23-Παθιασμένα-Ψέματα-1941-1949.pdf

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

,.

.

~' ,

Πaθιaσμενa ψεμaτa

,

..

yιa τον

,

,

ενοπλο λaικ:ο ayωνa

Εισαγωγή Το βιβλίο των Στάθη Καλύβα 1 και Νίκου Μαραντζίδη 2 , Εμφύλια Πάθη, 23 ερωτήσεις και απα­ ντήσεις για τον Εμφύλιο, γνώρισε ιδιαίτερη και θετική προβολή από τα αστικά ΜΜΕ (Καθημερινή, Βήμα, Ποντίκι, αλλά και Lifo, Atheπs Voice κ.ά.) , με αποκορύφωμα τις 4 θεματικές εκπομπές

που μεταδόθηκαν από το ραδ ι οφωνικό σταθμό ΣΚΑΪ , καθώς και αναγνώριση εκ μέρους του αστικού πολιτικού προσωπικού (π.χ., Ευάγγελος Βενιζέλος). Προκαταβολικά πρέπει να τονι­ στούν ορισμένα ζητήματα : 1. Οι lΟΟάδες σελίδες του βιβλίου περιέχουν σωρε ία από ψέματα, που, για να τους προσ­ δώσουν αντικειμενικότητα, τα ανακατεύουν με ορισμένα πραγματικά γεγονότα και κάποιες ορ ­ θές παραδοχές. Όμως, στο σύνολό του, το βιβλίο αποτελεί επιτομή διαστρέβλωσης των ιστο ­ ρικών γεγονότων και κατασκευής «γεγονότων», αντάξια του ιδεολογικού ρεύματος στην ιστο ­ ριογραφία («νέο κύμα») που οι συγγραφείς εκφράζουν. Σε ένα μόνο ζήτημα εί να ι ειλικρινείς : Στο ότι υπερασπίζονται το καπιταλιστικό σύστημα ευθαρσώς, από τη σκοπιά, μάλ ι στα/ της εκ­ συγχρονιστικής αντίληψης για την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. 2. Η χυδαία ψευδολογική επίθεση των συγγραφέων κατά του ΚΚΕ έχει ως αφετηρία της την εξ ορισμού καταδίκη της αυτοτελούς π ολιτική ς του δράσης. Δηλαδή, επί της ουσίας, θε­ ωρούν ότι το ΚΚΕ δεν έχει το δικαίωμα να επεξεργάζεται και να υλοrωιεί επαναστατική στρα­ τηγική και τακτική, αλλά οφείλει να δρα σύμφωνα με τους όρους του αστι κού κοινοβουλευτι ­ κού πλαισίου. Η αυτοτελής πολιτική του ΚΚΕ, μαζί με την ιδεολογία γενικά της ταξικ ής πάλης, ρίχνονται από τους δύο κονδυλοφόρους στο πυρ το εξώτερον. 3. Σε αυτό το έδαφος επιτίθενται χυδαία και στον προλεταριακό διεθνισμό, από την ίδια α ­ ντικομμουνιστική βάση που δίκαζαν τα στρατοδικεία με το μεταξικό νόμο 375 «περί κατασκο­

πίας», αναπαράγοντας και αυτοί με ύπουλο τρόπο το κλασ ι κ6 ασφαλίτικο επιχείρημα ότι το ΚΚΕ ήταν όργανο τηc; Μόσχας. 4. Οι συγγραφείς δεν ενδιαφέρονται μόνο για τη δυσφήμιση του παρελθόντος της ταξι κής πάλης. Ενδιαφέρονται για τιc; σημερινές εξελίξεις και για τουc; μελλοντικο ύς κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει η αστική εξουσία στην Ελλάδα. Π' αυτό και χτυπάνε το παρελθόν, έ­ χοντας τα μάτια στραμμένα στο παρόν και κυρίως στο μέλλον. Η ανάγνωση της Ιστορίας από τη σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου είνα ι συμβα­ τή με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν και σήμερα τους εργατικούς-λαϊκούς αγώνες. Έγραψε ο Καλύβας, σχολιάζοντας εργατικές-λαϊκές κινητοποιήσεις την πρώτη χρον ι ά εφαρμογής του Μνημονίου, με αφορμή απεργία των ναυτεργατών : <<Η ... επικαιρότητα είναι γνωστή και θλιβερά επαναλαμβανόμενη. Το κέντρο της πρωτεύου­

σας κλείνει σχεδόν καθημερινά, επεισόδια μικρής και μεσαίας έντασης μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας ξεσπούν σε σχεδόν εβδομαδιαία βάση.. . Όποτε δεν αποκλείουν τις εθνικές οδούς οι αγρότες, κλείνουν τα λιμάνια οι συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ και όποτε ξεκουράζονται αυτοί, α­ ναλαμβάνουν οι ψαράδες. Σχολεία, πανεπιστήμια, υπουργεία (εσχάτως και ξενοδοχεία) κατα­ λαμβάνονται με καταθλιπτική κανονικότητα. »3 Αυτή η επίθεση κατά του αγωνιζόμενου λαού εντάσσεται στις απόψεις που οικοδομούν «ε­ νάντια στη βία απ' 6που και αν προέρχεται». Όμωςι καμιά βία δε διακρίνουν στην πολ ιτική που φορτώνει τα βάρη της καπιταλιστικής κρίσης στις πλάτες των εργα τών κα ι των λαϊκών στρ ω­ μάτων. Καμία βία στην κλιμάκωση της ανεργ ίας, στα υποσιτισ μένα παιδ ι ά, στις π ροβοκάτσι ες κατά του λαϊκού κινήματος (βλέπε δολοφονί ες στη Marfin κ.ά). Καμία βία δεν είδα ν να ασκεί-

1. Ο Στάθης Καλύ βας είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ya le των ΗΠΑ, ενώ έχει διδάξει και σε άλλα αμερικανικά κα ι ευρωπ αϊκά πανεπιστή μια κα ι ινστιτούτα. Η έρευνά του για τους εμφυλίους πολέμους έχει χρηματοδοτηθεί α πό το Harry Frank Gυggen heim Foundation, το υ nited States Peace I nstitute (Ινστιτούτο χρηματοδοτού μ ενο α πό το αμερικανικό Κογκρέσο), τη Folke Bernadotte Academy (χ ρηματοδοτο ύμεν η α πό τη σουηδική κυβέρνηση) και α πό το Ίδρυμα Αλέξανδ ρος Σ. Ωνά ση ς. 2. Ο Νίκος Μ αραντζίδης εί ναι καθηγητής Πολιτικών Ε πι στημών στο Πανεπιστήμ ιο Μακεδονίας, ενώ έχει διδάξει και σε ά λλα ευρω παϊκά πανεπιστήμια . Εδώ και καιρό α σχολείτα ι και με τ ις εκλογι κές δ ημοσκοπήσεις . 3. Στάθης Ν . Καλύβας, « Ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;», Καθημερινή, 6 Ιούνη 2010.

1

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ται, για παράδειγμα, κατά των απεργών χαλυβουργών, ούτε από το κ.ράτος, ούτε από τον ιδι­ οκτήτη καπιταλιστή, ούτε από τα δικαστήρια. Η μόνη βία που αντικρίζουν είναι οι κινητοποι­ ήσεις που παραβιάζουν τις «εθνικές ανάγκες» (βλέπε τις ανάγκες του κεφαλαίου) και τα ατο­ μικά δικαιwματα (βλέπε τα δικαιώματα των κεφαλαιοκρατwν). Π' αυτό και ο Μαραντζίδης συμπλήρωνε με το ίδιο μίσος για τους αγωνιζόμενους, χαρακτη­

ρίζοντας τη λαϊκή πάλη φονταμενταλισμό: «Μία από τις χαρακτηριστικότερες δοξασίες αυτού του φονταμενταλισμού είναι η βαθιά πί­ στη του πως τα (κάποια) συλλογικά συμφέροντα και οι συλλογικές διεκδικήσεις προηγούνται τόσο των εθνικών αναγκών όσο και των ατομικών δικαιωμάτων.» 4 Επίσης, ο Μαραντζiδης, (δια)δηλwνοντας τον αντικομμουνισμό του, εγκαλούσε ακόμα και τον αστικό πολιτικό κόσμο στην Ελλάδα, ο οποίος -θέλοντας τότε να αποφύγει διαμάχες με το ΚΚΕ και με μεγάλα λαϊκά τμήματα που δεν υιοθετούν τις aντικομμουνιστικές κραυγές- δε στή­ ριξε το 2006 το μνημόνιο της ΕΕ, το οποίο ταύτιζε τον κομμουνισμό με το φασισμό 5 • Έγραψε τότε ο Μαραντζίδης: «Κανένα πολιτικό κόμμα/ για παράδειγμα/ δεν υπερψήφισε το μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που καταδίκασε "την εγκληματική δράση των κομμουνιστικών καθεστώτων"!>> 6

Επαναλαμβάνοντας τα περί «τέλους της ιστορίας και των 1δεολογι<.Ον», έγραψε σε άρθρο του ο Στάθης Καλύβας: «Η συζήτηση για τον κομμουνισμό μυρίζει ναφθαλίνη. Ο κομμουνισμός δεν υφίσταται πια ούτε ως κοινωνική και οικονομική πρακτική ούτε ως πολιτική πρόταση ούτε ως ιδεολογικό ό­ ραμα. Η ανάλυση των κυρίαρχων προβλημάτων της εποχής ... δεν προϋποθέτει καμία απολύ­ τως αναφορά στον κομμουνισμό -ως επιστημονική θεωρία, ως πολιτική ιδεολογία, ή ως κοι­ νωνική κριτική.» 7

Συνολικότερα, οι Καλύβας - Μαραντζiδης υιοθετούν επιχειρήματα μη αποδεκτά ακόμα και από αστούς συναδέλφους τους. Όπως θα δούμε πιο αναλυτικά στις σελίδες που ακολουθούν, οι Καλύβας- Μαραντζίδης δε διστάζουν, για παράδειγμα, να δικαιολογήσουν τους συνεργάτες των αρχών της τριπλής φασιστικής Κατοχής (1941-1944), να συκοφαντήσουν το δικαίωμα του λαού στην αντίσταση και, βέβαια, να πάρουν το μέρος των εγχώριων και των ξένων καπιτα­ λιστικων δυνάμεων που χτύπησαν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ. Οι του «νέου κύματος» συγκροτούν τη μία πλευρά ενός αναπαλαιωμένου δίπολου στην ι­ στοριογραφία. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οπορτουνιστές, σοσιαλδημοκράτες και άλλοι α­ στοί ιστοριογράφοι, με τις όποιες διαφορές έχουν μεταξύ τους. Όλοι αυτοί πολεμούν τις α­ κραίες aντικομμουνιστικές θέσεις του «νέου κύματος», επιχειρwντας έτσι να τονώσουν την «προοδευτικότητά>> τους. Ωστόσο, ταυτίζονται με το «νέο κύμα» όσον αφορά το κύριο ζήτη­ μα: Την υπεράσπιση της αστικής εξουσίας. Αυτή είναι ο κοινός τους παρονομαστής. Η «προοδευτική» ιστοριογραφία βάζει εμπόδια στο εργατικό-λαϊκό κίνημα, προκειμένου να αποτρέψει την εξαγωγή από τη δεκαετία του 1940 χρήσιμων συμπερασμάτων για την ταξική πάλη σήμερα.

Το υπ' αριθμόν ένα συμπέρασμα από τη δεκαετία αυτή είναι ότι η πάλη για την εργατική ε­ ξουσία παραμένει αναγκαία και επίκαιρη, όπως αναγκαία και επίκαιρη ήταν και στη διάρκεια τηc; ΕΑΜικής Αντίστασης και μετά από την απελευθέρωση, οπότε διαμορφώθηκαν συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.

4. Νίκος Μαραντζίδης, «Ο φονταμενταλισμός της Βιβλι κής Αριστερός», Βήμα, 6 Ιούνη 2010. 5. Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο μνημόνιο δεν έλαβε τελικό την έγκριση ούτε του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Επέστρεψε, όμως, αργότερο ως καταδίκη των <<Μο ολοκληρωτισμών» .

6. Νίκος Μαροντζίδηc;, «Το ΚΚΕ, ο Θόδωρος Πάγκαλος και το τομποu>>, Βήμα, 7 Iouvη 2006. 7. Στάθης Ν. ΚολUβοc;, «Ο σκρωτηριοσμόc; της λογικής», Βήμα, 19 Φλεβόρη 2016.

2

Η μεθοδολογία του «νέου κύματος» Στην εισαγωγή του βιβλίου οι συγγραφείς επιδιώκουν να εμφανιστούν ως αντικειμενικοί: «Κίνητρό μας δεν αποτέλεσε ούτε η απόπειρα δικαίωσης κάποιων πρωταγωνιστών ή παρατάξεων, ούτε η άγονη αναζήτηση ευθυνών για το ποιος "έφταιγε στον Εμφύλιο". Δε μας ενδιαφέρει ... η στρατευμένη ιστορία .. . που τίθεται στην υπηρεσία ενός κράτους, ε­ νός κόμματος ή μιας ιδεολογικής παράταξης.» 8

Επίσης, υποστηρίζουν ότι μάχονται τον ιστοριογραφικό υποκειμενισμό και στις δύο κυρίαρχεc; μορφές με τιc; οποίες εμφανίστηκε στην ιστοριογραφία για τον ταξικό εμφύ ­ λιο πόλεμο : «Εύκολα λοιπόν διακρίνει κανείς δύο μύθους που αποτελούν τις αντίθετες όψεις του ί­ διου νομίσματος: τη "μεταπολεμική" προσέγγιση ή "εκδοχή των νικητών" και τη "μετα­ πολιτευτική" προσέγγιση (που όμως ξεκινά πολύ νωρίτερα) ή "εκδοχή των ηττημένων".>> 9 Ως «εκδοχή των ηττημένων>> παρουσιάζουν την επικράτηση των σοσιαλδημοκρατικών και των οπορτουνιστικών αναγνώσεων της δεκαετίας του 1940 στη μεταπολιτευτική επίσημη ιστοριογραφία: _ «Με την πτώση της δικτατορίας και ιδιαίτερα μετά το 1981 και την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, περάσαμε στο αντίθετο άκρο: οπό την εκδοχή των νικητών σε αυτό που ο Πώργος Μαυρογορδάτος χαρακτήρισε εύστοχα ως "ρεβάνς των ηττημένων" ... επικράτη­ σε ένα άλλο είδος επίσημης μνήμης, όπου η εαμική αντίσταση αποτέλεσε το βασικό ση­ μείο αναφοράς. >>10 Ωc; δύο αντίθετες προσεγγίσεις στην αστική ιστοριογραφία για τη δεκαετία του 1940, οι Καλύβας και Μαραντζίδης παρουσιάζουν την κλασική της «δεξιάς» από τη μία και τη δήθεν αριστερή από την άλλη (διάβαζε ΠΑΣΟΚ και διάφορους οπορτουν ι στές που ανήκαν στο «ΚΚΕ Εσωτερικού», στην ΕΑΡ και στη συνέχεια στο Συνασπισμό). Γι' αυτό και υιοθε­ τούν το χαρακτηρισμό περί <<ρεβάνς των ηττημένων>>. Πρόκειται για τ ην ίδια ανάλυση η οποία, στο πολιτικό επίπεδο, εκφραζόταν με το σχήμα <<Δεξιά - Αντιδεξιά>>, που περιλάμ­ βανε τις δύο όψεις του ίδιου αστικού νομίσματος . Σήμερα αυτό το αστικό δίπολο εκφρά­ ζεται με το σχήμα η «Δεξιά» από τη μια και η λεγόμενη Αριστερά από την άλλη. Η «ρεβάνς των ηττημένων» καθόλου δε σχετίζεται με την επικράτηση στην ιστοριογρα ­

φ ί α μιας κομμουνιστικής ανάγνωσης της πάλης των τάξεων τη δεκαετία του 1940. Αντίθετα, ωc; αστική ανάγνωση της Ιστορίας, προσεγγίζει από σοσιαλδημοκρατική σκοπιά την ΕΑΜική Αντίσταση, προσπαθώντας και να την οικε10ποιηθεί, αφού έχει καρατομήσει τα ριζοσπαστικά στοιχεία τηc;. Ταυτόχρονα, aφορίζει τον αγώνα του ΔΣΕ . Η «pεβάνc; των ηττημένων» απέδωσε τι ς αιτίες του ταξικού εμφύλιου πολέμου στιc; «ξένες επεμβάσεις>>, παρότι στη διεξαγωγή του πρωτοστάτησε η εγχώρια αστική τάξη, σε συμμαχία βέβωα με τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Έτσι, αναμόρφωσε την κυρίαρχη ως τότε ιστορι ­ κή αφήγηση, αποκρύπτοντας το ταξικό περιεχόμενο του εμφυλίου πολέμου, προκειμένου να εγκλωβίσει την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα στη στρατηγική της «εθνικής ενότη­ τας». Σε κάθε περίπτωση, η αστική μετεμφυλ ι ακή ιστοριογραφία και η εξίσου οστική μετα­ πολιτευηκή ιστοριογραφία χρησιμοποιούνται από τους Καλύβα - Μαραντζiδη για να παρουσι­ άσουν το έργο τους ως μέση οδό, που αποκαθ ι στά την επιστημονική ιστορική μελέτη 11 . Επειδή, όμως, μέση οδόc; δεν υπάρχει, με τα γραπτά τουc; οι συγγραφείς αυτοδιαψεuδο­ νται. Γιατί, αν και υποκριτικά παρουσιάζονται ωc; aστράτευτοι, δηλώνουν υπέρμαχοι της αστι ­ κιlς εξουσίας: 8 . Στ68ηc; Ν. KoλUβac;- Niκoc; Μοραντζiδης, Τα εμφύλια πάθη, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 9.

Ό.π., σελ .

17.

10.

Ό. Π. 1 σελ.

505.

11.

Ό.π., σελ .

16.

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 11, εκδ .

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ «Είναι σαφές ότι δεν προσερχόμαστε στη μελέτη του Εμφυλίου ... απαλλαγμένοι από τις προ­ σωπικές αντιλήψεις μας .. Και βέβαω οι απόψεις αυτές επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβα­ νόμαστε το παρελθόν. Πα παράδειγμα, θεωρούμε θετική εξέλιξη το ότι η Ελλάδα δεν πέρασε στο σοβιετικό στρατόπεδο το 1944 ή το 1948... >)-1 2 Να πόσο ειλικρινείς είναι όταν γράφουν ότι δεν τους ενδιαφέρει η ιστορία <<που τίθεται στην υπηρεσία του κράτους ..». Η «aντικειμενικότητά» τους περιορίζεται στην προάσπιση του καπι­ ταλισμού και της ταξικής εκμετάλλευσης. Συνολικά, το έργο του «νέου κύματος» διαπερνιέ­ ται από τη δικαιολόγηση της αστικής βίας και των δωσιλογικών κυβερνήσεων. Διαπερνιέται α ­ πό την καταγγελία της λαϊκής ένοπλης πάλης, που χαρακτηρίζεται φύσει και θέσει παράνομη και γι/ αυτό κρίνεται ηθικά και πολιτικά καταδικαστέα. Η θέση τους δηλώνεται και ρητά, αλλά και υπονοείται με τη φόρτιση και την αποφόρτιση των λέξεων που χρησιμοποιούν για να περιγράψουν τα ιστορικά γεγονότα . Έτσι, ενώ το «ΕΑΜ δολοφονεί>>, οι αρχές Κατοχής «προχωρούν σε αντίποινα». Ενω ο ΔΣΕ <<στρατολογεί βίαια», ο aντίπαλός του αστικός στρατός απλώς ... «στρατολογεί» . Η συγκεκριμένη ταξική οπτική καθορίζει και τιc; θεματικές του βιβλίου τους. Στα περιεχόμε­ να, ο αναγνώστης μάταια θα αναζητήσει κεφάλαια που αναφέρονται στη Λευκή Τρομοκρατία της περιόδου 1945-1946 και στις αιτίες της, στις εξορίες και στιι:; φυλακίσεις κομμουνιστών και άλλων ΕΑΜιτών κλπ. Αυτά αναφέρονται συνοπτικά, για τα μάτια του κόσμου, με ταυτόχρονη δικαιολόγηση των εγκλημάτων της εγχc!Jριας αστικής εξουσίας: «Όλα αυτά καθόλου δε σημαίνουν ότι όσοι χαρακτηρίσθηκαν ως αριστεροί δεν ταλαιπωρή­ θηκαν ή δεν υπέφεραν. Κάθε άλλο! Όμως και εδώ η πραγματικότητα είναι κάπως πιο σύνθετη... Από τη μια, οι θανατικές ποινές ουσιαστικά αναστέλλονται αμέσως μετά το τέλος των εχθρο­ πραξιών, σε αντίθεση με άλλα δικτατορικά καθεστώτα... Αλλά και οι εκτοπισμένοι και οι φυλα­ κισμένοι άρχισαν σιγά σιγά να επιστρέφουν στα σπίτια τους και οι τόποι εξορίας και οι φυλα ­

κές να αδειάζουν στις αρχές της δεκαετίας του '60.>).1 3 Όμως, οι θανατικές ποινές δεν αναστάλθηκαν μετά από το τέλος της ένοπλης σύγκρου­ σης του 1946-1949. Περιορίστηκαν, γεγονός στο οποίο συνετέλεσε σε πολύ μεγάλο βαθμό η παρέμβαση του Σοβιετικού αντιπροσώπου στον ΟΗΕ, ΑντρέΙ Βισίνσκι (24 Οκτώβρη 1949). Ωστόσο, επιβλήθηκαν δεκάδες τέτοιες ποινές, ενώ έγιναν και πολλές εκτελέσεις μέχρι τα μέ­ σα της δεκαετίας του 1950. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν ο Στέργιος Αναστασιάδης (22 Σεπτέμβρη 1949) και ο Βαγγέλης Καββαδ ί ας (26 Σεπτέμβρη 1949). Στις 10 Γενάρη 1950 δολο ­ φονήθηκε στη Μακρόνησο ο Μήτσος Τατάκης. Στις 22 Γενάρη 1951 εκτελέστηκαν στο Γουδή οι στρατιώτες Σταύρος Κασσάνδρας και Νίκος Πιτσίκαc; . Στις 5 Μάρτη 1951 εκτελέστηκαν ο Νίκος Νικηφορίδης και 6 ακόμα σύντροφοί του στη Θεσσαλονίκη. Στις 27 Νοέμβρη 1951 δολοφονή­ θηκε στην Ασφάλεια η Κατίνα Μπελλά κα ι τον ίδιο χρόνο εκπαραθυρώθηκε από την Ασφάλεια η Λία Φλωρά . Στις 30 Μάρτη 1952 εκτελέστηκαν οι Νίκος Μπελογιάννης, Ηλίας Αργυριάδηc;, Νίκος Καλούμενος και Δημητρης Μπότσης . Στις 14 Αυγούστου 1954 ακολούθησε η εκτέλεση του Νίκου Πλουμπίδη και την 1η Μάη 1955 του Χρήστου Καρανταή στο Ιτζεδίν. Στις 29 Αυγούστου 1955 εκτελέστηκε ο Νίκος Καρδαμήλας στη Θεσσαλονίκη. Στις 10 Σεπτέμβρη 1951 ματαιώθη­ κε η εκτέλεση 8 κομμουνιστών, μετά από τον ξεσηκωμό των φυλακισμένων στου «Αβέρωφ>> και του λαού της Αθήνας . Όμως, αυτές οι εκτελέσεις και άλλες της ίδιας περιόδου είναι ψιλο­ πράγματα για τους Καλύβα - Μαραντζίδη. Και επίσης, όσον αφορά τις φυλακές και τις εξορίες,. «ξεχνούν» ότι αυτές «άδειασαν» με­ τά από 10-15 χρόνια, ενώ πολιτικοί κρατούμενοι καταδικασμένοι για κατασκοπία υπήρχαν και το 1966. Έτσι και αλλιώς, οι περισσότεροι από τους αποφυλακισθέντες σύντομα, μετά από την επ ι βολή της aπριλιανής δικτατορίας του 1967, θα πάρουν και πάλι το δρόμο για τις φυλα­ κές και τιc; εξορίες . Το ταξικό πρίσμα τούς οδηγεί και στο πρωτοφανές συμπέρασμα πως η ιστορική μέθοδος δεν 12. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μα ραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, Μεταίχμ ιο, Αθήνα, 2015. 13.

Ό.Π. 1 σελ.

500 -501 .

4

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ . 21, εκδ.

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949 ταυτίζεται με την αντικειμενική αποτύπωση των ιστορικών γεγονότων 14 • Έτσι, οι προασπιστές τηc; «επιστημονικότηταc;», επεκτεiνουν τον υποκειμενισμό του ερευνητη και στην καταγραφή τηc; ιστορικής πραγματικότητας (όχι μόνο στην ερμηνεία τηc;), στο βαθμό που η έρευνά τουc; δεν εκκινεί από τα γεγονότα, αλλά από: <<Ενδιαφέρουσες πλευρές, όχι με την έννοια κάποιων ανατρεπτικών ντοκουμέντων ... αλλά με την έννοια των καινούριων αναγνώσεων που παρέχει η χρήση διαφορετικών μεθοδολογι­ κών εργαλείων και η διαφορετική ιστορική θέση -η φρέσκια ματιά ... » 15 Ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι η ανεύρεση τεκμηρίων, αλλά η χρηση «νέων εργαλείων», που επιδιώκουν να ανατρέψουν τη νοηματοδότηση των ήδη γνωστών ιστορικών ντοκουμέντων. Ωc; «νέα εργαλεία» αναφέρονται οι επιτόπιες έρευνες, οι προσωπικές συνεντεύξεις, η ανάγνω­ ση αρχείων δικαστηρίων σκοπιμότητας και κοινοτήτων, αλλά και η συγκριτικη μελέτη των εμ­ φυλίων, με υποτιθέμενο σκοπό την ανάδειξη του ιστορικού βιώματος των απλών ανθρώπων 16 .

Έτσι/ η υποκριτική έγνοια για τους απλούς ανθρώπους γίνεται όχημα «αναθεώρησης» της Ιστορίας. Το «μερικό-τοπικό» (προσωπικές μάρτυρίεc;-επιτόπιεc; έρευνες) αποκόπτεται αντιδια­ λεκτικά από την αλληλεπίδραση του με το κύριο, το γενικό (ταξικη σύγκρουση) και, εντέλει, χάνει την υπόστασή του ωc; μερικό/ προκειμένου να ακυρώσει και να ανασυνθέσει το γενικό, στο όνομα τηc; μικρο-ιστορίας : «...οι γενικεύσεις χωρίς λεπτομερή έλεγχο, χωρίς σαφή εικόνα των δεδομένων σε κοινωνικό και τοπικό επίπεδο, όχι μόνο δεν προσφέρουν, αλλά και συσκοτίζουν την εικόνα.»17 Όμωςι οι προσωπ ι κές μαρτυρίες αδυνατούν να αποδώσουν από μόνεc; τουc; τα συνολικά ι­ στορικά γεγονότα για πολλούς λόγους : Πρώτον, οι μαρτυρίες εμπεριέχουν τον κίνδυνο του υποκειμενισμού (εξαιτίας αδύναμης μνή­ μης η και ηθελημένης στρέβλωσης) . Δεύτερον, η ατομική πρόσληψη του ιστορικού γεγονότος στιc; ταξικά χωρισμένες κοινωνί­ ες επηρεάζεται από την κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή την ιδεολογία της τάξης που εξουσιάζει . Πράγμα που σημαίνει - πως ο κάθε απλόc; άνθρωπος δεν είναι πάντα σε θέση και σε κάθε περί­ πτωση να βλέπει τα ιστορικά γεγονότα από τη σκοπιά των δικών του συμφερόντων. Τρίτον, στιc; ταξικά χωρισμένες κοινωνίες δεν μπορεί να υπάρξει ενιαία, καθολική συνείδη­ ση, αφού είναι επόμενο σε αυτέc; τα ιστορικά γεγονότα να τα προσεγγίζει κάποιος από τη θέση που παίρνει στην ταξική πάλη . Με αυτή την έννοια, οι ατομικές μαρτυρίες 50 και 100 ταγματα­ σφαλιτών δεν αποτελούν τεκμήριο που αποδίδει αντικειμενικά την ιστορική πραγματικότητα. Τέταρτον, η προσωπική μαρτυρία (και μάλιστα η μεταγενέστερη) είναι ενδεχόμενο είτε να αγνοεί κεντρικά παρμένες αποφάσεις ή δραστηριότητες είτε να μην μπορεί να αντιληφθεί πά­ ντα το βαθμό της ε π ίδρασήc; τους στην εξέλιξη των τότε γεγονότων, στη σωστή αποτίμηση των οποίων είναι δυνατό να aστοχήσει και μια συλλογική ανάλυση . Για παράδειγμα, η μαρτυ­ ρία ακόμα και κάποιου πρώην ΕΛΑΣίτη είναι πιθανό να μη φωτίζει πλήρως τιc; αρνητικές συ­ νέπειες από την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Βρετανικό Στρατηγείο τηc; Μέσηc; Ανατολής το 1943. Πέμπτον, οι μαρτυρίες που χρησιμοποιούν οι Καλύβας- Μαραντζίδηc; δεν έχουν το στοιχείο τηc; aντιπροσωπευτικότητας. Δε θα μπορούσαν να το έχουν, ακόμα και αν οι δύο συγγραφείς το επεδίωκαν. Και αυτό γιατί δεν υπάρχει μέθοδος που να διασφαλίζει μια τέτοια aντιπροσω­ πευτικότητα. Επιπλέον, στην επιλογή μαρτύρων ή μαρτυριών και στην παράθεση αποσπασμά­ των παρεμβαίνει η γνωστή οπτική των συγγραφέων. Για παράδειγμα/ σε κείμενο του Καλύβα αναφέρεται:

«Οι δολοφονίες ήταν έργο των ομάδων της ΟΠΛΑ -που αποτελούσαν συνδυασμό μυστικής αστυνομίας και εκτελεστικών ομάδων. Πολύ σύντομα οι ομάδες αυτές έγιναν γνωστές για την ανελέητη βία ... σε συνέντευξή του, πρώην μέλος της ΟΠΛΑ περιέγραψε την αποστολή του χω14. Στοθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφuλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφuλιο, σελ. 22-23, εκδ . Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 15.

Ό.π., σελ.

13.

16. «Γνωρίζοντας την ιστορία: Εμφύλια Ποθη», ΣΚΑΪ Ραδιόφωνο, 6/3/2016, στο http://www . skai .gr/pιayer/Radio/?mmid =271165 . 17. Στοθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, «Νέες τοσεις στη μελέτη του εμφυλίου πολέμου», Τα Νέα, 20 Μορτη 2004.

5

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ρίς περιστροφές: '~εν ήμουν κανονικός aντάρτης, ήμουν aντάρτης του διαβόλου".»18 Στο παραπάνω απόσπασμα δεν παρατίθεται πηγή. Η «μαρτυρία» ενός μέλους της ΟΠΛΑ, α­ κόμα και αν υφίσταται, ακόμα και αν ο συγκεκριμένος υπήρξε πράγματι μέλος τηc; ΟΠΛΑ, χρη­ σιμοποιείται αποσπασματικά, για να εμπεδwσει συγκινησιακά φορτισμένα τη θέση του συγ­ γραφέα, που θέλγεται από τέτοιες «μαρτυρίες». Π' αυτό, εξάλλου, οι Καλύβας - Μαραντζίδης δε χρησιμοποιούν καμιά από τιc; εκατοντάδες

μαρτυρίες απλών μελwν του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, θεωρwνταc; αυτές ιδεολογικά φορτισμένες, ενώ δεν έχουν πρόβλημα να υιοθετήσουν τις μαρτυρίες ταγματασφαλιτwν ή πρwην στελεχwν του ΚΚΕ, που aποστάτησαν και απαρνήθηκαν την ταξική πάλη και την προηγούμενη δράση τους 19 • Υπό αυτούς τους όρους, η διάρρηξη της διαλεκτικής σχέσης που υφίσταται ανάμεσα στο άτο­ μο και στα κοινωνικά σύνολα που αυτό εντάσσεται (τόσο με την έννοια της κοινωνικής-ταξικής θέσης, όσο και με αυτήν της πολιτικής τοποθέi-ησης) γίνεται όχημα ανασκευής της Ιστορίας: «Ο Στέλιος Περράκης ... επιχειρεί να ξεδιαλύνεΙ ένα . μυστήρ10 ... τη δολοφονία του αδελφού της μητέρας του από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ ... καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η δολοφονία ... δεν υπήρξε μεμονωμένο γεγονός αλλά μέρος μΙας ευρείας τρομοκρατικής εκστρατείας που εξαπέλυσε το ΕΑΜ και που είχε ως αποτέλεσμα την εξώθηση ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού στη συνεργασία με τους Γερμανούς... >)2° Εδw, η έρευνα του μερικού καταλήγει στην ανασκευή της ιστορίας των Ταγμάτων Ασφαλείας, που παρουσιάζονται ως αθwα θύματα του ΕΛΑΣ, παρακάμπτοντας τα ιστορικά ντοκουμέντα, που (θα εξετάσουμε αναλυτικότερα στη συνέχεια) φανερwνουν ότι ο δωσιλογισμός και η χρήση των κατασταλτικών αστικών μέσων προηγήθηκαν της ύπαρξης και της δράσης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ταυτόχρονα, απαλλαγμένη από τον υποκειμενισμό δεν είναι ούτε η έρευνα των αρχείων. Ο Καλύβας στήριξε στο παρελθόν την έρευνά του, για την <<κόκκινη τρομοκρατία» στην Αργολίδα, στις αποφάσεις του Εφετείου Ναυπλίου 21 • Όμως, επρόκειτο για δικαστήριο σκοπιμότητας, που καταδίκασε, με χαλκευμένες κατηγορίες, για «εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου» εκατο­ ντάδες μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και όρο είναι αναξιόπιστο ως ιστορι κή πηγή. Παρόμοια, στα κοινοτικά ή στα δημοτικά αρχεία οι εγγραφές εξαρτwνται από τα κριτήριά τους (ποιες θεωρούνται απαραίτητες), τις νομικές προβλέψεις του κράτους, αλλά και τον τρό­ πο που αυτές προσλαμβάνονται από τον καταγραφέα και πολύ περισσότερο από το σύγχρο­ νο μελετητή τους.

Τέλος, έρχεται η συγκριτική μελέτη, στην οποία στηρίζουν και τον ορισμό του εμφυλίου που δίνουν:

«... ο εμφύλιος πόλεμος είναι μια ενδοκρατική ένοπλη σύγκρουση με σχετικά μεγάλη έντα­ ση και διάρκεια που προϋποθέτει τη συμμετοχή ενός σημαντικού αριθμού στρατιωτικά οργα­ νωμένων ανθρώπων στην κάθε πλευρά. Παρά τον κατά βάση εσωτερικό του χαρακτήρα, σε κάθε εμφύλιο πόλεμο εμπλέκονται, περισσότερο ή λιγότερο έντονα, διεθνείς παράγοντες.... >>22 Σ' αυτή την περίπτωση, εγκαταλείποντας τη μικρο-ανάλυση, επιχειρούν αντιφατικά να γε­ νικεύσουν τα χαρακτηριστικά του συνόλου των εμφυλίων, περιλαμβάνοντας από φυλετικές συγκρούσεις ως ταξικές επαναστάσεις και από κομμουνιστικά αντάρτικα ως ισλαμ ιστές . Όλα μπαίνουν σε ένα τσουβάλι, με σκοπό και πάλι τη συσκότιση του κοινωνικού-ταξικού περιεχο­ μένου τής κάθε φορά συγκεκριμένης σύγκρουσης.

18. Στάθης Ν. Καλύβας, <<Κόκκινη τρομοκρατία : Η βία της Αριστεράς dτην Κατοχή», στο Mark Mazower (επιμ.), Μετά τον πόλεμο, σελ. 166-1671 εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήναι 2004. 19. Βλ. χαρακτηριστικά τις απόψεις των συγγραφέων για τις προσεγγίσεις του Γρηγόρη Φαράκου ή του Λεωνίδα Κύρκου. (Στάθης Ν. Καλύβας/ <<Ο άνθρωπος που προσπάθησε να ξαναδεί το παρελθόν» 1 Βήμαι 1 Απρίλη 2007· Νίκος Μαραντζίδηςι «Ο Νέστορας της Αριστεράς», Βήμαι 10 Γενάρη 2010). 20. Στάθης Ν. Καλύβας, «Το "ταμπού" του δοσιλογισμού», Βήμαι 24 Δεκέμβρη 2006. 21. Στάθης Ν. Καλύβας, «Κόκκινη τρομοκρατία : Η βία της Αριστεράς στην Κατοχή»/ στο Mark Mazower (επιμ.), Μετά τον πόλεμο, σελ. 162, εκδ. Αλεξάνδρεια/ Αθήναι 2004 . 22. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφuλιο πάθη, Μετοίχμιοι Αθήνα, 2015.

6

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφuλιο, σελ. 11, εκδ.

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949

.

Φυσικά, τα μεθοδολογικά προβλήματα δεν τελειwνουν στα «εργαλε ία », αλλά επεκτείνονται στην «εργαλειακή» θεwρηση της Ιστορίας. Στηριζόμενοι στην αντικειμενικά σύνθετη και π ο ­

λυπαραγοντικrΊ φύση των γεγονότων, οι συγγραφείς παραθέτουν χωρίς ιεραρχικrΊ αξιολόγη­ ση σειρά παραγόντων, υπαρκτών και μη, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικwν, που καθόρι­ σαν ένα ιστορικό γεγονός. Με αυτό τον τρόπο συγκαλύπτουν λαθεμένες θέσεις δίπλα σε ορ­ θές, χρησιμοποιούν τον εκλεκτικισμό για να απομονwσουν τα κομμάτια που συμφωνούν με το σκεπτικό τους, καθιστώντας αδύνατη την απόδειξη οποιασδήποτε αιτιοκρατίας και άρα τη δυ­ νατότητα να βγουν χρήσιμα -για το εργατικό-λαϊκό και το κομμουνιστικό κίνημα- συμπερά­ σματα. Και, τέλος, δίνουν επιστημονικοφανές επίχρισμα στις aτεκμηρίωτες θέσεις τους, προ­ σφέροντας επιχειρήματα υπεράσπισης της αστικής εξουσίας. Έτσι, ερμηνεύοντας την απήχη­ ση του ΕΑΜ, λένε: «Άλλοι προσχώρησαν γιατί πίστεψαν στο ιδεολογικό μήνυμα ... άλλοι γιατί είδαν οφέλη σε αξιώματα και θέσεις ... άλλοι γιατί εκτίμησαν ή επωφελήθηκαν από την ικανότητά του να υπο-

καταστήσει το απόν κράτος ... πολλοί γιατί ακολούθησαν το ·γενικότερο ρεύμα για να τα έχουν καλά με τους γείτονές τους... Πολλοί είναι επίσης εκείνοι που οργανώθηκαν στο ΕΑΜ ... γιατί νόμισαν ότι θα είναι το επόμενο καθεστώς ... και τέλος πολλοί άλλοι γιατί απλούστατα δεν εί­ χαν άλλη επιλογή, καθώς το ΕΑΜ δεν δίσταζε να τιμωρήσει παραδειγματικά όσους παράκου­ αν τις εντολές του.»23

Δε λείπουν και οι περιπτώσεις που οι Καλύβας- Μαραντζίδης φάσκουν και αντιφάσκουν για το ίδιο γεγονός, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις κάθε φορά επιδιώξεις τους. Έτσι, εμφανί­ ζουν το Α' γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη για τον ιταλοελληνικό πόλεμο ως απόδειξη του ισχυ­

ρισμού τους ότι το ΚΚΕ έκανε αντίσταση κατόπιν εντολής τ ης ΚΔ: «Η Κομιντέρν [Κομμουνιστική Διεθνής] λόγω του Συμφώνου Ρίμπεvτροπ-Μολότοφ, είχε ου­ σιαστικά εγκαταλείψει την πολιτική των λαϊκών μετώπων που είχε υιοθετήσει λίγα χρόνια νω­ ρίτερα. Τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη όφειλαν ... να αντιταχθούν στον πόλεμο και να αποκαλύψουν τον ιμπεριαλιστικό του χαρακτήρα ... η επιστολή του Ζαχαριάδη αιφνιδίασε πολλούς συντρόφους του, καθώς αντί να καταγγείλει αμέσως τον πόλεμο και να καλέσει τους στρατιώτες να μην πολεμήσουν, αυτός ζητούσε πανστρατιά εναντίον του εισβολέα... Έτσι το ε­ ρώτημα ανακύπτει αμέσως. Πατί ο Ζαχαριάδης προέβη σε αυτή την κίνηση;... τι μπορεί να υπο­ θέσει κανείς; Είναι δυνατόν να μην πειθάρχησε συνειδητά; Είναι δύσκολο να το πιστέψουμε ... Μήπως τότε αγνοούσε τις εξελίξεις, λόγω των συνθηκών κράτησής του και δεν είχε εικόνα για το τι συνέβαινε σε διεθνές επίπεδο; Απίθανο.>:>24

Στη συνέχεια, όμως, «ξεχνούν>> ταχυδακτυλουργικά την προηγούμενη ερμηνεία τους και γράφουν το ακριβώς αντίθετο:

«Γενικότερα, πρέπει να σημειωθεί πως μέχρι τις αρχές του 1944 οι Έλληνες κομμουνιστές δεν είχαν καμιά ουσιαστική επαφή με την ΕΣΣΔ. Έτσι πολλές φορές χρειάστηκε να aυτοσχε­ διάσουν. Αυτό άλλωστε έκανε, ως έναν βαθμό, ο Νίκος Ζαχαριάδης, όταν στις 31 Οκτωβρίου 1940 από τις φυλακές της Κέρκυρας έγραψε την επιστολή .... >:>2 5 Επίσης, αγαπημένη μέθοδος των συγγραφέων είναι η οικοδόμηση μιας διαστρέβλωσης στα

συμπεράσματα που προέκυψαν από μια προηγούμενη. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο ψευδολογιwν, η καθεμιά από τις οποίες στηρίζεται στην άλλη. Πα παράδειγμα, γράφουν ότι η πλειοψηφία του ΔΣΕ αποτελούνταν anό «βίαια στρατολογημένους» 26 • Πάνω σε αυτό το ψέμα οικοδομούν το επόμενο: Αφού η πλειοψηφία των μαχητών και των μαχητρι­ wν ήταν «βίαια στρατολογημένοι», άρα δεν ήταν και πολιτικοl πρόσφυγες μετά από το 194927 • Τέλος, για τους δύο συγγραφείς η ιστορική αλήθεια βρίσκεται στη ... μέση των δύο αντιμα23. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 146-147, εκδ. Μεταίχμιο/ Αθήνα, 2015.

24.

Ό.π., σελ.

97-98.

25. Ό.π., σελ. 393. 26. Ό.π., σελ. 419-420. 27.

Ό.Π. 1 σελ.

458-460.

7

.

Τμήμα Ιστορίας της_ ΚΕ του ΚΚΕ

χόμενων πλευρών. Πρόκειται για μια αντιεπιστημονική μέθοδο συσκότισης της πραγματικό­ τητας. Γιατί η ανέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης των -σε κάθε εποχή- προοδευτικών και των συντηρητικών δυνάμεων. Με αυτή την έννοια, η κα­ τανόηση της Αναγέννησης δεν μπορεί να στηριχτεί στο μέσο όρο των αντιλήψεων της Ιεράς Εξέτασης και των θυμάτων της. Η αλήθεια δε βρίσκεται στη μέση. Μάλιστα, όταν ο μέσος ό­ ρος αναζητείται ανάμεσα σε δύο εξίσου αστικές ιστοριογραφικές προσεγγίσεις, είναι βέβαιο ό­ τι η <<μέση οδός» βρίσκεται στην αστική πλευρά. Αυτήν υπερασπίζουν και οι δύο συγγραφείς.

Πόσο νέο είναι το «νέο κύμα» των «αναθεωρητών»; Οι Καλύβας - Μαραντζίδης στον πρόλογο του βιβλίου αναφέρουν : « ... aποτιμούμε τον χαρακτηρισμό μας ως "αναθεωρητών" ως ιδιαίτερα τιμητικό, αφού ε­ κεί ακριβώς έγκειται η ουσία της επιστημονικής προσέγγισης. Τα μόνα κείμενα που δεν α­ ναθεωρούνται είναι τα θρησκευτικά θέσφατα και ο μόνος κόσμος μέσα στον οποίο ο όρος ''αναθεώρηση" αποτελεί ανάθεμα είναι ο κόσμος του δόγματος και της μίας και μοναδικής αλήθειας.>>28 . ·Κάνουν τους aνήξερους. Η «ιστορική αναθεώρηση», ειδικότερα του ναζισμού, ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, όταν ο Γερμανός καθηγητής Νόλτε, που ανακάλυψε ότι η γερμανική

ιστορία δεν είχε γραφτεί αντικειμενικά, εισηγήθηκε την <<κανονικοποίησή» της. Πατώντας στο έδαφος των αμερικανικών αντικομμουνιστικών αναλύσεων περί δύο ολοκληρωτισμών29 , αποτίμησε το ναζισμό ως κίνημα-απάντηση στον κομμο υνι σμό, με τον οποίο υιοθετούσε ί ­ διες μεθόδους και μοιραζόταν το aντικαπιταλιστικό σκεπτικό 30 ! Αργότερα, αντιμετωπίζοντας την Ιστορία ως «μεταπολιτικό φαινόμενο», δηλαδή αφαι­ ρώντας κάθε ταξικό κριτήριο αποτίμησής της και προχωρώντας σε επιδερμικές αντι-ιστορι ­ κέc; συσχετίσεις, «τεκμηρίωσε» την ομοιότητα του κομμουνισμού με το φασισμό στη χρή­ ση βίας 31 και υποστήριξε ότι η ναζιστική εισβολή στην ΕΣΣΔ αποτελούσε την επιθετική ά­ μυνα στην κομμουνιστική βία 32 • Έτσι, απέκρυψε τη μήτρα της ναζιστικής βίας, δηλαδή το καπιταλιστικό σύστημα, που έχει την aντεργατική-αντιλαϊκή βία δομικό στοιχείο του και που ως τέτοιο προϋπήρχε του κομμουνιστικού κινήματος. Εξάλλου, ως βία ο Νόλτε, όπως και οι δύο συγγραφείς, αντιλαμβανόταν αποκλειστικά την παραβίαση του αστικού δικαί­ ου και όχι την ταξική εκμετάλλευση, που αυτό το «δίκαιο» κατοχυρώνει και προασπίζεται. Έτσι, ο Νόλτε θεώρησε αναγκαία την απαλλαγή τη ς αστικής εξουσίας, την απαλλαγή του καπιταλιστικού συστήματος από το ιστορικό βάρος του ναζισμού μέσω της αναθεώ­ ρησης του «μύθου» του Γ' Ράιχ 33 , τον οποίο και αποτίμησε ως αντιεπιστημονική κατα ­ σκευή των νικητών του Β· Παγκοσμίου Πολέμου 34 • Κατά συνέπεια, τα «εργαλεία» κα ι τα επιχειρήματα του «νέου κύματος» όχι μόνο είναι πα­ μπάλαια, αλλά και πολλά από αυτά αποτελούν αντιγραφή αστικών επιχειρημάτων. Εξάλλου και

στο πλαίσιο της ελληνικής ιστοριογραφίας, το επιχείρημα του «νέου κύματος», ότι τα Τάγματα Ασφαλείας δημιουργήθηκαν ωc; αντίδραση στα <<εγκλήματα» του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, έχουν ειπωθεί 28. Στόθης Ν. ΚαλUβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφuλια πaθη, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015.

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφuλιο, σελ. 24, εκδ.

29. Τη δεκαετία του 1950 ο «ολοκληρωτισμός» χρησιμοποιείτα ι στις HIJA για να εξισωσει το φασι σμό με τον κομμουνισμό. Carl Friedrich-Zbigniew Brzezinski, Totalitarian Dictatorship and Autocracy, Praeger Editions, New York, 1956.

Βλ.

30. Ernst Nolte, The Three Faces of Fascism, σελ. 21-22, Weidenfeld & Nicolson Editions, London, 1965. 31. Ernst Nolte, «From the Gυlag to Auschwitz», in Francois Furet - Ernst Nolte, Fascism aπd Communism, Uniνersity of Nebraska Press, Lincoln & London, 1998. 32. Ritsard J. Eνans, In Hitler's Shadow, σελ. 28, Pantheon Books, New York, 1989. 33. Ernst Nolte, «Between Historical Legend and Reνis ion ism? The Third Reich in the Perspectiνe of 1980», in James Knowlton and Truett Cates (μτφρ.), Foreνer in the shadow of Hitlerι Humanities Press, Atlantic Highlands, 1993. 34. Ernst Nolte, «Between Myth and Reνisionism The Third Reich in the Perspectiνe of 1980's», in Hans Wolfgang Koch (ed), Aspects of the Third Reich, σελ. 21, Palgrave Macmillan Editions, London, 1985.

8

~·.

·.

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ fiA ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ 1941- 1949

πριν 71 χρόνια (δίκη δωσίλογων 1945) από τον πρώην πρωθυπουργό, αρχηγό της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή, Παναγιwτη Κανελλόπουλο, καθwς και από άλλους μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη των δωσίλογων, που έγιναν στην πράξη μάρτυρες υπεράσπισής τους.

Ο χαρακτήρας του ΚΚΕ Το πρώτο συστατικό στοιχείο του ΚΚ Ε που επιχειρούν να χτυ πήσουν και να διαστρεβλw­ σουν οι Καλύβας - Μαραντζίδης είναι ο διεθνιστικός χαρακτήρας του Κόμματος, γενικότερα ο προλεταριακός διεθνισμός. Γι' αυτό και ξεκινούν την προσέγγισή τους υποστηρίζοντας το γνω ­ στό αστικό μύθο, που παρουσιάζει τον προλεταριακό διεθνισμό των ΚΚ και την ύπαρξη ως το 1943 διεθνούς επαναστατικού κέντρου (Κομμουνιστική Διεθνής) ως υποταγή του ΚΚΕ και των άλλων ΚΚ στις εντολές του σοβιετικού κράτους. Γράφουν: «Στον Μεσοπόλεμο, το ΚΚΕ ... πάσχιζε ... να οργανώσει την πολιτική δράση του με βάση τις αποφάσεις και τις εντολές της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που είχε ιδρυθεί το 1919 και αποτε­ λούσε μαζί με τη Μόσχα το κέντρο του διεθνούς κομμουνισμού. » 35 Μάλιστα, επικαλούνται και την άποψη του Φίλιππου Ηλιού, b οποίος έγραψε ότι το ΚΚΕ: «... υπόκειται στην πειθαρχία του "δημοκρατικού συγκεντρωτισμού" του κεντρικού επιτελεί­ ου της παγκόσμιας επανάστασης, το οποίο από μια στιγμή και πέρα αρχίζει να συμπίπτει πολύ, και λίγο δυσάρεστα, με το σοβιετικό κόμμα-κράτος.>:>36 Ο ισχυρισμός των συγγραφέων αποτελεί κατασκευή «γεγονότων», πρώτα απ' όλα, δ ιότι εμφανίζει τις σχέσεις μέσα στην ΚΔ ως σχέσεις υποταγής δεκάδων ΚΚ στα κελεύσματα της Μόσχας (πόσο άραγε απέχει αυτό από τη συκοφαντία του «ξενοκίνητου» ΚΚΕ;) . Ταυτόχρονα, με τον παραπάνω ισχυρισμό τους παρουσιάζουν μια μονολιθίκή ΚΔ, ενω τέτο ια ΚΔ δεν υπήρ­ ξε. Αυτό συνάγεται σαφέστατα από τις εκτεταμένες ιδεολογικές-πολιτικές συγκρούσεις στο ε­ σωτερικό της, τις αλλαγές στη στρατηγική της, τις εντεινόμενες διαφοροποιήσεις σειράς ΚΚ σε ζητήματα στρατηγικής, που τελικά οδήγησαν στην πολυ διάσπαση του διεθνούς κομμουνι ­ στικού κινήματος. Εξάλλου, οι ίδιοι θα αποδεχτούν σε κατοπι νές σελίδες το αντίθετο από τον παραπάνω ισχυ ­ ρισμό τους. Γράφουν: «Το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα λοιπόν δεν ήταν ούτε πεδίο άνευ όρων συνθηκολόγη ­ σης των ευρωπαίων κομμουνιστών στις στρατηγικές επιθυμίες της Μόσχας, ούτε όμως και λέ­ σχη συζητήσεων όπου στο τέλος ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε. Αντίθετα, ήταν ιεραρχημένο ιδε­ ολογικό και οργανωτικό δίκτυο, που κάθε στοιχείο του, ανάλογα με την ισχύ και τη θέση του, είχε τη δυνατότητα να επηρεάζει τις αποφάσεις του συνόλου. »·37 Αφού, λοιπόν, κάνουν αυτή την τελευταία εκτίμηση, από πού θεωρούν ότι προκύπτει πως το ΚΚΕ «συμπίπτει με το σοβιετικό κόμμα-κράτος»; Ο προλεταριακός διεθνισμός (μαζί και ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός) βρισκόταν πάντα στην αιχμή του δόρατος των απανταχού υπερασπιστwν του καπιταλισμού . Οι ίδιοι που τάσσο ­ νται υπέρ των διακρατικών καπιταλιστικwν ενώσεων, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ και οι διάφοροι οικονομικοί οργανισμοί (Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ κ.ά.), διαρρηγνύουν τα ιμάτιά το υς όταν η εργατική τάξη, που είναι διεθνής δύναμη, επιχειρεί να συνενωθεί σε διεθνή κλίμακα, με ενιαία στρατηγική. Θέλουν η εργατική τάξη κάθε χώρας να είναι «εθνική», δηλαδή να σύρεται πίσω από το άρμα της εγχwριας αστικής τάξης και των διεθνwν συμμαχιwν της. Με βάση την ίδια λογική, αναφέρονται και στην εσωκομματική διαπάλη στο ΚΚΕ μέχρι το 1931, που την εκτιμούν ως αντανάκλαση των εξελίξεων «στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ38 και 35. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 87, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015.

36. 37.

Ό.π., σελ.

88.

Ό.π., σελ.

396-397.

38. Η ονομασία ΚΚΣΕ υιοθετήθηκε από το Πανενωσιοκό ΚΚ (μπολσεβίκοι) το 1952.

9

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ τη σύγκρουση ανάμεσα στους ηγετικούς του κύκλους, κυρίως ανάμεσα στον Στάλιν και τον Τρότσκι »39 . Σκόπιμα μπερδεύουν τα γεγονότα, γράφοντας άλλα αντ' άλλων. Και τα μπερδεύουν για να υποστηρίξουν, στη συνέχεια, ότι η παρέμβαση της ΚΔ στο ΚΚΕ το 1931 αφορούσε την πρόθεσή της να εγκαταστήσει ένα σταλινικό ηγέτη στην ηγεσία του, συγκεκριμένα τον Νίκο' Ζαχαριάδη 40 • Όμως, μετά από το 1928 η διαπάλη στο ΚΚΕ δεν αποτελούσε αντανάκλαση της διεθνούς αντιπαράθεσης με τον τροτσκισμό. Η κρίση στο ΚΚΕ το 1929-1931, που προκάλεσε την πα­ ρέμβαση της ΚΔ, είχε τη βάση της στη διαπάλη σε αυτό για το ποια στρατηγική θα υιοθετη­ θεί από τις δύο εναλλακτικές, που αποφάσισε το 6ο Συνέδριο της ΚΔ (1928). Συγκεκριμένα, για χώρες με μέσο επίπεδο καπιταλιστικής ανάπτυξης, όπως η Ελλάδα, το 6ο Συνέδριο προ­ έβλεπε για ορισμένες από αυτές ότι: « .. . είναι δυνατό ένα λίγο πολύ γρήγορο πέρασμα της αστικο-δημοκρατικής επανάσταάης σε επανάσταση σοσιαλιστική. Σε άλλες χώρες είναι δυνατοί τύποι προλεταριακών επαναστά­ σεων, που έχουν όμως να εκπληρώσουνε καθήκοντα αστικο-δημοκρατικού χαρακτήρα... » 41 Στην πρώτη περίπτωση, θεωρώντας ότι υπήρχαν φεουδαρχικά υπολείμματα στην αγροτι­ κή οικονομία (όπως ονόμαζε τα τσιφλίκια) και στο πολιτικό επ0ικοδόμημα (βασιλεία κλπ.), ε­ ξάρτηση της αστικής τάξης από τις μεγάλες καπιταλιστικές δυνάμεις και καταπίεση των εθνι­ κών μειονοτήτων, προτασσόταν η αστικοδημοκρατική επανάσταση ωc; αναγκαίο στάδιο ωρί­ μανσης των οικονομικών και των πολιτικών προϋποθέσεων της σοσιαλιστικής επανάστασης. Στη δεύτερη περίπτωση, η επανάσταση θα ήταν σοσιαλιστική δίχως να παρεμβάλλεται το ενδιάμεσο αστικοδημοκρατικό στάδιο. Αυτός ο ορισμός του χαρακτήρα της επανάστασης, που ήταν ο σωστός, προέβλεπε παράλληλα την επίλυση των λεγόμενων αστικοδημοκρατι­ κών προβλημάτων (μοίρασμα της γης, ισοτιμία των εθνικών μειονοτήτων, κατάργηση βασι ­ λείας κ.ά.) από την εργατική εξουσία .

Παρακάτω. Οι Καλύβας - Μαραντζίδηc;, συνεχίζοντας τους ισχυρισμούς τουc; για το υπο­ ταγμένο στη Μόσχα ΚΚΕ, χρησιμοποιούν και τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη στη διάρ­ κεια του ιταλοελληνικού πολέμου. Γράφουν: « ... ο ηγέτης του ΚΚΕ πίστευε ότι κινείται μέσα στα πλαίσια των αποφάσεων της Κομιντέρν, έστω και οριακά, καθώς το πρώτο γράμμα του αποτελούσε σχεδόν πιστή αντιγραφή της απόφασης της εκτελεστικής επιτροπής της Κομιντέρν της 14ης Ιουλίου 1939... Βέβαια είχε περάσει καιρός από τότε και τα πράγματα είχαν αλλάξει άρδην λόγω του γερμανοσοβιετι­ κού συμφώνου, όμως είναι αλήθεια ότι το σύμφωνο δεν περιλάμβανε την Ιταλία. .. Πάντως, ο Ζαχαριάδης αντιλήφθηκε γρήγορα πως η επιστολή του προκάλεσε σοβαρά προβλήματα και ενστάσεις στο εσωτερικό του κόμματος (και της Διεθνούς) και επιχείρησε να διασκε­ δάσει τις εντυπώσεις στέλνοντας σύντομα, στις 26 Νοεμβρίου 1940, μια δεύτερη επιστο­ λή που έκανε στροφή στις θέσεις του. Ακολούθησε μια τρίτη επιστολή, στις 15 Ιανουαρίου του 1941, ακόμα πιο σαφής... Η τρίτη επιστολή προέκυψε μερικές μέρες μετά την από­ φαση της εκτελεστικής επιτροπής της Κομιντέρν της 10ης Ιανουαρίου 1941 που σημείω­ νε πως 'Ό πόλεμος δε γινόταν για την εθνική Απελευθέρωση της Ελλάδας". Είναι φανερό ότι μετά την απόφασή της αυτή η Κομιντερν επέβαλλε μια στροφή στον Ζαχαριάδη ... » 42 Όμως, αν ισχύουν όσα ισχυρίζονται, ότι δηλαδή η ΚΔ επέβαλλε στον Ζαχαριάδη μία στροφή, προκύπτουν μια σειρά ερωτήματα, τα οποία οι Καλύβας- Μαραντζίδηc; αποφεύ­

γουν επιμελώς να τα θέσουν και να τα απαντήσουν:· 39. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, Μεταίχμιο, Αθήναι 2015.

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 92, εκδ.

Ό.π., σελ. 92-93. 41. «Πρόγραμμα και Καταστατικό της Κομμουνιστικr')ς Διεθνούς»ι στο Η Κομμουνιστική Διεθνής 1919-19431 σελ. 159-1601 εκδ. Σύγχρονη Εποχήι Αθήναι 2009.

40.

42. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθηι 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιοι σελ. 98 -991 100, εκδ. Μεταίχμιοι Αθr)να, 2015.

10

~-.~. ~:-:·'=';

·. 23+. ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ 1941- 1949

Πρωτον: Πατί τότε ο Ζαχαριόδης δεν έγραψε το Α' (από το μπουντρούμι της Ασφόλειας και όχι από τις φυλακές της Κέρκυρας όπως γραφούν) γρόμμα με βόση την κατεύθυνση της ΚΔ που διαμορφώθηκε μετό από το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μόλοτοφ, το οποίο ασφαλώς γνώριζε; Η νέα γραμμή της ΚΔ προσδιοριζόταν συγκεκριμένα στην οδηγία της, με ημερομηνία 28 Σεπτέμβρη 1939, όπου αναφερόταν για το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ο πόλεμος αυτός είναι ιμπεριαλιστικός και άδικος, για τον οποίο είναι εξίσου υπεύθυνη η α­ στική τάξη όλων των εμπόλεμων κρατών. Αυτόν τον πόλεμο δεν μπορούν να στηρίζουν σε κα­ μία χώρα η εργατική τάξη, ούτε, πολύ περισσότερο, τα κομμουνιστικά κόμματα.» 43 Δεύτερον: πως τεκμηριωνουν τον ισχυρισμό τους ότι ο Ν. Ζαχαριόδης όλλαξε στο Β' γράμ­ μα του (Νοέμβρης του 1940) τη θέση για το χαρακτήρα του ιταλοελληνικού πολέμου εξαιτίας της αντίδρασης της ΚΔ στο Α' γρόμμα του, τη στιγμή που η κριτική της ΚΔ σε αυτό έγινε δυό­ μισι μήνες μετά από τη συγγραφή του (10 Γενόρη 1941) και περίπου 50 μέρες μετό από τη συγγραφή του Β'; . Τρiτον: πως εiναι δυνατό να πληροφορήθηκε ο Ζαχαριάδης (όντας στο μπουντρούμι) την α­ πόφαση της ΚΔ της 10ης Γενάρη 1941, ωστε μετό από 5 μέρες να προχωρήσει στη συγγραφή του Γ' γράμματος (15 Γενόρη 1941); Πολύ περισσότερο που το Γ' γράμμα δεν ευθυγραμμιζόταν με την κριτική της ΚΔ. Ο Ν . Ζαχαριόδης όλλαξε τη θέση του Α' γρόμματος το Νοέμβρη του 1940 όχι επειδή αντι­ λήφθηκε τις αντιδρόσειc; στο ΚΚΕ και στην Κομμουνιστική Διεθνή, αλλό διότι εκτίμησε ότι, με­ τά από την αντεπiθεση του ελληνικού στρατού και το πέρασμά του στα αλβανικό εδάφη, ο πό­ λεμος έπαψε να είναι αμυντικός και μετατρεπόταν σε ιμπεριαλιστικό και από τις δύο πλευρές. Δεν έχει σημασία στο προκείμενο ότι ο σωστός χαρακτηρισμός του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού στηριζόταν σε μη αντικειμενική ανάλυση, ενω ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός και από το ξεκί­ νημό του. Σημασία έχει ότι οι Καλύβας - Μαραντζίδηc; παραποιούν τα γεγονότα και κατασκευ­ όζουν άλλα για να αποδείξουν την... υποταγή του ΚΚΕ στη Μόσχα. Στο ίδιο μήκος κύματος, υ­ ποστηρίζουν ότι το ΚΚΕ αντιστάθηκε στην τριπλή φασιστική Κατοχή, μόνο και μόνο, γιατί αυ­ τό ευνοούσε την ΕΣΣΔ: «Στις 3 Μα1ου 1941, κι ενώ ήδη η σβάστικα ανέμιζε στην Ακρόπολη και η κυβέρνηση Τσολάκογλου είχε αντικατασταθεί ... η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, πιστή στην απόφαση της Κομιντέρν περί "δεύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου", ζητούσε κυβέρνηση που "θ' ασφαλίσει την ουδετε­ ρότητα, την ειρήνη και την ανεξαρτησία της χωραc; από τους μεγάλους ιμπεριαλιστές και τον πόλεμό τους ... γενική αμνηστία για όλους αλλό πρωτα απ' όλα για τους κομμουνιστές που έ­ καναν ότι μπορούσαν για να μην μπλεχτεί η πατρίδα μας στον πόλεμο!" (οι υπογραμμί­ σεις δικές τους). Λίγες εβδομάδες αργότερα ωστόσο, η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, που συνήλθε την 1η Ιουλίου, κάλεσε "τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις ορ­ γανωσεις του, σ' ένα εθνικό μέτωπο Απελευθέρωσης, α) για το διωξιμο της γερμανοϊταλικής Κατοχής, β) για την ανατροπή της κυβέρνησης οργανέτου τους, γ) για την καθημερινή υποστή­ ριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, δ) για την υποστήριξη κάθε αποφασιστικής δύνα­ μης με όλα τα μέσα, ε) για τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης από όλα τα κόμματα ..." ... Η αλλαγή του ύφους αλλά κυρίως των στόχων είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Η γερμανική ε­ πίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ μετέβαλλε ριζικά τη γραμμή της Κομιντέρν. .. »44 · Καταρχήν, εσκεμμένα, οι συγγραφείς θεωρούν aσύμβατη την πόλη εναντίον των κατακτη­ των με τη θέση για τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου. Π' αυτό και αποκρύβουν ότι, τόσο στο Β' και στο Γ' γρόμμα του Νίκου Ζαχαριόδη όσο και· στην τοποθέτηση της «Παλιός» ΚΕ (που παραπάνω επικαλούνται), ο χαρακτηρισμός του πολέμου ωc; ιμπεριαλιστικού συνδυα­ ζόταν και με την οργάνωση της ένοπλης πόλης εναντίον των φασιστων κατακτητων. Μάλιστα, για να στηρίξουν τις θέσεις τους προχωρούν σε <<δημιουργική» κοπτοραπτική του Μανιφέστου της «Παλιός» ΚΕ (3 Μάη 1941), στο οποίο αποδίδουν πρόθεση αποχής από την ένοπλη αντίστα43. Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚξ Το ΚΚΕ στον ιτολοελληνικό πόλεμο, σελ. 32, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2015. 44. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μοραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τοιι Εμφύλιο, σελ. 101, εκδ. Μεταίχμιο, ΑθΓ)να, 2015.

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ση! Ας δούμε, όμως, τι ανέφερε στην πραγματικότητα το Μανιφέστο και ποια κομμάτια του α­

. πέφυγαν

να παραθέσουν:

« ... ο λαός μας θα πρέπει να βάλει καλά μέσα στο μυαλό του πως τη λευτεριά θα την ξαναϊ­ δεί μονάχα όταν δε θα ξεχάσει ούτε για μια στιγμή πως η "κυβέρνηση των πεμπτοφαλαγγι­ τών" Τσολάκογλου και Σίας κι όσοι την ευνοούν, είναι τομάρια που από καιρό πάψαν να είναι Έλληνες. .. Να διακηρύξουμε ότι ο αγώνας μας δεν είναι μολυσμένος με τις ραδιουργίες για την επαναφορά των Γλύξμπουργκ-Μανιαδάκη-Διάκου και Σίας, των "ανθρώπων" που, ενώ μας δι­ αβεβαίωναν στο ύστατο διάγγελμά τους προς τη νεολαία, πως "αποτελούμεν τος προφυλα­ κάς" της βρετανικής αυτοκρατορίας, παριστάνουν τον πόλεμό τους σαν "αγώνα για την ανε­ ξαρτησία της πατρίδας"... Μέλη του Κόμματος, της Ομοσπονδίας των κομμουνιστικών νεολαιών Ελλάδας, συμπαθούντες! Ήρθεν η στιγμή να δείξουμε ποιος είναι ο αληθινός εθνικοαπελευθε­ ρωτικός πόλεμος. Ήρθεν η ώρα να δείξετε κ' εσείς ... πώς αγωνίζονται οι κομμουνιστές για την πατρίδα τους!... Όποιος θέλει την ανάσταση της Ελλάδας, αυτός παίρνει θέση στο Μέτωπο ε­ θνικής σωτηρίας... Προσωρινή κυβέρνηση του ΜΕΣΕ [Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας] που θα ο­ πλίσει και θα ενώσει το λαό, δίνοντας γενική αμνηστεία κι αποκαθιστώντας τις λαϊκές ελευθε­ ρίες και θ' ασφαλίσει την ουδετερότητα, την ειρήνη και την ανεξαρτησία της χώρας μας από τους μεγάλους ιμπεριαλιστές και τον πόλεμό τους. .. »

Καμιά αλλαγή στάσης και στόχων, λοιπόν, δεν μπορεί κανείς να εντοπίσει ανάμεσα στις δια­ κηρύξεις του ΚΚΕ πριν και μετά από την εκδήλωση της ναζιστική επίθεσης εναντίον της ΕΣΣΔ. Ωστόσο, χρειάζεται να υπογραμμιστεί ότι ασφαλώς η δράση των κομμουνιστών αποσκοπού­ σε στην υπεράσπιση της ΕΣΣΔ. Η νίκη της ΕΣΣΔ επί του γερμανικού ιμπεριαλισμοu και των συμμάχων του ήταν απαραίτητος όρος για τη νικηφόρα πόλη των aπελευθερωτικών κινημό­ των στα οποία ηγοuνταν τα Κομμουνιστικό Κόμματα. Η νίκη της ΕΣΣΔ ήταν συμφέρουσα και για τον ελληνικό λαό. Όμως, αυτό είναι που ενοχλεί τους δuο συγγραφείς. Φαίνεται να λυ­ ποuνται αφόνταστα που η ΕΣΣΔ συνέτριψε το φασιστικό Άξονα. Από την πλευρά του ΚΚΕ, η πόλη για την υπερόσπιση της Σοβιετικής Ένωσης δεν ήταν καθό­ λου ξεκομμένη από την πόλη του για την οργόνωση του ελληνικού λαού ενάντια στους κατα­ κτητές. Επρόκειτο για ενιαίο σύνολο, το οποίο οι Καλuβας- Μαραντζίδης σκόπιμα διαχωρίζουν. Εξίσου σημαντικά ως προς το παραπόνω είναι τα όσα αποκρύπτουν οι συγγραφείς, που δια­ δραματίστηκαν πολλές μέρες πριν την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση (22 Ιούνη

1941). Λίγες ώρες πριν την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα (27 Απρίλη 1941), η Κομμουνιστική Οργόνωση Αθήνας πραγματοποίησε συγκέντρωση στην πλατεία Ομονοίας, όπου ο επικεφα­ λής της, Σπύρος Καλοδίκης, κόλεσε το λαό να πολεμήσει τους κατακτητές. Στα τέλη του Απρίλη του 1941, το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ, το οποίο ήδη συγκέντρω­ νε όπλα από τις πρώτες μέρες της κατάρρευσης του μετώπου στην Αλβανία και στη Βόρεια Ελλόδα, οργόνωσε σύσκεψη, όπου αποφασίστηκε η οργόνωση aπελευθερωτικής πόλης και συντάχτηκε Μανιφέστο, που κυκλοφόρησε σε 7.000 αντίτυπα. Στις αρχές του Μάη συγκροτή­ θηκε, υπό την καθοδήγηση κομμουνιστών, η ομόδα «Δημοκρότης», που στα μέσα του μήνα κυκλοφόρησε την πρώτη προκήρυξη. Στις 15 του Μόη το Μακεδονικό Γραφείο, μαζί με το συ­ νταγματόρχη Ψαρρό, ίδρυσαν την οργάνωση «Ελευθερία». Το ίδιο διόστημα, στην Αγία Παρασκευή (Αττικής) συναντήθηκαν φιλοκομμουνιστές αξιω­ ματικοί και αποφόσισαν να μην πόνε στη Μέση Ανατολή με την κυβέρνηση Τσουδερού, αλλά

να μείνουν στην Ελλόδα και να συνδεθούν με το ΚΚΕ yιa να οργανωθεί η αντίσταση. Στις 28 του Μόη κομμουνιστές δραπέτες συγκρότησαν την «Εθνική Αλληλεγγύη», την πρώ­ τη αντιστασιακή οργόνωση πανελλαδικής εμβέλειας45 • Λίγες μέρες πριν, κομμουνιστές που α­ πέδρασαν από τη Φολέγανδρο και την Κίμωλο έλαβαν μέρος στη μqχη της Κρήτης. Ανόμεσό τους και τα στελέχη του ΚΚΕ Στέργιος Αναστασιόδης και Μιλτιόδης Πορφυρογένης. Στα τέλη του Μόη - αρχές του Ιούνη, με κομμουνιστική καθοδήγηση, ιδρύθηκαν οι ημιστρα-

45. Θανόσης Χατζής, Η νικηφόρα επανάσταση

nou χάθηκε, τόμ. Α', 12

σελ.

100, εκδ. Παnαζι'lσης, Αθήνα, 1977.

ιι ·

· .

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941 .- 1949

τιωτικές οργανώσεις <<Ιερός Λόχος» (Δυτική Θράκη) και «Ομάδες Εφόδου» (Δυτική Θεσσαλία), ενώ στις 2 του Ιούνη συγκροτήθηκε το «Πατριωτικό Μέτωπο» (Πάννενα) και στις 15 του Ιούνη η «Νέα Φιλική Ετα ιρεία» (Καλαμάτα). Όλα αυτά και άλλα αποσιωπούνται συστηματικά από τους Καλύβα - Μαραντζίδη.

Η στάση των αστών πολιτικών απέναντι στην Κατοχή Οι συγγραφείς 1 αν και λαλίστατοι στη διαστρέβλωση της συμβολής του ΚΚξ επιδερμικά και ευνοϊκά ασχολούνται με τη στάση των αστών πολιτικών και των θεσμών της αστικής εξουσί­ ας. Πα την κυβέρνηση και το βασιλιά, που ακολούθησαν το βρετανικό ιμπεριαλισμό στο Κάιρο και στο Λονδίνο, γράφουν: «Η ύπαρξη της εξόριστης κυβέρνησης στη διάρκεια του πολέμου έδωσε στη χώρα διπλω­ ματική και θεσμική συνέχεια, καθιστώντας τη μέρος του συμμαχικού κόσμου και επιτρέποντάς της να σταθεί δίπλα στους νικητές... >>46 Πα όσους παρέμειναν στην Ελλάδα αναφέρουν: «Ένα σημαντικό τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου δεν επιθυμούσε να δραστη­ ριοποιηθεί, φοβούμενο πως ο αγώνας εναντίον των δυ­ νάμεων Κατοχής θα λειτουρ­

γούσε υπέρ της Μοναρχίας... Άλλοι πάλι πολιτικοί πίστευ­ αν ότι η αντίσταση ήταν ε­ πιζήμια για τη χώρα, οδηγώ­ ντας σε άσκοπη αιματοχυσία και περιττές καταστροφές. »4 7 Ψυχαναλυτικά ερμηνεύουν και τη στάση των αξιωματι­ κών του αστικού στρατού: «... οι αξιωματικοί του ελ­

«Ο θρίαμβος του νικητή λαού», πίνακας του Mikhail Khme/ko

ληνικού στρατού, εκπαιδευμένοι όπως ήταν στις τεχνικές και τη θεωρία του συμβατικού πο­ λέμου, περιφρονούσαν την ιδέα του αντάρτικου ως έκφραση υποδεέστερης στρατιωτικής τέ­ χνης, κατάλληλης μόνο για πρωτόγονους πολεμιστές ή κατσαπλιάδες.» 48 Αυτό που αποκρύπτουν είναι ότι, έπειτα από την επιβολή της τριπλής φασιστικής Κατοχής, το σύνολο της αστικής τάξης στάθηκε ενάντια στην εργατική τάξη και στα λαϊκά στρώματα, όπως και πριν τον πόλεμο. Ένα κομμάτι της και ένα αντίστοιχο του πολιτικού της προσωπικού ακολούθησε το βρετανικό ιμπεριαλισμό, ενώ ένα άλλο έμεινε για να συνεργαστεί με τις αρχές Κατοχής και ένα τρίτο παρέμεινε στη χώρα αναμένοντας ευνοϊκότερες συνθήκες για να εκ­

φράσει τα συμφέροντά του . Έτσι και αλλιώς, η Κατοχή δε σήμανε την κατάλυση της καπιτα­ λιστικής παραγωγικής διαδικασίας και, επομένως, η αναμονή της απελευθέρωσης γινόταν α­ πό θέση ισχύος, για να μην πούμε και ισχυροποίησης σε οριΘ"μένες περιπτώσεις. Είναι ενδει­ κτικά όσα αναφέρει γι' αυτούς ακόμα και ο σύμμαχός τους Κρις Γουντχάουζ, υπαρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα: «Πα τους επαγγελματίες πολιτικούς, δύσκολα μπορεί να βρει κανείς να πει κάτι το ενδιαφέ46. Στόθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 128-129, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 47.

Ό.π., σελ.

48.

Ό.π., σελ.

111, 151.

13

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ρον: χαίρονταν την παθητική μακαριότητα εκείνων που δεν έχουν καμιά ιστορία. Η δεξιά πτέρυ­ γα των Λαϊκών, Θεοτόκης, Μαυρομιχάλης, Τσαλδάρης, Στεφανόπουλος ήταν aπορροφημένοι στο να κάνουν πρόβες της θλιβερής αρμονίας τους περιμένοντας την απελευθέρωση, με την απου­ σία του πρώτου στην Κέρκυρα και του δεύτερου στην Τουρκία· οι Φιλελεύθεροι, οι Προοδευτικοί και οι Αγροτικοί (απ' τους οποίους πολύ λίγοι είχαν ιδέα από αγροτική ζωή) δεν ήταν παρά με­ ρικοί γηραλέοι πολιτικοί ... όσο για το νεοτερίζοντα Σοφιανόπουλο, ύφαινε σιωπηλά τον ιστό του, όπως πάντα, σε καιροσκοπική αυτο­ απομόνωση. Οι μεγαλοεπιχειρηματίες εξα­ σφάλιζαν όσο γινόταν περισσότερα κέρ­ δη απ' την κατοχή και διέθεταν, όσα τους υπαγόρευε η σύνεση στην Αντίσταση· η Εκκλησία έκανε αισθητή την παρουσία

qτa δημόσια πράγματα μόνο σε εξορμή­ σεις φιλανθρωπίας και διάσωσης του γο­ ήτρου της- οι κρατικοί υπάλληλοι, οι δι­ ευθυντές τραπεζών, οι δούλοι με φράκο, δεν εννοούσαν να λοξοδρομήσουν από τη

συνηθισμένη ρουτίνα της ζωής τους.» 4 9 Κινούμενος στο παραπάνω πλαίσιο, ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ανέθετε την τιμωρία των κατακτητών στη θεία κρίση (!), προσπαθώντας να αποτρέψει το λαό (ποίμνιό του) από τη συμμετοχή στην ΕΑΜική Αντίσταση: <<Ουδέν έχωμεν να ωφεληθώμεν εξ οι­ ωνδήποτε aποπειρών και προκλήσεων ε­ Από το πρωτοσέλιδο της Καθημερινής ναντίον των Αρχών Κατοχής. .. Ας παραμεί­ που εκδόθηκε στις 5 Μάη 1941 νει ξένη προς την Χριστιανικήν των ψυ­ χήν η διάθεσις των ολίγων δραστών πα­ ρόμοιων πράξεων, οι οποίοι ... σπεύδουν να εξαφανισθούν υπό την προστασία ν του σκότους, αφήνοντες εις άλλους, αθώους, την φροντίδα να πληρώσουν την πράξιν αυτών με την ιδικήν των ζωήν. Ουδείς δε ας μην aμφιβάλλη ότι ο Θεός, εν τη δικαιοσύνη Αυτού, θ' αποδώση εκά­ στω κατά τα έργα του.»sο

Δεν έλειψαν μάλιστα και οι «πνευματικοί άνθρωποι» που διατράνωσαν τη στήριξή τους στις δωσιλογικές κυβερνήσεις. Ενδεικτική είναι η ανακοίνωση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών για την κυβέρνηση Τσολάκογλου: « .. χαίρουσα επί τη συγκροτήσει εθνικής κυβερνήσεως, υποβάλλει θερμά συγχαρητήρια εις τα στιβαρός χείρας της υμ ετέρας εξοχότητας. .. »51 Η στάση των στελεχών του αστικού στρατού ακολούθησε τη γενικότερη πορεία των ενδο­ αστικών αλλά και των ταξικών αντιπαραθέσεων. Ένα τμήμα τους ακολούθησε την κυβέρνηση του ΚαΤρου και ένα άλλο (συμπεριλαμβανομέ­ νων και πρωταγωνιστών του ιταλοελληνικού πολέμου) πρωτοστάτησε στη συγκρότηση της πρώτης δωσιλογικής κυβέρνησης (πέραν του Τσολάκογλου, συμμετείχαν ακόμα 6 ανώτατοι α­ ξιωματικοί). Παράλληλα, η κυβέρνηση Τσολάκογλου διaτήρησε το υπουργείο Στρατιωτικών, παρά την απουσία στρατού, προκειμένου να εξασφαλίσει τη μισθοδοσία των αξιωματικών και να αποτρέψει την πιθανή συμμετοχή τους σε αντιστασιακές ενέργειες, αλλά και για να έχει έ­

τοιμη τη μαγιά του στρατιωτικού μηχανισμού καταστολής μετά από την Κατοχή. Ένα τρίτο μέ-

49. Chris Μ. Woodhouse, Το μήλο της ·εριδος, σελ. 52-53, εκδ. Εξόνταc;, Αθήνα, 1975. 50. Ηλίαc; Βενέζηc;, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, σελ. 194-195, εκδ. Εστία, Αθήνα, 1981. 51. Ιάκωβοc; Π ερ. Χονδροματίδηc;, Η μαuρη σκιο στην Ελλοδα, σελ . 49, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2001.

1Α

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949 ρος των στρατιωτικών παρέμεινε στο εσωτερικό της χώρας και ίδρυσε αντιστασιακές οργανώ ­ σει ς (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΕΑΝ) ως ταξικό αντίβαρο στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Τέλος, μια σειρά στελέχη του αστικού στρατού προσχώρησαν, αργά ή γρήγορα, στον ΕΛΑΣ (όπου έφτασαν να συμμετέχουν 5 αντιστράτηγοι, 10 υποστράτηγοι και 1 υποπτέραρχος)5 2 •

Ο χαρακτήρας, η σημασία και η αποτελεσματικότητα της Αντίστασης. Το ΕΑΜ ήταν ... ζημιά! Η αποτ ίμηση της αντίστασης από τους συγγραφείς βρίθει διαστρεβλώσεων, αντιφάσεων και αλληλοαποκλειόμενων συμπερασμάτων. Καταρχήν, επικρίνουν την αντίσταση των συγκροτη ­ μένων οργανώσεων επειδή είχε πολιτικές στοχεύσεις 5 3, ενώ παρουσιάζουν με τα φωτεινότερα χρώματα την <<αυθόρμητη» αντίδραση:

« ... ήταν ιδιαίτερα έντονη, ήταν άοπλη, και εκφράστηκε γρήγορα, άμεσα και αυθόρμητα, κυ­ ρίως με την απόκρυψη, διάσωση, αλλά και τη φυγάδευση βρετανών στρατιωτικών που είχαν παραμείνει στην Ελλάδα... Η δράση αυτή είχε πολύ μεγάλο ρίσκο, καθώς όσοι συλλαμβάνονταν κινδύνευαν να πληρώσουν ακόμα και με την ίδια τη ζωή τους. .. Αργότερα η αυθόρμητη αυτή αντίσταση θα λάβει άλλες μορφές, όπως συμμετοχή στην οργάνωση φυγάδευσης Ελλήνων προς την Τουρκία και την Αίγυπτο, καθώς και απόκρυψη και διάσωση Εβραίων. Αλλά και η α­ κρόαση ραδιοφωνικών εκπομπών... Δυστυχώς αυτή η πολύμορφη και αυθόρμητη δράση δεν έχει λάβει την αναγνώριση που αξίζει... » 54 Αποθεώνουν επίτηδες εκείνες τις ατομικές και (συζητήσιμο πόσο) «aυθόρμητες» δράσεις που δε στρέφονταν ένοπλα εναντί ον των κατακτητών, καθώς θεωρούν θεμιτές και επιθυμη ­ τές μόνο τις αντιστασιακές ενέργειες που διεξάγονταν από έναν αστικό θεσμό (αστικό κράτος ή απομεινάρια του αστικού στρατού) είτε από μεμονωμένα πρόσωπα . Ταυτόχρονα, επιτίθενται στην οργανωμένη πάλη, κυρίως εναντίον του ΕΑΜ, με φράσεις α ­ πό τις οποίες δε θα είχαν να ζηλέψουν τίποτα οι διάφοροι Τσολάκογλου. Γράφουν: «Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι αν η αντίσταση ωφέλησε ή έβλαψε τη χώρα. Συνέβαλε, για πα­ ράδειγμα, στην ήττα του Άξονα στο Β· Παγκόσμιο πόλεμο;... Οι λίγες χιλιάδες γερμανικές α­ πώλειες ... δεν αποτέλεσαν ουσιαστική προσφορά και με κανέναν τρόπο δεν ισοσκελίζουν, ού­ τε καν πλησιάζουν σε απόσταση, τις ελληνικές απώλειες. .. Οι ζημιές στις υποδομές της χώρας υπήρξαν τεράστιες και πολλές προκλήθηκαν από την ίδια την Αντίσταση. Η χώρα εξάλλου δεν απελευθερώθηκε χάριν στην Αντίσταση... Οι Γερμανοί αποχώρησαν μόνο όταν έγινε σαφές ό­ τι αν παρέμεναν κι άλλο θα τους απέκοπταν οι προλεαύνοντες Σοβιετικοί... Επιπλέον ... ιδιαί­ τερα η ένοπλη αντίσταση ενίσχυσε τη συνεργασία με τους κατακτητές αντί να την περιορίσει και ταυτίστηκε με έναν εμφύλιο πόλεμο που οδήγησε σε νέες μεταπολεμικές εμφυλιακές συ•

γκρουσεις

...» 55

Επομένως, η Αντίσταση όχι μόνο δε χρειαζόταν αλλά έκανε και ζημιά! Αυτά έλεγε και ο

. Τσολάκογλου. Αλλά, με την ίδια λογική, θα έπρεπε όλοι οι λαοί να κάτσουν στα αβγά τους και να αφήσουν ανενόχλητες τις δυνάμεις του Άξονα, αφού το κύριο ευρωπαϊκό μέτωπο βρισκό­ ταν στην ΕΣΣΔ. Αυτό ακριβώς ήθελαν οι χιτλερικοί, επιδιώκοντας να ρίξουν όλες τις δυνάμεις τους εναντίον της ΕΣΣΔ, αυτό ακριβώς υποστηρίζουν και οι Καλύβας - Μαραντζίδης. Ας δούμε, όμως, με ποια «επιστημονικά» επιχειρήματα προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη θέση τους:

52. Δημήτρης Κοίλος, Κάτω από τις σημαίες του Λαϊκού Στρατού, εκδ. Σuγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2005. 53. Στάθης Ν. Καλuβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 109, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015.

54.

Ό.π., σελ.

109, 110.

55.

Ό.π., σελ.

128, 130-131.

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ Πρώτο επιχείρημα: Η ελληνική Αντίσταση δεν επέδρασε καθοριστικά στην έκβαση του πο­ λέμου.

Φυσικά, δεν υποστηρίζει κανείς ότι ήταν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ αυτοί που έγειραν την πλά­ στιγγα του πολέμου γενικότερα σε βάρος των δυνάμεων του Άξονα. Ο καθοριστικός παράγο­ ντας στην Ευρώπη γι' αυτό ήταν ο Κόκκινος Στρατός, συνολικά η ΕΣΣΔ . Ωστόσο, με τη δρά­ ση τους, το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καθήλωσαν 8-12 μεραρχίες, δηλαδή μια κρίσιμη δύναμη, που διαφο­ ρετικά μπορούσε να είχε μεταφερθεί στο ανατολικό μέτωπο 56 . Παράλληλα, το ΕΑΜ απέτρε­ ψε την αναγκαστική μεταφορά εργατών στα γερμανικά εργοστάσια έπειτα από τις μαζικότα­ τες διαδηλώσεις του (5 Μάρτη 1943) και την επέκταση της βουλγαρικής ζώνης Κατοχής, που θα επέτρεπαν την αποδέσμευση στρατιωτικών δυνάμεων των ναζί. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν μπορεί να αποτιμηθεί απο­ κομμένη, όπως εσκεμμένα επιχειρούν οι Καλύβας- Μαραντζίδης, αλλά προστιθέμενη σε αυτή των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων, στις οποίες πρωτοστάτησαν οι κομμουνιστές, σε ό­ λη την Ευρώπη . Μόνο έτσι καταδεικνύεται η μεγάλη συμβολή της aντιφασιστικής πάλης των λαών στην έκβαση του Β· Παγκοσμίου Πολέμου. Βέβαια, αυτά δεν αφορούν τους συγγραφείς που, θεωρώντας ατελέσφορο και επιζήμιο κά­ θε εργατικό-λαϊκό αγώνα, βιάζονται να τον κρίνουν στη βάση του αριθμού των νεκρών. Όμως, αν υιοθετήσουμε τη λογική τους, τότε και η ΕΣΣΔ, στο βαθμό που κατόρθωσε να προξενήσει 10 εκατομμύρια απώλειες στο ναζιστικό στρατό και τους συνεργάτες του 57, ενώ καταμέτρησε 20 εκατομμύρια δικούς της νεκρούς και συνολικά 30 εκατομμύρια θύματα, μαζί με τους ανά­ πηρους και τραυματίες, μάλλον δεν... έπρεπε να παλέψει για την ήττα των ναζί. Αν προσθέ­ σουμε και τις εκτεταμένες καταστροφές στο ευρωπαϊκό τμήμα της χώρας, οι συγγραφείς θα συμβούλευαν την εργατική εξουσία να παραδοθεί αμαχητί ... Επίσης, aποτιμώντας ως νόμιμη την αστική κρατική βία, σημασία για τους συγγραφείς δεν έχουν και τα άλλα θύματα των κατακτητών. Π' αυτό δεν αναφέρονται στους εκατοντάδες χι­ λιάδες νεκρούς από πείνα στην Κατοχή 58 . Ούτε εκτιμούν πόσο οι αντιστασιακές ενέργειες (συσ­ σίτια, απελευθέρωση περιοχών, απεργιακές- κινητοποιήσεις, αποτροπή επιστράτευσης κλπ.) α­ πέτρεψαν την αύξηση των θυμάτων. Δε λένε τίποτα για την αντιστρόφως ανάλογη σχέση α­ νάμεσα στην κλιμάκωση της ΕΑΜικής αντίστασης και του αριθμού των νεκρών από πείνα 59 . Δεύτερο επιχείρημα: Η Ελλάδα δεν απελευθερώθηκε από τους αντάρτες. Ωστόσο, πριν την αποχώρηση των Γερμανών μεγάλο τμήμα της χώρας είχε απελευθερωθεί από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ60 • Όπως παρατηρούσε ο Βρετανός aπεσταλμένος ταγματάρχης Wallace: «Προτού μεταβώ εκεί ο ίδιος, δεν είχα αντιληφθεί ούτε πόσο εκτεταμένη είναι ούτε πόσο ε­ λεύθερη είναι ... εκτείνεται αδιάσπαστα από τη Νότια Σερβία ... μέχρι τα βουνά της Γκιώνας και του Παρνασσού. Στην περιοχή αυτή κυκλοφορείς με απόλυτη ασφάλεια. Μπορείς να ταξιδέψεις από τη Φλώρινα μέχρι τα περίχωρα των Αθηνών απλώς με ένα διαβατήριο του ΕΑΜ. » 61 Ο Βρετανός ταγματάρχης Steνens σημείωνε επίσης: «Ακόμα και στην κατεχόμενη ζώνη, η κατοχή περιορίζεται σε ορφμένες μεγάλες πόλεις, στρα-

56. ΚΕ του ΚΚΕ, «ΔιακΓ]ρυξη για τα 70 χρόνια από τη μεγάλη αντιφασιστικrΊ νίκη των λαών», Κομμουνιστική Επιθεώρηση, 3/2015, σελ. 15~ 57. « Β" Παγκόσμιος Πόλεμος», στο Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, ΤQμ. 26, σελ. 430, εκδ. Ακάδημος, ΑθΓ]να, 1981.

τε~χ.

58. Οι νεκροί υπολογίζονται σε 260 .000-300.000, αλλά μια αντικειμενικη καταγραφη είναι δUσκολη, αφο~ η ασιτία «πυροδοτο~σε» και όλλες ασθένειες που οδηγο~σαν στο θάνατο, ενώ οι συγγενείς συχνά απέκρυβαν θανάτους, προκειμένου να εισπράττουν τα δελτία τροφίμων. 59. Στο σ~νολο των νεκρών ΑθΓ]νας-Πειραιά τους τελευταίους μΓ]νες του 1941, το 30% αποδίδεται στην πείνα, το 1942 το ποσοστό ανέρχεται στο 39%, για να υποχωρΓ]σει στο 6,4% το 1943 και κάτω από το 1% το 1944. (βλ. Φ. Σκο~ρας- Α. ΧατζηδΓ]μος - Α. Καλο~τσης - Γ. Παπαδημητρίου, Συμβολή στη μελέτη της ψυχοπαθολογiας της πείνας, του φόβου και του άγχους, ΑθΓ]να, 1947, φωτομηχανικrΊ επανέκδοση Οδυσσέας, σελ. 290, ΑθΓ]να, 1991). 60. 70% εκτιμο~ν οι ίδιοι αντιφατικά στη σελ. 358. 61. Πέτρος Μακρης-Στάικος, Βρετανική πολιτική και αντιστασιακά κινήματα στην Ελλάδα. Η απόρρητη έκθεση του Ταγματάρχη Wallace, σελ. 49-50, εκδ. Ωκεανίδα, ΑθΓ]να, 2009.

c

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941-1949 τηγικά σημαντικά σημεία και στη φύλαξη ζωτικών γραμμών επικοινωνίας.» 62 Τρίτό επιχείρημα: Η αντίσταση ήταν καταστροφική επειδή όξυνε τις εμφύλιες αντιπα­ ραθέσεις. Κρύβουν την ανελέητη ταξική επίθεση που διεξαγόταν εναντίον του ~λληνικού

λαού από τους κατακτητές, τους συνεργάτες τους και από την αστική τάξη συνολικά, α ­ νεξάρτητα από το αν ήταν υπέρ ή κατά των Γερμανών. Η κυβέρνηση του ΚαΤρου, την ο ­ ποία εκθειάζουν, ήταν μέρος αυτής της aντιλαϊκής επίθεσης που προηγήθηκε της ΕΑΜικής Αντίστασης, αλλά και εξακολούθησε στη διάρκειά της. Βέβαια, σε αυτό το σημείο αναδεικνύεται ο πραγματικός φόβος των Καλύβα - Μαραντζίδη

και η αιτί α των ιστορικών διαστρεβλώσεων. Η δράση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, ανεξάρτητα από την προβληματικότητα των στρατηγικών επεξεργασιών του ΚΚΕ, μετέβαλε τους ταξικούς συ­ σχετισμούς, κλονίζοντας την αστική εξουσία. Έτσι, τα αντιμαχόμενα τμήματα της αστι­ κής τάξης επανενώθηκαν, επιδιώκοντας τη συντριβή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και αποδει­ κνύοντας ότι ως πρώτιστο κίνδυνο αναγνώριζαν τον εσωτερικό ταξικό εχθρό και όχι τον ξένο (αστό όπως και αυτοί) κατακτητή.

Πότε ξεκίνησε η Αντίσταση και γιατί επικράτησε το ΕΑΜ; Επιπρόσθετα, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η οργανωμένη Αντίσταση καθυστέρη­ σε σημαντικά 63 και δεν «αγκάλιασε» το σύνολο του πληθυσμού:

«... η Αντίσταση δεν υπήρξε καθολική. Ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού, παραδο ­ μένο στη μάχη της επιβίωσης, ανέχθηκαν τους κατακτητές... Μειονοτικές ομάδες ... ω­ θήθηκαν προς την ίδια κατεύθυνση... Χιλιάδες Έλληνες ... στην ανατολική Μακεδονία "βουλγαρογράφηκαν" για να εξασφαλίσουν υλικά οφέλη, πολλοί έλληνες εργάτες ανα­ γκάστηκαν να εργαστούν σε δημόσια έργα Γερμανών και επιχειρήσεις γερμανικών συμ­ φερόντων, ενώ σημαντικός αριθμός ανθρώπων έφυγε οικειοθελώς για να εργαστεί στη Γερμανία... Ο κρατικός μηχανισμός δεν διέκοψε ποτέ τη λειτουργία του. Η μαύρη αγο­ ρά για ένα μεγάλο διάστημα υπήρξε η μοναδική αγορά που ... συγκέντρωσε τη συμμε­ τοχή της πλειονότητας των παραγωγών, μεγάλων και κυρίως μικρών. Τέλος, πολλοί ή ­ ταν εκείνοι που προτίμησαν να μην εκτεθούν μέχρι να φανεί το προς τα πού πηγαίνουν τα πράγματα. »64

Οι Καλύβας - Μαραντζίδης, εισάγοντας την έννοια της μη «καθολικής αντίστασης», προσπαθούν να αποδομήσουν την ΕΑΜικrΊ Αντίσταση. Μόνο που τ ίποτα δεν είναι καθο­ λικό σε μια ταξικά διαιρεμένη κοινωνία. Υπήρχαν οι μαυραγορίτες που έβγαλαν κέρδη, όπως και οι καπιταλιστές που συστηματικά δεν αναφέρουν. Υπήρχαν και φτωχοί άνθρω­ ποι που υπό το καθεστώς του φόβου και της πε ί νας δε σήκωσαν κεφάλι. Λίγες χιλιάδες

από τους πεινασμένους έφτασαν στο σημείο να ενταχτούν στα Τάγματα Ασφαλείας μα ­ ζί με στοιχεία του υπόκοσμου και δ ι άφορες αστικές δυνάμεις. Τέλος, όπως σε όλες τ ι ς κατεχόμενες χώρες, οι αρχές προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τις εθνοτικές και τις θρη­

σκευτικές μειονότητες, πατώντας κα ι στην προηγούμενη καταπίεσή τους από τις αστι­ κές κυβερνήσεις, προκειμένου να διαιρέσουν το λαό και να επιβάλλουν ευκολότερα τις επιδιώξεις τους. Όμως, οι απόπειρες αυτές παρε μποδίστηκαν -κατά κανόνα επιτυχημένα- από το ΕΑΜ ­ ΕΛΑΣ, με όχημα τη λαϊκή αλληλεγγύη και τα κοινά συμφέροντα των λαών που συστη­ ματικά προπαγάνδιζε το ΚΚΕ: «Αυτή ακριβώς η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην μειονότητα και σε μια ελληνι-

62. PRO HS 5/636: Report of Major J. Μ. Steνens on Present Conditions in Central Greece, όπως παρατίθεται στο Πόννης Σκαλιδόκης, «Η παράδοση της εξουσίας από το ΕΑΜ μετό τη Συμφωνία της Βόρκιζας», Ελέυθεροτυπία, 13 Φλεβάρη 2010. 63. Στόθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ.

121, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 64. Ό.π., σελ. 127.

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ κή πολιτική οργάνωση, το ΚΚΕ, έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην περιστολή των εθνικιστικών τάσεων που καλλιεργούσαν στο εσωτερικό του σλαβομακεδονικού πληθυσμού οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι εθνικιστές.»6s Ενδεικτική είναι η ακόλουθη προκήρυξη του ΕΑΜ προc; τουc; Βλάχους, με αφορμή τη δρά­ ση τηc; φασιστικής Λεγεώνας66: «Η λεγεώνα συγκροτείται με σκοπό να βοηθήσει τον Άξονα ... καλούμε όλους τους βλάχικης καταγωγής Έλληνες, να στέκωνται στο ύψος της κρίσιμης για την πατρίδα μας περίστασης, και να αγωνίζονται όλοι μαζί, με όλο τον ελληνικό λαό... »67 Η παράκαμψη των ιστορικών τεκμηρίων και ο υπερτονισμόc; δευτερευόντων παραγόντων, στοχεύει να παρουσιάσει την ΕΑΜική Αντίσταση αποκομμένη από τη στάση των υπό εκμετάλ­ λευση και καταπίεση μαζών. Για τον ίδιο λόγο, η κλιμάκωση τηc; αντίστασης αποδίδεται στην ενίσχυση των Βρετανών: «Η ραγδαία ανάπτυξη του ένοπλου αντάρτικου στq βουνό από τα τέλη του 1942 και ιδίως μέσα στο 1943 δεν μπορεί να γίνει κατανοητή αν δεν ληφθεί υπόψη η βρετανική στήριζη... »68 Μάλιστα, οι Καλύβας- Μαραντζίδηc; υποστηρίζουν ανερυθρίαστα ότι η δύναμη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ ήταν απότοκος τηc; βρετανικής πολιτικής: «Η βρετανική εμπλοκή κατά τον ελληνοϊταλικά πόλεμο και τη γερμανική επίθεση 1940-1941 και στη συνέχεια η οργάνωση και η ενίσχυση της Αντίστασης ... συνέβαλαν αναμφίβολα στη δημιουργία συνθηκών που στη συνέχεια επέτρεψαν την ανάπτυξη φιλοδοξιών εκ μέρους του ΚΚΕ και το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου το 1943. Χωρίς την τεχνική και υλική υποστήριξη των Βρετανών, είναι πολύ αμφίβολο αν ποτέ η παρουσία ενόπλων στα ελληνικά βουνά θα είχε πάρει την έκταση που πήρε.»69

Ωστόσο, ο τότε υπαρχηγός τηc; Βρετανικής Αποστολής έχει άλλη άποψη: «Το ΕΑΜ ιδρύθηκε ... στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 ... Τον πρώτο του χρόνο τον αφιέρωσε στο να οργανώσει τις δραστηριότητές του, σύμφωνα με το κομμουνιστικό σύστημα των πυρήνων, σε ό­ λη την Ελλάδα, καθώς και σε παράνομες εκδόσεις και σε ορισμένες ανατρεπτικές δραστηριότη­ τες στην Αθήνα, διαμέσου του δορυφόρου ΕΕΑΜ [Εργατικό ΕΑΜ]. Τα πιο αξιοσημείωτα αποτελέ­ σματα ήταν μια σειρά από απεργίες που σημείωσαν επιτυχία. Δεν έθεσε σε δράση ένοπλες δυνά­ μεις έξω από την Αθήνα, παρά μόνο τον επόμενο χρόνο· αλλά το δίκτυο των πυρήνων είχε τόσο αποτελεσματικά οργανωθεί και εξαπλωθεί ώστε, όταν το καλοκαίρι του 1942, εμφανίστηκαν στα βουνά οι πρώτες aντάρτικες ομάδες ... πολλαπλασιάστηκαν πολύ γρήγορα.>>l0 Συνεπώς, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ προετοίμασε και οργάνωσε τη συγκρότηση των aντάρτικων ομάδων του εξαρχής και μάλιστα σε μια εποχή που οι επιδιώξεις της Βρετανικής Αποστολής κινούνταν στην αντίθετη κατεύθυνση. Όπως σημειώνει ο Βρετανός Stafford, μελετητής των αρχεiων της SOE για το Β· Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ο γενικός στόχος της SOE στην Ελλάδα είχε καθοριστεί από τους Αρχηγούς των Επιτελείων. Αυτός ήταν, ταυτόχρονα με την πραγματοποίηση μικρής έκτασης σαμποτάζ, οπουδήποτε ήταν δυνατό, να δουλεύουν για την προετοιμασία και τον εφοδιασμό μιας γενικής εξέγερσης τότε και μόνο όταν ο καιρός θα ήταν ώριμος. Με άλλα λόγια, η πολιτική της SOE στην Ελλάδα στα 194165. Μιχόλη<; Λυμπερότο<;, «Το ΚΚΕ και η Σλαβομακεδονική μειονότητα στην κατεχομένη Δυτική Μακεδονία», Μνfιμων, τεύχ. 20, σελ. 72-73, 1998. 66. Η Λεγεώνα ήταν σώμα στρατού που είχε συγκροτήσει ο ιταλικό<; φασιστικό<; στρατό<; με τη συνδρομή ντόπ ι ων συνεργατών του και επιδίωκε να στρατολογήσει στις γραμμές τη<; του<; βλόχικου<; πληθυσμούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι προπολεμ ικό τη μειονότητα των Βλόχων προσπαθούσε να προσεταιριστεί η ρουμανική αστική τάξη, προσφέροντας υποτροφίες στους πληθυσμούς τη<; περιοχής, δεδομένων των ριζών της βλάχικη<; διαλέκτου στη ρουμανική γλώσσα. Στη συνέχεια, οι Ιταλοί, αξιοποιώντας την κοινή λατινική ρίζα της ρουμανικής και τη<; ιταλικής γλώσσα<;, υποστήριξαν ότι οι Βλάχοι αποτελούσαν κοινότητες που συγκρότησαν από τα απομεινάρια του ρωμαϊκού στρατού στην περιοχή και θέλησαν να εξιταλίσουν τους Βλάχου<;. 67. Προκήρυξη του ΕΑΜ Ελασσόνα<; το 1943. 68. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015.

23 ερωτfισεις και απαντfισεις για τον Εμφύλιο, σελ. 125, εκδ.

69. Ό.π., σελ. 363. 70. Chris Μ. Woodhouse, Το μήλον της Έριδος, σελ. 101, εκδ. Εξάντα<;, Αθήνα, 1975.

18

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949 ήταν παρόμοια με οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη.>Υ1 Εξάλλου, οι συγγραφείς «λησμονούν>> πως η όποια βρετανική βοήθεια διακόπηκε έπειτα από τη σύγκρουση ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ (φθινόπωρο-χειμώνας 1943)72 • Η «λήθη» στοχεύει να αποκρύψει τους αληθείς λόγους επικράτησης του ΕΑΜ, γι' αυτό και ι­

1942

σχυρίζονται: «Μια ευρύτατα διαδεδομένη, αλλά λανθασμένη και εν τέλει παραπλανητική, άποψη υ­

ποστηρίζει ότι μεταξύ των δεκάδων αντιστασιακών οργανώσεων που σχηματίστηκαν κυρι­ άρχησε το ΕΑΜ επειδή κατάφερε να κερδίσει τη συμπάθεια της μεγαλύτερης πλειονότητας

του ελληνικού λαού ... οι πρακτικές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν ήταν πάντα αποδεκτές. Συχνά οι τοπικές κοινωνίες αντιμετώπιζαν εχθρικά την απαίτηση για χρηματική ενίσχυση της οργά­ νωσης μέσω "εθελοντικής" εισφοράς, τη ,,φορολόγηση" της παραγωγής, την αγορά προϊ­ όντων στο κόστος... Συχνά, οι επιθετικές ενέργειες του ΕΛΑΣ εναντίον των κατοχικών δυ­ νάμεων δίχαζαν τις τοπικές κοινωνίες... Ιδιαίτερα μάλιστα_ όταν προκαλούσαν βαριά αντί­

ποινα από τις αρχές κατοχής. .. Η όξυνση· στις σχέσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τοπικών κοινωνιών κορυφωνόταν, όταν η οργάνωση επιχειρούσε να ελέγξει τα πράγματα μέσω έντονης βίας ή τρομοκράτησης του τοπικού πληθυσμού ... σε πολλές περιπτώσεις η παρουσία του ΕΑΜ ταυτιζόταν με συγκεκριμένες τοπικές ομάδες ή φατρίες που χρησιμοποιούσαν την ένοπλη εξουσία ... για να ξεκαθαρίσουν με τη βία προηγούμενους λογαριασμούς... Το ίδιο συνέ­ βαινε και αν τύχαινε ο τοπικός υπεύθυνος του χωριού που επέλεγε το ΕΑΜ να είναι άτομο μειωμένης κρίσης που έστρεφε την τοπική κοινωνία εναντίον του ή αν το ΕΑΜ ταυτιζό­ ταν με ένα χωριό που είχε προϊστορία συγκρούσεων και aντιδικιών με γειτονικό χωριό.» 73 Και πώς αποδεικνύονται όλα αυτά; Οι συγγραφείς καταφεύγουν στις αγαπημένες τους

μαρτυρίες και επιλέγουν τιζ «κατάλληλες>>. Πρώτος Μάρτυρας : Κώστας Σαραντόπουλος, Ελληνοαμερικανός συγγραφέας βιβλίου για την επίθεση του ΕΛΑΣ εναντίον των Ταγμάτων Ασφαλείας (ΤΑ) στο Βαλτέτσι Αρκαδίας. Φυσικά, οι συγγραφείς επιλέγουν προσεκτικά τα αποσπάσματα που επιβεβαιώνουν το σκε­ πτικό τους, αποφεύγοντας να αναφέρουν τη θεματολογία του βιβλίου, όπως και ότι οι συγ­ γενείς του συγγραφέα είχαν καταταχτεί στα Τάγματα Ασφαλείας. Ακόμα, δεν ενημερώνουν

το αναγνωστικό κοινό ότι ο «μάρτυρας» αποτιμά τη δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως πρωτάκουστη και αδικαιολόγητη ανταρσία?4 ! Λεπτομέρειες ... Δεύτερος Μάρτυρας: Κώστας Χ. Βάγιας, δήμαρχος Άρτας και στη συνέχεια αντιπεριφερει­ άρχης (στηριζόμενος από τη ΝΔ) που υιοθετεί τους όρους «γερμανοκρατία» και «εαμοκρα­ τία»75 για να εξισώσει θύτες και θύματα. Τρίτος Μάρτυρας: Ανώνυμος, που υποστηρίζει ότι το σύνολο των συγχωριανών του προ­ σχώρησε στο ΕΑΜ λόγω φόβου7 6. Ac, πάμε όμως κα ι στην ουσία των «επιστημονικών» θέσεων. Πρώτο επιχείρημα: Η απαίτηση της οικονομικής ενίσχυσης, αλλά και η επιβολή φορολο­ γίας στους αγρότες, τους έφερε σε αντίθεση με την ΕΑΜική Αντίσταση. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο: «Καθιερώθηκε από τον Νοέμβριο του 1943 η συστηματική φορολογία της παραγωγής α­ πό το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ με τη διαταγή 12223 και αναπτύχθηκε παραπέρα από την ΠΕΕΑ με την Πράξη 22 και τις τροποποιήσεις της. Η φορολογία αυτή ήταν κλιμακωτή και σο71. David Stafford 1 Britain and Eυroρean Resistance 1940-19451 σελ. 991 Macmiιlan Pressι Londonι 1983. 72. Procopis Papastratis 1 British policy towards Greece dυring the Second World War 1941-1944, σελ. 1551 Cambridge University Pressι New York1 1984. 73. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαpαντζίδηc;ι Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιοι σελ. 135, 140, 143, 144, 145, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 74. Κώστας Σαραντόπουλοc;, Βαλτέτσι 1944. Μαρτυρία/ σελ. 161 εκδ. Αρμόc;ι Αθήναι 2003. 75. Κώστας Χ. Βάγιας 1 Η Άρτα του πολέμου και της Κατοχής/ έκδοση του Μουσικόφιλου Συλλόγου «Ο Σκουφάς» ι Άρται 2004. 76. Στόθηc; Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδηςι Τα εμφuλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιοι σελ. 147/ εκδ. Μεταίχμιο/ Αθήναι 2015.

19

" Τμ!}μα Ιστοgίας_-,:-nς ΚΕ τοu ΚΚΕ φώς ελαφρότερη από την αντίστQιχη κρατική ... >Υ7 Ήταν και διάφοροι που αντιδρούσαν; Ναι, αλλά εκείνο που σωστά απασχολούσε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν ο αγώνας και όχι το πορτοφόλι κάποιων. Δεύτερο επιχείρημα : Τα αντίποινα για τις ενέργειες της ΕΑΜικής αντίστασης. Οι συγγραφείς, aντιστρέφοντας το ρόλο θύτη και θύματος, αποδίδουν τις ευθύνες στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, προκειμέ­ νου να στοιχειοθετήσουν την αποστασιοποίηση του πληθυσμού. Προκύπτει, όμως, το ερώτη­ μα: Πwς αυξανόταν η στρατολογία στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όσο κλιμάκωνε τη δράση του, αν κάθε αντι­ στασιακή ενέργεια έστρεφε εναντίον του τον πληθυσμό; Τρίτο επιχείρημα : Η αδυναμία τοπικών στελεχwν του ΕΑΜ, που φυσικά μπορεί να υπήρξε σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά δεν μπορεί να αιτιολογήσει ένα φαινόμενο πανελλαδικής έκτασης. Το ίδιο συμβαίνει και με πιθανούς τοπικούς ανη:~γωνισμούς, που εντάχτηκαν στην κεντρική α­ ντιπαράθεση και σε κάθε περίπτωση ήταν ιδιαίτερα περιορισμένοι, περιθωριακοί . Η παράταξη πολλαπλών επιχειρημάτων για την αποστασιοποίηση της ελληνικής κοινωνίας α­ πό το ΕΑΜ, χωρίς καν αξιολογική κρίση του βαθμού της επίδρασής τους, αρνείται να εξετάσει τις κινητήριες δυνάμεις ενός ιστορικού φαινόμενου αντικειμενικά παρόντος, στο όνομα υποθέ­ σεων, εσκεμμένης γενικολογίας και επ ιχρ ισμάτων αντικειμενικότητας. Επιδιώκοντας την πολυ­ διάσπαση του Ίστορικού φαινομένου σε επιμέρους πτυχές 78 , οι συγγραφείς επιδιώκουν την ενί­ σχυση της αυθαίρετης επιχειρηματολογίας τους:

«Πα την κατανόηάη της επιτυχίας του, είναι απαραίτητη η αναγνώριση του γεγονότος ότι στον αγροτικό τουλάχιστον χώρο το ΕΑΜ μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε κίνημα-κράτος. Τα ιδεολογι­ κά του προτάγματα και οι θεσμοί που δημιούργησε (λαϊκή αυτοδιοίκηση, λαϊκή δικαιοσύνη κλπ.) λειτούργησαν ως ένα πλαίσιο αναφοράς που υποστηρίχθηκε από ισχυρούς, και σε αρκετές περι­ πτώσεις ανελέητους, κατασταλτικούς μηχανισμούς που χαρακτηρίζουν ένα αυταρχικό κράτος ... ενοχλητικοί δεν θεωρούνταν μόνο όσοι ήταν εκτός ΕΑΜ, εμπόδιζαν το έργο της οργάνωσης και

είχαν ανταγωνιστικές βλέψεις, αλλά και όσοι, παρότι μέλη του, λειτουργούσαν ανταγωνιστικά προς το ΚΚΕ. .. Έτσι, μη κομμουνιστές, παρότι στελέχη ή μέλη του ΕΑΜ, βρέθηκαν να κατηγο­ ρούνται για αντικομμουνισμό ή, ακόμα χειρότερα για δωσιλογισμό, και πολλοί έχασαν ακόμα και τη ζωή τους από τους εκτελεστές της ΟΠΛΑ. .. Πα παράδειγμα, αρκετοί τροτσκιστές ή αγροτιστές δολοφονήθηκαν παρότι ήταν μέλη του ΕΑΜ, ακόμα και ' εκλεγμένοι αντιπρόσωποι της ΠΕΕΑ.>:Υ 9 Με τα παραπάνω, οι συγγραφείς «ανακαλύπτουν>> δολοφονία εθνοσυμβούλων της ΠΕΕΑ α­ πό την ΟΠΛΑ, δίχως να παραθέτουν πηγη η έστω «μαρτυρία », στοχεύοντας στο στιγματισμό της λαϊκης ένοπλης πάλης . Ακόμα και όταν μιλούν για τα αστικά κέντρα, όπου Γιταν έντονη η στρατιωτικη παρουσία των κατακτητών και των συνεργατών τους, υποστηρίζουν ότι οι κάτοι­ κοι aπειλούνταν από τη βία του ΕΑΜ : «... τα πράγματα ήταν διαφορετικά και περισσότερο πολύπλοκα στις πόλεις... Εκεί, κάτω από τη μύτη των αρχών κατοχής, έδρασε συνδυάζοντας με επιτυχία παράνομο μηχανισμό και ανοιχτό κίνημα... Και βέβαια μπορεί το ΕΑΜ να μην ασκούσε ένοπλη εξουσία στις πό­ λεις όπως στα χωριά, όμως η ένοπλη διάσταση δεν ήταν εντελώς απούσα. Αν στο κέντρο της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης οι αρχές κατοχής ασκούσαν τον έλεγχο στις απομακρυ­

σμένες και καλά φυλασσόμενες από τα μέλη τους συνοικίες, μόλις νύχτωνε, το ΕΑΜ γινό­ ταν "κράτος εν κράτει".» 80 Άραγε ότι το ΕΑΜ γινόταν «κράτος εν κράτει» Γιταν αντίθετο με το λαϊκό συμφέρον και την πάλη κατά των κατακτητών; Για τους δύο συγγρα,φείς φαίνεται ότι Γιταν ... Έτσι και αλλιwς, με την προηγούμενη «ανάλυσή» τους δεν ερμηνεύουν τη μεγάλη α­ πΓιχηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ μετά από τη συμφωνία της Βάρκιζας και μέσα στις συνθrΊ77. Γιάννης (Ζαν Μαρί) Σκαλιδάκης, Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (1944), Διδακτορική Διατριβή, σελ. 221, 2012. 78. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 148, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 79. Ό. π ., σελ. 154, 157-158. 80. Ό.π., σελ. 159-160.

ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη,

·:·_.: .·· ·. ·:'23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ fiA ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ 1941- 1949 κες της Λευκής Τρομοκρατίας, οπότε η «ΕΑΜική καταστολή» εξέλειπε. Ωστόσο, ο πολιτι­ κός στόχος της υπεράσπισης της αστικής εξουσίας, που κινδύνευσε από τη λαϊκή κινητο­ ποίηση, υπερισχύει για τους συγγραφείς: «Πράγματι, στα μέρη όπου κυριάρχησε το ΕΑΜ παρατηρήθηκε αυξημένη πολιτικοποίη­ ση και πολιτική συμμετοχή, όμως δεν αναπτύχθηκε κιόλας μια πλουραλιστική κοινωνία πο­ λιτών, αλλά πότε με ειρηνικό τρόπο και πότε βίαια (συχνά με συνδυασμό των δύο) εγκατα­ στάθηκαν μονοπωλιακοί θεσμοί εξουσίας και ισχυρός έλεγχος των ανθρώπων... Όποιος υ­ περασπίζεται το εαμικό κράτος, ακόμα και ον έχει καλές προθέσεις, στην ουσία υπερασπί­ ζεται τον ολοκληρωτισμό εν τη γενέσει του.» 81

Η υπεράσπιση της αστικής βίας και η αλήθεια για τους δω~ίλογους Μπροστά στον κίνδυνο που γνώρισε η αστική εξουσία, οι Καλύβας - Μαραντζίδης, υπε­ ρασπίζοντας την αστική βία, αναγνωρίζουν ότι τέτοια ήταν και η βία των συνεργατών της τριπλής φασιστικής Κατοχής. Π' αυτό και υποστηρίζουν πως η πρ_οσέγγιση του δωσιλογι­

σμού ως ταμπού αποτέλεσε εμπόδιο για την ιστορική έρευνα 82 • Η ταξική τους συνέπεια εί­ ναι αποκαλυπτική: «Συμπερασματικά, οι κυβερνήσεις των συνεργατών σε πρώτη φάση αντλούν τη νομιμο­ ποίησή τους από το καθεστώς κατοχής της χώρος και το πλαίσιο του πραγματισμού που υπο­ χρεώνει τον κρατικό μηχανισμό σε προσαρμογές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτός ο πραγ­ ματισμός συνδέθηκε με την εξυπηρέτηση συμφερόντων των δυνάμεων κατοχής, ωστόσο βρήκε αρχικά δικαιολόγηση αφενός στην ανάγκη να διοικηθεί η χώρο, αφετέρου στην ελ­ πiδο να αποτραπεί ο εδαφικός ακρωτηριασμός... Η κυβέρνηση Ράλλη aντιλαμβανόμενη ότι η έκβαση στα μέτωπα του Β· Παγκοσμίου πολέμου θα οδηγούσε σχετικά σύντομο στην α­

ποχώρηση των Γερμανών ... μετέβαλλε τις προτεραιότητές της. Η διασφάλιση της δημόσι­ ος τάξης στις πόλεις και στην ύπαιθρο και η προστασία του κοινωνικού καθεστώτος αποτέ­ λεσε τη στιγμή εκείνη την υπ' αριθμό ένα έγνοιά της. Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύτηκε στις 18 Ιουνίου 1943 ο νόμος για την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείος.» 83 Οι συγγραφείς, με ωμή ειλικρίνεια, περιγράφουν τη βία των δωσiλογων κυβερνήσεων ως αναγκαία απάντηση στους κινδύνους από τη λαϊκή πάλη: «... η έκταση και η φύση και η χρονική αφετηρία του ένοπλου δωσιλογισμού δεν μπορεί να κα­ τανοηθεί ξέχωρο από την εξέλιξη του πολέμου, την ανάπτυξη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις συγκρού­ σεις του με την εξόριστη κυβέρνηση του ΚαΤρου και τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. »84 Όμως, παράλληλα, επειδή ανάγουν τα αστικά συμφέροντα σε συμφέροντα όλης της κοινω­ νίας, aποσυνδέουν τα Τάγματα Ασφαλείας από τις αστικές επιδιώξεις και τα παρουσιάζουν ως συνέπεια της άμυνας πληθυσμών και αντιστασιακών οργανώσεων απέναντι στην ΕΑΜική βία. Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας από τους δύο συγγραφείς φτάνει στο απόγειό της, με­ τατρέποντας τους θύτες σε θύματα και δικαιολογώντας τον εξοπλισμό δωσίλογων από το να­ ζιστικό στρατό για να χτυπηθεί ο ΕΛΑΣ: «Στις περιοχές όπου το ΕΑΜ δεν είχε τον πλήρη έλεγχο η εξουσία του ήταν ασταθής, κα­ θώς οι άνθρωποι διέθεταν εναλλακτικές λύσεις. .. Στην Πελοπόννησο ... πολλοί δυσαρεστημένοι κατέφυγαν στα Τάγματα Ασφαλείας, ενώ στην ανατολική Μακεδονία εντάχθηκαν στον Αντών ϊ.

'

... »85

ισαους

81. Στάθης Ν. Καλύβας Μετοiχμιο, Aθr']vo, 2015. 82. 83. 84. 85.

Ό.π., σελ. Ό.π., σελ. Ό.π., σελ. Ό.π., σελ .

- Νiκος Μαραντζiδης, Τα εμφύλια πaθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 274, εκδ.

167. 171-172, 173. 176. 158-159. 21

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ <<Τον Απρίλιο του 1943 ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε στον Αυγερινό Κοζάνης σε ομάδα της ΠΑΟ... Συνέλαβε τους αξιωματικούς Πόρτζη, Μάντζιο, Μπουλογιάννη και Αγγελόπουλο, οι οποίοι, έπειτα από δί­ κη παρωδία ... εκτελέστηκαν... Λίγο αργότερα ήρθε η εκδίκηση ... συνελήφθησαν και εκτελέ­ στηκαν έξω από το χωριό Ίμερο Κοζάνης τρία ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ ... μαζί και οι τέσσε­ ρις αντάρτες συνοδοί τους. .. Οι συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και άλλων αντιστασιακών οργανώ­ σεων βρίσκονταν στο απόγειό τους. Πρώην μέλη αντιστασιακών οργανώσεων που διέλυε ο ΕΛΑΣ επιχείρησαν να συνεχίσουν τον πόλεμο εναντίον του, συνεργαζόμενα με τις αρχές κατο­ χής και στελεχώνοντας τα νεοϊδρυθέντα Τάγματα Ασφαλείας. Χιλιάδες χωριά εξοπλίζονται από τους Γερμανούς προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον ΕΛΑΣ.» 86

Βέβαιο, η προηγούμενη συνεργασία της ΠΑΟ με τους Γερμανούς περνά απαρατήρητη εδw, αν και αναφέρεται από τους ίδιους σε άλλο σημείο: «Η οργάνωση με απόφασή της τον Ιούλιο του 1942 μετονομάσθηκε ... σε Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση (ΠΑΟ) και έδρασε αποκλειςπικά στη Βόρεια Ελλάδα. Παρόλο που στο εσωτερικό της υπήρχαν ακόμα και σοσιαλίζουσες και αρχειομαρξιστικές ομάδες, η οργάνω­ ση συγκροτήθηκε βασικά από αντικομμουνιστές αξιωματικούς... Καθώς μάλιστα έτρεφαν αρνη­ τικά αισθήματα για το ΕΑΜ, υπέθεσαν ότι οι Γερμανοί πιθανόν να έδειχναν κάποια ανοχή απέ­ ναντί τους, ιδίως όταν ξεκίνησε η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ των δύο οργανώσεων. » 87 Η συνολική τοποθέτηση για την ΠΑΟ είναι χαρακτηριστική για τον εκλεκτικισμό, μέσω του οποίου επιδιώκουν να παρουσιάσουν τις θέσεις τους ως αντικειμενικές . Έχει απ' όλα: Και α­ ντι-ΕΑΜισμό και αντικομμουνισμό, αλλά και δήθεν αντικειμενικότητα για τη συνεργασία των

Γερμανών με τα Τάγματα Ασφαλείας εναντίον του ΕΛΑΣ. Όμως, όλα αυτά ανακατεύονται και πάλι για να υπηρετήσουν τον ίδιο πολιτικό στόχο, την καταδίκη της δράσης του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, ακόμα και μέσω διαστρεβλώσεων και πλαστογραφιών. Πα να αποδείξουν τους Jσχυρισμούc; τους γιο την ΠΑΟ, επικαλούνται δύο πηγές. Στην πρώ­ τη, η υπεράσπιση της ΠΑΟ συμπληρώνεται από την επισήμανση ότι «για τη συμπλοκή στον Αυγερινό υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις» 88 • Η δεύτερη προέρχεται από το βραβευμένο α­ πό την Ακαδημία Αθηνών Ι. Κολιόπουλο, ο οποίος σε άλλο σημείο του β ι βλίου που επικαλού ­ νται οι συγγραφείς εκθειάζει τους ηγέτες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Χαρακτηριστικά έγραψε: «Εάν δεν είχε οδηγηθεί στη συνεργασία με τους Γερμανούς ή, σωστότερα, εάν δεν είχε ταυ­ τισθεί αποκλειστικά με αυτή την παράταξη θα μπορούσε ασφαλώς να εξελιχθεί σε ηγετική φυ­ σιογνωμία της περιοχής μετά τον πόλεμο... Ο Μιχάλαγας ήταν Πρόσφυγας εγκατεστημένος στα Σέρβια της Κοζάνης. Στην αρχή υποστήριζε τον ΕΔΕΣ και είχε προσπαθήσει να σχηματίσει έ­ νοπλη ομάδα ... αλλά αντιμετώπισε την αντίδραση του ΕΛΑΣ. Έστρεψε τότε όλες του τις προ­ σπάθειες στον εξοπλισμό των προσφυγικών χωριών της περιοχής εναντίον του ΕΛΑΣ, με την ανοχή ή και την υποστήριξη των Γερμανών. Πριν από την απελευθέρωση και καθώς ετοιμάζο­ νταν να εγκαταλείψουν την Κοζάνη οι δυνάμεις των Γερμανών, λίγες χιλιάδες ενόπλων Ποντίων προσέβλεπαν στο Μιχάλαγα για οδηγίες. .. Ηγέτης αδιαφιλονίκητος των ενόπλων προσφύγων ... και έμπιστος συνεργάτης των πολιτικών δυνάμεων που προσπαθούσαν να κρατήσουν την πε­ ριοχή έξω από τον έλεγχο της κομμουνιστοκίνητης αντιστάσεως, ο Μιχάλαγας ήταν ίσως ο μό­ νος που θα μπορούσε να στρέψει το ετερόκλητο ένοπλο στοιχείο της περιοχής προς την κα­ τεύθυνση που είχε οδηγήσει ανάλογα στοιχεία στην Ήπειρο ο Ναπολέοντας Ζέρβας: εναντίον της κομμουνιστοκίνητης αντιστάσεως, αλλά και εναντίον των κατακτητών.»Β 9 Το πώς θα αγωνιζόταν και εναντίον των κατακτητών αποτελεί ένα ερώτημα, από τη στιγμή που εξοπλιζόταν απ ' αυτούς... · Ως δεύτερη καταδι ωκόμενη από τον ΕΛΑΣ αντιστασιακή οργάνωση αναφέρονται οι λεγόμε­ νες Εθνικές Ομάδες Αντίστασης-Ελληνικός Στρατός (Πελοπόννησος). Και εδώ, όμως, ο συγ86. Στόθη ς Ν . Καλύβας- Νίκος Μαpαντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 193, 194195, 199, εκδ. Μ εταίχμιο, Αθι']να, 2015. 87.

Ό. π., σελ.

116-117.

88. Σωτι']pης Κόσσος - Ανδρέας Τακόλιος, Ένα χωριό στον Εμφύλιο, σελ. 22 1 εκδ. Ζι']της, Θεσσαλονί κη , 2009. 89. Ιωόννης Κολιόπουλος, Λεηλασία φρονημάτων, τόμ. Α', σελ. 80-81, εκδ. Βάνια ς, Θεσσαλονίκη, 1994.

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΑΟ ΑΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941 · 1949 . γραφέας που παραθέτουν ξεκαθαρίζει τη φύση της «αντιστασιακής» οργάνωσης: «Ο Παπαδόγκωνας ήταν αξιωματικός με μεγάλη απήχηση στο σώμα αξιωματικών της Μεσσηνίας, με τους οποίους είχε οργανώσει τους πρώτους πυρήνες Εθνικών Ομάδων Αντίστασης (ΕΟΑ) α­ πό τον Ιούλιο του 1942. Μέχρι το Μάιο του 1943 δεν είχαν αντάρτες στα βουνά. Η δράση τους περιοριζόταν στην αντίδραση στις επιδιώξεις του ΕΑΜ/ΚΚΕ, υποστήριξη των πατριωτών που διώκονταν και συλλογή πληροφοριών για το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Η κατο­ χική κυβέρνηση στην Αθήνα είχε διορίσει τον Παπαδόγκωνα Στρατιωτικό Διοικητή Καλαμάτας (Φρούραρχο)... » 90

Όσον αφορά την οργάνωση ΕΚΚΑ και το στρατιωτικό της σκέλος 5/42 Σύνταγμα υπό τον συνταγματάρχη Ψαρρό, γράφουν: «Η ΕΚΚΑ επιδίωξε να αποτελέσει τον τρίτο πόλο μεταξύ του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ. Η δολοφο­ νία του Ψαρρού από τον ΕΛΑΣ τον Απρίλιο του 1944 υπήρξε μία από τις μελανότερες στιγμές του κατοχικού εμφυλίου.»91

Ας δούμε, όμως, τι έγραψε ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης για την ΕΚΚΑ-5/42 Σύνταγμα : «... πήρα αναφορά ... ότι στην περιοχή Πενταγιών-Ευπαλίου ο ταγματάρχης Καπετσώνης ... και ο λοχαγός Δεδούσης τρομοκρατούσαν την περιοχή, κακοποιούσαν τους εαμίτες και τους ε­ φεδροελασίτες, παραβίαζαν τις αποθήκες του ΕΛΑΣ και ... στο Ευπάλιο ο λοχαγός Δεδούσης σκότωσε τον εφεδροελασίτη Βάρσο με τα χέρια του. Επίσης ο λοχαγός της ΕΚΚΑ Ψιλογιάννης αξιωματικός του εφοδιασμού, παρέμεινε στην Άμφισσα αφού την κατέ­ λαβαν οι γερμανοί και συναναστρέ­ φεται τους γερμανούς... Ο ΕΛΑΣ δι­ έταξε την ν Ταξιαρχία να έρθει σε ε­ παφή με το συνταγματάρχη Ψαρρό και με τον άγγλο αξιωματικό σύνδε­

σμο και να κανονίσουν φιλικά τη δι­ αφορά... Ο συνταγματάρχης Ψαρρός απάντησε ότι τα πράγματα αυτά γίνο­ νταν εν αγνοία του ... συγκροτήθηκε μια επιτροπή από τον συνταγματάρ­ χη Ψαρρό, τον ταγματάρχη Ζούλα του ΕΛΑΣ (μου φαίνεται) και τον άγγλο ταγματάρχη Τζεφ για να κανονίσουν τις διαφορές. Η επιτροπή αναγνώρισε

Εύχαριστίαι του Φύρερ καί του Χίμλερ είς τόν κ. Παπαδόyκωνα Ό Φίιι::ι.;ρ ΙfΕωσε δ.αταyή·ι δπως Ό Φίιρερ διαGιδάζει τaς θς:ρμάς άνακοινr;>:JΟUV Πρός Τόν δΙΟΙ~ητήν ΤΟυ Εvχαpιστ{αςκαl ΤΟVς χαιρετι i.θF.λοντικCJν τμημάτων Πε.λοποννή σμnίις τοu εtς oλour τοu~ ~θε?.ον σου c:ννταyμοη·cr.ρχην Π;:χπc.Sόγ κω- τάς. 'Εξ άλλου

ό άρχnγόc τC:ιv

αν, δτι έχάρη έγΙ<αι;-5!ως διά τά Σ. Σ., ύποφγός τC:ιι Έσωτερικώ·: έ.πl τ~ rίικαιρίt;{ τiiς διασώσεώς τnu τοϋ Pάiv Χίμλερ fδωσεv ~νιολiJ•ι άποσ!αλ!Ξντσ. σuyχαρητήp:α τηλε • δ 6 6 θ • ' · , γρ:rφηματα των έ·ι Πελοπογνr)σ(j)

οτtως

ι:ι ι αο ouv τrf'or τον συ~

κι;n-α •οCJίι μ'Πολ~·~6ικ.σμοϋ •μαχο- ταγuαταΡχΙΊν ΠαπαδογΙ
μενων lθελοντων.

και

. αl tδι καΙ τοu rύχαριστια~.

Τα συγχαρητήρια του Χίτλερ στον Παπαδόγκωνα (Αθηναϊκά Νέα, 13 Αυγούστου 1944)

το απόλυτο δίκαιο του ΕΛΑΣ. .. Έμεινε μόνο ένα ζήτημα που διαφωνούσαν: η ευθύνη του λοχαγού Δεδούση. Ο ΕΛΑΣ ζητούσε να παραπεμφθεί σε μεικτό στρατοδικείο για το φόνο του Βάρσου. Ο Ψαρρός δε δέχονταν την παραπομπή του σε στρατοδικείο, αλλά δεχό­ ταν μονάχα να προβεί σε αντικατάστασή του. Στο διάστημα αυτό που πέρασε (ένα μήνα και περισσότερο) όχι μονάχα δεν έγινε τίποτα α­ πό κείνα που είχε αποφασίσει η επιτροπή, αλλά επί πλέον ο λοχαγός Δεδούσης εξακολουθού­ σε τις διώξεις του κατά των εαμιτών και των ελασιτών και στο Γαλαξείδι σκότωσε άλλους δύο εαμίτες. Τμήμα του ΕΛΑΣ ... που πήγαινε να ζητήσει την επ.ιστροφή των υλικών, χτυπήθη­ κε στο Ευπάλιο από τμήμα της ΕΚΚΑ ... και εκτός από τα θύματα, πιάστηκαν και περίπου 26 αιχμάλωτοι... Ο ... Λαγκουράνης, υποδιοικητής του συντάγματος του Ψαρρού, αποχώρησε α­ πό την ΕΚΚΑ και με προκήρυξη προς τον πληθυσμό δήλωνε πως η ΕΚΚΑ ξέφυγε από το σκο­ πό της. Ο ίδιος ... γνωστοποιούσε τις διαθέσεις του να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ. .. Σύμφωνα με τις διαταγές της ν Ταξιαρχίας και του Άρη, στάλθηκε το τελεσίγραφο στο συνταγματάρ90. Ιωάννης Μnουγάς, Ματωμένες Μνήμες, σελ. 60, εκδ. Πελασγός, Αθήνα, 2009. 91. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαροvτζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 120, εκδ. Μεταίχμιο, Αθr']να, 2015.

Τμήμα Ιστορίας της I{E του ΚΚΕ χη Ψαρρό και αφού απορρίφθηκε, τα τμήματα του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν κατά των τμημάτων της ΕΚΚΑ για να πετύχουν τη διάλυσή της. .. Ένα τμήμα με τους Καπετσώνη και Δεδούση πέρασε στην Πάτραι όπου συγχωνεύθηκε με τα τάγματα ασφαλείας.» 92 Σημειώνεται ότι το 5/42 είχε διαλυθεί οπό τον ΕΛΑΣ άλλες δύο φορές στο παρελθόν και είχε ανασυγκροτηθεί με τη βοήθεια των Βρετανών, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως δύ­ ναμη ανακοπής της επέλασης του ΕΛΑΣ προς την Αθήνα, καλύπτοντας την περιοχή της

Αττικοβοιωτίος. Έτσι μπορεί να Έξηγηθεί και η εκτέλεση του Ψαρρού, σε στιγμές που η τα­ ξική πάλη κορυφωνόταν. Αυτή είναι ολόκληρη η αλήθεια. Απ' όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι συγγραφείς παρουσι άζουν τη δράση του ΕΑΜ ως εγκληματική, προκειμένου η επιχειρηματολογ ί α τους να γίνει εύπεπτη στον αναγνώστη. Αλλά υπάρχει και το εξής ερώτημα: Οι σφαγές αμάχων, ακόμα και μωρών (Δίστομο κλπ.), στις οποίες οι ταγματασφαλίτες συμμετείχαν, αποτελούσαν αντίδραση στη «βία του ΕΑΜ»; Η υπεράσπιση της αστικής βίας δεν προκύπτει μόνο από τα προηγούμενα, αλλά και από το ότι οι δύο συγγραφείς συγκαλύπτουν το γεγονός πως, αμέσως μετά από την ήττα του

ελληνικού στρατού και τη συνθηκολόγηση (Απρiλης του 1941), δηλαδή πριν ιδρυθεί ακόμα το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, το τμήμα της αστικής τάξης και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι, που παρέμειναν και συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, θεώρησαν πρώτιστο -καθήκον τη «θωράκιση>> της αστικής εξουσίας. Όπως έγραψε ο Τσολάκογλου: «Νίκη θα είναι αν δεν ανατροπή η κοινωνία (βλέπε αστική εξουσία) . Νίκη θα είναι αν εξυγιανθή το Πανελλήνιον υπό των Σωμάτων Ασφαλείας.» 93 Πα τον ίδιο σκοπό έθεσε στις γερμανικές αρχές το ζήτημα της συγκρότησης των Ταγμάτων Ασφαλείας: «Η δεύτερη ενέργειά μας απέβλεπε εις το να ζητήσωμεν να επιτροπή ο οργάνωσις ταγμά­ των τινών διά να εμπνευσθή ο Λαός αίσθημα ασφάλειας... »94 Αυτά, που επίσης δεν μπόρεσε να προωθήσει, υιοθετούσε και ο δεύτερος δωσίλογος πρω­ θυπουργός Λογοθετόπουλος 95 • Δεν μπόρεσε να το προωθήσει, διότι οι Γερμανοί φοβόντου­ σαν πως, λόγω των χρόνιων σχέσεων της αστικής τάξης με το βρετονικό καπιταλισμό, τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν ενδεχόμενο να μετατραπούν σε δύναμη στήριξης ογγλοομερικα­ νικήc; aπόβασης στην Πελοπόννησο, που τότε δεν αποκλειόταν. Είναι εξάλλου γνωστό ότι, παρά τη ναζιστική στρατιωτική επικράτηση, μεγάλο μέροc; του οικονομικού και του πολιτι­ κού κατεστημένου συνέχιζε να διάκειται φιλ ι κά προς τη Μεγάλη Βρετανία και να συνεργά­ ζεται με αυτήν. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τον Άγγελο Έβερτ, δηλαδή τουc; επικεφαλής της Εκκλησίας και της Αστυνομίας Πόλεων αντίστοιχα, δύο θεσμών που ο πρώτος, ως προϋπάρχων, ενσωματώθηκε στο οστικό εποικοδόμημα, ενώ ο δεύτερος ήταν αυτούσια οστικός. Τα πράγματα, όπωc; αποδέχονται και οι Καλύβας - Μοροντζίδης 96 , άλλαξαν κατά τη διάρ­ κεια του 1943 λόγω των εξελίξεων στο πεδίο των μαχών. Η εποποιία και η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, η αιχμαλωσία τ ης στρατιάς του φον Πάουλους, η δια­ φαινόμενη κατάρρευση της Ιταλίας, η ανάπτυξη του ΕΑΜικού κινήματος, καθώς και η ανά­ γκη των Αρχών Κατοχής να μεταφέρουν στρατό στο ανατολικό μέτωπο, επέβαλλαν τη λήψη μέτρων. Πα την εκπλήρωση αυτού του στόχου, σχεδιάστηκε και η μεταφορά Ελλήνων εργα­ τών στο γερμανικά εργοστάσια και η επέκταση της βουλγαρικής ζώνηc; κατοχής. Σε ουτέc; τιc; συνθήκες, οι αξιώσεις του τρίτου κατά. σειρά κατοχικού πρωθυπουργού, Ι. Ράλλη, βρήκαν ευήκοα ώτα: «... κατ' Απρίλιον 1943 επέμεναν έτι περισσότερον επί της ανάγκης σχηματισμού των μι92. Στέφανος Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, σελ. 310, 311, 312, 312-313, 314-315, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1958. 93. Γεώργιος Τσολάκογλου, Απομνημονεύματα, σελ. 170, εκδ. Ακροπόλεως, Αθήναι, 1959. 94. Ό.π ., σελ. 176, εκδ . Ακροπόλεως, Αθήναι, 1959. 95. Κωνσταντiνος Λογοθετόπουλος, Ιδού η αλήθεια, σελ. 118-121, έκδοση του συγγραφέα, Αθήναι, 1948. 96. Στάθης Ν . Καλύβας- Νiκος Μαραντζiδηc;, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 177-178, εκδ. Μεταiχμιο, Αθήνα, 2015.

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ 1941-1949 κρών αυτών ελληνικών τμημάτων, διότι εμφανώς πλέον έβλεπαν τος προθέσεις του ΕΑΜ και εθεώρον ότι ήτο απαραίτητος ανάγκη να υπάρχουν τμήματα απολύτως εθνικιστικά, δυ ­ νάμενα να αντιπαλαίσουν κατά των καταχθόνιων σκοπών του κομμουνισμού.» 97 Βέβαια, οι ναζί συνέχιζαν να μην εμπιστεύονται πλήρως τα Τάγματα Ασφαλείας κα ι δι ­ ατήρησαν την άμεση διοίκησή τους στη Νότια Πελοπόννησο, έχοντας με αυτά ένα ακό­ μα οπλισμένο χέρι εναντίον του ΚΚΕ κα ι του ΕΑΜ. Μάλιστα, οι κινήσεις των δωσίλογων πρωθυπουργών γνώρισαν την αποδοχή του συ­

νόλου του αστικού πολιτικού κόσμου, ο οποίος, ανεξαρτήτως διαφορών (βενιζελικοί-βα­ σιλικοί, γερμανόφιλοι-αγγλόφιλοι κλπ.), επαγρυπνούσε για να μην αποτελέσει ο κατοχι­ κός κλονισμός του αστικού κράτους την αρχή της ανατροπής της αστικής εξουσίας μετα ­ πολεμικά. Η ανάπτυξη της δράσης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ λειτούργησε ως ενοποιητικός παράγο ­ ντας για τα αντιμαχόμενα τμήματα της αστικής τάξης και το βρετανικό παράγοντα. Αυτό αποδέχονται και οι συγγραφείς σε άλλο σημείο: <<Το ρήγμα έτεινε να μετακινηθεί από το δίπολο μοναρχικοί-δημοκρατικοί στο δίπολο δη ­ μοκρατία-κομμουνισμός, με τον βασιλιά να έχει κάποιο ρόλο ... Το 1943-1944 είναι επομέ­ νως μια εποχή επάλληλων και φαινομενικά αντιφατικών τάσεων, που παραπέμπουν όμως στην ανάδυση ενός κύριου ρήγματος κομμουνιστών-αντικομμουνιστών.» 98 Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, από το 1943 το σύνολο της αστικής τάξης κα ι ο βρετα ­ νικός ιμπεριαλισμός προχώρησαν σε συντονισμένες ενέργειες για την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου»: 1. Σειρά αστικών οργανώσεων άρχισαν να δρουν σε συνεννόηση με τους δωσίλογους και τις Αρχές Κατοχής. Πέρα από τα αναφερθέντα παραδείγματα, ο Ζέρβας ήρθε σε συ ­ νεννόηση με τις γερμανικές δυνάμεις της Ηπείρου και έφτασε να ζητά <<στημένη» επίθε­ ση από μέρους τους, προκειμένου να αποκτήσει κύρος στην περιοχή δράσης του. Ο δι ­ οικητής των γερμανικών δυνάμεων Λαντς, αν και αρνήθηκε την πρόταση, υποσχέθηκε στον Ζέρβα να τον ενημερώσει για την ακριβή ημερομηνία της αποχώρησης των δυνάμε­ ών του, ώστε να καταλάβει έγκαιρα τις στρατηγικές θέσεις 99 •

2. Η ελληνική κυβέρνηση του Κα1'ρου και η στρατιωτική διοίκηση, σε συνεργασία με τους Βρετανούς, διέλυσαν αρχικά την Α' Ταξιαρχία του στρατού Μέσης Ανατολής και στη συνέ­ χεια τη Β' (Απρίλης του 1944), ένα χρόνο πριν το τέλος του πολέμου 100 , λόγω της μεγάλης ε­ πιρροής που είχε σε αυτό το στράτευμα η φιλοΕΑΜική Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣ0)1°~. Η ΑΣΟ ήταν η δύναμη που εμπόδιζε τη μετατροπή του στρατού σε σώμα πραιτορια­ νών, προορισμένο να αντιμετωπίσει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Αθήνα. Η άποψη των συγγραφέων ότι η «εξέγερση» της ΑΣΟ εντασσόταν στο σχέδιο του ΚΚΕ να καταλάβει την εξουσία δεν τεκμηριώνεται 102 • Θα ήταν ευχής έργον για το λαό αν υπήρχε τέτοιο σχέδιο. Όμως, η πραγματικότητα είναι ότι το κίνημα της Μέσης Ανατολής εκδηλώθηκε μετά α ­ πό την απόρριψη του αιτήματος της ΑΣΟ στην ελληνική κυβέρνηση του ΚαΤρου να αποδεχτεί την πρόταση της ΠΕΕΑ για σχηματισμό «κυβέρνησης εθνικής ενότητας». Το γεγονός ότι η μ ε­ γάλη πλειοψηφία του ελληνικού στρατού Μέσης Ανατολής, που την εξέφραζε η ΑΣΟ, τάχτη­ κε υπέρ της ΠΕΕΑ, προκάλεσε την ένοπλη επέμβαση των Βρετανών, της ελληνικής κυβέρνη -

97. Γεώργιος Ράλλης (επιμ.), Ο Ι. Δ. Ρaλλης ομιλεί εκ του τάφου, σελ. 59, έκδοση του συγγραφέα, Αθήναι, 1947. 98. Στάθης Ν. Καλlιβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις κάι απαντήσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 331, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 99. Ηλίας Χρυσοχαίδης, «Ένας στρατηγός της Βέρμαχτ οφηγείτοι ...»1 Το Βήμα της Κυριακής, 9 Μάρτη 2014.

100. Λάμπης Ράππος, «Ιστορική εισογωγή»1 στο Βαγγέλης Χοτζηογγελής, Το Όγδοο Τaγμο (Σελίδες Ημερολογίου 1940-45), σελ. 60-741 εκδ. Ρόπποςι Αθήνα, 1994. 101. Πέρα οπό την ΑΣ0 1 δρούσαν και η Αντιφοσιστική Οργάνωση Ναυτικού (ΑΟΝ) και η Αντιφασιστική Οργάνωση Αεροπορίας (ΑΟΑ). Πάνω οπό 15.000 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες και των τριών όπλων πιάστηκαν και κλείστηκαν σε βρετονικά στρατόπεδο συγκέντρωσης στην έρημο. 102. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μοραντζίδηςι Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 206-

207, εκδ. Μεταίχμιο 1 Αθήνα, 2015.

25

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ σης υπό τον Σοφοκλή Βενιζέλο, καθώς και της διοίκησης του στρατού. Γι' αυτό και διέλυσαν το στρατό, για να τον ανασυγκροτήσουν στη συνέχεια με τους λίγους πραιτοριανούς που τους είχαν απομείνει. Ωστόσο, το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, εμμένοντας στην πολιτική της «εθνικής ενότη­ τας», καταδίκασαν τη δράση της ΑΣΟ στη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου του Λιβάνου. 3. Ο Ράλλης συγκρότησε τα Τάγματα Ασφαλείας, που στελεχώθηκαν από αξιωματικούς όλου του αστικού πολιτικού φάσματος. Ανάμεσα στους εμπνευστές τους και στα στελέχη τους συμμετείχαν πολλοί «κεντρώοι>> αξιωματικοί, όπως αναφέρουν και οι συγγραφείς103 • Μόνο που αυτό δεν αποδει­ κνύει ότι τα Τάγματα Ασφαλείας δε συνεργάστηκαν με τους κατακτητές. Αντίθετα, αναδεικνύει και υπογραμμίζει το κοινό μέτωπο του συνόλου της αστικής τάξης απέναντι στον εσωτερικό ταξικό εχθρό. 4. Στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκαν και οι σχεδιασμοί του βρετανικού ιμπεριαλισμού. Όπως ομο­ λογούν σε άλλο σημείο οι Καλύβας - Μαραντζίδης: «Οι επιδιώξεις της βρετανικής πολιτικής υλοποιήθηκαν με το πάρσιμο των ακόλουθων μέτρων: σ) ενοποίηση της σντιεσμικής παράταξης, β) συμμετοχή του ΚΚΕ σε θεσμικά σχήματα, ώστε να δε­ σμευτεί πολιτικά και γ) ανάπτυξη μερικών χιλΙάδων βρετανικών δυνάμεων.» 104 Ήδη το καλοκαίρι του 1943, στη συνάντηση Τσόρτσιλ- Ρούζβελτ στο Κεμπέκ του Καναδά, εκ­ πονήθηκε το σχέδιο «Μάννα>>, που προέβλεπε την ανάπτυξη βρετανικού εκστρατευτικού σώματος στην Ελλάδα μετά από τη γερμανική αποχώρηση. Προς εκπλήρωση του στόχου, οι Βρετανοί όχι μό­ νο εκμεταλλεύτηκαν τα Τάγματα Ασφαλείας (γεγονός που αμφισβητούν οι συγγραφείς), αλλά ήρ­ θαν και σε άμεση συνεννόηση με τους ναζί. Ο υπουργός Εξοπλισμών και Πολεμικής Βιομηχανίας των vαζί και στενός συνεργάτης του Χίτλερ, Άλμπερτ Σπέερ, ανέφερε χαρακτηριστικά στην αυτοβιογραφία του: «Παρά τον απόλυτο έλεγχο των Βρετανών στη θάλασσα, επετράπη στις γερμανΙκές μο\ιάδες να ε­ πιβιβαστούν και να ταξιδέψουν ανενόχλητες προς την ενδοχώρα... Σε αντάλλαγμα η Γερμανική πλευ­ ρά συμφώνησε να χρησιμοποιήσει αυτά τα στρατεύματα για να κρατήσει την Θεσσαλονίκη έως ότου θα ήταν δυνατό να καταληφθεί από τις Βρετανικές δυνάμεις.»105 Έπειτα από τα παραπάνω, κρίνεται άστοχη η οποιαδήποτε απόπειρα απόσπασης των Ταγμάτων Ασφαλείας από τις ενέργειες και τις προθέσεις των εγχώριων και των ξένων αστικών δυνάμεων, ό­ χι μόνο στη διάρκεια των Δεκεμβριανών (όπως αποδέχονται οι συγγραφείς 106), αλλά και πριν την Απελευθέρωση. Απλώς, μετά από τον ερχομό της κυβέρνησης του ΚαΤρου στην Αθήνα και την από­ βαση των βρετανικών στρατευμάτων, η συνεργασία αυτή πήρε και θεσμική μορφή. Αυτό υποστή­ ριξε και ο Ράλλης, κατά τη διάρκεια της δίκης των δωσίλογων: «Ράλλης: -Κύριε Παπανδρέου, είμαι σε θέση να διαβεβαιώσω ότι και πριν του κινήματος του Δεκεμβρίου, ικανός αριθμός των ανδρών των Ταγμάτων ωπλίσθη και ενετάχθη εις διάφορα σώματα με τα οποία επολέμησεν εναντίον του ΕΛΑΣ. Παπανδρέου: -Δυνατόν, υπό το κράτος συγχύσεως. .. >Υ- 07 Υπό το... κράτος συγχύσεως φαίνεται ότι η κυβέρνηση εξόπλισε τα Τάγματα Ασφαλείας το Δεκέμβρη του 1944, προκειμένου να τσακίσουν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από κοινού Ταγματασφαλίτες, ·Ριμινίτες, Χίτες κλπ.

Δεκέμβρης

1944

Οι Καλύβας - Μαραντζίδης θεωρούν ότι τα Δεκεμβριανά ήταν απόρροια ενός οργανω­ μένου κομμουνιστικού σχεδίου βίαιης κατάληψης της εξουσίας: <<Τα Δεκεμβριανά όμως δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία και είναι aφελές να αντιμετωπίζεται 103. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτιΊσεις και απαντιΊσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 179, εκδ. Μεταίχμιο, Αθιlνα, 2015. 104.

Ό.π., σελ.

105.

Α.

357.

Speer, Inside the Third Reich,

σελ.

509-510,

ε κδ .

Avon Publishers.

106. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Το εμφύλιο πάθη, 23 ερωτιΊσεις και απαντήσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 217, εκδ . Μεταίχμιο, Αθιlνο, 2015. 107. Ελευθερία, 16 Μόρτη 1945, όπως παρατί θεται στο ΔημΓ]τρης Κουσουρης, Οι δίκες των δωσιλόγων 1944-1949, σελ. 292, εκδ. Πόλις, Αθιlνα, 2014.

26

·.

·

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949

η προσφυγή του ΚΚΕ στη βία ως αυθόρμητη, αντανακλαστική ή αμυντική αντίδραση στους πυροβολισμούς της αστυνομίας εναντίον των διαδηλωτών... Ήδη από τις 20 Νοεμβρίου εί­ χε οργανωθεί αχτίφ πολιτικοστρατιωτικών στελεχών... Αν και ο Γ. Σιάντος ... καθησύχαζε τα στελέχη του ότι θα βρισκόταν κάποιος αποδεκτός συμβιβασμός ... οι περισσότεροι που πήραν τον λόγο έστελναν το μήνυμα "Ή τώρα ή ποτέ".»1οs

Οι Καλύβας - Μαραντζίδηc; αποδίδουν στο ΚΚΕ ένα σχεδιασμό που -αν και έπρεπε να είχε- δεν είχε για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Εξαιτίας αυτής της έλλειψης, δεν υλοποιήθηκε το σχέδιο κατάληψης του Λεκανοπεδίου από τον ΕΛΑΣ. Έτσι, οι συγγραφείς «παρακάμπτουν» την τοποθέτηση του Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Γιώργη Σιάντου. Πολύ περισσ6τερο, επιδιwκοντας να ταυτίσουν την εργατική-λαϊκή πά­ λη με ... πραξικόπημα, παρακάμπτουν και πληθώρα αποφάσεων κομματικών σωμάτων, που υιοθετούσαν το σκεπτικ6 «ένοπλη πάλη για ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις». Γράφουν: «Τα Δεκεμβριανά ήταν συγχρόνως τρία πράγματα: πραξικόπημα, εμφύλια σύγκρουση και επανάσταση. Πραξικόπημα (με διαφορετικούς όρους: "στάση" ή "κίνημα"), καθώς ένα τμήμα του στρα­ τού στασίασε εναντίον της κυβέρνησης.»1ο9

Είναι επόμενο οι κονδυλοφόρο ι του καπιταλισμού να μην αναγνωρίζουν το δικαίωμα στην εργατική τάξη και στο Κόμμα της να οργανώνουν την πάλη για την κατάκτηση της εξουσίας. Και είναι επ6μενο να χαρακτηρίζουν ωc; πραξικόπημα το δικαίωμα του λαού να παλεύει με 6ποια μορφή πάλης αυτ6ς αποφασίζει, δηλαδή και με τα 6πλα. Ακ6μα και οι α ­ στικές επαναστάσεις στηρίχτηκαν στην ένοπλη δράση των λαϊκών δυνάμεων. Σήμερα, 6μωc;, οι υπερασπιστές της αστικής εξουσίας κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν με ποιον τρ6 πο αυτή επικράτησε και χτυπούν λυσσασμένα αυτό το δικαίωμα του λαού . Και 6λα αυτά , παρόλο που γνωρίζουν 6τι ο Δεκέμβρης δεν ήταν επανάσταση. Όμως, καταλαβαίνουν 6τι αποτέλεσε εξ αντικειμένου μια κρίσιμη ταξική σuγκρουση. Γι' αυτό και συνεχίζουν στιγματίζοντας την ΕΑΜική πάλη που επεκτάθηκε στη διάρκεια των Δεκεμβριανών:

«...τα

στοιχεία δείχνουν ότι ΟΙ εκτελέσεις αιχμαλώτων χαρακτήρισαν κυρίως τη δράση

του ΕΛΑΣ με βασικό στόχο τη Χωροφυλακή και πιθαvώς την Εθνοφυλακή.» 110 Οι συγγραφείς μιλοuν ακ6μα και για δολοφονίες πολιτών, στηριζόμενοι στις «αντικει­ μενικές πληροφορίες» της Εθνοφυλακής: «Πληροφορίες που φθάνουν στην Εθνοφυλακή ... κάνουν λόγο για αποστολές 1000 έ­ ως 1500 ομήρων καθημερινά προς τη Θήβα και για δεκάδες εκτελέσεις, η μαζικότερη από τις οποίες έγινε στις 22 Δεκεμβρίου στο λιγνιτωρυχείο Περιστερίου με σχεδόν 300 θύμα­ τα. Πρόκειται για νέους και γέρους, άνδρες και γυναίκες ακόμα και σε κατάσταση εγκυμο­ σύνης, καθώς και ολόκληρες οικογένειες. Πολλά πτώματα φέρνουν ίχνη βασανισμού.» 111 Το κεν6 επιχειρημάτων καλύπτεται απ6 την πτωματολογία στη βάση της επίκλησης ι­ ατροδικαστικwν εκθέσεων, που, όντας μεροληπτικές ή και ψευδείς, αποτέλεσαν θεμέ­ λιο της αστικής προπαγάνδας. Αντίθετα, αποσιωποuνται οι μαρτυρίες που την κλονίζουν: <<Η Ειρήνη Βασιλάκη τραυματίστηκε θανάσιμα από αγγλικό πολυβόλο. Το πτώμα της βρέ­ θηκε για αναγνώριση στην έκθεση Περιστερίου 11 2 •

108. Στάθης Ν . Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 218219, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 109. Ό.π., σελ. 216. 110.

Ό.π., σελ.

239.

111. Ό.π., σελ . 248. 112. Μετά από το τέλος των Δεκεμβριανών, το αστικό κρότος ξέθαψε υποτιθέμενα πτώματα θυμάτων του ΕΛΑΣ και τα παρουσίασε στο Περιστέρι, ισχυριζόμενο ότι σκόπευε-στην αναγνώριση των νεκρών, αλλά στην πράξη επιδίωκε να κλιμακώσει την προπαγάνδα του για την «εγκληματική δράση των κομμουνιστών». Στη συνέχεια, αποδείχτηκε ότι τα πτώματα δεν προέρχονταν από μαζικές ταφές στις οποίες είχε προχωρήσει ο ΕΛΑΣ, αλλά τα είχαν περισυλλέξει από όλη την Αθήνα και τα είχαν μεταφέρε ι στο Περιστέρι.

27

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ Η Κωτσάκη Χρυσούλα, νοσοκόμα

18 χρονών,

μέλος του ΚΚΕ, πιάστηκε από τους χίτες

στο Πολιτικό Νοσοκομείο όπου εργαζόταν. Μετά από φρικτά βασανιστήρια τήν εκτέλε­

σαν. Το πτώμα της αφού ξεθάφτηκε μεταφέρθηκε στην "έκθεση πτωμάτων" [Περιστέρι] το Μάρτη του 1945.»11 3 Παράλληλα, οι συγγραφείς, με χυδαίο αντικομμουνισμό, δικαιολογούν την αστικη βία. Ως αποτέλεσμα, αν και αποδέχονται ότι ανάμεσα στους 558 νεκρούς που βρέθηκαν στο βασιλικό κrΊπο (περιοχη υπό τον έλεγχο των αστικών δυνάμεων), υπάρχουν και εκτελε­ σθέντες, θεωρούν πως οι εκτελέσεις δεν αποτέλεσαν μια καθιερωμένη τακτικr1 114 • Το ί­ διο ισχυρίζονται και για τους ομηρους που μετέφερε ο ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα 115 •

Ωστόσο, η χαρακτηριστικότερη περίπτωση αθώωσης της αστικης βίας εντοπίζεται στην προσέγγιση της μεταφοράς συλληφθέντων στην ΑθΓJνα ως ομΓJρων (συχνά απλών πολι­ τών) που μεταφέρθηκαν στα βρετανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Μέσης Ανατολής : «Από τις μαρτυρίες πάντως συνάγεται πως το μεγαλύτερο μέρος των κρατουμένων στην Ελ Ντάμπα ήταν μαχητές του ΕΛΑΣ και πως, παρά τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, δε ν υπήρξαν ακρότητες ή εκτελέσεις.»1 1 6 Ας δούμε, όμως, πώς περιγράφεται η αιχμαλωσία από το γνωστό ηθοποιό Μ ί μη Φωτόπουλο, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Ελ Ντάμπα: «Εμείς που ήρθαμε τελευταίοι είχαμε περάσει πάνω από δυόμισι μήνες στην έρημο . Είχαμε δοκιμάσει πολλούς εξευτελισμούς, πολλούς πόνους, πολλά βάσανα. Είχαμε αφήσει ένα ματωμένο κομμάτι της ζωής μας στα σύρματα.»117 Συνολικότερα, οι συγγραφείς διαστρεβλώνουν την ιστορία των Δεκεμβριανών, παρου­ σιάζοντας το αστικό καθεστώς να αμύνεται και τους Βρετανούς να ανέχονται τις σφαγές των Ταγμάτων Ασφαλείας από τον ΕΛΑΣ(!). Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Η αστική στρατηγική εμπεριείχε τον α­ φοπλισμό του λαϊκού παράγοντα ως όρο επαναθεμελίωσης της αστικής εξουσίας . Όπως ομολόγησε αργότερα ο Γ. Παπανδρέου : « ... εφ' όσον το ΚΚΕ παρέμενε πάνοπλον, η Ελληνική Κυβέρνησις ... ήτα απλώς η //περι­

κεφαλαία του ΕΑΜικού κράτους"... >~ 1 s Το πρόβλημα για τον εργατικό-λαϊκό παράγοντα έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι, α­ πέναντι στην αναμενόμενη επίθεση της αστικής τάξης, δεν ήταν προετοιμασμένος να α­ ντιτάξει τη δική του στρατηγική για την κατάληψη της εργατικής εξουσίας. Αυτός ήταν ο λόγος που τότε, αλλά και στη συνέχεια, αντιμετώπιζε ακόμα κα ι την ένοπλη πάλη ως τμήμα της πάλης για την επιβολή των δημοκρατικών λύσεων.

ΚΚΕ και Ταγματασφαλίτες στο ίδιο τσουβάλι Οι Καλύβας- Μαραντζίδης αναγνωρίζουν, από τη μια, ότι το αστικό κράτος παραβία ­ σε τη συμφωνία της Βάρκιζας, όμως, από την άλλη, δικαιολογούν αυτή την παραβίαση:

<<Η νέα πολιτική κατάσταση λοιπόν όχι μόνο δεν καταδίωξε ιδιαίτερα όσους είχαν συνάψει σχέσεις άμεσης ή έμμεσης συνεργασίας με τους κατακτητές, αλλά αντίθετα ... επιχείρησε να τους εντάξει στη διαδικασία συνένωσης των αντικομμουνιστικών δυ­ νάμεων παραχωρώντας στις ομάδες τους ημιεπίσηl-fη αναγνώριση, προκειμένου να α113. Φιλιώ Τόλιοι «Γυναίκες - Από την Αντίσταση στο Δεκέμβρη»1 στο Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.)ι Δεκέμβρης '44. Η κρiσιμη ταξική σύγκρουση, σελ. 167, εκδ. Σύγχρονη Εποχή/ Αθήνα, 2014.

του

114. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδηςι Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 240241, εκδ. Μεταίχμιο, Αθι'lνα, 2015. 115.

Ό.π., σελ.

249.

116. Ό.π., σελ. 238. 117. Μίμης Φωτόπουλος, Ελ Ντάμπα. Όμηρος των Εγγλέζων, σελ. 103, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1980. 118. Γεώργιος Παπανδρέου, «Ο Δεκέμβριος 1944», Καθημερινή, 1 Μόρτη 1948.

28

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941-1949 ντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι οπλισμένοι κομμουνιστές. .. Η απουσία ενός σοβαρά οργανωμένου και οπλισμένου στρατού ... και η έλλειψη εμπιστοσύνης ένα­ ντι του ΚΚξ σε συνδυασμό με αισθήματα εκδίκησης γιο την κόκκινη τρομοκρατία της Κατοχής, συνέβαλαν στη διατήρηση και ενίσχυση των ένοπλων εθνικιστικών (ακροδε­ ξιών) ομάδων.» 119

Υπό αυτό το πρίσμα, «μοιράζουν» τις ευθύνες ακόμα και για τη Λευκή Τρομοκρατία: « ... όπως θεωρείται ηθικά επιλήψιμη η μη τιμωρία συνεργατών των αρχών κατοχής που διέπραξαν εγκληματικές πράξεις, εξίσου επιλήψιμη είναι και η μη τιμωρία πολλών στελεχών του ΚΚΕ, της ΟΠΛΑ και του ΕΛΑΣ που ευθύνονταν γιο εγκλήματα στα χρό­ νια της Κατοχής και της απελευθέρωσης. »12ο

Με την επίφαση της αντικειμενικότητας, επαναλαμβάνουν το σκεπτικό των διώξε­ ων του μεταβαρκιζιανού αστικού κράτους, που θεωρούσε την αντίσταση στους κατα­ κτητές και στους συνεργάτες τους ποινικό αδίκημα και υποβίβαζε τους αγωνιστές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ σε ποινικούς εγκληματίες. Αναφορικά με το ρόλο της Μεγάλης Βρετανίας στο δολοφονικό όργιο κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, γράφουν αρχικά ότι κακώς συνδέθηκε με τη Λευκή Τρομοκρατία 121 , αλλά ορισμένες σελίδες αργότερα υπαναχωρούν: « ... λιγότερο ζήλο επέδειξαν στο να σταματήσει η δράση των ακροδεξιών και παρα­ κρατικών ομάδων... »122

Πάντως κάποιο ζήλο επέδειξαν! ... - σύμφωνα π άντα με τους συγγραφείς. Και για το δολοφονικό όργιο που ξετυλιγόταν κα ι κλιμακωνόταν, οι Καλύβας Μαραντζίδηc; θεωρούν ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έπρεπε να πουν «σφάξε με αγά μου ν' αγιάσω>>. Και επειδή αυτό δεν έγινε, οι δύο συγγραφείς επιτίθεν ται: « ... αφετηρία μιας νέας στρατηγικής αποτέλεσε η επιλογή της "μαζικής λαϊκής aυτο­ άμυνας" που υιοθετήθηκε από την 12η Ολομέλεια του Ιουνίου 1945 ... αν και απείχε ακόμη από τον ένοπλο αγώνα, ήταν ένα βήμα aποστασιοποίησης οπό τη Βάρκιζα που συσπείρωσε τα στελέχη του ΕΛΑΣ ... ον και το ΚΚΕ δε διέθετε βαρύ οπλισμό, η πολι­ τική της aυτοάμυνας επέτρεψε στις οργανωμένες ομάδες του σε αρκετές περιοχές να επιβληθούν απέναντι τόσο στις ακροδεξιές οργανώσεις όσο και στο οργανωμένο κρά­ τος που, εξασθενημένο, πάσχιζε να σταθεί στα πόδια του.»123 Το «καημένο» το αστικό κράτος παρουσιάζεται αδύναμο, εν μέσω κορύφωσης της Λευκής Τρομοκρατίας. Κατά τους συγγραφείς, το αστικό κράτος είχε κάθε δικαίωμα (και καθήκον) να επιδιώκει την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων. Όμως, το ΚΚΕ κα­ θίσταται και πάλι υπόλογο γιατί δε συμμορφώθηκε ... Έτσι, αν και αποδέχονται τους λόγους που επικαλέστηκαν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ για

την αποχή τους από τις εκλογές στις 31 Μάρτη 1946 (κρατική καταστολή, καταδιωκό­ μενοι, φυλακισμένοι και εξόριστοι, μη εκκαθαρισμένοι εκλογικοί κατάλογοι)1 24 , επιτί­ θενται λάβροι κατά του ΚΚΕ, γράφοντας: «Επομένως το '46 ήταν γνωστά το σχεδόν βέβαια αποτελέσματα της αποχής: η ε­ πιλογή εμφυλίου ... η πορεία προς κάποιος μορφής πολιτικό συμβιβασμό προϋπέθετε συμμετοχή στις εκλογές... »12s

Και όλα αυτά, ενώ με κυνισμό παραδέχονται πως η κοινοβουλευτική παρουσία του ΚΚΕ δε θα σταματούσε την κρατική καταστολή: 119. Στάθης Ν . Καλύβας - Νiκος Μαραντζiδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 260, εκδ. Μεταiχμ ιο, Αθήνα, 2015. 120.

Ό.π., σελ.

263.

121.

Ό.π., qελ.

262.

122.

Ό. π., σελ.

362.

123.

Ό.Π. 1 σελ .

318.

Ό.Π. 1 σε λ. 312-313. 125. Ό. Π. 1 σελ . 315.

124.

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ . « .. :η κοινοβουλευτική παρουσία του δεν θα απέτρεπε ούτε μια ενδεχόμενη αυταρ­ χικοποίηση του καθεστώτος ούτε τις δυσάρεστες για το κόμμα συνέπειες που θα προ­ έκυπταν από μια τέτοια εξέλιξη. Ενδεχομένως, μάλιστα, να επιτάχυνε τέτοιες εξελί­ ξεις.»126

Το γεγονός ότι αυτοαναιρούνται τους αφήνει αδιάφορους. Αυτοί τη δουλειά τους θέλουν να κάνουν: Να στιγματίσουν ηθικά και πολιτικά το ΚΚΕ για ένοπλη αντίστα­ ση (που βέβαιο ήταν αρχικά περιορισμένη) απέναντι στη βία της αστικής εξουσίας. Έτσι, επαναφέρουν τη θεωρία των «δύο άκρων», προκειμένου να συσκοτίσουν την πραγματική διαχωριστική γραμμή, που δε βρισκόταν ανάμεσα στη «Δεξιά» και στην «Αριστερά», αλλά ανάμεσα στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ, οπό τη μια, και όλες τις αστικές πολιτικές δυνάμεις, από την άλλη. Γράφουν: « ...το αποτέλεσμα ήταν θρίαμβος για τους βασιλόφρονες, που κέρδισαν συνολικά το 64,68% των ψήφων και 236 από τις 354 έδρες του κοινοβουλίου... Αντίθετα, οι Κεντρώοι υπέστησαν σοβαρή ήττα, καθώς συγκέντρωσαν μόλις το 34,96 % των ψή­ φων και συνολικά 118 έδρες... Με δύο λόγια θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η εμφύλια σύγκρουση και η πόλωση των Δεκεμβριανών και της μεταβαρκιζιανής περι­ όδου συνέθλιψαν τις φιλελεύθερες μεταρρυθμιστικές δυνομεις προς όφελος των δύο άκρων. Σε ό,τι αφορά την αποχή, οι πιο έγκυροι υπολογισμοί καταλήγουν ότι η "πολι­ τική αποχή" ήταν της τάξης του 20°/ο ενώ η επιρροή του ΚΚΕ ανερχόταν περίπου στο 25°/ο του συνολικού εκλογικού σώματος.» 127 Μικρή σημασία έχει ότι τα αριθμητικά στοιχεία, που οι ίδιοι παραθέτουν, δεν αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους «περί πόλωσης των δύο άκρων», αφού το ποσοστό των Φιλελευθέρων έφτανε στο 35%. Το σημαντικότερο είναι ότι προσπαθούν να αθωώσουν μια μερίδα του αστι­ κού πολιτικού κόσμου («κεντρώες μεταρρυθμιστικές δυνάμεις»), που όχι μόνο δεν αποστασι­ οποιήθηκε από τις διώξεις του εργατικού-λαϊκού κινήματος, αλλά πρωταγωνίστησε σε αυτές. Επίσης, συνειδητά αποκρuπτουν ότι η στρατιωτική ήττα του ΕΛΑΣ δε μετέβαλε το συσχε­ τισμό μεταξu των ταξικών δυνάμεων, όπωc; επιδίωκε η αστική τάξη, συσχετισμός που δεν α­ ποτυπώθηκε στις νόθες εκλογές του 1946. Ως αποτέλεσμα, η ήττα του εργατικού-λαϊκού πα­ ράγοντα όφειλε να ολοκληρωθεί με την εξάπλωση της καταστολής, αλλά και με την πολιτι­ κή αναβάθμιση του αστικού καθεστώτος. Στα καθήκοντα αυτά ανταποκρίθηκαν η ισχυρότατη κρατική καταστολή και οι νόθες εκλογές. Η αποχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ από τιc; εκλογές του 1946, όπως και η απόφαση περί «μαζι­ κής λαϊκής aυτοάμυνας», αν και ήταν ορθές, ωστόσο δεν μποροuσαν να επιφέρουν σημαντι­ κά αποτελέσματα, στο βαθμό που δεν εντάσσονταν σε ένα σχέδιο άμεσης γενικευμένης εξέ­ γερσης, με επίκεντρο τα αστικά κέντρα και στόχο την ανατροπή της αστικής εξουσίας. Υπό το βάροc; των στρατηγικών ανεπαρκειών του ΚΚΕ και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, τέτοιο σχέδιο δεν υπήρχε, σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται οι συγγραφείς . Το ΚΚΕ ακολούθη­ σε την πολιτική τού «βλέποντας και κάνοντας» και όχι κάποια διπλή στρατηγική.

Ο ρόλος του ιμπεριαλιστικού και του σοσιαλιστικού παράγοντα Ξεκινώντας από τουc; Βρετανούς, οι συγγραφείς εnικαλοuνται και πάλι τη σημαντική βοή­ θεια που έδωσαν στον ΕΛΑΣ το πρώτο διάστημα της Κότοχής 128 • Βέβαια, τα περί στρατιωτι­

κής βοήθειας στον ΕΛΑΣ δεν αποτελοuν κάθόλου ισχυρό επιχείρημα. Άφθονο οπλισμό και λί­ ρες οι Βρετανοί έδιναν στον Ζέρβα (ΕΔΕΣ) και στην ΕΚΚΑ-5/42 και όχι στον ΕΛΑΣ. Τη λιγοστή βοήθεια που έδωσαν (για τα μάτια του κόσμου) την αντιμετώπισαν και ως μέσο πλαγιοκόnη126. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 127. 128.

Ό.π., σελ. Ό.π. , σελ.

340. 352-355.

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 305,

σης του ΕΛΑΣ, για να τον βόλουν στο χέρι. Αλλό και εδώ οι Καλύβας - Μαραντζίδης ψεύδο ­ νται ασύστολα, προκειμένου να υποστηρίξουν ότι η στόση των Βρετανών όλλαξε έπειτα από την έναρξη των ένοπλων συγκρούσεων με τις αστικές δυνόμεις: «Από τις αρχές του 1944 κι ενώ η στρατιωτική σημασία της Ελλάδας στον Β· Παγκόσμιο πό­ λεμο μειωνόταν, πολιτικός στόχος της βρετανικής πολιτικής γινόταν η παραμονή της Ελλάδας στη βρετανική ζώνη επιρροής.>:>129

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πολιτικής και επειδή φοβού­ νταν μια σύγκρουση με την ΕΣΣΔ, οι Βρετανοί προχώρησαν μαζί της στη «συμφων ία των πο­ σοστών»130 . Οι Καλύβας - Μαραντζίδης, αν και υποκριτικό δεν αποδέχονται τη σημασία της «συμφωνίας των ποσοστών», την χρησιμοποιούν προκειμένου να ερμηνεuσουν την απουσία σοβιετικής βοήθειας στον ΕΛΑΣ κατό τη διόρκεια των Δεκεμβριανών 131 . Ως αποτέλεσμα, θεωρούν καθοριστική τη βρετανική συμβολή στη διατήρηση της αστικής εξουσίας: <<... η δραστήρια διπλωματική προσπάθεια και η ενεργή εμπλοκή των ΒρετανιίJν στο ελληνι­ κό έδαφος, τόσο στην Κατοχή όσο και στην Απελευθέρωση απέτρεψε την επέκταση των σοβι­ ετικών στρατευμάτων και την επιβολή της κομμουνιστικής δικτατορίας... >>1 32 Στη συνέχεια, οι συγγραφείς μιλούν για διακριτή από τους Βρετανούς αμερικανικ ή εξωτερι ­ κή πολιτική 133 , η οποία όλλαξε μετό από το θόνατο του Ρούζβελτ και τη σταδιακή κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Στο πλαίσιό του, η Ελλόδα και η Τουρκία αναδείχτηκαν σε χώρες κλει­ διό για το «σταμότημα του σοβιετικού επεκτατισμού»134, ενw χόρη στις ΗΠΑ «διασφαλίστη ­ κε η δημοκρατία»: <<.. χάρη στα 171 εκατομμύρια δολάρια του προγράμματος οικονομικής βοήθειας των ετών 1947-1948 που διοχετεύτηκαν στις ένοπλες δυνάμεις, η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να α­ ντιμετωπίσει νικηφόρα την κομμουνιστική εξέγερση και τον Δημοκρατικό Στρατό ... η Ελλάδα είναι μια σπάνια περίπτωση όπου δtατηρήθηκε το κοινοβουλευτικό σύστημα και οι τυπικές ε­ λευθερίες μετά το τέλος ενός αιματηρού και σκληρού εμφυλίου πολέμου. Το γεγονός ότι αυτό το κοινοβουλευτικό σύστημα, έστω και καχεκτικό, άντεξε δεν είναι άσχετο με την ίδια τη λο­ γική της αμερικανικής παρέμβασης... »1Js Άντεξε η δημοκρατία των εκτελέσεων, των φυλακίσεων, της εξορίας και των διωγμών.

Άντεξε η δημοκρατία της δικτατορίας του κεφαλαίου, ανεξόρτητα από τη μορφή του πολιτι­ κού της συστήματος. Συμπερασματικό, αν και οι συγγραφείς επιδιώκουν να «καυτηριόσουν» τις «ξένες επεμβά­ σεις», αναγνωρίζουν τη σημασία τους όταν αυτές συνδρόμουν την αστική εξουσία. Μόλιστα, επικαλούνται ως άλλοθι των ιμπεριαλιστικwν επεμβόσεων την αλληλεγγύη της ΕΣΣΔ και των Λαϊκών Δημοκρατιών, στις οποίες επιπλέον αποδίδουν σχεδιασμούς μετατροπής της Ελλόδας σε προτεκτορότο τους. Γρόφουν: «Παραβλέπετε εντελώς ότι οι βαλκάvιοι γείτονες και ιδtαίτερα οι Πουγκοσλάβοι και οι Βούλγαρο ι,

όχι μόνο αναμείχθηκαν ενεργά υποστηρίζοντας με κάθε τρόπο τον Δημοκρατικό Στρατό, αλλά 129. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδηςι Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 356 1 εκδ. Μετ~ίχμιοι Αθήναι 2015. 130. Η συμφωνία των ποσοστwνι σύμφωνα με την αστική ιστορι ογραφία/ αφορό τη συμφωνία μεταξύ της Μεγόλης Βρετανίας και της ΕΣΣΔ για τα ποσοστά επιρροής τους στις χώρες της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρwπηc;. Αστοί και οπορτουνιστές ιστοριογρόφοι 1 όλα τα προηγούμενα χρόνια 1 χρησιμοποιούσαν την υποτιθέμενη 'συμφωνία ως απόδειξη της προδοσίας των

Ελλήνων κομμουνιστwν από την ΕΣΣΔ. Η συγκεκριμένη προπαγόνδα γνwρισε μεγόλη έκταση στα χρόνια τηc; εκλογι κής ανόδου και της κυβερνητικής επικράτησης του ΠΑΣΟΚ και χρησιμοποιήθηκε ωc; επ ιχείρημα ενάντια στο ΚΚΕ και στον προλεταριακό διεθνισμό. Σκόπιμο «μπέρδευαν» το διεθνή συσχετισμό δυνάμεων με το «μοίρασμα του κόσμου».

131. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μοροντζίδηζ Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιοι σελ. 358 1 εκδ. Μεταίχμιο/ Αθήναι 2015.

132.

Ό.π., σελ .

363-364.

133.

Ό.π., σελ.

369-371 .

134. Ό.π., σελ. 372-373. 135. Ό.π., σελ. 3781 380-381.

J1

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ είχαν έτοιμα πολιτικά και στρατιωτικά σχέδια για το διαμελισμό της χώρας και τη δημιουργία ενός "προτεκτοράτου" στη νότια βαλκανική. »1 36 «Στο επίπεδο της στρατιωτικής συνεισφοράς, ο ΔΣΕ εξαρτήθηκε απόλυτα από την υλική υ­ ποστήριξη των ξένων συντρόφων του ... δεν αποτελεί υπερβολή ο ισχυρισμός ότι μόνο χάpη σε αυτή την εξωτερική στήριξη έγινε δυνατή η κήρυξη του Εμφυλίου από την πλευρά του ΚΚΕ.>:>1 37 Στο μεταξύ, οι συγγραφείς θεωρούν ότι το ΚΚΕ, για να εξασφαλίσει τη στήριξη των Πουγκοσλάβων κομμουνιστών, είχε υποχωρήσει έναντι των εδαφικών αξιώσεων που είχαν ε­ γείρει από την περίοδο της Κατοχής: «Στις 14 Οκτωβρίου 1946, ο Ιωαννίδης από το ΚΚΕ και ο Ι. Καραγιάνοφ ως εκπρόσωπος του ΚΚ Πουγκοσλαβίας υπέγραψαν ... ειδική συμφωνία για την ενότητα μεταξύ ΚΚΕ και ΝΟΦ [Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Σλαβομακεδόνων)]. Επρόκειτο για μια συμβιβαστική συμφωνία. Το ΝΟΦ θα σταματούσε να διεκδικεί τη δημιουργία ανεξάρτητων σλαβομακεδονικών μονάδων στο ελληνικό aντάρτικο και το ΚΚΕ από την πλευρά του θα δεχόταν οι Σλαβομακεδόνες να διατηρή ­ σουν τη δική τους κεντρική πολιτική ηγεσία, που σήμαινε ένα είδος ντε φάκτο αναγνώρισης.>:>1 38 Οι Καλύβας - Μαραντζίδης, αναμειγνύοντας πραγματικά γεγονότα με ιστορικές στρεβλώ­ σεις, επιδιώκουν τις εξής πολιτι κές στοχεύσεις: 1. Αναπαράγουν άλλη μια φορά την «εικόνα» του «ξενοκίνητου» αγώνα του ΔΣΕ. 2. Παρουσιάζουν τη βοήθεια των αδελφών κομμάτων ως σχετιζόμενη με τα δικά τους συμ­ φέροντα και αντίθετη με τα συμφέροντα του ελληνικού λαού και επαναφέρουν τη χυδαία α­ ντικομμουνιστική προπαγάνδα «περί απόσπασης τμήματος της χώρας». 3. Θεωρούν απόλυτα δικαιωματική την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, όχι όμως και τη φιλι­ κή βοήθεια των κρατών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης προς το ΚΚΕ και το ΔΣΕ . Πρώτον, ο ΔΣΕ γεννήθηκε από τις aσυμφιλίωτες ταξικές αντιθέσεις στην Ελλάδα και δεν ήταν ένα εισαγόμενο φαινόμενο, όπως υποστηρίζει επί δεκαετίες η ασφαλίτικου τύπου προπαγάνδα. Δεύτερον, η βοήθεια της ΕΣΣΔ και των Λαϊκών Δημοκρατιών (ΛΔ) δεν ήταν καθοριστική για την έναρξη του αγώνα του ΔΣΕ . Υπενθυμίζουμε ότι οι Ομάδες Καταδιωκόμενων Αγωνιστών, που αποτέλεσαν τον πρόδρομο του ΔΣΕ, αυτοεξοπλίστηκαν και έδρασαν πριν την έλευση βοήθειας. Το ΚΚΕ σωστά ζήτησε την αλληλεγγύη των αδελφών κομμάτων στον αγώνα του εναντί­ ον της ελληνικής αστικής τάξης, που είχε στο πλευρό της την αθρόα βοήθεια της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ . Βεβαίως, η βοήθεια, που επίσης καλώς δόθηκε στο ΔΣΕ και στο ΚΚΕ, απείχε συντριπτικά από το ύψος της βοήθειας του ταξικού αντιπάλου, ενώ ήταν ανεπαρκής και για την υλοποίηση των βασικών στρατιωτικών σχεδίων του ΔΣΕ. Αυτό οφειλόταν και στο γεγονός ότι τα αδελφά κόμματα για μεγάλο διάστημα πίστευαν πως το ΚΚΕ όφειλε να ρίξει το κύριο βάρος του στη μαζική πολιτική δουλειά. Έτσι και αλλιώς, η απουσία επαρκούς βοήθειας στο ΔΣΕ καθιστά ακόμα πιο ηρω ι κό και aξιοσέβαστο τον τιτάνιο αγώνα του. Και τρίτον, το ΚΚΕ όχι μόνο δεν αποδέχτηκε τις γιουγκοσλαβικές αξιώσεις, όπως ισχυρίζονται οι συγγραφείς, προκειμένου να λάβει ο ΔΣΕ βοήθεια, αλλά και επεδίωξε να συσπειρώσει στις δικές του θέσεις τις δυνάμεις των Σλαβόφωνων στην Ελλάδα 139 • Στις 13 Γενάρη 1948 πραγ­ ματοποιήθηκε το Α' Συνέδριο του ΝΟΦ, το οποίο επιβεβαίωσε την ευθυγράμμισή του με την

136. Στάθης Ν. ΚαλUβας - Νίκος Μοροντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 137.

Ό. π., σελ.

439.

138.

Ό.π., σελ.

433-434.

23

ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ.

506,

139. Το «Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (ΝΟΦ) ιδρύθηκε στη γιουγκοσλαβική Μακεδονία (Σκόπια) τον Απρίλη του 1945 οπό την ηγεσία της Γιουγκοσλαβίας. Οι βασι κές δυνάμεις του (ένοπλες ομάδες) στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν στους νομούς Φλwρινος, Καστοριάς και Έδεσσος, όπου ήταν συγκεντρωμένοι σλαβόφωνοι πληθυσμοί. Το ΝΟΦ εντοσσ6τον ορχικό στο σχεδιοσμ6 τ η ς ηγεσίας της Γιουγκοσλαβίας να προωθήσει την επιδίωξη της ενι αίος Μακεδονίας ως τμήματος της Γιουγκοσλαβίας, γεγονός που έβρισκε αντίθετο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ. Οι σχέσεις του ΝΟΦ με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ οξύνθηκαν περισσ6τερο όταν άρχισαν να συγκροτούνται ένοπλες Ομάδες Κοτοδιωκόμενων Αγωνιστwν. Η ηγεσία του ΝΟΦ επεδίωκε τη συγκρότηση «Μακεδονικού Αρχηγείου» στο Βίτσι. Τελικό, αυτός ο στόχος δεν επιτεύχθηκε. Στο Βίτσι, προς το τέλη του 1946, συγκροτήθηκε κοι νό Αρχηγείο του ΔΣΕ και η κεντρική καθοδήγηση του ΝΟΦ λογοδοτούσε στην Επιτροπή Μακεδονίας-Θράκης του ΚΚΕ. Η διαπάλη στο ΝΟΦ οδήγησε στη διάσπασή του. Βέβαιο, η υπονομευτική δράση πρwην στελεχών του ΝΟΦ σε βάρος του ΔΣΕ δε σταμάτησε.

32

ι·τ~~~>: ~· 23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ fiA ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941 - 1949. πολιτική του ΚΚΕ. Μάλιστα, έπειτα από την αποπομπή της Γιουγκοσλαβίας από την Κομ ινφόρμ (Ιούνης του 1948), η πλειοψηφία του ΝΟΦ πήρε το μέρος του ΚΚΕ και της ΕΣΣΔ. Ενδεικτικά, στην απόφαση του 2ου Συνεδρίου του ΝΟΦ, που διεξήχθη στις 25-26 Μάρτη 1949, ανάμεσα στα άλλα αναφερόταν: « ... το μεγάλο μέτωπο της ειρήνης, που καθοδηγείται απ' τη ΣΕ και το μεγάλο Στάλιν ... στο στρατόπεδο της ειρήνης οι λαϊκοδημοκρατικές χώρες, έχοντας τη βοήθεια της ΣΕ και καθοδηγού­ μενες από την τεράστια πείρα της, προχωρούν μ' εμπιστοσύνη στο δρόμο του σοσιαλισμού... »140

Οι συγκεκριμένες αποφάσεις του Συνεδρίου βρίσκονταν σε αντίθεση με τις επεξεργασίες των Πουγκοσλάβων κομμουνιστών, που μιλούσαν για «γιουγκοσλαβικό δρόμο προς το σοσιαλισμό» . Ακόμα, το ΚΚΕ κατάγγειλε την ηγεσία της Πουγκοσλαβίας και τις επιδιώξεις της για ενιαία Μακεδονία στο πλαίσιο της Μεγάλης Γιουγκοσλαβίας και χαρακτήρισε την πολιτική του Τίτο σοβινιστική. Το ίδιο έκανε και το ΝΟΦ, το οποίο στο 2ο Συνέδριό του καταδίκασε τη φραξιο ­ νιστική δουλειά που προωθούσε η γιουγκοσλαβική ηγεσία ,στις γραμμές της Οργάνωσης 141 • Η θέση της Sης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (30-31 Γενάρη 1949), που γρήγορα διορθώθηκε, υ­ ποστήριζε ότι «ο μακεδονικός λαός θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάστασή του έτσι όπως

το θέλει ο ίδιος, προσφέροντας σήμερα το αίμα του για να την αποχτήσει>Υ 42

•

Η θέση αυτή,

που αντικατέστησε πρόσκαιρα τη θέση του ΚΚΕ για ισοτιμία των μειονοτήτων στην Ελλάδα, προκλήθηκε από τη σοβινιστική πολιτική του Τίτο. Επίσης, προκλήθηκε από την υπονομευτι ­ κή δράση της Γιουγκοσλαβίας στις γραμμές του ΔΣΕ, η οποία στόχευε να τον αποστερήσει α ­ πό σημαντικές δυνάμεις.

Ηθική ανωτερότητα και σθένος ακατάβλητο, τα βαριά όπλα του ΔΣΕ Οι συγγραφείς επιδιώκουν επανειλημμένα να τραυματίσουν την ηθική υπεροχή και το δί ­ καιο του αγώνα του ΔΣΕ: «... αυτό που χαρακτήριζε τον Δημοκρατικό Στρατό ήταν η ισχύς και η πυκνότητα των πελα ­ τειακών δικτύων. Οι "προστατευόμενοι" της. ηγεσίας ... μπορούσαν να απολαμβάνουν περισσό ­ τερα "προνόμια" και να βρίσκονται περισσότερο στο απυρόβλητο.»143 Η επίθεση επεκτείνεται στις «βίαιες στρατολογίες»: «... οι βίαια στρατολογημένοι ήταν σαφώς περισσότεροι από όσους κατατάχθηκαν εθελοντικά... Οι αμερικανικές πηγές ανέφεραν μια σχέση 4 προς 6, ενώ οι ελληνικές μια σχέση 1 προς 1... Οι χωρικοί κρύβονταν όπου μπορούσαν ή επιχειρούσαν να ξεγελάσουν τους αντάρτες ... ό ταν τελικό τους ανακάλυπταν, οι κάτοικοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πείσουν τους α­ ντάρτες να μην τους πάρουν μαζί τους. Σε αυτό το σκηνικό αγωνίας επιχειρήθηκαν πολλές ε­ ξαγορές, ορισμένες μάλιστα με επιτυχία.»144 Και συνεχίζουν οι Καλύβας - Μαραντζίδης με αναφορές στο φύλο και στην ηλικία: «Από ένα σημείο και έπειτα, η βίαιη στρατολόγηση αφορούσε σε μεγάλο βαθμό τις γυναίκες ... στις ορεινές περιοχές της χώρας οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι άνδρες ήταν ο μόνος πληθυ­ σμός που ζούσε στα χωριά, καθώς οι άνδρες είτε είχαν ήδη καταταχθεί στον Ελληνικό Στρατό ή στον ΔΣΕ είτε είχαν φύγει για να μη στρατολογηθούν από τους αντάρτες

...

σύμφωνα με

τους Κλόουζ και Βερέμη τα τέσσερα πέμπτα των μαχητών ήτqν κάτω των 25 ετών ... όσο προ ­ χωρούσε ο πόλεμος και οι επιστρατευμένοι αυξάνονταν τόσο μειωνόταν ο μέσος όρος ηλικί140. Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 62923, Ιδεολογικές Βάσεις του ΝΟΦ - Εισι')γηση στο 2ο Συνέδριο του ΝΟΦ, σελ. 28-29. 141. Β. Κόιτσεφ, «Συμπεράσματα απ' το Β' Συνέδριο του ΝΟΦ», Περιοδικο Δημοκρατικος Στρατος, τόμ. ΒΊ σελ. 317, φωτογραφικι') ανατύπωση, εκδ. Ριζοσπάστης, Αθι')να, 1996. 142. Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 6, σελ. 337, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1987. 143. Στάθης Ν. Καλuβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 144.

Ό.π., σελ.

418-419, 420-421.

23

ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ.

417,

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ ας. .. Οι αντίπαλοι του ΔΣΕ υπολογίζουν πως οι μαχητές ηλικίας 16-18 ετών αποτελούσαν περί­ που το 20% του συνόλου.>>1 4 5 Η προσπάθεια αποδόμησηc; του ΔΣΕ ολοκληρώνεται με την εθνοτική και τη μορφωτική σύν­ θεσή του και οι συγγραφείς αναφέρονται σε 20% Σλαβομακεδόνεc; και 70% αγράμματους, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα:

« ... ο "λαογέννητος στρατός" αποτελούνταν στην πλειονότητά του από στρατολογημένους ε­ φήβους και νέους αγρότες και αγρότισσες, που πολύ μικρή σχέση είχαν με το μαρξισμό-λενι­

νισμό και με τα οράματα του ΚΚΕ... >>146 Όπως και στην περίπτωση του ΕΑΜ, στόχος των συγγραφέων είναι η αποκοπη του ΔΣΕ α­ πό τους αγώνες και τιc; επιθυμίες των υπό εκμετάλλευση μαζών, η απόδοση του ωc; στρατού προορισμένου να ενσαρκώσει σχέδια άσχετα με τη βούληση των απλών ανθρώπων, καταδυ­ ναστεύοντάc; τους:

.

«Έτσι όπως εξελίσσονταν τα πράγματα, το πλιάτσικο και οι κλοπές σε βάρος των τοπικών πληθυσμών ήταν συχνά εντελώς αναγκαίες ενέργειες προκειμένου οι μαχητές του ΔΣΕ να πά­ ψουν να τρέφονται με χόρτα και να φάνε καμιά φορά και λίγο ψωμί.>:>l 47 Πολύ περισσότερο, ο ΔΣΕ παρουσιάζεται ξεκομμένος και από τον ΕΛΑΣ: « ... ο ΔΣΕ είχε λιγότερα στοιχεία κοινά με τον ΕΛΑΣ ... σε αντίθεση μάλιστα με τον Ελληνικό Στρατό ... εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες πρώην Ελασίτες των πόλεων, των πεδινών και της νό­ τιας Ελλάδας στρατολογήθηκαν και πολέμησαν στις τάξεις του ... ενώ ο ΔΣΕ άντλησε στρατολογικά κυρίως από τις ορεινές περιοχές της κεντρικής και της βόρειας Ελλάδας και τις σλαβό­ φωνες κοινότητες. .. Ιδιαίτερα, αυτές οι τελευταίες όχι μόνο δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με την παράδοση του ΕΑΜ, αλλά αρκετά από τα μέλη τους είχαν παρελθόν ένοπλης ή μη συνεργασί­ ας με τις αρχές κατοχής. >>1 4 Β

Λίγο ακόμα και θα χαρακτήριζαν τον αστικό στρατό ΕΛΑΣ και το ΔΣΕ ταγματασφαλίτεc;. Ας προσπαθήσουμε να δούμε συνοπτικά τα επιχειρήματά τους: Πρώτο επιχείρημα, οι διακρίσεις στο εσωτερικό του ΔΣΕ. Είναι πραγματική πρόκληση ότι οι συγγραφείς καταλήγουν να κατηγορήσουν μαχητές που aψηφούσαν το θάνατο για ... συγκρό­ τηση «πελατειακών δικτύων». Με τέτοιους ισχυρισμούς αποδεικνύουν ότι αδιαφορούν ακόμα και για την αυτογελοιοποίησή τους, ακολουθώντας την τακτική του «πεc;-πεc; κάτι θα μείνει»! Δεύτερο επιχείρημα, οι «βίαιες στρατολογίες»! Αποτιμώνταc; την αστική βία ως νόμιμη και την αστική νομιμότητα ωc; υπέρτατο δίκαιο, δε λένε τίποτα ούτε για το κολαστήριο τηc; Μακρονήσου, ούτε για τους εξόριστους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ. Πολύ περισσότερο, δε διανοούνται ως βίαια τη στρατολογία του αστικού στρατού. Έτσι 1 «αδιαφορούν» ακόμα και για την ακόλουθη αστι­ κής προέλευσης μαρτυρία για τιc; συνθήκες που επικρατούσαν στον αστικό στρατό: «... Οι περισσότεροι στρατεύσιμοι δεν ένιωθαν καμιά επιθυμία να πολεμήσουν τους συμπα­ τριώτες τους ... πολλοί ... έβλεπαν τους αντάρτες σαν θύματα διωγμών, και θαύμαζαν το πα­ ρελθόν τους στην αντίσταση κατά των Γερμανών ... το ηθικό του στρατού βρισκόταν σε κατα­ στρεπτικά χαμηλό επίπεδο, όπως αναφέρει ο στρατηγός Θωμάς Πεντζόπουλος... >>1 49 Ακόμα και το 1948, οπότε η πλάστιγγα ε ί χε αρχίσει να γέρνει σε βάρος του ΔΣΕ, μετά από τον επιτυχημένο ελιγμό στο Βίτσι το ηθικό των στρατιωτών του κυβερνητικού στρατού ήταν ιδιαίτερα χαμηλό. Αναφέρει ενδεικτικά ο στρατηγός Τσακαλώτοc;: «Ολόκληροι Ταξιαρχίαι διαλύονται. Ταξίαρχος κατηγορείται ως φυγάς ή κρυμμένος μακριά α­ πό τον αγώνα. Οι φυγάδες γεμίζουν την Καστοριά.>>1 50 145. Στάθηc; Ν. Καλύβας - Νίκοc; Μαραντζίδηc;, Το εμφύλιο πάθη, 23 ερωτήσεις και αnοντήσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 419, 421, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 146. Ό.n., σελ. 421-422. 147.

Ό.n., σελ.

485 -486.

148.

Ό.n., σελ.

423-424.

149. David Η. Close - Θόνοc; Βερέμης, «Ο στρατιωτικόc; aγwνac;, 1945-49», στο Συλλογικό Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1950, σε:λ. 141, εκδ. Φιλiστωρ, Αθήνα, 1996. 150. Θρασύβουλος Τσακαλώτοc;, 40 χρονιο στρατιώτης της Ελλάδας, τόμ. Β', σελ . 162, έκδοση του συγγραφέα, Χ·Χ·

b."t:~~:=~:~;;:t:-23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941.- 1949 Ο δε πρώην υπουργός Ευάγγελος Αβέρωφ σημειώνει την τύχη που περίμενε τους λιποτάκτες: «Οι άνδρες πέταξαν τα όπλα τους και/ καταληφθέντες από πανικό/ εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και έσπευσαν προς την Καστοριά... Συνελήφθησαν από τη Στρατιωτική Αστυνομία και πα­ ραπέμφθησαν αμέσως σε έκτακτα στρατοδικεία. .. Εβδομήντα οκτώ φυγάδες εξετελέσθησαν... >;.151 Αυτά για την εθελοντική στρατολογία του αστικού στρατού. Αναφορικά με τους «βίαια στρα τολογηθέντεc;», οι συγγραφείς υπολογίζουν ότι αποτέλεσαν το 50-60% τηc; συνολικής δύνα­ μης του ΔΣΕ (πάλι καλά, αφού δύο χρόνια πριν ο Ν. Μαραντζίδηc; τους υπολόγιζε σε 70% 152 ). Τη μαγιά του Δημοκρατικού Στρατού αποτέλεσαν οι καταδιωκόμενοι από το αστικό κράτος α­ γωνιστές τηc; ΕΑΜικήc; Αντίστασης και, πρώτοι απ' όλους, αγωνιστές τηc; ταξικής πάλης της δε­ καετίας του 1930. Πέρα από το ότι αυτή η μαγιά των μερικών χιλιάδων διαμορφώθηκε πριν το ΚΚΕ πάρει απόφαση επανέναρξης της ένοπλης πάλης. Αυτοί ήταν οι «β ίαια στρατολογηθέντες»; Στη συνέχεια (Φλεβάρηc; του 1948), ο ΔΣΕ προχώρησε σε υποχρεωτική στρατολογία σε πε­ ριοχές που είχε απελευθερώσει. Η υποχρεωτική στρατολογία εφαρμόστηκε σε περιοχές τηc; Ηπείρου, τηc; Μακεδονίας, τηc; Θράκης και, σε μικρότερο βαθμό, στη Στερεά, στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο, λαμβάνοντας πάντα υπόψη την οικογενειακή κατάσταση των στρατολογη ­ θέντων. Στην Κρήτη και στο σύνολο των νησιών οι δυνάμεις του ΔΣΕ απαρτίζονταν αποκλειστικά από εθελοντές 153 . Η στρατολογία έγινε με απόφαση τηc; Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, η οποία είχε κάθε δικαίωμα να προχωρήσει σε αυτή για να προστατέψει τις aπελευθερωμένες περιοχές, αλλά και το δίκιο της εργατικής τάξης και του εργαζόμενου λαού. Οι αριθμοί των υποχρεωτικά στρατολογημένων σε καμιά περίπτωση δεν ταυτίζονται με αυ­ τούς των συγγραφέων. Καταρχήν, δεν υπολογίζουν ότι η υποχρεωτική στρατολογία σε συνθήκες παρανομίας του ΚΚΕ αποτέλεσε και μέσο προστασίας των οικογενειών των στροτολογηθέντων: «Δίναμε την εντύπωση ότι κάναμε βίαιη επιστράτευση ... για να αποφύγουν οι γονείς των "ε­ πιστρατευόμενων" διώξεις... >;.154 Επιπλέον, ο ΔΣΕ δεν είχε λόγο να στρατολογεί τυχαία τον οποιονδήποτε, γ ιατί τότε θα αυξα­ νόταν ραγδαία η πιθανότητα διείσδυσης στις γραμμές του εχθρικών στοιχείων τη στιγμή που θα aποκλιμακωνόταν η δυναμική της δράσης του, ενώ ωc; λαϊκός στρατός στηριζόταν ακριβώς στη συνειδητή πειθαρχία. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος των υποχρεωτικά στρατευμένων αποτελούσαν άτομα φιλικά προσκείμενα στο ΚΚΕ και όχι άσχετα «με τα οράματά του», που ενσωματώνονταν γρήγορα και πολεμούσαν ηρωικά: «...οι στρατολογούμενοι αφομοιώνονταν ιδεολογικά σε μεγάλο βαθμό και ταχύτατα με το α­

νταρτικό περιβάλλον τους. Η αφομοίωση εκείνη αποτελεί ένα από τα φαινόμενα του ελληνικού ανταρτοπόλεμου και σύντομα οι νέοι μαχητές ευθυγραμμίζονταν σχεδόν σε αγωνιστικότητα με τους παλιούς. Η αντίληψη που επικρατούσε στην άλλη πλευρά/ ότι οι καινούργιοι αντάρτες υπο ­ χρεωτικής στρατολογίας ζούσαν και μάχονταν κάτω από το πιστόλι των πολιτικών επιτρόπων/ ή ­ ταν ανακριβής. .. >;.1 55

Μόνο έτσι μπορεί να ερμηνευτεί και το χαμηλό ποσοστό των λιποτακτών (12-15% των δυνά­ μεων του ΔΣΕ 156 ), ακόμα και σε συνθήκες όπου η έκβαση του αγώνα είχε οριστικά κριθεί και ε­ νώ η λιποταξία από το ΔΣΕ ήταν aπείρως ευκολότερη από τη λιποταξία από τον αστικό στρατό. Ο λιποτάκτης από το ΔΣΕ είχε πού να πάει και ήταν καλοδεχούμενος. Ο λιποτάκτης από τον α ­

στικό στρατό είχε να πάει μόνο προc; το θaνατο. Αναφορικά με τις δωροδοκίες προς τους" αντάρτες του ΔΣΕ προκειμένου να ματαιώσουν επι­ στρατεύσεις, ο οχετός των συγγραφέων ξεπερνά κάθε φαντασία.

151. Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσοc;, Φωτιά και Τσεκοuρι, σελ. 368, εκδ. Βιβλιοπωλείον τηc; Εστίαc;, Αθr'jναι, 1975. 152. ΡαδιοφωνικrΊ εκπομπr'j, <<Από τον πόλεμο του '40 έωc; τη χούντα του '67», ΣΚΑΪ, 6 Απρίλη 2014. 153. Daνid Η. Close - Θόνοc; Βερέμηc;, «Ο στρατιωτι κόc; aγωναc;, 1945-49», στο Συλλογικό Ο ελληνικός εμφuλιος πόλεμος, 1943-1950, σελ. 138, εκδ. Φιλίστωρ, Αθr'jνο, 1996. 154. Αρίστοc; Κομορινόc;, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Πελοπόννησο. 1946-1949, σελ. 211, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2000. 155. Σόλων Ν. Γρηγοριόδηc;, Ο εμφύλιος 1946-1949, τόμ. Α', σελ. 152, εκδ. Φυτρόκη, Αθr'jνο, 1979. 156. Niκoc; Κυρίτσηc;, Δημοκρατικός Στρατός Ελλ6δας. Ίδρυση - Μονάδες- Αξιωματικοί - Δυνάμεις - Απώλειες - Κοινωνική σuνθεση, σελ. 514, εκδ. Σύγχρονη ΕποχrΊ, Aθr'jνa, 2012.

35

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ Τρίτο επιχείρημα, η επιστράτευση γυναικών. Η εικόνα που προσπαθούν να δώσουν οι συγ­ γραφείς για πολεμικά άπειρες γυναίκες που μάχονταν παρά τη θέλησή τους, απέχει παρασάγ­ γας από την ιστορική αλήθεια. Καταρχήν, ο νόμος 7 της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (9 Φλεβάρη 1948), στο άρ­ θρο 3, ανέφερε: «Ο υπουργός των Στρατιωτικών μπορεί να καλέσει με διάταγμα και ορισμένες ηλικίες γυναικών. Η κάθε επιστρατευμένη γυναίκα μπορεί να κάνει μάχιμη υπηρεσία μόνο αν το ζητήσει η ίδια.» 157 Παρόλα αυτά, πολλές ήταν οι γυναίκες που όχι μόνο θέλησαν να πολεμήσουν, αλλά και δι­ ακρίθηκαν στα πεδία των μαχών. Σύμφωνα με την εφημερίδα της ΠΔΚ, περισσότερες από 880 γυναίκες έφεραν τον τίτλο αξιωματικού. 158 Από αυτές 340 αποφοίτησαν από τις σχολές του ΔΣΕ και ονομάστηκαν αξιωματικοί, ενώ 436 αναδείχτηκαν ανθυπολοχαγοί για ανδραγαθία 159 • Ο τίτλος <<Τιμημένη Νεκρή» αποδόθηκε σε 183 αξιωματικούς και μαχήτριες γυναίκες. Επίσης, σε 415 γυναίκες απονεμήθηκαν μετάλλια. 160 Χιλιάδες επέδειξαν αυτοθυσία. Πάνω από 3.500 μαχήτριες του ΔΣΕ έπεσαν στα πεδία των μαχών. 161 Η αναγνώριση του ηρωισμού των μαχητριών του ΔΣΕ επιβεβαιώθηκε και από τους aντιπά­ λους. Έγραψε ο υποστράτηγος Ζαφειρόπουλος: «Από την όλην παρακολούθησιν της μαχητρίας-γυναικός διεπιστώθη τόσον από της πλευ­ ράς του συμμοριτισμού όσον και των εθνικών δυνάμεων, ότι επολέμησεν αύτη με τόλμην, πεί­ σμα, αντοχήν και μαχητικότητα και ουδόλως υστέρησε του ανδρός.>:>l- 62 Τέταρτο επιχείρημα, οι Σλαβομακεδόνες. Οι συγγραφείς δίνουν αυξημένα νούμερα συμμε­ τοχής, προκειμένου να αναπαράγουν το «ξενοκίνητο» του αγώνα του ΔΣΕ. Μόνο που η συ­ γκεκριμένη κατηγορία έχει νόημα μόνο σε όσους αποδέχονται τον αστικό εθνικισμό και ανα­ ζητούν τα αίτια της εμφύλιας ταξικής σύγκρουσης σε ξένες επεμβάσεις. Πράγματι, υπήρξε υψηλή συμμετοχή των Σλαβομακεδόνων στο ΔΣΕ. Επρόκειτο, βέβαια, για Έλληνες υπηκόους. Όμως, αυτό δεν έχει να κάνει με «ξένους δάχτυλους>>. Δε θα είχε να κά­ νει ακόμα και αν εντάσσονταν στο ΔΣΕ μη υπήκοοι Έλληνες. Όπως στην Ισπανία, όπου πο­ λέμησαν στο πλευρό τού εκεί Δημοκρατικού Στρατού χιλιάδες μαχητές από άλλες χώρες. Οι Σλαβομακεδόνες γνώρισαν από την όψη και από την κόψη το αστικό κράτος και τη στάση του απέναντι στις διάφορες μειονότητες. Γνώρισαν διπλή καταπίεση, ταξική και εθνική. Τους απα­ γόρευαν να μιλάνε τη γλώσσα τους, να χορεύουν τους χορούς τους, να τηρούν τα δικά τους έθιμα. Η διπλή καταπίεση και εκμετάλλευση ήταν οι αιτίες της μαζικής συμμετοχής τους στο ΔΣΕ, ο οποίος αντιμετώπιζε αυτούς τους ανθρώπους ισότιμα. Όσον αφορά το καθυστερημένο «ενδιαφέρον» των Καλύβα - Μαραντζiδη γι' αναζήτηση στους Σλαβομακεδόνες συνεργατών των Γερμανών, αυτό στηρίζεται σε ένα από τα γνωστά με­ θοδολογικά τους aτοπήματα. Αφού πρώτα θεμελίωσαν το «μύθο» των μειονοτήτων που συ­ νεργάστηκαν με τους Γερμανούς στο σύνολό τους, στη συνέχεια, για να πλήξουν το κύρος του ΔΣΕ, θεωρούν κάθε Σλαβομακεδόνα συνεργάτη των Γερμανών. Πέμπτο επιχείρημα, οι αγράμματοι. Χωρίς και πάλι να παραθέσουν στοιχεία, αναφέρουν αυ­ θαίρετα ότι το 70% (όλα τα νούμερα στρογγυλά) των μαχητών του ΔΣΕ ήταν αγράμματοι. Πρόκειται για ένα από τα πολλά aτεκμηρίωτα ποσοστά που αναφέρουν. Το ζήτημα, όμως, δεν είναι εκεί. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το ποσοστό των αναλφάβη-

157. Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 42052, Νόμοι της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, Μάης 1948, σελ. 46. 158. Καταγραφή-επεξεργασία στοιχείων της Εφημερίδας της Προσωρινής Κυβέρνησης (αρ. φύλ. 1, 28 Δεκέμβρη 1947 έως αρ. φύλ. 75, 12 Αυγούστου 1949). 159. Νίκος Κυpiτσης, Δημοκρατικος Στρατος Ελλάδας. Ίδρυση σύνθεση, σελ. 472-480, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2012.

- Μονάδες - Αξιωματικοί - Δυνάμεις -Απώλειες - Κοινωνική

160. Καταγραφή-επεξεργασία των στοιχείων της Εφημερίδας της Προσωρινής Κυβέρνησης. 161. Καταγραφή-επεξεργασία των στοιχείων των βιβλίων Έπεσαν για τη ζωή, τόμ . 7α, 7β, 7γ, 7δ, 7ε, 7στ, 7ζ, 8, εκδόσεις της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 2008-2016. 162. Δημήτριος Ζαφειρόπουλος, Ο αντισυμμοριακος αγών, 1945-1949, σελ. 36-37, Αθήνα ι, 1956.

36

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑΓΩΝΑ 1941- 1949 των στην Ελλόδα εκείνη την εποχή ήταν 27,5%163 και κλιμακωνόταν στην εργατική τόξη και στα φτωχά λαϊκά στρώματα, ειδικότερα στις νεότερες ηλικίες, εξαιτίας της παύσης της λει­ τουργίας των περισσότερων σχολείων στα χρόνια της Κατοχής. Με αυτή την έννοια, δε θα πρέπει να θεωρείται παράδοξο πωc; ένα σημαντικό ποσοστό των μαχητών και των μαχητριών του ΔΣΕ ήταν αναλφάβητοι. Δεν ήταν, όμως, με ευθύνη του ΚΚΕ και του ΔΣΕ. Αντίθετα, ακόμα και στις συνθήκες του πο­ λέμου, υπήρχε διαρκής προσπάθεια για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και γενικότε­ ρα για τη συνολική ανόρθωση του πολιτιστικού επιπέδου. Όπως χαρακτηριστικά έγραφε ο Β. Μπαρτζιώτας, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Απρίλη του 1949: «Πρέπει να μάθουμε σε όλους τους μαχητές-μαχή­ τριες γράμματα. Αυτό μπο­ ρεί να γίνει και κάτω απ' τις πιο δύσκολες συνθήκες. Ορισμένες Ταξιαρχίες όπως π.χ. η 16η, κατάφεραν να μάθουν στα 70% των α­ γραμμάτων τους γράμμα­ τα. Η εξάλειψη της αγραμ­ ματοσύνης μέσα στο ΔΣΕ θα βοηθήσει για να σηκω­ θεί το ηθικοπολιτικό επίπε­ δο των μαχητών μας.»1 64

Το κυριότερο: Οι αναλ­ φάβητοι μαχητές και μα­ χήτριες του ΔΣΕ είχαν μά­ θει πολλά σημαντικά, σε α­ ντίθεση με όσα διδάσκουν τους φοιτητές οι δύο κα­ θηγητές και οι όμοιοί τους.

Πρώτα απ' όλα, είχαν μά-

Μαχήτριες και μαχητές του ΔΣΕ

θει ποιο είναι το δίκιο τους. Επιπλέον, πίσω από το κεντρικό επιχείρημα των συγγραφέων κρύβεται η αστική πρακτική ότι δικαίωμα στη διαμόρφωση πολιτικής και εξελίξεων έχdυν οι μορφωμένοι, δηλαδή η αστική τάξη και οι παρατρεχάμενοί της. Τους προκαλεί αλλεργία το γεγονός ότι τη δεκαετία του 1940 εκατο­ ντάδες χιλιάδες από τις λαϊκές μάζες βγήκαν στο προσκήνιο της Ιστορίας, επιδιώκοντας να γίνουν οι πρωταγωνιστές και οι διαμορφωτές της. Π' αυτό και κρύβουν ότι για τη μορφωτική κατάστα­ ση των λαϊκών μαζών δεν ήταν υπεύθυνες οι ίδιες, αλλό το σύστημα της ταξικής εκμετάλλευσης. Σημασία έχουν και αυτά που δε λένε οι συγγραφείς. Αποκρύπτουν ότι πολλοί από τους σημα­ ντικότερους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών στήριξαν με κόθε μέσο το ΔΣΕ: «Ανάμεσα στις δεκάδες χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ συμμετείχαν και άνθρωποι των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών, όπως οι λογοτέχνες Δημήτρης Χατζήςι Φώτης Αγγουλέςι Πώργης Σεβαστίκογλου/ Τάκης Αδάμοςι Πώργης Λαμπρινόςι Δημήτρης Ραβάνης-Ρεντής,

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Αλέξης Πάρνηςι Νίκος Κυτόπουλο(;, Κώστας Πουρνάρας (ΜπόσηςJι

Άνθος Φιλήτας (Άνθιμος Χατζηανθίμου)ι Βασίλης Πηγής, Νίκος Παπανδρέου1 ο ιστορικός Πώργης Ζωίδηςι ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίαςι ο οπερατέρ και φωτογράφος Απόστολος Μουσούρης, οι η­ θοποιοί Πάννης Βεάκης, Αντώνης Παννίδης, οι εικαστικοί Πώργος Δήμου, Πώργος Γούλας και άλλοι. Στάθηκαν δίπλα και βοήθησαν το ΔΣξ από χώρες του εξωτερικού όπου βρίσκονταν, ο γλύ-

163. Πηγή ΕΛΠΑΤ, Απογραφή 1951. 164. Β. Μπαρτζιώτας, <<Η πολιτική δουλειά στο ΔΣΕ», Δημοκρατικός Στρατός, τόμ. 4/1949, σελ . 236.

37

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ πτης Μέμος Μακρής, ο φιλόλογος Πώργης Αθανασιάδης, οι λογοτέχνες Έλλη Αλεξίου, Μέλπω Αξιώτη, Θεοδόσης Πιερίδης, Έλλη Λαμπρίδη, Θράσος Καστανάκης και πολλοί ακόμα. Στο πλευρό του ΔΣΕ βρίσκονταν από κάθε μετερίζι, όπως αυτό των εξοριών, των φυλακών, των διώξεων ή άλλο, ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, μια πλειάδα συγγραφέων και ποι­ ητών, όπως οι Πάννης Ρίτσος, Κώστας Βάρναλης, Άγγελος Σικελιανός, Τάσος Λειβαδίτης, Θέμος Κορνάρος, Κώστας Παννόπουλοζ Νικηφόρος Βρεττάκος, Μανώλης Αναγνωστάκης, Βικτωρία Θεοδώρου, Διδώ Σωτηρίου, Ανδρέας Φραγκιάς, Μιχάλης Κατσαρός, Στρατής Δούκας, Πώργος Κοτζιούλας, Μενέλαος Λουντέμηζ Νίκος Καρούζοζ Νίκος Καββαδίας, Πώργος Βαλέτας, Κώστας Καλατζής (Θεσσαλός), Άλκη Ζέη, Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο χαράκτης Α. Τάσσος, οι εικαστικοί Πώργης Φαρσακίδης, Πάννης Στεφανίδης, Βάλιας Σεμερτζίδης, Βασίλης Αρμάος, Δημήτρης Πολδάσης, Θωμάς Μώλος, Χρήστος Δαγκλής, Βασίλης Βλασίδης, Βάσω Κατράκη, Κατερίνα Χαριάτη-Σισμάνη, ο μουσικοκριτικός Φοίβος Ανωγειανάκης, ο μουσικοσυνθέτης Αλέκος Ξένος, ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, ο καθηγητής πανεπιστημίου Πάννης Ιμβριώτης, η παιδα­ γωγός Ρόζα Ιμβριώτη, ο κριτικός τέχνης Μάρκος Αυγέρης, οι ιστορικοί Πάννης Κορδάτος και Δημήτρης Φωτιάδης, οι ·ηθοποιοί Μάνος Κατράκης, Αλέκα Πα1ζη, Τζαβαλάς Καρούσος, Τίτος Βανδής, Ασπασία Παπαθανασίου, Ολυμπία Παπαδούκα, Μαλαίνα Ανουσάκη, Αργυρώ Βόκοβιτς, Κοίτη Ντιριντάουα, Ταϋγέτη, Νίκος Φέρμας, Πώργος Πολάσης, Κώστας Μπαλαδήμας, η ηθοποι­ ός και λογοτέχνης Ζωρζ Σαρρή, ο στιχουργός Κώστας Βίρβος, ο μουσικοσυνθέτης Θόδωρος Δερβενιώτης και πολλοί άλλοι.>:Υ 65 Έκτο επιχείρημα, η απουσία των ΕΛΑΣιτών από το ΔΣΕ. Αυτό και αν είναι ψεύδος. Ήταν χι­ λιάδες οι ΕΑΜίτες, ΕΛΑΣίτες, ΕΠΟΝίτες, που πήραν μέρος στο ΔΣΕ . Ακόμα και Αετόπουλα της Κατοχής. Και θα ήταν ασφαλώς περισσότεροι αν έγκαιρα και γενικευμένα το ΚΚΕ είχε προχω­ ρήσει στη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα, ώστε να αποτρέψει τις εκκενώσεις των ορεινwν χω ­ ριών, τις φυλακίσεις και τους εξορισμούς . Όμως, ακόμα και κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, ο ΔΣΕ έφτασε να αριθμεί δεκάδες χιλιάδες, αποδεικνύοντας τις βαθιές του ρίζες στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, που οι συγγρα ­ φείς προσπαθούν να καταρρίψουν.

Το «παιδομάζωμα» και το παιδομάζωμα Η απόπειρα ηθικής απονομιμοποίησης του ΔΣΕ δεν μπορούσε να μην περιλαμβάνει και το περί­ φημο «παιδομάζωμα»: « ... είτε αρέσει είτε όχι, το ηθικό στίγμα βαραίνει περισσότερο την πλευρά που αποφάσισε τη με­ ταφορά των παιδιών έξω από τη χώρα, πράξη αν μη τι άλλο ασυνήθιστη στις εμφύλιες αντιπαραθέ­ σεις ... απόφαση του "παιδομαζώματος" ελήφθη προκειμένου οι γονείς των παιδιών, και ιδιαίτερα οι μάνες, να μπορούν να πολεμούν απρόσκοπτα και με μειωμένο κίνδυνο λιποταξίας. Με τα παιδιά "μέ­ σα" αφενός διασφαλιζόταν η αφοσίωση των οικογενειών των ανταρτών και ιδιαίτερα των γυναικών ... ούτε και ο ισχυρισμός ότι τα παιδιά ταξίδεψαν με τη συγκατάθεση των γονέων τους ανταποκρίνε­ ται στην αλήθεια, καθώς ο εθελοντικός χαρακτήρας αυτής της μετακίνησης υπήρξε περιορισμένος χρονικά ... από τα μέσα του 1948 ... οι γονείς υποχρεώθηκαν να παραδώσουν τα παιδιά τους... Το ε­ πιχείρημα της εθελοντικής μετακίνησης επικαλείται το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά είχαν γο­ νείς στο ΔΣΕ .. Και αυτός ο ισχυρισμός όμως μόνο εν μέρει είναι αληθινός, για τον απλούστατο λόγο ότι η πλειονότητα των ανταρτών (ιδιαίτερα από τα μέσα του 1947) είχε στρατολογηθεί καταναγκα­ στικά και πολλές φορές με βίαιο τρόπο...>)1.66 Η ει κόνα συμπληρώνεται από τις κακουχίες που αντιμετώπισαν τα παιδιά στο δρόμο προς τις Λαϊκές Δημοκρατίες:

165. ΚΕ του ΚΚΕ, «Διακηρυξη για τα 70χρονα του ΔΣΕ», στο Τμιlμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Συλλογή Κειμένων. Έγγραφο οπό το Αρχείο του ΚΚΕ, σελ. 23-24, εκδ. Σuγχρονη Enoxrι Αθήνα, 2016. 166. Στάθη<; Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πόθη 1 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 445, 447-448, εκδ. Μεταίχμ ιο, Αθιlνα, 2015.

38

23+ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΠΛΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ 1941-1949 «Μαρτυρίες αναφέρουν πως ένας σημαντικός αριθμός παιδιών πέθανε ή χάθηκε στον δρόμο. Πόσα είναι αυτά τα παιδιά κανείς δε γνωρίζει.>:>i61

Και, φυσικά, οι Καλύβας- Μαραντζίδηc; καταλήγουν στη χρησιμοποίηση aτόφιου του επιχειρήματος της χυδαίας αντικομμουνιστικήc; φιλολογίας, που μιλά για την απόπειρα δημιουργίας «γενιτσάρων»: « ... ο ΔΣΕ είχε επιτακτική ανάγκη από εφεδρείες και βοηθητικό προσωπικό... Ένας σημαντι­

κός αριθμός παιδιών συγκεντρώθηκαν σε στρατόπεδα της Ανατολικής Ευρώπης για να εκπαι­ δευτούν και να σταλούν στη συνέχεια πίσω στα μέτωπα. .. Ποιος είναι ο αριθμός των παιδιών που βρέθηκαν με το όπλο στο χέρι στα ελληνικά βουνά; Σύμφωνα με γιουγκοσλαβικές και πο ­ λωνικές πηγές, υπολογίζεται πως περίπου 2.000 παιδιά στάλθηκαν. .. Πόσα πάλι απ' αυτά σκο­ τώθηκαν, τραυματίστηκαν ή συνελήφθησαν με το όπλο στο χέρι και στάλθηκαν φυλακή ή ε­ ξορία δεν γνωρίζουμε. Στα αρχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού έχουν εντοπιστεί αναφορές

για μερικές εκατοντάδες ανηλίκων κρατουμένων σε στρατόπεδα και φυλακές. Δεν υπάρχει αμ­ φιβολία ότι αρκετοί από αυτούς ... είχαν συλληφθεί ως αντάρτες.>:>1 68 Πρώτο επιχείρημα: Ο ηθικός ψόγος «βαραίνει» το ΔΣΕ, γιατί μετέφερε τα παιδιά έξω από τη χώρα. Υιοθετώντας τη λογική του αστικού εθνικισμού, οι συγγραφείς θέτουν ως κριτήριο την παραμονή των παιδιών εντός των τειχών του αστικού έθνους-κράτους, χωρίς φυσι κά να ενδι­ αφέρονται να περιγράψουν τις συνθήκες που αντιμετώπιζαν τα παιδιά μέσα σε αυτό. Ο αστικός στρατός, επιδιώκοντας να απομονώσει το ΔΣΕ από λαϊκά στηρίγματα, προχώρη­ σε όχι μόνο στην εκκένωση χωριών και στη μεταφορά εκατοντάδων χιλιάδων στις πόλεις, αλ­ λά και στη διακοπή της τροφοδοσίας των περιοχών όπου δροuσε ο ΔΣΕ. Ως αποτέλεσμα, πα­ ρουσιάστηκαν σημαντικές ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων, με καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή του πληθυσμοu και πρώτιστα των παιδιών. Σuμφωνα με τα στοιχεία που έδιναν ε­ κείνη την εποχή οι αρμόδιες υπηρεσίες, στις εμπόλεμες περιοχές το 26% των παιδιών υπέφε­ ρε από πνευμονικές παθήσεις, το 17,5 % από βρογχικά, το 10,5% από νευρικές παθήσεις, το

14% από ψώρα, το 21,5% από ρευματικά και άλλες παθήσεις (τραχωματικά κ.ά.). Τελείως υ­ γιή ήταν μόλις το 10,5% των παιδιών, αν δε συνυπολογιστεί το σωματικό τους βάρος, αφοu το 92% των παιδιών ήταν ελλιποβαρήι69. Και αν όλα τα προηγοuμενα μποροuν να αποδοθοuν στις συνθήκες του πολέμου, όμως, δε συμβαίνει το ίδιο και με τιc; συνειδητές αποφάσεις του αστικοu στρατού, που έβαζαν στο στό­ χαστρο όχι μόνο τους μαχητές του ΔΣΕ, αλλά και τον άμαχο πληθυσμό. Διαβάζουμε από τη δι­ αταγή τηc; Διοίκησης Αεροπορίας Στρατοu τις εντολές που δίνονταν στους αεροπόρους, προ­ κειμένου να επιτευχθεί η αεροπορική περικuκλωση: «... η Αεροπορία αιφνιδιαστικώς και ταχέως ενεργούσα ίπταται άνωθεν του χώρου τούτου, α­ παγορεύει την εξ αυτών απομάκρυνσιν του εχθρού και εξοντώνει πάντα επιχειρούντα ν' απομα­ κρυνθή... Η αεροπορική περικύκλωσις ενεργείται εις κατοικημένην ή περιορισμένην περιοχήν.>:>l 70 Μάλιστα, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμuνηc; (σε συνεδρίαση στις 10 Ιοuλη 1948) ζή­ τησε τη συνδρομή των ΗΠΑ, προκειμένου η αεροπορία να χρησιμοποιήσει χημικά αέρια ενα­ ντίον του πληθυσμοu, με αποτέλεσμα ο Αμερικανός αντιστράτηγος Βαν Φλιτ, για λόγους πο­ λιτικής σκοπιμότητας βέβαια, να επισημάνει: «Τα αέρια είναι εκτός νόμου... Η χρησιμοποίησίς των εν Ελλάδι θα προκαλούσε την φρίκην του πολιτισμένου κόσμου. Οι υπό κομμουνιστικήν ηγεσίαν αντάρται και οι υποστηρικταί των θα εδράττοντο της ευκαιρίας ίνα χρησιμοποιήσουν την προπαγάνδα των εν σχέσει με την χρή­ σιν των.>:>i 71

167. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 168.

Ό. π. , σελ.

23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 448,

450-452.

169. Δημήτρης Σέρβος, Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια, σελ. 228, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2001. 170. Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού, «Αεροπορική περικύκλωσις» (3.5.1947), στο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία του Εμφυλίου Πολέμου

1945-1949, τόμ. 4, Έγγραφο 61, σελ. 483-484, έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αθήνα, 1998. 171. Αντιστράτηγος Βαν Φλιτ, «Υπόμνημα υποβληθέν εις το Συμβούλιον Εθνικής Αμύνης», στο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία του Εμφυλίου Πολέμου 1945-1949, τόμ . 8, Έγγραφο 31, σελ. 185, έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αθήνα, 1998.

39

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ τQυ ΚΚΕ Παράλληλο, η Χωροφυλακή δεχόταν εντολές γιο συλλήψεις των συγγενών των μαχητών του ΔΣΕ και για κάψιμο των σπιτιών τους με τη συνδρομή του στρατού. Ενδεικτικά αναφέρουμε την εντολή του Β' Σώματος Στρατού προς την Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Θεσσαλίας 172 • Και, φυσικά, ταυτ6χρονα και συντονισμένα με την κρατική καταστολή δρούσαν οι «παρακρα­ τικές» συμμορίες. Αυτό είναι το πλαίσιο που δημιούργη­ σε το αστικ6 κράτος γιο το πα ι διά και αυτ6 το πλαίσιο έπρεπε - κατά τους συγγραφείς­ να «σεβαστεί» ο ΔΣΕ, διατηρώντας το πα ι ­ διά στο εσωτερικ6 της χώρας, κ6ντρα στις εκκλήσεις των γονιών τους, ή αδιαφορώ­ ντα ς γιο το γεγον6ς 6τι πολλά απ' αυτά ή­ τον- ορφανά. Βέβαια, οι Καλύβας - Μαραντζίδης αμφι­ σβητούν αυτές τις εκκλήσεις με ένα απλ6 ~/-t~i/o~ ~F'~t'J:-77 ;~~" -z;_>t?~+'r#'tptb τέχνασμα . Χρησιμοποιούν το πρώτο ψέμα ~t>-iJ ~~~&~Jρ?- r4-

:V τού στα κονβοι των παιδιών που αποχωρού­ ~-HU"-u-o._. .:ulJJ ~ ~_.,o:.:: ~..a..;:,.7-·~· .....,.c~ σαν απ6 τη χώρα. / ;:;;-" '".- -"' Τέλος, διατυπώνεται «ανθρωπιστικο» κα­ ~ .-~~:>i-73 Τίποτα δε λένε οι συγγραφείς και για το τι αντιμετώπισαν το παιδιά και οι έφηβοι που θε­ ωρήθηκαν μετέχοντες στο ΔΣΕ. Τραγικές Γ]ταν οι καταστάσεις που βίωσαν όσοι κρατήθηκαν στο ανομορφωτΓ]ριο της Κηφισιάς. Σε επιστολη τους στην εφημερίδα Δημοκρατικός Τύπος (28 Αυγούστου 1950), 25 απ' αυτούς ανέφεραν για τις συνθΓ]κες κράτησης: <<Ο σκοπός τους είναι ξεκάθαρος: Να κάνουμε δήλωση . Χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα, από

1

.

"'"

. -

172. Δημr']τρηc; Σέρβος, Το πσιδομaζωμσ και ποιοι φοβοuνται την σλΓιθεισ, σελ. 236, εκδ . Σι'.ιγχρονη Εποχr'], Αθr']να, 2001 . 173. Αρχεiο ΚΚΕ, Έγγραφο 88584, Αποκαλυπτικό Υπόμνημα <<Βασανιστι'ψια, βιασμοuς καταγγέλλουν οι κρατοuμενες γυναίκες των φυλακών Αβέρωφ προς τον ΟΗΕ».

40

την ψυχολογική βία των βασανισμών, την απειλή της εξόντωσης, με τρόπους αφάνταστα κτη­ νώδικους, το ηθικό κουρέλιασμα με αισχρό βιασμό του κορμιού... Σ' ένα κουβά με βρωμιές βου ­ τούσαν το κεφάλι μας για να μας μπάσουν στο γραφείο. Ο Μουζάκης μας έδειχνε το χαρτί της δήλωσης. Στην άρνησή μας, καινούριος κατακλυσμός από χτυπήματα ακολουθούσε. .. Δεμένους στη φάλαγγα μας χτυπούσαν με τη σειρά με βάρδειες, με ρόπαλα, με συρματόσχοινα και με κάλτσες γεμάτες τσιμέντο. Στο στόμα μας έχωναν σφουγγαρόπανα και κομμάτια από σαπούνι, που έπρεπε να φάμε σε ωρισμένα λεπτά. Μας γύμνωναν και μας έκαιγαν το γεννητικά όργανα με τσιγάρα και κάρβουνα. Έχωναν μέσα στο αποχετευτικό έντερο γκλοπς και αναμμένο τσιγά­ ρο... Μας διοχέτευαν ηλεκτρικό ρεύμα γιο να μας παραλύουν το νευρικό σύστημα. .. Οι αποθή ­ κες, το μαγειρείο, το μπάνιο, το πειθαρχείο, μα και οι θάλαμοι ακόμα, είχαν μετατραπεί σε χα­ ρέμια οπό τους χίτες βασανιστές. .. Και όταν κάτω από τις συνθήκες αυτές αρχίσαμε να υπογρά­ φουμε την άτιμη δήλωση, τότε μας έσπρωχναν και πάλι με το ξύλο και την απειλή, να χτυπά­ με εκείνους που δεν είχαν λυγίσει... » Παρόμοια ιlταν και η κατάσταση στο Ειδικό Κέντρο Ανηλίκων που λειτούργησε στη Μακρόνησο

για παιδιά 13-17 χρονών: «Είκοσι ένας ανήλικοι κατάπιον τις ουρές απ' το κουτάλια, αναπτήρες κλπ., ένα παιδί πήρε δηλητήριο. Ο Λ. Τσεκούρας τρελάθηκε και τον έστειλαν στο ψυχιατρείο, ο ι Σπηλιάς αφού για δεύτερη φορά αποπειράθηκε ν' αυτοκτονήσει, στο τέλος τρελάθηκε, ο Θ. Τσεπάς κουτσάθηκε από βασανιστήρια και κατέληξε σε νοσοκομείο, του Γ. Φωτόπουλου του σπάσανε τη σπονδυλι­ κή στήλη και στάλθηκε στο νοσοκομείο, του Μ. Παποδήμα απ' τα βασανιστήρια του σπάσανε το τύμπανα των aφτιών του, ο Π. Γεωργούλας έκοψε τις φλέβες του και τελικά τρελάθηκε. Ο Χ. Συμεωνίδης έκανε τέσσερις αιμοπτύσεις απ' το βασανιστήρια στο Πειθαρχείο. ..»174

Στις φυλακές Κέρκυρας 9 νέοι (18-21) χρονών εκτελέστηκαν 175 • Όλα αυτο, φυσικο, δεν υπάρχουν για τους συγγραφείς, που εξωραΤζουν την κυβερνητικιl πολιτικη και τις παιδουπόλειι:; της Φρειδερίκης, μιλώντας απλο για την εφαρμογη μιας « εθνι­ κόφρονας κατήχησης» : «Ο στόχος της κυβέρνησης ήταν διπλός -πολιτικός και aνθρωπιστικός-, να σωθούν οι άνθρω­ ποι οπό τις ταλαιπωρίες του πολέμου βρίσκοντας ασφαλή καταφύγια στις πόλειζ αλλά κυρίως να στερηθεί ο ΔΣΕ τις αναγκαίες εφεδρείες και την επιμελητεία οπό τους κατοίκους των ορει­ νών περιοχών ... η βασίλισσα Φρειδερίκη φρόντισε ... να δημιουργηθούν μια σειρά ιδρυμάτων σε ολόκληρη τη χώρα, όπου φιλοξενήθηκαν περισσότερα οπό 25.000. Κατά κύριο λόγο οι παιδου­ πόλεις στέγασαν παιδιά ανταρτών και γενικότερα ανθρώπων από τις εμπόλεμες περιοχές.» 176 Η αρπαγή των παιδιων των μαχητών του ΔΣΕ, πολλο εκ των οποίων δόθηκαν στη συνέχεια για υιοθεσία στιc; ΗΠΑ, περιγράφετα ι μ ε aποφορτισμένους όρους και ας έγινε χωρίς την έγκρι­ ση των δικών τους και ας μεταφέρθηκαν έξω από τη χωρα. Η δε αντίληψη των κρατούντων ακόμα και για τα παιδιά που δε μεταφέρθηκαν σε σωφρονιστικά ιδρύματα, αναφέρεται ωc; ε­ ξής από την ίδια τη Φρειδερίκη, στις αναμνήσεις της από την επίσκεψη τηc; στην «παιδούnο­ λη» τηc; Λέρου: «Η εντύπωσις που μου προκάλεσαν ήταν ότι επρόκειτο περί υπανθρώπων. Κοίταζαν σαν α ­ γρίμια. Η έκφρασίς τους ήταν aποβλακωμένη και βάδιζαν σκυφτοί. Οι άνθρωποι που είχαν ανα ­ λάβει τη φροντίδα τους μας είπαν ότι ορχικά είχαν αρνηθεί να κοιμηθούν σε κρεβάτια και φυ­ σικό ήταν, αφού επί χρόνια είχαν συνηθίσει να κοιμούνται κατάχαμα στα βουνά... Ατένιζαν τον Παύλο και εμένα με βαθειά κοχυποψίο.»177 Εντελώς διαφορετικη ιlταν η κατάσταση που αντιμετωπιζαν τα παιδιά στις Λαϊκές Δημοκρατίες .

Ακόμα και η Γεωργία Σαρικούδη, φοιτήτρια και ομοϊδεaτισσα του Ν. Μαραντζίδη, αναγκaστη­ κε να παραδεχτεί:

174. Δημήτρης Σέρβος, Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια, σελ. 189, εκδ . Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2001. 175.

Ό.π . , σελ.

196.

176. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Το εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις γιο τον Εμφύλιο, σελ. 449, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 177. Φρει δερiκη, Μέτρον Κατανοήσεως, σελ . 138, εκδ. Βιβλιομεταφραστική, Λονδίνο, 1971.

41

Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ «Τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν αυτοί οι σταθμοί ήταν παλιά αρχοντικά και πύργοι σε θέ­ ρετρα και λουτροπόλεις, που τα περισσότερα ανήκαν σε Γερμανούς που ζούσαν εκεί και είχαν διωχθεί μετά το τέλος του Β· Παγκοσμίου Πολέμου, και στη συνέχεια κρατικοποιήθηκαν. Η ε­ πιβλητικότητα και η πολυτέλεια αυτών των μεγάλων κτιρίων aπάλυνε -σε ένα βαθμό- τα παι­ διά από την ταλαιπωρία του ταξιδιού, αλλά και από την έλλειψη της οικογένειάς τους. "Ξέρεις τι είναι να φεύγεις από ένα χωριό γεμάτο κοπριές, με ένα σχολείο αχούρι με μια ξυλόσομπα και να πας εκεί και να βλέπεις ένα παλάτι; Στο μάτια μου παλάτι έμοιαζε. Μεγάλες αίθουσες, με πί­ νακες μέσα. Εκεί μέναμε και στις αίθουσες κάτω κάναμε μάθημα. Η αυλή γεμάτη δέντρα, λου­ λούδια, παίζαμε τα απογεύμοτα".>:>17Β

Οι πολιτικοί ·Πρόσφυγες Η πλαστογραφία συμπληρώνεται με την τοποθέτησή των συγγραφέων για τους πολιτικούς πρόσφυγες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Καλύβα - Μαραντζίδη, οι πολιτικοί πρόσφυγες δεν ήταν μόνο μέλη και στελέχη του ΚΚΕ-ΔΣΕ, αλλά σε αυτούς πρέπει να συνυπολογιστούν οι «βίαια στρατολογημένοι», τα παιδιά του «παιδομαζώματος»ι οι κάτοικοι χωριών που ανά­ γκασε ο ΔΣΕ να τον ακολουθήσουν, οι αιχμάλωτοι του Εθνικού Στρατού, οι Σλαβομακεδόνες που κατέφυγαν στη Πουγκοσλαβία 179 • Έτσι, επιχειρούν να αθωώσουν την αστική εξουσία για την πολιτική προσφυγιά και να παρουσιάσουν τους πολιτικούς πρόσφυγες ως ... απολίτικους: <<Με βάση τα παραπάνω δεδομένο, η ταύτιση των πολιτικών προσφύγων με τους οπαδούς του ΚΚΕ και του ΔΣΕ είναι καταχρηστική και βεβαίως υποκρύπτει ιδεολογική προκατάληψη ... Η προσφυγιά αντιμετωπίζεται ως καταναγκαστική επιλογή στην οποίο εξωθήθηκαν οι μαχη­

τές κaι οι φίλοι του ΔΣΕ, προκειμένου αυτοί και οι οικογένειές τους να γλιτώσουν από τη βέ­ βαιη τιμωρία που τους επιφύλασσε το ελληνικό κράτος... Με αυτό τον τρόπο επιρρίπτεται στους νιπτήρες του Εμφυλίου το βαρύ φορτίο της εξόδου από τη χώρα δεκάδων χιλιάδων ανθρώ­ πων ... η "έξοδος" δεν ήταν μια αντανακλαστική κίνηση προκειμένου να σωθούν οι άνθρω­ ποι οπό μελλοντικές φυλακίσεις ή εκτελέσεις, αλλά μια πολιτική κίνηση που είχε προετοιμα­ στεί από την ηγεσία του ΚΚΕ πολύ νωρίτερα από το 1949 ... με τη δημιουργία του στρατοπέ­ δου Μπούλκες στη Πουγκοσλαβία το 1945... Στη συνέχεια με την οργάνωση και άλλων στρα­ τοπέδων ... το ΚΚΕ ανέπτυξε το φαινόμενο των πολιτικών προσφύγων, ως μέρος της τακτικής του για την κατάληψη της εξουσίας. >:>lso

Σε αυτό το σημείο, η απολογητική υπέρ της αστικής εξουσίας αγγίζει τα όρια της γελοιότη­ τας . Ξεκινώντας από προηγούμενες διαστρεβλώσεις («βίαια στρατολογημένοι», «παιδομάζωμα») και καλλιεργώντας νέες (υποχρεωτικές μετατοπίσεις ανθρώπων προς τις Λαϊκές Δημοκρατίες, Σλαβομακεδόνες που πήγαν στη Πουγκοσλαβία για να γλιτώσουν από το ΔΣΕ), προσπαθούν να στηρίξουν το επιχείρημα ότι οι πολιτικοί πρόσφυγες δεν αντιμετώπιζαν τις διώξεις του α­

στικού κράτους, αλλά ήταν δέσμιοι του ΚΚΕ και της πολιτικής του. Φυσικά, ως «μαρτυρία-απόδειξη» για όλα τα προηγούμενα προσφέρεται η μαρτυρία ενός α­ ποστάτη της ταξικής πάλης, ενώ ως «α ποδεικτικό » τεκμήριο προσφέρεται η θέληση του ΚΚΕ να ιδρύσει μετεμφυλιακά στρατόπεδα εκπαίδευσης, που θα προετοίμαζαν τους αντάρτες για μελλοντική είσοδο στην Ελλάδα, προξένηση δολιοφθορών και άλλων <<έκνομων δραστηριο­ τήτων»181.

Καταρχήν, δε χρειάζεται πολλή σκέψη, ούτε καν απόδειξη, ότι ο ΔΣΕ δε χρειαζόταν να προ­ χωρήσει σε «εκκένωση χωριών». Εξάλλου, κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο, στο βαθμό που η υποχώ -

178. Γεωργία Σαρικούδη, Όψεις της ζωής των Ελλήνων στην Τσεχία (Πρώην Τσεχοσλοβακία), Διδακτορική Διατριβή, σελ. 94, ΑΠΘ1 Θεσσαλονίκη, 2014. 179. Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια πάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ . 458460, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 180. 181.

Ό.π., σελ. Ό.π., σελ.

461, 464. 465-468.

42

. ·

23+ ΠΑΘ1ΑΣΜΕΝΑ ΨΕΜΑΤΑ riA ΤΟΝ ΕΝΟΠΔΟ ΛΑΪΚΟ ΑfΩΝΑ '1941 ~:1949

ρησή του πραγματοποιήθηκε από τον ορεινό όγκο του Γράμουι ενώ θα ήταν και επιζήμιο επει ­

δή θα την δυσκόλευε . Δεύτερον/ η καταφυγή μέρους των Σλαβομακεδόνων στη Πουγκοσλαβiα σχετίζεται με την πρόθεσή τους να γλιτώσουν τις διώξεις του ελληνικού κράτους. Τρίτον/ το ΚΚΕ 1 δρώντας στην παρανομία, ήταν υποχρεωμένο να διατηρήσει την επαφή του με τις παρά ­ νομες Κομματικές Οργανώσεις που λειτουργούσαν στην Ελλόδα, αλλό και με δραστήριους ο­ παδούς τους, καθώς και με τους πολιτικούς κρατούμενους. Το να αποδίδεται η προετοιμασία στελεχών για την παράνομη είσοδο στην Ελλάδα ως εκπαίδευση στις δολιοφθορές και στις «έκνομες» ενέργειες/ επαναλαμβόνει το σκεπτικό των μετεμφυλ ιακών δικαστηρίων περί κα­ τασκοπίας. Ταυτόχρονα, αποδίδει στο ΚΚΕ την αντίληψη και την πρακτική της πραξικοπηματικής κατά­

ληψης της εξουσίας από μια μικρή μειοψηφία σε βάρος του λαού. Τέλος, αν η πλειοψηφία των πολιτικών προσφύγων δεν είχε σχέση με το ΚΚΕ, τότε οι Καλύβας - Μαραντζiδης οφείλουν να δικαιολογήσουν επαρκώς και όχι με τεχνάσματα την εκδικητική πο ­ λιτική που ακολούθησαν απέναντί τους το αστικό κράτος και οι κυβερνήσεις του επί δεκαετίες.

Η ερμηνεία για την έκβαση της ένοπλης gύγκρουσης Οι Καλύβας

- Μαραντζiδης, αποτελώντας φανατικούς υποστηρικτές της αστικής εξουσίας,

ερμηνεύουν την ήττα του ΔΣΕ ως συνέπεια της σuγκρουσής του με τη νόμιμ α εκλεγμένη κυ ­

βέρνηση και την ελληνική κοινωνία: <<Ένας παράγοντας του οποίου συχνά υποβαθμίζεται η σημασία είναι το γεγονός ότι οι κομ­ μουνιστές εξεγέρθηκαν ενάντια σε μια νόμιμη κυβέρνηση που εξέφραζε την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας. .. Το ΚΚΕ βρήκε απέναντί του τα τρία τέταρτα της ελληνικής πολιτικής ζω­ ής και της ελληνικής κοινωνίας που επιθυμούσαν τουλάχιστον την ειρηνική μετάβαση σε μια ε­ ποχή ομαλότητας. » 182

Δε στεκόμαστε καθόλου στο γεγονός ότι οι συγγραφείς ονομάζουν ειρηνική μετάβαση στην περίοδο της ομαλότητας την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας. Η μεγαλύτερη λαθροχειρία τους έγκειται στο γεγονός ότι αντιμετωπίζουν την αποφασιστική -για την επικράτηση της α­ στικής εξουσίας- βοήθεια του βρετανικού και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού ωc; συμβατή με τα λαϊκά συμφέροντα, που ... κινδύνευαν από τις βίαιες επιβουλές των Ελλήνων κομμουνιστών: «Η διεθνής υποστήριξη ... ήταν αποτέλεσμα της πεποίθησης ότι η αιτία της εμφύλιος αναταραχής στην Ελλάδα δεν ήταν η Λευκή Τρομοκρατία και οι διώξεις των δημοκρατικών πολιτών, όπως διατεινόταν το ΚΚΕ και οι σύμμαχοί του στο εξωτερικό, αλλά η επιλογή των Ελλήνων κομ­ μουνιστών να ανατρέψουν μια νόμιμη κυβέρνηση και να οδηγήσουν σε καθεστωτική αλλαγή.>:>1 83 Πράγμα που σημαίνει ότι το ΚΚΕ συγκρούστηκε με μια νόμιμη (βλέπε αστική) κυβέρνηση και έτσι οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία πείστηκαν (ευτυχι~ς για τους συγγραφείς) να γλιτώ­ σουν τη χώρα από τον κομμουνισμό, παρά το γεγονός ότι το ΚΚΕ δε διέθετε σημαντική κοι­ νωνική απήχηση . Η τελευταία παραδοξολογία, όπως και οι προηγούμενες, φανερώνει ότι τα «ν έα μεθοδολο ­ γικά εργαλεία», οι διαστρεβλώσεις, οι πλαστογραφήσεις, οι αντιφάσεις και τα λεκτικά τεχνά­ σματα έχουν αποκλειστικό σκοπό να προσαρμόσουν τα ιστορικά γεγονότα στην προκροuστεια κλίνη των αστικών συμφερόντων. Όλος αυτός ο κόπος και ο ξεπεσμός για μια υπόθεση που ~<μυρίζει ναφθαλίνη»; Όχι. Τους φοβίζει το παράδειγμα του ΔΣΕ. Τρέμουν στην ιδέα ότι οι εργατικές και οι λαϊκές μάζες μπορούν να ξαναβγούν στο προσκήνιο της Ιστορίας, διεκδικώντας αυτήν τη φορά την ανατροπή της αστικής εξουσίας και νικώντας.

182. Στάθης Ν. Καλύβας- Νίκος Μαραντζίδης, Τα εμφύλια nάθη, 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, σελ. 476477, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2015. 183. Ό.π., σελ. 479.

43

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

23+ παθιασμένο ψέματα για τον ένοπλο λαϊκό αγώνα 1941 - 1949 Εκτύπωση -Βι βλιοδεσία: DIAMOND PRINT Ιούληc; 2016 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΠΚΗ ΑΕΒΕ

'

'

'

'

'

'

'

ΚαΘε ερyατ:ηs και ερyαrρια, καΘε vεα και vεos, 1ιου αρχιςει Ι

I

I

I

I

ro

rη ςωη μεσα σrη ςοuyκλα oJιou κυριαρχει Ι

I

Ι

Ι

δικιο

rou

Ι

I

I

εκμεrαλλεurη, μΙιορει και εχει καθε σuμcpεpov να ανηλr}ψrει,

με rη συμpολr1 rou ΚΚ~, r~1v αιrία και ro σrόχο rηs Ι

I

I

Ι

I

I

ιδεολοyικηs εJιιΘεσηs rων αμεσων η rωv εμμεσων αnoλoyr}rωv

'

'

'

'

rηs εκμεrαλλευσηs ανΘpωΙιου ωιο ανΘpωnο. ι

ι

ι

ι

ι

~Ιτιδιωκοuν να χrυnησοuν rην rαξικη nαλη σημερα, I

I

I

I

I

nροκειμενοu να nερασει διχωs κινδuνοus ·yια rηv κωτιrαλισηκη

'

'

εξοuσια η σrραrηyικη

rou

'

κεc.pαλαιου.