Κνουτ Χάμσουν - Ο Παν

Ï ÐÁÍ

Hamsun, Knut, 1859-1952 O Ðáí / Êíïõô ×Üìóïõí· Áðüäïóç: ÈÝóêåëïò ÁèÞíá: ÐÅÍÔÁÄÑÙÍ, 2011 112 ó. 17 x 24 åê.

1. ÍïñâçãéêÞ Ëïãïôå÷íßá. 2. Íïñâçãéêü Ìõèéóôüñçìá É. Tßôëïò

ÊÍÏÕÔ ×ÁÌÓÏÕÍ

Ï ÐÁÍ ÁÐÏÄÏÓÇ ÈÅÓÊÅËÏÓ

ÁÈÇÍÁ 2011

ÁÍÔÉ ÐÑÏËÏÃÏÕ ÊÍÏÕÔ ×ÁÌÓÏÕÍ Êíïõô ×Üìóïõí øåõäþíõìï ôïõ Êíïõô ÐÝíôåñóïí (Knut Pederson). ÃåííÞèçêå óôï ÃêÜñìïóôñáåô ðïõ âñßóêåôáé êïíôÜ óôï Ëïì ôï 1859 êáé ðÝèáíå óôï ÍÝñ÷åëì, êïíôÜ óôï Ãêñßìóôáíô ôï 1952. Íïñâçãüò ìõèéóôïñéïãñÜöïò, èåáôñéêüò óõããñáöÝáò êáé ðïéçôÞò, êÜôï÷ïò ôïõ Âñáâåßïõ Íüìðåë Ëïãïôå÷íßáò (1920). ÕðÞñîå çãåôéêÞ öõóéïãíùìßá ôçò íåïññïìáíôéêÞò åîÝãåñóçò ôïõ ôÝëïõò ôïõ 19ïõ êáé ôùí áñ÷þí ôïõ 20ïõ áéþíá êáé ðÝôõ÷å ìå ôï Ýñãï ôïõ íá áíáêüøåé ôçí ôÜóç ðñïò ôïí õðÝñìåôñï Íáôïõñáëéóìü óôï ìõèéóôüñçìá, üðïõ êé äéáêñßèçêå. Ãüíïò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò Ýæçóå äýóêïëá ðáéäéêÜ ÷ñüíéá óôï ×Üìáñåú ôïõ Íüñëáíô õðü ôçí ôõñáííéêÞ åðßâëåøç ôïõ èåßïõ ôïõ. Óå çëéêßá 15 åôþí Üñ÷éóå ôç ìåãÜëç ðåñéðëÜíçóÞ ôïõ äéáó÷ßæïíôáò ôçí Íïñâçãßá êáé áóêþíôáò äéÜöïñá åðáããÝëìáôá. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðåñéðëáíÞèçêå äõï öïñÝò (ôï 18821885 êáé ôï 1886-1888) óôéò ÇÐÁ. Ôá ÷ñüíéá áõôÜ ïõóéáóôéêÜ öõôïæùïýóå, åíþ ðáñÜëëçëá äéÜâáæå ðïëý. Ôï 1888 åðÝóôñåøå óôçí Åõñþðç êáé åãêáôáóôÜèçêå óôçí Êïðåã÷Üãç, üðïõ åñãÜóôçêå ùò äçìïóéïãñÜöïò êáé éäéùôéêüò äÜóêáëïò. Ç åðßäñáóç ôïõ Óôñßíôìðåñã, ôïõ ÃéÜêïìðóåí, ôïõ ºøåí, ôïõ Íßôóå êáé ôïõ ÍôïóôïãéÝöóêé ôïõ åíÝðíåõóáí ðéèáíþò ôï åíäéáöÝñïí ãéá ôéò ëåðôÝò äéáêõìÜíóåéò ôïõ áíèñþðéíïõ øõ÷éóìïý êáé ôïí ïäÞãçóáí óôçí áðüññéøç ôïõ Íáôïõñáëéóìïý. ÅîÝèåóå ôéò éäÝåò ôïõ ó' Ýíá ðåñßöçìï Üñèñï ôïõ ìå ôßôëï «Áðü Ôçí Áóõíåßäçôç ÆùÞ Ôïõ Íïõ» êáé ôéò åöÜñìïóå óôï áñéóôïõñãçìáôéêü ôïõ ìõèéóôüñçìá Ç ðåßíá (Sult, 1890). Óôï áõôïâéïãñáöéêü áõôü Ýñãï ï ×Üìóïõí æùíôáíåýåé ôï ìýèï ôïõ áíèñþðïõ ðïõ áãùíßæåôáé ìüíïò áðïöåýãïíôáò ôçí êïéíùíßá áêïëïõèþíôáò ôá ÝíóôéêôÜ ôïõ, åìðíåõóìÝíïò áðü ôç âïñéíÞ ðáñÜäïóç êáé ôç íéôóåúêÞ éäåïëïãßá. Óôï Ýñãï ôïõ áõôü, ìå ôï ïðïßï Ýãéíå äéÜóçìïò, áíÝëõóå ìå äéåéóäõôéêüôáôï ñåáëéóìü ôéò öõóéïëïãéêÝò êáé øõ÷ïëïãéêÝò åðéðôþóåéò ôçò ðåßíáò. Ï ×Üìóïõí êáèéåñþèçêå ùò óõããñáöÝáò êõñßùò ÷Üñç óôç âáèýôáôç äéåñåýíçóç ôùí çñþùí ôïõ, áíèñþðùí åëåýèåñùí, éäéüññõèìùí ìá åîáéñåôéêÜ æùíôáíþí. Óêïðüò ôïõ Þôáí íá áðïäþóåé «ôéò ó÷åäüí áíåðáßóèçôåò äïíÞóåéò ôçò øõ÷Þò… ôéò ðåñéðëáíÞóåéò ôçò óêÝøçò êáé ôïõ óõíáéóèÞìáôïò ìÝóá óôï êåíü… ôá 5

ÁÍÔÉ ÐÑÏËÏÃÏÕ

áíåîé÷íßáóôá ôáîßäéá ôïõ ìõáëïý êáé ôçò êáñäéÜò, ôéò ðáñÜäïîåò äñáóôçñéüôçôåò ôùí íåýñùí, ôï øéèýñéóìá ôïõ áßìáôïò, ôçí ðñïóåõ÷Þ ôùí ïóôþí, üëç ôç áóõíåßäçôç æùÞ ôçò øõ÷Þò». Ï ìýèïò áõôïý ôïõ ôýðïõ áíèñþðïõ öôÜíåé óôï áðïêïñýöùìÜ ôïõ óôéò ëõñéêïìïõóéêÝò óåëßäåò ôïõ Ýñãïõ ôïõ Ðáí (Pan, 1894) üðïõ Üíèñùðïé, öýóç, áéóèÞìáôá, Ýíóôéêôï êáé æùÞ ðñùôüãïíç áíáäýïíôáé áðü ôï áñ÷áßï ðáíèåúóôéêü êáé ãåìÜôï ìõóôéêïðÜèåéá öùò. Óôï ìõèéóôüñçìá ôïõ ÌõóôÞñéá (Mysterier, 1892) äéáìüñöùóå ôïí ôýðï ôïõ áëëüêïôïõ, ïíåéñïðüëïõ, áóôáèïýò êáé ãåìÜôïõ áíôéöÜóåéò Þñùá. Áíôßóôïé÷ï Þôáí ôï ýöïò ôïõ, Üëëïôå áñãü Üëëïôå Üìåóï, êÜðïôå Ýíôïíá ëõñéêü áëëÜ ðÜíôïôå ïëïæþíôáíï, åíþ ç áöçãçìáôéêÞ ôïõ ôÝ÷íç ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ìáêñÜ ðáñÜäïóç, ç ïðïßá îåêéíïýóå áðü ôéò éóëáíäéêÝò óÜãêá* êáé åß÷å ôñïöïäïôçèåß áðü ôéò ëáúêÝò áöçãÞóåéò. ¹ñùåò ôïõ üðùò ï ÍÜãêåë óôï ìõèéóôüñçìá ÌõóôÞñéá, ï Ôüìáò Ãêëáí ôïõ ÐÜíá, ôýðïò ï ïðïßïò åîåëß÷èçêå óå ëõñéêü åðßðåäï óôï Ýñãï Âéêôüñéá (Victoria 1898), áðïôåëïýí áëçóìüíçôåò ìïñöÝò «áðü ëïõëïýäéá êáé áßìá». Áðïêïñýöùìá áõôïý ôïõ ôýðïõ ôïõ Þñùá Þôáí ï Áýãïõóôïò, ï Üíèñùðïò ôçò áíôéîïüôçôáò êáé ôçò ðåñéðÝôåéáò ôïõ ïìþíõìïõ ìõèéóôïñÞìáôïò. Ìå áêáôáìÜ÷çôç óáôéñéêÞ öëÝâá áóêåß ðéêñÞ êñéôéêÞ óôçí áìåñéêáíéêÞ êïéíùíßá, óôïí áìåñéêÜíéêï ôñüðï æùÞò óôï âéâëßï ôïõ Ç ÐíåõìáôéêÞ ÆùÞ Ôçò Óýã÷ñïíçò ÁìåñéêÞò (1889). Ôï âéâëßï áõôü ðïõ ðñïÞñèå áð’ ôçí ðåñéðëÜíçóç êáé äéáìïíÞ ôïõ óôéò Ç.Ð.Á. êáé õðï÷ñÝùóå ôï êïéíü íá ôïí ðñïóÝîåé. Áêïëïýèçóáí ôá âéâëßá Ï Áñ÷éóõíôÜêôçò Ëýíãêå (Redaktör Lynge, 1893) êáé ÍÝá Ãç (Ny Jord 1893), óôá ïðïßá óÜñêáæå ôïõò äçìïóéïãñÜöïõò, ôïõò êáëëéôÝ÷íåò, ôïõò áèëïýìåíïõò, ôéò öåìéíßóôñéåò êáé ôïõò ôå÷íïêñÜôåò, ðñüóùðá ðïõ ôïí áðáó÷üëçóáí åðßóçò êáé óôç èåáôñéêÞ ôïõ ôñéëïãßá Óôéò Ðýëåò Ôïõ Âáóéëåßïõ (Ved Rigerts Port, 1895) Ôï Ðáé÷íßäé Ôçò ÆùÞò (Livets Spil, 1896) êáé ÖùôéÜ Ôïõ Äåéëéíïý (Áftenröde, 1897). H ôñéëïãßá áõôÞ, ìáæß ìå ôï Ýñãï Ìïýíêåí Âåíô (Munken Vendt, 1902), Âáóßëéóóá ÔáìÜñá (Dronning Tamara, 1903) êáé Âßáéç ÆùÞ (Livet I vold, 1910) õðÞñîáí ïé ìüíåò ðñïóðÜèåéåò ôïõ óôï èåÜôñï, ãéá ôï ïðïßï üìùò Þôáí éäéáßôåñá ðñïéêéóìÝíïò. ÅðáíÞëèå óôï ìõèéóôüñçìá ìå ôá Ýñãá Ïíåéñïðüëïé (Sva¿rmere, 1904), Óôï ¢óôñï Ôïõ Öèéíïðþñïõ (Under Höststjernen, 1906), ¸íáò áëÞôçò Ðáßæåé Óïõñôßíá (En Vandrer spiller med Sordin, 1909), ÓôåñíÞ ×áñÜ (Den sidste Gl¿de, 1912), êáé ôï äßðôõ÷ï Ìðåíüíé (Benoni, 1908) êáé Ñüæá (Rosa, 1908). Óôá Ýñãá ôïõò áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ, ôçí ÷áñÜ ðïõ õðïâÜëëåé ç áßóèçóç ôçò

* ÌåóáéùíéêÞ éóëáíäéêÞ áöÞãçóç Þ åîéóôüñçóç óå ðåæü ëüãï, ìå èÝìáôá óõíÞèùò âßïõò áãßùí, ÷ñïíéêÜ, çèéêïðëáóôéêÝò Þ åñùôéêÝò éóôïñßåò êëð. 6

ÁÍÔÉ ÐÑÏËÏÃÏÓ

öýóçò êáé ç æùÞ ôùí ðáéäéþí, Þñåìç êáé ãåìÜôç åíåñãçôéêüôçôá, äéáðåñíïýóå ìéá êïéíùíéêüôåñç äéÜèåóç, ç ïðïßá åêöñáæüôáí ìå ôçí áðüññéøç ôçò óýã÷ñïíçò, áðïêïììÝíçò áðü ôéò ñßæåò ôçò êïéíùíßáò êáé ìå ôçí Ýêêëçóç ãéá åðéóôñïöÞ óôçí ôÜîç ôùí ðåñáóìÝíùí åðï÷þí. Ç äéÜèåóç áõôÞ Þôáí åíôïíüôåñç óôá Ýñãá ôïõ ÐáéäéÜ Ôçò Åðï÷Þò Ôïõò (Börn av Tiden, 1913) êáé ôï ×ùñéü ÓÝãêåëöïò (Segelfoss By, 1915) êáé êïñõöþèçêå óôï ìõèéóôüñçìá Åõëïãßá Ôçò Ãçò (Marken Gröde, 1917). Ôï Ýñãï áõôü, ãéá ôï ïðïßï ôéìÞèçêå ìå ôï Âñáâåßï Íüìðåë Ëïãïôå÷íßáò (1920), Þôáí Ýíáò ýìíïò óôï ÷ùñéêü, óôïí ðñùôüãïíï Üíèñùðï, ï ïðïßïò âñßóêåé ôçí öéëïóïößá ôïõ êáé ôï èñçóêåõôéêü ôïõ óõíáßóèçìá ìÝóá óôçí ïéêåéüôçôÜ ôïõ ìå ôç öýóç. Ïé óáôéñéêïß ôüíïé Þôáí åíôïíüôåñïé óôá ìõèéóôïñÞìáôá Ïé Ãõíáßêåò Óôç Âñýóç (Koneme ved Vandposten, 1920) êáé ôï Ôåëåõôáßï ÊåöÜëáéï (Siste Kapitel, 1923). O ôýðïò ôïõ ðåñéðëáíþìåíïõ áëÞôç åðáíåìöáíßóôçêå óôá ìõèéóôïñÞìáôÜ ôïõ Ðåñéðëáíþìåíïé (Landstrykere, 1927), Áýãïõóôïò (August, 1903), Ç ÆùÞ Óõíå÷ßæåôáé (Men Livet lever, 1933) êáé ôï Ýñãï Ï Êýêëïò ¸êëåéóå (Ringen sluttet, 1936). Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1930 Üñ÷éóå íá åíäéáöÝñåôáé ïëüåíá êáé ðéï Ýíôïíá ãéá ôçí ðïëéôéêÞ êáé íá áðïäÝ÷åôáé ôéò åèíéêïóïóéáëéóôéêÝò èåùñßåò ðåñß áñßáò öõëÞò êáé åîÝëéîçò ôïõ ðïëéôéóìïý. ¸ôóé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ êçëéäþèçêáí áðü ôç óõìðüñåõóÞ ôïõ ìå ôï Íáæéóìü êáé êõñßùò ìå ôï êáèåóôþò ôïõ äùóßëïãïõ Êïõßóëéíãê. Ï ×Üìóïõí ðßóôåõå üôé ìÝóù ôïõ Íáæéóìïý èá áíáâßùíå ôï ìåãáëåßï êáé ôç äüîá ôùí Âßêéíãêò. ¸ðåéôá áðü ôçí ðôþóç ôïõ íáæéóìïý ï ×Üìóïõí ðáñáðÝìöèçêå óå äßêç, êñßèçêå áðü ôï äéêáóôÞñéï ùò áêáôáëüãéóôïò êáé êëåßóèçêå ãéá ïëéãüìçíï äéÜóôçìá óå øõ÷éáôñåßï· áëëÜ êõñßùò ôéìùñÞèçêå óå áðüëõôç áðïìüíùóç áðü ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ. Ó' Ýíá ôåëåõôáßï áõôïâéïãñáöéêü êáé áðïëïãéóôéêü ôçò óôÜóçò ôïõ êáôÜ ôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï Ýñãï ôïõ, ìå ôßôëï Óôá ×ïñôáñéáóìÝíá ÌïíïðÜôéá (Paa giengrodde Stier, 1949), åîýìíçóå ôç ìïíáäéêÞ áîßá, ôçí ïðïßá äåí óôáìÜôçóå ðïôÝ íá õðåñáóðßæåôáé ìå ðÜèïò, ôçí áêáôáíßêçôç ïñìÞ ôçò æùÞò. Óôçí ÅëëÜäá ôï Ýñãï ôïõ Ýãéíå ãíùóôü ÷Üñç óôéò ìåôáöñÜóåéò ôïõ ðåæïãñÜöïõ ÂÜóïõ ÄáóêáëÜêç, ï ïðïßïò äéäÜ÷ôçêå ôç íïñâçãéêÞ ãëþóóá ìå ïõóéáóôéêü óêïðü íá áðïäþóåé ôï Ýñãï ôïõ ×Üìóïõí óôç ãëþóóá ìáò.

Ì.Ì.

7

ÁÐÏ ÔÁ ×ÁÑÔÉÁ ÔÏÕ ÕÐÏËÏ×ÁÃÏÕ ÈÙÌÁ ÃÊËÁÍ É

Ô

ÞÑÁ ÔÅËÅÕÔÁßÁ ìïõ Ýñ÷ïíôáé êáé ìïõ îáíÜñ÷ïíôáé ïëïÝíá óôï íïõ ïé áôÝëåéùôåò ìÝñåò ôïõ êáëïêáéñéïý êåé ðÜíù óôç ÍïñëÜíäç. ÊÜèïìáé êáé ôéò óõëëïãßæïìáé, êáé óõëëïãßæïìáé ìéá êáëýâá ðïõ åß÷á ãéá êáôïéêßá ìïõ, êáé ôï äÜóïò ðßóù áð' ôçí êáëýâá, êáé êÜèïìáé íá ãñÜöù êÜôé ôéò, Ýôóé ãéá íá ðåñíÜù ôçí þñá ìïõ, êáé Ýôóé ãéá äéáóêÝäáóÞ ìïõ. Ïé ìÝñåò ôþñá, ìïõ öáßíïíôáé ÷ñüíéá· äåí ôá êáôáöÝñíù êáèüëïõ íá ôéò êÜíù íá ðåñíïýí üóï ãñÞãïñá èá Þèåëá, áí êáé äåí Ý÷ù ôßðïôá ìÝóá ìïõ ãéá íá ìå ðéêñáßíåé áí êáé æù ôçí ðéï åýèõìç æùÞ ðïõ ìðïñåß íá ãßíåé. Ôßðïôá äåí åßíáé ðïõ íá ìïõ ëåßðåé êáé ôá ôñéÜíôá ìïõ ÷ñüíéá äåí åßíáé äá êáé âÜñïò. Ðñéí ëßãåò ìÝñåò Ýëáâá äõï öôåñÜ ðïõëéïý áðü ðïëý ìáêñéÜ, áðü Ýíá ðñüóùðï ðïõ äåí åß÷å êáìéÜ õðï÷ñÝùóç íá ìïõ ôá óôåßëåé, äõï ðñÜóéíá öôåñÜ ó' Ýíá öÜêåëï ìå ïéêüóçìï, óöñáãéóìÝíï ìå âïõëïêÝñé. ÌÜëéóôá ìðïñåß íá ðåé êÜðïéïò ìå äéáóêÝäáóå êéüëáò íá äù äõï ôüóï äéáâïëéêÜ ðñÜóéíá öôåñÜ. ÊáôÜ ôá Üëëá äåí Ý÷ù íá ìå âáóáíßæåé ôßðïôá, åêôüò ðüôå-ðüôå áðü Ýíá ìéêñüí ðüíï óôï áñéóôåñü ìïõ ðüäé, áðü ìéáí ðáëéÜ ðëçãÞ ðïõ Ý÷åé êëåßóåé ôþñá áðü êáéñü. ÈõìÜìáé üôé åäþ êáé äýï ÷ñüíéá ïé þñåò ðåñíïýóáí ðïëý ãñÞãïñá, áðßóôåõôá ðéï ãñÞãïñá ðáñÜ óÞìåñá. ¸íá ïëüêëçñï êáëïêáßñé åß÷å ðåñÜóåé äß÷ùò íá ôï êáôáëÜâù êáèüëïõ. ¹ôáí åäþ êáé äõï ÷ñüíéá, óôá 1885, êáé èá ãñÜøù ãé' áõôü Ýôóé ãéá äéáóêÝäáóç –êÜôé ðïõ ìïõ óõíÝâç Þ êáé ðïõ ôï öáíôÜóôçêá. Ôþñá âÝâáéá Ý÷ù îå÷Üóåé ðïëëÜ ðñÜãìáôá ó÷åôéêÜ ì' åêåßíá ôá ðåñéóôáôéêÜ, ãéáôß äåí ôá îáíáóõëëïãßóôçêá ðïôÝ ó÷åäüí áðü ôüôå· èõìÜìáé üìùò üôé ïé íý÷ôåò Þôáí ðïëý öùôåéíÝò. ¸ðåéôá êáé ðïëëÜ ðñÜãìáôá ìïõ öáßíïíôáí ôüóï áëëüêïôá· ôï ìåñüíõ÷ôï åß÷å âÝâáéá åéêïóéôÝóóåñåéò þñåò, üìùò ç íý÷ôá Þôáíå óáí ôç ìÝñá, äß÷ùò íá âëÝðåéò ðïôÝ ïýôå Ýíá áóôÝñé óôïí ïõñáíü. Êáé ïé Üíèñùðïé ðïõ óõíáíôïýóá Þôáí ðáñÜîåíïé, åß÷áí áðÜíù ôïõò êÜôé ôï åíôåëþò äéáöïñåôéêü áðü ôïõò áíèñþðïõò ðïõ Þîåñá ìÝ÷ñé ôüôå. Äåí õðÞñ÷å âÝâáéá ôßðïôá ôï ìáãéêü ìÝó' ó' áõôÜ, üìùò ôÝôïéï ðñÜìá äåí ôï åß÷á îáíáäåß ðïôÝ ìïõ. ¼÷é. 9


Óå Ýíá ìåãÜëï êÜôáóðñï óðßôé êÜôù óôçí ðáñáëßá Ýâëåðá Ýíá ðñüóùðï, ðïõ ãéá êÜìðïóï êáéñü áðáó÷üëçóå ðïëý ôï ìõáëü ìïõ. Ôþñá ðéá äåí ôçí ðïëõèõìÜìáé êáé ôüóï, ìðá, ìÜëéóôá ôçí Ý÷ù îå÷Üóåé· ìá èõìÜìáé üìùò üëá ô’ Üëëá, ôéò êñùîéÝò ôùí ðïõëéþí ôïõ ãéáëïý, ôá êõíÞãéá ìïõ óôï äÜóïò, ôéò íý÷ôåò ìïõ, üëåò åêåßíåò ôéò æåóôÝò þñåò ôïõ êáëïêáéñéïý. ÅîÜëëïõ ìÜëéóôá, ç ãíùñéìßá ìïõ ìáæß ôçò åß÷å ãßíåé áðü ìéáí åíôåëþò ôõ÷áßá óýìðôùóç, êáé ÷ùñßò áõôÞí ôç óýìðôùóç ïýôå êáí ìéá ìÝñá äå èá ôçí åß÷á ðïôÝ óôï íïõ. Áðü ôçí êáëýâá ìïõ áíôßêñéæá êÜôù Ýíá óùóôü êõêåþíá áðü íçóÜêéá, ãëþóóåò êáé îÝñåò, ðéï Ýîù ëßãï ðÝëáãïò, ìåñéêÝò ãáëÜæéåò êïñöÝò âïõíþí, êáé ðßóù áðü ôçí êáëýâá áðëùíüôáí ôï äÜóïò, Ýíá äÜóïò áðÝñáíôï. Ðëçììýñéæá áðü ÷áñÜ êé åõãíùìïóýíç ìå ôçí åõùäéÜ ðïõ óêïñðïýóáíå ïé ñßæåò êáé ôá öýëëá, ìå ôï âáñý Üñùìá ôùí ðåýêùí, ðïõ èõìßæåé ìõñïõäéÜ ìåäïõëéïý· óáí Ýìðáéíá óôï äÜóïò üëá ìÝóá ìïõ ãéíüíôïõóáí ìéá âáèéÜ ãáëÞíç, ç øõ÷Þ ìïõ çìÝñùíå êáé ãÝìéæå äýíáìç. ÌÝñá ôç ìÝñá áíÝâáéíá óôá õøþìáôá ìå ôïí Áßóùðï ðëÜé ìïõ êáé äåí åðéèõìïýóá ôßðïô' Üëëï, ìá ôßðïô' Üëëï, ðáñÜ íá åîáêïëïõèÞóù Ýôóé íá ôñéãõñíþ ìÝñá ôç ìÝñá åêåß, êé áò Þôáí áêüìç óôñùìÝíïò ÷éüíé êáé ëÜóðåò ï ìéóüò ôüðïò. Ç ìüíç ìïõ óõíôñïöéÜ Þôáí ï Áßóùðïò· ôþñá Ý÷ù ôçí Êüñá, ìá ôüôå åß÷á ôïí Áßóùðï, ôï óêýëï ìïõ ðïõ ôïõöÝêéóá áñãüôåñá. Óõ÷íÜ ôá âñÜäéá, óáí ãýñéæá áðü ôï êõíÞãé óôçí êáëýâá, ôï áßóèçìá ôçò èáëðùñÞò ôïõ óðéôéêïý ðïõ äïêßìáæá ãéíüôáí íá ìå óõíåðáßñíåé ïëüêëçñï áðü ôçí êïñõöÞ ùò ôá íý÷éá, íáé, íá âÜæåé óå ìéá ãëõêéÜ ôñéêõìßá üëï ôï åßíáé ìïõ ìÝóá ìïõ, êáé âçìÜôéæá êáé êïõâÝíôéáæá ìå ôïí Áßóùðï ãéá ôï ðüóï êáëÜ ðåñíïýóáìå. Å, äåí áíÜâïõìå ôþñá öùôéÜ íá øÞóïõìå êáíÝíá ðïõëß åäþ óôçí ðáñáóôéÜ, ôé ëåò êáé óõ; ôïõ Ýëåãá. Êáé üôáí áðïôåëåéþíáìå ôï öáÀ ìáò, ï Áßóùðïò ôñáâïýóå ðÝñá óôç ãùíßá ôïõ ðßóù áð' ôçí ðáñáóôéÜ, åãþ Üíáâá ôçí ðßðá ìïõ êáé îáðëùíüìïõí Ýôóé ãéá ëßãï óôï ñÜíôóï êé áöïõãêñáæüìïõíá ôï âïõâü ôïõ äÜóïõò âïõçôü. Öõóïýóå ëéãÜêé, ï áãÝñáò êáôÝâåíå êáôÜ ôçí êáëýâá êáé ìðïñïýóáí í' áêïýù êáèáñÜ ôï ëÜëçìá ôïõ îõëïðåôåéíïý ðÝñá ìáêñéÜ, ðßóù áð' ôçí ðëáãéÜ. ÊáíÝíáò Üëëïò Þ÷ïò äåí áêïõãüôáíå. Êáé ðïëëÝò öïñÝò ãéíüôáí íá ìå ðáßñíåé ï ýðíïò Ýôóé ðïõ Þìïõí, ìå ôá ñïý÷á ìïõ êáé ìå üëá, äåí îõðíïýóá ðáñÜ ìüíï óáí Üñ÷éæáí ôá èáëáóóïðïýëéá ôéò êñùîéÝò ôïõò êÜôù óôï ãéáëü. Óáí êïßôáæá ôüôå áðü ôï ðáñáèýñé ìðïñïýóá ðëáãéáóìÝíïò íá îå÷ùñßæù ôéò ìåãÜëåò Üóðñåò ïéêïäïìÝò ôïõ ëéìáíéïý, ôçí êáñáâüóêáëá ôïõ Óßñéëïõíô, ôï ìáãáæß ðïõ áãüñáæá øùìß, êáé êáèüìïõí êÜìðïóï Ýôóé êáé ðáñáîåíåõüìïõíá ðïõ âñéóêüìïõí åêåß, óå ìéá êáëõâïýëá óôç ÍïñëÜíäç, óôçí Üêñç ó' Ýíá äÜóïò. ¸ðåéôá ï Áßóùðïò óçêùíüôáí êáé ôßíáæå ôï ìáêñïõëü, ëåðôïêÜìùôï êïñìß ôïõ ðÝñá óôçí ðáñáóôéÜ, ç ëáéìáñéÜ ôïõ êïõäïýíéæå, ÷áóìïõñéüôáíå êáé 10

Ï ÐÁÍ

êïýíáãå ôçí ïõñÜ ôïõ êé åãþ ðçäïýóá áðü ôï ñÜíôóï ìïõ öñÝóêïò êáé îåêïýñáóôïò ìå ôéò ôñåéò-ôÝóóåñåéò áõôÝò þñåò ýðíï, ãåìÜôïò áðü ÷áñÜ ãéá üëá, ãéá üëá. ÐïëëÝò íý÷ôåò ðåñÜóáíå Ýôóé. ÉÉ

Ì

ÐÏÑÅß ÍÁ âñÝ÷åé, ìðïñåß íá ÷áëÜåé ôïí êüóìï, äåí Ý÷åé êáìéÜ óçìáóßá áõôü, óõ÷íÜ ãßíåôáé íá ôïí êõñéåýåé êáíÝíáí ìéá ìéêñïýëá ÷áñÜ âñï÷åñÝò ìÝñåò êáé íá ôïí êÜíåé í' áðïôñáâéÝôáé áðüìåñá ìå ôçí åõôõ÷ßá ôïõ. ÊïíôïóôÝêåôáé ôüôå êáíÝíáò Ýôóé äá êáé âëÝðåé ßóá ìðñïóôÜ ôïõ, ðüôå-ðüôå ãåëÜåé Ýíá ìéêñü ãÝëéï ìÝó' áð' ôá äüíôéá ôïõ êáé êïéôÜæåé ôñéãýñù. Ôé óõëëïãßæåôáé Üñáãå êáíÝíáò; ¸íá äéÜöáíï ôæÜìé ó' Ýíá ðáñÜèõñï ìéáí á÷ôßäá Þëéïõ óôï ôæÜìé, ìéá èÝá ðñïò Ýíá ìéêñü ñõÜêé êáé ßóùò-ßóùò êáé óå ìéá ãáëáíÞ ãùíßôóá ïõñáíü. Äåí ÷ñåéÜæåôáé ðåñéóóüôåñï. ¢ëëåò ðÜëé þñåò, êáé ôï ðéï åîáéñåôéêü áêüìç ðåñéóôáôéêü äåí Ý÷åé ôç äýíáìç íá âãÜëåé êáíÝíáí áðü ìéáí Üôïíç êáé ðåóìÝíç äéÜèåóç· ìÝóá óå ìéá óÜëá ÷ïñïý ìðïñåß íá êÜèåôáé øõ÷ñüò, áäéÜöïñïò êé áíåðçñÝáóôïò áðü üëá. Ãéáôß ôïõ êáèåíüò ï ìÝóá êüóìïò åßíáé êáé ôçò ÷áñÜò êáé ôçò ëýðçò ç ðçãÞ. ÈõìÜìáé ìéáí êÜðïéá ìÝñá. Åß÷á öôÜóåé ùò êÜôù óôçí áêñïãéáëéÜ. Ç âñï÷Þ ì' Ýðéáóå îáöíéêÜ êáé ìðÞêá ó' Ýíá ìéêñüí ôáñóáíÜ, ðïõ âñÞêá áíïé÷ôü, í' áðáãêéÜóù. ÊÜèéóá åêåß äá êé Üñ÷éóá íá ìïõñìïõñßæù êÜðïéï óêïðü, ìá ÷ùñßò üñåîç êáé ÷ùñßò êÝöé, Ýôóé ãéá íá óêïôþóù ôçí þñá ìïõ. Åß÷á êáé ôïí Áßóùðï ìáæß ìïõ. Ìéá óôéãìÞ ôïí âëÝðù êáé óôÞíåé ô' áöôéÜ ôïõ, óôáìáôþ ôï óéãïôñáãïýäéóìÜ ìïõ êáé áöïõãêñÜæïìáé êé åãþ, ìéëéÝò áêïýãïíôáé, êÜðïéïé óéìþíïõí. Ìéá óýìðôùóç åêåß, ìéá ðïëý öõóéêÞ óýìðôùóç! Ìéá óõíôñïöéÜ áðü äýï êõñßïõò êé Ýíá êïñßôóé ïñìïýí ìÝóá ôñÝ÷ïíôáò ãåëïýí, êáé öùíÜæïõí ï Ýíáò óôïí Üëëï: – ÃñÞãïñá! ÔñÝîåôå íá ÷ùèïýìå åäþ ìÝóá! Óçêþèçêá. Ï Ýíáò êýñéïò öïñïýóå ìéá Üóðñç, áêïëëÜñéóôç ôñá÷çëéÜ, ðïõ ìÜëéóôá ôþñá åß÷å ãßíåé ìïýóêåìá áðü ôç âñï÷Þ êáé óáêïýëéáæå· óôç âñåãìÝíç áõôÞ ôñá÷çëéÜ Þôáíå êáñöùìÝíç ìéá äéáìáíôÝíéá êáñößôóá. Öïñïýóå ìáêñïõëÜ ìõôåñÜ ðáðïýôóéá ðïõ öáßíïíôáí êÜðùò óáí ëéìïêïíôïñßóôéêá. Ôïí ÷áéñÝôéóá, Þôáí ï êýñéïò Ìáê, ï åðé÷åéñçìáôßáò ôïõ Óßñéëïõíô, ôïí ãíþñéæá áðü ôï ìáãáæß ðïõ áãüñáæá øùìß. Ìå åß÷å ìÜëéóôá êáëÝóåé êáé óôï óðßôé ôïõ ìéá öïñÜ, ìáò ùò ôþñá äåí åß÷á ðÜåé áêüìá. – Á! êáé ãíùóôïß ìáò åäþ! Åßðå ìüëéò ìå åßäå. Ðçãáßíáìå ìéá âüëôá ùò ôï ìýëï, ìá áíáãêáóôÞêáìå íá ãõñßóïõìå. Êáéñüò å; Ìá ðüôå èá ìáò Ýñèåôå ëïéðüí óôï Óßñéëïõíô, êýñéå õðïëï÷áãÝ; Ìïõ óýóôçóå êáé ôïí Üëëï êýñéï, Ýíá 11


êïíôïýëç ìå ìáýñï ãåíÜêé, Ýíá ãéáôñü ðïõ Ýìåíå óôï ãåéôïíéêü ðáñÜñôçìá ôïõ ðñåóâõôÝñéïõ. Ç êïðÝëá óôï ìåôáîý åß÷å áíåâÜóåé ôï âÝëï ôçò óôç ìýôç êáé ìéëïýóå óéãáíÜ ìå ôïí Áßóùðï. Ðñüóåîá ôç æáêÝôá ôçò üðùò öáéíüôáí áðü ôç öüäñá êé áðü ôéò êïõìðüôñõðåò Þôáí îáíáâáììÝíç. Ï êýñéïò Ìáê ìïõ ôç óýóôçóå êé áõôÞ, Þôáí ç êüñç ôïõ êáé ôç ëÝãáíå ÅäïõÜñäá. Ç ÅäïõÜñäá ìïõ Ýñéîå Ýôóé ìéá ìáôéÜ ìÝó' áð' ôï âÝëï ôçò, Ýðåéôá åîáêïëïýèçóå íá óéãïìéëÜåé ìå ôïí Áßóùðï êáé äéÜâáóå ôï ÷áñáãìÝíï üíïìÜ ôïõ óôç ëáéìáñéÜ ôïõ. – ¿óôå Ýôóé ëïéðüí, Áßóùðï óå ëÝíå… ÃéáôñÝ, ôé Þôáí ï Áßóùðïò; ôï ìüíï ðïõ èõìÜìáé åßíáé üôé Ýãñáøå ìýèïõò. Äåí Þôáí áðü ôç Öñõãßá èáññþ; Äåí îÝñù êéüëáò. ¸íá êïñéôóÜêé åêåß, ìéá ìáèçôñéïýëá. Ôçí êïßôáîá, Þôáí øçëÞ ìá áó÷çìÜôéóôç áêüìá, äåêáðÝíôå-äåêáÝîé ÷ñïíþí, ìå ìáêñïõëÜ, ìåëá÷ñéíÜ ÷Ýñéá äß÷ùò ãÜíôéá. ºóùò åêåßíï ôï áðüãåõìá íá åß÷å êïéôÜîåé êáëïý êáêïý óå êáíÝíá ëåîéêü ôçí ëÝîç Áßóùðïò ãéá íá ôçí Ý÷åé ðñü÷åéñç. Ï êýñéïò Ìáê Üñ÷éóå êáé ìå ñùôïýóå ãéá ôá êõíÞãéá ìïõ. Ôé ðïõëéÜ óêüôùíá ôï ðåñéóóüôåñï; ¼ðïôå Þèåëá ìðïñïýóá íá Ý÷ù ìéá áðü ôéò âÜñêåò ôïõ óôç äéÜèåóÞ ìïõ, äåí åß÷á ðáñÜ íá ôïõ ôï ðù. Ï ãéáôñüò äåí Ýâãáëå ëÝîç. ¼ôáí öýãáíå, ðñüóåîá üôé êïýôóáéíå ëßãï êáé ÷ñçóéìïðïéïýóå ìðáóôïýíé. ÔñÜâçîá ãéá ôçí êáëýâá ìïõ ìå ôçí ßäéá êïéìéóìÝíç äéÜèåóç óéãïôñáãïõäþíôáò áðü âáñåìÜñá. ÁõôÞ ç óõíÜíôçóç óôïí ôáñóáíÜ äå ìïõ åß÷å êÜìåé ïýôå êñýï ïýôå æÝóôç· ü,ôé èõìüìïõí ðéï ðïëý áð' üëç áõôÞ ôçí éóôïñßá Þôáí ç ìïõóêåìÝíç ôñá÷çëéÜ ôïõ êõñßïõ Ìáê, ìå ôç äéáìáíôÝíéá êáñößôóá, âñåãìÝíç êé áõôÞ êé ü÷é êáé ôüóï óðïõäáßáò öéãïýñáò. ÉÉÉ

¸ÎÙ ÁÐ’ ÔÇÍ êáëýâá ìïõ Þôáí ìéá ðÝôñá, ìéá ìåãÜëç óôá÷ôéÜ ðÝôñá.

Åß÷å ìéáí Ýêöñáóç óáí üëï öéëßá ìáæß ìïõ, óáí íá ìå êïßôáæå êáèþò ðñïóðåñíïýóá êáé ì' áíåãíþñéæå. Ìïõ Ýêáíå ÷áñÜ íá ðåñíþ áðü êïíôÜ ôçò ôï ðñùß êáèþò Ýöåõãá êé Þôáí óáí í' Üöçíá åêåß Ýíáí êáëü ößëï, ðïõ èá ìå ðåñßìåíå Ýùò üôïõ íá ãõñßóù. Êé áðÜíù óôï äÜóïò ðéá Üñ÷éæå ôï êõíÞãé. ¢ëëïôå ÷ôõðïýóá êáé óêüôùíá ôßðïôá, Üëëïôå äåí ÷ôõðïýóá… ¸îù, áíïé÷ôÜ, ðÝñá áðü ôá íçóéÜ, ç èÜëáóóá áðëùíüôáíå ìå ìéá ãáëÞíç ìïëõâÝíéá. Óôåêüìïõí êáé ôçí êïßôáæá ðïëëÝò öïñÝò ðÜíù áð' ôéò ñÜ÷åò, óáí ôý÷áéíå íá Ý÷ù áíçöïñßóåé øçëÜ· Üìá Þôáíå êÜëìá, ôá êáñÜâéá äåí ôá êáôáöÝñíáíå íá êïõíçèïýíå óôáëéÜ ó÷åäüí, Ýâëåðá ôï ßäéï ðáíÜêé êáé äõï êáé ôñåéò ìÝñåò, ìéêñü-ìéêñü êáé Üóðñï, óáí Ýíáò ãëÜñïò ðÜíù óôá íåñÜ. Ìá 12

Ï ÐÁÍ

óáí Ýäéíå üìùò êáé êáêïóýíåâå ï êáéñüò êáé óçêùíüôáí áãÝñáò, ïé âïõíïêïñöÝò ðÝñá ÷Üíïíôáí ó÷åäüí êáé äåí ôéò îå÷þñéæá, Üíáâå ôï öïõñôïýíéáóìá êáé ôï ðïõíåíôïãÜñìðé – ìéá ìåãÜëç ðáñÜóôáóç ôùí óôïé÷åßùí ðïõ Þìïõíá èåáôÞò. ¼ëá êáðíßæáíå êé Ü÷íéæáí. Ãç êáé ïõñáíüò ãéíüíôïõóáí Ýíá. Ç èÜëáóóá ìÜíéáæå êáé ëé÷íéæüôáí áíÜóôáôç ó' áöñéóìÝíïõò ÷ïñïýò, Ýðëáèå óôñáôïýò, áëüãáôá êáé óçìáßåò ðïõ ðÜëåõáí êé áíÝìéæáí. Êáèüìïõí ôñõðùìÝíïò áðü êÜôù áðü êáíÝíá ñéæïãêñÝìé êáé óõëëïãéæüìïõí ðñÜãìáôá ëïãÞò-ëïãÞò, ïé ÷ïñäÝò ôçò øõ÷Þò ìïõ óôÝêïíôáí üëåò ôåíôùìÝíåò. Èåüò îÝñåé, Ýëåãá ìÝóá ìïõ, ðïéáíïý ðåñéóôáôéêïý ãßíïìáé ìÜñôõñáò êáé ãéáôß ç èÜëáóóá áíïßãåôáé Ýôóé ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ìïõ. ºóùò-ßóùò ôïýôç ôç óôéãìÞ íá áíôéêñßæù ôá ìÝóá ôçò ãçò, ðùò äïõëåýïõí êé áíáêáôåýïíôáé, ðùò üëï âñÜæïõí! Ï Áßóùðïò Þôáíå áíÞóõ÷ïò, óôýëùíå ðüôå-ðüôå øçëÜ ôï ìïõóïýäé ôïõ êáé ïóìéæüôáí, ðåéñáãìÝíïò áð' ôïí êáéñü, ìå Ýíá áíåðáßóèçôï ôñåìïýëéáóìá óôá ðüäéá ôïõ· êáèþò äåí ôïõ ìéëïýóá, îÜðëùíå ôÝëïò áíÜìåóá óôá ðüäéá ìïõ êáé êÜñöùíå êé áõôüò ôá ìÜôéá ôïõ óôç èÜëáóóá. Êáé êáìéÜ öùíÞ, êáìéÜ áíèñþðéíç ìéëéÜ äåí áêïõãüôáí ðïõèåíÜ, ôßðïôá-ôßðïôá ðáñÜ ìüíï ôï âáñý âïõçôü ôïõ êáéñïý ãýñù ìïõ. ¸îù óôï ðÝëáãïò, ðïëý áíïé÷ôÜ, Þôáí ìéá îÝñá, ìéá èáëáóóüðåôñá îåìïíá÷éáóìÝíç· êáèþò ÷éìïýóáí áðÜíù ôçò êáé ôçí êáâáëïýóáí ôá êýìáôá áíáðÞäáãå Üîáöíá üîù óáí îåöñåíéáóìÝíïò Ýëéêáò –ü÷é, óáí êÜðïéïò èáëÜóóéïò èåüò ðïõ ïñèùíüôáí ïëüâñå÷ôïò ìéá óôéãìÞ íá ñßîåé ìéá ìáôéÜ óôçí ðëÜóç, êé áöñïêïðïýóå óå ãÝíéá êáé óå ìáëëéÜ êáé ñïõèïýíéæå, êé ýóôåñá ðÜëé îáíáâïýôáãå ìÝóá. Êé áðÜíù óôï ìðïõñßíéáóìá êáé óôï êáêü åìöáíéæüôáí áðü ôï ðÝëáãï Ýíá ìéêñü êáôÜìáõñï âáðïñÜêé êé Ýâáíå ðëþñç ãéá ìÝóá… Ôï áðüãåõìá ðïõ êáôÝâçêá êÜôù óôï ìüëï, ôï ìáýñï âáðïñÜêé åß÷å ìðåé óôï ëéìÜíé· Þôáíå ôï ôá÷õäñïìéêü. ¹ôáíå ìáæåìÝíïé ðïëëïß åêåß óôï ìïõñÜãéï íá äïýíå ôïí åîáéñåôéêü áõôü ìïõóáößñç ðïõ ìüíï êÜèå äåêáðÝíôå åñ÷üôáíå. ÐáñáôÞñçóá ðùò üëïé ôïõò, ìá üëïé, åß÷áíå ãáëáíÜ ìÜôéá, üóï êé áí ðáñÜëëáæáí óå Üëëá ôïõò ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ëßãï ðéï ðÝñá óôåêüôáíå ìéá íÝá ìå Ýíá Üóðñï öáêéüëé óôï êåöÜëé ôçò· ôá ìáëëéÜ ôçò Þôáíå ðïëý óêïýñá êé áõôü ôï Üóðñï öáêéüëé îå÷þñéæå ÷ôõðçôÜ ìå ôá ìáëëéÜ. Ìå êïßôáæå ìå ðåñéÝñãåéá, êïßôáæå ôá ðÝôóéíá ìïõ ñïý÷á, ôï ôïõöÝêé ìïõ· Üìá ôçò ìßëçóá íôñÜðçêå êáé ãýñéóå áëëïý ôï ðñüóùðü ôçò. Ôçò åßðá ôïýôï «Üóðñï öáêéüëé íá öïñåßò ðÜíôá óïõ, óïõ ðÜåé ôñåëÜ». Ôçí ßäéá óôéãìÞ Þñèå êïíôÜ ôçò Ýíáò ÷ïíôñüò ìå ìðëïýæá êáé ôçí åßðå Åýá. ¹ôáí öáíåñü ðùò Þôáíå êüñç ôïõ. Ôïí ÷ïíôñü ôïí ãíþñéæá, Þôáí ï óéäåñÜò ôïõ ìÝñïõò. Ðñéí ëßãåò ìÝñåò ìïõ åß÷å âÜëåé êáéíïýñãéá ìüëá óå Ýíá áðü ôá ôïõöÝêéá ìïõ… Êé ç âñï÷Þ êé ï áãÝñáò êÜíáíå þñá ôçí þñá ôç äïõëåéÜ ôïõò êáé ëéþíáíå ëßãï-ëßãï ôá ÷éüíéá. Ãéá ìåñéêÝò ìÝñåò ðÞñå Ýíáò áíôéðáèçôéêüò êñõåñüò áãÝñáò êáé óÜñùíå ôçò ãçò, óáðéóìÝíá êëáäéÜ ôñßæáíå êáé óðÜæáíå êáé ïé 13


êïõñïýíåò ìáæåýïíôáí êïðÜäéá êáé ôóéñßæáíå äþèå êáé êåßèå. Ìá áõôü äå âÜóôáîå ðïëý, ôï êáëïêáßñé Þôáíå ðéá óéìÜ êé Ýíá ðñùéíü íÜôïò æåóôüò ï Þëéïò ðßóù áð' ôï äÜóïò. ¸íá ãëõêü áíáôñß÷éáóìá ìå äéáðåñíÜåé üëïí, áðü ôá íý÷éá ùò ôçí êïñöÞ êáèþò ìðñïâÜëëåé ï Þëéïò· ñß÷íù ôï ôïõöÝêé óôïí þìï ìïõ ìÝóá óå ìéá âïõâÞ, áêñÜôçôç ÷áñÜ. IV

ÁÕÔÜ ÔÏÍ ÊÁÉÑÜ äå ìïõ Ýëåéðå ðïôÝ êõíÞãé ãéá ôï öáÀ ìïõ, ÷ôõðïýóá

ü,ôé Þèåëá, êáíÝíá ëáãü, êáìéÜ ôóåëéíüôá, êáìéÜ áóðñïðÝñäéêá êé üôáí ôý÷áéíå íá åßìáé êÜôù êáôÜ ôï ðåñéãéÜëé êáé íá ìïõ ðÝöôåé êáíÝíá èáëáóóïðïýëé êïíôÜ, ôï ÷ôõðïýóá êé áõôü. ¹ôáí üìïñöåò þñåò, ïé ìÝñåò üëï êáé ìåãÜëùíáí êáé ç áôìüóöáéñá ãéíüôáí üëï êáé ðéï äéÜöáíç· Ýêáíá ôçí êïõìðÜíéá ìïõ ãéá äõï ìÝñåò êáé ôñáâïýóá øçëÜ ãéá ôá âïõíÜ, ãéá ôá îåêüñöéá, Ýâñéóêá ËÜðïíåò ðïõ âüóêáíå ôÜñáíäïõò êé Ýðáéñíá ôõñß, êÜôé ìéêñÜ êåöÜëéá ôõñß ïëüðá÷á, ìå ìéá ãåýóç óáí áðü âñýï. Åß÷á ðÜåé ðïëëÝò öïñÝò. ¼ôáí ãýñéæá ãéá êÜôù ÷ôõðïýóá ðÜíôá Ýíá Þ Üëëï ðïõëß êáé ôï Ý÷ùíá óôçí ôóÜíôá ìïõ. ÊÜèéæá ðÜëé ðïõèåíÜ êé Ýäåíá ôïí Áßóùðï. Ìéáí þñá äñüìï ÷áìçëüôåñá Ýâëåðá ôç èÜëáóóá· ïé ðëáãéÝò Þôáí ìïõóêåìÝíåò êáé ìáõñéäåñÝò áðü ôá íåñÜ ðïõ Ýôñå÷áí ßóá êÜôù, óôáæïâïëïýóáí êáé ôñÝ÷áíå, ìå ôï ßäéï ðÜíôá ìéêñïýëé êåëÜñõóìá. ÐïëëÝò þñåò ìïõ ðåñíïýóáí Ýôóé ÷ùñßò íá ôï êáôáëÜâù, ì' áõôÜ ôá ìéêñïýëéêá êåëáñýóìáôá ðïõ êáèüìïõí êé áöïõãêñáæüìïõí ìáêñéÜ óôéò ðëáãéÝò. Ïñßóôå ôþñá, Ýëåãá áðü ìÝóá ìïõ, êåëáñýæåé åäþ ÷Üìù óôç ìïíáîéÜ ôïõ áõôüò ï Üóùôïò ìéêñïýëçò óêïðüò êáé êáíÝíáò äåí åßíáé íá ôïí áêïýåé, êáíÝíáò äåí ôïí óõëëïãÜôáé êé ùóôüóï êåëáñýæåé ãéá ôïí åáõôü ôïõ üëç ôçí þñá, üëç ôçí þñá! Êáé äåí ìïõ öáéíüôáíå ðéá ïëüôåëá Ýñçìï ôï âïõíü ìéá êáé Üêïõãá áõôü ôï êåëÜñõóìá. Ðüôå-ðüôå óõíÝâáéíå êáé êáôéôßò, êáìéÜ äõíáôÞ âñïíôÞ ôñÜíôáæå ôç ãç, Ýíáò âñÜ÷ïò îåêïëëïýóå êáé ãêñåìéæüôáí êáôÜ ôç èÜëáóóá, áöÞíïíôáò ðßóù ôïõ üðùò ÷ôýðáãå Ýíá óåéñÜäé êïñíéá÷ôü· ôçí ßäéá óôéãìÞ óôýëùíå ï Áßóùðïò ôï ìïõóïýäé ôïõ êáôÜ ôïí áãÝñá êé ïóìéæüôáíå ðáñáîåíåìÝíïò áõôÞí ôçí ôóßêíá, ðïõ äåí ôçí êáôáëÜâáéíå. ¢ìá ôï íåñü áð' ôá ÷éüíéá åß÷å áíïßîåé óêéóìÜäåò óôéò êáôçöïñéÝò ôñþãïíôáò ôá ÷þìáôá, ìéá ôïõöåêéÜ Þ ìÜëéóôá êáé ìéá äõíáôÞ öùíÞ ìïíÜ÷á Ýöôáíå ãéá íá îåêïëëÞóåé Ýíáò ìåãÜëïò âñÜ÷ïò êáé íá êïõôñïõâáëÞóåé ßóéá, êÜôù ôïí êáôÞöïñï. Ìéá þñá ìðïñïýóå íá ðåñÜóåé Ýôóé, ßóùò êáé ðåñéóóüôåñï, ïé óôéãìÝò êõëïýóáíå ôüóï ãïñãÜ. ¸ëõíá ôïí Áßóùðï, Ýñé÷íá ôçí ôóÜíôá ìïõ óôïí þìï êáé ôïõ Ýäéíá ãéá ôçí êáëýâá. ÂñÜäéáæå. ÊÜôù óôï äÜóïò áðáíôïýóá ðÜíôá ôï ðáëéü, ãíþñéìü ìïõ ìïíïðÜôé, Ýíá óôåíïýëé ìïíïðáôÜêé ìéá óôáëéÜ, ìå ôá 14

Ï ÐÁÍ

ðáñÜîåíá óôñéöïãõñßóìáôÜ ôïõ. Áêïëïõèïýóá êÜèå ôïõ áíáãýñéóìá ìå ôç ÜíåóÞ ìïõ, ìå üëï ìïõ ôï ñá÷Üôé, äåí åß÷á êáìéÜ âéÜóç íá âéÜæïìáé, äåí Þôáíå êáíÝíáò íá ìå ðåñéìÝíåé óðßôé· áäÝóìåõôïò óáí êõñßáñ÷ïò ôñéãýñéæá åêåß êáé ðåñéäéÜâáæá ìÝóá ó' Ýíá åéñçíéêü äÜóïò üóï óéãÜ ìïõ êÜðíéæå. ¼ëá ôá ðïõëéÜ óþðáéíáí ôþñá êáé ìüíï ï îõëïðåôåéíüò ôï Ýëåãå ðÝñá ìáêñéÜ, áõôüò ôï Ýëåãå áêáôÜðáõóôá. Âãáßíïíôáò áð' ôï äÜóïò åßäá äõï ðñüóùðá ðïõ ðÞãáéíáí ìðñïóôÜ ìïõ, êÜíáíå ðåñßðáôï. ÔÜ÷õíá ôï âÞìá êáé ôá Ýöôáóá, ôï Ýíá Þôáíå ç äåóðïéíßò ÅäïõÜñäá, ôç ãíþñéóá êáé ôç ÷áéñÝôéóá· ôç óõíüäåõå ï ãéáôñüò. ÈÝëáíå íá ôïõò äåßîù ôï ôïõöÝêé ìïõ, íá äïõí ôçí ðõîßäá ìïõ, ôçí ôóÜíôá ìïõ! ôïõò êÜëåóá íá Ýñèïõí êáé óôçí êáëýâá ìïõ êáé ìïõ õðïó÷åèÞêáíå ðùò èá Ýñ÷ïíôáí êÜðïéá ìÝñá. Åß÷å âñáäéÜóåé ðéá ãéá êáëÜ. Ãýñéóá óðßôé, Üíáøá öùôéÜ, Ýøçóá Ýíá ðïõëß êáé äåßðíçóá. Êé áýñéï ìÝñá åßíáé… ÃáëÞíç êáé óéãáëéÜ ðáíôïý. ÊÜèïìáé ùò áñãÜ êé áðïóðåñßæù óôï ðáñáèýñé ìïõ êïéôÜæïíôáò Ýîù. Ìéá ðáñáìõèÝíéá áíôáýãåéá áðëþíåôáé ôïýôç ôçí þñá óå ÷åñóïôüðéá êáé äÜóïò, ï Þëéïò Ý÷åé âïõôÞîåé ðßóù óôïí ïñßæïíôá êáé ôïí âÜöåé ì' Ýíá ðç÷ôü êüêêéíï öùò, ðïõ êÜèåôáé ðáíôïý âáñý óáí ëáäïìðïãéÜ. Ï ïõñáíüò åßíáé êáôáîÜóôåñïò ðÝñá ãéá ðÝñá, âõèßæù ôá ìÜôéá ìïõ ó' áõôü ôï äéÜöáíï Üðåéñï êé åßíáé óáí íá âñßóêïìáé ðñüóùðï ìå ðñüóùðï ìå ôá ôñßóâáèá ôïõ Ðáíôüò, ç êáñäéÜ ìïõ ÷ôõðÜåé ìå óôïñãÞ ðñïò ôï Üäåéï áõôü âÜèïò óáí íá ôçò åßíáé ïéêåßï êé áãáðçìÝíï. Ï Èåüò îÝñåé, ëÝù áðü ìÝóá ìïõ, ãéá ðïéï ëüãï Ý÷åé íôõèåß ëéëÜ êáé ÷ñõóáöß ï ïõñáíüò áðüøå· ìðïñåß íá Ý÷ïõíå êáìéÜ ãéïñôÞ áðüøå åêåß ðÜíù, êáìéÜ ìåãÜëç ãéïñôÞ ìå ìïõóéêÝò áðü ôïõò êüóìïõò ôùí Üóôñùí êáé ìå ëåìâïäñïìßåò óôïõò ãáëáîßåò ðïôáìïýò. ¸ôóé ôáéñéÜæåé! Êé Ýêëåéíá ôá ìÜôéá êáé ðÞãáéíá ìáæß êé åãþ ìå ôéò ëåìâïäñïìßåò áõôÝò, êáé ìýñéïé ëïãéóìïß äéáâáßíáíå êáé ðåñíïýóáí áðü ôï íïõ ìïõ… ÐïëëÝò ìÝñåò ðåñÜóáíå Ýôóé. ÐåñéäéÜâáæá êáé êïéôïýóá ðùò Ýëéùíå ëßãï-ëßãï ôï ÷éüíé êáé ãéíüôáí íåñü êáé ðùò öýñáéíáí óéãÜ-óéãÜ ôá êñïýóôáëëá êé ï ðÜãïò. Êáé ðïëëÝò ìÝñåò äåí Ýñé÷íá êáí ïýôå ìéá ôïõöåêéÜ, üôáí ãéíüôáíå íá Ý÷ù üóï öáÀ ìïõ ÷ñåéáæüôáí óôï óðßôé, ôñéãýñéæá ìüíï Ýíá ãýñï óôçí áðåñéïñéóéÜ ìïõ êé Üöçíá íá ðåñíÜåé ï êáéñüò. ¼ðïõ êé áí âñéóêüìïõí, Þôáí åîßóïõ ðïëëÜ ðñÜãìáôá íá êïéôÜæåé êáé í' áöïõãêñÜæåôáé êáíÝíáò, üëá áëëÜæáíå áðü ëßãï ôçí êÜèå ìÝñá, áêüìç êé ïé ôïýöåò ïé ëõãáñéÝò êáé ôá ÷áìïêÝäñéá óôåêüíôïõóáí êáé ðåñéìÝíáíå ôçí Üíïéîç ðüôå íá öôÜóåé. ÐÞãáéíá ëüãïõ ÷Üñç ðÝñá ùò ôï íåñüìõëï, ôïí Ýâñéóêá óêëáâùìÝíï óôïí ðÜãï áêüìá· ìá ôï ÷þìá ÷Üìù Þôáíå ðáôçìÝíï Ýíá ãýñï ÷ñüíïõò êáé ÷ñüíïõò ìáñôõñïýóå ðùò Üíèñùðïé êé Üëëïé Üíèñùðïé 15


ãåíéÝò êáé ãåíéÝò, åß÷áí Ýñèåé åêåß ìå ôóïõâÜëéá óéôÜñé óôç ñÜ÷ç ôïõò íá ôï áëÝóïõí. ¹ôáí óáí íá âñéóêüìïõí áíÜìåóá ó' áíèñþðïõò, ìÜëéóôá êáé ïé ôïß÷ïé Þôáí ãåìÜôïé ãñÜììáôá êé áñéèìïýò ðïõ ïé ßäéïé åß÷áíå ãñÜøåé. Áò åßíáé, áò åßíáé! V

È

Á ÅÎÁÊÏËÏÕÈÞÓÙ íá ãñÜöù; Ìðá! ËéãÜêé ìüíï áêüìá, Ýôóé ãéá äéáóêÝäáóÞ ìïõ êáé ãéáôß ðåñíÜåé êé ç þñá ìïõ íá äéçãïýìáé ðùò Þñèå ç Üíïéîç åäþ êáé äõï ÷ñüíéá êáé ôé üøç åß÷áíå ðÜñåé ïé ôüðïé. Êáé ç ãçò êé ï ãéáëüò åß÷áí áñ÷ßóåé íá âãÜíïõí ìéá êÜðïéá ìõñïõäéÜ, ìéáí õðüãëõêç ìõñïõäéÜ èåéÜöé áðü ôá ðåóìÝíá öýëëá ðïõ óÜðéæáí óôï äÜóïò êé ïé êáñáêÜîåò êïõâáëïýóáíå ìéêñÜ êëáäÜêéá óôéò ìýôåò ôïõò êáé ÷ôßæáíå öùëéÝò. Äýï ôñåéò ìÝñåò áêüìá êáé ôá ðïôáìÜêéá öïýóêùóáí, áñ÷ßóáíå íá êõëïýíå áöñïêïðþíôáò, åäþ êáé åêåß Ýêáíå ôçí åìöÜíéóÞ ôçò êáìéÜ ÷åëþíá âãáßíïíôáò áðü ôéò ÷åéìùíéÜôéêåò ôñýðåò ôçò, êáé ïé øáñÜäåò ãõñßæáíå áðü ôïõò øáñüôïðïõò óôéò ðáôñßäåò ôïõò. Ôá äõï êáßêéá ôïõ êõñßïõ Ìáê öôÜóáíå óôï Óßñéëïõíô öïñôùìÝíá ùò ôá ìðïýíéá øÜñé êé áãêõñïâüëçóáí ðÝñá, ìðñïóôÜ óôéò ëéÜóôñåò ôïõò· ìïíïìéÜò ãÝìéóå áðü áíèñþðïõò êáé êßíçóç ôï ðéï ìåãÜëï áðü ôá íçóÜêéá, åêåß ðïõ èá ëéÜæïíôáí áðÜíù óôá âñÜ÷éá ôï øÜñé íá îåñáèåß. Ôá ðáñáêïëïõèïýóá üëá áðü ôï ðáñáèýñé ìïõ. Ìá óôçí êáëýâá ìïõ üìùò äåí Ýöôáíå êáíÝíáò èüñõâïò, Þìïõí ïëïìüíá÷ïò ðÜíôá. Ðüôå-ðüôå äéÜâáéíå áðü Ýîù êáíÝíáò ðåñáóôéêüò, åßäá íá ðåñíÜåé ç Åýá, ç êüñç ôïõ óéäåñÜ, åß÷å âãÜëåé êÜôé öáêßäåò óôçí ìýôç ôçò. – Ðïõ ðçãáßíåéò; ôç ñþôçóá. – Ãéá îýëá ìïõ áðïêñßèçêå äåéëÜ. Óôï ÷Ýñé ôçò âáóôïýóå Ýíá óêïéíß ãéá íá ôá äÝóåé êáé öïñïýóå ôï ßäéï Üóðñï öáêéüëé. Ôçí ðáñáêïëïýèçóá ìå ôá ìÜôéá ùò ðÝñá ðïõ Ýóôñéøå, ìá äå ãýñéóå íá ìå êïéôÜîåé. ¸ðåéôá ðåñÜóáíå ðÜëé ðïëëÝò ìÝñåò ÷ùñßò íá äù êáíÝíáí. Ç Üíïéîç Üñ÷éæå íá ìðáßíåé ãéá êáëÜ, ôï äÜóïò îÜíïéãå· åß÷å ðïëý ôï ãïýóôï ôïõ íá ðáñáêïëïõèåß êÜðïéïò ôéò ôóß÷ëåò, ðïõ èñïíéÜæïíôáí óôá îåêüñöéá ôùí äÝíôñùí ìå ôéò ìýôåò êáôÜ ôïí Þëéï êáé ôóéñßæáíå· ðüôå-ðüôå óçêùíüìïõí áðü ôéò äõï êéüëáò ç þñá ãéá íá ðÜñù ìÝñïò êé åãþ óôï ðáóß÷áñï îÝóðáóìá ðïõ îå÷åßëéæå áðü ðïõëéÜ êáé æþá ìüëéò ìðñüâáëå ï Þëéïò. Åß÷å öôÜóåé âÝâáéá êáé ãéá ìÝíá ç Üíïéîç êáé ôï áßìá ìïõ þñåò-þñåò ÷ôõðïýóå óôéò öëÝâåò ìïõ óáí ðïäïâïëçôü. Êáèüìïõí óôçí êáëýâá ìïõ êáé ëïãÜñéáæá íá ñßîù ìéá ìáôéÜ óôá áñìßäéá ìïõ êáé óôéò óõñôÝò ìïõ, ìá äåí êïõíïýóá ïýôå ôï äá÷ôõëÜêé ìïõ, êáèüìïõí áêïýíçôïò Ýôóé êáé ìéá 16

Ï ÐÁÍ

÷áñïýìåíç áêáèüñéóôç ôáñá÷Þ êñÜôáãå ôçí êáñäéÜ ìïõ. ¼ðïõ, îáöíéêÜ, ðåôÜãåôáé åðÜíù ï Áßóùðïò, óôõëþíåé ôá ðüäéá ôïõ êé áöÞíåé Ýíá ìéêñü ãñýëéóìá. ÊÜðïéïò åñ÷üôáíå Ýâãáëá ãñÞãïñá ôï óêïýöï ìïõ áðü ôï êåöÜëé –ôçí ßäéá óôéãìÞ Üêïõóá ôç öùíÞ ôçò äåóðïéíßäáò ÅäïõÜñäáò óôçí ðüñôá. ÖéëéêÜ êáé ÷ùñßò ôýðïõò åñ÷üíôïõóáí ìå ôï ãéáôñü íá ìïõ êÜìïõí ôçí åðßóêåøç ðïõ åß÷áíå õðïó÷åèåß. – Íáé, íáé, åäþ åßíáé, ôçí Üêïõóá íá ëÝåé. Êáé ìðÞêå ìÝóá êáé ìïõ Ýäùóå ìå Ýíáí åíôåëþò êïñéôóßóôéêï ôñüðï ôï ÷Ýñé. – Åß÷áìå Ýñèåé êáé ÷èåò, ìá äåí Þóáóôáí åäþ, ìïõ åîÞãçóå. ÊÜèéóå óôï ñÜíôóï ìïõ, åðÜíù óôçí êïõâÝñôá êáé êïßôáæå Ýíá ãýñï ôçí êáëýâá· ï ãéáôñüò êÜèéóå ðëÜé ìïõ óôïí ðÜãêï. Áñ÷ßóáìå ôï êïõâåíôïëüãé, åßðáìå Ýíá óùñü ðñÜìáôá, áíÜìåóá ó' Üëëá ôïõò äéçãÞèçêá ôé ëïãÞò æïýäéá õðÞñ÷áí óôï äÜóïò êáé ðïéá êõíÞãéá äåí åðéôñåðüôáí ðéá íá ÷ôõðþ áõôÞ ôçí åðï÷Þ. Ïé ôóåëéíüôåò äåí åðéôñÝðïíôáí ôþñá. Ï ãéáôñüò êáé ðÜëé äåí Ýëåãå ðïëëÜ ëüãéá ìá óáí åßäå ôç ìðáñïõôïèÞêç ìïõ, ðïõ åß÷å áðÜíù óêáëéóìÝíï Ýíáí ÐÜíá, âÜëèçêå íá ìáò äéçãçèåß ôï ìýèï ôïõ. – Ìá üìùò ìå ôé èá æåßôå, ðåôéÝôáé êáé ìïõ ëÝåé ç ÅäïõÜñäá, Üìá èá êëåßóåé ôï êõíÞãé; – Ìå øÜñéá, áðïêñßèçêá. Ôï ðåñéóóüôåñï ìå øÜñéá. ÐÜíôá âñßóêåôáé êÜôé íá ôñþåé êÜðïéïò. – Ìðïñåßôå üìùò íá Ýñ÷åóôå íá ôñþôå óôï óðßôé ìáò, åßðå. ÐÝñõóé ôçí êáëýâá óáò ôçí åß÷å Ýíáò ¢ããëïò· åñ÷üôáíå êé áõôüò êé Ýôñùãå óõ÷íÜ óôï óðßôé ìáò. Ìå êïßôáæå, ôçí êïßôáæá. ¸íéùèá êåßíç ôç óôéãìÞ Ýíá êÜôé óáí Ýíá ìéêñïýëç, öåõãáëÝï öéëéêü ÷áéñåôéóìü íá öôÜíåé ùò ôçí êáñäéÜ ìïõ. ¹ôáíå âÝâáéá áðü ôçí Üíïéîç êé áðü ôçí ïëüöùôç åêåßíç ìÝñá, –ôï óêÝöôçêá áñãüôåñá. Èáýìáæá åîÜëëïõ ôá êáìáñùôÜ öñýäéá ôçò. Åßðå ìåñéêÜ ëüãéá ãéá ôçí êáëýâá ìïõ. Åß÷á êñåìáóìÝíá óôïõò ôïß÷ïõò ëïãÞò-ëïãÞò ðñïâéÝò êáé öôåñÜ ðïõëéþí, ç êáëýâá áðü ìÝóá Ýìïéáæå óáí áñêïõäüôñõðá óõìáëëéáóìÝíç. Ôï âñÞêå åðéôõ÷çìÝíï áõôü. Íáé åßíáé óáí áñêïäüôñõðá, åßðå. Äåí åß÷á ôßðïôá ôçò ðñïêïðÞò íá ôñáôÜñù ôïõò îÝíïõò ìïõ, ôï óõëëïãßóôçêá êáé åßðá íá ôïõò Ýøçíá Ýôóé ãéá ãïýóôï êáíÝíá ðïõëß· èá ôï ôñþãáíå áëÜ êõíçãü, ìå ôá ÷Ýñéá, êáé èá ðåñíïýóå ç þñá ôïõò. Êáé ôïõò Ýøçóá Ýíá ðïõëß. Ç ÅäïõÜñäá ìáò åßðå ãéá ôïí åããëÝæï. ¹ôáí Ýíáò ãåñï-éäéüññõèìïò, êïõâÝíôéáæå äõíáôÜ ìïíá÷üò ôïõ. ¹ôáí êáèïëéêüò êáé üðïõ óôåêüôáíå êáé âñéóêüôáí åß÷å ðÜíôá óôçí ôóÝðç ôïõ Ýíá ìéêñü ðñïóåõ÷çôÜñéï ìå ìáýñá êáé êüêêéíá ãñÜììáôá. – Ôüôå ëïéðüí èá Þôáíå Éñëáíäüò å; åßðå ï ãéáôñüò. 17


– Éñëáíäüò; – Íáé, áöïý Þôáí êáèïëéêüò; Ç ÅäïõÜñäá êïêêßíéóå, ãýñéóå ôá ìÜôéá ôçò áëëïý êáé åßðå óáóôéóìÝíá: – Á ìÜëéóôá, ìðïñåß íá Þôáí êáé Éñëáíäüò. Áð' áõôÞ ôç óôéãìÞ êé Ýðåéôá Ý÷áóå ôï êÝöé ôçò. Ôç óõìðüíåóá íá ôç âëÝðù Ýôóé ãéá íá óéÜîù ôá ðñÜìáôá åßðá: – Ìá ü÷é, åóåßò Ý÷åôå äßêéï, åããëÝæïò èá Þôáíå. Éñëáíäïß äåí Ýñ÷ïíôáé óôç Íïñâçãßá. Ôá óõìöùíÞóáìå íá ðÜìå êáìéÜ ìÝñá âáñêÜäá ùò ôï íçóß, íá äïýìå ôéò ëéÜóôñåò ìå ôï øÜñé. Ôïõò óõíüäåøá ëßãï äñüìï ðéï êÜôù ôïõò îÝíïõò ìïõ êé Ýðåéôá ãýñéóá óôçí êáëýâá êé Ýðéáóá íá ôáêôïðïéþ ôá øáñéêÜ ìïõ. Ç áðü÷ç ìïõ åß÷å ìåßíåé êñåìáóìÝíç ó' Ýíá êáñöß êïíôÜ óôç ðüñôá êáé ç óêïõñéÜ åß÷å êüøåé Ýíá óùñü ìÜôéá ôïõ äé÷ôéïý ôçò· Ýäåóá ìåñéêÜ áãêßóôñéá óå ìåóçíÝæåò, åðéèåþñçóá ôéò êáèåôÝò. Ãéáôß íá ìçí Ý÷ù êáèüëïõ üñåîç óÞìåñá ãéá äïõëåéÜ; ¢ó÷åôá ðñÜìáôá ìïõ êáôÝâáéíáí óôï êåöÜëé, ìïõ Ýìðáéíå ç éäÝá üôé åß÷á êÜìåé Üó÷çìá ðïõ åß÷á áöÞóåé ôç äåóðïéíßäá ÅäïõÜñäá íá êÜèåôáé üëç ôçí þñá óôï ñÜíôóï êáé äåí ôçò åß÷á ðñïóöÝñåé èÝóç óôï ðÜãêï. Ìïõ ðáñïõóéáæüôáíå îáöíéêÜ ìðñïóôÜ ìïõ ôï ìåëá÷ñéíü ôçò ðñüóùðï, ï ìåëá÷ñéíüò ôçò ëáéìüò· ôç æþíç ôçò, ôçí åß÷å ëßãï ÷áìçëÜ ãéá íá äåß÷íåé ðéï ìáêñéÜ áðü ôç ìÝóç êáé ðÜíù, üðùò Þôáí ôçò ìüäáò· åêåßíç ç áãíÞ, êïñéôóßóôéêç Ýêöñáóç ðïõ åß÷å ìïõ Ýöåñíå ìéá óõãêßíçóç. Ôï óôüìá ôçò Þôáí ìåãÜëï êáé ôá ÷åßëéá êáôáêüêêéíá. Óçêþèçêá åðÜíù, Üíïéîá ôçí ðüñôá êé áöïõãêñÜóôçêá. Äåí Üêïõóá ôßðïôá êé ïýôå õðÞñ÷å êáíÝíáò ëüãïò í' áöïõãêñÜæïìáé. ÎáíÜêëåéóá ôçí ðüñôá. Ï Áßóùðïò óçêþèçêå áðü ôçí Üêñç ôïõ êáé óßìùóå, êáôáëáâáßíïíôáò ôçí áíçóõ÷ßá ðïõ ìå êñáôïýóå. Ìïõ êáôÝâçêå ç éäÝá íá Ýôñå÷á ëÝåé óôçí äåóðïéíßäá ÅäïõÜñäá íá ôçí ðáñáêáëïýóá íá ìïõ äþóåé ëéãÜêé ìåôÜîé íá äéïñèþóù ôçí áðü÷ç ìïõ· äåí Þôáí ðñüöáóç, ìðïñïýóá íá êïõâáëÞóù ìáæß ìïõ ôçí áðü÷ç êáé íá ôçò äåßîù ôá ìÜôéá ðïõ åß÷å êüøåé ç óêïõñéÜ. Åß÷á êéíÞóåé êéüëáò, åß÷á âãåé áðü ôçí ðüñôá, ðïõ èõìÞèçêá üôé óôï êïõôß ìå ôá óýíåñãá åß÷á ìåôÜîé, ìå ôï ðáñáðÜíù ìÜëéóôá. Êáé îáíáìðÞêá ðÜëé ìÝóá áíüñåêôïò, óéãÜ-óéãÜ, ìéá êé åß÷á ìåôÜîé ï ßäéïò. Ìéá îÝíç ìõñïõäéÜ ìå äÝ÷ôçêå óôçí êáëýâá, óá ìðÞêá ìÝóá, Þôáíå óÜìðùò íá ìçí Þìïõíá ðéá ìïíá÷üò åêåß. VI

¸ÍÁÒ ÜÍÈÑÙÐÏÒ ìå ñþôçóå ìçí êé åß÷á ðÜøåé ðéá íá êõíçãþ· äõï 18

Ï ÐÁÍ

ìÝñåò ôþñá ðïõ øÜñåõå åêåß óôï êïñöÜêé äåí åß÷å áêïýóåé áðü øçëÜ ïýôå ìéá ìïõ ôïõöåêéÜ. ¼÷é, äåí åß÷á ñßîåé óå ôßðïôá, åß÷á ìåßíåé óôçí êáëýâá þóðïõ ìïõ ôåëåéþóáíå ôá ôñüöéìá. Ôçí ôñßôç ìÝñá âãÞêá êõíÞãé. Ôï äÜóïò åß÷å áñ÷ßóåé íá ðñáóéíßæåé ëßãï, êáé ôá äÝíôñá âãÜíáíå ìéá äõíáôÞ ìõñïõäéÜ êáé óôá âáñéêÜ ôá áãñéüðñáóá åß÷áíå êéüëáò îåðåôá÷ôåß ïëïðñÜóéíá. Óôï ìõáëü ìïõ ãõñßæáíå ëïãÞò-ëïãÞò ðñÜãìáôá êáé êÜèå ëßãï óôáìáôïýóá êáé êÜèéæá. Ôñåéò ìÝñåò ôþñá äåí åß÷á äåé øõ÷Þ, åêôüò áðü åêåßíïí ôïí øáñÜ ÷ôåò· Ýëåãá ìÝóá ìïõ: áðüøå ôï âñÜäõ ðïõ èá ãõñßæù óðßôé, ßóùò íá óõíáíôçèþ ìå êáíÝíáí åêåß óôçí Üêñç óôï äÜóïò, óôï ìÝñïò ðïõ óõíÜíôçóá ôåëåõôáßá ôï ãéáôñü êáé ôç äåóðïéíßäá ÅäïõÜñäá. ºóùò îáíáêÜíïõí åêåß ôïí ðåñßðáôü ôïõò –ìðïñåß íáé, ìðïñåß êáé ü÷é. Ìá ãéáôß óêÝðôïìáé åéäéêÜ áõôïýò ôïõò äýï; ×ôýðçóá äõï áóðñïðÝñäéêåò êé Ýøçóá áìÝóùò ôç ìéá åêåß äá. ¸äåóá êáé ôïí Áßóùðï. ÎÜðëùóá ÷Üìù óôçí óôÝãíéá íá öÜù. Ìéá ãáëÞíç áðÝñáíôç áðëùíüôáí ðáíôïý äåí áêïõãüôáí ðáñÜ ìüíï ôï áíÜëáöñï óïõóïýñéóìá áðü ô' áãÝñé óôá äÝíôñá êáé ðüôå-ðüôå êáíÝíá ôóßñéóìá ðïõëéïý. ÎáðëùìÝíïò Ýôóé êïßôáæá ôá êëáäéÜ ðïõ ëéêíßæïíôáí óéãáëÜ óôï öõóçìáôÜêé, ôï ìéêñü åêåßíï ô' áãÝñé åß÷å âÜëåé åìðñüò êáé êïõâáëïýóå ãýñç áð' áíèïêëÜäé ó' áíèïêëÜäé êáé ðßðéæå ôïí êÜèå ðáñèåíéêü áíèü· ïëüêëçñï ôï äÜóïò ðáëëüôáí îåôñåëáìÝíï. ¸íá ðñáóéíïóêïýëéêï, ìéá äñáóêåëüêáìðéá, ôñáâÜåé áðÜíù ó' Ýíá êëáäß, ìáæåýåé ôï êïñìß ôçò êáìðïýñá êáé ôï ôåíôþíåé, ôï ìáæåýåé êáé ôï ôåíôþíåé, êáé ðñï÷ùñåß, ðñï÷ùñåß, óáí íá ôçò åßíáé áäýíáôï íá êáèßóåé Þóõ÷ç. Äåí âëÝðåé êáèüëïõ ó÷åäüí ì' üëï ðïõ Ý÷åé ìÜôéá, êÜèå ôüóï óôõëþíåôáé ïëüñèç êáé øÜ÷íåé óôï êåíü ìç âñåé êÜôé íá ðéáóôåß èáññåßò êé åßíáé Ýíá êïììÜôé ðñÜóéíç êëùóôÞ ðïõ ñÜâåé ßóá ðÝñá óôï êëáäß êáíÝíáí ôñýðùìá ìå áñãÝò âåëïíéÝò. Ùò ôï âñÜäõ ßóùò öôÜóåé åêåß ðïõ ðÜåé. ÓéãáëéÜ êáé ãáëÞíç ðÜíôá. Óçêþíïìáé áðÜíù êáé ðñï÷ùñþ, îáíáêáèßæù êÜðïõ, îáíáóçêþíïìáé. Ç þñá èá åßíáé ßóáìå ôÝóóåñåéò Üìá ðÜåé Ýîé èá ãõñßóù ãéá êÜôù êáé èá Ý÷ù ôï íïõ ìïõ áí åßíáé íá óõíáíôÞóù êáíÝíáí. ¸÷ù äõï þñåò áêüìç ìðñïóôÜ ìïõ êé ùóôüóï åßìáé áðü ôþñá êéüëáò ëéãÜêé íåõñéêüò êáé ôéíÜæù áðü ôá ñïý÷á ìïõ ÷ïñôÜñéá êáé âñýá ðïõ Ý÷ïõí êïëëÞóåé. Ôá ìÝñç ðïõ ãõñíþ ìïõ åßíáé ãíþñéìá, äÝíôñá êáé ðÝôñåò óôÝêïõí ôï ßäéï óáí êáé ðñéí åäþ óôç ìïíáîéÜ ôïõò, ôá îåñÜ öýëëá èñïïýí êÜôù áð' ôá ðüäéá ìïõ. Áõôü ôï èñüéóìá, áõôÜ ôá äÝíôñá êé ïé ðÝôñåò ìïõ åßíáé ðáñÜ ðïëý ãíþñéìá, ìéá ðáñÜîåíç åõãíùìïóýíç ìå ðëçììõñßæåé, üëá åßíáé ãåìÜôá äåóìïýò ìáæß ìïõ, åßíáé Ýíá ìáæß ìïõ, ôá áãáðþ üëá, üëá. Ðáßñíù áðü ÷Üìù Ýíá ìáñáìÝíï êëùíÜñé êáé ôï âáóôþ óôï ÷Ýñé ìïõ êáé ôï êïéôÜæù êáèþò êÜèïìáé êáé óõëëïãéÝìáé ôá äéêÜ ìïõ· åßíáé óáðéóìÝíï ó÷åäüí, ç öëïõäßôóá ôïõ åßíáé óå êáêü ÷Üëé, ìéá óôïñãéêÞ óõìðüíéá áããßæåé ôçí êáñäéÜ ìïõ. Êáé Ýðåéôá ðïõ 19


óçêþíïìáé íá öýãù äåí ôï ðåôþ ðÝñá, ôï áêïõìðþ ÷Üìù, óéãÜ êáé óôÝêïìáé êáé ôï êïéôÜæù ì' áãÜðç· êáé ìå âïõñêùìÝíá ìÜôéá ôïõ ñß÷íù áêüìá ìéá ôåëåõôáßá ìáôéÜ ðñïôïý öýãù êáé ôï áöÞóù. Êáé ç þñá Ý÷åé ðÜåé ðéá ðÝíôå. Ï Þëéïò ìå îåãåëÜåé ÷ùñßò Üëëï, Ý÷ù ôñáâÞîåé äõôéêÜ üëç ìÝñá êáé ßóùò öôÜóù ìéóÞ þñá ðñùôýôåñá áðü ôïõò ëïãáñéáóìïýò ìïõ êÜôù óôçí êáëýâá. Ôï ðáñáôçñþ áõôü êáé ôï ðñïóÝ÷ù· üðùò êáé íá åßíáé üìùò, Ý÷ù áêüìá ìéáí þñá êáéñü ùò ôéò Ýîé, ãé' áõôü óçêþíïìáé êáé ôñáâþ îáíÜ êÜìðïóï. Êáé ôá öýëëá èñïïýí êÜôù áð' ôá ðüäéá ìïõ. ¸ôóé ðåñíÜåé ðÜëé ìéáí ïëüêëçñç þñá. Êáèþò ðñï÷ùñþ âëÝðù ÷áìçëüôåñá ôï ðïôáìÜêé êáé ôï ìéêñü ìýëï, ðïõ Þôáí óêëáâùìÝíïò óôïõò ðÜãïõò ôï ÷åéìþíá· ç öôåñùôÞ ôïõ äïõëåýåé· ï èüñõâïò ôçò ìå îåîõðíÜåé ìéá óôéãìÞ êáé êïíôïóôÝêù áðüôïìá. ÐÜåé, Üñãçóá! ëÝù äõíáôÜ. Ìéá áðåëðéóßá ìå êõñéåýåé, ãõñßæù êáé ôñáâþ áìÝóùò ãéá ôçí êáëýâá, ìá ôï îÝñù üìùò ðùò ðÜåé, åßíáé áñãÜ ðéá. Áñ÷ßæù íá ðçãáßíù ãñçãïñüôåñá, íá ôñÝ÷ù· ï Áßóùðïò êáôáëáâáßíåé ðùò êÜôé ôñÝ÷åé óößããåôáé êáé ôåæÜñåé ôï ëïõñß ìðñïóôÜ, ìå óÝñíåé êáé ìÝíá ìáæß ôïõ, êëáøïõñßæåé ðüôåðüôå, ìõñßæåôáé êáé ñïõèïõíßæåé. Ôá îåñÜ öýëëá óêïñðïâïëéïýíôáé êáé ôéíÜæïíôáé äþèå åêåßèå óôï äéÜâá ìáò. Ìá óáí öôÜóáìå êÜôù óôçí Üêñç óôï äÜóïò, äåí Þôáí êáíÝíáò ðïõèåíÜ, ü÷é, äåí Þôáí êáíÝíáò ðïõèåíÜ! – Äåí åßíáé êáíÝíáò! ËÝù. Êé ùóôüóï ôï ðåñßìåíá Ýíá ôÝôïéï. Äåí áñãïðüñçóá ðïëý åêåß, ðñï÷þñçóá áðïêáìùìÝíïò áðü ôá ôüóá êáé ôüóá ðñÜìáôá ðïõ ãõñßæáíå óôï íïõ ìïõ, ðñïóðÝñáóá ôçí êáëýâá ìïõ, ôñÜâçîá êÜôù, ßóá ìßá óôï Óßñéëïõíô, ìå ôïí Áßóùðï, ìå ôçí ôóÜíôá ìïõ êáé ìå ôï ôïõöÝêé ìïõ, ìå üëá ìïõ ôá óõìðñÜãêáëá. Ï êýñéïò Ìáê ìå õðïäÝ÷ôçêå ìå ôç ìåãáëýôåñç åõãÝíåéá êáé ìå êÜëåóå ãéá ôñáðÝæé ãéá ôï âñÜäõ. VII

Ð

ÉÓÔÅÝÙ ÐÙÒ ìðïñþ íá äéáâÜæù ëéãÜêé óôéò øõ÷Ýò áõôþí ðïõ ìå ðåñéôñéãõñßæïõí· ìðïñåß ðÜëé êáé íá ãåëéÝìáé. Ù, üôáí åßìáé óôéò êáëÝò ìïõ, ìïõ öáßíåôáé ðùò âëÝðù âáèéÜ, âáèéÜ ìÝóá óôéò øõ÷Ýò ôùí Üëëùí ì' üëï ðïõ äåí åßìáé êáé ôüóï ðïëý ãåñü êåöÜëé. Êáèüìáóôå óå ìéá óÜëá ìåñéêïß Üíôñåò, ìåñéêÝò ãõíáßêåò êé åãþ, êáé êáèþò êáèüìáóôå íïìßæù ðùò âëÝðù ôé ãßíåôáé ìÝóá ôïõò êáé ôé óêÝðôïíôáé ãéá ìÝíá. Ôï ðáñáìéêñü ðáßîéìï ôïõ ìáôéïý ôïõò êÜôé ìïõ ëÝåé· ðüôå-ðüôå ôïõò áíåâáßíåé ôï áßìá óôá ìÜãïõëá êáé êïêêéíßæïõí Þ ðÜëé Üëëåò óôéãìÝò êÜíïõíå óáí íá êïéôÜæïõí ôÜ÷áôåò áëëïý, ìá ìå ðáñáêïëïõèïýí ùóôüóï ëéãÜêé áð' ôï ðëÜé. ÊÜèïìáé åêåß äá åãþ êáé ôá âëÝðù 20

Ï ÐÁÍ

ïë' áõôÜ êáé êáíÝíáò äåí õðïøéÜæåôáé ðùò ìðáßíù ìÝóá óå êÜèå øõ÷Þ. Åßíáé ÷ñüíéá ðïõ ðéóôåýù ðùò ìðïñþ íá äéáâÜæù óôéò øõ÷Ýò ôùí áíèñþðùí. Ìðïñåß ðÜëé êáé íá ãåëéÝìáé… ¸ìåéíá êáé ðÝñáóá üëç ôç âñáäéÜ óôïõ êõñßïõ Ìáê. Èá ìðïñïýóá íá åß÷á öýãåé áìÝóùò, äåí Ýâñéóêá äéüëïõ åíäéáöÝñïí íá êÜèïìáé åêåß· ìá ìÞðùò ôÜ÷áôå äåí åß÷á Ýñèåé áêñéâþò åðåéäÞ ïé ëïãéóìïß ìïõ ìå ôñáâïýóáí åäþ; Êáé ëïéðüí ìðïñïýóá íá öýãù áìÝóùò; Ðáßîáìå ÷ïõßóô êé Þðéáìå ôüíôõ ìåôÜ ôï öáÀ, åãþ êáèüìïõí ìå ôç ñÜ÷ç ãõñéóìÝíç êáôÜ ôï óáëüíé êáé ìå ôï êåöÜëé óêõöôü êÜôù· ðßóù ìïõ ìðáéíüâãáéíå êáé ðçãáéíïåñ÷üôáí ç ÅäïõÜñäá. Ï ãéáôñüò åß÷å öýãåé, åß÷å ãõñßóåé óôï ðáñÜñôçìá. Ï êýñéïò Ìáê ìïõ Ýäåéîå ðùò ëåéôïõñãïýóáí ïé êáéíïýñãéåò ôïõ ëÜìðåò, ïé ðñþôåò ëÜìðåò ôçò ãêáæïëßíçò ðïõ åß÷áí Ýñèåé åêåßèå øçëÜ, áñéóôïõñãÞìáôá ôÝëåéá ìå âáñéÝò âÜóåéò· ôéò Üíáâå êÜèå âñÜäõ ìïíá÷üò ôïõ áðü öüâï ìÞðùò óõìâåß êáíÝíá äõóôý÷çìá. Ìßëçóå ìéá äõï öïñÝò êáé ãéá ôïí ðáððïý ôïõ ôïí ðñüîåíï: «ï ðáððïýò ìïõ, ï ðñüîåíïò Ìáê, Ýëáâå áõôÞ ôçí êáñößôóá äþñï áðü ôá ßäéá ôá ÷Ýñéá ôïõ âáóéëÝùò ÃÜáë Ãéü÷áí», åßðå, êáé Ýäåéîå ìå ôï äÜ÷ôõëï ôïõ ôç äéáìáíôÝíéá êáñößôóá. Ç ãõíáßêá ôïõ åß÷å ðåèÜíåé, ìïõ Ýäåéîå ìéá æùãñáöéÜ ôçò óå Ýíá áðü ôá ðëáúíÜ äùìÜôéá, ìéá ãõíáßêá ìå áñéóôïêñáôéêü ðáñïõóéáóôéêü, ìå ìéá íôáíôåëÝíéá ìðëüíôá êáé ìå åõãåíéêü ÷áìüãåëï. Óôï ßäéï äùìÜôéï Þôáí ìéá âéâëéïèÞêç ðïõ åß÷å êáé ðáëéÜ ãáëëéêÜ âéâëßá, âéâëßá ðïõ Þôáí áðü êëçñïíïìéÜ êáèþò öáéíüôáíå, ïé ôüìïé äåìÝíïé ùñáßá êáé ìå ÷ñõóÜ êáé ðïëëïß êÜôï÷ïß ôïõò åß÷áíå ãñÜøåé ôá ïíüìáôÜ ôïõò ìÝóá. Åß÷å áíÜìåóá êáé ðïëëÜ öéëïóïöéêÜ· ï êýñéïò Ìáê Þôáí äéáíïïýìåíïò Üíèñùðïò. Ãéá ôïõ ÷ïõßóô ÷ñåéÜóôçêå íá öùíÜîïõìå ôïõò äõï õðáëëÞëïõò ôïõ áðü ôï ìáãáæß ðáßæáíå óéãÜ-óéãÜ êáé ìå äåéëßá, ëÝãáíå ìåôñçìÝíåò êïõâÝíôåò êé ùóôüóï ðÜëé êÜíáíå ëÜèç. Ç ÅäïõÜñäá êÜèéóå êáé âïçèïýóå ôïí Ýíáí. Áíáðïäïãýñéóá ôï ðïôÞñé ìïõ, Ýãéíá Üíù-êÜôù áð' ôç óêáóßëá ìïõ êáé ðåôÜ÷ôçêá ïñèüò: – Ù! áíáðïäïãýñéóá ôï ðïôÞñé ìïõ! åßðá. Ç ÅäïõÜñäá Ýìðçîå ôá ãÝëéá ëÝãïíôáò: – Ôï âëÝðïõìå, ôï âëÝðïõìå. Ãåëþíôáò üëïé ìå âåâáßùóáí ðùò äåí ðåßñáæå. Ìïõ öÝñáíå ìéá ðåôóÝôá êáé óêïõðßóôçêá êáé åîáêïëïõèÞóáìå ôï ðáé÷íßäé ìáò. Ç þñá ðÞãå Ýíôåêá. ¸íá áêáèüñéóôï áßóèçìá êáêïêåöéÜò, áðëþèçêå ìÝóá ìïõ ìå êåßíá ôá ãÝëéá ôçò ÅäïõÜñäáò, ôçí êïßôáæá ôþñá êé Ýâñéóêá ôï ðñüóùðï ôçò êïéíü, ü÷é êáé ôüóï ùñáßï. Ï êýñéïò Ìáê óôáìÜôçóå åðéôÝëïõò ôï ðáé÷íßäé ìå ôçí ðñüöáóç ðùò Þôáí þñá íá êïéìçèïýí ïé äõï õðÜëëçëïé· îÜðëùóå áíáðáõôéêÜ óôï íôéâÜíé êé Üñ÷éóå íá ìïõ ëÝåé ãéá ìéá åðéãñáöÞ, ðïõ óêüðåõå íá âÜëåé óôçí ðñüóïøç ôùí áðïèçêþí óôï ìüëï ôïõ, êáé æçôïýóå ôç ãíþìç ìïõ. Ôé ÷ñþìá íá ôçí Ýêáíå; Åß÷á áñ÷ßóåé íá âáñéÝìáé êáé áðïêñßèçêá ü,ôé ìïõ êáôÝâçêå· ìáýñç 21


ôïõ åßðá. – ÌÜëéóôá, ìáýñç, áðïêñßèçêå áìÝóùò ï êýñéïò Ìáê, áõôü áêñéâþò Ýëåãá êé åãþ. «ÐáñáêáôáèÞêç ¢ëáôïò êáé Êåíþí Âáñåëéþí» ìå ìåãÜëá ìáýñá ãñÜììáôá, åßíáé ôï ðéï óïâáñü… ÅäïõÜñäá äåí ðáò ðéá íá ðÝóåéò; Ç ÅäïõÜñäá óçêþèçêå, ìáò êáëçíý÷ôéóå êáé ôïõò äõï ìå ôï ÷Ýñé êé Ýöõãå. Áðïìåßíáìå ïé äõï ìáò. ÌéëÞóáìå ãéá ôïí êáéíïýñãéï óéäçñüäñïìï, ãéá ôçí ðñþôç ôçëåãñáöéêÞ ãñáììÞ. Ï Èåüò Þîåñå ðüôå èá åñ÷üôáí êáé åäþ ðÜíù ï ôçëÝãñáöïò! Ðáýóç. – ÂëÝðåôå, îáíÜñ÷éóå ï êýñéïò Ìáê, ëßãï-ëßãï Ýöôáóá ðéá óôá óáñáíôáÝîé, ìå øáñÜäåò êáé óôï ìïõóôÜêé êáé óôá ìáëëéÜ. Íáé, ôï íéþèù üôé ãÝñáóá. Ìå âëÝðïõíå ôçí çìÝñá êáé ìå ðáßñíïõí ãéá íÝï áêüìá· ìá Üìá âñáäéÜæåé êáé ìÝíù ìüíïò, íéþèù ðïëý êáôáâåâëçìÝíï ôïí åáõôü ìïõ. ÊÜèïìáé ëïéðüí êé åãþ åäþ óôï óáëüíé êáé ñß÷íù ðáóéÝíôæåò. Âãáßíïõíå ìéá ÷áñÜ ìå ìéá äõï êáëðéÝò. ×á÷Ü. – Âãáßíïõí ïé ðáóéÝíôæåò ìå ìéá äõï êáëðéÝò; ñþôçóá – Íáé. Ìïõ öÜíçêå ðùò ìðïñïýóá íá äéáâÜæù óôá ìÜôéá ôïõ… Óçêþèçêå Ýêáìå Ýíá óïõëÜôóï ùò ðÝñá óôï ðáñÜèõñï êáé êïßôáîå Ýîù· ç ñÜ÷ç ôïõ êáìðïýñéáæå ðïëý êáé ï óâÝñêïò ôïõ Þôáí áêïýñåõôïò. Óçêþèçêá êé åãþ. Ãýñéóå êé Þñèå êïíôÜ ìïõ ìå ôá ìáêñïõëÜ, ìõôåñÜ ôïõ ðáðïýôóéá· âáóôïýóå ôá äõï ìåãÜëá äÜ÷ôõëá ÷ùìÝíá óôéò ôóåðßôóåò áðü äù êé áðü êåé óôï ãéëÝêï ôïõ êáé Ýðáéæå ëßãï ôïõò áãêþíåò ôïõ ìðñïò ðßóù óáí öôåñïýãåò· êáé ÷áìïãåëïýóå. Ìïõ åßðå îáíÜ ðùò üðïôå Þèåëá êáìéÜ âÜñêá Þôáí óôç äéÜèåóÞ ìïõ êáé ìïõ Ýäùóå ôï ÷Ýñé. – ÁëëÜ áò óáò óõíïäÝøù êáëýôåñá ëéãÜêé, åßðå êé Ýóâçóå ôéò ëÜìðåò. Èá êÜìù åõ÷áñßóôùò Ýíá ìéêñü ðåñßðáôï, äåí åßíáé áñãÜ áêüìá. ÂãÞêáìå Ýîù. Ìïõ Ýäåéîå ôï äñüìï êáôÜ ôï óðßôé ôïõ óéäåñÜ êé åßðå: – Áðü åäþ! Åßíáé óõíôïìüôåñá. – ¼÷é, áðïêñßèçêá, óõíôïìüôåñá åßíáé áðü ôï ìüëï. ÁëëÜîáìå ìåñéêÝò êïõâÝíôåò áõôïý áðÜíù ÷ùñßò íá óõìöùíÞóïõìå. ¹ìïõí åíôåëþò âÝâáéïò üôé åãþ åß÷á äßêéï êáé äåí êáôáëÜâáéíá êáèüëïõ ôçí åðéìïíÞ ôïõ. Óôï ôÝëïò ðñüôåéíå íá ôñáâÞîïõìå êáèÝíáò áðü åêåß ðïõ Ýëåãå· üðïéïò Ýöôáíå ðñþôïò óôçí êáëýâá ìïõ èá ðåñßìåíå áð’ Ýîù ôïí Üëëï. ÊéíÞóáìå. Óå ëßãï åß÷å ÷áèåß óôï äÜóïò. ÐÞãáéíá ìå ôï óõíçèéóìÝíï ìïõ âÞìá êáé ëïãÜñéáæá üôé èá Ýöôáíá ôï ëéãüôåñï ðÝíôå ëåðôÜ ðñùôýôåñá. Ìá óáí Ýöôáóá üìùò óôçí êáëýâá, áõôüò Þôáí êéüëáò åêåß. Ìïõ öþíáîå êáèþò Ýöôáíá: – ÂëÝðåôå! Åãþ ðáßñíù ðÜíôá áõôüí ôï äñüìï. Åßíáé ðñáãìáôéêÜ ï 22

Ï ÐÁÍ

óõíôïìüôåñïò. Ôïí êïßôáîá áðïñçìÝíïò, äå öáéíüôáíå íá åß÷å êáøþóåé êáé ïýôå Ýäåé÷íå íá Ýôñåîå. ×áéñÝôéóå áìÝóùò ì' åõ÷áñßóôçóå ãéá ôç óõíôñïöéÜ êáé îáíáãýñéóå áðü ôïí ßäéï äñüìï ðïõ åß÷å Ýñèåé. ÓôÜèçêá åêåß êáé óõëëïãéæüìïõí: ôé ðåñßåñãï! Èáññïýóá ðùò êÜôé êáôáëÜâáéíá áðü áðïóôÜóåéò êáé åß÷á êÜìåé êáé ôïõò äõï áõôïýò äñüìïõò Ýíá óùñü öïñÝò. ÊáëðéÝò ìïõ êÜíåéò êáé äù ößëå ìïõ! Åßðá ìÝóá ìïõ. ÌÞðùò üìùò üëá áõôÜ äåí Þôáí ðáñÜ êáìéÜ ðñüöáóç ðïõ åß÷å ôï ëüãï ôçò; Åßäá ôç ñÜ÷ç ôïõ íá îáíá÷Üíåôáé ðÜëé ìÝóá óôï äÜóïò. Óôç óôéãìÞ ôïí ðÞñá áðü ðßóù, ôñÝ÷ïíôáò ðñïóå÷ôéêÜ óôï êáôüðé ôïõ· ôïí åßäáí íá óêïõðßæåé êáé íá îáíáóêïõðßæåé ôï ðñüóùðü ôïõ üëï ôï äñüìï êáé äåí Þìïõí ðéá ôüóï âÝâáéïò üôé äåí åß÷å ôñÝîåé. Ôþñá ðÞãáéíå üóï ðáßñíåé ðéï óéãÜ. Ôïí ðáñáêïëïýèçóá. Áð’ Ýîù áðü ôï óðßôé ôïõ óéäåñÜ óôÜèçêå. Êñýöôçêá åêåß óôá äÝíôñá êáé åßäá ôçí ðüñôá íá áíïßãåé êáé ôïí êýñéï Ìáê íá ìðáßíåé ìÝóá. Ç þñá Þôáíå ìéá áðü ôá ìåóÜíõ÷ôá, ôï Ýâëåðá áðü ôï ãÝñóéìï ôùí ÷ïñôáñéþí êáé áðü ôï ÷ñþìá ôçò èÜëáóóáò. VIII

ØÅÕÔÏÐÅÑÜÓÁÍÅ ÝÔÓÉ ìåñéêÝò ìÝñåò, ï ìüíïò ìïõ ößëïò Þôáíå ôï

äÜóïò êáé ç áðÝñáíôç ìïíáîéÜ. ÈåÝ ìïõ, ÈåÝ ìïõ, ðïôÝ ìïõ Üëëç öïñÜ äåí åß÷á íéþóåé ôüóç ìïíáîéÜ üóç ôéò ðñþôåò áð' áõôÝò ôéò ìÝñåò. Ç Üíïéîç åß÷å ìðåé ãéá êáëÜ ðéá, Ýâñéóêá áóôñÜêéá êé áãñéáøéèéÝò óôá ëéâÜäéá êáé ôá óðéíïýñéá êé ïé êïêêéíïóôÞèåò åß÷áí ãõñßóåé êéüëáò. Ãíþñéæá üëá ôá ðïõëéÜ. ÊáìéÜ óôéãìÞ ìïõ åñ÷üôáí êé Ýðáéñíá äõï äåêÜñåò áðü ôçí ôóÝðç ìïõ êáé ôéò êïõñôáëïýóá óôéò öïý÷ôåò ìïõ Ýôóé ãéá íá êüâù ôç ìïíáîéÜ. ¸ëåãá ìå ôï íïõ ìïõ: «öáíôÜóïõ ëÝåé íá ðåñíïýóáíå ôþñá äá áðü äù ï Äéäåñßêïò êé ç Éæåëßíá!». ¢ñ÷éæå íá ìç íõ÷ôþíåé ðéá êáèüëïõ, ï Þëéïò ßóá-ßóá ðïõ âïõôïýóå ôï äßóêï ôïõ óôç èÜëáóóá êáé îáíáöáßíïíôáí óå ëßãï ðÜëé, êüêêéíïò-êüêêéíïò, öñåóêáñéóìÝíïò, óá íá åß÷å êáôÝâåé êÜôù êé åß÷å ðéåé ìéá. Ôé áëëïêïôéÝò ìïõ ãßíïíôáí ôéò íý÷ôåò êáíÝíáò äå èá ôï ðßóôåõå. Äåí êáèüôáíå ó' Ýíá äÝíôñï ï Ðáí êáé ìå êïßôáæå êáëÜ-êáëÜ íá äåé ôé èá êÜíù; Êáé äåí Þôáíå ãõìíÞ ç êïéëéÜ ôïõ êáé äåí êáèüôáí Ýôóé êïõëïõñéáóìÝíïò ðïõ Þôáí óáí íá Ýðéíå áðü ôçí ßäéá ôïõ ôçí êïéëéÜ; Ìá üëá áõôÜ üìùò äåí ôá Ýêáíå ðáñÜ ãéá íá ìå âëÝðåé êáëÜ êáé íá ìå êáôáóêïðåýåé, êé ïëüêëçñï ôï äÝíôñï óåéüôáí áðü ôá âïõâÜ ãÝëéá ôïõ Üìá Ýâëåðå ðùò äåí Þìïõíá ðéá êýñéïò ôùí óêÝøåùí ìïõ. Óïõóïõñßóìáôá ëïãÞò-ëïãÞò áêïýãïíôáí ïëïýèå ìÝóá óôï äÜóïò, áãñéìéêÜ 23


ìïõóïýíéæáí, ðïõëéÜ öùíÜæáíå ôï Ýíá ô' Üëëï, ìå ôá óéíéÜëá ôïõò ãåìßæáíå ôçí áôìüóöáéñá. Êé Þôáíå ï êáéñüò ðïõ ðåôÜãáíå ïé âáâïýëïé, ôï óâïýñéóìÜ ôïõò áíáêáôåõüôáíå ìå ôçò íõ÷ôïðåôáëïýäáò óáí Ýíá êñõöïìßëçìá èáññïýóåò áðü äù, Ýíá êñõöïìßëçìá áðü åêåß, ïëïôñüãõñá ìÝóá óôï äÜóïò. ¸íá ðëÞèïò áêïýóìáôá! Ôñåéò íý÷ôåò äåí Ýêëåéóá ìÜôé êáèüëïõ, óõëëïãéæüìïõíá ôï Äéäåñßêï êáé ôçí Éæåëßíá. Íáé, Ýëåãá ìÝóá ìïõ, ìðïñåß íá Ýñèïõí. Êáé ç Éæåëßíá èá îåãåëïýóå ôïí Äéäåñßêï, èá ôïí ôñáâïýóå ðÝñá ó' Ýíá äÝíôñï êáé èá ôïõ Ýëåãå: – ÓôÜóïõ åäþ, Äéäåñßêï, êé Ý÷å ôï íïõ óïõ, öýëáãå êáëÜ, èá âÜëù áõôüí åêåß ðÝñá ôïí êõíçãü íá ìïõ äÝóåé ôïõò öéüãêïõò óôá ãïâÜêéá ìïõ. Ï êõíçãüò èá åßìáé åãþ, ìå Ýíá ãíÝøéìï ôùí ìáôéþí èá ìïõ äþóåé íá ôï êáôáëÜâù. Êáé êáèþò öôÜíåé óéìÜ ìïõ, ç êáñäéÜ ìïõ ôá ìáíôåýåé üëá êáé äåí ÷ôõðÜåé ðéá, äåí ÷ôõðÜåé óçìáßíåé üðùò ç êáìðÜíá. Äå öïñåß ôßðïôá êÜôù áðü ôï öüñåìÜ ôçò êé áêïõìðþ óôï êïñìß ôçò ôï ÷Ýñé ìïõ. – ÄÝóå ôïõò öéüãêïõò óôá ãïâÜêéá ìïõ! ìïõ ëÝåé ìå ìÜãïõëá áíáìÝíá. Êáé óå ëßãï ìïõ óéãïìéëåß êïíôÜ-êïíôÜ óôï óôüìá ìïõ, êïíôÜ-êïíôÜ óôá ÷åßëéá: «ù! ìá óõ äå ìïõ äÝíåéò ôïõò öéüãêïõò ìïõ, ù áãáðçìÝíå ìïõ, óõ äå ìïõ äÝíåéò… äå äÝíåéò ôïõò…». Ìá ï Þëéïò âïõôÜåé ôï äßóêï ôïõ óôç èÜëáóóá êáé îáíáâãáßíåé óå ëßãï ðÜëé, êüêêéíïò-êüêêéíïò, öñåóêáñéóìÝíïò, óá íá êáôÝâçêå êÜôù êáé Þðéå ìéá. Êé ç áôìüóöáéñá åßíáé ãåìÜôç êñõöïìéëÞìáôá. Ìéáí þñá ýóôåñá ìïõ ëÝåé êïëëçôÜ óôï óôüìá ìïõ: – Ôþñá ðñÝðåé íá ó' áöÞóù. Êáé ìïõ ãíÝöåé êáé ì' áðï÷áéñåôÜåé êáèþò ðÜåé, êáé ôï ðñüóùðü ôçò åßíáé êáôáêüêêéíï áêüìç, åßíáé ãåìÜôï ôñõöåñüôçôá êé Ýñùôá ôï ðñüóùðü ôçò. Êáé îáíÜ ãõñßæåé êáé êïéôÜæåé ðñïò åìÝíá êáé ìïõ ãíÝöåé ìå ôï ÷Ýñé åñùôéêÜ. Ìá ï Äéäåñßêïò ðñïâÜëëåé áð' ôï äÝíôñï êáé ëÝåé: – Ôé Ýêáìåò, Éæåëßíá; ôá åßäá! Ôïõ áðïêñßíåôáé: – Ôé åßäåò Äéäåñßêï; Äåí Ýêáìá ôßðïôá. – Éæåëßíá, ôá åßäá ôé Ýêáìåò, îáíáëÝåé. Ôá åßäá! Ôüôå áíôç÷ïýíå äõíáôÜ êáé ÷áñïýìåíá ôá ãÝëéá ôçò ìÝóá óôï äÜóïò êáé öåýãåé ìáæß ôïõ, îåôñåëáìÝíç áðü åõôõ÷ßá, Ýíï÷ç áðü ôçí êïñöÞ ùò ôá íý÷éá âïõôçãìÝíç óôçí áìáñôßá. Ðïý ðçãáßíåé; Óôïí ðñþôï íÝï ðÜëé, óôïí ðñþôï êõíçãü ðïõ èá ôçò âãÜëåé ï äñüìïò ìðñïóôÜ. ¹ôáíå ìåóÜíõ÷ôá. Ï Áßóùðïò åß÷å ëõèåß êáé êõíÞãáãå ìïíá÷üò ôïõ, Üêïõãá ôï êëáöïýíéóìá ôïõ øçëÜ óôç ñÜ÷ç êé üôáí ôÝëïò êáôÜöåñá íá ôïí êÜìù íá ãõñßóåé, Þôáíå ìßá. Ìéá âïóêïðïýëá ðåñíÜåé, ðëÝêåé êÜëôóá, óéãïôñáãïõäÜåé êáé êïéôÜæåé Ýíá ãýñï. Ìá ðïý åßíáé üìùò ôï êïðÜäé ôçò, êáé 24

Ï ÐÁÍ

ôé ãõñåýåé óôï äÜóïò ìåóÜíõ÷ôá ç þñá; Ôßðïôá äå ãõñåýåé, ôßðïôá. ºóùò áðü ìéáí áíçóõ÷ßá óôï áßìá, ßóùò áðü ÷áñÜ –äéêüò ôçò ëïãáñéáóìüò. ËÝù ìå ôï íïõ ìïõ: «Üêïõóå ôá ãñõëßóìáôá ôïõ Áßóùðïõ êáé îÝñåé ðùò åßìáé óôï äÜóïò». Óáí Ýöôáóå êïíôÜ, óçêþèçêá áðÜíù êáé óôÜèçêá êáé ôçí êïßôáæá, ôé ëåðôïêáìùìÝíç êáé ôé íÝá ðïõ Þôáíå! Óôåêüôáí êé ï Áßóùðïò êáé ôçí êïßôáæå. – Áðü ðïý Ýñ÷åóáé; ôç ñþôçóá. – Áðü ôï ìýëï, ìïõ áðïêñßèçêå. Ìá ôé äïõëåéÜ ìðïñïýóå íá Ý÷åé ôÝôïéá þñá óôï ìýëï. – Äå öïâÜóáé íá ôñéãõñíÜò ôÝôïéá þñá óôï äÜóïò, óõ ðïõ åßóáé ôüóï ìéêñÞ êáé ôüóï ëåðôïêáìùìÝíç; ÃÝëáóå êáé ìïõ áðïêñßèçêå: – Äåí åßìáé êáé ôüóï ìéêñÞ, åßìáé äåêáåííéÜ ÷ñïíþí. Äåí ìðïñïýóå üìùò íá åßíáé äåêáåííéÜ ÷ñïíþí, Þìïõí âÝâáéïò ðùò Ýëåãå øÝìáôá äõï ÷ñüíéá ðáñáðÜíù êáé äåí Þôáíå ðáñÜ äåêáåöôÜ. Ìá ãéáôß üìùò íá ëÝåé øÝìáôá ðùò åßíáé ìåãáëýôåñç. – ÊÜèéóå, ôçò åßðá, íá óå ñùôÞóù, íá ìïõ ðåéò ðþò óå ëÝíå. ÊÜèéóå êïêêéíßæïíôáò ðëÜé ìïõ êáé ìïõ åßðå ðùò ôç ëÝãáíå ÅñéÝôôá. – ¸÷åéò êáíÝíáí áãáðçôéêü, ÅñéÝôôá; Óå ðÞñå óôçí áãêáëéÜ ôïõ êáìéÜ öïñÜ; – Íáé, áðïêñßèçêå ãåëþíôáò íôñïðáëÜ. – Ðüóåò öïñÝò; Äå ìéëåß. – Ðüóåò öïñÝò, îáíáëÝù. – Äõï öïñÝò, áðïêñßíåôáé óéãáëÜ. Ôçí ðÞñá êïíôÜ ìïõ êáé ôç ñþôçóá: – Êáé ðþò ó' áãêÜëéáóå, Ýôóé; – Íáé, ìïõñìïýñéóå ôñÝìïíôáò ïëüêëçñç. Ç þñá ðÞãå ôÝóóåñåéò. É×

Å

ß÷Á ÌÉÁ óõíÜíôçóç ìå ôçí ÅäïõÜñäá. – Óå ëéãÜêé èá ðéÜóåé âñï÷Þ, åßðá. – Ôé þñá åßíáé; ìå ñþôçóå. Êïßôáîá ôï Þëéï êé áðïêñßèçêá: – Êïíôåýåé ðÝíôå. – Êáé ôï âëÝðåôå ôüóï áêñéâþò áð' ôïí Þëéï; – Íáé, ôï âëÝðù áð' ôïí Þëéï, áðïêñßèçêá. – Ìá Üìá üìùò äåí Ý÷åé Þëéï, ôüôå áðü ôé êáôáëáâáßíåôå ôçí þñá; – Áðü ôá Üëëá ðñÜãìáôá. Áðü ôçí ðëÞììç Þ ôç öõñïíåñéÜ óôï ãéáëü, áðü 25


ôï ÷ïñôÜñé ðïõ ãÝñíåé ïñéóìÝíç þñá, ôéò äéáöïñÝò óôá êåëáçäÞìáôá ôùí ðïõëéþí· ìåñéêÜ ðïõëéÜ áñ÷ßæïõí êáé êåëáçäïýí ôçí þñá ðïõ óôáìáôïýí Üëëá. ¸ðåéôá åßíáé ôá ëïõëïýäéá ðïõ óöáëïýí ðñïò ôï âñáäéíü, ïé öõëëùóéÝò ðïõ ôï ðñÜóéíü ôïõò åßíáé ðüôå æùçñü ðüôå èáìðü. ÅîÜëëïõ êáé ôï íéþèù, ôï áéóèÜíïìáé. – Á, ùñáßá, åßðå. Ðåñßìåíá âñï÷Þ êáé äåí Þèåëá, ãéá ôçí ßäéá ôçí ÅäïõÜñäá, íá ôçí êñáôÞóù ðåñéóóüôåñï åêåß óôç ìÝóç ôïõ äñüìïõ, Ýêáìá íá ôç ÷áéñåôßóù. Ìá áõôÞ ìå óôáìÜôçóå ìå ìéáò ìå ìéá íÝá ôçò åñþôçóç êáé óôÜèçêá. Êïêêéíßæïíôáò ëßãï ìå ñþôçóå ôé ëüãï åß÷á íá ìÝíù åäþ, ãéáôß ðÞãáéíá êõíÞãé, ãéáôß ôïýôï, ãéáôß åêåßíï. ×ôõðïýóá âÝâáéá ôï åíôåëþò-åíôåëþò áðáñáßôçôï ãéá ôï öáÀ ìïõ, äåí îåèÝùíá ôïí Áßóùðï å; ÍôñÜðçêå êáé êïêêßíéóå. ÊáôÜëáâá üôé êÜðïéïò ôçò åß÷å ìéëÞóåé ãéá ìÝíá êáé üôé áõôÜ ðïõ Ýëåãå Þôáíå ëüãéá Üëëùí, ü÷é äéêÜ ôçò. Ìïõ êßíçóå ôç óõìðÜèåéá ìïõ, öáéíüôáí ôüóï, ôüóï ìüíç êé Ýñçìç· èõìÞèçêá üôé Þôáíå ïñöáíÞ áðü ìçôÝñá· ôá áäýíáôá ÷Ýñéá ôçò óïõ öÝñíáíå óõìðüíéá. ÓõãêéíÞèçêá. – ¼÷é, ôçò åßðá, äåí êõíçãþ áðü åõ÷áñßóôçóç íá óêïôþíù, êõíçãþ ãéá íá æù. ÓÞìåñá ìïõ ÷ñåéÜæåôáé ìéá ôóåëéíüôá, ÷ôõðþ ìéá êáé ü÷é äõï, ôçí Üëëç ôç ÷ôõðþ áýñéï. Ãéáôß èá ÷ôõðïýóá ðåñéóóüôåñåò; Æù óôï äÜóïò, åßíáé Ýíá ðáéäß ôïõ. Áðü ôçí ðñþôç Éïõíßïõ åß÷å êëåßóåé êáé ôï êõíÞãé ôçò áóðñïðÝñäéêáò êáé ôïõ ëáãïý, äåí áðüìåíå ðéá ôßðïôá ó÷åäüí íá åðéôñÝðåôáé –ùñáßá èá øÜñåõá êáé èá æïýóá ìå øÜñéá. Èá Ýðáéñíá ìéá âÜñêá áðü ôï ìðáìðÜ ôçò êáé èá áíïéãüìïõí Ýîù ìå ôï êïõðß íá øáñåýù. ¼÷é âÝâáéá, äåí Þìïõí êõíçãüò ìüíï êáé ìüíï ãéá íá óêïôþíù, Þìïõí êõíçãüò ãéá íá ìðïñþ íá äéáôçñïýìáé óôï äÜóïò. Ãéá ìÝíá Þôáí ùñáßá óôï äÜóïò, óôñùíüìïõí êáôáãÞò óáí Þèåëá íá öÜù êáé äåí êáèüìïõí êáñöùìÝíïò óå êáñÝêëåò, äåí áíáðïäïãýñéæá ôï ðïôÞñé ìïõ. Óôï äÜóïò äåí Ýâáæá óå êáíÝíá ôýðï ôïí åáõôü ìïõ, ìðïñïýóá íá îáðëþíïìáé ÷Üìù öáñäýò-ðëáôýò êáé íá êëåßíù ôá ìÜôéá ìïõ óáí èÝëù, ìðïñïýóá êáé íá ëÝù äõíáôÜ ü,ôé ìïõ êÜðíéæå. Óõ÷íÜ ôïõ Ýñ÷åôáé êáíåíüò íá ðåé êÜôé, íá ìéëÞóåé äõíáôÜ, êáé ôüôå åßíáé óá íá ìéëåß ç ßäéá ç êáñäéÜ óôï äÜóïò… ¼ôáí ôç ñþôçóá áí ôá Ýíéùèå áõôÜ ðïõ Ýëåãá, áðïêñßèçêå íáé. Åîáêïëïýèçóá íá ëÝù êé Üëëá, ãéáôß ôá ìÜôéá ôçò ìå êïéôÜæáíå Üóåéóôá. Á÷! êáé íá îÝñáôå ôé êáé ôé äå âëÝðù Ýîù óôéò åñçìéÝò, ôçò åßðá. Ôï ÷åéìþíá ôõ÷áßíåé êáé âëÝðù ÷íÜñéá áðü áóðñïðÝñäéêåò óôï ÷éüíé. Ôá ðáñáêïëïõèþ, ðéï ðÝñá ÷Üíïíôáé áðüôïìá. Ôá ðïõëéÜ êÜíáí öôåñü. Ìá áðü ôï ÷ôýðçìá ôùí öôåñïõãéþí ôïõò óôï ÷éüíé êáèþò óçêþèçêáí, îÝñù óôá óßãïõñá ðïýèå ðÞñáíå êáé óå ëßãç þñá ôá îáíáóçêþíù. ÊÜèå öïñÜ áõôü ìïõ åßíáé óáí êÜôé êáéíïýñéï. Ôï öèéíüðùñï ðÜëé Ý÷åé êÜðïéïò íá âëÝðåé óõ÷íÜ ðõêíÜ ôïõò 26

Ï ÐÁÍ

äéÜôôïíôåò. Å, óõëëïãßæïìáé ôüôå ìÝóá óôç ìïíáîéÜ ìïõ, êñåðÜñéóå êáíÝíáò êüóìïò ðÜëé, êáíÝíáò êüóìïò ðïõ êïììáôéÜóôçêå ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ìïõ; ¸÷ù äåé êé Ý÷ù äåé óôç æùÞ ìïõ! Êáé óáí Ýñ÷åôáé ôï êáëïêáßñé, ôüôå õðÜñ÷åé êé áðü êÜðïéï æïõæïõíÜêé óôï êÜèå öýëëï, ôá êïéôÜæù êáé ìåñéêÜ ôïõò äåí Ý÷ïõí öôåñÜ, äå ìðïñïýíå íá öýãïõí, èá æÞóïõí êáé èá ðåèÜíïõí áðÜíù óôï ßäéï ìéêñü öõëëáñÜêé ðïõ ãåííÞèçêáí. Öáíôáóôåßôå! ÂëÝðù êáé ôç ãáëáæüìõãá êáìéÜ öïñÜ. Äåí ôá óõ÷íáêïýåé âÝâáéá êÜðïéïò ôïýôá ðïõ ëÝù, äåí îÝñù áí ôá êáôáëáâáßíåôå. – Ðùò! Ðùò! ôá êáôáëáâáßíù. – Íáé, íáé. ÊÜèïìáé êáìéÜ óôéãìÞ êáé êïéôÜæù ÷Üìù ôç ÷ëüç êáé ßóùò íá ìå êïéôÜæåé êé áõôÞ, ðïý îÝñïõìå; ÊïéôÜæù Ýíá ìïíá÷ü öõëëáñÜêé ôçò, ôñåìïõëéÜæåé ëßãï, êáé âñßóêù ðùò êÜôé åßíáé êé áõôü. Ïñßóôå ôþñá, ëÝù áðü ìÝóá ìïõ, óôÝêåôáé åäþ ÷Üìù ôïýôï ôï öõëëáñÜêé êáé ôñåìïõëéÜæåé! Êé áí êÜèïìáé êáé êïéôÜæù êáíÝíá ðåýêï, ãßíåôáé êé Ý÷åé êÜðïéá êëÜäá ðïõ ìå âÜíåé êáé ôç óõëëïãéÝìáé êé áõôÞí êáìðüóï. Ìá ðüôå-ðüôå áðáíôþ êé áíèñþðïõò ðÜíù óôá ðëáôþìáôá, ôõ÷áßíåé êé áðáíôþ êé áíèñþðïõò. Ôçí êïßôáîá. Óôåêüôáí êáé ì' Üêïõãå óêõöôÞ. Äåí ôçí áíáãíþñéæá. Åß÷å ðñïóçëùèåß óå ôÝôïéï óçìåßï ðïõ åß÷å îå÷áóôåß åíôåëþò, ôï ÷åßëé ôçò êñåìüôáí êÜôù êáé åß÷å êÜôé ôï ÷áæü, ìéá áóêÞìéá íá âëÝðåéò. – ÌÜëéóôá, ìÜëéóôá, åßðå êé Ýóéáîå ôï êïñìß ôçò. Áñ÷ßóáí íá ðÝöôïõí ïé ðñþôåò óôáëáìáôéÝò ôçò âñï÷Þò. – ÂñÝ÷åé, åßðá êé åãþ. – Íáé öáíôÜóïõ âñÝ÷åé! Áðïêñßèçêå, öåýãïíôáò êéüëáò. Äåí ôç óõíüäåøá óôï óðßôé ôçò, ôñÜâçîå ìïíá÷Þ, åãþ âéÜóôçêá í' áíçöïñßóù óôçí êáëýâá ìïõ. ÐåñÜóáíå ëßãá ëåðôÜ, ç âñï÷Þ Üñ÷éóå íá äõíáìþíåé ãéá êáëÜ. ¢îáöíá áêïýù êÜðïéïí íá Ýñ÷åôáé ðßóù ìïõ ôñÝ÷ïíôáò, óôÝêù êáé âëÝðù ôçí ÅäïõÜñäá. Åß÷å áíÜøåé áðü ôçí ôñå÷Üëá êáé ÷áìïãåëïýóå. – ÎÝ÷áóá íá óáò ðùò, åßðå ìå êïììÝíç áíÜóá. Ãéá ôçí åêäñïìÞ óôï íçóß, èõìüóáóôå, óôéò ëéÜóôñåò ôïõ øáñéïý ðïõ åß÷áìå ðåé; Ï ãéáôñüò Ýñ÷åôáé áýñéï. Åóåßò åßóáóôå åýêáéñïò; – Áýñéï; êáé âÝâáéá. Åýêáéñïò åßìáé. – ÎÝ÷áóá íá óáò ôï ðù, åßðå îáíÜ êáé ÷áìïãÝëáóå. Êáèþò Ýöåõãå ðñüóåîá ôá ëåðôïêáìùìÝíá, ùñáßá ðüäéá ôçò, Þôáí âñåãìÝíá ùò øçëÜ áðü ôç âñï÷Þ. Ïé ãüâåò Þôáí Þôáí ðáëéùìÝíåò. ×

ÈÕÌÜÌÁÉ ÁÊÜÌÇ ðïëý êáëÜ ìéá çìÝñá. ¹ôáí åêåßíç ç ìÝñá ðïõ åß÷å 27


Ýñèåé ôï êáëïêáßñé. Ï Þëéïò Üñ÷éóå áðü ôç íý÷ôá êéüëáò íá ëÜìðåé êáé óôÝãíùóå ôçí ïãñÞ ãçò ùò ôï ðñùß, ç áôìüóöáéñá åß÷å ãßíåé ãëõêéÜ êáé äéÜöáíç Ýðåéôá áðü ôç ÷ôåóéíÞ âñï÷Þ. ÌåôÜ ôï ìåóçìÝñé êáôÝâçêá êÜôù óôï ìüëï êé Ýóìéîá ìå ôïõò Üëëïõò. ¹ôáíå êÜëìá ìðïíÜôóá êé áðü ôï íçóß üðïõ Üíäñåò êáé êïñßôóéá äïýëåõáí óôï øÜñé áêïýãïíôáí ãÝëéá êáé ìéëéÝò. ¸íá ÷áñïýìåíï äåéëéíü. Íáé, áëÞèåéá ôé ÷áñïýìåíï äåéëéíü! Åß÷áìå ìáæß ìáò êáëÜèéá ìå öáãéÜ êáé ìå êñáóß, ìéá ìåãÜëç ðáñÝá ìïéñáóìÝíïé óå äõï âÜñêåò, íÝåò ì' áíïé÷ôÜ öïñÝìáôá. ¹ìïõí ôüóï åõ÷áñéóôçìÝíïò, óéãïôñáãïõäïýóá. Ðïý åß÷áí âñåèåß ôüóåò êáé ôüóåò êïðÝëåò, Ýëåãá ìÝóá ìïõ. ¹ôáí ìáæß ôá êïñßôóéá ôïõ äçìÜñ÷ïõ êáé ôïõ äçìïôéêïý ãéáôñïý, ìéá äõï ãêïõâåñíÜíôåò, ïé êõñßåò áðü ôï ðñåóâõôÝñéï – äåí åß÷á îáíáäåß êáìéÜ ôïõò, ìïõ Þôáí Üãíùóôåò, êé ùóôüóï Þôáí ãåìÜôåò ïéêåéüôçôá ìáæß ìïõ óáí íá ãíùñéæüìáóôáí áðü ðïëý êáéñü. ¸êáìá êÜìðïóåò ÷ïíôñïêïðéÝò, åß÷á îåóõíçèßóåé íá êÜíù ðáñÝá ìå êüóìï êáé óõ÷íÜ ôïõò ìéëïýóá ìå ôï óõ, ìá äå ìå ðáñåîçãïýóáíå. ÌÜëéóôá åßðá óå êÜðïéá, êáëÝ óõ, Þ, êáëÞ ìïõ åóý, ìá ìïõ ôï óõìðÜèçóáí êé áõôü êáé ìïõ öÝñíïíôáí óáí íá ìçí ôïõò åß÷á ìéëÞóåé ìå ôÝôïéï ôñüðï. Ï êýñéïò Ìáê öïñïýóå êáôÜ ôá óõíçèéóìÝíá ôïõ ôçí áêïëëÜñéóôç ôñá÷çëéÜ ìå ôç äéáìáíôÝíéá êáñößôóá. Öáéíüôáí åîáéñåôéêÜ åõäéÜèåôïò êáé öþíáîå áðü ôç äéêÞ ìáò óôçí Üëëç âÜñêá: – Ôï íïõ óáò ôï êáëÜèé ìå ôá ìðïõêÜëéá, èåüôñåëïé! ÃéáôñÝ, óå êáèéóôþ õðåýèõíï ãéá ôá ìðïõêÜëéá. – ÊáëÜ êáëÜ, öþíáîå áðü åêåß ï ãéáôñüò. Êé áõôÝò ïé äõï öùíÝò ìüíåò ðÜíù áð' ôï ãéáëü áðü âÜñêá óå âÜñêá, Þ÷çóáí ãéïñôéíÜ êáé ÷áñïýìåíá ìÝóá ìïõ. Ç ÅäïõÜñäá öïñïýóå ôï ßäéï ôçò ôï ÷ôåóéíü öüñåìá óá íá ìçí åß÷å Üëëï íá âÜëåé Þ óá íá ìçí Þèåëå íá ôï áëëÜîåé. Ôá ãïâÜêéá ôçò Þôáí ôá ßäéá åðßóçò. Ìïõ öÜíçêå ëÝåé ðùò ôá ÷Ýñéá ôçò äåí Þôáí êáëïðëõìÝíá· ìá ôï êáðÝëï ôçò üìùò Þôáíå êáôáêáéíïýñéï, óôïëéóìÝíï ìå öôåñÜ. Ôçí îáíáâáììÝíç ôçò æáêåôßôóá ôçí êïõâáëïýóå êáé êáèüôáí áðÜíù. Ôçí þñá ðïõ Þôáí íá áðïâéâáóôïýìå Ýñéîá ìéá ìå ôï äßêáííï ìïõ êáôÜ åðéèõìßá ôïõ êõñßïõ Ìáê, ôñÜâçîá êáé ôéò äõï êÜííåò· Ýðåéôá öùíÜîáìå üëïé æÞôù. ÂãÞêáìå óôï íçóß êé áñ÷ßóáìå íá ôñéãõñíïýìå áðü åäþ êé áðü åêåß, ïé øáñïëüãïé ìáò ÷áéñåôïýóáí üëïõò êáé ï êýñéïò Ìáê êïõâÝíôéáæå ìå ôïõò åñãÜôåò ôïõ. ÂñÞêáìå ìáñãáñßôåò êáé íåñáãêïýëåò êáé ôéò âÜíáìå óôéò ìðïõôïíéÝñåò ìáò, êÜðïéá âñÞêå êáé Üãñéá ãéïýëéá. ÊïðÜäéá èáëáóóïðïýëéá ÷áëïýóáí ôïí êüóìï ìå ôéò êñùîéÝò ôïõò, Üëëá ðåôþíôáò ðÜíù áð' ôá êåöÜëéá ìáò, Üëëá êáèéóìÝíá óôï ãõñïãéÜëé. ÓôñùèÞêáìå óå ìéá ðñáóéíÜäá ðïõ Þôáí êáé ìåñéêÝò êáôóáóìÝíåò óçìýäåò ìå îÜóðñç öëïýäá, îåôõëß÷ôçêáí ôá êáëÜèéá êáé ï êýñéïò Ìáê Ýâãáëå ôéò ìðïôßëéåò. Áíïé÷ôÜ ÷ñþìáôá êáé öïñÝìáôá, ãáëáíÜ ìáôéÜ, ôóïõãêñßóìáôá 28

Ï ÐÁÍ

ðïôçñéþí, ç èÜëáóóá, ô' Üóðñá ðáíÜêéá. ÔñáãïõäÞóáìå ëßãï. Êáé ôá ìÜãïõëá ñïäßóáíå. Ìéá þñá Ýðåéôá ïé ëïãéóìïß ìïõ åßíáé óõíåðáñìÝíïé üëïé áðü ÷áñÜ· ðáñáìéêñÜ ðñÜãìáôá Ý÷ïõí åðßäñáóç óôçí øõ÷Þ ìïõ· Ýíá âÝëï áíåìßæåôáé óå êÜðïéï êáðÝëï, Ýíá ìáëëÜêé îåëýíåôáé êáé ðáßæåé óôïí áÝñá, äõï ìÜôéá êëåßíïõí ìÝóá óôá ãÝëéá êé åãþ óõãêéíïýìáé áð' üëá, áðü ôï êÜèå ôé. Ôé ìÝñá, ôé ìÝñá! – ¢êïõóá ðùò Ý÷åôå ìéá ÷áñéôùìÝíç êáëõâïýëá êýñéå õðïëï÷áãÝ, Ýôóé; – ÌÜëéóôá, ìéá öùëéÜ. ÈåÝ ìïõ ðüóï ìïõ áñÝóåé! ÅëÜôå êáìéÜ ìÝñá íá ìïõ êÜíåôå åðßóêåøç, äåóðïéíßò· ôÝôïéá êáëõâïýëá äåí õðÜñ÷åé Üëëç óôï êüóìï. Êé áðü ðßóù áðëþíåôáé Ýíá ìåãÜëï äÜóïò. ¸ñ÷åôáé êïíôÜ êáé ìéá Üëëç êáé ìïõ ëÝåé öéëéêÜ: – Ðñþôç öïñÜ Ýñ÷åóôå åäþ óôï ÂïññÜ; – Íáé, ðñþôç öïñÜ, áðïêñßíïìáé. Ìá ôá Ý÷ù ìÜèåé êéüëáò üëá, êõñßåò ìïõ. Ôéò íý÷ôåò óôÝêù ðñüóùðï ìå ðñüóùðï ìå ôïõò âñÜ÷ïõò, ìå ôïí Þëéï. Äå èÝëù íá óáò ðù õðåñâïëÝò, áëëÜ ôé êáëïêáßñé åßíáé áõôü ðïõ Ý÷åôå åäþ! ÈåÝ ìïõ! Óïõ îåðåôéÝôáé ìéá íõ÷ôéÜ ôçí þñá ðïõ üëïé êïéìïýíôáé êáé ôï ðñùß íá óïõ ôï ìå ôá üëá ôïõ. Ðñüâáëá áðü ôï ðáñÜèõñü ìïõ êáé ôï åßäá ìå ôá ìÜôéá ìïõ áõôü ðïõ óáò ëÝù. ¸÷ù äõï ìéêñïýëéá ðáñÜèõñá óôçí êáëýâá ìïõ. ¸ñ÷åôáé êáé ìéá ôñßôç. Ç öùíÞ ôçò, ôá ÷åñÜêéá ôçò, åßíáé ãåìÜôá èÝëãçôñï. ¼ëåò ôïõò åßíáé ãåìÜôåò èÝëãçôñï. Ç ôñßôç ëÝåé: – ÁëëÜæïõìå ëïõëïýäéá; åßíáé ãïýñé. – Íáé, åßðá åãþ áðëþíïíôáò ôï ÷Ýñé ìïõ, áò áëëÜîïõìå ëïõëïýäéá, óáò åõ÷áñéóôþ ðïõ ôï ðñïôåßíáôå. Ôé üìïñöç ðïõ åßóáóôå, ôé ãïçôåßá ðïõ ôçí Ý÷åé ç öùíÞ óáò ôçí ðñïóÝ÷ù äéáñêþò Üìá ìéëÜôå. ÁõôÞ üìùò ìáæåýåé ôï ÷Ýñé ôçò ìå ôá Üãñéá ãéïýëéá êáé ëÝåé îåñÜ: – Äå ìïõ ëÝôå ôé ðÜèáôå; Åãþ äåí åííïïýóá åóÜò. Äåí åííïïýóå åìÝíá! ¢íïéîå ç ãçò êáé ìå êáôÜðéå ì' áõôü ìïõ ôï êÜæï, èá Þèåëá íá ìçí âñéóêüìïõí åêåß, íá Þìïõí óðßôé ìïõ, ìáêñéÜ, íá Þìïõí óôçí êáëýâá ìïõ, üðïõ ìïíÜ÷á ï Üíåìïò ìïõ ìéëïýóå. Ìå óõã÷ùñåßôå, åßðá, óõãíþìç. Ïé Üëëåò êïéôÜæïõí ç ìéá ôçí Üëëç êé áðïìáêñýíïíôáé óéãÜ-óéãÜ ãéá íá ìç ìå öÝñïõí óå äýóêïëç èÝóç. Ôçí ßäéá óôéãìÞ ìéá êïðÝëá Ýñ÷åôáé ðñïò åìÜò ôñÝ÷ïíôáò, üëïé ôç âëÝðïõí, åßíáé ç ÅäïõÜñäá. ¸ñ÷åôáé ïëüéóá óå ìÝíá, ëÝåé êÜôé êáé ñß÷íåôáé óôï ëáéìü ìïõ, äÝíåé ôá ÷Ýñéá ôçò óöé÷ôÜ ãýñù óôï ëáéìü ìïõ êáé ìå öéëÜåé óôï óôüìá ðïëëÝò öïñÝò. ÊÜôé ëÝåé êÜèå öïñÜ ìá äåí áêïýù ôé. Äåí ðñüöôáóá íá êáôáëÜâù ôé Ýôñå÷å, ç êáñäéÜ ìïõ åß÷å óôáèåß êáé ôï ìüíï ðïõ Ýíéùèá Þôáíå ìéá åíôýðùóç áðü ôï êáõôü âëÝììá ôçò. ¼ôáí ì' Üöçóå, ôï ìéêñü ôçò óôÞèïò ðÞãáéíå ðÜíù-êÜôù, ðÜíù-êÜôù. Êáé óôåêüôáí áêüìá åêåß ìå ôç ìåëá÷ñéíÞ ôçò üøç êáé ìå ôï ìåëá÷ñéíü ôçò ëáéìü, øçëÞ êáé ëéãíÞ, ìå ìÜôéá öùôéÜ, ìç 29


ëïãáñéÜæïíôáò êáíÝíáí êáé ôßðïôá· üëïé ôçí êïéôÜæáíå. Ãéá äåýôåñç öïñÜ ìïõ Ýêáìáí åíôýðùóç ôá âáèéÜ ôçò êáóôáíÜ öñýäéá, ðïõ áíÝâáéíáí óáí ôüîá øçëÜ óôï ìÝôùðï. Ìá ×ñéóôïýëç ìïõ, åß÷å ðéÜóåé êáé ì' åß÷å öéëÞóåé ìðñïóôÜ ó' üëï ôïí êüóìï! – Ôé Þôáí áõôü, äåóðïéíßò ÅäïõÜñäá; ñùôþ, êé áêïýù ôï áßìá ìïõ íá ÷ôõðÜåé, ôï áêïýù ìáæåìÝíï óôï ëáéìü ìïõ ðïõ äå ìðïñþ íá ìéëÞóù êáí êáèáñÜ. – Äåí Þôáí ôßðïôá, áðïêñßíåôáé. ¹ôáíå ìüíï üôé ôï Þèåëá. Äåí ðåéñÜæåé. ÂãÜæù ôï óêïýöï ìïõ êáé äéïñèþíù ìç÷áíéêÜ ôá ìáëëéÜ ìïõ êáèþò óôÝêïìáé êáé ôçí êïéôþ. Äåí ðåéñÜæåé ëÝåé. ¼ðïõ áêïýãåôáé ç öùíÞ ôïõ êõñßïõ Ìáê áðü ìéá Üëëç ìåñéÜ ôïõ íçóéïý, ëÝåé êÜôé ìá äåí ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå ôé, üìùò óêÝðôïìáé ìå ÷áñÜ üôé ï ê. Ìáê äåí åß÷å äåé ôßðïôá. Ôé êáëÜ ðïõ áõôÞí áêñéâþò ôç óôéãìÞ âñéóêüôáí óå Üëëç Üêñç ôïõ íçóéïý! Áõôü ìå îáëáöñþíåé ëéãÜêé, óéìþíù óôç óõíôñïöéÜ êáé ëÝù ãåëþíôáò êáé êÜíïíôáò ôÜ÷áôå ôïí áäéÜöïñï: – Óáò ðáñáêáëþ üëïõò óáò íá ìå óõã÷ùñÝóôå ãé' áõôü ôï áôáßñéáóôü ìïõ öÝñóéìï ðñï ïëßãïõ· åßìáé íá óêÜóù êé ï ßäéïò. ÅðùöåëÞèçêá ìéá óôéãìÞ ðïõ ç äåóðïéíßò ÅäïõÜñäá Þèåëå í' áëëÜîïõìå ëïõëïýäéá êáé ôçò ñß÷ôçêá· óáò ðáñáêáëþ êáé ôçí ßäéá êáé óáò íá ìå óõã÷ùñÝóåôå. Ãéá åëÜôå óôç èÝóç ìïõ, æù ïëïìüíá÷ïò êáé äåí åßìáé óõíçèéóìÝíïò íá óõíáíáóôñÝöïìáé ìå êõñßåò· êïíôÜ ó' áõôü Ý÷ù ðéåé êéüëáò ëéãÜêé óÞìåñá, ðïõ ïýôå êáé ó' áõôü åßìáé óõíçèéóìÝíïò. ÐáñáâëÝøåôå ëßãï. ÃÝëáóá ìç äßíïíôáò ôÜ÷á êáé ôüóç óçìáóßá ó' áõôÞ ôç ìðáãêáôÝëá, ãéá íá ðåñÜóåé ôï ðñÜìá êáé íá îå÷áóôåß· ìÝóá ìïõ üìùò äå ãåëïýóá êáèüëïõ. Ôá ëüãéá ìïõ áõôÜ ùóôüóï äåí åß÷áí êáìéÜ åðßäñáóç óôçí ÅäïõÜñäá, äåí åðéæÞôçóå äéüëïõ íá êñýøåé ôßðïôå êáé íá êÜìåé íá ðåñÜóåé ç åíôýðùóç áðü ôçí ðáñáäñïìÞ ôçò, ôï áíôßèåôï ìÜëéóôá, Þñèå êáé êÜèéóå êïíôÜ ìïõ êáé ìå êïßôáæå üëç ôçí þñá. Ðïõ êáé ðïõ ìïõ ìéëïýóå. Áñãüôåñá ðïõ ðáßæáìå ôç ÷Þñá ðåôéÝôáé êáé ëÝåé äõíáôÜ: – Åãþ èÝëù ôïí õðïëï÷áãü Ãêëáí. Äå óêïôßæïìáé íá ãõñåýù Üëëïí. – Ìá íá ðÜñåé ï äéÜâïëïò óþðáóôå ëïéðüí! ôçò ëÝù êñõöÜ ÷ôõðþíôáò ÷Üìù ôï ðüäé ìïõ. ¸íá óÜóôéóìá ðÝñáóå áðü ôçí üøç ôçò, Ýêáìå Ýíá ìïñöáóìü ðüíïõ êáé ÷áìïãÝëáóå íôñïðéáóìÝíá. ÓõãêéíÞèçêá ùò ôá âÜèç ôçò øõ÷Þò ìïõ, ìïõ Þôáí áäýíáôï íá áíôéóôáèþ ó' åêåßíç ôçí Ýêöñáóç åñçìéÜò êáé åãêáôáëåßøåùò ðïõ ðÞñå ôï âëÝììá ôçò êáé üëï ôï ìéêñïêÜìùôï êïñìß ôçò, Ýíéùóá ðùò ôçí áãáðïýóá êáé ðÞñá ôï ìáêñïõëü, ëåðôü ÷åñÜêé ôçò ìÝóá óôï äéêü ìïõ. – Áñãüôåñá, ôçò åßðá. Ôþñá ü÷é ðéá. Ìðïñïýìå äá íá éäùèïýìå áýñéï. 30

Ï ÐÁÍ

×É

Ô

Ç ÍÝ÷ÔÁ Üêïõóá ìÝóá óôïí ýðíï ìïõ ôï Áßóùðï ðïõ óçêþèçêå êáé ãñýëéæå óôç ãùíßá ôïõ· êáèþò üìùò áõôÞí áêñéâþò ôç óôéãìÞ ïíåéñåõüìïõí ðùò Þìïõí êõíÞãé, ôï ãñïýîéìï åêåßíï ôáßñéáæå ìå ô' üíåéñü ìïõ êáé äåí îýðíçóá. ÊáôÜ ôéò äõï ôï ðñùß ðïõ âãÞêá áðü ôçí êáëýâá ìïõ, åßäá Ýîù óôá ÷ïñôÜñéá ðáôçìáóéÝò áíèñþðïõ êÜðïéïò åß÷å Ýñèåé, åß÷å ðÜåé ðñþôá óôï Ýíá ìïõ ðáñÜèõñï, Ýðåéôá óôï Üëëï. Ôá ðáôÞìáôá ÷Üíïíôáí êÜôù óôï äñüìï. Ôçí åßäá íá óéìþíåé ôñå÷Üôç, ìå ìÜôéá ðïõ ëÜìðáíå. – ÐåñéìÝíáôå ðïëý; åßðå. ÖïâÞèçêá ðùò åß÷á áñãÞóåé. Äåí åß÷å áñãÞóåé, åß÷å öôÜóåé ðñéí áðü ìÝíá. – ÊïéìçèÞêáôå êáëÜ; åßðá åãþ. Äåí Þîåñá êáèüëïõ ôé íá ôçò ðù. – ¼÷é Þìïõí îõðíçôÞ üëç ôç íý÷ôá, áðïêñßèçêå. Êáé åîéóôüñçóå üôé äåí åß÷å ðëáãéÜóåé êáèüëïõ, êáèüôáí Ýôóé ó' Ýíá êÜèéóìá ìå óöáëéóôÜ ìÜôéá. ÌÜëéóôá åß÷å âãåé êáé ìéá âüëôá Ýîù. – ÊÜðïéïò Þñèå áðü Ýîù áð' ôçí êáëýâá ìïõ áðüøå, åßðá. Åßäá ðáôçìáóéÝò óôï ÷ïñôÜñé óÞìåñá ôï ðñùß. Êïêêéíßæåé, üëï ôï ðñüóùðü ôçò êïêêéíßæåé, ìïõ ðéÜíåé ôï ÷Ýñé åêåß êáôáìåóÞò ôïõ äñüìïõ êáé äåí ëÝåé ôßðïôá. Ôçí êïéôÜæù óôá ìÜôéá êáé ôçí ñùôþ: – ÌÞðùò Þóáóôáí åóåßò; – Íáé, áðïêñßíåôáé êáé óößããåôáé áðÜíù ìïõ, åãþ Þìïõí. Äåí ðéóôåýù íá óáò îýðíçóá, Ýêáíá üóï ìðïñïýóá ðéï óéãÜ. Íáé, åãþ Þìïõí. ¹èåëá íá âñåèþ îáíÜ êïíôÜ óáò, íá óáò íéþóù êïíôÜ ìïõ. Óáò áãáðþ. ×ÉÉ

Ê

ÜÈÅ ÌÝÑÁ áíôáìþíáìå, êÜèå ìÝñá. Ïìïëïãþ üôé Þôáí ÷áñÜ ìïõ íá áíôáìþíïõìå, ç êáñäéÜ ìïõ ðåôïýóå. ÖÝôïò åßíáé äõï ÷ñüíéá áðü ôüôå êáé äåí ôï óêÝðôïìáé ðéá ðáñÜ ìüíï üôáí èÝëù. ¼ëç áõôÞ ç éóôïñßá ìå äéáóêåäÜæåé áðëþò, ìå äéáóêåäÜæåé. Êé üóï ãéá ôá äõï ðñÜóéíá öôåñÜ, íáé, èá ôï åîçãÞóù êé áõôü óå ëéãÜêé. Åß÷áìå ðïëëÜ ìÝñç íá âëåðüìáóôå, ðÝñá êáôÜ ôï ìýëï, ðÝñá óôï äñüìï ôïõ äÜóïõò, ìÜëéóôá áêüìá êáé óôçí êáëýâá ìïõ· åñ÷üôáíå üðïõ Þèåëá. ÊáëçìÝñá ìïõ öþíáæå ðñþôç ðÜíôá áðü ìáêñéÜ êáé ôçò áðïêñéíüìïõí êáëçìÝñá. – Åßóáé ÷áñïýìåíïò óÞìåñá, ôñáãïõäÜò, ìïõ ëÝåé êáé ôá ìÜôéá ôçò ëÜìðïõíå. – Íáé, åßìáé ÷áñïýìåíïò áðïêñßíïìáé. ¸÷åéò ëåñùèåß ëéãÜêé áõôïý óôïí þìï, óêüíç èá åßíáé Þ ìðïñåß íá åßíáé êáé ðéôóßëéóìá ëÜóðç áð' ôï äñüìï· èÝëù íá ôï öéëÞóù, íáé, ÜöçóÝ ìå íá ôï öéëÞóù. ¼,ôé åßíáé äéêü óïõ ìå ãåìßæåé 31


ôüóç óôïñãÞ, ôñåëáßíïìáé. Áðüøå ïýôå ðïõ êïéìÞèçêá. Êé Þôáí áëÞèåéá, íõ÷ôéÝò ïëüêëçñåò äåí êïéìüìïõí êáèüëïõ. Ðåñðáôïýìå ðëÜé-ðëÜé óôï äñüìï ôïõ äÜóïõò. – Äå ìïõ ëåò, ðþò óïõ öáßíïìáé, öÝñíïìáé Ýôóé üðùò èåò; ìå ñùôÜåé. ºóùò ðïëõìéëþ å; ü÷é; ÊáëÜ, ìá èÝëù üìùò íá ìïõ ðåéò ðþò óïõ öáßíïìáé. ¿ñåòþñåò óêÝðôïìáé ðùò áõôü äå ìðïñåß ðïôÝ íá ðÜåé êáëÜ… – Ðïéï äå ìðïñåß íá ðÜåé êáëÜ; ôç ñùôþ. – Íá, áõôü ìå ìáò. Ðùò äå èá ìðïñÝóåé íá ðÜåé ùò ôï ôÝëïò êáëÜ. Èåò ðßóôåøÝ ôï èåò ìçí ôï ðéóôåýåéò, ëïéðüí íá, óïõ ëÝù ðùò ðåñðáôþ ôþñá äá åäþ ÷Üìù êáé íéþèù êñõÜäåò· óáí íá ìïõ ÷ýíïõí ðáãùìÝíá íåñÜ óôçí ðëÜôç ìïõ ìüíï êáé ìüíï ðïõ âñßóêïìáé êïíôÜ óïõ. Åßíáé áðü ôçí åõôõ÷ßá ðïõ íéþèù. – Íáé, ôï ßäéï êé åãþ, áðïêñßíïìáé, Ýíá êñýï ìå ðåñíÜåé ïëüêëçñï ìüíï íá ó' áíôéêñßóù. ¸ãíïéá óïõ, êáëÜ èá ðÜåé. ÓôÜóïõ íá óïõ ÷ôõðÞóù ëéãÜêé ôéò ðëÜôåò íá æåóôáèåßò. Ì' áöÞíåé ìå ôç âßá, ÷ôõðþ ëéãÜêé äõíáôüôåñá ãéá ÷ùñáôü, ãåëþ êáé ôç ñùôÜù ìÞðùò êáé èÝëåé áêüìç äõíáôüôåñá. – Á ü÷é êáëÝ ìïõ, ðáñáêáëþ, ìç ìå ÷ôõðÜò Üëëï Ýôóé, ëÝåé. ÁõôÜ ôá äõï ëüãéá, áõôÜ ôá äõï ëüãéá! ¹÷çóå ìÝóá ìïõ ôüóï áðáñçãüñçôá áõôü ôï êáëÝ ìïõ ðáñáêáëþ! Ðñï÷ùñïýìå óôï äñüìï. Íá åßíáé ôÜ÷á èõìùìÝíç ìáæß ìå ôï áóôåßï ìïõ; ëÝù áðü ìÝóá ìïõ. Ãéá íá äïýìå: – ÈõìÞèçêá êÜôé, ôçò ëÝù. Ìéá öïñÜ óå ìéáí åêäñïìÞ ìå Ýëêçèñï Þôáíå ìéá íÝá ðïõ Ýâãáëå ôï ìåôáîùôü ôçò ìáíôÞëé áðü ôï ëáéìü ôçò êáé ìïõ ôï Ýâáëå åìÝíá. Ôï âñÜäõ ôçò åßðá: ôï ìáíôÞëé óáò èá óáò ôï ãõñßóù áýñéï, íá ôï äþóù íá ðëõèåß ðñþôá. ¼÷é äþóôå ìïõ ôï ôþñá, ìïõ ëÝåé èÝëù íá ôï öõëÜîù Ýôóé üðùò åßíáé, Ýôóé ðïõ ôï öïñïýóáôå. Êáé ôï ðÞñå. ¸ðåéôá áðü ôñßá ÷ñüíéá ôçí îáíáóõíáíôþ. Êáé ôï ìáíôÞëé; ôçò ëÝù. Ðçãáßíåé êáé ôï öÝñíåé ôõëéãìÝíï ó' Ýíá ÷áñôß, Üðëõôï Ýôóé üðùò Þôáí ôüôå, ôï åßäá êáé ìüíïò ìïõ. Ç ÅäïõÜñäá ìïõ ñß÷íåé ìéá ìáôéÜ áð' ôï ðëÜé. – Íáé; êáé ëïéðüí; – Á, êáé ëïéðüí ôßðïôá. Ìá ôï âñßóêù üìïñöï. Ðáýóç. – Êáé ðïõ åßíáé ôþñá áõôÞ ç íÝá; – Óôï åîùôåñéêü. Äå ìéëÞóáìå Üëëï ðÜíù ó' áõôü. Ìá óáí Þôáíå íá ÷ùñßóïõìå ìïõ ëÝåé: – Å, êáëçíý÷ôá ëïéðüí. Êáé íá ìçí ôç óêÝðôåóáé ðéá áõôÞ ôç íÝá, íáé; Åãþ äå óêÝðôïìáé êáíÝíáí Üëëï Ýîù áðü óÝíá. Ôçí ðßóôåøá, Ýâëåðá üôé ôï Ýëåãå ìå ôçí êáñäéÜ ôçò áõôü ðïõ Ýëåãå êáé äåí åß÷á ôßðïôá Üëëï íá ðåèõìþ ìéá êáé ìüíï åìÝíá óêåðôüôáí. ¸ôñåîá êáé ôçí ðñüöôáóá. – Åõ÷áñéóôþ, ÅäïõÜñäá, ôçò åßðá. Êáé óå ëßãï ðñüóèåóá ìå üëç ìïõ ôçí 32

Ï ÐÁÍ

øõ÷Þ, åßóáé ìáæß ìïõ ðáñáðÜíù êáëÞ áð' üóï ìïõ áîßæåé, ìá óïõ åßìáé åõãíþìùí ðïõ ìå èåò. Ï Èåüò íá óïõ ôï áíôáðïäþóåé. Äåí åßìáé âÝâáéá ôüóï óðïõäáßïò üóï Ýíá óùñü Üëëïé, ðïõ èá ìðïñïýóåò íá ðÜñåéò, ìá åßìáé ôüóï äéêüò óïõ, ôüóï áìÝôñçôá äéêüò óïõ, óïõ ôï ïñêßæïìáé óôçí øõ÷Þ ìïõ. Ôé óõëëïãßæåóáé; Ãéáôß âïõñêþóáíå ôá ìÜôéá óïõ; – Á, Ýôóé, áðïêñßíåôáé. ¹ôáíå ôüóï áëëéþôéêï áõôü ðïõ åßðåò ãéá ôï Èåü íá ìïõ ôï áíôáðïäþóåé. Ëåò êÜôé ðñÜìáôá ðïõ… Ó' áãáðþ ôüóï ðïëý! Ñß÷ôçêå óôï ëáéìü ìïõ êáôáìåóÞò ôïõ äñüìïõ êáé ìå ößëçóå áêñÜôçôá. Óáí Ýöõãå, Ýóêõøá êáé ôñýðùóá óå ìá ôïýöá ãéá íá êñõöôþ íá åßìáé ìïíá÷üò ìïõ ìå ôçí åõôõ÷ßá ìïõ. Êáé îáíáðåôÜ÷ôçêá ðÜëé Ýîù óôï äñüìï íá äù ìçí ôõ÷üí êé åß÷å ðñïóÝîåé êáíÝíáò ðùò åß÷á ÷ùèåß åêåß ìÝóá. Ìá äåí åßäá êáíÝíá. ×ÉÉÉ

Í

Ý÷ÔÅÒ ÊÁËÏÊÁÉÑÉÍÝÒ êáé ãáëçíåìÝíá íåñÜ êé áôÝëåéùôá ãáëçíåìÝíá äÜóç. ÊáìéÜ öùíÞ, êáíÝíá ðåñðÜôçìá óôï äñüìï, ç êáñäéÜ ìïõ ìåèÜåé óáí áðü ìáýñï êñáóß. Ðåôáëïýäéá êáé êáíôçëïóâýóôåò ìðáßíïõí ðåôþíôáò äß÷ùò í' áêïýãïíôáé áðü ôï ðáñÜèõñï ìïõ, ôñáâçãìÝíá áð' ôç ëÜìøç ôçò öùôéÜò êé áðü ôç ìõñùäéÜ ôïõ ðïõëéïý ðïõ øÞíù. Óêïõíôïõöëïýí åäþ åêåß óôç óêåðÞ ì' Ýíá ìïõãêü ÷ôýðï, öïõñöïõñßæïõí óô' áöôéÜ ìïõ, ðïõ ìå êÜíïõí êé áíáôñé÷éÜæù, êáé ðÜíå Ýðåéôá êáé êÜèïíôáé óôç ìðáñïõôïèÞêç ìïõ óôïí ôïß÷ï, ðïõ åßíáé Üóðñç. Ôá ðñïóÝ÷ù áðü êïíôÜ êÜèïíôáé ôñåìïõëéÜæïíôáò êáé ìå êïéôÜæïõí, åßíáé øõ÷áñÜêéá, âþôñéäåò êáé ðõñïðåôáëïýäéá. ÌåñéêÜ ôïõò èáññåßò êé åßíáé ðáíóÝäåò ðåôïýìåíïé. Âãáßíù áð’ Ýîù óôçí êáëýâá ìïõ êé áöïõãêñÜæïìáé. Ôßðïôá, êáíÝíáò Þ÷ïò. ¼ëá êïéìïýíôáé. Ï áãÝñáò ëáìðõñßæåé áðü ôá Ýíôïìá ðïõ ðåôïýíå, áðü ôéò ìõñéÜäåò ôá öôåñÜ ðïõ ÷ïñåýïõí óâïõñßæïíôáò. ÐÝñá, óôçí Üêñç óôï äÜóïò, öõôñþíïõíå öôÝñåò êáé óôñéããëü÷ïñôá· ïé êïõìáñéÝò êáé ôá ñåßêéá åßíáé áíèéóìÝíá êáé ô' áãáðþ ôá ìéêñïýëéêá áíèÜêéá ôïõò. Åõ÷áñéóôþ ÈåÝ ìïõ ãéá ôï êÜèå ëïõëïõäéóìÝíï ñåßêé ðïõ Ý÷ïõíå äåé ôá ìÜôéá ìïõ· Þôáíå üðùò ìéêñÜ ôñéáíôÜöõëëá óêïñðéóìÝíá óôï äñüìï ìïõ êáé êëáßù áðü áãÜðç ðïõ ôá èõìÜìáé. Åäþ êïíôÜ êÜðïõ åßíáé âãáëìÝíá êé áãñéïãáñïýöáëá· äåí ôá âëÝðù, üìùò áêïýù ôç ìõñïõäéÜ ôïõò. Ìá ôþñá, ôéò þñåò ôçò íý÷ôáò, îåäéðëþíïõíå îáöíéêÜ ôá ðÝôáëÜ ôïõò ôá ìåãÜëá Üóðñá ëïõëïýäéá ìÝóá óôï äÜóïò, ôá öõëëïêÜñäéá ôïõò óôÝêïõí ïëÜíïé÷ôá, áíáóáßíïõí. Íõ÷ôïâáâïýëïé ðÝöôïõí áðüôïìá áðÜíù óôá öýëëá ôïõò êáé âÜíïõí üëï ôï öõôü óå ôñåìïýëá. Ôñéãõñßæù áðü ëïõëïýäé óå ëïõëïýäé, åßíáé ìåèõóìÝíá üëá ôïõò, åßíáé óáñêéêÜ ìåèõóìÝíá üëá ôïõò êáé óôÝêù êáé ôá âëÝðù ðùò ìåèïýí. 33


ÁíÜëáöñá ðáôÞìáôá, ìéá ëá÷áíéáóìÝíç áíÜóá, Ýíá ÷áñïýìåíï êáëçóðÝñéóìá. Áðïêñßíïìáé óôï ÷áéñåôéóìü êáé ãïíáôßæù ÷Üìù êé áãêáëéÜæù ôá äõï ðüäéá êáé ôï öôù÷éêü öüñåìá. – ÊáëçóðÝñá, ÅäïõÜñäá! ëÝù îáíÜ, óâÞíïíôáò áðü åõôõ÷ßá. – Ðüóï ì' áãáðÜò! Øéèõñßæåé óéãÜ-óéãÜ. – Ðüóç åõãíùìïóýíç óïõ Ý÷ù ðåò! Áðïêñßíïìáé. Åßóáé äéêÞ ìïõ êáé ç êáñäéÜ ìïõ óôáìáôÜåé ìÝóá ìïõ üëç ìÝñá, ðïõ óå óõëëïãéÝìáé. Åßóáé ç ðéï üìïñöç êïðÝëá ôïõ êüóìïõ êáé ó' Ý÷ïõí áããßîåé ôá ÷åßëéá ìïõ. Óõ÷íÜ áíÜâù üëïò áðü ÷áñÜ ìüíï ìå ôï ðïõ áíáëïãßæïìáé üôé ó' Ý÷ïõí öéëÞóåé ôá ÷åßëéá ìïõ. – Ãéáôß ì' áãáðÜò ôüóï ðïëý áðüøå; ìå ñùôÜåé. Ìá ãéá ÷ßëéïõò äõï ëüãïõò, ãéá áìÝôñçôïõò ëüãïõò –êáé ìüíï íá ôçí Ýâáíå ï íïõò ìïõ Ýöôáíå. Åêåßíç ç ìáôéÜ êÜôù áðü ôá êáìáñùôÜ öñýäéá, åêåßíï ôï ìåëá÷ñéíü, áâñü ðñüóùðï! – Êáé ðùò äå èá ó' áãáðïýóá! ëÝù. Åõ÷áñéóôþ ôï êÜèå äÝíôñï, ôï êÜèå ôé ôñéãýñù ìïõ åðåéäÞ Ý÷åéò ôçí õãåéÜ óïõ êé åßóáé êáëÜ. Ìéá öïñÜ ó' Ýíá ÷ïñü Þôáí ìéá íÝá ðïõ êáèüôáí üëç ôçí þñá óôç èÝóç ôçò êáé êáíÝíáò äåí ðÞãáéíå íá ôç óçêþóåé. Äåí ôç ãíþñéæá ìá ôï ðñüóùðü ôçò ìïõ Ýêáíå åíôýðùóç, óßìùóá ìðñïóôÜ ôçò êáé õðïêëßèçêá. «×ïñåýåôå;» åßðá. Êïýíçóå ôï êåöÜëé ôçò. «Ãéáôß äå ÷ïñåýåôå;». «Ìðïñåßôå íá ôï åîçãÞóåôå; ìïõ ëÝåé· ï ðáôÝñáò ìïõ Þôáí Ýíáò ðïëý ùñáßïò Üíôñáò, ç ìçôÝñá ìïõ óùóôÞ êáëëïíÞ. Êáé ðáñèÞêáíå áðü Ýñùôá. Ùóôüóï åãþ ãåííÞèçêá êïõôóÞ». Ç ÅäïõÜñäá ãýñéóå êáé ìå êïßôáîå. – Áò êáèßóïõìå, åßðå. Êáèßóáìå åêåß, óôá ñåßêéá. – ÎÝñåéò ôé ëÝåé ç ößëç ìïõ ãéá óÝíá; Üñ÷éóå íá ëÝåé. ËÝåé ðùò ç ìáôéÜ óïõ åßíáé óáí áãñéìéêïý êé Üìá ôçí êïéôÜæåéò ôçí êÜíåéò êáé îåôñåëáßíåôáé. Óáí íá ôçí áããßæåéò ëÝåé. Ìéá ðáñÜîåíç ÷áñÜ ðÝñáóå ôï êïñìß ìïõ êáèþò Üêïõóá áõôÜ ôá ëüãéá, ÷áñÜ ü÷é ãéá ìÝíá, ìá ãéá ôçí ÅäïõÜñäá, êáé óõëëïãßóôçêá, åìÝíá ìéá ìïíÜ÷á åßíáé ðïõ ìå åíäéáöÝñåé, áõôÞ ôé ëÝåé ãéá ôá ìÜôéá ìïõ; – Ðïéá ößëç óïõ; ñþôçóá – Äå óïõ ôç ëÝù. ¹ôáíå üìùò ìéá áð' áõôÝò ðïõ Þìáóôáí óôçí åêäñïìÞ óôï íçóß. – ÊáëÜ, êáëÜ. Êáé ìéëÞóáìå ãéá Üëëá ðñÜãìáôá. – Óå ëßãåò ìÝñåò ï ìðáìðÜò ìïõ èá öýãåé ôáîßäé ãéá ôç Ñùóßá, ìïõ ëÝåé. Óáí öýãåé èá ïñãáíþóù ìéá äéáóêÝäáóç. ÐÞãåò ðïôÝ óôá ÁðïíÞóéá; Èá Ý÷ïõìå äõï êáëÜèéá ìðïôßëéåò êñáóß, èá Ýñèïõíå ìáæß êáé ïé êõñßåò áðü ôï ðñåóâõôÝñéï, ôïõ 34

Ï ÐÁÍ

æÞôçóá ôïõ ìðáìðÜ êáé ìïõ Ýäùóå ôï êñáóß. ¢êïõ üìùò, íá ìçí êïéôÜæåéò îáíÜ ôç ößëç ìïõ! Ìïõ äßíåéò ôï ëüãï óïõ; Áëëéþò äåí ôçò ëÝù íá Ýñèåé. Êáé ÷ùñåßò íá ðåé ôßðïô' Üëëï Ýðåóå ìå ïñìÞ óôï ëáéìü ìïõ êáé ìå êïßôáîå, êÜñöùóå ôá ìÜôéá ôçò óôá äéêÜ ìïõ êáé ìå êïßôáæå áíáóáßíïíôáò âáñéÜ. Ôï âëÝììá ôçò Þôáíå óêïôåéíéáóìÝíï. Óçêþèçêá áðÜíù áðüôïìá êáé ìÝóá óôç óáóôéìÜñá ìïõ äå âñÞêá íá ðù ðáñÜ: – ¿óôå Ýôóé ëïéðüí, öåýãåé ãéá ôç Ñùóßá ï ìðáìðÜò óïõ. – Ãéáôß óçêþèçêåò Ýôóé Üîáöíá; – Ãéáôß åßíáé áñãÜ ðéá, ÅäïõÜñäá. Íá, ôá Üóðñá ëïõëïýäéá óöáëïýí, ï Þëéïò áíåâáßíåé ðÜëé, îçìåñþíåé. Ôç óõíüäåøá ìÝó' áð' ôï äÜóïò êé Ýðåéôá óôÜèçêá êáé ôçí ðáñáêïëïýèçóá ìå ôï âëÝììá üóï öáéíüôáí· êÜôù ÷áìçëÜ óôñÜöçêå êáé ìïõ öþíáîå óéãáíÜ êáëçíý÷ôá. ¸ðåéôá äåí ôçí Ýâëåðá ðéá. Ôçí ßäéá óôéãìÞ Üíïéîå ç ðüñôá ôïõ óéäåñÜ· Ýíáò Üíèñùðïò ìå Üóðñç ôñá÷çëéÜ âãÞêå Ýîù, Ýñéîå ìéá ìáôéÜ ôñéãýñù, êáôÝâáóå ôï êáðÝëï ôïõ ÷áìçëÜ êáé ðÞñå ôï äñüìï êÜôù êáôÜ ôï Óßñéëïõíô. Ôá áöôéÜ ìïõ áêïýãáíå áêüìá ôï êáëçíý÷ôéóìá ôçò ÅäïõÜñäáò. XIV

Ç

÷ÁÑÜ ÌÅÈÜÅÉ. Ñß÷íù ìéá ôïõöåêéÜ óôïí áÝñá êé Ýíáò áîÝ÷áóôïò áíôßëáëïò áðïêñßíåôáé áðü âïõíü óå âïõíü, áðëþíåôáé ðÝñá óôç èÜëáóóá êáé îõðíÜåé Ýíá îáãñõðíéóìÝíï ôéìïíéÝñç, ðïõ Ý÷åé âÜñäéá óôç ìðñáôóÝñá ôïõ. Ôé åßíáé ðïõ ìå êÜíåé êáé ÷áßñïìáé; Ìéá óêÝøç ðïõ ðåñíÜåé áð' ôï íïõ ìïõ, ìéá èýìçóç, Ýíáò Þ÷ïò ìÝó' óôï äÜóïò, Ýíá ðñüóùðï. Ôçí óõëëïãéÝìáé, êëåßíù ôá ìÜôéá ìïõ êáé óôÝêù êáôáìåóÞò ôïõ äñüìïõ êáé ôçí óõëëïãßæïìáé, ìåôñþ ôéò óôéãìÝò. Ôþñá óáí íá äéøÜù êé áò ðÜù íá ðéù óôï ñõÜêé· ôþñá áò ìåôñÞóù åêáôü âÞìáôá ìðñïò êé åêáôü ðßóù· ôþñá ðéá ðÝñáóå ç þñá, åßíáé áñãÜ ðéá, óõëëïãßæïìáé. ÌðÞêå ôßðïôá óôç ìÝóç; ¸íáò ìÞíáò åßíáé ðåñáóìÝíïò, êé Ýíáò ìÞíáò äåí åßíáé êáèüëïõ ðïëýò êáéñüò· äå ìðÞêå ôßðïôá óôç ìÝóç! ¸íáò Èåüò ìïíÜ÷á îÝñåé ôé ãñÞãïñá ðïõ ðÝñáóå áõôüò ï ìÞíáò. Ìá ïé íý÷ôåò üìùò, óõ÷íÜ äåí ðåñíïýóå êáèüëïõ êáé ìïõ Ýñ÷åôáé êáé âïõôþ ôï óêïýöï ìïõ óôï ñõÜêé êáé êÜèïìáé íá ôïí óôåãíþóù Ýðåéôá, ìüíï êáé ìüíï ãéá íá ðåñíÜåé ðåñéìÝíïíôáò ç þñá. Ìåôñïýóá ôïí êáéñü ìïõ ìå ôéò íý÷ôåò. Ðüôå-ðüôå ðåñíïýóå íý÷ôá êáé ç ÅäïõÜñäá äåí åñ÷üôáíå, ìéá öïñÜ ìÜëéóôá äåí öÜíçêå äõï íý÷ôåò óôç óåéñÜ. 35


Äõï íý÷ôåò. Äåí Þôáíå ôßðïôá óôç ìÝóç, üìùò ìïõ öáéíüôáíå ôüôå ðùò ç åõôõ÷ßá ìïõ åß÷å äéáâåß ßóùò ôï áðüãåéü ôçò. Äåí ôï åß÷å äéáâåß ôÜ÷á; – Áêïýò, ÅäïõÜñäá, ôé áíÞóõ÷ï ðïõ åßíáé ôï äÜóïò áðüøå; ¸íá áóôáìÜôçôï áíáôñß÷éáóìá âáóôÜåé üëåò ôéò ôïýöåò, ôï êÜèå ìåãÜëï öýëëï ôñÝìåé. ÊÜôé èá ôñÝ÷åé öáßíåôáé· ìá äåí Þôáí áõôü ðïõ Þèåëá íá ðù. Áêïýù Ýíá ðïõëÜêé ðïõ êåëáçäÜåé åäþ øçëÜ, äåí åßíáé óðïõäáßïò ôñáãïõäéóôÞò, óôåöáíáñÜêé åßíáé· ìá äõï íý÷ôåò ôþñá êÜèåôáé óôçí ßäéá èÝóç êáé öùíÜæåé ôï æåõãÜñé ôïõ. Áêïýò Ýíá ìïíüôïíï ôéñôßñéóìá; – Íáé, ôï áêïýù. Ãéáôß ìå ñùôÜò; – Á, ãéá ôßðïôá äõï íý÷ôåò êÜèåôáé åêåéäÜ. Áõôü ìüíï Þèåëá íá óïõ ðù… Åõ÷áñéóôþ, åõ÷áñéóôþ ðïõ Þñèåò áðüøå, áãáðçìÝíç! Êáèüìïõí åäþ êáé óå ðåñßìåíá ðùò èá Ýñèåéò áðüøå, Þ êé áýñéï, ÷áéñüìïõí, áðü ðñéí ãéá üðïôå êé áí åñ÷üóïõíá. – Êé åãþ ðåñßìåíá ðüôå íá Ýñèù. Ï íïõò ìïõ åßíáé óå óÝíá êé Ýðéáóá êáé ìÜæåøá ôá ãõáëéÜ áðü ôï ðïôÞñé ðïõ Ýóðáóåò ìéá öïñÜ êáé ôá öýëáîá· ôï èõìÜóáé; Ï ìðáìðÜò ìïõ Ýöõãå ÷ôåò ôç íý÷ôá, åßìáé äéêáéïëïãçìÝíç ðïõ äåí Þñèá, åß÷á ôüóá êáé ôüóá íá ôïõ åôïéìÜóù êáé íá ôïõ èõìßóù. Ôï Þîåñá ðùò ôñéãýñéæåò åäþ óôï äÜóïò êáé ìå ðåñßìåíåò êáé åôïßìáæá ôá ðñÜìáôá ôïõ ìðáìðÜ êé üëï Ýêëáéãá. – ¼ìùò åß÷áí ðåñÜóåé äõï íý÷ôåò, óõëëïãßóôçêá, ôé ôçí åìðüäéóå ðñï÷ôÝò ôç íý÷ôá; Êáé ãéáôß äå ëÜìðåé óôá ìÜôéá ôçò ç ßäéá ÷áñÜ óáí Üëëïôå; ÐÝñáóå ìéá þñá. Ôï óôåöáíáñÜêé óþðáéíå áðÜíù óôï ýøùìá, ôï äÜóïò áðëùíüôáí âïõâü. ¼÷é, ôßðïôá äåí åß÷å ìðåé óôç ìÝóç, üëá Þôáí üðùò êáé ðñþôá, ìå êáëçíý÷ôéóå äßíïíôÜò ìïõ ôï ÷Ýñé êáé êïéôÜæïíôáò ìå üëï áãÜðç. – Áýñéï; ôçò åßðá. – ¼÷é áýñéï, áðïêñßèçêå. Äå ôç ñþôçóá ãéáôß. – Ìá áýñéï åãþ êáé óõ èá Ý÷ïõìå ôçí åêäñïìÞ ìáò, åßðå ãåëþíôáò. ËïãÜñéáæá íá óïõ ôï êÜìù Ýêðëçîç ìá ðÞñå ìéá ôÝôïéá äõóôõ÷éóìÝíç üøç ôï ìïýôñï óïõ, ðïõ ì' áíÜãêáóåò íá óôï ðù áðü ôþñá. ¹èåëá ëÝåé íá óïõ óôåßëù ãñáöôÞ ðñüóêëçóç. Ç êáñäéÜ ìïõ áëÜöñùóå áíåßðùôá. ¸öõãå êïõíþíôáò ìïõ ôï êåöÜëé ó' áðï÷áéñåôéóìü, áðïìáêñýíèçêå ëßãï. – Íá óå ñùôÞóù áêüìá Ýíá ðñÜìá, åßðá áðü åêåß ðïõ åß÷á óôáèåß. Ðüóïò êáéñüò åßíáé ðïõ ìÜæåøåò åêåßíá ôá ãõáëéÜ êáé ôá öýëáîåò; – Ðüóïò êáéñüò åßíáé; – Íáé. Ìéá âäïìÜäá íá ðïýìå, äõï âäïìÜäåò; – Á íáé. Áò ðïýìå äõï âäïìÜäåò. Ìá ãéáôß ìå ñùôÜò; ¼÷é-ü÷é, èá óïõ ðù ôçí áëÞèåéá· ÷ôåò ôá ìÜæåøá. 36

Ï ÐÁÍ

¿óôå ÷ôåò ôá ìÜæåøå, ÷ôåò áêüìá ëïéðüí ìå åß÷å óôï íïõ ôçò. ¼ëá êáëÜ ôüôå, üëá êáëÜ! XV

ÏÉ ÄÝÏ ÂÜÑÊÅÒ åß÷áí ñé÷ôåß óôï ãéáëü êáé ìðÞêáìå. Ôñáãïõäïýóáìå êé

ìéëïýóáìå. Ôá ÁðïíÞóéá Þôáíå áíïé÷ôÜ, ðßóù áðü ôá êïíôéíÜ íçóÜêéá ìå ôéò ëéÜóôñåò, êáé ÷ñåéÜóôçêå êÜìðïóç þñá êïõðß þóðïõ íá öôÜóïõìå åêåß ðÝñá. Óôï áíáìåôáîý êïõâåíôéÜæáìå áðü ôç ìéá âÜñêá óôçí Üëëç. Ï ãéáôñüò åß÷å âÜëåé áíïé÷ôÜ ñïý÷á êáèþò êé ïé êõñßåò· ðïôÝ Üëëç öïñÜ äåí ôïí åß÷á äåé ôüóï åýèõìï, óõæçôïýóå, ìéëïýóå, äåí Þôáíå ðéá Ýíá âïõâü ðñüóùðï. Ó÷çìÜôéóá ôç ãíþìç ðùò èá åß÷å ðéåé ëéãÜêé êáé Þôáíå ÷áñïýìåíïò. Ìüëéò áðïâéâáóôÞêáìå ðáñáêÜëåóå ôç óõíôñïöéÜ íá äþóåé ðñïóï÷Þ ìéá óôéãìÞ êáé ìáò åõ÷Þèçêå ìå äõï ëüãéá ôï êáëþò ïñßóáôå. ¿óôå ôïõ áíÝèåóå êáèÞêïíôá áìöéôñýùíïò ç ÅäïõÜñäá óêÝöôçêá. ¹ôáíå ðïëý áâñüò ìå ôéò êõñßåò, ðåñéðïéçôéêüôáôïò. Óôçí ÅäïõÜñäá öåñíüôáí ìå åõãÝíåéá, ìå êáëïóýíç, óõ÷íÜ óáí ðáôÝñáò óôï ðáéäß ôïõ êáé üðùò ôüóåò öïñÝò Üëëïôå ó÷ïëáóôéêÜ äéäáêôéêüò. ¸ëåãå áõôÞ ëüãïõ ÷Üñç: ãåííÞèçêá óôá ôñéáíôáï÷ôþ. Ðåôéüôáí áõôüò áìÝóùò êáé ðáñáôçñïýóå: óôá ÷ßëéá ï÷ôáêüóéá ôñéáíôáï÷ôþ åííïåßôå âÝâáéá, å; Áí ôïõ åß÷å áðïêñéèåß: ü÷é, óôá ÷ßëéá åííéáêüóéá ôñéáíôáï÷ôþ, äå èá óÜóôéæå äéüëïõ ìüíï èá ôç äéüñèùíå êáé ðÜëé êáé èá Ýëåãå: ëÜèïò èá êÜíåôå áóöáëþò. ¢ìá Ýëåãá åãþ ôßðïôá ìå Üêïõãå ìå åõãÝíåéá êáé ìÜëéóôá ìå ðñïóï÷Þ, ÷ùñßò íá ìïõ äåß÷íåé ôçí ðáñáìéêñÞ ðåñéöñüíçóç. ¸íá êïñßôóé óßìùóå êáé ìå ÷áéñÝôéóå. Äåí ôçí áíáãíþñéóá äå ìðïñïýóá íá ôç èõìçèþ ðïéá Þôáí êáé åßðá ìåñéêÜ óáóôéóìÝíá ëüãéá ðïõ ôçí êÜíáíå êé Ýâáëå ôá ãÝëéá. ¹ôáí ìéá áðü ôéò äõï êüñåò ôïõ ðñùôïðÜóôïñá, åß÷áìå êÜìåé ðáñÝá óôçí ðñïçãïýìåíç åêäñïìÞ åêåß óôéò ëéÜóôñåò, ôçí åß÷á ìÜëéóôá êáëÝóåé íá Ýñèåé êáé óôçí êáëýâá ìïõ. ÊïõâåíôéÜóáìå ëßãï ïé äõï ìáò. Ðåñíïýí ìéá-äõï þñåò. Áñ÷ßæù íá âáñéÝìáé, áäåéÜæù ôï ðïôÞñé ìïõ ìüëéò ìïõ âÜíïõí êñáóß êé áíáêáôåýïìáé ðáíôïý, óõæçôþ ìå üëïõò. ÊÜíù êáé ðÜëé êÜìðïóåò ãêÜöåò, Ý÷ù ÷Üóåé ôá íåñÜ ìïõ êáé äå âñßóêù áìÝóùò ðùò íá áðáíôÞóù óå êáìéÜ ðåñéðïßçóç ðïõ ìïõ êÜíïõí, ëÝù áóõíáñôçóßåò Þ äåí ôá êáôáöÝñíù íá ðù ëÝîç êáé êáôáóêÜæù Ýðåéôá. ÐÝñá óôç ìåãÜëç ðÝôñá ðïõ Ý÷ïõìå ãéá ôñáðÝæé, ï ãéáôñüò ìéëåß ìå ÷åéñïíïìßåò: – Øõ÷Þ! Êáé ôé åßíáé ç øõ÷Þ; Ç êüñç ôïõ ðñùôïðÜóôïñá ôïí åß÷å êáôçãïñÞóåé üôé Þôáí ïðáäüò ôçò åëåõèÝñáò âïõëÞóåùò, Üèåïò. ÌÜëéóôá! Ãéáôß äå èá óêåðôüôáí êÜðïéïò åëåýèåñá; ÖáíôÜæïíôáí ôçí êüëáóç óáí êáíÝíá äéáìÝñéóìá ìÝóá óôç ãçò êáé ôï äéÜâïëï äéåõèõíôÞ ôùí õðçñåóéþí, 37


ü÷é, ìåãáëåéüôçò Þôáíå ï äéÜâïëïò. Êáé èá ìéëïýóå êáé ãéá ôá åéêïíßóìáôá óôçí åêêëçóßá ôïõ ðáñáñôÞìáôïò; ¸íáò ×ñéóôüò, ìåñéêïß éïõäáßïé êáé éïõäáßåò êáé ýäùñ ìåôáâåâëçìÝíïí óå ïßíï. Ðïëý êáëÜ. Ìá ï ×ñéóôüò äéÝöåñå êáôÜ ôïýôï, åß÷å öùôïóôÝöáíï óôï êåöÜëé. Êáé ôé Þôáí Ýíá öùôïóôÝöáíï; ¸íá êßôñéíï ôóÝñêïõëï âáñåëéïý óôçìÝíï óå ôñåéò ôñß÷åò. Äõï áðü ôéò êõñßåò ÷ôýðçóáí êáôáôñïìáãìÝíåò ôá ÷Ýñéá ôïõò. Ìá ï ãéáôñüò îÝöõãå ôçí êáêïôïðéÜ êáé åßðå óå ôüíï áóôåßïõ: – ØÝìáôá; Åßíáé ôñïìåñü íá ô' áêïýåé êÜðïéïò;! Ôï ïìïëïãþ. Ìá áí ôï ðåé êáé ôï îáíáðåß åöôÜ ï÷ôþ öïñÝò ôüôå äå èá åßíáé êáé ôüóï ôñïìåñü… Ìïõ åðéôñÝðåôå, êõñßåò ìïõ, íá ðéù åéò õãåßáí óáò! ÃïíÜôéóå óôá ÷üñôá ìðñïóôÜ óôéò äõï êõñßåò, Ýâãáëå ôï êáðÝëï ôïõ êáé âáóôþíôáò ôï øçëÜ-øçëÜ ìå ôï áñéóôåñü ôïõ ÷Ýñé Üäåéáóå ôï ðïôÞñé ôïõ ìïíïñïýöé ùò ôïí ðÜôï. ÅíèïõóéÜóôçêá ôüóï ðïëý ìå ôçí ôüóç ôïõ êáðáôóïóýíç, ðïõ èá Ýðéíá êé åãþ åéò õãåßáí ìáæß ôïõ áí äåí åß÷å êéüëáò áäåéÜóåé ôï ðïôÞñé ôïõ. Ç ÅäïõÜñäá ôïí ðáñáêïëïõèïýóå ìå ôï âëÝììá ôçò. ÐÞãá êáé óôÜèçêá óéìÜ ôçò êáé ôçò åßðá: – Èá ðáßîïõìå ôç «÷Þñá» óÞìåñá; – ÁíáêÜèéóå óôç èÝóç ôçò êáé óçêþèçêå. – Ìçí îå÷íÜôå üôé äåí ðñÝðåé íá ìéëïýìå ôþñá óôïí åíéêü, ìïõ åßðå óéãÜ. Ïýôå ôçò åß÷á Üëëïôå ìéëÞóåé óôïí åíéêü. ÔñáâÞ÷ôçêá ðÝñá îáíÜ. ÐåñíÜåé Üëëç ìéá þñá. Ç ìÝñá Üñ÷éæå íá ìçí Ý÷åé ôåëåéùìü, áðü þñá ôþñá èá åß÷á ãõñßóåé óðßôé ìïíÜ÷ïò áí åß÷á ìéá ôñßôç âÜñêá· ï Áßóùðïò âñéóêüôáí äåìÝíïò óôçí êáëýâá, ßóùò íá ìå óõëëïãéæüôáíå áõôüò. Ôçò ÅäïõÜñäáò ï íïõò Þôáíå äß÷ùò Üëëï ìáêñéÜ áðü ìÝíá, ìéëïýóå ãéá ôï ôé åõôõ÷ßá èá Þôáí íá ìðïñïýóå êÜðïéïò íá Ýöåõãå áðü åäþ, íá ðÜåé ó' Üëëá ìÝñç, ôá ìÜãïõëá ôçò åß÷áí îáíÜøåé êáé ìüíï ìå ôçí éäÝá áõôÞ, Ý÷áíå ìÜëéóôá êáé ôá ëüãéá ôçò: – Êáíåßò äå èá Þôáí ðåñéóóüôåñï åõôõ÷Ýóôåñïò áðü ìÝíá. Ôçí çìÝñá ðïõ… – Ðåñéóóüôåñï åõôõ÷Ýóôåñïò, ëÝåé ï ãéáôñüò. – Ðþò ñùôÜåé åêåßíç. – Äåí êáôáëáâáßíù. – Åßðáôå ðåñéóóüôåñï åõôõ÷Ýóôåñïò, äå ëÝù ôßðïô' Üëëï. – Ìðá, Ýôóé åßðá; Ìå óõã÷ùñåßôå. Êáíåßò äå èá Þôáí ðåñéóóüôåñï åõôõ÷Þò áðü ìÝíá ôçí çìÝñá ðïõ èá åðéâéâáæüìïõí óôï âáðüñé. ¿ñåò-þñåò ìå ðéÜíåé êáçìüò ãéá ôüðïõò ðïõ äåí îÝñù ïýôå ðïý âñßóêïíôáé êáí. Ðïèïýóå íá öýãåé, åìÝíá äå ìå èõìüôáí. Ôï Ýâëåðá óôï ðñüóùðü ôçò, åêåß ðïõ óôåêüìïõí ðùò ì' åß÷å îå÷Üóåé. Å, äå ìïõ Ýðåöôå ëüãïò ãé' áõôü· ìá óôåêüìïõí åêåß êáé ôï Ýâëåðá ï ßäéïò ãñáììÝíï óôï ðñüóùðü ôçò. Êáé ïé óôéãìÝò Þôáí èëéâåñÜ áôÝëåéùôåò. Ñþôçóá ðïëëïýò áí äåí Þôáí ðéá þñá íá ãõñßæïõìå, Þôáí áñãÜ ðéá, Ýëåãá, êáé ï Áßóùðïò âñéóêüôáí äåìÝíïò óôçí 38

Ï ÐÁÍ

êáëýâá. Ìá êáíåßò äåí Þèåëå íá ãõñßóïõìå. ÐÞãá ãéá ôñßôç öïñÜ ðÝñá óôçí êüñç ôïõ ðñùôïðÜóôïñá· áõôÞ åß÷å ðåé ãéá ôç ìáôéÜ ìïõ, ðùò åßíáé óáí áãñéìéêïý, óêÝöôçêá. ¹ðéáìå ìéá ìáæß. Ôá ìÜôéá ôçò Ýðáéæáí áäéÜêïðá, äå óôÝêïíôáí óôéãìÞ Þóõ÷á, ìå êïßôáæáí êé áìÝóùò êïßôáæáí áëëïý· êé üëï Ýôóé. – Ðåßôå ìïõ äåóðïéíßò, ôçò åßðá äå íïìßæåôå êáé óåéò üôé ïé Üíèñùðïé ó' áõôÜ åäþ ôá ìÝñç ìïéÜæïõí ìå ôá óýíôïìá ôïýôá êáëïêáßñéá ôïõò; ¼ôé åßíáé êé áõôïß üðùò åêåßíá öåõãáëÝïé êé üìïñöïé; Ìéëïýóá äõíáôÜ, ðïëý äõíáôÜ êáé ôï Ýêáíá åðßôçäåò. Åîáêïëïýèçóá íá ìéëþ Ýôóé êáé ðáñáêÜëåóá îáíÜ ôç äåóðïéíßäá íá ìïõ êÜìåé ôçí åõ÷áñßóôçóç íá Ýñèåé êáìéÜ ìÝñá íá äåé ôçí êáëýâá ìïõ. Èá óáò ôï ÷ñùóôþ ìåãÜëç ÷Üñç, öþíáîá áðÜíù óôç ðßêñá ìïõ, êáé óêÝöèçêá êéüëáò ðùò êÜôé èá Ýâñéóêá íá ôçò êÜìù äþñï áí åñ÷üôáíå. Äåí åß÷á ßóùò ôßðïô' Üëëï íá ôçò ÷áñßóù åîüí áðü ôçí ìðáñïõôïèÞêç ìïõ. Êáé ç äåóðïéíßò õðïó÷Ýèçêå üôé èá åñ÷üôáí. Ç ÅäïõÜñäá êáèüôáí ìå ôï ðñüóùðï ôçò óôñáììÝíï áëëïý êáé äåí ôçí Ýíïéáæå ôé Ýëåãá åãþ êáé ôé äåí Ýëåãá. Ðñüóå÷å óôéò êïõâÝíôåò ôùí Üëëùí êáé ðüôå-ðüôå áíáêáôåõüôáí êé áõôÞ êé Ýâáíå ôï ëüãï ôçò. Ï ãéáôñüò êïßôáæå ôá ÷Ýñéá ôùí êïñéôóéþí êáé ôïõò Ýëåãå ôéò ìïßñåò ôïõò· êé áõôïõíïý ôá ÷Ýñéá Þôáí ëåðôÜ êáé ìéêñïêÜìùôá êáé óôï äÜ÷ôõëü ôïõ öïñïýóå Ýíá äá÷ôõëßäé. ¸íéùóá ðåñéôôü ôïí åáõôü ìïõ ìÝóá åêåß êáé êÜèéóá êÜìðïóç þñá ïëïìüíá÷ïò ðÝñá óå ìéá ðÝôñá. Ï Þëéïò åß÷å ÷áìçëþóåé ãéá êáëÜ, Þôáí áñêåôÜ áñãÜ ðéá. Ïñßóôå, Ýëåãá áðü ìÝóá ìïõ, êÜèïìáé åäþ ÷Üìù ïëïìüíá÷ïò óå ìéá ðÝôñá êé ï ìüíïò Üíèñùðïò, ðïõ èá ìðïñïýóå íá ìå ðÜñåé áðü äù ì' áöÞíåé Ýôóé. ÅîÜëëïõ ìïõ åßíáé êé áäéÜöïñï íá óïõ ðù. ¸íá áßóèçìá áðÝñáíôçò åãêáôÜëåéøçò ìå êõñßåøå. Ïé êïõâÝíôåò ðßóù ìïõ Ýäéíáí êé Ýðáéñíáí êé Üêïõóá ôçí ÅäïõÜñäá íá ãåëÜåé· ìå ôï ãÝëéï áõôü ðåôÜ÷ôçêá áðÜíù êáé ôñÜâçîá ßóá óôç óõíôñïöéÜ. ¹ôáí áäýíáôï íá êñáôçèþ äåí Þîåñá ôé Ýêáíá. – Ìéá óôéãìÞ ðáñáêáëþ! åßðá. Ìïõ êáôÝâçêå ç éäÝá ôþñá ðïõ êáèüìïõí åêåß ðÝñá ðùò ìðïñåß íá óáò Üñåóå íá âëÝðáôå ôï êïõôß ìå ôïõò äüëïõò ìïõ. Êé Ýâãáëá êé Üíïéîá ôï êïõôß ìïõ ìå ôéò øåýôéêåò ðåôáëïýäåò ðïõ Ýöôéáíá ãéá äüëï óô' áãêßóôñéá ìïõ. Ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ äåí ôï óêÝöèçêá áðü ðñùôýôåñá. ÊïéôÜîôå ðáñáêáëþ ôéò ðåôáëïýäåò, èá ìïõ êÜìåôå ìåãÜëç ÷áñÜ íá ôéò äåßôå, åëÜôå üëïé, íá, Ý÷ù êáé êüêêéíåò êáé êßôñéíåò. Êáé êáèþò ìéëïýóá êñáôïýóá óôï ÷Ýñé ôï óêïýöï ìïõ. Ôï ðñüóåîá áðü ìïíá÷üò ìïõ üôé åß÷á âãÜëåé ôï óêïýöï ìïõ êé üôé áõôü äåí ôáßñéáæå êáé ôïí îáíáöüñåóá áìÝóùò. ¸ãéíå âïõâáìÜñá ðÝñá êáé ðÝñá ãéá ìéá óôéãìÞ êáé êáíÝíáò äåí Ýêáíå íá ðÜñåé ôï êïõôß ìïõ. ÔÝëïò Üðëùóå ï ãéáôñüò ôï ÷Ýñé ôïõ êáé ôï ðÞñå, ëÝãïíôáò ìå åõãåíéêü ôñüðï: 39


– Íáé, åõ÷áñéóôïýìå ãéá íá ôá äïýìå áëÞèåéá áõôÜ ôá ðåñßåñãá ðñÜãìáôá. ÐÜíôá ìïõ Þôáí Ýíá áßíéãìá ðþò ôéò öôéÜ÷íïõíå ôïýôåò ôéò ðåôáëïýäåò; ¹ôáí áðëü· áãüñáæá ôá öôåñÜ ìüíï êáé ôá áãêßóôñéá. Äåí Þôáíå êáé ðåñßöçìá êáìùìÝíåò, áëëÜ ôéò åß÷á ìüíï ãéá ìÝíáíå êáé ìïõ êÜíáíå. – Ôéò öéÜ÷íù ìïíá÷üò ìïõ, åßðá ãåìÜôïò åõãíùìïóýíç. Êé Üñ÷éóá óôç óôéãìÞ íá åîçãþ ðþò ôéò Ýöéá÷íá. ¹ôáíå ôüóï áðëÞ ç äïõëåéÜ ôïõò. Óôï åìðüñéï üìùò Ýâñéóêå êÜðïéïò êáé Ýôïéìåò ðåôáëïýäåò, ðïõ Þôáí óùóôÜ êáëëéôå÷íÞìáôá. Ç ÅäïõÜñäá Ýñéîå ìéá áäéÜöïñç ìáôéÜ óå ìÝíá êáé óôï êïõôß ìïõ êáé åîáêïëïýèçóå Ýðåéôá íá ìéëÜåé ìå ôéò ößëåò ôçò. – Á, íá êáé ôá õëéêÜ, åßðå ï ãéáôñüò. Êïßôá ôé ùñáßá öôåñÜ! Ç ÅäïõÜñäá óÞêùóå ôá ìÜôéá ôçò. – Ôá ðñÜóéíá åßíáé ùñáßá, åßðå· íá ôá äù ãéáôñÝ. – ÊñáôÞóôå ôá, öþíáîá. Íáé êñáôÞóôå ôá, óáò ôï ãõñåýù ÷Üñç. Äõï ðñÜóéíá öôåñÜ ðïõëéïý åßíáé. Ìçí áñíåßóôå óáò ðáñáêáëþ, Ý÷åôÝ ôá Ýôóé ãéá åíèýìéï. Ôá êïßôáîå êáé åßðå: – Öáßíïíôáé ðüôå ðñÜóéíá êáé ðüôå ÷ñõóÜ êáôÜ ôïí ôñüðï ðïõ ôá êñáôÜåé êáíåßò óôïí Þëéï. Íáé, åõ÷áñéóôþ, óáí èÝëåôå íá ìïõ ôá ÷áñßóåôå. – Íáé, óáò ôá ÷áñßæù, åßðá. Ôá öýëáîå óôá ðñÜãìáôÜ ôçò. Óå ëßãï ï ãéáôñüò ìïõ ãýñéóå ôï êïõôß êáé ìïõ åßðå åõ÷áñéóôþ. Óçêþèçêå åðÜíù êáé ñþôçóå áí äåí Þôáí ðéá þñá íá óêåðôüìáóôå óéãÜ-óéãÜ ôï ãõñéóìü. – Ìá íáé, ãéá ôï Èåü! åßðá. ¸÷ù Ýíá óêýëï êáé ìå ðåñéìÝíåé óðßôé. Óêåöèåßôå ôï êé åóåßò. ¸÷ù Ýíá óêýëï, åßíáé ößëïò ìïõ, ìå Ý÷åé ïëïÝíá óôï íïõ ôïõ, êé üôáí ãõñßæù óôÝêåé ìå ôá ìðñïóôéíÜ ôïõ ðüäéá óôï ðáñÜèõñï êáé ìå äÝ÷åôáé. Ç ìÝñá ìáò ðÝñáóå Ýîï÷á, ôþñá Ý÷åé âñáäéÜóåé ó÷åäüí, áò ãõñßóïõìå ðéá. ×ßëéá åõ÷áñéóôþ óå üëïõò óáò. Ðåñßìåíá êÜôù óôï ãéáëü íá äù óå ðïéá âÜñêá èá Ýìðáéíå ç ÅäïõÜñäá ãéá íá ìðù åãþ óôçí Üëëç. ¸ôóé åß÷á áðïöáóßóåé. ÎáöíéêÜ ôçí áêïýù ðïõ ìå öùíÜæåé. Ôçí êïßôáîá ðáñáîåíåìÝíïò, ôï ðñüóùðü ôçò êïêêßíéóå· Þñèå ôüôå óéìÜ, ìïõ Ýäùóå ôï ÷Ýñé ôçò êé åßðå ôñõöåñÜ: – Åõ÷áñéóôþ ãéá ôá öôåñÜ… Èá ìðïýìå óôçí ßäéá âÜñêá âÝâáéá, å; – ¼ðùò èÝëåôå, áðïêñßèçêá. ÌðÞêáìå óôç âÜñêá, êïßôáîå êáé ðÞñå èÝóç óôï äéêü ìïõ ðÜãêï, ðëÜé ìïõ, êáé ì' Üããéæå ôï ãüíáôü ôçò. Ôçí êïßôáîá· ìå êïßôáîå êé áõôÞ ìéá óôéãìÞ. Ìïõ Ýêáíå êáëü íá ì' áããßæåé ôï ãüíáôü ôçò, Üñ÷éæá íá íéþèù ôïí åáõôü ìïõ áðïæçìéùìÝíï ãéá ôçí ðéêñÞ áõôÞ ìÝñá êáé íá îáíáâñßóêù ôï êÝöé ìïõ· üôáí îáöíéêÜ Üëëáîå èÝóç, ìïõ ãýñéóå ôçí ðëÜôç êé Ýðéáóå ôçí êïõâÝíôá ìå ôïí ãéáôñü, ðïõ êáèüôáí áðü ðßóù óôï ôéìüíé. ¸íá ïëüêëçñï ôÝôáñôï Þôáíå óá íá ìçí õðÞñ÷á ãé' áõôÞí. Ôüôå Ýêáìá êÜôé ðïõ áêüìá íá ôï îå÷Üóù, êáé ðïõ ôï 40

Ï ÐÁÍ

ìåôáíéþíù êáé óÞìåñá. Ôçò Ýöõãå ôï Ýíá ãïâÜêé ôçò áðü ôï ðüäé, åãþ ôï áñðÜæù áìÝóùò êáé ôïõ äßíù ìéá êáé ðÜåé ðÝñá, óôç èÜëáóóá, èåò ðåò áðü ÷áñÜ ðïõ Þôáí êïíôÜ ìïõ, èåò áðü ôçí áíÜãêç íá äåßîù ðùò êÜôé Þìïõí êé åãþ êáé íá ôçò èõìßóù üôé õðÞñ÷á, äåí îÝñù. Ôï ðñÜãìá Ýãéíå ôüóï ãïñãÜ, äåí ôï óêÝöèçêá, Ýôóé ìïõ êáôÝâçêå êáé ôï Ýêáìá. Ïé êõñßåò ìðÞîáíå ôéò öùíÝò. Ôá Ý÷áóá ïëüôåëá êé ï ßäéïò ì' áõôü ðïõ åß÷á êÜìåé, ìá ôé ùöåëïýóå. Ôï êáêü åß÷å ãßíåé. Ï ãéáôñüò Þñèå óå âïÞèåéá ìïõ: « Á ãåñÜ ôá êïõðéÜ!» öþíáîå êé Ýêáìå ôï ôéìüíé êáôÜ ôï ãïâÜêé· êáé óå ìéá óôéãìÞ, ï âáñêÜñçò ðïõ Ýëáìíå ôï Üñðáîå, ßóá-ßóá ôçí þñá ðïõ åß÷å ðÜñåé íåñü êáé âïýëéáîå ãéá öïýíôï. Ôï ìðñÜôóï ôïõ åß÷å âñá÷åß ßóáìå áðÜíù. ÁíôÞ÷çóå Ýíá æÞôù áðü ðïëëÜ óôüìáôá êé áð' ôéò äõï âÜñêåò ðïõ ôï ãïâÜêé åß÷å óùèåß. ¹ìïõí êáôáíôñïðéáóìÝíïò êé Ýíéùèá ôï ðñüóùðü ìïõ í' áëëÜæåé ÷ñþìáôá êáé íá óößããåôáé êáèþò óêïýðéæá ôï ãïâÜêé ìå ôï ìáíôÞëé ìïõ íá ôï óôåãíþóù. Ôçò ôï Ýäùóá êáé ôï ðÞñå âïõâÞ. – ÔÝôïéï ðñÜìá äåí ôï îáíÜäá! – Á, äåí ôï îáíÜäáôå, ìðá; åßðá êé åãþ. ×áìïãÝëáóá êé áíáêÜèéóá íôïýñïò, êÜíïíôáò ôÜ÷á ðùò åß÷å ôïí ëüãï ôçò áõôÞ ìïõ ç êßíçóç, ðùò êÜôé êñõâüôáí áðü êÜôù. Ìá ôé ìðïñïýóå üìùò íá êñýâåôáé áõôïý áðü êÜôù; Ï ãéáôñüò ãéá ðñþôç öïñÜ ìå êïßôáîå ðåñéöñïíçôéêÜ. ÐÝñáóå êÜìðïóç þñá, ïé âÜñêåò ìáò óéìþóáíå óôç óôåñéÜ, ôï êáêïêÝöéáóìá ðÝñáóå, ôñáãïõäïýóáìå, öôÜíáìå ðéá óôç óêÜëá. Ç ÅäïõÜñäá åßðå: – Áêïýóôå, äåí ôï Þðéáìå üëï ôï êñáóß ðïõ åß÷áìå, áðïìÝíïõí Ýíá óùñü ìðïôßëéåò áêüìá. Èá êÜíïõìå áêüìá ìéá äéáóêÝäáóç, êáíÝíáí ãëÝíôé áõôÝò ôéò ìÝñåò, íá ÷ïñÝøïõìå· íá äéïñãáíþóïõìå ìéá ÷ïñïåóðåñßäá óôç ìåãÜëç óÜëá óôï óðßôé ìáò. Óáí âãÞêá Ýîù ðÞãá íá æçôÞóù óõããíþìç áðü ôçí ÅäïõÜñäá: – Á÷! ðüóï ðåèõìþ íá îáíáâñåèþ óôçí êáëýâá ìïõ, ôçò åßðá. ÁõôÞ ç ìÝñá Þôáí ìáñôõñéêÞ. – Ìðá, Þôáí ôüóï ìáñôõñéêÞ ãéá óáò áõôÞ ç ìÝñá, ê. õðïëï÷áãÝ; – Åííïþ üôé, åßðá êáé ôá ãýñéóá, åííïþ üôé ôá êáôÜöåñá ðïëý äõóÜñåóôá êáé ãéá ìÝíá êáé ãéá Üëëïõò. ÐÝôáîá ôï ðáðïýôóé óáò óôç èÜëáóóá. – Íáé, Þôáí ðåñßåñãç áõôÞ óáò ç Ýìðíåõóç. – Ìå óõã÷ùñåßôå! åßðá. ×VI

Ô

É ÔÏ ÷ÅÉÑÜÔÅÑÏ ìðïñïýóå íá óõìâåß áêüìá; ÁðïöÜóéóá íá êñáôÞóù ôçí çñåìßá ìïõ ü,ôé êé áí óõíÝâáéíå, ìÜñôõò ìïõ ï Èåüò. ÌÞðùò Þìïõí åãþ ôÜ÷á ðïõ áðü ôçí áñ÷Þ-áñ÷Þ ôçí åß÷á êõíçãÞóåé; ¼÷é, ü÷é, ðïôÝ, ìéáí êÜðïéá 41


ìÝñá ìüíï åß÷á ôý÷åé óôï äñüìï ôçò. Ìá ôé êáëïêáßñé êé áõôü åäþ óôï ÂïññÜ! Ïé âáâïýëïé åß÷áíå ðÜøåé êéüëáò íá ðåôïýíå êáé ïé Üíèñùðïé ìïõ öáßíïíôáé üëï êáé ðéï áíåîÞãçôïé, ì' üëï ðïõ ï Þëéïò ôïõò öþôéæå íý÷ôá-ìÝñá. Ôé íá ãýñåõáí íá äïõí ôá ãáëáíÜ ôïõò ìÜôéá êáé ôé íá óêÝðôïíôáí ôÜ÷á ðßóù áðü ôá ðáñÜîåíÜ ôïõò ìÝôùðá; ÅîÜëëïõ áäéáöïñïýóá ãéá üëïõò ôïõò ðÝñá ãéá ðÝñá. ÐÞñá ô' áñìßäéá ìïõ êé Ýðéáóá êáé øÜñåõá äõï ìÝñåò, ôÝóóåñåéò ìÝñåò· ìá ôéò íý÷ôåò üìùò êåéôüìïõí ìå áíïé÷ôÜ ìÜôéá óôçí êáëýâá… – ¸÷ù ôÝóóåñåéò ìÝñåò íá óáò äù, ÅäïõÜñäá; – ÔÝóóåñåéò ìÝñåò, óùóôÜ. Ìá áêïýôå äù, äåí îÝñåôå ôé äïõëåéÝò åß÷á. ÅëÜôå íá äåßôå. Ìå ðÞãå óôç ìåãÜëç óÜëá. Ôá ôñáðÝæéá Þôáí âãáëìÝíá Ýîù, ôá êáèßóìáôá åß÷áí áñáäéáóôåß ãýñù-ãýñù óôïõò ôïß÷ïõò, üëá ôá ðñÜìáôá åß÷áí áëëÜîåé èÝóç· ï ðïëõÝëáéïò, ç óüìðá êáé ïé ôïß÷ïé Þôáí äéáêïóìçìÝíïé öáíôáóôéêÜ ìå ñåßêéá êáé ìáýñá õöÜóìáôá áðü ôï ìáãáæß ôïõò. Óå ìéá ãùíßá Þôáí ôï ðéÜíï. ÁõôÜ Þôáí ïé åôïéìáóßåò ãéá ôç «÷ïñïåóðåñßäá». – Ðþò óáò öáßíïíôáé; ñþôçóå. – ÐáñÜîåíá, áðïêñßèçêá. ÂãÞêáìå áðü ôç óÜëá. – Áêïýóôå, ÅäïõÜñäá, ôçò åßðá. Ìå îå÷Üóáôå ðéá åíôåëþò; – Äå óáò êáôáëáâáßíù, áðïêñßèçêå ðáñáîåíåìÝíç. Äå ôá åßäáôå ôé Ý÷ù êÜìåé; Ìðïñïýóá ëïéðüí íá Ýñèù óå óáò; – ¼÷é, åßðá êé åãþ, ßóùò ëïéðüí íá ìçí ìðïñïýóáôå íá Ýñèåôå. ¹ìïõí áãñõðíéóìÝíïò, áðïêáìùìÝíïò, ôá ëüãéá ðïõ Ýëåãá Þôáí áóÞìáíôá êé áêõâÝñíçôá, åß÷á äïêéìÜóåé ôüóç äõóôõ÷ßá üëç ôçí çìÝñá. ¼÷é, ôüôå âÝâáéá äåí ìðïñïýóáôå íá Ýñèåôå. Ôé Þèåëá íá ðù: ìå ëßãá ëüãéá êÜðïéá ìåôáâïëÞ Ý÷åé óõìâåß, êÜôé Ý÷åé ìðåé óôç ìÝóç. Íáé. Ìá äå ìðïñþ íá äéáâÜóù óôçí üøç óáò ôé; Ôé ðáñÜîåíï ðïõ åßíáé ôï ìÝôùðü óáò, ÅäïõÜñäá! Ôþñá ôï âëÝðù. – Ìá äå óáò îÝ÷áóá! Öþíáîå êïêêéíßæïíôáò êáé ðÝñáóå ìåìéÜò ôï ÷Ýñé ôçò êÜôù áð' ôï ìðñÜôóï ìïõ. – ÊáëÜ, ßóùò ïýôå êáé ìå îå÷Üóáôå. Ìá ôüôå äåí îÝñù ðéá ôé ìïõ ãßíåôáé. Ôï Ýíá áð' ôá äýï. – Áýñéï èá ëÜâåôå ìéá ðñüóêëçóç. Èá ÷ïñÝøåôå ìáæß ìïõ. Ôé ÷ïñü ðïõ èá êÜíïõìå! – ÈÝëåôå íá 'ñèåßôå ìáæß ìïõ ëßãï äñüìï; – Ôþñá; Áäýíáôïí äå ìðïñþ. Óå ëßãï èá Ýñèåé ï ãéáôñüò, èá Ýñèåé íá ìå âïçèÞóåé ëßãï, äåí ôá Ý÷ù ôåëåéþóåé áêüìá üëá. Ëïéðüí; âñßóêåôå üôé êáëÜ åßíáé Ýôóé ç óÜëá; Äå íïìßæåôå üôé… ¸íá áìÜîé óôáìáôÜåé áðü êÜôù. – Ìå áìÜîé Ýñ÷åôáé óÞìåñá ï ãéáôñüò; ñùôþ. – Íáé Ýóôåéëá íá ôïí öÝñïõí, Þèåëá íá… 42

Ï ÐÁÍ

– Íá ìçí ôïõ êïõñÜóåôå ôï âãáëìÝíï ðïäÜñé ôïõ, íáé. Å, áò óáò áöÞóù åãþ… ÊáëçìÝñá, ãéáôñÝ. ×áßñù ðïëý ðïõ óáò îáíáâëÝðù. Åßóôå ðïëý êáëÜ ðÜíôá óôçí õãåßáò óáò; Ìïõ åðéôñÝðåôå åëðßæù åìÝíá íá ôïõ äßíù. ÁðÝîù áð' ôç óêÜëá ãýñéóá êáé êïßôáîá ìéá ìáôéÜ, ç ÅäïõÜñäá óôåêüôáí óôï ðáñÜèõñï êáé ìå ðáñáêïëïõèïýóå ìå ôï âëÝììá, âáóôïýóå ðáñáìåñéóìÝíåò êáé ìå ôá äõï ôçò ÷Ýñéá ôéò êïõñôßíåò ãéá íá âëÝðåé, êáé öáéíüôáí óêåðôéêÞ. Ìéá ãåëïßá ÷áñÜ ìå óõíåðáßñíåé êé áðïìáêñýíïìáé ãïñãÜ ìå ðüäéá áíÜëáöñá êáé æáëéóìÝíï âëÝììá, ìå ôï ôïõöÝêé áíÜëáöñï üðùò ìðáóôïõíÜêé óôï ÷Ýñé ìïõ. Áí åñ÷üôáí ôá ðñÜìáôá êáé ôçí Ýðáéñíá, èá ãéíüìïõí ï ðéï êáëüò Üíèñùðïò ôïõ êüóìïõ, óõëëïãéæüìïõíá. ¸öôáóá óôï äÜóïò êé åîáêïëïýèçóá íá óõëëïãßæïìáé: «áí Ýñ÷ïíôáí ôá ðñÜìáôá êáé ôçí Ýðáéñíá èá ôçí õðçñåôïýóá ðéï áêïýñáóôá ðáñÜ êÜèå Üëëïí, áêüìá êé áí ôçò êáôÝâáéíå íá ìïõ ãõñåýåé ôá áäýíáôá. Èá Ýêáíá ü,ôé ìðïñïýóá, ü,ôé ìðïñïýóá êáé èá Þìïõí åõôõ÷éóìÝíïò ìüíï ìå ôï ðïõ èá Þôáí äéêÞ ìïõ…». ÓôÜèçêá, ãïíÜôéóá ÷Üìù êé áðü ôáðåéíïóýíç êé áðü åëðßäá ößëçóá êÜôé ÷ïñôáñÜêéá åêåß óôçí Üêñç ôïõ äñüìïõ êáé îáíáóçêþèçêá. Óôï ôÝëïò äéáëýèçêå ìÝóá ìïõ êÜèå áìöéâïëßá ó÷åäüí. Ïé ìåôáðôþóåéò óôï öÝñóéìï ôçò ìáæß ìïõ ôïí ôåëåõôáßï áõôüí êáéñü äåí Þôáíå ðáñÜ ôïõ óêáñéïý ôçò· óôåêüôáí êáé ìå êïßôáæå üôáí Ýöåõãá ùò ðïõ ÷áíüìïõí, ôé Üëëï ìðïñïýóå íá êÜíåé; ¹ìïõí óáí ôñåëüò áðü ôç ÷áñÜ ìïõ, äåí åß÷á âÜëåé ôßðïôá óôï óôüìá ìïõ êáé ïýôå ôï Ýíéùèá êáèüëïõ. Ï Áßóùðïò Ýôñåîå ìðñïóôÜ êáé óå ìéá óôéãìÞ Üñ÷éóå íá ãáâãßæåé. ÓÞêùóá ôá ìÜôéá ìïõ, ìéá ãõíáßêá ì' Ýíá Üóðñï öáêéüëé óôï êåöÜëé óôåêüôáíå óôç ãùíßá ôçò êáëýâáò ìïõ Þôáíå ç Åýá ç êüñç ôïõ óéäåñÜ. – ÊáëçìÝñá, Åýá! ôçò öþíáîá. Óôåêüôáí êïíôÜ åêåß óôç óôá÷ôéÜ ðÝôñá ìå êáôáêüêêéíï ôï ðñüóùðï êáé ðéðßëéæå ôï äÜ÷ôõëü ôçò. – Åóý åßóáé, Åýá; Ôé Ýðáèåò; ôç ñþôçóá. – Ìå äÜãêùóå ï Áßóùðïò, áðïêñßèçêå ÷áìçëþíïíôáò äåéëéáóìÝíá ôá ìÜôéá. Êïßôáîá ôï äÜ÷ôõëü ôçò. Ôï åß÷å äáãêþóåé ìïíÜ÷ç ôçò. Ìéá õðïøßá ìïõ ðåñíÜåé áð' ôï ìõáëü êáé ôç ñùôþ: – Ðåñßìåíåò ðïëý åäþ ÷Üìù; – ¼÷é, ü÷é ðïëý, áðïêñßèçêå. Êáé ÷ùñßò êÜðïéïò ìáò íá ðåé Üëëï ôé ôçí ðÞñá áðü ôï ÷Ýñé êáé ôçí Ýìðáóá óôçí êáëýâá. XVII

Ã

ÕÑßÆÏÍÔÁÒ ÜÐÙÒ ðÜíôá áðü ôï øÜñåìá ðÞãá óôçí ðñüóêëçóç óôç «÷ïñïåóðåñßäá» üðùò Þìïõí, ìå ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé ìå ôçí ôóÜíôá ìïõ, 43


ìïíÜ÷á ðùò åß÷á âáëìÝíç ôçí ðéï êáëÞ ìïõ ðÝôóéíç öïñåóéÜ. ¹ôáíå áñãÜ óáí Ýöôáóá óôï Óßñéëïõíô, Üêïõóá áð’ Ýîù ðïõ ÷üñåõáí óôç ìåãÜëç óÜëá, êáé ëßãï Ýðåéôá öùíÜæáíå: ï êõíçãüò, ï õðïëï÷áãüò! ÌåñéêÝò íÝåò ìå ôñéãõñßóáíå êáé èÝëáíå íá äïõí ôé åß÷á ðéÜóåé· åß÷á ÷ôõðÞóåé Ýíá æåõãÜñé ðáðéÜ, åß÷á ðéÜóåé êáé ìåñéêïýò ìéêñïýò ìðáêáëéÜñïõò, ç ÅäïõÜñäá ìå êáëùóüñéóå ÷áìïãåëáóôÞ –åß÷å ÷ïñÝøåé êáé Þôáí êüêêéíç. – Ï ðñþôïò ÷ïñüò ìáæß! åßðå. – Êáé ÷ïñÝøáìå. Äåí Ýðáèá åõôõ÷þò êáìéÜ ìåãÜëç ãêÜöá –æáëßóôçêá ðïëý, ìá ôïõëÜ÷éóôï äåí Ýðåóá. Ïé âáñéÝò ìïõ ìðüôåò êÜíáíå ëéãÜêé óáìáôÜ, ôïí Üêïõãá êáé ìüíïò ìïõ êé áðïöÜóéóá íá ìç ÷ïñÝøù Üëëï, ìÜëéóôá áöÞíáíå êáé ãñáôóïõíéÝò ÷Üìù óôï ìðïãéáôéóìÝíï ðÜôùìá. Ðüóç Þôáíå ç åõôõ÷ßá ìïõ, ðïõ äåí åß÷á êÜíåé êáìéÜ ìåãáëýôåñç æçìéÜ! Ïé äýï õðÜëëçëïé ôïõ ìáãáæéïý ôïõ êõñßïõ Ìáê Þôáí åêåß êáé ÷ïñåýáíå áäéÜêïðá ìå ðïëëÞ áîéïðñÝðåéá, åðßóçò ï ãéáôñüò ëÜâáéíå æùçñü ìÝñïò óå üëïõò ôïõ êõêëéêïýò ÷ïñïýò. ¸îù áð' áõôïýò ôïõò êáâáëéÝñïõò Þôáíå áêüìá êáé ôÝóóåñåéò ðïëý íåáñïß, ïé ãéïé ôïõ ðñåóâýôåñïõ, ôïõ ðñùôïðÜóôïñá êáé ôïõ åðáñ÷éáêïý ãéáôñïý. Åðßóçò êáé Ýíáò îÝíïò ðáñáããåëéïäü÷ïò, ðïõ äéáêñßèçêå ìå ôçí ùñáßá öùíÞ ôïõ êáé óéãïìïõñìïýñéæå ïëïÝíá ôïõò óêïðïýò ìå ôï ÷ñüíï ôçò ìïõóéêÞò· áðü êáéñü óå êáéñü áíôéêáèéóôïýóå êáé ôéò êõñßåò óôï ðéÜíï. Äå èõìÜìáé ðþò ðåñÜóáíå ïé ðñþôåò þñåò áõôÞò ôçò âñáäéÜò, ìá áðü ôï ôÝëïò èõìÜìáé üëá ôá êáèÝêáóôá. ¸íáò êüêêéíïò Þëéïò ôçò íý÷ôáò Ýìðáéíå äéáñêþò áðü ôá ðáñÜèõñá êáé öþôéæå ôç óÜëá, êáé Ýîù óôï ãõñïãéÜëé ôá èáëáóóïðïýëéá êïéìüíôïõóáí. Ðßíáìå êñáóß êáé ôñþãáìå ãëõêÜ, êïõâåíôéÜæáìå äõíáôÜ êáé ôñáãïõäïýóáìå, ôï ãÝëéï ôçò ÅäïõÜñäáò áíôç÷ïýóå ÷áñïýìåíï êáé äñïóåñü ìÝóá óôï óðßôé. Ìá ãéáôß ùóôüóï äå ìïõ Ýëåãå ëÝîç ðéá; Óßìùóá êáôÜ ôç èÝóç ôçò ëïãáñéÜæïíôáò íá ôçò êÜíù êáíÝíá êïìðëéìÝíôï üóï ìðïñïýóá êáëýôåñï. Öïñïýóå Ýíá ìáýñï öüñåìá ðïõ Þôáí ßóùò ôï öüñåìá ôçò ðñþôçò ôçò ìåôáëÞøåùò· ôçò Ýðåöôå ðïëý êïíôü ðéá, üìùò üôáí ÷üñåõå ôçò ðÞãáéíå, êáé áõôü ôï êïìðëéìÝíôï Þèåëá íá ôçò êÜìù. – Áõôü ôï ìáýñï öüñåìá ðüóï… Üñ÷éóá. Åêåßíç üìùò óçêþèçêå áðÜíù, áãêÜëéáóå áðü ôç ìÝóç ìéá áðü ôéò öéëåíÜäåò ôçò êáé ôñÜâçîå ìáæß ôçò ðÝñá. Áõôü åðáíáëÞöèçêå äõï öïñÝò. ÊáëÜ, êáëÜ åßðá ìÝóá ìïõ, ôé íá ãßíåé; Ìá üìùò ôüôå ãéáôß íá óôÝêåé íá ìå êïéôÜæåé èëéììÝíç áðü ôá ðáñÜèõñá Üìá öåýãù; ÐÜëé äéêüò ôçò ëïãáñéáóìüò! Ìéá íôÜìá ìïõ æÞôçóå íá ÷ïñÝøïõìå. Ç ÅäïõÜñäá Þôáí åêåß êïíôÜ êáé áðïêñßèçêá äõíáôÜ: – ¼÷é ðñüêåéôáé íá öýãù áìÝóùò. Ç ÅäïõÜñäá ìïõ Ýñéîå ìéáí åñùôçìáôéêÞ ìáôéÜ êáé åßðå: – Èá öýãåôå ëÝåé; Á ü÷é åóåßò äå öåýãåôå. 44

Ï ÐÁÍ

Ôá Ý÷áóá, Ýíéùóá üôé äÜãêùíá äõíáôÜ ôá ÷åßëéá ìïõ. Óçêþèçêá. – Áõôü ðïõ åßðáôå Ý÷åé èáññþ ôç óçìáóßá ôïõ, äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá, åßðá êé Ýêáìá ìåñéêÜ âÞìáôá êáôÜ ôçí Ýîïäï. Ï ãéáôñüò Þëèå êáé ìïõ ìðÞêå ìðñïò, Ýôñåîå êáé ç ßäéá ç ÅäïõÜñäá. – Ìçí ðáñåîçãåßôå, åßðå èåñìÜ. ¹èåëá íá ðù ðùò åëðßæù üôé åóåßò èá Þóáóôáí ï ôåëåõôáßïò ðïõ èá Ýöåõãå, ï ôåëåõôáßïò áðü üëïõò. ÅîÜëëïõ äåí åßíáé ðáñÜ ìßá áêüìá… Áêïýóôå, ðñüóèåóå ìå ìÜôéá ðïõ ëÜìðáíå, äþóáôå óôï âáñêÜñç ìáò Ýíá íáðïëåüíé åðåéäÞ Ýóùóå ôç ãüâá ìïõ áðü ôç èÜëáóóá. ¹ôáíå ðáñÜ ðïëëÜ Ýíá íáðïëåüíé! Ãýñéóå ãýñù ðñïò ôïõò Üëëïõò ãåëþíôáò ìå ôçí êáñäéÜ ôçò. ¸ìåéíá ì' áíïé÷ôü ôï óôüìá, áöïðëéóìÝíïò êáé ðáñáæáëéóìÝíïò. – Óáò áñÝóåé íá ÷ùñáôåýåôå, åßðá. Äåí Ýäùóá ïýôå íáðïëåüíé ïýôå ôßðïôá óôï âáñêÜñç óáò. – Ìðá, äåí ôïõ äþóáôå; Áíïßãåé ôçí ðüñôá ôïõ äéáäñüìïõ ðñïò ôçí êïõæßíá êáé öùíÜæåé ôï âáñêÜñç ôïõò ìÝóá. – ÈõìÜóáé, ÃéÜêïìð, ôçí åêäñïìÞ ìáò óôá ÁðïíÞóéá; Äåí Ýóùóåò ôç ãüâá ìïõ ðïõ åß÷å ðÝóåé óôçí èÜëáóóá; – Íáé áðïêñßèçêå ï ÃéÜêïìð. – Êáé äåí ðÞñåò Ýíá íáðïëåüíé ðïõ ôçí Ýóùóåò; – Íáé, ìïõ äþóáôå… – ÊáëÜ, êáëÜ. Ìðïñåßò íá ðçãáßíåéò. Ôé ëüãï íá Ý÷åé áõôü ôçò ôï ôÝ÷íáóìá; óõëëïãßóôçêá. ÈÝëåé ôÜ÷áôå íá ìå íôñïðéÜóåé ìðñïóôÜ óôïõò Üëëïõò; Á, äå èá ôï ðåôý÷åé, Ýííïéá ôçò, èá ôçò äåßîù ðùò äå ìïõ êáßãåôáé êáñöß. Åßðá äõíáôÜ êáé îåêÜèáñá: – Ïöåßëù íá äçëþóù ìðñïóôÜ óå üëïõò üôé Þ êÜðïéï ëÜèïò åßíáé óôç ìÝóç Þ øÝìá. Ïýôå ìïõ ðÝñáóå êáí áð' ôï íïõ íá äþóù íáðïëåüíéá óôï âáñêÜñç ãéá ôç ãüâá ôçò. Ðéèáíüí íá Ýðñåðå íá ôï êÜìù, ùò ôþñá üìùò äåí ôï Ýêáìá. – Ãé' áõôü êáé áò óõíå÷ßóïõìå ôï ÷ïñü, åßðå áõôÞ ìå æáñùìÝíá öñýäéá. Ãéáôß äå ÷ïñåýïõìå; Ìïõ ïöåßëåé ìéáí åîÞãçóç ãéá üëá áõôÜ åßðá ìÝóá ìïõ êáé êïßôáæá íá âñù åõêáéñßá íá ìéëÞóù ìáæß ôçò. Ìéá óôéãìÞ ðÝñáóå óôï ðëáúíü äùìÜôéï ðïõ Þôáíå ï ìðïõöÝò êáé ôçí áêïëïýèçóá. – Óôçí õãåéÜ óáò! ôçò åßðá êé Ýêáìá íá ôóïõãêñßóù ôï ðïôÞñé ìïõ ìáæß ôçò. – Ôï ðïôÞñé ìïõ åßíáé Üäåéï, áðïêñßèçêå áõôÞ îåñÜ. Êé ùóôüóï ôï ðïôÞñé ôçò Þôáíå îÝ÷åéëï ìðñïò ôçò. – ¼÷é, äåí åßíáé äéêü ìïõ, åßðå êáé óôñÜöçêå áìÝóùò ðñïò ôïí ðëáúíü ôçò. – Ôüôå óõããíþìç! åßðá åãþ. Ôç ìéêñÞ áõôÞ óêçíÞ ôçí ðáñáôçñÞóáíå áñêåôïß áðü ôïõò êáëåóìÝíïõò. Ç êáñäéÜ ìïõ ðÞãáéíå íá óðÜóåé ìÝóá ìïõ. ÐåéñáãìÝíïò, åßðá: – Óôï áíáìåôáîý ìïõ ïöåßëåôå ìéáí åîÞãçóç… 45


Óçêþèçêå áðÜíù, Üñðáîå êáé ôá äõï ìïõ ÷Ýñéá êáé åßðå ìå öùíÞ äéáðåñáóôéêÞ: – Ìá ü÷é óÞìåñá, ü÷é ôþñá. Åßìáé ôüóï èëéììÝíç! ÈåÝ ìïõ, ðùò ìå êïéôÜæåôå! ¹ìáóôáí äá ößëïé êÜðïôå… ÓõíôñéììÝíïò, Ýêáìá äåîéÜ êáé ôñÜâçîá ãéá ôç óÜëá ôïõ ÷ïñïý. Óå ëéãÜêé Þñèå åêåß êáé ç ÅäïõÜñäá. ÐÞãå êáé óôÜèçêå äßðëá óôï ðéÜíï, üðïõ ï ðáñáããåëéïäü÷ïò Ýðáéæå êÜðïéï ÷ïñü. Óôï ðñüóùðü ôçò áõôÞ ôç óôéãìÞ Þôáí ÷õìÝíïò Ýíáò êñõöüò ðüíïò. – Äåí Ýìáèá ðïôÝ ìïõ ðéÜíï, ëÝåé êïéôÜæïíôÜò ìå ðéêñáìÝíá ìÜôéá. Íá Þîåñá ðéÜíï ôïõëÜ÷éóôï! Äå âñÞêá íá äþóù êáìéÜ áðÜíôçóç, ìá ç êáñäéÜ ìïõ ðåôïýóå êáé ðÜëé ó' áõôÞí êáé ôç ñþôçóá: – Ãéáôß ìåëáã÷ïëÞóáôå îáöíéêÜ ÅäïõÜñäá; Áí ìáíôåýáôå ôé ðüíï ìïõ êÜíåé áõôü. – ÌÞðùò îÝñù ãéáôß; áðïêñßèçêå. Ãéá ôá ðÜíôá ßóùò. ÌáêÜñé íá ôïõò öþôéæå üëïõò ôïýôïõò åäþ ï Èåüò íá öýãïõí áìÝóùò. ¼÷é åóåßò, åóåßò ü÷é ìçí îå÷íÜôå üôé åóåßò èá ìåßíåôå ôåëåõôáßïò. Êáé Ýíéùóá îáíÜ ôç æùÞ íá êõêëïöïñåß ðÜëé ìÝóá ìïõ ìå ôá äõï áõôÜ ëüãéá, êáé ôá ìÜôéá ìïõ áíôéëáìâÜíïíôáí îáíÜ ôï âáèõêüêêéíï öùò ìÝóá óôçí çëéüëïõóôç óÜëá. Ç êüñç ôïõ ðñùôïðÜóôïñá Þëèå êïíôÜ êáé âÜëèçêå íá ìïõ ìéëÜåé, èá Þèåëá íá Þôáí ìáêñéÜ ìïõ, ÷ßëéá ìßëéá ìáêñéÜ ìïõ, êáé ôçò Ýäéíá îåñÝò áðáíôÞóåéò ìå ìïíïóýëëáâá. ÁðÝöåõãá åðßôçäåò íá ôçí êïéôÜîù, ìéá êáé áõôÞ Þôáí ðïõ åß÷å ðåé ãéá ôá ìÜôéá ìïõ ðùò Þôáí óáí áãñéìéêïý. ÓôñÜöçêå óôçí ÅäïõÜñäá êáé ôçò äéçãéüôáí üôé ìéá öïñÜ óôï åîùôåñéêü, èáññþ óôç Ñßãá, êÜðïéïò óôï äñüìï ôçí åß÷å ðÜñåé áðü ðßóù. – ¸óôñéâá áðü åäþ, Ýóôñéâá áðü åêåß, áõôüò äéáñêþò áðü ðßóù ìïõ êáé íá ìïõ ÷áìïãåëÜåé, åßðå. – Êáé óôñáâüò Þôáíå; ðåôéÝìáé êáé ëÝù åãþ ãéá íá êÜìù íá ÷áñåß ç ÅäïõÜñäá. Ç íÝá êáôÜëáâå áìÝóùò ôç ÷ïíôñÜäá ìïõ êé áðïêñßèçêå: – Êáé âÝâáéá, óôñáâüò èá Þôáíå, ìéá êáé ìðïñïýóå íá ðáñáêïëïõèåß ìéá ôÝôïéá ãñéÜ êáé ôÝôïéá áó÷çìïìïýñá óáí åìÝíá. Äåí êÝñäéóá üìùò ôçí åõãíùìïóýíç ôçò ÅäïõÜñäáò ðïõ Ýëåãá, ôçí åßäá åõèýò íá ðáßñíåé ìáæß ôçò ôç ößëç ôçò êáé í' áðïìáêñýíåôáé· ëÝãáíå êÜôé ìåôáîý ôïõò óéãÜ-óéãÜ êáé êïõíïýóáíå ôá êåöÜëéá ôïõò. Áðü ôç óôéãìÞ áõôÞ êé Ýðåéôá åãêáôáëåßöèçêá åíôåëþò ìüíïò. ÐåñíÜåé Üëëç ìéá þñá, ôá èáëáóóïðïýëéá áñ÷ßæïõí íá îåîõðíïýí ðÝñá óôéò îÝñåò, ïé êñùîéÝò ôïõò áíôç÷ïýí ùò åäþ áðü ô' áíïé÷ôÜ ìáò ðáñÜèõñá. ¸íá êýìá ÷áñÜò ðåñíÜåé ôï êïñìß ìïõ êáèþò áêïýù ôéò ðñþôåò êñùîéÝò ôïõ ðñùéíïý, Ýíáò êáçìüò íá âñéóêüìïõí Ýîù óôéò îÝñåò êé åãþ ôþñá… 46

Ï ÐÁÍ

Ï ãéáôñüò åß÷å êÜìåé êáé ðÜëé êÝöé êáé ôïí ðñüóå÷áí üëïé ôé Ýëåãå êáé äåí Ýëåãå, ïé êõñßåò äå ÷ïñôáßíáíå íá ôïõò ëÝåé êáé íá ôïí áêïýíå. Íá åßíáé ôÜ÷á áíôßæçëüò ìïõ óõëëïãßóôçêá· êáé óõëëïãßóôçêá åðßóçò ôï êïõôóü ôïõ ðïäÜñé êáé ôçí áóèåíéêÞ ôïõ êáìùóéÜ. Åß÷å âÜëåé ó' åíÝñãåéá êé Ýëåãå ìéá êáéíïýñéá êáé óðïõäáßá âëáóôÞìéá, «ù! ¢äçò êáé ÔÜñôáñá» Ýëåãå, êáé êÜèå öïñÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ôï êùìéêü ôïýôï åðéöþíçìá ãåëïýóá äõíáôÜ. ÌÝóá óôçí óôåíï÷þñéá ìïõ ìïõ åß÷å êáôÝâåé íá ôïõ ðáñÝ÷ù üëá ôá õðÝñ, ìéá êáé Þôáí áíôßæçëüò ìïõ. ¼ëï ï ãéáôñüò êáé ï ãéáôñüò Ýëåãá, êáé ðåôéüìïõí êáé öþíáæá: «Ìá ðñïóÝîôå ëïéðüí ôé ëÝåé ï ãéáôñüò!» êáé âßáæá ôïí åáõôü ìïõ íá ãåëÜåé ì' ü,ôé Ýëåãå. – Ôïí áãáðþ áõôü ôïí êüóìï, Ýëåãå, ãáíôæþíïìáé ìå ÷Ýñéá êáé ìå ðüäéá óôç æùÞ. Êáé Üìá ðåèÜíù åëðßæù íá âñù åéò ôá áéùíßïõò ìçíÜò ìéá èÝóç áêñéâþò áðü ðÜíù áðü ôç Ëüíôñá Þ ôï Ðáñßóé, þóôå íá ìðïñþ í' áêïýù ïëïÝíá, ìá ïëïÝíá ôï ôáâáôïýñé ôïõ êáíêÜí. – Áñéóôïýñãçìá! ¸óêïõîá êáé îåêáñäßóôçêá óôá ãÝëéá ÷ùñßò íá åßìáé êáèüëïõ ðéùìÝíïò. ÅíèïõóéáóìÝíç åðßóçò öáéíüôáí êáé ç ÅäïõÜñäá. ¼ôáí ïé êáëåóìÝíïé óçêþèçêáí íá öýãïõí, ôñýðùóá óôï ìéêñü ðëáúíü äùìÜôéï ðïõ Þôáíå ï ìðïõöÝò êáé êÜèéóá ðåñéìÝíïíôáò. ¢êïõãá ôï Ýíá êáëçíý÷ôéóìá ìåôÜ ôï Üëëï Ýîù óôç óêÜëá, Üêïõóá êáé ôï ãéáôñü åðßóçò ðïõ áðï÷áéñÝôéóå êé Ýöõãå. Óå ëßãï äåí áêïõãüôáí êáíåßò. Ç êáñäéÜ ìïõ ðÞãáéíå íá óðÜóåé êáèþò ðåñßìåíá. Ãýñéóå ðÜëé ìÝóá ç ÅäïõÜñäá. Óáí ìå åßäå, óôÜèçêå ìéá óôéãìÞ îáöíéáóìÝíç, Ýðåéôá åßðå ÷áìïãåëþíôáò: – Ìðá; åäþ åßóôå. Åßíáé ðïëý åõãåíéêü áðü ìÝñïõò óáò ðïõ ðáñáìåßíáôå ôåëåõôáßïò. Ðåèáßíù ôçò êïýñáóçò ðéá. Åîáêïëïõèïýóå íá ìÝíåé üñèéá. Óçêþèçêá êé åãþ êáé åßðá: – Å, ôþñá èá Ý÷åôå áíÜãêç íá çóõ÷Üóåôå. Åëðßæù íá óáò ðÝñáóå, ÅäïõÜñäá, ç ìåëáã÷ïëßá óáò å; ¹óáóôáí ôüóï èëéììÝíç ðñéí ëßãç þñá ðïõ ðïíïýóå ç øõ÷Þ ìïõ. – Èá ìïõ ðåñÜóåé äá Üìá êïéìçèþ. Äåí åß÷á ôßðïôá Üëëï íá ðñïóèÝóù, ôñÜâçîá ðñïò ôçí ðüñôá… – Óáò åõ÷áñéóôþ ãéá ôç óõíôñïöéÜ, åßðå äßíïíôÜò ìïõ ôï ÷Ýñé. Êáé êáèþò Þèåëå íá ìå óõíïäÝøåé ùò Ýîù óôç óêÜëá åðé÷åßñçóá íá ôçí åìðïäßóù. – Ðåñéôôü, åßðá, ìçí åíï÷ëåßóèå ðáñáêáëþ, ìðïñþ êáé ìüíïò íá… Ìá ìïëïíôïýôï áõôÞ ìå óõíüäåøå Ýîù. Êáé óôåêüôáí åêåß óôïí áíôñÝ êáé ðåñßìåíå õðïìïíåôéêÜ þóðïõ íá ðÜñù ôï ôïõöÝêé ìïõ, ôçí ôóÜíôá ìïõ, ôïí óêïýöï ìïõ. Óôç ãùíßá Þôáí Ýíá ìðáóôïýíé, ôï åßäá êáëÜ, êÜñöùóá ôá ìÜôéá ìïõ áðÜíù ôïõ êáé ôï áíáãíþñéóá, Þôáíå ôïõ ãéáôñïý. Ðáñáôçñåß ôé åßíáé ðïõ ðñïóÝ÷ïõí ôá ìÜôéá ìïõ êáé ôá ÷Üíåé, ãßíåôáé êáôáêüêêéíç, Ýâëåðåò êáèáñÜ áðü ôï ðñüóùðü ôçò üôé Þôáí áèþá óôçí õðüèåóç êáé äåí Þîåñå êáèüëïõ üôé Þôáí åêåß ôï ìðáóôïýíé. ÐåñíÜåé Ýôóé Ýíá ïëüêëçñï ëåðôü. Óôï ôÝëïò ôçí ðéÜíåé ìéá áóõãêñÜôçôç ôáñá÷Þ êáé ëÝåé ìå öùíÞ ðïõ ôñÝìåé: – Ôï ìðáóôïýíé óáò! Ìçí ôï îå÷Üóôå ôï ìðáóôïýíé óáò! 47


Êáé ôï áñðÜæåé êáé ìïõ äßíåé íá ôï ðÜñù, ôï ìðáóôïýíé ôïõ ãéáôñïý. Ôçí êïßôáîá, ôï âáóôïýóå áêüìá êáé ìïõ ôï Ýäéíå, ôï ÷Ýñé ôçò Ýôñåìå. Ãéá íá äïèåß Ýíá ôÝëïò ôï ðÞñá êáé ôï îáíÜâáëá óôç ãùíßá. – Åßíáé ôïõ ãéáôñïý, ôçò åßðá. Äå ìðïñþ íá ôï êáôáëÜâù ðùò ãßíåôáé íá îå÷Üóåé ôï ìðáóôïýíé ôïõ Ýíáò êïõôóüò Üíèñùðïò. – Å êáé óåéò, ìå ôï êïõôóüò óáò êáé îåêïõôóüò óáò! Öþíáîå ìå ïñãÞ êÜíïíôáò ìÜëéóôá êé Ýíá âÞìá ðñïò ôá ìÝíá. Åóåßò äåí êïõôóáßíåôå âÝâáéá, ü÷é· ìá áí êïõôóáßíáôå êéüëáò, äå èá ìðïñïýóáôå ïýôå áðü ìáêñéÜ íá óõãêñéèåßôå ìáæß ôïõ, ü÷é, äå èá ìðïñïýóáôå, ïýôå áðü ìáêñéÜ äå èá ìðïñïýóáôå íá óõãêñéèåßôå ìáæß ôïõ. ÌÜëéóôá! ÐñïóðÜèçóá íá âñù êáìéÜ áðÜíôçóç, äåí Ýâñéóêá ôßðïôá êáé óþðáóá. Ìå ìéá âáèéÜ õðüêëéóç âãÞêá áðü ôçí åßóïäï ðéóùäñïìþíôáò, âãÞêá ùò ôç óêÜëá. Åêåß óôÜèçêå ìéá óôéãìÞ êïéôÜæïíôáò êáëÜ-êáëÜ ìðñïò, Ýðåéôá êáôÝâçêá êé Ýöõãá. ¸ôóé ëïéðüí, ëçóìüíçóå ôï ìðáóôïýíé ôïõ, óõëëïãéæüìïõí, þóôå èá îáíáãõñßóåé áð' áõôüí åäþ ôï äñüìï íá ôï ðÜñåé. Äå èÝëåé íá åßìáé ï ôåëåõôáßïò ðïõ èá Ýöåõãå… Ðñï÷þñçóá óéãÜ–óéãÜ ßóá ðÜíù óôï äñüìï êáôáóêïðåýïíôáò ìðñïò êáé ðßóù ìïõ êé Üìá Ýöôáóá åêåß ðïõ Üñ÷éæå ôï äÜóïò óôÜèçêá. ÅðéôÝëïõò, Ýðåéôá áðü ìéóÞ þñá, åßäá ôï ãéáôñü íá Ýñ÷åôáé, ìå åß÷å äåé êáé ðñï÷ùñïýóå âéáóôéêüò. Ðñïôïý áêüìá ôïõ äïèåß êáéñüò íá ðåé ôßðïôá Üããéîá ìå ôï ÷Ýñé ìïõ ôï óêïýöï ìïõ ãéá íá ôïí äïêéìÜóù· Üããéîå êé áõôüò ôï êáðÝëï ôïõ. ÔñÜâçîá ßóá áðÜíù ôïõ êáé åßðá: – Äåí ÷áéñÝôéóá. ¸êáìå Ýíá âÞìá ðßóù êáé ìå êïßôáîå êáëÜ êáëÜ. – Äåí ÷áéñåôßóáôå; – ¼÷é! Ðáýóç. – Ëßãï ìå ìÝëåé ôé êÜìáôå, åßðå ÷ëïìüò. Ëçóìüíçóá ôï ìðáóôïýíé ìïõ êáé ðÜù íá ôï ðÜñù. Óå áõôü äåí åß÷á íá ðù ôßðïôá· åêäéêÞèçêá üìùò ìå Ýíáí Üëëï ôñüðï, óÞêùóá ôï ôïõöÝêé ìïõ ìðñïóôÜ ôïõ óáí íá Þôáíå áõôüò ôï óêõëß êáé ôïõ åßðá: – ÐÜñôï! Êáé ôïõ óöýñéîá ëÝãïíôÜò ôïõ: Üíôå ìðñÜâï! Ìðñïò! Üíôå ðÜñôï! Ãéá ëßãç þñá ôïí åßäá íá ðñïóðáèåß íá óõãêñáôçèåß, ôï ðñüóùðü ôïõ Ýðáéñíå ôéò ðéï áëëüêïôåò åêöñÜóåéò, åíþ ôá ÷åßëéá ôïõ óößããïíôáí êáé ôá ìÜôéá ôïõ Þôáíå êáñöùìÝíá ÷Üìù. ÎáöíéêÜ óôýëùóå áðÜíù ìïõ ìéá äéáðåñáóôéêÞ ìáôéÜ, Ýíá ìéóï÷áìüãåëï öþôéóå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ êáé åßðå: – Ìá äå ìïõ ëÝôå ãéáôß ôá êÜíåôå üëá áõôÜ; Äåí Ýäùóá áðÜíôçóç· ùóôüóï ôá ëüãéá ôïõ ôïýôá ìå åðçñÝáóáí. Ìïõ äßíåé ìïíïìéÜò ôï ÷Ýñé êáé ëÝåé Þñåìá: – ÊÜôé Ý÷åôå. Áí èÝëåôå íá ìïõ ðåßôå ôé, ôüôå ßóùò… 48

Ï ÐÁÍ

Ôá Þñåìá ôïýôá ëüãéá ìå êÜíáíå êáé ôá Ý÷áóá, Ýíéùóá ìéá íôñïðÞ ãéá ôïí åáõôü ìïõ, ìéá áðåëðéóßá ðïõ äå ëåãüôáí. Ãéá íá ôïõ áíôáðïäþóù ôï áíþôåñü ôïõ öÝñóéìï, ôïí áãêÜëéáóá êáé ôïõ åßðá äõíáôÜ: – Óõã÷ùñÝóôå ìïõ ôï öÝñóéìï ìïõ áõôü, óõã÷ùñÝóôå ìå. Ôßðïôá äåí Ý÷ù, ôé èá åß÷á; Äå ìïõ óõìâáßíåé ôßðïôá þóôå íá Ý÷ù áíÜãêç áðü ôç âïÞèåéÜ óáò. ÆçôÜôå ôçí ÅäïõÜñäá; Èá ôç âñåßôå óôï óðßôé ôçò. Âéáóôåßôå üìùò ãéáôß áëëéþò èá Ý÷åé ðëáãéÜóåé Þôáíå ôüóï êïõñáóìÝíç, ôï åßäá ï ßäéïò. Óáò ëÝù ü,ôé îÝñù, áëÞèåéá óáò ëÝù, èá ôç âñåßôå óôï óðßôé, ðçãáßíåôå! Ãýñéóá êé Ýöõãá ãïñãÜ, ðÝñáóá ôï äÜóïò ìå ìåãÜëåò äñáóêåëéÝò, Ýöôáóá óôçí êáëýâá. Ãéá êÜìðïóç þñá Ýìåéíá êáèéóìÝíïò åêåß óôï ñÜíôæï ìïõ óôçí ßäéá áêñéâþò êáôÜóôáóç ðïõ åß÷á ìðåé, ìå ôçí ôóÜíôá ìïõ óôïí þìï êáé ôï ôïõöÝêé óôï ÷Ýñé. Ðåñßåñãåò óêÝøåéò öõôñþíáíå óôï ìõáëü ìïõ. Ãéá ðïéï ëüãï íá åêôåèþ Ýôóé óôï ãéáôñü! Èýìùíá ðïõ ôïí åß÷á áãêáëéÜóåé êáé ðïõ ôïõ æçôïýóá óõã÷þñåóç ìå âïõñêùìÝíá ìÜôéá· èá ãåëÜåé ìáæß ìïõ âÝâáéá, óõëëïãéæüìïõí ßóùò ôïýôç ôç óôéãìÞ íá êÜèåôáé êáé íá ôá ëÝåé ôçò ÅäïõÜñäáò êáé íá îåêáñäßæïíôáé óôá ãÝëéá óå âÜñïò ìïõ. Åß÷å ðáñáôÞóåé ôï ìðáóôïýíé ôïõ óôçí åßóïäï. ØÝìáôá; Áí êïýôóáéíá êéüëáò, ôüôå äå èá ìðïñïýóá ïýôå áðü ìáêñéÜ íá óõãêñéèþ ìáæß ôïõ, ïýôå ìå ôï íõ÷Üêé ôïõ äå èá ìðïñïýóá íá óõãêñéèþ, Þôáíå ôá ßäéá ôá ëüãéá ôçò… Óçêþíïìáé êáé óôÝêïìáé ïñèüò êáôáìåóÞò óôçí êáëýâá óçêþíù ôïí ðåôåéíü ôïõ ôïõöåêéïý ìïõ, áêïõìðþ ôçí êÜííç êÜôù óôï áñéóôåñü ðïäÜñé ìïõ êáé ôñáâþ ôç óêáíäÜëç. Ç ôïõöåêéÜ ìïõ ðåñíÜåé ðÝñá ãéá ðÝñá ôçí ðáôïýóá êáé êÜíåé êáé ÷Üìù ìéá ôñýðá. Ï Áßóùðïò áöÞíåé Ýíá ôñïìáãìÝíï, ìéêñü ãÜâãéóìá. Óå ëßãï íá êáé ÷ôõðÜåé ç ðüñôá. ¹ôáíå ï ãéáôñüò. – Ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ óáò áíçóõ÷þ, Üñ÷éóå ëÝãïíôáò. Öýãáôå ôüóï âéáóôéêÜ, óêÝöèçêá üôé äå èá ðåßñáæå íá êïõâåíôéÜæáìå ëéãÜêé. Ìá óá íá áêïýù ìõñïõäéÜ áðü ìðáñïýôé Þ ü÷é; ¹ôáí åíôåëþò, åíôåëþò íçöÜëéïò. – Åßäáôå ôçí ÅäïõÜñäá; Ôï ðÞñáôå ôï ìðáóôïýíé óáò; ñþôçóá. – Ôï ðÞñá ôï ìðáóôïýíé ìïõ. Ôçí ÅäïõÜñäá ü÷é. Äåí ôçí åßäá, åß÷å ðëáãéÜóåé… Ôé åßíáé áõôü, ôé 'íáé êåé; Ãéá üíïìá ôïõ Èåïý, ÷ôõðçèÞêáôå; – Ìðá, äåí åßíáé ôßðïôá. ÐÞãá íá êñåìÜóù ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé ðÞñå öùôéÜ· äå óçìáßíåé ôßðïôá. Ï äéÜâïëïò íá ðÜñåé åðéôÝëïõò, ôé õðï÷ñÝùóç Ý÷ù íá êÜèïìáé ôþñá åäþ ÷Üìù íá óáò äßíù åîçãÞóåéò… Ëïéðüí ôï ðÞñáôå ôï ìðáóôïýíé óáò; Åß÷å êáñöùìÝíá Üóåéóôá ôá ìÜôéá ôïõ óôçí êáôáîåóêéóìÝíç ìðüôá ìïõ êáé óôï áßìá ðïõ Ýôñå÷å. Ìå ìéá ãïñãÞ êßíçóç Üöçóå ôï ìðáóôïýíé ôïõ ÷Üìù êáé 49


Ýâãáëå ôá ãÜíôéá ôïõ. – Êáèßóôå, ìçí êïõíéÝóôå! ÐñÝðåé íá âãåé ç ìðüôá óáò. ÊáëÜ ìïõ öÜíçêå åìÝíá ðùò Üêïõóá ôïõöåêéÜ. XVIII

ÐÜÓÏ ÄÅ ÌÅÔÜÍÉÙÓÁ áñãüôåñá ì' áõôÞ ôç ðáëáâïìÜñá ðïõ åß÷á

êÜìåé! Äåí Üîéæå äá êáé ôüóï üëç ç éóôïñßá ïýôå ùöÝëçóå Üëëùóôå óå ôßðïôá, ìüíï ðùò ìå êñÜôçóå êáñöùìÝíï óôçí êáëýâá êÜìðïóåò âäïìÜäåò. Ôá âÜóáíá êé ïé óôåíï÷þñéåò ðïõ ðÝñáóá ôüôå åßíáé ïëïæþíôáíá áêüìá ìÝóá ìïõ· ç ðëýóôñá ðïõ Ýäéíá ðñéí ôá ñïý÷á ìïõ ÷ñåéÜóôçêå íá Ýñ÷åôáé óôçí êáëýâá ìïõ êÜèå ìÝñá êáé íá âñßóêåôáé äéáñêþò åêåß, íá ìïõ êÜíåé ôá øþíéá ìïõ êáé óõãõñßæåé. ÐÝñáóáí êÜìðïóåò âäïìÜäåò. ÔÝëïò ðÜíôùí! Ìéá ìÝñá ï ãéáôñüò Üñ÷éóå íá ìïõ ìéëÜåé ãéá ôçí ÅäïõÜñäá. ¢êïõóá ôï üíïìÜ ôçò. ¢êïõóá ôé åß÷å ðåé êáé ôé åß÷å êÜíåé ÷ùñßò íá íéþóù ôßðïôá ó÷åäüí ìÝóá ìïõ, èáññåßò êáé ìïõ ìßëáãå ãéá êáíÝíá áðüìáêñï êáé îÝíï æÞôçìá. Ôé ãñÞãïñá ðïõ îå÷íÜåé êÜðïéïò óõëëïãßóôçêá ðáñáîåíåìÝíïò! – Åóåßò, ãéáôñÝ, ôé éäÝá Ý÷åôå ãéá ôçí ÅäïõÜñäá ìéáò êáé ñùôÜôå åìÝíá; Åãþ íá óáò ðù ôçí áëÞèåéá åßíáé êÜìðïóåò âäïìÜäåò ðïõ äåí ôçí Ýâáëá êáèüëïõ óôï íïõ ìïõ. Áêïýóôå· ìïõ öáßíåôáé ðùò êÜôé Þôáíå ìåôáîý óáò, Þóáóôáí ôüóï óõ÷íÜ ìáæß, óå ìéá åêäñïìÞ ó' Ýíá íçóß Þóáóôáí ï áìöéôñýùí åóåßò, ç áìöéôñýùí åêåßíç. Ìçí ôï áñíåßóôå, ãéáôñÝ, êÜôé Þôáíå ìåôáîý óáò, ìéá êÜðïéá óõíåííüçóç. Ìá ü÷é, ãéá üíïìá ôïõ Èåïý, ìç ìïõ ðåßôå! Äåí Ý÷åôå êáíÝíáí ëüãï íá ìïõ äßíåôå åîçãÞóåéò, äå ñùôþ ãéá íá ðëçñïöïñçèþ ôßðïôá, áò êïõâåíôéÜóïõìå êáëýôåñá ãéá ôßðïô' Üëëï áí èÝëåôå. Ðüôå èá ìðïñÝóù íá ðáôÞóù ôï ðüäé ìïõ; ¸ìåéíá üðùò êáèüìïõí êáé óõëëïãéæüìïõíá áõôÜ ðïõ åß÷á ðåé. Ãéáôß âáèéÜ ìÝóá ìïõ íá öïâïýìáé ìçí êáé ìïõ åîçãçèåß ï ãéáôñüò; Ôé ìå åíäéÜöåñå åìÝíá ç ÅäïõÜñäá; Åãþ ôçí åß÷á îå÷áóìÝíç. Êé áñãüôåñá ìéá öïñÜ Þñèå ç êïõâÝíôá ãéá ôçí ÅäïõÜñäá êáé îáíáäéÝêïøá ôï ãéáôñü. Êýñéïò ïßäå ôé öïâüìïõí ìÞðùò áêïýóù. – Ãéáôß ìå äéáêüðôåôå; ìå ñþôçóå. Äå áíÝ÷åóôå ïýôå êáí ôï üíïìÜ ôçò íá âÜæù óôï óôüìá ìïõ; – Ðåßôå ìïõ ãéáôñÝ, ðïéá åßíáé ç ðñïóùðéêÞ óáò ãíþìç ãéá ôçí äåóðïéíßäá ÅäïõÜñäá; Èá ìå åíäéÝöåñå íá ìÜèù. Ìå êïßôáîå äýóðéóôá. – Ç ðñïóùðéêÞ ìïõ ãíþìç; – ºóùò íá Ý÷åôå íá ìïõ áíáêïéíþóåôå êáìéÜ åõ÷Üñéóôç åßäçóç óÞìåñá, íá ôç æçôÞóáôå ìÜëéóôá êáé íá óáò åßðáí íáé. Ìðïñþ íá óáò óõã÷áñþ; ¼÷é; ÊáëÜ, ï äéÜâïëïò íá ìå ðÜñåé áí óáò ðéóôåýù, ÷á÷á÷Ü! 50

Ï ÐÁÍ

– Á, þóôå áõôü åßíáé ðïõ öïâüóáóôáí! – Ðïõ öïâüìïõí ëÝåé; Ù ðáìößëôáôå ãéáôñÝ! Ðáýóç. – ¼÷é, ïýôå ôç æÞôçóá ïýôå íáé ìïõ åßðå, óõíÝ÷éóå áõôüò· åóåßò ìðïñåß íá ôï êÜìáôå áõôü. Ôçí ÅäïõÜñäá äå èá ôç æçôÞóåéò íá ðåé íáé, ç ÅäïõÜñäá èá ðÜñåé áõôüí ðïõ èá ôçò êáðíßóåé ôçò ßäéáò. Ãéá êáìéÜ ÷ùñéáôïðïýëá ôçí ðáßñíåôå; ÓõíáíôÞóáôå ðÜíù åäþ óôç ÍïñëÜíäç ôïí Üíèñùðï áõôü êáé ôï ëÝôå Ýôóé. Åßíáé Ýíá ðáéäß ðïõ äåí Ýöáãå áñêåôü îýëï óôá ÷ñüíéá ôïõ êáé åßíáé ìéá ãõíáßêá ãåìÜôç êáðñßôóéá. Øõ÷ñÞ; Ù, ìçí ôï öïâÜóôå êáèüëïõ; ÈåñìÞ; ÐÜãïò, óáò ëÝù åãþ. Ôé åßíáé ëïéðüí ôüôå; Ìéá êïðåëßôóá äåêÜîé äåêáåöôÜ ÷ñïíþí å; øÝìáôá; ÄïêéìÜóôå ùóôüóï íá áóêÞóåôå êÜðïéá åðéâïëÞ ó' áõôÞ ôç ìéêñÞ ôçí êïðåëßôóá êáé èá äåßôå áí äå èá ðÜåé ÷áìÝíïò êÜèå êüðïò óáò. Áêüìá êé ï ßäéïò ï ðáôÝñáò ôçò äåí êáôáöÝñíåé íá ôçò åðéâëçèåß ðïõèåíÜ· öáéíïìåíéêÜ äåß÷íåé ðùò ôïí õðáêïýåé, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò áõôü ðïõ èÝëåé åêåßíç, áõôü ãßíåôáé. ËÝåé ðùò Ý÷åôå ìéá ìáôéÜ óáí áãñéìéêïý. – ÊÜíåôå ëÜèïò, Üëëç åßíáé ðïõ ëÝåé ðùò Ý÷ù ìáôéÜ óáí áãñéìéêïý. – ¢ëëç; Ðïéá Üëëç; – Äåí îÝñù. ÊÜðïéá áðü ôéò öéëåíÜäåò ôçò! ¼÷é, áõôü äåí ôï ëÝåé ç ÅäïõÜñäá. Ìá ãéá óôáèåßôå, ìðïñåß ðñáãìáôéêÜ íá åßíáé ç ßäéá ç ÅäïõÜñäá… – ¢ìá ôçí êïéôÜæåôå äïêéìÜæåé ôï âëÝììá óáò êáé ôï áßóèçìá ëÝåé. Íïìßæåôå üìùò ðùò áõôü óáò öÝñíåé ìéá ôñß÷á Ýóôù êïíôýôåñÜ ôçò; Óáí äýóêïëï. ÊïéôÜæåôÝ ôçí, ìçí ôá ëõðÜóôå êáèüëïõ ôá ìÜôéá óáò· ìá ìüëéò íéþóåé üôé ôçí êåñäßæåôå èá ðåé ìÝóá ôçò: «Ïñßóôå ôþñá ôïýôïò åäþ, óôÝêåé êáé ìå êïéôÜæåé êáé íïìßæåé ðùò ðÜåé ôçí êÝñäéóá ôçí ðáñôßäá!». Êáé ìå ìéá ìáôéÜ ôçò êáé ìå ìéá ôçò ëÝîç øõ÷ñÞ èá óáò ðåôÜîåé ÷ßëéá ìßëéá ìáêñéÜ. ËÝôå íá ìçí ôçí îÝñù; Ðüóï ÷ñïíþí ôçí ðáßñíåôå; – Ìá óôá ôñéáíôáï÷ôþ äå ãåííÞèçêå; – ØÝìá. Åñåýíçóá Ýôóé ãéá ãïýóôï êáé îÝñù. Åßíáé åßêïóé ÷ñïíþí áëëÜ üóï ãé' áõôü èá ìðïñïýóå áîéüëïãá íá ðåñÜóåé êáé ãéá äåêáðÝíôå. ¼ìùò äåí åßíáé åõôõ÷éóìÝíïò Üíèñùðïò, óôï ìéêñü ôï êåöáëÜêé ôçò ìÝóá ãßíïíôáé óùñü ðÜëåò. Óáí óôÝêåé êáé êïéôÜæåé ðÝñá êáôÜ ôá âïõíÜ êáé êáôÜ ôç èÜëáóóá êáé ôï ÷åßëé ôçò ðáßñíåé áõôÞí åäþ ôçí Ýêöñáóç, áõôüí åäþ ôïí ðüíï, åßíáé ãåìÜôç äõóôõ÷ßá· åßíáé üìùò ôüóï ðåñÞöáíç êáé ôüóï ðåéóìáôÜñá ðïõ áäýíáôïí íá êëÜøåé. Êáé äåí åßíáé êáé ëßãï ñïìáíôéêÞ, ç öáíôáóßá ôçò äßíåé êáé ðáßñíåé, ðåñéìÝíåé ôï âáóéëüðïõëï ôïõ ðáñáìõèéïý. Ôé Þôáí åêåßíç ç éóôïñßá ìå êÜðïéï íáðïëåüíé ðïõ Ýðñåðå íá åß÷áôå ðåôÜîåé ñåãÜëï; – Á, Ýíá áóôåßï åêåß. Äåí Þôáí ôßðïôå… – ¼÷é, êé áõôü Þôáí êÜôé. Ìïõ Ý÷åé êÜìåé êáé ìÝíá êÜôé ðáñüìïéï ìéá öïñÜ. Åäþ êé Ýíá ÷ñüíï. Åß÷áìå ìðåé, Ýôóé óôï âáðüñé åäþ óôï ëéìÜíé. ¸âñå÷å êé Ýêáíå êñýï. Óôï êáôÜóôñùìá Þôáíå êáèéóìÝíç ìéá ãõíáßêá ì' Ýíá ðáéäÜêé êáé 51


ôïõñôïýñéæå. Ãõñßæåé ç ÅäïõÜñäá êáé ôçí ñùôÜåé: – Äåí êñõþíåôå; – Ðùò, êñýùíå êáé ôï ìéêñü. – Ôüôå ãéáôß äå ìðáßíåôå ìÝóá; – Ìá Ý÷ù êáôÜóôñùìá, áðïêñßíåôáé ç ãõíáßêá. Ç ÅäïõÜñäá ãõñßæåé êáé ìå êïéôÜæåé. Äåí Ý÷åé ðáñÜ êáôÜóôñùìá ç ãõíáßêá, ìïõ ëÝåé. Êáé ôé íá ôçò êÜìù, ëÝù åãþ áðü ìÝóá ìïõ. ¼ìùò êáôáëáâáßíù ôï âëÝììá ôçò ÅäïõÜñäáò. Äåí åßìáé ðëïõóéüðáéäï, Üñ÷éóá áðü ôï ôßðïôá êáé ü,ôé Ýãéíá, Ýãéíá ìå ôç äïõëåéÜ ìïõ, ëïéðüí ôï ÝîïäÜ ìïõ åßíáé ìåôñçìÝíá, äå ìðïñþ íá îïäåýù üðïõ ëÜ÷åé. ÔñáâéÝìáé êé åãþ ðáñáðÝñá êáé êïéôÜæù áëëïý, ëÝãïíôáò ìÝóá ìïõ: áí ðñÝðåé íá ðëçñþóåé êÜðïéïò ãéá ôç ãõíáßêá áò ðëçñþóåé ç ÅäïõÜñäá, êé áõôÞ êé ï ðáôÝñáò ôçò Ý÷ïõíå ðåñéóóüôåñá áðü ìÝíá. Êáé ðñáãìáôéêÜ âãáßíåé êáé ðëçñþíåé. Áð' áõôÞí ôçí Üðïøç åßíáé óðïõäáßá, üóï ãéá êáñäéÜ äåí ôçò ëåßðåé êáèüëïõ. Ìá, åßìáé âÝâáéïò Ýôóé ðïõ ìå âëÝðåôå êáé óáò âëÝðù üôé ðåñßìåíå íá ðëçñþóù åãþ ôç äéáöïñÜ ôïõ åéóéôçñßïõ ãéá ôç ãõíáßêá êáé ôï ðáéäß, ôï åßäá óôç ìáôéÜ ôçò. ÈÝëåôå ôþñá í' áêïýóåôå êáé ôá ðáñáêÜôù; Óçêþíåôáé ç ãõíáßêá êáé ôçò åý÷åôáé êáé ôçí åõ÷áñéóôåß ãéá ôç ìåãÜëç áõôÞ âïÞèåéá. Ìç ìå åõ÷áñéóôåßôå åìÝíá, áðïêñßíåôáé ç ÅäïõÜñäá, åõ÷áñéóôÞóôå ôïí êýñéï áðü åêåß, ëÝåé êáé ìå äåß÷íåé áðáèÝóôáôá. Ðþò óáò öáßíåôáé; Áêïýù ôç ãõíáßêá ðïõ ìïõ åý÷åôáé êáé ìïõ ëÝåé åõ÷áñéóôþ êáé äå ìðïñþ êáé íá ôçò ðù ôßðïôá, åßìáé áíáãêáóìÝíï íá ôá äÝ÷ïìáé. Óáò äéçãÞèçêá Ýíá, èá ìðïñïýóá üìùò íá óáò äéçãçèþ üóá èÝëåôå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åßäïõò áõôïý. Êé üóï ãéá ôï íáðïëåüíé ç ßäéá ôï Ýäùóå êé áõôü óôï âáñêÜñç. Áí ôï åß÷áôå äþóåé óåéò èá êñåìüôáí áð' ôï ëáéìü óáò· Ýðñåðå íá åß÷áôå öáíåß ï ìåãÜëïò ãáëáíôüìïò ðïõ èá Ýêáíå ìéá ôÝôïéá õðåñâïëéêÞ ãåííáéïäùñßá ãéá Ýíá ðáëéïãïâÜêé. ¸ôóé ôçò êáôÝâçêå, áõôü éêáíïðïéïýóå ôç öáíôáóßá ôçò. Êáé ìéá êáé äåí ôï êÜìáôå åóåßò ôï Ýêáìå áõôÞ áðü ìÝñïò óáò. ÔÝôïéá ðïõ óáò åßðá åßíáé, êáé áóõëëüãéóôç êáé õðïëïãéóôéêÞ ìáæß. – Åßíáé ëïéðüí áäýíáôï íá ôçí êáôáêôÞóåé êÜðïéïò; ôïí ñþôçóá. – Èá Ýðñåðå íá ÷áëéíáãùãçèåß, áðïêñßèçêå ï ãéáôñüò îåöåýãïíôáò áðü ôçí åñþôçóÞ ìïõ. Åßíáé êáêü áõôü ðïõ ãßíåôáé, åßíáé åíôåëþò áðåñéüñéóôç ìå üëá, êÜíåé ü,ôé èÝëåé êáé âãáßíåé üóï íéêÞôñéá èÝëåé. Ôçí Ý÷ïõí ìç âñÝîåé êáé ìç óôÜîåé, äåí ôçò äåß÷íïõí ðïôÝ ëéãÜêé áäéáöïñßá, ðÜíôïôå õðÜñ÷åé êÜôé ðñü÷åéñï üðïõ ìðïñåß êáé áóêåß ôçí åðéâïëÞ ôçò. Ôï ðñïóÝîáôå ðùò ôçò öÝñíïìáé åãþ, óáí óå ìáèÞôñéá, óáí ó' Ýíá êïñéôóïðïõëÜêé åêåß, ôçí êçäåìïíåýù, ôçò äéïñèþíù ôéò êïõâÝíôåò ôçò, äåí áöÞíù åõêáéñßá ðïõ íá ìçí ôç öÝñíù óå äýóêïëç èÝóç. Íïìßæåôå üôé äåí ôï êáôáëáâáßíåé ìðá ôï êáôáëáâáßíåé êáé ôï ðáñáêáôáëáâáßíåé, åßíáé ôüóï ðåñÞöáíç êáé ôüóï ðåéóìáôÜñá, ôçí áããßæåé óôçí êáñäéÜ· ìá åßíáé êáé ôüóï ðåñÞöáíç ðïõ åßíáé áäýíáôï íá ôï äåßîåé. ¼ìùò áõôÞ áêñéâþò åßíáé ç êïýñá ðïõ ôçò ÷ñåéÜæåôáé. Óáí Þñèáôå óåéò åäþ åß÷á Ýíá ÷ñüíï êéüëáò ðïõ ôçí åß÷á õðïâÜëåé ó' áõôÞ ôçí 52

Ï ÐÁÍ

ôá÷ôéêÞ, ìÜëéóôá åß÷å áñ÷ßóåé íá öÝñíåé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò· ôçí Ýâëåðåò êáé ôçí ðéÜíáíå ôá êëÜìáôá áðü ôçí ðßêñá ôçò Þ áðü ôçí áðüãíùóÞ ôçò, Üñ÷éæå íá ãßíåôáé ëïãéêüôåñïò Üíèñùðïò. ¸ðåéôá Þñèáôå åóåßò êáé ðÜíå üëá. ¸ôóé ãßíåôáé, ï Ýíáò ôçí áöÞíåé, ï Üëëïò ôçí ðáßñíåé· Ýðåéôá áðü åóÜò èá Ýñèåé ßóùò êáíÝíáò ôñßôïò, ðïéïò îÝñåé. Ù÷þ, åßðá áðü ìÝóá ìïõ, ï ãéáôñüò Ý÷åé öáßíåôáé ëüãïõò ìíçóéêáêßáò: – Êáé äå ìïõ ëÝôå, ãéáôñÝ, ôïõ åßðá, ãéá ðïéï ëüãï ìðÞêáôå ó' üëç áõôÞí ôçí åíü÷ëçóç êáé ó' üëïí áõôü ôïí êüðï íá ìïõ åêèÝóåôå üëá ôïýôá, ìÞðùò èÝëåôå íá óáò âïçèÞóù êáèüëïõ íá ìðåé óå èåïãíùóßá ç ÅäïõÜñäá; – ÅîÜëëïõ åßíáé Ýíá çöáßóôåéï, ôüóï èåñìÞ åßíáé, åîáêïëïýèçóå áõôüò ÷ùñßò íá ðñïóÝîåé äéüëïõ ôçí åñþôçóÞ ìïõ. ÑùôÞóáôå áí èá Þôáí áäýíáôï ëïéðüí áí ôçí êáôáêôÞóåé êÜðïéïò. ¼÷é, ãéáôß èá Þôáí áäýíáôï; ÐåñéìÝíåé ôï âáóéëüðïõëü ôçò ðüôå èá Ýñèåé· äåí ôçò ðáñïõóéÜóôçêå üìùò áêüìá. Ôçí Ýðáèå êáìéÜ äõï öïñÝò, Ýðåóå Ýîù îáíÜ êáé îáíÜ, ìéá óôéãìÞ ðßóôåøå ðùò åóåßò Þóáóôáí ôï âáóéëüðïõëï, ðñïðÜíôùí åîáéôßáò ôçò áãñéùðÞò óáò ìáôéÜò, ÷á÷Ü. Áêïýóôå, êýñéå õðïëï÷áãÝ, Ýðñåðå åí ðÜóç ðåñéðôþóåé íá åß÷áôå öÝñåé êáé ôç óôïëÞ óáò. Èá Ýðáéæå ôï ñüëï ôçò. Ãéáôß èá Þôáí áäýíáôï íá ôçí êáôáêôÞóåé êÜðïéïò; Ôçí åßäá åãþ ìå ôá ìÜôéá ìïõ íá óôñßâåé áðü áðüãíùóç ôá ÷Ýñéá ôçò êáé íá áãùíéÜ ãéá åêåßíïí ôïí Ýíáí ðïõ èá åñ÷üôáíå íá ôçí ðÜñåé, ðïõ èá åñ÷üôáíå íá ôçí áäñÜîåé êáé íá ôçí ðÜåé áëëïý, ìáêñéÜ, íá ãßíåé êýñéïò óôçí øõ÷Þ ôçò êáé óôï óþìá ôçò. Íáé. ÐñÝðåé üìùò íá öôÜóåé áðü áëëïý, íá ìçí åßíáé íôüðéïò, íá îåöõôñþóåé ìéá ìÝñá åäþ ðÝñá óáí êáíÝíá îùôéêü ðëÜóìá Üãíùóôï. Ìáíôåýù ôé ëüãï èá Ý÷åé ôï ôáîßäé ôïõ êõñßïõ Ìáê· êÜðïéï ëüãï êñýâåé âÝâáéá êáé ôïýôç ôïõ ç åêóôñáôåßá. ¢ëëç ìéá öïñÜ åß÷å êÜìåé Ýíá ôÝôïéï ôáîßäé êáé üôáí ãýñéóå Þñèå ìáæß ôïõ êé Ýíáò Üëëïò, Ýíáò îÝíïò. – ¸íáò îÝíïò; – Ìá á÷, äåí Ýêáíå ìéá äéÜñá ï öïõêáñÜò, åßðå ï ãéáôñüò ãåëþíôáò ìå ðüíï. ¹ôáí Ýíáò Üíôñáò ôçò çëéêßáò ìïõ, êïýôóáéíå ìÜëéóôá, óáí êáé ìÝíá. Äåí Þôáí ôï âáóéëüðïõëï. – Êáé ðïý ðÞãå Üìá Ýöõãå; ñþôçóá ôï ãéáôñü êïéôÜæïíôÜò ôïí êáôÜìáôá. – ¢ìá Ýöõãå; Ðþò; Áðü äù; Äåí îÝñù, áðïêñßèçêå óáóôéóìÝíïò. ¸, óáí íá ôá ðáñáåßðáìå ìå áõôü ôï èÝìá. Óå ìéá âäïìÜäá èá ìðïñÝóåôå íá ðáôÞóåôå ôï ðüäé óáò. ÊáëÞ áíôÜìùóç. ×É×

ÁÊÏÝÙ ÁÐ’ ÝÎÙ áð' ôçí êáëýâá ìïõ ìéá ãõíáéêåßá öùíÞ, êýìá ôï áßìá

ìïõ áíåâáßíåé óôï êåöÜëé, åßíáé ç öùíÞ ôçò ÅäïõÜñäáò. – Ï Ãêëáí; ï Ãêëáí åßíáé ëÝåé Üññùóôïò; Êáé ç ðëýóôñá ìïõ áðü Ýîù áðïêñßíåôáé; 53


– Å, üðïõ êé áí åßíáé óçêþíåôáé ðéá, êïíôåýåé íá ãéÜíåé. ÁõôÞ ç öùíÞ, «ï Ãêëáí, ï Ãêëáí» áíôéëÜëçóå ùò ìÝóá óôá öõëëïêÜñäéá ìïõ, ôï åßðå ôï üíïìÜ ìïõ äõï öïñÝò, ìå óõãêßíçóå· ç öùíÞ ôçò Ýôñåìå êñõóôÜëëéíç. ×ùñßò íá ÷ôõðÞóåé Üíïéîå ôçí ðüñôá êáé ÷ýèçêå ìÝóá, êïíôïóôÜèçêå êáé ìå êïßôáîå. ÌïíïìéÜò ìïõ öÜíçêáí üëá óáí êáé ðñþôá, óáí Üëëïôå, öïñïýóå ôçí îáíáâáììÝíç ôçò æáêåôßôóá, êáé ôç æþíç ôçò ôçí åß÷å ðåñÜóåé ÷áìçëÜ ãéá íá öáßíåôáé ðéï øçëÞ áðü ôç ìÝóç êáé ðÜíù. Ôá ðñüóåîá üëá áìÝóùò, êáé ç ìáôéÜ ôçò, ôï ìåëá÷ñéíü ôçò ðñüóùðï ìå ôá öñýäéá óáí ôüîá øçëÜ óôï ìÝôùðï, ç ðáñÜîåíç åêåßíç ôñõöåñüôçôá ðïõ åß÷áí ôá ÷Ýñéá ôçò, üëá ìå óõíåðÞñáí êáé ìïõ æáëßóáíå ôçí êáñäéÜ ìïõ. ÁõôÞí, ôçí Ý÷ù öéëÞóåé! åßðá ìÝóá ìïõ. Óçêþèçêá êáé óôÜèçêá ïñèüò. – Óçêþíåóôå, óôÝêåóôå üñèéïò, åßðå. Êáèßóôå êÜôù ôï ðüäé óáò åßíáé Üó÷çìá, ôï ôïõöåêßóáôå. Ðþò Ýãéíå áõôü ôï êáêü, ÈåÝ ìïõ; Ôþñá äá ìüíï ôï Ýìáèá. ¼ëï ôïí êáéñü Ýëåãá ìå ôï íïõ ìïõ: ìá ôé Ýãéíå ï Ãêëáí, ôé Ýãéíå, ïýôå öáßíåôáé ðéá; Äåí åß÷á éäÝá. Åß÷áôå ÷ôõðçèåß åßíáé êÜìðïóåò âäïìÜäåò ôþñá, üðùò Ýìáèá, êé åãþ íá ìçí Ý÷ù åßäçóç, íá ìçí îÝñù ôßðïôá! Ðþò åßóôå ôþñá; Ôé ÷ëïìüò ðïõ åßóôå, áãíþñéóôïò Ý÷åôå ãßíåé. Êáé ôï ðüäé óáò; Èá ìåßíåôå êïõôóüò; Ï ãéáôñüò ëÝåé ðùò ü÷é, äå èá ìåßíåôå êïõôóüò. Äå ëÝãåôáé ç ÷áñÜ ìïõ ðïõ äå èá ìåßíåôå êïõôóüò, åõ÷áñéóôþ ôï Èåü ìå üëç ìïõ ôçí êáñäéÜ. Åëðßæù íá ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ Þñèá Ýôóé îáöíéêÜ, ðÞñá ôñÝ÷ïíôáò ôï äñüìï… ¹ôáí óêõììÝíç ðñïò åìÝíá, åß÷å óéìþóåé, Ýíéùèá ôçí áíÜóá ôçò óôï ðñüóùðü ìïõ, Üðëùóá ôá ÷Ýñéá ìïõ. ÁõôÞ ôñáâÞ÷ôçêå ôüôå. Ôá ìÜôéá ôçò áêüìá äáêñõóìÝíá. – Íá, Ýôóé Ýãéíå, ôñáýëéóá, Þèåëá íá âÜëù ôï ôïõöÝêé ðÝñá óôç ãùíßá, ôï êñáôïýóá êáêÜ, íá Ýôóé, ôá ðÜíù êÜôù· üðïõ áêïýù ìéá ôïõöåêéÜ îáöíéêÜ. ¸íá ôõ÷áßï äõóôý÷çìá Þôáíå, ôé íá ãßíåé. – ¸íá ôõ÷áßï äõóôý÷çìá, åßðå óêåðôéêÞ êáé êïýíçóå ôï êåöÜëé ôçò. Ãéá íá äù íáé, ôï áñéóôåñü ðüäé åßíáé· ìá ãéáôß ôï áñéóôåñü áêñéâþò; Óýìðôùóç êé áõôü âÝâáéá… – Íáé, óýìðôùóç, ôç äéÝêïøá. Ðïý íá îÝñù åãþ ãéáôß Ýôõ÷å áêñéâþò ôï áñéóôåñü; Äåßôå êáé ìüíç óáò, ïñßóôå, ôï ôïõöÝêé ôï âáóôïýóá Ýôóé, ëïéðüí äå ìðïñïýóå íá ÷ôõðçèåß ôï äåîß ðïäÜñé. Äåí Þôáí äéüëïõ äéáóêåäáóôéêÞ õðüèåóç. Ìå êïßôáîå óõëëïãéóìÝíç. – Ùñáßá, þóôå ëïéðüí ðçãáßíåôå ðïëý êáëÜ, åßðå êáé Ýñéîå ìéá ìáôéÜ ãýñù óôçí êáëýâá. Ãéáôß äå óôÝëíáôå ôç ãõíáßêá óðßôé ìáò íá ôçò äßíïõìå öáãçôü; Ôé ôñþãáôå üëïí áõôü ôïí êáéñü; ÌéëÞóáìå ëßãá ëåðôÜ áêüìá. Åãþ ôç ñþôçóá ôüôå: – ¼ôáí Þñèáôå ç üøç óáò Þôáí óõãêéíçìÝíç, ôá ìÜôéá óáò ëÜìðáíå, ìïõ äþóáôå ôï ÷Ýñé óáò. Ôþñá ôá ìÜôéá óáò Ý÷ïõí ãßíåé áäéÜöïñá êáé ðÜëé. 54

Ï ÐÁÍ

ÌÞðùò êÜíù ëÜèïò; Ðáýóç. – Äå ìðïñåß êÜðïéïò íá åßíáé ôï ßäéï ðÜíôá… – Ðåßôå ìïõ áõôÞ ôç öïñÜ êáé ìüíç ðïõ óáò ñùôþ, ôçò åßðá: óÞìåñá ëüãïõ ÷Üñç, óôç óçìåñéíÞ ôçí ðåñßðôùóç ôé åßðá Þ ôé Ýêáìá ðïõ óáò äõóáñÝóôçóå; Èá ìðïñïýóå íá ìïõ ÷ñçóéìåýóåé óôï ìÝëëïí, áí ìïõ ëÝãáôå. Êïßôáîå Ýîù áðü ôï ðáñÜèõñï, ìáêñéÜ óôïí ïñßæïíôáé, öáéíüôáí âõèéóìÝíç óå óõëëïãÞ êáé ìïõ áðïêñßèçêå üðùò Þìïõí ðßóù ôçò ÷ùñßò íá ãõñßóåé; – Ôßðïôá, Ãêëáí. Ìðïñåß äá íá ôïõ Ýñèåé êáíåíüò êÜôé óôï íïõ ìéá óôéãìÞ. Åßóôå ðéêñáìÝíïò ôþñá; Ìçí îå÷íÜôå üôé ìåñéêïß äßíïõí ëßãï êáé ôïõò åßíáé ôåñÜóôéï, Üëëïé äßíïõí ôá ðÜíôá êáé äå ôïõò êïóôßæåé äéüëïõ· ðïéïò áð' ôïõò äõï äßíåé ëïéðüí ðåñéóóüôåñï; Ç áññþóôéá óáò óáò Ýêáìå êé åßóôå âáñýèõìïò. Ìá ðþò êáôáëÞîáìå íá ìéëÞóïõìå ãéá üëá áõôÜ; Êáé îáöíéêÜ ãõñßæåé êáé ìå êïéôÜæåé, êÜðïéá ÷áñÜ öùôßæåé ôçí üøç ôçò. Ìá êÜíåôå ãñÞãïñá íá óçêùèåßôå ðéá. Èá áíôáìþóïõìå äá êáé ðÜëé. Êáé ìïõ Ýäùóå ôï ÷Ýñé ôçò. ÁëëÜ åìÝíá ìïõ êáôÝâçêå óôç óôéãìÞ íá ìçí ôçò äþóù ôï äéêü ìïõ. Óçêþèçêá áðÜíù, Ýìðëåîá ôá ÷Ýñéá ìïõ ðßóù óôç ñÜ÷ç ìïõ êáé Ýêáìá ìéá âáèýôáôç õðüêëéóç êáé Þèåëá ìå áõôü íá ôçí åõ÷áñéóôÞóù ãéá ôçí åõãåíÞ ôçò åðßóêåøç. – Ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ äå ìðïñþ íá óáò óõíïäÝøù Ýîù, åßðá. – ¢ìá Ýöõãå êÜèéóá êáé ôá îáíáóêÝöôçêá üëá Üëëç ìéá öïñÜ. Êé Ýãñáøá Ýíá ãñÜììá íá ìïõ óôåßëïõíå ôç óôïëÞ ìïõ. ××

ÐÑÞÔÇ ÌÝÑÁ óôï äÜóïò.

Åßìáé ÷áñïýìåíïò, åîáíôëçìÝíïò áðü ôçí áññþóôéá, ëïãÞò-ëïãÞò æïýäéá óéìþíïõí êáé ìå åîåôÜæïõí êáëÜ-êáëÜ, óôá öýëëá êÜèïíôáé ìáìïýäéá êáé ðáó÷áëéÝò êáé ÷Üìù óÝñíïíôáé óêáèáñÜêéá. Êáëþò óáò âñÞêá óõëëïãßæïìáé. Ç áñìïíßá ôïõ äÜóïõò ìðáßíåé êáé ðïôßæåé üëåò ìïõ ôéò áéóèÞóåéò, êëáßù áðü áãÜðç êáé ÷áßñïìáé ìå ôá äÜêñéÜ ìïõ, ëéþíù üëïò áðü åõãíùìïóýíç. Êáëü ìïõ äÜóïò óõ, êáôïéêßá ìïõ, ðþò íá óå ðù, åéñÞíç ôïõ Èåïý óå ëÝù ìÝó' áð' ôçí êáñäéÜ ìïõ… ÓôÝêïìáé, ãõñßæù ôá ìÜôéá ãýñù-ãýñù êáé ÷áéñåôßæù êëáßãïíôáò ðïõëéÜ, äÝíôñá, ëéèÜñéá, ÷üñôá, ìåñìÞãêéá, ôá êïéôÜæù Ýíá-Ýíá êáé ëÝù ôï üíïìÜ ôïõò êáé ôá ÷áéñåôßæù. ÊïéôÜæù øçëÜ ôéò âïõíïêïñöÝò êáé ëÝù ìÝóá ìïõ, íáé, Ýñ÷ïìáé! Óáí íá áðïêñßíïìáé óå êáìéÜ öùíÞ áðü åêåß ðïõ ìå êáëåß. ØçëÜ åêåß óôéò êïñöÝò êëùóïýíå ôá ôóé÷ëïãÝñáêá, Þîåñá ôéò öùëéÝò ôïõò. Ìá ç óêÝøç ìïõ áõôÞ ìå ôá ôóé÷ëïãÝñáêéá ðïõ êëùóïýí óôéò áøçëÝò 55


êïñöÝò ñß÷íåé ôç öáíôáóßá ìïõ ìáêñéÜ, ôç óôÝëíåé áëëïý êé áëëïý. ÊáôÜ ôï ìåóçìÝñé áíïß÷ôçêá ìå ôç âÜñêá êáé âãÞêá ó' Ýíá ÷áìçëü ìéêñü íçóÜêé Ýîù áð' ôï ëéìÜíé. Åß÷å åêåß êÜôé ëïõëïýäéá ëéëÜ ìå ìáêñéÜ-ìáêñéÜ êïôóÜíéá ðïõ ìïõ Ýöôáíáí ùò ôá ãüíáôá, ðåñðáôïýóá ÷ùìÝíïò ìÝóá óå ðáñÜîåíá èáìíïýñéá, óìåïõñéÝò, áãñéïêëçìáôßäåò· æùíôáíü äåí õðÞñ÷å ôßðïôá êáé ßóùò ïýôå Üíèñùðïé íá åß÷áí ðáôÞóåé ðüôå åäþ ðÝñá. Ç èÜëáóóá áöñïêïðïýóå áíÜëáöñá óôï áêñïãéÜëé ôõëßãïíôÜò ôï ó' Ýíá ðÝðëï áðü á÷ïëïãçôü êé áíôßðåñá, øçëÜ óôá âñÜ÷éá, ôóéñßæáíå êáé ðåôÜñéæáí üëùí ôùí ëïãéþí ôá ðïõëéÜ ôïõ ãéáëïý. Ìá ç èÜëáóóá ìå ôýëéãå áð' üëåò ôéò ìåñéÝò óáí Ýíá áãêÜëéáóìá. ÅõëïãçìÝíç íá åßíáé ç æùÞ êé ç ãç êé ï ïõñáíüò, åõëïãçìÝíïé ïé å÷èñïß ìïõ· êáé ôïõ ÷åéñüôåñïý ìïõ å÷èñïý èÝëù ôï êáëü ôïýôç ôçí þñá, óêýâù êáé ôïõ äÝíù ôïõò éìÜíôåò ôùí õðïäçìÜôùí ôïõ... ¸íá ÷áñïýìåíï èáëáóóéíü ôñáãïýäé áêïýãåôáé áðü Ýíá áðü ôá øáñïêÜéêá ôïõ êõñßïõ Ìáê êáé ç øõ÷Þ ìïõ ãåìßæåé öùò Þëéïõ ì' áõôüí ôï ãíþñéìï óêïðü. ËÜìíù ãéá Ýîù êáé âãáßíù óôï ìüëï, ðñïóðåñíþ áð' ôéò êáëýâåò ôùí øáñÜäùí êáé ãõñßæù óðßôé. Åßíáé áñãÜ êáé êÜèïìáé êáé ôñþù, ìïéñÜæïìáé ôï öáÀ ìïõ ìå ôïí Áßóùðï êáé Ýðåéôá ôñáâÜù îáíÜ óôï äÜóïò. ¸íá Þóõ÷ï áãÝñé íéþèù íá ðåñíÜåé êáé íá ÷áúäåýåé ôï ðñüóùðü ìïõ áíÜëáöñá. ÅõëïãçìÝíïé íá åßóôå ìéëþ êáé ëÝù óôïõò áãÝñçäåò ðïõ ìå ÷áúäåýïõí áíÜëáöñá, åõëïãçìÝíïé íá åßóôå· ôï áßìá ìïõ óêýâåé ôáðåéíÜ ìÝóá óôéò öëÝâåò ìïõ áðü åõãíùìïóýíç óå óáò! Ï Áßóùðïò óçêþíåé ôï Ýíá ðüäé ôïõ êáé ôï áêïõìðÜåé óôï ãüíáôü ìïõ. Íôéí! Íôéí! ÓÞìáíôñá ÷ôõðïýí; ÌáêñéÜ óôç èÜëáóóá óôÝêåé Ýíá âïõíü! ËÝù äõï ðñïóåõ÷Ýò, ìéá ãéá ôï óêýëï ìïõ êáé ìéá ãéá ìÝíá êáé ìðáßíù ìÝóá óôï âïõíü. Ç óéäåñüðïñôá âñïíôÜåé êëåßíïíôáò ðßóù ìáò, îáöíéÜæïìáé êáé îõðíÜù. Êüêêéíïò, ðõñðïëçìÝíïò ïõñáíüò, ï Þëéïò óôñáöôïêïðÜåé óôá ìÜôéá ìïõ, ç íý÷ôá, ï ïñßæïíôáò äïíïýíôáé áð’ ôï öùò. ÐÜìå ìå ôïí Áßóùðï óôïí ßóêéï. Ôñéãýñù óéãáëéÜ. ¼÷é, ìçí êïéìçèïýìå Üëëï, ëÝù óôïí Áßóùðï, Ý÷ïõìå íá êõíçãÞóïõìå áýñéï, ï êüêêéíïò Þëéïò ìáò öÝããåé, ìç ìðïýìå óôï âïõíü... Êé áëëüêïôá áéóèÞìáôá ãåííéïýíôáé ìÝóá ìïõ êáé ôï áßìá ìïõ ìïõ áíåâáßíåé óôï êåöÜëé. ÆáëéóìÝíïò áäýíáôïò, íéþèù ðùò êÜðïéïò ìå öéëÜåé êáé ôï öéëß ìÝíåé óôá ÷åßëéá ìïõ. ÊïéôÜæù ôñéãýñù, äå öáßíåôáé ôßðïôá ðïõ íá âëÝðïõí ôá ìÜôéá. Ç Éæåëßíá! ëÝù. ¸íáò áíÜëáöñïò Þ÷ïò áêïýãåôáé, ìðïñïýóå íá åßíáé öýëëá ðïõ ðÝöôïõí, ìðïñïýóå íá åßíáé ðáôÞìáôá. ¸íá öýóçìá ðåñíÜåé áð' üëï ôï äÜóïò, ßóùò íá åßíáé ç áíÜóá ôçò Éæåëßíáò, óõëëïãßæïìáé. Åäþ, ó' áõôÜ åäþ ôá äÜóç ðåñéäéÜâáæå ç Éæåëßíá, åäþ åéóÜêïõóå êõíçãïýò ìå êßôñéíá øçëÜ õðïäÞìáôá êáé ìå ðñÜóéíïõò ìáíäýåò. Êáôïéêïýóå óôïí ðýñãï ôçò ìéóÞ þñá äñüìï áðü åäþ ÷Üìù, êáèüôáíå óôï ðáñÜèõñü ôçò åäþ êáé ôÝóóåñåéò áíèñþðéíåò ãåíåÝò êé Üêïõãå ôá âïýêéíá ôùí êõíçãþí í' áíôéëáëïýí 56

Ï ÐÁÍ

ïëïôñüãõñá óôá äÜóç. Åß÷å ôüôå ôÜñáíäïõò, ëýêïõò, áñêïýäéá êé åß÷å êáé ðïëëïýò êõíçãïýò êé üëïé ôç âëÝðáíå íá ìåãáëþíåé êáé êáèÝíáò ôïõò ôçí ðåñßìåíå. ¸íáò åß÷å äåé ôá ìÜôéá ôçò, Üëëïò åß÷å áêïýóåé ôç öùíÞ ôçò· ìéá öïñÜ Ýíá ðáëéêÜñé ðïõ äå ìðïñïýóå íá êïéìçèåß óçêþèçêå ìÝóá óôçí íý÷ôá êé Üíïéîå ìéá ìéêñÞ ôñýðá åêåß ðïõ Þôáí ç êÜìáñá ôçò Éæåëßíáò êáé êñõöïêïßôáîå êé åßäå ãõìíÞ ôç âåëïýäéíç, êÜôáóðñç ôçò êïéëßôóá. Äþäåêá ÷ñïíþí Þôáíå ðïõ Þñèå ï Íôïýíôáò. ¹ôáíå óêùôóÝæïò, åìðïñåõüôáí øÜñéá êáé åß÷å ðïëëÜ êáñÜâéá äéêÜ ôïõ. Åß÷å êé Ýíá ãéï. Óáí ç Éæåëßíá Ýãéíå äåêÜåîé ÷ñïíþí åßäå ãéá ðñþôç öïñÜ ôï ãéï ôïõ Íôïýíôá. ¹ôáí ç ðñþôç áãÜðç ôçò… Ôüóï, ðáñÜîåíá áéóèÞìáôá ðåñíïäéáâáßíïõí áðü ìÝóá ìïõ êáé ôüóï, âáñáßíåé ôï êåöÜëé ìïõ êáèþò êÜèïìáé åêåß äá ÷Üìù· êëåßíù ôá ìÜôéá êáé ãõñåýù ôï öéëß ôçò Éæåëßíáò. «Éæåëßíá, åäþ åßóáé, ÷éëéïáãáðçìÝíç ôçò æùÞò», ëÝù, «Ý÷åéò ðáñáôÞóåé ôï Äéäåñßêï ðßóù áðü êáíÝíá äÝíôñï»;… Ìá üëï êáé âáñýôåñï, üëï êáé ðéï âáñýôåñï ãßíåôáé ôï êåöÜëé ìïõ êáé âïõëéÜæù óôï ÷Üïò ôïõ ýðíïõ. Íôéí! Íôéí! Ìéá öùíÞ ìïõ ìéëåß, åßíáé óÜìðùò íá ôñáãïõäÜåé ç ðïýëéá ìÝóá óôï áßìá ìïõ, åßíáé ç öùíÞ ôçò Éæåëßíáò: – ÊïéìÞóïõ, êïéìÞóïõ! Èá óïõ äéçãçèþ ãéá ôçí áãÜðç ìïõ êáèþò èá êïéìÜóáé, èá óïõ áíéóôïñÞóù ôçí ðñþôç ìïõ åñùôéêÞ íõ÷ôéÜ. ÈõìÜìáé ðùò åß÷á îå÷Üóåé êáé äåí åß÷á ìáíôáëþóåé ôçí ðüñôá ìïõ· Þìïõí äåêáÝîé ÷ñïíþí, Þôáí Üíïéîç êáé öõóïýóå Ýíá æåóôü áãÝñé· êáé Þñèå ï Íôïýíôáò. ¹ñèå óáí ôïí áúôü ðïõ óêßæåé ôïí áãÝñá âïõßæïíôáò. Ôïí áðÜíôçóá Ýíá ðñùéíü ðñéí ôçí þñá ôïõ êõíçãéïý, Þôáíå åéêïóéðÝíôå ÷ñïíþí êé åñ÷üôáí áðü ìáêñéíÜ ôáîßäéá, ðåñðáôïýóå ðëÜé ìïõ óôïí êÞðï êáé êáèþò ì' Üããéîå ôï ÷Ýñé ôïõ Üñ÷éóá íá ôïí áãáðþ. Äõï êüêêéíåò âïýëåò áíÜøáíå óôï ìÝôùðü ôïõ êáé Þèåëá íá ìðïñïýóá íá ôéò öéëÞóù áõôÝò ôéò äõï âïýëåò. Ôï âñÜäõ ìåôÜ ôï êõíÞãé âãÞêá óôïí êÞðï ãõñåýïíôÜò ôïí êáé åß÷á öüâï ìÝóá ìïõ ìçí ôý÷åé êáé ôïí âñù. Åßðá óéãáíÜ-óéãáíÜ ôï üíïìÜ ôïõ ìüíç ìïõ, ãéá ìÝíá, êáé åß÷á öüâï ìÝóá ìïõ ìçí ôý÷åé êáé ì' áêïýóåé. ¼ðïõ íá óïõ åìöáíßæåôáé ìÝó' áð' ôá êëáäéÜ êáé ìïõ ëÝåé óéãÜ: «Áðüøå óôçí ìßá!». Êáé ÷Üíåôáé. – Áðüøå óôç ìßá åßðå, ëÝù åãþ ìÝóá ìïõ, ôé íá Þèåëå ôÜ÷á íá ðåé ìå áõôü; Äåí êáôáëáâáßíù êáèüëïõ. Èá Þèåëå âÝâáéá íá ðåé ðùò áðüøå óôç ìéá îáíáöåýãåé ôáîßäé ðÜëé, ìá ôé ó÷Ýóç Ý÷ù åãþ áí öåýãåé áõôüò ôáîßäé; Êáé ëïéðüí îÝ÷áóá íá ìáíôáëþóù ôçí ðüñôá ìïõ… Ç þñá ìßá íá óïõ ôïí êáé ìðáßíåé. – Äåí Þôáíå ìáíôáëùìÝíç ç ðüñôá ìïõ; ñùôþ. – Èá ôç ìáíôáëþóù åãþ, áðïêñßíåôáé. Êáé ðÜåé êáé ìáíôáëþíåé ôçí ðüñôá êáé êëåßíåé óôï äùìÜôéï ìïíá÷ïýò ôïõò äõï ìáò. Åß÷á ôüóï öüâï ìÝóá ìïõ ìå ôïí êñüôï ðïõ êÜíáíå ôá ìåãÜëá õðïäÞìáôÜ 57


ôïõ! Ìçí îõðíÞóåéò ôç äïýëá ìïõ! ôïõ ëÝù. Êé åß÷á öüâï êáé ãéá ôï êÜèéóìá ðïõ Ýôñéæå êáé ôïõ åßðá: ¼÷é, ü÷é, ìçí êáèßæåéò ó' áõôü ôï êÜèéóìá, ôñßæåé! – Íá êáèßóù ôüôå óôï íôéâÜíé êïíôÜ óïõ; ìå ñùôÜåé. – Íáé ôïõ ëÝù. Ìá äåí ôïõ ôï åßðá ìüíï êáé ìüíï åðåéäÞ Ýôñéæå ôï êÜèéóìá. Êáèüìáóôáí óôï íôéâÜíé. Ôñáâéüìïõí ðÝñá åãþ, óßìùíå êïíôÜ ìïõ áõôüò. Êïßôáæá ÷Üìù. – Åóý êñõþíåéò, åßðå êáé ðÞñå ôï ÷Ýñé ìïõ. Óå ëßãï åßðå: ðüóï êñõþíåéò! Êáé ì' áãêÜëéáóå ìå ôï Ýíá ôïõ ìðñÜôóï. ÆåóôÜèçêá ìÝóá óôï ìðñÜôóï ôïõ. Êáèüìáóôå Ýôóé ëßãï. ¸íáò ðåôåéíüò êñÜæåé. – ¢êïõóå, ìïõ ëÝåé, Ýíáò ðåôåéíüò Ýêñáîå, üðïõ êé áí åßíáé îçìåñþíåé. Êáé ìå ÷Üéäåøå ðïõ ìå îåôñÝëáíå. – Ìá åßóáé åíôåëþò âÝâáéïò ðùò ëÜëçóå ï ðåôåéíüò; ëÝù óéãáíÜ. Åßäá îáíÜ ôéò äõï êáôáêüêêéíåò âïýëåò óôï ìÝôùðü ôïõ êé Ýêáìá íá óçêùèþ. Ôüôå áõôüò ìå êñÜôçóå, ößëçóá ôéò äõï êüêêéíåò âïýëåò êáé ôá ìÜôéá ìïõ êëåßóáíå ìïíá÷Ü ôïõò… Êáé Ýðåéôá åß÷å îçìåñþóåé, Þôáíå ìÝñá ìåóçìÝñé ðéá. Îýðíçóá êáé äåí áíáãíþñéæá ôïõò ôïß÷ïõò ôçò êÜìáñÜò ìïõ, óçêþèçêá êáé äåí áíáãíþñéæá ïýôå ôá ßäéá ôá ãïâÜêéá ìïõ· êÜôé êåëÜñõæå ìÝóá ìïõ óáí âñõóïýëá. Ôé íá åßíáé áõôü ðïõ êåëáñýæåé ìÝóá ìïõ, óõëëïãßóôçêá ãåëþíôáò. Êáé ôé þñá Þôáí ðïõ ÷ôýðçóå ôï ñüëïé; Ôßðïôá äåí Þîåñá, ôßðïôá äåí èõìüìïõí ðáñÜ ìüíï ðùò åß÷á îå÷Üóåé íá ìáíôáëþóù ôçí ðüñôá. ¸ñ÷åôáé ç äïýëá ìïõ. – Ôá ëïõëïýäéá óïõ Ýìåéíáí áðüôéóôá, ìïõ ëÝåé. Ôá åß÷á îå÷Üóåé ôá ëïõëïýäéá ìïõ. – Ôï öüñåìá óïõ ôï ôóáëÜêùóåò, ëÝåé. Ðïý íá ôï ôóáëÜêùóá ôÜ÷á ôï öüñåìá ìïõ; óõëëïãßæïìáé ìå ðáóß÷áñç êáñäéÜ. ÌÞðùò êé áðüøå ôï ôóáëÜêùóá ôÜ÷á; ¸íá áìÜîé áêïýãåôáé íá ìðáßíåé óôçí êáãêåëüðïñôá ôïõ êÞðïõ. – Êáé ç ãÜôá óïõ åßíáé íçóôéêÞ, äåí ôçí ôÜéóåò, ëÝåé ç äïýëá ìïõ. Ìá åãþ îå÷íþ ôá ëïõëïýäéá ìïõ, ôï öüñåìÜ ìïõ, ôç ãÜôá ìïõ êáé ñùôþ: – Ï Íôïýíôáò íá åßíáé ðïõ óôÜèçêå áð’ Ýîù; ÐáñáêÜëåóÝ ôïí íá ïñßóåé áìÝóùò, ôïí ðåñéìÝíù èÝëù êÜôé íá… êÜôé íá… Êáé ìÝóá ìïõ ëÝù, ôÜ÷á èá ìáíôáëþóåé êáé ðÜëé ôçí ðüñôá Üìá ìðåé; ×ôõðÜåé êáé ôïõ áíïßãù êáé ìáíôáëþíù ìüíç ìïõ ôçí ðüñôá ãéá íá ôïõ êÜìù êé åãþ ìéá ìéêñÞ åêäïýëåõóç. – Éæåëßíá! ÎåóðÜåé áõôüò· êáé ìå öéëåß Ýíá ïëüêëçñï ëåðôü óôï óôüìá. – Äå ìÞíõóá íá Ýñèåéò ìïõñìïõñßæù. – Äå ìÞíõóåò; ìå ñùôÜåé. 58

Ï ÐÁÍ

Ôá ÷Üíù êáé îåôñåëáßíïìáé êáé ðÜëé, êáé ôïõ ëÝù óéãáíÜ: – Íáé, åãþ ìÞíõóá, óå ðïèïýóá ôüóï áíåßðùôá. Ìåßíåé ëßãï. Êáé áðü Ýñùôá êñáôïýóá êëåéóìÝíá ôá ìÜôéá ìïõ. Äå ìå ðáñáôïýóå áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ, áöÝèçêá êáé êñýöôçêá óôçí áãêáëéÜ ôïõ. – Óá íá ëÜëçóå ðÜëé êÜôé Þ ü÷é; åßðå êé áöïõãêñÜóôçêå. Óáí Üêïõóá üìùò ôé Þèåëå íá ðåé ðåôÜ÷ôçêá ãñÞãïñá-ãñÞãïñá êáé ôïõ åßðá: – ¼÷é, ðïõ óïõ êáôÝâçêå ðùò ëÜëçóå ðÜëé êÜôé! Äå ëÜëçóå ôßðïôá. Ìïõ ößëçóå ôá óôÞèéá ìïõ. – Êüôá Þôáí ðïõ ëÜëçóå, äåí Þôáí ôßðïôá, åßðá ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ. ÓôÜóïõ ëßãï íá êëåßóù ôçí ðüñôá ìå ôï ìÜíôáëï, åßðå êé Ýêáìå íá óçêùèåß. Ôïí êñÜôçóá êáé ôïõ åßðá óéãÜ: – ÊëåéóìÝíç åßíáé… ¸ðåéôá âñÜäéáóå êé Íôïýíôáò åß÷å öýãåé ôáîßäé. Ìéá ÷ñõóÞ áíÜâñá êåëáñýæåé ìÝóá ìïõ. ÓôÜèçêá ìðñïóôÜ óôïí êáèñÝöôç êáé äõï åñùôåõìÝíá ìÜôéá åßäá êáé ìå êïßôáæáí, êÜôé ãéíüôáí áíÜóôáôï ìÝóá ìïõ ìå ôç ìáôéÜ ìïõ êé üëï êáé êåëÜñõæå êáé êåëÜñõæå ïëïôñüãõñá óôçí êáñäéÜ ìïõ åêåßíç ç áíÜâñá. ÈåÝ ìïõ, ðïôÝ ìïõ Üëëç öïñÜ äåí åß÷á êïéôá÷ôåß ìå ôÝôïéá ìÜôéá, Ýóêõøá óôïí êáèñÝöôç êé áðü Ýñùôá ößëçóá ôï ßäéï ôï óôüìá ìïõ… Ìá ôþñá óïõ ôá äéçãÞèçêá ãéá ôçí ðñþôç ìïõ íý÷ôá êáé ãéá ôï ðñùß Ýðåéôá, êáé ãéá ôï âñÜäõ. ¢ëëç öïñÜ èá óïõ äéçãçèþ ãéá ôïí Óâåí ¸ñëïõöóåí. Êé áõôüí ôïí áãÜðçóá. Êáèüôáí ìéá þñá ìáêñéÜ áðü åäþ, ó' åêåßíï ôï íçóß ðïõ âëÝðåéò åêåß Ýîù êáé ôïí áãáðïýóá ôüóï, ðïõ Ýëáìíá ìïíá÷Þ ìïõ ôéò Þóõ÷åò íý÷ôåò ôïõ êáëïêáéñéïý êáé ðÞãáéíá êáé ôïí Ýâñéóêá. Èá óïõ äéçãçèþ êáé ôï ÓôÜìåñ. ÐÜóôïñáò Þôáíå, ôïí áãáðïýóá. ¼ëïõò ôïõò áãáðþ… Áêïýù ìÝóá óôï ìéóïêïßìéóìÜ ìïõ Ýíáí ðåôåéíü íá ëáëåß êÜôù óôï Óßñéëïõíô. – ¢êïõóåò Éæåëßíá, ìáò ëÜëçóå êáé ìáò Ýíáò ðåôåéíüò! Îåöþíéóá ÷áñïýìåíïò êé Üðëùóá ôá ÷Ýñéá ìïõ. Îõðíþ. Ï Áßóùðïò ðåôéÝôáé êéüëáò áðÜíù Ýôïéìïò ãéá äñüìï. ÐÜåé! ËÝù êïéôÜæïíôáò áðåëðéóìÝíá ôñéãýñù. ÊáíÝíáò äåí åßíáé, êáíÝíáò! ÔáñáãìÝíïò, îáíáììÝíïò, ðáßñíù ôï äñüìï ãéá ôçí êáëýâá. Åßíáé ðñùß, ï ðåôåéíüò ëáëåß êáé ðÜëé óôï Óßñéëïõíô. Óôçí êáëýâá ìðñïóôÜ óôÝêåôáé ìéá ãõíáßêá, óôÝêåôáé ç Åýá. ÊñáôÜåé Ýíá óêïéíß óôï ÷Ýñé êáé ðçãáßíåé ãéá îýëá. Åßíáé óáí Ýíá ðñùéíü üëï êáéíïýñãéá æùÞ êé ç ßäéá, ôï óôÞèïò ôçò áíåâïêáôåâáßíåé, ï Þëéïò ðÝöôåé ÷ñõóüò áðÜíù ôçò. – Ìçí íïìßóåôå üôé… êÜíåé íá ðåé. – Ôé íá ìç íïìßóù, Åýá; – Äåí Þñèá åäþ ãéá íá óáò âñù, ðåñíïýóá ìüíï… Êé ç üøç ôçò ãßíåôáé ïëïêüêêéíç. 59


××É

ÔÏ ÐÏÄÉ ÌÏÕ åîáêïëïõèïýóå íá ìå åíï÷ëåß ðïëý· ôç íý÷ôá, óõ÷íÜ, ì'

Ýôñùãå áâÜóôá÷ôá êáé äå ì' Üöçíå íá êïéìçèþ, ìïõ Ýäéíå êÜôé îáöíéêÝò óïõâëéÝò, êé Üìá Þôáíå í' áëëÜîåé ï êáéñüò ìå ôñÝëáéíå áðü ôïí ðüíï. Ç éóôïñßá áõôÞ âÜóôáîå ìÝñåò êáé ìÝñåò. Ìá ùóôüóï äåí Ýìåéíá êïõôóüò. Êé ïé ìÝñåò ðåñíïýóáí. Ï êýñéïò Ìáê åß÷å ãýñéóå áðü ôï ôáîßäé ôïõ êáé ï ãõñéóìüò ôïõ ìïõ Ýãéíå áéóèçôüò óôç óôéãìÞ. Ãéáôß ìïõ ðÞñå ôç âÜñêá ìïõ êáé ì' Ýöåñå óå ðïëý äýóêïëç èÝóç, äåí åß÷á ôé íá ãßíù êáèþò äåí åðéôñåðüôáíå áêüìá ôï êõíÞãé. Ìá ãéá ðïéï ëüãï íá ìïõ ðÜñåé ôç âÜñêá Ýôóé áðüôïìá; Ôï ðñùß äýï áðü ôïõò áíèñþðïõò ôïõ åß÷áíå ðÜåé Ýîù âáñêÜäá Ýíáí îÝíï. ÓõíÜíôçóá ôï ãéáôñü. – Ìïõ ðÞñáíå ôç âÜñêá, ôïõ åßðá. – ¹ñèå Ýíáò îÝíïò, ìïõ ëÝåé áõôüò. ÐñÝðåé íá ôïí ðçãáßíïõí Ýîù ìå ôç âÜñêá êÜèå ìÝñá êáé íá ôïí ãõñßæïõí ôï âñÜäõ. ÊÜíåé åðéóôçìïíéêÝò Ýñåõíåò óôï âõèü ôçò èÜëáóóáò. Ï îÝíïò áõôüò Þôáí Ýíáò Öéëáíäüò. Ï êýñéïò Ìáê ôïí åß÷å óõíáíôÞóåé ôõ÷áßá óôï âáðüñé· ãýñéæå áðü ôï Óðßôóìðåñã ìå êÜôé óõëëïãÝò êï÷ýëéá êáé ìéêñÜ æïýäéá ôçò èÜëáóóáò. Ôïí öþíáæå âáñüíï. Óôï óðßôé ôïõ êõñßïõ Ìáê ôïõ åß÷áíå ðáñá÷ùñÞóåé ìéá ìåãÜëç óÜëá êé Ýíá äåýôåñï áêüìç äùìÜôéï. Åß÷å êÜìåé ìåãÜëç åíôýðùóç. Åßíáé áäýíáôï íá ïéêïíïìÞóù êñÝáò íá ìáãåéñÝøù êáé èá ìðïñïýóá íá ðáñáêáëÝóù, ëÝù ìÝóá ìïõ, ôçí ÅäïõÜñäá ãéá ëßãï öáãçôü áðüøå. Êáé ðáßñíù ôç âüëôá ìïõ êáôÜ ôï Óßñéëïõíô. Ðáñáôçñþ áìÝóùò üôé ÅäïõÜñäá öïñåß êáéíïýñãéï öüñåìá, öáßíåôáé óáí Ý÷åé ìåãáëþóåé, ôï öüñåìÜ ôçò ôçò åßíáé ìðüëéêï, ìáêñý êáé öáñäý. – Ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ äå óçêþíïìáé, ëÝåé ïñèÜ êïöôÜ äßíïíôáò ìïõ ôï ÷Ýñé. – Íáé, äõóôõ÷þò, ç êüñç ìïõ åßíáé áäéÜèåôç, ëÝåé ï êýñéïò Ìáê. Êñýùìá åßíáé, ìá äå öõëÜãåôáé… Èá Ýñ÷åóôå âÝâáéá íá ñùôÞóåôå ãéá ôç âÜñêá å; Åßìáé áíáãêáóìÝíïò íá óáò äáíåßóù ìéá Üëëç, ìéá öåëïýêá. Äåí åßíáé êáéíïýñãéá, ìá Üìá ôçò áäåéÜæåôå ïëïÝíá ôá íåñÜ… Êáôáëáâáßíåôå, öéëïîåíïýìå Ýíáí åðéóôÞìïíá êáé Ýíáò ôÝôïéïò Üíèñùðïò îÝñåôå… Äåí ôïõ ðåñéóóåýåé äéüëïõ êáéñüò, åñãÜæåôáé üëç ôçí çìÝñá êáé ãõñßæåé ôï âñÜäõ. Ìç öýãåôå ðñïôïý Ýñèåé ðïõ íá ôïí äåßôå êé åóåßò. Íá, ïñßóôå êáé ôï åðéóêåðôÞñéï ôïõ, ìå óôÝììá, ìå ïéêüóçìï, åßíáé âáñüíïò. ×áñéôùìÝíïò Üíèñùðïò. Ôïí óõíÜíôçóá åíôåëþò ôõ÷áßá. Á÷Ü, åßðá ìå ôï íïõ ìïõ, äå óå êáëïýí óå öáÀ. Äüîá óïé ï Èåüò ðïõ äåí åß÷á ðåé ôßðïôá, ìðïñþ íá îáíáãõñßóù óðßôé, Ý÷ù ëéãÜêé øÜñé áêüìá ãéá íá öÜù. ÊÜôé èá âñåèåß êáé ãéá ìÝíá âÝâáéá. ÁñêåôÜ! ¸ñ÷åôáé êé ï âáñüíïò. ¸íáò êïíôïýëçò Üíèñùðïò êáìéÜ óáñáíôáñéÜ 60

Ï ÐÁÍ

÷ñïíþí, ì' Ýíá ìïýôñï óôåíüìáêñï, ìå îåðåôá÷ôÜ ìÜãïõëá êé áñáéÜ ìáýñá ãåíÜêéá. Ôï âëÝììá ôïõ Þôáíå ïîý êáé äéáðåñáóôéêü, ìá ÷ñçóéìïðïéïýóå äõíáôÜ ìáôïãõÜëéá. Ôï óôÝììá ìå ôéò ðÝíôå ìýôåò Þôáíå êáé óôá îåíüêïõìðá ôïõ ðïõêÜìéóïý ôïõ üðùò êáé óôéò êÜñôåò ôïõ. Êáìðïýñéáæå ëßãï êáé ôá áäýíáôá ÷Ýñéá ôïõ äåß÷íáíå ìðëáâÝò öëÝâåò· ôá íý÷éá ôïõ üìùò Þôáíå óáí áðü êßôñéíï ìÝôáëëï. – ×áßñù ðïëý, êýñéå õðïëï÷áãÝ. Êáé Ý÷åé êáéñü åäþ ï êýñéïò õðïëï÷áãüò; – Ìåñéêïý ìÞíåò. Åõ÷Üñéóôïò Üíèñùðïò. Ï êýñéïò Ìáê ôïõ æÞôçóå íá ìéëÞóåé ãéá ôá êï÷ýëéá ôïõ êáé ôá Üëëá æïýäéá ôïõ ãéáëïý êáé ôï Ýêáìå ðïëý åõ÷áñßóôùò· ìáò åîÞãçóå ôé ðïéüôçôá Þôáí ï ðõèìÝíáò ôñéãýñù óôá ÁðïíÞóéá êáé ðÞãå óôç óÜëá êé Ýöåñå Ýíá äåßãìá öýêé áðü ôç ËåõêÞ ÈÜëáóóá. ÊÜèå ôüóï óÞêùíå ôåíôùìÝíï ôï äÜ÷ôõëï ôïõ äåîéïý ôïõ ÷åñéïý êáé ìåôáêéíïýóå ôá âáñéÜ ÷ñõóÜ ôïõ ãõáëéÜ ìðñïò ðßóù óôç ìýôç ôïõ. Ï êýñéïò Ìáê ôïí ðáñáêïëïõèïýóå ìå õðÝñôáôï åíäéáöÝñïí. ÐÝñáóå Ýôóé ìéá þñá. Ï âáñüíïò Ýêáìå ëßãï ëüãï ãéá ôï áôý÷çìá ìïõ, êåßíç ôçí êáêÞ ôïõöåêéÜ. Åß÷á áíáññþóåé ôþñá; ÐñáãìáôéêÜ; ×áéñüôáí ðïëý. Ðïéïò íá ôïõ åßðå ãéá ôï áôý÷çìÜ ìïõ; óõëëïãßóôçêá. – Áðü ðïéïí ôï ìÜèáôå ôï áôý÷çìÜ ìïõ, êýñéå âáñüíå ôïí ñùôþ. – Áðü… íáé, áðü ðïéïí; Áðü ôç äåóðïéíßäá Ìáê èáññþ. ¸ôóé äåí åßíáé äåóðïéíßò Ìáê; Ç ÅäïõÜñäá Ýãéíå êüêêéíç öùôéÜ. Åß÷á Ýñèåé óå ôüóï Üèëéá êáôÜóôáóç, ìÝñåò ôþñá ìå âÜñáéíå ìéá áâÜóôá÷ôç áðåëðéóßá, ìá ìå ôá ôåëåõôáßá áõôÜ ëüãéá ôïõ îÝíïõ áíáëÜìðéóå áìÝóùò ìéá ÷áñÜ ìÝóá ìïõ. Äåí êïßôáîá ôçí ÅäïõÜñäá, ìá óõëëïãßóôçêá: «óå åõ÷áñéóôþ óáí êáé ìßëçóåò ãéá ìÝíá, óáí êáé ðñüöåñåò ìå ôá ÷åßëç óïõ ôï üíïìÜ ìïõ, êé áò ìçí Ý÷åé Ýóôù êáìéÜ óçìáóßá ãéá óÝíá áõôü». Êáëçíý÷ôá. Áðï÷áéñÝôéóá. Ç ÅäïõÜñäá Ýìåéíå êáèéóìÝíç êáé ðÜëé, äéêáéïëïãÞèçêå ãéá ëüãïõò åõãÝíåéáò üôé Þôáí ëßãï áäéÜèåôç. Ìïõ Ýäùóå ôï ÷Ýñé åíôåëþò áäéÜöïñá. Ï êýñéïò Ìáê åß÷å æùçñüôáôç êïõâÝíôá ìå ôï âáñüíï. Ìéëïýóå ãéá ôïí ðÜððï ôïõ, ôïí ðñüîåíï Ìáê: – Äåí îÝñù áí óáò äéçãÞèçêá, êýñéå âáñüíå, üôé áõôÞí åäþ ôçí êáñößôóá ôçí êÜñöùóå ìå ôá ßäéá ôïõ ôá ÷Ýñéá ï âáóéëåýò Êáñë Ãéü÷áí óôï óôÞèïò ôïõ ðÜððïõ ìïõ. ÂãÞêá Ýîù óôï êåöáëüóêáëï, êáíåßò íá ìå óõíïäÝøåé. Êáèþò ðñïóðåñíïýóá áð’ Ýîù Ýñéîá Ýôóé ìéá ìáôéÜ óôá ðáñÜèõñá ôçò óÜëáò. Êáé íá ç ÅäïõÜñäá åêåß, øçëÞ üñèéá, ðáñáìåñßæïíôáò êáé ìå ôá äõï ôçò ÷Ýñéá ôéò êïõñôßíåò êáé êïéôÜæïíôáò Ýîù, Ïýôå ÷áéñÝôéóá ïýôå ôßðïôá, ôá ëçóìüíçóá üëá, Ýíá êýìá ðáñáæÜëçò ìå 61


êõñßåøå êé áðïìáêñýíèçêá üóï ìðïñïýóá ðéï ãñÞãïñá. – Óôïð! ÓôÜóïõ ìéá óôéãìÞ, åßðá óôïí åáõôü ìïõ üôáí Ýöôáóá óôï äÜóïò. ÐñÝðåé íá ëÜâïõí êÜðïéï ôÝëïò üëá ôïýôá, ãéá üíïìá ôïõ Èåïý ðéá! ¢íáøá ìïíïìéÜò áðü ôï èõìü ìïõ, óôÝíáîá äõíáôÜ. Á÷! äåí åß÷á ðéá óôÜëá áîéïðñÝðåéá áðÜíù ìïõ· åß÷á åëêýóåé ôçí åõóðëá÷íßá ôçò ÅäïõÜñäáò ãéá ìéá âäïìÜäá üëç êé üëç ôï ðïëý, ôþñá åß÷å ôåëåéþóåé áðü êáéñü ç õðüèåóç êé åãþ ùóôüóï äåí ôï Ýëåãá êáèüëïõ íá óõììïñöùèþ. Áðü åäþ êáé ìðñïò ç êáñäéÜ ìïõ èá ôçí Ýëåãå, óêüíç, áÝñá, êïõñíéá÷ôü ôïõ äñüìïõ, ìá ôï Èåü… ¸öôáóá óôçí êáëýâá Ýâãáëá ôï øÜñé ìïõ êáé äåßðíçóá. Ìïõ êÜèåóáé ôþñá êáé ìïõ ëéþíåéò ãéá ìéá øùñïìáèçôñéïýëá åêåß ðÝñá êáé ïé íý÷ôåò óïõ åßíáé ãåìÜôåò ðáëéüíåéñá. Êé Ýíáò ðíéêôéêüò áÝñáò ôñéãõñßæåé ôï êåöÜëé óïõ, Ýíáò âñüìéêïò óáðéóìÝíïò áãÝñáò. Åíþ ï ïõñáíüò áðü Ýîù äïíåßôáé ïëüêëçñïò áðü ôï ðéï èåßï ãáëáíü êáé ôá âïõíÜ óå êáëïýíå êïíôÜ ôïõò. ¢íôå, Áßóùðå! Åìðñüò! ××ÉÉ

Ð

ÝÑÁÓÅ ÌÉÁ âäïìÜäá. Íïßêéáæá ôç âÜñêá ôïõ óéäåñÜ êáé øÜñåõá ãéá ôï öáÀ ìïõ. Ç ÅäïõÜñäá êáé ï âáñüíïò Þôáíå äéáñêþò ìáæß ôá âñÜäéá Üìá ãýñéæå áðü ôç èÜëáóóá áõôüò· ìéá öïñÜ ôïõò åßäá ðÝñá óôï ìýëï. ¸íá áðüâñáäï ðÜëé ôïõò åßäá êáé ôïõò äõï íá ðñïóðåñíïýí áðü Ýîù áð' ôçí êáëýâá ìïõ êáé ìüëéò ôïõò åßäá ôñáâÞ÷ôçêá áðü ôï ðáñÜèõñï ðïõ êïßôáæá êé áìðÜñùóá óéãÜ-óéãÜ áðü ìÝóá ôçí ðüñôá êáëïý-êáêïý. Äå ìïõ Ýêáíå ôçí ðáñáìéêñÞ åíôýðùóç ðïõ ôïõò Ýâëåðá ìáæß óÞêùíá ôïõò þìïõò ìïõ. ¸íá âñáäéíü ôïõò óõíÜíôçóá óôï äñüìï êáé ÷áéñåôçèÞêáìå, Üöçóá ôï âáñüíï íá ÷áéñåôßóåé ðñþôïò êáé Ýðåéôá Üããéîá åðßôçäåò Ýôóé ì' Ýíá-äõï äÜ÷ôõëÜ ìïõ ôï óêïýöï ìïõ ãéá íá êÜìù áãÝíåéá. ÐñïóðÝñáóá óéãÜ-óéãÜ áðü ìðñïò ôïõò êáé ôïõò êïßôáæá ìå üëç ôçí áäéáöïñßá óôï ìåôáîý. Ìéá ìÝñá ðÝñáóå îáíÜ. Ðüóåò ìÝñåò, ðüóåò áôÝëåéùôåò ìÝñåò äåí åß÷áíå ðåñÜóåé! Ìå åß÷å êõñéÝøåé ìéá âáèéÜ áðïãïÞôåõóç, ç êáñäéÜ ìïõ ìåëåôïýóå âïõâÞ ôï Ýíá êáé ôï Üëëï, áêüìá êé ç óôá÷ôéÜ åêåßíç ç ðÝôñá áð’ Ýîù áð' ôçí êáëýâá ìïõ ðïõ ôçí åß÷á óáí ößëï, Þôáí óáí íá óôåêüôáí èëéììÝíç êáé ðéêñáìÝíç êáèþò ðåñíïýóá áðü ìðñïò ôçò. ¸äåé÷íå ðùò ï êáéñüò èá ãýñéæå óôç âñï÷Þ, Ýêáíå ìéá êïõöüâñáóç ðïõ äå ìðïñïýóá íá ðÜñù áíÜóá üðïõ êé áí ðÞãáéíá· ôï áñéóôåñü ìïõ ðüäé ìïõ ðïíïýóå· êáé ôï ðñùß åß÷á äåé Ýíá áðü ôá Üëïãá ôïõ êõñßïõ Ìáê íá óôáóéÜæåé êáé íá ôñáíôÜæåôáé óôá ÷Üìïõñá· üëá ôïýôá åß÷áíå ãéá ìÝíá ôç óçìáóßá ôïõò ùò óçìÜäéá ôïõ êáéñïý. ÊáëÜ èá êÜìù íá åöïäéáóôþ áðü ôñüöéìá üóï åßíáé êáëüò êáéñüò áêüìá, óõëëïãßóôçêá. 62

Ï ÐÁÍ

¸äåóá ôïí Áßóùðï, ðÞñá ôá åñãáëåßá ìïõ ôçò øáñéêÞò êáé ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé êáôÝâçêá óôï ìüëï. Ç óôåíï÷þñéá ðïõ åß÷á Þôáí áðü ôéò ëßãåò. – Ðüôå Ýñ÷åôáé ôï âáðüñé; ñþôçóá Ýíáí øáñÜ. – Ôï âáðüñé; Óå ôñåéò âäïìÜäåò, ìïõ áðïêñßíåôáé. – ÐåñéìÝíù ôç óôïëÞ ìïõ, ôïõ åßðá. ¸ðåéôá óõíÜíôçóá Ýíáí áðü ôïõò õðáëëÞëïõò ôïõ ìáãáæéïý ôïõ êõñßïõ Ìáê. ¸ðéáóá ôï ÷Ýñé ôïõ êáé ôïõ åßðá: – Ðåßôå óáò ðáñáêáëþ óôï Èåü óáò, äåí ðáßæåôå ðéá ðoôÝ óáò ÷ïõßóô óôï Óßñéëïõíô; – Ðþò, óõ÷íÜ, áðïêñßèçêå. Ðáýóç. – Äå ìðüñåóá íá Ýñèù êáìéÜ öïñÜ ôþñá ôåëåõôáßá åßðá. ÔñÜâçîá êïõðß êáé ðÞãá óôï ìÝñïò ìïõ ðïõ øÜñåõá. Ï êáéñüò åß÷å ãßíåé ðïëý âáñýò, Ýðíéãå, ôá ìõãÜêéá ìáæåýïíôáé êïðÜäéá ôñéãýñù ìïõ êé áíáãêáæüìïõí íá êáðíßæù áäéÜêïðá ãéá íá ôá äéþ÷íù íá ìç ìå ðåéñÜæïõí. Ïé ìðáêáëéÜñïé ôóéìðïýóáí, Ýñé÷íá óõñôáñüëé êé Ýêáìá êáëÜ äïõëåéÜ, Ýðéáóá áñêåôü øÜñé. Óôï ãõñéóìü óêüôùóá êáé äõï ðéãêïõßíïõò. Óôï ìüëï ðïõ Ýöôáóá âñÞêá ôï óéäåñÜ êáé äïýëåõå åêåß ìðñïóôÜ. Ìïõ ðåñíÜåé áð' ôï íïõ ìéá éäÝá êáé ôïí ñùôþ: – Å, èá ðÜìå óõíôñïöéÜ êáôÜ ðÜíù; – ¼÷é, ìïõ áðïêñßíåôáé, ï êýñéïò Ìáê ìïõ Ýäùóå äïõëåéÜ ùò ôá ìåóÜíõ÷ôá. ¸êáìá Ýíá íáé ìå ôï êåöÜëé ìïõ êáé ùñáßá, ðïëý êáëÜ, åßðá áðü ìÝóá ìïõ. ÐÞñá ôá øÜñéá ìïõ êáé ôá ðïõëéÜ êáé êßíçóá, ôñÜâçîá ãéá ôï óðßôé ôïõ óéäåñÜ. ÂñÞêá ôçí Åýá ìïíÜ÷ç ôçò. – Óå ðåèýìçóá ôüóï ðïëý, ôçò åßðá. Êáé óõãêéíÞèçêá ðïõ ôçí åßäá Ýôóé ðïõ Ýêáíå, ïýôå íá óçêþóåé ôá ìÜôéá ôçò íá ìå êïéôÜîåé äåí ìðïñïýóå ó÷åäüí áðü ôç óáóôéìÜñá ôçò. Áãáðþ ôá íéÜôá óïõ êáé ôá êáëüâïëÜ óïõ ôá ìÜôéá, Åýá, ôçò åßðá. ÂÜëå ìå ôþñá ôéìùñßá óÞìåñá, ãéáôß ï íïõò ìïõ Þôáíå ðåñéóóüôåñï óå ìéá Üëëç ðáñÜ óå óÝíá. ¢êïõ Þñèá ìüíï êáé ìüíï ãéá íá óå äù, ãéá íá óå êáìáñþóù, ìïõ êÜíåé êáëü, óïõ Ý÷ù ðïëëÞ áãÜðç. ¢êïõãåò áðüøå ôç íý÷ôá ðïõ óå öþíáæá; – ¼÷é, áðïêñßèçêå áõôÞ ôñïìáãìÝíç. – Öþíáæá ÅäïõÜñäá, äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá, ìá åííïïýóá üìùò åóÝíá. Îýðíçóá áðü ôéò öùíÝò ìïõ. ¼ìùò íáé óïõ ëÝù, åóÝíá åííïïýóá, äå öôáßù ç ãëþóóá ìïõ Ýêáíå ëÜèïò êé Ýëåãá ÅäïõÜñäá. Ìá áò ìç ìéëïýìå ðéá ãé' áõôÞí. ÈåÝ ìïõ, Åýá ðüóï ó' áãáðþ, åóý åßóáé ç áãÜðç ìïõ. Ôá ÷åßëéá óïõ åßíáé ôüóï êüêêéíá óÞìåñá. ¸÷åéò ïìïñöüôåñï ðüäé áðü ôçí ÅäïõÜñäá, íá, äåò êáé ìüíç óïõ. ÁíáóÞêùóá ôç öïýóôá ôçò êáé ôçò Ýäåéîá ôá ðüäéá ôçò íá ôá äåé. Ìéá ÷áñÜ, ðïõ ðïôÝ Üëëç öïñÜ äåí åß÷á äåé áðÜíù ôçò, áíÝâçêå óôï 63


ðñüóùðü ôçò. ÊÜíåé íá ãõñßóåé áëëïý ìá áëëÜæåé ãíþìç, ãõñßæåé êé áãêáëéÜæåé ìå ôï Ýíá ÷Ýñé ôçò ôï ëáéìü ìïõ. ÐåñíÜåé êÜìðïóç þñá. Êïõâåíôïëïãïýìå, êáèüìáóôå üëç ôçí þñá ó’ Ýíá ìáêñý ðÜãêï êé ïé äýï êáé êïõâåíôÜæïõìå ãéá Ýíá óùñü ðñÜãìáôá. Ôçò ëÝù: – ÖáíôÜóïõ ðùò ç äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá äåí îÝñåé êáëÜ-êáëÜ ïýôå íá ìéëÞóåé áêüìá, ëÝåé «ðåñéóóüôåñï åõôõ÷Ýóôåñïò», ôçí Üêïõóá ìå ôá ßäéá ìïõ ô' áöôéÜ. Âñßóêåéò ðùò Ý÷åé ùñáßï ìÝôùðï; Åãþ ü÷é. Äéáâïëéêü ìÝôùðï Ý÷åé. Êáé äåí ðëÝíåé êáé ôá ÷Ýñéá ôçò. – Ìá äåí åßðåò íá ìç ìéëïýìå ðéá ãé' áõôÞí; – ÓùóôÜ. Ôï îÝ÷áóá ìéá óôéãìÞ. ÐåñíÜåé êÜìðïóç þñá. ÊÜôé óõëëïãßæïìáé êáé äå ìéëþ. – Ãéáôß âïõñêþóáíå ôá ìÜôéá óïõ; ñùôÜåé ç Åýá. – ÅîÜëëïõ Ý÷åé ðïëý ùñáßï ìÝôùðï, ëÝù, êáé ôá ÷Ýñéá ôçò åßíáé ðÜíôá êáèáñÜ. ¸ôõ÷å ìéá öïñÜ êáé Þôáíå ëåñùìÝíá. Äåí åííïïýóá Üëëï ôé ì' áõôÜ ðïõ åßðá. Êé Ýðåéôá óõíå÷ßæù ôáñáãìÝíïò êáé ìå óöéãìÝíá ôá äüíôéá ìïõ: – Ï íïõò ìïõ äå öåýãåé ïýôå óôéãìÞ áðü óÝíá Åýá· ìá ìïõ ìðÞêå ôþñá ç éäÝá ðùò äå èá Ýôõ÷å ëÝåé íá áêïýóåéò áõôü ðïõ èá óïõ äéçãçèþ. Ôçí ðñþôç öïñÜ ðïõ åßäå ç ÅäïõÜñäá ôïí Áßóùðï åßðå: “ï Áßóùðïò Þôáí Ýíá óïöüò áðü ôç Öñõãßá”. Äåí åßíáé óá÷ëáìÜñá; Åßìáé âÝâáéïò ðùò èá ôï åß÷å äéáâÜóåé óå êáíÝíá âéâëßï ôçí óôéãìÞ åêåßíç ôçí çìÝñá. – Íáé, ëÝåé ç Åýá, êáé ëïéðüí; – Áí ìÜëéóôá èõìÜìáé êáëÜ, åßðå áêüìá üôé ï Áßóùðïò åß÷å äÜóêáëü ôïõ ôïí ÎÜíèï. ×á÷á÷Ü. – ÌÜëéóôá. – Ôé äéÜïëï ëüãï åß÷å íá êÜèåôáé óôá êáëÜ êáèïýìåíá íá áíéóôïñÜ óôïí êüóìï üôé ï Áßóùðïò åß÷å äÜóêáëï ôïõ ôïí ÎÜíèï; Åñùôþ. Á÷ äåí Ý÷åéò óÞìåñá êÝöéá, Åýá, åéäåìÞ èá îåêáñäéæüóïõí óôá ãÝëéá ì' áõôü ðïõ óïõ åßðá. – Ìá íáé, êáé ìÝíá ìïõ öáßíåôáé äéáóêåäáóôéêü, ëÝåé ç Åýá êé áñ÷ßæåé íá ãåëÜåé óôåíï÷ùñçìÝíá êáé óáóôéóìÝíç. Ìá äåí ôï êáôáëáâáßíù ôüóï êáëÜ ðïõ ôï êáôáëáâáßíåéò åóý. Óùðáßíù êáé óõëëïãßæïìáé, óùðáßíù êáé óõëëïãßæïìáé. – ¸÷åéò êáëýôåñá íá êáèüìáóôå Ýôóé êáé íá ìç ìéëïýìå; ñùôÜåé ç Åýá óéãáíÜ. Ç êáëïóýíç îå÷åßëéæå óôá ìÜôéá ôçò, åß÷å óçêþóåé ôï ÷Ýñé êáé ìïõ ÷Üéäåõå ôá ìáëëéÜ. – Ù áãáèü ðëÜóìá åóý, ù áãáèü ðëÜóìá, ëÝù îåóðþíôáò êáé óößããïíôáò ôçí ìå äýíáìç óôçí áãêáëéÜ ìïõ. Åßìáé óßãïõñïò ðùò ðåèáßíù áðü Ýñùôá ãéá óÝíá, ó' áãáðþ üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôï ôÝëïò èá ãßíåé êáé èá Ýñèåéò ìáæß ìïõ óáí öýãù. Èá äåéò. Èá åñ÷üóïõí ìáæß ìïõ; – Íáé, áðïêñßíåôáé. 64

Ï ÐÁÍ

Ó÷åäüí ïýôå ôï áêïýù áõôü ôï íáé, ìá ôï íéþèù óôçí áíÜóá ôçò, ôï íéþèù áðÜíù ôçò, óå üëçí, êñáôéüìáóôå áãêáëéáóìÝíïé óöé÷ôÜ êáé äßíåôáé ôüóï ðáñÜöïñá, ôüóï ðáñÜöïñá.

* Ìéáí þñá áñãüôåñá áðï÷áéñåôþ ôçí Åýá öéëþíôáò ôçí êáé öåýãù. Óôçí ðüñôá íá êáé óõíáíôþ ôïí êýñéï Ìáê. Ôïí êýñéï Ìáê ôïí ßäéï. ÊÜíåé Ýíá âÞìá ðßóù êáé êáñöþíåé ôá ìÜôéá ìÝóá óôï óðßôé, óôÝêåé óáí îåñüò åêåß äá óôï êáôþöëé êáé êïéôÜæåé ìÝóá. Å! ëÝåé êáé äåí ôá êáôáöÝñíåé íá ðåé ôßðïôá ðåñéóóüôåñï, åßíáé óáí íá ôïõ êüðçêå îáöíéêÜ ç ìéëéÜ. – Äåí ôï ðåñéìÝíáôå ðùò èá ìå âñåßôå åäþ, å; ëÝù åãþ êáé ôï ÷áéñåôÜù. Ç Åýá óôÝêåé ìÜñìáñï. Ï êýñéïò Ìáê óõíÝñ÷åôáé ìïíïìéÜò, ìéá óðïõäáßá áðïöáóéóôéêüôçôá ðñïâáßíåé óôçí üøç ôïõ êé áðïêñßíåôáé: – ÊÜíåôå ëÜèïò. ÅóÜò áêñéâþò ãýñåõá. ÈÝëù íá óáò êáôáóôÞóù ðñïóå÷ôéêü üôé áðü ôçí ðñþôç Áðñéëßïõ ßóáìå ôéò äåêáðÝíôå Áõãïýóôïõ áðáãïñåýåôáé íá ðõñïâïëåß êÜðïéïò óå åîáêüóéá ìÝôñá áêôßíá áðü ôïõò áâãüôïðïõò êáé óå öùëéÜóôñåò. ×ôõðÞóáôå óÞìåñá äõï ðïõëéÜ êïíôÜ óôï íçóß, óáò åßäáíå. – ×ôýðçóá äõï ðéãêïõßíïõò, åßðá êáôáóáóôéóìÝíïò. Ôï óõíáéóèÜíèçêá áìÝóùò üôé åß÷å äßêéï ï Üíèñùðïò. – Ðéãêïõßíïõò Þ áãñéüðáðéåò Þ ü,ôé êáé íá åßíáé, ôï ßäéï êÜíåé. Ôïõöåêßóáôå ìÝóá óå áðáãïñåõìÝíç æþíç. – Ôï áíáãíùñßæù. Äåí ôï óêÝöèçêá êáèüëïõ. – ¸ðñåðå íá ôï óêåöèåßôå. – Ìá êáé ôï ÌÜç Ýñéîá êáé ôéò äõï ìïõ êÜííåò óôï ßäéï ó÷åäüí óçìåßï. Óå ìéáí åêäñïìÞ ìáò óôï íçóß. Êáé ôï æçôÞóáôå ìüíïò óáò íá ñßîù. – Áõôü äéáöÝñåé, åßðå ï êýñéïò Ìáê îåñÜ-îåñÜ. – Ôüôå íá ðÜñåé ï äéÜïëïò, ôüôå îÝñåôå ôé ðñÝðåé íá êÜìåôå å; – Ðïëý êáëÜ ìÜëéóôá, áðïêñßèçêå. Ç Åýá óôåêüôáí Ýôïéìç· ìüëéò âãÞêá áð' ôï êáôþöëé, âãÞêå êé áõôÞ åß÷å ñßîåé Ýíá óÜëé áðÜíù ôçò, Ýêëåéóå êé Ýöõãå· ôçí åßäá íá ðáßñíåé ôï äñüìï ãéá ôï ìüëï. Ï êýñéïò Ìáê ôñÜâçîå óðßôé ôïõ. Óõëëïãéæüìïõí ôï åðåéóüäéï. Ìå ôé êáðáôóïóýíç, ìå ôé åôïéìüôçôá åß÷å îåãëéóôñÞóåé áðü ôç äýóêïëç èÝóç ðïõ åß÷å âñåèåß! Êáé ôé ìá÷áßñéá ðïõ Þôáí ôá ìÜôéá ôïõ! Ìéá ôïõöåêéÜ, äõï ôïõöåêéÝò, Ýíá æåõãÜñé ðéãêïõßíïé êÜôù, Ýíá ðñüóôéìï, ìéá áðïæçìßùóç. Êáé ôá ðÜíôá êáíïíéóìÝíá óôçí åíôÝëåéá ìå ôïí êýñéï Ìáê óôï óðßôé ôïõ. Ôé õðÝñï÷á, ôé ñáãäáßá áëÞèåéá ðïõ ôñáâïýóå ôï ðñÜìá… 65


Åß÷å áñ÷ßóåé êéüëáò íá âñÝ÷åé, êÜôé ÷ïíôñÝò óôáëáìáôéÝò. Ïé êáñáêÜîåò ðåôïýóáíå ÷Üìù êé üôáí Ýöôáóá óðßôé êé Ýëõóá ôïí Áßóùðï Ýðéáóå êé Ýôñùãå ÷ïñôÜñé. Ï áãÝñáò ðÞñå êé öýóáãå ìå üëç ôïõ ôç äýíáìç. ××ÉÉÉ

Ì

ÉÁ ÞÑÁ ÄÑÜÌÏ ÷áìçëüôåñá âëÝðù ôç èÜëáóóá. ¸÷ù áíçöïñßóåé øçëÜ óôï âïõíü êáé âñÝ÷åé, êáé êÜèïìáé áðáãêéáóìÝíïò áðü êÜôù áðü Ýíá ãêñåìüâñá÷ï. Êáðíßæù ôçí ðßðá ìïõ, ôç ãåìßæù êáé ôçí îáíáãåìßæù áðáíùôÜ, êáé êÜèå öïñÜ ðïõ ôçí îáíáíÜâù ï êáðíüò áíáäåýåôáé êÜôù áðü ôç óôÜ÷ôç óá ìéêñÜ-ìéêñÜ óêïõëçêÜêéá. ¸ôóé áíáäåýïíôáé êé ïé ëïãéóìïß óôï êåöÜëé ìïõ. ×Üìù óôï ÷þìá åêåß ìðñïóôÜ ìïõ êåßôåôáé Ýíá óùñïõäÜêé îåñÜ êëáäéÜ, ìéá ñçìáãìÝíç öùëéÜ. Êé Ýôóé ðïõ åßíáé áõôÞ ç öùëéÜ åßíáé êé ç øõ÷Þ ìïõ. ÈõìÜìáé êáé ôçí ðéï áóÞìáíôç ëåðôïìÝñåéá áðü ôá ðåñéóôáôéêÜ áõôçíÞò ôçò ìÝñáò êáé ôçò áëëçíÞò. Ù÷þ, ôé êáêïìåôá÷åßñéóìá ðïõ ìïõ Ýêáíáí… ÊÜèïìáé åäþ ðÜíù óôï âïõíü êé ç èÜëáóóá êé ï áãÝñáò âïõßæïõí, Ýíá Üãñéï ðáñÜðïíï ôïõ áíÝìïõ êáé ôïõ êáéñïý áíôéëáëåß óô' áöôéÜ ìïõ. ÊáÀêéá êáé ôñå÷áíôÞñåò öáßíïíôáé áíïé÷ôÜ Ýîù ìå ìïõäáñéóìÝíá ôá ðáíéÜ, Ý÷ïõí áíèñþðïõò ìÝóá êáé ãéá êÜðïõ âÝâáéá èá ðçãáßíïõí. Èåüò îÝñåé ãéá ðïý íá ðçãáßíïõí üëåò áõôÝò ïé øõ÷Ýò, óõëëïãßæïìáé. Ç èÜëáóóá ëé÷íßæåôáé óôïí áãÝñá, áöñïêïðþíôáò êáé äÝñíåôáé, öïõóêþíåé êáé äÝñíåôáé, èáññåßò êé Ý÷åé ãåìßóåé áðü ãéãÜíôéá îåöñåíéáóìÝíá üíôá ðïõ ðáëåýïõí ìå ôá ÷Ýñéá ôïõò êáé ìå ôá ðüäéá ôïõò êáé ÷ïõãéÜæïõí ôï Ýíá ôïõ Üëëïõ ü÷é – ÷éëéÜäåò äéÜâïëïé åßíáé êé Ý÷ïõí ãéïñôÞ åêåß êÜôù óïõñßæïíôáò, ÷þíïõíå ôá êåöÜëéá óôïõò þìïõò êáé ÷ïñåõôáêßæïõí êýêëï êáé êÜíïõíå ôç èÜëáóóá í' áóðñïëïãÜåé, äÝñíïíôÜò ôçí ìå öôåñáêßóìáôá. ¸îù, ðïëý áíïé÷ôÜ, åßíáé ìéá îÝñá êé áð' áõôÞí ôçí îÝñá îåðåôéÝôáé Ýíáò áóðñéäåñüò èáëáóóüäñáêïò êáé óáëåýåé ôç ÷áßôç ôïõ êé áíáãëýöåôáé ãéá Ýíá îõëÜñìåíï ìðÜñêï, ðïõ ôï îåìðïõñßæåé ï áãÝñáò êáôÜ ôï ðÝëáãï, ù÷þ, êáôÜ ôï ðÝëáãï, áíïé÷ôÜ, êáôÜ ôïí Ýñçìï üîù ùêåáíü… ×áßñïìáé ðïõ åßìáé ïëïìüíá÷ïò, ðïõ äåí åßíáé öüâïò íá äåé êáíÝíáò ôá ìÜôéá ìïõ, óôõëþíù Þóõ÷ïò ôç ñÜ÷ç ðßóù óôï âñÜ÷ï ìïõ êé åßìáé óßãïõñïò ðùò êáíÝíáò äå ìðïñåß íá ìå êñõöïêïéôÜæåé áðü ðßóù. ¸íá ðïõëß êëþèåé áðü ðÜíù óôï âïõíü ìå óôñéãêÝò êñùîéÝò êáé ôçí ßäéá óôéãìÞ îåêïëëÜåé ëßãï ðéï ðÝñá Ýíáò âñÜ÷ïò êáé êïõôñïõâáëÜåé êÜôù êáôÜ ôç èÜëáóóá. Êáé ìÝíù êáèéóìÝíïò åêåß, áêïýíçôïò, ðïëëÞ þñá, ç øõ÷Þ ìïõ çñåìåß, ìéá æåóôáóÜäá åõäáéìïíßáò ÷ýíåôáé ìÝóá ìïõ, ðïõ ìðïñþ íá êÜèïìáé Ýôóé áóöáëéóìÝíïò óôïí êñõøþíá ìïõ, åíþ áðü Ýîù ç âñï÷Þ ðÝöôåé áóôáìÜôçôç. Êïõìðþíù ôï óáêÜêé ìïõ êáëÜ-êáëÜ êé åõ÷áñéóôþ ôï Èåü ãéá ôï æåóôü óáêÜêé ìïõ. ÐåñíÜåé 66

Ï ÐÁÍ

êÜìðïóç þñá áêüìá. ÁðïêïéìéÝìáé… Åßíáé áðüãåìá. Ôñáâþ ãéá ôçí êáëýâá ìïõ êáé âñÝ÷åé áêüìá. ¼ðïõ íá Ýíá óõíáðÜíôåìá áíáðÜíôå÷ï. ÌðñïóôÜ ìïõ åêåß óôï ìïíïðÜôé íá ç ÅäïõÜñäá. Åßíáé ìïõóêßäé, óá íá âñå÷üôáí þñá êé þñá óôï äñüìï, ìá ÷áìïãåëÜåé. Á÷Ü! ËÝù óôç óôéãìÞ ìÝóá ìïõ êáé ìå ðéÜíåé Ýíáò èõìüò, óößããù èõìùìÝíá ôï ôïõöÝêé ìïõ óôá ÷Ýñéá êáé óéìþíù Ýôóé, ì' üëï ðïõ áõôÞ ÷áìïãåëÜåé. – ÊáëçìÝñá! öùíÜæåé ðñþôç. ÐåñéìÝíù íá óéìþóù ìåñéêÜ âÞìáôá áêüìá êé Ýðåéôá ôçò ëÝù: – ×áéñåôþ óáò, ùñáßá ìïõ äåóðïóýíç! Óáóôßæåé ìå ôï ðåßñáãìÜ ìïõ, ôá ÷Üíåé. Á÷, äåí Þîåñá ôé Ýëåãá. ×áìïãåëÜåé äåéëéáóìÝíá êáé ìå êïéôÜæåé. – Åß÷áôå ðÜåé óôï âïõíü óÞìåñá; ìå ñùôÜåé. Ôüôå èá âñá÷Þêáôå. Ïñßóôå, Ý÷ù åäþ Ýíá öïõëÜñé, áí èÝëåôå íá ôï ñßîåôå áðÜíù óáò, Ýíá ìáíôÞëé, åìÝíá ìïõ ðåñéóóåýåé… ü÷é å; Åóåßò ïýôå èÝëåôå íá ìå îÝñåôå. Êáé ñß÷íåé ÷Üìù ôá ìÜôéá ôçò êïõíþíôáò ôï êåöÜëé, êáèþò äå äÝ÷ïìáé ôï ìáíôÞëé ôçò. – ¸íá ìáíôÞëé; áðïêñßíïìáé åãþ ÷áóêáñßæïíôáò áðü èõìü êé áðü óáóôéìÜñá. Ìá Ý÷ù åäþ Ýíá óáêÜêé ïëüêëçñï ðåñßóóéï, ôï èÝëåôå; ÅìÝíá ìïõ ðåñéóóåýåé, èá ôï Ýäéíá ó’ üðïéïí êáé íá Þôáíå, þóôå ìðïñåßôå íá ôï ðÜñåôå åëåýèåñá. Èá ôï Ýäéíá ìåôÜ ÷áñÜò óôçí ðñþôç øáñáðïýëá. Åßäá üôé áíõðïìïíïýóå ôé èá ðù, Üêïõãå ìå ôüóç áäçìïíßá ðïõ áóêÞìáéíå êáé îå÷íïýóå áíïé÷ôü ôï óôüìá ôçò. Êáé óôÝêåé åêåß äá ìå ôï ìáíôÞëé óôï ÷Ýñé åßíáé Ýíá ìåôáîùôü Üóðñï öïõëÜñé ðïõ ôï åß÷å óôï ëáéìü ôçò êáé ôï Ýâãáëå. Äßíù ìéá êé åãþ êáé âãÜíù ôï óáêÜêé ìïõ. – Ãéá üíïìá ôïõ Èåïý, ôé êÜíåôå! Îåöùíßæåé, öïñÝóôå ôï ðÜëé. Ôüóï èõìùìÝíïò åßóôå ìáæß ìïõ; Ù÷ ÈåÝ ìïõ, ìá âÜëôå ëïéðüí ôï óáêÜêé óáò ðñïôïý ìïõóêÝøåôå. ÎáíÜâáëá ôï óáêÜêé ìïõ. – Ðïý ðçãáßíáôå; ñþôçóá ðíéãìÝíá. – Íá, ðïõèåíÜ… Áêïýò åêåß èá âãÜíáôå ôï óáêÜêé óáò ãéá… – Êáé ðþò Ý÷åé ï êýñéïò âáñüíïò óáò óÞìåñá; ôç ñùôþ. Ìå ôÝôïéïí êáéñü äå èá ìðüñåóå âÝâáéá ï êüìçò óáò íá âãåé ìå ôç âÜñêá… – Ãêëáí, èá Þèåëá íá óáò ðù üôé… Ôç äéáêüðôù: – Ìðïñþ íá óáò ðáñáêáëÝóù íá äéáâéâÜóåôå ôïõò ÷áéñåôéóìïýò ìïõ óôïí êýñéï Äïýêá. ÊïéôÜæïõìå ï Ýíáò ôïí Üëëïí. Åßìáé Ýôïéìïò íá ôçò êüøù åêáôü öïñÝò ôçí êïõâÝíôá áí êÜìåé íá áíïßîåé ôï óôüìá ôçò. Óôï ôÝëïò Ýíáò ðéêñüò ðüíïò ÷ýíåôáé óôï ðñüóùðü ôçò êáé ôçò áëëïéþíåé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ãõñßæù ôá ìÜôéá áëëïý êáé ôçò ëÝù: 67


– Íá ðù ôç ìáýñç áëÞèåéá, äþóôå ôïõ ôá ðáðïýôóéá óôï ÷Ýñé ôïõ êõñßïõ ðñßãêéðá, äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá. Äåí åßíáé Üíôñáò ãéá óáò áõôüò. Óáò åããõþìáé üôé ôïýôåò ôéò ìÝñåò äåí êÜíåé Üëëï ðáñÜ íá óêÝðôåôáé êáé íá îáíáóêÝðôåôáé íá ðñÝðåé íá óáò êÜìåé ãõíáßêá ôïõ Þ áí äåí ðñÝðåé· áëëÜ äåí åßíáé ãéá óáò óáò ëÝù, äåí åßíáé ãéá óáò. – ÁöÞóôå, áò ìç ìéëïýìå ãé' áõôü· íáé; Åãþ óõëëïãéÝìáé åóÜò Ãêëáí, êáé óåéò èá ìðïñïýóáôå íá âãÜëåôå ôï óáêÜêé óáò íá âñá÷åßôå ãéá ÷Üñç áëëçíÞò, Ýñ÷ïìáé íá óáò âñù… Êïõíþ ôïõò þìïõò ìïõ êáé óõíå÷ßæù: – Åãþ áíôéèÝôùò èá óáò ðñüôåéíá ôï ãéáôñü. ¸÷åôå íá áíôéôåßíåôå ôßðïôá ãé' áõôüí; ¸íáò Üíôñáò óôçí áêìÞ ôçò çëéêßáò ôïõ, Ýíá ìõáëü ðñþôçò. Óêåöèåßôå ôï. – Áêïýóôå ìå ìéá óôéãìÞ ìïíá÷Ü… – Ìå ðåñéìÝíåé óôçí êáëýâá ìïõ ï Áßóùðïò, ï óêýëïò ìïõ. ¸âãáëá ôï óêïýöï ìïõ, ôç ÷áéñÝôéóá êáé îáíáåßðá: – ×áéñåôþ óáò ùñáßá ìïõ äåóðïóýíç! Êé Üñ÷éóá íá ðçãáßíù. ¸âáëå ìéá öùíÞ: – ¼÷é óå ðáñáêáëþ, ìç ìïõ óêßæåéò ôçí êáñäéÜ. Åãþ Þñèá ãéá óÝíá óÞìåñá, óå ðåñßìåíá ðüôå èá öáíåßò êáé óïõ ÷áìïãåëïýóá, êáèþò ó' åßäá íá Ýñ÷åóáé. ×ôåò ëßãï Þèåëå íá ìïõ óáëÝøåé ôï ëïãéêü, ôüóï ðïõ óêåðôüìïõí êÜôé üëç ôçí þñá· ôï êåöÜëé ìïõ ãýñéæå áðü ôç æÜëç êáé äå óêåðôüìïõí ðáñÜ åóÝíá ðÜíôá. ÓÞìåñá êáèüìïõí óôç óÜëá ìáò· ìðáßíåé êÜðïéïò ìÝóá êáé äå óçêþíù êáèüëïõ ôá ìÜôéá ìïõ íá êïéôÜîù, üìùò îÝñù ðïéïò åßíáé ðïõ ìðÞêå. – ÔñÜâçîá ìéóü ìßëé êïõðß ÷ôåò, åßðå. – Êáé äåí êïõñáóôÞêáôå; ôïí ñùôþ. – Á÷ íáé, êïõñÜóôçêá êé Ýâãáëá öïõóêÜëåò óôá ÷Ýñéá ìïõ, åßðå ôüôå êáé ìåëáã÷üëçóå ðïõ ôï èõìÞèçêå. Åãþ óõëëïãßæïìáé: «ïñßóôå, íá ôé ôïí ìåëáã÷ïëåß!». Óå ëéãÜêé ìïõ ëÝåé ðÜëé! Áðüøå ôç íý÷ôá Üêïõãá Ýíá øõèßñéóìá áðü Ýîù áð' ôá ðáñÜèõñÜ ìïõ, Þôáíå ç êáìáñéÝñá óáò êáé ï Ýíáò áðü ôïõò õðáëëÞëïõò ôïõ ìáãáæéïý óáò êáé ãëõêïêïõâÝíôéáæáí. – Íáé, èá ðáñèïýí ôïõ åßðá. – ÊáëÜ, ìá óôéò äõï ç þñá! – Êáé ãéáôß; ñùôþ åãþ· êáé óå ëßãï ëÝù: ç íý÷ôá åßíáé äéêÞ ôïõò. Áõôüò ôüôå óéÜæåé ìéá ôá ÷ñõóÜ ôïõ ìáôïãõÜëéá óôç ìýôç ôïõ êáé ðáñáôçñåß: «ìá åíôïýôïéò, äå âñßóêåôå êáé óåéò, ìåóÜíõ÷ôá ç þñá, äåí åßíáé áôáßñéáóôï;». Åãþ äåí åß÷á óçêþóåé äéüëïõ ôá ìÜôéá ìïõ íá ôïí êïéôÜîù êáé êáèüìáóôáí Ýôóé ßóáìå äÝêá ëåðôÜ. – Íá óáò ñßîù Ýíá óÜëé óôéò ðëÜôåò; ìå ñùôÜåé. – ¼÷é åõ÷áñéóôþ, ôïõ áðïêñßèçêá. – Íá ôïëìïýóå êÜðïéïò íá Ýðáéñíå ôï ÷åñÜêé óáò; ëÝåé. Äåí Ýäùóá áðÜíôçóç, ï íïõò ìïõ Þôáí áëëïý. Ìïõ Ýâáëå Ýíá ìéêñü êïõôß óôï ÷Ýñé ìïõ, ôï 68

Ï ÐÁÍ

Üíïéîá êáé Þôáíå ìÝóá ìéá êáñößôóá. Åß÷å Ýíá óôÝììá ìå äÝêá ðåôñÜäéá, ôá ìÝôñçóá… Ãêëáí, íá ôçí åäþ áõôÞ ç êáñößôóá, èåò íá ôçò äåéò; Åßíáé ôóáëáðáôçìÝíç êïììÜôéá· Ýëá íá ôç äåéò êáé ìüíïò óïõ ðïõ åßíáé ôóáëáðáôçìÝíç êïììÜôéá… Å, êáé ôé íá ôçí êÜìù ôïýôç ôçí êáñößôóá; ôïí ñùôþ. – Íá ôç âÜëåôå íá óôïëßæåóôå ìïõ áðïêñßíåôáé. – Ìá åãþ ôïõ ôçí Ýäùóá ðßóù êáé ôïõ åßðá: áöÞóôå ìå Þóõ÷ç, åìÝíá ï íïõò ìïõ åßíáé óå Üëëïí. – Óå ðïéïí Üëëïí; ìå ñùôÜåé. – Ó' Ýíáí êõíçãü, ôïõ áðïêñßèçêá· äåí ìïõ Ý÷åé äþóåé ãéá èýìçìá ðáñÜ äõï üìïñöá öôåñÜ, ìá ôçí êáñößôóá óáò ðÜñôå ðßóù. Äåí Þèåëå üìùò íá ôçí ðÜñåé. Ôüôå ìïíÜ÷á ãýñéóá êáé ôïí êïßôáîá, ôï âëÝììá ôïõ Þôáíå äéáðåñáóôéêü. – Äåí ôçí îáíáðáßñíù ôçí êáñößôóá, ìïõ êÜíåé, êÜìåôÝ ôçí ü,ôé èÝëåôå, ðáôÞóôå ôç ÷Üìù. Óçêþèçêá ïñèÞ, ôçí Ýâáëá ÷Üìù êáé ôçí ðÜôçóá ìå ôï ôáêïýíé ìïõ. ÓÞìåñá ôï ðñùß ãßíçêáí áõôÜ… ÔÝóóåñåéò þñåò ôñéãýñéæá ìÝóá óôï óðßôé êáé ðåñßìåíá· Üìá öÜãáìå âãÞêá Ýîù. Óôï äñüìï ðéï ðÜíù ôïí âñßóêù ìðñïóôÜ ìïõ. – Ðïý ðÜôå; ìå ñþôçóå. Óôïí Ãêëáí, ôïõ áðïêñßíïìáé, ðÜù íá ôïí ðáñáêáëÝóù íá ìçí ìå îå÷Üóåé… Áðü ôç ìéá Ý÷ù ðïõ ðåñéìÝíù åäþ, óôåêüìïõí ó' Ýíá äÝíôñï êáé êïßôáæá, êáé Þóïõí óÜìðùò êáíÝíáò èåüò üðùò óå åßäá êé åñ÷üóïõí. Áãáðþ ôçí êïñìïóôáóéÜ óïõ, áãáðþ ôá ìáëëéÜ óïõ, ôïõò þìïõò óïõ, ü,ôé êé áí åßíáé äéêü óïõ ôï áãáðþ… Ìá åóý êÜèåóáé óôá êáñöéÜ, èÝëåéò íá öýãåéò, íá öýãåéò êáé ôßðïô' Üëëï, óïõ åßìáé áäéÜöïñç, ïýôå íá ìå êïéôÜîåéò äå ãõñßæåéò. Åß÷á êïíôïóôáèåß êáé ôçí Üêïõá. Ìüëéò óþðáóå Üñ÷éóá îáíÜ íá öåýãù, Åß÷á ðïëý ôõñáíéóôåß, åß÷á áðïêÜìåé ðéá, ç êáñäéÜ ìïõ åß÷å ãßíåé ðÝôñá êáé ÷áìïãåëïýóá. – Á íáé, åßðá êáé óôÜèçêá îáíÜ. ÊÜôé åß÷áôå íá ìïõ ðåßôå íïìßæù å; ÁõôÞ ç åéñùíåßá ôçò åîÜíôëçóå ôçí õðïìïíÞ ôçò – ÊÜôé åß÷á íá ðù ëÝåé; íáé, ìá êÜôé åßðá èáññþ äåí ôï áêïýóáôå; ¼÷é, ôßðïôá, äåí Ý÷ù ôßðïôá ðéá íá óáò ðù… Ç öùíÞ ôçò ôñÝìåé ðáñÜîåíá. Ëõãßæåé, ìá áõôü äå ìå óõãêéíåß êáèüëïõ. XXIV

Ô

ÇÍ ÜËËÇ ÌÝÑÁ ôï ðñùß âãáßíïíôáò áð' ôçí êáëýâá ìïõ âëÝðù ôçí ÅäïõÜñäá êáé óôÝêåé áðÝîù. Óôï äéÜóôçìá ôçò íý÷ôáò ôá åß÷á îáíáìåôñÞóåé üëá êáé åß÷á ðÜñåé ôçí áðüöáóÞ ìïõ. Ìðá ãéá ðïéï ëüãï èá åîáêïëïõèïýóá íá áöÞíù ôïí åáõôü ìïõ íá èáìðþíåôáé áðü ôï êáðñéôóéÜñéêï áõôü ïí, áðü áõôÞí ôçí øáñïðïýëá, áðü 69


áõôÞ ôçí áìüñöùôç· áñêåôüí êáéñü äåí åß÷å ìåßíåé ôï üíïìÜ ôçò óôçí êáñäéÜ ìïõ êáé ìïõ ôçí åß÷å ñïõöÞîåé ðéá; Á, öôÜíåé! ÅîÜëëïõ ìïõ åß÷å ìðåé ç éäÝá ðùò ìå ôçí áäéáöïñßá ìïõ áêñéâþò êáé ìå ôéò åéñùíåßåò ìïõ ôçí Ýöåñíá ðéï êïíôÜ ìïõ. Á÷ ôé èåóðÝóéá ðïõ ôçí åß÷á ðåñéãåëÜóåé ÷ôåò: áöïý åß÷å âÜëåé Ýíá ëüãï êÜìðïóá ëåðôÜ ãõñßæù êáé ëÝù çóõ÷üôáôá: Á íáé, êÜôé åß÷áôå íá ìïõ ðåßôå íïìßæù å;… Óôåêüôáí åêåß óôç óôá÷ôéÜ ðÝôñá. ¹ôáíå ðÜñá ðïëý ôáñáãìÝíç êé Ýêáìå íá ôñÝîåé áðÜíù ìïõ, Üíïéãå êéüëáò ôçí áãêáëéÜ ôçò, ìá Ýìåéíå Ýôóé ðïõ Þôáí êé Ýìðëåîå ôá ÷Ýñéá ôçò ôï Ýíá ìå ô' Üëëï êáé ôá ôñÜâáãå. ÓÞêùóá ôï ÷Ýñé óôï óêïýöï ìïõ êáé ôç ÷áéñÝôéóá âïõâüò. – Ãéá Ýíá êáé ìüíï ðñÜãìá óáò èÝëù óÞìåñá, Ãêëáí, åßðå æùçñÜ. Äåí êïõíÞèçêá êáèüëïõ, ìüíï êáé ìüíï ãéá íá áêïýóù ôé èá Ýëåãå. – ¸ìáèá üôé ðÞãáôå óôïõ óéäåñÜ. ¹ôáíå âñÜäõ. Ç Åýá Þôáíå ìïíÜ÷ç óôï óðßôé. ÓÜóôéóá êé áðïêñßèçêá: – Áðü ðïéïí ëÜâáôå áõôÞí ôçí ðëçñïöïñßá; – Äåí êÜíù ôïí êáôÜóêïðï, ü÷é, îåöþíéóå. Ôï Üêïõóá ÷ôåò âñÜäõ, ìïõ ôï äéçãÞèçêå ï ìðáìðÜò. ¢ìá ãýñéóá ÷ôåò âñÜäõ Ýôóé ìïõóêåìÝíç ðïõ Þìïõí ìïõ ëÝåé ï ìðáìðÜò: ðñüóâáëåò óÞìåñá ôï âáñüíï. «¼÷é», ôïõ ëÝù. «Êáé ðïý Þóïõí ôþñá;» ìå ñùôÜåé ðÜëé. «Ìå ôï Ãêëáí», ôïõ áðÜíôçóá. Ôüôå ìïõ äéçãÞèçêå áõôü ï ìðáìðÜò. Ðíßãù ôçí áðåëðéóßá ìÝóá ìïõ êáé ëÝù: – Ç Åýá Ý÷åé Ýñèåé êé åäþ. – ¸÷åé Ýñèåé êé åäþ; Óôçí êáëýâá; – ÐïëëÝò öïñÝò. Ôçí áíÜãêáóá åãþ íá Ýñèåé ìÝóá. Ôá ëÝãáìå. – Êé åäþ! Ðáýóç. ÊñÜôá êáëÜ, êñÜôá êáëÜ! Óõëëïãßæïìáé áðü ìÝóá ìïõ êáé ëÝù: – Ìéá êáé Ý÷åôå ôçí åõãåíÞ êáëïóýíç íá áíáêáôåýåóôå óôéò õðïèÝóåéò ìïõ, äå èÝëù íá ìåßíù êé åãþ ðßóù. Óáò ðñüôåéíá ÷ôåò ôï ãéáôñü· ôç óêåöèÞêáôå ôçí ðñüôáóÞ ìïõ; Ï êýñéïò ðñßãêéðáò åßíáé ìá ôçí ðßóôç ìïõ ðïëý áíõðüöïñïò. ¸íáò èõìüò áíÜâåé óôá ìÜôéá ôçò. – Å ëïéðüí íá îÝñåôå üôé äåí åßíáé êáèüëïõ áíõðüöïñïò, ëÝåé áðüôïìá. ¼÷é, åßíáé êáëýôåñïò óáò· ÷ßëéåò öïñÝò êáëýôåñüò óáò. ÎÝñåé íá ìðáßíåé ìÝóá ó' Ýíá óðßôé ÷ùñßò íá óðÜæåé öëéôæÜíéá êáé ðïôÞñéá, áöÞíåé êáé ôá ðáðïýôóéá ìïõ Þóõ÷á. Êáé îÝñåé ðùò íá öÝñíåôáé ìå ôïí êüóìï. Åíþ åóåßò ãßíåóôå ãåëïßïò, ìå êÜíåôå êáé íôñÝðïìáé –áíõðüöïñïò åßóáóôå óåéò, êáôáëÜâåôÝ ôï! Ôá ëüãéá ôçò ì' áããßîáíå âáèéÜ, Ýóêõøá ôï êåöÜëé êáé åßðá: – ¸÷åôå äßêéï. Äåí êÜíù ðéá ìå êüóìï, äåí îÝñù ðþò íá öåñèþ. Êáíåßò äå ìå êáôáëáâáßíåé. Æù ïëïÝíá óôï äÜóïò, áõôÞ åßíáé ç ÷áñÜ ìïõ. Åäþ óôç ìïíáîéÜ ìïõ äåí ðåéñÜæù êáíÝíá ìå ôï íá åßìáé üðùò åßìáé ìá Üìá âñßóêïìáé 70

Ï ÐÁÍ

ìáæß ìå Üëëïõò áãùíßæïìáé üëç ôçí þñá ãéá íá öåñèþ êáèþò ðñÝðåé… ¸æçóá ôüóï ëßãï ìå áíèñþðïõò äõï ÷ñüíéá ôþñá… – Ìå óáò äåí îÝñåé êÜðïéïò áðü óôéãìÞ óå óôéãìÞ ôé èá ôïí âñåé, ôñÝìåé ôé èá êÜìåôå. ÁðïêÜíåé åðéôÝëïõò êÜðïéïò íá óáò Ý÷åé ïëïÝíá óôï íïõ ôïõ. Ôé Üêáñäá ðïõ ôá åßðå üëá áõôÜ! Ìéá ðßêñá áâÜóôá÷ôç ÷ýíåôáé óôçí øõ÷Þ ìïõ, íéþèù ôá ãüíáôÜ ìïõ íá ìç ìå âáóôïýí ìðñïóôÜ ó' áõôÞí ôçí Üãñéá åðßèåóÞ ôçò. Êáé äåí ôçò öôÜíåé, äå óôáìáôÜåé, óõíå÷ßæåé áêüìá: – ÐÜñôå óá èÝôå ôçí Åýá íá óá Ý÷åé ôï íïõ ôçò. Êñßìá ìüíï ðïõ åßíáé ðáíôñåìÝíç. – Ç Åýá; åßðáôå ðùò åßíáé ðáíôñåìÝíç ç Åýá; – ÌÜëéóôá åßíáé ðáíôñåìÝíç. – Êáé ìå ðïéïí; – Ìá ôï îÝñåôå äá, äå ìðïñåß. Ç Åýá åßíáé ãõíáßêá ôïõ óéäåñÜ. – Äåí åßíáé êüñç ôïõ; – ¼÷é, åßíáé ãõíáßêá ôïõ. Ìç èáññåßôå ðùò êÜèïìáé åäþ ÷Üìù êáé óáò ëÝù øåõôéÝò; Äåí èáñïýóá ðùò êáèüôáí êáé ìïõ Ýëåãå øåõôéÝò, ìüíï ðïõ ôá åß÷á ÷áìÝíá. Óôåêüìïõí åêåß äá óáí áðïóâïëùìÝíïò êáé óõëëïãéæüìïõíá: ðáíôñåìÝíç ç Åýá; – Ðåôý÷áôå, âëÝðåôå, óðïõäáßá óôçí åêëïãÞ óáò, ëÝåé ç ÅäïõÜñäá. Å, ìá åðéôÝëïõò! Äåí èá ôåëåßùíå ðéá! ¢ñ÷éóá íá ôñÝìù áðü ôï èõìü ìïõ êáé åßðá: – Áêïýóôå ìå üìùò ðïõ óáò ëÝù, ðÜñôå ôï ãéáôñü. ÁêïëïõèÞóôå ôç óõìâïõëÞ ìïõ, ðïõ åßíáé óõìâïõëÞ ößëïõ. Áõôüò ï ðñßãêéðÜò óáò äåí åßíáé ðáñÜ Ýíáò ãåñï-îåêïýôçò. Êé áðÜíù óôç öïýñêá ìïõ Ýëåãá øÝìáôá, ìåãÜëùíá ôçí çëéêßá ôïõ, Ýëåãá ðùò åß÷å êáñÜöëá, ðùò Þôáíå ìéóüóôñáâïò êáé äåí Ýâëåðå êáèüëïõ ó÷åäüí· êáé åðÝìåíá ðùò öïñïýóå åêåßíá ôá êïõìðéÜ ìå ôï óôÝììá óôï ðïõêÜìéóü ôïõ ìüíï êáé ìüíï ãéá íá êÜíåé ôïí ôÜ÷áôå êáé íá åðéäåß÷íåé ôïõò ôßôëïõò åõãåíåßáò ôïõ. Ïýôå ôç ãíùñéìßá ôïõ äå èá Þèåëá êáí, äå èá Ýäéíá äéÜñá íá ôïí ãíùñßóù. Äåí Ý÷åé ôßðïôá ðïõ íá ôïí ôñáâÜåé êáíÝíáí, ôïõ ëåßðïõíå ïé êýñéåò ãñáììÝò, åßíáé ìéá íïýëá êáé ôßðïôá ðåñéóóüôåñï. – Êáèüëïõ, ìÜëéóôá, êáèüëïõ, åßíáé êáé ðáñáåßíáé êÜôé! Îåöþíéóå áõôÞ êé ç öùíÞ ôçò Þôáí ãåìÜôç öïýñêá. Åßíáé ðïëý ðáñáðÜíù áð' ü,ôé íïìßæåéò åóý, ðáëéïäáóÜíèñùðå! ÓôÜóïõ üìùò êáé èá äåéò, ù, èá ôá ðåé Ýíá ÷åñÜêé ìáæß óïõ. Èá ôïí ðáñáêáëÝóù åãþ ìüíç ìïõ. Íïìßæåéò ðùò äåí ôïí áãáðþ å, ìá èá äåéò üôé Ý÷åéò ëÜèïò. Èá ôïí ðÜñù, èá ôï óêÝðôïìáé ìÝñá êáé íý÷ôá. ÈõìÞóïõ ôï êáëÜ áõôü ðïõ óïõ ëÝù, ôïí áãáðÜù. ÖÝñíå ôç ôçí Åýá åäþ, ÷á÷Ü, ìá ôï Èåü, öÝñíå ôç üóï èåò, äå ìïõ êáßãåôáé êáñöß. Êáé ìÜëéóôá áò öåýãù áðü åäþ ÷Üìù, áò öåýãù… ¸êáìå ìåñéêÜ ìéêñÜ, íåõñéêÜ âçìáôÜêéá ßóá êÜôù óôï ìïíïðÜôé ôçò 71


êáëýâáò, ãýñéóå îáíÜ ìéá, ÷ëïìÞ óá ëåßøáíï êáé îåöþíéóå: «Êáé íá ìç óå îáíáäïýíå ôá ìÜôéá ìïõ». XXV

Ô

Á ÖÝËËÁ ÊÉÔÑÉÍßÆÏÕÍ, ïé ðáôáôéÝò, ìåãáëùìÝíåò, Ý÷ïõíå âãÜëåé áíèïýò, ôï êõíÞãé Ý÷åé îáíáñ÷ßóåé. ×ôõðïýóá ÷éïíïðÝñäéêåò, ôóåëéíüôåò, ëáãïýò, ìéá ìÝñá ÷ôýðçóá êé Ýíáí áúôü. ÁóõííÝöéáóôïò, ôåôñÜðëáôïò ïõñáíüò, äñïóåñÝò íý÷ôåò, ðëÞèïò êáèÜñéá êïõäïõíßóìáôá êé áãáðçìÝíïé Þ÷ïé óôï äÜóïò êáé óôá ëéâÜäéá. ÌåãÜëç êé åéñçíéêÞ ç ðëÜóç áíáðáõüôáíå… – Äåí Ý÷ù êáìéÜ íåüôåñç åßäçóç áðü ôïí êýñéï Ìáê ãéá åêåßíïò ôïõò äõï ðéãêïõßíïõò ðïõ ÷ôýðçóá, åßðá óôï ãéáôñü. – Íá ôï ÷ñùóôÜôå ÷Üñç óôçí ÅäïõÜñäá ðïõ äåí Ýãéíå êáôáããåëßá, ìïõ áðïêñßèçêå. ÎÝñù üôé áõôÞ ìðÞêå óôç ìÝóç êáé ôïí åìðüäéóå. – Äåí ôçò ÷ñùóôþ ÷Üñç, åßðá… ØéëïêáëïêáéñÜêé ôþñá, ðñÜï êáé ãáëÞíéï. Ôá ìïíïðÜôéá öáíôÜæïõí üðùò æùíÜñéá åäþ åêåß óôï äÜóïò, ðïõ Üñ÷éóå ðéá íá êéôñéíßæåé, êÜèå íý÷ôá ðáñïõóéÜæåôáé êé áðü Ýíá êáéíïýñãéï áóôÝñé êáé ôï öåããÜñé îå÷ùñßæåé èáìðÜ óá ìéá óêéÜ, ìéá óêéÜ áðü ìÜëáìá âïõôçìÝíç óå áóÞìé… – Ãéá ôï Èåü, Åýá! ÐáíôñåìÝíç åßóáé; – Äåí ôï Þîåñåò; – ¼÷é äåí ôï Þîåñá. Ìïõ óößããåé ôï ÷Ýñé âïõâÞ. – Ãéá ôï Èåü, âñå ðáéäß, ôé èá êÜìïõìå ôþñá; – ¼ôé èåò åóý. ºóùò äå öýãåéò áêüìá, èá óå ÷áßñïìáé üóï åßóáé åäþ. – ¼÷é, Åýá. – Ìá íáé, íáé, üóï åßóáé åäþ ìïíÜ÷á! Ç üøç ôçò Ý÷åé ðÜñåé ôï ðüíï ôçò åñçìéÜò, óößããåé ïëïÝíá ôï ÷Ýñé ìïõ ìÝóá óôá äéêÜ ôçò. – ¼÷é, Åýá, Üíôå! ÐïôÝ ðéá! Êé ïé íý÷ôåò ðåñíïýí êé Ýñ÷ïíôáé êáé îáíÜñ÷ïíôáé ïé ìÝñåò. Åßíáé êéüëáò ôñåéò ìÝñåò áð' áõôÞ ôçí êïõâÝíôá ìáò. Ç Åýá ðåñíÜåé ðÝñá óôï äñüìï öïñôùìÝíç. Ôé îýëá ÈåÝ ìïõ ðïõ ôá Ý÷åé êïõâáëÞóåé áðü ôï äÜóïò öÝôïò ôï êáëïêáßñé áõôü ôï ðáéäß! – Áêïýìðçóå ÷Üìù ôï öüñôùìÜ óïõ, Åýá êé Üóå ìå íá äù áí åßíáé ãáëáíÜ ðÜíôá ôá ìÜôéá óïõ. Åßíáé êüêêéíá ôá ìÜôéá ôçò.

72

Ï ÐÁÍ

– Å, ÷áìïãÝëáóÝ ìïõ îáíÜ, Åýá! Äå âáóôþ ðéá íá óïõ ðù ü÷é, åßìáé äéêüò óïõ, åßìáé äéêüò óïõ… ÂñÜäõ. Ç Åýá ôñáãïõäÜåé áêïýù ôï ôñáãïýäé ôçò êáé íéþèù óôï áßìá ìïõ Ýíá Üíáììá. – ÔñáãïõäÜò áðüøå, Åýá; – Íáé, åßìáé ÷áñïýìåíç. Êáé êáèþò åßíáé ðéï êïíôÞ, ðçäÜåé ëßãï ãéá ìå öôÜóåé íá êñåìáóôåß áðü ôï ëáéìü ìïõ. – Ìá óõ ôá Ý÷åéò êáôáêïììáôéÜóåé ôá ÷Ýñéá óïõ, Åýá! ÈåÝ ìïõ, ãéáôß; – Äåí åßíáé ôßðïôá, äåí ðåéñÜæåé. ÁóôñÜöôåé ïëüêëçñç. – Åýá, ìßëçóåò ìå ôïí êýñéï Ìáê; – Íáé, ìéá öïñÜ. – Ôé óïõ åßðå; Êáé ôé ôïõ åßðåò åóý; – Ìáò êáêïìåôá÷åéñßæåôáé ðïëý ôþñá, âÜæåé ôïí Üíôñá ìïõ íá äïõëåýåé ìÝñá êáé íý÷ôá êÜôù óôï ìüëï, êáé ìïõ äßíåé êáé ìÝíá ëïãÞò-ëïãÞò âáñéÝò äïõëåßåò. ÄéÜôáîå íá êÜíù êé åãþ áíôñéêÝò äïõëåéÝò. – Êáé ãéáôß ôï êÜíåé áõôü; Ç Åýá êïéôÜæåé ÷Üìù. – Ãéáôß ôï êÜíåé áõôü, Åýá; – Ãéáôß ó' áãáðþ. – Êáé ðïý ôï îÝñåé; – Ôïõ ôï åßðá. Ðáýóç. – Ï Èåüò íá äþóåé íá Ýðáõå íá óå êáêïìåôá÷åéñßæåôáé Ýôóé, Åýá! – Ìá äå ìå íïéÜæåé. Ôþñá äå ìå íïéÜæåé êáèüëïõ. Óáí óå ôñåìïõëéáóôü ôñáãïõäÜêé áêïõãüôáíå ç öùíÞ ôçò ìÝóá óôï äÜóïò. Êáé ôá öýëëá üëï êáé ðéï ðïëý êéôñéíßæïõí, óéìþíåé ôï öèéíüðùñï ðéá, ô' áóôÝñéá Ý÷ïõíå ðëçèýíåé óôïí ïõñáíü êáé ôï öåããÜñé, áðü ôþñá êáé ìðñïò, öáßíåôáé óá ìéá óêéÜ áð' áóÞìé âïõôçãìÝíç óå ìÜëáìá. Êñýï äåí êÜíåé êáèüëïõ áêüìá, ìïíÜ÷á ìéá äñïóåñÞ óéãáëéÜ áðëþíåôáé êáé ìéá îå÷õìÝíç æùÞ ìÝóá óôï äÜóïò. Ëåò êáé ôï êÜèå äÝíôñï óôÝêåé êáé óõëëïãßæåôáé. Ïé áãñéïöñÜïõëåò Ý÷ïõí ìåóôþóåé. Êáé Ýöôáóå ç åéêïóéäõü ôïõ Áõãïýóôïõ êé ïé ôñåéò íý÷ôåò ôïõ äñéìü÷ïëïõ.

73


XXVI

Ç ÐÑÞÔÇ ÍÝ÷ÔÁ ôïõ äñéìü÷ïëïõ.

ÅííéÜ ç þñá âáóéëåýåé ï Þëéïò. ¸íá ìïõ÷ñü óêïôÜäé áðëþíåôáé óôç ãç, êÜðïéï áóôÝñé îå÷ùñßæåé åäþ åêåß, äõï þñåò áñãüôåñá èáìðïöáßíåôáé Ýíá áíôéöÝããéóìá êé áð' ôï öåããÜñé. Ôñáâþ ãéá ôï äÜóïò ìå ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé ìå ôï óêýëï ìïõ, ìáæåýù îýëá êé áíÜâù ìéá ìåãÜëç öùôéÜ êé ç öëüãá ôçò áíôéëÜìðåé áíÜìåóá óôïõò êïñìïýò ôùí ðåýêùí. ÐÜãï äåí Ý÷åé ñßîåé êáèüëïõ. Ç ðñþôç íý÷ôá ôïõ äñéìü÷ïëïõ! ËÝù áðü ìÝóá ìïõ Êáé ìéá ðáñÜöïñç, áêñÜôçôç ÷áñÜ ìå óõíåðáßñíåé, ãéá ôç óôéãìÞ êáé ôïí ôüðï ðïõ åßìáé, êáé áíáôñé÷ßëá áëëüêïôç… – ¸íá åéò õãåßáí, Üíèñùðïé êáé æïýäéá êáé ðïõëéÜ, Ýíá åéò õãåßáí ãéá ôçí áðüêïóìç ôïýôç ôç íõ÷ôéÜ ìÝóá óôá äÜóç, óôá äÜóç! ¸íá åéò õãåßáí ãéá ôï óêïôÜäé êáé ãéá ôï ìïõñìïõñçôü ôùí Èåþí óôá äÝíôñá áíÜìåóá, ãéá ôç ãëõêéÜ, áðëÞ áñìïíßá ôçò óéãÞò óô' áöôéÜ ìïõ, ãéá ôá ðñÜóéíá ôá öýëëá êáé ãéá ôá êßôñéíá! ¸íá åéò õãåßáí ãé' áõôüí ôï ìéêñüí Þ÷ï ôçò æùÞò ðïõ áêïýù, ãéá ôï ìïõóïýäé áõôü ðïõ ñïõèïõíßæåé ÷Üìù óôá ÷üñôá, áõôü ôï óêõëß ðïõ êïðïëïãÜåé êÜðïéï íôüñï! ¸íá åéò õãåßáí áðü ôá âÜèç ôçò êáñäéÜò ìïõ ãé' áõôüí ôïí áãñéüãáôï ðïõ ðáñáìïíåýåé ìå ôçí êïéëéÜ êïëëçôÜ ÷Üìù, êáé âéãëßæåé êáé åôïéìÜæåôáé íá ÷éìÞîåé óå êÜðïéïí óðïõñãßôç ìåó' óôï óêïôÜäé, ìåó' óôï óêïôÜäé! ¸íá åéò õãåßáí ãéá ôçí åëåÞìïíç ôïýôç ãáëÞíç ðÜíù óôï âáóßëåéï ôçò ãçò, ãéá ôá áóôÝñéá êáé ãéá ôï öåããÜñé, íáé, ãéá ôá áóôÝñéá êáé ãéá ôï öåããÜñé!… Óçêþíïìáé áðÜíù êé áêñïìÜæïìáé. Äå ì' Üêïõóå êáíÝíáò. Îáíáêáèßæù ðÜëé. – ¸íá åõ÷áñéóôþ ãéá ôçí áðüêïóìç ôïýôç íý÷ôá, ãéá ôá âïõíÜ, ãéá ôïõ óêïôáäéïý êáé ãéá ôçò èÜëáóóáò ôï âïõçôü, ð' áíôéâïõßæåé ùò ìÝóá óôçí øõ÷Þ ìïõ! ¸íá åõ÷áñéóôþ ãéá ôç æùÞ ìïõ, ãéá ôçí áíÜóá ìïõ, ãéá ôç ÷Üñç ðïõ ìïõ Ý÷åé äïèåß íá æù áðüøå, Ýíá åõ÷áñéóôþ áðü ôá âÜèç ôïõ åßíáé ìïõ! Áêïýóôå æåñâÜ êé áêïýóôå äåîÜ, íáé, áêïýóôå! Ðáíôïý, ðáíôïý, ç èåßá áéùíéüôçôá! Ç óéãáëéÜ ôïýôç ÷áúäåýåé ìïõñìïõñéóôÜ ô' áöôéÜ ìïõ åßíáé ôï áßìá ôïõ Ðáíôüò üðùò êï÷ëÜæåé, åßíáé ï Èåüò ðïõ ìå óõíõöáßíåé ì' üëïí ôïí êüóìï êáé ìÝíáíå. Óôç ëÜìøç ôçò öùôéÜò ìïõ âëÝðù, ìéá ãõáëéóôåñÞ êëùóôÞ áðü áñÜ÷íç, áêïýù êÜðïéá âÜñêá íá ëÜìíåé óôïí êüñöï, ôï âüñåéï óÝëáò ðåôÜåé ðëïêÜìéá óôïí ïõñáíü áðü ôá âïñéíÜ! Ù! ìá ôçí øõ÷Þ ìïõ ôçí ßäéá, åõ÷áñéóôþ êéüëáò ðïëý ðïõ åßìáé åãþ ðïõ êÜèïìáé åäþ ÷Üìù áðüøå! ÓéãáëéÜ. Ìéá êïõêïõíÜñá ðÝöôåé óôï ÷þìá êïõöÜ. ÊÜðïéï êïõêïõíÜñé Ýðåóå! ëÝù ìÝóá ìïõ. Ôï öåããÜñé Ý÷åé øçëþóåé óôïí ïõñáíü, ç öùôéÜ ìïõ áíáëáìðßæåé óôá ìéóï÷ùíåìÝíá îýëá êáé ðÜåé íá óâÞóåé. ÁñãÜ ìÝóá óôç íý÷ôá êéíþ ãéá ôçí êáëýâá ìïõ. 74

Ï ÐÁÍ

Ç äåýôåñç íý÷ôá ôïõ äñéìü÷ïëïõ, ç ßäéá óéãáëéÜ, ï ßäéïò ìáëáêüò êáéñüò. Ç øõ÷Þ ìïõ åßíáé óå âõèü êáé óõëëïãÜôáé. Ôñáâþ ìç÷áíéêÜ ðÝñá ó' Ýíá äÝíôñï, êáôåâÜæù ÷áìçëÜ ôï óêïýöï ìïõ êé áêïõìðþ óôïí êïñìü, ìå ôá ÷Ýñéá ìðëåãìÝíá ðßóù óôï ëáéìü ìïõ. Êáñöþíù ôá ìÜôéá ìïõ ìðñïò êáé óõëëïãéÝìáé, ç öëüãá ôçò öùôéÜ ìïõ ìïõ óôñáâþíåé ôá ìÜôéá êáé ïýôå ôï êáôáëáâáßíù êáèüëïõ. ¿ñá ðïëëÞ óôÝêïìáé ó' áõôÞ ôçí áíüçôç óôÜóç êïéôÜæïíôáò ôç öùôéÜ· êÜðïôå ôá ðüäéá ìïõ ëõãßæïõí áðü ôçí êïýñáóç ôçò ïñèïóôáóßáò êáé ìïõäéáóìÝíïò ïëüôåëá êáèßæù ÷Üìïõ. Êáé ìüíï ôüôå êáôáëáâáßíù ôé Ýêáíá. Ìá ãéáôß äéÜâïëï íá Ý÷ù êáñöùìÝíá ôüóç þñá óôç öùôéÜ ôá ìÜôéá ìïõ; Ï Áßóùðïò áíáóçêþíåé ôï êåöÜëé êé áêñïìÜæåôáé, áêïýåé ðáôÞìáôá. Ç Åýá ðñïâÜëëåé ìÝó' áð' ôá äÝíôñá. – Åßìáé óå ðïëëÞ óõëëïãÞ áðüøå, åßìáé ðïëý ðéêñáìÝíïò, ôçò ëÝù. Êé áðü óõìðüíéá äå ìïõ áðïêñßíåôáé ôßðïôá. – Ôñßá ðñÜìáôá åßíáé ðïõ áãáðþ ôçò ëÝù ýóôåñá. Áãáðþ Ýíá üíåéñï åñùôéêü ðïõ Ýêáíá ìéá öïñÜ, áãáðþ åóÝíá êé áãáðþ êáé ôïýôï äá ôï êïììÜôé ôçò ãçò. – Êáé ðïéï áãáðÜò ðåñéóóüôåñï; – Ôï üíåéñï. Ãßíåôáé óéãÞ îáíÜ. Ï Áßóùðïò ãíùñßæåé ôçí Åýá, ãÝñíåé ôï êåöÜëé ðëÜé êáé ôçí êïéôÜæåé. – Åßäá óÞìåñá óôï äñüìï Ýíá êïñßôóé, ìïõñìïõñßæù åãþ, ðÞãáéíå ìðñÜôóïìðñÜôóï ìå ôïí áãáðçìÝíï ôçò. Ôïõ Ýêáìå Ýôóé êáé ì' Ýäåéîå ìå ôá ìÜôéá êé Þôáí áäýíáôï íá êñáôÞóåé ôá ãÝëéá ôçò êáèþò ðñïóðåñíïýóá – Êáé ìå ôé ãåëïýóå; – Äåí îÝñù. Ìå ìÝíá âÝâáéá èá ãåëïýóå. Ôé èåò êáé ñùôÜò; – Ôç ãíùñßæåéò; – Íáé. Ôïõò ÷áéñÝôéóá. – Êé áõôÞ äå óå ÷áéñÝôéóå; – ¼÷é, Ýêáíå óáí íá ìç ì' Þîåñå... Ìá ãéáôß êÜèåóáé ôþñá êáé ì' áíáêñßíåéò; ÊÜíåéò ðïëý Üó÷çìá. Ôï üíïìÜ ôçò äåí èá ìå êáôáöÝñåéò íá óïõ ôï ðù. Ðáýóç. – Ìå ôé ãåëïýóå; ìïõñìïõñßæù îáíÜ. ¸íá áëáöñïêüñéôóï åßíáé· ìá ìå ôé ãåëïýóå üìùò; Ãéá üíïìá ôïõ ×ñéóôïý êáé ôçò Ðáíáãßáò, ôé ôçò Ý÷ù êÜìåé åãþ; – Ç Åýá áðïêñßíåôáé: – ÊáêÜ Ýêáíå íá ãåëÜåé ìáæß óïõ. – ¼÷é äåí Ýêáíå êáèüëïõ êáêÜ! Îåöùíßæù. Ìçí êÜèåóáé ôþñá êáé ìïõ ôçí êáôçãïñÜò åäþ ÷Üìù, ôßðïôá äåí êÜíåé áõôÞ ðïõ íá åßíáé êáêü, êáëÜ Ýêáìå 75


êáé ãåëïýóå ìáæß ìïõ. Óþðá óå ðáñáêáëþ, ðïõ íá ðÜñåé ï äéÜâïëïò! ¢óå ìå Þóõ÷ï, áêïýò! Êé ç Åýá óùðáßíåé ôñïìáãìÝíç êáé äå ìïõ ëÝåé ìéëéÜ. Ôçí êïéôÜæù êáé ìåôáíéþíù óôç óôéãìÞ ãéá ôá óêëçñÜ ëüãéá ìïõ, ðÝöôù óôá ðüäéá ôçò êáé ôçí ðáñáêáëþ ìå ìðëåãìÝíá ÷Ýñéá: – Ãýñéóå óðßôé, Åýá. Åóý åßóáé ðïõ áãáðþ ðéï ðïëý· ðþò èá ìðïñïýóá í' áãáðþ Ýíá üíåéñï. Áóôåßá ôï åßðá, åóÝíá áãáðþ. ÐÞãáéíå üìùò ôþñá óðßôé óïõ, èá Ýñèù íá óå äù áýñéï· êáé îÝñå åßìáé äéêüò óïõ, íá ôï èõìÜìáé ðïõ óïõ ôï ëÝù. Êáëçíý÷ôá. Êé ç Åýá öåýãåé ãéá ôï óðßôé ôçò. Ç ôñßôç íý÷ôá ôïõ äñéìü÷ïëïõ, ìéá íý÷ôá üëï áãùíßá! Íá åß÷å ôïõëÜ÷éóôï ëéãÜêé ðáãùíéÜ! Ìá áíôß ðáãùíéÜ ìéá êïõöüâñáóç êáé ìéá áðåëðéóßá, èáññåßò êé ç íý÷ôá Þôáíå Ýíáò ëéâáêùìÝíïò âïýñêïò. ÌÜæåøá îýëá êé Üíáøá ôç öùôéÜ ìïõ… – Åýá, êÜðïôå ãßíåôáé íá âñßóêåé êÜðïéïò ôçí åõ÷áñßóôçóç áêüìá êáé óôï íá ôïí óÝñíïõí áðü ôá ìáëëéÜ. Ôüóç äéáóôñïöÞ ìðïñåß íá ðÜèåé Üíèñùðïò. Ìðïñåß íá ôïí óÝñíïõí áðü ôá ìáëëéÜ óôá óïêÜêéá êé áí âñåèåß êÜðïéïò íá ôïí ñùôÞóåé ôé ôñÝ÷åé, áõôüò íá ðåé –êáé ìÜëéóôá åíèïõóéáóìÝíá íá ðåé: «ìå óÝñíïõí áðü ôá ìáëëéÜ!». Êé áí ôïí ñùôÞóïõíå: «êáé äå èåò íá óå âïçèÞóù, íá óå ãëéôþóù;» íá áðïêñéèåß: «¼÷é». Êé áí ôïí ñùôÞóïõíå: «ìá ôï âáóôÜò áõôü;» íá áðïêñéèåß: «íáé, ôï âáóôþ áõôü ôï ÷Ýñé ðïõ ìå óÝñíåé…». ¸÷åéò éäÝá, Åýá, ôé åßíáé ç åëðßäá óôïí Üíèñùðï; – Íáé, ëÝù ðùò Ý÷ù. – ÎÝñåéò, Åýá, åßíáé Ýíá ðåñßåñãï ðñÜãìá ç åëðßäá, íáé, Ýíá ðïëý ðáñÜîåíï ðñÜãìá åßíáé. Ìðïñåß êÜðïéïò íá ðçãáßíåé óôï äñüìï Ýíá ðñùß êáé íá Ý÷åé ìÝóá ôïõ ìéáí åëðßäá íá óõíáíôÞóåé åêåß Ýíá ðñüóùðï ðïõ óõìðáèåß. Ôï óõíáíôÜåé; ¼÷é. Êáé ãéáôß; Ãéáôß ôï ðñüóùðï åêåßíï Ý÷åé äïõëåéÜ áëëïý áõôü ôï ðñùß, âñßóêåôáé áëëïý êé áëëïý, óå åíôåëþò äéáöïñåôéêü ìÝñïò… Ìïõ Ýôõ÷å íá ãíùñßóù óôï âïõíü Ýíá ãÝñï ëÜðïíá ôõöëü. Åäþ êáé ðåíçíôáï÷ôþ ÷ñüíéá ôá ìÜôéá ôïõ äåí åß÷áíå äåé ôßðïôá êáé ôþñá åß÷å ðåñáóìÝíá ôá åâäïìÞíôá. Êáé ôïõ öáéíüôáíå ëÝåé üôé üëï êáé êáëýôåñá Ýâëåðå ìÝñá ìå ôç ìÝñá, üôé êáëõôÝñåõå äéáñêþò, Ýôóéôïõ öáéíüôáíå. Áí äå ìåóïëáâïýóå ôßðïôá, óå ëßãá ÷ñüíéá èá ìðïñïýóå íá îå÷ùñßæåé ôïí Þëéï. Åß÷å áêüìá ìáýñá ìáëëéÜ, ôá ìÜôéá ôïõ üìùò Þôáí åíôåëþò Üóðñá. Êáèþò êáèüìáóôå ìáæß åêåß óôï ôóáíôßñé ôïõ êáé öïõìÜñáìå, ìïõ áíéóôïñïýóå üëá üóá åß÷å äåé ðñïôïý ÷Üóåé ôï öùò ôïõ. ¹ôáíå áñãáóìÝíïò êáé ãåñüò, áêáôÜëõôïò, äåí ôïí Ýíïéáæå ãéá ôßðïôá, êáé ç åëðßäá ôïõ åëðßäá. Ôçí þñá ðïõ Þôáíå íá öýãù ìå îÝâãáëå ùò áð’ Ýîù êé Üñ÷éóå íá ìïõ äåß÷íåé áðü äù êé áðü åêåß. Åäþ åßíáé ç íïôéÜ, ìïõ Ýëåãå, åäþ ï âïñéÜò. Åóý èá ðÜñåéò ðñþôá áðü äù êé Üìá êáôçöïñßóåéò 76

Ï ÐÁÍ

êÜìðïóï ßóá êÜôù èá óôñßøåéò Ýôóé ìïõ åßðå: “Ðïëý óùóôÜ!” ôïõ áðïêñßèçêá. Ôüôå ãÝëáóå åõ÷áñéóôçìÝíïò êé åßðå: “Å! áõôü äåí ôï Þîåñá åäþ êáé óáñÜíôá–ðåíÞíôá ÷ñüíéá, ôï ëïéðüí ôþñá âëÝðù êáëýôåñá ðáñÜ ôüôå, üëï êáé êáëýôåñá ðÜù”. Êé Ýðåéôá Ýóêõøå êáé ÷þèçêå óôï ôóáíôßñé ôïõ, ôï áéþíéï åêåßíï ôóáíôßñé ôïõ, ôçí êáôïéêßá ôïõ åðß ôçò ãçò. Êáé êÜèéóå êáé ðÜëé êïíôÜ óôç öùôéÜ ãåìÜôïò åëðßäá, ðùò ëßãá ÷ñüíéá áêüìá êáé èá ìðïñïýóå ÷ùñßò Üëëï íá îå÷ùñßæåé ôïí Þëéï… Åýá, åßíáé ðïëý ðáñÜîåíï ðñÜìá ç åëðßäá óïõ ëÝù. Íá, ëüãïõ ÷Üñç åãþ êÜèïìáé ôþñá êé åëðßæù ðùò èá ôï îå÷Üóù áõôü ôï ðñüóùðï ðïõ äå óõíÜíôçóá óÞìåñá ôï ðñùß. – ÌéëÜò ôüóï áëëüêïôá. – Åßíáé ôï ôñßôï äñéìü÷ïëï áðüøå. Óïõ äßíù ôï ëüãï ìïõ, Åýá íá åßìáé Ýíáò Üëëïò Üíèñùðïò áýñéï. ¢óå ìå ôþñá ìïíÜ÷ï. Áýñéï óïõ ëÝù ïýôå ðïõ èá ìå áíáãíùñßæåéò, èá ãåëÜù, èá óå öéëþ êáé èá óïõ ãåëÜù, ïìïñöïýëá ìïõ. ÓêÝøïõ üôé äå ìÝíåé ðáñÜ ç áðïøéíÞ íý÷ôá êé áýñéï èá åßìáé Ýíáò Üëëïò Üíèñùðïò, óå ëßãåò þñåò äçëáäÞ. Êáëçíý÷ôá, Åýá. – Êáëçíý÷ôá. Îáðëþíù êïíôÜ óôç öùôéÜ êáé êïéôÜæù ôç öëüãá. Ìéá êïõêïõíÜñá îåêïëëÜåé áðü ôï êëáäß ôçò êáé ðÝöôåé, ðÝöôåé ðïõ êáé ðïõ êáíÝíáí îåñüêëáäï. Ç íý÷ôá åßíáé óáí Ýíá Üðáôï ÷Üïò. Êëåßíù ôá ìÜôéá ìïõ. ¸ðåéôá áðü ìéá þñá ïé áéóèÞóåéò ìïõ áñ÷ßæïõí íá ðÜëëïõíå ìå Ýíáí ïñéóìÝíï ñõèìü, åßíáé óõíôáéñéáóìÝíåò ìå ôç ìåãÜëç óéãáëéÜ, äïíïýíôáé ìáæß ôçò. ÊïéôÜæù ôï ìéóïöÝããáñï ðïõ óôÝêåé óôïí ïõñáíü óáí îÜóðñç á÷éâÜäá êáé íéþèù Ýíá êÜôé óáí áßóèçìá åñùôéêü ìáæß ôïõ, íéþèù ðùò êïêêéíßæù. Ôï öåããÜñé åßíáé, ëÝù âïõâÜ êáé ðïíåìÝíá, ôï öåããÜñé åßíáé! Êáé ç êáñäéÜ ìïõ ÷ôõðÜåé êáô' áõôü ì' Ýíáí áðáëü ÷ôýðï. Áõôü âáóôÜåé êÜìðïóåò óôéãìÝò. Ðáßñíåé Ýíá êÜðïéï öýóçìá, Ýíá ðáñÜîåíïò áÝñáò öôÜíåé ùò åìÝíá, Ýíá ðñÜãìá áëëüêïôï. Ôé åßíáé; ëÝù áðü ìÝóá ìïõ. ÊïéôÜæù Ýíá ãýñï êáé äå âëÝðù ôßðïôá. Ï Üíåìïò ìå öùíÜæåé êáé ç øõ÷Þ ìïõ óêýâåé êáôáíåõôéêÜ óôï êÜëåóìá ôïýôï, íéþèù ðùò âãáßíù áðü ôïí åéñìü ìïõ· Ýíá áüñáôï óôÞèïò ìå óößããåé áðÜíù ôïõ, ôá ìÜôéá ìïõ âïõñêþíïõí, ôñÝìù –ï Èåüò óôÝêåé êÜðïõ åêåß êáé ìå âëÝðåé. ÂáóôÜåé êé áõôü ìåñéêÝò óôéãìÝò. Ãõñßæù êáé êïéôÜæù ðßóù, ôï ðáñÜîåíï åêåßíï öýóçìá óâÞíåé êáé âëÝðù êÜôé óáí ôéò ðëÜôåò áðü êÜðïéï ðíåýìá ðïõ ÷Üíåôáé âïõâÜ ìÝóá óôï äÜóïò... Ðáëåýù ìéá óôéãìÞ ìå ìéá âáñéÜ íÜñêç ðïõ ðÜåé íá ìå ðéÜóåé, Ý÷ù áðïêÜìåé ðéá áðü ôéò ôüóåò óõãêéíÞóåéò, åßìáé åîáíôëçìÝíïò ðéá áðïêïéìßæïìáé. ¢ìá îýðíçóá ç íý÷ôá åß÷å ôåëåéþóåé. Á÷ êáéñü âñéóêüìïõí óå ìéá áîéïëýðçôç êáôÜóôáóç üëï ðõñåôü, ðåñéìÝíïíôáò íá ìå ñßîåé êÜôù ãéá êáëÜ êáìéÜ áññþóôéá. Óõ÷íÜ ôá ðñÜìáôá óôñéöïãõñßæáíå ìðñïóôÜ ìïõ, üëá ôá 77


Ýâëåðá ìå ôá ìÜôéá ôïõ ðõñåôïý, ìéá âáèéÜ èëßøç ìå åß÷å êõñéÝøåé. Ôþñá ðåñÜóáíå ðéá. XXVII

ÖÈÉÍÜÐÙÑÏ. Ôï êáëïêáßñé ðÜåé, Ýôóé ãïñãÜ ðïõ åß÷å ìðåé Ýôóé êáé

ðÝñáóå. ÈåÝ ìïõ ôé ãïñãÜ ðïõ ðÝñáóå! Ôþñá Ý÷åé êñýï ôéò ìÝñåò, êõíçãþ, øáñåýù êáé ôñáãïõäÜù ìÝóá óôï äÜóïò. Êáé Ýñ÷ïíôáé ìÝñåò ìå êáôá÷íéÜ, ìå âáñý ðïýóé, ðïõ ìðïõêÜñåé áðü ôç ìåñéÜ ôçò èÜëáóóáò êáé êñýâåé ôá ðÜíôá ìÝó' óå èáìðÜäá. Ìéá ôÝôïéá ìÝñá óõíÝâçêå êÜôé. Åß÷á ÷Üóåé ôï äñüìï êáèþò ôñéãýñéæá áðü äù êé áðü åêåß êé åß÷á ôñáâÞîåé ùò ðÝñáóá óôá äÜóç óôï ðáñÜñôçìá ôçò åíïñßáò –âñÝèçêá ìðñïóôÜ óôï óðßôé ôïõ ãéáôñïý. Åß÷å îÝíïõò óôï óðßôé ôïõ, ôéò íÝåò ðïõ åß÷á ãíùñßóåé êé Üëëïôå, îÝãíïéáóôá íéÜôá ðïõ ÷üñåõáí êáé ÷áëïýóáí ôïí êüóìï. ÖôÜíåé Ýíá áìÜîé êáé óôáìáôÜåé áð’ Ýîù óôï öñÜ÷ôç ôïõ ðåñéâïëéïý· êáé ìÝóá åßíáé ç ÅäïõÜñäá. Îáöíßáóôçêå ðïõ ì' åßäå. Áíôßï! åßðá åãþ Þóõ÷áÞóõ÷á êáé ðÞãá íá öýãù. Ìá ï ãéáôñüò ìå êñÜôçóå. Óôçí áñ÷Þ ç ÅäïõÜñäá Þôáíå óôåíá÷ùñçìÝíç áðü ôçí ðáñïõóßá ìïõ êáé ÷áìÞëùíå ôá ìÜôéá Üìá Ýëåãá ôßðïôá· áñãüôåñá ôçò Þìïõí ðéï õðïöåñôüò êáé ìÜëéóôá ìïõ Ýêáìå êáé ìéá äõï åñùôÞóåéò. ¹ôáíå ðÜñá ðïëý ÷ëïìÞ, ç êáôá÷íéÜ óêÝðáæå êñýá êáé óôá÷ôåñÞ ôï ðñüóùðü ôçò. Äåí êáôÝâçêå êáèüëïõ áðü ôï áìÜîé ôçò. – ¸÷ù âãåé óôï ãýñï ãéá äïõëåéÝò, åßðå ãåëþíôáò. ¸ñ÷ïìáé áðü ôï ðñåóâõôÝñéï üðïõ äåí Þôáíå êáíåßò óáò· ìïõ åßðáíå ðùò åßóôå åäþ. ¸÷ù þñåò ðïõ ãõñßæù ìå ôï áìÜîé ãéá íá óáò ðåôý÷ù. Áýñéï âñÜäõ èá Ý÷ïõìå óôï óðßôé ìéá ìéêñÞ åóðåñßäá –áöïñìÞ åßíáé ðïõ öåýãåé ï âáñüíïò ôçí Üëëç âäïìÜäá– êáé ìïõ áíáèÝóáíå íá óáò êáëÝóù üëïõò óáò. Èá ÷ïñÝøïõìå êéüëáò. Áýñéï âñÜäõ èá ãßíåé. Õðïêëßèçêáí üëïé êé åõ÷áñßóôçóáí. Óå ìÝíá îå÷ùñéóôÜ åßðå: – Ìçí ôõ÷üí ðáñáêáëþ êáé äåí Ýñèåôå. Ìçí óôåßëåôå êáíÝíá ìðéëéåôÜêé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ìå äéêáéïëïãßåò. Áõôü äåí ôï åßðå óå êáíÝíáí Üëëïí. Óå ëßãï ôï áìÜîé ôçò êßíçóå êé Ýöõãå. ÓõãêéíÞèçêá ôüóï ðïëý ì' áõôÞí ôçí áíáðÜíôå÷ç öéëéêÞ åêäÞëùóç ðïõ ôñáâÞ÷ôçêá áìÝóùò êÜðïõ ðáñÜìåñá íá ÷áñþ ôç ÷áñÜ ìïõ. ¸ðåéôá áðï÷áéñÝôéóá ôï ãéáôñü êáé ôïõò îÝíïõò ôïõ êáé ðÞñá ôï äñüìï ãéá ôçí êáëýâá ìïõ. Ôé êáëïóýíç ðïõ ìïõ Ýäåé÷íå! Ôé èá ìðïñïýóá íá êÜìù íá ôçò ôï áíôáðïäþóù; Ôá ÷Ýñéá ìïõ êïâüíôïõóáí, ìéá ãëõêéÜ êñõÜäá ðåñíïýóå ôïõò áñìïýò ìïõ. ¾øéóôå Êýñéå, óõëëïãéæüìïõíá, íá 'ìáé ôþñá ôñÝìù ïëüêëçñïò áðü ÷áñÜ êáé íá ìçí ìðïñþ íá óößîù ôéò ãñïèéÝò ìïõ, ìüíï íá âïõñêþíïõí 78

Ï ÐÁÍ

ôá ìÜôéá ìïõ áðü áíçìðïñéÜ. Ôé íá êÜìù ôþñá; ÁñãÜ ðïëý áñãÜ Þôáí ðïõ ãýñéóá. Ëïîïäñüìçóá åðßôçäåò áðü ôï ìüëï êáé ñþôçóá Ýíáí øáñÜ ìÞðùò êáé èá åñ÷üôáí ôï âáðüñé ßóáìå áýñéï âñÜäõ. ÂéÜóôçêá íá áíçöïñßóù áðÜíù óôçí êáëýâá ìïõ êáé âÜëèçêá íá åðéèåùñþ ôçí êáëýôåñÞ ìïõ ðÝôóéíç öïñåóéÜ. Ôçí ôßíáîá, ôç óõãýñéóá êáëÜ-êáëÜ, åß÷å óêéóôåß åäþ åêåß óå ìåñéêÝò ìåñéÝò êé Ýêëáéãá êáé ìðÜëùíá ôéò ôñýðåò ôçò. ¢ìá îåìðÝñäåøá îÜðëùóá ðÝñá óôï ñÜíôóï ìïõ. ÎåêïõñÜæïìáé Ýôóé ìéá óôéãìïýëá ìá ìïõ Ýñ÷åôáé ìéá éäÝá ìïíïìéÜò, ðåôéÝìáé áðÜíù êáé óôÝêù îåñüò êáôáìåóÞò óôçí êáëýâá. Áõôü äåí Þôáíå ðáñÜ êüëðï êáé ðÜëé! ËÝù ìÝóá áð' ôá äüíôéá ìïõ. Áí äåí ôý÷áéíå íá âñßóêïìáé åêåß, ìå ôïõò Üëëïõò ðïõ êÜëåóå, äå èá ìå êáëïýóå âÝâáéá. Êáé éäéáéôÝñùò åìÝíá ìïõ Ýäùóå íá êáôáëÜâù êáèáñÜ íá ìçí ðÜù, íá óôåßëù Ýíá ìðéëéåôÜêé ìå äéêáéïëïãßåò… ¼ëç ôç íý÷ôá äåí Ýêëåéóá ìÜôé êáé Üìá îçìÝñùóå ôñÜâçîá ãéá ôï äÜóïò, îåðáãéáóìÝíïò, îáãñõðíéóìÝíïò, Üññùóôïò. Å, ôþñá èá åôïéìÜæïõí ôï óïõáñÝ óôï Óßñéëïõíô! Êáé ëïéðüí; Åãþ ïýôå íá ðÜù ðñüêåéôáé ïýôå íá óôåßëù ôßðïôá äéêáéïëïãßåò. Ï êýñéïò Ìáê åßíáé Ýíáò åîáéñåôéêÜ äéáíïïýìåíïò Üíèñùðïò, êÜíåé ôþñá ôïýôç ôç ãéïñôÞ ãéá âáñüíï· åãþ üìùò äå èá ðáñåõñåèþ, ìå êáôáëáâáßíåôå; Ôï ðïýóé êáèüôáí ðõêíü ðáíôïý, ìéá ìïõóêåìÝíç ðÜ÷íç ðüôéæå ôá ñïý÷á ìïõ êáé ôá Ýêáíå âáñéÜ, ôï ðñüóùðü ìïõ Þôáíå âñåãìÝíï êáé êñýï. Áðü êáéñü óå êáéñü Ýðáéñíå Ýíá öýóçìá êé Ýêáíå ôéò êïéìéóìÝíåò ðõêíÝò ôïõëßðåò íá óêáìðáíåâÜæïõí, íá øçëþíïõí êáé íá ÷áìçëþíïõí. ÐÝñáóå ç ìÝñá êé Üñ÷éóå íá óêïôåéíéÜæåé, ôï ðïýóé ìïõ Ýêñõâå ôá ðÜíôá äåí Ýâëåðá êáí ôï Þëéï íá êáôáëÜâù ôï äñüìï ìïõ. ÐåñéðëáíÞèçêá äù åêåß þñåò ãõñßæïíôáò· áëëÜ äåí åß÷á êáé ôßðïôá íá ìå âéÜæåé, ëÜèåõá ìå ôç ìåãáëýôåñç áôáñáîßá óôç äéåýèõíóç ðïõ Ýðáéñíá êáé âñÝèçêá óå Üãíùóôá ìïõ ìÝñç óôï äÜóïò. Óôï ôÝëïò áêïõìðþ ôï ôïõöÝêé ìïõ ó' Ýíá äÝíôñï êáé êïéôÜæù ôï ìðïýóïõëÜ ìïõ íá ïäçãçèþ. Îåêáèáñßæù êáëÜ ôé äñüìï ðñÝðåé íá ôñáâÞîù êé áñ÷ßæù íá ðñï÷ùñþ. Ç þñá èá åßíáé ï÷ôþ ìå åííÝá. ¼ðïõ ìåóïëáâåß êÜôé. Èá åß÷á ðåñðáôÞóåé ùò ìéóÞ þñá, üðïõ, ìéá óôéãìÞ, áêïýù ìÝó' áð' ôï ðïýóé ìïõóéêÝò· êáé óå ëßãï áíáãíùñßæù ôï ìÝñïò ðïõ âñßóêïìáé, âñßóêïìáé êáôÜìðñïóôá óôï áñ÷ïíôéêü ôïõ Óßñéëïõíô. Ç ðõîßäá ìïõ íá ì' åß÷å îåãåëÜóåé ôÜ÷á êáé íá ì' åß÷å öÝñåé óôï ìÝñïò ðïõ áêñéâþò Þèåëá íá áðïöýãù; Ìéá ãíùóôÞ öùíÞ áêïýù íá ìå öùíÜæåé, åßíáé ç öùíÞ ôïõ ãéáôñïý. Óå ëéãÜêé ìå ìðÜæïõí ìÝóá. Á÷ ç êÜííç ôïõ ôïõöåêéïý ìïõ ðåßñáîå ßóùò ôï ìðïýóïõëÜ ìïõ êáé ìïõ Ýäåéîå óôñáâÜ ôï äñüìï. Áõôü ìïõ Ýôõ÷å êé Üëëç öïñÜ Ýðåéôá, ôþñá êïíôÜ, åöÝôïò. Äåí îÝñù ôé íá ðéóôÝøù. Ìðïñåß íá Þôáíå êáé ôçò ìïßñáò Üëëùóôå. 79


XXVIII

¼ËÏ ÁÕÔÜ ÔÏ âñÜäõ åß÷á ôçí ðßêñá üôé äå èá Ýðñåðå íá åß÷á Ýñèåé ó'

áõôÞí ôç äéáóêÝäáóç. Ç Üöéîç ìïõ Ýìåéíå åíôåëþò áðáñáôÞñçôç ó÷åäüí Þôáíå üëïé ôïõò ôüóï áðáó÷ïëçìÝíïé áíáìåôáîý ôïõò, ç ÅäïõÜñäá ìüëéò ðïõ Üíïéîå ôï óôüìá ôçò íá ðåé Ýíá êáëþò Þñèá. ¢ñ÷éóá íá ðßíù áñÜäá ìéá êáé êáôáëÜâáéíá üôé äåí Þôáíå áëçèéíü áõôü ôï êáëþò Þñèá êé ùóôüóï äå óçêùíüìïõí íá öýãù. Ï êýñéïò Ìáê Þôáíå üëï ÷áìüãåëá, ðåñéðïéçôéêüôåñïò áðü êÜèå Üëëç öïñÜ, öïñïýóå öñÜêï êáé ôïõ ðÞãáéíå ùñáßá. ¹ôáíå áåéêßíçôïò, âñéóêüôáíå ðüôå óôï Ýíá äùìÜôéï ðüôå óôï Üëëï, ìéëïýóå åäþ, ìéëïýóå åêåß ìå ôïõò óáñÜíôá, ðåíÞíôá áõôïýò êáëåóìÝíïõò ôïõ, ÷üñåõå ðüôå-ðüôå êáíÝíá ÷ïñü, ÷ùñÜôåõå êáé ãåëïýóå. Ôá ìÜôéá ôïõ êñýâáíå ëïãÞò-ëïãÞò ìõóôéêÜ. Ïëüêëçñï ôï óðßôé áíôéëáëïýóå áðü ìïõóéêÝò êé áðü öùíÝò. ÐÝíôå äùìÜôéá Þôáíå ðéáóìÝíá ãéá ôïõò îÝíïõò, Ýîù áðü ôç ìåãÜëç óÜëá ðïõ ãéíüôáíå ï ÷ïñüò. ¼ôáí Ýöôáóá åãþ åß÷áíå öÜåé ãéá âñáäéíü. ÓâÝëôåò õðçñÝôñéåò ôñÝ÷áíå áðü äù êé áðü åêåß ìå ðïôÞñéá êáé ìå êñáóéÜ, ìå ìðáêéñÝíéá ìðñßêéá êáöÝ ðïõ ëáìðïêüðáãáí, ìå ðïýñá, ìå ðßðåò, ìå ãëõêßóìáôá, ìå öñïýôá. ¼ëá Þôáíå Üöèïíá, äß÷ùò êáìéÜ ôóéãêïõíéÜ. Ïé ðïëõÝëáéïé óôá äùìÜôéá, åöïäéáóìÝíïé ìå åîáéñåôéêÜ ÷ïíôñÜ êåñéÜ öôéáãìÝíá åðßôçäåò ãéá áðüøå, êáßãáíå üëïé, êé Ýîù áð' áõôïýò Þôáíå áíáììÝíåò êáé ïé êáéíïýñãéåò ëÜìðåò ôçò ãêáæïëßíçò. Ç Åýá âïçèïýóå óôçí êïõæßíá, ìéá óôéãìÞ ôçí ðÞñå êÜðïõ ôï ìÜôé ìïõ. ÖáíôÜóïõ, íá åßíáé åäþ ç Åýá. Ï âáñüíïò Þôáíå ôï êÝíôñï ôçò ãåíéêÞò ðñïóï÷Þò ì' üëï ðïõ ïé ôñüðïé ôïõ Þôáí ìáæåìÝíïé êáé ìå äéÜêñéóç êáé äåí Ýìðáéíå äéüëïõ óôç ìÝóç. Öïñïýóå öñÜêï êé áõôüò, ïé ïõñÝò ôïõ Þôáíå óå êáêü ÷Üëé ôóáëáêùìÝíåò áðü ôï êëåßóéìï ôçò âáëßôóáò. Óõæçôïýóå óõ÷íÜ ìå ôçí ÅäïõÜñäá, ôçí ðáñáêïëïõèïýóå äéáñêþò ìå ôï âëÝììá, ôóïýãêñéæå ôï ðïôÞñé ôïõ ìáæß ôçò êáé ôçí áðïêáëïýóå äåóðïéíßäá êáèþò êáé ôá Üëëá êïñßôóéá, ôïõ ðñåóâýôåñïõ êáé ôïõ åðáñ÷éáêïý ãéáôñïý. ¸íéùèá ìéá åðßìïíç áíôéðÜèåéá ìáæß ôïõ êáé äå ìðïñïýóá íá ñßîù ôá ìÜôéá ìïõ áðÜíù ôïõ ÷ùñßò íá ãõñßóù áìÝóùò áëëïý ìå ìéáí áîéïèñÞíçôç, êïõôÞ ãêñéìÜôóá. ¢ìá ìïõ Ýëåãå åìÝíá ôßðïôá ôïõ áðïêñéíüìïõí îåñÜ-îåñÜ êé Ýðåéôá óïýöñùíá ôá ÷åßëéá ìïõ. Ìïõ Ýñ÷åôáé ôþñá óôï íïõ êÜôé áð' áõôÞ ôç âñáäéÜ. ÊïõâÝíôéáæá ìå ìéá ìéêñïýëá, ìéá îáíèÞ êáé ôçò Ýëåãá êÜôé, ôçò äéçãéïýìïõí ßóùò êáìéÜ éóôïñßá ðïõ ôçí Ýêáìå êé Ýâáëå ôá ãÝëéá. Äå èá Þôáíå âÝâáéá êáìéÜ óðïõäáßá éóôïñßá· ìá óôçí êáôÜóôáóç ôïõ ìåèõóéïý ðïõ Þìïõí ôç äéçãéïýìïõí öáßíåôáé ðéï íüóôéìá áð' ü,ôé èõìïýìáé ôþñá, ïðùóäÞðïôå äåí îÝñù ãéá ôé ðñÜãìá ôçò Ýëåãá. ÔÝëïò ðÜíôùí. Êáèþò êÜíù Ýôóé íá óïõ ç ÅäïõÜñäá íá óôÝêåôáé ðßóù ìïõ. Ìïõ Ýñéîå ìéáí åíèáññõíôéêÞ ìáôéÜ. 80

Ï ÐÁÍ

Áñãüôåñá ôçí ðñüóåîá ðïõ ðÞñå ìáæß ôçò ôçí îáíèïýëá ãéá íá ìÜèåé ôé ôçò Ýëåãá. Åßíáé áäýíáôï íá ðù ôé êáëü ìïõ Ýêáíå áõôÞ ç ìáôéÜ ôçò ÅäïõÜñäáò ýóôåñá áðü ôï ðáñáìÝñéóìá ðïõ åß÷á íéþóåé üëç ôç âñáäéÜ, ðïõ ôñéãýñéæá óáí ðåñéöñïíçìÝíïò áðü äùìÜôéï óå äùìÜôéï· Ýãéíá áìÝóùò ðïëý ðéï êåöÜôïò êé Üñ÷éóá êáé ìéëïýóá ìå ôïí Ýíáí, êáé ôïí Üëëïí êáé Þìïõí äéá÷õôéêüò. Êáè' üóï ìðïñþ íá îÝñù, ëÝù íá ìçí Ýðåóá óå êáìéÜí áãÝíåéá… Óôåêüìïõí Ýîù óôç óêÜëá üôáí ç Åýá ðÝñáóå áð' ôï äéÜäñïìï ìå ðñÜãìáôá óôá ÷Ýñéá ôçò, âãáßíïíôáò áðü êÜðïéï áð' ôá äùìÜôéá. Ìå âëÝðåé, âãáßíåé êé áõôÞ Ýîù, ì' áããßæåé Ýôóé ìå ôï ÷Ýñé ôçò óôï ìðñÜôóï ìïõ, âéáóôéêÜ ìïõ ÷áìïãåëÜåé êáé îáíáìðáßíåé áìÝóùò ìÝóá. Êáíåßò ìáò äå ìßëçóå íá ðåé ôßðïôá. Êáèþò Ýêáìá íá ìðù êé åãþ ìÝóá âëÝðù ôçí ÅäïõÜñäá íá óôÝêåé óôï äéÜäñïìï êáé íá ìå êïéôÜæåé. Ìå êïßôáæå êáëÜ-êáëÜ. Ïýôå êé áõôÞ åßðå ôßðïôá. ÌðÞêá óôç óÜëá. – Öáíôáóôåßôå, ï õðïëï÷áãüò Ãêëáí äéáóêåäÜóåé Ý÷ïíôáò óõíåíôåýîåéò ìå ôéò õðçñÝôñéåò Ýîù óôéò óêÜëåò, ðåôéÝôáé îáöíéêÜ êáé öùíÜæåé ç ÅäïõÜñäá. Åß÷å óôáèåß óôçí ðüñôá. ¹ôáíå ðïëëïß ðïõ ôçí Üêïõóáí. Ãåëïýóå ìå Ýíáí ôñüðï óá íá ÷ùñÜôåõå, ìá ç üøç ôçò Þôáíå êáôáêßôñéíç. Äåí ôçò áðÜíôçóá ôßðïôá, ìïõñìïýñéóá ìüíï Ýôóé ìÝó' áð' ôá äüíôéá ìïõ: – Ôõ÷áßï Þôáíå, áõôÞ Ýâãáéíå, óõíáíôçèÞêáìå óôï äéÜäñïìï… ÐÝñáóå êÜìðïóç þñá, ßóùò êáé ìéá. ÊÜðïéá êõñßá Ý÷õóå Ýíá ðïôÞñé óôï öüñåìÜ ôçò. Ìüëéò ôï åßäå ç ÅäïõÜñäá öùíÜæåé äõíáôÜ: – Ôé óõíÝâç; ÷ùñßò Üëëï ï Ãêëáí èá ôï Ýêáìå. Äåí ôï åß÷á êÜìåé åãþ, åãþ âñéóêüìïõí óôçí Üëëç Üêñç ôçò óÜëáò üôáí Ýãéíå ôï êáêü. Áð' áõôÞ ôç óôéãìÞ êé ýóôåñá Üñ÷éóá íá ðßíù êÜðùò áðáíùôÜ êáé ðÜëé êáé âñéóêüìïõí äéáñêþò êïíôÜ óôçí ðüñôá ãéá íá ìçí åìðïäßæù áõôïýò ðïõ ÷ïñåýáíå. Ï âáñüíïò åîáêïëïýèçóå íá óõãêåíôñþíåé üëåò ôéò êõñßåò ãýñù ôïõ, óôåíá÷ùñéüôáí, Ýëåãå, ðïõ ïé óõëëïãÝò ôïõ Þôáí áìðáëáñéóìÝíåò êéüëáò êáé äå ìðïñïýóå íá ôïõò äåßîåé êáìéÜ, íá ôïõò äåßîåé åêåßíç ôç óåéñÜ öõêéþí áðü ôç ËåõêÞ ÈÜëáóóá, ôá åßäç áñãßëïõ áðü ô’ ÁðïíÞóéá, åîáéñåôéêÜ åíäéáöÝñïíôá ðåôñþìáôá áðü ôïõò âõèïýò. Ïé êõñßåò êïéôÜæáíå ãåìÜôåò ðåñéÝñãåéá óôá êïõìðéÜ ôïõ ðïõêÜìéóïý ôïõ ôï óôÝììá ìå ôéò ðÝíôå ìýôåò, ðïõ ôï ëïéðüí óÞìáéíå âáñüíïò. Åäþ ï ãéáôñüò äåí Ýðéáíå êáèüëïõ ìðÜæá, áêüìá êé åêåßíç ç âëáóôÞìéá «ù ¢äçò êáé ÔÜñôáñá» äåí Ýêáíå ðéá êáìßáí åíôýðùóç. Ìá Üìá ìéëïýóå ç ÅäïõÜñäá Þôáíå äéáñêþò óôç ìÝóç, ôçò äéüñèùíå ôéò ëÝîåéò ôçò, ôç äéÜêïðôå ìå ìéêñÝò ðáñáôçñÞóåéò, ôçí ôáðåßíùíå üóï ìðïñïýóå ìå áôÜñá÷ç õðåñïøßá. ¸ëåãå áõôÞ: – … ìÝ÷ñé ôùí ïäþí ôïõ ¢äïõ Üìá âñåèþ. – ÌÝ÷ñé ðïõ åßðáôå; ñùôÜåé ï ãéáôñüò. 81


– Ôùí ïäþí ôïõ ¢äïõ. ¸ôóé äåí ôï ëÝíå; – ¸÷ù áêïýåé íá ãßíåôáé ëüãïò ðåñß ðõëþí ôïõ ¢äïõ. Áõôü âåâáßùò èá åííïåßôå. Óå ëßãï ðÜëé åêåßíç Ýëåãå üôé êÜðïéï ðñÜìá èá ôï öýëáãå óáí… – Óáí êÝñâåñïò, óõìðëçñþíåé ï ãéáôñüò. – ÌÜëéóôá. Óáí êÝñâåñïò, áðïêñßíåôáé åêåßíç. Ìá ï ãéáôñüò ðñïóèÝôåé: – Åõ÷áñéóôÞóôå ìå ðïõ óáò Ýóùóá. Ãéáôß åßìáé âÝâáéïò ðùò èá ëÝãáôå óáí ¢ñãïò. Ï âáñüíïò óÞêùóå ôá öñýäéá ôïõ êáé ôïõ Ýñéîå ìéá Ýêðëçêôç ìáôéÜ ðßóù áðü ôá ÷ïíôñÜ ôïõ ìáôïãõÜëéá. ÔÝôïéåò áíïóôéÝò ßóùò íá ìçí ôéò åß÷å îáíáêïýóåé ðüôå ôïõ. Ìá ï ãéáôñüò ïýôå ôáñÜ÷ôçêå êáèüëïõ. Ôé ôïí Ýíïéáæå áõôüí ï âáñüíïò! Åãþ åîáêïëïõèþ íá óôÝêïìáé óôçí ðüñôá. Ï ÷ïñüò äßíåé êáé ðáßñíåé óôç óÜëá. Ôá êáôáöÝñíù íá áíïßîù êïõâÝíôá ìå ôçí ïéêïäáóêáëßôóá ôïõ ðñåóâõôÝñéïõ. Ìéëïýìå ãéá ôïí ðüëåìï, ãéá ôçí êáôÜóôáóç óôçí Êñéìáßá, ãéá ôá ãåãïíüôá ôçò Ãáëëßáò, ãéá ôïí ÍáðïëÝïíôá ôïí ôñßôï ùò áõôïêñÜôïñá ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ðïõ Ýêáíå óôïõò Ôïýñêïõò· ç íåáñÞ ôïýôç êõñßá åß÷å äéáâÜóåé ôéò åöçìåñßäåò öÝôïò ôï êáëïêáßñé êáé Þîåñå Ýíá óùñü íÝá íá ìïõ ðåé. Óôï ôÝëïò ðÜìå êáé êáèüìáóôå ó' Ýíá íôéâÜíé êáé óõíå÷ßæïõìå ôçí êïõâÝíôá ìáò. Ç ÅäïõÜñäá ðåñíÜåé ìðñïò êáé óôÝêåé. ÎáöíéêÜ ðåôéÝôáé êáé ëÝåé. – Íá ìå óõã÷ùñåßôå ê. õðïëï÷áãÝ, ðïõ Ýðéáóá ôçí åõãÝíåéá óáò Ýîù óôç óêÜëá. Äå èá ôï îáíáêÜíù ðïôÝ Üëëç öïñÜ. Ôþñá ìÜëéóôá ãåëïýóå êáé ïýôå ìå êïßôáæå êáí. – Äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá, ðÜøåôå ðéá! Åßðá. Ç åõãÝíåéÜ óáò ìïõ åßðå· êáé ìïõ ôï åßðå ãéá ìå åéñùíåõôåß âÝâáéá, ç Ýêöñáóç ôïõ ðñïóþðïõ ôçò Þôáíå å÷èñéêÞ. ÈõìÞèçêá ôï ãéáôñü êé áíáóÞêùóá êé åãþ ôïõò þìïõò ìïõ, üðùò èá Ýêáíå åêåßíïò óôç èÝóç ìïõ. – Ìá ãéáôß äåí ðçãáßíåôå Ýîù óôçí êïõæßíá; óõíå÷ßæåé áõôÞ. Ç Åýá åêåß åßíáé. Ìïõ öáßíåôáé ðùò ç åõãÝíåéÜ óáò åêåß üöåéëå íá åßíáé. Êé Üìá ôï åßðå áõôü ìå êïßôáîå üëï ìßóïò. Äåí åß÷á êÜìåé ðïëý ìå êüóìï ìå óõíáíáóôñïöÝò, ìá ùóôüóï äåí åß÷á îáíáêïýóåé ðïôÝ Üëëïôå Ýíáí ôÝôïéï ôüíï óôéò ëßãåò ðïõ åß÷á êÜìåé. – ÁñêåôÜ äåí Ý÷åôå åêôåèåß þóôå íá êïíôåýåôå íá ðáñåîçãçèåßôå ðéá, äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá; ôçò åßðá. – Ðþò; ãéáôß; ìá êáëÜ, Ýóôù· ìá ðþò; – ÌéëÜôå ôüóï áðñüóå÷ôá ðüôå-ðüôå. Ôþñá äá ëüãïõ ÷Üñç ìïõ öÜíåé üôé ìå äéþ÷íáôå ñçôÜ êáé ìå óôÝëíáôå óôçí êïõæßíá, êáé öõóéêÜ äå ìðïñåß ðáñÜ íá óáò ðáñåîÞãçóá. Ãéáôß îÝñù äá ðùò äåí åß÷áôå âÝâáéá êáôÜ íïõ íá åßóôå áäéÜíôñïðç. 82

Ï ÐÁÍ

Áðïìáêñýíèçêå ëßãá âÞìáôá. ¸âëåðá êáèáñÜ ðùò üëç ôçí þñá óêåðôüôáíå áõôü ðïõ ôçò åß÷á ðåé. Ãõñßæåé îáíÜ êáé öôÜíåé êïíôÜ ìáò, êáé ëÝåé ìå ðéáóìÝíç áíÜóá: – Äåí ðáñåîçãÞóáôå êáèüëïõ êýñéå õðïëï÷áãÝ, ðïëý êáëÜ áêïýóáôå, óôçí êïõæßíá åßðá ôçò åõãÝíåéÜò óáò íá ðÜôå. – Ìá ÅäïõÜñäá! îåöùíßæåé êáôáôñïìáãìÝíç áð' üëá áõôÜ ç äáóêÜëá. Êé Üñ÷éóá îáíÜ íá ìéëþ ãéá ôïí ðüëåìï êáé ãéá ôçí êáôÜóôáóç óôçí Êñéìáßá, ìá ôï ìõáëü ìïõ Þôáíå áëëïý. Äåí Þìïõí ðéá ìåèõóìÝíïò, ðáñáæáëéóìÝíïò ðïëý íáé, äåí Þîåñá ðéá ôé ìïõ ãéíüôáíå êáé, üðùò ôüóåò êáé ôüóåò Üëëåò äõóôõ÷éóìÝíåò öïñÝò ðñéí, Ý÷áóá êÜèå øõ÷ñáéìßá. Óçêþíïìáé áðü ôï íôéâÜíé êáé ôñáâÜù íá âãù Ýîù. Ìå óôáìáôÜåé ï ãéáôñüò. – Ôþñá äá Üêïõãá Ýíáí ýìíï ãéá óáò, ìïõ ëÝåé. – ¾ìíï; Áðü ðïéïí; – Áðü ôçí ÅäïõÜñäá. Íá, áêüìá óôÝêåé ðÝñá óôç ãùíéÜ êáé óáò êïéôÜæåé üëï ðÜèïò. ÐïôÝ äå èá ôï îå÷Üóù áõôü, ôá ìÜôéá ôçò åß÷áí Ýíáí Ýñùôá, Ýíáí Ýñùôá, êé Ýëåãå äõíáôÜ ðùò óáò èáõìÜæåé. – Ðïëý ùñáßá, áðïêñßèçêá ãåëþíôáò. Á÷, ïýôå ìéá éäÝá îåêÜèáñç äåí Þôáí óôï êåöÜëé ìïõ. ÐÞãá ðÝñá óôï âáñüíï, Ýóêõøá áðü ðÜíù ôïõ óá íá Þèåëá íá ôïõ ðù êÜôé êñõöÜ, êé Üìá óßìùóá áñêåôÜ ôïõ Ýöôõóá ìÝó' óôï áõôß. ÔéíÜ÷ôçêå áðÜíù êáé ìå êïßôáîå êáëÜ-êáëÜ óáí ÷áæüò. Áñãüôåñá ðñüóåîá üôé èá ôï Ýëåãå óôçí ÅäïõÜñäá êáé üôé áõôÞ êáôáäõóáñåóôÞèçêå. Èá èõìÞèçêå âÝâáéá ôï ãïâÜêé ôçò ðïõ åß÷á ðåôÜîåé óôï ãéáëü, ôá öëéôæÜíéá êáé ôá ðïôÞñéá ðïõ åß÷á ôçí áôõ÷ßá íá óðÜóù êé üëåò ôéò Üëëåò ÷ïíôñÜäåò ðïõ åß÷á êÜìåé óôá êáëÜ êáèïýìåíá· üëá áõôÜ èá æùíôÜíåøáí ÷ùñßò Üëëï óôç ìíÞìç ôçò. ÊáôáíôñïðéÜóôçêá, äåí Þìïõí ðéá ãéá öáíåñü· üðïõ êé áí óôñåöüìïõí óõíáíôïýóá ôñïìáãìÝíá ïëïóÜóôéóôá âëÝììáôá êáé ôï Ýóêáóá êñõöÜ áðü ôï óðßôé ÷ùñßò íá áðï÷áéñåôßóù, ÷ùñßò íá ðù åõ÷áñéóôþ óå êáíÝíáí. ××É×

Ï ÂÁÑÜÍÏÒ ÈÁ öýãåé· ùñáßá! Èá ãåìßóù ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé èá

óêáñöáëþóù óôï âïõíü íá ñßîù ìéá äõíáôÞ ôïõöåêéÜ ðñïò ôéìÞ ôïõ êáé ðñïò ôéìÞ ôçò ÅäïõÜñäáò. Èá áíïßîù Ýíá âáèý öïõñíÝëï óå êáíÝíá ãêñåìü êáé èá ôéíÜîù êïììÜôéá óôïí áÝñá Ýíá ìåãÜëï âñÜ÷ï ðñïò ôéìÞ ôïõ êáé ðñïò ôéìÞ ôçò ÅäïõÜñäáò. Êé Ýíáò ìåãÜëïò âñÜ÷ïò èá êïõôñïõâáëÞóåé ßóáìå êÜôù óôï âïõíü êáé èá ðÝóåé ìå âñüíôï óôç èÜëáóóá, ôçí þñá ðïõ èá ðåñíÜåé ôï âáðüñé. ÎÝñù Ýíá ìÝñïò, ìéáí áðüôïìç óÜñá üðïõ ïé ðÝôñåò êïõôñïõâáëþíôáò Ý÷ïõí áíïßîåé óõñìÞ ßóáìå êÜôù óôç èÜëáóóá. Áðü êÜôù 83


óôï áêñïãéÜëé, åßíáé Ýíáò ìïýñóïò, Ýíá óêáñß ðïõ êáëáöáôßæïõí ôéò âÜñêåò. – Äõï ìáêÜðéá! ËÝù óôï óéäåñÜ. Êé óéäåñÜò ìïõ öôéÜíåé äõï ìáêÜðéá. Ôçí Åýá ôçí Ý÷ïõíå âÜëåé êáé ðçãáéíïÝñ÷åôáé ì' Ýíá áðü ôá Üëïãá ôïõ êõñßïõ Ìáê áðü ôï ìýëï óôï ìüëï. Ôçí õðï÷ñåþíïõí êáé êÜíåé äïõëåéÜ ãéá Üíôñá êáé íá êïõâáëÜåé ôóïõâÜëéá óéôÜñé êé áëåýñé. Ôçí óõíáíôþ óôï äñüìï êé åßíáé ìéá ÷áñÜ íá ôç âëÝðåéò ìå ôï äñïóåñü ôçò, üëï öñåóêÜäá ðñüóùðï. ÈåÝ ìïõ ôé ôñõöåñÜ ðïõ ëÜìðåé ôï ÷áìüãåëï ôçò. ÊÜèå âñÜäõ ôç óõíáíôïýóá. – Åßóáé óá íá ìçí Ý÷åéò ìÝóá óïõ êáìéÜ ëýðç, Åýá áãáðçìÝíç ìïõ åóý. – Ìå ëåò áãáðçìÝíç óïõ; Åßìáé ìéá ãõíáßêá áãñÜììáôç, ìá èá óïõ åßìáé ðéóôÞ. Èá óïõ åßìáé ðéóôÞ, áêüìá êáé ìå ôç æùÞ ìïõ áí åßíáé íá ôï ðëçñþóù. Ï êýñéïò Ìáê ãßíåôáé üëï êáé ðéï áõóôçñüò ìÝñá ìå ôç ìÝñá, ìá áõôü ïýôå ôï óêÝðôïìáé. Ì' Üñðáîå áð' ôï ÷Ýñé áãñéåìÝíïò êáé Þôáíå ìðëáâüò áðü ôï èõìü ôïõ. Äåí Ý÷ù ìÝóá ìïõ ðáñÜ ìéá Ýãíïéá ìïíá÷Ü. – Ôé Ýãíïéá; – Íá, ï êýñéïò Ìáê öïâåñßæåé. Á÷Ü, ìïõ ëÝåé, ï õðïëï÷áãüò óïõ Ý÷åé êÜôóåé óôï ìõáëü! Íáé, ôïõ áðïêñßíïìáé åãþ, åßìáé äéêÞ ôïõ. Ôüôå ãõñßæåé êáé êÜíåé; ÊáëÜ, êáëÜ, ðåñßìåíå êáé èá äåéò èá ôïí êÜìù åãþ íá îåêïõìðéóôåß áðü äù! ×ôåò ìïõ ôï åßðå. – Äå âáñéÝóáé· Üóôïí êé áò öïâåñßæåé… Åýá, ì' áöÞíåé íá äù áí åßíáé Ýôóé ðïëý-ðïëý ìéêñïýëéá ôá ðïäáñÜêéá óïõ; Êëåßóå ôá ìÜôéá óïõ êé Üóå ìå íá äù. Ñß÷íåôáé óôçí áãêáëéÜ ìïõ ìå êëåéóôÜ ôá ìÜôéá. Ôï êïñìß ôçò ôñÝìåé ïëüêëçñï. Ôçí ðçãáßíù ìÝóá óôá äÝíôñá. Óôï äñüìï ðåñéìÝíåé öïñôùìÝíï ôï Üëïãï. ×××

ÅßÌÁÉ

ÓÔÏ ÂÏÕÍÜ êé áíïßãù ôï öïõñíÝëï ìïõ. Ãýñù ìïõ ç öèéíïðùñéíÞ áôìüóöáéñá Ý÷åé ìéá êñõóôáëëÝíéá äéáöÜíåéá, ïé ÷ôýðïé ìïõ óôçí ðÝôñá áíôç÷ïýí ñõèìéêÜ êé ï Áßóùðïò óôÝêåôáé êáé ìå êïéôÜæåé ðáñáîåíåìÝíïò. ¸íá êýìá ÷áñÜ ðåñíÜåé ðüôå-ðüôå ìÝó' áð' ôá óôÞèéá ìïõ, êáíåßò äåí îÝñåé ðùò âñßóêïìáé åäþ, óôçí åñçìéÜ ôïõ âïõíïý. Ôá áðïäçìçôéêÜ ðïõëéÜ Ý÷ïõíå öýãåé ðéá· êáëü ôáîßäé, êáëü ôáîßäé, êáé ìå ôï êáëü íá îáíáãõñßóåôå! ÓôåöáíáñÜêéá êáé êáëïãñßôóåò êáé ðïõ êáé ðïõ êáíÝíáò äåíôñïóðïõñãßôçò æïýíå ìïíÜ÷á ìÝóá óôéò ôïýöåò êáé óôéò áãñéÜäåò· ðéð ðéð! ¼ëá Ýíá ãýñù Ý÷ïõí áëëÜîåé ôüóï ðáñÜîåíá –ïé ÷áìïóçìýäåò ìå ôá êïêêéíéóìÝíá öýëëá ôïõò öáíôÜæïõí óá ìáôùìÝíåò óôï ãêñßæï öüíôï ôùí ëéèáñéþí· Ýíá Üãñéï ãéïýëé åäþ, Ýíá ãéäü÷ïñôï åêåß õøþíïíôáé ðÜíù áð' ôéò áöÜíåò êáé ëéêíßæïíôáé óôï öýóçìá ôïõ áãÝñá áöÞíïíôáò Ýíá óéãáíü 84

Ï ÐÁÍ

ôñáãïýäéóìá· óóóò! Ìá ðÜíù áð' üëá êëþèåé Ýíáò áëéáåôüò ìå ôåíôùìÝíï ìðñïóôÜ ôï ëáéìü, ôñáâþíôáò êáôÜ ôï âïõíü ìÝóá. ¸ðåéôá âñáäéÜæåé, êñýâù ôá ìáêÜðéá ìïõ êáé ôï óöõñß ìïõ áðü êÜôù áðü ìéá ðÝôñá êáé îáðëþíù íá îåêïõñáóôþ. ¼ëá êïéìïýíôáé ãýñù ìïõ, ôï öåããÜñé øçëþíåé áñãÜ-áñãÜ óôïí ïõñáíü áðü ôá âïñéíÜ êáé ôá âïõíÜ ñß÷íïõíå ãéãÜíôéåò óêéÝò. Åßíáé ðáíóÝëçíïò êáé öáíôÜæåé øçëÜ óáí êáíÝíá ðýñéíï íçóß, öáíôÜæåé óáí Ýíá óôñïããõëü áßíéãìá áðü ìðñïýíôæï ðïõ äå ìå íïéÜæåé íá îåäéáëýíù, ìüíï ôï êïéôÜæù êáé ðáñáîåíåýïìáé. Ï Áßóùðïò óçêþíåôáé áðÜíù áíÞóõ÷ïò. – Ôé Ý÷åéò, âñå Áßóùðå; ¼óï ãéá ìÝíá, åãþ áðüêáìá ðéá ìå ôïí êáçìü ìïõ, èÝëù íá ôïí ëçóìïíÞóù, íá ôïí ðíßîù. ÊÜôóå êÜôù óïõ ëÝù, Áßóùðå, ìç ìå áíçóõ÷åßò ôþñá êáé óõ. ÊÜôóå íá óïõ ðù, ç Åýá êáìéÜ öïñÜ ìå ñùôÜåé: «ìå óõëëïãéÝóáé ðüôå-ðüôå êáé ìÝíá;». ÐÜíôá åóÝíá óõëëïãéÝìáé, ôçò áðïêñßíïìáé. Êáé ç Åýá îáíáñùôÜåé: «êáé óïõ êÜíåé êáèüëïõ ÷áñÜ íá ìå óõëëïãéÝóáé;». ¸íá óùñü ÷áñÜ, ôçò áðïêñßíïìáé. Êáé ôüôå ç Åýá ìïõ ëÝåé: «ôá ìáëëéÜ óïõ áñ÷ßóáíå íá âãÜíïõí øáñÜäåò». Íáé, áñ÷ßóáíå íá âãÜíïõí øáñÜäåò, ôçò ëÝù êé åãþ. «Ìçí êáé ôéò âãÜíïõí áðü ôßðïôá ðïõ óõëëïãéÝóáé;» ºóùò, ôçò áðïêñßíïìáé. Êáé óôï ôÝëïò ç Åýá ìïõ ëÝåé: «ôüôå äå óõëëïãéÝóáé ìïíÜ÷á åìÝíá…». Áßóùðå, êÜèéóå Þóõ÷ïò, êÜèéóå íá óïõ äéçãçèþ êáëýôåñá ôßðïô' Üëëï… Ìá ï Áßóùðïò óôÝêåé áëáöéáóìÝíïò êáé ñïõèïõíßæåé êÜôù êáôÜ ôï ñÝìá, ðáßñíåé ïóìÞ óôïí áÝñá êáé ìå ôñáâÜåé áð' ôá ñïý÷á. ¼ôáí åðéôÝëïõò óçêþíïìáé êáé êáôçöïñßæù ìáæß ôïõ ôñáâéÝôáé êáé ÷áëÜåé ôïí êüóìï, êáé äåí ôïí öôÜíù üóï ãñÞãïñá êé áí ðñï÷ùñþ. Ìéá êïêêéíÜäá áíôéöÝããåé óôïí ïõñáíü ðÜíù áð' ôï äÜóïò, ãñçãïñåýù ðñïò ôá åêåß ôï âÞìá ìïõ, ìéá öùôéÜ, Ýíá ðåëþñéï êáìßíé õøþíåôáé óôá ìÜôéá ìïõ. ÊïíôïóôÝêù êáé êïéôÜæù êáëÜêáëÜ, êÜíù ìåñéêÜ âÞìáôá ìðñïò êáé êïéôÜæù êáëÜ-êáëÜ, ç êáëýâá ìïõ êáßãåôáé. ×××É

Ç

ÖÙÔÉÜ ÐÏÕ åß÷å êÜøåé ôçí êáëýâá ìïõ óßãïõñá Þôáíå äïõëåéÜ ôïõ êõñßïõ Ìáê, ôï êáôÜëáâá áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ. ÐÜíå ïé ãïýíåò áð' ô' áãñßìéá ðïõ åß÷á óêïôþóåé, ðÜåé ï ìðáëóáìùìÝíïò áúôüò ìïõ· êáÞêáíå üëá. Äõï íý÷ôåò ôéò ðÝñáóá Ýîù, ÷ùñßò íá ðÜù óôï Óßñéëïõíô íá ðáñáêáëÝóù ãéá óôÝãç. Óôï ôÝëïò íïßêéáóá ìéá ðáñáôçìÝíç øáñÜäéêç ðáñÜãêá êïíôÜ óôï ìüëï êé Ýöñáîá êáëÜ-êáëÜ ôéò ÷áñáìÜäåò ôçò ìå ìïýóêëá. ¸óôåéëá êáé ìïõ öÝñáíå áðü ôï âïõíü Ýíá öüñôùìá ñåßêéá êáé ôá Ýóôñùóá ãéá ãéáôÜêé ìïõ. Åß÷á âïëåõôåß îáíÜ. 85


Ç ÅäïõÜñäá ìïõ ìÞíõóå ðùò åß÷å ìÜèåé ôï áôý÷çìÜ ìïõ êáé ìïõ ðñüóöåñå áðü ìÝñïò ôïõ ìðáìðÜ ôçò Ýíá äùìÜôéï óôï Óßñéëïõíô. Ç ÅäïõÜñäá óõãêéíçìÝíç; Ç ÅäïõÜñäá åõãåíéêÞ; Äåí Ýóôåéëá êáìéÜ áðÜíôçóç. Äüîá ôù Èåþ, äåí Þìïõí ðéá äß÷ùò óôÝãç êé Ýíéùèá ìéá ðåñÞöáíç ÷áñÜ ðïõ ç óéùðÞ ìïõ Þôáí ç áðÜíôçóç óôçí ðñïóöïñÜ ôçò ÅäïõÜñäáò. Ôç óõíÜíôçóá óôï äñüìï ìáæß ìå ôï âáñüíï, ðçãáßíáíå ìðñÜôóï-ìðñÜôóï êáé ôïõò êïßôáîá êáé ôïõò äõï êáôÜ ðñüóùðï êáé ÷áéñÝôéóá ðñïóðåñíþíôáò. ÁõôÞ óôÜèçêå ôüôå êáé ìå ñþôçóå: – Äå èÝëåôå íá ìåßíåôå óôï óðßôé ìáò êýñéå õðïëï÷áãÝ; – ¸÷ù âïëåõôåß ôþñá óôç íÝá ìïõ êáôïéêßá, áðïêñßèçêá êáé óôÜèçêá êé åãþ. Ìå êïßôáîå. Ôï óôÞèïò ôçò áíÜóáéíå ôáñáãìÝíá. – Äå èá ðáèáßíáôå äá ôßðïôá íá ìÝíáôå êáé óå ìáò, åßðå. ¸íéùóá Ýíá åõ÷áñéóôþ óôçí êáñäéÜ ìïõ ìá äåí Þìïõí óå êáôÜóôáóç íá ðù ôßðïôá. Ï âáñüíïò áðïìáêñõíüôáí óéãÜ-óéãÜ. – Äå èÝëåôå ßóùò ïýôå íá ìå âëÝðåôå ðéá; ìå ñþôçóå. – Óáò åõ÷áñéóôþ, äåóðïóýíç ÅäïõÜñäá, ðïõ ìïõ ðñïóöÝñáôå óôÝãç Üìá êÜçêå ç êáëýâá ìïõ, åßðá. Êáé Þôáíå ðÜñá ðïëý åõãåíéêü áõôü ìéá êáé äåí ðéóôåýù íá Ýãéíå ìå ôï èÝëçìá ôïõ ðáôÝñáò óáò ü,ôé Ýãéíå. Êé Ýâãáëá ôï óêïýöï ìïõ êáé ôçí åõ÷áñßóôçóá ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôçò. – Ãéá üíïìá ôïõ Èåïý, ïýôå íá ìå âëÝðåôå äå èÝëåôå ðéá, Ãêëáí; åßðå ìïíïìéÜò. Ï âáñüíïò ôç öþíáîå. – Óáò öùíÜæåé ï âáñüíïò, åßðá âãÜæïíôáò îáíÜ ìå ìéá âáèéÜ õðüêëéóç ôï óêïýöï ìïõ. Êé áíçöüñéóá îáíÜ óôï âïõíü, óôï öïõñíÝëï ìïõ. Ôßðïôá ðéá, ìá ôßðïôá äå èá ì' Ýêáíå íá ÷Üóù ôçí øõ÷ñáéìßá ìïõ. ÓõíÜíôçóá ôçí Åýá. – Ïñßóôå ôçò öþíáîá, âëÝðåéò; Ï êýñéïò Ìáê äå ìðïñåß íá ìå äéþîåé áðü äù. ¸âáëå öùôéÜ êáé ìïõ Ýêáøå ôçí êáëýâá ìïõ ìá åãþ Ý÷ù êéüëáò Üëëç… Êïõâáëïýóå ìéá âïýñôóá óôá ÷Ýñéá ôçò êé Ýíá íôåíåêÝ ìå êáôñÜìé. Ðïý ðáò Åýá; Ï êýñéïò Ìáê åß÷å ôñáâÞîåé ìéá âÜñêá óôï óêáñß áðü êÜôù óôï âïõíü êáé åß÷å ðáñáããåßëåé íá ðÜåé íá ôçí êáôñáìþóåé. Äåí ôçí Üöçíå óå çóõ÷ßá, ìá ôé íá êÜìåé, Þôáí õðï÷ñåùìÝíç íá õðáêïýåé. – Ìá ãéáôß óôï óêáñß; ãéáôß ü÷é êÜôù óôï ìüëï. – ¸ôóé ôï äéÝôáîå ï êýñéïò Ìáê… – Åýá, áãáðçìÝíç ìïõ Åýá, Ý÷åéò êáôáíôÞóåé ìéá óêëÜâá êáé ïýôå ôï ðáñáðïíéÝóáé. Íá! ×áìïãåëÜò ôþñá ðÜëé ê' ç ÷áñÜ ôçò æùÞò ëïõëïõäßæåé óôï ÷áìüãåëü óïõ ì' üëï ðïõ åßóáé ìéá óêëÜâá... 86

Ï ÐÁÍ

¼ôáí Ýöôáóá óôï öïõñíÝëï ìïõ ìå ðåñßìåíå ìéá Ýêðëçîç. Åßäá ðùò êÜðïéïò åß÷å Ýñèåé åêåß. ÅîÝôáóá ôá ðáôÞìáôá ÷Üìù óôá ÷áëßêéá êáé ãíþñéóá ôï ÷íÜñé áðü ôá ìáêñïõëÜ ìõôåñÜ ðáðïýôóéá ôïõ êõñßïõ Ìáê. Ôé íá ìïõ ãõñåýåé ôÜ÷á äù ÷Üìù; óõëëïãßóôçêá êïéôÜæïíôáò ôñéãýñù. Äåí öáéíüôáíå ôßðïôá. ÁëëÜ äå ìïõ ðÝñáóå êé áð' ôï íïõ êáìéÜ õðïøßá. Êé Üñ÷éóá ðÜëé íá ÷ôõðþ ôï ìáêÜðé ìïõ ÷ùñßò íá âÜíù ìå ôï íïõ ìïõ ôé êáêü åôïßìáæá. ×××ÉÉ

¹

ÑÈÅ ÔÏ ÂÁÐÜÑÉ, ìïõ Ýöåñå ôç óôïëÞ ìïõ êáé èá Ýðáéñíå ôï âáñüíï ìáæß ìå üëá ôïõ ôá êáóüíéá, ãåìÜôá êï÷ýëéá êáé óõëëïãÝò öõêéþí. Ãéá ôçí þñá öüñôùíå áð’ Ýîù óôï ìüëï âáñÝëéá ìå ñÝãêåò êáé ìïõñïõíüëáäï. Èá Ýöåõãå ôï âñÜäõ. Ðáßñíù ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé ãåìßæù ìå ìåãÜëåò ñéîéÝò ìðáñïýôé êáé ôéò äõï êÜíåò. ¾óôåñá ÷áìïãÝëáóá ìïíÜ÷ïò ìïõ êÜíïíôáò Ýíá íáé-íáé ìå ôï êåöÜëé ìïõ. Ôñáâþ óôï âïõíü êáé ãåìßæù êáëÜ-êáëÜ ìå ìðáñïýôé êáé ôï öïõñíÝëï êáé êÜíù ðÜëé Ýíá íáé-íáé ìå ôï êåöÜëé ìïõ ìïíÜ÷ïò ìïõ. Ôþñá Þôáíå üëá Ýôïéìá. Êé Üñ÷éóá íá ðåñéìÝíù. Ðåñßìåíá þñåò. ¢êïõãá ôï âßíôóé ôïõ âáðïñéïý íá äïõëåýåé áóôáìÜôçôá êÜôù êáôÜ ôï ìüëï. Åß÷å áñ÷ßóåé ðéá íá óêïôåéíéÜæåé. ÔÝëïò áêïýãåôáé ç óöõñß÷ôñá íá óöõñßæåé, ôï öüñôùìá åß÷å ôåëåéþóåé êáé ôï âáðüñé êéíïýóå. Ôþñá äåí Ý÷ù ðéá íá ðåñéìÝíù ðáñÜ ëßãá ëåðôÜ. Ôï öåããÜñé äåí åß÷å âãåé áêüìá êáé åß÷á êáñöùìÝíá ôá ìÜôéá ìïõ óáí êáíÝíáò ðáëáâüò ìÝóá óôï âñáäéíü óýèáìðü. Ìüëéò Ýêáìå üôé îåðñïâÜëëåé áðü ôçí ðïýíôá ç Üêñç ôçò ðëþñçò ôïõ âáðïñéïý Üíáøá ôï öéôßëé êé Ýôñåîá ãïñãÜ-ãïñãÜ íá êñõöôþ. ÐåñíÜåé Ýíá ëåðôü ôçò þñáò. Êáé îáöíéêÜ áêïýãåôáé ìéá âñïíôåñÞ Ýêñçîç, âñï÷Þ ëéèÜñéá ôéíÜæïíôáé óôïí áÝñá, ï ãêñåìüò óåéÝôáé ïëüêëçñïò êé Ýíáò ìåãÜëïò âñÜ÷ïò êïõôñïõâáëÜåé ìïõãêñßæïíôáò ßóá êÜôù óôï âÜñáèñï. Ôá âïõíÜ ôñéãýñù áíôéëáëïýíå. ÁñðÜæù ôï ôïõöÝêé ìïõ êé áäåéÜæù ôç ìéá êÜííç· ç ç÷þ ôçí îáíáëÝåé áìÝôñçôåò öïñÝò. ÐåñéìÝíù ìéá óôéãìÞ êé Ýðåéôá ôñáâþ ôç óêÜíäáëç êé áäåéÜæù êáé ôçí Üëëç· ï áãÝñáò ôñáíôÜæåôáé áðü ôï ÷áéñåôéóìü ìïõ êé ïé áíôßëáëïé óêïñðïýíå ôï óáìáôÜ óå üëï ôïí êüóìï ïëïôñüãõñá· èáññïýóåò êáé ôá âïõíÜ üëá åß÷áí âáëèåß íá öùíÜæïõíå æÞôù óôï âáðüñé ðïõ Ýöåõãå. Ðåñíïýí ìéá äõï óôéãìÝò êé ïé áíôßëáëïé óùðáßíïõí, ï êÜèå Þ÷ïò óâÞíåé êáé îáíÜ áðëþíåôáé âïõâÞ ç ãçò. Ôï âáðüñé ÷Üíåôáé ìÝóá óôï óêïôÜäé. ¸íá ñßãïò áðü ìéá ðáñÜîåíç ôáñá÷Þ âáóôÜåé áêüìá ôï êïñìß ìïõ ðáßñíù ôï ôïõöÝêé ìïõ êáé ôá åñãáëåßá ìïõ êé áñ÷ßæù íá êáôçöïñßæù óôç óÜñá ìå 87


êïììÝíá ãüíáôá. Êáôçöüñéæá ßóá êÜôù Ý÷ïíôáò ôá ìÜôéá ìïõ ïëïÝíá óôï óåéñÜäé ôïí êïñíéá÷ôü ðïõ åß÷å áöÞóåé ï âñÜ÷ïò ìïõ êïõôñïõâáëþíôáò. Ï Áßóùðïò ôéíÜæåé ïëïÝíá ôï ìïõóïýäé ôïõ êáé öôåñíßæåôáé áðü ôçí áøéÜ áõôÞ ìõñùäéÜ. ¼ôáí Ýöôáóá êÜôù óôï óêáñß ìå ôç âÜñêá, ìå ðåñßìåíå Ýíá èÝáìá ðïõ ìïõ îÝóêéóå ôçí øõ÷Þ· ç âÜñêá êåßôåôáé èñýøáëá áðü ôï âñÜ÷ï ðïõ êáôñáêýëçóå êáé ç Åýá –ç Åýá, êåßôåôáé ðëÜé, êïììáôéáóìÝíç, áãíþñéóôç, ìå ôï Ýíá ôçò ðëåõñü êé ùò êÜôù ôçí êïéëéÜ ìéáí Üìïñöç ìÜæá áðü ôï ÷ôýðçìá. Ç Åýá óêïôùìÝíç óôïí ôüðï. ×××ÉÉÉ

Ô

É ÜËËÏ ÐÉÁ ÍÁ ãñÜøù; Ãéá ðïëëÝò ìÝñåò äåí Ýñéîá ôïõöåêéÜ, äåí åß÷á êáèüëïõ öáÀ ìá ïýôå êé Ýôñùãá, êáèüìïõí êëåéóìÝíïò óôçí ðáñÜãêá ìïõ. Ôçí Åýá ôçí ðÞãáíå óôï íåêñïôáöåßï óôï ðñåóâõôÝñéï ìå ôçí áóðñïâáìÝíç éäéáßôåñç âÜñêá ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ êõñßïõ Ìáê, åãþ ðÞãá ìå ôá ðüäéá áðü óôåñéÜò êáé ðáñáóôÜèçêá åêåß óôïí ôÜöï… Ç Åýá ðåèáìÝíç. Ôï èõìÜóáé ôï êïñéôóßóôéêï ìéêñü êåöáëÜêé ôçò ìå ôç ìáíôÞëá üðùò ìéêñÞ êáëüãñéá; Åñ÷üôáíå Þóõ÷á-Þóõ÷á, áêïõìðïýóå ÷Üìù ôï öüñôùìÜ ôçò êáé ÷áìïãåëïýóå. Êáé èõìÜóáé ôé æùÞ ðïõ îå÷åßëéæå áð' áõôü ôï ÷áìüãåëï; ÊÜôóå Þóõ÷ïò, Áßóùðå ìïõ Ýñ÷åôáé óôï íïõ Ýíá ðáñÜîåíï ðáñáìýèé áðü ðáëéÜ áðü ôïí êáéñü ôçò Éæåëßíáò, ôüôå ðïõ Þôáíå ðÜóôïñáò ï ÓôÜìåñ. Ìéá êïðÝëá ôçí åß÷áíå êëåéóìÝíç ó' Ýíá ìáñìáñÝíéï ðýñãï. Áãáðïýóå Ýíáí Üñ÷ïíôá. Ãéáôß; Ñþôá ôïí Üíåìï êáé ô' áóôÝñéá, ñþôá ôï Èåü ôçò æùÞò· ãéáôß êáíÝíáò Üëëïò äåí ôá îÝñåé ôïýôá. Êé ï Üñ÷ïíôáò Þôáí ï ößëïò ôçò êé ï áãáðçôéêüò ôçò ìá ï êáéñüò ðåñíïýóå êáé ìéá ìÝñá åêåßíïò åßäå ìéá Üëëçí êáé ôïõ ãýñéóå ç êáñäéÜ. Ôçí áãáðïýóå óáí ðáéäß ôçí êïðÝëá. Ôçí Ýëåãå ðåñéóôÝñá ôïõ êáé ÷áñÜ ôïõ êé ç áãêáëéÜ ôçò Þôáíå óáí Ýíá êýìá èåñìü. Äþóå ìïõ ôçí êáñäéÜ óïõ ôçò åßðå. Êáé ôïõ ôçí Ýäùóå. Ì' áöÞíåéò íá óïõ æçôÞóù êÜôé, áãáðçìÝíç ìïõ; ôçò åßðå. Êé áõôÞ ôïõ áðïêñßèçêå íáé, ìåèõóìÝíç áðü Ýñùôá. Ôá ðÜíôá ôïõ Ýäéíå, ôá ðÜíôá, êé ùóôüóï åêåßíïò ïýôå Ýíá åõ÷áñéóôþ äåí ôçò Ýëåãå. Ôçí Üëëç ôçí áãáðïýóå óá óêëÜâïò –óáí æçôéÜíïò ôçí áãáðïýóå êáé óáí ôñåëüò. Ãéáôß; Ñþôá ôïí êïñíéá÷ôü óôïõò äñüìïõò êáé ôá öýëëá ðïõ ðÝöôïõí, ñþôá ôïí áéíéãìáôéêü Èåü ôçò æùÞò· ãéáôß êáíÝíáò Üëëïò äåí ôá îÝñåé ôïýôá. ÁõôÞ äåí ôïõ Ýäéíå ôßðïôá, ü÷é ôßðïôá äåí ôïõ Ýäéíå êé ùóôüóï åêåßíïò êáé ðÜëé ôçò Ýëåãå åõ÷áñéóôþ. Äþóå ìïõ ôç ãáëÞíç óïõ êáé ôá óõëëïãéêÜ óïõ! ôïõ åßðå. Êé åêåßíïò äåí åß÷å Üëëç ëýðç ðáñÜ ìüíï ðùò äåí ôïõ åß÷å æçôÞóåé êáé ôç æùÞ. Êáé ôçí êïðÝëá ôïõ ôçí Ýêëåéóå óôïí ðýñãï… – Ôé êÜíåéò, êïðÝëá, êÜèåóáé åäþ êáé ÷áìïãåëÜò; 88

Ï ÐÁÍ

– ÈõìÜìáé êÜôé áðü äù êáé äÝêá ÷ñüíéá. Ôüôå ôïí ðñùôïãíþñéóá. – Êáé ôïí èõìÜóáé áêüìá; – Ôïí èõìÜìáé áêüìá. Êé ï êáéñüò ðåñíÜåé… – Ôé êÜíåéò, êïðÝëá; Êáé ãéáôß êÜèåóáé êáé ÷áìïãåëÜò; – ÊåíôÜù ô' üíïìÜ ôïõ ó' Ýíá êÝíôçìá. – Ô' üíïìá ðïéáíïý; Áõôïõíïý ðïõ ó' Ýêëåéóå äù ìÝóá; – Íáé, áõôïõíïý ðïõ ãíþñéóá åäþ êáé åßêïóé ÷ñüíéá. – Êáé ôïí èõìÜóáé áêüìá; – Ôïí èõìÜìáé óáí êáé ðñþôá. Êé ï êáéñüò ðåñíÜåé… – Ôé êÜíåéò, öõëáêéóìÝíç; – Ôá ÷ñüíéá ìå ðÞñáíå êáé äå âëÝðù ðéá íá êåíôþ, îýíù ôïõò áóâÝóôåò ôïõ ôïß÷ïõ. Áð' ôïõò áóâÝóôåò èá ôïõ ðëÜóù Ýíá âÜæï, Ýíá ìéêñü äþñï íá ôïõ ôï óôåßëù. – Ãéá ðïéïí ìéëÜò; – Ãéá ôïí áãáðçôéêü ìïõ, áõôüí ðïõ ì' Ýêëåéóå åäþ óôïí ðýñãï. – Êáé ÷áìïãåëÜò ðïõ ó' Ýêëåéóå åäþ óôïí ðýñãï; – ÓõëëïãéÝìáé äá ôé èá ðåé. Äåò, äåò èá ðåé, ç êïðÝëá ìïõ Ýóôåéëå Ýíá âÜæï, ôñéÜíôá ÷ñüíéá ôþñá äå ìå îÝ÷áóå. Êé ï êáéñüò ðåñíÜåé… – Å, öõëáêéóìÝíç, êÜèåóáé êáé äåí êÜíåéò ôßðïôá êáé ÷áìïãåëÜò; – ÃÝñáóá, ìå ðÞñáíå ôá ÷ñüíéá êáé äå âëÝðù ðéá, óõëëïãéÝìáé ìüíï. – Áõôüí ðïõ ãíþñéóåò åäþ êáé óáñÜíôá ÷ñüíéá; – Áõôüí ðïõ ãíþñéóá óáí Þìïõí íÝá. Ìðïñåß íá åßíáé êáé óáñÜíôá ÷ñüíéá… – Ìá äå ôï îÝñåéò ðùò ðÝèáíå; Êéôñéíßæåéò ãñéïýëá, äåí áðïêñßíåóáé ôßðïôá, ôï ÷åßëé óïõ åßíáé Üóðñï, äåí áíáóáßíåéò ðéá… Íá, áõôü åßíáé ôï ðáñÜîåíï ðáëéü ðáñáìýèé ãéá ôçí êïðÝëá ôïõ ðýñãï. ÓôÜóïõ ëßãï, Áßóùðå, ëçóìüíçóá êÜôé: ìéá ìÝñá Üêïõóå ôç öùíÞ ôïõ áãáðçìÝíïõ ôçò êÜôù óôçí áõëÞ êé Ýðåóå óôá ãüíáôá êáé ôá ìÜãïõëá ôçò ñïäßóáíå. ¹ôáíå ôüôå óáñÜíôá ÷ñïíþí… Ñß÷íù ÷þìá óôï ìíÞìá óïõ, Åýá êé áðü ôáðåéíïóýíç ãïíáôßæù êáé ôï öéëþ. Ìéá âáèéÜ ôñéáíôáöõëëÝíéá èýìçóç îå÷åéëßæåé ìÝóá ìïõ Üìá óå âÜíåé ï íïõò ìïõ, êÜôé óáí ìéá åõëïãßá ÷ñõóþíåé ôï åßíáé ìïõ Üìá èõìÜìáé ôï ÷áìüãåëü óïõ. ¸äéíåò ôá ðÜíôá åóý, ôá ðÜíôá Ýäéíåò ÷ùñßò íá óïõ êïóôßæåé êáèüëïõ, ãéáôß Þóïõí üëç Ýíá ðáéäß ðïõ ìåèïýóå áðü æùÞ. Ìá Üëëåò, ðïõ ôóéãêïõíåýïíôáé êáé ôéò ìáôéÝò ôïõò áêüìá, ìïõ Ý÷ïõí êõñéåõìÝíï êÜèå ìïõ ëïãéóìü. Ãéáôß; Ñþôá ôïõò äþäåêá ìÞíåò ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôá êáñÜâéá ð' áñìåíßæïõí óôéò èÜëáóóåò, ñþôá ôïí áéíéãìáôéêü Èåü ôçò êáñäéÜò… 89


XXXIV

¸ÍÁÒ ÜÍÈÑÙÐÏÒ ìïõ åßðå:

– Äåí êõíçãÜôå ðéá; Ï Áßóùðïò Ý÷åé âãÜëåé Ýíá ëáãü êáé ôïí êõíçãÜåé ìïíÜ÷ïò ôïõ. – ÐÞãáéíå êáé ÷ôýðçóÝ ôïí åóý áíôß åìÝíá, ôïõ åßðá. ÐåñÜóáíå ìåñéêÝò ìÝñåò. ¹ñèå êáé ìå âñÞêå ï êýñéïò Ìáê, ôá ìÜôéá ôïõ Þôáíå âïõëéáãìÝíá êáé ôï ðñüóùðü ôïõ ðïëý ÷ëïìü. Óõëëïãßóôçêá: áëÞèåéá ôÜ÷á üôé ìðïñþ êáé äéáâÜæù óôéò øõ÷Ýò ôùí Üëëùí Þ ü÷é; Ïýôå êé åãþ äåí îÝñù. Ï êýñéïò Ìáê Ýêáìå ëüãï ãéá ôï ðåñéóôáôéêü ôïõ ãêñåìïý, ãéá ôï äõóôý÷çìá. ¹ôáíå ìéá óõìöïñÜ, ìéá èëéâåñÞ óýìðôùóç, åãþ äåí Ýöôáéãá êáèüëïõ. – Áí õðÞñ÷å êáíÝíáò, åßðá, ðïõ íá Þèåëå ìå êÜèå ôñüðï íá ìáò ÷ùñßóåé ôçí Åýá êáé ìÝíá, ôï ðÝôõ÷å. Áðü ôï Èåü íá ôï âñåé! Ï êýñéïò Ìáê ìå êñõöïêïßôáîå êá÷ýðïðôá. Ìïõñìïýñéóå åêåß êÜôé ãéá ôçí ùñáßá êçäåßá ðïõ åß÷å ãßíåé ôçò Åýáò, ðùò ôßðïôá äåí Ýëåéøå. Èáýìáóá êáé ðÜëé ôçí åõóôñïößá ôïõ. Ãéá ôç âÜñêá ôïõ ðïõ åß÷å ôóáêßóåé ôï öïõñíÝëï ìïõ äåí Þèåëå êáìéÜ áðïæçìßùóç. – Ìá ðùò, åßðá åãþ, ðñáãìáôéêÜ äå èÝëåôå íá áðïæçìéùèåßôå ãéá ôç âÜñêá êáé ãéá ôïí ôåíåêÝ ôï êáôñÜìé, ãéá ôç âïýñôóá; – ¼÷é, ößëôáôå êýñéå õðïëï÷áãÝ, ðþò óáò ðÝñáóå áðü ôï íïõ ôÝôïéá éäÝá. Êáé ìå êïßôáîå ìå êÜôé ìÜôéá üëï ìßóïò.

* Ôñåéò âäïìÜäåò äåí åßäá êáèüëïõ ôçí ÅäïõÜñäá. ¼÷é, ôçí åßäá ìéá öïñÜ óôï ìåôáîý åêåß óôï ìáãáæß ôïõò, ðïõ åß÷á ðÜåé í' áãïñÜóù øùìß. Óôåêüôáí ìÝóá áðü ôç ìüóôñá êé åîÝôáæå êÜôé õöÜóìáôá. Åêôüò áðü ôïõò äõï õðáëëÞëïõò êáíåßò Üëëïò äåí Þôáíå ìÝóá. ×áéñÝôéóá äõíáôÜ êáé óÞêùóå ôá ìÜôéá ôçò êáé êïßôáîå, áëëÜ äåí áðÜíôçóå óôï ÷áéñÝôéóìÜ ìïõ. Ìïõ Þñèå óôï íïõ íá ìç æçôÞóù í' áãïñÜóù øùìß ìðñïóôÜ ôçò, óôñÜöçêá óôïõò õðáëëÞëïõò êáé æÞôçóá ìðáñïýôé êáé óêÜãéá. Åíþ ìïõ ôá æõãßæáíå åãþ ôçí ðñüóå÷á. Ìéá ãêñßæá æáêåôßôóá ðïõ ôçò Ýðåöôå ðïëý ìéêñÞ êáé ðïõ ïé êïõìðüôñõðÝò ôçò Þôáíå ôñéììÝíåò· óôï ðëáôý ôçò óôÞèïò áíÜóáéíå âáñéÜ. Ðüóï åß÷å ìåãáëþóåé ôïýôï ôï êáëïêáßñé! Ôï ìÝôùðü ôçò Þôáíå óõëëïãéóìÝíï, åêåßíá ôá éäéüññõèìá ôïîùôÜ öñýäéá ãñÜöïíôáí óôï ðñüóùðü ôçò óáí äõï áéíßãìáôá· üëåò ïé êéíÞóåéò ôçò Þôáí ðéï þñéìåò. Êïßôáîá ôá ÷Ýñéá ôçò· åêåßíç ç Ýêöñáóç ðïõ åß÷áí ôá ìáêñïõëÜ, ëåðôÜ ôçò äÜ÷ôõëá ìå áíáóôÜôùóå êáé ì' Ýðéáóå êÜôé óáí ôñåìïýëá. ÁõôÞ åîáêïëïõèïýóå íá óêáëßæåé ôá õöÜóìáôá. 90

Ï ÐÁÍ

Óôåêüìïõí åêåß äá êáé ðáñáêáëïýóá ìÝóá ìïõ íá Ýôñå÷å ï Áßóùðïò ðßóù áð' ôç ìüóôñá íá ôçò êÜìåé ÷áñÝò, ðïõ íá ôïí ìÜëùíå áìÝóùò íá âãåé Ýîù êáé íá ôçò æçôïýóá óõããíþìç ãéá ôçí åíü÷ëçóç· ôé èá Ýëåãå áõôÞ ôüôå. – Ïñßóôå! Åßðå ï õðÜëëçëïò. ÐëÞñùóá, ðÞñá ôá ðáêÝôá ìïõ êáé îáíá÷áéñÝôéóá. ÓÞêùóå êáé ðÜëé ôá ìÜôéá ôçò ìá êáé ðÜëé äåí áðïêñßèçêå. Ùñáßá! Åßðá áðü ìÝóá ìïõ· ìðïñåß íá åßíáé áññáâùíéáóìÝíç êéüëáò ìå ôï âáñüíï. Êé Ýöõãá ÷ùñßò íá ðÜñù øùìß. ¼ôáí âñÝèçêá Ýîù Ýñéîá ìéá ìáôéÜ óôï ðáñÜèõñï. ÊáíÝíáò äåí Þôáí íá ìå êïéôÜæåé. ×××V

ÊÁÉ ÌÉÁ ÍÝ÷ÔÁ ôÝëïò Ýñéîå ôï ðñþôï ÷éüíé êé Üñ÷éóå íá êÜíåé êñýï óôçí

êáëýâá ìïõ. ÕðÞñ÷å åêåß ìéá ãùíßá üðïõ ìáãåßñåõá ôï öáÀ ìïõ, áëëÜ äåí ôñáâïýóå êáëÜ êáé äåí ðéÜíáíå ôá îýëá, êé ïé ÷áñáìÜäåò ìðÜæáíå ðïëý êñýï áí êáé ôéò åß÷á óôïõðþóåé üóï ìðïñïýóá êáëýôåñá. Åß÷å ôåëåéþóåé ðéá êáé ôï öèéíüðùñï êé ïé ìÝñåò Þôáíå ìéêñÝò ôþñá. Ôï ðñþôï áõôü ÷éüíé ðïõ åß÷å ñßîåé äåí åß÷å äýíáìç íá âáóôÜîåé êáé ôï Ýëéùóå ï Þëéïò ðáíôïý, ìá ôéò íý÷ôåò Ýêáíå ðïëý êñýï êáé ôá íåñÜ ðÜãùíáí. Êé üëá ôá ÷ïñôÜñéá êáé ôá ìáìïýäéá øïöïýóáí. Ìéá ìõóôéêüðáèç óéãáëéÜ åß÷å áðëùèåß óôïõò áíèñþðïõò, Þôáíå âõèéóìÝíïé óå âïõâÞ óõëëïãÞ, ôá ìÜôéá ôïõò ëåò êáé äå ìåëåôïýóáíå ðáñÜ ôï ÷åéìþíá ðïõ åñ÷üôáí. ÊáìéÜ öùíÞ ðéá áðü ôá íçóÜêéá ìå ôéò ëéÜóôñåò, ôï ëéìÜíé Ýñçìï, üëá Þôáíå åôïéìáóìÝíá íá õðïäå÷ôïýí ôçí áôÝëåéùôç íý÷ôá ôïõ âïñÜ, ðïõ ï Þëéïò èá âïõôïýóå êáé èá ÷áíüôáí ãéá ìÞíåò óôç èÜëáóóá. Êáé ôï âüñåéï óÝëáò ìïíÜ÷ï èá öþôéæå ôïí ïõñáíü. ÂïõâÝò-âïõâÝò áêïýóôçêáí ïé êïõðéÝò áðü êÜðïéá îåìïíá÷éáóìÝíç âÜñêá. Ìéá êïðÝëá åñ÷üôáí ëÜìíïíôáò. – Ðïý åß÷åò ðÜåé, êïðÝëá ìïõ; – ÐïõèåíÜ. – ÐïõèåíÜ; Ìá ãéá ðåò ìïõ óå èõìÜìáé, óå îÝñù, äå ãíùñéóôÞêáìå öÝôïò ôï êáëïêáßñé; ÄéðëÜñùóå ôç âÜñêá óôï ìüëï, âãÞêå Ýîù êé Ýäåóå ôï óêïéíß. – ¸âïóêåò ãßäéá, Ýðëåêåò ìéá êÜëôóá ðïõ óõíáíôçèÞêáìå ìéá íõ÷ôéÜ. ¸íá ìéêñü êïêêßíéóìá áíåâáßíåé óôá ìÜãïõëÜ ôçò êáé ãåëÜåé óôåíï÷ùñçìÝíá. – ¸ëá, ìéêñïýëá ìïõ, Ýëá ìÝóá óôçí êáëýâá íá óå äù. ÅñéÝôôá äå óå ëÝíå, óå èõìÜìáé. Ìá ðñïóðåñíÜåé êáé öåýãåé ÷ùñßò íá ðåé ôßðïôá. Ôï öèéíüðùñï, ï ÷åéìþíáò, ôçí åß÷áí êõñéÝøåé êé áõôÞí, ïé áéóèÞóåéò ôçò êïéìüíôïõóáí ôþñá. Ï Þëéïò åß÷å âïõôÞîåé êéüëáò óôç èÜëáóóá êáé åß÷å êñõöôåß ãéá ìÞíåò. 91


XXXVI

Ê

ÁÉ ÖÜÑÅÓÁ ÔÇ óôïëÞ ìïõ ãéá ðñþôç öïñÜ êáé ôñÜâçîá êÜôù êáôÜ ôï Óßñéëïõíô. Ç êáñäéÜ ìïõ ÷ôõðïýóå. Èõìüìïõí üëá üóá åß÷áíå ðåñÜóåé áðü ôçí ðñþôç ìÝñá ôüôå, ðïõ ç ÅäïõÜñäá åß÷å ôñÝîåé êáé ì' åß÷å áãêáëéÜóåé ìðñïóôÜ ó' üëïí ôïí êüóìï· ôþñá, ìÞíåò êáé ìÞíåò, ìå ðáñáðÝôáãå áðü äù êé áðü êåé êé åß÷å êÜìåé ôá ìáëëéÜ ìïõ íá áóðñßæïõí. Äéêü ìïõ ôï öôáßîéìï; Íáé, ô' áóôÝñé ìïõ åß÷å äåßîåé óôñáâÜ ôï äñüìï. Ôé åõ÷áñßóôçóç ðïõ èá ôçí Ýíéùèå áí ðÞãáéíá óÞìåñá íá ðÝóù óôá ðüäéá ôçò êáé íá ôçò öáíåñþóù ôï ìõóôéêü ô--çò êáñäéÜò ìïõ! Èá ìïõ ðñïóöÝñåé êÜèéóìá, èá ðåé íá öÝñïõíå íá ìå ôñáôÜñïõí êñáóß êáé ôç óôéãìÞ áêñéâþò ðïõ èá óéìþíåé ôï ðïôÞñé ôçò óôá ÷åßëéá íá ðéåé óôçí õãåéÜ ìïõ èá ðåé: «Êýñéå õðïëï÷áãÝ, óáò åõ÷áñéóôþ ðïëý ãéá ôéò óôéãìÝò ðïõ ðåñÜóáìå ìáæß, äå èá ôéò îå÷Üóù ðïôÝ!». Ìá êáèþò èá ìå äåé íá ÷áñþ êáé íá ðÜñù ëéãÜêé åëðßäá, èá êÜìåé ðùò ðßíåé êáé è' áöÞóåé ôï ðïôÞñé ôçò ÷Üìù áíÝããé÷ôï. Êáé ïýôå èá èÝëåé êáèüëïõ íá ìïõ ôï êñýøåé üôé äåí Þðéå, ßóá-ßóá áõôü èá èÝëåé íá ìïõ äåßîåé. ÔÝôïéá åßíáé, ôÝôïéá. Ùñáßá ç ôåëåõôáßá þñá óçìáßíåé! Êáé êáèþò êáôçöüñéæá ßóá êÜôù óôï äñüìï åîáêïëïõèïýóá ôéò óêÝøåéò ìïõ: Ç óôïëÞ ìïõ èá ôçò êÜìåé êÜðïéá åíôýðùóç, ôá ãáëüíéá ôçò êáé ôá óéñßôéá ôçò åßíáé êáéíïýñãéá êé ùñáßá. Ôï óðáèß èá ãñáôæïõíßæåé ÷Üìù. Ìéá íåõñéêÞ ÷áñÜ áíáâñýæåé ìÝóá ìïõ êáé ëÝù ìïíÜ÷ïò ìïõ óéãáíÜ: ðïéïò îÝñåé ôé ìðïñåß íá ãßíåé áêüìá! ÓÞêùóá ôï êåöÜëé øçëÜ êáé ôÝíôùóá ôá ÷Ýñéá ìïõ. Å, ü÷é Üëëåò ôáðåéíþóåéò ðéá, áîéïðñÝðåéá! Ôï ßäéï ìïõ êÜíåé ü,ôé êáé íá ãßíåé, äå èá Ýêáíá êáìéÜ õðï÷þñçóç ðéá. Ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ äå æçôþ ôç ÷åßñá óáò, ùñáßá ìïõ äåóðïóýíç… ÓõíÜíôçóá ôïí êýñéï Ìáê Ýîù óôçí áõëÞ, ðéï êáôáâåâëçìÝíï, ìå ìÜôéá áêüìç ðéï âáèïõëÜ. – Èá öýãåôå; ¸ôóé. Äåí ðåñíïýóáôå âÝâáéá êáé ôüóï åõ÷Üñéóôá ôþñá ôåëåõôáßá· ðþò; ÊÜçêå êé ç êáëýâá óáò, êáé ï êýñéïò Ìáê ÷áìïãÝëáóå. Ìïõ öÜíçêå îáöíéêÜ ðùò Ýâëåðá ôïí ðéï Ýîõðíï Üíèñùðï ôïõ êüóìïõ. – ÐÝñáóôå ìÝóá, êýñéå õðïëï÷áãÝ, ìÝóá åßíáé ç ÅäïõÜñäá. Ùñáßá áíôßï. Èá éäùèïýìå âÝâáéá óôï ìüëï óáí èá öåýãåé ôï âáðüñé. Áðïìáêñýíèçêå óêõöôüò, óõëëïãéóìÝíïò, óöõñßæïíôáò êÜôé ìÝó' áð' ôá äüíôéá ôïõ. Ç ÅäïõÜñäá êáèüôáíå óôï óáëüíé êáé äéÜâáæå. Ìüëéò ìðÞêá ìÝóá êüìðéáóå ëßãï ìå ôçí óôïëÞ ìïõ, ìå êïßôáîå ëïîÜ óáí ðïõëß êáé ìÜëéóôá êïêêßíéóå. Ôï óôüìá ôçò Üíïéîå. – ¸ñ÷ïìáé íá óáò áðï÷áéñåôßóù, êáôÜöåñá åðéôÝëïõò íá ðù. Óçêþèçêå ìïíïìéÜò áðÜíù êáé åßäá üôé ôá ëüãéá ìïõ ôçò êÜìáíå êÜðïéá åíôýðùóç. – Èá öýãåôå, Ãêëáí; ôþñá; – Ìüëéò Ýñèåé ôï âáðüñé. ÁñðÜæù ôï ÷Ýñé ôçò, êáé ôá äõï ôçò ÷Ýñéá, Ýíáò êïõôüò åíèïõóéáóìüò ìå óõíåðáßñíåé, Ýíá ÅäïõÜñäá! îåóðÜóåé áð' ôá ÷åßëéá ìïõ êáé ôçí 92

Ï ÐÁÍ

êïéôÜæù êáôÜìáôá. Êáé ôçí ßäéá óôéãìÞ ãßíåôáé øõ÷ñÞ, øõ÷ñÞ, üëç ðåßóìá. ¼ëç ôçò ç Ýêöñáóç ìå áðÝêñïõå, ôñáâéüôáí. ÂñÝèçêá óáí Ýíáò æçôéÜíïò ìðñïóôÜ ôçò· ðáñÜôçóá ôá ÷Ýñéá ôçò êáé ôçí Üöçóá íá ôñáâç÷ôåß ðÝñá. ÈõìÜìáé üôé áð' áõôÞí ôç óôéãìÞ êé Ýðåéôá Ýëåãá åêåß äá ìç÷áíéêÜ ÅäïõÜñäá! ÅäïõÜñäá! ðïëëÝò öïñÝò, ÷ùñßò íá ôï êáôáëáâáßíù ðïõ ôï Ýëåãá, êé üôáí áõôÞ ìå ñþôçóå: ïñßóôå; ôé èÝëåôå íá ðåßôå; äåí ôçò åßðá ôßðïôá. – ÖáíôÜóïõ, íá öåýãåôå êéüëáò! ÎáíÜðå. Ðïéïò èá ìáò Ýñèåé ðÜëé ôïõ ÷ñüíïõ. – ÊÜðïéïò Üëëïò, ôçò áðïêñßèçêá. Ç êáëýâá áðÜíù èá îáíáöôéá÷ôåß âÝâáéá. Ðáýóç. ÁõôÞ êïßôáæå êéüëáò íá ðÜñåé êáíÝíá âéâëßï. – ËõðÜìáé ðïõ äåí åßíáé åäþ êáé ï ìðáìðÜò, åßðå. ÁëëÜ èá ôïõ äéáâéâÜóù ôïõò ÷áéñåôéóìïýò óáò. Ó' áõôü äåí Ýäùóá áðÜíôçóç. Ðñï÷þñçóá îáíÜ, Ýðéáóá ìéáí áêüìç öïñÜ ôï ÷Ýñé ôçò êáé åßðá: – Å, Ý÷åôå ãåéá, ÅäïõÜñäá. – Óôï êáëü, áðïêñßèçêå. ¢íïéîá ôçí ðüñôá êé Ýêáìá üôé Ýöåõãá. ÁõôÞ åß÷å êáèßóåé áìÝóùò ìå ôï âéâëßï ôçò óôï ÷Ýñé êáé äéÜâáæå, äéÜâáæå óô' áëÞèåéá êáé îåöýëëéæå ôá öýëá. ÊáìéÜ, ìá êáìéÜ åíôýðùóç äåí ôçò Ýêáíå ç áðï÷þñçóÞ ìïõ. Îåñüâçîá. ÓôñÜöçêå ìïíïìéÜò êáé åßðå óáí ðáñáîåíåìÝíç: – Äå öýãáôå; èáññïýóá üôé öýãáôå. ¸íáò Èåüò ôï îÝñåé ìïíÜ÷á, ìá ôï îÜöíéáóìÜ ôçò Þôáíå ðïëý õðåñâïëéêü, äå öõëÜ÷ôçêå íá êñáôçèåß êáé ðáñáôñÜâçîå ôçí ÝêðëçîÞ ôçò, ðïõ ìïõ ìðÞêå ç éäÝá ðùò ßóùò íá ôï Þîåñå ðïëý êáëÜ üôé åß÷á óôáèåß åêåß ðßóù ôçò. – Å, öåýãù ôþñá, åßðá. Ôüôå óçêþèçêå êáé Þñèå óéìÜ. – Èá Þèåëá ðïëý íá Ý÷ù ìéáí áíÜìíçóÞ óáò ìéá êáé åßíáé íá öýãåôå, åßðå. ÓêÝöèçêá íá óáò ðáñáêáëÝóù êÜôé, ìá ßóùò åßíáé ðïëý. Èá èÝëáôå íá ìïõ äßíáôå ôïí Áßóùðï; Äåí ôï êáëïóõëëïãßóôçêá êáé åßðá íáé. – ¿óôå ìðïñåß íá Ýñèåôå íá ìïõ ôïí öÝñåôå áýñéï, åßðå. ¸öõãá. Êïßôáîá óôï ðáñÜèõñï. ÊáíÝíáò. Ôþñá åß÷áí ôåëåéþóåé üëá ðéá…

* Ç ôåëåõôáßá ìïõ íý÷ôá óôçí êáëýâá. ÂõèéóìÝíïò óå óõëëïãÞ ìåôñïýóá ôéò þñåò· Üìá îçìÝñùóå åôïßìáóá ôï ôåëåõôáßï öáãçôü ìïõ. ¹ôáíå ìéá ìÝñá üëï 93


êñýï. Ãéáôß ìå ðáñáêÜëåóå íá ôçò ðÜù ï ßäéïò ôï óêõëß; ¹èåëå ôÜ÷á íá ìéëÞóåé ìáæß ìïõ, íá ðåé ôßðïôá ãéá ýóôáôç öïñÜ; Äåí åß÷á ôßðïôá ðéá íá ðåñéìÝíù. Êáé ðþò èá ôüíå ìåôá÷åéñéæüôáíå ôïí Áßóùðï; – Áßóùðå, Áßóùðå, èá óå âáóáíßæåé, íáé! Èá óå äÝñíåé åîáéôßáò ìïõ, èá óå ÷áúäåýåé êéüëáò ßóùò, ìá ðÜíôá èá óå äÝñíåé ÷ñåéÜæåôáé äå ÷ñåéÜæåôáé êáé èá óå ÷áëÜóåé, èá óå ÷áëÜóåé ïëüôåëá… Öþíáîá ôïí Áßóùðï êïíôÜ ìïõ, ôïí ÷Üéäåøá, áêïýìðçóá ôï ìÜãïõëü ìïõ óôï äéêü ôïõ êáé ðÞñá ôï ôïõöÝêé ìïõ. Áõôüò Üñ÷éóå óôç óôéãìÞ íá ñïõèïõíßæåé áðü ÷áñÜ, ðéóôåýïíôáò ðùò åßìáóôå ãéá êõíÞãé. ¸âáëá îáíÜ ôï ìÜãïõëü ìïõ óôï äéêü ôïõ, áêïýìðçóá ôçí êÜííç ôïõ ôïõöåêéïý óôï óâÝñêï ôïõ êáé ôñÜâçîá ôç óêáíäÜëç. ÐëÞñùóá Ýíáí Üíèñùðï êáé êïõâÜëçóå ôï êïõöÜñé ôïõ Áßóùðïõ óôçí ÅäïõÜñäá. ×××VII

ÔÏ ÂÁÐÜÑÉ ÈÁ Ýöåõãå áñãÜ ôï áðüãåõìá.

ÔñÜâçîá êÜôù óôï ìüëï· ôá ðñÜãìáôÜ ìïõ Þôáí ìðáñêáñéóìÝíá êéüëáò. Ï êýñéïò Ìáê ìïõ Ýóöéîå ôï ÷Ýñé êáé ìå åãêáñäßùóå üôé èá åß÷á êáëüí êáéñü óôï ôáîßäé ìïõ, ðïëý åõ÷Üñéóôï êáéñü, äå èá ôïõ êáêïðÞãáéíå êáèüëïõ êáé ôïõ ßäéïõ íá Ýêáíå Ýíá ôáîéäÜêé ìå Ýíáí ôÝôïéï êáéñü. ÖÜíçêå íá Ýñ÷åôáé ï ãéáôñüò êáé ðßóù ôïõ ç ÅäïõÜñäá. ¸íéùóá ôá ãüíáôÜ ìïõ íá ëõãßæïõíå. – ÈÝëáìå íá óáò îåðñïâïäßóïõìå, åßðå ï ãéáôñüò. Åõ÷áñßóôçóá. Ç ÅäïõÜñäá ìå êïßôáîå êáôÜìáôá êáé åßðå: – Åõ÷áñéóôþ ðïëý ôçí åõãÝíåéÜ óáò ãéá ôï óêõëß. Óïýñùóå ôï óôüìá ôçò, ôá ÷åßëéá ôçò Þôáíå Üóðñá óáí ôï ðáíß. Ìå åß÷å ðåé îáíÜ ç åõãÝíåéÜ ìïõ. – Ðüôå öåýãåé ôï âáðüñé; ñþôçóå ï ãéáôñüò Ýíáí Üíèñùðï. – Óå ìéóÞ þñá. Åãþ äåí åßðá ôßðïôá. Ç ÅäïõÜñäá óôñéöïãýñéæå íåõñéêÜ áðü äù êé áðü êåé. – ÃéáôñÝ, äå ãõñßæïõìå óðßôé; ÔÝëåøá ôç äïõëåéÜ ðïõ åß÷á íá êÜìù. – Ôåëåéþóáôå ôç äïõëåéÜ ðïõ åß÷áôå, äéüñèùóå ï ãéáôñüò. ÃÝëáóå óôåíï÷ùñçìÝíá ìå ôéò áéþíéåò äéïñèþóåéò ôïõ êé áðïêñßèçêå: – Ôï ßäéï ðÜíù êÜôù äåí åßðá êé åãþ; – ¼÷é, áðÜíôçóå ï ãéáôñüò îåñÜ-îåñÜ Ôïí êïßôáîá. Ï áíèñùðÜêïò áõôüò êñáôéüôáí áôñÜíôá÷ôïò åß÷å âÜëåé ìðñïò Ýíá ó÷Ýäéï êáé åííïïýóå íá ôï áêïëïõèÞóåé ìÝ÷ñé ôÝëïò. Ìá áí Ý÷áíå üìùò 94

Ï ÐÁÍ

ðáñüëá áõôÜ; Å, äå èá ôï Ýäåé÷íå êáèüëïõ, ç ÝêöñáóÞ ôïõ äå èá Üëëáæå ïýôå ôï ðáñáìéêñü. Óêïôåßíéáæå. – Å, áíôßï, åßðá åãþ. Êáé óáò åõ÷áñéóôþ ãéá üëá. Ç ÅäïõÜñäá ìå êïßôáæå âïõâÞ. ¸ðåéôá ãýñéóå ôï êåöÜëé êáé êïßôáæå Üóåéóôç ðÝñá êáôÜ ôï âáðüñé. ÌðÞêá óôç âÜñêá. Ç ÅäïõÜñäá åîáêïëïõèïýóå íá óôÝêåôáé óôï ìüëï. ¼ôáí áíÝâçêá óôï âáðüñé ï ãéáôñüò ìïõ öþíáîå óôï êáëü. Êïßôáîá Ýîù, ç ÅäïõÜñäá ãýñéóå ôçí ßäéá óôéãìÞ êé Ýöõãå êáôÜ ôï óðßôé ôçò· áðïìáêñýíèçêå âéáóôéêÜ, ìå ôï ãéáôñü í' áêïëïõèåß ðïëý ðéï ðßóù. ¹ôáíå ç ôåëåõôáßá ìáôéÜ ðïõ ôçí Ýâëåðá. ¸íá êýìá ìåëáã÷ïëßáò áðëþèçêå óôçí êáñäéÜ ìïõ… Ôï âáðüñé êßíçóå· îå÷þñéæá áêüìá ôçí åðéãñáöÞ ôïõ êõñßïõ Ìáê «ÐáñáêáôáèÞêç ¢ëáôïò êáé Êåíþí Âáñåëéþí». Ìá äåí Üñãçóå íá óâÞóåé áð' ôá ìÜôéá ìïõ. Ôï öåããÜñé êáé ô' Üóôñá ðñüâáëáí óôïí ïõñáíü, ôá âïõíÜ õøþèçêáí ôñéãýñù ìáõñéäåñÜ, êé áíôßêñéóá ôá áðÝñáíôá äÜóç. Åêåß åßíáé ï ìýëïò, íá, åêåß Þôáíå ç êáëýâá ìïõ ðïõ êÜçêå· ç ìåãÜëç óôá÷ôéÜ ðÝôñá óôÝêåé Ýñçìç êé ïëïìüíá÷ç ðëÜé óô' áðïêáÀäéá. Ç Éæåëßíá, ç Åýá… Ç âïñéíÞ íý÷ôá ìå ôï óÝëáò ôçò óêåðÜæåé ñåìáôéÝò êáé âïõíÜ. ×××VIII

Ô

Á ÝÃÑÁØÁ ÔÏÝÔÁ ãéá íá óêïôþíù ôïí êáéñü ìïõ. Ìïõ Ýêáíå ãïýóôï í' áíáèõìÜìáé áõôü ôï êáëïêáßñé ðÜíù åêåß óôç ÍïñëÜíäç, ðïõ ðïëëÝò öïñÝò ãéíüôáí íá ìåôñþ ôéò óôéãìÝò êé ùóôüóï ï êáéñüò ðåôïýóå. ¼ëá åßíáé áëëáãìÝíá ôþñá, ïé ìÝñåò Ý÷ïõíå ãßíåé áôåëåßùôåò. Åýèõìåò þñåò Ý÷ù ðÜëé êáé ðÜëé, ìá ï êáéñüò äåí ðåñíÜåé êáèüëïõ êáé äå ìðïñþ íá êáôáëÜâù ôé óõìâáßíåé êáé äåí ðåñíÜåé. ÐáñáéôÞèçêá áðü ôï óôñáôü, ðÞñá ôç óýíôáîÞ ìïõ êé åßìáé ëåýôåñïò óáí ôï ðïõëß, üëá åßíáé ðåñßöçìá: êÜíù ðáñÝåò, ðçãáßíù âüëôåò ìå áìÜîé, ðüôå-ðüôå óôõëþíù ôï Ýíá ìïõ ìÜôé êáé ãñÜöù ìå ôï äÜ÷ôõëü ìïõ ãñÜììáôá óôïí ïõñáíü, ãáñãáëþ ôï öåããÜñé óôï ëáéìü êáé ìïõ öáßíåôáé ðùò ôï ðéÜíïõí ôá ãÝëéá, ðùò îåêáñäßæåôáé áðü ôá ãÝëéá ìå êïõôÞ ÷áñÜ üôé ôï ãáñãáëïýí óôï ëáéìü. ¼ëá ìïõ ÷áìïãåëïýí. Áíïßãù ìéá óáìðÜíéá ìå ðÜôáãï êáé êáëþ ãëåíôæÝäåò áíèñþðïõò íá ðéïýìå.

* ¼óï ãéá ôçí ÅäïõÜñäá ïýôå ôç óêÝðôïìáé êáèüëïõ. Ðþò èá ìðïñïýóá íá ìçí ôçí Ý÷ù îå÷Üóåé ïëüôåëá ôüóïò êáéñüò ðïõ ðÝñáóå; ¸÷åé êÜðïéïò êé áîéïðñÝðåéá áðÜíù ôïõ. Êé áí ìå ñùôÞóåé êÜðïéïò áí Ý÷ù óôåíï÷þñéá ìÝóá ìïõ ôïõ 95


áðïêñßíïìáé ïñèÜ êïöôÜ ü÷é, êáìéÜ óôåíï÷þñéá äåí Ý÷ù…

* Ç Êüñá êÜèåôáé óôá ðüäéá ìïõ êáé ìå êïéôÜæåé. ¢ëëïôå Þôáí ï Áßóùðïò, ìá ôþñá êÜèåôáé ç Êüñá óôá ðüäéá ìïõ êáé ìå êïéôÜæåé. Ôï ñïëüé ÷ôõðÜåé ôï ôéê-ôáê ôïõ áðÜíù óôï ôæÜêé, áðü Ýîù áð' ôá ðáñÜèõñÜ ìïõ äßíåé êáé ðáßñíåé ôï ôáâáôïýñé ôçò ðïëéôåßáò. ×ôõðÜåé ç ðüñôá, ìðáßíåé ï äéáíïìÝáò êáé ìïõ äßíåé ìéá åðéóôïëÞ. Ï öÜêåëïò Ý÷åé ïéêüóçìï óôçí áðÜíù ãùíßá, óôÝììá. ÎÝñù áðü ðïõ åßíáé, ôï êáôáëáâáßíù áìÝóùò êáèþò ìïõ ôï äßíåé ï ãñáììáôïêïìéóôÞò, ßóùò êáé íá ôï åßäá üíåéñï êáìéÜ Üõðíç ìïõ íý÷ôá. Ìá ìÝóá äåí åßíáé ãñáììÝíï ôßðïôá, äåí åßíáé ðáñÜ ìïíÜ÷á äõï ðñÜóéíá öôåñÜ. ¸íáò êñõåñüò öüâïò ìå êÜíåé êé áíáôñé÷éÜæù, ðáãþíù ïëüêëçñïò. Äõï ðñÜóéíá öôåñÜ! ËÝù ìïíÜ÷ïò ìïõ. Å, êáé ôé èåò íá ãßíåé! Ãéáôß üìùò íá Ý÷ù ðáãþóåé; Íá ðÜñåé ç ïñãÞ, ñåýìá èá êÜíïõí áõôÜ ôá êáôáñáìÝíá åêåß ôá ðáñÜèõñá. Êáé êëåßíù ôá ðáñÜèõñá. Ïñßóôå ôþñá åäþ äõï ðñÜóéíá öôåñÜ! Óõëëïãßæïìáé êáé ðÜëé èáññþ ðùò äåí ìïõ åßíáé êáé Üãíùóôá, ìïõ èõìßæïõí ìéá áóôåßá åêåß éóôïñßá ðÜíù óôçí ÍïñëÜíäç, Ýíá áóÞìáíôï ðåñéóôáôéêü ôçò æùÞò ìïõ áíÜìåóá óå ÷éëéÜäåò ðåñéóôáôéêÜ· ìåãÜëç åõ÷áñßóôçóç áëÞèåéá íá ôá îáíáâëÝðåé êÜðïéïò ôïýôá ôá äõï öôåñÜ. Êáé îáöíéêÜ ìïõ öáßíåôáé óá íá áíôéêñßæù Ýíá ðñüóùðï, óá í' áêïýù ìéá öùíÞ êáé ç öùíÞ ëÝåé: «Ðáñáêáëþ ôçí åõãÝíåéÜ óáò, êýñéå õðïëï÷áãÝ, ïñßóôå ôá öôåñÜ óáò!». Ôá öôåñÜ óáò… – Êüñá êÜôóå Þóõ÷ç áêïýò! ÅéäåìÞ ó' áöÞíù óôïí ôüðï áí äåí êÜôóåéò Þóõ÷ç! Ôé æÝóôç ðïõ êÜíåé, áâÜóôá÷ôç æÝóôç· ôé Ýðáèá êé Ýêëåéóá ôá ðáñÜèõñá! Öüñá ôá ðáñÜèõñá îáíÜ, öüñá ôçí ðüñôá, å åëÜôå, åëÜôå ãëåíôæÝäåò, ðåñÜóôå ðáñáêáëþ! Å óõ ìéêñÝ, óå ðáñáêáëþ íá ðáò íá ìïõ öùíÜîåéò ìåñéêïýò áêüìá, ðïëëïýò áêüìá íá ìïõ öùíÜîåéò… Êé ç ìÝñá ðåñíÜåé, ìá ï êáéñüò äåí ðåñíÜåé êáèüëïõ.

* Ôá Ýãñáøá ôïýôá Ýôóé ãéá ãïýóôï ìïõ êáé äéáóêÝäáóá üóï ðéï ðïëý ãéíüôáí. ÊáìéÜ óôåíï÷þñéá äåí Ý÷ù íá ìå âáñáßíåé, ìüíï ðïõ èÝëù íá öýãù, íá öýãù ìáêñéÜ, ïýôå îÝñù ðïý, üìùò ðïëý ìáêñéÜ, óôçí ÁöñéêÞ ßóùò, óôéò Éíäßåò. Ãéáôß äåí áíÞêù ðáñÜ óôá äÜóç êáé óôç ìïíáîéÜ.

96

Ï ÈÁÍÁÔÏÓ ÔÏÕ ÃÊËÁÍ ÅÍÁ ÷ÁÑÔÉ ÁÐÏ ÔÏ 1861 Á

Ç

ÏÉÊÏÃÅÍÅÉÁ ÃÊËÁÍ ìðïñåß üóï èÝëåé íá äçìïóéåýåé óôéò åöçìåñßäåò êáé íá æçôÜåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí åîáöáíéóìÝíï õðïëï÷áãü ÈùìÜ Ãêëáí. Áõôüò äåí åßíáé ðéá óôç æùÞ êé åãþ îÝñù ðùò ðÝèáíå. Ãéá íá ðù üìùò óôï ôÝëïò êáé ôçí áëÞèåéá äå ìå ðáñáîåíåýåé êáèüëïõ ðïõ ç ïéêïãÝíåéá ôïõ åðéìÝíåé ôüóï ðïëý óôéò áíáæçôÞóåéò ôçò· ãéáôß ï ÈùìÜò Ãêëáí áðü ðïëëÝò áðüøåéò Þôáí Ýíá áãáðçôüò Üíèñùðïò. Ôï áíáãíùñßæù áõôü ãéá íá åßìáé äßêáéïò, Üó÷åôá áí ç øõ÷Þ ìïõ åßíáé áêüìá ãåìÜôç áíôéðÜèåéá ãéá áõôüí êé áí áíÜìíçóÞ ôïõ îõðíÜåé ôï ìßóïò ìÝóá ìïõ. ¹ôáíå Ýíáò ðïëý ùñáßïò Üíôñáò, üëï íéÜôá êáé æùÞ êáé ðïëý ãïçôåõôéêüò. ¢ìá óå êïßôáæå ì' åêåßíï ôï áãñéìÞóéï, èåñìü âëÝììá ôïõ, Ýíéùèåò áìÝóùò ôçí åðéâïëÞ ôïõ, áêüìá êé åãþ ï ßäéïò ôçí Ýíéùèá. ÊÜðïéá êõñßá Ýëåãå öáßíåôáé: «¢ìá ìå êïéôÜæåé ôá ÷Üíù, îåôñåëáßíïìáé, íéþèù óôï êïßôáãìÜ ôïõ Ýíá êÜôé üðùò íá ì' áããßæåé». Ìá ï ÈùìÜò Ãêëáí åß÷å ôá åëáôôþìáôÜ ôïõ êáé äå óêïðåýù äéüëïõ íá ôá êñýøù ìéá êáé ôïí ìéóþ. ¿ñåò-þñåò Ýêáíå êÜôé êáìþìáôá åíôåëþò ðáéäéáêßóôéêá, ôüóï áãáèïýëçò Þôáíå, êáé ìÜëéóôá ßóùò ãé' áõôü áêñéâþò íá Üñåóå Ýôóé óôá èçëõêÜ. Êýñéïò ïßäå. Ìðïñïýóå íá êÜèåôáé íá öëõáñåß ìå ôéò ãõíáßêåò þñåò ðïëëÝò êáé íá ãåëÜåé ìå ôéò áíüçôåò óÜ÷ëåò ôïõò, ãé' áõôü êáé ôïõò Ýêáíå ßóùò åíôýðùóç. Óïõ Ýëåãå ëüãïõ ÷Üñç ãéá Ýíáí ðïëý ðá÷ý Üíèñùðï ðùò èáññïýóåò üôé ðåñðÜôáãå ìå ãåìéóìÝíá ëßðïò ôá ðáíôáëüíéá ôïõ êáé ãåëïýóå ìïíÜ÷ïò ôïõ ì' áõôü ôï êáëáìðïýñé áí êé åãþ èá íôñåðüìïõí íá ôï åß÷á ðåé. Ìéá öïñÜ, áñãüôåñá, üôáí Ýôõ÷å êáé óõãêáôïéêÞóáìå óôï ßäéï ìÝñïò, ôçí Ýäåéîå ïëïöÜíåñá ôç ëåéøÜäá ôïõ, ìðáßíåé Ýíá ðñùß óôï äùìÜôéü ìïõ ç îåíïäü÷á íá ìå ñùôÞóåé ôé Þèåëá ãéá ðñùéíü ìïõ êé åãþ áðÜíù óôç âéÜóç ìïõ ôçò ëÝù Ýíá öÝôá øùìß êáé ìéá áâãü. Ï ÈùìÜò Ãêëáí âñéóêüôáíå åêåßíç ôç óôéãìÞ óôï äùìÜôéï ìïõ –áõôüò Ýìåíå ðÜíù óôç óïößôá, óôï óôåíü ôçò óêåðÞò– êé Üñ÷éóå íá ãåëÜåé óá ìùñü ì' áõôÞí ôçí áóÞìáíôç ðáñáäñïìÞ ôçò ãëþóóáò ìïõ, êáé ÷áéñüôáí óá íá óõíÝâáéíå êé åãþ äåí îÝñù ôé. ¸íá öÝôá øùìß êáé ìéá áâãü Ýëåãå êáé îáíÜëåãå äéáñêþò, þóðïõ ìå Ýíá áõóôçñü âëÝììá ôïí Ýêáìá êé Ýðáøå. 97


ºóùò ðáñáêÜôù èõìçèþ êé Üëëá ôÝôïéá ãåëïßá êáìþìáôÜ ôïõ êé Üìá ôá èõìçèþ èá ôá ãñÜøù ÷ùñßò åíäïéáóìü, ìéáò êáé åßíáé å÷èñüò ìïõ ðÜíôá. Ãéá ðïéï ëüãï íá êÜíù åõãÝíåéåò; Ïöåßëù üìùò íá áíáãíùñßóù üôé äå óá÷ëáìÜñéæå ðáñÜ ìüíï Üìá Þôáíå ìåèõóìÝíïò. ÌÞðùò üìùò êáé ìüíï ôï íá ìåèÜåé êÜðïéïò äåí áðïôåëåß Ýíá ìåãÜëï åëÜôôùìá; ¼ôáí ðñùôïãíùñéóôÞêáìå, óôï 1859, Þôáíå ôñéáíôáäýï ÷ñïíþí, Þìáóôáí óõíïìÞëéêïé. Åß÷å áöÞóåé ôá ãÝíéá ôïõ ôüôå êáé öïñïýóå êÜôé ìÜëëéíá êõíçãåôéêÜ ðïõêÜìéóá öïâåñÜ áíïé÷ôÜ óôï ëáéìü, êáé óáí íá ìçí Ýöôáíå áõôü, Üöçíå îåêïýìðùôï êáé ôï ôåëåõôáßï êïõìðß. Ï ëáéìüò ôïõ ìïõ öÜíçêå óôçí áñ÷Þ åîáéñåôéêÜ ùñáßïò, ìá ëßãï-ëßãï êáôÜöåñå íá ìå êÜìåé èáíÜóéìï å÷èñü ôïõ êáé ôüôå Ýâñéóêá üôé ï ëáéìüò ôïõ äåí Þôáíå äá êé ùñáéüôåñïò áð' ôï äéêü ìïõ, êé áò ìçí ôïí åðéäåßêíõá åãþ Ýôóé. Ôïí ðñùôïóõíÜíôçóá ó' Ýíá ðïôáìüðëïéï ðïõ ðÞãáéíá êé åãþ ãéá êõíÞãé óôï ßäéï ìÝñïò ì' áõôüí, êáé ôï áðïöáóßóáìå áìÝóùò íá ðÜñïõìå ìáæß âïäÜìáîï ãéá ôï åóùôåñéêü, åêåß ðïõ äåí ðÞãáéíå ðéá ï óéäçñüäñïìïò. Áðïöåýãù åðßôçäåò íá áíáöÝñù ôï ìÝñïò ðïõ ðÞãáìå, ãéá íá ìçí âÜëù êáíÝíáí óôï êáôüðé· ùóôüóï ç ïéêïãÝíåéá ôïõ Ãêëáí áò ðÜøåé íá áíáæçôåß ôï óõããåíÞ ôçò ìå ôéò åöçìåñßäåò ãéáôß áõôüò ðÝèáíå ó' åêåßíï ôï ìÝñïò ðïõ ðÞãáìå ïé äõï ìáò êáé ðïõ äå èá ôï ïíïìÜóù êáèüëïõ. Åß÷á áêïýóåé ãéá ôï ÈùìÜ Ãêëáí êáé ðñïôïý ôïí ãíùñßóù, ôï üíïìÜ ôïõ äå ìïõ Þôáíå Üãíùóôï. ¹îåñá üôé åß÷å óõíäåèåß ìå êÜðïéá áñéóôïêñÜôéóóá íïñëáíäïðïýëá êáé üôé ôçí åß÷å åêèÝóåé, ëüãïò ðïõ Ýêáìå ôçí êïðÝëá íá ôá ÷áëÜóåé ìáæß ôïõ. Ïñêßóôçêå ôüôå áõôüò, ìå ôïí áíüçôï åêåßíï ðåßóìá ðïõ åß÷å, íá åêäéêçèåß ôéìùñþíôáò ôïí åáõôü ôïõ, áëëÜ ç êïðÝëá äåí óêïôßóôçêå êáèüëïõ ãéá ôïýôï, áò Ýêáíå ü,ôé ôïõ ãïõóôÜñéæå. Áðü ôïí êáéñü áõôü Ýãéíå êõñßùò ãíùóôü ôï üíïìá ôïõ ÈùìÜ Ãêëáí, ôï Ýñéîå óôçí ðáñáëõóßá, Ýðéíå, äçìéïõñãïýóå óêÜíäáëá êáé ðáñáéôÞèçêå áðü ôï óôñáôü. Ðåñßåñãïò ìá ôçí áëÞèåéá ôñüðïò íá åêäéêéÝóáé ãéá ìéá ÷õëüðéôá! ÕðÞñ÷å üìùò êáé ìéá Üëëç åêäï÷Þ ãéá ôç ó÷Ýóç ôïõ ì' áõôÞí ôçí íÝá, ëÝãáíå äçëáäÞ ðùò ïýôå ôçí åß÷å åêèÝóåé ïýôå ôßðïôá Üëëï, áëëÜ üôé ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò ôïí åß÷å âãÜëåé Ýîù áðü ôçí ðüñôá êé üôé êáé ç ßäéá åß÷å âïçèÞóåé ó' áõôü üôáí ôç æÞôçóå óå ãÜìï Ýíáò óïõçäüò êüìçò ðïõ äå èÝëù íá ðù ôï üíïìÜ ôïõ. ÁõôÞí ôçí åêäï÷Þ üìùò åãþ äåí ôçí ðïëõðéóôåýù êáé ðáñáäÝ÷ïìáé ìÜëëïí ôçí ðñþôç, áöïý ìÜëéóôá ðéóôåýù ðùò Þôáí éêáíüò íá êÜìåé ôá ÷åéñüôåñá. ¼ðùò êé áí Ý÷åé ùóôüóï ôï æÞôçìá, ï ßäéïò äå ìéëïýóå ðïôÝ ãéá ôï äåóìü ôïõ áõôü ì' åêåßíç ôçí áñéóôïêñÜôéóóá êé ïýôå êé åãþ ôïí ñþôçóá ðïôÝ. Ôé ìå åíäéÝöåñå åìÝíá; Óôï ðïôáìüðëïéï ìÝóá ðïõ Þìáóôáí, äå èõìïýìáé íá êÜíáìå êïõâÝíôá ãéá 98

Ï ÐÁÍ

ôßðïô' Üëëï åêôüò áðü ôï ìéêñü óõíïéêéóìü, üðïõ èá ðçãáßíáìå, êáé üðïõ êáíåßò ìáò äåí åß÷å ðÜåé Üëëïôå. – Öáßíåôáé ðùò õðÜñ÷åé åêåß Ýíáò åßäïò îåíïäï÷åßï, åßðå ï Ãêëáí êïéôÜæïíôáò ôï ÷Üñôç. Áí Ý÷ïõìå ôý÷ç ßóùò âñïýìå áõôïý äùìÜôéï íá ìåßíïõìå· êáèþò ìïõ Ý÷ïõí ðåé îåíïäü÷á åßíáé ìéá ãñéÜ åããëÝæá ìéãÜäá. Ï éèáãåíÞò ï öýëáñ÷ïò ìÝíåé óôï ãåéôïíéêü óõíïéêéóìü, Ý÷åé ëÝåé Ýíá óùñü ãõíáßêåò, êáé ìåñéêÝò äåí åßíáé ðáñáðÜíù áðü äÝêá ÷ñïíþí. Åãþ äåí Þîåñá äá áí ï öýëáñ÷ïò åß÷å ðïëëÝò ãõíáßêåò êé áí õðÞñ÷å îåíïäï÷åßï, ãé' áõôü êáé äåí åßðá ôßðïôå, ìá ï Ãêëáí ÷áìïãÝëáóå êáé ìïõ öÜíçêå üôé ôï ÷áìüãåëü ôïõ Þôáí ùñáßï. Ëçóìüíçóá Üëëùóôå íá ðù üôé ìå êáíÝíáí ôñüðï äå èá ìðïñïýóå êÜðïéïò íá ôïí ðåé Üñôéï Üíôñá, ì' üëï ðïõ åìöÜíéóÞ ôïõ Þôáíå ôüóï üìïñöç. Ìüíïò ôïõ ìïõ åß÷å ðåé üôé åß÷å êÜðïéá ðëçãÞ óôï áñéóôåñü ðïäÜñé êáé üôé ç ðëçãÞ áõôÞ ðïíïýóå ðïëý óå êÜèå áëëáãÞ ôïõ êáéñïý. Â

Ì

ÉÁ ÅÂÄÏÌÜÄÁ ÁÑÃÜÔÅÑÁ Þìáóôáí åãêáôáóôçìÝíïé óôç ìåãÜëç åêåßíç êáëýâá ðïõ ðåñíïýóå ãéá îåíïäï÷åßï, óôçò ãñéÜò åããëÝæáò, ôçò ìéãÜäáò. Ðùðþ ôé îåíïäï÷åßï! Ïé ôïß÷ïé Þôáí ÷ùìáôüëáóðç üëïé ìå åëÜ÷éóôç îõëåßá, êáôáöáãùìÝíç êé áõôÞ áð' ôïõò ôåñìßôåò ðïõ ôïõò Ýâëåðåò íá ôñéãõñíïýíå ðáíôïý. Åãþ Ýìåéíá ó' Ýíá äùìÜôéï äßðëá óôï ÷ïë, Ýíá êáìáñÜêé ì' Ýíá ðñÜóéíï ôæÜìé ðñïò ôï äñüìï, Ýíá ìïíáäéêü ôæÜìé ü÷é êáé ôüóï êáèáñü. Ï Ãêëáí äéÜëåîå ìéá ôñýðá åêåß, ìéá óôáëéÜ, áðü ðÜíù óôç óïößôá, üðïõ åß÷å åðßóçò Ýíá ôæÜìé êáôÜ ôï äñüìï, ìá üðïõ Þôáí ðïëý ðéï óêïôåéíÜ êáé ðéï ÷åéñüôåñá áðü ìÝíá. Ï Þëéïò ðýñùíå áâÜóôá÷ôá ôçí á÷õñÝíéá óêåðÞ áðü ðÜíù ôïõ êé Þôáíå áäýíáôï íá óôáèåßò åêåß ìÝóá áðü ôç æÝóôç ðïõ Ýêáíå, ìÝñá êáé íý÷ôá êé Ýîù áð' áõôÜ äåí õðÞñ÷å êáé óêÜëá ôçò áíèñùðéÜò í' áíåâáßíåéò, ðáñÜ ìéá áðáßóéá áíåìüóêáëá ìå ôÝóóåñá áñáéÜ óêáëéÜ. Ôé ìðïñïýóá íá êÜìù åãþ; Ôïí Üöçóá íá äéáëÝîåé ìüíïò ôïõ: – Ïñßóôå, õðÜñ÷ïõí äõï äùìÜôéá, åßðá, Ýíá êÜôù êáé Ýíá áðÜíù äéáëÝîôå! Ï Ãêëáí ôá åðéèåþñçóå êáé ôá äõï êáé äéÜëåîå ôï ðÜíù, ìðïñåß êáé ãéá íá ìïõ áöÞóåé åìÝíá ôï êáëýôåñï. ÁëëÜ ìÞðùò ôÜ÷á äåí ôïõ Þìïõí åõãíþìùí ãé' áõôü; Äåí ôïõ Ý÷ù êáìéÜ õðï÷ñÝùóç. ¼óï âáóôïýóáíå ïé ìåãÜëåò æÝóôåò áíáâÜëëáìå ôï êõíÞãé ìáò êáé ðåñíïýóáìå ôçí þñá ìáò Þóõ÷á óôçí êáëýâá, ãéáôß ç æÝóôç Þôáíå áíõðüöïñç. Ôç íý÷ôá ðëáãéÜæáìå óôá ñÜíôóá ìáò ÷ùìÝíïé ìÝóá óôéò êïõíïõðéÝñåò ãéá íá ãëéôþóïõìå áðü ôá Ýíôïìá· ùóôüóï óõíÝâáéíå êáé ìðáßíáíå ìÝóá íõ÷ôåñßäåò

99


êáé ðÝöôáíå âïõâÜ óáí óôñáâÝò áðÜíù óôéò êïõíïõðéÝñåò ìáò êáé ìáò ôéò óêßæáíå· ôïõ Ãêëáí ôïõ óõíÝâáéíå ðïëý óõ÷íÜ ãéáôß Þôáí áíáãêáóìÝíïò åîáéôßáò ôçò æÝóôçò íá Ý÷åé äéáñêþò áíïé÷ôü Ýíá öåããßôç óôç óêåðÞ, åìÝíá üìùò äå ìïõ óõíÝâçêå. Ôçí çìÝñá êáèüìáóôáí Ýîù áð' ôçí êáëýâá ìáò îáðëùìÝíïé óå øáèéÜ êáé öïõìÝñíáìå, êáé êïéôÜæáìå ôçí êßíçóç ãýñù, óôéò Üëëåò êáëýâåò. Ïé éèáãåíåßò Þôáíå ìéá ìåëáøÞ ñÜôóá ìå ÷ïíôñÜ ÷åßëéá, ìå ÷áëêÜäåò üëïé óô' áöôéÜ ôïõò ìå ÷áýíá ìáýñá ìÜôéá. ¹ôáíå ãõìíïß ó÷åäüí ìå ìéá ëïõñßäá ðáíß Þ Ýíá ðëå÷ôü áðü öýëëá óôç ìÝóç ôïõò, ïé ãõíáßêåò öïñïýóáí Ýîù áð' áõôü êé Ýíá êïíôü ìðáìðáêåñü ðïõêáìéóÜêé. Ôá ðáéäéÜ Þôáíå èåüãõìíá ìÝñá êáé íý÷ôá, ìå ìåãÜëåò ðåôá÷ôÝò êïéëéÝò, ðïõ ãõáëßæáíå áðü ôï ëÜäé. – Ðïëý ðá÷éÝò åßíáé ïé ãõíáßêåò, åßðå ï Ãêëáí. ¸âñéóêá êé åãþ üôé Þôáíå ðïëý ðá÷éÝò ïé ãõíáßêåò êáé ìÜëéóôá åãþ ßóùò ôï ðñùôïóêÝöèçêá êé ü÷é ï Ãêëáí· ìá äåí êáâãÜäéóá ìáæß ôïõ ãé' áõôü, ôïõ Üöçóá ìåôÜ ÷áñÜò ôçí ôéìÞ íá ôï Ý÷åé ðåé ðñþôïò. ¢ëëùóôå äåí Þôáí áðïêñïõóôéêÝò üëåò ïé ãõíáßêåò åêåß ðÝñá, ì' üëï ðïõ ôá ðñüóùðÜ ôïõò Þôáíå ðá÷éÜ êáé ðñçóìÝíá· åß÷á ãíùñßóåé óôï óõíïéêéóìü ìéá êïðÝëá, ìéá ìéêñÞ ìéãÜäá ìå ìáêñéÜ ìáëëéÜ êáé êÜôáóðñá äüíôéá, ðïõ Þôáí ïìïñöüôåñç áðü üëåò. Ôç âñÞêá Ýíá âñÜäõ óôçí Üêñç óå ìéá öõôåßá ñõæéïý, Þôáíå îáðëùìÝíç ìðñïýìõôá ìÝóá óôá áøçëÜ ÷üñôá êé Ýðáéæå óôïí áÝñá ôá ðüäéá ôçò. Ìðïñïýóå êáé óõíåííïïýìáóôáí êáé ôá åßðáìå åêåß ÷Üìù üóï Þèåëá, åß÷å îçìåñþóåé ó÷åäüí üôáí ÷ùñßóáìå óáí Ýöõãå äåí ðÞãå êáô' åõèåßáí óôçí êáëýâá ôïõò ìá Ýêáìå üôé ãýñéæå áðü ôï ãåéôïíéêü óõíïéêéóìü. Ï Ãêëáí êáèüôáíå áõôü ôï âñÜäõ áð’ Ýîù áðü ìéá ìéêñÞ êáëýâá ìÝóá óôï óõíïéêéóìü ìå äýï Üëëåò êïðÝëåò ðïëý ìéêñÝò, ßóùò ü÷é ðáñáðÜíù áðü äÝêá ÷ñïíþí. Êáèüôáí êáé óá÷ëáìÜñéæå ìå äáýôåò êé Ýðéíå ìðýñá áðü ñýæé, áõôÜ Þôáí ôá ãïýóôá ôïõ. Äõï-ôñåéò ìÝñåò ìåôÜ âãÞêáìå êõíÞãé. ÐåñÜóáìå öõôåßåò áðü ôóÜé, ñéæï÷þñáöá êé Üëëá óðáñìÝíá, áöÞóáìå ôï óõíïéêéóìü ìáêñéÜ ðßóù ìáò, ðÞñáìå ôç äéåýèõíóç ôïõ ðïôáìïý êáé ìðÞêáìå óå äÜóç áðü ðáñÜîåíá, åîùôéêÜ äÝíôñá, ìðáìðïý, ìÜíãêïõò, ïîõöïßíéêåò, ôéê êáé ìðáíáíéÝò êáé êáïõôóïõêüäåíôñá, Èåüò îÝñåé ôé ëïãÞò äÝíôñá, äåí ôá ðïëõîÝñáìå áõôÜ ïýôå ï Ýíáò ïýôå ï Üëëïò. Ôï ðïôÜìé üìùò äåí åß÷å ðïëý íåñü êé Ýôóé Ýìåíå ùò ôçí åðï÷Þ ôùí âñï÷þí. ×ôõðÞóáìå áãñéïðåñßóôåñá êáé áãñéüêïôåò êáé ôï áðüãåõìá åßäáìå êé Ýíá æåõãÜñé ðÜíèçñåò, åíþ ðÜíù áðü ôá êåöáëéÜ ìáò ðåôïýóáíå äéáñêþò ðáðáãÜëïé. Ï Ãêëáí Ýñé÷íå ðåñßöçìá äåí ôïõ Ýöåõãå ôïõöåêéÜ áëëÜ áõôü ôï üöåéëå êáé óôï ôïõöÝêé ôïõ, ðïõ Þôáíå êáëýôåñï áðü ôï äéêü ìïõ, åéäåìÞ êé åãþ 100

Ï ÐÁÍ

÷ôõðïýóá ðåñßöçìá ðëÞèïò öïñÝò. Åãþ ðïôÝ äåí ôï Ýêáíá êáý÷çìá áõôü, ôïí Ãêëáí üìùò ôïí Üêïõãåò êé Ýëåãå: áõôïõíïý èá ôïõ êüøù ôçí ïõñÜ, áõôü èá ôï ðÜñù óôï êåöÜëé· ôï Ýëåãå ðñïôïý ôñáâÞîåé ôç óêáíäÜëç êé Ýðåéôá, óáí Ýðåöôå ôï ðïõëß, Þôáí ðñáãìáôéêÜ ÷ôõðçìÝíï óôçí ïýñá Þ óôï êåöÜëé. ¢ìá åßäáìå ôïõò äõï ðÜíèçñåò ï Ãêëáí Þèåëå óþíåé êáé êáëÜ íá ôïõò ñßîåé áí êáé äåí âáóôïýóå ñáâäùôü ôïõöÝêé, Þèåëå íá ôïõò ñßîåé ìå ÷ïíôñÜ óêÜãéá. Ìá ôïí Ýðåéóá íá ìçí ôï êÜìåé ãéáôß åß÷å áñ÷ßóåé êáé óêïôåßíéáæå êáé äå ìáò áðüìåíáí êéüëáò ðáñÜ ìïíÜ÷á äõï-ôñßá öõóßããéá. ¸êáìå ôïí êáìðüóï êáé ãé' áõôü, ðùò äçëáäÞ åß÷å ôï êïõñÜãéï íá ñßîåé óôïõò ðÜíèçñåò ìå óêÜãéá. – Ôï ìåôáíéþíù ðáñ' üëá áõôÜ ðïõ äåí ôïõò Ýñéîá, ìïõ åßðå. Ôé äéÜïëï öõëÜãåóôå Ýôóé; Ôé èÝëåôå ôüóï ðïëý ôç æùÞ óáò; – ×áßñù, ôïõ áðïêñßèçêá, ðïõ ìå âñßóêåôå óõíåôüôåñï áðü óáò. – Å, äå èá ôá ÷áëÜóïõìå ôþñá ãéá Ýíá ôÝôïéï áóÞìáíôï æÞôçìá, åßðå ôüôå. Ëüãéá äéêÜ ôïõ Þôáí áõôÜ êé ü÷é äéêÜ ìïõ. Áí Þèåëå êáé íá ôá ÷áëÜãáìå, åõ÷áñßóôùò –üóï ãéá ìÝíá. Åß÷á áñ÷ßóåé íá íéþèù ìéáí áíôéðÜèåéá ìáæß ôïõ ìå ôá áëáöñüìõáëÜ ôïõ êáìþìáôá êáé ìå ôá êÜëëç ôïõ. Ôï ðåñáóìÝíï âñÜäõ ðåñíïýóá óôï äñüìï Þóõ÷á ìå ôç ÌÜããç, ôç ìéãÜäá ðïõ åß÷á ðéÜóåé öéëåíÜäá ìïõ êé åß÷áìå êé ïé äõï ðïëý êÝöé. Ï Ãêëáí êÜèåôáé áõôÞ ôç óôéãìÞ áð’ Ýîù åêåß óôçí êáëýâá êáé ìáò ÷áéñåôÜåé êáé ôïõò äõï, ÷áìïãåëþíôáò êáèþò ðñïóðåñíïýóáìå· ç ÌÜããç üìùò ôïí Ýâëåðå ãéá ðñþôç öïñÜ ôüôå êáé ìå ñþôçóå ìå ðåñéÝñãåéá ðïéïò Þôáíå. Ôüóç ìåãÜëç åíôýðùóç ôçò Ýêáìå, ðïõ Üìá ÷ùñßóáìå ôñáâÞîáìå áëëïý ï Ýíáò êé áëëïý ï Üëëïò, äåí Þñèå ìáæß ìïõ óôï îåíïäï÷åßï. Ï Ãêëáí ðïõ ôïõ Ýêáìá êïõâÝíôá Þèåëå íá ìïõ ðåé üôé äåí åß÷å êáìßá óçìáóßá. Ìá åãþ äåí ôï îÝ÷áóá. ÅîÜëëïõ äå ÷áìïãÝëáóå åìÝíá ôçí þñá ðïõ ðåñíïýóáìå, ôçò ÌÜããçò ÷áìïãÝëáóå. – Ôé Ý÷åé êáé ìáóÜåé ïëïÝíá óôï óôüìá ôçò; ìå ñþôçóå. – Äåí îÝñù ôïõ áðÜíôçóá· äüíôéá Ý÷åé êáé ìðïñåß íá ôá êÜíåé ü,ôé èÝëåé. Êáé ó' áõôü åðßóçò äå ìïõ Ýëåãå ôßðïôá ôï êáéíïýñéï, ôï åß÷á ðáñáôçñÞóåé êáé ìüíïò ìïõ áðü êáéñü üôé ç ÌÜããç äéáñêþò ìáóïýóå êÜôé óôï óôüìá ôçò. Äåí Þôáí üìùò ìáëáèñü÷ïñôï ðïõ ìáóïýóå, ãéáôß ôá äüíôéá ôçò Þôáíå êÜôáóðñá, áëëÜ åß÷å ôç óõíÞèåéá íá ìáóÜåé ü,ôé ôçò Ýðåöôå óôá ÷Ýñéá, ôï Ý÷ùíå óôï óôüìá ôçò êáé ôï ìáóïýóå óá íá Þôáíå ùñáßï. ÄåêÜñåò, ÷áñôéÜ, öôåñÜ, ü,ôé êáé íÜôáíå. ÏðùóäÞðïôå äåí Þôáíå ëüãïò íá ôçí êïñïúäåýåé êÜðïéïò ãé' áõôü, Þôáíå ç ïìïñöüôåñç êïðÝëá ôïõ óõíïéêéóìïý êé áò ìáóïýóå Ýóôù. Ìá ï Ãêëáí ìå æÞëåõå, áõôüò Þôáí ï ëüãïò. ¢ëëùóôå ôï åðüìåíï âñÜäõ ôá îáíáöôéÜîáìå ìå ôç ÌÜããç êáé äåí åßäáìå äéüëïõ ôï Ãêëáí. 101


Ã

ÐÝÑÁÓÅ

ÌÉÁ åâäïìÜäá áêüìá, ðçãáßíáìå êÜèå ìÝñá êõíÞãé êáé óêïôþíáìå ôïõ êüóìïõ ôá ðïõëéÜ. ¸íá ðñùß, ôç óôéãìÞ áêñéâþò ðïõ ìðáßíáìå óôï äÜóïò, ï Ãêëáí ì' áñðÜæåé áðü ôï ÷Ýñé êáé ìïõ ëÝåé óéãáíÜ: ÓôÜóïõ! Êáé óçêþíïíôáò áìÝóùò ôçí êáñáìðßíá ôïõ ñß÷íåé. ¹ôáíå ìéá ìéêñÞ ëåïðÜñäáëç. Ôç óêüôùóå. Èá ìðïñïýóá äá íá ôç óêïôþóù êé åãþ, ìá ï Ãêëáí Þèåëå íá êñáôÞóåé ôçí ôéìÞ äéêÞ ôïõ êé Ýñéîå ðñþôïò. Ðüóï èá Ý÷åé íá ôï êáõ÷éÝôáé ðÜëé! óõëëïãßóôçêá. Óéìþóáìå åêåß ðïõ Þôáí ôï æþï, åß÷å ìåßíåé îåñü, óôïí ôüðï· ç óöáßñá ôï åß÷å ðÜñåé óôï áñéóôåñü ðëåõñü êáé åß÷å óöçíùèåß óôç ñÜ÷ç ôïõ. Äå ìïõ áñÝóåé íá ìå áñðÜæïõí ï Ýíáò êé Üëëïò áðü ôï ÷Ýñé ãé' áõôü êáé åßðá: – ÁõôÞ ôçí ôïõöåêéÜ ìðïñïýóá íá ôç ñßîù êé åãþ. Ï Ãêëáí ìå êïßôáîå. Åãþ ôïõ îáíáëÝãù: – ÌÞðùò Ý÷åôå ôçí éäÝá ðùò äå èá ìðïñïýóá íá ôç ñßîù; Ï Ãêëáí äåí áðáíôÜåé êáé ðÜëé. Áíôß íá ìïõ ðåé ôßðïôá äåß÷íåé ìéáí áêüìá öïñÜ ôçí áìõáëéÜ ôïõ ñß÷íïíôáò ìéá äåýôåñç ôïõöåêéÜ óôç óêïôùìÝíç ëåïðÜñäáëç êáé ÷ôõðþíôáò ôç óôï êåöÜëé áõôÞ ôç öïñÜ. Ôïí êïéôÜæù áðïñþíôáò. – Á, íáé, ëÝåé áõôüò ãéá íá ìïõ åîçãÞóåé, äå ìïõ Ýñ÷åôáé êáèüëïõ íá ðïõí ðùò ÷ôýðçóá óôï ðëåõñü ìéá ëåïðÜñäáëç. – Åßóôå ðïëý åõãåíéêüò óôïõò ôñüðïõò óÞìåñá, ôïõ åßðá. ¹ôáíå ôüóï ìáôáéüäïîïò, ðïõ äåí ôïõ åñ÷üôáí êáèüëïõ íá Ý÷åé ñßîåé ìéá ôüóï êïéíÞ ôïõöåêéÜ, Þèåëå íá åßíáé ðñþôïò óå üëá. Ôé ãåëïßïò ðïõ Þôáíå! Ùóôüóï äéêÞ ôïõ äïõëåéÜ, åìÝíá äå ì' Ýíïéáæå êáé ïýôå èá ôï Ýëåãá óå êáíÝíáí. Ôï âñÜäõ, üôáí ãõñßóáìå óôï óõíïéêéóìü ìå ôç óêïôùìÝíç ëåïðÜñäáëç, ìáæåýôçêáí Ýíá óùñü éèáãåíåßò íá ôç äïýíå. Êé üóï ãé' áõôü, ï Ãêëáí äåí åßðå ðáñÜ üôé ôç ÷ôõðÞóáìå ôï ðñùß, ÷ùñßò íá ôï óðïõäáéïëïãÞóåé ðåñéóóüôåñï ãéá ôï êáôüñèùìÜ ôïõ. ¹ñèå åêåß êé ç ÌÜããç. – Ðïéïò ôç óêüôùóå; ñþôçóå – Ôï âëÝðåéò äá ðïõ Ý÷åé äõï ðëçãÝò, áðïêñßèçêå ï Ãêëáí, ôç ÷ôõðÞóáìå ôï ðñùß ìüëéò âãÞêáìå. Êé áíáêýëéóå ôï æþï êáé ôçò Ýäåéîå ôéò äõï ðëçãÝò, åêåßíç óôï ðëåõñü êáé ôçí Üëëç óôï êåöÜëé. Åäþ ôçí ðÞñå ç äéêÞ ìïõ óöáßñá, åßðå êé Ýäåéîå ôçí ðëçãÞ óôï ðëåõñü, ãéáôß ìÝóá óôç óá÷ëïìõáëéÜ ôïõ Þèåëå íá ìïõ áöÞóåé ôçí ôéìÞ üôé åãþ ôç ÷ôýðçóá óôï êåöÜëé. Äåí åß÷á êáìéÜ óêïôïýñá íá êÜèïìáé íá áíáéñþ áõôÜ ðïõ Ýëåãå êáé äåí åßðá ôßðïôá. Ï Ãêëáí Üñ÷éóå 102

Ï ÐÁÍ

Ýðåéôá êáé êåñíïýóå áñÜäá ôïõò éèáãåíåßò ìðßñá áðü ñýæé, êåñíïýóå üðïéïí Þèåëå êé üóï Þèåëå. – Ôç óêïôþóáíå êé ïé äõï ìáæß, åßðå ç ÌÜããç óá íá ôï Ýëåãå óôïí åáõôü ôçò êé ùóôüóï äåí êïßôáæå ðáñÜ ôïí Ãêëáí üëç ôçí þñá. Ôçí ðÞñá ðáñáðÝñá êáé ôçò åßðá: – Ãéáôß êïéôÜò áõôüí ïëïÝíá; Äåí åßìáé ôÜ÷á êé åãþ åäþ; – Íáé, ðùò, áðïêñßèçêå. ¢êïõ, áðüøå èá Ýñèù. Ôçí Üëëç ìÝñá Þôáíå ðïõ ï Ãêëáí Ýëáâå åêåßíï ôï ãñÜììá. Á, íáé, äåí ôï îáíÜðá, ôïõ Þñèå Ýíá ãñÜììá ìå ôá÷õäñüìï óôáëìÝíï åðßôçäåò áðü ôï óôáèìü ôïõ ðïôáìïý, åß÷å êÜìåé Ýíá áíáãýñéóìá åêáôüí ïãäüíôá ìßëéá ãéá íá Ýñèåé. Ôï ãñÜøéìï Þôáíå ãõíáéêåßï êáé åßðá ìå ôï íïõ ìïõ ðùò ßóùò íá ôïõ ôï Ýóôåéëå ç ðáëéÜ ôïõ ç öéëåíÜäá, åêåßíç ç ìåãáëïõóéÜíá êõñßá. Ôïí Ýðéáóå íåõñéêü ãÝëéï ìüëéò ôï äéÜâáóå êé Ýäùóå óôïí ôá÷õäñüìï Ýíá ÷áñôïíüìéóìá ñåãÜëï, ðïõ ôï åß÷å öÝñåé. Ìá äå ðÝñáóå ðïëý êáé êáôóïýöéáóå, äåí Ýëåãå ëÝîç êáé äåí Ýêáíå ôßðïôá, ðáñÜ åß÷å êáñöþóåé ôá ìÜôéá ôïõ ðÝñá êáé êïßôáæå. Ôï âñÜäõ Ýãéíå óôïõðß óôï ìåèýóé ìáæß ì' Ýíáí éèáãåíÞ ãåñïóâÝíôæï êáé ìå ôï ãéï ôïõ, ì' áãêÜëéáóå ìÜëéóôá êáé ìÝíá êáé Þèåëå óþíåé êáé êáëÜ íá ìå âÜëåé íá ðéù ìáæß ôïõò. ¸ðåéôá Ýìðçîå êÜôé ìåãÜëá ãÝëéá êáé ìïõ åßðå: – Åßìáóôå äá ôþñá ïé äõï ìáò êáôáìåóÞò óôéò Éíäßåò êáé êõíçãÜìå, å; Äåí åßíáé öïâåñÜ êùìéêü; Åâßâá ôï ëïéðüí ãéá üëá ôá âáóßëåéá êé üëåò ôéò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ êé åâßâá ãéá üëåò ôéò üìïñöåò ãõíáßêåò, ðáíôñåìÝíåò êé áíýðáíôñåò, êïíôéíÝò êáé ìáêñéíÝò. ×á ÷á! Öáíôáóôåßôå Ýíáí Üíèñùðï íá ëáâáßíåé áðü ìéá ðáíôñåìÝíç ãõíáßêá ðñüôáóç ãÜìïõ, áðü ìéá ðáíôñåìÝíç! – Áðü ìéá êüìéóóá! ËÝù åãþ åéñùíéêÜ. Ôï åßðá ðïëý åéñùíéêÜ. Ôï åßðá ðïëý åéñùíéêÜ êáé ôïõ êüóôéóå.. ×á÷Üñéóå. ¸ðåéôá óïýöñùóå ìïíïìéÜò ôá öñýäéá êé Ýðáéæå ôá ìÜôéá ôïõ êáé ðïëåìïýóå íá óêåöèåß ìçí êé åßðå ðåñéóóüôåñá áð' ü,ôé Ýðñåðå, ôüóï ìåãÜëç õðüèåóç Ýðáéñíå ìÝóá ôïõ áõôü ôï áóÞìáíôï ìõóôéêü. Ôçí ßäéá üìùò áõôÞ óôéãìÞ öôÜóáíå êÜôé ðáéäéÜ ôñÝ÷ïíôáò êáé îåöùíßæïíôáò: «Ôßãñçäåò, ðùðþ ôßãñçäåò!». ¸íáò ôßãñçò åß÷å áñðÜîåé êÜðïéï ðáéäß áð’ Ýîù ó÷åäüí áðü ôï óõíïéêéóìü, óå ìéá ôïýöá áíÜìåóá óôéò êáëýâåò êáé óôï ðïôÜìé. Áõôü Ýöôáíå ãéá ôï Ãêëáí, ðïõ Þôáíå óôïõðß óôï ìåèýóé êáé äåí Þîåñå ôé ôïõ ãéíüôáíå, Üñðáîå áìÝóùò ôçí êáñáìðßíá ôïõ êé Ýôñåîå óôç óôéãìÞ óôçí ôïýöá êé ïýôå ôï êáðÝëï ôïõ äåí åß÷å âÜëåé áðü ôç âéÜóç ôïõ. Ãéáôß üìùò ðÞñå ôçí êáñáìðßíá êáé äåí Ýðáéñíå ôï äßêáííï ìå ôá óêÜãéá, óáí Þôáíå óô' áëÞèåéá ðáëéêáñÜò; Èá åß÷å íá ðåñÜóåé ìå ôá ðüäéá ôï ðïôÜìé êáé äåí Þôáí áêßíäõíï ðñÜãìá áõôü, ìá ôï ðïôÜìé ùóôüóï äåí åß÷å äá êáé ðïëý íåñü ôþñá, ðïõ äåí åß÷áíå ðéÜóåé ïé âñï÷Ýò· óå ëéãÜêé Üêïõóá äõï ôïõöåêéÝò êé áìÝóùò Ýðåéôá ìéá ôñßôç. Ôñåéò ôïõöåêéÝò ãéá Ýíá æþï, ìùñÝ! åßðá áðü ìÝóá ìïõ. ¸íá 103


ëéïíôÜñé ïëüêëçñï èá Ýìåíå êüêáëï ìå äõï ôïõöåêéÝò êé åäþ äåí ðñüêåéôáé ðáñÜ ãéá ôßãñç! ÁëëÜ êáé ðÜëé, ôïõ êÜêïõ åß÷áíå ðÜåé êé áõôÝò ïé ôñåéò ôïõöåêéÝò, ìéáò êáé ôï ðáéäß åß÷å ðÜåé ãéá äïõëåéÜ ôïõ Üìá Ýöôáóå ï Ãêëáí êáé åß÷å öáãùèåß ôï ìéóü· áí äåí Þôáí Üëëùóôå Ýôóé ìåèõóìÝíïò ïýôå èá åðé÷åéñïýóå äá íá ôï óþóåé. ¼ëç ôç íý÷ôá ôï åß÷å ñßîåé óôï îåöÜíôùìá óôç äéðëáíÞ ìáò êáëýâá ìå ìéá ÷Þñá êáé ìå ôéò äõï èõãáôÝñåò, Ýíáò Èåüò îÝñåé ìå ðïéá áðü ôéò ôñåéò. Äõï ìåñüíõ÷ôá ïëüêëçñá äåí îåìÝèõóå ïõô' Ýíá ëåðôü êé åß÷å ìáæÝøåé êé Ýíá óùñü Üëëïõò ãéá ðáñÝá. Ìå êÜëåóå êáé ìÝíá, ÷ùñßò áðïôÝëåóìá âÝâáéá, íá ëÜâù ìÝñïò óôï ãëåíôïêüðé ôïõò êáé êáèþò äåí Þîåñå ðéá ôé Ýëåãå ìïõ Ýêáìå ôçí ðáñáôÞñçóç ðùò ôïí æÞëåõá ëÝåé. – Óáò ôõöëþíåé ç æÞëéá óáò, åßðå. Ç æÞëéá ìïõ! ÅìÝíá ãé' áõôüí. – Ðïéá æÞëéá ìïõ! ôïõ åßðá. Ãéá ôé ðñÜìá èá óáò æÞëåõá; – ÊáëÜ, êáëÜ, åßðå ôüôå, äå ìå æçëåýåôå, Ýôóé ôï åßðá. Ôç ÌÜããç ôçí åßäá áðüøå êáé ôç ÷áéñÝôéóá, ìáóïýóå ðÜëé êÜôé êáôÜ ôç óõíçèéóìÝíá ôçò. ÄÜãêáóá ôá ÷åßëéá ìïõ íá ìç ôïõ äþóù ôçí áðÜíôçóç ðïõ ôïõ ÷ñåéáæüôáíå êé Ýöõãá.

104

Ï ÐÁÍ

Ä

ÎÁÍÁÑ÷ßÓÁÌÅ ÍÁ ðçãáßíïõìå êõíÞãé. Ï Ãêëáí óõíáéóèÜíèçêå üôé ìå åß÷å

êáôçãïñÞóåé Üäéêá êáé ìïõ æÞôçóå óõããíþìç. – Ìá íá óáò ðù, íéþèù ìéáí áâÜóôá÷ôç áçäßá ãéá üëá, åßðå èá Þèåëá íá ñß÷íáôå ëÜèïò êáìéÜ ìÝñá êáé íá ìïõ öõôåýáôå ìéá óöáßñá óôï ëáñýããé. Åêåßíï ôï ãñÜììá ôçò êüìéóóáò öáßíåôáé ðùò ôïõ åß÷å êáèßóåé ðÜëé óôï íïõ êáé áðïêñßèçêá: – ¼ðùò óôñþóåé êáíÝíáò èá êïéìçèåß. ÌÝñá ìå ôç ìÝñá ãéíüôáíå üëï êáé ðéï áìßëçôïò êáé ðéï êáôóïýöçò, ïýôå Ýðéíå ïýôå Ýâãáéíå ìéëéÜ áðü ôá ÷åßëéá ôïõ· ôá ìáãïõëÜ ôïõ åß÷áí âáèïõëþóåé. ¼ðïõ ìéá ìÝñá ìå îáöíéÜóáíå êÜôé êïõâÝíôåò êáé ÷Ü÷áíá áð’ Ýîù áð' ôï ðáñÜèõñü ìïõ, óçêþèçêá êáé êïßôáîá, ï Ãêëáí Þôáíå ðÜëé óôá êÝöéá ôïõ êáé êïõâÝíôéáæå ìå ôç ÌÜããç. Åß÷å âÜëåé ó' åíÝñãåéá üëá ôá óáãçíåõôéêÜ ôïõ ôåñôßðéá. Ç ÌÜããç ÷ùñßò Üëëï åß÷å Ýñèåé åðßôçäåò êáé ï Ãêëáí ôçí ðåñßìåíå. Êáé ïýôå ôï ëïãáñéÜóáíå êáí, íáñèïýíå íá óôñùèïýíå áð’ Ýîù áð' ôï ðáñÜèõñü ìïõ. ¸íéùóá íá ìå ðéÜíåé ïëüêëçñï ìéá ôñåìïýëá êáé óÞêùóá ôïí ðåôåéíü ôïõ ôïõöåêéïý ìïõ êáé ôïí îáíáêáôÝâáóá. ÂãÞêá Ýîù êáé ðÞñá ôç ÌÜããç áð' ôï ìðñÜôóï· ôñáâÞîáìå áìßëçôïé êé ïé äõï ðÝñá êáôÜ ôï óõíïéêéóìü ï Ãêëáí ìðÞêå áìÝóùò óôçí êáëýâá. – Ãéáôß îáíáìßëçóåò ìå ì' áõôüí; ñþôçóá ôç ÌÜããç. Äåí áðáíôïýóå. ¹ìïõí íá êñåðÜñù áðü ôçí áðåëðéóßá ìïõ, ç êáñäéÜ ìïõ ÷ôõðïýóå Ýôóé ðïõ äå ìðïñïýóá íá ðÜñù ôçí áíáðíïÞ ìïõ. ÐïôÝ ìïõ äå ìïõ îáíáöÜíçêå ïìïñöüôåñç ç ÌÜããç, äåí åß÷á äåé ðüôå êáé Üóðñç áêüìá êïðÝëá Ýôóé üìïñöç, ãé' áõôü îÝ÷áóá üôé Þôáíå ìéãÜäá êáé ôá îÝ÷áóá êé üëá ãéá ÷Üñç ôçò. – ÁðÜíôçóÝ ìïõ, ôçò åßðá, ãéáôß ôïõ ìéëÜò; – Ìïõ áñÝóåé êáëýôåñá áðïêñßèçêå. – Óïõ áñÝóåé êáëýôåñá áõôüò ðáñÜ åãþ; – Íáé. Á! ôçò Üñåóå êáëýôåñá áõôüò ì' üëï ðïõ ìðïñïýóá íá ìåôñçèþ óå üëá áðÝíáíôß ôïõ! Äåí Þìïõí åãþ ðÜíôïôå êáëüò ìáæß ôçò êáé äåí ôçò Ýäéíá ëåöôÜ êáé ÷ßëéá äõï ðñÜìáôá; Ôé ôçò åß÷å êÜìåé áõôüò; – Óå êïñïúäåýåé, ôçò åßðá ëÝåé üôé îåñïìáóÜò ïëïÝíá. Äåí ôï êáôáëÜâáéíå êáé ôçò ôï åîÞãçóá êáëýôåñá, üôé äçëáäÞ åß÷å ôç óõíÞèåéá íá ÷þíåé óôï óôüìá ôçò ü,ôé ôý÷áéíå êáé íá ôï ìáóÜåé êé üôé ï Ãêëáí ãé' áõôü ãåëïýóå ìáæß ôçò. Áõôü ôçò Ýêáìå ìåãáëýôåñç åíôýðùóç áð' üëá ô' 105


Üëëá ðïõ ôçò Ýëåãá. – ¢êïõóå ÌÜããç, ôçò åßðá Ýðåéôá, èá åßóáé äéêÞ ìïõ ãéá ðÜíôá ôï èÝëåéò; Ôï óêÝöèçêá êáëÜ, èá Ýñèåéò ìáæß ìïõ Üìá èá öýãù, èá óå ðÜñù ãõíáßêá ìïõ, áêïýò, êáé èá ðÜìå íá æÞóïõìå óôçí ðáôñßäá ìïõ. Ôï èÝëåéò âÝâáéá å; Êé áõôü åðßóçò ôçò Ýêáìå åíôýðùóç, æùÞñåøå êáé ìïõ ìéëïýóå ïëïÝíá óôïí ðåñßðáôü ìáò. Ìüíï ìéá öïñÜ áíÜöåñå ôï Ãêëáí óôçí êïõâÝíôáò ìáò: – Êáé èá Ýñèåé êé ï Ãêëáí ìáæß ìáò Üìá èá öýãïõìå; ìå ñþôçóå. – ¼÷é, äå èá Ýñèåé, ôçò áðïêñßèçêá. ËõðÜóáé ðïõ äå èá Ýñèåé. – ¼÷é, ü÷é, åßðå æùçñÜ êáëýôåñá. ¢ëëç êïõâÝíôá äåí Ýêáìå ãé' áõôüí êáé çóý÷áóá. ÌÜëéóôá Þñèå êáé óôï äùìÜôéï ðïõ ôçí ðáñáêÜëåóá. ¼ôáí ìåôÜ êÜíá äõï þñåò Ýöõãå, óêáñöÜëùóá óôç óïößôá ôïõ Ãêëáí êáé ÷ôýðçóá ôç êáëáìÝíéá ôïõ ðüñôá. ÌÝóá Þôáíå. ÌðÞêá êáé ôïõ åßðá: – ¸ñ÷ïìáé íá óáò ðù üôé èá Þôáíå ßóùò êáëýôåñï íá ìçí ðÜìå áýñéï ãéá êõíÞãé. – Ãéá ðïéï ëüãï; ñþôçóå áõôüò. – Ãéáôß äåí åããõþìáé áí äå èá ñßîù ëÜèïò íá óáò öõôÝøù êáìßá óöáßñá óôï ëáñýããé. Ï Ãêëáí äåí áðÜíôçóå ôßðïôá êáé îáíáêáôÝâçêá êÜôù. ¸ðåéôá áð' áõôÞí ôçí ðñïåéäïðïßçóç äå èá ôïëìïýóå âÝâáéá íá ðÜìå êõíÞãé áýñéï· üìùò ãéá ðïéï ëüãï ðÜëé åß÷å ôñáâÞîåé ôç ÌÜããç áðü êÜôù áð' ôï ðáñÜèõñï ìïõ êáé ÷á÷Üíéæå ìáæß ôçò; Ãéáôß äå óçêùíüôáí íá öýãåé áí ôï ãñÜììá ðïõ åß÷å ëÜâåé ôïõ Ýãñáöå ðñáãìáôéêÜ íá ãõñßóåé; Áíôß íá êÜìåé áõôü ôïí Ýâëåðá êÜèå ôüóï êé Ýóöéããå ôá äüíôéá ôïõ êáé îåöþíéæå óá íá ìéëïýóå óå êáíÝíáí: ÐïôÝ! ÐïôÝ! Êáëýôåñá Ý÷ù íá ìå êÜìïõí êïììÜôéá. Ìá ðñùß-ðñùß ôçí Üëëç ìÝñá ðïõ ôïõ åß÷á ðåé ôçí ðñïåéäïðïßçóÞ ìïõ áðïâñáäßò, íá óïõ ìðñïóôÜ óôï êñåâÜôé ìïõ íá ìå öùíÜæåé: – ÓÞêù, óýíôñïöå, Üíôå! ÊÜíåé Ýíá êáéñü áñéóôïýñãçìá, ðñÝðåé íá ðÜìå íá ÷ôõðÞóïõìå ôßðïôå. Êé áõôÜ ðïõ ìïõ åßðáôå ÷ôåò Þôáíå êïõôáìÜñåò. Ç þñá äåí Þôáí áêüìá ïýôå ôÝóóåñåéò, ìá óçêþèçêá áìÝóùò êáé åôïéìÜóôçêá íá ðÜù ìáæß ôïõ, ìéá êáé ðåñéöñïíïýóå ôçí ðñïåéäïðïßçóÞ ìïõ. Ðñïôïý êéíÞóïõìå ãÝìéóá ôï ôïõöÝêé ìïõ, ôï ãÝìéóá ìðñïóôÜ ôïõ ãéá íá ôï äåé. ÌÜëéóôá äåí Ýêáíå êáèüëïõ ðåñßöçìï êáéñü ðïõ ìïõ åß÷å ðåé, Ýâñå÷å êáé áõôü ìå èýìùóå áêüìá ðåñéóóüôåñï. Ìá äåí ôï Ýäåéîá êáèüëïõ êé áêïëïýèçóá âïõâüò. ¼ëç ôçí çìÝñá ôçí ðåñÜóáìå ôñéãõñßæïíôáò óôï äÜóïò, êáèÝíáò ìáò ìå ôéò óêÝøåéò ôïõ. Äå ÷ôõðïýóáìå ôßðïôá, áöÞíáìå ôï Ýíá êáé ôï Üëëï ôá êõíÞãéá á÷ôýðçôá ãéáôß óôï íïõ ìáò åß÷áìå Üëëá ðñÜìáôá êé ü÷é ôï êõíÞãé. ÊáôÜ ôï ìåóçìÝñé ï Ãêëáí Üñ÷éóå íá ðçãáßíåé ëßãï ìðñïóôÜ ìïõ óá ãéá íá ìïõ äþóåé 106

Ï ÐÁÍ

êáëýôåñç åõêáéñßá íá êÜìù áõôü ðïõ Þèåëá. ÐÞãáéíå äéáñêþò ìðñïóôÜ óôç ìðïýêá ôïõ ôïõöåêéïý ìïõ, üìùò åãþ ôï áíÝ÷ôçêá êé áõôü ôï ðéêÜñéóìá. Ãõñßóáìå ôï âñÜäõ ÷ùñßò íá óõìâåß ôßðïôá. Áðü ôþñá ðéá ßóùò ðñïóÝ÷åé êé áöÞóåé ôç ÌÜããç Þóõ÷ç. – Ç ðéï áôåëåßùôç ìÝñá ôçò æùÞò ìïõ Þôáíå ç óçìåñéíÞ, åßðå ï Ãêëáí ôï âñÜäõ êáèþò öôÜíáìå óôçí êáëýâá. ¢ëëç êïõâÝíôá äåí êÜìáìå. Ôéò ìÝñåò ðïõ áêïëïýèçóáí ï Ãêëáí Þôáíå âõèéóìÝíïò óôçí ðéï ìáýñç ìåëáã÷ïëßá, ÷ùñßò Üëëï åîáéôßáò åêåßíïõ ôïõ ãñÜììáôïò. Äåí ôï âáóôþ áõôü, ü÷é äåí ôï âáóôþ! ¸ëåãå ðüôå-ðüôå ôç íý÷ôá óôç óïößôá ôïõ· ôïí áêïýãáìå óå üëç ôçí êáëýâá. Ôï êáôóïýöéáóìÜ ôïõ Þôáíå ôüóï ðïõ äåí Ýäéíå áðüêñéóç êáé óôéò ðéï êáëüâïëåò áêüìá åñùôÞóåéò ôçò îåíïäü÷áò, áêïõãüôáíå íá áíáóôåíÜæåé âáñéÜ áêüìá êáé óáí êïéìüôáíå. ÐïëëÜ âáñáßíïõíå ôç óõíåßäçóÞ ôïõ! óõëëïãéæüìïõí· ìá ãéáôß äéÜâïëï äå óçêþíåôáé íá öýãåé ëïéðüí; íá ãõñßóåé áðÜíù; Öáßíåôáé üôé ç öïõóêùìÝíç ðåñçöÜíéÜ ôïõ äåí ôïí Üöçíå, äåí Þèåëå íá îáíáãõñßóåé ðÜëé åêåß ðïõ ìéá öïñÜ äéþ÷ôçêå. Âëåðüìïõí ìå ôç ÌÜããç êÜèå âñÜäõ êé ï Ãêëáí äåí ôçò Ýðéáíå êïõâÝíôåò ðéá. Ðñüóåîá üôé åß÷å ðÜøåé íá ìáóÜåé, äåí ìáóïýóå ðïôÝ, êáé ÷áéñüìïõí ãé' áõôü êé Ýëåãá ìÝóá ìïõ: äå ìáóÜåé ðéá, Ýíá åëÜôôùìá ëéãüôåñï êé áõôü, êáé ôçí áãáðþ Üëëï ôüóï! Ìéá ìÝñá ìå ñþôçóå ãéá ôïí Ãêëáí, áëëÜ ìå ñþôçóå ðïëý äåéëÜ. ÌÞðùò Þôáí Üññùóôïò, ìÞðùò åß÷å öýãåé; – Áí äåí øüöçóå Þ áí äåí îåêïõìðßóôçêå, ôçò áðïêñßèçêá, èá âñßóêåôáé óôçí êáëýâá âÝâáéá. ÅìÝíá ôï ßäéï ìïõ êÜíåé. Åßíáé áäýíáôï íá ôïí õðïöÝñù Üëëï. ÁëëÜ êáèþò åêåßíç áêñéâþò ôç óôéãìÞ öôÜíáìå óôçí êáëýâá, åßäáìå ôï Ãêëáí ðïõ Þôáíå îáðëùìÝíïò ó' Ýíá øáèß Ýîù óôï ÷ùñÜöé, ìå ôá ÷Ýñéá ìðëåãìÝíá ðßóù áðü óôï ëáéìü êé åß÷å âõèéóìÝíï óôïí ïõñáíü ôï âëÝììá ôïõ. – Ïñßóôå ôïí åêåß Üëëùóôå, åßðá ôçò ÌÜããçò. Ðñïôïý ðñïëÜâù íá ôçí åìðïäßæù áõôÞ Ýôñåîå êïíôÜ ôïõ êáé ôïõ åßðå ìå ÷áñïýìåíç öùíÞ: – Äå ìáóÜù ðéá, ïñßóôå, äåßôå êáé ìüíïò óáò! Ïýôå öôåñÜ, ïýôå äåêÜñåò, ïýôå ÷áñôéÜ, ôßðïôá äå ìáóþ ðéá. Ï Ãêëáí ìüëéò ðïõ ôçò Ýñéîå ìéá ìáôéÜ êé åîáêïëïýèçóå íá ìÝíåé óôçí ßäéá ôç óôÜóç· åãþ êé ç ÌÜããç öýãáìå. ¼ôáí ôçò Ýêáìá ðáñáôÞñçóç ðïõ äåí åß÷å êñáôÞóåé ôçí õðüó÷åóÞ ôçò êé åß÷å îáíáìéëÞóåé ôïõ Ãêëáí, ìïõ åßðå üôé äåí ôï Ýêáìå ðáñÜ ìüíï êáé ìüíï ãéá íá ôïí âÜëåé óôç èÝóç ôïõ. – Ùñáßá, íáé, íá ôïí âÜëåéò óôç èÝóç ôïõ, ôçò åßðá ìá äå ìïõ ëåò, ãéá ÷Üñç ôïõ Ýðáøåò íá ìáóÜò; Äå ìïõ áðáíôïýóå. Ôé; äå èá ìïõ áðáíôïýóå; 107


– Ìßëçóå, áêïýò, ãéá ÷Üñç ôïõ ôï Ýêáìåò; – ¼÷é, ü÷é, áðïêñßèçêå ôüôå áõôÞ, ãéá óÝíá ôï Ýêáìá. Êáé äå ìðïñïýóá âÝâáéá íá ðéóôÝøù êé Üëëï ôé. Ãéá ðïéï ëüãï èá ôï Ýêáíå ãéá ôï Ãêëáí; Ìïõ Ýäùóå ôï ëüãï ôçò üôé èá åñ÷üôáí íá ìå âñåé ôï âñÜäõ êáé Þñèå, áëëÜ ðþò; Å

¹

ÑÈÅ ÓÔÉÒ ÄÝÊÁ ç þñá, Üêïõóá áð’ Ýîù ôç öùíÞ ôçò êáèþò ìéëïýóå äõíáôÜ ìå êÜðïéï ðáéäß, ðïõ âáóôïýóå áð' ôï ÷Ýñé. Ãéáôß äåí åñ÷üôáíå ìÝóá êáé ãéáôß åß÷å ôï ðáéäß ìáæß ôçò; Ôçí ðáñáêïëïõèþ ëßãï ìå ôá ìÜôéá êáé ó÷çìáôßæù ôçí éäÝá üôé ìéëÜåé åðßôçäåò Ýôóé äõíáôÜ óôï ðáéäß, üôé áõôü åßíáé Ýíá óéíéÜëï âëÝðù ìÜëéóôá üôé Ý÷åé äéáñêþò ôá ìÜôéá ôçò óôç óïößôá ôïõ Ãêëáí. Ôçí åß÷å êïéôÜîåé ôÜ÷áôå, ôçò åß÷å ãíÝøåé áðü ìÝóá áðü ôï ôæÜìé Üìá ôçí Üêïõóå ðïõ ìéëïýóå; ¼ðùò êé áí Þôáí äá, ôï ìõáëü ìïõ Ýêïâå ãéá íá êáôáëáâáßíù üôé äåí Þôáí áíÜãêç íá êïéôÜæåé êÜðïéïò ßóá ðÜíù Üìá ìéëÜåé ó' Ýíá ðáéäß ðïõ åßíáé óôá ðüäéá ôïõ. ¹ìïõí Ýôïéìïò íá âãù Ýîù íá ôçí ðÜñù áð' ôï ÷Ýñé ìá áõôÞí áêñéâþò ôç óôéãìÞ ôç âëÝðù êé áöÞíåé ôï ÷Ýñé ôïõ ðáéäéïý, ôï ðáñáôÜåé Ýîù êáé ìðáßíåé ìüíç ôçò óôçí êáëýâá. Ðñï÷ùñåß óôï äéÜäñïìï. Å, åðéôÝëïõò åñ÷üôáí, èá ôç ìÜëùíá üðùò ôçò ÷ñåéáæüôáíå ðïõ èá åñ÷üôáí! Ôçí áêïýù ðïõ ðñï÷ùñåß ìÝóá óôï äéÜäñïìï, äåí êÜíù äéüëïõ ëÜèïò, åßíáé öôáóìÝíç ó÷åäüí óôçí ðüñôá ìïõ. Ìá áíôß íá ìðåé óôï äùìÜôéü ìïõ áêïýù ôá ðáôÞìáôÜ ôçò í' áíåâáßíïõí óôçí áíåìüóêáëá, óôç óïößôá, óôçí ôñýðá ôïõ Ãêëáí, ôï áêïýù êáôÜêáèáñá. Äßíù ìéá êé áíïßãù äéÜðëáôá ôçí ðüñôá ìïõ, ìá ç ÌÜããç Ý÷åé êéüëáò áíÝâåé áðÜíù êé ç ðüñôá êëåßíåé ðßóù ôçò êáé äåí áêïýù ôßðïôá ðéá. Ç þñá Þôáíå äÝêá ðïõ ãßíïíôáí áõôÜ. Ìðáßíù ìÝóá óôï äùìÜôéü ìïõ, êáé êáèßæù êáé ãåìßæù ôï ôïõöÝêé ìïõ êé áò åßíáé ìåóÜíõ÷ôá ç þñá. Óôéò äþäåêá áêñéâþò áíåâáßíù ôçí áíåìüóêáëá êé áöïõãêñÜæïìáé óôçí ðüñôá ôïõ Ãêëáí, áêïýù ìÝóá ôç ÌÜããç, áêïýù íá ôá Ý÷åé öôéáãìÝíá ìå ôï Ãêëáí êáé îáíáêáôåâáßíù ðßóù. Óôç ìéá áíåâáßíù îáíÜ, äåí áêïýãåôáé ôßðïôá. ÐåñéìÝíù áð’ Ýîù áð' ôçí ðüñôá þóðïõ íá îõðíÞóïõí. Ç þñá ðÜåé ôñåéò, ðÜåé ôÝóóåñåéò, êé Üìá ðÞãå ðÝíôå îõðíÞóáíå. Ùñáßá! ÓõëëïãéÝìáé ìÝóá ìïõ êáé äå óõëëïãéÝìáé ôßðïô' Üëëï ðáñÜ üôé åß÷áíå îõðíÞóåé ôþñá êáé ðïëý ùñáßá ëïéðüí. Ìá óå ëéãÜêé Üêïõóá èüñõâï êÜôù óôçí êáëýâá, óôï äùìÜôéï ôçò îåíïäü÷áò êé áíáãêÜóôçêá íá îáíáêáôÝâù ãïñãÜ-ãïñãÜ ìçí ôõ÷üí êáé ìå äåé. Ï Ãêëáí êáé ç ÌÜããç åß÷áíå ÷ùñßò Üëëï îõðíÞóåé, áöïõãêñÜóôçêá êáé ôïõò Üêïõóá, êáé èá ìðïñïýóá í' 108

Ï ÐÁÍ

áöïõãêñáóôþ êé Üëëá êé Üëëá, ìá áíáãêÜóôçêá íá êáôÝâù. Óôï äéÜäñïìï ðïõ ðåñíïýóá Ýëåãá ìÝóá ìïõ: Ïñßóôå áðü äù ÷Üìù ðÝñáóå, ôï ÷Ýñé ôçò Üããéîå ó÷åäüí ôçí ðüñôá ìïõ, áëëÜ äåí åßðå íá ôçí áíïßîåé, áíÝâçêå óôçí áíåìüóêáëá êáé íá ôçí êé ç áíåìüóêáëá, áõôÜ ôá ôÝóóåñá óêáëéÜ ðïõ ðáôÞóáíå ôá ðüäéá ôçò. Ôï êñåâÜôé ìïõ Þôáí áðåßñá÷ôï êé ïýôå êáé ôþñá ðëÜãéáóá óå äáýôï, êÜèéóá åêåß óôï ðáñÜèõñï êáé ðáóðÜôåõá ôï ôïõöÝêé ìïõ óôá äÜ÷ôõëá ìïõ. Ç êáñäéÜ ìïõ ðÞãáéíå íá ìïõ öýãåé áðü ôïõò ÷ôýðïõò ôçò. Ìßóç þñá ìåôÜ áêïýù êáé ðÜëé ôá ðáôÞìáôá ôçò ÌÜããçò óôç óêÜëá. ÊïëëÜù ôï ðñüóùðü ìïõ óôï ôæÜìé ìïõ êáé ôç âëÝðù ðïõ âãáßíåé áðü ôçí êáëýâá êáé öåýãåé. Öïñïýóå åêåßíï ôï ìðáìðáêåñü öïõóôáíÜêé ôçò ðïõ äåí ôçò Ýöôáíå ïýôå ùò ôá ãüíáôá, êáé óôéò ðëÜôåò ôçò åß÷å ñéãìÝíï Ýíá ìÜëëéíï êáóêüë, ðïõ èá ôçò ôï åß÷å äáíåßóåé ï Ãêëáí. ¸îù áð' áõôÜ äå öïñïýóå ôßðïô' Üëëï, Þôáí åíôåëþò ãõìíÞ, êáé ôï öïõóôáíÜêé ôçò Þôáíå êáôáôóáëáêùìÝíï. Ôñáâïýóå óéãÜ-óéãÜ öåýãïíôáò, üðùò ôï óõíÞèéæå ðÜíôá êáé ìÜëéóôá ïýôå êáí åßðå íá ãõñßóåé íá êïéôÜîåé êáôÜ ôï ðáñÜèõñü ìïõ. Óå ëßãï ÷Üèçêå ìÝóá óôéò êáëýâåò. Äåí ðÝñáóå ðïëëÞ þñá êáé êáôåâáßíåé óôï äùìÜôéü ìïõ ï Ãêëáí ìå ôçí êáñáìðßíá óôç ìáó÷Üëç, Ýôïéìïò ãéá êõíÞãé. ¹ôáíå êáôóïõöéáóìÝíïò êáé ïýôå ÷áéñÝôéóå. ÌÜëéóôá åß÷å óôïëéóôåß ðïëý êáé åß÷å êÜìåé åîáéñåôéêÜ ôçí ôïõáëÝôá ôïõ. Óôïëßóôçêå óá ãáìðñüò, åßðá ìÝóá ìïõ. ÅôïéìÜóôçêá áìÝóùò êáé âãÞêá ìáæß ôïõ ÷ùñßò íá ðåé êáíåßò ìáò ëÝîç. ¸íá æåõãÜñé áãñéüêïôåò ðïõ ðñùôï÷ôõðÞóáìå ôçò êÜíáìå êïììÜôéá êáèþò ôïõò ñßîáìå ìå ìðÜëåò, ôéò øÞóáìå üìùò üðùò-üðùò áðü êÜôù áðü Ýíá äÝíôñï êáé ôéò öÜãáìå áìßëçôïé. ÐÝñáóå ç þñá êé Ýãéíå äþäåêá. – Åßóôå âÝâáéïò üôé ãåìßóáôå; ìïõ öþíáîå ï Ãêëáí. Ìðïñåß íá ðÝóïõìå óå ôßðïôå áíáðÜíôå÷ï. Ãåìßóôå ïðùóäÞðïôå. – ¸÷ù ãåìßóåé, ôïõ áðÜíôçóá. Ôüôå ôïí Ý÷áóá ãéá ìéá óôéãìÞ ðßóù áðü ìéá ôïýöá. Ôé áíáãÜëëéáóìá ðïõ èá ôï Ýíéùèå ç øõ÷Þ ìïõ íá ôïõ Ýñé÷íá ìéá íá ôïí óêüôùíá, íá ôïí îÜðëùíá ÷Üìù óá óêõëß! Äåí Þôáíå âßá, ìðïñïýóå êáé êüìðáæå áêüìá êé ùóôüóï êáôáëÜâáéíå êáèáñÜ ôé åß÷á óôï íïõ ìïõ, ãé' áõôü êéüëáò ìå ñùôïýóå áí åß÷á ãåìßóåé. Ïýôå óÞìåñá ôïõëÜ÷éóôïí äå ìðïñïýóå íá ðáñáôÞóåé ôéò õðåñçöÜíåéÝò ôïõ, åß÷å óôïëéóôåß êé åß÷å öïñÝóåé ìÜëéóôá êáéíïýñéï ðïõêÜìéóï· ôï ôé õðåñïøßá åß÷å ðÜñåé ç ÝêöñáóÞ ôïõ äå ëÝãåôáé. ÊáôÜ ôç ìéá êïíôïóôÝêåé ìðñïóôÜ ìïõ èõìùìÝíïò êáé ÷ëùìüò êáé ìïõ ëÝåé: – ¼÷é, äå âáóôþ ðéá! Êïßôáîå ëïéðüí, Üíèñùðå ôïõ Èåü, ãåìÜôï åßíáé ôï ôïõöÝêé óïõ; – Óáò ðáñáêáëþ íá íïéÜæåóôå ãéá ôï äéêü óáò ôïõöÝêé êáé ìüíï, ôïõ 109


áðïêñßèçêá. ¹îåñá üìùò ðïëý êáëÜ ãéáôß ìå ñùôïýóå Ýôóé åðßìïíá ãéá ôï ôïõöÝêé ìïõ. ÔñáâÞ÷ôçêå ðÜëé ÷ùñéóôÜ. Ç áðÜíôçóÞ ìïõ Þôáíå ôüóï áõóôçñÞ ðïõ ìáæåýôçêå êáé, öåýãïíôáò, åß÷å óêõöôü ôï êåöÜëé. Óå ëéãÜêé ÷ôýðçóá Ýíá áãñéïðåñßóôåñï êáé îáíáãÝìéóá. Êáèþò óôåêüìïõí êáé ãÝìéæá ï Ãêëáí åß÷å ìéóïêñõöôåß ðßóù áðü ôïí êïñìü åíüò äÝíôñïõ êáé êïßôáæå êáé åßäå üôé ãÝìéæá ðñáãìáôéêÜ. Óå ìéá óôéãìÞ ôïí áêïýù êé áñ÷ßæåé íá øÝëíåé äõíáôÜ –ìÜëéóôá ìéá ãáìÞëéá øáëìùäßá Ýøåëíå. ØÝëíåé ãáìÞëéåò øáëìùäßåò, óêÝðôïìáé åãþ, íôýíåôáé óá ãáìðñüò, ìå áõôüí ôïí ôñüðï öáßíåôáé ôïõ êáôÝâçêå óÞìåñá íá êÜíåé ôïí ãïçôåõôéêü. Ðñïôïý áêüìá ôåëåéþóåé ôï øÜëóéìï ôïõ Üñ÷éóå ðÜëé íá ðñï÷ùñåß ìðñïò ìïõ, ìå ôï êåöÜëé óêõììÝíï êáé ðñï÷ùñþíôáò, åîáêïëïýèçóå íá øÝëíåé. ¸ìðáéíå êáé ðÜëé ìðñïóôÜ óôç ìðïýêá ôïõ ôïõöåêéïý ìïõ óá íá óõëëïãéæüôáíå: «å, ôþñá ôé èá ãßíåé ôþñá, ãé' áõôü êáé øÝëíù ôïýôç ôç ãáìÞëéá øáëìùäßá!». Ìá äåí ãéíüôáí ðÜëé ôßðïôá êé üôáí Ýðáøå ãýñéóå êáé ìå êïßôáîå íá äåé. – Äå èá ÷ôõðÞóïõìå öáßíåôáé ôßðïôá óÞìåñá, åßðå êáé ÷áìïãÝëáóå ãéá íá äéêáéïëïãçèåß áðÝíáíôß ìïõ ðïõ Ýøåëíå óôï êõíÞãé. Ìá êé áõôÞí áêüìá ôç óôéãìÞ ôï ÷áìüãåëü ôïõ Þôáí ùñáßï, Þôáí óá íá Ýêëáéãå ìÝóá ôïõ ç øõ÷Þ ôïõ êáé ôá ÷åßëç ôïõ ôñÝìáíå áëçèéíÜ, Ýóôù êé áí Ýêáíå ôïí êÜìðïóï üôé ìðïñïýóå íá ÷áìïãåëÜåé êé áõôÞí ôçí åðßóçìç óôéãìÞ. Åãþ äåí Þìïõí üìùò êáíÝíá èçëõêïýëé êáé ôï Ýâëåðå êáëÜ ÷ùñßò Üëëï üôé áõôÜ åìÝíá äå ìïõ Ýêáíáí êáìßá åíôýðùóç, åêíåõñßóôçêå, êéôñßíéóå ôñéãýñéæå íåõñéêÜ, âñéóêüôáí ðüôå äåîéÜ êáé ðüôå áñéóôåñÜ ìðñïò êáé ðüôå-ðüôå êïíôïóôåêüôáí êáé ìå ðåñßìåíå. ÊáôÜ ôéò ðÝíôå ç þñá áêïýù îáöíéêÜ ìéá ôïõöåêéÜ êáé ìéá óöáßñá óöõñßæåé óôï áñéóôåñü ìïõ áöôß. Óçêþíù ôá ìÜôéá, êïéôÜæù, ï Ãêëáí óôÝêïíôáí áêßíçôïò ëßãá âÞìáôá ðéï ðÝñá êáé ìå êïßôáæå êáôÜìáôá, ôï ôïõöÝêé ôïõ êÜðíéæå áêüìá óôá ÷Ýñéá ôïõ. Íá ìå óêïôþóåé Þèåëå; – Áóôï÷Þóáôå, ôïõ åßðá, ÷ôõðÜôå êáêÜ ôþñá ôåëåõôáßá. – ÅêäéêÞóïõ ôüôå ëïéðüí, ðïõ íá ðÜåé ï äéÜïëïò! Ýóêïõîå áõôüò. – ¢ìá èá Ýñèåé ç þñá, åßðá åãþ äáãêþíïíôáò ôá ÷åßëç ìïõ. Óôåêüìáóôå Ýôóé êáé êïéôÜæïõìå ï Ýíáò ôïí Üëëï· îáöíéêÜ ï Ãêëáí óçêþíåé ôïõò þìïõò ôïõ êáé ìïõ öùíÜæåé äõíáôÜ Ýíá «êéïôÞ!». Ãéáôß íá ìå ðåé êéïôÞ, äåí Ýöôáíáí ô' Üëëá; Óçêþíù ôçí êáñáìðßíá ìïõ, ôïí óçìáäåýù êáôÜìïõôñá êáé ôñáâþ ôç óêáíäÜëç. ¼ðùò óôñþóåé êáíÝíáò èá êïéìçèåß….

* 110

Ï ÐÁÍ

Ç ïéêïãÝíåéá Ãêëáí üìùò áò ðÜøåé ðéá íá ãõñåýåé áõôüí ôïí Üíèñùðï ìå ðåéñÜæåé óôá íåýñá íá âëÝðù äéáñêþò ìðñïóôÜ ìïõ óôéò åöçìåñßäåò áõôÞí ôçí çëßèéá áããåëßá ãéá ôüóï êáé ôüóç áìïéâÞ óå üðïéïí äþóåé ðëçñïöïñßåò ãéá Ýíáí ðåèáìÝíï ôþñá. Ï ÈùìÜò Ãêëáí óêïôþèçêå óå Ýíá êõíçãåôéêü äõóôý÷çìá óôéò Éíäßåò, Ýíá ôïõöÝêé ðÞñå ìüíï ôïõ öùôéÜ êáé óêïôþèçêå. Ç äéêáéïóýíç êáôá÷þñéóå ôï üíïìÜ ôïõ êáé ôï èÜíáôü ôïõ óå Ýíá ðñùôüêïëëï ìå óôñáðáôóáñéóìÝíá öýëëá êáé óôï ðñùôüêïëëï áõôü, óáò ëÝù åßíáé ãñáììÝíï üôé ï Ãêëáí ðÝèáíå êáé ìÜëéóôá üôé ðÝèáíå áðü äõóôý÷çìá ó' Ýíá êõíÞãé.

111

Κνουτ Χάμσουν - Ο Παν

Recommend Documents