1
ตนฉบั นฉบับให บให โครงการฯ ภาควชาส ชาส อผสม อผสม คณะจตรกรรมฯ ตรกรรมฯ ม. ศลปากร ลปากร | ศกร กร 23 23 ม.ค. 2558 | 10.00-12.00 น. | ม 29 29 หนา
พม พมาไม ได าไม ไดรบไทย รบไทย ในประวั ในประว ตั ศาสตร ศาสตร ไทยรบพม ไทยรบพมา โดย สจจตต ตต วงษ วงษเทศ เทศ มตชน ชน www.sujitwongthes.com
ศาสนาพม ศาสนาพมา พมานั านับถ บถอศาสนาพม า หมายถ หมา ยถง ศาสนาผททเคล เ คลอบด อบดวยพทธศาสนา ทธศาสนา ภาพเขยนร ยนรปนัตพระเจ ปนัตพระเจาตะเบ าตะเบงชเวต งชเวต นัต ( nat) คอ ผผ บบ านผ านผเม เมองของพม อ งของพมา มม อทธ ทธฤทธ ฤทธ เป เปนท นันับถ บถอย อยาเกรงกว าเกรงกวางขวาง างขวาง เพราะลวนเป วนเปนผตายโหง ตายโหง ในพมาม ามนัน ัตอย ตอย 37 37 ตน หน งในจานวนนั านวนนันม นมนัน ัตของพระเจ ตของพระเจาตะเบ าตะเบงชเวต งชเวต รวมอย รวมอย ดดวย วย ตานานเล านานเลาวาพระเจ าพระเจาตะเบ าตะเบงชเวต งชเวต ถถกพนั กพนักงานเช พระแสงลอบสั พระแสงลอบสังหาร งหาร โดยตัดพระ ดพระ เศยรขาดกระเด ยรขาดกระเดน เม อคราวท อคราวท ถถกหลอกให กหลอกใหออกไปคล ออกไปคลองช องชางเถ างเถ อนแถบเม อนแถบเมองสะโตง องสะโตง ขณะพระเศยรขาดออกจากร ยรขาดออกจากราง พระเนตรยังกะพร งกะพรบอย บอย อก นาน นา น เป นเหต นเ หต ให ให เม เ ม อ ส นพระชนม น พระชนมแล แลวได วได ไปเก ไปเกดเป ด เปนนัตตนท ตตนท 17 17 (ในกล มนั มนัต 37 ตน) พระเจาตะเบ าตะเบงชเวต งชเวต ประส ประสต ในป ต ในป พ.ศ. 205 20599 และส แ ละส นพระชนม น พระชนม ในป พ.ศ. 209 20933 รวม ร วม พระชนมาย 34 34 พรรษา [ภาพและค า อธ บ ายสร ป จากหนังส อ มหาราชวงษ พงศาวดารพม า ฉบับ สานั านักพ กพมพ มพมต มตชน ชน พมพ มพครั ครังแรก งแรก พ.ศ. 2545]
2
ฯ
3
แผนทป ระเทศพมา [ จาก Khin
Myo Chit. A WONDERLAND OF BURMESE LEGENDS.
Bangkok:Tamarind Press, 1984.]
ในทางสากล ชางเป นสัตวทองถ นของดนแดนสวรรณภม ในอษ าคเนย เพราะม ชกชมทัว ไป ชางงานท ฝก ดแลวเปนสนคาสงออกไปอนเดยใตและลังกา ชางจงเปน สัลักษณทัง ของพมาและไทย
4
เมยนมา, พม า เมยนมาร (Myanmar ) กับพมา (Bama อังกฤษเรยกเพ ยนเปน Burma) เปนคา เดยวกัน ท ออกเสยงตางกัน เพราะในภาษาพดของพมา มักแผลงเสยง ม เปน บ (หรอ พ) แลวรวบเสยง เ-ย เปน ะ เดมช อ พมา เปล ยนเปน เมยนมาร เม อ พ.ศ. 2532 (เมยนมาร เดมเขยน เมยน มา) เมยนมาร หรอ พมา หมายถง ดนแดน (มหลักฐานในจารกเมองพกาม) และบางท กหมายรวมถงกล มคนชาตพันธ ตางๆ สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ เคยสันนษฐานวา พมา กลายมาจากคาวา พราหมณประเทศ แต ไมนาเช อ เพราะพมาเตมไปดวยพทธ เกอบไมมพ ราหมณ Õ
ประชากร ในพมามประชากรหลากหลายชาตพันธ รวมกันโดยประมาณมากกวา 60 ลานคน พมา พดตระกลภาษาจน-ทเบต (Sino-Tibetan) ม 68% เปนจานวนมากสด นอกนั น เป น กล ม ชนชาต พัน ธ ต า งๆ เช น ฉาน (ไทยให ) 9 %, มอ 2 %, กะเหร ยง, อาระกัน (ยะไข), ชน, อนเดย, จน, ฯลฯ
5
ทวาย ทวายเปนชมชนสถานการคา ทางฝ ัง ทะเลอันดามันในพมา ราว 2,000 ปมาแลว (อย ระดับเดยวกับ จ. ตาก) เสน ทางบกจากทวายเข า ไทยขนสน คาผานชองพระเจดยสามองค (อ. สัง ขละ จ. กาจนบร) ลงแควนอย ส แมน าแมกลอง (จ. กาจนบร) แยกเขาแมน าทาจน ผาน เมองอ ทอง (อ. อ ทอง จ. สพรรณบร) เปนบรเวณสาคัของยคสวรรณภม สงผลใหมบานเมองรัฐทวารวดแหงแรกท อ. อ ทอง แลวกระจายส ใกลเคยง เชน เมองนครชัยศร (อ. นครชัยศร จ. นครปฐม)
ด, ตะนาวศร มะร มะรดและตะนาวศร เปนชมชนสถานการคา ทางฝ ัง ทะเลอันดามัน ราว 2,000 ป มาแล ว (มะร ด อย ร ะดับ เดย วกับ จ. ประจวบคร ขั นธ ตะนาวศร อ ย ร ะดับ เดย วกับ จ. ชมพร) เสนทางบกจากมะรดเขาไทยขนสนคาผานชองสงขร (อ. เมอง จ. ประจวบครขันธ) ลงอาวไทยไดตลอด และข นไปเมองเพชรบร เขาถงบานเมองล มน าเจาพระยา พระนารายณฯจางชาวอังกฤษ (Siamese White) เปนเจาเมองมะรด และทตจาก ตะวันตกข นบก (และขากลับลงเรอ) ท เมองมะรด เขาถงอยธยา เชน ทตฝรัง เศส, ทต เปอรเซย (อหราน) มาสหมอกของขนแผนเปนมาอาหรับ ลงเรอจากอนเดย ข นฝ ัง ท เมองมะรด แลว ตอนไปเล ยงท เมองเพชรบร
6
แผนทส วรรณภมในอษาคเนยในตาราภมศ าสตร Cosmographia ของ เซบาสเตยน มนสเตอร นัก ภมศ าสตรชาวเยอรมัน พมพครังแรก พ.ศ. 2087 กาหนดตาแหนงแผนด นเงน (หรัญภม ) อย ระหวา งกร งหงสาวดและปากแมน า คงคา สวนแผนดน ทอง (สวรรณภม ) มอาณาเขตทศเหนอจดกรงหงสาวด ทศใตจดมะละกา ทศตะวันตกจดอาวเมาะตะมะ และทศตะวันออกจดทะเลจนใต เปนบรเวณทวารวดและฟนันในอดต หรอสยามประเทศและเพอ นบานอนโดจนในป ัจจบัน ตาราเลมน ฉบับพมพครังสดทายเมอ พ.ศ. 2171 ระบชัดเจนวา ในราชอาณาจักรสยามเปนทต ัง ของแผนดนทอง ซง เปนแผนดนทองของปโตเลม...ถัดลงมาคอแหลมทอง ซง มภมลักษณะเปนคอยาว านช) ( ภาพและคาอธบาย ไดจาก ธวัชชัย ตังศรว “
”
แผนทแ สดงบรเวณสวรรณภม บนภาคพ นทวปของอษาคเนยป ัจจบัน เสนประทางซายและขวา แสดง เสนทางการคาทางทะเลจากตะวันตก และจาก ตะวัน ออก ตอ งพัก แวะขน ส น คาขามคาบสม ท รบร เ วณท เปน ประ เทศ ไทย ส ง ผล ใหเ ก ด ความ หลากหลายทางเผาพันธและสังคม วัฒนธรรมในไทยและสวรรณภม
7
พม า มาจากไหน? ประวัตศาสตรพมา มพัฒนาการมาตังแตยคดกดาบรรพ ไมนอยกวา 3,000 ป มาแลว (เชนเดยวกับไทย และประเทศเพ อ นบา นอ น ๆ) และนับเปน สว นหน ง ของ ประวัตศ าสตรสวรรณภม ในอ ษาคเนยอาเซยน พบหลักฐานจากการขดคนทางโบราณคดหลายแหง ม โครงกระดก และมฟ ันทอง (คอ ฟ ันเล ยมดวยทองคา)
บรรพชนพม า ประวัตศ าสตรพมา ยกยองนับถอบรรพชนหลัก 2 พวก คอ ปย และ มอ ปย (Pyu) หรอ พย ในเอกสารโบราณของไทยเรยก ผ ว เปนกล มชนพดตระกล ภาษาจน-ทเบต มชมชนบานเมองตังแตราวหลัง พ.ศ. 500 (หรอราว 2,000 ปมาแลว) เชน ศรเกษตร, เบกตาโน, ฮาลน , ฯลฯ รับพราหมณ-พทธจากอนเดย (ยคเดย วกับ สวรรณภม, ทวารวด ในไทย) พกาม ความเปนพมา เร มท รัฐพกาม (Pagan) ราวหลัง พ.ศ. 1600 ยคพระเจาอโนรธามัง ชอ นับถอพทธศาสนาเถรวาท มอานาจเหนอเมองมอท อย ทางใตของพกาม พกาม อย บนพ นท ก งทะเลทราย มแมน า อร วด ไหลผ าน มสถปเจดยนับพันองค ขนาดมหมากอดวยอฐ ลมสลายจากการรกรานของพวกมองโกลกองทัพกบไลขาน ราว พ.ศ. 1832 (รวมสมัยรัฐละโว-อโยธยา ในไทย) อังวะ รัฐอังวะ ท เมองอังวะ ถกสถาปนาเม อ พ.ศ. 1907 สบทอดจากรัฐพกาม (ขณะนัน อยธยาอย ในแผ นดนสมเดจพระรามาธบด อ ทอง) เมองมาว ของพวกไทยใหมอ านาจอย ทางตอนเหนอ แลวรกรานอังวะลมสลาย ราว พ.ศ. 2070 (อยธยาในแผนดนสมเดจพระรามาธบดท 2) ตองอ รัฐตองอ ท เมองตองอ เตบโตข น (สบตอจากอังวะ) ราวหลัง พ.ศ. 2029 มพ น ท เล อนลงทางใต (จากอังวะ) เร มปะทะกับมอและอยธยา (ในแผนดนสมเดจ พระบรมไตรโลกนาถ พ.ศ. 1991-2031)
8
บ ท ศ ผ ชนะส “เมงตยาชเวท” หรอ “พระเจาตะเบงชเวต ” (แปลวา สว รรณเอกฉัตร ไทยเร ยก “มังตรา”) กษัตรยพระองคท 2 แหงราชวงศตองอ ตเมองหงสาวดของพวกมอแตก แลวยายเมองหลวงลงมาอย ท หงสาวดเม อป พ.ศ. 2074 อก 7 ปตอมาพระองคทรงยกทัพตเมองเชยงกราน (คอบรเวณดานเจดยสามองค) กษัตร ยของกรงศรอยธยาในขณะนั นคอ สมเดจ พระชัย ราชาธราช ทรงเกณฑทหาร รับจางชาวโปรตเกสจนรบชนะพมาได (บางทนับเปนสงคราม “ไทยรบพมา” ครัง แรก) (เกรดสาคัท ระบอย ในพงศาวดารไทยชว งน คอ พ.ศ. 2091 พระมหาจักรพรรด ข นครองราชสมบัตท อ ยธ ยา ปเ ดย วกันน ต รงกับปท พ ระเจาตะเบงชเวต ยกทัพ มาต อย ธ ยา ซ ง สมเด จ พระส ร โ ยทัย ถ ก พระแสงของา วของพระเจ า เม อ งแปรฟ ัน จน ส นพระชนมบนคอชาง) “บายนหนอง” หรอ “บเรงนอง” (แปลวา พระเชษฐาของกษัตรย หมายถงเปนพ เขย ของพระเจาตะเบงชเวต ท ในนยายเร อง “ผชนะสบทศ” ของยาขอบ ใหช อวา ตะละแม จันทรา) ไดครองราชยสบ ตอจากนองภรรยาของตนเอง (เปน “หานตาวดเชงพยเชง พา” หรอพระเจาหงสาวดชางเผอก) สวนคาวา “ตะละพะเนยเธอเจาะ” ท แปลวา “พระเจาสบทศ” เปนพระนามท ปรากฏ อย ในจารกของพวกมอ ในรัชสมัยของบเรงนอง ชาวพมาถอวาเปนยคท ย งให เพราะนอกจากจะมอานาจ เหนอทัง พวกมอและไทยใหแลว ในป พ.ศ. 2112 พระองคยังยกทัพมากรงศรอยธยา ไดสา เรจ และเป ด ดน แดนทางตอนใต ซ ง รวมถง ทวาย มะรด และตะนาว ศร ให กลายเปนเสนทางการคาทางทะเลของพมาอกดวย สงครามยทธหัตถ? หลังการสวรรคตของบเรงนองในป พ.ศ. 2124 ราชบตรนันทบเรงข นครองกรง หงสาวด 3 ปตอ มาสมเดจพระนเรศวรประกาศ “ไมเปนสวรรณปฐพเดยวกันกับหงสาวด” ทายสดในป พ.ศ. 2143 พวกอาระกันยกทัพมาตกรงหงสาวดของพระเจานันทบเรง แตก แผนดนพมาแตกออกเปน 3 กก ไดแก อังวะ ตองอ และแปร คองบอง อลองพญา พ.ศ. 2295 อองไจยะ นายบานมดโชโบ หม บานเลกๆแหงหน งทางตอนกลางของ พมาแขงขอตอพวกมอแลวสถาปนาตนเองเปน “พระเจาอลองพา” แหงราชวงศ คองบอง (ไทยเรยก ราชวงศอลองพา) มเมองหลวงคอ เมองชเวโบ รวบรวมพมาเปน ปกแผนอกครัง ปกครองทัง พวกมอและไทยให
9
ตอยธยาแตก พ.ศ. 2303 พระเจาอลองพาเสดจสวรรคต พระเจาฉนบชน หรอพระเจาชางเผอก (ไทยเรยก พระเจามังระ) ข นครองราชยแทน แลวยายเมองหลวงกลับไปอย ทอ ังวะ 7 ปตอ มาพระองคยกทัพมาตกรงศรอยธยาแตกเปนครัง ท 2 ตรงกับ พ.ศ. 2310 หลังรัชกาลของพระเจามังระ ราชวงศคองบองยายเมองหลวงอก 2 แหง พม าเสยเมอง พระเจามนดง กษัตรยรัชกาลท 9 แหงคองบอง ไดสถาปนาเมองมัณฑะเลยข น เปน เมองหลวงแหงสดทาย (ตรงกับสมัย ร.4 ของไทย) ชวงเวลาน ตรงกับยคอาณานคม ท จักรวรรดอังกฤษคกคามอษาคเนย ย พมารบกับอังกฤษทั งหมด 3 ครั ง จนถงแผน ด นของพระเจาสปอ กษัตร รัชกาลท 10 แห งคองบอง พม ากเสยเมองใหกับอังกฤษในป พ.ศ. 2428 (ตรงกับ สมัย ร.5 ของไทย) นับเปนการปดฉากระบอบการปกครองอันมพระมหากษัตรยเปนประมขในพมา และประเทศพมากกาวลวงเขาส สมัยอาณานคมอยางเตมตัว (สรปจากเอกสารเท ยวเมองพมา, มอ ของ ศรพ จน เหลามานะเจร)
10
อนสาวรยมหาราชทังสามของประวัตศาสตรพมา (จากซายไปขวา) พระเจาอโนรธามังชอ พระเจา หงสาวดบเ รงนอง และพระเจาอลองพญา ทก รงเนปดอว
พระเจาสป อ (ธบอ) กษัตรยอ งคสดทายของพมา
11
ฉาน (Shan) พดตระกลภาษาไทย-ลาว มประชากรราว 9% มศนยกลางอย ตอนบนของพมา ทางเหน อตดจน ทางตะวันออกตดไทย แมน า สาละวนไหลผาน [ช อแมน าวาสาละวนเปนภาษาพมา แต ในตานานลานนาเรยกแมน าคง คาเดยวกับ ของ, โขง มาจากคามอวา โคลง แปลวา เสนทางคมนาคม] เอกสารยคอยธยาเรยกไทยให เพราะรับพทธศาสนาแลวเปนรัฐกอนไทยนอย (ล มน าโขง) ภาษาปากเรยก เง ยว แปลวา ง เปนคาดถก ยคกรงเทพฯ เรยกลาวพงดา เพราะมลายสักตัง แตเอวลงไปถงขา
ฉาน คอ สยาม คาวา ฉาน หรอ ชาน เพ ยนจากคาเดมวา สยาม ราวหลัง พ.ศ. 1700 พวกฉานเคล อนยายหนความขัดแยงเปน 2 ทาง คอ ไปตะวันตก ตัง หลักแหลงท ล มน าพรมบตร รัฐอัสสัม ในอนเดย คนไทยทัว ไปรจ ัก ในช อ อาหม (มาจากคาวา สยาม) ไปตะวันออก ตัง หลักแหลงท ล มน ากก (จ. เชยงราย) ตานานเรยกพวกสงหนวัต เปนบรรพชนพระเจาพรหม ตอมาเคล อนยายลงล มน านาน-ยม เปนประชากรรัฐส โขทัย
12
ลาวพงดา หมายถง ไทยใหญในวัฒนธรรมลาว ทส ักหมกตังแตพงหรอเอว ลงไปถงแขงขาหัวเขา (ภาพจาก Temples and Elephants by Carl Bock, 1884 )
13
พมาพงดา ชาวยโรปผ วาดบอกวาเปนชาวพมาสักหมก (ภาพจาก Temples and Elephants by Carl Bock, 1884 )
14
กลา ไทยใหญ กลา ในช อท งกลารองไห (ท อสาน) หมายถง ไทยให และตองซ เปนพอคาเรจาก พมา “จงวัวไปคา ข มา ไปขาย” ถงอสาน มสน คายอย เชน งาว (ดาบปลายกด), เคร องเงน, เคร องเขน, ขันทองเหลอง, ผา แพร และฆอง กลา ไทยให เรย กตัวเองวากลา อย บานโนนให อ. เข องใน จ. อบ ลฯ (ถก ทางการเหมารวมเป น คนตอ งซ แตย น ยัน วา พวกตนเป น ไทยให ) สรา งวัดสราง พระพทธรป แลวมประเพณบวชลกแกว ภาษาพดแบบไทยให ทกวันน ยังมบันทกวาเดนทางคาขายจากพมาเขามาถงอส านสมัย ร.3 ราว พ.ศ. 2390 [ม ร ายละเอ ย ดอ ก มาก ในหนังส อ ท ง ก ล าฯ ส จ ต ต วงษเ ทศ บรรณาธ ก าร สานักพมพมตชน พมพครัง แรก พ.ศ. 2546 หนา 304-398]
ไพล น ในกัมพชา ไพลน ในช อ บอ พลอยไพล น เมอ งไพลน จ. พระตะบอง ในกัมพชา (ตดตอ จ. จันทบร) มาจากช อในพมาวา เมองเผ ลน เขตรัฐฉาน (ไทยให) เปนบรเวณมทับทมและ พลอย ชาวกัมพชาท เมองไพลนเปนกลา ไทยให มศลปวัฒนธรรมแบบไทยให ทา พลอยสงจันทบร กลา จันทบร สมัย ร.5 ชางเจยระไนพลอยเมองจันทบร เปนกลา ไทยให ม ในเอกสารชาวย โรป ท เขาไปกรงเทพฯ
15
มอญ (Mon) พดตระกลภาษามอ-เขมร มประชากรราว 2% มศน ยกลางอย รม ทะเลอันดามันตอนลางของพมา ทางทศตะวันออกตดไทย ยาวลง ไปทางทศใต
หงสตัวเมยยนเกาะหลังหงสตัวผ หงสทองค ตัว ผ- ตัวเมย สัลักษณ ของมอ และเมอง หงสาวด น ท านประจ า เมองหงสาวด เลาวา หงสตัว เมยยน เกาะ หลังหงสตัวผ ดังน ม ห งสบ น มา เกาะอย เหนอพ นดน ผนเลกๆในทะเล ผน แผ น ด น น เ ลก จ น กระทั งหงสตัวเมย ไมมท เกาะ และตอง มาเกาะอย บ นหลัง หงสตัวผ ตอมาดนดอนปากแมน าไดขยายออกไป และผนดนเลกๆนันไดกลายเปนเนนเขา เต ยๆ เนน เขาน ตอมามความสาคัทางประวัตศาสตร และมนามวาฮางเปะอะเก จ (Hinthagonc) แปลวา พะโคสถาน หมายถง สถานท ท เปนเมองพะโค ซ งตอไปจะไดช อ วาหงสาวด เพราะเคยเปนท พักของหงสทอง 2 ตัว ดวยเหตจากคาบอกเลาในรปตานานและนทานดังกลาวมา ชาวมอเมองหงสาวด เลยเขยนรปสัลักษณเปนหงสตัวเมยเกาะหลังหงสตัวผ สะทอนใหเหนสังคมผหงเปนใหในพธกรรมเหนอผ ชาย
16
มอญ, เมง มอ กรอนคาจาก รามั, รมน (จารกมอ พ.ศ. 2022) และ เรมญ (จารกมอ พ.ศ. 1645) กลายเปน เมง ม ใช ในลานนา (จากหนังสอ ความเปนมาของคาสยามฯ ของ จตร ภมศ ักด ) ช อ มอ กรอนจาก รามั หมายถง แผนดนและผค น เตลง บางทมอถกเรยกวา เตลง (ตะ-เลง) ตอมาคนเตลงบางกล มเคล อนยายไปตังหลักแหลงในอนเดยแถบอาวเบงกอล ทา ใหนักวชาการร นกอนเขาใจคลาดเคล อนวาเตลงมาจากอนเดย แตตรงขาม เพราะเตลง พดตระกลภาษามอ-เขมร ท ไม ใชภาษาพ นถ นอนเดย [เตลงพาย วรรณกรรมยคกรงรัตนโกสนทร เลาเร องพมาพายพระนเรศวร เกดจาก เขาใจคลาดเคล อนวาเตลงคอพมา] มอ เปนคนดัง เดมดกดาบรรพบนสวรรณภม ไมนอยกวา 3,000 ปมาแลว ถอเปน บรรพชนคนอาเซยน (รวมไทยดวย) กล มหน ง มวัฒนธรรมรวมกับคนอาเซยนแลวรับพทธศาสนาจากอนเดย -ลังกายคแรกๆราว หลัง พ.ศ. 1000 รวมยคทวารวด ในไทย อักษรมอญ อักษรมอ ววัฒนาการจากอักษรป ัลลวะในอนเดยใต (ทมฬ) และอักษรทวารวด ราวหลัง พ.ศ. 1500 จารบนใบลาน รปอักษรกลมเพ อสะดวกในการจาร ไทยรับพทธศาสนาเถรวาทจากลังกาผานมอ แลวรับอักษรมอดัดแปลงเปน อักษรธรรม ลานนา-ลานชาง เขยนบนใบลานและป ับ สา (กระดาษสา)
17
หงส-พราน-เสอ นทานคาทานายเก าแก มนท านคาทานายเกาแกเร องหน งเก ยวกับหงส (มอ) พราน (พมา) เสอ (ไทย) กรมพระราชวังบวรมหาสรสงหนาท (คอ เสอ) แตง เพลงยาวนราศคราวยกไปต เมองพมาเม อ พ.ศ. 2336 กลอนเพลงยาวนราศตอนทายกลาวถงนทานคาทานายเกาแกไวดวยดังน คอหงสมาหลงกนน าหนอง เหตตอ งเมองมอญหงสา ตัวนายอองไจยะคอพรานป า คดฆาหงสตายจงไดด คอพมามาตเอามอญได กสมในทานายเปนถวนถ ยังแตพยัคฆเรองฤทธ จะกนพรานทย ง หงสตาย บัดน กถง แกกา หนด จะปรากฏโดยเหตเปนกฎหมาย ทัพเราเขาตองคาทานาย คอเสอรายอันแรงฤทธา จะไปกนพรานป าทฆ าหงส ใหปลดปลงมวยชพสังขาร แลวมคา ทานายบราณมา วาพมาจะส นซง รปกาย ถาผ ใดใครเหนใหเขยนไว จงจะไดประจักษสบ สาย เหตเปนเหนตองเหมอนคาทาย อังวะจะฉบหายในครังน ร.5 ทรงมพระราชวจารณเพลงยาวนราศฯ ไวดังตอไปน “มคา ทานายในกาลครัง นันวาหงสลงในหนอง พรานผห น งยงหงสตาย ภายหลังเสอ กนพรานผท ย งหงสตายนันเสย” “หงสนัน คอเมองหงสาวดเดมเสยแกเมองพมาส นสเช อวงศมาชานาน-----สมงทอ และพระยาทะละ คดกบฏแขงเมองตัง รามัประเทศข นเปนเอกราช มเมอง หงสาวดเปนพระมหานคร ไดกระทาศกกันกับพมา รามัมชัยชนะจับเจาแผนดนพมาลง มาขังไว ในเมองหงสาวด อองไจยะนายบานมดโชโบ ซ งเปนมังลองมาตเมองหงสาวด ได จงไดแกพรานผ ซ ง ยงหงสตาย ฝ ายกรมพระราชวังพระองคท 1 เม อยังเปนเจาพระยาสรสห ผ สา เรจราชการเมอง พษณโลกพวกพมาเรยกกันวาพระยาเสอ” เพลงยาวนราศฯ มความตอนทายวาเสอจะไปกนพรานป าท ฆาหงส หมายถงพระ ยาเสอจะยกไปตอังวะ
18
ราช ราชาธ ราชาธ ร าช ค อ พงศาวดารมอญ แปลเป น ไทยสมัย ร.1 ถ ก ก า หนดเป น วรรณกรรม [แสดงวาพงศาวดารกับวรรณกรรม เปนอันหน งอันเดยวกัน ] มะกะโท พอคารามัจากเมาะตะมะ ผานแมสอด (จ. ตาก) ไปอย เมองส โขทัย พระรวง สนับสนนใหมะกะโทเปนกษัตรย คมเสนทางการคาอาวเมาะตะมะ ทะเล อันดามัน
“อายพระยานอยน มันเปนบตรของกกจ รง แตวารปรางมันหาเหมอนกไม ผมกหยก นองท ตาพอง ลักษณะคนสามหาวหยาบชาใจฉกรรจ” (ภาพประกอบจากหนังส อ พงศาวดารรามัญ เรอ ง ราชาธราช สานักพมพบรการ พ.ศ. 2489)
พระยานอยทอดพระเนตรเหนเมยมะนกรปงามกชอบพระทัย หยดยนพนจโฉมนางอย มใครจะเสดจ ดาเนนตอไปได สวนเมยกชายหางตาไปสบพระเนตรพระยานอย (ภาพประกอบจากหนังส อ พงศาวดาร รามัญ เรอ ง ราชาธราช สานักพมพบรการ พ.ศ. 2489)
19
ป พาทยมอญ ป พ าทยมอ เปนวงป พ าทย ในวัฒนธรรมมอ ใชประโคมทัว ไป ทังประกอบการ แสดง และประกอบพธกรรมตังแตเกดถงตาย เหมอนป พาทยไทย, ป พาทยเขมร, ป พาทยลาว ในไทยมประโคมงานศพดวยป พาทยมอ เร มในแผนดน ร. 4 เม อรับพระบรม ราชานาตใหประโคมงานพระเมรทองสนามหลวง หลังจากนันพวกเจานายขนนาง ขาราชการกทา เลยนแบบสบมาจนแพรหลายส สามัชนทัว ไป
“วัฒนธรรมฆอง” ในอษาคเนยมตน แบบจากกลองทองหรอมโหระทก เมอ 3,000 ปมาแลว
20
พม าไม ไดรบไทย ในประวั ตศาสตร ไทยรบพม า ไทยรบพม า เป น ขอ ความครอบงา สัง คมไทยใหม อ คต ว า พม า เป น ศัต ร ท าง ประวัตศ าสตร จงมกจ กรรมปลกใจเกลยดพมา ตอเน องมาจนทกวันน มตน เร องจากหนังสอไทยรบพมา พระนพนธสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ แตพมาไมมส านกวาไทยเปนศัตรทางประวัตศาสตร เหมอนท ไทยม อ คตตอพมา จงไมมก จกรรมปลกใจเกลยดไทย เพราะพมาไม ไดรบไทย มแตพระเจาแผนดนอังวะ, หงสาวด รบกับพระเจาแผนดน กรงศรอยธยา
ไทย, พม า เพ ง ม ช อประเทศพมา เพ งมเม ออังกฤษยดครองเปนอาณานคมราวหลัง พ.ศ. 2428 (ตรง กับสมัยตน ร.5) 130 ปมาแลว ช อประเทศไทย เพ งมคราวเปล ยนจากสยามเปนไทยเม อ พ.ศ. 2482 ยคจอมพล ป. พบล สงคราม ราว 76 ปมาน เอง ถาจะเรยกไทยรบพมาหรอพมารบไทย ตองหลัง พ.ศ. 2482 แตไทยกับพมาม สงครามเหมอนกอนตัง แตสมัย ร.2 (พ.ศ. 2353-2367) ชอ ประเทศ ยคอยธยา ยังไมเรยกประเทศไทยวาไทย และพมา แตเรยกตามช อราชธานของรัฐ ตางๆ ซ งมหลายแหงหลายช อ ไทยเรยกประเทศวากรงศรอยธยา เรยกพระเจาแผนดนวา พระเจากรงศรอยธยา แลวเรยกรัฐอ นๆตามช อนัน เชน รัฐลานนา ท เมองเชยงใหม พมาเรยกประเทศวากรงอังวะ เรยกพระเจาแผนดนวา พระเจากรงอังวะ แลวเรยกรัฐอ นๆตามช อราชธานของประเทศนัน เชน รัฐหงสาวด ท เมองพะโค ดังนันไทยรบพมาเปนคาใหม เม ออังกฤษยดครองแลวเรยกช อเมองข นวา Burma แต ไทยออกเสยงเพ ยนเปน พะ-มา เขยน พมา
21
กว าจะเปนไทยรบพม า ไทยรบพมา สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ ทรงเรยบเรยงอยางยอเปนครัง แรกเม อ พ.ศ. 2460 จากพงศาวดารไทยกับพงศาวดารพมา แลวทรงมอบตนฉบับให พมพเปนประชมพงศาวดาร ภาคท 6 ตอมาทรงพบเอกสาร จดหมายเหตเพ มเตม มเน อหาแปลกออกไปอก สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพจงทรงร อ แลวเพ มเตมแตงใหม เรยกวา พงศาวดารเรอ ง เรารบพมา พมพแบงเปนหนังสอ 2 เลม เม อ พ.ศ. 2463 แลวร ออกครัง เรยกช อใหมวา พงศาวดารเรอ งไทยรบพม า แลวโปรดใหพมพ เม อ พ.ศ. 2471 แลวกม ได ทรงร อแก ไขเพ มเตมใหมอก จนกระทัง ส นพระชนมเม อ พ.ศ. 2486 นับ แตนัน กยดถอฉบับพมพ พ.ศ. 2471 เปนตนฉบับพมพซ าตอมาอกหลายครัง
22
สงครามยทธหัตถ สงครามย ท ธหัต ถ ในเอกสารพม า ม ค วามส า คั มากต อ การศ ก ษาเหต ก ารณ ประวัตศ าสตรสมัยกรงศรอยธยา ในทัศนะของพมาจดวาขณะรบกันเกดโกลาหล “เวลานันพลทหารของพระนเรศกเอาปนใหญยงระดมเขามา ลกกระสนกไปตอง มหาอปราชๆ กส นพระชนมทค อชางพระทน ังนัน ในเวลานันตลงพะลพันทายชางเหนวา พระมหาอปราชส นพระชนมกคอยประคองพระมหาอปราชพงไวกับอานชางเพอ มใหพระ นเรศรแ ลวถอยออกไป ขณะนันพระนเรศกไมร วามหาอปราชส นพระชนม พระนเรศจงไม อาจจะตามรบ” จากนัน กองทัพพมากกันพระศพพระมหาอปราชกลับไป ทาเมรใหถวายพระ เพลงท กรงหงสาวด (จากเอกสารพมาช อ มหาราชวงษ พงศาวดารพมา ท นายตอแปลจากภาษาพมา เปนไทย เม อสมัย ร.5)
ไม มเจดยย ทธหัตถ ไมมเจดยยทธหัตถท ดอนเจดย จ. สพรรณบร ท วาเปนเจดยสรางสวมพระศพพระ มหาอปราชและเปนอนสรณสถานท ชนะยทธหัตถ เพราะ 1. ไมเคยมประเพณอยางน มากอน 2. เอกสารพมาบอกวาเชพระศพพระมหาอปราชท ถกปน ไปถวายเพลงพระศพท เมองหงสาวด 3. คตเจดยยทธหัตถ นาจะแตงข นใหมเพ อยอพระเกยรตพระนเรศวร เทยบกษัตรย ลังกาในอดมคต โดยไดแบบอยางจากมหาวงษ พงศาวดารลังกา เร องพระยาทษฐคามณอ ภัย ทา ยทธหัตถชนะเอลาฬะทมฬ แลวสรางสถปสวมพระศพอทศถวาย
23
พระนเรศวรบัญชาทัพ วาดโดยขรัวอนโขง อย ในหอราชกรมานสร
ภาพวาดฝมอ ขรัวอนโขง การทายทธหัตถระหวางสมเดจพระนเรศวรกับพระมหาอปราชแหงกรง หงสาวด ภาพน เหมอนอย ในสมรภมจรงๆ ทังลลาการรบและผงฝ นทค ละคลง ไปทัว
24
สรภาพ ประกาศอ พระนเรศวรประกาศอสรภาพท เมองแครงเม อทรงทราบจากพระมหาเถรคันฉองกับ พระยาเกยรต พระยาราม วาพระเจาหงสาวดคด ปองราย มขอความ(พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา) ดังน แลวพระหัตถกท รงพระสวรรณภงคาร หลัง อทกธาราลงเหนอพ นพสธาดล จงออก พระโอษฐตรัสประกาศแกเทพยเจาทังหลายอันมมหทธฤทธ และทพจักข ทพโสต ซ ง สถตอย ทก ทศานทศ จงเปนทพยาน ดวยพระเจาหงสาวดม ได ตังอย โดยคลองสจรตมตรภาพขัตตยประเพณ เสยสามัคค รสธรรม ประพฤตพาลทจรตคดจะทาภยันตรายแกเรา ตังแตวันน ไป กรง พระมหานครศรอยธยากับเมองหงสาวด ม ไดเปนสวรรณป ัฐพ เดยวดจหน งแตกอ น ขาดจากกันแตวันน ไปตราบเทากัลปาวสาน สานกอสรภาพเปนส งใหมทส ยามเพ งรจ ัก เม อสหรัฐอเมรกาประกาศอสรภาพจาก อังกฤษ (ตรงกับแผนดนพระเจาตาก) ร.4 กับพระป นเกลาเล อมใสอเมรกา มการตดตอกับประธานาธบดสหรัฐ โดยมท ปรกษาคอแหมมแอนนา เลยวโนเวนส ชาวอเมรกัน “
”
25
ป น ปนเปนเทคโนโลยมป ระสทธภาพใหมสด กาวหนาสด ของยคนัน ท โปรตเกสนาเขา มาขายทังในอยธยาและในหงสาวด กองทัพอยธยาท เขมแขง นาจะเปนเพราะมปนท ซ อจากโปรต เกส แลวมท หาร รับจางชาวโปรตเกสอย ดวย เชนเดยวกับหงสาวด (โปรตเกสขายอาวธใหทัง 2 ฝ าย) พยานเร องน อย ท ความทรงจาเร องพระนเรศวรทรงปน (ยง) ขามแมน าสะโตง และ เอกสารพมาระบวาพระมหาอปราชถกปน เม อสงครามยทธหัตถ
ภาพวาดสมเดจพระนเรศวรทรงปนขามแมน าสะโตง เขยนโดยพระจาง
26
รปหล อสัมฤทธ รปหลอสัมฤทธ 30 องค พระเจาหงสาวดบเรงนองไดจากอยธยาขนกลับหงสาวด คราวเสยกรงครัง แรก พ.ศ. 2112 แตเปนสมบัตข องเขมร แตกหักตอนขนยายหลายหนในพมา เชน ขนหนพระนเรศวรจากเมองหงสาวด ไป ไวเมองยะไขแลวถกไฟไหมเหลอแค 6 องค สมบรณดอ งคเดยวคอ ชางเอราวัณ นอกนัน ชารดมากบาง นอยบาง (พระนพนธเร องเท ยวเมองพมาของสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพบอกวาม พระอศวร 2 องค, ชางเอราวัณ 1 องค, สงห 3 ตัว) รปสัมฤทธ ทัง หมดเปนของเขมร เดมอย เมองพระนครหลวง (นครธม) กัมพชา เจาสามพระยาใหขนรปเหลาน ไปอยธยาคราวต ไดนครธมเม อ พ.ศ. 1966 บเรงนองใหขนไปหงสาวดคราวต ไดอยธยา พ.ศ. 2112 พวกยะไข ขนไปเมองยะไข หนพระนเรศวรท ยกตหงสาวด พ.ศ. 2142 พระเจาปดง ต ไดเมองยะไข ใหขนกลับเมองมัณฑะเลย พ.ศ. 2327
สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ กับเทวรปสัมฤทธ เขมรทพ ระเจาหงสาวดนาไปจากกรงศร อยธยา ณ วัดยักไข เมองมัณฑะเลย(ภาพจากหนังสอ เทย วเมองพมา พระนพนธของ สมเดจฯ กรมพระยา ดารงราชานภาพ สานักพมพมตชน พ.ศ. 2545)
27
ลายพม า ลายพมา (รวมลายมอ) ไดพน ฐานจาก 2 ทาง คอ 1. ลายดังเดมดกดาบรรพของสวรรณภม ในศาสนาผ ราว 3,000 ปมาแลว 2. ลายกระหนกจากอนเดย มากับศาสนาพราหมณ-พทธ พ นฐานอยางน มเหมอนกันหมดทังลายลาว, ลายเขมร, ลายเวยดนาม, และลาย ไทย (ตอมาจงมลายจนเขาผสม) นับเปนวัฒนธรรมรวมอาเซยน
พม า กนขาว คนพมากนขาวเปนอาหารหลัก มาแตยคดกดาบรรพ หลายพันปมาแลว และนาเช อว ากนขาวเหนยว (ขาวเมลดป อม) เหมอนคนทังหลายในสวรรณภม อษาคเนย กับขาว (กนกับขาวเหนยว) จงเปนประเภท “เนาแลวอรอย” เหมอน เขมร, ลาว, ไทย, มลาย งาป ภาษาพมา-มอ หมายถง น าปลา หรอเคร องปรงอาหารทาจากกง , ปลาเลก หมักเขาดวยกัน แลวโขลกผ งแดดจนไดท ซ งตรงกับคาไทยท ขอยมมาวา กะป กับขาวพมา-มอ โดยรวมๆหลักๆแลวไมตางกับไทย
พม าน งโสร ง มักเขาใจทัว ไปวาโสรงเปนของพมาเทานัน เพราะพมาน งโสรง แตภาพสลัก เสยมกก ท ปราสาทนครวัด ราว พ.ศ. 1650 ชาวสยามในขบวนแหก น งผาผนเดยวคลายโสรง โสรง หมายถง ผาผนใหใชน ง หม โดยเยบชายผาตดกันเปนถง เปนวัฒนธรรม รวมของอาเซยนโบราณ
28
พม าไม ไดเผาทาลายอยธยาทัง หมด อยธยาท เหนเหลอแตซากทกวันน เป นฝม อ คนพ น เมองและไทยจนกันเองทังนัน แตมักโยนบาปเหมาใหพมาพวกเดยว ไฟไหมใหญในพระนครศรอยธยา กอนกรงแตก 3-4 เดอน ไมใชพมาลอบ เผา แต คนในเมองลักลอบเผากันเอง เพราะทัพพมาลอมกรงอย นอกเมองเปนปกต ยังต ไม ไดอยธยา จงไมมส วนเผาตลาดกลางเมองอยธยา ส งท ทัพพมากระทาตออยธยา ม ในพระราชพงศาวดารฯ คอ ระเบดเปดทางกาแพง ดานหัวรอ และเม อเขาเมองไดกเผาปราสาทบางหลังในวังหลวง ซ งเปนสัลักษณของ อานาจ แต ไม ไดเผาหมดเมอง เม อต ไดแลวยดอย ไมนานกเกณฑเจานายไพรพลอยธยายกกลับพมาประเทศ โดย ตัง สก พ ระนายกองควบคมอย บา นโพธ สามตน (ทางเหนอออกนอกเมองไปไกล) ไมอย ใน เมอง เพราะมอันตราย จงไมมช องทางทาลายอยธยา อยธยาหลังทัพพม ายกกลับแลว ถกทาลายโดยคนพ นเมองหลายพวก ซง ม ไทยกับจนอย ดวย ขดหาสมบัต ข นานใหญ แ ละต อเนองยาวนานถงปัจจบั น ม พยานเปนเอกสารหลายเลม โดยเฉพาะบันทกของชาวยโรป หลังเสยกรงราว 10 ป ท ไปพบเหตการณจรงในอยธยา ขณะนันไมมท หารจากทัพพมาประเทศ [ดร. บ. เจ. เตรวล อาจารยสอนประวัตศ าสตรมหาวทยาลัยในออสเตรเลย รวบรวม หลักฐาน แลวสงลงพมพ ในศลปวัฒนธรรม (ปท 6 ฉบับท 11) เดอนกันยายน พ.ศ. 2528 หนา 60-64] หลังกรงแตกอยธยาถกทาลายครั งใหญ ไม มพม าเกย วข องเลย เร มจากร อกาแพงเมอง ขนอฐใสเรอลงไปสรางกาแพงเมองกรงเทพฯ สมัย ร.1 ตอมาร อกาแพงเมองสวนท เหลอ เพ อถมทาถนนรอบเกาะ สมัย ร.5 กระทังหลัง พ.ศ. 2500 ขาราชการกับพ อคานักการเมองทองถ น ร วมกันจาง คนร อเจดยข ายอ ฐเก า แลวเอาท ด นสร างอาคารพาณ ชย
29
บางระจัน ตานานชาวบานบางระจัน (ในเอกสารเกาเขยนวา บานระจัน ) ตอสก องทัพพมา ซ งเลากันมาในหลักฐานประวัตศาสตรท พ อเช อถอได สะทอนสานกรักมาตภม (ไมใช สานกเพ อชาตอยางท เขาใจกันทกวันน เพราะชาตยังไมม ในย คนัน) สานกรักมาตภม คอความรสก ผกพันตอคนอ น และธรรมชาตร อบตัว รวมทัง ระเบยบกฎเกณฑท กาหนดความสัมพันธตอ ส งเหลานันเพ อความอย รอดรวมกัน อันลวน เปนเคร องหลอ เล ยงความเปน มนษยของตน ซ งมเปนธรรมชาตมนษย ไม ใชอด มการณ อันสลับซับซอนใด สานกรักมาตภม ยอมรับประชาชนเปนให ตางจากชาตนยมซ ง ถก ผลักจาก ขางบนลงลางแบบไทยๆ ไมมพ น ท ให ประชาชน ชาตนยมไทยเปนอดมการณท สรางข นเพ อรักษาอานาจของชนชันปกครองและ บรวาร [สรปจากขอ เขย นเร อง มาตภมทไ มนาไปส ช าตในบางระจัน ของ นธ เอย วศรวงศ พมพ ในมตชนสดสัปดาห ฉบับประจาวันท 16-22 มกราคม 2558 หนา 30] “
”
ไทย-พม า ภม ศาสตร ทาใหเราเปนเพ อนบานกัน วัฒนธรรม ทาใหเรามมรดกรวมกัน เทคโนโลย ทาใหเราเช อมตอกัน ทัง โทรคมนาคม อนเตอรเนต ถนน ฯลฯ สานกของความเข าใจ หรอ mentality ทาใหเราเหนหางจากเครอาตเพ อนบาน ประวัต ศาสตร ทาใหเราเปนศัตรกัน (จากงาน ไทย -พม า ศ ก ษา ในกรอบประชาคมอาเซ ย น จัด โดย โตโยต า และ โครงการตาราฯ ท ม. นเรศวร จ. พษณโลก เม อ 18-19 ธ.ค. 2557)
