριτής, οῳ μόνον δέ ῳμοί ῳλλά καί πῳσι τοῳς ῳγαπήκοσι τήν ῳπιφάνειαν αῳτοῳ». Καί, αῳτόθι, Β΄12. «... εῳ ῳπομένομεν καί συμβασιλεύσωμεν...». ῳσαύτως ῳν τῳ Ρωμ. Η΄17. «...Αῳτό τό Πνεῳμα συμμαρτυροῳ τῳ πνεύματι ῳμῳν, ῳτι ῳσμέν τέκνα Θεοῳ. Εῳ δέ τέκνα, καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῳ συγκληρονόμοι δέ Χριστοῳ, εῳπερ συμπάσχομεν καί συνδοξασθῳμεν...». ῳ δικαιοσύνη τοῳ ῳν Τριάδι «μόνου ῳληθινοῳ Θεοῳ» ῳμῳν (ῳωάν. ΙΖ΄3) εῳναι ῳπολύτως τελεία (Ματθ. Ε΄48, ΣΤ΄33 κ.ῳ.) ῳπως βεβαίως καί πῳσαι αῳ λοιπαί «ῳδιότητες» Αῳτοῳ. Δι’ ῳ καί δικαίως Αῳτῳ πρέπει πῳσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις καί νῳν καί ῳεί καί εῳς τούς αῳώνας τῳν αῳώνων. ῳμήν». (ῳποκαλ. Ε΄13-14 κ.ῳ.).

136

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛAIΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.................................................6 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ...........................................28 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ................................................40 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ.........................................107

137