Denizde Güvenlik Kaptan Yusuf Sertkaya
IMO MODEL KURS 1.23 CAN KURTARMA ARAÇLARININ KİFAYETLİ KULLANILMASI IMO MODEL KURS 1.19 DENİZDE CANLI KALABİLME IMO MODEL KURS 1.20 GEMİDE YANGINLA MÜCADELE IMO MODEL KURS 1.14 GEMİDE İLK YARDIM IMO MODEL KURS 1.21 PERSONEL EMNİYETİ ve SOSYAL SORUMLULUK
İÇİNDEKİLER Genel Güvenlik Bilgileri DENİZDE GÜVENLİK İLKELERİ
2
A- Eğitim ve Talimlerin Önemi, Acil Durumlara Hazır Olma
2
B- Role Cetveli
3
C- Alarm Verildiğinde Yapılacaklar
4
D- Gemideki Bakım Tutum Talimatları
4
A- Acil Durumlar
5
a- Çatışma
5
b- Yangın
5
c- Oturma
5
d- Su alma
6
e- Denize adam düşmesi
6
B- Acil Durum işaretleri
6
C- Genel Acil Durum Alarm Sistemi
7
IMO MODEL KURS 1.23 Can Kurtarma Araçlarının Kifayetli Kullanılması KİŞİSEL CAN KURTARMA ARAÇLARI VE KULLANILMALARI
10
A- Can Simidi
10
B- Can Yeleği
10
C- Dalma Giysisi
11
D- Isı Koruyucu Tulum
12
UMUMI CAN KURTARMA ARAÇLARINI DENİZE INDIRME DONANIMLARI
12
A- Kızaklı Matafora
13
B- Palangalı Matafora
14
C- Tek Kollu Matafora
14
D- Serbest Düşmeli Donanım
16
1- Vinç Motoru
16
2- Kancalar
17
a- Matafora Kancası
17
b- Kapalı Can Filikasının Bırakma Kancaları
18
YÜRÜTME ARAÇLARI
19
A- Kürek
19
B- Yelken
20
C- Motor
20
1- Açık filika motoru
20
2- Mekanik Çevirmeli Pervane Donanımı
21
CAN KURTARMA ARAÇLARININ DENIZE İNDİRILMELERİ A- Can Kurtarma Araçlarını Hazırlama
21 21
Can Sallarını Denize Indirme
22
1- Otomatik Şişmeli Can Salı
22
Hidrostatik Kilit
23
2- Mataforalı Can Salı
25
B- Can Filikalarını Denize Indirme
27
1- Mataforalı Can Filikasının Denize İndirilmesi
27
2- Tam Kapalı Can Filikasının Denize İndirilmesi
28
3- Tam Kapalı Can Filikasının Yerine Alınması
31
4- Filikayı tekrar Kullanıma Hazır Tutma
32
C- Serbest Düşmeli Filikanın Denize İndirilmesi
32
D- Kurtarma Botları
33
Kurtarma Botunun Tekrar Gemiye Alınışı
34
Tehlike İşaretleri El Maytabı Kullanılması
36 36
Paraşütlü İşaret Fişeği
37
Yüzer Duman Kandili
38
Güneş aynası
38
IMO MODEL KURS 1.19 Denizde Canlı Kalabilme
DENİZDE CANLI KALABILME
42
A- Geminin Terk Edilmesi İstendiğinde Yapılacaklar
42
B- Suda nasıl hareket edilir ?
43
C- Ters Dönmüş Can Salını Düzeltme
44
D- Denize Adam Düşmesi
45
1- Williamson Dönüşü
45
2- Eliptik Dönüş
46
3- Scharnow Dönüşü
46
DENİZDE CAN KURTARMA ARAÇLARININ KULLANILMALARI
46
A- Can Kurtarma Araçlarına Binme Yöntemİeri
46
1- Can Filikası
47
a- Can filikasına gemide binme
47
b- Gemiden inerek bilme
47
c- Sudan Filikaya Çıkma
47
2- Can Salı
47
a- Can salına gemide binme
48
b- Gemiden inerek Binme
48
c- Sudan Can Salına Çıkma
49
B- Gemiden Uzaklaşma
50
C- Gemiden Uzaklaştıktan Sonra Yapılacaklar
50
1- ilk Olarak Yapılacaklar
50
2- İkinci Olarak Yapılacaklar
52
3- Üçüncü Olarak Yapılacaklar
53
D- Can Kurtarma Aracında Yapılacaklar
54
Soğuktan korunma
55
Sıcaktan korunma
55
Gözcülük
55
Su ve yiyeceğin kullanılması
55
Su
55
Yiyecek
56
Ümit
56
Canlı kalma çalışmasını düzenlemek
56
Kurtarma yardım gelmesi halinde dikkat edilecekler
56
E- Gemiyi Terkten Sonra Yaralılarla ilgilenme
57
a- Şuur Kaybı
57
b- Boğulma
57
c- Kanama
57
d- Yanma
58
e- Susuzluk ve Sıcaklığın Etkisi
58
t- Donma (Hipotermi)
58
g- Sıcak Çaıpması (Hipertermi)
59
CAN KURTARMA ARACINDA BULUNAN TEÇHİZATIN KULLANILMASI
59
A- Koruyucu Örtüler
59
B- İlk yardım kutusu
60
C- Deniz demiri
60
D- Yangın söndürücüler
61
E- Filika telsizi
61
Filika telsizi ile tehlike muhaberesi
62
F- EPIRB - Acil Mevki Verme Telsiz Şarnandırası
63
G- SART - Arama Kurtarma Yansıtıcısı
64
H- Radar Reflektörü
65
CAN KURTARMA ARACININ İDARESİ
65
A- Denizli havalarda can kurtarma aracını kullanma
65
B- Motorlu Can Filikası İle Can Sallarını Çekmek, Kazazedeleri Denizden Kurtarma 66 1- Can salını çekme
66
2- Denizdeki Kazazedeleri kurtarma
66
C- Karaya Çıkma
67
E- Kazazedeyi Bekleyen Tehlikeler
68
F- Helikopterle Kurtarma Harekatı
69
Helikopterle işaretleşme
69
Ön hazırlık
70
Helikoptere alınma
71
Helikopterin vinciyle yukarı doğru çekilme;
72
I.M.O. Model Kurs 1.20 Gemide Yangınla Mücadele
Giriş
.74
BÖLÜM 1- GÜVENLİK İLKELERİ
74
A- Yangın Kaynakları
74
1- Yaşam yerlerinde
74
2- Makine dairesinde
75
3- Kuzinelerde
75
4- Güvertede
75
5- Telsiz daireleri
75
6- Akü dairesi
75
7- Statik elektrik
75
8- Tamir işleri
76
B- Eğitim ve Talimler
76
BÖLÜM 2 YANGIN TEORİSİ
77
A- Yangın Üçgeni
77
B- Yangının Yayılması
78
C- Yangının Gelişmesi
78
D- Yangınların Sınıflandırılması ve Uygun Söndürme Teçhizatları
78
BÖLÜM 3 YANGINLA MÜCADELE
79
A- Yangın Önleme İlkeleri
79
B- Geminin Tanıtılması
80
C- Güvenlik Çalışmaları
80
BÖLÜM 4- Yangının Saptanması
80
A- Alev ve Duman ihbar cihazları
80
B- Otomatik Yangın Alarmı
81
BÖLÜM 5 Sabit Yangın Söndürme Sistemleri
81
A- Genel Bilgiler
81
B- Ateş Boğma Sistemleri 1- Karbondioksitli Yangın Söndürücü
82 82
2- Köpüklü Yangın Söndürücü C- Yangın Önleme Sistemleri
83 85
1- Hidrokarbon, Toz ve Halon Gazı
85
2- Ölü Gaz Sistemi (İnert gaz)
85
D- Yangın Soğutma Sistemleri
85
1- Deniz Suyu Devresi
85
2- Su Püskürtme Sistemleri
85
E- Acil Yangın Pompası
86
F- Kimyasal Toz Uygulaması
86
BÖLÜM 6 YANGIN SÖNDÜRME DONANIMLARI
86
A Yangın Hortumları ve Teçhizatları
86
B- Seyyar Yangın Söndürücüler
87
Seyyar Söndürücülerin Yapıları
87
C İtfaiyeci Donanımları
90
İtfaiyeci Elbisesi
90
D- Solunum Cihazı
91
1- Hava Tüpü
91
2- Basınç Düşürücü VaIf
92
3- Maske
92
4- Alçak Basınç Uyarı Düdüğü
92
E- Uluslararası Sahil Bağlantısı BÖLÜM 7 GEMIDE YANGIN SÖNDÜRME ORGANIZASYONU
93 93
Kumanda
94
Kumanda İlkeleri
94
Haberleşme
94
Gemi Dengesinin Korunması
95
Söndürme bittikten Sonra Gözlem
95
Limanlarda Gemi Yangını
95
IMO MODEL KURS 1.14 Gemide Ilk Yardım
97
Öncelikler
98
Gemide ilk yardımının genel ilkeleri
98
Bilinci kapalı kazazedeler
100
Solunum
100
Kalp
100
Solumuyor ve kalp durmuş
101
Solumuyor ancak kalp durmamış
101
Temel Yaşam Desteği: Yapay solunum ve kapalı kalp masajı
103
Havayolu (Basamak A)
103
Solunum (BASAMAK B)
105
Ağızdan-ağıza solunum
105
Ağızdan Buruna Yapay Solunum
106
Yapay solunuma alternatif yöntem (Silver Yöntemi)
106
Kalp masajı (Basamak C)
107
Kalp masalı tekniği
108
Kalp masajının etkisini anlama: gözbebekleri ve nabız
109
Yapay solunum ve kalp masajı uygularken hatırda tutulması gereken hususlar 110 Kalp masajını sona erdirme
110
Şiddetli kanama
111
Kontrol
111
Doğrudan basınç
111
Yükseltme
112
Baskı noktaları
113
Turnike (Tourniguet) (Boğucu Sargı)
113
Şok
114
Tedavi
115
Tutuşmuş giysiler
115
Elektrik yanıkları ve elektrik çarpması
116
Kimyasal yanıklar
116
Kırıklar
116
Genel Tedavi
117
Kanama
117
Ağrı
118
Hareketsiz hale getirme
118
Kan dolaşımı
119
Vucudun belli bölgelerinde oluşan kırıklar
120
Kafatası
120
Üst çene
120
Alt Çene
120
Köprücük kemiği, kürek kemiği ve omuz
123
Kol kemiği (humerus) ve dirsek
123
Dirsek kemiği (radius ve ulna ve önkol)
124
El bileği ve el
126
Parmak
126
Omurga
127
Boyun
129
Göğüs
130
Leğen kemikleri (Pelvis)
131
Kalçadan Dize
132
Diz
133
Alt bacak (kaval ve kalmış kemiği)
133
İki bacak
135
Ayak bileği ve ayak
136
Çıkıklar
136
İlk yardım
137
Baş travması
137
Patlama sonucu yaralanmalar
138
Akciğerler
139
Baş
139
Karın
139
İç kanama
139
Dudak yanak ve dil kanamaları
141
Kulak geçidinden gelen kan
142
Tıkanma
142
Asfeksi (Asphyxia)
143
İlk yardım
143
Asılar
143
İlk yardım
. 143
Standart sargı
144
Kazazedenin nakli
144
Taşıma
145
Neil-Robertson sedyesi (Şek. 56)
149
İlk yardım çantaları veya kutuları
154
Acil Tıb için gerekli giysiler
154
Oksijen terapi
154
Kaza yerinden kurtarılırken
154
Gemi Eczanesi
155
A. Gemi eczanelerinin tertibi, yeterliliği ve güncelliği için dikkat edilecek hususlar 155 B. İlk yardım dolabında bulunması gereken ilk yardım malzemesi
156
C. İlaç verimesi ve ilk yardım hususlarının kayıtları
157
IMO Model Kurs 1.21 Personel Emniyeti ve Sosyal Sorumluluk Bölüm 1
162
İnsan İlişkilerinin Genel Görünümü
162
Bölüm 2
164
Gemi Topluluğunda İnsan İlişkileri
164
Bölüm 3
166
İletişim
166
Bölüm 4
169
Sosyal ve İş Çevresi
169
Bölüm 5
172
Eğitim
172
ÖNSÖZ Çağımızda yapılan en önemli yatırım, insana yapılan yatırımdır. İnsanlar değişik meslek gruplarında yaşam mücadelesi verirken çeşitli tehlikeler ile karşılaşırlar. Denizde çaİışan insanların tehlike oranı daha yüksek olarak kabül edilnıektedir. Denizlerde meydana gelen kazalar incelendiğinde, birçok denizcinin yeterli bilgi ve eğitim eksikliğinden dolayı hayatlarını kaybettikleri ya da kazalara sebebiyet verdikleri ortaya çıkmaktadır. Denizin kendine özgü değişik tehlikelerinin varlığı “bilgisizlik ve eğitimsizlik” asla kabul etmez. Kitabımızda Denizcilerimize acil durumlarda neler yapması gerektiği, kullanılması gereken alet ve ekipmanların kullanılması ile ilgili bilgiler ve IMO Model Kursların kurs müfredatı ayr:ca Solas Bölüm III - kural .51’de belirtilen gemilerde bulunması zorunlu TRAINING MANUAL’in içeriği kitabımızda mevcuttur. Kitabımızın hazırlanışıncla emeği geçen herkese ayrıca yayıncı kuruluşumuz olan AKADEMİ DENİZCİLİK’e teşekkür ederim. Dünya denizlerinde sefer yapan gemilerde çalışan tüm denizcilerimizin acil durumlarda hayatta kalabilmelerine katkımız olursa kendimizi mutlu sayacağız.
15 Mart 2001 Kavacık, İSTANBUL Kapt. Yusuf SERTKAYA
Genel Güvenlik Bilgileri
DENİZDE GÜVENLİK İLKELERİ A- Eğitim ve Talimlerin Önemi, Acil Durumlara Hazır Olma Denizde beklenmedik kayıpları önlemek ve acil durumların zor şartlarına karşı hazır bulunmak için daha önce de bahsedildiği gibi belirli aralıklarla role talimleri yapılır. Bu taİimler gerçeğe uygun ve acil duruma en yakın şekilde gerçekleştirilmelidir. Acil durumlarda personelin görevlendirilmesi, teçhizat ve donanımların paylaştırılıp, ekiplerin ve amirİerin belirlenmesi başarı için en önemİi aşamadır. Role talimİeri de bu planlamanın sahneye konulduğu uygulamalı denemelerdir. Gemilerde yapılan eğitim ve talimlerde üç esas söz konusudur; AOrganizasyon BC-
Teçhizatların kullanılması Bakım Tutum
Yapılan talimlerle, acil bir durumda hangi teçhizatların kullanıma hazır olduğu ve bunların nasıl kullanılacağı öğrenilir. Can kurtarma çalışmasının esası, beraber hareket etmek ve işbölümü yapmaktır. Bu sayede herkesin öncelikle ne zaman, nereye gideceğini ve ne yapacağını Öğrenmesi sağlanır. Ayrıca, talimler sırasında çalışmayıp, boşalmış veya bozulmuş ya da hiç olma-yan cihaz ve donanımların tespit edilerek gerekli bakımtutum ve alımın yapılması sağlanır. Her gemiadamı ayda en az bir defa gemiyi terk ve yangınla mücadele talimine katılmalıdır. Bir önceki talimde gemi mürettebatının %25inden fazlası bulunmamışsa gemi limandan ayrıldıktan sonraki 24 saat içinde gemiyi terk talimi yapılmalıdır. Yolcu gemilerinde ise yolcular bindikten sonraki 24 saat içinde yapılmalı ve bu talimler her hafta tekrar edilmelidir. Role talimleri yapılırken; -Talime ait alarm verilir ve umumi anons yapılır. -Toplanma yerinde tüm mürettebat ve varsa yolcular can yeleklerini giymiş bir şekilde toplanır. -Role talimlerinde fark edilen her türlü yanlışlık, eksiklik ve bozukluk vakit geçirilmeden amire bildirilmeli veya düzeltilmelidir. - Bir role taliminde yer alamayan kimse diğer role taliminde mutlaka görev almalıdır. - Role talimleri sırasında olaylar çok iyi izlenmeli ve verilen talimatlar dikkatle dinlenmelidir. Amir olan kişinin acil durumda çeşitli nedenlerden dolayı bulunamayacağı ve görevini başka bir kişinin devralması gerektiği göz önüne alınarak komuta edecek kadar bilgili olunmaya gayret gösterilmelidir.
B- Role Cetveli Gemilerin salon, köprüüstü, makine dairesi ve koridorlarında her gemiadamının hangi acil durumda, nerede görevli olduğunun yazılı olduğu “role cetvelleri’ adı verilen bir çeşit planlama ve organizasyon listeleri asılıdır. Bu role cetvellerinde acil durumlara ait alarm işaretleri, bu alarmların duyulmasıyla gemideki personelin hangi durumda nerede toplanacağı ve ne şekilde hareket edeceği yazılıdır. Ayrıca her gemiadamına gemiye katılır katılmaz role cetvelindeki yerini belirten adına düzenlenmiş “role kartı” verilir. Gemiye katıldıktan sonraki ilk fırsatta gemiadamı role kartındaki görevini, alarm işaretlerini, can filikalarının ve can sallarının yerleri ile, yangın söndürme donanımlarının yerlerini çok iyi Öğrenmelidir. Role kartları kamaralarda hemen görülebilecek ve acil durumda hemen alınabilecek bir yere konulmalıdır. - Her ekibin bir amiri bulunur. Amirler, kendi ekiplerindeki gemiadamlarını ve acil durumdaki görevlerini bilmelidirler. Kendilerinden sonra gelen sorumluda da mürettebatın bir listesi bulunur. Ekip amirinin kim Olduğu veya onun yokluğunda kimin emir olacağı role cetvellerinde yazılmıştır. Ayrıca her ekipte bir güverte zabiti görevlendirilmiştir.
C- Alarm Verildiğinde Yapılacaklar Gemide oluşabilecek çeşitli acil durumları haber vermek için değişik alarm işaretleri verilir. Bir tehlike durumunda alarm verildiğinde öncelikle hangi tehlikeye ait olduğunu anlamak ilk hareketin nasıl yapılacağı hakkında fikir vereceği için önemlidir. Acil durum alarmı duyulduğunda telaşa kapılmadan fakat en hızlı şekilde aşağıdakiler yapılmalıdır. - Alarm çaldığında yünlü giysiler ve varsa üzerine yağmurluk giyerek, hemen can yeleğinizi ve role kartınızı alın. Can yeleğinizi yolda da giyebilirsiniz, vakit kaybetmemeye çalışın. - Tekrar geri dönme ihtimaline karşı kapı açık kalacak şekilde çengelini takın, karanlıksa ışıkları açık bırakın. - Kamaradan çıkıp yaşam mahallinden veya kapalı bölgelerden en kısa yolu kullanarak açık güverteye çıkın. Kamaradan yanınıza eşya almak için kesinlikle vakit kaybetmeyin. - Eğer tehlikeyi ifade eden birisini duyuyorsanız, sizde aynı şekilde bağırarak etrafınızdakileri uyarın. - Doğruca role talimlerinin yapıldığı toplanma mahalline gidin. - Toplanma mevkiine paniğe kapılmadan en hızlı ve güvenli şekilde vermeye çalışın. Panik sonucu oluşabilecek yaralanmaların daha sonra büyük sorunlar oluşturacağını unutmayın. Toplanma mahalline ulaştıktan sonra soğukkanlı ‘/e disiplini bozmadan verilen komutları ve görevleri dinleyin. Üstünüze düşeni ekip çalışmasını bozmadan ve diğerlerinin de moralini düzeltecek şekilde şevk ve soğukkanlılıkla yerine getirin.
D- Gemideki Bakım Tutum Talimatları Can kurtarma araçlarının periyodik bakım-tutumlarını kapsar talimatlardır, mümkün Olduğu kadar resimler ile kolay anlaşılır şekildedir ve her teçhizat için aşağıdaki hususları gerektiğince kapsamına alır; - Gemilerde SOLAS kurallarını içerecek şekilde bulunan Check-of list, bakım tutum ve onarım talimatları, - periyodik bakım-tutum planı, - tavsiye edilen yağlama yağları ve yağlama yerleri şemaları, - değiştirilebilen parçaların listeleri, - yedek parçaların kaynak listesi, - bakım-tutum ve kontrol kayıt jurnali.
A- Acil Durumlar a-Çatışma Teknelerin tipleri, boyutları ve süratleri çatışma olayı neticesinde belirecek hasarın büyüklüğüne ve tehlike derecesine etki eder. Gemilerde role talimleri sırasında eğitimi yapılan acil durumlardan birisi de “çatışmadır”. Çatışma olayında geminin hemen batacağı düşünülmemelidir. Yaranın durumu, yeri , yük durumu, hava koşulları ve derinlik gibi şartlar geminin su alma hızını değiştirir. Ayrıca gemiler bir bölmeleri su dolsa bile batmayacak şekilde yapılmışlardır. Bu nedenle kesinlikle paniğe kapılmamalı, soğukkanlı bir şekilde can yeleği giyilerek çatışmadaki role yerine gidilmelidir. Daha sonra da kaptanın vereceği talimatlara göre hareket edilmelidir. b-Yangın Bir yerde yangının çıkabilmesi için üç ana şartın oluşması gerekir. Bunlar; Yanacak bir madde, yeterli ısı ve yeterli miktarda oksijendir. Bahsedilen bu unsurlar hemen hemen her ortamda bulunurlar. Bunlar bir araya geldiğinde yanma oluşur. Gemilerde yangının çıkmasını ve yayılmasını kolaylaştıran faktörler oldukça fazladır. Gemilerde oluşabilecek yangınlar genelde makine dairesi, kuzine, yaşam mahalleri ve ambar bölümlerinde oluşur ve yayılır. Bu yangınların çoğunun insan hatası , dikkatsizliği ve tecrübesizliği sonucu çıktığı tespit edilmiştir. Yangına karşı en iyi mücadele onun oluşmasını engellemek, ‘jani her zaman tedbirli ve dikkatli olmaktır. Tüm tedbir ve dikkate rağmen yinede istenmeyen şartlarda yangın oluşabilir. işte bu durumda da bilgi, talim ve beceri işin içine girer. Gemideki role talimlerinden birisi de yangın talimidir. Geminin çeşitli yerlerinde oluşabilecek yangınlar göz önüne alınarak yangın timleri ve mücadele çeşitleri düzenlenmiştir. Bu talimerde tüm donanım ve teçhizatın denenmesi, personelin tecrübelendirip gurup halinde mücadele etmesini öğrenmesi amaçlanmıştır. Yangınla mücadelede başarı, bilgili, talimli ve birlikte hareket edip ekip halinde çalışabilen bi~ gurupla sağlanabılir. Yangınla tek başına mücadele etmekten kaçınılmalıdır. Personelin “yangın alarmı” duyulur duyulmaz ilk yapması gereken şey role yerine gitmektir. Yangının durum ve büyüklüğüne göre can kurtarma araçlarının denize indirilerek hazır tutulması da iyi bir tedbirdir. c- Oturma Özellikle dar kanal ve boğaz geçişlerinde, sığ sularda veya kötü hava şartlarında sürüklenme sonucu oluşabilecek acil durumlardan bir tanesi de “oturma” dır. Böyle bir durum için alarm verildiğinde personel, kapalı yerden çıkıp derhal role yerine gitmelidir. Oturma halinde geminin en kötü şartlarda yan yatacağı akıldan çıkarılmamalı ve bu durum düşünülerek soğukkanlı olunmalıdır.
d- Su alma Gemi çatışma, oturma veya başka bir sebeple su alabilir. Bu durum için, alarm verilir verilmez can yeleği ile role talim yerine gidilir, kaptanın vereceği emirlere göre hareket edilir. e- Denize adam düşmesi Denize adam düşmesi halinde en önemli davranış çabuk hareket etmektir. Özellikle can simitlerinin yerlerinin bilinmesi ve hazır olmaları ilk müdahalenin yapılabilmesi için önemlidir. Denize düşen kişiyi gören, eğer can simitlerine yakınsa hemen bir can simidi atacak ve köprüüstüne bildirecektir, şayet can simitlerine uzaksa yüksek sesle denize adam düştüğünü ve düştüğü tarafı diğerlerinin de duyacağı şekilde bağıracaktır. Bundaki amaç olayın köprüüstünden duyulup gerekli manevranın yapılması ve manoverboard şamandırası ve can simidinin düşen kişiye atılmasını sağlamaktır. Acil durumlarda gerek can gerekse mal güvenliğini sağlayabilmek amacıyla bilgi, tecrübe ve ekip halinde disiplin içerisinde çalışmaya ihtiyaç vardır. Gemilerde yukarıda belirtilen acil durumlar esas alınarak yapılan görev bölümleri ve bunların uygulanması olan “role talimleri” son derece önem arz etmektedir. Yukarıda başlıklar altında sıralanan acil durumlar gemide sürekli yapılan role talimlerinin konularıdır. Tüm bu durumlar içerisinde esas teşkil eden iki konu vardır ki, bunlardan ilki, bir tehlike halinin görülmesinde olaylara (mahiyetine bağlı olarak) yalnız müdahale etmekten mümkün olduğunca kaçınarak, durumu diğer mürettebata bidirmek, diğeri ise, hiç bir acil durumda kaptan emri olmadan gemiyi terk etmemektir.
B- Acil Durum İşaretleri Can kurtarma aracında veya teknede önemli görevlerden biri de iyi bir gözcülük yaparak yar-dima gelen veya bölgeden geçen tekne veya uçağa işaret vererek dikkati çekmek ve yardım istemektir. Aşağıdaki işaretler birlikte veya ayrı ayrı kullanıldığı veya gösterildiği zaman, tehlikeyi veya yardım istendiğini belirtir. - Yaklaşık birer dakika ara ile patlatılan bir top veya patlayıcı sesi, - Kısa aralıklarla kırmızı ışık saçan fişek veya mermi atılması, - Mors kodu ile SOS (... - - - … ) işaretinin telsiz, telgraf veya başka bir işaret yöntemi ile verilmesi, - “MAYDAY” kelimesinin telsiz telefona üç kez söylenmesi, - N.C. harfleriyle uluslararası tehlike işaret kod flamalarının gösterilmesi, - Üzerinde veya altında bir küre veya küreye benzer herhangi bir şey bulunan dört köşe bir bayraktan ibaret işaret, - Yanan bir katran veya benzerinden çıkan alevlerin tekne üzerinde gösterilmesi,
- Portakal rengi duman veren duman işaretinin gösterilmesi, - Her iki yana doğru açılan kolların ağır ağır ve tekrarlı olarak indirilip kaldırılması Bu arada çok önemli belirtmek gerekir. Bir tekne veya uçak görmek veya bunlar tarafından görülmek kurtulmak anlamına gelmez. Kurtarma çok uzun sürebilir. Bu sebeple görüldükten sonra da önceki gibi tedbirli olunmaya devam edilmelidir.
C- Genel Acil Durum Alarm Sistemi Gemilerde oluşacak olağanüstü durumlardan personeli ivedi olarak haberdar etmek hayati önem taşır. İşte bu sebeple gemilerde bu durumları personele bildirir alarm sistemleri vardır. Oluşacak genel acil durumlardan personeli haberdar edebilmek için,gemi düdüğü ve sirenine ilave olarak, bütün yaşam mahallerinden ve çalışma mevkilerinden duyulacak şekilde dizayn edilmiş alarm sistemleri mevcuttur. Bu sistem gemi ana devresinden veya istenen acil durum elektrik güç kaynağından beslenir. Alarmlar yedi veya daha fazla sesi izleyen bir uzun sesi verebilecek şekilde değişik tiplerde olabilir. Sistem köprüüstünden ve gemi düdüğü dışında diğer belirlenmiş bazı stratejik noktalarda da çalıştırılabilir.
IMO Model Kurs 1.23
Can Kurtarma Araçlarının Kifayetli Kullanılması
KİŞİSEL CAN KURTARMA ARAÇLARI VE KULLANILMALARI A- Can Simidi Yüzebilir katı maddelerden dış çapı 80 cm den büyük, iç çapı 40 cm den küçük olmayacak şekilde 2,5 kg ve üzeri ağırlıkta dizayn edilmiş can kurtarma araçlarıdır. Denize düşen kişiye atılarak, o kişinin kurtarılmasına kadar geçecek süre içerisinde hem su üzerinde kalabilmesini hem de yerinin belli olmasını Sağlar. Her gemide en az 8 adet bulunur, bu sayı geminin yolcu ve mürettebatının sayısına göre değişir. Gemide bulunan can simitlerinin yarısından fazlası kendiliğinden yanan ışık ile donatılmıştır. Bu can simitlerinden en az iki tanesi ışıklı ve dumanlı olup, çabuk düşürme tertibatı ile kırlangıçların borda tarafına yerleştirilmişlerdir. Kullanılmaları; - Can simitleri denize düşen kişiye atılır. Can simidi atarken el incesi çımasının mümkünse gemide kalması sağlanmalıdır, fakat amaç sadece kişiye can simidini ulaştırmaksa hiç vakit kaybetmeden atılmalıdır. -Can simidine bağlı ışıklı-dumanlı can simitlerinde ise yerleştirme sistemi sadece can simidinin düşürülmesi şeklinde hazırlanmıştır. Can simidinin elle veya düzenekteki kilitleme piminin çekilerek düşürülmesi ile bir ucu can simidine diğer ucu ışıklı-dumanlı şamandıraya bağlı ince-nin çekmesi sonucu “man overboard” adı verilen şamandıra yerinden sıyrılıp ateşlenerek denize gidecek, ışığı yanmakla beraber duman çıkartmaya başlayacaktır.
B- Can Yeleği Can yelekleri vücudu geriye kaykılmış bitkin ve baygın bir insanın ağzını sudan 12 cm yukarıda tutabilecek ve baygın olan bu kişinin herhangi bir durumdaki vücudunu ağzının sudan kurtulacağı pozisyona 5 saniye içinde döndürebilecek dizayndadır.
Can yelekleri onu giyen kişilerin yüzmesine ve can kurtarma araçlarına çıkmasına engel olmayacak şekilde yüzer maddeler kullanılarak yapılmış araçlardır. Tarif edilerek gösterildikten sonra yardımsız olarak 1 dakika içerisinde giyilebilir. Can yeleklerinin üzerinde bazı teçhizatların bulunması ve bu teçhizatın iş görür durumda olması gerekir. Standartlara uygun bir can yeleği , bir insanın en az 4,5 m yükseklikten atlaması sonucu, üzerinden çıkmadan ve hasarlanmadan, atlayan kişinin yaralanmaksızın suya girmesine müsaade eder. Gemilerde her bir kişiye bir can yeleği düşmekte ve herkesin kamarasında kolay ulaşılabilir şekilde muhafaza edilmektedir. Kullanılmaları; Değişik tip ve boyutlarda can yelekleri vardır. Giyilmeleri boyun kısmının geçirilmesi veyaçeşidine göre ceket gibi giyilirler. (Boyuna takılıp kemeri bağlananlar ,sırta ceket şeklinde giyihp bağlarianlar, belde taşınıp istenildiğinde gerek tüpüyle ,gerek ağızla şişirilebilenler gibi.)
C- Dalma Giysisi Suya girecek kişilerin maruz kalacağı öncelikli ve hayati tehlike soğuktur. Deniz suyu sıcaklığının düşük olması ile, insan vücudu ısı kaybına başlayacak ve hipotermi sonucu yaşamını yitirecekti r. Suya girecek bir kişi can yeleğini giyse bile belirli bir süre sonra donarak ölebilir. Tüm bunlar hesaba katılarak belirlenmiş kurallar sonucu yalıtkan malzemelerden dizayn edilen dama giysileri, paketlenmiş durumundan 2 dakikada çıkartılıp yardımcısız olarak çok kolaylıkla giyilebilecek şekillerde imal edilmiştir. Yüz hariç tüm vücudu kapatacak şekilde olan dalma giysilerinin üzerine can yeleği de giyilebihir. En az 5 m. uzunluğundaki düşey bir çarmıhtan inilip çıkılabilecek ve en az 4,5 m.den hasara uğramadan atlanabilecek ayrıca suda kısa bir mesafe yüzmeye uygun özehhiklere sahiptirler. Dalma giysileri 5°C deki suda 1 saat boyunca kalan bir kişiyi kaleme yazı yazabileceği kadar vücut ısısını koruyabilir. Dama giysileri su ortamında 0°C içerisinde bulunan bir kişinin vücut sıcaklığını 6 saat süreyle 35°C nin altına düşürmeden tutabilir.
Dalma giysileri usulünce giyildiğinde soğuğun etkilerini en aza indirerek hayati tehlikeyi uzun süre bertaraf edebilmektedir. Kuhlanılmaları; - Dalma giysileri gemilerde özel paketleri içerisinde muhafaza edilir. Ve bu paketler en fazla 2 dakikada açılacak şekilde dizayn edilm işlerdi r. - Kullanılacağı zaman bu paket açılır ve katlanmış olan dalma giysisi çıkartıhır, - Çok rahatlıkla bir tulum gibi giyilir. - Üzerinde pratik olarak dizayn edilmiş su sızdırmaz fermuarların tümü kapatılır, başlık iyice yerleştirilir, - Dalma giysisinin içine sıcak tutucu giysiler, üzerine de can yeleği giyilmehidir.
D- Isı Koruyucu Tulum Su içinde veya ortamın soğuk olup hayatı tehdit ettiği anlarda tehlikeyi en aza indirmek için tasarlanmış can kurtarma araçlarıdır.
Esas kullanılma gayesi filika içinde oturanları
rüzgar ve deniz tesirinden korumaktır. Can yeleği giymiş bir insanın yüzü dışında bütün vücudunu kapatır. Eldiven giyilebilecek yapıda değilse , elleri de kapatacak şekilde dizayn edilmiştir. Giyen insanın suda yüzmesni engellemesi halinde en çok 2 dakika içinde çıkarılabilir. Isı korumalı tulumlar -30°C ye kadar olan hava sıcakhıklarında, vücut ısısının korunmasını sağlar. Kullanılmaları - Isı korumalı tulumlar gemilerde paketler içinde muhafaza edilir. - Bir tulum giyiyor gibi yardımsız olarak çok kolaylıkla giyilebilir.
UMUMİ CAN KURTARMA ARAÇLARINI DENIZE İNDİRME DONANIMLARI Son yıllarda can kurtarma araçlarını en hızlı ve en kolay şekilde denize indirmek amacıyla çeşitli yöntem ve donanımlar geliştirilmiştir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir. A- Kızaklı matafora B- Palangalı matafora C- Tek kollu mata fare D- Serbest düşmeli yöntem A- Kızaklı Matafora Bu donanımda can filikası baş ve kıç tarafındaki kancalardan matafora adı verilen iki kollu donanıma, çelik tellerle bağlanmıştır.
Can filikası vincin bir parçası olan fren tertibatı el ile boşaltılarak mayna edilir. Kullanılması oldukça kolaydır. Freni tutan ağırlık kaldırıldığında filika kendi ağırlığı ile mataforanın kollarını dışarı doğru çeker, kendisi de dışa doğru açılır. Matafora kollarının uzunluğu kadar dışa açıldıktan sonra fihika aşağı doğru inmeye başlar. Filika yerine alınırken elektrikle çalışan vinç kullanılır, ayrıca motorun yanında elle döndürülen bir dişli kutusu yardımıyla da fihika yerine alınabilir.
Bu dişlinin üzerindeki bir yuvaya çelik bir kol takılarak çevrilir. Dinlenmek için kol bırakıldığında dişli geri dönmeyecek şekilde yapılmıştır. Böylece yavaş yavaş filika mataf oraya alınır. Burada dikkat edilecek bir husus. herhangi bir tehlike oluşmasını önlemek için çelik kol işi bittikten sonra hemen çıkarılıp matafora kolunun üzerindeki yerine konulmalıdır.
B- Palangalı Matafora Bu sistem şekilde de görüldüğü gibi oldukça basittir. Küçük ve hafif can filikaları için kullanılır. Vidalı şafta bağlı olan kol çevrilerek filikayı taşıyan kol bordaya doğru getirilir. Daha sonra palanga donanımı ile filika mayna edilir. Filikayı taşıyan kol dik durumdan açarak yatay hale gelmeye başladığında vidalı şafta bağlı kolu hızla çevirmemesine dikkat edilmelidir.
C- Tek Kollu Matafora Bu donanım daha çok can sallarını denize indirmede kullanılır. Önce matafora güverteye kumanda edecek şekilde tutulur. Matafora kancası san salı muhafazası üzerindeki askı anelesine takılır.
Çalıştırma pariması çekilerek san salı güverte üzerinde iken açılır. Can Salı açıldıktan sonra elektrik motorunun hemen yanında bulunan bir manivela ile matafora kolu bordaya doğru dirisa edilir. Sel giriş kısmındaki iki parima ile güverte üzerindeki mapalara bağlanarak rampası kurulur. Bir kişi selin girişinde durarak gelenlere yardım ederek herkesi sala bindirir. Daha sonra elektrikli motor yardımıyla sal mayna edilir. Herkes bindikten sonra matafora suya kadar mayna edilir. Mataforayi mayna eden de çarmıhla su seviyesine kadar iner ve ıslanmadan oradan salın içine atlar. Son olarak matafora kancasından gelen parima hızla çekilerek kanca serbest bırakılır ve gemiden uzağa gidilir. Virada da durum bunun tersidir. Önce elektrikli motorla vira edilir. Sal güverte hizasına kadar vira edildikten sonra elle kumanda kolu takılarak matafora kolu güverte üzerine doğru çevilir.
D- Serbest Düşmeli Donanını Bu sistem tam kapalı can filikalanında kullanılır. En önemli parça filikayı tutan kancalardır. Mürettebat filikaya bindikten sonra serdümen dümenin üzerindeki delikten gelen fren telini çekerek filikayı mayna eder. Filika su seviyesine geldikten sonra baş ve kıç taraftaki kancalanın rahat açılabilmeleri için teli çekmeye devam eder. Bu sistemin kısımları aşağıda açıklanmıştır.
1- Vinç Motoru Tam kapalı filikayı mayna etmek için kullanılan motorun önce emniyet pimi çıkarılır ve çahıştırılır. Bundan sonra yapılacak olan filika hazır olduktan sonra freni tutan kola bağlı ağırlık kaldınılarak filika güverteden mayna edilir. Diğer bir yol ise filikanın içine giden fren telinin çekilmesi ile mayna edilmesidir. 2Kancalar
a- Matafora Kancası Mataforahı can sahını havada asılı tutan ve istendiğinde açılarak salı serbest bırakan bir kancadır. Kancayı selin halkasına tekme ve açma yöntemi. - Açma kapama kolu aşağıya doğru çekilerek kanca ağzı açılır. Can sahının halkaısı kancanın ağzına takılır ve bırakma kolu hızlıca yukarı itilerek kancanın ağzı kapatıhır. - Kancayı otomatik bırakacak şekilde kurmak için birinci savlo (Savlo A) kısa ve hızlıca çekip bırakılır. Böylece can salı suya indiğinde yük kalkacak ve kanca açılacaktır. Can salı suya indiğinde kanca açılmazsa ikinci savlo (Savlo B) aşağı doğru çekilerek kancanın açılması sağlanır.
b- Kapalı Can Filikasının Bırakma Kancaları Bu çabuk bırakma kancaları üzerlerinde yük varken bile istendiğinde açılacak şekilde yapılmışlardır. Böylece fihikanın kancaya takılı kalma ihtimali azaltılmıştır. Bunun yanı sıra yeterli dikkat gösterilmediği takdirde kancanın zamansız bir hareketle erken açılma tehlikesi vardır. Aslında kanca filika suya indiğinde kendiliğinden açılacak şekilde yapılmıştır.
Filika suya indiğinde karinasındaki hidrostatik mekanizmanın diyaf nemi oluşan su basıncı ile itihir. Bu basınçla kancanın gözlem carnından da görülen kilit göstergesi yukarı doğru kalkar. Göstergenin bu şekilde kalktığı görüldükten sonra filikanın içindeki kanca açma kolunun özerindeki emniyet pimi çıkarılır. Kol şekilde görüldüğü gibi yukarı doğru kuvvetlice çekihir ve 90 derece çevrilir. Bu hareket yapılınca kanca açılmış olacaktır. Çok acil durumda gözlem camından görülebilen kilit göstergesi elle yukarı kaldırılarak kilit açılır. Bu işlem sadece filika suya tamamen indiğinde yapılmalıdır.
YÜRÜTME ARAÇLARI A- Kürek Gemilerdeki filikalanın her ikisinde kürek çekme yenineden bir fazla olacak sayıda kürekler bulunur. Önce gemiden uzaklaşmak için daha sonra bulunulan bölgeye göre sahile ulaşma imkanı varsa kürek çekilerek fihika ile seyir yapılır.
B- Yelken Yelken motorlu olmayan can fihikasında bulunur. Bu fihikada ayrıca kürekler de vardır. Yelken bezi, direk ve seren sürekli fihikanın içinde bulundurulur. Önce flok ve ana yelken sereninin halatlanı direğin cundasındaki makaradan geçirilir. Ana yelken yakalarının kısa olan yakası filikanın pruva yönünde olmasına dikkat edilir. Daha sonra direk filikanın ortasındaki yuvasınia oturtulur, ana yelken ve flok direğe çekilerek halatlani volta edilir.
C- Motor 1- Açık filika motoru Can fihikalanında filika motoru bir kol yardımı ile çevnilerek ilk hareket verilir. İleri ve geri yol verilebihir, hız ise gaz kolu kullanılarak istenildiği gibi ayarlanır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, hareket verilmesi için çevirme devam ederken makine kontağı açılacağı anda kolu yerinden çıkarmaktır, çevirme kolu bunu sağlayacak şekilde yapılmıştır. Aksi halde motor hareket aldığında kolu hızla çevirecek ve makineyi çalıştıran kişinin eline çarparak veya sıÇrayarak yakındakilere zarar verecektir. Motorun çahıştırılması: Karter ve şanzıman yağı kontrol edilir. Pervane, şaft ve volanın neta olduğu görülür. Yakıt kontrol edilir, musluğu açılır. Şanzıman kolu boşa alınır. Ön ısıtma varsa ön ısıtma yapılır Marş anahtarı varsa anahtarla kol çevirmeli ise kol yerine takıp çevnilerek çalıştınılır. Tam kapalı can filikalanının motorları birkaç şekilde çahıştınıhırlar. Bunlar akü ile ve hidrohik kumandalı olarak bir tüpte basıncın attınılıp, bu basınçla ilk haeketin verilmesidir. Bu kullanış şekilleri dümen dolabının üzerinde talimatnamede gösterilmiştir. Genel kaideler olarak şunlar söylenebilir. - İlk hareket akü ile sağlanıyorsa ekim anahtarı açılır. - Yakıt devreleri açılır. - Hidrohikli ise basıncın istenilen seviyede olup olmadığı kontrol edilir. - Şanzıman boşa alınır. - İlk hareket verilir. Bu bir düğmeyi çevirmekle veya ayakla bastırmakla olabilir. - İlk hareket almazsa tekrar denenir. - İlk hareket alırsa hemen yağ basıncı kontrol edilir. - Alarm çalarsa makine durdurulur.
2- Mekanik Çevirmeli Pervane Donanımı Bu tip donanımda pervane fihikada bulunanlar tarafından çevnilir. Filikada oturan her kişinin önüne gelmek üzere çeşitli mekanik düzeneklerle, hareketi pervaneye iletilen bir kol bulunur. Bu kol ileri geri itildiğinde hareket sağlanır. Kürek kullanmaktan daha kolaydır. Mürettebatın hareket yönünü çevirmeden pervanenin dönüş yönünü kolayca tersine çevirerek filikaya ileri ve geri yol veren bir dişi kutusu bulunur. Böyle bir donanım yaklaşık 100 kişilik büyük filikalarda bulunur. Bu şekildeki bir filika sakin bir havada yaklaşık 3-4 mil sürat yapabilir.
CAN KURTARMA ARAÇLARININ DENİZE İNDİRILMELERİ Tüm can kurtarma araçları en kötü havalara dayanacak şekilde yerlerine bağlanmıs olmalarının yanında kullar.lmaları çok basittir. Fakat bunu başarabilmek için daha önceden eğitim almış olmak ve an az bir kez kullanmak veya kullanılışını görmek lazımdır. Aksi takdirde bu çok önemli araçlar basit bazı hatalar veya bilgisizhik yüzünden kullanılamaz hale gelebilir hatta tehlikeli olabilirler. Gemiyi terk amacıyla kullanılan bir çok araç vardır. Bunların kullanılmalarına ait yöntem ve hazırlıklar aşağıdaki gibidir.
A- Can Kurtarma Araçlarını Hazırlama Burada anlatılacak olanlar bir can kurtarma aracı indirilmeden önce yapılması gereken hazırlıkları içerir. Kaptan tarafından henüz gemiyi terk emri verilmemiştir. 1- Önce role kentlerine göre yoklama yapılarak herkesin gelip gelmediği kontrol edilir ve köprü üstüne rapor edilir. 2- Can yelekleri ve ba;hıkların doğru giyilip giyilmediği tek tek kontrol edilir. 3- Bordada usturmaçalar hazırlanır. 4- Can halatına bağlı bir can simidi hazırlanır. 5- Röle kartlanına göre görev dağılımı yapılarak görev yerlerine geçilir.
A- Can Sallarını Denize İndirme 1- Otomatik Şişmdi Can Salı Gemideki muhafazahı haliyle duran can sahını gemiye bağlı tutan iki parça vardır, bunlar; bağlama kayışı ve çalıştırma parimasıdır. Can salının kullanılması çok kolay olmasına rağmen kurallara titizlikle uyulmahıdır çünkü hataları telafi edecek zaman ve araç elde olmayabilir. Denize atılacak tarafta can salı yoksa diğer can filikaları taşınarak geminin terk edilecek tarafına getirilir. Daha sonra aşağıda sıralanan talimatlara göre can salı denize atılır.
Can salının denize atılmasında izlenecek yöntem şu şekildedir. 1Çalıştırma parimasının gemiye bağlı olduğunu gör, değilse bağla 2- Bağlama kayışını çöz 3- Atılacak yere bakarak uygun olduğunu gör. 4Çahıştırma parimasının bağlı olduğuna bir daha bak 5- Can salını denize et 6Çalıştırma parimasını çekerek, tüpü patlat. Burada en önemli nokta çahıştırma parimasının gemiye bağlı olmasıdır. Paslanma, kaza,
unutma gibi nedenlerle panima bağlı olmadan denize atılırsa can salı açılmadan ve hiçbir yere bağlı olmadan denize gidecektir. Can salı denize atıldıktan sonra çalıştırma pariması çekilerek parimanın boşu alınır. Parimanın sonu CO2 tüpüne bağlıdır. Panima :ona geldiğinde biraz kuvvetlice çekilerek tüp patlatılır ve can salı 30-40 saniye içinde açılır. Açılan bir selde, örtünün körükleri ve salı yüzdüren hazneler şişer. Selin tabanı ise hava sıcakhığına göre salın içindekiler tarafından şişirilebilir. Daha sonra parima çekilerek can salı bordaya yanaştınıhır. Can sahne ilk binen kişi hemen salın rüzgarüstü tarafına geçerek salın rüzgafle devrilmemesini sağlamaya çalışır. Diğerleri de en kısa zamanda binmeye çalışmalıdırlar, çünkü dolu can salı daha dengelidir ve daha yavaş sürüklenir. Hidrostatik Kilit. Can salları yukarıda anlatıldığı şekilde denize atılamadığında, gemi ile beraber battığı takdirde kendiliğinden serbest kalarak açılmasını sağlayacak hidrostatik kilitle bağlanmışlardır, Tabii bunun olabilmesi için selin etrafında ve üzerinde gereksiz bağ ve malzemeler bulundurulmarnalıdır. Hidrostatik kidin üzerinde küçük bir delik bulunur, gemi 3-4 metre suya hattıktan sonra deniz suyunun buraya yaptığı basınçla kilidin içindeki bir yay harekete geçerek selin kihide bağlı olan bağlama kayışını keserek serbest bırakır. Çalıştırma pariması hala kilide, dolayısıyla gemiye bağlıdır. Sal suyun üzerine çıkar. Gemi batmaya devam ederken çalıştırme pariması genihir ve sonunda C02 tüpünü açar. Sal açıldıktan sonra çalıştırma paniması, hidrostatik kilit tarafındaki ucunde bulunan zayıf bağlantıdan koparak salı serbest bırakır.
2- Mataforalı Can Salı Bu tip can salları salın tam tepesindeki metal bir halkadan asılarak, tek kollu matafora ile bordadan birkaç metre açıkta ya havada açılarak kullanılan can sallarıdır. Mataforalı donanım, gemi boşken 10 derece kadar trimli ve 20 dereceye kadar meyilli halde iken mayna edecek yeterliliktedir. Mataforalı can salı, hazırlama emri verildikten sonra 3 dakika içinde binmeye hazır hale getirilebilmelidir. Can salı mataforadan gelen bir tel halata bağlıdır. Donanımın en önemli kısmı salın üstündeki halkaya bağlanan özel tertibatlı bırakma kancasıdır. Bu kanca salın içinde bulunan biri tarafından kancadan gelen bir savlonun çekilmesi ile açılır Özel bırakma kancası üzerine ağırlık varsa kendiliğinden açılmayacak şekilde yapılmıştır. Can salı denize indiğinde ağırlık kalkar ve kanca açılır. Suya değmeden açmak istediğimizde can salının içinde bulunan kancadan gelen tel çekilir. Eğer açılmazsa hızlı ve sert bir şekilde bir kaç defa daha çekilmelidir. Bir arıza dışında, can salı deniz seviyesine 2 metreye kadar alçaltılmadan açılmamalıdır. Can salı açıldıktan sonra bilindiği gibi mürettebat binerken ve bindikten sonra denize indirilene kadar havada asılı durmaktadır. Bu arada yapılacak herhangi bir yanlış müdahale çeşitli tehlikeıere neden olacaktır. Röle talimleri sırasında, kurtarma araçlarının denize indirilmesinde kullanılan bırakma kancasına ait ciddi kazalar meydana gelmiştir. bunlara aşağıda anlatılan yanlış kullanım veya aksaklıklar sebep olmuştur. a- Yeteri kadar alçalmadan filikadakiler tarafından kan canın açılması nedeniyle olmuş, ölüm ve yaralanmalar meydana gelmiştir. b- Can filikası su seviyesine indiği halde kanca açılmamış tilikadakiler arasında bazı yaralanmalar olmuş, kanca açılana kadar büyük zorluklarla karşılaşmışlardır. c- Mataforalı can sallarında can salın~n erken indirilmesi nedeniyle can salında hasarlar oluşmuştur. Yukarda sayılan kazalar role talimleri sırasında olmuştur. Gerçek bir olay da ise daha tehlikeli olabilir. Can kurtarma araçlarının imalatçılarının farklı olması nedeniyle, Can salı tiplerinde çok az da olsa bazı değişiklikler olabilir. Fakat bunlar bir tip kurtarma aracının kullanılması bilen birini, diğerlerinin kullanılmasını engellemeyecek şekilde küçük değişikliklerdir. Ayrıca bunlara ait basit, kolay anlaşılır resimli açıklamalar can sallarının üzerinde ve yakınında bulunur.
B- CAN FİLİKALARINI DENİZE İNDİRME Gemilerde bulunan kurtarma araçlarının kullanılması en zor olanı mataforalı can filikasıdır. Tek başına bir kimsenin can fihikasını indirebilmesi saatler alabihir, Üstelik bu kimsenin fihikanın indirilişini de çok iyi bilmesi gerekir. Anlaşıldığı gibi can fihikasının indirilmesi tam bir ekip ve bilgi işidir. Ayrıca filika matafora donanımı ile birlikte birkaç ton ağırhıkta bir kuvvet oluşturacağından yanlış bir hareket büyük hasarlara neden olabilir.
1- Mataforalı Can Filikasınm Denize İndirilmesi Tüm olağanüstü durumlarda nelerin kimler tarafından ve nasıl yapılacağını gösteren role kartlanında can filikasının indirilmesine ait görev dağılımı da yapılmıştır. Mürettebat fihika güvertesine toplandıktan sonra aşağıdaki işler sırayla yapılır. -
Tüm mürettebatın veya o fihikaya ait mürettebatın listesine göre yoklama yapılır. Can yeleklerinin doğru giyilip giyilmedikleri kontrol edilir. Köprüüstüne rapor edilerek izin istenir.
-
İki kişi filikaya, iki kişi filikayı mataforaye bağlayan liftinlere, bir kişi vince ve iki kişi
de panmaya olmak üzere görevlendinihirler. -
Önce, iki kişi metaforanın kollarındaki merdivenden veya filikaya bitişik güverteden
fihikaya çıkarlar. Bu iki kişi fihikada aşağıdaki işleri yapar. -
Filikanın dibinde bulunan havra dehiklenini, orada bulunan havra tapalanı ile
kapatırlar. Filikanın beş tarafında bulunan baş parima ve kıç panima halatını tüm matafore donanımının dışından gelmesine dikkat ederek aşağıda panimayı bekleyen panimacılara verirler. -
Filikanın beş ve kıç tarafındaki kancalara matafora kollarının ortasından gelen tel
sapanları takarlar. -
Matafora kolları arasındaki karanfil halatına bağlı olarak asılı duran can halatlarının
örtülenini açıp filika mayna edilirken halatlar dolanmadan açılacak şekilde filikanın farş tahtalaıı üzerine selya ederler. Filikayı mataforaya bağlı tutan tel halattan yapılmış kuşak ve sapanlerı aşağıda hiftinleri tona edildikten sonra çekip filikanın dışından aşağı atanan. Filikanın mataforaya yaslandığı kalastralar devnilerek aşağı alınır. Güvertedeki 2 kişi filikayı mataforaya bağlı tutan lif tinleri çözer, filikadekiler çekip fihikenın öbür yanından atarlar ve can halatına tutunup otururlar. -
Vinçteki kişi filikayı tutan liftinlenin rahat mola edilebilmeleri için biraz vira ederek
vince bin-dinin bu sırada metafore kollarını tutan pimler çıkarılır ve liftin halatlanı boşelınca liftinler fare edilir. Parimayı almakla görevlendirilen kişiler panimaları alarak fihikayı baştan ve kıçtan geminin uzak ve alçak bir yerine, fihika denize ındiğinde geri sürüklenmeyecek veya çok gergin olup filikayı havada tutmeyacak şekilde gemiye bağlarlar. -
Bir kişi bordadaki vardavelaları çıkardıktan sonra çarmıhı bordaya salar.
-
Yukarıda anlatılanlar yapıldıktan sonra herkes metaforenın çalışma alanının dışına
kendini emniyete alacak şekilde çıkar, filikadakiler de can halatlanını sıkıca tutarak filikanın içine otururlar. Vincin başında bulunan kişi filikayı ağır ağır güverte seviyesine indirim. -
Filika güverte seviyesine geldikten sonra filikanın içindekiler fihikanın baş ve kıç
tarafındaki palangalı donanımın kancasını matafora kolunun dibindeki mapalara takarak
filikayı bordaya iyice yanaştınımlar ve halatı volta ederler. - Matafora kollarının ortasından çapraz gelen iki vento boşahınca fora edilir. - Mürettebat sırayla fihikaya biner ve her binen diğeninin karşısına gelmek üzere hemen oturumlar. - İki can halatı elden ele uzatılarak herkesin halatı tutması sağlanın. - Vinçteki kişi hariç herkes tihikaya biner. - Fihikanın baş ve kıç tarafındaki, filikayı bordaya yenaşık tıtan palangalan mala edilir, filika yarım metre kadar bondadan açılır. - Filika yavaşça suya kadar indinihir suya inince tellere binen ağırlık kalktıktan sonra mataforanın fihikayı indiren kancalanı mala edilir. - Vinçteki kişi filikayı tutan kancalar çıkarılmadan vincin başından ayrılmemalıdır çünkü, denizli havada kancalanı kurtarmak için birkaç defa mayna yine yapmak gerekebilir. - Vinçteki kişi çarmıhtan inerek fihikaya biner. Baştan ve kıçtan panimalan kesilerek mala edilir. Filika kancası kullanılarak gemiden avana edilir. Yukarıda anlatılanlar motonsuz bir can filikasının denize indirilmesi idi. Motorlu can fihikasında yukarıdaki işler aynen yepılmakla beraber, filika güverte seviyesinde iken makine çahıştınılır. Motorun aşırı ısınmamasına dikkat edilerek denize inene kadar boşta çalışın halde tutulur.
2- Tam Kapalı Can Filikasının Denize İndirilmesi Tam kapalı can fihikasının rnayna edilmesi kolay olmasına rağmen ilk hazırlıklar biraz uzun süre alabilir ve daha önemlidir. -Tam kapalı can fihikasına binmek için filika güvertesinde toplanılır. - Filikanın mayna edileceği yerin neta olmasına ve üzerinde herhangi bir engelin olmamasına dikkat edilir. - Varsa parima halatı filikanın başından ileri bir yere yeterli uzunlukta bağlanır. - Filikanın kaportası açılır ve açık durecak şekilde emniyete alınır. - Kaporta açıldıktan sonra önce serdümen fihikaya girer ve dümen dolabının üzerindeki tahimatnameye göre makineyi çalıştınır. - Lavra delikleri kapatılır. Duman veya gezhı bir ortam varsa deniz suyu valfi açılır. - Fihikanın içindeki iki kürek alınıp kürek çekmek için belirlenen yerlerine takılır. - Mürettebat binerek yerlerine oturur. - Can yelekleri giyinik halde sırayla binilir. Binenler sırayla biri baş tarafa diğeri kıç tarafa olmak üzere filikanın içinde ağırlığı dağıtarak en diptekinden başlamak üzere otunurlar. Diğer gelenler bir öncekinin karşısına oturur, emniyet kemerleri takılır. - Bütün mürettebat bindikten sonra kaporta kapatılır. Duman veya gazlı bir ortam varsa hava valfi açılır.
- Daha sonra içeridekiler emniyet kemerlenini dikketlice bağlarlar. - Bütün mürettebat hazır olduktan sonra dümen dolabının üzerindeki delikten gelen mayna teli yavaşça çekilerek fihika suya indinilir. - Filika suya indiğinde baş ve kıç taraftakiler sendürnenin komutuna göre kanca bırakma tentibetı ile kancaları açarlar. Makineye yol verilerek gemiden uzaklaşılır. 3- Tam Kapalı Can Filikasınm Yerine Alınması Filika talimleri veya başka bir nedenle denize indinildikten sonra tekrar yerine alınacağında aşağıdaki işlemler yapılır. Mataforanın kolları altına yaklaşmadan önce fihikanın kanca tertibatı hazırlanır. Burada kilitleme kolunun kapalı halde bulundurulmasına dikkat edilecektir. - Filikanın baş ve kıç taraflarındaki kaportalan açılarak birer kişi matafonanın tellenini tutmak için hazır bekler. -
Serdümen fihikayı çok ağır yolla asılı duran matafora telleninin altına getirin. Filikadaki iki kişi beş ve kıç kaportadan uzanarak kancalanı tutarlar ve fihika
üzerindeki yerlerine kuvvethice vurduranak tak anlar. Burada dikkat edilecek çok önemli nokta D şekildeki çelik pençaya kanca dibinin şekildeki
gibi
tam
oturmasıdım. - Halkalar kancalaratakıldıktan sonra sendümen mataforanın vincindeki kişiye işaret ederek virayı başlatır. - Önce hafifçe yine edilip kancaların tutup tutmadığı kontrol edilir. - Kancalar tutmuşsa baş ve kıçtaki iki kişi yerlerine geri dönenler. - Filika dalgalara dokunmeyacak kadar vina edildikten sonra makine durdumulur. - Filika sudan yükseldiğinde kancalar kendiliğinden kilitlenecektir. - Filika matafora kollarına 15 cm kahana kadar vira edilerek yüksehtilir, burada zaten otoma tik olarak vinç duracaktın. - Bundan sonra elle viraya devam edilerek fihika yerine alınır. - Filikadakiher emniyet kemerlenini açıp filikanın dışına çıkarlar.
- Mataforanın tren teli filikanın tepesindeki delikten içeri sahınır. 4- Filikaların tekrar Kullanıma Hazır Tutma Fihika terk edilmeden önce yeniden kullanılmaya hazır hale getirilmelidir. Bunun filika özellikle röhe talimleminden sonra hemen aşağıdaki işler yapılarak acil durumlara hazır tutulmalıdır. - Makine “start-up” veya “run” durumuna alınır. - yakıt, yağ ve su seviyeleri kontrol edilir, eksilenler dohduruhur. - aküler kontrol edilir, hidrohikle ilk hareket veriliyorsa hidrohik basıncı arttırılanak çehıştınecak seviyeye getirilir. - Lavra tapelanı çıkarılır. - Bütün gevşek donanımlar güvenli şekilde sıkıhın, kürekler yerlerine konur. - Mayna teli fihikanın içine alınır. - Bütün keportahan kapatılır.
C- Serbest Düşmeli Filikanm Denize İndirilmesi Günümüzde çok kullanılan serbest düşmehi donanım ile tam kapalı can filikası gemiyi en çabuk terk etme yöntemidir. Kimyasal tanker ve tankerlerde dumanlı veya zehirli gazhı ortamdan kaçabihmek için fihika içine hava sağlayan hava tüplenine sahip filikalar mevcuttur. Serbest düşmeli can filikaları kullanıhmalanı oldukça kohaydın. Filikanın havra tapaları kapatılıı Mürettebat ve yolcular filikaya bindirilir, emniyet kemerleri takılır.
Motor çalıştırılır. Bütün kaportalar kapatıhır, gerektiği takdirde hava tüpleni açılarak havalandırma başlatıhır. Fihikayı tutan kanca fora edilerek filika düşmeye bırakılır. Fihika denize düşüp düzehince rüzgarüstüne doğru uzaklaşılır. Havalandırma kapaklanı açılır, hava tüpheri kapatılır.
D- Kurtarma Botları Kurtarma botlanı tehlikede bulunan birini alarak gemiye getirmek amacıyla yapılmışlardır. 500 grt ve üzerindeki yolcu gemilerinde iki, daha küçük yolcu gemilerinde en az bin adet ve tüm yük gemilerinde bir adet bulundurulur.
Kurtarma botları acil bir durumda en fazla beş dakika içinde denize indinilmeye hazır hale getinilebihmelidir. Yük gemisinde kurtarma botunun mürettebetı üç dakika içinde bota binebilmelidir. Gemi beş mil hızla yol alırken kurtarma botlanı denize indirihebilir ve panima helatı bunu tutacak sağlamlıktedın. Tamamen şişme, yarı katı yarı şişme ve tam katı olmak üzere çeşitli mahzemelenden yapılma kurtarma bothanı vardır. Özellikleri - Bir kurtarma botu 3.8 metreden kısa ve 8.5 metreden uzun değildir. - 5 oturur ve bir kişide yatabilecek halde 6 kişiyi ahabilin. - Tam dolu büyük bir can filikasını en az 2 mil hızla yedeğinde çekebihin. - En az 4 saat 6 mil hızla seyir yapabilir. - Alabora olduğu takdirde en fazla iki kişiyle düzehtihebilir. - Sabit yedekleme donanımına ve yüzer yedek hahetına sahiptir. - Sabit veya dıştan tekme motoru olabilir, yakıt deposu yangına dayanıklı olmalıdır. - Sabit oturaklanı bulunur. Yukarıda anlatılanlar bir kurtarma botunun yapısal özelliklenidir, botun içinde ayrıca
kurtarma yandım için gerekli malzemeler de bulunur. Kurtarma Botunun Tekrar Gemiye Alınışı Kurtarma botu mataforanın altına gelmeden önce metafora kancası yukarı alınarak botun içindekilere çarpması önlenir. Matefora kolundan gelen bir lastik halat ve bir tel hahat vardır. Dalgahı havalarda botun birden bire tele asılmaması için bot gemiye alınırken tel halat kullanıhmaz. Önce hafif esneme payı bulunan lastik hahat botun kaldırma halkasına takılarak yine edilir. Bot, matafora kolunun ucundaki tel halatın kancasına takılacak kadar yüksehtilir. Kanca takıldıktan sonra yavaşça mayna edilerek ağırlık tel halata bindinilir. Daha sonra bot vira edilerek güvertedeki eski yerine alınır. Denizde kullanılan can kurtarma araçlarından biniside hahat atardın. Halat atar aşağıda belirtilen özelliklene sahiptir: a-Kılavuz halatını mümkün olduğu kadarıyla, isabetli bir şekilde atabihecek biçimdedir. b-Her biri sakin havada halatı en az 230 m. taşıyacak fişeği bulunur, c-Halat atma aletinin üzerinde kullanılmasını açıkça gösteren kısa talimat ve resimler vardır, d-Hahat atma aletleri bir bütün olanak ,teçhizatıyla bir arada olacak şekilde, su geçirmez muhafazah idi r. e-Ateşleme düzenlen hava şartlarına uygun dayanıklılıkta imal edilmiştir. Halet atma aletleri, acil bir durumda gönderilmek istenen, kopma kuvveti 2 kihonewton olan kıhavuz hahatını en az 230 metre gönderecek şekilde tasarlanmıştır. Özellikle kurtarma-yardım işlemleri sırasında çekme hahathanının gemiler arası göndenilmesinde, kötü hava şartlarının ve bazı gerekli durumların olduğu yanaşmalarda sahile hahat göndenihmesinde ve denize adam düşmesi durumlarında düşen kimseye acilen bir ince gönderebilmek amaçlarıyla kuhlanıhırlar. Kullanılışları gayet kohaydın,dikkat edilmesi gereken şeyler kılavuz halatının gemide
kalan ucunun bir yere voltalanması ve roketin atılacağı yönde insan olmamasıdır. Halat atma ahetheninin değişik tipleri bulunabilir, kullanırken yapılması gerekenler şunlardır; -Öncelikle halat atma aletinin üst plastik kapağı açılır, -Kılavuz halatın çıması gemide kalacak şekilde ya bir hahata yada durumuna göre bin mapaye bağlanır.
-Roket halatına bağlı diğer ucu muhafazadan dışarı sarkıtıhır. -Cihazın tetiğindeki emniyet pimi çıkartılır, alet ateşbenmeye hazırdır. -Hahat atma aleti atılmak istenen yöne çevrilip,45°’lik bir dikey açı yapacak şekilde tutulur (diz ile destek yapılabilir) ve tetiğe basılarak ateşleme yapılır. Roket atılırken o andaki rüzgar durumu ve roket atıhacak yer ile aradaki mesafeye de ayrıca dikkat edilir. Çevrede bulunan gemi veya karada-ki bin istasyonun dikkatini çekmek ve yardım istemek amacıyla kullanılan görünür işaretler işaret fişeklenidir. Amaçlarına ve ortama göre kullanılmak üzere 3 değişik çeşitte işaret fişeği vardır. Bunlar; El maytaplanı, paraşütlü işaret fişekleni ve yüzer duman kandiblenidin. El Maytabı El maytaplanı suya dayanıklı özel muhafazalanı içinde bulunur. Maytabın muhafazasının üzerinde kullanılmasını açıkça gösteren tahimat ve şekiller mevcuttur.
15000
olmayacak
ışık
mumdan
az
şiddeti
ile,
değişmeyecek şekilde parlak kırmızı renkte yanan. Yanma süreleri en az 1 dakikadır. Kullanılması -El maytaplarını filika veya can salının rüzgar altı sahası kullanılmalıdır. -Kullanılacak yer şişirilebihir can salı ise hem dışarıda tutulmalı hem de elden düşürmemeye dikkat edilmelidir, -Değişik çeşitleri vardır. Fakat genelde kullanılan tipi şu şekihdedir; Üst kapağı açılıp, alt kısımdaki daha ince olan
sap bölmesi oklan karşı karşıya gelecek şekilde döndürülerek ,ateşhemeye hazır hale getinilirler. -Daha sonra kollar uzatılarak bir noktada bu sap kısmı içeriye doğru hızlıca itilerek eh maytabı ateşlenin. Ateş aldıktan sonra kıvılcım sıçnamasina dikkat edilerek çaprez biçimde kollar uzatıhanak bitene kadar elde tutuur. Değişik
tipte
olanlar
için,
fişeklerin
üzerinde kullanma talimatları verilmiştir. Paraşütlü İşaret Fişeği Suya dayanıklı muhafazalan içinde saklanır. Üzerlerinde kullanma şekil ve talimatları vardır. Peraşütlü işaret fişeği dikey durumda ateşlendiğinde(bu açı en fazla 80-85 derece olmalıdır) yaklaşık 300 m. yüksekliğe enişebihin ve parlak kırmızı renkte oluşan ışığını paraşütüyle b1hikte tepe noktada bırakır. Tepe noktasından aşağı inmeye başlarken paraşüt açılır ve çok parlak kırmızı ışık yavaş yavaş ahçahır. Işığı 30.000 mumdan az olmayan şiddette devamlı yanan. Yanma süresi 40 saniyeden fazla devam eden. Paraşüthe bağlantılı ışık 5 m/sn civarındaki düşme hızıyla irtife kaybeder. Birçok şart için en kullanışlı ve dikkat çekici işaret aracıdın. Dikkat edilmesi gereken noktalar, rüzgarın hesaba katılması, rüzgarın artmasıyla atıcının kol eçısının dikey olarak arttırılması, tam dikey veya yetay tutulmamasıdır. Kullanılması; -Değişik tipleri vardır. Fakat genel olanak ;üst ve alt kapaklanının açılıp, ahttaki tetiğin emniyet piminin çıkarılması ile fişek ateşlemeye hazır pozisyona getirilir, -Rüzgara göre ayarlanan dikey bir pozisyonda tek elle tutuhur, vücuttan uzak ve
yüksek bir noktada diğer elle tetiğe duruş pozisyonunun tersine doğru basarak fişek ateşlenir. -45°’lik bin açıyla göndenildiğinde 200 m., tam dikey tutuhduğunda 300 m. yüksekliğe enişebihin. Yüzer Duman Kandili Gündüz işareti olarak kullanılan bu işaret tununcu renkte duman çıkaran ve denizde yüzebilen
bir
işerettir.
Ateşleme
ile
çahışmaması sebebiyle su yüzeyi-nin petrol veya yağ ile kaplı olduğu ontemharda emniyet içinde kullanılabilir. Havadan görühebilme için uygun bin işarettir. Turuncu renkli duman deniz üzerinde yayılın, sert rüzgarda çabuk dağıhacağı için böyle durumda çok kullanışlı olmaz. Kullanılması; -Değişik p ve çeşitte olanları mevcuttur. Fakat vasıfhanı aynıdır. Kutunun üzerinde kendihin
kullanıhışını
gösteren
kısa
bir
tahimat bulunur. suda yüzerken 3 dakikadan az olmayacak süre ile değişmeyen oranda ve turuncu renkte duman çıkartır. Kutunun üst tarafı dikey yukarı gelecek şekilde tek elle tutulunken diğer el ile üst tarafı kapatan plastik kapak açılır. İp ile bağlı olan plastik halka çekilerek tertibat ateşlenir, Hemen rüzgar altı olan bölgeye doğru denize atılır birkaç saniye sonra duman çıkmaya başlar. Suyun 10 cm. altına 10 sn. sure ile batsa dahi, duman çıkartmaya devam edecektir. Güneş aynası Güneş aynası parlak bir metal hevha ve kısa bin iple bağlı hahkadan oluşur. Güneş
ışığını istenilen bir yere yansıtmakta kullanılır. İşaret verilecek gemi veya uçak, halka ve metal arasında üzerindeki küçük deliklerden bakılarak aynı hizaya getirilir. Böylece istenilen hedefe güneş Işığı yansıtılmış olur.
IMO MODEL KURS 1.19
Denizde Canlı Kalabilme
DENİZDE CANLI KALABİLME A- Geminin Terk Edilmesi İstendiğinde Yapılacaklar İyi organizasyon kısıtlı olan zamanı en verimli bir şekilde kullanmayı ve paniğe kapılmadan gemiyi terk etmeyi sağlar. Unutulmamalıdır ki, gemi terk edileceği ana kadar en iyi can filikasıdır, bu nedenle gemi suyun üzerinde yüzdüğü sürece gemiyi terk etmek düşünülmemelidir. Tabii bu durum geminin içinde bulunduğu tehlikenin biçimine ve geminin yapısına bağlıdır. Eğer gemiyi terk etmek zorunda kalırsanız yaşamınız çeşitli tehlikeler tarafından tehdit edilecektir. İşte tüm bu tehlikelere karşı alınması gereken ilk şahsi tedbirler şunlardır; 1-Alarmı duyunca telaşa kapılma, 2-Hemen sıcak tutucu şeyler gıyin, 3-Can yeleğini giy, 4-Görev yerine git. Her durumda bir can kurtarma aracı bordada geminin aniden batmasına karşılık bir tedbir olarak hazır tutulmalıdır ve kaptan ;emiyi terk emri vermeden kesinlikle gemi terk eciilmenelidir. Alarmların ve/veya gemi düdüğünün çalınması ile telaşa düşüimeden panik yapmadan fakat vakit kaybetrneyecek şekilde bir çabukluk gösterilmelidir. Gemiyi terk etmeden önce herkes yeteri kadar sıcak tutucu şeyler giymelidir. En iyisi yünlülerdir, giyilen yünlülerin veya diğer giysilerin üzerine üstlük olarak bir yağmurluk veya muşamba tipi giysi giyilmeli varsa bere ,eldiv9n ihmal edilmemelidir. Bunların üzerine can yeleği giyHerek vakit geçirmeden görev kartında belirtilen yerde topianılmalıdır. Toplanma yerine geldikten sonra kaptan tarafından müsaade verildiğinde can salı ve filikaya koymak üzere ilavesu ve yiyecekler de getirilmelidir. Öncelik ısı tutuculara ve suya verilmelidir. Gemiyi terk etmeden önce fırsat varsa bol bol su içilmelidir. Bu vücuttaki suyu arttırır ve can salının kalabalığı ve heyecanın neden olabileceği ani zihin durmasında olabilecek idrar tutulmasını da önler. -Şeker, bisküvi gibi karbonhidratiı yiyecekler vücut sıvısının tutulmasına yardımcı olacak, böylece yağlar ve proteinler daha sonra kullanılacaktır. -Gereksiz panik yaparak hayati önem taşıyan, filika telsizi ve acil durumlar için kilit altında tutulan morfin gibi uyuşturucular unutulmamalıdır. -
-
-
Gemiyi terkte yararlı olabilecek diğer malzemeler şunladır: -Fazla bir can yeleği -Plastik torbalar,( malzemeleri kuru tutar ve deniz tutmasında kullanılır.) -Tıbbi malzemeler, ilaçlar İlave olarak mevki bildiren işaretler -Seyir malzemeleri Küçük filika teçhizatları, el incesi, usturmaça, aletler vs. Kalem ve kağıt, (jurnal tutmak için) Su ve yiyecek -
-
-
-
B- Suda nasıl hareket edilir? Gemi mümkün olduğunca suya girilmeden terk edilmeye çalışılmalıdır. Bunun için borda iskeleleri, şeytan çarmıhları, halatlar veya yangın hortumları kullanılabilir. Fakat bunlar mümkün olamıyorsa suya atlamaktan başka çare yoktur. Ancak suya atlarken de dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. 1-Şartlar müsait olduğu sürece rüzgarüstü nden ve denize en yakın yerden atlanmalıdır. 2-Can yeleği usulünce bağlanmış olmalıdır, 3-Bir elle burun ve ağız kapatılırken, diğer elle üstten çapraz atılıp can yeleği omuz üstünden bastırılır. 4-Denize atlanacak yere bakılarak denizde bir cismin veya insanın olup olmadığına bakılır. 4- Ayaklar birleştirilir, ileriye doğru bakarak ayak üstü (çivileme) atlanır. Su içerisinde vücut ısısı daha süratli bir şekilde kaybolacak ve bu durum baygınlığa ve müteakiben ölüme sebep olacaktır. Üstünüze giyeceğiniz giysiler hem atlayış esnasında soğuğun sebep olacağı şoktan hem de vücut ısısının hızlı kaybından sizleri koruyacaktır. Su içerisindeki hareketin ana esasları şunlardır Atladıktan sonra gemiden hemen uzaklaşmak gerekir. Çünkü gemi hatarsa yakın çevresini etkileyen kuvvetli bir emme oluşturacaktır. Buna kapılmamak ve gemiden yüzeye hızla çıkan enkazın çarpmasından korunmak için gemiden birkaç yüz metre açılmak gerekir. ilk amaç hemen bir can aracına binme olmalıdır, bunun için yüzülebilir, aksi takdirde mümkün olduğunca hareketsiz bir şekilde vücut ısısını harcamayacak pozisyonda yardım beklenmelidir. Bu arada yardım istemek için can yeleğindeki düdük ve ışık ta kullanılmalıdır(ortama göre) Gelişi güzel yüzmenin hiçbir faydası olmadığı gibi vücut ısısının lüzumsuz harcanmasına sebep olur. Eğer mümkün olursa sudaki diğer kazazedelerin yanına gidilip onlarla bir gurup oluşturulmalıdır. Vücut ısısını korumak için gruptakiler birbirlerine sarılarak beklemelidir. Grup halinde beklemek hem psikolojik rahatlama Sağlar hem de uzaktan daha iyi görülebilme imkanını arttırmış olur. -
-
-
-Eğer denizde yağ yangını varsa can yeleği çıkarılarak suyun altından mümkün olduğunca uzağa yüzülür. Nefes almak için çıkmadan önce eller yukarı çıkarılıp dairesel olarak çevrilerek yağsız bir alan oluşturulur. Sırt rüzgara döndürülüp kollar çapraz sallanırken derin bir nefes alınıp tekrar hızla dalınır. Dalarken eller yüz etrafında tutularak baş suya daldırılır. Sonra rüzgar üstündeki açık tarafa doğru yüzülür. C~ Ters Dönmüş Can Salının Düzeltme Denize atılan can Salı bazen ters şekilde açılır veya rüzgar ve dalgalar nedeniyle ters dönebilir, bu durum özellikle can salı boşken daha fazla olur. Eğer can salının çadırı su ile dolmadıysa ters dönmüş can salını bir kişi kolaylıkla düzeltilebilir. Can salının ters dönmesinden sonra hemen düzeltilmesinde yarar vardır. Düzeltme işlemi şu şekilde yapılır: Can yeleğini giymiş bir kişi can salının “Right Here yazısının olduğu yeri bu yazı yoksa tüplerinin Olduğu kısmı rüzgar altına bırakacak şekilde can salını çevirir. Daha sonra bu kısımdan, yani tüplerin olduğu taraftan salın üzerine çıkar varsa right here’ yazısının olduğu yere yoksa tüplerin üzerine basar ve salın altındaki düzeltme kayışlarını iki eliyle tutar. Kayışları çekip kendi ağırlığını arkaya verir ve salı kendi üzerine gelecek şekilde çeker. Bu şekil bir hareketle sal rüzgarında yardımıyla kolaylıkla çevrilebilir. Bu çevriliş sonucunda sal çeviren kişinin üstüne kapanır, telaşa kapılmadan düzeltme kayış-ları elde tutulur, ve kayışlar iki elle çekilerek baş yönüne doğru hamle yapılarak salın altından çıkılır. Eğer düzeltme kayışları tutulamaz ise yüzüstü yüzmekten kaçınarak can yeleğinin yüzdürücü etkisiyle alttan kayarak salın altından kolaylıkla çıkılır. Eğer can salının çadır kısmı su ile dolmuş ve bir kişiyle düzeltilemiyorsa, doğrultma kayışları birden fazla kişiyle çekilebilir. Doğru düzeltme yapılırken salın ağzı aşağıya gelir ve salın içindeki su kolayca boşalır. Az bir ihtimalle olsa da can salı dolu iken ters dönebilir. Böyle bir durumda can sallarının en kuvvetli fırtına ve havalara dayanacak şekilde yapıldığı ve güvenli olduğu unutulmamalı ve paniğe kapılmamalıdır. Can salı ters dönse bile suyun üzerinde yüzecek ve içindeki hava yeterli olacaktır. Can salını düzeltmek için herkes sırtını can salının bir yanına yaslayıp can halatlarına -
-
-
-
-
sıkıca tutunarak ağırlıklarını vermelidir. Bu hareketin sonucunda sal düzelecektir. Dikkat edilmesi gereken şey panik yapmamak,sal amirinin emirlerini dinlemek ve dönmeler sonucu oluşabilecek yaralanmaları engellemek için tedbir almaktır. Can salı kayalık bir bölgeye doğru sürüklenirse kesinlikle terk edilmemelidir. Salın yüzdürücü bölümleri kayalıklara karşı usturmaça görevi yapacaktır. Böyle bir durumda salın tabanı şişirilmeli ve bir yerde sıkışıp kalmamak için salın giriş örtüsü yarım açıp bağlanmalıdır. Sahile yarılırsa, can salı üst kısmından tutularak sahile çekilip, koruyucu tente olarak kullanılabilir. -
D- Denize Adam Düşmesi Hareket halindeki bir tekneden denize adam düşmesi halinde düşünülecek ilk iş, düşen kişiyi teknenin pervanesinden korumaktır. İkinci olarak düşenin yerini tesbit etmek ve son olarak ta denizden tekneye almaktır. Gemiyi kullanan denize düşen birisi olduğunu gördüğünde hemen dümeni adamın düştüğü tarafa doğru basar. Bu şekilde teknenin pruvası düşenin tarafına dönerken teknenin kıç tarafı adamdan uzaklaşır. Denize adam düştüğünü teknede bulunan diğer insanlar görürse “denize adam düştü” diye bağırarak köprüüstüne haber verirler ve ardından bir can simidi adama doğru atılır. Denize adam düştüğünü gören veya haber alan vardiya zabiti: Dümen adamın düştüğü tarafa alabanda basar. Deniz adam düştü şamand~ asını denize atar, Alarm çalar, Kaptana haber verir. Makineye hazır ol vurur, ve telefonla bilgi verir. Uygun bir dönüş şekli ile dönüşe geçer Etraftaki qemileri VHF ile uyarır. Geminin etrafına gözcüler koyar. Gece işe aydınlatmalar hazırlanır. Dümen adamın düştüğü tarafa basıldıktan ~damın düştüğü yeri kaybetmemek için veya dönerek başlangıç noktasına gelebilmek için yapılabilecek birkaç manevra şekli vardır. 1-
Williamson Döııüşü
Bu manevra ile başlangıç noktasına daha çabuk dönülür. Dümen adamın düştüğü tarafa alabanda basılır. ~3e-mi başlangıç rotasından 70° döndüğünde dümen bu sefer ters tarafa alabanda basılır. Pruva başlangıç rotasının 180~ tersine kadar geldiğinde dümen ortalanır, bu rotada denize düşen kişi pruvada olacaktır.
2- Eliptik Dönüş Bu dönüş şeklinde ise önce adamın denize düştüğü tarafa dümen alabanda basılır. Pruva önceki rotanın 180° tersine gelince dümen ortalanır, Dönüş sırasında tekne hızını kaybedecektir, Son rotada tekne ilk hızını alıncaya kadar bu rotada gidilir. Başlangıçtaki hızını kazanıncc tekrar aynı yönde alabanda basılır. Yine 180~ tersine veya denize adam düştüğü sıradaki rotaya gelindiğinde dümen ortalanır, bu rotada denize düşen kişi pruvada olacaktır. 3- Scharnow Dönüşü Bu dönüş gemiden adam düştüğünün geç fark edilmesi halinde uygulanır. Önce dümen alabanda basılır, ilk rotadan 240 derece saptıktan sonra aksi tarafa alabanda basılır. İlk rotanın 180 derece aksine 20 derece kala dümen ortalanır ve viya edilir. Her iki dönüş şeklinde de denize düşülen tarafa dümen alabanda basılır. Denize düşen birini dalgaların arasında görmek ve duymak çok zordur. Bu nedenle denize düşen birisi görüldüğünde veya duyulduğunda daha sonra faydası görüleceğinden hemen bir can simidinin denize atılması gerekir.
DENİZDE CAN KURTARMA ARAÇLARININ KULLANILMALARI A- Can Kurtarma Araçlarına Binme Yöntemleri Can kurtarma araçları olarak kullanılan filika ve can sallarına ortamın şartlarına göre değişik yerlerden binilebilir. Can kurtarma araçlarına üç şekilde binilir. a-Gemiden Binme b-Gemiden İnerek Binme
c-Sudan can kurtarma aracına Çıkış 1- Can Filikası a- Gemide Binme Can Filikası güverte seviyesine indirilip hazır hale getirildikten sonra kaptan emri ile araçlara binilmeye başlanır. Eğer gemide yolcu varsa, filikada bulunan iki kişi binenlere, öncelik kadın ve çocuklarda olmak üzere yardım edecektir. Gemideki mürettebat ta yolcular filikaya binene kadar binenleri tutarak son anda bir kaza olmamasına özen gösterecektirler. Gerek yolcu gerekse ticaret gemisinde gemi mürettebatı filikaya en son binecektir. Mürettebat sırayla filikaya biner ve her binen diğerinin karşısına gelmek üzere hemen otururlar. İki can halatı elden ele uzatılarak herkesin halatı tutması sağlanır. En son filika mürettebatı da bindikten sonra filika mayna edilir. b- Gemiden inerek bilme Can filikalarına güverte seviyesinde iken binilememesi durumunda gemiden inilerek binilir. Bunun için borda iskeleleri, çarmıhlar, halatlar veya yangın hortumları kullanılabilir. Bunlar güvertedeki bir yere Sağlam şekilde bağlanmalı ve kuvvetlice çekilip denenmelidir. İnerken rahat hareket etmek amacıyla can yelekleri çıkarılmamalıdır. Gemiden inen kişinin düşebileceği göz önüne alınarak filika baş parirla halatı kullanılarak inen kişi su seviyesine iyice yaklaşana kadar altında durmamaya gayret göstermelidirler. Ayrıca düşme tehlikesini ortadan kaldırmak için inen kişi can kemerine bağlanarak yavaş yavaş indirilebilir. c- Sudan Filikaya Çıkma Sudan herhangi bir can kurtarma aracına çıkmak oldukça zor bir iştir. Bunun içir filikanın küpeştelerinde tutamaçlar ve su seviyesinin altında bir basamak bulunur. Çok değerli enerjiyi boş yere harcamamak için filikaya çıkarken basamakların olmadığı yerlerden çıkmaya çalışılmamalıdır. Tutamaçlardan tutulduktan sonra ayaklar basamağa konup yavaşça yaylanılır ve filikadakilerin de yardımıyla filikaya çıkılır. Filikaya ilk denemede çıkılmaya çalışılmalıdır. 2- Can Salı a-Gemide Binme Can sallarının gemiden binilen tipi mataforalı can salıdır. Bu can salı mataforaya asılı olarak bordanın dışında açıldıktan sonra güverte seviyesine kadar indirilir. Daha sonra salın girişinde bulunan parimalar sıkıca güvertedeki mapalara bağlanır. Can salına tek tek girilir. İçeri giren kişi salın içindeki can halatlarına tutunarak oturur.
Böylece mataforanın başında duran biri hariç herkes bindikten bir parima hariç, salın güverteye bağlı diğer tüm halatları mola edilir. Salın girişinde duran son adam salı tutan kancadan gelen kurtarma halatını elinde tutar ve hazır olduğunu belirttikten sonra yavaş yavaş sal mayna edilir. b- Gemiden İnerek Binme Can salı suda açıldıktan sonra pariması çekilerek bordaya yanaştırılır. Bu şekildeki can salı-na, en doğru hareket olarak çarmıh kullanılarak binmektir fakat bu mümkün olmadığı takdirde halat, yangın hortumu ve borda iskeleleri kullanılarak binilebilir. Bunları en zor şartlarda dahi bunları kullanmanın amacı daha önce de belirttiğimiz gibi can kurtarma aracına ıslanmadan bin m ekti r. Bordadan can salına inen kişinin düşerek sala ve içindekilere zarar vermesini önlemek için altında durulmamalıdır. Su seviyesine 1-2 metre kalana kadar indikten sonra can salı yanına veya altına getirilir. Can salına sadece 1 metre kada1 yükseklikten diğer insanlara zarar vermeyecek şekilde göğüs üzeri olarak atlanabilir. Can salına hasar verebileceği için kesinlikle çok yüksekten atlanmamalıdır. Suya girmek zorunda kalınırsa can salına en yakın yere atlayarak en hızlı şekilde can salına binilmelidir. Herhangi bir can kurtarma aracına binmek için suya atlamak mecburiyetinde kalınırsa suya atlama aşağıdaki şekilde olmalıdır.
-
-
-
-
-
-
-
Can yeleğini giy, Bir elinle ağzını ve burnunu kapat. Diğer elinle üstten çapraz yapıp omuzdan can yeleğini sıkıcı tut bacakları birleştir. aşağısını kontrol et. ileri bak çivileme atla.
Gemi rüzgar altına doğru sürüklendiği için ve yangın veya patlama halinde öncelikle rüzgar altı tarafı etki altında kalacağından denize rüzgarüstü tarafından atlanılmalıdır. c- Sudan Can Salına Çıkma Sudan can salına çıkmak filikaya çıkmaktan daha zordur. Sakin ve soğuk olmayan bir denizde dahi zor olan bu işin dalgaların olduğu soğuk bir havada daha da güçleşeceği unutulmamalıdır. Bu konuda eğitimli olmak ve kurallara uygun davranmak çok önemlidir. Can yeleği ile denize atladıktan sonra bir can kurtarma aracına yaklaşırken yüz yukarı gelecek şekilde dönülür, ayaklar bitişik tutulur ve sadece kollar sallanarak yüzülür. Kurtarma aracına yaklaştıktan sonra sırasıyla şu şekilde hareket edilir. Birinci kişi; can salına binecek ilk kişi can salına yaklaştıktan sonra salın girişinde bulunan çarmıhın üst halat!ırını iki eliyle tutar. iki ayağıyla çarmıhın diz hizasındaki basamağına basar. vücudunu can yeleği ile suya birkaç defa daldırarak hız kazanır. sonuncuda tüm gücüyle kendini içeri yuvarlayarak atar ve kenara çekilir. İkinci Kişi; Can salına ikinci olarak binecek kişi birincisi gibi aynı şekilde çıkar, yalnız birinci binen son hamlede ikinci kişnin omuz ve sırtından tutup çekerek içeri gi~mesinde yardımcı olur. Üçüncü Kişi İlk iki kişi can salının girişinin iki tarafına yerleşirler ve üçüncü kişiyi önce koltuk altiarından hafifçe tutarlar. Sudaki kişi hızlanmak için kendini hafifçe birkaç defa suya batırdıktan sonra ve tam içeri atlarken sırtından da destekleyip içeri alırlar. Hızlanmak için suya batıp çıkma sayısında yanlışlığa neden olmamak için saldakilerin sesli olarak saymaları yararlı olacaktır. Ayrıca iki defa suya batıp üçüncüden sonra sala atlamak yeterlidir. Yukarıdski üç yöntemde denizde yardım eden kimse olmadığı düşünülerek anlatılmıştır. Bu üç halde de denizde bir veya iki kişi varsa bunlar girişin iki yanında suda beklerler ve gelenler sala çıkarken bacaklarından iterek yardımcı olurlar. Sudaki yardımcıların hep aynı kişiler olmaması soğuğa ve yorgunluğa dayanabilmek için gereklidir. Suda yardımcı olan kişi, birini içeri aldıktan sonra kendisi biner, diğer gelen onun yerine geçerek sırayla yardım edilmiş olur. -
-
-
-
B- Gemiden Uzaklaşma Herkes kurtarma aracına bindikten sonra gemiye bağlı olan parima kesilir. Küreklerle veya kanca ile bordadan açılmaya çalışılır. Gemi sürüklendiği için hafif bir girdap aracı bordaya doğru çeker veya gemi rüzgar altından indirilen can filikasının üzerine doğru gelir. Bu nedenle burada mahsur kalıp vakit kaybetmemek için çabuk davranmak gerekir. Can salları rüzgar üstünden denize atılmalıdır. Bu şekilde rüzgar salı bordaya yanaşık tutacağı sala binmek daha kolay olacaktır. Ayrıca duman veya alevden sal korunacaktır. Bordadan uzaklaşmak biraz daha zor olabilir, bunun için salın içindeki küçük kürekler kullanılır. Bu arada bordaya doğru sürüklenmeyi azaltmak için hemen deniz demiri atılmalıdır. Can kurtarma aracı geminin hareketine göre baş veya kıç tarafına doğru kaydırılarak vakit kazanılmış olur. C- Gemiden Uzaklaştıktaa Sonra Yapılacaklar 1- İlk Olarak Yapılacaklar Bir kurtarma aracına binmek demek kurtulmuş olmak demek değildir, bu özellikle soğuk ve denizli havalarda daha geçerlidir.
Kurtarma aracına biner binmez hayati birkaç önlem hemen alınmalıdır. Bunlar diğerlerinden önde gelir, kısaca dört başlık altında toplanır. a-Parimayı kes Diğer kazazedelerde araca alındıktan sonra can salında, girişin yanında bulunan emniyetli çakı ile, filikada ise baltayla kurtarma aracını gemiye bağlı tutan parima kesilir. b-Gemiden uzak/aş Geminin batması halinde oluşacak girdaba kapılmamak, suyun üzerine hızla çıkacak malzemelere çarpıp yaralanmamak için veya bir patlama durumunda olabilecek yangında alev ve dumanlardan korunmak için gemiden rüzgarüstü tarafına doğru en az 200-300 metre kadar uzaklaşmak gerekir. c-Deniz demirini at Gemi bordasından 200-300 metre avara ettikten sonra avara ettikten hemen sonra deniz demiri atılır Böylece rüzgarın kurtarma aracını sürüklenme hızı azalacaktır. Ayrıca kurtarma yardım için kazazedelerin yapması gereken en önemli hareket olan kaza mahallinden uzaklaşmamak böylece yerine getirilecektir. Deniz demirinin pariması can salının girişinin yan tarafındadır. Böylece deniz demiri atıldıktan sonra salın girişi rüzgar ve denizlere yan duracak, içindekileri koruyacaktır. Ayrıca salın dalgalarla ve rüzgarla alabora olmasını önleyecektir. d-Salın girişini kapat Soğuk havalarda salın girişini kapatılır. Filikalarda ise filikanın tipine bağlı olarak içindeki malzemeler değişecektir bunların kullanılması diğer bölümlerde anlatılmıştır. Salın tabanı içerideki lastik pompa ile şişirilir. Eğer can salının içinde basınç bırakma valfı çalışıyor ve Sal açıldığından beri salın yüzdürücü haznelerindeki fazla basıncı kaçırıyorsa giriş örtüsü ses kesilene kadar kapatılmamal~dır. Örtü k.apatılırken istendiğinde açılabilecek şekilde rr’ezevolta yaparak bağlanması unutulmamalıdır, aksi halde sal ters döndüğünde içinde mahsur kalınabilir. Sıcak bölgelerde örtüyü kapatmaya ve tabanı şişirmeye soğuk geceler dışında gerek olmayacaktır. e-Tamir Yukarıda anlatılanlar yapıldıktan sonra aracın durumu incelenir, içinde su varsa boşaltılır. Özellikle can salında otomatik basınç bırakma valfinin sesi kesildikten sonra dinleme yapılarak hava kaçağı olup olmadığına bakılır eğer varsa tamir setindeki malzemeler kullanılarak tamiri yapılır.
2-İkinci Olarak Yapılacaklar a-Deniz tutma hapını al Can kurtarma aracında en iyi denizcileri dahi deniz tutar. Deniz tutan kişinin direnci azalır. Denizde canlı kalabilme yöntemlerinin uygulanabilmesi için kişinin fiziki olarak yeteri kadar güçlü ve şuurunun açık olması gerekir. Bunu sağlamak için kurtarma aracının amiri hemen herkese bir deniz tutma hapı verir. Ayrıca gemi terk edilmeden önce fırsat varsa, revirden deniz tutma hapı alınarak kullanılması daha akıllıcadır. Deniz tutması sadece fiziki olarak insanı etkilemez ayrıca çok değerli vücut sıvısının da atılmasına neden olur. Hapları alan kişi susuzluk ve ağız kuruluğundan şikayet edebilir, bunun su içmesine izin verilmemelidir. b-Yaralı kazazedelere yardım et Her can kurtarma aracında bulunan ilk yardım kutusu ile kitapçığına bakarak yaralılar tedavi edilmeye çalışılmalıdır. Bu konuya ait bilgiler ilk yardım bölümündedir. c-Suların boşaltılması Aracın içindeki çamçakla, içeri giren su boşaltılır, ve süngerle kurutulur. Süngerin birini ihtiyaç olacağı gibi can salının içinde yoğunlaşan suyu toplamak için saklarnak gerekir. d-Isınma Can kurtarma aracında kazazedeleri rüzgar, serpıti, yağmur ve soğuktan korumak için herkese birer tane olmak üzere ısı koruyucu tulum bulunur. Kurtarma aracında bulunanlar ısılarını korumak için elbiseleriyle birlikte ısı koruyucu tulum-ların içine girmelidirler ve birlerine sarılarak oturmalıdırlar. Bu arada aracın dengesini korumaya dikkat edilmelidir. Kazazedeleri örtmek için ilave bulunan tüm battaniye ve elbiseler kullanılır. Soğuk havalarda bir can salında en fazla sayıda kişinin bulunmasına, içerinin sıcak tutulması bakımından dikkat edilmelidir. Sıcak havalarda ise diğer kurtarma araçları da varsa gruplar küçültülür. e-Toplanma Bir kaza olduğunda gemide bulunan elektronik cihazlar yardımıyla kolaylıkla kara istasyonlarına ve gemilere haber verilebilir. Böylece kısa bir süre sonra geminin yeri tam olarak tespit edilecektir ve kurtarma yardım için harekat başlayacaktır. Burada önemli olan geminin bulunduğu veya battığı yerden uzaklaşmamaktır. Kurtarma araçlarında bulunan can halatları ile diğer kurtarma araçları hemen birbirlerine bağlanmalıdır. Ayrıca can yeleği ile denizde duruluyorsa yeleğe bağlı can halatı ile denizdekiler bir arada bulunmaya çalışmalıdırlar. Böylece radarla ve gözle daha kolay
görülme imkanı oluşur ve bazı malzemeler ortaklaşa kullanılır. Kurtarma araçları birbirlerine bağlanırken 10-15 metre halat kullanılmalıdır ki dalgalarda iki araç dalga tepesinde bulunarak halatı kesmesin. 3-Üçüncü Olarak Yapılacaklar Can kurtarma aracında üçüncü olarak yapılacak işlerle araçtaki hayat belli bir düzen altına alınır. a-Liderlik Role cetvellerinde her araçta kimin amir olduğu yazılmıştır. Bunun yokluğunda en yetenekli kişi lider olur. Unutulmaması gereken bir husus, farklı durumlar bunları daha iyi bilen farklı liderleri gerektirebilir. b-Kesici aletleri toplama Tehlikeli olabilecek ve silah olarak kullanılabilecek bütün aletler amir tarafından toplanır. c-Yoklama Düzenli aralıklarla yoklama yapmak kazazedeler arasındaki havayı yumuşatır, yoklamada gözcüler hastalar sağlamlar ayrı ayrı sayılarak vakit harcanır. d-Düzen Kazazedelere gözcülük, tamircilik, kumanyacılık gibi sürekli işler vererek meşgul etmek ümitsizliğe kapılrrılarını önlemek için iyi bir yoldur. e-Gözcülük Genel olarak her saat iki kişi vardiyacı olmak üzere gözcülük vardiyaları düzenlenir. Gözcüerden biri dışarıya bakarken diğeri içeriye bakar. Dışarı bakan gözcü en iyi şekilde giyinmeli ve ani sallantılarda düşmemesi için can halatı ile araca bağlanmalıdır. Bu kişi etrafta uçak, gemi, kazazede, sahil ve muhtemel tehlikelere karşı gözcülük yapar. Gözcü amir tarafından görevi hakkında ve özellikle çeşitli işaret araçlarının kullanılması konusunda iyice bilgilendirilmelidir. içeri bakan gözcü ise diğerleri dinlenirken salın bakımından, kurutma, havalandırma, tüplerin kontrolu, gibi işlerden sorumludur. Ayrıca hastalarla ilgilenme, yağmur suyu toplama işlerini yapar. İçeriden sorumlu gözcü her saat birkaç dakikalığına içerde olabilecek C02 gazını boşaltmak için salı havalandırmalıdır. f-Canlı kalma kılavuzu Tüm kazazedeler yapılacak önemli davranışları ve işleri öğrenmek için en kısa zamanda aracın içindeki “Denizde Canlı Kalabilme Kılavuzu” adlı kitapçığı okumalıdırlar. g-Su ve yiyecek
Hasta ve yaralılar hariç ilk 24 saat içinde kimseye su ve yiyecek verilmez. Çocukların daha çabuk susayacağı ve acıkacağı unutulmamalıdır. h-İdrar İdrar tutulmasını önlemek için ilk iki saat içinde kazazedelere idrarlarını yapmaları söylenmelidir. D-Can Kurtarma Aracında Yapılacaklar Can kurtarma aracındaki kazazedeleri canlı kalabilmek için çok kısıtlı şartlar altında zorlu bir, mücadele beklemektedir. Denizde canlı kalabilmek için gerekli kurallar tatbik edildiğinde bu mücadeleden başarı ile çıkılabilir. Can kurtarma aracına bindikten sonra yapılacaklar şunlardır. -Herkes can aracına bindikten sonra vasıtayı gemiye bağlı tutan son parima kesilmeli yada fora edilmelidir. Şişme can sallarında giriş kısmına yakın yerde bulunan çakı bu iş için kullanılabilir. -Kurtarma vasıtasındaki kürekler kullanılarak rüzgarüstüne doğru hemen gemiden uzaklaşılmalı -
Rüzgar tesiriyle bordadan avara etmek zor olursa geminin emin olan baş veya kıç
tarafına ilerleyip buradan geçtikten sonra rüzgarüstüne seyredilmeli. -Yeterince uzaklaştıktan sonra deniz demiri atılarak son mevkiinden uzaklaşmanın sürati azaltılmalıdır, -Etraf gözlenerek ve dinlenerek yardıma ihtiyacı olan kazazede olup olmadığı kontrol edilir-ken can kurtarma aracının mürettebatı tespit edilir eksik varsa ortamın şartlarına göre araştırılmalıdır. -Diğer can kurtarma araçlarıyla bir arada bulunmaya çalışılmalıdır. Can kurtarma araçlarının bir arada bulunması uzaktan görülmede ve radarla tespitte kolaylık sağlar. Ayrıca salın örtüsünün ve filika yelkeninin ıslak olması radarla tespiti kolaylaştırır. -Can kurtarma araçlarına getirildi ise mevkil gösterir cihazlar (EPIRP veya SART) çalıştırılmalıdır. -
Epirp alınamadıysa gemi battıktan sonra kendiliğinden su yüzeyine çıkacaktır, daha
sonra bu cihaz aranmalıdır. -Ayrıca tehlike işaretleri kullanıma hazır hale getirilmeli ve telsiz en kısa zamanda kurularak çalıştırılmalıdır. -
Gündüz vakti can salının ışığı kapatılarak piller korunmalıdır.
Soğuktan korunma
-Can salının her yanı kapatılarak yeterli olan en az havalandırmaya izin verilmeli ve salırı tabanı yalıtımı arttırmak için şişirilmelidir. -Mümkün olduğu kadar kuru kalınmaya gayret edilmeli ıslak elbiseler varsa sıkılıp suyu çıkarıldıktan sonra tekrar giyilmelidir. -Isıyı muhafaza için kazazedeler birbirlerine sarılarak oturmalıdır. -Uzuvlardaki donma tehlikesini azaltmak için kollar ve bacaklar uzatılmalı, eller açılıp kapatılıp, küçük ısınma hareketleri yapılır. Bu hareketlcr~e enerji kaybedilmeden kan dolaşım arttırılır. -Soğuğa fazla maruz kalmaması içirı gözcülük nöbeti tutan kişiler sık sık değiştirilir. Sıcaktan Korunma -Sıcaklarda salın giriş örtüsü açık tutulmalı ve içeriye serin havanın girmesi sağlanmalıdır. Taban kısmı şişirilmemelidir. -Salın örtüsü ıslatılarak sal serin tutulmalı, ayrıca giysiler ıslatıldıktan sonra sıkılarak giyilmelidir. -Serinlemek için kesinlikle yüzmeyu kalkışmayın. Sala tekrar çıkmak için gerekli kuvveti bu~amayabilirsiniz. Ayrıca salın gölgesi altında köpekbalığı da olabilir. -Genel olarak gereksiz tüm hareketlerden kaçınılarak çok değerli vücut sıvısı korunmalıdır. Gözcülük -Kurtulabilme için gözcülük çok önemlidir. ‘traftan geçebilecek her türlü vasıtaya haber verebilmek için öncelikle onun görülmesi gerekir, bu da iyi bir gözcülükle olacaktır. -Düzenli ve kısa aralıklarla gözcülük yapılmalıdır. Su ve yiyeceğin kullanılması Yiyecek ve su gün ortasında ve güneşin doğuş ve batış vakitlerinde verilmelidir. Kumanyanır aralıklı olarak verilmesini görmek moral açıs~ndan çok yararlıdır. Su Can salında adam başına 1 .5 litre, can filikasında ise adam başına 3 litre tatlı su vardır. Suyun bir disiplinle paylaşımı ve kullanılması son derece önem arzeder. Suyun böyle kısıtlı olması halinde günde 50 cl, yani yaklaşık 2 bardak su içilmelidir, Su günde üç defa ve ağızda dolaştırılarak yudum yudum içilir. Can sallarında ve filikalarında mevcut suyun yanııda, araçların su toplama haznelerinden ve diğer yöntemlerden de yararlanarak yağmur suyunu toplamaya çalışılmalıdır. Şayet yağmur suyuyla biriktirilmiş kafi miktarda su varsa günde 75 cl, ( 3 bardak) su içilebilir, Kullanılan su kaplarını atılmamalı ve salın içinde yoğunlaşan su bir sünger ile bu
kaplara toplanmalıdır. Deniz suyundan tatlı su yapmak için hazırlanmış kimyasal maddeler ile tatlı su yapılabilir. ilk 24 saat vücut sıvısını aşırı kaybeden hasta ve yaralılar haricinde kimse su içmemelidir. İki günde bir su kullanılmalı ve son su kabı hariç bundan daha az kullanılmamalıdır. Yaklaşık 35-50 cl su kalması durumunda yalnızca ağzı ıslatmak ve çok az bir miktarını kuruluğu giderecek şekilde içmek gerekir, Her gün için bir litre kullanacak şekilde fazla su bulunursa, balık veya kuş gibi canlılar yakalanıp yenebilir. Fazla miktarda su olmaması halinde bunları yemekten kaçınılmalıdır çünkü bunlardaki yağ ve protein mide suyunu kullanır ve susuzluğu arttırır. Öte yandan karbonhidratlar vücut sıvısını kullanan protein ve yağların kullanılmasını geciktireceği için önemlidirler ve mümkünse gemiden çıkarken bisküvi, şeker, ekmek gibi yiyecekler alınmalıdır. Asla idrar ve deniz suyu, tatlı suyla karıştırılsa bile içilmemelidir. Bu mesele üzerine anlatılan diğer hikayeleri itibar edilmemelidir. Yiyecek Kazazedelerin hayatlarını sürdürmesi için lazım olan suyun varlığı halinde, açlıktan ölmek en uzak ihtimaldir. Fakat yinede yiyecek disiplininin de sağlanması gerekir. Vücut bünyesi ortamın şartlarına göre (hareket, sıcaklık, moral vs.) enerji harcamaktadır. Açlık başladığında vücut, içinde bulunan yağı tüketmeye başlar. Zaten can araçlarına konulmuş olan yiyeceklerde düşük protein ve yüksek karbonhidrat oranı sağlanmıştır. Şeker oranının arttırılmas:yla vücudun su kayıp hızının azaltılması amaçlanmıştır. Can kurtarma vasıtalarında hazır paketlenmiş yiyecek bulunur. Günlük adam başı bir tablet yenilecek yeterlikte hazırlanmışlardır Yiyecekleri kullanma kılavuzu dikkatle okunmalıdır. Ümit Olaylar göstermiştir ki ümitlerini yitirmeyenler olağanüstü zorıukları yenmişlerdir. Bu nedenle filika veya sal amirinin kazazedelerin ümitlerini canlı tutmaya çalışması çok önemlidir. Anlaşılır bir disiplin oluşturulmalıdır ve anormal davranışlara dikkat edilmelidir. Canlı kalma çalışmasını düzenlemek Gözcülük ve yiyeceklerin düzenle dağıtılması kazazedelerin davranışlarının daha düzenli olmasına yardımcı olur. Bu düzen kurtarma yardım gelene kadar devam ettirilmelidir. Kurtarma aracının ilk görünmesinden kurtarılmaya kadar geçen süre çok zaman alabilir. Bu süre zarfında disiplin aynen korunmalı ve önceki düzene devam edilmelidir. Kurtarma Yardım gelmesi halinde dikkat edilecekler. Özellikle denizli havalarda kurtarma harekatı çok tehlikeli olabilir. Kurtarma aracını
gördükten sonra kazazedeler aşırı sevinçten dolayı kendilerini tehlikelere atabilirler. Vücutlarının ne kadar zayıf düştüğünün farkında olamadıklarından yapacakları bilinçsiz hareketler yaşamlarına mal olabilir. Örneğin sevinçle denize atladıktan sonra tekrar can kurtarma aracına dönemeyebilir. Can kurtarma aracının amiri bu durumu göz önünde tutarak hazırlıklı olmalıdır. E- Gemiyi Terkten Sonra Yaralilarla İlgilenme Bu bölümde geminin terk edilişinden sonra karşılaşılabilecek ve ilk yardım gerektiren acil durumlara ve kısaca tedavilerine değinilecektir. a- Şuur Kaybı Şuuru kapalı olan hastaya nefes alıp vermesi durmuş ise suni solunum yapılır. Kanama varsa durdurulur, nabız sürekli kontrol edilir. Ağzında varsa yabancı maddeler çıkarılır. Üzerindeki elbiseler gevşetilir ve rahat nefes alması için korna pozisyonunda yatırılır. (sağa yatırılır, sol ayak yarıya kadar karnına doğru çekilir, sağ kol alttan sağa doğru tamamen dışarı uzatılır, sol kolun eli yüzün yanına getirilir. Şuuru kapalı olan hastaya içecek ve rnorfin verilmez. b- Boğıılma Boğulmaktan kurtarılan kazazede eğer suda çok kalmamış ve vücut sıcaklığı da çok düşmemişse kendiliğinde iyileşir. Boğulmaya başlayan biri kurtarma aracına alındığında eğer nefesi zayıflamışsa hemen suni solunum yapılmalıdır. Hastanın şuuru açık ve nefes alışı zayıflamış olabilir. Bunun sebebi diğerlerde su bulunmasıdır. Öncelikle akciğerlerden su çıkartma işlemleri yapılır. Oksijen yetersizliğinden dolayı yüzünde mavi noktalar ve uyuşmalar oluşur. Şuuru açık ise hastaya derin derin nefes alması ve öksürmesi söylenir, bu sayede suların çıkması sağlanabilir. Ciğerlerinde deniz suyı bulunan şuuru açık bir hasta tuzlu suyun diğerleri tahrip ederek vüdut sıvısının ciğere dolmasından dolayı olaydan 72 saat sonra ikinci boğulma ile karşılaşabilir. Bu durumdaki kazazedelere hastanede tedavi gerekir. c- Kanama Kanama olması halinde kanayan yere 5-15 dakika baskı uygulayarak kanama durdurulur. Kanayan uzuv vücuttan daha yukarıya kaldırılır. Yara üzerine steril bezle baskı yapılır. Bez değiştirilmeden gerekirse üzerine bir bez daha konu. Emme sesi gelen toplardamar yar alanmalarında hemen avuçla yara kapatılır daha sonra hava geçirmez bandajla kapatılır.
İç kanamalarda hastanın ayakları hafif yukarıda olmak üzere sırt üstü yatırılır, üzerindeki giysiler gevşetilir. d-Yanma Yanan kısmın sıcaklığını almak için üzerine soğuk su dökülür. Yanan kısma yapışan elbiselere çıkarılmaz, diğer yerlerdekiler kesilerek dikkatlice çıkarılabilir. Yanan kısma ve kabarcıklara dokunulmaz. Az miktarda ağızdan su verilir. Yanan kısım temiz tutulur. e- Susuzluk ve Sıcaklığın Etkisi İnsan susuzluğa en fazla 7-10 gün açlığa ise en fazla 30 gün dayanabilir. Kurtarma aracın-da öncelikle vücut sıvısının korunmasına ;clışılmalıdır. Vücut sıvısı en çok aşağıdaki hallerde kaybedilir. Kusma Denizde oluşan hareket sonucu meydana gelen rahatsızlıklardandır Öncelikle engellenebilmesi için gemiyi terk etmeden önce veya kurtarma aracında deniz tutma hapı alınmalıdır. Kusan kişi başını sıcak tutmalı, bunun için baş dizlerin arasına alınıp tutulur. Hastanın temiz hava alması sağlanır. Diğer kazazedeleri etkilememek için bulantı torbaları kullanılmalıdır. Terleme Su kaybına sebep olan diğer bir hal terlemedir. Bunun engellenmesi için sıcak havalarda sal havalandırılmalı ve örtüsü kapatılmamalı, salın tabanı şişirilmemelidir. Elbiseler ıslatılıp sıkıldıktan sonra hemli bir şekilde giyilebilir. Mümkün olduğunca gölgede kalınmalı fakat kesinlikle denize girilmemelidir. Aşağıda can kurtarma aracında karşılaşılabilecek acil dururrılarda kazazedelere yapılacak ilk müdahale yöntemleri anlatılmıştır. f- Donma (Hıpotermi) Donma veya Hipotermi vücut ısısının aşırı derecede düşmesi demektir. Soğuk suda vücut aniden soğusa da kalbin ve beynin soğuması 10-15 dakika sonra başlar. Hipotermi insanı ya doğrudan etkiler yada boğulmaya sebep olur. Hipotermiye maruz kalmış bir kazazede de şu belirtiler görülür; Su içinde kalan ve vücut ısısı düşen bir kişini rengi solmaya başlar, Kişi engel olamayacağı şekilde titremeye başlar. Adale sertliği ve kramplar.oluşur, Hipoterminin derecelerine göre bilinç kaybı ve şok gelişir. Hiportermi insanı aşağıda açıklandığı gibi dört basamakta etkiler 1. Başlangıç hiportermisi: ilk 2-3 dakikadır, ani soğuğun etkisidir. 2. Kısa dönem hiportermisi: 3-15 dakikadır, yorulmaya sebep olur. (birinci boğulma). 3. Uzun dönem hiportermisi: 30 dakika ve yukarısı, sürekli soğuma etkisi. 4. lleri hipotermi: İkinci boğulma ve aşırı çökme. -
-
-
-
Isı kaybı denizdeki tehlikenin en önemlisidir. Vücut ısısı 37° nin altına düşmeye başladığında hiportermi başlamış olur. Vücut titreyerek ısı üretir. Isı kaybı devam ettiği sürece vücut toplam üç defa ısı üretecektir. Üçüncü defa ısı üretildikten sonra kazazede kurtarılırsa da en ufak yanlış müdahalede her an ölebilir. Kurtarılan kazazede hangi durumda olursa olsun ani ısıtılmamalı, solunum ve kalp hemen kontrol edilerek gerekiyorsa derhal suni solunum ve kalp masajı yapılmalıdır. İlk yardıma en az 30 dakika devam edilmelidir, Şoka girmişse hemen baş gövdeden hafif aşağıya gelecek pozisyonda yatırılmalıdır. Battaniye sarılarak yavaşça ısıtılmalıdır Tüm bu yardımlar esnasında kazazedeye sıcak içecekler verilmemeli, ani olarak ısıtılmamalı, rüzg~ra maruz kalmaktan korunmalıdır g- Sıcak Çarpması (Hipertermi) Sıcak bölgelerde ve güneş altında uzun süre kalındığında gerçekleşebilir. İlk belirtiler baş ağrısı, bulantı, aşırı terleme, kas krampları güçsüzlük olarak kendini gösterir. Durum ağırlaştıkça terleme kesilir, cilt kırmızı, sıcak ve kuru bir hal alır. Tedavi olarak hasta gölge altına alınmalı, fazla elbiseleri çıkarılmalıdır. Hasta sırtüstü yatırılır, ayakları hafifçe kaldırılır, Islak bir bezle vücut silinerek serinletilir. Bulantı yoksa içecek veri lebilir, bilinci açık değilse ağızdan hiçbir şey verilmez.
CAN KURTARMA ARACINDA BULUNAN TEÇHİZATIN KULLANILMASI A) Koruyucu Örtüler Kısmen kapalı can filikalarında, içindeki personeli sıcak, soğuk, yağmur ve deniz serpintisi gibi dış etkilerden koruyabilecek, dış tarafı dikkat çekici renkte olan katlanabilir koruyucu örtüler bulunmaktadır. Koruyucu örtüler içinde bulunanları sıcak ve soğuğa karşı korumak için arasında hava boşluğu veya eşit etkili düzenler ile ayrılmış iki kattan az olmayan materyal ile yalıtılmıştır. Filika içinde katlanmış örtüyle birlikte bulunan katı parçalar ve tirizler ile kurulan bu düzenekte başta, kıçta ve her iki tarafta girişler bulunmaktadır. Bu girişler deniz suyunu ve yağmuru içeriye almayacak, kolay ve hızlı açılıp kapanabilecek şekilde yapılmıştır. Üzerlerinde içeriye yeterli gün ışığını verecek yarı saydam pencereler, yağmur suyunu toplamak için kullanılacak cepler bulunur. Filikaya binilmesi ile birlikte en çok 2 kişi yerleri belli ve tespitli bölgelere tertibatı kolayca kurarak, turuncu rengi dış tarafa gelecek şekilde örtü monte edilir. ,
B) İlk yardım kutusu Can filikaları ve can salları içerisinde bulunan ilk yardım kutuları su geçirmeyecek ve içindeki malzemelerin kullanılmasından sonra tekrar kapanabilecek yapıda dizayn edilmişlerdir. ilk tıbbi müdahalenin yapılabilmesi için gerekli sayı ve çeşitteki tüm malzemeler ilk yardım kutusunun içinde bulunur. aMakas ve cımbız, bGazlı kompres, cÇeşitli bandajlar, dYapıştırıdı flaster(bant), eGazlı bez, fPamuk, gYara temizleme suyu ve bezi, hDeniz tutmasına karşı haplar, ıAğrı kesici (aspirin), jAmonyak, kGöz antiseptiği, lYanık merherrıi, mÇinko oksit merhem. İçindeki malzemelerin bilinçsizce boş yere kullanılmamasına ve ilk yardım kutusunun açık bırakılmamasına dikkat edilmelidir.
C) Deniz demiri Deniz üzerindeki arama ve kurtarma çalışmaları kazazedeler tarafından verilen veya geminin bilinen en son mevkii üzerinden hareketle başlar. Rüzgar ve akıntı etkisiyle verilen son mevkiinden hızlı bir uzaklaşma, kazazedelerin bulunması için geçecek zamanın artmasına yol açar,oysa kazazedelere bir an önce ulaşılması hayati önem taşır. Can kurtarma aracından atılacak bir deniz demiri gerek bahsedilen hızlı sürüklenmeyi, gerekse vasıtaların sallanmasını önlemede önemli bir rol oynar. Gemi terk edildikten ve belirli bir mesafe uzaklaştıktan sonra, can filika ve sallarında 2 şer adet bulunan deniz demirlerinden bir tanesi hemen atılarak sürüklenme hızının azalması sağlanmalıdır. Normal bir esintide deniz demiri atmış bir can salı saatte yaklaşık yarım deniz mili hızla sürüklenir.
Gerek olduğu durumlarda her iki deniz demiri de atılabilir. Fakat halatlarına farklı kalomalar vermek suretiyle birbirlerine dolanmaları önlenmelidir. Filika ve can salı çevresinde deniz yüzeyinin düzgün olması ve dalga çatlamalarının önlenmesi için deniz demirinin peşine bir yağ torbası bağlanarak, içine bir miktar nebati bir miktarda balık yağı karışımı konulur. Bitmesi ve bulunamaması hallerinde motor yağı da kullanılabilir. Filikalarda motor çalıştırılmadığı zaman filikanın başını denizlere dik olarak tutmak için deniz demiri atılmalıdır. Özellikle can sallarında dengeli duruş ve sallantının azaltılması içindekilerin rahatsızlığının azaltılmasında fayda Sağlar. D) Yangın söndürücüler Motorlu can filikalarında akaryakıt yangınları oluşabilir. Bu durumlar göz önüne alınarak motorlu filikalarda akaryakıt yangınlarına karşı kullanılmak üzere bir küçük yangın söndürme tüpü bulundurulur. Bahsedilen söndürücü filika içi durumuna uygun boyut ve ağırlıktadır. Filika içinde kolayca ulaşılıp taşınabilecek şekilde muhafaza altına alınmıştır. E) Filika telsizi Solas kurallarına göre can kurtarma araçlarında bulundurulması gereken taşınabilir filika tesizleri ;bir cihaz ,bir verici ,bir alıcı ‘nir anten ve bir enerji kaynağından oluşur. Kolayca taşınabilir olan filika telsiz cihazı deniz suyunda yüzebilir ,suya düştüğünde hasara uğramaz ve su geçirmez niteliktedir. Hafif toplu ve pratik olmasıyla deneyimsiz bir kişi tarafından da kolayca kullanılabilir. Tam kapalı can filikalarında filikaya monte edilmiş halde veya filika içinde muhafaza edilmiş olarak bulunabilir. Bunun haricinde bazı gemilerin köprüüstünde bazı gemilerde de telsiz dairesinde her an kullanıma hazır ve şarjlı olarak bulunur. Enerji kaynağı olarak kullanılan akü bataryaları rormal şart’ardaki bir çalışmada cihazı 4 saat süreyle beklemektedir. Cihaz vericisi 2182 kHz ,500 kHz ve 8364 kHz ( uluslararası can kurtarma araçları frekansı) ilk tehlike frekanslarından yaklaşık 3 watt’lık çıkış yaparak ve telsiz telgraf frekansında 4000 Khz ile 2750 Khz arasındaki frekansta da telsiz kurallarının can kurtarma araçları için tayin ettiği bir emisyon sınıfını kullanarak yayın yapma gücünde olacaktır. El ile yapılacak yayınlar için bir manipleye ek olarak verici ,telsiz telgraf alarm ve tehlike işaretlerini vermek için bir otomatik maniple cihazına da sahiptir. Alıcı telsiz telgraf tehlike frekansını ve telsiz kurallarının bu frekans için belirlediği emisyon sınıf larını alma yeteneğinde olacaktır. Vericinin sahip olduğu telsiz telefon tehlike frekansından yayın yapabilme gücüne alıcıda aynı frekanslar için alım gücü olarak sahiptir. Anten ya kendisine tutar tipte yada can filikasının direği tarafından en yüksek uygun .
noktada tutunabilecek şekilde olacaktır. Eğer uygun an-ten ve durum olursa; temin edilecek bir balon veya uçurtma ile daha yukarıda tutulması arzu edilir. Ayrıca can kurtarma araçları arasında ve gemideki haberleşmede kullanılmak üzere iki taraflı tel-siz telefon cihazı (VHF) bulunur. Deniz bantlı el telsizinde 16, kanal uluslar arası tehlike frekansı olarak kullanılır. Bu kanaldan yapılan çağrılara cevap alınamadığı tehlike mesajı diğer bir kanaldan verilmelidir. Cihazın enerji kaynağı normal bir çalışmayla 4 saatlik kapasitededir. Her gemide en az 3 adet el VHF ‘si bulunmaktadır. Filika telsizi içinde telsiz cihazı, tel, çubuk ve uçurtma anten, dinamo kolları, kullanma kılavuzu, bazı yedek parçalar, kağıt, kalem, gü kaynağı, anten ve topraklama kablosu ve anten bağlantı elemanları bulunur. Tel mümkün olduğunca yükseğe gerilir veya teleskopik anten uzatılarak tespit edilir. Cihazın dinamo kolları güç kaynağına takılır. Topraklama kablosu denize bırakılır. Dinamo ile güç sağlanıyorsa hız gösterge lambasının cihazın kullanıldığı süre zarfında sürekli ve düzgün yanmasını teminen uygun hızda çevrilmesi gerekir. Filika telsizi ile tehlike muhaberesi a- Alıcı verici anahtarı Transmit 500 kHz Morse, veya istenildiği gibi Transmit 2181 kHz Alarm veya Transmit 8364 Morse durumuna alınır. b- Fonksiyon anahtarı Dinamo kolları çevrilerek speed indicator lambasının yandığına bakılır. c- Ayar ibresinde azami sapma temin edilinceye kadar manipleye basılı tutularak Frequancy/Antenna anahtarı Long ve Short Antenna durumuna alınıp Transmitter tuning ayarı yapılır. d- Ayarlamadan sonra el manipleden çekilir, Automatic Morse Alarm düğmesine basılarak, SOS radyotelgraf alarm işaretini de içeren otomatik ikaz sinyalleri dizisi otomatik olarak yayınlanmaya başlar. Bu esnada kulaklıktan gönderilen alarm işareti duyulur ve
Automatic Morse A
Alarm indicator lambası parlamaya devam eder. Otomatik yayın sonrasında istenirse yeniden alarm düğme~ine basılarak alarm sinyali tekrarlanır yahut function anahtarı receive konumuna alınarak sonraki muhabere için dinlemeye geçilir. e- Function anahtarı transmit konumunda iken istenen mors işaretleri maniple kullanılarak gönderilebilir. F-
EPIRB - Acil Mevki Verme Telsiz Şamandırası
Epirbler (Emergency Position Indicating Radio Beacon) 121.5 MHz ve 406 MHz üzerinden bu amaçla kurulmuş uydulara sinyal vererek kendi mevkiinin bulunmasını sağlayan elektronik cihazlardır. Gemi battığı takdirde otomatik olarak suyun üzerine çıkıp çalışmasını sağlayacak serbest bırakma kilidi bulunan muhafazalarda bulunurlar. Uydudan aktarılan sinyaller GMDSS kara istasyonu tarafından alınarak Epirbin, dolayısıyla teknenin yeri tespit edildikten sonra teknenin yakınındaki kara istasyonlarına ve gemilere haber verilerek arama ve kurtarma başlatılır.
Inmarsat Cospas- Sarsat ve VHF Ebirbi olarak üç türlüdürler. VHF epirbi VHF kanal 70 ten kendi teknesinin tanınma numarasını VHF menzili içindeki sahil istasyonuna bildirir. Epirb’in test için birkaç saniyelik kullanımı hariç tehlike dışında kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Can kurtarma vasıtasında iken üzerindeki anahtar “on” durumuna getirildiğinde çalışmaya başlar. Kendisine bağlı savlo aracın bir yerine bağlanarak epirp denize bırakılır. ,
G- SART - Arama Kurtarma Yansıtıcısı SART, (Search And Rescue Transponder) arama kurtarma harekatında çevredeki gemilerin radarların da görünerek yerinin belirlenmesini sağlayan elektronik cihazlı bir şamandıradır. SART, 15 mil civarındaki teknelerin X band radarlarının gönderdiği yayının uyarmasıyla etkin hale gelerek 9 GHz (3cm) üzerinden kendisi yayın yapmaya başlar. Yayını alan teknenin radar ekranında merkezden dışa doğru tek hat üzerinde 12 veya 20 adet nokta olarak görülür. Ekranın merkezine en yakın olan nokta cihazın yerini gösterir. SART gemi terk edilirken can kurtarma aracınz alınır. Elle çalıştırılır, çalıştırıldıktan sonra üzerindeki savlosundan kurtarma aracına bağlanarak denize bı-
rakılır.
H-
Radar Reflektörü.
Can kurtarma aracının etraftaki gemilerin radarın tarafından kolayca algılanabilmesi için aracın içinde bir radar reflektörü konulmuştur. Bu alüminyun levhalar, 90 derece açılı olarak birleştirilerek salın dış kısmındaki uzun cebe çubuğu geçirilerek bırakılır.
CAN KURTARMA ARACINİN İDARESİ Can filikası ile gemiyi terk etmeden önce seyir yardımcılarının filikaya alınması çok faydalıdır. Görevli zabit gemiyi terk mevkiini koyarak bölge haritaları ile birlikte yanına almalıdır. Filikaya alınması faydalı olacak seyir malzemeleri: Kağıt kalem. Bölge hanitaları. Seyir jurnali Paralel, pergel Sekstant, knonometre Almanak, Gemi terk edildikten sonra varsa diğer filikalar ile bir araya gelinerek ilk müdahaleler yapıldıktan sonra bölgede beklenilmesine veya seyir yapılmasına karar verilir. -
-
-
-
-
-
A-
Denizli havalarda can kurtarma aracını kullanma
Kurtarma araçları denizli havalarda çok hızlı yalpa ve baş-kıç yaparlar. Bu durumda, kürekle veya motorla manevra yaparak dalgalar bir omuzlukta tutulmalı veya denizlere baş tutulmalıdır. Makine arıza yaparsa deniz demiri kullanmak gerekir. Böylece filikanın dalgalara borda vererek tehlikeli yalpalara düşmesi önlenir. Aksi halde sonunda alabora olur. Can filikasında içinde nebati ve hayvani yağ karışımı bulunan bir yağ torbası bulunur. Bu torbanın (veya teneke) ucunda bulunan musluk damla damla yağ sızdıracak şekilde açılıp deniz demiri savlosunun ortalarına bağlanarak denize atılır. Sızan yağlar deniz yüzeyini kaplayarak dalga tepelerinin kırılıp serpinti yapmasını ve böylece filikadakilere deniz serpintisinin vurmasını önler. Denizler omuzluktan alınırken süratli gidilirse, filika çok hızlı baş kıç yapar ve tekne dövünür. Filikadakiler aşırı derecede rahatsız olurlar. Ayrıca tekne ve makineye zarar gelebilir. Bu durumda hız azaltılır ve pruva dalgalara doğru çevrilir. Eğer büyük bir dalga yaklaşırsa filikanın içindeki ağırlığın iki tarafta eşit olmasına dikkat edilir ve dalga başa alınarak filikayı bordasına çevirmemesi için çalışılır.
Dalgalar bordadan alınırsa filika ağır yalpalara düşer. Eğer rota o şekilde durmayı gerektiriyorsa zig zag yapılarak yol aalınmalıdır.
Denizler kıç omuzluktan gelirse çok dikkat edilmelidir. Bu halde dalga filikayı kapar ve önüne katarak sonunda bordasını çevirerek alabora eder. Başka bir şekilde ise kıçtan gelen dalga teknenin kıç tarafını kaldırın, baş omuzluklar suya batar ve dalga tekneyi kafa üstü dalga çukuruna doğru yuvarlar. Böyle durumda dalga tam kıçtan geldiğinde rota dalga yine kıçta şekilde tutulmaya çalışılır, teknenin sürati azaltılır, dalga ile teknenin sürati aynı olduğu anda sürat hızla azaltılır ve dalga-nın gerisinde kalınmaya çalışılır. Dalgaların gittiği yönde tekne yol alırken teknenin altından geçen su az olduğu için dümen tutmak zorlaşacaktır. Başka bir şekil ise, çok dikkatli dümen tutarak tam dalga geleceği anda üzerine dönülerek dalga karşılanır, sonra tekrar eski rotaya dönülerek yola devam edilir. Motorlu Can Filikası İle Can Sallarını Çekmek, Kazazedeleri Denizden Kurtarma a-Can Salını Çekme Denizde grup hainde bulunmak kolay görülebilmek ve yardımlaşma bakımından çok önemlidir. Bunu sağlamak için denizde birkaç can salı varsa birbirlerine bağlanıp bir arada bulunmalıdırlar. Can sallarının yanında sağlamlaştırılmış kısma ikinci deniz clemininin paniması bağlanarak bu amaçla kullanılır. Gerektiğinde motorlu bir can filikası ile buradan yedeklenerek çekilebilir. 6 mil hız yapan bir can filikası 25 kişilik dolu bir can salını 2 mil hızla çekebilir. Can salını acil bir tehlikeden kurtarmak olmadıkça dalgalı havada can salı çekilmemelidir. Çekme halatı ani gerilmeleri önleyebilecek kadar uzurı olmalıdır. Bunu yapabilmenin en iyi yolu iki araç iki dalda tepesinde veya biri dalga çukurunda diğeri dalga tepesinde olduğu anda kalomayı ayarlamaktır. Can salını yedekleyen vasıta rota ve hızını çok yavaş değiştirmelidir. Dalga ve rüzgara açı yapacak şekilde can salını çekmek Dalga ve rüzgara karşı çekmekten daha kolay ve emniyetlidir. Çekme işlemi sırasında çok iyi gözcülük yapılmalı çekilen araç çeken araç tarafından daima gözaltında tutulmalıdır. ,
b-Denizdeki Kazazedeleri kurtarma Can kurtarma aracına binen kişiler daha sonra etraftaki diğer kazazedeleri kurtarmaya çalışmalıdırlar. Etraftakilenin seslenini duyabilmek için arada bir tam sessizlik sağlanmalıdır.Kazazedeye, rüzgarın sürükleyip çarpma ihtimalinden dolayı can filikası ile yaklaşırken çok ağır yaklaşılıp biraz açık durulmalıdır. Daha sonra filikadaki can kurtarma halkası kazazedeye atılarak tutması sağlanır. Kazazede yavaşça filikaya yaklaştırılır, elle tutulacaksa rüzgarüstü omuzluktan ve çarmıh kullanılarak filikaya alınmalıdır. Can salı ile kazazedeye daha kolay yaklaşılabilir. Önce can kurtarma halkası atılmalı
daha sonra sala alınmalıdır. Kazazede baygın, soğuktan ve yorgunluktan dolayı can kurtarma halkasını tutamayacak kadar bitkin olabilir, bu halde can halatına bağlı biri yardıma giderek kazazedeye ulaşılmalıdır. Kazazede yaralı ise yaranın nerede olduğu araştırılır, görünür bir yara ise zarar vermeyecek biçimde kurtarma vasıtasına yaklaştırılır. Görünmeyen yara varsa kazazede yüzü can salına bakacak şekilde salın girişine kadar getirilir, can salındaki iki kişi yaralının koltuk altlarından tutar bir kişide mümkünse suya girerek bacaklarından kaldırarak yaralıyı yatay hale getirmeye çalışmalıdırlar. Diğer hallerde yaralı sırtı sala gelecek şekilde döndürülür ve koltukaltları ve bacaklarından tutularak sala alınır. bu arada sudaki kişi yine kazazedenin bacaklarından iterek yardımcı olur. Soğuk havalarda donma tehlikesi geçiren bir kazazede sala alınırken çok dikkat edilmelidir. Bu durumdaki birinin başı sudan çıkarılınca su basıncı azaldığı an gövdenin üst kısmında bulunan kan hızla ayaklara doğru iner ve beyine yeterli kan gitmediğinden dolayı aniden ölüm meydana gelebilir. Böyle bir kimse sudan çıkarılmadan önce su seviyesinde yatay hale getirilmeli ve birkaç dakika bu şekilde tutulmalıdır. Müteakiben bu şekil bozulmadan can kurtarma aracına alınmaya çalışılmalıdır. Yaralı kurtarma aracına alındıktan sonra hemen sırtüstü yatırılmalıdır. C- KARAYA ÇIKMA Sakin bir havadan başka koşullarda karaya çıkma birçok tehlikeyi içerir. Helikopterle alınma gibi başka bir kara~a çıkma şekli varsa o yapılmalıdır. Mümkün olduğund.. gündüz vakti karaya çıkılmalıdır. Karaya çıkmak için en uygun yer gözlenmelidir bu amaçla karada bulunan birilerinin yardımı varsa aracın içinde bulunan denizde canlı kalma kılavuzundaki işaretler kullanılır. Görünmeyen kayalıklara karşı çok iyi gözcülük yapılmalı ve gözcü dalgaların sahilden ne kadar açıkta kırılmaya başladıklarına dikkat etmelidir. Bu şekilde deninlik anlaşılabilir. Eğer sahil derinliği yavaşça artan bir yapıda se dalgalar kıyıdan oldukça uzakta kırılmaya başlarlar. Vaba dalgalar sahile yaklaşınca köpürerek kırılmaya başlarlar. Sahile yanaşırken dalgalar kıçtan alınırsa, filika sörf gibi dalgalara teslim olur ve filika dönerek dalgalanı bordaya alır ve büyük bir ihtimalle alabora olur. Bu nedenle kırılan dalgalar baştan alınacak ve filika, önce kıç taraf sahile gelecek şekilde tutulmalıdır. Motorlu can filikasının bu koşullarda bir şanssız durumu vardır. Filika baş-kıç yaparken pervane sudan çıkacağı için iyi manevra yapılamaz. Bu şartlarda deniz demiri atılmalı ve filikanın başı denizlere doğru tutulmaya çalışılmalıdır. Böylece filika yavaşça sahile doğru sürüklenir. Kürekli açık can filikası ile yukarıdaki şartlarda sahile yanaşmak daha kolaydır. Boyna küreği dümen olarak kullanılırken deniz demiri atılır ve filikanın başı dalgalara doğru tutulur. Deniz demiri filikanın sürüklenmesini önlüyorsa büzme halatı ile büzülerek tutma etkisi azaltılır. Yaklaşan dalgalara karşı çok iyi gevşetilip doldurulur ve kürekler kullanılarak filika dalgaya dik tutulur.
Eğer dalga yavaş ilerliyorsa dalga tepesinde geçirilen tehlikeli zamanı azaltmak için dalgaya karşı biraz kürek çekilmelidir. Sahile varıldığında mürettebat inerken araç elde tutulmalıdır. Bu arada kürekli bir kişi başta durup filikayı kollamalıdır. Daha sonra eğer o an yardım gelmemişse araç karaya çekilmelidir ve içindeki malzemeler sahile taşınır. Filika boşaltılırken dikkat edilecek çok önemli bir husus şudur. Çalışma sırasında sahil filika arasından bir can halatı donatılır. Çalışma sırasında bir elle bu halat mutlaka tutulmalıdır. Aksi halde hiç umulmadık bir anda dalgalar insanı denize çekebilir. E-Kazazedeyi Bekleyen Tehlikeler Gemiyi terk eden bir kazazede aşağıdaki tehlikelenle karşı karşıyadır. aBoğulma b-
Donma
c-
Susuzluk
d-
Açlık
e-
Yaralanmalar
f-
Köpek balığı
Gemide bulunan tüm can kurtarma araçları kazazedeleri öncelikle boğulmaktan kurtarmak amacıyla yapılmışlardır. Çünkü boğulma birkaç dakika kadar kısa bir sürede olmaktadır. Diğerleri geçen zamanın uzunluğuna göre önem kazanırlar. Kişiyi boğulmaktan kurtarmanın en kısa yolu can yeleği giymektedir. Bu nedenle can yeleklenini giymek asla ihmal edilmemelidir. İkinci önemli tehlike donmadır. Su sıcaklığına ve giyilen elbiseye göre öldürücü olma süresi çok değişiklik gösterir. Fakat şurası unutulmamalıdır ki ilave giysiler, az hareket ve koruyucu giysiler bu tehlikeyi atlatmaya yetebilir. Susuzluk ve açlık konuları ileriki bölümlerde daha ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Yaralanmalar yaranın büyüklüğüne göre farklılık kazanır, Fakat mümkün olduğunca en küçük bir yara dahi almadan kurtarma aracına binmeye çalışılmalıdır. Yara insanın direncini azaltır ve eğer denizde ise köpek balıkları için uyarıcı bir etki oluşturur. Köpek balığı tehlikesi boğulmadan sonra akla gelen ikinci önemli tehlike gibi görülür, fakat gerçekte yukarıda da açıklandığı gibi en son tehlikedir. Denizlerde birçok köpek balığı çeşidi vardır fakat bunların hepsi de saldırgan değildir, yine de temkinli olmakta fayda vardır. Köpek balığı tehtidi oluşması durumunda şu şekilde davranılmalıdır: Köpek balıkları yapılan araştırmalara göre kan kokusu, hareket eden cisimler ve nitimsiz seslere karşı saldırganlık göstermektedir. Bu konu göz önüne alınarak; mümkün olduğu kadar gereksiz hareketlerden kaçınılarak köpek balığı önde görülecek şekilde dönülmelidir. -
Eğer grup halinde bulunuluyorsa yüzler dışa dönük pozisyonda bir daire oluşturulmalı, yaralı kişiler varsa bu dairenin içine alınmalıdır. Yüzmek gerektiği durumlarda gelişi güzel ve telaşlı bir yüzmeden çok, periyotlu ve ritimlı yüzülmeye çalışılmalıdır. -
-
F- Helikopterle Kurtarma Harekatı Helikopterle işaretleşme; Yukarıda anlatılan tahliye ve işlemlerin güvenliği için, helikopterle sıhhatli bir işaretleşme yapılması gerekir. Helikopterin aşağıdan verilecek işaretlere göre hareke.t edeceği unutulmamalı bu konuda dikkatli ve işaretleşmeyi yapabilecek bir kişi görevlendirilmeli ve ondan başka hiçbir kimse helikopterle işaretleşmemelidir. Ortak manevralar için, komut işaretleri şu şekillerle gösterilir “lki yana açılan kolların başparmakları yukarı çevinilince ÇEK”; “İki yana açılan kolların başparmakları aşağı çevnilence ÇEKME”; “İki yana açılan kolların eller kapalı ve sadece başparmaklarının yukarı gösterilmesi ÇEK; “İki yana açılan kolların eller kapalı sadece başparmaklar aşağı göstenilince ÇEKME anlamına gelir. Ön hazırlık Helikopter gerek karada gerekse denizde kurtarma-yardım amacıyla sık sık kullanılan bir araçtır. Bu nedenle helikopterle yardım geldiğinde gemide veya kurtarma aracında bulunan insanların bazı bilgilere sahip olarak, kurtarma işleminde helikoptere yardımcı olmaları gerekir. Helikopter yardımı için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır; 1-Geminin pozisyonu mümkün olduğunca hassas bir şekilde verilmeli, bunun için mümkünse bir burun veya fener gibi sabit bir yerden kerteriz ve mesafe verilmelidir. Eğer zaman müsaade ederse geminin tipi ve teknenin rengi belirtilmelVlir. 2- Eğer yaralılar veya ağır hastalar varsa bunların durumu hakkında ayrıntılı bilgi verilmelidir, 3- Birçok ülkedeki helikopterlerde VHF ve/veya UHF radyo vericileni vardır. Bazı büyük helikopterlerin 2182 kHz MFden yayın yapabilmelerine rağmen, normalde MF frekansından yayın yapamazlar. Gemi ile helikopter arasındaki doğrudan görüşme ne VHF ne de 2182 kHz’den yapılamıyorsa alternatif olarak 2182 kHz veya VHF’den Sahil radyo istasyonu veya sahil koruma istasyonu aracılığıyla haberleşmek mümkün olabilir. 4- Güvertede (eğer gemide yoksa) müsait olan en geriş alana beyaz boyayla “H” harfi yapılarak manevra alanı belirlenmelidir, 5- Bölgedeki çubuk ve tel gibi donanımlar aşağı indirilerek, etrafın neta olması sağlanmalıdır. 6- Helikopter için gerek rotoruna dolanma gerekse motoruna kaçma ile uçuş tehlikesi -
-
-
-
---
oluş- turacak her türlü serbest ve uçabilir madde kapalı yere alınacak veya bağlanacaktır. Helikopterin gemi üzerinde oluşturacağı hava akımı sebebiyle halatlar, kapela, ip ,hontum ve çöplerin havalanabileceğini akılda tutup, tüm bunların helikopteri düşürebilecek maddeler olduğunu unutmadan tedbir almak gerekir. 7- Bölgede daha başka gemiler de bulunuyorsa ihtiyacı olan gemi kendini belirtebilmek için gündüz portakal renkli duman işareti veya parlak gün ışığı olmadığı zamanlarda aldis lambası da gösterebilir, geceyse paraşütlü fişekler ve el maytapları kullanılacaktır 8- Gemide bulunan direk/baca gibi yapılar çok iyi aydınlatılır. 9- Helikopterin rüzgar yönünü anlaması için bayrak ve flamalar çekilir 10- Helikopterle gemiye sapan verildiğinde, kesinlikle geminin bir tarafına bağlanmamalı ve tutturulmamalıdır. 11- Helikopterden sarkıtılan ‘/inç kablosuna sadece lastik eldiven giyen bir kişinin dokunması lazımdır, üzerinde biriken statik elektrik sebebiyle vinç kablosu yaralayıcı veya öldürücü olabilir. Bu statik elektriğin boşaltılabilmesi için kablo ya suya indirilecek ya da güverteye dokunmasına müsaade edilecek, daha sonra manevralarda oluşabilecek statik elektrik boşalması sonucu oluşabilecek ölümler ve yaralanmalar önlenebilecektir. 12- Tüm bu işlemler esnasında görev yapan mürettebat can yeleği giymiş olmalıdır. 13- Helikopter pilot ve mürettebatının bu konularda eğitilmiş ve tecrübeli olduklarını düşünerek, onların vereceği talimatlara uyulmalıdır, 14-Şayet helikopterle tahliye veya yukarı çekme gece yapılıyorsa, gemiyi bulmaya yardım için dik arama ışıkları donatılır, Yakınlarda büyük bir engel varsa ışıklarla, pilotun dikkatini çekecek şekilde aydınlatılmalıdır, 15- Pilotun gözünün kamaşmaması için helikoptere doğru ışık tutulmamalıdır.
Can salına yardım gelmesi durumunda yukarıdaki tedbirlere ek ve/veya tedbir olarak Helikopterin aşağı doğru yapacağı hava akımından salın devrilmemesi için havanın geldiği taraftaki ağırlığın arttırılması gerekir Can salının çadır kısmını ayakta tutan kısımların gazı boşaltılarak , çadır indinilmelidir. Helikoptere alınma Helikopterle yapılan malzeme ve insan tahliyesinde birkaç çeşit donanım kullanılır, değişik amaç ve durumlar için kullanılmak üzere çeşitli şekillerde yapılmış olan bu donanımlar a-
Kurtarma sapanı
b-
Kurtarma sepeti
c-
Kurtarma ağı
d-
Kurtarma sedyesi
e-Kurtarma sandalyesi, gibi isimler alır. Tüm bu teçhizat ve donanımın dizayn ve kullanımları ise aşağıdaki anlatılmıştır. a-
Kurtarma sapanı;
Kazazedeyi koltuk altından saracak bir kayış şeklindedir. Helikopter vinç telinin ucuna takılı olarak gelen sapanın,boştaki ucu koltuk altlarından geçirilip göğüs hizasına gelen noktada sapanın kilit kısmına takılır ve yukarı çekme işlemi başlayabilir. Şayet sapan kapalı şekilde bir dob1m yapılmış olarak gelirse, kazazede öncelikle kafasını daha sonra da her iki kolunu kazak giyiyor gibi kasanın içinden geçirerek çekilmeye hazır hale gelecektir. Kazazedenin kollarını kapatarak ellerini karın hizasının altında kenetlemesi emniyet açısından iyi bir tedbir olacaktır. b-
Kurtarma sepeti;
Bir kişinin sığabileceği büyüklükte bir sepettir. Açık kısmından girilerek içeri oturulur. İçine binen kişi dengeyi bozucu hareketler yapmamalı ve kendisini emniyete alacak şekilde tutunarak dengeli oturmalıdır. c-
Kurtarma ağı;
Kurtarma sepetine benzer. Fakat biraz daha kare şeklinde olduğundan ayaklar sepetteki gibi uzatılamaz. Açık olan taraftan girilip, yüz açık olan tarafa gelecek pozisyonda bağdaş kurularak oturulur. Yine denge bozucu gereksiz hareketlerden kaçınmalı ve etrafı çevreleyen ağlardan tutunulmalıdır. d-
Kurtarma sandalyesi;
Üç kollu, çıpaya benzeyen bir oturaktır. Kolların birleştiği alt noktayla, vinç teli ile birleştiği nokta arasında tutunmak için özel bedeni vardır. Kalçayı ve bacakları taşıyacak şekilde dizayn edilmiştir. Yüz kısmı vinç teline dönük ve eller oturağın tutamacına sarılacak şekilde oturulur. Hızlı bir tahliyenin gerekli görüldüğü durumlarda kurtarma sandalyesi ile iki kişi aynı anda yukarı çekilebilir. Oturağa ilk kişi yukarıda anlatıldığı gibi biner ve tutunur, ikinci kişi ise oturağın kollarından birisini kolunun altına, diğer bir oturak kolunu da öbür kolunun altına alıp, oturan kişinin de bacaklarını saracak şekilde ellerini karın bölgesinde kenetler ve aşağı sallanır. Bu çeşit taşıma durumları için kazazedelerin sıhhatli ve kuvvetli olmaları önemli bir konudur ve göz ardı edilmemelidir. Helikopterin vinciyle yukarı doğru çekilme; Helikopterde bulunan ve yukarı çekilen kişi kesinlikle acele etmemeli, vincin sonuna kadar çekmesi beklenir. Helikopter hizasına gelen askıdaki kişi düz olarak içeri çekilip,
.
daha sonra sapandan çıkarılacaktır bu konuya hassasiyet gösterilmeli ve helikopterdeki hareket beklenmelidir. Aksi hareketlerin hayati tehlikeler oluşturacağı panik ve acelenin kazalara sebep olduğu unutulmamalıdır.
I.M.O. Model Kurs 1.20
Gemide Yangınla Mücadele
Giriş Gemilerde çıkan yangınlar yüzünden her yıl milyarlarca liralık hasarlar ve can kayıpları olmaktadır. Bu yangınların temel nedeni insan hatalarıdır. Dikkatsizce yapılan bir hareket gemi ve içindeki insanları tehlikeye atmaktadır.
Karada çıkan yangınlarda, söndürme için birçok yardımcı varken gemi yangınlarında ise söndürme işi, gemi mürettebatının bilgisine ve yangın söndürme donanımının yeterliliğine bağlıdır. Bu nedenle yangın donanımının eksiksiz ve her gemi adamının da iyi bir itfaiyeci kadar bilgiye sahip olması gerekmektedir. Yangınla mücadele yerine yangını önleyici tedbirlere ağırlık vermek daha kolay ve ucuz yol-dur.
BÖLÜM 1- GÜVENLİK İLKELERİ A- Yangın Kaynakları Gemide bulunan malzeme, donanım ve çalışma şartları yangın çıkma olanağını oldukça arttırmaktadır Özellikle makine dairesi yangın oluşmasına çok müsaittir. Geminin hemen .
hemen her yanında yağ ve boya gibi yanıcı maddeler bulunur. Dikkatsiz bir davranış ateş almalarına neden olur ve umulmayacak kadar kısa bir sürede yangına dönüşebilir. Gemideki çeşitli bölgelerde yangına sebep olabilecek tehlikeler aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1-Yaşam yerlerinde -
Sigara içilmesi; özellikle kamaralarda sigara içmek ve sigarayı iyice söndürmeden
veya söndüremeden uyumak. -
Kamaralardaki elektrik devrelerine çeşitli ekler ve bağlantılar yapmak. Özellikle
kamaraları ısıtmak için elektrikli ısıtıcılar kullanmak. -
Elektrik devrelerinin eskimesi.
-
Loş ışık elde etmek için kamaralarda bulunan aydınlatıcıların üzerine bez veya
kağıt koymak. -
Elektrikli cihazların kapatılmaması.
-
Salonların yanında bulunan büfelerdeki ocakların kapatılmaması.
-
Kamaranın düzensiz olması ve yağlı giyeceklerin bulundurulması.
-
Kamaradaki kaloriferlerin üzerine bez konulması.
2-
Makine dairesinde
-
Düzensizlik.
-
Skavenç mahallerini temiz olmaması.
-
Sintinedeki yağların temizlenmemesi.
-
Temizlik malzemesi olarak benzin gibi çok uçucu ve parlayıcı maddelerin
kullanılması. -
Sigara içilmesi.
-
Makine dairesinde tiner, benzin gibi maddelerin bulundurulması.
3-
Kuzinelerde
-
Kuzinelerdeki yangın sebeplerinin başında ısı kaynakları gelmektedir. Gaz
kaçağı, elektrik devrelerinin eskimesi, yetersiz kalması, fazla güç çekilmesi kıvılcım çıkmasına ve çeşitli maddelerin alev almasına neden olur. -
Kuzinede yangına neden olan bir başka neden de tavadaki kızgın yağların
parlamasıdır. -
Havalandırma fanlarının temiz olmaması da kuzinedeki sıcaklığın artmasına
ve gaz kaçağı varsa ortamda kalmasına neden olur. Ayrıca tanlarda toplanan yağlarda yanabilir. 4-
Güvertede
-
Taşınan yüklerin kendi özelliklerinden dolayı yanmaları.
-
Portuçlara düzensizce konulan malzemeler. Portuçlarda güvertede bulunan
elektrikli donanımın ana şalterleni ve elektrik donanımları bulunması nedeniyle buralara konulan yağlı ve diğer yanıcı maddeler her an yanabilir. -
Başaltına konulan halatlar, boya tiner gibi maddeler de tehlikeye açıktır.
5-
Telsiz daireleri
,
Telsiz dairelerinin elektrikli cihazlar ve bunların devreleri ile dolu olması elektrik yangınlarına neden olmaktadır. 6-
Akü dairesi
Aküler şarj olurken ortama yanıcı hidrojen ve yakıcı oksijen gazı yayarlar. Akü dairelerin kapalı tutulursa patlama şeklinde yangına neden olabilir. Bu gazların çok iyi havalandırma ile dışarı atılması gerekir. Aküler şarj olurken aküden beslenen tüm devreler kapatılmalıdır. 7-
Statik elektrik
Gemide ve karada pek dikkat edilmeyen bir ateş kaynağı da statik elektriklenmenin neden olduğu kıvılcımdır. İnsanın üzerinde ve çalışan aletlerde statik elektrik birikir.
Özellikle gaz çıkaran maddelerle temas edilmeden önce yanmayan bir metal yüzeye dokunularak topraklama yapılmalıdır. 8-
Tamir işleri
Tamamen çalışanların ve sorumluların dikkatsizliği ve bilgisizliği nedeniyle tamirler sırasında çeşitli yangınlar oluşmaktadır. Bazen bu hatalar patlamalara neden olarak can kaybına da sebep olmaktadır. Kaynak yapılan tamirlerde kaptandan izin alınmalı, kaynak yapılacak yerin etrafı yanıcı maddelerden temizlenmeli, gazlı bölgelerde kaynak yapmadan önce gaz ölçümleri yapılmalıdır. B- Eğitim ve Talimler Yangınla mücadelenin en önemli basamaklarından bir eğitimdir. Bu eğitim gemiyi tanımak, teçhizatı tanımak, yangını tanımak ve söndürmeyi bilmek olarak sıralanabilir. Yangınla mücadelede başarılı olabilmek için şu üç unsur gereklidir 1- Teçhizat 2- Eğitim ve talim 3- Görev dağılımı. Yukarıda saydığımız üç unsuru bir olay üzerinde canlandıralım Ve karşılaşabileceğimiz aksaklıkları tahmin edelim.(tüp C02 tüpü) Kamaramızda bir madde ateş aldı söndürmek için harekete geçiyoruz; ‘k Ne çeşit yangındır, ne çeşit söndürücü lazım?. Söndürücü lazım; uygun söndürücü var mı?, nerede?,yerini biliyor muyuz?. Söndürücüyü bulduk; yerinden çıkıyor mu?. Söndürücüyü çıkardık; dolu mu?. Söndürücü dolu, kamaraya getirdik, valf açılıyor mu?. Söndürücü açıldı, C02 çıkıyor; nozulu nasıl tutacağız?. C02 yi ateşin neresine tutacağız? ne kadar mesafeden tutacağız? C02 gazı ne kadar sürecektir?, yangını söndürebilecek mi? veya bu kadar vakit kaybetmeye değer miydi?. *
Yangın görüldüğünde yapılacak ilk iş alarm vermektir.
Görüldüğü gibi nasılsa biliyoruz diye geçiştirilen basit bir uygulama acil bir durumda umulmadık aksilikler çıkarabilir. Hatta bilgi dahi bazen yeterli olmamaktadır, çünkü bilginin kullanılabilmesi için uygun teçhizat olmalı ve bu teçhizat ta her an kullanıma hazır olmalıdır. Buna ek olarak, tek başımıza büyük bir yangına müdahale edemeyiz, bütün teçhizatı bir anda kullanamayız. Bu nedenle görev dağılımı yapılmalıdır. Biri yangın elbisesini giyen, diğeri, hortumu tutar, bir diğeri muhabereyi sağlar vs. ancak bu şekilde
yangınla mücadelede başarılı olunabilir. Bu anlatılanlar ise, gemide düzenli aralıklarla role talimlerinin yapılması ile başarılabilir. Bir çok konu teoride anlatılınca kolay zannedilir. Karanlıkta yürüme şekli, dumanda kaçış şekli gibi; fakat bu anlatılanlar ile karşılaşınca söylenildiği gibi kolay olmadığı görülür. Bu tür zorlukları aşmak için role talimleri gerçeğe uygun yapılmalı, örneğin alev çıkarmadan duman oluşturularak dumanda kaçış talimi yapılabilir.
BÖLÜM 2 YANGIN TEORİSİ A- Yangın Üçgeni Her yanma yangın değildir, kontrol altında olmayan yanmalara yangın denir. Yanmanın oluşabilmesi ve devam edebilmesi için üç unsur gereklidir, bunlar; 1- Yanıcı madde. 2- Yakıcı madde (oksijen). 3- Yeterli ısı. Bu üç unsur bir üçgenin kenarları ile temsil edilir ve yangın üçgeni olarak adlandırılır. Yukarıda sayılan üç unsur herhangi bir nedenle bir araya getirildiğinde yanma oluşur.
Bunlardan biri uzaklaştırıldı takdirde yanma olayı son bulur. Birinci unsur olan yanıcı madde, (kağıt, tahta, bez, yağ gibi )her yerde bulunabilir. İkinci unsur olan oksijen de her yerde her tür yangın için yeter miktarda bulunur. Üçüncü unsur olan yeterli ısı istisnai bazı şartlar hariç her yerde bulunmaz, varsa bile muhtemelen kontrol altındadır. Çeşitli ısı kaynakları vardır, bunlar; Kimyasal enerji; kömürün, yağın vs. nin yanması sonucu oluşur, Mekanik enerji; sürtünme ile oluşur,
Elektrik enerjisi; kıvılcım, kısa devre, ile oluşur, Nükleer enerji.
B- Yangının Yayılması Yangın dört şekilde yayılır; 1- Radyasyon Havada ısının yayılması şeklindedir. 2- Konveksiyon Alevin ve ısının yukarı doğru yükselmesi, üst katlara doğru yayılma. 3- Dokunma, temas. Isı kaynağına temas eden maddenin de ısınarak enerjiyi taşıması. 4- Doğrudan yanma. Alevin diğer yanıcı maddeleri yakması.
C- Yangının Gelişmesi Bir yanmanın oluşabilmesi için yanıcı maddenin yanmasına yeterli ısının ve oksijenin olması gerekir. Daha sonra aşağıdaki olaylar sırayla gelişerek yanma başlar. 1- Aşırı ısınma; yanma için gerekli ısı olduğu takdirde yanıcı madde önce ısınır. 2- Buharlaşma; ısınmaya başlayan cisimde bulunan yanıcı
gazlar dışarı çıkar. 3- Alevlenme; dışarı çıkan gazlar, ısı yanma için gerekli sınırı geçtiği an alev alarak yanmaya başlar. Yanıcı maddenin cinsine göre yukarıda açıklanan olaylar birkaç dakika ile birkaç saat arasırda değişebilir. Yağın ısınıp buhar çıkarması birkaç dakikadan kısa süre yeterli olurken bir ağaç parçanı için birkaç saat sürebilir. Yukarıda söylenenlere ek olarak şunu belirtmek gerekir ki, yanıcı maddenin büyüklüğü de yanmanın başlaması için çok önemlidir. Aynı cismin küçük bir parçası çabucak yanarken büyük parçası uzun sürede yanar.
D- Yangınların Sınıflandırılması ve Uygun Söndürme Teçhizatları Yangının sınıfları, yanıcı maddeleri ve bunlara karşı kullanılacak söndürücü türleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
BÖLÜM 3 YANGINLA MÜCADELE A- Yangın Önleme İlkeleri Yangınla mücadelenin en önemli ilkesi yangını oluşturan unsurların bir araya gelmelerini örılemektir. Bundan sonra ikinci önemli husus ise yangına karşı erken müdahale etmektir. Erken müdahale ise erken tesbit ile sağlanabilir. Yangının erken tesbit edilmesi gemide bulunan yangın uyarı cihazları ile yapılır.
Yangırla mücadeleye aşağıdaki bilgilerin elde edilrr’esinden sonra başlanır. 1-
Yangın nerede.?
2-
Ne yanıyor.?
3-
Yanıcı maddenin ne kadarı yanıyor.?
4-
Yangın ne yana doğru yayılıyor, yayılabilir.?
5-
Yangınla mücadele etme imkanımız nedir.?
Sayılan bilgiler tam olarak elde edilemediği sürece yapılacak müdahale eksik veya yanlış olabilir. Yangına karşı yapılacak müdahale ve kurtarmada aşağıdaki sıralamaya dikkat edilecektir. Birinci öncelik insanların kurtarılması, İkinci öncelik gemi ve yükün kurtarılması, Üçüncü öncelik çevrenin korunması.
B-
Geminin Tanıtılması
Gemiler inşa edilirken yangına karşı koruyucu birtakım yapı ve donanımlanı ile birlikte inşa edilirler. Yangın karşı yapılan bu donanımlar geminin büyüklüğü, tipi ve taşıdığı yüke göre değişiklik gösterir. Bu nedenle çalışılan geminin yangın donanımları ve yerleri en kısa sürede öğrenilmelidir. Bunlar karbondioksit dairesi, yangın söndürücüler, yangın perdeleri, deniz suyu devresi, acil yangın pompası, uluslararası sahil bağlantısı, yangın elbisesi, görev dağılımı ve alarm devrelerine ait bilgilerdir. Gemi yangın donanımının çok iyi bilinmesi erken müdahale için önemlidir. Ayrıca geminin ambarları, tüm giriş çıkış yerleri, acil çıkışlar, yakıt tanklarının yerleri vs. gibi bilgiler yangınla mücadelede başarılı olabilmek için gereklidir. Her gemiadamı gemiye katıldıktan hemen sonra yangınla mücadele donanımlarının yerlerini öğnenmeli ve karanlıkta kamanadan çıkıp güverteye gidebitecek kadar gemisini iyi tanımalıdır. C-
Güvenlik Çalışmaları.
Yangınla mücadele role talimleri sırasında yangın söndürme teçhizatlarına ait bilgilerin yanı sıra gemiye ait bilgilerde mürettebata verilmesidir, gemi topluca gezilerek bütün donanımlar tanıtılmalıdır.
BÖLÜM 4- Yangının Saptanması A-
Alev ve Duman ihbar cihazları
Gemilerde yangın çıkabilecek çok ücra noktaların bulunması, diğer bölgelerin ise sürekli insan kontrolu altında olmaması ve özellikle geceleri sadece vardiyacı mürettebatın ayakta olması nedeniyle çıkabilecek bir yangının duyulması çok zaman alabilin. Ayrıca
sefer sırasında yüklerin bulunduğu ambarlara ginilmediği için buralarda oluşan bir yangın uzun süre sonra fark edilebilir. İşte bu gibi olumsuzlukları gidermek için gemilere yangın ihbar cihazlanı yerleştirilmiştir. Gemilerde üç çeşit yangın ihbar cihazı kullanılmaktadır. 1Alev Saptayıcı Cihazlar Alev saptayıcı cihazlar genellikle kolay alev alan maddelerin bulundu yerlerde ve açık alanlarda kullanılırlar. 1-3 saniye gibi çok kısa sürede alevleri tespit edip alarm verirler. Ultraviyole ve kızıl ötesi ışınları algılayarak çalışırlar. Ancak her iki tip dedektör güneş ışınlarından etkilenip sistemi yanıltabilirler. Bu cihazlar çokluk otomatik olarak söndürücülere de kumanda edenler. 2Duman Saptayıcı Cihazlar Duman saptayıcı cihazlar tamamen kapalı mahallerdeki yangın oluşumuna karşı
kullanılırlar. İyonizasyon duman dedektörü optik boyuttaki toz ve duman zerrelerini algılar ve 100 m_ lik bir alanda kontrol yapabilir. Optik duman dedektörü yavaş yanmaların meydana geldiği ortamlarda tercih edilir, ışık şiddetini etkileyen duman türleninde daha duyarlıdır. -20°C derece ile +60°C derece arasında çalışırlar. Alarm devresine kumanda ederek alarm verdinirler. Bir kısmı ise su püskürtme devresine kumanda ederek duman olan ortama su püskürterek müdahale eder. 3-
Isı Saptayıcı Cihazlar.
Isı saptayıcı cihazlar yüksek sıcaklığın olabileceği ortamlarda kullanılır. Bunlardan sabit sıcaklık dedektörü bulunduğu yerin sıcaklığı ayarlandığı sıcaklığın üzerine çıktığında alarm verir. Sıcaklık artış dedektörü ise belirli bir zaman aralığında ortam sıcaklığının artma hızına göre alarm verir. Her iki tip dedektör 50 m’lik bir alana kumanda edebilir. B- Otomatik Yangın Alarmı Gemilerde bulunan çeşitli yangın saptayıcı cihazlar geminin yangın alarmına bağlıdır, herhangi bir yangın halinde alarmı devreye alır. Bir yangın alarm devresinde algılayıcılar, kontrol paneli, ve güç kaynağı dışında emniyet düğmeleri, alarm zilleri, sinyal lambaları, yangın perdelerine kumanda üniteleri, kontrol panel kaydedicileri ve çeşitli yanalar bulunur. Yangın alarm sisteminin kontrol paneli iki ayrı tip güç kaynağından beslenmelidir. Bunlardan herhangi bir devre dışı kaldığında diğeri etkilenmemelidir.
BÖLÜM 5 Sabit Yangın Söndürme Sistemleri A- Genel Bilgiler Gemi yangınlarında etkin müdahalenin yapılabilmesi için gemiler seyyar ve sabit olmak üzere çeşitli yangın söndürücüler ile donatılmıştır. Taşınabilir söndürücüler küçük yangınlara karşı ve ilk müdahale için kullanılırlar. Makine dairesi ve ambarlarda çıkan yangınlar için sabit söndürücü sistemlerden faydalanılır. Bu sistemlerde genellikle karbondioksit ve köpüklü yangın söndürücüler kullanılır. Bundan başka geminin deniz suyu devresi de sabit bir söndürme sistemi sayılabilir. Bu sistemlerde bir kumanda odası bulunur. Yangının çıktığı yere ve büyüklüğüne göre sistemin bir kısım veya tümü devreye alınır. Ayrıca söndürücüler istenilen bölgeye de yönlendirilebilir.
B- Ateş Boğma Sistemleri 1-Karbondioksitli Yangın Söndürücü Yangını
boğarak
söndüren
sistemlen
Karbondioksit
ve
Köpüklü
yangın
söndürücülerdir. Karbondioksit gazı basınç altında çelik tüplerde saklanır. Gemilerde 6, 12, ve 45 kilogramlık tüplerde bulunur. Sıvı CO havaya bırakıldığında hacminin 450 katı kadar genişler Genişleyen C02 etnafın ısısını alarak basıldığı yerin ısısını düşürerek yangının ısı kaynağını ortadan kaldınır. Karbondioksit gazı havadan 1,5 kat daha ağır olduğu için bulunduğu mekanın tabanına yayılarak altta kalan yangının üzerini örter ve hava ile temasını keser. Böylece hem soğutma hem boğma yaparak yangını söndürür. Karbondioksit gazı kapalı mekanlarda kullanılır ve basılmadan önce tüm açıklıklan kapatılarak hava girişi önlenir. Karbondioksit gazının etkili bir söndürücü olabilmesi için hava ile %20 oranında karışması gerekir. Bu karışım insan hayatı için tehlikeli olduğu için Karbondioksit basılacak yerlerde insan kalmamalıdır. Yangının tamamen söndüğünden
emin olmadan içeriye hava girmesine izin verilmemelidir. Yangın söndükten sonra yangın mahalli iyice havalandırıldıktan ve gaz ölçümü yapıldıktan sonra içeri ginilebilir. Gemilerdeki sabit karbondioksit tüpleri Karbondioksit darresinde bulunur. Buradaki tüplerin düzenli olarak bakım tutumu yapılmalı her an kullanıma hazır bulundurulmalıdır. Yangın role talimlerinde CO2 dairesindeki tüplenin nasıl kullanılacağı öğrenilmelidir. 2Köpüklü Yangın Söndürücü Boğarak söndürmede kullanılan diğer söndürücüler köpüklü tip yangın söndürücülenidir. Köpük yanan sıvının üzerinde yayılarak ince bir tabaka halinde kaplar ve ateşin hava ile temasını keser. Ayrıca sıvının bir miktar ısısını emerek yanan maddeyi soğutur. Dört tür köpük vardır. Protein esaslı köpük, Sentetik esaslı köpük. Kimyasal köpük Alkol köpüğü Protein esaslı köpükler hayvanların kan ve yağlarından elde edilir. lçenisine bazı katkı maddeleri eklenerek yapılan %3 oranında köpük maddesi ve % 97 oranında su karışımıdır. Bir hacim proteine karşılık sekiz hacim genişleme yapar. Genleşme oranı 1/8’dir. Krem rengindedir ve zehirli değildir, vücuda teması halinde bol su ile yıkanmalıdır. Sentetik köpük %95 su ve %5 sentetik madde karışımından elde edilen köpüktür. Sentetik köpük özleninin üç genişlemeleri farklı üç türü vardır. Düşük gerişlemeli köpük özü (10 kat genişler) Orta genişlemeli köpük özü (100 kat genişler) Yüksek genişlemeli köpük özü (100 kat genişler) Yüksek genişlemeli köpükler makine dairesinde diğerleri güverte ve kuzinede kullanılır. Kimyasal köpük : Alüminyum sülfat ve Sodyum bi karbonat kimyasal tepkimesi sonucu oluşan bir köpük cinsidir. Alkol köpüğü kimyasal sıvı yangınlarında kullanılır. Kimyasal sıvı oluşan köpüğün suyunu ememediğinden köpük sıvının üzerinde yayılarak sıvının hava ile temasını keser. -
-
-
-
-
-
-
aKöpük Üretme Yöntemleri Köpük özü genellikle ayrı bir kapta bulundurulur. Kullanılacağı zaman taşınarak yangın mahalline getirilir, burada çeşitli tip nozullar yardımı ile basınçlı suyla karıştırılarak köpük üretilir. bKöpükle Yangına Müdahale Yangın yerine göre çeşitli şekilde müdahale edilir. Yangın düz bir yüzeyde ise; Köpük oluşana kadar gelen su yangından uzak bir yere sıkılır, Köpük gelince 45 derecelik açı ile köpükler sıvının üzerine düşecek şekilde havaya doğru tutulur Sıvı tamamen örtülene kadar köpük sıkılır, -
-
-
Örtüldükten sonra köpük örtüsünün bir yerinden açılmaması için yangın sönene kadar kontrol altında tutulur.Engebeli bir yerde ise; Köpük oluşana kadar su yangından uzak bir yere tu.tulur, Köpük gelince yangının arka kısmındaki bir yere çarptırılarak yavaş yavaş alevlerin üzerine doğru akarak yanan sıvıyı örtmesi sağlanır. Yanan sıvı örtüldükten sonra yine açılmaması için gözetim altında tutulur. Köpük maddeleri yüksek sıcaklıklarda saklanmamalı ve hava ile temas ettinilmemelidir. Köpük kullanıldıktan sonra nozul ve borular bol su ile yıkanmalıdır. -
-
-
-
B- Yangın Önleme Sistemleri 1- Hidrokarbon, Toz re Ha/on Gazı Yangın önleyici ve aynı zamanda söndürücü olarak kullanılan maddeler halon gazı, azot gazı, karbontetra klorür ve ölü gazdır. Bunlardan halon gazının kullanımı uluslararası alanda yasaklanmıştır. 2- Ölü Gaz Sistemi (İnert gaz) Gemide egzos gazının temizlenmesi ile %5 oranında oksijen içeren gaz elde edilir. Oksijen oranı çok düşük olan bu gaza ölü gaz denir. Bu gaz tanklara basılarak tank havasının oksijen oranı %8 in altına düşürülür. Böylece ortamda yük buharının herhangi bir nedenle parlaması önlenir. Yükleme, boşaltma ve taşıma sırasında tank içinde belli bir basınç altında sürekli ölü gaz bulundurulur.
C- Yangın Soğutma Sistemleri 1- Deniz Suyu Devresi Geminin ana yangın devresini oluşturan bu donanım her gemide uygun özellikte ve sayıda yangın pompaları, yangın devreleri, musluklar, hortum, nozullardan, acil jeneratörü, acil deniz suyu pompasından meydana gelir. Bu devre ile deniz suyu yangına karşı soğutucu ve söndürücü olarak kullanılır. Gemideki diğer söndürücülerin sayısı sınırlı olduğundan en kullanışlı söndürücü uygun olduğu yangın türüne karşı deniz suyudur. 2- Su Püskürtme Sistemleri Sprinkler sistemi de denilen bu sistem otomatik veya el ile kumanda edilebilen iki tiptir. Bu sistemler basınçlı su bulunan bir tanka bağlı bir boru donanımı ile geminin muhtelif
kapalı yerlerine yayılmış basınçlı su devreleridir. Kapalı yerler büyüklüklerine göre belirlenen sayıda sprinkler kafaları ile donatılmışlardır. Bu kafalar sıcaklığın kamaralarda 70 °C derece, kuzinelerde 100°C dereceyi aşması halinde açılarak devredeki basınçlı suyu içeri püskürtür. Böylece soğutma yaparak yangını söndürür. Bu sırada devredeki basıncın düşmesi nedeniyle basınca duyarlı bir alarm sistemini devreye alır. Tavanlara yerleştirilen sprinkler kafalarının sayısı en az dakikada 5 lt/m_ su dağıtacak şekilde oda hacmine göre hesap edilir. E- Acil Yangın Pompası Geminin ana yangın pompası devre dışı kaldığında yandın söndürmenin aksamaması için yangın devresini besleyebilecek güçte bir acil yangın pompası bulunur. Bu pompa genellikle dizel tahriklidir veya elektrik motorlu ise acil jeneratörden güç alır ve genellikle makine dairesi dışında bulunur. Gemide acil durumlarda ana güç üretici jeneratörler devre dışı kaldığı zaman yangın söndürme ve aydınlatma için bir acil durum jeneratörü bulundurulur. F- Kimyasal Toz Uygulaması Sabit devre sistemlerinde kimyasal kuru tozlarda kullanılmaktadır. Sodyum bir karbonat, amonyum fosfat veya potasyum tozun oluşur. Tozları itici olarak azot veya CO2 gazları kullanılır. Kuru toz yanan maddeyi örttüğü sürece etkilidir. Zehirli olmamasına karşılık boğaza ve göze kaçtığında tahriş edici olabilir. Yanan madde söndükten sonra su ile soğutularak yangının yeniden başlaması önlenmelidir. Kimyasal kuru tozlar havanın rutubetinden etkilenir, Rutubetli yerlerde saklanmamalıdır.
BÖLÜM 6 YANGIN SÖNDÜRME DONANIMLARI A Yangın Hortumları ve Teçhizatları Yangın hortumlarının iç kısımları kauçuklu maddeden yapılmış olup dışları sentetik bez kumaştan yapılmış bir kılıf ile sarılmıştır. Yangın hortumları kimyasal maddelere dayanıklı, esnek, basınca dayanıklı malzemelerdir. Hortum boyları 18, 22.5, veya 30 metre, çapları ise 45 mm. veya 70 mm. dir. Yangın istasyonlarındaki tamburlara kolayca alınıp yargın mahalline götürülecek şekilde sarılan hortumlar uçlarındaki kaplinler ile birbirlerine ve yangın musluğuna takılarak kullanılırlar. Hortumların yangına karşı tutulan ucunda nozul adı verilen bir parça bulunur. Nozullar çeşitli şekil ve büyüklükte olup suyun yangın üzerine düz, veya yağmur şeklinde
verilmesini sağlarlar. Hortum ve nozullar hep aynı yerde saklanmalıdırlar.
Hortumlar kullanıldıktan sonra içlerindeki sular boşaltılıp katlanarak yangın istasyonlarındaki yerlerine kaldırılırlar. Hortumla Yangına Müdahalede Dikkat Edilecekler Hortum yangın musluğuna bağlandıktan sonra yangın tarafındaki kısmının kullanıcı tarafından tutulduğundan emin olunmalıdır. Yangın musluğu hortumun ani silkelenmesini önlemek için yavaşça açılmalıdır. Nozulu tutan kişi nasıl tutulacağını da bilmelidir. Hortuma su geldikten sonra kesinlikle bırakılmamalıdır. Kapatmak gerektiğinde musluk yine yavaşça kapatılmalıdır. B- Seyyar Yangın Söndürücüler Yangın oluştuğunda ilk müdahaleyi yapabilmek için geminin çeşitli yerlerine taşınabilir yangın söndürücüleri yerleştirilmiştir. Seyyar söndürücülerde bulunması gereken özellikler aşağıdadır. Söndürücüler denetlenmiş ve kullanım süresi geçerli olmalıdır. Kolayca ulaşılabilecek ve görünür bir yerde olmalıdır. Yangın tehlikesi olan yerlerde bulunmalıdır. Her an kullanıma hazır olmalıdır. -
-
-
-
Seyyar Söndürücülerin Yapılan Taşınabilir söndürücüler paslanmaz çelikten yapılmıştır. Kapak kısımları açılır kapanır olup çalıştırma mekanizması burada bulunur. Bazı tüplerde söndürücü madde basınç altında saklanır ve bu mekanizma ile istendiği anda ve istendiği kadar dışarı püskürtülebilir. Diğer tüplerde ise basınç tüpün içindeki ayrı bir kartuşun patlatılması ile üretilir. Bu tip söndürücüler basınç bitene kadar bir defada kullanılır. Bir çok tüpte içerideki basıncı gösteren bir gösterge bulunur. Seyyar Söndürücü Tipleri a- Sulu Söndürücüler Kapasitesi Kullanma süresi Etki mesafesi
b-
: 9 Litre : 60-90 sn. : 3-8 metre
Köpüklü Söndürücüler Kapasitesi : 9 Litre
Kullanma süresi
: 60-90 sn.
Etki mesafesi
:3-5 metre
c-
Kimyasal Tozlu Söndürücüler
Kapasitesi
: 4,5- 13,5 Litr
Kullanma süresi
:15 40 sn.
Etki mesafesi
:3-4,5 metre
-
d-Karbondioksitli Söndürücüler Kapasitesi Kullanma süresi Etki mesafesi
:1- 7,5 Litre :10-30 sn. :1,5 2 metre -
C
İtfaiyeci Donanımları
Yangınla mücadelede yangına müdahale eden kişinin giydiği ve kullandığı donanımlara itfaiyeci donanımı denir. Bunlar; ltfaiyeci elbisesi, Solunum cihazı, Yardımcı malzemelerdir. -
-
-
İtfaiyeci Elbisesi İtfaiyeci elbisesi 3 kısımdan oluşur. Birincisi ceket, pantolon ve başlıktır. İtfaiyeciyi ısı, alev ve kızgın buhardan korur. İkincisi yangına dayanıklı bot ve eldivendir. Üçüncüsü miğfer veya başlıktır. İtfaiyecinin başını çarpmalar karşı korur ve aynı zamanda boyun kısmını da ateşten korur. Ön kısmından ise dışarısı görülür. Ceket itfaiyecinin solunum cihazını giyebileceği kadar geniştir.
D- Solunum Cihazı
Dumanlı veya zararlı gazların bulunduğu bölgelerdeki yangınlara karşı koyabilmek için itfaiyecinin temiz hava ihtiyacını karşılayan cihazdır. Solunum cihazları dört kısımdan oluşur. 1- Hava Tüpü 2-
Basınç Düşürücü VaIf
3-
Maske
4-
Alçak Basınç Uyarı Düdüğü
1- Hava Tüpü Hava tüpleni gri renkte olup içlerine basınçla temiz hava doldurulmuştur. Çeşitli tipleri bulunur; 132 bar 1240lt. -
200 bar
1240lt.
-
200 bar
2250 It.
tüpler daima temiz ve kullanılmaya hazır bulundurulmalıdır. Isı kaynaklarından uzak tutul-
malıdır. Boş tüpler içlerine toz vs.. girmemesi için biraz basınçlı bırakılmalıdırlar. 2- Basınç Düşürücü Valf Basınç düşürücüler tüpteki hava basıncının insanın soluyabileceği basınca düşürür. İki tür basınç düşürücü vardır. Birincisi maskedeki basıncı açık hava basıncına eşit tutar, bu halde maske yüze tam oturmazsa içine duman girebilir. lkincisi ise maskede açık havadan biraz daha fazla basınç oluşturur, böylece maskenin yüze tam oturmayan ve açık kalan yerlerinden içeri duman giremez. 3-Maske Yüz maskesi genel olarak bir solunum valfi, konuşma diyaframı ve başa bağlama kayışlarından ibarettir. Yeni tip maskelerde havanın alınma ve geri verilme yolları farklı yapılarak karışma önlenir, ayrıca bu şekilde maske camının buğulanması da önlenmiş olur. 4-Alçak Basınç Uyarı Düdüğü Tüpün içinde yaklaşık 10 dakikalık hava kaldığında devreye giren ve kullanıcıyı uyanan hava ile çalışan düdüktür. Düdük dakikada 2 litre hava tüketir. Solunum Cihazının Kullanılması Önce tüplerin basınç valfıne bakılarak doluluğundan emin olunur. %80 den daha az dolu olan tüpler kullanılmamalıdır. Tüpler koşum takımları ile sırta yerleştirilir. Yüz maskesi iyice yüze oturacak şekilde takılır. Artı basınçlı tipte parmakla maskenin bir kenarı açılarak hava kaçışı çıkan sesle denenir. Hava valfı açılarak maskeye hava verilir. Nefes alıp vererek cihaz çalıştırılır. Kullanma bittikten sonra valf kapatılır VaIf kapatıldıktan sonra maskedeki hava boşalırken alçak basınç düdüğünün çalması kontrol edilir. -
-
-
-
-
-
-
Kullanma Süresinin Hesabı Yürüyen bir insan dakikada 40 litre hava tüketir. Yapılan işin zorluğuna göre bu miktar artar. Kullanıcı için 10 dakikalık emniyet payı da dikkate alınarak bir tüpün kullanma süresi hesap edilebilir. Tam Süre : Tüp bitinceye kadar geçen süredir. Emniyet Süresi : 10 dakika, yaklaşık 400 litre hava eder. Kullanma süresi : Tüpün açılması ile düdüğün çalması arasındaki süre. Buna göre 1800 litrelik bir tüpün kullanma süresi;
1800/40 = 45 dk. emniyet payı = 10 dk. Kullanma süresi 45 -10= 35 dk. olarak bulunur. Eğer tüp tam dolu değilse eksik olan süre kullanma süresinden düşülür. Hava Karışımı Nefes alınca; %21 Oksijen %79 Nitrojen + diğerleri Nefes verince; %17 Oksijen %4 Karbondioksit %79 Nitrojen + diğerleri Havadaki oksijen oranı %16’nın altına düşünce vücutta arızalar başlar. E- Uluslararası Sahil Bağlantısı Her gemide dışarıdan yardım alındığı takdirde dışarıdan gelen hortumun geminin deniz suyu devresine bağlanabilmesi için uluslararası standart ölçülere sahip bir flenç bulunur. Bu bağlantı kullanılarak dışarıdan gelen hortumla gemi devresine bağlantı yapılır. Uluslararası sahil bağlantısı geminin kolayca ulaşılabilecek bir yerinde bulunur.
BÖLÜM
7
GEMİDE YANGIN SÖNDÜRME ORGANİZASYONU Yangınla mücadelede talimsiz bir şekilde ve bir organizasyona bağlı hareket tarzı geliştirmeden başarılı olmak imkansızdır. Çünkü ateşin organizasyonu mükemmeldir. En tehlikeli hale en kısa yoldan gelmesini bilir. Böyle bir tehlikeye en az onun kadar tertipli şekilde karşı çıkılabilir.
İyi bir yangınla mücadele planlamasında aşağıdakilere dikkat edilmelidir. Her gemide bir yangın ekibi bulunmalı ve bu ekibin üyeleri en bilgili ve tecrübeli kişilerden seçilmelidir. Görev dağılımı yapılmalı ve kişilerin görevlerinin ehli oldukları talimlerle denenmelidir. -
-
Kumanda Gemide yangınla mücadelede amir kaptandır. Görevli zabitler yangın ekiplerinin amirleridirler. İyi bir kumanda için geminin çok iyi tanınması gerekir. Amir yangın ekibinin en kısa zamanda hazır olmasını sağlar. Daha sonra yangına ait bilgileri alarak bir müdahale tarzı geliştirir. Yangına ait aşağıdaki bilgiler öncelikle toplanır; Yangının boyutu ve yeri, Teçhizat ve donanımların yeterliliği, Yangın ekibinin yeterliliği. -
-
-
Kumanda İlkeleri Yangın ekibinin amiri eğitimli olmalıdır. Tüm yangın çeşitleri de mürettebat doğal olarak korkuya kapılır. Amir bilgi ve otoritesi ile bu olumsuzluğu yenmelidir. Telaş ve bağrışmalar sadece korku ve paniği arttırır. Amir yangının ilk haber alınmasından itibaren bütün kumandayı üzerine almalıdır. Yetkili olmayanların en küçük bir müdahalesine izin vermemelidir. Aminin verdiği emirler kısa ve anlaşılır olmalıdır. Mürettebat daima cesaretlendirilmelidir. Tavsiyeler dikkate alınmalı, gereksiz inattan kaçınılmalıdır. Verilen emirlerin işleyişi gözlenerek gerekirse değiştirilebilmelidir. Amirin kazaya uğraması veya değiştirilmesi halinde kumandayı kimin alacağı önceden belirlenmelidir. Amir olaylara karışırken ekibi başsız bırakmamalıdır. Amir her işi bizzat yapmak yerine görev vererek yaptırmalıdır. -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Haberleşme Haberleşme yangınla mücadelenin başarısını etkileyen en önemli etkenlerdendir. Haberleşmenin nasıl yapılacağı ve haberleşmenin kesilmesi halinde nasıl davranılacağı önceden kararlaştırılmalıdır. Yangının kumanda merkezi köprüüstüdür. Bütün bilgiler buraya gelerek değerlendirilir.
yangın ekiplerinin amirleri tarafından durum sürekli köprüüstüne bildirilerek bilgi akışını sağlanmalı ve mücadelenin etkinliğine göre yeni taktiklerin oluşturulabilmesi sağlanmalıdır.
Gemi Dengesinin Korunması Gemi yangınlarının söndürme çalışmaları sırasında gemi dengesinin korunması çok önemlidir. Geminin kararsız veya nötr denge haline düşmemesi için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. Yangında kullanılacak su belli bir miktarı aşmamalıdır. İmkan varsa biriken sular bir yandan boşaltılmalıdır. Frengiler daima açık tutulmalıdır. -
-
-
Söndürme bittikten Sonra Gözlem Karbonlu maddeler söndürüldükten sonra da ısılarını bir süre muhafaza ettikleri için tekrar yanmaya başlayabilirler. Gemilerin bölmeleri çelik saçla ayrılmış olduğundan yangın sırasında ısı temas yoluyla bir çok bölgeye ulaştırılır. Bir bölmede yangın sönerken başka bir bölmede aşırı ısınma nedeniyle yangın çıkabilir. Bu duruma engel olmak için yangın söndürüldükten sonra en az 24 saat gözaltında tutulmalıdır.
Limanlarda Gemi Yangını Geminin limanda bulunması sırasında birçok işin beraber yapılması, personelin bir kısmının gemide olması, gemiye yabancı insanların girip çıkması yangın tehlikesini arttırır. Limanda yangın çıktığında hemen liman itfaiyesine haber verilir. Kara itfaiyesinin gemiler hakkında yetersiz bilgiye sahip olması müdahalenin başarılı şekilde olmamasına ve bir çok kötü sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle kara itfaiyesi gemi kaptanı ile koordineli bir şekilde çalışmalıdır. Gemi tarafından kara itfaiyesine yangının yeri, personelin durumu, yük, havalandırma, yakıt, söndürme sistemi, gemi yangın planı, gemi genel planına ait bilgiler verilmelidir.
IMO MODEL KURS 1.14
Gemide İlk Yardım
İlk yardım hasta veya yaralıya protesyonel tıbbı yardım yardım gelınceye dek yapılan acıl tedavidir. Daha fazla yaralanmayı, ölümü şoku engellemek ve acıyı hafifletmek için ilk yardım uygulanır. Şiddetli kanama veya oksijen azlığından boğulma gibi bazı durumlarda hastanın yaşaması için acil müdahele gerekir. Bu gibi hallerde bir kaç saniyelik gecikme bile yaşamla ölüm arasındaki fark anlamına gelir. Ancak çoğu yaranmaların ve diğer acil tıbbi durumların tedavisi, ilk yardım konusunda ehil mürettebattan birisi gelinceye veya uygun tıbbi malzeme ve donanım buluncaya dek bir kaç dakika geciktinilebilir. Tüm mürettebat ilk yardım müdühelesini yapmaya hazırlıklı olmalıdır. İlk yardım konusunda acil önlemler alacak ve daha ehil personel gelinceye dek tedavinin ne kadar geciktinilebileceğine karar verecek denli bilgi sahibi olmaldırlar. Yeterli eğitimden yoksun personel de bu konuda nerde duracağını bilmelidir. Kurtarıcının yeteneğini aşan işlem ve tekniklere girişilmemelidir. Yarardan çok zarar verebilir.
Öncelikler Kazazede bulunduğunda: • Kendi güvenliğinizi sağlayın, bir sonraki kazazede siz olmayın • Gerekiyorsa kazazedeyi tehlikeden veya tehlikeyi kazazededen uzaklaştırın (ancak kapalı alanlardaki kazazedeye ilişkin aşağıdaki notlara bakınız) Eğer kanamalı veya bilinci kapalı tek bir ke..:azede varsa (toplam kazazede sayısına bakmaksızın) ‘~ tedaviyi sadece bu kişiye yapın ve yardım isteyin. Eğer bilinci kapalı ve kanamalı kazazede birden fazlaysa: • Yardım isteyin • En kötü durumdaki kazazedeye aşağıdaki öncelikli sıraya göre müdahalede bulunun: şiddetli kanama; solunum/kalp durmuş; şuursuz Eğer kazazede kapalı mekanda ise; güdümlü bir kaptana ekibinin ebil üyesi değilseniz bu mekana girmeyin. Yardım isteyin ve süvaniye haber verin. Kapalı mekandaki atmosferin saldırgan taraf olduğunu varsayın. Kurtarma ekibi, kazazedeye de hemen takılacak solunum aygıtını kuşanmadan içeri GİRMEMELİDİR. Kazazedeye nakil öncesi herhangi bir müdahele gerekmiyorsa süratle kapalı mekandan en yakın güvenli bölgeye nakledilmedir.
Gemide ilk yardımının genel ilkeleri ilk yardım hemen, • solunum ve kalp atışını sağlamak için • kanamayı kontrol altına almak için • zehiri çıkartmak için
• Hastaya daha fazla zarar gelmesini önlemek için (karbonmonoksit veya dumanlı bir odadan çıkartmak gibi) yapılmalıdır. travma tipi ve yayılımı belirlemek için hastanın acil durum değerlendirmesi hemen kaza yerinde yapılmalıdır. Kol veya bacak yaralanmışsa, önce sağlam tarafın giysilerini soyun. Gerektiğinde, yaralı kısmı ortaya çıkarmak için giysileri kesin. Çalışanların toplanıp kalabalık etmesini engelleyin Hastanın nabzı alınmalıdır. Eğer bilekten nabız hissedilmiyorsa, boynun kenarındaki carotid arter’den alınmalıdr. (Bkz.şk.2) Nabız yoksa, kalp masajı ve yapay solunum başlatılamalıdır. (Bkz. Temel yaşam desteği s.103) nabız zayıf ve hızlıysa veya benzi soluk Soğuk aip veriyorsa hastaya şok tedavisi uygulanmalıdır. Şokun yaşam için ne denli tehlikeli olduğunu ve ilk yardımın esas amaçlarından birisinin de şokun önlenmesi olduğunu hatırdan çıkarmayın (Bkz. Şok, s.114) Hasta acısını hafifletece en uygun pozisyona getirilmelidir. Bu pozisyon genelde kan dolaşımını baş tarafa doğru arttırdığı için, uzanma pozisyonudur. Hasta, solunum şeklinin değişimi ve olası kanama tehlikesi düşünülerek izlenmelidir. Eğer nefes almıyorsa ağızdan-ağıza veya ağızdan- buruna yapay solunum yapılmaidır. (Bkz. s.105) Şiddetli kanama denetim altına alınmaiıdr. Bu süre içinde, eğer bilinci açıksa kendisine mümkün olan yardımın yapıldığı anlatılmalı ve yatıştırılmalıdır. Kurtarıcı ağrılı bölgelerin yerini sormalıdır. Hasta yatar vaziyette tutulmalı ve sadece gerektiğinde hareket ettirilmelidir. Belirgin bir yaralanma veya hastalık anlamına gelebilecek herhangi bir işaret ve belirti de dahil olmak üzere hastanın genel görüşüne bakılmalıdr. Boyun veya omurga yaralanması sözkonusu ise hasta yerinden oynatılmamalıdır. Hastayı nakletmeden önce kırıklar tahtalara sarılmalıdr. (Bkz. s.116-118) Kırğı yerine yerleştirmek için herhangi bir girişimden kaçınılmalıdır. Yaralar ve çoğu yanıklar enfeksiyonu önlemek için örtülmelidir. Yaralanmaya ilişkin tedavi şekilleri bu bölümün sonunda ve bir sonraki bölümde ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Hayat kurtarma hareketi başlatıldıktan veya gereksiz sayıldıktan sonra hasta başka tarafları da incinmiş olabileceğini varsayarak özenle muayene edilmelidir. Vücut ısı kaybını önlemek için hasta örtülmelidir. Hastayı sıcaktan da korumak gerekir, tropik bölgelerde hastanın yatırıldığı açık çelik güverte çok sıcak olabliir. Hastaya ne şekilde olursa olsun alkol verilmemelidir. Aşağıdaki durumları hiçbir zaman hafife almayın ve gözardı etmeyin: • Kapalı bilinç (s.100) • lç kanama kuşkusu (s.139) • sivri aletin yol açtığı yara veya delme • eklemlere yakın yaralar. (Bkz. Kırıklar) • gözde yaralanma
Not:Siz ve diğer kişiler aşağıdaki hususlanda hem fikir olmadıkça kimseyi ölmüş saymayın. • nabız hissedilmiyor ve muayene eden kişi kulağını göğsüne dayadığında hiçbir ses duyulmuyor, • solunum durmuş, • gözler cam gibi ve çökük, • vücut giderek soğuyor (çevre sıcaklığının normal vücut sıcaklığına yakın olduğu yerler için geçerli değildir.)
Bilinci kapalı kazazedeler (Ayrıca Bkz. Temel Yaşam Desteği: yapay solunum ve kalp masajı s. 103; Genel Bakım. Bilinci kapalı hastalarar, s. 104) Kapalı-bilinç nedenleri çoktur ve genelde tanımı da zordur. (Bkz. Tablo 1) Tedavi sebebe göre değişir, ancak ilk yardımda değil tedavi etmek teşhis koymak bile olası değildir. Hayatı tehlikeye sokan nedenler: • geriye düşmüş ve boğazı tıkayan dilden dolayı engellenen solunum • durmuş kalp Solunum Hastanın bilinci kapalı ise, önce nefesini dinleyin. Engellenmiş solunumu gidermek için başı olabildiğince geriye atın. (Bkz. Şek.1) Hava hareketini dinleyip, hissedin, çünkü hareketsiz havada, hava yolu engellenmişse göğüs ve karın bölgesi hareket edebilir. Kurtarıcının yüzü hastanın burun ve ağızdan 2-3 cm uzaklıkta olmalı ki dışarı verilen havayı yanağında hissetin. Göğsün iniş kalkışı da izlenebilir ve verilen nefes duyulur. (Şek. 1)
Kalp Kalp atışla rını dinleyin. Nabzı bilekten ve boyundan (Carotid nabız, Bkz. Şek. 2) yoklayın. Carotid nabzı (boyun) bir elin 2 parmak uçlarını boynun yan tarafındaki nefes borusuyl uzun adele arasındaki oluğa koyarak yoklayın.
Carotid nabız genelde güclüdür, hissedilmiyor veya zayıfsa bu dolaşım yetersizliğine işarettir.
Genişlemiş veya küçülmüş olmalarını anlamak için göz bebeklerinin durumunu kontrol edin. Kalp atışı durduğunda gözbebekleri 45-60 saniye içinde genişlemeye başlar Genişlemiş olarak kalırlar ve ışığa reaksiyon göstermezler. Solunum ve kalp atışı muayenesi olabildiğince çabuk yapılmalıdır. Kurtarıcı kazazedenin durumunu hemen saptamalıdır. • solumuyor ve kalp durmuş veya • solumuyor ancak kalp durmamış
Solumuyor ve kalp durmuş ilk yardım ehliyetli kişi derhal kapalı kalp masajına başlamalıdır. Dolaşım eski haline dönrredikçe beyin oksijensiz kalır ve kişi 4-6 dak. içinde ölür. • kazazedeyi sert zemine yatırın • hemen kalp masajına başlayın (Bkz. s.10) • yapay solunum yapın (Bkz. s. 104) çünkü kalp durunca solunum da durur. Gerekli yardım bir kişi tarafından sırasıyla kapalı kalp masajı yaparak sonra da ciğerlere hava doldurarak veya d3ha da iyisi 2 kişi birlikte çalışarak yapılabilir (Bkz. s.108) -
Solumuyor ancak kalp durmamış • Ağzı açın ve hava geçiş yolunun açık olmasını sağlayın (Bk. Havayolu s.104) • YAPAY SOLUNUMA derhal başlayın (Bkz. s.107)
Eğer kalp atıyorsa ve solunum eski haline dönmüşse ve kazazedenin bilinci hala kapalı ise kazazedeyi korna duruma getirin (Bkz. Şek.3) Bilinci kapalı kişinin tedavisi ilk yardımın diğer genel ilkelerine uyun. (Bkz. S.2)
Temel Yaşam Desteği: Yapay solunum ve kapalı kalp masajı Temel yaşam desteği, solunum veya kardiyovasküler sistemindeki bir aksaklığı teşhis ve iyileştirmeyi içeren acil yaşam kurtarma işlemidir. Atmosferde %21 yoğunluğunda bulunan oksijen tüm hücreler için gereklidir. Bilinçli yaşamın ana organı olan beyin 4 dk. kadar oksijensiz kaldığında ölmeye başlar.Atmosferden beyne oksijen aktarımında 2 eylem gerekmektedir. nefes alma (vücudun hava geçitlerinden oksijen alma) ve oksijen ile zengileştirilmiş kanın dolaşımı. Havayolu solunum veya dolaşımadaki herhangi büyük bir karışıklık beynin ölümüne yol açar. Temel yaşam desteği “ABC” basamaklarından şu sıraya göre oluşur: havayolu solunum ve dolaşım. A. Hava geçidindeki engel B. Solunum durması C. Dolaşım veya kardiak (kalp) durmasında hemen uygulanmalıdır. Temel yaşam desteği herhangi bir alet veya malzeme gerektirmez ve yukardaki üç sorunla ilgili olarak izlenecek doğru yolla daha gelişmiş yaşam desteği alabileceği hastaneye nakladilebilecek hale gelinceye dek hastanın yaşamı korunabilir. Hastahanede kardiyak moniterize yoluyla kalbin çalışması izlenir, damar-içi hayat hattı korunur ve uygun ilaçları damara zerkedilir. Temel yaşam desteği üstün beceriyle yerine getirilmelidir. İdeal olanı, gerek duyulmasıyla desteğin verilmeye başlaması arasında sedece saniyelerin geçmesidir. Solunum veya dolaşım yetersiziliği veya yokluğu hemen saptanmalıdır. Solunum yetersiz veya yoksa yapılması gereken sadece HAVAYOLUNU açmak ya da YAPAY SOLUNUMA başlamaktır. Dolaşım da durmuşsa yapay solunumla birlikte KALP MASAJİ da uygulanmalıdır. Kalp durmadan önce solunum durursa ciğerlerde yaşamı bir süre daha devam ettirecek oksijen bulunur. Ancak, önce kalp durmuşsa beyne oksijen gidişi hemen durur. 4-6 dk. oksijensiz kaldığında beyin zarar görebilir. 6 dk. dan fazla oksijensiz kaldığında zarar görmesi ihtimali daha yüksektir. Temel yaşam desteğine ihtiyaç duyulduğu anlarda uygulanmaya geçilmesi arasında geçen sürenin niye bu denli kısa olması gerektiğinin sebebi açıkça ortadır. Temel yaşam desteğine başladıktan sonra ne sepeple olursa olsun hastayı nakil sözkonusu olmadıkça 5 saniyeden fazla ara vermeyin nakil sırasında bile bu aralıklar 15 saniyeyi aşmamalıdır.
Havayolu (Basamak A) HAVAYOLUNU AÇIK TUTMAK YAPAY SOLUNUMDAKI EN ÖNEMLİ ADIMDIR. bu basit önlem sonucunda solunum kendiliğinden başlar. Hastayı sert zemine sırtüstü yatırın. Bir elinizi
hastanın boyun altına diğerini de ainına koyun Bir elle boynu kaldırın ve diğeriyle başı geriye atmak için alna bastırın (Bkz .Şek. 4) Bu boynu uzatır ve dili boğazın gerisinden uzak tutar. Baş ,yapay solunum ve kalp masajı süresince bu pozisyonda kalmalıdır. Havayolu hala kapalı ise .
ağız veya boğazdaki cisim dehal parmakla çıkartılmaktadır. Havayolu açıldıktan sonra hasta nefes alıp vermeye başlayabilir veya solunum yapamaz. Solunumun başladığını anlamak için, temel yaşam desteğini gerçekleştiren kişi kulağını hastanğın burun ve ağzından 2-3 cm. yukarıya dayamalıdır. Eğer kurtarıcı hava hareketi hissediyor veya duyabiliyorsa solunum başlamış demektir. Dokunarak hissetme ve duyma görmekten çok çok daha önemlidir. Havayolu engellenmişse hastanın nefes alma çabaları sonucu olarak göğüs ve karnının inip kalkmasına rağmen hava harerketlerini izlemek güçtür.
Solunum (BASAMAK B) Eğer hasta kafası arkaya itildikten sonra yeterli ve kendiliğinden nefes almaya başlamazsa yapay solunum ağızdan ağıza veya ağızdan buruna veya başka yolla yaptırılmalıdır. -
Ağızdan-ağıza solunum •
Hastanın başını eliniz boynun altında olmak üzere olabildiğince geriye atın. • Başparmak ve işaret parmağı buruna doğru gelecek şekilde diğer elin alt tabanını alna dayayın. Hava kaçışını engellemek için hastanın burun deliklerini baş ve işaret parmağıyla sıkın. • Başın geride kalmasını sağlamak amacıyla avuç içiyle alna bastırın. • Derin bir soluk alın sonra da hastanın ağzının üstüne ve çevresine ağzınızla sıkıca bastırın. (Bkz. Şek.5) Akciğerlerin tamamen havasız kalmasını önlemek için 4 çabuk dolgun nefes üfleyin
•
•
Akciğerleri havayla doldururken hastanın göğsüne bakın. Solunum yeterli ise, göğüs inip kalkacaktır. Ağzınızı çekin ve hastanın pasif olarak soluk vermesine izin verin, eğer pozisyonunuz doğru ise, hastanın soluğunu yanağınızda hissedersiniz. (Bkz. şek.6)
•Tekrar nefes alın, ağzınızı hastanın ağzının üstüne koyun ve yeniden üfleyin. Bu hareketi yetişkin ve 4 yaşın üstündeki çocuklarda (her 5 saniyede 1) dakikada 10-12 kez yenileyin. • Eğer hava alışverişi yoksa ve havayolundaki engel hala mevcutsa, hastanın ağız ve boğazındaki yabancı cisme ulaşıp parmaklarınızla çıkartın, sonra yapay solunuma başlayın. Uygun
pozisyon ve ağız ve burun çevresi tamamen kapatılmış olmasına karşın akciğerler havayla dolmuyorsa yabancı bir cisim sözkonusudur. Ağızdan Buruna Yapay Solunum Ağızdan buruna tekniği hasta ağzını açamadığı, ağzın çok kötü yaralandığı veya dudak çevresine ağzı dayamanın mümkün olmadığı durumlarda kullanılmalıdır. (Bkz. Şek. 7) -
• Hastanın başını bir elle geride tutun, dudaklarını ağzınızla sıkıca kapatmak için öbür elinizle hastanın alt çenesini kaldırın. • Derin bir nefes alın, dudaklarınızı hastanın burun çevresine yapıştırın ve düzgün bir şekilde kuwetle içeriye, hastanın göğsü kabarıncaya dek üfleyin 4 kez çabucak tekrarlayın • Ağzınızı çekin ve hastanın paşif olarak hava vermesini bekleyin
•
Dakikada 10-12 kez tekrarlayın. Yapay solu nunia alternat(f yöntem (Silver Yöntem)
Bazı durumlarda ağızdan ağıza solunum yapılamaz. Örneğin bazı toksik ve kostik materyal, kurtarıcı için tehlike arzeder veya yüzdeki yaralanmalar ağızdan ağıza yaya ağızdan-buruna tekniklerinin kullanımını engelleyebilir. 0 zaman yapay solunuma bir başka seçenek yöntem uygulanmalıdır.(Şekil 8)
Ancak bu yöntem daha önce anlatılan yöntemlerden daha az etkilidir ve sadece ağızda ağıza yöntem kullanılmadığı durumlarda tercih edilmelidir. Yapay solunuma hayat belirtileri olduğu sürece devam edilmelidir; 2 saat veya daha fazla yapay solunum gerekebilir. Kalp masajı (Basamak C) Kalp atımı durmuş, soluk alamıyan bir kişiyi yaşama döndürmeye çalışırken kalp masajı
(dıştan kardiak kompresyon), yapay solunum yanısıra uygulanmalıdır. Yapay solunum hastanın akciğerlerine oksijenli hava getirecektir. Ciğerlerden sonra, oksijen, dolaşan kanla beyin ve diğer organlara taşınır. Etkili kalp masajı,kalp çalışmaya başlayıncaya dek bir süre kan dolaşımını yapay olarak sağlıyacaktır. Kalp masajı tekniği Göğüs kemiğine (sternum) uygulanan kompresyon yapay havalandırma oluşturur, ancak kana oksijen gidişi açısından yetersiz kalır. Bu nedenle kalp masajının uygulandığı her durumda yapay solunuma da gerek duyulur. Kalp masajının etkili olması için hastanın alt göğüs kemiğine (yetişkinlerde yaklaşık 4-5 cm) yeterince bastrmak gerekir. Kalp masajının etkili olması için, hasta sert bir zemin üstünde yatırılmalıdır. Yataktaysa, sırtına tahta veya başka bir destek yerleştirilmelidir. Ancak daha sert bir zemin arama telaşı içinde göğüs masajı geciktirilmemelidir. Hastanın yanına diz çökün ve bir elinizin alt tabanını göğüs kemiğinin alt yarısının üstüne yerleştirin. Elinizi üst karın boyunca uzanan göğüs kemiğinin ucuna (xiphoid prosesi) koymaktan kaçının. Xiphoid process’i üzerine yapılan baskı karaciğeri yırtabilir ve şiddetli kana-maya yoi açabilir. Göğüs kemiğinin ucuna dokunun ve elinizin alt taban kısmını hastanın başına 4 cm. daha yakın koyun. (Şekil 9) Masaj esnasında parmaklarınız kaburga kemiğinin üstünde olmamalıdır. • ikinci elinizin tabanını birinci elinizin üstüne koyun • Kollarınızı düz tutun ve alt göğüs kemiğine, aşağı doğru bastırın. •Yapay solunumu yapan başka birisi varsa, yetişkinlerde dakikada 60 kez göğüs kemiğine bastırın. Bu kan akışını sağlamak için yeterlidir ve kalbin kanla dolması için de yeterince yavaştır. Masajı ve ara verme süreleri eşit olmak kaydıyla, masaj düzenli, düzgün ve kesintisiz olmalıdır. Hiçbir koşulda kompresyona 5 saniyeden fazla ara verilmemelidir. İki kurtarıcının olması tercih edilir, çünkü
yapay doloşım yapay solunumla birleştirilmelidir. (Şek. 10) En etkili yapay solunum ve kalp masajı her bir 5 kalp kompresyonundan sonra akciğeri hayayla bir defa şişirmek suretiyle sağlanır. (5:1 oran). Masaj hızı, 2 kurtarıcı varsa, dakikada 60 olmalıdır. Kurtarıcı-nın biri kalp masajı yaparken diğeri hastanın başını arka tarafa doğru eğik tutup yapay solunum yapar. Kalp masajında duraksamadan nefes vermek çok önemlidir, çünkü masajdaki her duraksamada kan akışında düşüşe ve tansiyonun sıfıra inmesine yol açar. Tek kurtarıcı 15:2 oranını kullanarak hem yapay solunumunu hem de yapay kan dolaşımını yapmalıdır. (Şek. 11) Hastanın tam olarak soluk vermesini beklemeksizin her bir 15 göğüs
masajından sonra akciğerleri havayla 2 kez hızla doldurulmalıdır. Yapay solunum yapmak için verilen ara nedeniyle, tek kurtarıcı normalde dakikada 50-60 masajına karşılık dakikada 80 göğüs kompresyonuna eşit bir hızda olayı
gerçekleştirmelidir.
Kalp masajının etkisini anlama: gözbebekleri ve nabız Gözbebeklerinin reaksiyonuna bakın. Göz-bebekleri ışıkta küçülüyorsa bu beynin yeterli oksijen ve kan aldığına işarettir. Gözbebekleri genişlemişse ve ışığa reaksiyon göstermiyorsa, bir süre sonra beyin zarar görecektir veya görmüştür. Genişlememiş ancak tepkisel gözbebekleri çok ciddi olmayan bir durumun göstergesidir.
• • • •
Carodit (Boyun) nabzına (Şek. 2, s.3) kalp masajına ve yapay solunuma başladıktaan 1 dakika sonra, ondan sonra da her 5 dk.’da bir bakılmalıdır. Nabız kalp masajının etkisini veya kalp atışlarının kendiliğinden olduğunun göstergesidir. Bu etkinin diğer göstergeleri şunlardır: kurtarıcı, ciğerlere her hava verişinde göğüs genişler göğse her masaj uygulanışında nabız hissedilir. cildin rengi yerine gelir normal solunum başlar
• kalp atışı kendiliğinden başlar Kalp masajını sona erdirme Derin kapalı bilinç kendiliğinden-olmıyan solunum, ve 1 5-30 dakika süresince sabit genişlemiş gözbebekleri hastanın cerebral ölümüne işarettir, dolaşım ve solunumu eski haline döndürme çabaları artık boşunadır.
Doktor yoksa, yapay solunum ve kalp masajına • hastanın kalbi atmaya ve solunumu normal halinde dönünceye veya • hasta doktor bakımına veya acil bakımdan sorumlu sağlık personeline devredilinceye veya • kurtarıcı yorgunluktan daha fazla devam edemez hale gelinceye dek devam etmelidir.
Şiddetli kanama Insan vücudunda yaklaşık 5 litre kan bulunur. Sağlıklı bir yetişkin zarar görmeden 1/2 It. kan kaybedilir. Ancak bundan daha fazlası yaşamı tehlikeye sokar. Kol boyun ve uyluktaki esas kan damarlarındaki kanama öylesine süratle ve fazla olur ki birkaç dakika içinde ölüm meydana gelebilir. Aşrı kan kaybını önlemek için kanama hemen kontrol altına alınmalıdır. Vücudun dıştan yaralanması halinde dış kanamalar veya kanın doku araIıklarına veya vücut boşluğuna gidebileceği iç kanamalar olabilir. Aşırı kan kaybının işaret ve belirtileri: bitkinlik veya bayılma; baş dönmesi; solgun, nemli ve soğuk cilt; mide bulantısı; susama; hızlı, zayıf ve düzensiz nabız; tıknefeslik; genişlemiş gözbebekleri; kulaklarda çınlama; yerinde durmama; ve endişe. Hasta bilincini yitirebilir ve solunum durabilir. Belirtilerin sayısı ve ciddiyeti genelde kan kaybının ne oranda ve hızda olduğuna bağlıdır. Kanama kontrol altına alındıktan sonra hasta boyluboyunca yatırılmalıdır, sakin halde yatması sağlanmalı ve şok tedavisi uygulanmalıdır. İç yaralanma kuşkusu varsa, ağızdan sıvı verilmemelidir.
Kontrol Kanama doğrudan basınç uyguluyarak, yükselterek ve basınç noktalarına baskı yaparak kontrol altına alınabilir. Turnike sadece aşırı kanamayı durduracak tüm diğer yöntemlerin işe yaramadığı durumlarda uygulanmalı.
Doğrudan basmç Şiddetli kanamayı kontrol altına almanın en basit ve tercih edilen yöntemi yarayı bandajlamak ve avuç içiyle kanama yerine doğrudan basınç uygulamaktır. (Şek 12) en iyisi steril bir sargı bezini kullanmaktır, aksi takdirde el altında olan en temiz bez parçası da aynı işi gö-
rür. Sargı bezi veya bez yoksa çıplak el de sargı bezi bulunana dek kullanılabilir. Sargı bezi tamamen kanlanmışsa, bir başka sargı bezi öbürünün üstüne elle sertçe bastırarak, sıkıca sarılmalıdr. ilk sargı bezi yerinde bırakılmalıdır. Çıkarmaya çalışmak pıhtılaşma sürecini etkiler. Sarılan bölgeye sargı bezini yerinde tutması için bandaj kullanılabilir. Bu bandajı sargı bezinin üstüne ilave baskı yapmak için kullanılmalıdır. (Şek .13) Kan dolaşımını engellemeyin. Nabza yaranın kalpten uzak bir tarafından
bırakılmalıdır. Bandaj gereği gibi yapılmışsa, en az 24 saat öylece bırakılmalıdr. Sargı bezleri tamamen kana bulanmışsa ve bandaj dolaşımını engellemiyorsa bir kaç gün değiştirmeye gerek kalmaz. Yükseltme El, ayak veya başta bulunan bir yaradan kaynaklanan şiddetli bir kanama varsa, sözü edilen yeri yükselterek bandajın üzerine doğrudan baskı uygulanmalıdır. Yükseltme sonucu bu kısımdaki kan basıncı düşer ve kan akışı azalır.
Baskı noktaları Doğrudan baskı ve yükseltme şiddetli kanamayı durduramıyorsa, o bölgeyi besleyen atardamara basınç uygulanabilir. Bu teknik basınç noktası altındaki yaralı kısma giden dolaşımı azaltır, sadece çok gerekli olduğu hallerde ve şiddetli kanama azalıncaya dek uygulanmalıdır. Kanamayı denetim altına alabilmek için parmakların etkin olacağı çok sayıda yer vardır. (Şek. 14) Gene de, kolun üst kısmındaki kol arteri ve kasıktaki uyluk arteri bu tip baskının en etkili olacağı yerlerdir. Kollardaki arterin baskı noktası, kolun iç tarafındaki uzun kaslarınarasında dirsek ve kol altı arasında orta biryerdedir. Basınç uygulammak için bir el hastanın kolunun etrafında, başarmak kolun dışına, parmaklar iç tarafına gelecek şekilde olmalıdır. Başparmak ve parmakları birleştirmek suretiyle basınç uygulanır. Uyluk arterindeki basınç noktası üst bacağın ön tarafında kasık çizgisinin ortasına rastlıyan kısmın hemen altındadır. Basınç uygulamadan önce hasta sırt üstü yatırılmalıdır. Kol düz tutularak el tabanı ile basınç yapılır.
Turnike(Tourniguet)(Boğucu Sargı) Turnike sadece tüm diğer girişimler fayda vermediği takdirde kanamayı durdurmak için uygulanmalıdır. Doğrudan el basıncının aksine, turnike, uygulama alanının dışındaki alanda da normal kan dolaşımını keser Oksijen ve kan eksikliği, doku hasarına daha da kötüsü uzvun kesilmesine yol açar. Periyodik olarak turnikeyi gevşetmek kan kaybına ve şok tehlikesine yol açar. Turnike çok sıkı ve darsa, adelelere, sinirlere ve kan damarlarına zarar verebilir, gevşekse, kan kaybını arttırabilir. Ayrıca turnikenin kullanımdan sonra unutulduğu vakalar da vardır. Turnike hayat kurtarmak için uygulanmışsa, RADYOYLA TIBBİ YARDIM ALINMALIDIR. Turnike el altında bulunan enli bir bez parçasından yapılmalıdır. Turnike, katlanmış üçgen
sargı bezinden, giysilerden veya benzeri kumaştan yapılabilir. Turnikenin uygulandığı saati kaydedin. Kazazedeyi hastahaneye gönderiyorsanız, bu saati gösteren bir kağıt parçasını giysisine, el veya ayağına iliştirin. Not • Turnikeyi hiçbir şekilde giysi veya bandajla örtmeyin veya gizlemeyin. • Doktor önermedikçe turnikeyi gevşetmeyin.
Şok Yaralanma sonrası ortaya çıkan şok, vücudun değişik organlarında hayati işlevlerin azalması sonucudur. Bu işlevler yetersiz kan dolaşımı veya oksijen eksikliğinden dolayı zayıf lamıştır. Geniş yüzeyli yanıklar (özellikle göğüs ve karın), tazyik yapan yaralanmalar, uzun kemik kırıkları ve diğer geniş çaplı ve aşırı ağrılı yaralanmalar sonucu şok meydana gelir. Aşırı kan kaybından; alerjik reaksiyonlardan; ilaç, Gaz ve diğer kimyevi madde zehirlenmelerinden; alkol intoksikasyonundan ve mide ülseri yırtılmasından sonra şok ortaya çıkar. Enfeksiyon, inme, kalp krizi gibi ciddi hastalıklarla da şok bağdaştırabilir. Bazı bireylerde önemsiz yaralanmalara veya sadece kan görüntüsüne bile duygusal tepki öylesine büyüktür ki kendilerini bitkin hisseder, midesi bulanır ve bayılabilirler. Bu reaksiyon şokun en hafifi ve ciddi olmayan türüdür ve hasta uzandığında çabucak geçer. Ciddi bir şok gerçekten hastanın hayatını ciddi olarak tehdit eder. Şokun işaret ve belirtileri şunlardır: • Soluk beniz. Cilt soluk, soğuk ve nemlidir. Daha sonra mavimtrak külrengine dönüşür. Hastanın cildi koyu ise mukoza ve tırnak diplerinin rengine bakılmalıdır. • Hızlı ve soluma şeklinde solunum. Solunum düzensiz ve derinden olabilir. • Susama, mide bulantısı ve kusma Şok geçiren kanamalı hastada bunlara sıkca ratstlanır • Zayıf ve hızlı nabız. Genelde nabız hızı 100 ‘ün üstündedir. • Yerinde duramama, heyecan ve endişe Başlangıçta bunlar vardır, daha sonra zihinsel durgunluk ve sonra da kapalı bilinç durumu ortaya çıkar. Bu aşamada gözbebekleri genişliğinden hastaya boş camsı bir bakış verir. Bu belirtilerin açık olmadığı hallerde bile ciddi olarak yaralanmış tüm kişilere olası gelişmeleri önlemek amacıyla ciddi bir şekilde şok tedavisi uygulanmalıdır.
Tedavi • Şoka yol açan nedenleri azaltın. Buna kanamayı denetim altına almak, solunumu normele döndürmek ve şiddetli ağrıyı dindirmeye çalışmak dahildir. • Yaralı kişiyi uzatıp yatırın. Hasta yatay pozisyonda yatırılmalıdır. Hastanın bacakları kalp ve başa kan akışını yardımcı olması için yaklaşık 30 cm. yükseğe kaldırılmalıdır. Eğer yara baş, pelvis, omurga veya göğüste ise veya solunum güçlüğü varsa bacaklar kaldırılmamalıdır. • Hastayı sıcak değil, ılık tutun. Aşırı sıcaklık vücudun yüzey ısısını yükseltir ve kan akışını hayati organlardan çevirip cilde yöneltir. • Ağrıyı kısa sürede hafifletin. Hasta çok acı çekiyorsa 10 mg. morfin sülfat adele içine zerkedilebilir. Tansiyon düşükse, morfin sülfat tansiyonu daha da düşüreceğinden verilmemelidir. Çok fazla ağrısı olmıyan yaralı kişilere de morfin sülfat verilmemelidir. Doz sadece RADYOYLA TIBBİ YARDIM alındıktan sonra tekrarlanmaladır. • Sıvı verimi. Bilinci kapalı, ameliyata alınacak, uyuşuk ve şiddetli konvülzüyon halinde olan hastaya ağızdan sıvı verilmemelidir. Karında delinme veya tazyik yapan yara veya beyinde yaraanma söz konusu ise sıvı verilmemelidir. Yukarda sözü edilen durumların yokluğunda hastaya ağızdan rehidrasyon tuz solusyonu (15 dk’da 1/2 bardak) verin. Asla alkol vermeyin. Damar içine sıvı vermek, yapacak diplomalı biri varsa, şok tedavisinde tercih edilir. ( 5.) Damar içine Dektran/60 g t, %6) ve sodyum klorid (9 g/It,% 0.9) solusyonu (enjeksiyon) verilmelidir. Şok kuşkusu varsa RADYOYLA TIBBİ YARDIM alın
Tutuşmuş giysiler Eğer kişinin giysileri tutuşmuşsa ateşi söndürmenin en iyi yolu hemen kuru toz yangın söndürücü kullanmaktır. Eğer kuru toz yangın söndürücü yoksa kişiyi yere yatırın ve bulabildiniz bir şeye sararak alevleri boğun veya üstüne kovalar dolusu su atın veya varsa hortum kullanın. içten içe yanan tüm giysilerin söndürüldüğünden emin olun Not; Yangın söndürücüden çıkan tozun fazla zararı yoktur varsa bile sadece gözedir. Çoğu kişi toz püskürtüldüğünde göz-Ierini sıkıca kapatır. Göze toz kaçtığında, yangın söndürüldükten sonra yanıklar soğutulur ve gözler hemen yıkanır. Isı yanıkları ve buhar yanıkları Isı yanıkları olabildiğince çabuk soğuk su altında (deniz veya tatlı su) en az 10 dk. kadar tutularak veya soğuk su kablarına batırılarak soğutulmalıdır. Yanık, kaza yerinde soğutulamıyorsa, hasta soğutma işleminin yapılacağı yere götürülmelidir. Giysileri özenle çıkartın ancak deriye yapışan giysileri zorla çekip çıkartmayın. Daha sonra yanık yerleri bu alanlardan daha geniş kuru, tüysüz bir sargı beziyle örtün ve bandajlıyın.
Ağır yanık vakalarından sonra meydana gelen tedavisi için en kısa sürede RADYOYLA TIBBİ YARDIM isteyin.
Elektrik yanıkları ve elektrik çarpması Elektriğe kapılmış bir kimseye yaklaşırken 2. kazazede olmaya özen gösterin Mümkünse elektrik akımını kesin. Aksi halde kazazedeye yaklaşıp dokunmadan önce lastik eldiven kullanarak, lastik bot giyerek veya lastik paspasın üzerine basarak kendinizi yalıtın. Elektrik kabloları tahta sopa, iskemle, ya-lıtkan kordon veya madeni olmayan başka bir nesneyle kazazededen uzaklaştırabilir. Kazazedenin solunum ve kalp atışını kontrol edin. Nefes almıyorsa, yapay solunum yaptırın (s.106) Kalp durmuşsa kap masajı uygulayın (s.108) Yardım isteyin. Kazazede nefes alıyorsa, yanık yerleri soğuk suyla serinletin ve bu bölgelere temiz, kuru, tüysüz sargılar kullanın. Elektrik yanıklarının tedavisi de termal yanıklar gibidir. Bu ağrının dindirilmesi, şokun önlenmesi ve tedavisi ve enfeksiyonun önlenmesi ve tedavisidir. Elektrik yanıkları solunum merkezlerinin felci, kapalı bilinç ve ani ölümle sonuçlanabilir.
Kimyasal yanıklar Kimyevi maddeye bulaşmış giysileri çıkartın. Göz ve derideki kimyasal maddeleri yıkamak için kazazedeyi suyla iyice ıslatın. Öncelikle kimyasal maddeden en çok zarar göreceği için gözleri yıkayın. Sadece tek bir göz etkilenmişse, kimyasal maddenin diğer göze akışını önlemek için başı etkilenen göz tarafına doğru eğin.
Kırıklar Kırık, kırılmış bir kemiktir. Kemik iki veya daha fazla parçaya kırabilir veya çizgi şeklinde çatlaklar oluşur. Deri yırtılmamışsa bu tür kırığa kapalı kırık denir. Kırıkta veya yakınında bir yara varsa buna açık kırık denir. (Şek. 16) Hastaya özen gösterilmeden yapılan muamele, basit bir kırığın, sivri kemik uçlarının üstteki sağlam deriye baskı yapması sonucunda açık bir kırığa dönüşmesine yol açar. Kırılan uzun bir kemikse, ciddi kanamalı açık kırık hastanın şoka girmesine neden olur. (5.114) Aşağıdaki hususlar kırık kemiğin göstergesidir.
• Vücut kol veya bacağı ağır bir darbe veya baskı olmuşsa • Yaralının kendisi veya başka kişiler kemiğin kırıldığını duymuşsa,
• Bastırınca veya hareket ettirildiğinde o bölgede şiddetli ağrı hissediliyorsa • Kemik tamlığının bozulması. Kırık tarafı sağlam kol veya bacak veya vücutla kıyaslayarak, bu kısmın şişik, kıvrık, bükülü veya kısa olup olmadığını kontrol edin. • Düzgün olmama. Kırık bir kemiğin düzgün olmayan kenarları bazen, açık kırıklarda görülebilir. Kapalı kırıklarda ise deri altından görmek veya hissetmek mümkündür. • Kullanım kaybı Ağrı nedeniyle hasta, incinmiş kısmı kullanamaz veya kullanmaya istekli olmaz. Kırık kemiği harekett ettirmek için hastaya yapılacak girişimler ne kadar nazik olursa olsun yinede şiddetli ağrıya yol açabilir. Ağrı belirtilerini görmek için yüzünü inceleyin. Kırık kemiğin uçları birbirine denkleştirildiğinde hasta, kırık tarafını kullanabilir ve pek fazla ağrı hissetmez. • Doğal olmayan hareket ve kemik uçlarının sürtünmesi. lIIe de bu iki belirti aranmamalıdır. Kol veya bacak gevşek sallantı olabilir, kol veya bacağa destek vermek istediğinde gıcırtı hissedilebilir. Bu belirtilerden herhangi birinin varlığı kemik kırığının kesin işaretidir. • Şişme. Kırık bölgesi şiş ve / veya çürük olabilir. Bu iç kanamaya işaretttir. Önce şişer, daha sonra da cilt renk değiştirir. -
Genel Tedavi Açık kırık veya ciddi kırıkta ( kafatası, femur, pelvis, omurga) hastanın gemiden tahliyesi gerekebileceğinden derhal RADYOYLA TIBBİ YARDIM İSTENMELİDİR.
Daha fazla yaralanma riski o an için sözkonusu değilse, kanama kontrol altına alınmadan ve tüm kırıklar ince tahtalarla sarılarak hareketsiz hale getirilmedden önce hastayı yerinden oynatmak doğru olmaz.
Kanama Açık kırıklara eşlik eden kanama, kanın geldiği bölgeye baskı uygulayarak ve bandajlayarak normal yolla durdurulmalıdır. Kan kırık kemik uçlarından değil, çevresinden gelir. Kırırk ihtimaline karşı etkilenen kısım özenle kaldırılmalıdır, şiddetli kanama halinde hep daha yükseğe kal-
dırılmalıdır. Kan kaybı ölüme sebep olur; hareket etmek ağrı nedeni olsa da kırık kemik ölüm nedeni değildir. Aşırı kanamayı engellemek, daha fazla hasarı önlemek ve acıyı hafif letmek için dinlenme çok önemlidir. Kanama denetlenebilirse, yara tedavi edilebilir. Yara çevresi sabun ve suyla temizlendikten sonra %1(10 g/It) cetrimide solusyonuyla dezenfekte edilmelidir. Yüzeysel temizlemelerin yaraya dökülmesine izin verilmemelidir. Yaranın kendisi yıkanmamalıdır. Steril bir bezle örtülmelidir. Steril bir forsepsle kir, giysi, kıymık vb. parçalar yaradan yavaşça alınmalıdır. Yeniden kana-maya yol açacağı için kan pıhtılarına dokunulmamalıdır. Yaralara dikiş atılmamalıdır. Yara enfeksiyonlu değilse sargı bezleri 4-5 gün yerinde kalabilir.
Ağrı Hastanın ağrısı fazla ise, adele içine 10 mgr. morfin zerkedilebilir. Dozu tekrarlamadan önce RADYOYLA TIBBİ BİLGİ ALIN. Yaralı kısmı hareket ettirerek veya sert davranarak ağrıyı arttırmayın.
Hareketsiz hale getirme Havalı ateller, kol bacak kırıklarını geçici olarak hareketsiz kılmak için yarar sağlarken, yeterli hareketsizlik sağlıyamıyacağı için diz ve dirseğin hemen üstündeki kırıklar için uygun değildir. Havalı atel kol veya bacağa uygulanır ve ağız yardımıyla şişirilir. (Şek 17) Farklı şişirme yöntemleri
atelli şıkıştırarak dolaşımı yavaşlatır veya durdurabilir. Havalı atel sargı bezinin üstüne uygulanabilir. Ateller, yaradaki kanama kolayca görünsün diye şeffaf plastikten yapılırlar. Yaralanmayı önlemek amacıyla tüm kesici ve kesici kenarlı nesnelerden uzak tutulmalıdır. Yeterince sağlam olması için, atel, kırık kemik uçlarındaki eklem yerlerinden daha ötelere uzanmalıdır. Havalı ateller hasta gemi içinde bir yere veya hastaneye nakledilirken kullanılabilir. Ateller birkaç saatten fazla kullanılmamalıdır. Bu süre dolduğunda da başka hareketsiz kılma yöntemleri kullanılmalıdır. Kol veya bacağı, eğer rahatsa, bulunduğu pozisyonda hareketsiz kılın. Bozuk dolaşım veye herhangi bir başka nedenle kırık kol veya bacağı hareket ettirmek gereği doğduğunda öncelikle kol veya bacağı hareket ettirmeden evvel yavaşça ve çekerek yucuttan uzaklaştırın. Kol veya bacakta uzun bir kemik kırığı varsa dikkatle düzleştirilmelidir. Çekme el veya ayağa uygulanmalı ve kol veya bacak eski pozisyonuna getirilmelidir (Şek. 18). Eklemlerdeki, dirsek veya diz gibi, açık kırıklar manipule edilmemelidir. Atele koymak için yavaşça uygun pozisyona getirilmelidir. Düz olarak atellenmelidir. Dirsek dik açı oluşturacak şekilde atellenmelidir.
Kan dolaşımı Tırnak üstüne bastırmak suretiyle kırık kol veya bacaktaki kan dolaşımını defalarca kontrol edin. Dolaşım normalse tırnak bastırınca beyaza, baskı kalktığında pembeye dönüşür. Herşeyin yolunda gittiğine inanıncaya dek bu işleme devam edin. Aşağıdaki hususlar tehlike göstergesidir: • El ve ayak parmaklarının mavilik veya beyazlığı; • Kırık altı kısımların soğukluğu • Kırık yerin altında duyu kaybı (kazazedenin el ve ayak parmaklarına hafifçe dokunup, birşey hissedip hissetmediğini sorarak bunu anlayabilirsiniz) • Nabız yok Dolaşımıl ilgili bir kuşku varsa, hemen kol veya bacağı sarmalayan ve sıkan tüm sargıları gevşetin, aynı anda çekme uygulayın. Dolaşımı yeniden kontrol edin. Kol veya bacak pembeleşip
ısınmaz ve nabız hissedilmezse amputasyonu önlemek için hemen tıbbi yardıma gereksinim vardır. RADYOYLA TIBBİ BİLGİ ALIN. Kırıkların ciddi iç kanamayla kan kaybına sebep olduklarını unutmayın. Uygun önlemi alın. (Bkz. İç Kanama, s.1 11 ve şiddetli Kanama)
Vucudun belli bölgelerinde oluşan kırıklar Kafatası Kafatasındaki kırık düşme, doğrudan bir darbe veya kurşun yarası gibi delici bir yaralanma sonucu meydana gelebilir. Hastanın billinci açık veya kapalı, kendisi sersemlemiş olabilir, başağrısı veya bulantısı vardır. Burun, kulak veya ağızından kan gelebilir; felç ve şok belirtileri olabilir. Tedavi. Başından yaralanmış bir hasta beynin daha fazla zarar görmemesi için hemen bakıma alınmamalıdır. Hasta yatırılmalıdır. Yüzü kızarmışsa baş ve omuzlar hafifçe kaldırılmalıdır. Yüz solgunsa, baş vucutla aynı hizada veya biraz aşağı da tutulmalıdır. Şakak veya carıdit damarlar üzerine bastırarak kanama denetim altına alınabiliir. Hasta, başın iki yanı kum torbalarıyla desteklenmiş olarak taşınmalıdır. Asla Morfin sülfat verilmemelidir.
Üst çene Tüm yüz yaralanmalarında ilk yapılacak şey hava yolunun yeterince açık olmasını sağlamaktır. (Hava yolu s. 103) Tedavi; Yara varsa, kanama denetim altına alınmalıdır. Sallanan diş varsa yutma veya havayolunu tıkama riski yoksa RADYOYLA TIBBİ YARDIM almadan çıkartılmamalıdır. Alt Çene Kırık, çenede bozukluk, diş kaybı veya gayrimuntazam dişlere, damak kanamasına ve yutma güçlüğüne yol açar. Tedavi. Kırık çene solunumu engelleyebilir. Böyle bir durumla karşılaştığında çene ve dil öne doğru çekilmeli ve bu pozisyonda bırakılmalıdır. Çenenin 2 taraftan kırılması sorun yaratır. Bu durumda çene kemiği ve dil geriye doğru kaçıp hava geçitlerini engelleyebilir. Kendi parmağınızı veya kazazedenin parmağını, ait ön dişlerin üzeride ve gerisinde çengel gibi kullanarak çene kemiğini dille beraber öne doğru çekin. Gerektiğinde kazazedeyi başı öne doğru çekin. Gerektiğinde kazazedeyi başı öne eğik vaziyette oturtun. Dişler sıkılarak dilin daha fazla kayması engellenebilir. Başka yaralar nedeniyle kazazede oturma pozisyonuna getirilemiyorsa kapalı-bilinç pozisyonuna getirilmeli ve çeneyi öne doğru çekmek ve gerektiğinde,
olası bir solunum bozukluğu riskini gidermek için yanında bir kişi bekle.tilmelidir. Hasta dişleri sıkılı olduğu ve çoğu kez de ağrı nedeniyle konuşmayı reddettiği için normalde çene kemiği kırıkları fazla sorun çıkartmaz, ağrının neden olduğu çene adeleleri spazmı, dişlerin sıkılı ve çenenin hareketsiz kalmasına sebep olur. Soğuk kompresyon uygulamak şişmeyi ve ağrıyı azaltabilir. Hastanın çenesi sadece ağzını sıkıca kapatmasıyla değil bandajlama suretiyle de hareketsiz hale getirilmelidir. (Şek. 19) Hastanın bilinci kapalı ise veya ağzından kan geliyorsa veya kusma tehlikesi varsa, gerektiğinde sargıyı gevşetmek için yanına bir kişi bırakabilir. Ağrı tedavisi uygulayın (s.118)
Köprücük kemiği, kürek kemiği ve omuz Bu bölgedeki kırıklar çoğu kez omuz üzerine veya ileriye doğru uzatılmış el üzerine düşme sonucu meydana gelir. Bu kısımlara doğrudan şiddet uygulanması daha az rastlanır bir sepeptir. Yumruk büyüklüğünde gevşek bir destek koltuk altına yerleştirilmelidir. Sonra da kolu vücuda bağlayın. Üçgen askı kullanmak uygun olur (Şek 20) Kazazedeyi, kendini en rahat dik oturma pozisyonunda hissedeceği için bu pozisyonda tutun.
Kol kemiği (humerus) ve dirsek Sinir ve kan damarlarının kemiğe yakın olması nedeniyle kol kemiğindeki kırıklar komplikasyonlara yol açabilir. Kırık yerde ağrı, hassasiyet ve gözle görülür bir şekil bozukluğu vardır. Hasta kolunu kaldıramaz veya dirseğini kıvıramaz. Tedavi. Kırığa tam-kol havalı atel uygulanmalıdır (Şek 17) Havalı atel yoksa kol askıya alınmalı, kol ve askı, enli kravat bandajla vücuda bağlanmalıdır (Şek. 20) Kolun dış yüzeyine ko-
nulmuş kısa vatkalı askı da kullanılabilir (Şek 21) Dirsek kolayca bükülemiyorsa,bükülmemelidir. Bir tanesi kolun dış yüzeyine diğeri de iç tarafına gelmek üzere uygun vatkalı ateller hareketsiz kılınmalıdır. (Şek 22) Ağrı tedavisi uygulayın (s.118)
Dirsek kemiği (radius ve ulna ve önkol) Önkolda iki uzun kemik vardır ve bunlardan birisi veya ikisi birden kırık olabilir. Sadece bir kemik kırıksa diğer kemik atel görevini yapabilir, şekil bozukluğu olabilir, iki kemiğin de kırık olduğu vakalarda kolun şekli bozuktur. Tedavi, Ele çekme uygulanarak, kırık dikkatle düzeltilmelidir. (Şek. 18 s. 119) Kırığa yarım kol, şişebilen havalı atel uygulanmalıdır. (Şek.17) Şişme havalı atel yoksa bir tanesi üste bir tanesi alta gelecek şekilde vatkayla iyice desteklenmiş iki adet askı önkola uygulanabilir (Şek 23) Ateller dirseğin arkasından parmakların ortasına gelecek kadar uzun olmalıdır. Kol askıyla desteklenmiş bir vaziyette el dirsekten 10 cm. daha yukarıya kaldırılmalıdır. (Şek 23) Ateller o anda el altında kolayca bulunan bir şeyden örneğin bir dergiden, yapılabilir. Ağrı tedavisi uygulayın (s.118)
El bileği ve el El ileri doğru uzalı iken düşülse bilek kırabilir. Ağrı, hassasiyet ve şişmenin yanısıra, bileğin arkasında yumru şeklinde bir şekil bozukluğu vardır. Bilekte kırık manipule edilmemeli veya düzleştirilmemelidir. Önkol kırığı gibi tedavi edilmelidir. El doğrudan bir darbeyle kırabilir veya ezilerek incinebilir. Ağrı şişme, hareket kısıtlığı, açık yara ve kırık kemik mevcuttur. Ele alt kolun ortasından parmak uçlarına kadar uzanan destekli atel konmalıdır. Parmakların altına eli fizyolojik pozisyonunda tutmak için sargı bezinden sert bir top yerleştirilmelidir. Sargı bezi veya elastik bandaj eli atele tesbit etmek için kullanılabilir (Şek. 24) Kol ve el askıyla desteklenmelidir (Şek.20) Çoğu kez yaralanmanın önemine bakmaksızın elin işlevini yeterince korumak amacıyla daha fazla tedavi gerekebilir. (Şek 24) RADYOYLA TIBBi YARDIM ALIN Ağrı tedavisi uygulayın (s.118)
Parmak Sadece kırık parmak hareketsiz kılınmalıdır. ve diğer parmakların hareket kabiliyeti sağlanmalıdır. Bir elle bileği tutup diğer elle parmak ucunu çekerek parmak düzleştirilir. Parmak atelle hareketsiz hale getirilmelidir (Şek 25) Hasta en kısa süre içinde doktor tarafından muayene edilmelidir.
Omurga KIRIK BİR OMURGA ÇOK CİDDİ BİR YARALANMADIR. OMURGA KIRIĞI KUŞKUSU VARSA KAZAZEDEYE KIPIRDAMADAN, HAREKETSİZ YATMASINI SÖYLEYİN VE SERT DÜZ BİR SATIH-TA DESTEKLEYİNCEYE DEK HİÇ KİMSENİN HASTAYI KIPIRDATMASINA İZİN VERMEYİN. Omurga kırığı olan bir kazazedenin dikkatsiz en ufak bir hareketi omuriliğe zarar verebilir veya onu kesebilir, bu da kalıcı felç ve bacaklarda hissizliğe ve yaşam boyu küçük ve büyük abdesti tumamaya yol açar. Gemide omurga yaralanmasına yol açan sepepler arasında yüksekten düşme en başta gelir. Kişi 2 metreden daha yüksek bir yerden düşmüşse, mutlaka omurga kırığından kuşkulanın. Sırtta ağrı olup olmadığını öğrenin. Omurgası kırık çoğu kişide ağrı vardır, ancak aynı durumda çok az kişide ağrı bulunmaz. Bu nedenle yaralanmanın nasıl meydana geldiği iyice araştırın ve kuşkunuz varsa omurga kırığı tedavasi uygulayın. ilk iş olarak kazazedeye ayak parmaklarını oynatmasını söyleyin ve felç olup olmadığını anlamak için ayak parmaklarına dokunduğunuzda hissedip hissetmediğini anlamaya çalışın. Omurgasında kırık olan kazazede hareketsiz ve düz yatırılmalıdır. Kazazede hiçbir şekilde bükülmemeli veya diz ve kol altlarından tutularak aniden kıvrılmamalıdır. Kazazede sağ veya sol tarafına yuvarlanabilir. Çünkü yavaşça uygulandığın-
da omurga çok az oynar. ilk yardımdan amaç kazazedeyi omurganın destekleneceği sert, düz bir satıhta yatırmak ve röntgen filmi çekilinceye dek böyle tutmaktır. Omurga kırığı kuşkusu varsa kazazedeye hemen kıpırdamadan yatmasını söyleyin. Kazazedeyi sürüklemek veya beceriksizce hareket ettirmek kalıcı felce sebep olabilir. Ayak ve ayak bileklerini sekizvari bandajlayın ve kazazedenin kıpırdamadan dümdüz yatmasını sağlayın. Düzleştirmek için başa ve ayaklara çekme uygulayın. Bükmeyin. Acele etmeyin. Hastanın emniyeti sağlandığında artık bu pozisyonda gerektiği kadar kalabilir. Bu nedenle na-kil için aceleci davranmayın. Sert, destekleyici bir sedye hazırlayın. Neil Robertson veya sepet sedye işe yarayabilir. Yelken bezinden yapılmış sedye, sırtı destekleyecek sert tahta kalaslar çarpraz olarak yelken bezinin üstüne konmadıkça işe yaramaz. Bazı tip NeilRobertson sedyeleri de sertleştirmek gerekebilir. Neil Robertson sedye bulunamıyorsa Şek 27’de gösterildiği gibi hastayı hareketsiz kılacak tahta kalaslar da kullanılabilir. Pelvik kırık kuşkusu varsa bu yöntem kullanılabilir. -
Omurgası kırık bir hastayı nakletmenin bir başka yöntemi Şekli 28’de gösterilmiştir. Önce kazazedeyi dikkatle düz yayılmış bir battaniye üzerine yuvarlayın (Şek 26) Sonra da battaniyenin 2 ucunu da kazazedeye yakın bir şekilde rulo yapın. Tahta kalas konarak sertleştirilmiş bir sedye hazırlayın.Omurga boşluklarını doldurmak ve desteklemek amacıyla, boyun ve bel atlarına destek yastıklar hazırlayın. Sırt yastığı boyun yastığından daha büyük olmalıdır. (Şek 28) Bundan sonra kazazedeyi kaldırmaya hazırla nın. Battaniye herbir yanından tutacak en az iki kişi, baş ve ayakları da çekecek birer kişi bulundurun. Vücudun bacaklara oranla daha ağır olan baş kısmını taşıyan kişilere daha fazla kaldırma kuvvetinin düşm’esi için battaniyeyi kaldıran kişiler arasında mesafe bırakılmalıdır. Kaldırıldığında kazazedenin altına hazırlanmış sedyeyi kaydırması için de bir başka kişiye gereksinim vardır. İşe baş ve ayaklara çekme uygulayarak başlayın.Çene altından, baş altından ve ayak bileklerinden çekin. Kuvvetle çekilirse kaldırma işlemine yavaş yavaş başlanabilir. Ayak bileklerini çeken kişinin bacak arasından sedyeyi kaydırın. Daha sonra sedyeyi baş
yönüne doğru hareket ettirerek, sedye kazazedenin tam altına gelene dek işlemi sürdürün. Yastıkları sırt ve boyun altına gelecek şekilde ayarlayın. Kazazedeyi yavaş yavaş sedyeye indirin. Sedyeye yerleştirinciye dek çekişlere devam edin. Kazazede artık taşınmaya hazırdır. Başka bir yere yerleştirilecekse bu yüzey sert ve sıkı olmalıdır ve nakil sırasında büş ve ayaklar çekilmeli ve çok sayıda kişinin yardımını sağlamak suretiyle yukarda sözü edilen taşıma önlemleri alınmalıdır. Yardım edenlerin sayıcı fazla olması nedeniyle kazazedeye özenle davranılması çok önemlidir. Bu yüzden her bir eylem öncesi ilgili direktif leri okuyacak birinin olmasında yarar vardır. Omuriliği yaralanmış bir hastanın tedavisinde ilişkin daha fazla bilgi için inme ve felç kısmına bakınız
Boyun Boyun yaralanmaları daha ziyade kazazedenin aniden ayağa kalkması veya kafasına birşey düşmesi neticesi oluşan vertebrea kompresyon kırıkları şeklindedir. Yüksekten düşmeler de boyun yaralanmalarına neden olabilir.
Boyun omurganın üst kısmını oluşturduğundan tedavisi
yukarda omurga kırıklarına llişkin olarak açıklanan tedaviye benzer. Kazazede sırt üstü yatırılmalı, hareketsiz ve düz kalmalıdır. Bir yardımcı başı sabitleştirirken, boyunun hareketini engellemek için boyunluk takılmalıdır. Bir gazete tomarıyla boyunluk hemen kolayca yapılabilir. Ön genişliği 10 cm olarak şekilde gazeteyi bükün, alt tarafı biraz dah dar olmalıdır. Daha sonra gazeteyi, üst taraf çeneye alt taraf köprücük kemiklerinin üstüne gelecek şekilde boynun etrafına bağlayın. Daha sonra gazeteyi yerinde tutmak için, bant, eşarp veya kravatla bağlayın. Böylece boyun hareketsiz kalır (Şek29)
Göğüs Kaburga kemiklerinin zarar görmesi çoğu kez sivri veya köşeli bir yere düşme sonucu olur. Göğüs bölgesine yöneltilen şiddetli darbeler veya yüksekten düşmeler ciddi yaralanmalara yol açar. Kaburga kemiği kırıkları çok ağrı vericidir. Solunum esnasında ağrı giderek artar. Akciğerin zarar görmüş olduğu, kazazede öksürünce çıkan parlak kırmızı renkte köpüklü kandan anlaşılır. Göğüste açık bir yara varsa hemen kapatılmalıdır, aksi takdirde hava göğüs boşluğuna çekilir ve göğsün içindeki boşluk zarar görürse akciğerler havayla dolmaz. Yaranın üstüne büyük bir sargı bezi koymalı ve bez, tüm bölge enli yapışkan plasterle hava geçirmez hale gelinceye dek kapatılmalıdı Şek.( 30) Böylesi bir yaraya göre bir sargı bezi gazlı bez üzerine yazelin sürülerek yapılabilir ve dıştan bir kat aliminyum folya veya politen kullanarak yaranın üstüne konur. Yara kapatılır ve sargı bezi geniş yapışkan palsterle sıkıca bağlanın. hava geçirmemesi için ıslak sargı bezi de kullanılabilr. El altında birşey yoksa kazazedenin kendi kan lekeli giysisini geçici tampon olarak kullanın. Kanı durdurmak için kanın geldiği yerek baskı uygulanmasına ilişkin genel kural bu durum
için de geçerlidir, her göğüs yaralanması yakasında olası bir içi kanamaya karşı başlangıcından itibaren nabız çizelgesi yapılmalıdır. Solunum hızı da kaydedilmelidir.
Bilinci açık göğsü yaralı kazazede solumayı kolaylaştırdığı için oturma pozisyonuna getirilmelidir. Kazazede oturamıyorsa, arkasından yastıkla destekliyerek veya dizlerinin üzerindeki yastığı eğilmesini sağlıyarak yarı oturur vaziyete getirilmelidir (Şek. 31) Mümkünse o taraftaki hareketi engellemek için kazazede yaralı tarafına doğru yaslanmalıdır bu acıyı hafifletir ve göğüs-teki iç kanamayı azaltır. Baş aşağı eğmek de havayoluna dernaj yaparak açık tutacağı için uygundur. Ağız veya burundan köpüklü kan geliyorsa, hava geçitlerini açık tutmak için, mümkünse, emici kullanın veya kanı silin.
Leğen kemilderi (Pelvis) Pelvis kırığı yüksekten düşme veya bu bölgeye gelen doğrudan darbe neticesinde meydana gelir.Kazazede kalça, kasık ve pelvik bölgedeki hatta sırtın alt kısımlarındaki ağrılardan yakınır. Halkavari kompresyon testi yararlıdır. Pelvik halkaya kompresyon uygulamak için iki kalça kemiğine ön taraftan aşağı ve içe doğru yavaşça bastırın. Pelvis kırığı varsa bu şiddetli ağrıya sebep olacaktır. Kırık varsa, pelvik kemiklerin hareketi de hissedilebilir. Pelvisin kırıldığını düşünüyorsanız, kazazedeye idrara çıkmamasını söyleyin İdrara çıkması gerekiyorsa, örnek alın ve idrarda kan arayın İdrar kesesi veya idrar yolu (idrar kesesinden penis ucuna kadar olan kanal) zarar görmüşse idrar dokulara sızabilir. Pelvik kırıkları pelvik bölgeye ve karınaltı boşluğuna şiddetli ve hatta hayatı tehlikeye sokacak kanamalara yol açabilir Nabız çizelgesi tutmaya başlayın ve gizli iç kanamaya karşı hazırlıklı olun (Şek 41 s 140) Pelvik kırığı olan kazazedeleri kaldırırken büyük özen göstermelidir. .
Kazazedeyi sedye veya uzun kalasların üzerine yerleştirmeden önce, omurga kırığı vakalarında uyguladığınız tekniği aynen uygulayın. Kazazedeyi kendisi için en rahat olan pozisyon-da sırtüstü bir tarafına dönük veya yüzükoyun yatırın. Gizli iç kanama tehlikesine karşı hazırlıklı olun (S 139). Pelvik kırığı olan kişi şokta olabilir (S.1 14)
Gerekiyorsa şok tedavisi uygulayın ancak şok
pozisyonuna getirmeyin. Uzun tahta kalas veya sedye, nakil sırasında gerekli olan desteği sağlıyacaktır. İç kısımlara zarar vereceği için hasta yuvarlanmamalıdır.Hastanın butları arasına yastık konmalı, dizIeri ve ayak bilekleri Şek 27’de gösterildiği gibi bandajlanmalıdır. Ağrı tedavisi uygulayın (s.118) Kalçadan Dize Kırık uyluk kemiği ciddi yaralanmalara ve önemli ölçüde kan kaybına neden olur.Başka kırıklar ve/veya yaralanmalar da varsa, kan kaybı meydana gelebilir. Kasık bölgesinde şiddetli ağrı olur ve hasta yaralı bacağını kaldırmaz hale gelir. Parmak uçlarının anormal olarak dışa dönmesiyle bacak kısalmış ve dönmüş gibi gözükebilir. Bu tür kırıklarda genelde şok da görülür. RADYOYLA TIBBİ YARDIM ALIN. Uyluk kemiğinin boyun kısmındaki kırık, yaralı bacağın kısılmasına ve kazazedenin bacaklarının alt kısmının ve ayağın dışa doğru dönük olmasına sebep olur. Uyluk kemiği şaftında olan kırıkları teşhiş etmek çok kolaydır. Uyluk kemiğinin kırıldığını düşünüyorsanız katlanmış battaniye veya başka yumuşak ma teryalle uyluk, diz, bacak ve ayak bilek aralarını besleyin Sonra da sağlam bacağı kırık bacağın yanına getirin. Bunu yavaşça ve özenle yapın. Sonra ayakları birleştirin. Bu ağrıya yol açıyorsa
nazik ve yavaş bir şekilde çekin. Sonra ayakları biraraya getirin. Ayakları bitişik tutmak için ayaklar ve bilekler etrafını sekiz van bandajlayın. Daha sonra kalçayı sabit tutmak için atel hazırlayın. İyi desteklenmiş tahta atel, koltuk altından ayak arkasına kadar yerleştirilmelidir. Bir başka iyi destekli atel, bacağın iç tarafına kasıktan ayağın arkasına kadar yerleştirilmelidir. Ateller yeterli sayıda bağla sabiştirilmeli ve bacaklar da ek destek vermek için birbirine bağlanmalıdır. (Şek 34) Hasta sedye veya uzun tahta kalas üstünde kendi bölümündeki veya gemi revirindeki yatağına götürülmelidir. Ağrı tedavisi uygulayın (s. 118) Diz Diz kırıkları genelde düşme veya doğrudan darbe neticesinde ortaya çıkar. Kırığın sıradan belirtileri yanısıra dizkapağında bir oyuk tesbit edilebilir. Bacağın vurma hareketi engellenmiştir ve yürümek için bir girişim yapıldığında bacak sürüklenir. Tedavi. Bacak dikkatle düzleştirilmelidir (Şek 18) Tam-bacak havalı atel kullanılabilir. Başka tür atel kullanılacaksa, diz altı ve ayakbileğinin aşağısına destek vererek iyi desteklenmiş tahta bir atel kullanılmalıdır. Atel bağlanarak sabitleştirilmelidir. (Şek. 35) Ağrı tedavisi uygulayın (s.118) Alt bacak (kaval ve kalmış kemiği) Alt bacak kırıkları sıkça görülür ve değişik kazalar bunlara neden olur. Her iki kemik kırıksa bacakta belirgin bir şekil bozukluğu söz konusudur. Kırık tek bir kemikte ise, diğer bacak atel görevi yaptığından şekil bozukluğu fazla değildir. Kaval (bacağın önündeki kemik) kırıksa bu bir açık kırıktır. Şişlik vardır ve acı morfin sulfat verilecek denli fazladır. Tedavi. Hafifçe çekerek bacak dikkatle düzleştirilmelidir. (Şek 18) Bulunuyorsa tam bacak havalı atel kullanılmalıdır. (Şek 17) Açık yara halinde havalı atel kanamayı denetleyebilir. Başka tip atel kullanımda ise bacağın her iki yanına atel beslenerek konmalı, bir başka destekli atel de
bacağın altına yerleştirilmelidir. Ateller uyluğun ortasında topuğa kadar uzanmalıdır. (Şek 36) Ağrı tedavisi uygulayın (s.118)
İki bacak İki bacakta da kırık varsa, kan kaybı oldukça fazla olur. Şok belirtileri izleyin (s. 114) ve gerektiğinde uygun tedaviye başlayın. Diz altı kırıkları için uyluktan bileklere uzanan, diz üstü kırıkları için kol altından bileklere uzanan sert, iyi beslenmiş destekler hazırlayın. Uyluk diz, bacak ve bileklerin arasına doldurun. İki ayağı da özenle ve gerektiğinde çekerek biraraya getirin. Ayakları bir arada tutmak için ayaklar ve bileklerin çevresine sekizvari bandaj yapın. Desteklenmiş ateller iki bacağın dışından kullanılabilir. Atel ve bacakları sıkıca bir arada tutmak için yeterli sargı kullanarak bağlayın. Kırık bölgenin üzerini bağlamaktan kaçının. Kan dolaşımını ve sayfa 1 19’da anlatıldığı gibi parmaklardaki duyuyu kontrol edin. Kazazede sedye üzerinde düz ve yatar durumda olmalıdır. (Şek 37) Ağrı tedavisi uygulayın (s.1 18) ,
Ayak bileği ve ayak Ayak bileği veya ayaktaki kırığa genelde düşme, burkulma veya darbe sebep olur. İşle~ vini yerine getiremez, şiş ve ağrı mevcuttur. Tedavi. El altında varsa, şişirebilir havalı atel yarım-bacak olacak şekilde kullanılmalıdır. Sıradan bir atel kullanımında ise, ayak bileği sargı ve yastıkla iyice desteklenmelidir. Bacağın iki tarafına uygulanacak ateller baldırın ortasından ayağın ucuna kadar olmalıdır (Şek 38) Ağrı tedavisi uygulayın (s.1 18)
Çıkıklar Kemik eklemdeki normal yerinden çıktığında çıkık sözkonusudur (Şek 39) Eklemde veya ekleme yakın yerda yaralanma varsa ve eklem normal olarak kullanılmıyorsa teşhis rahatça konulabilir. Hareket kısıtlıdır. Oldukça ağrılıdır. Eklemi hareket ettirmeye çalışırken ağrı daha da artar. Sözkonusu bölge çıkık ve çıkık çevresindeki şiş (kanama) nedeniyle şekilsizleşmiştir. Kemik uçlarının gıcırdaması dışında çıkıklar kırıklardan çok farklı değildir (s. 116). Çıkık ve kırıkların birbirine eşlik edeceğini unutmayın.
İlk yardım Çıkıklar kapalı veya açık olabilir. Çıkıkta veya etrafında yara varsa kanamayı durdurmak ve enfeksiyonu engellemek için yara örtülmelidir. Çıkığı yerine oturtmaya kalkışmayın. Kırık da varsa, çıkığı düzeltme çabaları işleri daha da çıkmaza sokabiliir. Sözkonusu bölgedeki hareketi önlemek için orayı hareketsiz kılın. Hareketsiz kılma teknikleri, aynı bölgelerdeki kırıklara uygulananların aynısıdır. Dolaşım bozukluğu ve duyu kaybına karşı duyarlı olun Bunların varlığında veya el veya kol bileğinde nabzı hissetmiyorsanız, kol veya bacağı dolaşımın normale döneceği pozisyona getirin ve pozisyonda tutun. El veya ayak parmaklarının renginin beyazdan veya maviden pembeye dönüşüne dikkat edin. Kazazedeyi en rahat pozisyonda nakledin. Bu pozisyon kol ve bacakların üst tarafındaki yaralanmalar için oturma, bacakların ve kolların alt tarafındaki yaralanmalar için yatma pozisyonudur.
Baş travması Baş travması başa gelen darbeler ve yüksekten düşme sonucu ortaya çıkar. Ciddi baş travması neticesi meydana gelen ölümlerin en önlenebilir olanları beyin hasarından değil, solunum
ve soluma güçlüğü sonucu ortaya çıkanlardır. Ciddi baş travmalarında yaraları sarmanın dışında da dikkatini normal solunumu destekleyen ve engellenmiş solunumu gideren hayat kurtarıcı önlemler üzerinde yoğunlaştırmalısınız (Bkz Havayolu, s.103 Böylece beynin yeterli oksijen alması sağlanır. Bu yolla kazazedeyi hastahanede profesyonel tıbbi yardım alıncaya dek canlı tutma fırsatını değerlendirebilirsiniz. RADYOYLA TIBBİ YARDIM ALIN. Bazı baş travmalarında veya açık yaranın altındaki yabancı cisim veya kırığın olduğu yerlerde kanamayı baskı uygulayarak kontrol altına almak mümkün olmayabilir. Böylesi durumlarda simit-sargı kullanılmaladır. Gazlı bez yaranın üstüne konur, yara çevresine ve sargı bezinin üzerine uygun boyutta simit sargı yerleştirildikten sonra bantlanarak yerinde kalması sağlanır. Simit sargı yabancı cisim veya kırığa değil kan damarları üzerine baskı yapmalıdır. Simit-sargı, ensiz bir sargı bezini bir elin parmakları çevresinde bir halka oluşturacak şekilde iki defa dolayarak ve bandajın geri kalanını halka çevresinde simit biçiminde bir sargı bezi oluşturacak şekilde dolamak suretiyle elde edilir (Şek.40) Patlama sonucu yaralanmalar Patlamalar havanın ani ve şiddetli karışıklığına yol açar. Bunun sonucu olarak insanlar etrafa savrulabililr veya düşen enkaz parçalarıyla yaralanabilir. Ayrıca havanın kendi patlaması şiddetli veya öldürücü iç yaralanmalara neden olacak şekilde vücuda çarpabilir.
Vücudun bir bölümünden fazla yerinde patlama sonucu yaralanma meydana gelebilir; aşağıdaki bölgelerde çeşitli yaralanmalar bir arada bulunabilir.
Akciğerler Patlama akciğerlerdeki küçük damarlara zarar vererek akciğerlerde kanamaya yol açabilir. Hasta şoka girer ve nefes almada zorluk çekerken, göğsünde de ağrı veya daralma hissedebilir. Yüzü mavidir, ve ağzında kan lekeli köpük olabilir. Hastayı temiz havaya çıkartın mümkünse Yarı-oturur vaziyete getirin (Şek 31, s132) Sıkı giysileri gevşetin. Sıcak tutun, öksürmesini ve balgam çıkarmasını sağlayın. Morfin verilmemeliidir. Solunum teklerse, ağızdan-ağıza yapay solunum yapın. Baş Başta, patlama sonucu oluşan yaralanmalar sadmeye benzer. (5.74) Bazı durumlarda omurliğin zazar görmesi sonucu kol ve bacaklarda felç görülür. Hastanın bilinci tamamen kapalı veya kendisi tamamen sersemlemiş durumda olabilir. İkinci durumda olan kişiler hareket yeteneklerini kayebetmişcesine ve etrafta olup bitenlere aldırış etmeden oturabilirler. Görünürde yaralı olmadıkları halde hareket etmeye ne mecalleri ne de istekleri vardır. Kısa süre “sapşallaşmış” durumda kalırlar ve çok aptalca davranış biçimi sergilerler. Örneğin, batan gemiden kaçmanın kolayı varken, o yolu seçmeyerek dendi sersemlemiş olabilirler veya içlerinden biri düşecek olsa 20 cm yağ veya su birikintisinin içinde kalkmayı akıl edemediği için boğulabilir. Hastanın bililnci kapalı ise duruma uyan tedaviyi uygulayın. Hasta sersemlemiş ise, elinden tutarak esenliğe çıkarın. Yapması gereken herşeyi harfi harfine anlatın. Bu kişileri ufak birer çocukmuş gibi düşünün. Bu düşünceden hareketle çok kişinin hayatını kurtarabilirsiniz. Örneğin, gemiyi terketmeyi akıl etmeyen böyle kişilerin gemiyle birlikte denizi boylamasını önleyebilirsiniz. Karın Karın içindeki kanamayı sebep patlamanın buradaki organlara verdiği hasardan dolayıdır. Bu tür hasarlar denizdeki kişilere sualtı patlamalarından gelir. Şok ve karındaki ağrılar belli başlı belirtiler ortaya çıkabiliir. Tedavisi için bkz. Karın daki yaralanmalar ve iç kanama (aşağıda) İç kanama İç kanama vücuda yöneltilen darbe gerginlik ve mide ülseri gibi hastalıklardan kaynaklanabilir. iç kanama gizli veya açık olabilir. Kırık kol veya bacak çevresindeki kanama gizli ola-
bilir ancak kanama fark edilebilir, çünkü şişmeye neden olur ve şişin büyüklüğü kanama miktarının göstergesidir. Göğüs veya karın boşluğundaki kanamalar öksürük veya kusmukta görülen kandan anlaşılır. Bıçak ve delmeden kaynaklanan yaralar ciddi iç kanamaya sebep olur. Kazazede şoka girebilir. 1km solgun, halsiz terli ve başı dönüyor olabilir. Nabız ve solunum hızı artar. Daha sonra cildi soğur el ve ayakları hafifçe maviye dönüşür. Nabzı hissetmek zorlaşır ve nabız hızlanır (Şek.41) Nefes alma soluma şeklindedir.Susuzluktan ve bulantısından yakınır, yerinde duramaz hale gelir ve yetirince soluk alamamaktan yakınır. Bu üç belirti kanamanın hala devam ettiğini gösterir. Daha sonra hasta yakınmaya bırakır, çevresine duyduğu ilgiyi yitirir ve bilinci kapanır.
Kanamanın devam ettiğini gösteren en önemli belirti yükselen nabız ve düşen tansiyondur. İç kanaması olduğundan şüphe edilen kişinin bu yüzden nabız hızı ve tansiyonu belirli ve sık aralıklarla örneğin 5-10 dakika kaybeldilmelidir. Bir saatlik kayıt tutma süresinden sonra iç kanamanın olup olmadığı ortaya çıkar Hastanın tansiyonu normalse ve nabız hızı düşerse veya sabit kalırsa kanaması yoktur. Gizli iç kanamalı hastalara kan nakli gerekebilir. RADYOYLA TIBBİ YARDIM alın Akciğerler ve beyinde yeterli kan dolaşımını sağlamak önemlidir. Kazazedeyi başı hafifçe bükülü vaziyette yatırın. Kanın beyin ve akciğerlere gitmesini sağlamak amacıyla bacakları kaldırın. Kazazedeyi gemi revirine veya kamarasına götürürken de bu pozisyonu koruyun. Hasta huzursuz ve ağrıları şiddetli ise morfin verilebilir Burundan kanama Baş öne doğru lavabo veya leğene iyice eğili vaziyette iken, burnun yumuşak kısmını 10 dakika sıkıca tutun. Hastanın kendisi burnunu rahatlıkla sıkıca tutun. 10 dakika sonra basıncı yavaş yavaş kaldırın ve lavabo veya leğen içinde kan damlası olup olmadığını kontrol edin. Kanın yokluğu kanamanın durduğunu gösterir Şek. 42). Kazazedeye 4 saat boyunca burnunu sümmkürmemesini ve 2 gün de burnunu kuvvetlice sümkürmekten kaçınmasını söyleyin. Kanama devam ediyorsa, burnun yumuşak kısmını lOdak. daha sıkın ve yavaşça bırakın. 20 dak. sonra kanama hala devam ediyorsa, burnun kanayan tarafını gazlı bezle tampolanmak gerekebilir.
Dudak yanak ve dil kanamaları Dudak, yanak veya dilin iki tarafına kanı durdurmak için bastırın. Gazlı bez veya yara süngerini 2 taraftan baskı yapmak ve parmak kaymasını engellemek için kullanın. Kazazedenin kendisi de başka bir kişinin direktifiyle veya ayna yardımıyla bu işlemi kolayca yapabilir.
Kulak geçidinden gelen kan Buna sebep baş travması veya travmadır. Kulağın üstüne geniş bir sargı bezi koyun ve yerinde kalması için bandajlayın. Yaralı kulağı aşağıya doğru tutun. Kazazedenin bilinci kapalı ise, kapalı bilinç pozisyonuna getiren (Şek. 3 s.6) ancak yaralı kulağın aşağı doğru olmasına özen gösterin. Kulak geçidini pamuk veya başka birşeyle tıkamayın RADYOYLA TIBBİ YARDIM ALIN. Tıkanma Tıkanmaya sebep boğazın arka tarafına yapışan büyük bir yiyecek parçası ve sözkonusu kişinin solunum durmasıdır. Ve kısa bir süre sonra kişinin bilinci kapanır ve tıkayan nesne çıkarılmazsa 4-6 dak içinde ölür. Tıkanma kalp kriziyle karıştırılabilir. Ayırıcı özellikler şunlardır: • Tıkanan kişinin yemek yerken görülmüş olması; • Tıkanan kişi konuşamaz veya nefes alamaz; kalp krizi geçiren kişilerde durum böyle değildir. • Tıkanan kişinin rengi morarır ve oksijen azlığından bilinci hızla kapanır. • Tıkanan kişi konuşamadığı için derdini başparmak ve parmağıyla boynunu tutarak işaretle anlatır. Bu işaret “hemlich işareti” olarak bilinir ve tüm personel bu işareti tanırsa,tıkanmadan kaynaklanan riskler azaltılabilir. Kazazedenin bilinci açık ise, arkasında durun, başparmak yan tarafta olacak şekilde sıktığınız yumruğunuz, ve kaburga kemiklerinin ayrıldığı üst karın bölgesine koyun. Diğer elinizle sıkılı elinizi tutun, kazazedenin karnına yukarı doğru sert bir itişle, aniden ve kuvvvetlice bastırın. Gerektiğinde bir kaç kez tekrarlayın (Şek. 44) Tedavinizi kendiniz uyguluyorsanız, kendi yumruğunuzu yukarda tarif edildiği gibi kullanırken zorla öksürmeye çalışın; ikinci seçenek olarak iskemlenin arkası, masa veya
lavabonun köşesi veya üst karın bölgesine çabuk, yukarı itişi sağlıyacak başka çıkıntılı bir yer kullanılabilir. Kazazedenin bilinci kapalı ise, sırtüstü yatırın ve yüzünü bir tarafa çevirin, ata binercesine, bacaklar ayrı yere çömelin ve eller birinin üzerinde ve altaki elin tabanı kaburgaların bölündüğü yere gelecek şekilde yerleştirin. Kazazedenin karnına sert ve yukarı doğru iterek aniden ve kuvvetlice bastırın. Gerektiğinde birkaç kez tekrarlayın (Şek .45) Yiyecek yerinden çıktığında ağzından çıkarın ve kazazedeyi kapalı bilinç pozisyonuna getirin
Asfeksi (Asphyxia) Asfeksi nedeni gaz veya dumandır. Unutamayın ki tehlikeli gazların varlığını belli eden uyarıcı kokusu olmayabilir. Kapalı mekanlara uygun önlemleri almadan girmeyin Parlayıcı veya uçucu gazlarla uğraşırken yangın ve/veya patlama tehlikesini unutmayın.
İlk yardım Kazazedeyi temiz havaya çıkartın. Gerektiğinde, suni solunum ve kalp masajı yapın kapalı-bilinç pozisyonuna getirin (Bkz. Şek. 3 s.101)
Asılar Asılma olayına gemilerde az rastlanır. Her zaman maksatlı değildir ama kaza sonucu olabilir. Asılma ile karşılaşıldığında görüntünün zihinde yer etmesi daha sonraki soruşturmaya yardımcı kanıtı oluşturur. Asılmalarda yüz rengi koyu nordur, gözler fırlaktır, yüz ve boyun şiştir.
İlk yardım 1. Vücuda destek vererek ilmiği kesip çıkartın. Sıkı giysileri gevşetin. Bilinci kapalı kazazede gibi tedavi edin (Bkz. s.100)
2. Solunum durmuşsa, yapay solunuma başlayın ve kalp atışı yoksa kalp masajı yapın (s.108) Solunum normale döndüğünde oksijen verin (Bkz. s.154) 3. Doktor bakımına girinceye dek hastayı devamlı gözetim altında tutun. Bu gözetim kısmen tıbbi nedenlerden kısmen de intihar girişiminin tekrarlanması ihtimalinden dolayı gerekebilir. Standart sargı Bandaja takılı steril gazlı bezden oluşur. Tampon bandajın ucuna yakındır. mikroptan arıtılmıştır, bu nedenle Şek. 46’da gösterildiği gibi yara üstüne konmadan önce hiçbirşeye kendi parmaklarınız da dahil, dokunmasına izin vermeyin Not • Daima üstü kapatılacak yaradan daha büyük tamponlu sargı bezi seçin. • Kol, bacak veya vücudun etrafına sararken sargı bezini gergin olarak tutun ki tapon yerinde geniş olarak ve sıkıca durabilirsin. Kazazedenin nakli Yaşamı yapılacak düzenlemelere bağlı olacağı için, özellikle omurga yaralanması, kalp hastalığı veya ciddi bir kırık gibi şokun da olacağı durumlarda hasta veya yaralı kişinin kaza yerinden başka bir yere veya karaya götürülmesi önemli bir konudur. Azami şefkat göstererek, hastayı yatıştırın, neyle uğraştığınızın bilincinde olmaya çalışın ve sağduyuyla meseleyi halledin. Yangın, patlama veya toksik maddelerden kaynaklanan bir tehlike yoksa, olası kırıklar hareketsiz kılınıncaya ve şiddetli kanama durduruluncaya dek kazazedeyi nakletmeyin. Nakil için en uygun yolu seçin, kazazedeyi kaldırın ve sarsmadan taşıyın Unutmayın ki her sarsıntı ağrıya yol açacaktır. Nakil yöntemi kazazedenin durumuna ve yaralanmanın doğasına bağlıdır. Gemi limanda ise en iyisi ambulans beklemektir,çünkü bakıcılar kazazedeye nasıl bakılacağını bilen kişilerdir. Bu uzmanlara yardım edebilir ve bildiklerinizi aktarabilirsiniz. Örneğin,hasta ambara düşmüşse en iyi prosedür sedyeyi ambara götürmek,ilk yardımı yapmak, sedyeyi ambar kapaöı veya benzeri düz bir platforma koymak ve hastayı gemi vinciyle kaldırmaktır. Bu kaldırma çaresiz ve şoktaki biri için korkunç bir deneyim olabilir ve bir kişi ambar
kapağının üzerinde bacakları açık vaziyette durup çelik halatları tutarak dengeyi sağladığında güveni artar. Aynı şekilde eğer hasta güvertede ise ve iskele de dar ve sallantılı ise, ambar kapağı veya benzeri bir şey üzerinde indirilmesi kendisini daha az
korkutur.
Taşıma Sıradan bir taşıma iki yardımcının birer kollarını kazazedenin sırt ve omuzlarını destelemek için, diğer kollarını da kazazedenin uyluklarını tutmak için kullandıkları taşıma yöntemidir. Kazazedenin bilinci açıksa, ellerini kullanarak yardım edenlerin omuzlarına tutunup kendisini destekleyebilir. Omuzda taşıma yöntemi ancak kazaze-
denin bilinci açıksa ve taşıyıcının boynuna kollarını dolayarak tutunabilecekse işe yarar. Dar mekanlar için uzunlamasına taşıma en uygun olanıdır. Bir yardımca hastayı kolların altından diğeri de diz altından destekler. Diğer taşıma yöntemleri Şekil 47-55’de gösterilmiştir. Üç el üzerinde oturtmanın (Şek 50-51) bir avantaj yardım edenlerden birinin kol ve elinin serbest kalarak kazazedenin yaralı kol veya bacağına veya sırtına destek sağlamak için kullanılmasıdır. İki yardımcıdan hangisinin kolunun serbest kalacağı yaralanmanın türüne bağlıdır. Sürükleyerek taşıma yöntemi dar alanlarda özellikle patlama sonucu yıkıntı varsa ve kapana kıstırılmış hastaya sadece bir kişinin ulaşıp kurtarabileceği durumlarda son çare olarak uygulanabilir. ilk kurtarım aşamasından sonra iki kişinin dar mekan içinde yapacağı yardım daha fazla olur Şek 53-54 Bağlı kol bileklerinin kurtarıcının kullandığı solunum aygıtına dolaşmamasına özen gösterin.
Neil-Robertson sedyesi (Şek. 56) Neil-Robertson sedye tipinin çeşitlemeleri farklı adlarla anılır. Gemide genel amaçlı kullanıma uygundur, hastanın kaldırılması halinde veya geçilmesi zor mekanların dikkate alınmasını gerektiren durumlarda kolayca taşınır, hastaya sert bir destek oluşturur ve özellikle de dar alanlarda kullanım kolaylığı sağlar. Sedye, üstüne dikili bambu tirizleriyle pekiştirilmiş sağlam bir yelken bezinden yapılmıştır. üst kısmına alnına üzerinden geçen branda şeridiyle sabitleştirilen baş ve boyun konur. Orta kısım göğüs çevresine bağlamak için kullanılan üç yelken bez şerit vardır. Alt kısım kalça ve bacaklar çevresine ayak bileklerine kadar dolanır. Hastanın bilinci kapalı ise, sırtüstü yatırın ve ayaklarla bilekleri sekizvari bandajlayın, dizleri ve el bileklerini de geniş olarak katlanmış sargı beziyle bandajlayın (Şek 57) Hastayı kaldırma işlemini yürütmek için üç kişiye gereksinim vardır. Bir numara idareyi ele alır; sağI eli sol baldırın altında ve sol elide sağ uyluğun altında olacak şekilde hastanın bacaklarının olduğu tarafta ayrık olarak durur.
İki numara göğüs üzerinde bacakları ayrık olarak durur ve elleriyle hastayı altan sıkıca kavrar. Üç numara hastanın bağlı kol bileklerini 2 numaranın boynunun etrafına dolar. Hastanın bilinci açıksa kendisi de ellerini 2 numaranın boynuna dolar. tüm kayışları çözülerek sedye hastanın başucuna konmalıdır. Omurga yaralanması kuşkusu varsa, kazazedeyi kalırırken azami özen gösterilmelidir. Üç numara bilinci kapalı hastanın başına bir eliyle destek verir ve öbür eliyle sedyeyi hastanın altına kaydırır ve 2 numara kaldırma komutunu verir, aynı zamanda kayışları açar. Sedye yerleştirildiğinde 1 numara indirme komutunu verdiğinde hep birlikte indirirler. Sedyenin kayışları bağlanmıştır ve hasta götürülmeye hazırdır (Şek 59) En rahat taşıma 4
kişiyle yapılır (Şek. 60) Neil-Robertson sedye kazazedeleri dikey olarak taşımak için de kullanılabilir. (Şek.61)
İlk yardım çantaları veya kutuları Bunların içinde tendürdiyot, bir adet büyük standart sargı bezi, 2 adet orta boy standart sargı bezi, 4 adet küçük standart sargı bezi,8 adet üçgen sargı bezi, birkaç tane pamuk paketi, çengelli iğne, yapışkan plaster, makas kalem ve kağıt bulunmalıdır. Kaza yerine süratle ulaştırmak için geminin ilaç dolabına ilk yardım kutusu komalıdır. Diğer kutular, özellikle büyük gemilerde, stratejik yerlere konduğunda ve mürettebat da bunların yerlerine ve içindekilerine ilişkin bilgi sahibi oldukları takdirde beklenmeyen durumlarda çok işe yararlar. Bu ekstra kutular önemsiz, rapor edilmeyen kazalarda rastgele kullanıma ve çalınmaya müsaittir. Bu nedenle kutu içindeki malzeme düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Acil Tıb için gerekli giysiler Ticaret gemilerinde, mürettebat sayısı 20’yi geçen orta boy ve büyük balıkçı gemilerinde, yangın nedeniyle revirin yanması veya girilmemesi halinde, el eltında kullanıma hazır tıbbi bir giysi bulunmalıdır. Bu tür giysiler pansuman odası veya gemi revirinden oldukça uzak bir yere konmalıdır.
Oksijen terapi Oksijen yaşam için gereklidir. Akciğerlerin zarar görmesi veya gazdan boğulma bkz. s. 43) veya karbon monoksit zehirlenmesi gibi (s. 58) diğer nedenlerle vucudun havadan oksijen alamadığı durumlarda tedavi amacıyla verilebilir. Özellikle kronit bronşit gibi yıllarca akciğer hastalığı nedeniyle solunum güçlüğü çeken hastalada kullanımı tehlike oluşturacağından oksijen dikkatle verilmelidir. Oksijen sadece bu kılavuzda belirtilen durumlarda kullanılmalıdır. Genelde yardımsız solunum yapan ancak bilinci kapalı yaya cyanotic (ciddi moromsu) hasatalara; bir de karbon monoksit veya toksit gazlardan zehirlenmiş bilinci açık tüm hastalara verilmelidir. Hastaya oksijen şu durumlarda gerekir: (1) Kaza yerinden kurtarılırken, (2) Hasta gemi revirindeyken. Kaza yerinden kurtarılırken Bu süre içinde hasta taşınabilir oksijen aygıtına yüzüne geçirilmiş maskeyle bağlanmalıdır. Oksijen valfi açılmalı ve hasta gemi revirine nakledilinceye dek oksijen verilmelidir. Hasta gemi revirindeyken Aşağıdaki prosüdüre uyulmalıdır:
Bilinci kapalı ise hasta 1. Havayolunun açık olmasını (Bkz. s104) ve havayolunun yerleştirilmiş olmasını sağlayın. 2. Hastanın burun ve ağzını %35 oksijen verecek şekilde yapılmış, atılabilen bir maskee takın, yerinde kalmasını sağlayın. Aygıtın kullanım kılavuzuna uygun olarak kullanımına ve silindirde yeterli oksijen olmasına özen gösterin. 3. Verilen tüpleri kullanarak maskeyi akışsayara bağlayın ve akışsayarı dakikada 41t. olacak şekilde ayarlayın. Hastanın solunum güçlüğü giderilinceye ve rengi düzelinceye dek oksijen verin. Bilinci açık hasta 1. Hastaya solunum güçlüğü ve kronik öksürüğü; örneğin kronik bronşit, varmı diye sorun (Bkz. s. 178) Hastanın kronik bronşiti varsa kendisine dakikada 4litre verecek uygun bir maske takarak sadece %24 oksijen verin. 2. Tüm diğer hastalar dakikada 4 lt. vermeye ayarlı uygun maske kullanarak %35 oksijen verin. 3. Maske hastanın ağız ve burnuna gelecek şekilde takılmalı ve yerine tam olarak oturtulmalıdır. 4. Hasta oturtulmalıdır. 5. Aygıtın kullanım klavuzuna uygun olarak takıldığına ve silindirde yeterli oksijen olmasına dikkat edin. 6. Oksijen akışsayarı dakikada 4lt. verecek şekilde çalıştırın. Oksijen terapiye hastanın solunum güçlüğü kayboluncaya ve rengi düzelinceye dek devam edin. Hasta solunum güçlüğü çekiyorsa veya yüz, eller ve dudaklar 1 5-20 dakikadan fazla mor kalmışsa kendisind aşağıdaki koomplikasyonlardan biiri vardır: Kan veya su toplanmasına bağlı kalp bozukluğu neticesi dolaşım bozukluğu veya akciğer ödemi. Böyle durumlarda RADYOYLA TIBBİ YARDIM ALIN. UYARI: Yangın tehlikesine karşın oksijen kullanılan odada siara eçimine, çıplak ışığa veya ateşe izin vermeyin.
Gemi Eczanesi A. Gemi eczanelerinin tertibi, yeterliliği ve guncelliği için dikkat edilecek hususlar 1- İlaçlar kullanım sahalarına göre belli bir düzen içinde muhafaza edilmelidir. Birbirlerine karışmamalıdır.
2İlaçlar uluslararası sisteme göre istif edilmelidir. Bu sistemlerin en iyisi “Uluslararası lşaret Kod Kitabı”ındaki numaralama sistemine göre istiflenmelidir. Çünkü alınacak tibbi yardımlarda ilaçlar bu kot sistemine göre tavsiye edilecektir. Örneğin 17 no’lu ilacı hemen alıp kullanacak, aksi takdirde ise isimle ilaç aramak zorunda kalacaksınız. 3Ecza dolabı 38 gözlü olmalı ve numaralanmalıdır. Her gözde bir cins ilaç bulunmalıdır. 4İlk yardım malzemesi ve eçhizesi ilk yardım dolabında muhafaza edilmeli ve daima steril vaziyette bulunmalıdır. 5İlaç ve ilk yardım malzemesi miktarı sefer süresince yetecek miktarda olmalıdır. Miktar hesaplanırken personel ve yolcu sayısı ile sefer gün sayısı göz önünde tutulmalıdır. 6İlaçlar 4 ayda bir kontrol edilmeli, kullanma süresi dolmuş olan ilaçlar ayıklanmalı ve yerlerine yenileri konulmalıdır. 7İlaç dolabının yanına ilaç listesi asılmalıdır. 8Eczane serin olmalı ve bir buzdolabı bulunmalıdır. Buzdolabında saklanması gereken ilaçlar dolapta muhafaza edilmelidir. B.
İlk yardım dolabında bulunması gereken ilk yardım malzemesi
Pamuk, gazlı bez, sargı bezi, filaster, göz bağı, lastik parmaklık, lastik eldiven, yara bandı, siteril eldiven, tentirdiyot, alkol, oksijenli su, sonda, üçgen bağ. C. İlk yardım echizesi
Sedye, tansiyon aleti, derece, dil baskısı, kuvvet, pens, makas, cımbız, kan kesme lastiği, ördek, kaynatma aparatı, buz kesesi, sıcak su lastiği (termofil), neşter, diş pensesi, yara pensi, pens makas, dikiş iğnesi, dikiş ipliği, enjektör, dereceli kap.
D. İlaç verimesi ve ilk yardım hususlarmın kayıtları Gemide doktor veya sağlık zabiti var ise bu personel vizite defteri tutar yaptığı muayeneyi, teşhisini, tedaviyi ve verdiği ilaçları yazar. Sağlık işine güverte zabiti bakıyorsa o takdirde zabit personelin istediği ilacı verir, ilaç hakkında açıklamalarda bulunur ve gerekiyorsa ilk yardım yapar ve bu hususları vizite defterine kaydeder.
IMO Model Kurs 1.21
Personel Emniyeti ve Sosyal Sorumluluk
İnsan İlişkilerinin Genel Görünümü İnsan ilişkileri, ilkel insanların, önceleri hayvan ve diğer insanlara karşı korunmak, daha sonraları ise yiyecek bulmak, birlikte olmak gibi sosyal nedenlerle gruplaşmaları ile başlamıştır. Bu tür grupların formasyonu, üyeleri, kültürel davranışlar, sosyal, dini inançlar, görüşler çerçevesinde ve yasal çerçevelerde birlikte yaşamaya alışık iyi yapılanmış toplum olmaya yönelik gelişir ve ilerler. Tarihsel çerçevede gelişen,sosyal sistemler, kültür ve çevre şartlarına bağlı olarak önemli değişiklikler gösterebilir, ancak şimdi genellikle, demokratik, öz yönetim felsefesine dayalı, insan haklarına saygılı, insan ilişkilerinin, gruplar oluşturdukları ve beraber çalıştıklarında, önemli etken olduğunu kabul eden yapılara ihtiyaç duyulan düzenler olmuşlardır. Asırlar boyunca oluşan inançlar bileşimi, deneyimli, bilgilerle oluşan kültürel kazanmalarla, kendi bireysel sitemleri içinde benzer davranış bçimine sahip insan grupları Millet’i” oluştururlar. Kendi kültürleri içinde insanlar genellikle makul dengeler ve uyum içinde yaşarlar. Eğer olu yor ise, değişikler normal olarak uzun zaman dilimlerinde oluşur ve tedrici değişiklikler söz konusu insanlar da çok fazla zorluk yaratmazlar. Kültür değişikleri, ani ve çabuk olursa, kapsadığı insanlarda mutsuzluk ve uyumsuzluk oluşturan ve kültür şoku denen travma meydana getirirler. Bir arada yaşamaları ve çalışmaları düşünülen farklı kültürlerden insanların teşkil ettiği gruplar, yeni çok kültürlü yapı için etkin hazırlıktan geçirilmedikçe önemli travmalar yaratırlar. 18. ve 19. yüzyıllarda ingiltere’de yaşanan Endüstri devrimi, toplum yaşamında ve çalışma düzeninde büyük değişiklikler meydana getirdi. Yüzyıllarca tarımsal yörelerinde köy ve mezralarda yaşayan insanlar, endüstrinin geliştiği, daha yüksel ücretlerle iş temin edilebilen yörelere göçtüler. Kasabalar ve şehirler oluştu, mühendislik ve bilimdeki gelişmeler endüstrinin sürekli artan oranda ilerlemesine yol açtı. Sonsuz sosyal değişiklikler oldu, eğitim, nakil ve tıbbi tedavi imkanları sağlandı, iş hayatına yönelik kanunlar, işci haklarını korumak üzere devreye girdi, işci sendikaları, işçiler adına işverenle görüşmek, pazarlık yapmak üzere geliştirildi. İşçi sendikalarının etkisi ile çalışma şartalarında sosuz gelişmeler oldu ve bu insan haklarının herhangi bir pazarlıkta ön plana çıkmasına yol açmıştı. Her insan bir diğerinden farklıdır. Fizik ve zeka olarak birbirine benzeyen insan yoktur (ikizler hariç). İnsan doğasının, sahip olduğu, büyük ölçüde biyolojik ve genetik bazı özelliklere vede ayrıca doğduğu, büyüdüğü, yavaş yavaş bilgi ve deneyim kazandığı çevre ve kültürel geçmişten etkilendiği düşünülür. İnsan doğası kendini, davranış, söz, yazı, resim müzik ile ifade eder ve heyacanları alışkanlıkları, öğrenme yeteneği, hafızası ve aklı ile kendine özgü zeka ve hislerin toplamı olarak ortaya koyar. İnsan doğası. bazı özel durumlarda tepkilerini gösterecektir. Bu tepkiler aynı kültürden gelen insanlarda, farklı kültürden gelenlerden değişik olacaktır. “
Etkin ve birleştirici işlev için, bir grup, uygun düzenlenmiş bir yönetim ve denetim yapısında işlemeli ve bu yönetim ve denetim, tüm üyelerce kararlaştırılıp, kabul edilmelidir. Zorlamalarda oluşan kısıtlamalarla insanların davranışlarının ve tepkilerinin anlaşılması ve tahmini kolay değildir, özellikle teknoloji, gelişme hızı, sosyal, din, politik his ve inanç zorlamalrı çok etkilidir. Farklı kültürlerden gelen ve dil sorunu olan çok uluslu tayfalara sahip, modern ticaret gemilerinde zorluklar ve problemlerin olabileceği durumlar ortaya çıkabilir. Çalışanların bir bütün olarak düşünülmesi unutumamalarıdır. Personel konularında herbiri dikkate alınmalı ve daha iyi kişilikler geliştirmek için atılımlar yapılmalıdır. Motivasyonu örnekler vererek, özel kurslarla ve belli hamlelerle destekliyerek, kişinin görevini yerine getirebilme duygusu arttırılabilir. “Rol” diğerlerinide içeren faaliyetlerde kişiden beklenen bir dizi hareket” olarak tanımlanabilir. Ortaklık hakları, zorunlulukları, güç ve sorumlulukları ile kişinin sosyal sistem içindeki pozisyonunu yansıtır. “Rol çatışması” bir kişinin rolünden, farklı anlayış ve bekleyişe sahip olan diğerleri olarak tanımlanır. Rol çatışması, yakın çevrede yaşayan ve çalışan, büyük gruplarda görülen ortak problemd ir. “Mevki” kişiye grup içinde, grup elemanları tarafından verilen onuru temsil eden bir sosyal rütbe olarak kabul edilir. Mevki kaybı, itibar kaybıyla eş anlamlı gibidir ve birçokları için ciddi bir olaydır. Çoğu kişi mevkini korumak için sorumluluk duygularını geliştirir. Yüksek Mevki aşağıdakileri sağlar: —
güç ve etki
—
daha fazla imtiyaz
—
grup faaliyetlerinde daha fazla katılım
—
gruptaki diğer insanlara daha fazla etki
—
daha önemli ve sorumlu rol fırsatı
Düşük mevki, kişilerin ana faaliyetlerden kendilerini izole edilmelerine ve stres semtomlarına eğilim göstermelerine vasıta olur.
Bölüm 2 Gemi Topluluğunda İnsan İlişkileri Gemi yönetimi birçok yönden karada yerleşik herhangi bir sanayi yönetiminden farklıdır. En önemlileri: Gemi şirketi, istenilen zamanlarda, dünya üzerinde uzak mesafelere dağıtabileceği, hareket edebilir küçük üniteleri (gemi) içerir. sefer esnasında gemi, personelin olumsuz etkilendiği iklim değişiklikleriyle karşılaşabilir. Gemi zor bölgelerde seyreder ve aşırı hava şartlarının altından kalkmak zorundadır. Gemiyi çalıştıran personeli, sınırlı bölgelerde toplanmış makina ve aletlerden dolayıda tehlikeye maruz kalabilir. Kara sanayii, iş yerlerine yakın mesafelerde oturup, modern çevrenin, her türlü imkanından yararlanan personel ile oldukça dengeli şartlarda çalışır. kara sanayii uygun kurslar. eğitim imkanları ile personel desteği alabildiği geniş bir besleme alanına sahiptir. Gemi sanayii, uygun eleman desteği açısından bir deniz taşıtında zorluklarla karşılaşabilir, ayrıca denizde yabancı bandralı gemilerin ve yabancı işci-bulma acentalarının varlığı, nitelikli, uygun evsafta ve deneyimli mürettebat bulunmasında pek çok zorlukla karşılaşılabilir. Deniz eğitimi ve öğretim imkanları diğer branşlardaki gibi hemen hazır değildir, deniz personeli ya uzak yolculuk yapacak veya yerleşik kurslara katılacaklardır. Kara sanayileri muhtemelen, milli veya devlet kurallarından gelen veya işci örgütleri veya sendikalarda anlaşmaları, çalışma gün ve saatllerindeki limitler bunlara örnektir. Kısıtların pek çoğu, işçinin menfati içindir ve bunlara uzun yıllar süren endüstriyel kavgalar sonucu ulaşılmıştır. Gemiler hergün 24 saat faaliyettedir ve mürettabatın çalışması buna uygun vardiyalarla düzenlenmelidir. Herhangi bir yönetim için birincil hedef k~rlı bir işletmenin geliştirilmesi ve muhafazasıdır, ve yönetim şu alanlarda etkin görev yapmalıdır. planlama kontrol organizasyon karar-alma Aynı zamanda, uygun görev dağıtımı yoluyla, yüksek sorumluluk ve esneklik içinde görev yapmalıdır. Bir yönetim organizasyonda bazı kısıtlar: yasal zorunluluklardan -ahlak anlayışından ekonomik etkenlerden sorumluluk duygusundan şirket politikasından meydana gelebilir Gemi organizasyonunun hayati kısılamaları: —
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
iletişim akışından bilgilerden kararlar tavsiyeler ihtiva eder
iletişim akımı, organizasyonun tipine bağlıdır, iki esas tip mezkeziyetçi organizasyonlar talimatlar ve yapılan işe, ademi-merkeziyetçi organizasyonlar ise tavsiye ve bilgilre bağlı olurlar. Fonksiyonel organizasyonlar, yatay organizasyonlardır, bilgi, talimat ve emirler gerekli personele, “Emirler Zinciri” şeklinde intikal eder. Herbir çalışan bir üst pozisyona repor verir (bağlıdır ve iyi tarif edilmiş sınırlı bir sorumluluk taşır. Matriks organizasyonlarda çalışanlar, birden fazla alanda sorululuk almış, bir veya daha çok üst görevliye bağlıdırlar. Bu özel bir projeide yoğunlaşmak gerektiğinde sıkça görülen bir org an izasyo nd ur. Gemi personeli gemiyi daha emin ve etkin çalıştırmak için organize edilmelidir, 1 daha önemli düzenlemeler: Deniz ve liman vardiyaları —
—
kargo işlemleri
—
araç-gereç ve makina bakımı
-
Varış ve kalkış
—
demir alma
—
emniyet
•
Yangın devriyesi
•
Yangın söndürme
•
Hayati idame
konularında getirilmelidir. Herhangi bir organizasyonda iletişim fevkalede önemlidir, özellikle bir çok tehlikenin olduğu gemide daha da önem taşır. Çeşitli kültür ve dillere sahip çok uluslu tayfaların görev yaptığı bir gemide pek çok problem çıkar, buna rağmen sağduyu en iyi yaklaşımı getirir. Gemide bir arada yaşayan, çalışan personelin günlük çalışmalara çok iyi hazırlanmalı vede iletişimin önemini anlamalıdır. Bir çok sahil kuruluşlarının hazırladığı ve personelin katılacağı, tartışma şeklindeki toplantılar ve seminerler bu konuda önem taşır. Özellikle, geminin çalışması, güvenlik ve kirliliğe karşı uyum; konularında personel etkin çalışmaları konusunda iletişimi sağlamak için gereken herşey yapılmalıdır. İletişim, yangın söndürme, personelin hayat idamesi gibi güvenlik konularında içeren görev ve sorumlulukları konularında da etkin olması gerekir.
Bölüm 3 İletişim Bilgi ve anlamanın iletilmesi açısından iletişim hayati önem taşır, ve organizasyonun çalışmasının etkili ve verimli olmasını sağlama bakımından da zorunludur. En basit şekli ile iletişim bir gönderici ve alıcı arasındaki sözlü bilgi iletimini içerir. Bazen ise daha fazla insan ve biçimi vardır. Bazıları şunlardır; tek yönlü - grup iletişimi biçimleri ise; sözlü( söyleme, konuşma, dersler, söyleşi) yazılı (araştırma, kitaplar, dergiler) görsel (resimler, slaytlar. videolar, filmler) iletişim engeli, bilginin iletiminde kısıtlayıcı etkisi olan ve zaman zaman bilginin anlaşılaması ve alınmasını bazen engeller. Üç ana engel şu şekilde adlandırılır: kişisel semantik fiziksel Bu engellerin neden ortaya çıktığı ise şöyle sıralanır. organizasyonel —
—
—
—
—
—
—
—
—
kötü iletişim kanalları
—
iletişimcilerin değişik mevkilerinden
—
dil
—
personel
—
yanlış anlamadan
—
personel duygularından
Grup içinde bir kişiden, diğer kişiye aktarılırken, zincirdeki birinci kişinin verdiği gerçek mesaj ile alan son kişinin mesajı arasındaki farkı belirlemek için basit bir test yöntemi vardır. Gemicilik şirketi ile gemide çalışan, gemi personeli arasındaki etkili iletişim, her iki tarafın önemli meselelerini öne sürüp, tartışabileceği yüz yüze iletişimden geçer. Bu, çoğu vakada gemi limandayken şirket temsilcisinin gemiyi ziyaret etmesiyle olur ve böyle toplantılar resmiden ziyade gayri resmi ve kısa olmaya eğilimlidir. Gemi limandayken, özellikle yük işlemi sırasında bir toplantı için bir kerede tüm personeli toplamada güçlükler olabilir. Personelin bir kısmı bazı nedenlerle ve izin nedeniyle gemide olmayabilir. bu durumda bile, böyle bir fırsat ortaya çıkar çıkmaz şirket temsilcileri ve tayfalar arasında iletişim sağlamaya çalışmak faydalıdır. Toplantının yararlı olabilmesi için bazı temel ilkeler akılda tutulmalıdır.
Toplantının hedefine ulaşabilmesi ve verimli olabilmesi için uygun hazırlığın toplantı örmesinde yapılması zorunludur. Hazırlık aşamasında göz önünde tutulacak hususlar: Toplantı sırasında, öne sürülmesi istenen ilgili bilgi ve belgeler toplanmalı Bütün katılımcıların toplantıya iştirak edebilmeleri için uygun zaman ve ortamı araştırılıp, iki kez kontrol edilmeli tartışılması gerekli ve çelişkili olabilecek konular toplantı öncesi basılıp dağıtılmalıdır. Tartışılacak ve öne sürülece konulara bağlı olarak ortamın uyum halinde olması önemlidir. Gayri resmi ve son derece resmi davranışlar arasında nüanslar vardır. Katılımcılar arasındaki duygusal ortamı sağlamak için çaba serfedilmelidir. Çoğu toplantıda, tartışılan ve öne sürülen maddeleri içeren bir gündem veya liste kullanılmalıdır. Gayri resmi toplantılar dışında not alınmalıdır. Toplantıda iş miktarının doğru tayin edilmesi hayatidir,. Eğer: ileride kullanılan ve aksiyon için istenilen kayıtsa sorumluluk ve açıklığı sağlaması arzu edilir yeterli iletişim yapılmalıdır. istatistiklerin toplanması ve bazı şeylerinde analiz edilmesi gereklidir konuların anlaşıldığının onaylanması Çoğu toplantılarda, toplantıdaki işin kontrollü yönetilmesi için başkan olmalıdır ve her tolantı sonucunda başkan, olumlu ve olumsuz yönleri özetlemeli ve tartışılan konulara karşı tarafsız olmalıdır. Toplantı sırasında başkan şunları sağlamalıdır: gündemdeki konu ve maddelere ilgili sunuş ve tartışma sınırlanmalıdır katılımcılar, tartışılan konulara özenle yaklaşmalıdır her bir madde için ayrılan süre, sunulan her bir noktanın yeterli tartışılmasını sağlıyacak uygunlukta olmalıdır toplantı için ayrılan süre tahmin edilenin ciddi olarak ne altında ne de üstünde olmayacak Toplantıdaki: sunulanın dinlenilmesi ve anlaşılması sabırlı olmak soğuk kanlı olmak asla saldırgan olmamak dikkatle seçilen kelimeler ve mantık kullanarak, mantık çevresinde ve belli bir davranış kalıbı içinde, düzenli bir tartışma veya görüş sunma önemli olduğu düşünülen ve öncelik isteyen konuları açıka belirtiniz bir görüş veya fikir öne sürülürken daha önceden analiz edilmeli ve çıkabilmesi olası sonuçlar gözden geçirilmelidir. —
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
Çoğu zaman gemideki toplantılar gayri resmi olmaya eğilimlidir. Şirket temsilcisi gemiye ziyarette bulunalbilir. Ziyaret sırasında tartışılan ve öne sürülen konular, çok çeşitli ve önemli konuları kapsıyabilir veya kişisel konularla ilgili olabilir. Sadece işletmeyle ilgili konularla sınırlanmaz. Çoğu durumda, gemi kaptanı, şirket ve personel arasında bağlantı Sağlar veya konuyla kendisine bağlı olarak sorumluluğu devretmiş olduğu uygun zabitleri sağlar. Personelin rahatlığı ve işletme konularına ek olarak şirket politikası ve faaliyeti ile ilgili konularla ilgili olmalıdır. Gündem maddeleri aşağıdakilerle ilgili olmalıdır: (a) gelecekteki şirket politikası (b) işletme güvenliğinin gelişmesi (c) izin ve ödemeyle ilgili konular (d) kirliliği önleme için daha katı kuralların tanıtılmasıı Şirket temsilcisinin ziyareti, bütün personeli içine alacak büyük resmi toplantıda daha çok, bir dizi kısa toplantıyı içine alabilir. Eğitilenler, bu tür konuların nasıl geliştirileceğini araştırmak için kendi deneyimlerini ortaya koymalıdır.
Bölüm 4 Sosyal ve iş Çevresi İş veren ve işçi arasındaki çatışmayı önlemenin önemine bağlı olarak, iş ve sosyal çevre ile ilgili bütün konuların açık seçik belirtildiği bir anlaşma yapılmlıdır. Gemi adamları, bu anlaşmanın denizle ilgili maddelerinde belirtilen esaslara göre çalışırlar. İşçinin çalıştırılması konusu anlaşmanın grekliliğine örnektir. Böyle durumlar açık, seçik vede basit değildir. Problem dört temel durumla ilgili olabilir: iş başı iş dışı işle ilgiyi işle ilgili olmayan İncelenecek problemin ele almış ciddiyeti tüm alt ve üst sınır değerlerini kapsamalıdır. Olayın ön yargısız ve adilane çözümlenmesi için bir yönlendiriciye ihtiyaç vardır. Bu görüş bazen çıkar meşruiyetini referans verir. Güç bir tarafta toplanmıyacağı için uygun anlaşma şartları her iki tarafında bir ölçüde tatmin olmasını sağlayacaktır. Zaten hedeflenen bir güç dengesidir. (ILO anlaşmaları 1926 (22-28) ve 1976 (No. 147) örneklerdir. Anlaşmanın sonucu olarak, bu hassas meselede işçinin gizlilk hakkı önemlidir, ve bu organizasyon ekseriyetinin politikası olacaktır. Birçok ülkede gizlilk yasalar tarfından sağlanmıştır. Ama bu, bazı durumlarda olmayabilir; onun için anlaşma politikası önceliktir. Sosyal dini ve politik eylemler herhangi bir şekilde iş vede bir ihtimal iş verene zarar verirse gizlilik hakkı istisnalarına izin verilebilir. Pek çok durumda, bu gün işcinin şirkete hizmet taahüdü karşılığında iş verenin ne sağlayacağı ve bunu nasıl yerine getireceği ile ilgili resmi anlaşma kullanılır. Personel karşılık olarak, elinden geldiğince iş verenin çıkarını gözeterek ve bu görevi yerine getirirken hiç bir şekilde ulusal veya uluslarası ihlalde bulunmayacaktır. Bütün eylemler yasalar gereğince olup, işçilerden mümkün olduğunca, manevi hükümler talep edilmeyecektir. Gizlilik haklarına ait bazı örnekler: bilgi: periyodik incemelerde gereksiz bilgiler kaldırılıp sadece ahlaki bilgiler sağlanıp, saklanacaktır kişisel bilgiler: personel, kendi kişisel kayıtlarına erişebilmelidirler erişebilme: personel, kendi kişisel kayıtlarına erişebilmelidirler Mahremiyet: işcinin izni olmadan, kişisel bilgileri diğerlerine açıklanmıyacaktır güvenlik: kişisel bilgiler, ilgili olmayanlara karşı güvenli olarak korunacaklardır gözetme: personelin bilgisi dahilinde olmayan hiç bir (görsel ve işitsel) gözetleme sistemi kullanılmayacaktır. Gizlilik içeren hareketler genellikle, özel hayat ile ilgilidir. bu bilgilerin yetkisiz kişilere verilmesi önlenmelidir. Bunlar: —
—
—
—
—
—
—
—
—
—
bir organizasyon tarafından derlenmiş şahsi bilgiler gizli tıbbi bilgiler veya şahsa özel bilgiler değerlendirme amacıyla yapılan personel araştırmaları alkol ve uyuşturucu bağımlılığına ilişkin bilgiler kamaraların, kaçakçılıkve uyuşturucuya karşı araştırılması Alkon insanların, toplantılarda, onları rahatlatmak ve zevk almaları için kullanılır. Ancak bunu ilaç için söylemek mümkün değildir. Alkolün aşırı kullanımı özellikle başkalırını rahatsız edeceğinden bağımlılık olarak nitelenebilir. Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, hayatın bütün safhalarında, bütün yaş gruplarında ve bütün sınıflarda bulunabilir. Alkolizme katkısı olan faktörler şunlardır: iş çevresi kişisel alışkanlıklar kişisel problemler Alkolizm bir hastalık olarak tanımlanıp, tıbbi tedavisi aranmalıdır. Hastalık belirlenir belirlenmez, gemi adamı herhangi bir fiziksel problemi hafifletmek veya iyileştirmek için kıyıda tıbbi tedavi aramalı ve alkolikler derneğin geliştirdiği rehabilitasyon programı ve telkin yoluyla yardım yapılmadır. Gemiler için Uluslarası Tıbbi Rehber (WHO) alkol ve uyuşturucu bağımlıları ile nasıl ilgilenileceği konusunda bilgi ve öğütleri kapsar. O veya bu şekilde, esas kullanılan uyuşturucular,maruyana, eroin ve kokaindir. Tıbbi tavsiye dışında uzun süreli kullanılan teskin ediciler, vs. bağımlılığa katkıda bulunan bir faktördür. Diğer faktörler ise alkoliziminkilerle aynıdır. Durgunluk travmaları, özellikle aşırı bağımlıların alkoliklere göre cok ciddi olmasına rağmen, tedavi alkolizm tedavisine yakındır. Bu tür bağımlılık-ların, gemi adamları için sonucu, geminin ve tayfaların güvenliğine zarar vermeyi ortaya koyar. İş durumunda alkol ve uyuşturucu bağımlılığı çok tehlikeli olabilir. Bir çok organizasyonda değerlendirme ve raporlama sistemi, sürekli istihdam veya ilerlemeni önemli bir göstergesi olarak işçilerin performansının göstermek için kullanılır. İşçiler üzerinde belirli bir miktar kontrol, işin yapıldığını ve hedeflere varıldığının tespiti için gereklidir. Kişilik böyle bir kontrolda disiplinin çatısıdır. İki çeşit disiplin vardır: - önleyici disiplin: bu işçilerin kararlaştırılmış kurallar içinde kalmasını ve böylece ihlallerin önlenmesinni Sağlar. - düzeltici disiplin: bu, bir ihtilali takip eder ve başka ihlalleri önlemesi ümit edilir. Disiplin kuralları ve standartarıihlal edildiklerinde yaptırım uygulamak üzere takip ve kayıt edilirler. Savunmanın ciddiyetine bağlı olarak başlangıçta ihtar verilen fakat daha sonraki niyetsizliklerde aşağıdaki cezalar / yaptırımlar uygulanabilir: parasal yaptırımlar - işten geçiçi uzaklaştırma —
—
—
—
—
—
—
—
—
- daha az sorumlu bir göreve transfer - işten el çektirme Parasal yaptırımlar, yasalara bağlı olarak, teşvikler ve primler kapsar. İhlaller ne olursa olsun, mutlaka kayıt yapılmalı, yazılı olarak işçinin imzası ile ve işçi tarafından anlaşıldığından emin olarak saklanmalıdır. Bu tür kayıtlar ve bildirimler, şef veya amir tarafından da imzalanmalıdır. Disipilin amacı, personelin görevlerindeki hizmet standartlarını ve sorumluluklarını yerine getirmediklerini veya davranış eksiklikleri tanımlamak ve belirlemektir. Amaç, durumu düzeltmek veya düzeltmeye çalışmaktır, daha kötü yapmak değildir. Özel tartışma ve karşılıklı görüşmeler, neyin, neden olduğunu belirlemek için yapılmalıdır. Bilgi ve anlama eksikliği, eğer bunlar ihallerin veya başarısızlığın arkasındaki neden ise, giderilmeye çalışılmalıdır. Buna rağmen, net olarak tarif edilen, sınırlar olmalıdır. Örneğin, düzenli kontrol edilen araştırılan ve ilgili rapor tutulan, davranış ve performans ile ilgili ” Araştırma Kodu” gibi. Bütün personel, onlardan ne beklendiğini ve kural ihlalleri veya iş sorumluluklardaki hatalardan dolayı ne ceza alacakları bilmelidirler. İş ilişkisi iki taraflıdır. Şöyleki: - organizasyonun, personele karşı sorumluluğu vardır. - Personelin organizasyona karşı sorumluluğu vardır. İş ve işçi arasındaki uyumlu çalışma için işbirliği ve iki yararı için, tarafların Sorumlulukların ve görevlerini bilmeleri ve ellerinden geleni yapmaları çok önemlidir.
Bölüm 5 Eğitim Eğitim, pratik beceriyi sistematik talimatlar ve araştırmalarla geliştiren, çoğaltan ve belirli bir seviyeye getiren öğrenme yöntemi olarak tanımlanır. Tahsil, zihinsel ve mantıklı düşünmeyi öğretim ve çalışma yoluyla geliştirip, belirli bir sevii yeye (veya standartta) getiren öğrenme işlemi olarak tanımlanır. Öğretim ve öğrenim temel olarak aynı anlamı taşıyıp öğrenme işlemini başarıya ulaştıran vasıtalardır. En alt düzeyde öğrenme işlemi, eğitim veya tahsil olarak açıkça görülür, fakat daha üst seviyelerde farklılıklar ortaya çıkar ve birinin başarılı olması için diğerine ihtiyaç duyulur. Öğrenme işlemi, ister öğretim ister öğrenim olsun bir vericiyi, birde alıcıyı içerir. Alıcı ve verici arasındak transfer edilen, bilgi ve anlamadır. Eğer transfer yeterli ve etkili ise alıcı (eğitilen) davranışlarıyla veya daha iyi anladığını sunarak, transferin başarılı olduğunu gösterir. Son 20 yıl içinde öğretim ve öğrenim, hedefe çabuk varabilmek ve öğrenileni sınayabilmek amacıyla, bilgi transferi ve anlamada, öğrenilecek şeylerin küçük parçalara ve basamaklara ayrılması şeklinde geliştirilmiştir. Büyük bir çoğunlukla tahsil ve eğitim programları bu şekilde yapılaştırılmıştır. Alıcıdan gelcek tepkiyle bilginin ve anlamanın transfer edilip edilmediğini tayin edebilmek için, program, arzu edilen ve gerekli parçalara ayrılabilir. Program, sadece gerekli bilgi ve beceriyi içerecek şekilde yapılanabilir. Bu materyal tam olarak gerekli olanla sınırlandırılır. Ayrıca, öğrenme hedef leriyle ilgili tepkiler yoluyla sınama yapıldığından, aksaklıklar hemen belirlenebilir ve telafi edilir. Öğrenme eğrileri, belirli süre içinde tamamlanmış materyalin işaretlenmiş grafiklerdir (veya materyalin yüzdesi) İşle ilgili eğrilerde buna benzer ve şekil 5-l’deki örnekteki gibi zaman içinde kriterde meydana gelen kümülatif değişikleri gösterir. Şekil 5-’ işle ilgili öğrenme eğrisi Aşağıdaki maddeler, eğitim programlarının gelişmesi için yararlı kriter oluştururlarar; programı küçük basamaklara ve elamanlara bölün elamanları ve basamakları davranışsal terimlerle ilgili sonuçlar olarak tanımlayın — —
—
öğrenciler tepkilerini göstermek zorundadırlar. Aksi halde öğrenme dizisinde bağlı .
kalacakdır. —
isetenilen tepkilerin takviyesi sağlanmalıdır
—
arzu edilen tepkinin alınması için ip uçları kullanılmalıdır.
—
takviyenin, arzu edilen etkiyi sağlamasını garanti etmek için “şekillendirme”
kavramı kullanılabilir.
Eğitim ihtiyaçlarına karar vermek amacıyla hedefler ve organizasyonun işlediği çevreyle ilgili kaynaklar için bir sınav olmalıdır. Bu gibi sınav, eğitim programının, organizasyon
ihtiyaçlarını
karşılıyacağını
ve
organizasyonel
gerçeklerle
uyum
sağlıyacağını garantiler. Yanıt isteyen önemli sorular: eğitime nerede ihtiyaç vadır? davranış kriteri; iş başı gösterisiyle ölçülür sonuç kriteri; sahil ilişkileri sonuçlarıyla değerlendirir Gemide eğitime devam edilebilir, ancak bu geminin işletme talepleri, ders verecek kişinin yetenekleri ve eğitim programındaki yardımcılar nedeniyle kısıtlıdır. Bu olay için, şirketin, üst dereceli zabitlerin, kolejler veya denizcilik kuruluşları gibi dış kaynakların desteğine ihtiyaç vardır. Yangın söndürme, yaşamı idame gibi güvenlikle ilgili konuların eğitim bir kısmı gemide yapılması kesinlikle arzulanır ki, tayfalar kendilerinden ne istenildiğini bilip, uygun tipteki malzemeleri bilebilsin. Bunları tatbikatlarda yerine getirebilmek mümkündür. Diğer eğitim ise donanım veya makinelerde yapılabilir. Örneğin, yangına söndürme ve hayati idamedeki özel eğitimler STWC 1995’deki zorunlu talepledir ve bunun bir kara kuruluşunda yapılıp, beş yıl geçerli olan bir belge verilmesine rağmen, gemide yapılacak güncel eğitim hizmetleride yararlı olacaktır. kim ne öğrenecek eğitim, organizasyonda nerede uygulanacak iş/eğitim programı geliştirilirken, iş analizi ve görev analizi, iki temel ihtiyaçtır ve bunda kullanılan üç metod ise: etki tepki yorum analizi görev- dizisi analizi iş örneği Mali hazırda bir işte istihdam edilen kişinin, eğitim ihtiyaçlarını belirlemek için kişi analizi sıkça kullanılamalıdır. Eğitim ihtiyaçları gereğinde gruplar veya ferdi olarak analiz edilebilir. Programda kullanılacak eğitim hedefleri aşağıdakilerden çıkarılır: organizasyonel analizler iş ve görev analizleri eğitim analizleri Gerçek programda çeşitli basamak dizilerini oluştaracak belirli öğrenme hedeflerini içererek. Eğitm programı, eğitilenlere bilgi ve beceriyi verebilmek için çeşitli teknikler kullanılabilir. Şöyleki: dersler konferanslar işitsel görsel yardımcılar temsil labaratuvarlar —
—
—
—
—
—
—
-
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
-
iş grupları Eğitim programının etkinliğinin değerlendirilmesi bir kaç yolla yapılabilir. Şöyleki görüş kriteri; eğitilenlerin destekleyici görüşleri, tam olarak öğrenmeye ulaşıldığını —
—
doğrulamaz öğrenme kriteri; test kullanımı bunu sağlar, ama testlerin amaca ulaşacak şekilde hazırlanması gerekir. —
FLAMA VE TEHLİKE İŞARETLERİ
