Dobieranie akordó w . W tym artykule postaram się pomóc osobom, które nie bardzo wiedz ą jakie jakie akordy pasuj ą do do konkretnych tonacji (czyli konkretna gama durowa lub molowa, na której oparty jest utwór muzyczny). ąc pod uwagę znaki przykluczowe oraz akordy lub d źwięki Tonacj ę utworu określa się, bior ą zaczynaj ą ce ce i kończą ce ce utwór. W świecie muzycznym istnieje 12 tonacji. Wszystko opiszę wykorzystują c najprostszą tonacj tonację C-dur.
Zacznijmy od podstawowej gamy C dur. Jej dźwięki to: C, D, E, F, G, A, H Aby dobrać podstawowe akordy do najprostszych piosenek trzeba wykorzystać do tego 3 podstawowe akordy będą ce ce głównym schematem akompaniamentu. Jest to Tonika, Subdominanta i Dominanta. Toniką w w tonacji C dur jest akord C dur, czyli trójdźwięk durowy zbudowany na pierwszym stopniu tej gamy. Zaraz po nim najważniejszym akordem będzie dominanta (jest pią tym tym stopniem skali albo gamy zarówno durowej jak i molowej w odległości kwinty czystej w gór ę lub kwarty czystej w dół od toniki) tej toniki czyli w tym przypadku G dur. Trzecim również prostym i pasują cym cym do tej tonacji jest akord F dur (sudominanta - dźwięk lub funkcja na IV stopniu tonacji, ma charakter prowadzą cy, cy, ale nie tak silny, jak Dominanta na pią tym tym stopniu). Akord C dur składa się z dźwięków (C, E, G) - Tonika Akord G dur (G, H, D) - Dominanta Akord F dur (F, A, C) - Subdominanta Mają c już najogólniejsze pojęcie o budowie podstawowych akordów tonacji C dur można łatwo dobrać akordy do znanej dzieci ęcej piosenki " Wlazł kotek na płotek ", składają cej cej się z 8 taktów. Przebieg nut w tej piosence jest następują cy cy (tonacja C dur): Rys. 01- Kotek
W pierwszym takcie są dźwięki g, e, e i będzie tu pasować akord C dur (nie tylko dlatego że piosenka jest w tonacji C dur, ale również dlatego, że są dźwięki g, e które ten akord posiada). W drugim takcie są dźwięki f, d, d i tu będzie akord G lub G7 (dominanta septymowa w tonacji C dur). Powstaje przez dodanie dźwięku F. Akompaniament całej piosenki składa się tylko z 2 funkcji - C, G (lub G7).
W każdym utworze prawie zawsze występuje dominanta (w tonacji C dur jest to G dur). Zawsze zamiast dominanty zawsze można dać dominantę septymowa, jest to lekkie "upiększenie" (w tym przypadku z G na G7) będzie lepiej pasować niż zwykła. Nie możemy natomiast w utworze „Wlazł kotek na płotek” użyć na pierwszym takcie akordu C7 (ponieważ stosujemy go najczęściej tylko przed subdominanta, jako akord prowadzą cy do rozwią zania na F dur). W świecie muzyki istnieje takie coś jak pokrewieństwo tonacji (to jeden z podstawowych elementów systemu dur-moll, który określa zwią zki między tonacjami). Równoległą gamą do C dur jest A moll (Tonika gamy molowej leży o tercję małą niżej od toniki równoległej gamy durowej, gamy równoległe mają tę samą ilość znaków przykluczowych). Tak jak opisałem 3 podstawowe akordy w tonacji C dur, teraz opiszę 3 główne akordy stanowią ce podstawowy akompaniament w tonacji A moll: A moll - Tonika (A, C, E) D moll (bą dź Dm6) - Subdominanta D moll (D, F, A) Dm6 (D, F, A, H) E dur (bą dź E7) - Dominanta E dur ( E, Gis, H ) E7 (E, Gis, H, D) Prawie w każdej piosence, gdzie stosujemy jakiś akord, są te dźwięki które posiada, ale też i takie których nie posiada. Może się to wydawać trochę dziwne, ale zaraz pokaże to na konkretnym utworze, znanym wszystkim - "Hej sokoły", który jest w tonacji A moll. Będzie występować tu tonika (a moll) subdominanta (D moll lub Dm6) oraz dominanta (E lub E7) a także tonika i dominanta pokrewnej gamy do A moll , czyli C dur i dominanta G dur (G7).
Spójrzmy na nuty „Hej Sokoły” . Całość utworu składa się z 17 taktów , które będę opisywać: Rys. 02 - Sokoły
W 1 takcie widzimy akord A moll wszystko ładnie pasuje, są w nim dźwięki, które ma ten akord.
W 2 takcie widzimy dźwięki E, E, D, C . Dlaczego będzie A moll, skoro ten akord nie posiada dźwięku D? Ponieważ przewaga jest dźwięków które ten akord posiada a są one 3, a nie posiada tylko jednego - D i wybrzmi krotko, a więc nie będzie "zakłócać", bo jest tylko na ćwier ćnucie.
W takcie 3 mamy akord D moll i dźwięki H, D, H, D - D moll nie ma dźwięku H, ale posiada go Dm6, jednak Dm również będzie pasować. Zamiast D moll, można zagrać akord E dur, lub E7 (dźwięki się zgadzają ), ale logicznym przebiegiem akordów jest: Tonika, Subdominanta, Dominanta.
W 4 takcie widzimy dźwięki : F, F, E, D - dźwięk F pasuje do dominanty E7 i w zasadzie można by zagrać akord zmniejszony który będzie posiadał dźwięk F, a jest bardzo podobny w odsłuchu jak E7 jest to akord F0 ( jego dźwięki to: F, Gis, H, D).
5 i 6 takt jest taki sam jak 2 pierwsze, które wcześniej już objaśniłem.
W 7 takcie mamy akord E7. Jest podobny do taktu 4. Widzimy tu dźwięki E, F, E, D, C, H. Ten akord nie posiada dźwięku C, ale będzie pasować, ponieważ aż 5 dźwięków posiada ten akord a tylko 1 nie posiada C, a w dodatku wybrzmi on bardzo krótko i również nie będzie "zakłócać", bo jest na ósemce.
W 8 takcie mamy A moll na dwóch ćwier ćnutach więc można powiedzieć, ze pierwsza ćwier ćnuta na A kończy utwór, a dźwięk h nie będzie tu przeszkadzać. Potem mamy kolejne 2 ćwier ćnuty na akordzie G7 dźwięk C również nie będzie pasować, bo mamy jeszcze dźwięk które ten akord posiada, jak widzimy - dźwięk D. Można powiedzieć, że gdy jest tu ten akord jest wejście na 2 cześć utworu i jakby się "zmienia" tonacja z A moll na C dur.
W 9 takcie mamy akord C dur i dwie półnuty na dźwiękach E, C. Musi wszystko ładnie pasować bo ten akord posiada te dźwięki i tonacja się zgadza.
W 10 takcie widzimy dźwięki D, F. Mimo ze C dur nie posiada tych dźwięków, to aż 3 dźwięki ten akord posiada, a tylko jednego nie ma.
W 11 takcie mamy akord G7 wszystko również pasuje, mamy dźwięki D, G, a ten akord je posiada (gdyby ktoś się upar ł nawet pasował by jeszcze dźwięk f, h ) wtedy byłby 4-dzwięk. Jednak najważniejszy dźwięk jest ten na samej górze.
W 12 takcie mamy 4 ósemki, widzimy tam dźwięk A, wprawdzie akord G7 nie posiada tego dźwięku, ale aż 3 dźwięki ma, a nie ma tylko jednego, więc również tu jest przewaga i powinien pasowa ć. Dalej mamy 2 ćwier ćnuty Gis, E i Gis, D i tu jest akord E7, który wszystkie te dźwięki posiada. W tym miejscu kończy się druga cześć utworu (Refren) i następuje powrót do pierwszej części (Canto).
Takty nr 13, 14 są takie same jak 2 pierwsze - opisałem to wcześniej.
Takt nr 15 jest taki sam jak 7- również opisałem.
Takt nr 16 jest taki sam jak 8 – także opisałem.
Na koniec mamy takt nr 17 i akord A moll oczywiście musi pasować bo jest dźwięk A. Utwór kończy się dźwiękiem A, co potwierdza regułę ustalania tonacji m.in. na podstawie ostatniego dźwięku utworu.
Spójrzmy teraz na nuty „Krakowiaka”, składają cego się z 3 podstawowych akordów C, F, G w tonacji C dur. Rys. 03 – Krakowiak
Myślę, ze po przemyśleniu przedstawionych powyżej uwag będziecie teraz wiedzieć dlaczego stosujemy w tym przykładzie takie a nie inne akordy. Napisze jeszcze jakie znaki przy kluczu maja wszystkie tonacje: Krzyżykowe: C dur = A moll - brak znaków G dur = E moll - 1 krzyżyk (FIS) D dur = H moll - 2 krzyżyki (FIS, CIS) A dur = Fis moll - 3 krzyżyki (FIS, CIS, GIS) E dur = Cis moll - 4 krzyżyki (FIS, CIS, GIS, DIS) H dur = GIs moll - 5 krzyżyków (FIS, CIS, GIS, DIS, AIS) Fis dur = Dis moll - 6 krzyżyków (FIS, CIS, GIS, DIS, AIS, F)
Bemolowe: C dur = A moll - brak znaków F dur = D moll - 1 bemol (B) Bb dur = G moll - 2 bemole (B, ES) Es dur = C moll - 3 bemole (B, ES, AS) As dur = F moll - 4 bemole (B, ES, AS, DES) Des dur = Bb moll - 5 bemoli (B, ES, AS, DES, GES) Ges dur = Es moll - 6 bemoli (B, ES, AS, DES, GES, CES) FIS DUR , DIS MOLL
=
GES DUR , ES MOLL
Bardziej dociekliwym zamieszczam ilustracje przedstawiają cą tonacje w układzie tzw. koła kwintowego. Rys. 04. - Koło kwintowe
Opisywałem sposoby dobierania akordów tylko na podstawie utworów w tonacji C dur i A moll. Pozostałe tonacje można sobie transponować o wybrany interwał. Na przykład: chcą c zmienić tonację z C duru na D dur, musimy tonikę przenieść o 2 półtony, podobnie dominantę i subdominante również o 2 półtony.
