beyin_gucu

BEYÝN GÜCÜ ÝLE ÖÐRENME

Cemal Kondu

© AKÝS KÝTAP Tüm yayýn haklarý yayýnevine aittir. Kaynak gösterilerek tanýtým ve iktibas yapýlabilir. Çoðaltýlamaz, basýlamaz, senaryolaþtýrýlamaz ve farklý biçimlerde hazýrlanýp satýþa sunulamaz. Elektronik ortamlarda yayýnlanamaz.

Yayýn Yönetmeni : Bilal Özbay Editör : Zeynep Yýldýz Kapak Tasarým : Gökhan Koç Ýç Tasarým : Yeliz Yýldýz Baský-Cilt : Bayrak Matbacýlýk 0212 493 11 06 Genel Yapým : Endülüjans Ýçerik Hizmetleri 1. Baský : Aralýk 2009 Ýstanbul ISBN : xx xxxxxxx Yayýncý Sertifika No: 12542

AKÝS KÝTAP / Kitap Yayýncýlýk A. Þ. Merkez Mah. Konut Sk. No: 9 / 1 Mahmutbey / Baðcýlar / Ýstanbul Tel: 0212 445 00 45 Fax: 0212 445 00 90 www.akiskitap.com - [email protected]

Cemal KONDU Yazarýmýz yaklaþýk 14 yýldýr davranýþ bilimleri, bireysel geliþim, insan mühendisliði, trans, meditasyon, kariyer geliþtirme, iletiþim, duygusal zeka, takým çalýþmasý, giriþimcilik, üretken ve yenilikçi zeka, baþarý, liderlik, psiko-drama ve örgütsel psikoloji alanýnda birçok özel araþtýrma ve çalýþmalar gerçekleþtirmiþtir. INLPTA The International NLP Trainers Association'dan uluslararasý sertifikalý uzman NLP eðitimcisi olan Cemal KONDU 1996 yýlýndan bu yana ise NLP alanýnda araþtýrma ve çalýþmalarýna devam etmektedir. Avrupa'nýn bilinen en genç NLP Trainer'larýndandýr.

BEYÝN GÜCÜ ÝLE ÖÐRENME

Beyin Gücü ile Öðrenme

ÝÇÝNDEKÝLER

4


Önsöz Günümüzde içinde yaþadýðýmýz toplumda çok sayýda insan potansiyellerini asla gerçekleþtirmezler. Belki çevreleri bunu teþvik etmiyordur ya da hatta geliþmeyi engelliyordur... Gücümüz, yaratýcýlýðýmýz ve toplum olarak geliþmemiz insanlarýmýzýn yetenek ve potansiyellerini geliþtirme kapasitemize baðlýdýr. Özellikle de o gizemler ile dolu organa tabii ki de beynimize… Beyin bu gezegendeki en karmaþýk ve dikkat çeken ve mucizeler dolu organdýr. Beyin üzerine yapýlmýþ olan araþtýrmalara raðmen hâlâ bilmediðimiz çok þey vardýr. Fakat insan beyninin potansiyelinin gerektiði gibi deðerlendirilmediðini biliyoruz. Beynimizin sadece % 1'ini kullandýðýmýz þeklindeki yaygýn bir gerçek var ortada… Ýyi haber þu ki, yaþýnýz veya içinde bulunduðunuz koþullar ne olursa olsun, hayatýnýzýn en güzel dönemi -eðer siz istersenizhâlâ önümüzde olabilir, çünkü beyin gücünün çok büyük kýsmý kullanýlmamýþ olmakla kalmaz, keþfedilmemiþ de olur. Bu yalnýzca çok iyi bir haber deðil, mükemmel ötesi bir haber... Bu kitapta iþte o muazzam beyin gücümüzü, kullanýlmayan beyin gücümüzü geliþtirmeniz hedefi ile yola çýktýk… Sizin için hazýrladýðýmýz etkin öðrenme, zihinsel matematik kitabýnda beyin, bellek, öðrenme, beyin gücünü daha etkin seviyeye taþýmak ve zihinsel matematik becerilerinizin farkýna varmak ve daha üst seviyeye taþýmak için iþinize yarayabilecek ve kolayca uygulayabileceðiniz çok sayýda test ile kendi seviyenizi öðrenebilecek ve daha üst seviyeye kendinizi taþýyabileceksiniz. Öðrenme seviyenizi ve zihinsel matematiksel iþlem becerileriniz etkin seviye taþýyacak ve bu sayede bilgileri daha kolay ve hýzlý bir þekilde kullanabilecek bir seviyeye gelebilirsiniz ve

5


böylece hayallerinize ve hedeflerinize ulaþma yolunda etkin araçlar kullanabilecek ve kýsa sürede çok fazla yol alýp; hedeflediðiniz yaþam yolunda istediðiniz seviyeye gelebileceksiniz. "Durup baþarýyý bekleyemezdim ben de onu beklemeden yola çýktým" Baþarý, çözümler bulmanýn ve harekete geçmenin sonucudur. Biraz sabrýn yardýmýyla, gerçek isteklerinize ve bilgeliðinize etkin þekilde danýþarak, zorlu kararlar almak ve sorunlarý yaratýcý þekilde çözmek BÜTÜN beyin gücü kullanma yolunda çok yol almanýzý saðlayacak ve öðrenme etkinliðinizi daha üst düzeye taþýyabileceksiniz. Kendiniz için belki bir iþkence olan matematik iþlemleri daha kolay olacaktýr. Sizin potansiyeliniz çok büyük, bunu kullanmanýn yolu da o sihirli yerde gizli: Beyinde...

Ýyi bir kafaya sahip olmak yetmez; mesele onu iyi kullanmaktýr. Descartes

6


BÝRÝNCÝ BÖLÜM

BEYÝN NEDÝR? Ýnsan vücudunda sinir sisteminin en önemi organý olmakla beraber, vücudun istemli ya da istemsiz bütün hareketlerini kontrol eden denetim merkezidir. Ayný zamanda düþünce, bellek, duygu ve konuþmadan sorumludur. Karmaþýk süreçleri çözer ve düzenler. Eþsiz ve karmaþýk bir yapýya sahip olan beyin, bedensel, zihinsel, ruhsal organizasyonu saðlar. Beynimizi ne kadarýný kullandýðýmýz yönünde yapýlan araþtýrmalar ve çalýþmalar beyin potansiyelinin çok az bir kýsmýný kullandýðýmýzý ortaya koymuþtur. Ýnsan beyni hiçbir bilgisayarla kýyaslanmayacak kadar karmaþýk ve üstün bir yapýya sahiptir. Günümüzde yapýlan araþtýrmalar sonucunda beyinle ilgili birçok soruya cevap bulunamasa da, beynimizle ilgili birçok gizem çözülmüþtür. Bilim adamlarý insan beyninin potansiyelinin ancak %1'ini kullandýðýný söylemektedir. Bu durumda beynimizin geriye kalan çok büyük bir kýsmýnýn kullanýmý yoktur… Neden beynin potansiyelinin bu kadar azý kullanýlmaktadýr? Ana sebepleri, yakýn zamana kadar beyin hakkýnda fazla bilgiye sahip olmamamýz, beynin nasýl çalýþtýðýný bilmememizdi. 20. yüzyýlýn ikinci yarýsýndan itibaren beyinle ilgili bilgilerimizin artýþý hýzlandý. 1930'lu 1940'lý yýllarda

7


bile beynin çok basit çalýþtýðý düþünülüyordu. Bir tarafta üç-beþ bilgi giriyor beyinde iþleniyor sonra da bir yerlere yerleþtiriyor diye düþünülüyordu. Her þey bu kadardý. Son yýllarda yapýlan araþtýrmalarda, beynin çok basit çalýþtýðýndan yola çýkarak son derece karmaþýk ve düþünüldüðünden çok farklý bir gizem olduðu ortaya çýkarýlmýþtýr. Beynimiz hakkýnda edinilen bilgilerin çoðuna son 20 - 25 yýllýk zaman periyodunda ulaþýlmýþtýr. Bunlar beynimizi daha etkin kullanmak adýna hem bilmemiz, hem de uygulamamýz gereken önemli bilgiler olmasýna raðmen, hâlâ okullarda anlatýlmamaktadýr. Bu bilgilere kiþiler kendileri araþtýrarak ulaþabilmektedirler. Burada iþ tamamen kendini daha etkin kullanmak isteyen bireye düþüyor. Beyin vücudumuzun en mükemmel sistemidir ve mükemmelliði ayrýntýlarýnda gizlidir. Beraberce beyin hakkýnda bir yolculuða çýkalým. Beynin ilk oluþumu ve geliþiminden bahsedecek olursak: Anneden gelen yumurta ve babadan gelen sperm hücresinin birleþmesi ile yepyeni bir insaný oluþturacak olan ilk embriyo hücresi meydana gelir. Vakit kaybetmeden hücreler bölünmeye baþlar ve zamanla geliþir. Embriyonun anne karnýndaki geliþiminde 5. haftadan itibaren oluþan omurilikte çok süratli bir üretimle saniyede 5000 tane nöron adlý özel beyin hücresi üretilmeye baþlanýr. Bu bölgede daha sonra beyin oluþur. Beyin hücrelerinin büyük kýsmý embriyonun ilk altý ayýnda oluþur. Vücudumuzun bütün iþlerini idare eden beynimizdir. Çok hassas bir sistem olan beynimiz hissetme, hareket etme, iþitme, tat, görme, nefes alma vb. bütün hayati iþlevlerin tümünü elektrik sinyalleri ile çalýþan sinir hücreleri ile bunlarý barýndýran ve beslenmelerine destek olan hücreler ve kan damarlarý yoluyla yerine getirirler.

8


BEYNÝMÝZÝN SUYUN ÝÇÝNDE YÜZDÜÐÜNÜ BÝLÝYOR MUYDUNUZ? Bir yumruk büyüklüðünde ve yaklaþýk 1200 gr. aðýrlýða sahip olan insan beyni vücudumuzda üretilen enerjinin dörtte birini harcamaktadýr. Vücudumuza kýyasla fiziksel yapýsýndaki bu boyut ile harcadýðý enerjiyi göz önüne aldýðýmýzda kafamýzýn içindeki mucizevî bilgisayara vermemiz gereken deðeri sanýrým çok daha çabuk fark edebiliriz. Eðer beyin sývýnýn içinde olmasaydý ve direk kafatasýna temas etseydi kendi aðýrlýðýnýn altýnda ezilirdi. Bu da kiþinin ölmesine neden olurdu.

9


HER ÝNSANIN BEYÝN YAPISI AYNIDIR Yapýlan araþtýrmalar bir dâhinin, düþünüldüðü gibi özel bir beyin yapýsýna sahip olmadýðýný ortaya çýkarmýþtýr. Eðer her insanýn beyin yapýsý ayný ise, ne oluyor da kimi insanlar beyin gücünü etkin kullanamayabiliyor? Herkesin beyin yapýsý ayný olabilir ama herkes onu tanýyýp ona göre bu gücü kullanamýyor. Kullananlar ise bunu nasýl kullandýklarýný bilmiyorlar. Þu ana kadar hayatýnýzda her þey hakkýnda bilgiye sahipsiniz. Gerekli ya da gereksiz… Peki neden bu büyük gücü nasýl daha etkin kullanabileceðiniz hakkýnda bir þey bilmiyorsunuz? Bu konuda kendinize bir araþtýrma ödevi vermeye ne dersiniz. Kimse için deðil sadece kendiniz için. 'BEYNÝNÝZ UYUYAN BÝR DEV'. Her þeye yatýrým yapýyoruz. Beynimize ne kadar yatýrým yapýyoruz. Benjamin Franklin þöyle diyor: "Cebinizdeki parayý zihnimize boþaltýrsanýz, zihniniz cebinizi parayla dolduracaktýr." Midemize yaptýðýmýz yatýrýmýn çok azýný beynimize yapmýþ olsak sizce ne olur?

10


BEYNÝMÝZÝ TANIYALIM Yetiþkin bir insanda aðýrlýðý 1.2 kg. ve 1.4 kg. arasýndadýr. Beyin, vücudun toplam aðýrlýðýnýn % 2'si kadardýr. Alýnan oksijenin % 25'i beyine gider. Gýdalarýn % 20'sini beyin kullanýr. Vücuttaki kanýn % 15'ini beyin kullanýr. Beynin hacmi doðumda bir yetiþkinin beyninin % 25'i, altý aylýkken % 50'si, 2,5 yaþýndayken % 75'i, 5 yaþýndayken de % 90'ý kadardýr. Beyin mesajlarýnýn hýzý saatte 580 km.yi bulabilmektedir. Bu yüksek hýz sayesinde ayaklarýmýzdan gelen herhangi bir uyarýnýn baþýmýza ulaþmasý saniyenin yüzde birinde gerçekleþir. Enerji olarak deðerlendirmek gerekirse teorik olarak beynin içinde büyük bir þehri (Ýstanbul, Ýzmir, Ankara) kurmaya yetecek potansiyelde atom enerjisi vardýr.

Ýnsan beyni, sahibinin ihtiyaçlarýndan fazla geliþmiþ bir araca benzer. A.R.Wallece

11


1 saniyede 10 yeni bilgi yüklense bile ortalama ömürde bir insanýn hafýza kapasitesinin yarýsýndan çok azý doldurulabilir. Dünyanýn en hýzlý bilgisayarý saniyede 1 milyar hýzla iþlem yapabilmektedir. Oysa insan beyni saniyede 1 katrilyon hýzla iþlem yapabilmektedir. Beyin sinir hücrelerini telefon þebekesine benzetirsek beynin 1gramýnda bulunan nöronlarýn baðlantý kapasitesinin dünyadaki telefon aðýna eþit olduðu söylemektedir. Ýnsan beynini glikozla çalýþan ve özel bir iþçilik istemeden yapýlmýþ genel amaçlý süper bir bilgisayar olarak adlandýrabiliriz. Hesaplara göre hafýzamýz ortalama 70 yýldan fazla olan hayatýmýzýn her saniyesinde 11 olay kaydeder ve buna raðmen de potansiyel halde kullanýlmayý bekleyen çok büyük bir boþluk beynimizde yer alýr. Beyin dakikada yüz bin kelimeyi anlayabilecek bir kapasitede (ortalama 400 sayfa) olmasýna raðmen gözümüz bu kadar fazla bilgiyi beynimize gönderemediði için beyin yine tam performansý ile çalýþmaz. Vücudumuzdaki hassas alýcýlar vardýr. Yaklaþýk 500 bin dokunma detektörü, 200 bin ýsý detektörü, 4 milyon acýya duyarlý detektör kesintisiz olarak beynimizin ilgili yerlerine bilgi aktarmaktadýr.

12


BEYÝN NEDEN YORULMAZ? Beyin hakkýnda yapýlan araþtýrmalar 2500 yýldýr devam etmektedir ve bugüne kadar beynin % 5'ini aydýnlatabilmiþlerdir. Günümüzün teknolojisi ile deðerlendirirsek, beyin hakkýnda insanoðlunun bilgisinin her 10 yýlda bir iki katýna çýktýðýný söyleyebiliriz. "Beynim yoruldu, dinlenmeye ihtiyacým var." diyenleri çok defa duymuþsunuzdur. Fakat beynimizin yorulmasý fiziksel olarak mümkün deðildir. Elektro - kimyasal sistemlerle çalýþan beynimizin kas sistemi ile çalýþan el, kol, göz gibi sistemlerden farklý yaný yorulmamasýdýr. Beyin yaþamsal faaliyetlerimizi sürdürmemize yardýmcý olur. Beyin 24 saat 7 gün bizim için çalýþýr. Asla yorulmaz. Model olarak banka sistemini düþünebiliriz sistemi 7 gün 24 saat kullanýr. Biz dinlenirken bile çalýþýr. Peki; neden bazen beynimizin kilitlendiðini ve sýkýldýðýmýzý hissederiz? Üç nedeni vardýr: Ayný þeyleri monoton ve kesintisiz olarak tekrar tekrar düþünmek. Üst üste gelen bilgileri tahsis edememek. Fiziksel yorgunluklar (Diðer sistemlerin yorgunluklarý). Beyin yorgunluðumuzun nedenleridir.

13


SAÐ VE SOL BEYÝN LOBLARI Son 25 yýlda yapýlan çalýþmalarda ortaya çýkan bilgiler doðrultusunda bu insana özel geliþmiþ kýsým olan korteksin, fiziksel olarak iki ana parçadan oluþtuðu kanýtlanmýþtýr. Böylece korteksin hem fiziksel hem de iþlevsel olarak ayrý parçalar olduðu ortaya çýkarýlmýþtýr. Sað LOB ve sol LOB olmak üzere ikiye ayrýlan beynimizde bilgiler bu iki kýsýmda iþlenmektedir. Sað LOB vücudumuzun sol tarafýndaki iþlevleri, sol LOB ise vücudumuzda ki sað tarafýnda iþlevleri denetlemektedir. Sað lobu daha fazla kullanan insanlar duygularý ve sezgileriyle hareket ederken, sol lobunu daha etkin kullanan bireyler ise daha çok kuralcý, lisan ve konuþma ilgili etkinliklerde baþarýlýdýrlar. Sað elini kullanan bir insanýn sol lobu matematik, dil, mantýk, analitik düþünce gibi lineer fonksiyonlarý yönlendirir. Sol LOB ise öðrenilen bilgilerin tek tek kaydedildiði bölümdür. Sað LOB tanýma ile hayal kurmayla bütünsel algýlama ve sanatýn dallarýyla ilgilenen etkinlikleri kontrol eder. Sað loba bilgiler bir bütün olarak kaydedilir. Sol elini kullanan kiþilerde sað ve sol lobun bu fonksiyonlarý yer deðiþtirir. Sað LOB ve sol LOB birbirlerinden sadece iþlevsel olarak deðil fiziksel olarak da farklýdýr. Sað-sol lob arasýnda iletiþim ise beyin hücreleri bað demetleri tarafýndan saðlanmaktadýr. Bu demete 'korpus kallozum' denir. 300 milyonun üzerinde nörondan meydana gelir. Her iki loba iþlenen bilgilerin en hassas þekilde koordinasyonunu ve haberleþmesini saðlar.

14

Beyin Gücü ile Öðrenme D

D sað lob

YES Oui

Si’

konuþma dili

sol lob

A

B sol el kontrolü

sað el kontrolü

müzik yeteneði üç boyutlu formlar

matematik yeteneði

yazý dili sanat farkýndalýðý

bilimsel yetenek

mantýksal sorgulama hayal gücü

irfan

Beyimizin her iki lobunu etkin þekilde kullanmayý öðrendiðinizde, öðrenme ve bellek gücünüzü eþsiz þekilde kullanmaya baþlarsýnýz. Korteksin bu her iki lobunun ayný anda kullanýlmasý ile öðrenilen tüm bilgilerin daha kolay ve daha kalýcý olduðu araþtýrmalar sonucunda ispatlanmýþtýr. Buna örnek olarak popüler þarkýlarýn çok çabuk öðrenilmesi gösterilebilir. Ancak popüler þarkýlarýn bir artýsý daha var: O da þarkýnýn duygularý uyandýrarak, orta beyini de kullanmasý ve kalýcý hafýzaya alýnmasýný saðlamaktýr. Beynimizin her iki lobunu birlikte kullanmamýzý saðlayan ve orta beyinde duygularýmýzýn merkezini harekete geçiren her bilgi kolaylýkla kalýcý hafýzaya kaydedilir. Edineceðiniz her bilgi hem beyninizin her iki lobunu ayný anda kullanýp hem de duygularýnýzý harekete geçirecek þekilde deðil. Her bilgiyi melodilerle süsleyip içine duygu katmak mümkün

15


olmadýðý için, özellikle de okul dersleri birer þarkýya asla dönüþemeyeceðinden, size okul derslerini öðrenmenizde bunu bilmek nasýl iþinize yarayabilir? Ýþte bu noktada bilincimiz devreye giriyor. Bilinçli olarak duygularýmýzý harekete geçirerek öðrenmemizi etkili, kolay ve kalýcý hale getiriyoruz.

SOL BEYÝN

SAÐ BEYÝN

BEYNÝMÝZÝN SOL- SAÐ TARAFLARININ ÝÞLEVLERÝ SOL BEYÝN ☺ Vücudun sað yanýný kontrol etmek ☺ Mantýklý düþünmek ☺ Akýlcý olmak ☺ Sayýlarla çalýþmak ☺ Ardýþýklýk kontrolü yapmak ☺ Matematiksel iþlemler yapmak ☺ Analiz yapmak ☺ Listeleme, sýralama yapmak ☺ Dili doðru kullanmak

16


☺ Yazmak ☺ Okumak ☺ Detaylarý fark etmek

AKADEMÝK SOL BEYÝN Kelimelerle düþünür. Sol beynin anahtarý, kelimelerdir. Sol beyin kelimelerle çalýþýr. Yazma iþini sözcükler ile yapar. Zor ve karmaþýk baðlantýlarý zorlukla ve adým adým yerine getirir. Her þeyi bir anda algýlayamaz, ayrýntýlarla ilgilenir.

SAÐ BEYÝN ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺

Vücudun sol yanýný kontrol etmek Bütünü görmek Sentez yapmak Hayâl gücü kullanmak Yaratýcý olmak Duygusal olmak Renkler, þekillerle çalýþmak Üç boyutlu düþünmek Görüntülerle çalýþmak Ritim algýlamak Müzik sevmek ve müzikten anlamak

17


DUYGUSAL SAÐ BEYÝN Sað beynin anahtarý da görüntülerdir. Görüntülerle çalýþýr. Zor ve karmaþýk baðlantýlarý kavrayabilir ve doðru tepkiler verir. Bütün üzerine yoðunlaþýr. Birçok deðiþik þeyi ayný zamanda ve 'hepsini birlikte' bir bakýþta iþler, olaylarý birleþtirir. Dili en çarpýcý, ince tanýmlarla, sembollerle ve duyusal ayrýntýlarla inceler. Olumlu düþünme taraftarýdýr.

18


BEYÝN HÜCRELERÝ Beynimiz çok sayýda basit hücreden oluþmaktadýr. Beyin hücrelerine Nöron denir. Ýnsan beyninde nöron sayýsý 100 milyarýn üzerindedir. Bu sebeple beynimizi birbirleriyle iliþkili nöron kitlesi olarak da adlandýrabiliriz. Beynimizdeki ve omuriliðimizdeki nöronlar birbiriyle iliþki kurarak sinir sistemimizi, sonuçta insan zekâsýný oluþturmaktadýr. Hareketlerinin kontrol ve denetimini saðlar. Nöronlar, aðaçlar gibi kök, gövde ve dallarý anýmsatan bir yapýya sahiptir. Beyin hücreleri sinir uçlarý ile birbirine baðlanýr. Alýnan bilgiler bu baðlar aracýlýyla hücreler arasýnda aktarýlýr. Nöronlarýn, akson ve dentrit diye iki uzantýlarý vardýr. Dentritler gelen mesajlarý jet hýzýyla hücre gövdesine iletmekle, aksonlar hücre gövdesinde deðerlendirilen bu mesajý baþka bir nörona iletmekle görevlidir. Vücudumuzdaki tüm nöronlarýn bu akson ve dentrit uzantýlarý sayesinde, tüm bilgiler istenilen yere anýnda iletilerek etkin bir iletiþim kurulur. Böylece beyin, vücudumuzun her noktasýndan eksiksiz bilgi toparlamýþ olur.

19


Beyin hücrelerinin birbirleri ile baðlantýlar kurmasý beynimizin kapasitesinin artmasý anlamýna gelir. Zihinsel potansiyelimiz beyin hücrelerimizin arasýndaki baðlantý sayýsý ile orantýlýdýr. Bu durumu daha kolay tarif etmek için bir matematik problemine dönüþtürebiliriz. Beynimizde 10 adet nöron olduðunu kabul edersek, hücreler arasýnda birbirleriyle baðlanma alternatifleri sayýsý bir permutasyon hesabý olarak hesaplandýðýnda 3,628,800 adet olarak bulunur. Hücre sayýsýný bir arttýrýp 11 yaparsak 39,916,800 adet alternatif bað sayýsýna ulaþýlýr. Beyin hücresi sayýmýzýn 100 milyarýn üstünde olmasýndan dolayý oluþabilecek bað sayýsý ve zihin kullanma kapasitemizin büyüklüðü tüm heybeti ile göz önüne seriliyor. Bellek sistemimizin temelini hücreler arasýndaki bu baðlar ve etkileþimler oluþturmaktadýr. Beyindeki nöronlar arasýndaki baðlantýlar çoðaldýkça bellek kapasitesi de artmaktadýr. Beynimizi kullandýkça nöronlarýn güçlenmesi, bað sayýsý artmasýyla nedeniyle beyin kapasitesi, beyin gücü, bellek gücü sürekli geliþecektir.

20


BEYÝN HARÝTASI Beyin korteksi ilgili olduklarý görevlerde uzmanlaþmýþ dört ana bölüme ayrýlabilir. Bu bölümler: Alýn Lobu (Frontal Lobe) Çeper Lobu (Parietal Lobe) Oksipital Lob (Occipital Lobe) Þakak Lobu (Temporal Lobe) olarak adlandýrýlýrlar. ÇEPER LOBU

ALIN LOBU PONS OKSÝPÝTAL LOB BEYÝNCÝK

ÞAKAK LOBU

MEDÜLLA OBLONGATA OMURÝLÝK

** MEDÜLLA OBLONGATA: Pons ile medulla spinalis arasýnda bulunan santral sinir sistemi bölümü; beyin kökünün medülla spinalis ile devam eden, piramidal yollarýn ponsta çaprazlaþmasýnýn alt kenarýna uzanan en alt kýsmý.

21


1. ALIN LOBU (FRONTAL LOBE): Alýn lobu baþýn ön kýsmýnda yer alýr. Bu LOB kiþilikleri belirler, gelecek hakkýnda planlar yapýldýðý, fikirlerin düzenlendiði bölümdür. Bilim adamlarýnýn inþaat iþçileri üzerinde yaptýklarý araþtýrmalarda inþaatlarda kaza geçiren iþçiler incelenmiþ. Beynin alýn lobuna demir saplanmasý sonucu yaralanmýþ bir inþaat iþçisi, on dakika sonra kendine gelmiþ ve konuþmaya baþlamýþ. Herkes çok þaþýrmýþ. Ancak þaþkýnlýk iþçinin ameliyatýndan sonra daha da artmýþ. Bu iþçi kazadan önce zeki, çalýþkan, aðýrbaþlý bir insanken; ameliyattan sonra, kaypak, iþ bilmeyen ve boþ gezen bir insan haline gelmiþ. Bu araþtýrmalarla, beyin hangi bölümünden yara alýrsa o bölüme ait olan bilgilerde ve yeteneklerde sorunlar ortaya çýkacaðý kanýtlanmýþtýr. 2. ÇEPER LOBU (PARIETAL LOBE): Çeper lobu adýndan anlaþýlacaðý üzere beynin en üstünde bir kulaktan diðerine uzanan kýsýmdýr. Vücudumuzdaki her organ beyin korteksi üzerindeki çeper lobunda bir bölgeyle temsil edilir. Çeper lobunun hangi organla ilgili kýsmý yara aldýysa kaza sonrasýnda o organda sorun yaþanýr. Bu durumu araþtýran bilim adamlarý köpekler üzerinde deneyler yapmýþlardýr. 1870 yýlýnda Alman bilim adamlarýnýn bir köpek üzerinde yaptýklarý deneyler sonucunda, kortekse verilen elektrik akýmlarý ile köpeðin uzuvlarý hareket ettirilebilmiþtir. 3. OKSÝPÝTAL LOB (OCCIPITAL LOBE): Beynin arka kýsmýnda yer alýr. Bu bölüm görme ile ilgilidir. Beynin arka kýsmýndaki oksipital lobdan yara alan bir insanda kýsmen ya da tamamen körlük gözlenebilir. 4. ÞAKAK LOBU (TEMPORAL LOBE): Baþýn her iki yanýnda gözler ve kulak arasýnda kalan bölgede yer alýr. Orta beyindeki limbik kýsmý ile baðlantýlýdýr. Þakak lobundan yara almak; yaralanmanýn büyüklüðüne göre yaþanýlan olaylarýn kalýcý hafýzaya kaydedilme yeteneðini tamamen ortadan kaldýrabilir.

22


BEYÝN DALGALARI Beynimiz çalýþmasý sýrasýnda dört farklý elektriksel dalga yaymaktadýr. Alfa, beta, teta, delta dalgalarýný yaymaktadýr. Bu dalgalar radyo ve televizyonlarýn kullandýðý frekanslar olarak düþünülebilir. Hangi kanalýn frekansýna ayarlarsanýz o frekanstaki yayýnlarý çekersiniz. Fm radyolar ve Am radyolarda bulacaðýnýz kanallar farklýdýr. Beynimizin radyolar gibi farklý frekanslarda bilgi alýþ-veriþi yaptýðý gerçeði, elektronik cihazlarla ölçülerek tespit edilmiþtir. Kalýcý öðrenme uygun olan dalga ortamýna geçmesiyle saðlanmaktadýr. Beynimiz 'uyanýkken, uykuya dalma sýrasýnda, derin uykuda ve sakin uyanýklýk' hallerinde farklý elektriksel dalgalar yayar. Dýþ çevreden gelen uyarýcýlara açýk olduðumuzda uyanýklýk sürecinde beynimiz beta dalgasýný yaymaktadýr. Beynimiz, rahat ve sakin bir ortama girdiðimiz zaman alfa dalgasý yaymaya baþlamaktadýr. Uykuya geçiþ olan yarý uyanýk olan süreçte teta dalgasý yaymaya baþlamaktadýr. Delta dalgasý ise derin uyku halindeyken yayýlmaktadýr. Kalýcý öðrenme beynimizin alfa dalga ortamýna geçmesiyle gerçekleþmektedir. Çünkü bilgiler alfa dalgasýyla uyarýlan bilinçaltýna daha iyi ve etkili bir þekilde yerleþmektedir. Bilgilerin kolay, hýzlý ve kalýcý olarak alýnmasýný saðlayan beyin dalgasý olan 'alfa' dalgasýný yaymasýný bilinçli olarak saðlamak eðitimli bir zihnin iþidir.

23


BEYNÝMÝZÝN ELEKTRO-K KÝMYASAL YAPISI Bütün insanlarýn beyni ayný elektro-kimyasal yapýyla çalýþmaktadýr. Sorunlarý çözerken… Rahatladýðýmýz anlarda… Derin bir uykudayken… Virajlý bir yolda araba kullanýrken; yaratýcý olduðunuz hallerde vb. durumlarda hiç beyninizin durumunu merak ettiniz mi? Sonuçta beynimiz elektro-kimyasal faaliyetlerde bulunan harika ötesi bir fabrikadýr. Düþüncelerin, her biri beynin sinirsel etkinliðinin bir çeþidi olan beta, alfa, teta, delta beyin dalgalarý sayesinde oluþtuðunu öðrenmiþtik. Bu dalgalar arabanýn viteslerine benzetilecek olursa birinci vites teta, ikinci alfa, üçüncü beta, dördüncü vites delta olur.

24


Arabayý kullanýrken nasýl her vitesin ayrý önemi varsa her dalganýn da kendine göre bir önemi vardýr. Beta, fazlasýyla meþgul olduðumuz hallerde devreye girer. Hýzlý, seri ve iniþli dalgalardýr. Heyecanýmýz arttýðýnda veya dýþ faktörlerce fazlaca uyarýldýðýmýzda beta dalgalarý yayýnlamaya baþlarýz. Konuþan biri beta dalgalarý yayarken, ders veren bir öðretmen beta dalgalarý saçar. Konuþma sýrasýnda tartýþma çýkar, ortalýk gerginleþirse, beta dalgalarýnýn frekansý artar. Alfa dalgalarýna gelince… Rahatlayýnca, heyecan yatýþtýðýnda alfa dalgalarý devreye giriyor. Alfa dalgalarýnýn genliði beta dalgalarýna kýyasla daha yüksek, frekansý daha düþük. Elinizdeki iþ bitince… Teta dalgalarý zihnimizin bilinçsiz olduðu hallerde ortaya çýkar… Teta dalgalarý bastýrýlmýþ duygular ortaya çýktýðýnda da aktifleþir. Yaratýcýlýk için ihtiyaç duyulan beyinsel baðlantýlar da teta dalgalarý sayesinde kuruluyor. Uzun bir yolda dümdüz asfaltta yol alýrken, sakin bir yürüyüþte, etkin beyinsel dalganýz teta olur. Ýlginç ve yaratýcý fikirlerin dalgasýdýr. Delta dalgalarý son derece düzensiz yayýlýrlar. Uykunun en derin seviyelerinde, yatakta kitap okumaya baþladýðýnýzda… Araþtýrmalar teta ve delta dalgalarýnýn özellikle yaratýcýlýkla ilgili olduðunu, bu dalgalarýn beynimizin içine odaklanmamýza yardým ettiðini ve yaratýcý düþünceyi ortaya çýkardýðýný ileri sürüyor. Bu dalgalarýn en aktif olduðu dönem uykudan uyanma dönemidir. Bu nedenle uykudan uyanma süreci yaratýcýlýk açýsýnda en yararlý dönemdir. Birçok ünlü eser ve birçok bilimsel buluþun fikirlerinin uykudan uyanýp elde edilmesi tesadüf deðildir. Yaratýcýlýk ile beynin dalgalarý arasýnda ilinti olduðu belirginleþtikçe, beynin elektriksel çalýþmasýný düzenleme faaliyetleri de daha popüler hale geliyor.

25


ÖÐRENME NEDÝR? Öðrenme insanýn doðumundan itibaren geçirdiði deneyimler ve bilgilerdir. Öðrenme davranýþlarýn deðiþmesidir. Bilmediðimiz bir bilgiyi bilir hale gelmemiz, yapamadýðýmýz bir etkinliði uygular duruma gelmemiz bir öðrenmedir. En yalýn tanýmla öðrenme, bilebilme, yapabilmedir. Öðrenmenin sýnýrý yoktur, yaþam boyu devam eder. Ýnsanlar, her þeyi bilmek her þeye hâkim olmak ister. Bugünkü uygarlýðý, teknoloji vb. durumlarýn hepsi insanýn öðrenme merakýndan ortaya çýkmýþtýr. Ýnsanýn bilinçli bir varlýk olarak neyi, niçin ve nasýl yapacaðýný bilmek hem hakký, hem de insan olma sorumluluðunun gereðidir. Öðrenme iþinin zaman, amaç, merak ve irade ile yakýn ilgisi vardýr. Ýrade ve zamanýn nasýl kullanýlacaðýný bilmek, öðrenme yollarýný bilmektir. Öðrenme isteði, merak, heves, disiplin, denge, yeni fikir ve deneyimlere açýk olma geliþimidir. Baþarýnýn her türüne giden yol, baðýmsýz, yaratýcý düþünme ile döþenmiþtir. Size düþen þey, eðitim sistemi içinde daha etkin olmak için neler yapmanýz gerektiðini saptamaktýr. Gerçekten dinlemek, söylenen her þeyi yazmaya çabalamaktan vazgeçip konu üzerinde yoðunlaþarak kavrama yaklaþýmýdýr. Disiplin, gündelik yaþantý içinde baþka bir þeyi elde etmek için diðer bazý þeylerden fedakârlýk etmekten baþka bir mesele deðildir. Baþarýlý insanlarla, hemen vazgeçen insanlar arasýndaki fark, baþarýlý olanlarýn, baþarýsýzlýðý baþarý için bir adým olarak görmeleridir. Yapýlan araþtýrmalar sonucunda;

26


ÖÐRENDÝKLERÝMÝZ: % % % % %

1' ini 1,5' unu 3,5' unu 11' ini 83' ünü

tatma yoluyla dokunarak koklayarak iþiterek görerek öðreniriz…

Yapýlan araþtýrmalarda: Belirli bir temel grupta yapýlan incelemede; zamanýn % 40'ýnda dikkatlerinin daðýnýk olduðu görülür. Öðrencilerin, konuþmayý dinledikten sonra, ilk on dakikanýn % 70'ni, son on dakikanýn % 20'sini hatýrlarlar. Duyularýmýzla edindiðimiz yaþantýlar ile öðreniyoruz. Kiþi öðrenmenin gerçekleþmesi için kiþinin duyu organlarýna gelen uyarýcýlara dikkat etmesi yeni gelen bilgileri seçerek kýsa süreli belleðe geçirmesi kýsa süreli belleðe gelen bilgiler arasýnda iliþki kurarak gruplamasý ve son olarak da uzun süreli bellekteki bilgileri arasýnda iliþki kurarak yeni bilgi ile eskileri birleþtirmesi gerekmektedir.

27


BÝLÝNÇALTI ÖÐRENME Alfa beyin dalgasý ile öðrenmenin daha kolay, hýzlý ve kalýcý olmasýný saðlayan þey alfa dalgalarýnýn bilinçaltýný öðrenmeye açmasýdýr. Öðrenmeyi en etkili þekilde elde etmek için beyninizi alfa düzeyine getirmeli ve bilinçaltýnýzý da öðrenmeye açmalýsýnýz. Bu teknik son yýllarda yaygýn olarak yabancý dil öðreniminde kullanýlmaktadýr. Bu demek deðildir ki sadece yabancý dili öðrenirken bilinçaltý eðitime baþvurulur. Öðrenilecek olan her bilgi bilinçaltýný öðrenmeye açarak öðrendiðimizde kalýcý ve etkili olur. Bilinçli olarak algýlayamadýðýmýz her þeyi bilinçaltýmýz algýlar. Bilinçaltýna gönderilen tüm mesajlar savunma mekanizmasýný aþarak doðrudan öðrenilir. Bu konunun en yaygýn kullaným alaný hepimizi hayatýnda sürekli karþýlaþtýðýmýz reklamlardýr. Sinema filmlerinde, film kareleri arasýna konulmuþ olan reklam kareleri olduðunu duymuþ muydunuz? Filmler saniyede çok fazla fotoðraf karesinin akýþý ile ortaya çýkar. Gözümüz bu karelerin hepsini görse de beynimiz tüm kareleri ayrý ayrý kodlandýrmaz. Bu nedenle filmdeki duraðan kareleri hareketli olarak algýlarýz. Tüm kareleri algýlayamadýðýmýz için bu ardý ardýna gelen film kareleri arasýna yerleþtirilen ve doðrudan bilinçaltýmýza hitap eden reklamlarý bilincimiz fark etmez. Ancak bilinçaltýmýz hepsini kaydeder. Ýnsanlarýn düþüncelerini farkýnda olmadan etkilediði gerekçesi ile Avrupa'da bu tür reklamlar hakkýnda sayýsýz tartýþmalar yaþanmýþtýr.

28


ÝKÝNCÝ BÖLÜM

BEYÝNGÜCÜ GELÝÞTÝRME TEKNÝKLERÝ BEYÝN GÜCÜ GELÝÞTÝRMEK ÝÇÝN ETKÝLÝ TEKNÝKLER

29


Tutum Beyin gücünüz duraðan bir þey deðildir. Ýnsanlar kendi zihinsel potansiyellerine inanmalýlar. Daha fazla beyin gücüne sahip olabileceðinize inanýn. Olumlu bir tutum kendinize ve yeteneklerinize olan güçlü inançla gerçekleþtirilir. Olumlu bir tutum zihin potansiyelinizin daha fazlasýný kullanmak için ilk adým olacaktýr.

Pozitif Ýfade Bilinçaltýnýzý pozitif bir yapýya kavuþturmanýn en etkili ve kolay yolu, önce konuþmalarýnýzýn içinde bulunan ve zararsýz gibi görünen negatiflik taþýyan çok küçük ifadeleri kullanmayý býrakmaktýr ama bu negatif kelimeleri nasýl bir kenara býrakacaðýz? Ýlk önce yapmamýz gereken þey, bu olumsuz kelimeleri fark etmeliyiz. Sonra da düþüncelerinizi kontrol altýna alýp en küçük olumsuzluk düþüncesinden baþlayarak, büyük olumsuzluk düþüncesine doðru onlarýn önce bilincine varýp vücutta ve yüzümüzde meydana getirdiði kasýlmalarý gevþetmek ve onlarýn kaslarýmýz sayesinde vücudumuzdan akýp gitmesini saðlamaktýr. Konuþmalarýmýzdaki olumsuz sözcükler ve bu sýrada aklýmýzdan geçen negatif düþünceler tek baþlarýna zararsýz bile görünseler, bir zaman sonra bilinçaltýmýzda son derece zararlý etkilere yol açarlar. Bilinçaltýmýz böylece olumsuz bir tutum alýr. Kendi kendine devamlý pozitif sözler söyleyip telkinde bulunan insan, zamanla bilinçaltýnýn o yönde çalýþmasýný saðlar. Bu ayný jimnastik alýþtýrmalarý gibidir. Pozitif bir tutum geliþtirmek için insan olumlu ifadeler uygulamalýdýr. Pozitif ifade derken belli pozitif ifadeleri kendimize tekrarlama-

30


mýzý kastediyoruz. Beyin gücü geliþtirmek isteyen bir insan kendine gün içinde pozitif telkinlerde bulunmalýdýr. Bu telkinlerin bazýlarý aþaðýdakiler olabilir: Beyin gücünü günden güne daha fazla geliþiyor. Öðrenmek ve hatýrlamak benim için çok basit bir süreç. Bilgileri hem öðrenebilirim hem de öðrendiklerimi hatýrlayabilmem çok kolay benim için... Beynim çok etkili bir þekilde çalýþýyor ve gün içinde bunun faydalarýnýn çok fazla farkýna varýyorum. Belleðim güçlü ve zihnim aktiftir. Yukarýdaki ifadeler doðrultusunda kendi yaratýcýlýðýnýz dâhilinde, siz de kendi ifadelerinizi oluþturup onlarý da sýkça tekrar edebilirsiniz. Tekrarladýðýnýz ifade bilinçaltýnýza yerleþecek ve beyninizi en iyi düzeyde kullanmanýz için sizi programlayacaktýr.

Antioksidanlar Serbest radikaller vücuda ve beyne zarar verir. Antioksidan serbest radikal arýtýcýsý olarak hareket eden, vücut hücreleriniz içerisinde bunlarý tamamen harcayan, doðal bir maddedir. Beyin, özellikle serbest radikaller, stresi týrmandýran oksijen tabanlý reaktif kimyasallar, kirlilik ve gýdalardaki kimyevi maddelerden gelecek zararlara karþý hassastýr. Serbest radikallerin hastalýk ve yaþlanma ile baðlantýsý olduðu geniþ kabul görmektedir. Bu yüzden antioksidanlar, beynin etkin çalýþmasý için yaþamsal öneme sahiptir.

31


Beslenmenizde ve yaþam tarzýnýzda serbest radikal bileþenlerini minimuma düþürün ve B1, B5, B6, C ve E vitaminleri, jinseng, ginkgo, çinko ve selenyum gibi besinlerde bulunan antioksidan tüketimim arttýrýn. Selenyum E vitamini ile kombinasyon halinde çalýþýr. C vitamini temel bir antioksidandýr. Yapýlan araþtýrmalar, yaban mersininin antioksidan deðeri nedeniyle beyni besleyen önemli bir yiyecek olduðunu göstermektedir.

Biyoritm Devirleri Ýnsanlarýn hayatý, ritmik yani düzenli biyolojik döngülerden etkilenir ve bu etkilerle ilgili iyileþtirmeler, düzenlemeler aramaya baþlar. Bu ritimler, çeþitli biyolojik iþlemleri baþlatýrlar veya kontrol ederler. Vücudumuzda üç bileþen bulunmaktadýr; fiziksel, duygusal ve entelektüel. Bunlar devirli olarak çalýþýr. Evren farklý enerji türlerine dayalý olan devirli bir operasyondur. Ýnsan vücudu üç tür enerjiden - fiziksel enerji, duygusal enerji ve entelektüel enerji oluþan doðanýn bir oluþumudur. Doðuþtan elde edilen bu enerjiler doðduðumuz anda yaþamýmýzý etkilemeye baþlar. Vücudumuzdaki enerjinin azalýp artmasýný temsil ederler. Devirli bir yükselme ve düþüþ þeklinde iþler. Bunlara biyoritm devirleri denmektedir. Biyoritm devirlerinin yaþamýmýzda çok önemli bir etkisi vardýr. Fiziksel devrin tamamlanmasý 23 gün, duygusal devrin 28 gün, entelektüel devrin ise 33 gün sürer.

32


Yukarýdaki temel kurala göre, 1. Fiziksel döngü - 23 gün Q Koordinasyon Q Güç Q Saðlýk 2. Duygusal döngü - 28 gün Q Yaratýcýlýk Q Hassaslýk Q Ruh hali Q Algýlama Q Bilinçlilik 3. Akli döngü - 33 gün Q Dikkat Q Analitik iþlevsellik Q Mantýksal analiz Q Hafýza, hatýrlama Q Ýletiþim Entelektüel devir bellek, canlýlýk, fikirleri kavrama yeteneði, anlama ve mantýksal düþünme, yaratýcýlýk, hayal gücü vb. gibi entelektüel becerileri düzenler. Pozitif evre 33 ile 16,5 gün arasý, negatif evre ise 16,5 gün sürer. Pozitif evre sýrasýnda zihin yeni fikirlere açýktýr. Bu evrede bellek hem akýlda tutma hem hatýrlama konusunda en iyi aþamasýndadýr. Farklý düþünceleri bir araya getirebilir ve iyi bir kavrayýþa ulaþabilirsiniz. Yaratýcý ve mantýksal düþünme süreçleri doruk noktasýna ulaþýr. Hýzlý bir kavrayýþla yeni bir koþulun üstesinden gelme becerisi bu süreçte en iyi durumdadýr. Negatif evre sýrasýnda entelektüel enerji düþüktür fakat bu aþamada insanlarýn aptal ve ahmak olduðu anlamýna gelmez. Zihinsel yorgunluk daha sýk görülür.

33


Biyoritmin hesaplanmasý: Doðumunuzdan bu yana geçen gün sayýsýný hesaplayýn ve sonucu her bir devrin uzunluðuna (3, 28 ve 33) bölün. Artýk yýllarý dikkate almayý da unutmayýn. Kalan, o anki biyoritm devrinizin yer aldýðý noktayý verir. Örneðin doðumunuzdan bu yana 33.010 gün geçmiþse, 1000 entelektüel devri tamamlamýþsýnýz ve o anki devrinizin 10. gününde yer alýyorsunuz demektir. Bu pozitif bir devirdir. Bundan sonra yorum yapmak kolaylaþacaktýr. Biyoritm devirlerinin düzenli kaydýný tutarsanýz sürekli hesaplamanýz gerekmez. Doðum tarihinizi girerek biyoritm devirlerini hemen hesaplayabileceðiniz cihazlar da vardýr. Biyoritm yazýlýmý piyasada da bulunmaktadýr.

Konsantrasyon Konsantrasyon, bir konuya zihinsel olarak belli bir süre odaklanabilmektir. Konsantrasyon süresi, kiþiden kiþiye deðiþebildiði gibi; ayný kiþide konu ve yapýlan iþe göre de deðiþiklik gösterebilir. Ýnsan beyninin çalýþmasýnda konsantrasyon ve dikkat çok önemlidir. Konsantrasyon yalnýz baþýna beyin gücünü iki katýna çýkarýr. Ayný anda iki þeyi birden yapamazsýnýz -en azýndan iyi bir þekilde. Eðer dikkatinizi ikiye ayýrýrsanýz potansiyel beyin gücünüz yarýya iner. Ancak saðlýklý bir beyne sahipseniz düzgün bir þekilde konsantre olabilirsiniz. Konsantras-

34


yon irade gücünün de bir sonucudur. Eðer konsantre olmak için çaba harcarsanýz beyniniz harekete geçer. Beyin istemli olarak çalýþan bir organdýr. Bu nedenle onu denetimimiz altýnda çalýþtýrabiliriz. Beynimizin ayný kalbimiz, midemiz, baðýrsaklarýmýz gibi otonom çalýþtýðýný ve denetlenemez olduðunu sanýrýz. Böyle düþündüðümüzde olur olmaz zamanlarda elimizde olmadan, istemeden kendimizi baþka baþka konularý konuþurken, istemediðimiz þeyleri yaparken bulabileceðimiz sonucu çýkar. Oysa hiç de öyle deðildir. Çünkü beynimiz, bizim istemediðimiz þeyleri yapmamýzý denetleyebilir.

Beyin Ýçin Beslenme Beynimizin beslenmesi çok önemlidir. Milyonlarca bilgiyi ayný anda iþleyebilen, 24 saat boyunca deðiþip güncellenebilen beynimizi düzgün beslemediðimiz takdirde bedelini yorgunluk, dikkat eksikliði, yoðunlaþma ve hafýza yetersizliði gibi rahatsýzlýklarla öderiz. Uzmanlar beynin saðlýklý beslenmesi için 40 çeþit maddeye ihtiyaç duyulduðunu ve bunlarýn; vitaminler, mineraller, oligo-elemanlar, proteinler ve aminoasitlerden oluþtuðunu, bu maddelerin de süt, meyve, sebze, ekmek, balýk, saf þeker ve karbonhidratýn da aralarýnda bulunduðu 10 deðiþik gýda ürününde yer aldýðýný belirtiyorlar. Zihinsel potansiyelimizi gün boyu zirvede tutmak, iniþ-çýkýþlar yaþamak istemiyorsak günlük yiyeceklerimizi, 4 hatta 6 eþit parçaya bölerek mini öðünlerle beslenmeliyiz. Sindirim sistemini yoran besinlerden de uzak durmalýyýz. Aksi takdirde kan sindirim sisteminde yoðunlaþýyor bu da zihinsel potansiyelimizi düþürüyor. Besinler beyin gücünün desteklenmesinde temel bir role sahiptir. En iyi sonuçlarý elde etmek için aþaðýdaki maddeleri not edin: Sadece acýktýðýnýzda yemek yiyin.

35


Az yaðlý yiyecekler tüketin - kanda yað birikmesi düzgün kan dolaþýmýný engeller. Meyve ve sebzeleri beslenmenizin temel maddeleri haline getirin. Beyninizin tek yakýtý glikozdur. Kan þekeriniz yükseldiðinde beynin iþlevleri düþer. Açlýk diyeti yapmanýz beyninizi de aç býrakmanýz anlamýna gelmektedir. Yer fýstýðý da dahil her tür kuru fasulye ve baklagilleri, tercihen tuzsuz olarak, tüketin. Ceviz, fýndýk, fýstýk, badem gibi yiyecekler konferanslarda, konserlerde, uzun araba yolculuklarýnda, sinirleri kuvvetlendirirken, beyindeki haber alma maddelerinin oluþumunu hareketlendirirler. Soðan, aþýrý yýpranmaya, fiziksel yorgunluða karþý kaný sulandýrýr, beyin oksijeni daha iyi alýr. Karides, beyin besinidir. Vücuda önemli omega 3 yað asitleri saðlar. Dikkat verme süresini daha uzatýr. Þeker ve tuzu sýnýrlandýrýn. Hidrojenize edilmiþ bitkisel yaðlardan kaçýnýn. Ýþlenmiþ gýdalarý sýnýrlandýrýn. Daha az kalorili bir beslenme uygulayýn. Soya ürünlerinin yað oraný az, sinir ileticilerinin yapýlmasýný saðlayan aminoasit oraný yüksektir. Lahana, tiroit bezlerinin aktivitesini yavaþlattýðý için daha stressiz öðrenmeyi saðlar. Stresin getirdiði atýþtýrma krizlerinde, düþük kalorisi sayesinde bol bol çið olarak yenebilir. Limon-

36


portakal, C vitamininden dolayý canlandýrýr, algýlama yeteneðini artýrýr. Çalýþma ve sýnav öncesi, limonata veya portakal suyu için. Yaban mersini, beynin kanla daha iyi beslenmesi için, uzun süreli bir öðrenmede ideal bir meyvedir. Lor peyniri özellikle baðýrsaklardaki probiyotik hareketlerinden dolayý en iyi süt ürünüdür. Zencefil alýndýðý zaman kan sulandýðý için vücutta daha serbest akar, beyin oksijenle beslenir. Kimyonun da içerdiði uçucu yaðlarýn bütün sinir sistemini uyarmaktadýr, Aniden bir fikre, bir buluþa ihtiyacý olan kimyon çayý içmelidir. Çay, bir fincana iki tatlý kaþýðý dolusu kimyon eklenerek yapýlabilir. Kýrmýzý et kabul edilebilir bir besindir fakat kesinlikle gerekli deðildir. Balýk beyin için faydalý olan besinlerin listesinde kesinlikle en tepededir. Ringanýn (bir tür balýk) bol bulunduðu bir yerde sadece birkaç doktorla yaþam devam edebilir. Karbonhidrat almadan önce ilk olarak protein tüketin. Ayurvedik besinler: Yulaf, yulaf ezmesi, yulaf unu ve yulaf sütünün beyni ve sinir sistemini güçlendirdiði söylenmektedir. Ýnek sütünden yapýlan Ghee (Hint hayvansal yaðý) belleði geliþtirip zekâyý dengeleyerek enerji dengesizliklerinden kaynaklanan zihinsel bozukluklarý düzelttiði için çok faydalýdýr. Beyin gücünüzü geliþtirmeniz için gereken beslenmede bulunmasý fayda-

37


lý olacak genel yiyecekler elma, portakal, ayva, gül suyu, zencefil, karanfil, tavuk, balýk, inek sütü, sarýmsak ve ginsengdir. (Çinlilerin þifalý bitkisi). Havuç, beyin metabolizmasýný canlandýrarak, hatýrlama yeteneðini arttýrýr, bir þey ezberlerken bir küçük tabak sývý yaðlý havuç salatasý yiyin. Uzun bir metin ezberleyebilmek için fazla miktarda C vitaminine ihtiyaç vardýr. Ananas bunu saðlar, ayrýca önemli bir element olan mangan içerir. Avokado, kýsa süreli hafýza içindir. Fazla miktarda yað asidi içerir. Çalýþýrken yarým avokado yeterlidir. Hepimiz her gün yemek yiyoruz, o halde neden diyetimize bir miktar Ginkgo Biloba veya E vitamini veya ekstra Kolin eklemeyelim? Beynimiz bize minnettar kalacaktýr... Ben son 10 yýldýr daha fazla protein alýyorum - fakat dikkatinizi çekerim kýrmýzý etten deðil soya fasulyesi, balýk ve tavuktan. Vücudum çeþitli psikolojik kanallarýyla bana daha çok proteine ihtiyaç duyduðunu söyledi. Zihnin ilerlemeye devam etmesi için daha da fazla. Öðle öðünü için en iyi beslenme biçimi omlet ve salata. Çünkü J vitamini (choline) açýsýndan son derece zengin olan yumurtanýn tüketilmesi, beyin ve

38


kalpteki damar sertliðini giderici özelliði açýsýndan önemli. Beta-karoten ve C ile E vitaminleri açýsýndan zengin bir salatanýn öðle yemeðinde tüketilmesi yine beynin çabuk yaþlanmasýný önleyici bir faktör. Uzmanlar yemeði meyveli bir yoðurt ile sonlandýrmanýn öðleden sonrasý stresine karþý bedeni daha dirençli kýlacaðýný düþünüyorlar. Kahveyi ve kolayý azaltýn. Sabahlarý bir iki fincan kahve uyku sersemliðinizi gidermede yardýmcý olur. Fazlasý ise kalp çarpýntýsýna, huzursuzluða, geç saatlerde de uykusuzluða, korku ve endiþeye neden olur. Kolalý içeceklerde bol miktarda kafein içerir. Alkol ise ertesi sabah unutkanlýða neden olur. Sarýmsak kan basýncýnýn düþmesine yardýmcý olur. Kan dolaþýmýný temizler. Daha fazla beyin gücü elde etmek için sabahlarý dört veya beþ bardak suyla birlikte üç diþ sarýmsak yutun. Yapýlan araþtýrmalar sonucu sarýmsaðýn belleði de güçlendirdiði kanýtlanmýþtýr.

39


Mineraller Magnezyum: Magnezyumun beyin hücrelerinin canlý tutulmasý için çok önemli bir rolü vardýr. Beyin fonksiyonlarýnýn düzenli olarak çalýþabilmesi beyne sürekli olarak biyo-kimyasal enerji saðlanmasýna baðlýdýr. Uzun süre magnezyum eksikliði ile karþý karþýya kalan beyin hem enerji kaybeder, hem de beyin metabolizmasý hasar görebilir. Selenyum: En etkili antioksidan minerallerinden biridir. Yaðýn oksitlenmesini önler. Beynin büyük kýsmý yaðdan oluþur, selenyum baðýþýklýðý arttýrýr ve dolaþým sistemim etkinleþtirir. Kandaki selenyum düzeyi yaþlandýkça azalýr. Manganez: Bellek geliþtirici ve sinirleri besleyici bir mineraldir, ayrýca tiroit bezlerinde tiroksin üretilmesine yardýmcý olur. Meyveler Vücut için en harika gýda, meyvedir. Sindirim sistemi meyveyi, en az enerji sarf ederek hazmeder. Beyin sadece glikoz, yani þeker ile çalýþýr. Meyvelerde bulunan meyve þekeri, kolayca glikoza dönüþür ve birçok meyve yüzde 90 - 95 su içerir. Meyveler hem beslenme hem de temizlik görevi yapar. Meyveleri daima aç karnýna yemeliyiz. Meyveler çoðunlukla midede deðil, ince baðýrsaklarda sindirilir. En iyi meyve, taze olanýdýr. Taze sýkýlmýþ meyve suyu harikulâde bir içecektir. Meyve sularýný aç karnýna için, 15 - 20 dakika sonra yemeðe baþlayabilirsiniz. Enerji için önce meyve þekeri kullanýlýr. Bu da meyve, sebze ve filizlerden elde edilir. Niþastadan sonra da yaðlardan enerji saðlanýr. Enerji için en son kullanýlan þey, proteindir. Özellikle kahvaltýlarda

40


sadece meyve yer ve meyve suyu içerseniz oldukça dinç kalýrsýnýz. Ýki tür meyve vardýr ve beyni güçlendirmeye yönelik bir diyette bunlarýn besin deðeri farklýlýk göstermektedir. Hurma ve kuru incir magnezyum, çinko ve demirin yaný sýra önemli ölçüde potasyum, kalsiyum ve fosfor almanýzý saðlar. Bu maddeler harika bir beyin gücü oluþturmada çok önem arz eder.

Ginseng Beynimizin çalýþma þeklini iyileþtirir. Beyin hücrelerine zarar veren serbest radikallerle mücadele eder. Beyne doðru kan dolaþýmýný hýzlandýrýr ve böylece performansýný arttýrýr. Ginseng kalp atýþlarýný, kan þekerini ve kan basýncýný düzenleyerek zihinsel fonksiyonlarý daha iyi bir hale getirir. Endokrin aktivitesini ve metabolizma düzeyini düzenler, uyuþturucu, alkol, kemoterapi ve diðer toksinlere karþý dayanýklýlýðý arttýrýr. Yorgunluðu engelleyici maddeler de içerir.

Gingko Biloba Bu bitkisel madde (gingko aðacýnýn yapraklarýndan çýkarýlýr) beyin güçlendiricilerin en süperi olarak kabul edilir. Gingko biloba bitkisel maddesinin antioksidan özellikleri de vardýr ve serbest radikallere karþý mücadele eder ve arýndýrýcýsýdýr. Hücrelerin en üst düzeyde çalýþmasýný saðlar. Asetil kolin bellek fonksiyonu için çok önemlidir. Uzun süre ginkgo kullanýlmasý beyindeki asetil kolin alýcýlarýnýn sayýsýný arttýr. Belleði, düþünmeyi, muhakemeyi geliþtirme ve genel zihinsel canlýlýðý arttýrma kapasitesine sahiptir. Gingko, beyin enerjisini ve metabolizmayý harekete geçirmek için beyne daha fazla kan gitmesini saðlar. Yapýlan araþtýrmalar sonucunda gingko bilobanýn, bilimsel düzeyde hiçbir yan

41


etkisi ortaya çýkmamýþtýr. Birçok bilim adamý ginkgoyu akýl ilacý olarak tanýmlamaktadýr. Kýsaca, saðlýklý yaþam için vücudumuzu hazýrlarken beynimizi göz ardý etmemeliyiz ve yediðimiz besinlere özen göstermeliyiz.

Egzersiz (Fiziksel) Fiziksel egzersiz beyne daha fazla kan gitmesini saðlar. Bu da sonuç olarak beyin aktivitelerini hýzlandýrýr. Beyin fonksiyonlarý ancak týkalý olmayan ve hasar görmemiþ damarlara sahipseniz geliþtirilebilir. Egzersiz damarlarý uygun durumda tutar. Ayrýca kalbi güçlendirir, kolesterolü düþürür ve týkalý arterleri açar. Ruh halini iyileþtirir, stres ve depresyonu uzaklaþtýrýr. Egzersiz yaþamýnýz boyunca kalbinizi genç ve canlý tutar. Yürüyüþ, koþu, yüzme beyin fonksiyonlarýný geliþtirmek için en uygun olan egzersiz türleridir.

Uyku Uyku beyin için hayati önem taþýyan bir süreçtir. Uyku her gece bilinçsiz hale geldiðimiz zihinsel yolculuðun daha fazlasýdýr. Ýnsanlar için uyku sürecinde kendini yenilemesi, beynin iþlevlerini düzenlemesi, bellekle ilgili çalýþmalarý yapmasý, gün içinde gelen bilgileri deðerlendirip çeþitli þekilde belleðe atmasý, o bellekten lüzumsuz ayrýntýlarýn çýkartýlmasý, beynin deðiþik yerlerindeki bilgilerin birbirleriyle ilintilendirilmesi, alýnan bilgilerin günlük hayat için önem sýrasýnýn belirlenmesi gibi faaliyetler gerçekleþir. Bu faaliyetler kýsa süreli bellek ve

42


uzun süreli bellek arasýndaki geçiþlerin yapýlmasý açýsýndan uykunun olmazsa olmazlarýdýr. Yapýlan araþtýrmalar beynin uyurken rahatlamadýðýný kanýtlamýþtýr. Tam tersine beynin belli bölgelerindeki elektrik aktivitesi, harcanan oksijen ve enerji aslýnda artmaktadýr. Uyku sýrasýndaki ekstra beyin aktivitesinin bir amacý belleði güçlendirmektir. Uyku sadece devamlý meydana gelen yýpranmalarý önleyen protein yenilenmesiyle belleði korumak için deðildir. Ayný zamanda beyne sinirlerin depolanmasý için, uygun bir plan içerisinde aþýrý yüklenmeyi önleme yolu açar. Belli bir zaman diliminde yeteri kadar uyumazsak belleðimizdeki bilgiler kaybolabilir. Öðle yemeðinden sonra kýsa bir þekerleme günün geri kalan kýsmýný canlý geçirmek için çok iyi gelir. Bir insanýn kaç saat uyumasý gerektiðine dair genel bir kural yoktur. Bu kiþinin yaþam tarzýna ve iþinin zorluðuna baðlýdýr. Yüksek pozisyonlarda bulunan ve yaþamda büyük þeyler baþarmak isteyen insanlar amaçsýzca yaþayan insanlara göre daha az uyur.

43


Serbest Radikaller Günümüzde yaþadýðýmýz çevrede serbest radikaller çok fazladýr. Mesela, sanayi iþlemleriyle yüksek düzeyde birçok toksik kimyasal materyal ve aðýr metaller ortaya çýkýyor. Kurþun, arsenik, civa, nikel, zehirli aðýr metaller (içme sularýnda bulunan alüminyum ve kadmiyum gibi), sanayi sisi, besinlerdeki kimyasal katký maddeleri, sigara dumaný, otomobil egzozu, hidrojenli bitkisel yaðlar ve margarin, sütsüz kremalar, þiþelenmiþ salata soslarý ve ticari yemeklik yaðlar gibi yapay doymuþ yað asitleri içermektedir. Bu ürünlerin herhangi birinden (bunlar hazýr ve iþlenmiþ gýdalar ile restoran ve fast foodlardaki yiyeceklerde bulunmaktadýr) tükettiðiniz anda vücut sisteminizde serbest radikallere dönüþürler. Bu yaðlar yüksek ýsýda hazýrlanan yiyeceklerde kullanýldýðýnda (kýzartmalarda) sýcaklýk bunlarýn daha çabuk oksitlenmesine ve daha fazla serbest radikal oluþturmasýna sebep olur. Bu serbest radikallerin çoðu nereye gider? Vücudunuza giren serbest radikallerin saldýrýsýna karþý tüm organlar arasýnda en duyarlý olan beyne zarar verirler. Arabalarda kurþunlu benzin kullanmaya baþlanmasýndan bu yana dünyada tüm zihinsel fonksiyonlar düþürmüþtür. Ýnsan türü adýna hayatta kalma potansiyelini engelleyerek çevreye zehir saçýyor. Kurþun, insan zekâsýna en büyük çevresel tehditlerinden biridir. Kurþunu tamamen engellemek mümkün deðildir. Bu zehirli metal okyanuslar ve hatta kutup noktalarýný aþarak tüm dünyaya iletilmektedir. Kurþun vücudumuzda da birikmektedir. Ýyi beslenme zehrin etkilerini minimuma indirmek için önemli olabilir. Bu önermenin doðal sonucu da doðrudur: kurþun zehri ve etkileri yetersiz beslenmeden dolayý daha aðýr sonuçlar ortaya çýkarýr. Yeterli demir ve kalsiyum harcanmasý kurþunun zararýný azaltmanýn iyi bir yoludur.

44


Çinko da kurþun zehrine karþý duyarlýlýðý da etkileyebilmektedir. D vitamini kurþunun vücutta toplanma miktarýný azaltýr.

Zihinsel Huzur ve Mutluluk Ýnsan beyni eðer bir süper bilgisayara benzetilirse, nasýl ki bilgisayarda farklý komutlar farklý iþlemlere yol açýyorsa, beynimizde de bir, fikir, bir þema, bir resim; insan duygu, düþünce ve davranýþlarýný belirler. Zihinsel mutluluk saðlandýðý zaman beyin daha etkili çalýþýr. Bunun için de beynimize bu komutu vermeliyiz. Mutlu olmak bir seçimdir ya da karardýr. Ýnsan mutluluðu þansýn, rastlantýsal durumlarýn ya da diðer insanlarýn hareketlerinin bir sonucu olarak kabul etse de, aslýnda insanlar kendilerini nasýl mutlu edeceklerine karar vermelidirler. Ýnsanlar genelde mutsuz olmaya, bilinçsiz bir þekilde karar verirler. Mutlu olmaya karar verebilirsiniz ve sizi mutlu edecek kaynaklara ulaþabilirsiniz.

Hayal Gücü Hayal gücü beyni harekete geçirir. Bir koltuða oturun. Önünüze bir elma koyun. Biraz elmaya bakabilirsiniz. Sonra da kendinizi rahat his-

45


settiðinizde gözlerinizi kapatabilirsiniz ve zihninizde elmayý canlandýrabilirsiniz. Elmayý bir boþluk olarak hayal edin. Olduðundan çok daha küçük bir þekilde resmedebilirsiniz zihninizde. Þimdi elmayý olduðundan çok daha büyük düþünerek zihninizdeki resmi deðiþtirebilirsiniz… Kýrmýzý renkli elma olabileceði gibi farklý renklerde (pembe, sarý... vb.) elma da olabilir. Örneðin elmayý farklý abartýlý ve komik görünüþe de sokabilirsiniz. Hatta içinden bir kurt çýkabilirsiniz. Beyin komik ve ilginç resimleri çok sever, hatta bayýlýr. Belki elmayý canlandýrabilirsiniz bile... Bu sizin hayal gücünüzde kalmýþ. Bunu yaparken beyninizi çok önemli bir oranda harekete geçecektir. Farklý boyutlar sadece farklý beyin hücreleri tarafýndan algýlanýr. Bu resimleri algýlama belleðinizi deðiþtirerek birçok beyin hücresini harekete geçirebilmenizi saðlayacak. Bu görsel þekilleri hayal ederek beyniniz onlarý sadece görmekten fazlasýný yapar. Hayal etme yoluyla hatýrlamayý kolaylaþtýrmak mümkündür. Hatýrlamayý kolaylaþtýrmak için hatýrlanacak bilgiyi veya olayý kodlama sýrasýnda belleðe yardýmcý olacak bir düzenleme kullanmak gerekir.

Biyolojik Saat Her insanda biyolojik bir saat vardýr. Bu saat vücut fonksiyonlarýmýzý idare eder. Karanlýk ve gün ýþýðýnýn günlük rutinine ayak uyduran bir biyolojik saat, vücut sistemlerinin birçoðunu düzenlemektedir. Bunlar arasýndan kalp ritmi, kan basýncý, solunum düzeyi ve vücut sýcaklýðý vardýr. Hayvanlar genelde gezegenin ekolojisinde uygun ortama göre gece veya gün-

46


düz doðuya yönelir. Biz insanlar en çok gündüz saatlerinde verimli olma eðilimi gösteririz. Tüm gündüz saatleri zihinsel çalýþmaya eþit derecede uygun deðildir. Vücudun çeþitli sistemleri hýzlanýp kiþisel iniþ ve çýkýþlarý belirlediði için daha iyi çalýþabilir. Ne zaman harekete geçip ne zaman geçmediðini bilmeniz çok önemlidir.

Müzik Müzik beyin ve vücut fonksiyonlarýný geliþtirmek ve korumak için önemli araçlardan birisidir. Yapýlan araþtýrmalar müziðin konsantrasyon, dikkat, bellek becerileri için çok etkili olduðunu ortaya koymuþtur. Vücudumuzun da müzik gibi ritmi ve temposu vardýr, bu yüzden müzik sinir sistemimizi çok etkili bir þekilde harekete geçirir. Tüm müzikal ritimlerin en önemlilerini kalp atýþlarýnýzla algýlarsýnýz. Müziðin ritmi bizi hareket etmeye zorlar, temposu ise ne kadar hýzlý hareket edeceðimizi belirler. Çalýþmanýzýn ilerleyiþinizi hýzlandýrýr ve eðlenceli bir hale getirir. Müzik dinleyerek koþmanýn veya müzikal vuruþlarla yapýlan aerobik dansýnýn ne kadar popüler olduðunu bir düþünün. Belirli ritimdeki müzik insanlarý stressiz bir ortama soktuðundan, bedenlerini rahatlatýr. Böylece zihinsel etkinlikler için enerji miktarý artar ve zihin tam kapasiteyle çalýþabilir. Dolayýsýyla bu koþullarda öðrenilen bilgiler belleðimize daha rahat yerleþir.

47


Bilim adamlarýnýn yaptýðý araþtýrmalarda bazý müzikler beyni rahatlatýcý etki oluþturarak en iyi öðrenme ve en yüksek yaratýcýlýðý için ideal koþularý oluþturan Alfa dalga getirdiðini göstermiþtir. Örneðin; doðada rüzgar, þelale, dalga, kuþ sesi ve yaðmur sesi kalp alýþ-veriþiniz ve soluk alýþ-veriþiniz düzeyi ile beynin alfa dalgasý yaymasýný saðlamaktadýr. Ayrýca beynin alfa beyin dalgasý yaymasýný saðlamaktadýr. Belli bir müzikle elde edilen rahatlama zihni canlandýrýr ve konsantre olabilmesini saðlar. Bu durum için en uygun bulduðu müzik Bach, Handel, Pachelbel ve Vivaldi gibi barok müziðidir. Bu besteciler zihnimizle vücudumuzu otomatik olarak senkronize eden özel vuruþlar ve tarzlar kullanmýþtýr. Örneðin barok birçok müziði dakikada 60 vuruþtan oluþur, bu da ortalama kalp atýþ oranýnýn aynýsýdýr. Müzik kesinlikle beyin gücümüzü geliþtirmektedir…

Görsel Bellek Gücü Resimlerin, grafiklerin, renklerin kullanýldýðý bilgiler bellekte daha uzun kalmaktadýr. Belleðimiz aldýðý bilgiyi resimlendirerek daha kolay saklayabilmektedir.

48


Yeni bilgileri uyumlu þekilsel karþýlýklar bularak hatýrlama ve anýmsama gücünüzü arttýrabilirsiniz. Ayrýca bilgilerin fiziksel hareket kullanarak öðrenilmesi de hatýrlatmayý kolaylaþtýrmaktadýr. Örneðin not tutarken ya da özet çýkartýrken yaptýðýmýz fiziksel hareket görsel bellek kýsmýný etkileyerek bilgilerin uzun süreli belleðe daha etkin kalmasýný saðlamaktadýr.

Sistematik Tekrar Öðrenilen bilgilerin bellekte uzun süre etkin bir þekilde kalmasýný saðlayan önemli tekniklerden biride sistematik tekrardýr. Tekrarlar planlý bir þekilde yapýlmalý ve geniþ zaman aralýðýna yayýlmasý önemlidir. Öðrenilen bilgilerin büyük çoðunluðu 24 saat içinde bellekten atýlmaktadýr. Bu zaman aralýðýnda yapýlan tekrarlar çok önemlidir. Örneðin çalýþmanýzý bitirin ve bir süre dinlenin ve ardýndan konularý tekrar edin. Bir gün sonra ayný konuyu tekrar edin böylece 24 içinde yaþanýlan bilgi kaybýný önlemiþ olabilirsiniz. Daha sonra tekrarlarýnýzý haftalara ve aylara yayabilirsiniz. Þekille çalýþýlan bilgiler kolay ve etkin bir þekilde uzun süreli bellekte depolanmýþ olacaktýr. Uyumadan önce yapýlan bir tekrar da bilgilerin daha kolay anýmsanmasýna neden olacaktýr. Ayrýca benzer bilgilerin ardý sýra çalýþýlmasý bu bilgilerin karýþmasýna ve unutulmasýna neden olacaktýr. Mesela matematik çalýþtýktan hemen sonra geometri çalýþmak bellek gücünü azaltmaktadýr bunun yerine matematikten hemen sonra sosyal bilgiler çalýþmak daha iyi olacaktýr.

49


Böylece çalýþýlan konular belleðimize daha etkin ve daha kolay bir þekilde yerleþecektir.

Mnemonik Sistem Mnemonik sistemde belirli bir konu, hayal gücü kullanarak baþka bir imgeyle iliþkilendirilmektedir. Örneðin ezberlenmesi zor olan sayýlar ve kimya formüller, bu teknikle kolay ezberlenebilir ve anýmsanabilir. Eski yunan hatipleri uzun konuþmalarý hatýrlamak için mnemonik sisteminden yararlanmýþlar. Mnemonik sistemle kiþi için anlamsýz veya düþük anlamlý bilgileri anlamlý hale gelmektedir. Bu sistemin temelinde, bellekte bulunan bilgilerin bilinmeyen ya da yeni sunulan bilgiler ile çaðrýþtýrýlmasý vardýr. Mnemonik sistemler bellekteki bilgilere kolayca ulaþmayý saðlayan zihinsel dosyalama sistemleridir. Bunlardan bazýlarý anlamlýlýk, organizasyon, çaðrýþým, zihinde canlandýrma, dikkat ve ilgidir.

Anlamlýlýk Mnemonik sistemde uyarýlar, görüntüler, çaðrýþýmlar ve hayal kullanýlýr. Bu sistemle hatýrlanmasý gereken bilgilerin daha anlamlý hale gelmesi hedeflenmektedir. Bilgilerin kiþi

50


için anlamlý hale gelmesi bu bilgilerin hatýrlanmasýný kolaylaþtýrmaktadýr. Bütün mnemonik sistemlerde belleðe kaydedilen bilgilerin öncelikle belirli bir organizasyon içinde sýralanmasý amaçlanmýþtýr. Bilgi belleðe belli bir organizasyon içinde kaydedildiði zaman gerektiðinde bu organizasyona göre, sistematik bir biçimde geri getirilmesi saðlanmaktadýr.

Çaðrýþým Mnemonik sistemde bellekte daha önce hazýr bulunan malzemelerle, belleðe yeni kaydedilenler arasýnda çaðrýþým kurulur. Çaðrýþým ilkesi bütün mnemonik sistemlerin temelini oluþturmaktadýr.

Zihinde Canlandýrma Zihinde canlandýrma, nesnelerin zihinde resimsel olarak temsili, mnemonik sistemlerde oldukça önemli rol oynamaktadýr. Daha önce bellekte yer alan bilgilerin yenilerine baðlanmasýyla oluþan iliþkiler bu ilke uyarýnca görülür hale gelir. Yapýlan araþtýrmalar zihinde canlandýrmanýn hatýrlamayý artýrdýðýný göstermektedir. Hayal kurmak, beyni harekete geçirse de bazý davranýþlar gerçek bir fiziksel deneme olmadan da geliþtirilebilir. Bilim adamlar, bir þeyin gerçekten yapýlmadan öðrenilmesini bir yerde gizli bir öð-

51


renme olarak tanýmlamýþlardýr. Belli bir fiziksel aktiviteyi gerçekleþtirdiðinizi hayal etmek için kontrol eden beyin hücrelerini harekete geçirmeniz gerektiðinde bu öðrenme gerçekleþir. Örneðin bir tenis oyuncusu olduðunuzu düþünün. Neyi daha mükemmel hale getirmek istiyorsanýz ilk önce zihninizde canlandýrýn. Sonra nasýlsa daha mükemmel olacaktýr. Bu durum beyin potansiyeliniz içinde geçerlidir.

Dikkat ve Ýlgi Mnemonik sistemlerde mümkün olduðu kadar dikkat çekici ve ilginç çaðrýþýmlar kullanmak gerekir. Bu durum zihinde görsel imgelerin oluþmasýna katkýda bulunur. Dikkat çekici imgeler garip ve biricik olma eðilimi gösterirler. Ýmgenin biricikliði onun bellekte daha uzun süre kalmasýný saðlar.

52


Yukarýda özetlenen ilkeler üzerine temellenen ve bellek araþtýrmacýlarý tarafýndan sýklýkla kullanýlan genel bazý mnemonik teknikler vardýr.

Zihin Haritasý 1970'lerin baþýnda Tony Buzon tarafýndan bulunmuþtur. Zihin haritalarý bir not alma ve yaratýcý düþünme tekniðidir. Notlarýnýzý daha yaratýcý biçimlerde almanýzý, daha kolay hatýrlamanýzý ve üzerinde çalýþtýðýnýz konuyu net bir þekilde anlamanýza yardýmcý olur. Zihin haritalarý bir düþüncenin, elde edilmek istenen bir þeyin veya öðrenilecek bir bilginin rengârenk kalemler ve anahtar kelimelerle kâðýt üzerine aktarýlmasýdýr. Zihin haritalarý beynin sað ve sol lobunu birlikte harekete geçiren ve beynin doðal çalýþmasýyla tam uyumlu farklý bir yaklaþýmdýr. Zihin haritalarý ile renk, boyut, hacim, þekil, resim, ritim gibi beynin sað lobuna ait elemanlar kullanýlmakta ve böylece bellekte bilgilerin kalma süresi çok uzun olmaktadýr.

Negatif Ýyonlar Uzmanlar ortamda ne kadar fazla negatif iyon varsa beyindeki serotonin düzeyinin o kadar düþtüðünü bulmuþtur. Serotonin insaný uyutan hormondur. Bu yüzden negatif iyon bakýmýndan zengin olan temiz hava ruhu canlandýrýr ve zihinsel randýmaný arttýrýr.

Handikaplar Stres, depresyon, alkol kullanýmý, sigara, beslenme tarzý, yetersiz beslenme, kronik kabýzlýk, beyin alenileri, yüksek kan basýncý ve hipertansiyon beyin gücünün önündeki engellerdir. Bu negatif faktörleri düzeltin.

53


Oksijen Kansýz kalan beyin ayný zamanda oksijensiz de kalýr. Belli sinir ileticilerin üretilmesi için de oksijene ihtiyaç duyulduðu söylenmektedir. Beyin vücut aðýrlýðýnýn sadece % 2'sini oluþtururken oksijene olan ihtiyacý çok fazladýr vücuttaki toplam oksijenin % 20'si, büyüme çaðýndaki çocuklarda % 50'sidir.

Beynin Zehirlenmesi Beyninizi zehirleyen þeyleri öðrenmeniz onu geliþtiren þeyleri öðrenmeniz kadar önemlidir. Evrensel olarak güvenli kabul edilen aspirin bile yüksek dozda alýnýrsa beyin hücreleri için zehirleyici olabilmektedir.

Güçlü Düþünme Zihninizi yeni düþüncelerin sonsuz olanaklarýna açýn. Doðuþtan gelen kavrama, anlayýþ, sezgi ve duyumsal algý güçlerinizi nasýl harekete geçireceðinizi öðrenin. Zihinsel becerilerinize olan güveninizi geliþtirin.

Ritimler Beynin günlük kendine ait aktivite ve dinlenme ritimleri vardýr. Her 90 ya da 120 dakikada bir beyin fonksiyonlarýnýzda doðal yükselme ve düþüþ meydana gelir. Beyin gücü en az 20 dakikalýðýna azalýr.

54


Zihinsel beceriler ritimlere göre yükselir ve düþer. Beyninizin geliþmiþ iþleyiþine 20 dakika ara verin.

Sessizlik Zihin bir yerden bir yere, bir kiþiden diðerine ve bir düþünceden bir baþka düþünceye doðru dalgalanýr. Sessizlik tek çözümdür. Sadece iç sessizlik size sükûnet saðlar.

Sigara Sigara akciðerlerin yapýsýnda, kandaki oksijen oranýný azaltan deðiþikliklere sebep olabilir. Bu da beyin hücrelerinin fonksiyonunda azalmaya sebep olabilir.

Stres Stres konsantre olma yeteneðini birçok þekilde yok eder: Stres, norpinefrin ve serotonin açýða çýkmasýna sebep olur. Bu sinir ileticilerin her ikisi de hýzlý düþünme için gereklidir fakat uzun süreli stres sonucu aþýrý derecede açýða çýkmasý bunlarýn deposunu tüketir ve sonuç olarak beyinde kaynak eksikliðine sebep olur. Stres, hidro-kortizon açýða çýkarýr. Kronik hidro-kortizon açýða çýkýþý aslýnda hücreleri öldürerek beynin boyutunu küçültür. Stres, glutamat alýcýlarýný açýða çýkarýr ve beyin hücrelerinde zehirlenmeye sebep olur. Bu durum beyni yorar ve kronik durum-

Q

Q

Q

55


larda sonuç olarak hücrenin ölümüne sebep ölür. Stres, uyku düzenini bozar. Uyku yetersizliði bir insanýn konsantre olma yeteneðini çabucak etkiler. Beynin etkili bir þekilde çalýþmasý için aþaðýdaki yaþam felsefesini geliþtirerek stresin üstesinden gelmeniz çok önemlidir: Q

Þimdiyi Yasayýn: "Þimdi" her þeydir ve gelecek ise sadece geldiði zaman yaþanacak olan bir baþka þimdidir. Geçmiþin suçluluðu ve gelecek kaygýlarý daima onlarý kapanýna alýr. Þimdiki zamaný yakalamayý bilen ve bunu maksimuma çýkaran insanlar stressiz, etkin ve baþarýlý bir yaþamý seçmiþlerdir. Ýmkansýz Kavramýný Kabul Edin: Yaþamýmýzdaki birçok þey kontrolümüz dýþýndadýr. Doðumumuz bile bir kaderdi. Herhangi bir insanýn baþýna herhangi bir zamanda bir kaza gelebilir. Birçok þey deðiþtirilemez. Hayatta kaçýnýlmaz olan her þey nazikçe kabul edilmelidir, aksi takdirde stres, gerilim ve kaygýyla kendimize iþkence ederiz. Ne Ýseniz Osunuz: Diðerleriyle iliþkimiz bir üstünlük veya aþaðýlýk hissiyle ilgili deðildir. Siz Bu Dünyada Eþsizsiniz: Kendinizi bu dünyada yeni bir varlýk olduðunuza inanýn. Eþsiz olmanýzla gurur duymalýsýnýz. Deneyimleriniz, çevreniz ve kalýtýmýn size sunduklarýna sahip-

56


siniz. Daha iyisi veya daha kötüsü için kendi bahçeni sürmeli ve yaþam orkestranýzda kendi küçük enstrümanýnýzý çalmalýsýnýz" olarak belirtmiþlerdir. Yaþamda Baþarý ya da Baþarýsýzlýk Yoktur: Yaþamda baþarý ve baþarýsýzlýk bir tutum meselesidir. Yaþamda hiçbir baþarýsýzlýk þüphesi yoktur. Baþarýsýzlýk üstlendiðimiz görevi bitirmek için biraz daha fazla çaba göstermemiz gerektiði anlamýna gelebilir. Her Þey Sizin Ýyiliðiniz Ýçin: Yaþamda baþýnýza gelen her þeyin kendi iyiliðiniz için olduðunu düþünün ve olumlu düþünün. Olumsuzlarý olumluya Dönüþtürün: Stresi yenmenin en iyi yollarýndan biri eksileri artýlara dönüþtürmektir. Sýkýntýlarýnýzý deðil, size sunulan destekleri düþünün. Eksileri artýlara dönüþtürecek bir tutum geliþtirin.

57


Adalet ve Dürüstlük Beklemeyin: Dünyanýn neredeyse hiçbir yerinde adalet yoktur. Genellikle bunun bir hak olduðu düþünülür. Hapishaneler sadece cezalarýný parayla telafi edemeyen mahkûmlarla doludur. Minnettarlýk Beklemek Gerçekçi Deðildir: Ýnsanlarda onlara yaptýklarýnýz iyilikleri unutma eðilimi vardýr. Herkesin deðer bilmesini beklemek hiç akýllýca deðildir. Potansiyelimizi, yeteneklerimizi, etkinliðimizi, karakterimizi vb. geliþtirmek için sýký çalýþmamýz çok daha iyidir…

Uyarýcýlar Kahve, çay, her tür sigara, alkol, esrar ve kokain gibi diðer eðlence uyuþturucularý kýsa bir süre için harekete geçirici bir etkiye sahiptir.

Þeker Beyninizin kanýnýzdaki tatlý maddeye ihtiyacý vardýr. Sinir hücrelerinin en iyi þekilde iþlemesi normal düzeyde ne aþýrý fazla, ne aþýrý az kan þekerine baðlýdýr. Sinir hücreleri genelde "kan þekeri" olarak bilinen kandaki glikoz olmadan hayatta kalamaz ve çoðalamaz. Kederinizi alýr ve sinirliliði azaltýr. Kandaki glikoz eksikliði beynin yavaþlamasýna ve aksa-

58


masýna sebep olabilir.

Güneþ Iþýðý Araþtýrmalar kendimizi enerjik hissetmemiz ve yapabileceðimizin en iyisini yapmamýz için vücudumuzun güneþin zararlý ýþýnlarýný almasý gerektiðini göstermektedir. Iþýk bir þekilde beyne ulaþýr ve düþüncelerimizi ve duygularýmýzý harekete geçirir. Saðlýðýnýz için güneþ ýþýðýnýn odanýza ya da çalýþma ortamýnýza girmesine izin vermelisiniz.

Düþünme Nasýl yürüyüþ fiziksel bir egzersiz olarak düþünülüyorsa, düþünmek de bir beyin egzersizi olarak kabul edilebilir. Ýnsan zihni kiþinin karþýlaþacaðý zorluklarý doðrudan öðrenme kapasitesine sahiptir.

Seyahat Yeni yerleri ziyaret etmek ve yabancýlarla iletiþim kurmak beynin yeni baðlantýlar oluþturmasýný saðlamak için iyi bir yoldur. Pozitif insanlar, kavrama fonksiyonunu ve beyin metabolizmasýný korur.

TV Programlarý Birçok insanýn ortak eðlencesi TV izlemektir. Çok fazla televizyon

59


izlemek beyni pasifleþtirir ve kavrama becerilerini yýpratýr. Yarýþma programlarý buna bir istisna olabilir. Saatlerce TV izleyen çocuklar yap-boz veya spor ve çeþitli oyunlar gibi geleneksel çocukluk alýþkanlýklarýndan kaçýnma eðilimi gösterir. Son 20 - 30 yýldýr okula giden çocuklar arasýnda uzamsal zekâ düzeyi düþmektedir.

Vitaminler Vitaminler beyin gücünü arttýrmak için çok önemlidir. B vitamini beynin optimal düzeyde çalýþmasý için en önemli vitamindir. B vitaminleri suda çözülür. Bu da vücudunuzun birçok bölgesinde uzun süre saklanmadýklarýný gösterir. Özellikle B12 vitamini beyin gücünün arttýrýlmasý için çok önemlidir. C vitamini almak çok akýllýcadýr ve bu sizi daha da akýllý hale getirebilir. Kanda daha yüksek düzeyde C vitamini olmasýnýn kavrama performansýný her yaþta arttýrdýðýný ve Aizheimer ve felç gibi yaþlanmaya baðlý beyin gerilemelerine karþý koruduðunu gösteren sayýsýz çalýþma vardýr.

60

HAYATINIZ DEÐÝÞTÝRÝN!! Tüm hayatýnýz boyunca deðiþtirecek bir yolculuk ne dersiniz? Kendi kiþisel geliþim için yapacaðýnýz en harika yatýrým. CEMAL KONDU, tarafýndan sunulacak kiþisel geliþim eðitim programlarý kendi kalitenizi artýrmayý hedefleyen size özel dizayn edilmiþ mükemmel eðitimler…. DAile Koçluðu (Family Coaching) Sertifika Proðramý DEðitim Mentörlüðü- Öðrenci Koçluðu Eðitmen Yetiþtirme Proðramý DYaþam Koçu Yetiþtirme Proðramý DHýzlý Okuma Eðitmen Yetiþtirme Proðramý DHafýza Eðitimi Ve Alternatif Düþünce Teknikleri Eðitmenlik Sertifika DÝzmir Hafýza Eðitimi, DTelkin ve Trans Eðitimi, DAnlayarak Hýzlý Okuma eðitimi DGüzel konuþma ve diksiyon eðitimi DEFT (DUYGUSAL ÖZGÜRLEÞME TEKNÝÐÝ) DReiki 1 DReiki 2 DNLP eðitimleri DNLP Temel Eðitimi D(NLP) Practitioner Eðitimi DNlp Master Practýtýoner Eðitimi DÝzmir Öðrenci Koçluðu - Sýnav Koçluðu DYaþam Koçluðu, DÖzgüven geliþtirme eðitimi DKonsantrasyon geliþtirme eðitimi DDikkat geliþtirme eðitimi SAYGIN NLP & INLPTA DANIÞMANLIK INTERNATIONAL Kýbrýs Þehitleri No: 30 Daire:11 Alsancak- Ýzmir Tel: 0232 422 59 54 Cep:0 535 667 32 24 www.cemalkondu.com- www.kesfetkendini.com- www.sayginnlp.com www.sinavkocu.com

Farklý, sýradýþý kitaplar için...

A k i s

K i t a p

-

w w w . a k i s k i t a p . c o m

-

Farklý, sýradýþý kitaplar için...

beyin_gucu

Recommend Documents