Cografya Pegem

akıcı ayrıntılı güncel

kpss

konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar

2014

pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları

coğrafya i yen

a

rl a l u

kon

so i n e

y

r

tı ş ı anm

ırl z a h

kpss’ 13 d 0 2

85 soru

e

öre g ine m ste i s av n ı is n e y

la

ar l u r

Editörler: Önder Cengiz-Mesut Atalay KPSS Coğrafya ISBN 978-605-364-519-1 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

16. Baskı: Ağustos 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected]

SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Coğrafya” kapsamındaki 18 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu, Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri, Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü, Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme, Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası, Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi, Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm ve

■

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca her sayfada yer alan boş Türkiye haritaları ile yer, yön dağılış vs. bilgilerinizi uygulama olanağı sağlanmıştır. Her ünitenin sonunda, ■ ■ ■ ■ ■ ■

özet, etkinlik, bulmaca, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara;

yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Önder Cengiz-Mesut Atalay

2013 KPSS’de Yer Alan 18 Coğrafya Sorusunun Oransal Dağılışı KONULAR

YAKLAŞIK AĞIRLIK

Türkiye’nin Fiziki Coğrafyası

%39 (7 soru)

Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası

%17 (3 soru)

Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası

%44 (8 soru)

2001-2013 yılları arasında çıkmış soruların analizleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2002 2003

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye’nin Coğrafi

1

-

1

1

-

1

1

1

2

-

1

1

1

3

1

2

1

1

2

1

1

2

1

4

-

1

1

1

2

1

2

2

3

1

1

-

2

2

2

4

3

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

3

4

4

3

4

4

3

3

2

3

2

1

2

3

3

2

2

1

2

3

3

2

2

3

3

3

2

3

3

2

2

4

3

5

4

5

2

2

3

2

2

2

5

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

1

1

1

2

Konumu Türkiye’nin Türkiye’nin Fiziki Yer şekilleri Coğrafyası

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü

Türkiye’nin Türkiye’de Beşeri

Nüfus ve

Coğrafyası

Yerleşme Türkiye’de tarım, hayvancılık ve ormancılık

Türkiye’nin Türkiye’de madenler, enerji Ekonomik Coğrafyası

kaynakları ve endüstri Türkiye’de ulaşım, ticaret, ve turizm

Türkiye’nin Türkiye’nin Bölgeler

Bölgeler

Coğrafyası

Coğrafyası

Çevre ve Toplum

İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM

Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Matematik Konum...................................................................................................4 Paraleller ............................................................................................................4 Meridyenler ........................................................................................................5 Yerel Saat Hesaplamaları ..................................................................................7 Güneş Hesaplamaları ........................................................................................8 Özel Tarihlerde Türkiye ......................................................................................9 Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları...................................................11 Özel Konum ..........................................................................................................14 Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları ............................................................15 Özet ......................................................................................................................17 Etkinlik ..................................................................................................................18 Bulmaca................................................................................................................19 Çözümlü Test ........................................................................................................20 Cevaplı Test ..........................................................................................................26 Çıkmış Sorular ......................................................................................................29

2. BÖLÜM

Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri

Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri ...................................................................35 Jeolojik Zamanlarda Türkiye.................................................................................36 Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik) ...................................................................36 İkinci Jeolojik Zaman (Mesozoik) .....................................................................36 Üçüncü Jeolojik Zaman (Tersiyer)....................................................................36 Dördüncü Jeolojik Zaman (Kuaterner) .............................................................36 Yer şekillerinin Genel Özellikleri ...........................................................................37 Fiziki Haritalar .......................................................................................................38 Türkiye’nin Dağları................................................................................................39 Orojenez ..........................................................................................................40 Volkanik Dağlar ................................................................................................40 Türkiye’nin Ovaları................................................................................................42 Bulundukları Yere Göre Ovalar ........................................................................42 Türkiye’nin Platoları ..............................................................................................44 Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ................................................................45

PEGEM AKADEMİ

vi Türkiye’nin Başlıca Akarsuları..........................................................................45 Türkiye’nin Başlıca Havzaları...........................................................................46 Akarsularımızın Rejimleri .................................................................................47 Türkiye’deki Akarsulardan Yararlanma ............................................................48 Türkiye’de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller ....................................................48 Akarsu Aşındırma Şekilleri ...............................................................................48 Akarsu Biriktirme Şekilleri ................................................................................50 Türkiye’de Karstik Şekiller................................................................................51 Türkiye’de Göller ..................................................................................................53 Oluşumlarına Göre Göller ................................................................................54 Doğal Göller ................................................................................................54 Yapay Göller (Baraj Gölleri) .........................................................................54 Sularının Özelliklerine Göre Göller ..................................................................55 Türkiye’de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller ..............................56 Türkiye’de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller ...................................57 Türkiye’de Yer altı Suları ve Kaynakları ...........................................................58 Kayaların Parçalanması ...................................................................................59 Türkiye’de Toprak Tipleri ......................................................................................59 Türkiye’de Doğal Afetler .......................................................................................60 Erozyon ............................................................................................................60 Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması) ..............................................61 Türkiye’de Depremler.......................................................................................62 Türkiye’de Kıyı Şekillenmesi ............................................................................63 Türkiye’de Kıyı Tipleri ...........................................................................................64 Özet ......................................................................................................................65 Etkinlik ..................................................................................................................68 Bulmaca................................................................................................................69 Çözümlü Test ........................................................................................................70 Cevaplı Test ..........................................................................................................76 Çıkmış Sorular ......................................................................................................79

3. BÖLÜM

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü...........................................................................89 Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler .................................................................90 Matematik Konumunun Etkisi ..........................................................................90 Özel Konumunun Etkisi....................................................................................90 Etrafındaki Denizlerin Etkisi .........................................................................90 Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi ..............................................................91 Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi .......................................................91 Yeryüzü Şekillerinin Etkisi............................................................................91

vii İklim Elemanları ...............................................................................................91 Türkiye’de Sıcaklık .....................................................................................91 Türkiye’nin İzoterm Haritaları ...........................................................................92 Türkiye’nin Yıllık İzoterm Haritası ....................................................................92 Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı ................93 Türkİye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı .....................93 Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı..............................................................................94 Türkiye’de Güneşlenme Süresi ........................................................................94 Türkiye’de Don Olayının Dağılışı .....................................................................95 Türkiye’de Basınç ........................................................................................95 Türkiye’de Rüzgârlar ...................................................................................96 Türkiye’de Nem ve Yağış.............................................................................97 Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri ...................................................................98 Türkiye’nin İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ...............................................................100 Türkiye’de İklim Tipleri ...................................................................................100 Türkiye’nin Bitki Örtüsü ..................................................................................101 Türkiye’deki Endemik Bitkiler..............................................................................103 Özet ....................................................................................................................104 İklim ....................................................................................................................105 Bitki Örtüsü .........................................................................................................105 Etkinlik ................................................................................................................106 Bulmaca..............................................................................................................107 Çözümlü Test ......................................................................................................108 Cevaplı Test ........................................................................................................116 Çıkmış Sorular ....................................................................................................120

4. BÖLÜM

Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme

Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme ............................................................................127 Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları..............................................................128 Türkiye’de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler.........129 Türkiye’de Sık Nüfuslu Yerler .........................................................................130 Türkiye’de Seyrek Nüfuslu Yerler ...................................................................131 Nüfus Yoğunlukları .........................................................................................132 Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) ............................................134 Türkiye’de Göçler ve Yerleşme ......................................................................137 Zamana Göre Göçler .....................................................................................139 Gidilen Yere Göre Göçler ...............................................................................139 Yerleşme ............................................................................................................140 Kırsal Yerleşmeler ..........................................................................................140 Şehir Yerleşmeleri ..........................................................................................143

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

viii Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri ..............144 Özet ....................................................................................................................145 Etkinlik ................................................................................................................147 Bulmaca..............................................................................................................148 Çözümlü Test ......................................................................................................149 Cevaplı Test ........................................................................................................155 Çıkmış Sorular ....................................................................................................158

5. BÖLÜM

Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası

Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası .......................................................................171 Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler.............................................................172 Türkiye’de Tarım .................................................................................................172 Türkiye’de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler...............................................173 Tarım Ürünleri ................................................................................................177 Tahıllar ...........................................................................................................177 Sanayi Bitkileri ...............................................................................................179 Yağ Bitkileri ....................................................................................................184 Meyvecilik ......................................................................................................185 Yumrulu Bitkiler ..............................................................................................189 Sebzecilik .......................................................................................................189 Seracılık (Örtü Altı Tarım) ..............................................................................189 Türkiye’de Hayvancılık .......................................................................................190 Küçükbaş Hayvancılık....................................................................................191 Büyükbaş Hayvancılık....................................................................................193 Kümes Hayvancılığı .......................................................................................194 İpek Böcekçiliği ..............................................................................................194 Arıcılık ............................................................................................................195 Balıkçılık.........................................................................................................195 Türkiye’de Ormancılık.........................................................................................197 Özet ....................................................................................................................198 Etkinlik ................................................................................................................200 Bulmaca..............................................................................................................201 Çözümlü Test ......................................................................................................202 Cevaplı Test ........................................................................................................207 Çıkmış Sorular ....................................................................................................211

ix 6. BÖLÜM Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi .............................................223 Türkiye’de Madenler ...........................................................................................224 Türkiye’de Çıkartılan Başlıca Madenler .........................................................224 Türkiye’de Enerji Kaynakları ...............................................................................228 Taşkömürü .....................................................................................................228 Linyit...............................................................................................................228 Termik Santral.....................................................................................................229 Petrol..............................................................................................................230 Doğalgaz ........................................................................................................231 Su Gücü (Hidroelektrik)..................................................................................231 Rüzgâr Gücü ..................................................................................................232 Güneş Enerjisi................................................................................................233 Jeotermal Enerji .............................................................................................233 Nükleer Enerji ................................................................................................234 Türkiye’de Sanayi ...............................................................................................234 Türkiye’de Sanayi Kolları ...............................................................................235 Özet ....................................................................................................................243 Etkinlik ................................................................................................................246 Bulmaca..............................................................................................................247 Çözümlü Test ......................................................................................................248 Cevaplı Test ........................................................................................................256 Çıkmış Sorular ....................................................................................................259

7. BÖLÜM

Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm

Türkiye’de Ulaşım,Ticaret ve Turizm ..................................................................269 Türkiye’de Ulaşım ...............................................................................................270 Kara yolu Ulaşımı...........................................................................................270 Demir yolu Ulaşımı.........................................................................................272 Deniz yolu Ulaşımı .........................................................................................273 Hava yolu Ulaşımı ..........................................................................................275 Türkiye’de Ticaret ...............................................................................................276

PEGEM AKADEMİ

PEGEM AKADEMİ

x Türkiye’de Turizm ...............................................................................................279 Türkiye’nin Turistik Değerleri..........................................................................280 Türkiye Millî Parkları (1958 - 2009) ...............................................................282 Türkiye’de Şehirler ve Özellikleri....................................................................286 Özet ....................................................................................................................290 Etkinlik ................................................................................................................291 Bulmaca..............................................................................................................292 Çözümlü Test ......................................................................................................293 Cevaplı Test ........................................................................................................299 Çıkmış Sorular ....................................................................................................302

8. BÖLÜM

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...............................................................................311 Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...............................................................................312 Doğal Özellikler ..............................................................................................313 Beşeri ve Ekonomik Özellikler .......................................................................313 Karadeniz Bölgesi...............................................................................................314 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................314 Bölümleri ........................................................................................................319 Bölge’nin Enleri ..............................................................................................323 Marmara Bölgesi ................................................................................................325 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................325 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ............................................................327 Bölümleri ........................................................................................................330 Bölgenin Enleri ...............................................................................................335 Çözümlü Test ......................................................................................................336 Cevaplı Test ........................................................................................................341 Ege Bölgesi ........................................................................................................344 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................344 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ............................................................346 Bölgenin Enleri ...............................................................................................349 Akdeniz Bölgesi ..................................................................................................351 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................351 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler .............................................................353 Bölümleri ........................................................................................................355 Bölgenin Enleri ...............................................................................................357 Çözümlü Test ......................................................................................................358 Cevaplı Test ........................................................................................................364

xi İç Anadolu Bölgesi ..............................................................................................367 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................367 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ............................................................369 Bölümleri ........................................................................................................371 Bölgenin Enleri ...............................................................................................374 Doğu Anadolu Bölgesi ........................................................................................375 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................375 Bölümleri ........................................................................................................379 Bölgenin Enleri ...............................................................................................382 Güneydoğu Anadolu Bölgesi ..............................................................................383 Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................383 Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler .............................................................385 Bölümleri ........................................................................................................387 Güney Anadolu Projesi (GAP) .......................................................................388 Bölgenin Enleri ...............................................................................................389 Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması ...........................................................390 Özet ....................................................................................................................392 Etkinlik ................................................................................................................394 Bulmaca..............................................................................................................395 Çözümlü Test ......................................................................................................396 Cevaplı Test ........................................................................................................401 Çıkmış Sorular ....................................................................................................404 Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler .........................412 Bulmacaların Çözümleri .....................................................................................415

PEGEM AKADEMİ

Genel Kültür’de

45

COĞRAFYA ÖSYM SORULARI

PEGEM AKADEMİ SORULARI

2013 28. Kaynağını Batı ve Orta Torosların güney yamaçlarından alan akarsuların Akdeniz’e döküldükleri alanlarda büyük deltalar oluşmamıştır.

10. I.

Havzalarındaki kayaçların kolay aşınabildiğini

II.

Bol miktarda alüvyon taşıdığını

Bu durum, aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

III.

Rejimlerinin düzensiz olduğunu

IV.

Boylarının uzun olduğunu

A)

Yatak eğimlerinin fazla olmasıyla

B)

Rejimlerinin düzenli olmasıyla

C)

Bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle

Türkiye akarsularının denize döküldükleri yerlerde, delta ovalarının oluşması yukarıdaki yargılardan hangilerini kanıtlar?

D)

Havzalarındaki kayaçların litolojik özellikleriyle

E)

Kıyıdaki derinliğin fazla olmasıyla

A) I ve II

B) I ve III D) II ve IV

C) II ve III E) III ve IV

Genel Yetenek Genel Kültür Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 6 / 10. Soru 24. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye kıyılarında delta ovalarının genişlemesine etki eden etmenlerden olamaz? A)

Okyanusa kıyısının olmaması

B)

Akıntı ve dalgaların güçlü olmaması

C)

Kıta sahanlığının dar olması

D)

Akarsuların bol malzeme taşımaları

E)

Kıyılarda gel - git genliğinin az olması

Yıl Sonu Genel Tekrar Testi Test - 3 / Soru 24 8.

Delta ovasının oluşabilmesi için I.

Kıyı derinliğinin fazla olması

II.

Kıyıda güçlü dalga ve akıntıların olmaması

III.

Denizel iklimin iç kesimlere ulaşması

IV.

Kıta sahanlığının geniş olması

gibi özelliklerden hangisinin var olması beklenir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 75 / 8. Soru 16. Bol miktarda alüvyon taşımasına rağmen Sakarya Nehri’nin ağız kısmında delta oluşmamıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedenidir? A)

Akıntıların kıyıları süpürmesi

B)

Kıyı derinliğinin az olması

C)

Gelgit etkisinin az olması

D)

Kıta sahanlığının geniş olması

E)

Kıyıda birikmenin oluşması

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 76 / 16. Soru



2013 29. Türkiye’de farklı toprak türlerinin görülmesinde;

1.

I.

iklimin çeşitlilik göstermesi,

Türkiye’nin toprak özellikleri ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

II.

farklı kayaçların bulunması,

A)

III.

iki kıtada da arazisinin bulunması,

Dünyanın en verimli toprak çeşidi olan kara topraklar Erzurum-Kars çevresinde görülür.

IV.

akarsu ağının sık olması

B)

Ülkemizde iklim çeşitliliğinin fazla olması toprak çeşitliliğini de arttırmıştır.

C)

Karasal iklim bölgelerinde kireç ve tuz birikimi fazla, kırmızı topraklar yaygındır.

D)

Karadeniz kıyı kesiminde yıkanmış, kireç ve tuz birikimi az nemli bölge toprakları görülür.

E)

Alüvyal topraklar iklimden bağımsız olarak birçok alanda görülür.

özelliklerinden hangileri etkilidir? A) I ve II


C)II ve III E) III ve IV

Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 159 / 1. Soru

1.

Ülkemiz genel olarak III. zamanda oluşmuş, genç oluşumlu bir ülkedir. Ancak ülkemizde toprak çeşidi oldukça fazladır. Bu durumun görülmesinde etkili olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir? A)

İklim özelliklerinin çeşitlilik göstermesi

B)

Bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi

C)

Jeolojik yapının çeşitlilik göstermesi

D)

Üç tarafının denizlerle çevrili olması ve iki kıtada arazisinin bulunması

E)

Batıdan doğuya doğru yükseltinin artması

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 154 / 14. Soru

6.

Toprak oluşumu çeşitli faktörlere bağlıdır. Aşağıda verilenlerden hangisi toprak oluşumu üzerinde etkili değildir? A)

İklim

B)

Yer şekilleri

C)

Tarımda makineleşme

D)

Zaman

E)

Ana kaya




2013 30. Türkiye’de Doğu Karadeniz kıyı kesimine ait aşağıdaki özelliklerin hangisinde, yer şekillerinin etkisi yoktur? A)

Halkın bir kısmının hayvancılığa yönelmesinde

B)

Kıyıyla iç kesimler arasında kara yolu ulaşımının zor olmasında

C)

Nüfusun, dar kıyı kesiminde yoğunlaşmasında

D)

Tarım alanlarının az olmasında

E)

Yer altı kaynaklarının dağılışında

1.

Doğu Karadeniz Bölümü’nde kıyı kesimle iç kesimler arasında büyük farklılıklar görülür. Aşağıdakilerin hangisi bu farklılıklardan biri değildir? A)

Nüfus yoğunluğu

B)

Dağların uzanışı

C)

Tarım ürünleri

D)

Ekonomik faaliyetler ve ulaşım olanakları

E)

Ortalama sıcaklık değerleri


31. Son yıllarda, Konya Ovası’nda hatalı arazi kullanımından kaynaklanan çevresel sorunlarda artış görülmektedir.

13. Konya-Karapınar çevresinde rüzgâr erozyonunun etkili olmasında,

Aşağıdakilerden hangisi, bu sorunlardan biri değildir? A)

Bataklık alanların artması

B)

Obrukların oluşması

C)

Toprağın tuzlanması

D)

Erozyonun artması

E)

Yer altı su seviyesinin düşmesi

I.

bitki örtüsünün zayıf olması,

II.

nem oranının ve su oranının az olması,

III.

yamaç eğiminin fazla olması

faktörlerinden hangileri etkili değildir? A) Yalnız I

B) Yalnız II D) I ve II

C) Yalnız III E) II ve III

Genel Yetenek Genel Kültür Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 10 / 13. Soru

2.

Çölleşme: doğal olaylarla veya insanın yıkıcı işleri yüzünden bir bölgenin gittikçe kuraklaşması, çoraklaşmasıdır.

V

IV

III

I II

Türkiye’nin fiziki özellikleri dikkate alındığında haritadaki işaretli yerlerin hangisinde çölleşme daha hızlıdır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V




2013 32. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? A)

Eğim değerlerinin farklı olmasına

B)

Yüz ölçümlerinin farklı olmasına

C)

Yüksekliklerinin farklı olmasına

D)

Enlem derecelerinin farklı olmasına

E)

5.

Bitki örtülerinin farklı olmasına

Fiziki haritada renkler yükselti basamaklarını gösterdiğine göre, aşağıda verilen ovalarımızdan hangisi Türkiye Fiziki Haritası’nda yeşil renkle gösterilir? A)

Gediz Ovası

B)

Iğdır Ovası

C)

Muş Ovası

D)

Malatya Ovası

E)

Konya Ovası

Genel Yetenek Genel Kültür Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 5 / 5. Soru 11. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğunu aşağıdakilerden hangisi en iyi kanıtlar? A)

İklimlerinin farklılığı

B)

Yükseltilerinin farklılığı

C)

Gece - gündüz sürelerinin farklılığı

D)

Öğle vakitlerinin farklılığı

E)

Toprak özelliklerinin farklılığı

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 21 / Soru 11 35. Türkiye’nin kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğu iç bölgelere göre daha fazladır. Bu durumun oluşmasında asağıdaki özelliklerden hangisinin etkisi en azdır? A)

Su kaynaklarının bolluğu

B)

İklim şartlarının daha elverişli olması

C)

Tarımsal üretim ve gelirin daha yüksek olması

D)

Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması

E)

Turizmin gelişmiş olması

4.

Türkiye’de nüfusun bölgelere dağılışında; I.

Toprakların verimliliği

II.

Sanayi faaliyetleri

III.

Doğal göller

IV.

Ulaşım olanakları

gibi faktörlerden hangilerinin etkisi daha azdır? A) Yalnız I

B) Yalnız III D) II ve III

C) I ve II

E) III ve IV

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 161 / 4. Soru 10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’deki nüfus dağılışı üzerinde etkili değildir? A)

Yerşekillerinin çeşitlilik göstermesi

B)

İklim özelliklerinin farklılık göstermesi

C)

Enlem farkının az olması

D)

Ekonomik faaliyetlerin farklı olması

E)

Ulaşım olanaklarının farklı olması




2013 35. Türkiye’nin kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğu iç bölgelere göre daha fazladır.

38. Türkiye’de nüfus dağılışı üzerinde doğal ve beşerî faktörler etkilidir.

Bu durumun oluşmasında asağıdaki özelliklerden hangisinin etkisi en azdır? A)

Su kaynaklarının bolluğu

Aşağıda verilenlerden hangisi ülkemizde nüfus dağılımını etkileyen doğal faktörler içerisinde yer almaz?

B)

İklim şartlarının daha elverişli olması

A)

Dağların uzanış doğrultusu

B)

Su kaynakları

C)

İç ve dış göçler

D)

Yağış koşulları

E)

Sıcaklık

C)

Tarımsal üretim ve gelirin daha yüksek olması

D)

Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması

E)

Turizmin gelişmiş olması

Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme Deneme 12 / 38. Soru 37. İnsanların ekonomik, sosyal, siyasi veya doğal nedenlerle yer değiştirmesi olayına göç denir. Bu yer değiştirme hareketleri, bireylerin istekleriyle veya istekleri dışında gerçekleşir.

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin nüfus miktarını etkilememiştir? A)

Buna göre, Türkiye’de yaşanan aşağıdaki göçlerden hangisi, bireylerin istekleri dışında yapılan göçlere örnektir? A)

1960 yılından sonra Avrupa’nın endüstrileşmiş ülkelerine yapılan göçler

B)

20. yüzyılın sonlarında Batı Trakya’dan Türkiye’ye yapılan toplu göçler

C)

Bazı illerden çok sayıda tarım işçisinin çalışmak amacıyla Çukurova’ya yaptığı göçler

D)

Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle nitelikli elemanların çalışmak için başka ülkelere yaptığı göçler

E)

Üniversite ve yüksekokullarda öğrenim görmek amacıyla gençlerin, öğretim kurumlarının bulunduğu kentlere yaptığı göçler

Yunanistan ile yapılan mübadele göçü

B)

Dış ülkelere yapılan işçi göçü

C)

Doğal afetler sonucu nüfus kaybı

D)

Yaz aylarında iç turizm göçleri

E)

Eğitim amaçlı Avrupa ülkelerine yapılan göç

Yıl Sonu Genel Tekrar Testi Test 2 Soru 14 34. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yaşanan olaylar ve bu olayların nüfusa etkileri düşünüldüğünde, aşağıda verilen olaylardan hangisinin nüfus artış hızının azalmasında daha az etkili olduğu söylenebilir? A)

Yaşanan savaşlar

B)

Seferberlik ilanı

C)

Yurt dışına işçi göçleri

D)

Kadınların iş yaşamına katılması

E)

Ekonomik sebeplerle iç göçlerin yaşanması

Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme Deneme 5 / 34. Soru

36



2013 38. Türkiye’nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir.

1.

Ancak son yıllarda bu yörelerdeki tarım alanlarında yetiştirilen ürün çeşitliliğinde bir artış görülmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de tarım sektöründe verim ve kaliteyi artırmak için alınması gereken önlemlerden biri değildir? A)

Eğimin fazla olduğu yerlerde tarım yapılmaması

Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

B)

Sulama ve gübreleme yaparak nadas topraklarının azaltılması

A)

Yeni tarım alanlarının açılması

C)

Verimsiz alanların ıslah edilerek tarıma açılması

B)

Sulama imkanlarının gelişmesi

D)

C)

Makine kullanımının yaygınlaşması

Toprağın belirli aralıklarla analiz ettirilmesi ve mineral eksikliklerinin giderilmesi

D)

Kimyasal gübre kullanımının artması

E)

E)

Tarımla uğraşanların bilinçlenmesi

Her toprağın özelliğine uygun ürün ekiminin yapılması


7.

Eskiden beri sadece tahıl üretilen bir yörede son birkaç yıldır ekonomik değeri daha yüksek ürünler üretilmeye başlanmıştır. Buna göre, tarımı etkileyen koşullar göz önüne alındığında, bu yörede aşağıdakilerin hangisinde bir değişme olduğu söylenebilir? A)

Tarım alanlarının genişliğinde

B)

Sulama imkânlarında

C)

Gübreleme yönteminde

D)

Tarım aletlerinde

E)

Nüfus miktarında


1.

Türkiye’de tarıma ayrılan toprak oranı 1934 yılında 11.7 milyon hektar iken, 2003 yılında yaklaşık olarak 27 milyon hektara ulaşmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında aşağıda verilenlerden hangisinin daha fazla etkili olduğu söylenebilir? A)

Yer şekillerinin sade olması

B)

Islah çalışmalarının yaygınlaşması

C)

İklim koşullarının değişmesi

D)

Ormanlık alanların korunması

E)

Ekstantif tarım metodunun uygulanması




2013 38. Türkiye’nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir.

7.

Ancak son yıllarda bu yörelerdeki tarım alanlarında yetiştirilen ürün çeşitliliğinde bir artış görülmektedir.

Türkiye’deki toplam arazinin kullanım alanlarına göre dağılımı göz önüne alındığında, özellikle iç bölgelerde tarım arazilerinin fazla olmasına karşın üretim yapılan alanların az olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

A) B)

Dağlık ve engebeli olması

A)

Yeni tarım alanlarının açılması

C)


B)

Sulama imkanlarının gelişmesi

D)

Toprak türlerinin çeşitli olması

C)


E)

Gübreleme yapılması

D)

Kimyasal gübre kullanımının artması

E)

Tarımla uğraşanların bilinçlenmesi

39. Türkiye’de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için çeşitli önlemler alınmaktadır.


9.

Mera ve yayla hayvancılığından besi ve ahır hayvancılığına geçmek

B)

Hayvanlara kaba yemlerin dışında proteince zengin yemler vermek

C)

Mera ve yaylalarda erken ve aşırı otlatma yapmamak

D)

Et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetleşe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçmek

E)

Türkiye özel konumu nedeniyle bir çok hayvan türüne sahip bir ülkedir. Hayvan sayısı açısından dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olmasına rağmen hayvanlardan elde edilen verimin düşük olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Küçükbaş hayvancılığın yaygın oluşu B) Mera hayvancılığının yapılışı C) İklim koşullarına bağlı oluşu D) Yerli hayvan ırklarının kötü oluşu E) Besi ve ahır hayvancılığının yapılışı

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de hayvancılığın gelişmesi için alınacak önlemlerden biri değildir? A)

Toprağın nadasa bırakılması

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 199 / 9. Soru 5.

Hayvan ırklarını ıslah etmek, besicileri eğitmek ve mali yönden desteklemek

Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde hayvancılıkta elde edilen verimi arttırmak için yapılması gereken çalışmalardan biri değildir? A)

Mera hayvancılığının yaygınlaştırılması

B)

Devlet desteğinin sağlanması

C)

Yem sanayisinin geliştirilmesi

D)

Hayvan soylarının ıslah edilmesi

E)

Erken kesimin önlenmesi

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 164 / 5. Soru 3.

Türkiye’deki hayvan sayısı Avrupa’daki birçok ülkeden fazla olmasına rağmen hayvansal üretim azdır. Bu durumun sebepleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Mera – otlak hayvancılığının yaygın olması B) Hayvansal ürün tüketiminin az olması C) Erken kesim D) Yem sanayinin yeterince gelişmemesi E) Soyların ıslah edilmemesi

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası 568. Sayfa / 7. Soru



2013 39. Türkiye’de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için çeşitli önlemler alınmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de hayvancılığın gelişmesi için alınacak önlemlerden biri değildir? A)

Mera ve yayla hayvancılığından besi ve ahır hayvancılığına geçmek

B)

Hayvanlara kaba yemlerin dışında proteince zengin yemler vermek

C)

Mera ve yaylalarda erken ve aşırı otlatma yapmamak

D)

Et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetleşe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçmek

E)

Hayvan ırklarını ıslah etmek, besicileri eğitmek ve mali yönden desteklemek

5.

Türkiye hayvan sayısı bakımından Avrupa’nın önde gelen ülkelerindeyken et süt veriminde gerilerdedir. Aşağıdakilerden hangisi et - süt veriminin artması için yapılması gerekenlerden değildir? A) Hayvan soylarının ıslah edilmesi B) Besi ve ahır hayvancılığının yapılması C) Çiftçilere eğitim verilmesi D) Çiftçilere uygun koşullarda kredi sağlanması E) Hayvancılıkla uğraşan kişi sayısının arttırılması

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 415 / 5. Soru 41. Türkiye’de hayvan sayısı yeterli olmasına rağmen hayvanlardan elde edilen et ve süt verimi düşüktür. Bu durum üzerinde; I. tüketimin fazla olması, II. mera hayvancılığının yaygın olması, III. hayvancılığın belirli bölgelerde yoğunlasması, IV. hayvansal üretimlerin bölge içinde tüketilmesi verilerinden hangisi etkilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 3 41. Soru 40. Aşağıdaki enerji santrallerinden hangilerinin yıllık üretim miktarları üzerinde iklim koşullarının etkili olduğu söylenebilir? A)

Tunçbilek – Seyitömer

B)

Afşin – Elbistan

C)

Karakaya – Demirköprü

D)

Sarayköy – Alaçatı

E)

Çatalağzı – Soma

45. Termik enerji, bir doğal kaynağın yakılmasıyla oluşan ısıdan enerji elde edilmesidir. Buna göre aşağıdaki enerji santrallerinden hangisinde termik enerji üretimi yapılmaz? A) Çatalağzı B) Soma C) Afşin - Elbistan D) Alaçatı E) Hamitabat

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 45. Soru 40. Türkiye’nin iklim koşulları göz önüne alındığında; I. taş kömürü, II. doğal gaz, III. jeotermal enerji, IV. su gücü, V. rüzgar enerjisi gibi enerji kaynaklarından hangileri iklim özelliklerine göre artıp azalabilmektedir? A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 / 40. Soru



2013 41.

9. I.

Hamitabat (Kırklareli) – Doğal gaz

II.

İzmir (İzmir) – Doğal gaz

III.

Ovaakça (Bursa) – Linyit

IV.

Bandırma (Balıkesir) – Linyit

B) Yalnız II D) II ve III

Ovaakça - Linyit

II.

Ambarlı - Doğal gaz

III.

Afşin - Hidrolik

IV.

Çatalağzı - Taş kömürü

Yukarıda verilen santral ve enerji kaynağı eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

Yukarıdaki termik santrallerden hangilerinin, enerji üretimi için kullandıkları yakıt türü yanlış verilmiştir? A) Yalnız I

I.

A) Yalnız I

C) Yalnız III

D) II ve IV

A)

Yatağan’da termik santral

B)

Bursa’da otomotiv endüstrisi

C)

Giresun’da kağıt endüstrisi

D)

Keçiborlu’da kükürt işletmesi

E)

Afyonkarahisar’da mermer işletmeciliği

C) I ve III E) III ve IV


E) III ve IV

42. Aşağıdakilerden hangisinin kuruluşunda ham maddeye yakınlık göz önüne alınmamıştır?

B) Yalnız II

17. Sanayi tesisleri ile hammadde temini arasında sıkı bir ilişki vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek oluşturmaz? A)

İzmir Sigara Fabrikası

B)

Aliağa Petrol Rafinerisi

C)

Denizli Dokuma Sanayi

D)

Afyon Mermer Fabrikası

E)

Uşak Battaniye Fabrikası

Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 171 / 17. Soru 3.

Ham maddeye yakınlık bir sanayi tesisinin kurulumunda önemli olan şartlardan biridir. Aşağıdaki yerlerden hangisindeki sanayi kurulumunda bu durum etkili olmamıştır? A)

Tokat’ta sigara fabrikası

B)

İzmir’deki petrol rafinerisi

C)

Ankara’daki şeker fabrikası

D)

Elazığ’daki ferro-krom işletmesi

E)

Tekirdağ’daki içki endüstrisi

Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 170 / 3. Soru 17. Bir yerde endüstrinin gelişmesi hammadde, işgücü, enerji, ulaşım gibi etmenlere bağlıdır. Buna göre aşağıda verilen il ve endüstri kolu eşleştirmelerinden hangisi diğerlerinden farklı bir etmene bağlı olarak gelişmiştir? A)

Denizli - dokuma endüstrisi

B)

Çanakkale - konserve endüstrisi

C)

Balıkesir - yağ endüstrisi

D)

İzmit - otomotiv endüstrisi

E)

Artvin - bakır işleme endüstrisi

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 584 - Soru 17



2013 42. Aşağıdakilerden hangisinin kuruluşunda ham maddeye yakınlık göz önüne alınmamıştır? A)

Yatağan’da termik santral

B)

Bursa’da otomotiv endüstrisi

C)

Giresun’da kağıt endüstrisi

D) E)

43. Türkiye’deki otomotiv fabrikalarının kurulu olduğu alanlar düşünüldüğünde, aşağıda verilenlerden hangisi kurulum yerlerinin belirlenmesinde esas alınmıştır? A)

Ham madde kaynaklarına yakınlık

B)

Enerji kaynaklarına yakınlık

Keçiborlu’da kükürt işletmesi

C)

Pazarlara yakınlık

Afyonkarahisar’da mermer işletmeciliği

D)

Turizm alanlarına yakınlık

E)

Petrol çıkarım alanlarına yakınlık

Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme Deneme 5 / 43. Soru 27. Ülkemizde aşağıda verilen tesislerden hangisinin kurulmasında hammaddeye yakınlık dikkate alınmamıştır? A)

Zeytinyağı fabrikası

B)

Şeker fabrikası

C)

Petrol rafinerisi

D)

Konserve fabrikası

E)

Ferro-krom tesisleri

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 414 - 27. Soru 43. Karadeniz’in kıyı kesiminde yer alan Trabzon ve Samsun’un etki alanlarının geniş olmasında; I.

iklim özellikleri,

II.

nüfus özellikleri,

III.

fonksiyonel özellikler,

IV.

yüz ölçümü

7.

A)

gibi etmenlerden hangileri daha fazla etkilidir? A) I ve II


Trabzon’un bir liman kenti olarak, Giresun ve Rize’ye oranla daha çok gelişmiş olması aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?

C) II ve III

Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de dış ticaret açığının azaltılmasına yönelik önlemler arasında yer almaz? A)

AR-GE calışmalarının artırılması

B)

Sanayi üretim payının ve niteliğinin artırılması

C)

Dış pazarların ihtiyacına yönelik ürünlerin üretilmesi

D)

Uluslararası ticaret anlaşmalarının artırılması

E)

Milli gelirin yükseltilmesi

Tarımsal üretimin çok fazla olmasına

C)

Kıyılarının elverişli olmasına

D)

Balıkçılığın çok gelişmiş olmasına

E)

İç bölgelere ulaşımın geçitlerle sağlanmasına


E) III ve IV

44. Dış ticaret açığı, dış satımın dış alıma göre daha az olması durumunda gerçekleşir.

Nüfusunun fazla olmasına

B)

11.

Türkiye dünyada birçok ülkede olduğu gibi dış ticaret açığını kapatmak için yeni gelir kaynakları yaratmaktadır. Dış ticaret açığı veren ülkelerde olduğu gibi ülke mizde de bu açığın kapatılması için en önemli girişim aşağıdakilerden hangisidir? A)

Ham madde ihracatını arttırmak

B)

Tarımsal üretimi arttırmak

C)

Fabrika kurulumunu azaltarak ithalatı arttırmak

D)

Turizm yatırımlarını ve gelirlerini arttırmak

E)

Halkın imalat malları tüketimini azaltmak




2013 44. Dış ticaret açığı, dış satımın dış alıma göre daha az olması durumunda gerçekleşir. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de dış ticaret açığının azaltılmasına yönelik önlemler arasında yer almaz? A)

AR-GE calışmalarının artırılması

B)

Sanayi üretim payının ve niteliğinin artırılması

C)

Dış pazarların ihtiyacına yönelik ürünlerin üretilmesi

D)

Uluslararası ticaret anlaşmalarının artırılması

E)

Milli gelirin yükseltilmesi

45. Türkiye’nin dış ticaret verileri incelendiğinde, ihracatın ithalatı karşılama oranının düşük olduğu görülür. Aşağıdakilerden hangisi, bu durumu ortaya çıkaran nedenler arasında gösterilemez? A) Nüfus artış hızının yüksek olması B) Tüketim malı yerine ham madde ithalatının artması C) Enerji ithalatının fazla olması D) Sanayide üretim maliyetlerinin yüksek olması E) Sanayi yatırımlarının yetersiz olması

Genel Yetenek Genel Kültür 15 Deneme Deneme 6 / 45. Soru 8.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin ihracatını artırması için yapılabilecek çalışmalardan biri olamaz? A) İhracat için teşvik tedbirlerinin uygulanması B) Madenlerin yeraltından çıkarıldığı gibi değil, işlenerek satılması C) Ürünlerimizin reklam yoluyla dünya pazarlarında tanıtılması D) Üretim kalitesinin artırılması E) Dış alımda vergilerin azaltılması

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 290 / 8. Soru 7.

Türkiye’nin dış ticaretinde, ihracat gelirlerinin ithalat giderlerinden az olması dış ticaret açığı yaşanmasına neden olmaktadır. Türkiye’de dış ticaret açığının kapatılması için aşağıdakilerden hangisinin yapılması beklenmez? A)

Endüstri ürünlerinin dış alımını artırmak

B)

Dış satımda yeni pazarlar bulmak

C)

İhraç ürünlerinin kalitelerini standartlaştırmak

D)

İthalat giderlerini azaltmak

E)

Dış pazara kaliteli ürün sunmak

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 295 / 7. Soru 45. Türkiye’nin, UNESCO Dünya Miras Listesi’nde kayıtlı olan bazı kültürel ve doğal varlıkları aşağıda verilmiştir.

11. Aşağıdakilerden hangisi, hem doğal hem de tarihî bir değer olarak Türkiye turizmine katkı sağlayan oluşumlardan biri değildir?

I.

Xantos – Letoon

II.

Pamukkale – Hierapolis

A)

III.

Nemrut Dağı

B)

Peri bacaları (Nevşehir)

Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri

C)

Yedigöller (Zonguldak)

D)

Karain Mağarası (Antalya)

E)

Nemrut Dağı (Adıyaman)

IV.

Buna göre, ülkemizi sembolize eden bu turizm varlıklarından hangileri, doğal ve kültürel özellikleri birlikte barındıran karma tipteki miras alanlarındandır? A) Yalnız I

B) Yalnız II D) II ve IV

C) II ve III E) III ve IV

Pamukkale (Denizli)

Yıl Sonu Genel Tekrar Testi Test 3 - Soru 11

COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU ➢

MATEMATİK KONUM

➢

ÖZEL KONUM 2008

1 07 20 1

200

9

1 06 -

20

10 2

20

2011 -

05 20 1

12 1

20

20

04 1

13 1

20

Çıkmış Soru Ağacı

“Ormansız yurt vatan değildir.” MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

OKUMA PARÇASI KUTUP IŞIKLARI Auroralar (kuzey/güney kutup ışıkları), özellikle kutup bölgelerinde gökyüzünde görülen, dünyanın mânyetik alanı ile güneşten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi sonuncu ortaya çıkan doğal ışımalardır. Bu ışımalar, genellikle geceleri gözlemlenir, ağırlıklı olarak İyonosfer’de meydana gelir. Kutup aurorası veya kutup ışıkları olarak da anılır. Bu olgu yaygın olarak 60 ve 72 derece kuzey ve güney enlemleri arasında görünür, bu da arktik ve antarktik kutup dairelerinin içine düşer. Kuzey enlemlerde bu etki aurora borealis (veya kuzey ışıkları) olarak adlandırılır. Aurora kelimesi Roma Şafak Tanrıçası’nın isminden gelir. Boreas da Yunancada kuzey rüzgarına Pierre Gassendi tarafından 1621 de verilen isimdir. Aurora borealis’in görünme olasılığı, kuzey manyetik kutbuna yaklaştıkça artar. Manyetik kutbun yakınlarında oluşan auroralar tam 90 derece, uzaktan kuzey ufkunu yeşilimsi bir parlaklıkla, bazen de güneş alışılmamış bir yönden doğuyormuş gibi soluk bir kırmızıyla aydınlatırlar. Aurora borealis sıklıkla gündönümlerinde oluşur. Cree halkı bu ilginç olaya Ruhların Dansı adını vermiştir. Avrupa’da orta çağlarda auroraların Tanrıdan işaretler olduğuna inanılırmış. (Wilfried Schröder, Das Phänomen des Polarlichts, Darmstadt 1984). Güney’deki oluşum, aurora australis (güney kutup ışıkları), benzer özelliklere sahiptir. Ancak Antartika’da, Güney Amerika’da ve Avustralya’da daha yüksek enlemlerden görülebilir. Australis anlamı “güneyin” olan Latince bir kelimedir. Auroralar bütün dünyadan ve diğer gezegenlerde de gözlemlenebilir. Daha uzun süreli karanlık ve manyetik alan dolayısıyla, kutuplara yaklaştıkça daha çok görünür olurlar.

1. BÖLÜM COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU

ÖNERİ Coğrafi konum ünitesinin KPSS’de soru sayısı az olmasına karşın, matematik ve özel konumun sonuçlarının iyi kavranması diğer konu başlıklarının daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır. • Türkiye’nin enleminin sonuçları • Türkiye’nin boylamının sonuçları • Özel tarihler ve Türkiye’deki etkileri iyi kavranmalıdır.

Bir bölgenin Dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir. İki şekilde ifade edilir: COĞRAFİ KONUM Matematik Konum

Özel Konum

PEGEM AKADEMİ

4 n MATEMATİK KONUM

• Türkiye’den geçen en o uzun paralel dairesi 36 K (Hatay’dan geçer.)dir. • Türkiye’den geçen en o kısa paralel dairesi 42 K (Sinop’tan geçer.) dir.

Dünya üzerindeki herhangi bir yerin başlangıç paraleli olan “Ekvatora” ve başlangıç meridyeni olan “Greenwich’e” uzaklığının derece cinsinden ifadesine “Matematik Konum” denir.

Paraleller Ekvatora ve birbirine 1o aralıklarla çizilen hayali çemberlere paralel denir.

Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır: 90 ° 60 ° 30 ° 0° 30 ° 60 ° 90 °

• Türkiye’ nin en kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km’lik kuş uçuşu uzaklık bulunmaktadır.

n

Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi Ekvator’ dur.

n

Ekvator’dan kutuplara doğru boyları kısalır. Kutuplarda nokta halini alır.

n

Ekvator, Dünya’nın tam ortasından geçen ve Dünya’yı iki eşit yarım küreye ayıran en büyük paraleldir.

n

Ekvator’un kuzeyinde yer alanlara Kuzey Yarım küre, güneyindeki alanlara Güney Yarım küre denir.

42° − 36° = 6°×111 = 666 km

90 °

60° Kuzey 30° 0°

0° 30° 60° Güney

90 °

Paralel ile enlem birbirine benzeyen ifadelerdir. Enlem bir noktanın Ekvator’a uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Enlem, bir yerdeki sıcaklığı, bitki örtüsünü, nüfus ve yerleşmeyi etkiler.

n

90 tane Kuzey Yarım küre' de, 90 tane Güney Yarım küre' de olmak üzere toplam 180 tane paralel bulunur. Paraleller Birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.

n

Aynı boylam üzerinde iki paralel arası kuş uçuşu uzaklık dünyanın her yerinde 111 km’dir.

5

PEGEM AKADEMİ

Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

em Enl 0°

Meridyenler Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1o aralıklarla çizilen hayali yarım dairelere meridyen denir.

Merdiyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:

0° 15°

30° 45°

60°

n

Başlangıç meridyeni olarak İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen meridyen kabul edilmiştir.

n

Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.

n

Yarım dairedir.

n

Aralarındaki kuşuçuşu uzaklık yalnızca Ekvator’da 111 km dir. Bu mesafe kutuplara doğru gidildikçe daralır.

ȥ

ȥ

ȥ

ȥ ȥ ȥ 111 km

ȥ ȥ ȥ

ȥ ȥ

'DUDOÀU 0° 'DUDOÀU

Ülkemizde aynı meridyen yayı üzerinde yer alan kentlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçuşu uzaklıkları eşit değildir. Başlangıç meridyeni ile yerel saat farkları eşittir.

PEGEM AKADEMİ

6 Not ȋ$UGñğñNLNLPHULG\HQDUDVñPHVDIHQLQHQGDUROGXßXLO6LQRSȃWXU ȋ$UGñğñNLNLPHULG\HQDUDVñPHVDIHQLQHQJHQLğROGXßXLO+DWD\ȃGñU

n

Ardışık iki meridyen arası Dünya’nın her yerinde 4 dakikadır. 0o

4 Dakika 4 Dakika

4 Dakika 4 Dakika

Ekv

ator

n

4 Dakika 4 Dakika

Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda kalan alanlar Doğu Yarım küre (180° meridyene kadar), batısında kalan alanlara Batı Yarım küre denir.

n

Meridyenler 180 tane doğuda, 180 tane batıda olmak üzere toplam 360 tanedir.

Türkiye’nin herhangi iki ilinden geçen meridyen uzunlukları birbirine eşittir.

0° 30° 60°

60° 30° 0°

%DWÀ •

'R¾X

Meridyenler birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.

Bo yla

Meridyen ile boylam birbirine benzeyen ifadelerdir. Boylam bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

m

Boylam: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

0°

7

PEGEM AKADEMİ

Yerel saat: Dünya üzerindeki herhangi bir yerin güneşin ufuk düzlemindeki konumuna göre belirlenen saatidir.

Yerel Saat Hesaplamaları n

Verilen iki merkez arasındaki boylam farkı bulunur. (Aynı yarım kürede yer alıyorsa D−D, B−B çıkarılır. Farklı yarım kürede yer alıyorsa D+B, B+D toplanır.)

Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saatler yıl boyunca aynıdır.

B - A = x Boylam farkı n

Verilen iki merkez arasında bulunan boylam farkı iki meridyen arasındaki sabit zaman aralığı olan 4 dakika ile çarpılır ve iki merkez arasındaki yerel saat farkı bulunur. x . 4 = Yerel saat farkı

n

Dünya batıdan-doğuya doğru döndüğü için doğuda güneş erken doğar erken batar dolayısıyla doğunun yerel saati daima ileridir.

n

Yerel saati istenen merkez daha doğuda ise, verilen saate bulunan yerel saat farkı eklenir. B’nin yerel saati = A’nın yerel saati + (x . 4)

n

Yerel saati istenen merkez daha batıda ise, verilen saatten bulunan yerel saat farkı çıkarılır. A’nın yerel saati = B’nin yerel saati - (x . 4)

30o Doğu Boylamında yer alan İzmit’te yerel saat 11:30 iken aynı anda 36o Doğu Boylamında bulunan Şanlıurfa’da yerel saat kaçtır ? 30o D

36o D

36° − 30° − 6°= (Boylam farkı) 6°× 4′ = 24′ = (Yerel saat farkı)

İzmit Şanlıurfa 11.30

11.30 + 24′ = 11.54 (Şanlıurfa’nın yerel saati)

?

45o Doğu boylamında yer alan Iğdır’da yerel saat 15.50 iken, 33o Doğu boylamında yer alan Ankara’da yerel saat kaçtır? 33o D

45o D

45° − 33° = 12° = (Boylam farkı) 12°× 4′ = 48′ = (Yerel saat farkı) Ankara ?

Iğdır 15.50

15.50′ − 48 = 15.02 (Ankara’nın yerel saati)

Dünya üzerindeki bir nokta (Boylam) güneşin tam karşısına geldiği anda o noktada yerel saat 12:00’dir, öğle vaktidir, güneş ışınları gün içerisinde en büyük açıyla düşer ve gölge boyu gün içerisindeki en kısa halini alır.

PEGEM AKADEMİ

8 Güneş Hesaplamaları n

Dünya batıdan doğuya doğru hareket ettiği için, doğuda güneş erken doğar erken batar, batıda geç doğar geç batar.

n

21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı boylam üzerinde bulunan tüm merkezlerde güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar. 12:00

¾OHGHQVRQUD

¾OHGHQ³QFH

15:00 9:00

6 6 3 3 3

18:00

6:00

B

Sabah → Öğlen • Güneş’in ufuk düzlemindeki yükseltisi artar.

3

n

D

Aşağıda ekinoks tarihlerinde Türkiye' de bulunan dört farklı merkezin ufuk düzleminde güneşin konumunu inceleyelim.

• Sıcaklıklar artar.. • Gölge boyları kısalır. • Gölgeler batıya düşer. Sinop

Ýzmir

Öğlen → Akşam • Güneş’in ufuk düzlemindeki yükseltisi azalır. • Sıcaklıklar azalır. • Gölge boyları uzar. • Gölgeler doğuya düşer.

Van

Ulusal (Ortak) Saat: Ulaşım, ticaret, haberleşme ve sosyal hizmetlerin daha düzenli yapılabilmesi için ülke içerisinde ortak saat belirlenir ve tüm merkezlerin saatleri bu zamana göre ayarlanır. Türkiye’nin Doğu -Batı genişliği fazla olmadığı için bir tek ortak saat kullanılır.

Not 7¼UNL\HȃGHJ¼QñğñßñQGDQGDKDID]ODID\GDODQDELOPHNL§LQ\D]PHYVLPLQGHoGRßX,ßGñU ER\ODPñQñQNñğPHYVLPLQGHoGRßXð]PLW ER\ODPñQñQ\HUHOVDDWLQLXOXVDORUWDN VDDWRODUDNNXOODQñOñU

30° D

45° D

Kış mevsiminde

Yaz mevsiminde

İzmit (Geri saat dilimi)

Iğdır (İleri saat dilimi)

9

PEGEM AKADEMİ

ÖZEL TARİHLERDE TÜRKİYE 21 Haziran (Yaz Gün Dönümü)

n

Güneş ışınları Yengeç dönencesine öğlen vakti dik (90°) düşer.

n

Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.

n

n

Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer. Kuzey yarım kürede en uzun gündüz, en kısa gece süresi yaşanır.

n

Güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en büyük açıyla alır (Hatay 77°- Sinop 71°).

n

Yaz mevsimi yaşanır.

n

Yıl içerisinde gölge boyunun en kısa olduğu tarihtir.

n

n

Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne öğlen vakti dik (90°) düşer.

(Ekinoks)

n

Güneş ışınları Ekvator’a öğlen vakti dik (90°) düşer.

n

Dünya’nın her yerinde gece-gündüz eşitliği yaşanır.

n

Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır.

n

n

Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.

Aynı boylam üzerindeki tüm merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n

Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer.

n

Türkiye için: n

21 Mart - 23 Eylül

21 Aralık (Kış Gün Dönümü)

Kuzey yarım kürede en uzun gece, en kısa gündüz süresi yaşanır.

Türkiye için: 21 MART

Türkiye için: n

Güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en küçük açı ile alır (Hatay 31°- Sinop 25°).

n

Kış mevsimi yaşanır.

n

Yıl içerisinde gölge boylarının en uzun olduğu tarihtir.

Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar (21 Aralık’a kadar).

n

Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar (21 Haziran’a kadar).

En uzun gündüz, en kısa gece süresi yaşanır.

n

En uzun gece, en kısa gündüz süresi yaşanır.

n

Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar (21 Aralık’a kadar).

n

Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar (21 Haziran’a kadar).

n

Türkiye’nin güneyinden, kuzeyine doğru gidildikçe gündüz sürelerinin daha da uzun olduğu görülür (En uzun gündüz, en kısa gece Sinop’ta yaşanır.)

n

Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gece sürelerinin daha da uzun yaşandığı gözlenir (En uzun gece, en uzun gündüz Sinop’ta yaşanır.).

n

İlkbahar mevsimi yaşanır.

n

Aynı boylam üzerindeki merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n

Türkiye’nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır.

n

Bu tarihten itibaren gündüz süreleri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar (23 Eylül’e kadar). 23 EYLÜL

n

Sonbahar mevsimi yaşanır.

n

Aynı boylam üzerindeki merkezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n

Türkiye’nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır.

n

Bu tarihten itibaren geceler gündüzlerden daha uzun olmaya başlar (21 Mart’a kadar).

PEGEM AKADEMİ

10 Coğrafi anlamda bir ülke ve bölge için dört özel tarih vardır. Şimdi bu özel tarihlerde Türkiye’de yaşanan özellikleri haritada verilen şehirlere bakarak inceleyelim.

Aşağıdaki haritada verilen şehirlerin enlem ve boylam değerlerine bakarak şu özellikleri söyleyebiliriz:

21 Mart tarihinde 12 saat olan gündüz süresi, 21 Haziran’a kadar sürekli uzar.

n

21 Haziran’da en uzun gündüz Sinop’ta yaşanır. Çünkü Türkiye’nin en kuzeyindedir.

n

21 Aralık’ta en uzun gündüz Hatay’da yaşanır. Çünkü Türkiye’nin en güneyindedir.

n

Bütün tarihlerde yerel saatin en ileri olduğu yer Iğdır’dır. Çünkü Türkiye’nin en doğusundadır.

n

Antalya ve Hatay'da yıl boyu gündüz süresi birbirine yakındır. Çünkü yaklaşık aynı enlemdedirler.

n

Samsun’da gündüz süresi 21 Haziran’da Ankara, Bingöl ve Mersin’den daha uzundur. Çünkü Samsun daha kuzeydedir.

Not

23 Eylül tarihinde 12 saat olan gece süresi 21 Aralık’a kadar sürekli uzar.

$\QñER\ODP¼]HULQGHNLPHUNH]OHUGHVDGHFH0DUWYH(\O¼O (NLQRNVWDULKOHULQGH J¼QHğD\QñDQGDGRßDUD\QñDQGDEDWDU n

Bingöl ve Rize'de sadece 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş aynı anda doğar.

Not 7¼UNL\HȃQLQJ¼QH\LQGHQNX]H\LQHGRßUXJLGLOGLN§HJHFHLOHJ¼QG¼] DUDVñQGDNLV¼UHIDUNñDUWDU0DUW(\O¼OWDULKOHULKDUL§ Türkiye’de Gündüz Süresi Değişim Grafiği

Süre (saat)

24

24

21

21 18 15

Türkiye’de Gece Süresi Değişim Grafiği

Süre (saat)

18

En uzun gündüz

12

9

En kısa gündüz

6

9 6

En kısa gece

3

3 0 21 Mart

En uzun gece

15

12

21 Haziran

23 Eylül

21 Aralık

Gündüz Süresi

21 Mart

0 21 Mart

21 Haziran

23 Eylül Gece

21 Aralık 21 Mart

11

PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki haritada İzmit, Antalya ve Sinop’un coğrafi koordinatları verilmiştir.

Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) 21 Aralıkta Antalya’da gündüz süresi Sinop’tan uzundur. B) 21 Haziranda Sinop’ta İzmit’ten daha uzun gündüz yaşanır. C) En uzun gündüzle en kısa gündüz arasındaki farkın en fazla olduğu yer Antalya’ dır. D) Verilen kentlerin hepsinde 21 martta güneş doğduktan 12 saat sonra ba tar. E) İzmit’in yerel saati Sinop’unkinden geridir. Türkiye’de 21 aralıkta güneye, 21 haziranda kuzeye doğru gündüz süresi uzadığı için A ve B şıklarında verilenler doğrudur. 21 martta gece – gündüz süresi her yerde eşit olduğu için D şıkkı da doğrudur. İzmit, Sinop’un batısında olduğu için yerel saati geridir. E şıkkı da doğrudur. En uzun gündüz ile en kısa gündüz arasındaki fark Ekvator’dan kutuplara doğru arttığı için Türkiye’nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu fark Antalya’da fazla değil, daha azdır. Cevap C

Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Türkiye 36o - 42o Kuzey Enlemleri ile 26o - 45o Doğu Boylamları arasındadır.

Başlangıç Meridyeni

Orta Kuşak

Enlem: • 36° Kuzey (Hatay) • 42° Kuzey (Sinop) Boylam: • 26° Doğu (Çanakkale- Gökçeada) • 45° Doğu (Iğdır)

Türkiye’nin Matematik konumunu yukarıdaki şekle göre dört başlık altında inceleyebiliriz:

PEGEM AKADEMİ

12 1. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır. Buna bağlı olarak:

K uz

ey Yarımküre

Y.D 0

E

o

O.D

Gü

ney Yarımküre

Türkiye için: n

Bakı kavramına bağlı olarak ülkemizde güneye bakan yamaçlarda tarım ürünleri erken olgunlaşır, kırsal yerleşmeler daha fazladır (Karadeniz Bölgesi hariç), kalıcı kar başlangıç sınırı daha yüksektedir.

Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir. K <ÀOGÀ]

KB Karayel

K arayel A <ÀOGÀ] I 3R\UD]

6ÀFDNOÀ¾À D]DOWÀU

6,&$./,½,'Å55

S amyeli A .ÀEOH A /RGRV

6ÀFDNOÀ¾À DUWÀUÀU

6,&$./,½,<.6(/7¿5

/RGRV GB

.ÀEOH G

.' 3R\UD]

Samyeli .HÆLÆOHPH *'

n

Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez ve gölge boyu sıfır olmaz.

n

Dağların güneye bakan yamaçları güneş ışınlarını direkt olarak alır ve daha sıcaktır. (Bakı yönü daima güney)

n

Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır.

n

21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık’ta bu özelliklerin tersi yaşanır.

n

Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu durumun sonucunda gölge yönü daima kuzeye düşer.

n

21 Haziran’da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi artar. 21 Aralık’ta kuzeye doğru gidildikçe gece süresi artar, gündüz süresi azalır.

13

PEGEM AKADEMİ

2. Türkiye Orta Kuşakta yer alır. Buna bağlı olarak: 90

90

n

Yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

n

Cephe yağışları görülür.

n

Batı rüzgârları etkilidir.

n

Türkiye 30o - 40o enlemleri arasında Akdeniz iklimi kuşağı içerisinde yer alır, buna bağlı olarak maki bitki örtüsü ve terra rossa toprak tipi görülür.

3. Türkiye’de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe: 42° K Kuzey Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerde: • Güneş ışınlarının yıl içerisindeki geliş açısı, • Gölge boylarının yıl içerisindeki uzunluğu,

Güney 36° K 26° D n

Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır.

45° D

• Çizgisel hızları, • Grup ve tan vakitleri (alacakaranlık süresi), • Gece-gündüz süreleri,

•

Sıcaklık ortalamaları azalır.

• Gece-gündüz süresi farkları,

•

Buharlaşma azalır.

•

Denizlerin tuzluluk oranı azalır.

• Ekvator’a olan kuş uçuşu uzaklıkları,

•

Kalıcı kar sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.

•

Orman üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

•

Tarım üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

•

Yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

• Yer çekimi ivmeleri AYNIDIR.

PEGEM AKADEMİ

14 4000 m

3000 m

2000 m

0°

30°

1000 m

60°

0m

90°

• Gölge boyu uzar. n

Çizgisel hız azalır. • Grup ve tan vakitleri uzar.

Alacakaranlık = Grup-Tan Vakti, Gün Doğumu-Gün Batımı, Güneşin Doğuş ve Batış Hızı

n

Meridyenler arasındaki mesafe azalır.

n

Gece-gündüz süreleri arasındaki zaman farkı artar.

4. Türkiye’ de BOYLAMA bağlı olarak: n

Türkiye başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır ve başlangıç meridyenine göre yerel saati ileridir.

n

En doğusu ile (45° D) en batısı (26° D) arasında 76 dakika (1 saat 16 dakika) yerel saat farkı bulunur.

n

2. ve 3. saat dilimleri içerisinde toprağı vardır.

n

Doğusu ile batısı arasında zaman farkı fazla olmadığı için ülkemizde tek bir ortak saat (ulusal saat) kullanılır. Ancak gün ışığından daha fazla faydalanmak için (elektrik enerjisinden tasarruf etmek için) ileri ve geri saat uygulaması yapılır.

n

Yaz mevsiminde 45° D (Iğdır) boylamının yerel saati ulusal saat olarak kullanılır (İleri saat uygulaması).

n

Kış mevsiminde 30° D (İzmit) boylamının yerel saati ulusal saat olarak kullanılır (Geri saat uygulaması).

n Özel Konum Bir yerin önemli bölgelere ve yollara göre durumuna, denize kıyısının olup olmaması yer şekilleri ve yükselti gibi özelliklerine özel konum denir.

Yukarıda gösterildiği gibi İstanbul iki kıtanın bağlantı noktasındadır. Ayrıca Karadeniz’i Ege ve Akdeniz’e bağlayan boğaz üzerindedir. Bu nedenle tarihin eski dönemlerinden bu yana birçok medeniyetler görmüştür. Ayrıca İstanbul’da ticaret, ulaşım, sanayi, turizm gibi çeşitli ekonomik faaliyetler de buna bağlı olarak gelişmiştir. Deniz kıyısında olduğu için nem oranı fazladır.

15

PEGEM AKADEMİ

Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları 1. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri çeşitli bir ülkedir. Buna bağlı olarak: n

Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu Anadolu (Erzurum) soğuk bir gün yaşarken aynı anda Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanılabilir.

n

Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür.

n

• Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür.

Matematik Konum (Enlem)

• Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir.

• Akdeniz ikliminin görülmesi

Mikroklima iklim bölgeleri oluşur.

• Güneyden kuzeye doğru sıcaklık ortalamasının azalması • Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

2. Yukarıdaki haritada görüldüğü gibi Türkiye, Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlayan bir konumda ve boğazlara sahip bir ülkedir. Ayrıca önemli petrol ülkelerine ve havzalarına (Ortadoğu ve Hazar) yakındır. Buna bağlı olarak; n

Türkiye’deTransit taşımacılık gelişmiş ve Türkiye’nin stratejik önemi artmıştır.

n

Türkiye’nin Ortadoğu bağlantısındaki en önemli sınır kapısı Habur (Irak ile), Avrupa bağlantısındaki en önemli sınır kapısı Kapıkule (Bulgaristan) ile dir.

n

Enerji nakil hatları (boru hatları) Türkiye’den geçmektedir.

Bakü - Tiﬂis - Ceyhan boru hattı Azerbaycan’dan başlar, Türkiye’de son bulur.

Özel Konum (Yükselti, dağ uzanışları, engebe, karasallık, denizellik) • Karadeniz ikliminin ve karasal iklimin görülmesi (İklim çeşidinin fazla olması) • Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düzenli olarak azalmaması, batıdan doğuya doğru sıcaklığın azalması • Aynı anda dört mevsim özelliklerinin yaşanması (Mevsim içi farklılıklar görülmesi)

PEGEM AKADEMİ

16 3. Türkiye 3. ve 4. jeolojik devirde oluşan genç, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Buna bağlı olarak: n

Maden çeşidi ve rezervi fazladır.

n

Aktif fay hatlarına sahiptir.

n

Jeotermal enerji potansiyeli yüksektir.

n

Yer şekillerinin oluşumunda volkanik faaliyetler etkili olmuştur.

n

Ortalama yükseltisi fazla olduğu için gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark fazladır.

n

Akarsuların akış hızları fazla, debileri yüksektir.

4. Türkiye'de dağlar genelde doğu-batı istikametinde uzanmaktadır. Buna bağlı olarak: n

Kuzey ve güney kıyılarımızda denizel etki iç kesimlere sokulamaz.

n

Kuzey-güney yönünde ulaşım zordur ve yol yapım maliyeti fazladır.

n

Karayolları ve demiryolları doğu-batı istikametinde gelişmiştir.

n

En uzun kara sınırımız Suriye ile,

n

En kısa kara sınırımız Nahcivan iledir.

n

Gerçek kıyı uzunluğu en fazla olan bölge Ege'dir.

n

Kuş uçuşu kıyı uzunluğu en fazla olan bölge Karadeniz ‘dir.

Jeopolitikte Etkili Olan Unsurlar 'H¾LÆPH\HQ Unsurlar 6WUDWHMLNND\QDNODU

&R¾UDILE¹W¹QO¹N

'H¾LÆHQ Unsurlar

=DPDQ

6RV\DON¹OW¹UHOGH¾HUOHU ONHOHULQFR¾UDILÆHNOLDGD NÀ\ÀNDUD\DUÀPDGDGHYOHWLYE

3ROLWLNGH¾HUOHU %LOLPVHOYHWHNQRORMLN GH¾HUOHU

-HRORMLNYHMHRPRUIRORMLN³]HOOLNOHU $VNHULGH¾HUOHU

Su &R¾UDILNRQXP

(NRQRPLNGH¾HUOHU

¿NOLP 7¹UNL\HLON¤D¾ODUGD0\\ÀQRUWDODUÀQGDQ06 HNDGDU5RPD\ÀOODUÀDUDVÀQGD'R¾X 5RPD%L]DQV¿PSDUDWRUOX¾X GDKDVRQUDDUDVÀQGD2VPDQOÀ'HYOHWL QLQYHVRQRODUDNGD WHQVRQUD7¹UNL\H&XPKXUL\HWL QLQHJHPHQOLNVDKDVÀROPXÆWXU

17

PEGEM AKADEMİ

özet

COĞRAFİ KONUM Matematik Konum

Türkiye’de Enlemin Sonuçları

ü Sıcaklık ü Buharlaşma ü Meridyen aralıkları ü Çizgisel hız ü Kalıcı kar başlangıç sınırı, orman,

yerleşme ve tarım üst sınırı

ü Yerçekimi ü Gece-gündüz süre farkı ü Gölge boyları ü Alacakaranlık süreleri ü Işınların tutulma oranı

Türkiye’nin Batısından Doğusuna Doğru Gidildikçe

ü Deniz suyu sıcaklığı ü Deniz suyu tuzluluğu ü Güneşlenme süresi AZALIR.

ARTAR.

Türkiye’de

üYükselti ortalamaları ü Karasallığın şiddeti ü Karlı ve donlu gün sayısı ü Akarsuların hızları ü Hidroelektirik enerji potansiyeli ü Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark

ü Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla

Türkiye Yengeç Dönencesinin Kuzeyinde Yer Aldığı için

Özel Konum

Türkiye’nin Güneyinden Kuzeyine Doğru Gidildikçe

gelmez.

ü Gölge boyları asla sıfır olmaz. ü Gölge yönleri daima kuzeyi gösterir. ü Bakı yönü daima güneydir. ü Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden

ARTAR.

esen rüzgârlar sıcak karakterlidir. Türkiye’de

Türkiye Orta Kuşakta Yer Aldığı için

ü Dört mevsim belirgin yaşanır. ü Batı rüzgârları etkilidir. ü Cephesel yağışlar görülür. ü Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerine

rastlanmaz.

üSıcaklık ortalamaları ü Kış ılıklığı ü Nüfus miktarı ü Sanayileşme ü Tarımda makineleşme ü Tarım ürünü çeşitliliği

Türkiye’de

Türkiye Akdeniz İklim Kuşağında Yer Aldığı için

ü Akdeniz iklimi görülür. ü Maki bitki örtüsü görülür. ü Terra rossa topraklar görülür.

Türkiye’de yer şekilleri çeşitlilik gösterdiği için

ü Yerel saati başlangıç meridyenine göre

ü Aynı anda farklı mevsim özellikleri görülür. ü Kısa mesafede farklı iklim ve bitki örtüsü

ü En doğusu ile en batısı arasında 19

ü Kısa mesafede ekonomik etkinlikler

Türkiye’nin

Türkiye’nin Boylamının Sonuçları

AZALIR.

ileridir.

meridyen fark olup 76 dakika zaman farkı vardır. ü Türkiye 2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır. ü Türkiye’de Tek ortak saat ayarı kullanılmaktadır.

çeşitliliği görülür. çeşitlilik gösterir.

ü Kısa mesafede nüfuslanma ve yerleşme

farkları görülür.

PEGEM AKADEMİ

18

ETKİNLİK

Aşağıda verilen soruların boşluklarını haritada verilen noktaların coğrafi koordinatlarını dikkate alarak doldurunuz. 1. Çizgisel hızın en fazla ve en az olduğu yerler sırasıyla ............... ve ............... numaralı merkezdir. 2. Türkiye’de kış saati uygulamasında ............... numaralı merkezin yerel saati ortak saat olarak merkezlerdir. 3. Aralarındaki Yerel saat farkının en fazla olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir. 4. Alacakaranlık sürelerinin en fazla olduğu ............... numaralı merkezdir. 5. Deniz suyu tuzluluğunun en az ve sudaki oksijen miktarının en fazla olduğu ............... numaralı merkezdir. 6. Yaz mevsiminde yerel saatin 12.00 olduğu bir anda ulusal saatin de 12.00 olduğu ............... numaralı merkezdir. 7. Ekinoks tarihlerinde ............... ve ............... merkezlerde güneş aynı anda doğar, aynı anda batar. 8. 21 Aralık tarihinde ............... merkezde en uzun gündüz yaşanır. 9. 21 Haziran tarihinde ............... merkezde en uzun gece yaşanır. 10. Enleme bağlı sıcaklık farkının en fazla olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir. 11. Güneşin en erken doğup en erken battığı ............... numaralı merkezdir. 12. Gündüz uzunlukları farkının en az olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir. 13. 21 Aralık tarihinde güneşin en geç doğup en erken battığı ............... numaralı merkezdir. 14. İki meridyen arası mesafenin en geniş olduğu ............... numaralı merkezdir. 15. Doğuya doğru 500 km ilerlendiğinde en fazla boylam değişikliği ............... numaralı merkezdir.

1. (I ve VI)

2. (V)

3. (III ve VII)

4. (VI)

5. (VI)

6. (VII)

7. (II ve V)

8. (I)

9. (I)

10. (I ve VI)

11. (VII)

12. (I ve II)

13. (VI)

14. (I)

15. (VI)

19 BULMACA

PEGEM AKADEMİ

Bulmaca çözümlerini sayfa 415’te bulabilirsiniz.

1

2

3

4

5

7

6

8

9 10

11

12

13 14 15

16

17 18 19

EclipseCrossword.com

Soldan Sağa

Yukarıdan Aşağıya

1.

Türkiye’de gölge boyunun en kısa olduğu tarih.

2.

Türkiye’de ilk petrol kuyularının açıldığı il.

5.

21 Haziran’da en uzun gündüz süresini yaşayan il.

3.

En kısa kara sınırımız.

8.

Türkiye sınırları içerisindeki en uzun akarsu.

4.

Türkiye fiziki haritasında doğuya doğru kahverengi tonlarının kullanılma nedeni.

10. Ülkemizde özel konumuna bağlı olarak görülmeyen kıyı tipi.

6.

3 Ocak tarihinde ulusal saat olarak ayarladığımız boylamın geçtiği il.

12. Türkiye’nin demir yolu bağlantısının bulunmadığı komşusu.

7.

Yaz saati uygulamasında yerel saatle ulusal saat arasındaki farkın bulunmadığı il.

15. Mikroklimaya bağlı olarak zeytin ve turunçgil yetiştirilen bölüm.

9.

En büyük kapalı havzamız.

11.

Hem matematik hem de özel konumuna bağlı olarak muz tarımının yapıldığı merkez.

17. Gerçek uzunluğu en fazla olan kıyılarımız. 19. Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölge.

13. Gece ve gündüz eşitliklerinin yaşandığı tarihler. 14.

Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan en önemli sınır kapısı.

16. Bir limanın iç kesimle olan ulaşım ağı. 18. 30 Ağustos’ta güneş ışınlarının en büyük açıyla geldiği il.

PEGEM AKADEMİ

20

ÇÖZÜMLÜ TEST 1.

Aşağıdakilerden hangisinde enlemin etkili olduğu savunulamaz? A)

İç Anadolu Bölgesi’nde kuzey sektörlü rüzgârların sıcaklığı düşürmesi

B)

Antalya’da deniz turizmi mevsiminin Samsun’dakinden önce başlaması

C)

Ege Bölgesi’nden İç Anadolu Bölgesi’ne doğru sıcaklığın düşmesi

D)

Akdeniz Bölgesi’nden Marmara Bölgesi’ne doğru maki üst sınırının alçalması

E)

2.

I.

ılıman kuşakta yer alması,

II.

doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması,

III.

deniz suyu tuzluluğunun en fazla Akdeniz’de olması,

Bingöl

Haritadaki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi Rize ve Bingöl’de aynıdır?

D) I ve III

Yerel saat

B)

Bitki örtüsü

C)

Yıllık sıcaklık ortalaması

D)

Ekvator’a olan uzaklık

E)

Başlangıç meridyenine olan uzaklık

40°Kuzey I

II

III

IV

Yukarıda enlem ve boylam dereceleriyle belirlenmiş bölgenin Türkiye’ye ait olan kesimi kaç numaralı bölüm ya da bölümler içinde kalır?

C) Yalnız IV

E) III ve IV

D) II ve IV Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler.

35°Kuzey

30°Kuzey

A) Yalnız I

3.

50°Doğu

45°Doğu

40°Doğu

verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? B) Yalnız II

A)

5.

Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetişmesi

A) Yalnız I

Aşağıdaki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yakınından geçen boylam gösterilmiştir.

Rize

Yaz mevsiminde, Karadeniz Bölgesi’nde gündüz sürelerinin Akdeniz Bölgesi’ndekinden uzun olması

Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları ile ilgili;

IV.

4.

6.

B) Yalnız IV

C) I ve III

E) III ve IV

Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip olduğu kendine has özelliklerinin tümüne “özel konum” denir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin özel konumuyla açıklanamaz?

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından biridir?

A)

Avrupa ile Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumunda olması

A)

Dağlık ve engebeli bir ülke olması

B)

Üç tarafının denizlerle çevrili olması

B)

Orta kuşakta yer alması

C)

Yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması

C)

Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

D)

Farklı iklim özelliklerinin görülmesi

D)

Bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması

E)

Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerinin görülmemesi

E)

En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkının olması

21 7.

Türkiye ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi enlemin etkisi ile açıklanamaz? A)

11. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğunu aşağıdakilerden hangisi en iyi kanıtlar? A)

İklimlerinin farklılığı

B)

Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

B)

Yükseltilerinin farklılığı

C)

Cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi

C)

Gece - gündüz sürelerinin farklılığı

D)

Akdeniz’in Karadeniz’den daha tuzlu olması

D)

Öğle vakitlerinin farklılığı

Aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanması

E)

Toprak özelliklerinin farklılığı

E)

8.

Kış aylarında Sinop’ta gecelerin Ankara’dan daha uzun olması

PEGEM AKADEMİ

Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; I.

güneş ışınlarının düşme açısı,

II.

yerel saatleri,

III.

güneşin doğuş-batış saatleri,

IV.

gündüz uzunlukları,

V.

saat dilimleri

12. Aşağıdaki haritada Türkiye’de bazı noktalar gösterilmiştir. I

gibi özelliklerden hangileri yıl boyunca aynıdır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) III ve IV

II

C) I ve III

III IV

E) II ve V

Haritada verilen noktalarla ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisinin nedeni enlem değildir?

9. I.

Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması

II.

Dağ yamacında yükseldikçe bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi

III.

Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu’da bitki örtüsünün farklılık göstermesi

Yukarıda verilenlerden hangilerinde enlem etkisinden söz edilebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız III

D) I ve III

A)

IV’te çizgisel hızın I’den fazla olması

B)

II’de ulaşım olanaklarının IV’ten iyi olması

C)

III’te meridyenler arası mesafenin II’den fazla olması

D)

21 Haziran’da I’de gündüz süresinin III’ten fazla olması

E)

IV’e güneş ışınlarının II’den daha büyük açıyla düşmesi

C) I ve II

E) II ve III

10. Türkiye’nin güneyi ile kuzeyi arasında 6°’lik

13. Ankara 33º Doğu meridyeni ve 40º Kuzey para-

enlem farkı vardır.

lelinde yer almaktadır.

Bu farkın aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili olmadığı söylenebilir?

Aşağıda verilen il ve tarihlerden hangisinde gündüzler Ankara’dakinden daha kısadır?

A)

Güneş ışınlarının düşme açısı

A)

B)

Sıcaklık dağılışı

B)

Sinop - 21 Haziran

C)

Dağların uzanış doğrultusu

C)

Samsun - 21 Aralık

D)

Yetiştirilen tarım ürünleri

D)

Mersin - 21 Aralık

E)

Doğal bitki örtüsü

E)

Hatay - 23 Eylül

Çanakkale - 21 Mart

22

PEGEM AKADEMİ

17. Aşağıdaki Türkiye haritasında İzmir ve Van üzerin-

14. Türkiye’de iklim ve bitki örtüsü çeşidinin

den geçen paralel yaklaşık olarak gösterilmiştir.

fazla olması aşağıda verilen durumlardan hangisinin sonucudur? A)

Kuzey-güney genişliğinin fazla olmasının

B)

Akdeniz ikliminin etkisi altında kalmasının

C)

Doğu yarım kürede yer almasının

D)

Yer şekillerinin çeşitlilik göstermesinin

E)

Kuzey yarım kürede yer almasının

Van

İzmir

39°K

Buna göre aşağıdakilerden hangisinin İzmir ve Van için benzer özellik olduğu söylenebilir? A)

15. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genelde

Başlangıç meridyenine uzaklıkları

B)

Çizgisel hızları

C)

Nem oranları

D)

Yerel saatleri

E)

Nüfus dağılımları

sıcaklık azalır. Aşağıdakilerden hangisi sıcaklık-enlem ilişkisine ters düşer?

18. Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak sıcaklık azalır.

A)

İzmir’de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul’dan fazla olması

B)

Mersin’de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir’den kısa olması

C)

Adana’daki sıcaklık ortalamalarının Ankara’dan fazla olması

D) E)

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen duruma benzer bir yargıdır? A)

Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe daimi kar sınırının deniz seviyesine yaklaşması

Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması

B)

Deniz suyu sıcaklığının Akdeniz’den Karadeniz’e doğru azalması

Antalya’da yaz turizmi süresinin İzmir’den fazla olması

C)

Akdeniz’deki kalıcı kar alt sınırının Karadeniz’dekinden yüksek olması

D)

Aynı tarım ürününün Çanakkale’de Erzurum’dan önce olgunlaşması

E)

Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması

19. •

16. Türkiye’ye güneş ışınları hiçbir zaman 90°’lik açıyla gelmez. Aşağıdakilerden hangisi açıklamada verilen yargıyla aynı nedene bağlı değildir?

Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi

•

Bakı yönünün yıl boyunca güney olması

•

Gölge yönünün her zaman kuzeyi göstermesi

Yukarıda verilen Türkiye’ye ait özelliklerin oluşmasında aşağıda verilenlerden hangisinin etkisi en fazladır?

A)

II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması

B)

Gölge boyunun hiçbir zaman sıfır olmaması

C)

A)

Kuzey yarım kürede yer alması

B)

Doğu yarım kürede yer alması

Gölge yönünün daima kuzey olması

C)

Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması

D)

Gece-gündüz değişiminin belirgin olması

D)

Ortalama yükseltisinin fazla olması

E)

Bakı yönünün yıl boyunca güney olması

E)

Orta kuşakta yer alması

1. C

2. C

3. E

4. A

5. A

6. A 7. E 8. E

9. A

10. C 11. D

12. B 13. C 14. D 15. D

16. A

17. B 18. D

19. C

23

PEGEM AKADEMİ

ÇÖZÜMLER 1.

Ülkemiz kuzey yarım küre’de yer aldığından güneyden esen rüzgârlar ısıtıcı, kuzeyden esen rüzgârlar soğutucu etkide bulunur. Antalya’da turizm sezonunun erken başlaması enlemin bir etkisidir. Aynı şekilde maki yükselti sınırının Akdeniz’den Marmara’ya doğru alçalması enlemin etkisini gösterir. Ekvatordan kutuplara gidildikçe gündüz süreleri uzar. Bu durum da matematik konumun yani enlemin bir sonucudur. Ancak Ege’den İç Anadolu’ya gidildikçe sıcaklıkların düşmesi karasallıkla ilgilidir.

4.

Rize Bingöl

Cevap C

2.

Haritada aynı boylam üzerinde yer alan Rize ve Bingöl verilmiştir. Aynı boylam üzerindeki tüm noktalarda yerel saat aynıdır. Ancak bu iki merkezin bitki örtüsü ve yıllık sıcaklık ortalaması aynı değildir. Çünkü bu iki merkezde farklı iklim özellikleri görülmektedir. Bu iki merkezin Ekvator’a olan uzaklıkları aynı değildir. Çünkü bu iki merkez aynı enlem üzerinde yer almamaktadır. Sadece aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerin ekvatora olan uzaklıkları aynıdır. Başlangıç meridyenine olan uzaklıkları da aynı değildir. Çünkü ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe iki meridyen arası mesafe daralmaktadır.

Türkiye’nin ılıman kuşakta yer alması, doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması matematik konumun bir sonucudur. Deniz suyu tuzluluğunun en fazla Akdeniz’de olması matematik konumunun (Enlem) bir sonucudur. Fakat Karadeniz Bölgesinde turunçgil ve kivinin yetiştirilebilmesi bu alanın özel konumu ve kış aylarının ılık geçmesiyle (Fön rüzgârlarıyla) ilişkilidir. Fön rüzgârı; yamaçlardan aşağıya doğru esen sıcaklığı artırıcı etki yapan rüzgârdır. Mikro klima iklim alanı oluşmasını ve Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetişmesi sağlar. Cevap C

Cevap A

5.

Türkiye 26°-45° Doğu meridyenleri ile 36°-42° Kuzey paraleleri arasında yer almaktadır. Buna göre 26°-45° DM ile 36°-42° KP’nin kesişim noktası I no’lu bölümde kalır. Cevap A

3.

Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler. Türkiye’nin özel konumuyla ilgili bilgiler dikkate alındığında, Avrupa ile Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumunda olması, üç tarafının denizlerle çevrili olması, yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması ve farklı iklim özelliklerinin görülmesi Türkiye’nin özel konumunun sonuçları içinde yer alır çünkü ülkemizin bu özellikleri enlem veya boylamla ilgili değildir. Ancak buzulların oluşturduğu kıyı tiplerinin görülmemesi ülkemizin enlem değerleri ile ilgilidir. Cevap E

6.

Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip olduğu kendine has özelliklerinin tümüne “özel konum” denir. Türkiye’nin orta kuşakta yer alması, dört mevsimin belirgin olarak yaşanması, bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması, en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkının olması matematik konumunun sonuçları arasında yer alır. Ancak dağlık ve engebeli bir ülke olması Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından birisidir. Cevap A

PEGEM AKADEMİ

7.

24

Ekvator’dan kutuplara gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Buna enlem etkisi denir. Türkiye’de dört mevsimin belirgin olarak yaşanması, cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi, Akdeniz’in Karadeniz’den daha tuzlu olması ve kış aylarında Sinop’ta gecelerin Ankara’dan daha uzun olması enlemin sonuçları içinde yer alır. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri çeşitli bir ülkedir. Buna bağlı olarak; •

Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu Anadolu (Erzurum) soğuk bir gün yaşarken aynı anda Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanır.

10. Türkiye’nin güneyi ile kuzeyi arasında 6° lik enlem farkı vardır. Buna bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe; •


•

Sıcaklık azalır.

•


•


•

Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.

•


•


•


•

Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür.

•

Doğal bitki örtüsü değişir.

•

Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür.

•

Yetiştirilen tarım ürünleri değişir.

•

Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir.

•

Mikroklima iklim bölgeleri oluşur.

Ancak Türkiye’de dağların uzanış doğrultusu özel konumla ilgilir.

•

Ülkemizde aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanması yer şekillerinin çeşitlilik göstermesiyle (yani özel konumla) ilgilidir.

Cevap C

Cevap E

11. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; 8.

Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin;

Yerel saatleri,

•

saat dilimleri, öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır.

•

Güneş ışınlarının geliş açısı

•

Gölge boyları

•

•

Çizgisel hızları

•

Grup ve tan vakitleri

•

Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir.

Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğuna, bu iki merkezin öğle vakitlerinin farklı olması kesin bir kanıttır.

Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; •

Yerel saatleri,

•

Saat dilimleri

•

Öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır.

Cevap E

9.

•

Türkiye’de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe; •


•

Sıcaklık azalır.

•


•


•

Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.

•


•


•


Cevap D

12. Ulaşım olanakları yer şekilleri ve dağların kıyıya uzanışı ile ilgilidir. II nolu bölge Ege’de, IV nolu bölge Akdeniz’dedir. Ege’de dağların kıyı çizgisine dik uzanması ve yer şekilleri nedeniyle ulaşım olanakları daha iyidir. Enlemin etkisi yoktur. Cevap B

13. Dünyanın eksen eğikliğine bağlı olarak özel tarih-

verilenlerden dağ yamacında yükseldikçe bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi, Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu’da bitki örtüsünün farklılık göstermesi özel konumla ilgilidir. Ancak açıklamalar da dikkate alındığında Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması enlemle ilgilidir.

lerde gece ve gündüz sürelerinde değişmeler görülür. Türkiye kuzey yarım kürede ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer aldığı için; yaz mevsiminde Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gündüz süresi uzarken, kış mevsiminde bu durumun tam tersi güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gece süresi uzar. Buna göre Ankara’dan gündüz süresi daha kısa olan merkez Ankara’dan daha kuzeyde yer almalı ve kış mevsimi yaşanmalıdır. Seçenekler incelendiğinde Samsun – 21 Aralık bilgisi doğru şıktır.

Cevap A

Cevap C

25 14. Kuzey-güney doğrultusunda geniş yer kaplayan ül-

PEGEM AKADEMİ

17. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin;

kelerde;

•


–

Enlem farkı,

•

Gölge boyları

–

Gece-gündüz süresi farkı,

•

Çizgisel hızları

–

iklim tipleri çeşitliliği,

•

Grup ve tan vakitleri

–

Bitki örtüsü çeşitliliği,

•

Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir.

–

Tarım ürünleri çeşitliliği,fazladır.

Bir ülkenin iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasının iki nedeni vardır; bunlardan birincisi kuzey güney genişliği fazla ise iklim ve bitki örtüsü çeşidi fazladır ama Türkiye kuzey-güney genişliği fazla olmayan bir ülkedir. İkinci durum ise yer şekillerinin çeşitlilik göstermesidir. Bu durum bir ülkede iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlayacaktır. Türkiye’de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlamıştır.

Cevap B

Cevap D

18. Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak •

Yükselti ortalamaları

larının yeryüzüne düşme açısı daralır. Buna bağlı olarak da Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe genelde sıcaklık azalır. Türkiye’de ; İzmir’de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul’dan fazla olması, Mersin’de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir’den kısa olması, Adana’daki sıcaklık ortalamalarının Ankara’dan fazla olması ve Antalya’da yaz turizmi süresinin İzmir’den fazla olması gibi durumların ortaya çımasını sağlamıştır. Ancak Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması enlemle çelişen bir durumdur. Çünkü Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması nemlilik ile ilgili bir durumdur.

•

Karasallığın şiddeti

Cevap D

15. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışın-

16. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır ve buna bağlı olarak; •

Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir.

•

Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez ve gölge boyu sıfır olmaz.

•

Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır.

•

21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık’ta bu özelliklerin tersi yaşanır.

•

Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu durumun sonucunda gölge yönü daima kuzeye düşer.

•

21 Haziran’da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi artar.

•

21 Aralık’ta kuzeye doğru gidildikçe gece süresi artar, gündüz süresi azalır.

•

Karlı ve donlu gün sayısı

•

Akarsuların hızları

•

Hidroelektirik enerji potansiyeli

•

Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark, artar.

Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak; •

Sıcaklık ortalamaları

•

Kış ılıklığı

•

Nüfus miktarı

•

Sanayileşme

•

Tarımda makineleşme

•

Tarım ürünü çeşitliliği azalır.

Cevap D

19. Türkiye’ye ait verilen özellikler incelendiğinde, bu

gibi özellikler söylenebilir. Ancak II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması boylamla ilgilidir.

özelliklerin matematik ve özel konumunun sonucunda ortaya çıktığı anlaşılacaktır. A, B, D ve E seçeneklerinde verilen bilgiler verilen özelliklerin görülmesini sağlamazken C seçeneğinde verilen Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması bilgisi Türkiye’de Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi Bakı yönünün yıl boyunca güney olması ve Gölge yönünün her zaman kuzeyi göstermesi özelliklerinin görülmesini sağlar.

Cevap A

Cevap C

26

PEGEM AKADEMİ

CEVAPLI TEST 1.

Aşağıda gösterilen iller arasındaki sıcaklık ortalamalarının farklı olmasının nedenlerinden hangisi doğru verilmiştir?

3.

Aşağıdaki haritada 40°D boylamı üzerinde numaralandırılmış yerlerden hangisiyle ilgili yanlış bilgi verilmiştir? 40°D

Samsun

I

Erzurum Çanakkale

II

Ankara

III IV V Mersin

A)

Ankara − Samsun (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem)

B)

Ankara − Erzurum (Karasallık, Enlem, Yükselti)

C)

Ankara − Mersin (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem)

D)

Çanakkale − Ankara (Denizellik, Karasallık, Enlem)

E)

Erzurum − Mersin (Denizellik, Karasallık, Boylam)

4.

2.

Aşağıda karşılaştırılan illere baktığımızda parantez içinde verilen nedenle hangi özellik doğru verilmiştir? A)

Ankara ile Samsun’a güneş ışınlarının geliş açısı farklıdır (Enlem)

B)

Hatay’a göre İzmir’de yerçekimi daha azdır (Enlem)

C)

Muğla’da çizgisel hız Iğdır’a göre daha azdır (Enlem)

D)

Bursa ile Sinop’un Ekvatora uzaklıkları aynıdır (Enlem)

E)

Muğla ile İzmir’e güneş ışınları geliş açısı aynıdır (Enlem)

5.

A)

21 Haziran’da I. bölgede gündüz süresi daha uzundur.

B)

21 Aralık’ta V. bölgede gece süresi uzamaya başlar.

C)

21 Mart’ta tüm noktalarda gece − gündüz süresi eşittir.

D)

23 Eylül’den sonra II. bölgede gece süresi uzamaya başlar.

E)

21 Aralık’ta III. bölgede, IV. bölgeye göre daha uzun gece yaşanır.

Aşağıda verilen hangi tarihler arasında Türkiye’de gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya başlar? A)

21 Temmuz − 23 Eylül

B)

21 Haziran − 21 Aralık

C)

21 Mart − 23 Eylül

D)

23 Eylül − 21 Mart

E)

21 Aralık − 21 Haziran

Aşağıdaki haritada numaralandırılmış yerlerden hangisinde en uzun gündüz ile en kısa gündüz arasındaki süre farkı en fazladır?

I II V

A) I

B) II

III

IV

C) III

D) IV

E) V

27 6.

Türkiye’de hem özel konumun hem de matematik konumun sıcaklık üzerinde etkileri vardır.

9.

Aşağıdakilerden hangisi özel konumun etkilerinden kaynaklanan bir özellik değildir?

7.

A)

Karadeniz ve karasal iklimlerin görümesi

B)

Batıdan doğuya doğru sıcaklıkların azalması

C)

Güneyden kuzeye doğru sıcaklıkların düzenli azalmaması

D)

Aynı anda dört mevsim özelliğinin yaşanması

E)

Akdeniz ikliminin görülmesi

PEGEM AKADEMİ

I

III

V IV

II

Yukarıda numaralandırılmış yerler incelendiğinde aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

Türkiye Kuzey Yarım Küre’dedir. Çünkü...

A)

21 Mart’ta güneş en geç I’de batar.

B)

21 Haziran’da V’te gündüz süresi en uzundur.

C)

21 Aralık’ta en uzun geceyi II. yaşar.

D)

23 Eylül’de güneşi ilk gören yer IV.’tür.

E)

21 Haziran’da en uzun gündüzü II. yaşar.

Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin sonuna getirilemez? A)

Marmara Bölgesi yıl boyunca Ege Bölgesi’ne göre güneş ışınlarını daha eğik açıyla alır.

B)

Kuzeyden gelen rüzgarlar daima sıcaklığı düşürür.

C)

Dağların güneyindeki yerleşmeler daha yüksek yerlere kadar çıkar.

D)

Iğdır’dan Hakkari’ye gidildiğinde (Haziran ayında) gündüz süresi kısalır.

E)

10.

Kastamonu İzmir Hakkari

Muğla

Türkiye dört mevsimi aynı anda yaşar.

Hatay

Yukarıdaki harita incelendiğinde hangi ilde yıl boyunca gece - gündüz süresi arasındaki fark en fazladır? A) Hakkari

8.

B) İzmir

D) Muğla

Aşağıdakilerden hangisinde 21 Aralık tarihinde Rize’nin gece süresinin Mardin’den daha uzun olmasının nedeni doğru olarak verilmiştir?

C) Hatay E) Kastamonu

11. Doğu Karadeniz’de bulunan dağların kuzey

A)

Mardin ile Rize’nin aynı boylamda yer almaması

B)

Mardin ile Rize’nin yeryüzü şekillerinin farklı olması

C)

Rize’de yerçekiminin Mardin’den daha fazla olması

A)

Bakı etkisi

B)

Yüzey şekilleri

D)

Rize’de yıl boyunca bulutluluk oranının Mardin’den fazla olması

C)

Türkiye’nin KYK’de yer alması

E)

Rize’nin bulunduğu enlemin Mardin’in bulunduğu enleme göre daha kuzeyde olması

D)

Toprak türü

E)

Denizellik etkisi

yamaçlarında bulunan orman örtüsünün, güney yamaçlarına göre daha fazla olmasının nedeni nedir?

28

PEGEM AKADEMİ

12.

15. Aşağıdaki yargılardan hangisi Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından değildir? –

Türkiye’de bu tarihten itibaren gündüz süreleri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar.

–

Kuzey yarım kürede en uzun gündüz en kısa gece süresi yaşanır.

–

Türkiye’de bu tarihte bütün illerde yıl içerisindeki en uzun gece süresi yaşanır.

–

Türkiye’de bu tarihten itibaren geceler gündüzlerden daha uzun olmaya başlar.

Yukarıdaki bilgiler incelendiğinde hangi tarihin özelliği verilmemiştir? A) 21 Mart

B) 21 Eylül

D) 21 Aralık

A)

Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düzenli olarak azalmaması

B)

Kıyılarda denizel iklimin görülmesi

C)

Karadeniz ve karasal iklimlerin görülmesi

D)

Akdeniz ikliminin görülmesi

E)

Aynı anda dört mevsim özelliğinin görülmesi

16. Türkiye’nin güneyinden kuzeyine gidildikçe aşağıdakilerden hangisi azalmaz?

C) 21 Haziran

E) 23 Eylül

A)


B)

Buharlaşma ve güneşlenme süresi

C)

Meridyen aralıkları

D)

Orman, yerleşme ve tarım üst sınırı

E)

Işın tutulması

13. Türkiye’de KYK’de ve Yengeç Dönencesi’nin dışında yer alır.

17.

Buna bağlı olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A)

Güneyden kuzeye doğru, çizgisel hız azalır, alacakaranlık süresi artar.

B)

Güneyden kuzeye doğru, gece - gündüz süre farkı artar (21 M - 23 E hariç)

C)

Gölge yönü daima kuzeyi gösterir, kuzeye gidildikçe gölge boyu uzar.

Yukarıdaki haritada gösterilen A ve B şehri için hangisi söylenemez?

D)

Güneyden kuzeye doğru, meridyen aralıkları daralır.

A)

Gece gündüz uzunluğu aynıdır.

Dağların kuzey yamaçları güney yamaçlarına göre daha sıcak olur.

B)

Güneşin doğuşu ve batışı süresi aynıdır.

C)

Yerçekimi ivmesi aynıdır.

D)

Çizgisel hızları aynıdır.

E)

Sıcaklık ortalamaları aynıdır.

E)

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Orta

A

B

18. Türkiye’nin batısından doğusuna gidildikçe

Kuşakta yer almasının sonucudur?

aşağıdakilerden hangisi azalır?

A)

Güneş ışınları hiçbir zaman dik düşmez.

A)

B)

Gölge yönü daima kuzeyi gösterir.

B)

Akarsuların hızları

C)

Dağların güneye bakan yamaçları daha sıcak olur.

C)

Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark

D)

Kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürür.

D)

Tarım ürünü çeşitliliği

E)

Batı rüzgarlarının etkisi altındadır.

E)

Tarım ürünleri olgunlaşma süresi

1. C

2. A

3. B

4. E

5. A

6. E

7. E

8. E

9. A

10. E

11. E

Karasallığın şiddeti

12. B

13. E

14. E

15. D

16. E

17. E

18. D

29

PEGEM AKADEMİ

ÇIKMIŞ SORULAR 1.

2.

Aşağıdakilerden hangisi, Azerbaycan petrolleri ve Türkmenistan doğalgazının Türkiye üzerinden Akdeniz’e ulaştırılmasının Türkiye’ye sağlaması beklenen yararlardan biri değildir? (2001) A)

Jeopolitik öneminin artması

B)

Enerji açığının kapanmasına katkıda bulunması

C)

Doğu Akdeniz limanlarının öneminin artması

D)

Turizm gelirlerinin artması

E)

Petrole dayalı sanayi kuruluşlarının artması

Aşağıdakilerden hangisinde verilen iki kent arasındaki yerel saat farkı diğerlerinden daha fazladır? (2005) A)

Samsun - Adana

B)

İzmir - Ankara

C)

Balıkesir - Erzincan

D)

Muğla - Çanakkale

E)

İzmit - Kastamonu

Aşağıdakilerin hangisinde verilen tarihlerde, Sinop’ta gündüz ve gece süreleri Antalya’dakinden daha uzundur? (2002) Gündüz süresi

3.

4.

Gece süresi

A)

21 Mart

23 Eylül

B)

23 Eylül

21 Haziran

C)

21 Haziran

21 Aralık

D)

21 Aralık

21 Mart

E)

21 Ocak

23 Eylül

Türkiye’nin en doğu ucu ile en batı ucu arasında 76 dakikalık zaman farkının olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2004) A)

Asya ve Avrupa kıtalarında topraklarının olmasıyla

B)

Yüzey şekillerinin engebeli olmasıyla

C)

Başlangıç meridyeninin doğusunda olmasıyla

D)

Geçen meridyen sayısıyla

E)

Kuzey Yarım küre’de yer almasıyla

5.

Aşağıdaki haritada Ankara, Iğdır ve Başkale’nin coğrafi koordinatları verilmiştir.

Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? (2007) A)

21 Aralık’ta Başkale’de gündüz süresi Ankara’dan uzundur.

B)

21 Haziran’da Iğdır’da Başkale’den daha uzun gündüz yaşanır.

C)

Verilen kentlerin hepsinde 23 Eylül’de güneş doğduktan 12 saat sonra batar.

D)

En uzun günle en kısa gün arasındaki farkın en fazla olduğu yer Başkale’dir.

E)

Iğdır’ın yerel saati Ankara’nınkinden daha ileridir.

PEGEM AKADEMİ

6.

9.

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de yer aldığının bir göstergesi olamaz? (2008) A)

Akdeniz Bölgesi’ndeki akarsuların kuzeyden güneye doğru akması

B)

Karadeniz Bölgesi’nde, Aralık ayında, gündüz süresinin İç Anadolu Bölgesi’nden daha kısa olması

C)

7.

30

Marmara Bölgesi’nin yıl boyunca güneş ışınlarını Ege Bölgesi’nden daha eğik alması

D)

Toros Dağları’nın güneye bakan yamaçlarının kuzey yamaçlarından daha sıcak olması

E)

Coğrafi bölgelerin tümünde kuzey sektörlü rüzgârların sıcaklığı düşürmesi

Deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu

C)

Yağışın mevsimlere göre dağılışı

D)

Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi

E)

Gündüz süresinin uzunluğu

Tarihî eserlerin ve doğal güzelliklerin olması

B)

Kişi başına düşen ulusal gelirin büyük kentlerde daha yüksek olması

C)

İşletilen ve işletmeye açılacak çeşitli madenlerin olması

D)

Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi

E)

Kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığının gelişmiş olması

ğıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? (2012)

Orman üst sınırı

B)

A)

10. Türkiye’nin jeopolitik önemi üzerinde aşa-

Aşağıdakilerden hangisinin Akdeniz Bölgesi’yle Karadeniz Bölgesi arasında farklılık göstermesi enlem etkisine bağlanamaz? (2009) A)

Türkiye’nin orta kuşakta bulunması, aşağıdaki ekonomik özelliklerinden hangisini etkilemiştir? (2010)

A)

Eski dünya karaları arasında merkezi bir konuma sahip olmasının

B)

Ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olmasının

C)

Dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasının ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesinin

D)

Önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olmasının

E)

Uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunmasının

8. Sinop Artvin

Bolu

11. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı Kýrþehir

boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? (2013)

Siirt

Antalya

21 Haziran’da, haritada gösterilen kentlerin hangisinde, Kırşehir’e göre hem gündüz süresi daha kısadır hem de güneş daha erken doğar? (2010) A) Bolu

B) Sinop D) Siirt

C) Artvin

A)

Eğim değerlerinin farklı olmasına

B)

Yüz ölçümlerinin farklı olmasına

C)

Yüksekliklerinin farklı olmasına

D)

Enlem derecelerinin farklı olmasına

E)

Bitki örtülerinin farklı olmasına

E) Antalya

1. D

2. C

3. D

4. C

5. D

6. A

7. C

8. D

9. D

10. C 11. C

31

PEGEM AKADEMİ

ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI 1.

Petrol ve doğalgaz boru hatlarının Türkiye’den geçmesi, ülkemizin jeopolitik konumunu artırıp, enerji açığını kapatmaya katkıda bulur. Boru hatlarının turizm gelirlerine etkisi yoktur.

8. Sinop Artvin

Bolu

Cevap D Kýrþehir Antalya

2.

Sinop, Antalya’ya göre daha kuzeydedir. 21 Haziran’da gündüz süresi, 21 Aralık’ta gece süresi kuzeye doğru artar.

21 Haziran’da, Kırşehir’e göre hem gündüz süresinin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu bir merkeze gitmek istiyorsak, Kırşehir’den güneydoğu yönüne doğru hareket etmemiz gerekmektedir. Buna göre haritada verilen illerin coğrafi konumları dikkate alındığında, Kırşehir’e göre hem gündüz süresinin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu merkez Siirt ilidir.

Cevap C

3.

Yerel saat farkı meridyenle ilgilidir. Türkiye’nin doğusu ile batısı arasında 19 meridyen, 76 dakika zaman farkı vardır.

Cevap D

Cevap D

9. 4.

Yerel saat farkı meridyen farkına bağlıdır. Doğu batı yönünde uzak olan şehirler arasında yerel saat farkı da fazladır. Buna göre Balıkesir ve Erzincan arasında yerel saat farkı daha fazladır. Cevap C

5.

Türkiye’de 21 Aralık’ta güneye, 21 Haziran’da kuzeye doğru gündüz süresi uzadığı için, A ve B şıklarında verilenler doğrudur. 23 Eylül’de gece – gündüz süresi her yerde eşit olduğu için C şıkkı da doğrudur. Iğdır, Ankara’nın doğusunda olduğu için yerel saati ileridir. E şıkkı da doğrudur. En uzun gün (gündüz) ile en kısa gün (gündüz) arasındaki fark Ekvator’dan kutuplara doğru arttığı için Türkiye’nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu fark Başkale’de fazla değil, daha azdır. Cevap D

6.

Akarsuların akış yönü eğim ve yer şekillerine bağlıdır. Bulunduğu yarım küreyle ilgili değildir. Diğer özellikler Türkiye’nin Kuzey yarım kürede yani Ekvator’un kuzeyinde yer almasıyla ilgilidir. Cevap A

7.

Bölgelerin coğrafi konumlarına dikkat edilip, enlemin coğrafi dağılışlar üzerindeki etkisi göz önüne alındığında orman üst sınırı, deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu, tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi, gündüz süresinin uzunluğu… gibi farklılaşmaların enlemin etkisiyle ortaya çıktığını söyleyebiliriz. C seçeneğinde verilen ‘Yağışın mevsimlere göre dağılışı’ bilgisi enlem etkisine bağlı olmayıp, iklim koşullarının farklı olmasına bağlıdır. Cevap C

Siirt

Türkiye’nin orta kuşakta bulunması, tarihi eserlerin ve doğal güzelliklerin olması, kişi başına düşen ulusal gelirin büyük kentlerde daha yüksek olması, işletilen ve işletmeye açılacak çeşitli madenlerin olması, kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığının gelişmiş olması gibi ekonomik özelliklerini etkilemez. Ancak D seçeneğinde verilen, “Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi” bilgisini doğrudan etkilemektedir. Cevap D

10. Yer politikası anlamına gelen jeopolitik; coğrafi konum, iktisadi kaynaklar, nüfus ve askeri güç büyüklüğü gibi olanakların bir devletin dış politikası üzerindeki etkilerini ifade eder. Türkiye’nin jeopolotik önemi üzerinde seçeneklerde verilen •

eski dünya karaları arasında (Asya, Avrupa, Afrika) merkezi bir konuma sahip olması (A),

•

ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olması (B),

•

önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olması (D),

•

uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunması (E) etkili olmaktadır.

Ancak dört mevsimin belirgin olarak yaşanması ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesi jeopolitik önemi üzerinde verilenler içerisinde en az etkilidir. Cevap C

11. Bir Türkiye fiziki haritasında yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi bu ovaların özel konum farklılıklarından kaynaklanır. Fiziki haritalarda renkler yükselti basamaklarını gösterdiğine göre bu ovaların farklı renklerle gösterilmesi yükseltilerinin farklı olması ile ilgilidir. Cevap C

Cografya Pegem

Recommend Documents