TEKS PARW PARWA
BHAGAWAN DHOMYA
Hana si ra bràhmana bhagawàn Dhomya ngaran ira. Patapan ira ri Ayodhyàwiśaya. Ayodhyàwiśaya. Hana ta śisya nira tigangsiki, ngaran ira sang Utamanyu, sang Àrun ṇika, ṇika, sang Weda. apwa pinariksa nira, yan tuhu guruśuśr!śagurubhakti. ramanya de nira mar"ksa# sang Àrunika kinon ira yàsawaha rumuhun, kam$nà nira wehana ri sanghyang Dharmaśàstra. %atna %atna ta sang Àrun ṇikàngu&aha, ṇikàngu&aha, sakrama ning masawah ginawayak$n ira. '$($ng ahayutuwuh nikang w")a, t$ka tang wah saka wrstipàta hudan adr$s. A&ah ta ga&$ng tikang sawah. 'aka ri w$di nirankahib$kana toya ikang pari, tinambak nira ta ya tapwan asowe ikang wway. A&ah t$ka tambak nikà, muwahtinambak nira. *an wring deya nira, i w$kasan tinambakak$n tàwak nireng wway mang&$+(, tarmo&ah irikangrahina w$ngi. aton tàwak nira ngkàneng sawah de sang guru. -o)ar bhagawàn Dhomya ri sira, kinon ta yasiràwungwa. yasiràwun gwa. yasmat kewàrakhaóðena wardanye pi sangsthitaá, tasmàd wawarika wawar ika bhùtwà dhàrakaá munin aruniá
Anakku sang Àrun ṇika, ṇika, atyanta ring dhàraka. Pawungwa tànaku. 'ang Addyayatu /Udda&aka0 ngaranta,manambakak$n awakta ring wway makanimitta bhaktinta ring guru. sreyo ‘wàsyanti yo siddhiá“
Astwan$mwa kita sukha, siddhimantrà wàkba)rà kita1 2àhan ta ta pamar"kśa pamar"kśa bhagawàn bhagawàn Dhomya Dhomya ri sang sang Àrun ṇika. ṇika. *um!t sang Utamanyu pinar"kśa nira. %a ta kinon ira mahwana ng &$mbu.%atna tingkah nira n pahwan irikang goh. Hàraka sang Utamanyu mahwan3 u&ih nirànasindatan pawwat nasi tasyan sira ri dang hyang guru. 4)ar ta sang guru# Anaku sang Utamanyu. rama ning śiśya yan gurunhakti3 mawwat nasi so&ih nirànasi karma nikà. swayam aúrayamakopajìwana
'o&ihtànasi tan yogya bhuktinta.1 -angkana &ing nira mpu guru. -an$mbah ta sang Utamanyu, umupaks ṇamàk$n i ś"&a nira n sa&ah. 5rikangsakatambay e6)ing &umampah ta siràhwan, sum$&ang manasi muwah. 'o&ih nirànasi ya ta pawwat nire (anghyang guru. Huwus niràwwat tasyan, manasi ta sira muwah, pinakopa)"wa niràhwan ikang &$mbu. atingha&antànasi ping rwa, inuhutan ta sira de sang guru, apan &obha ngaran ing mangkana. 2datan panasi ping rwa pinakopa)"wanà nira, &ing ning guru. Dadi sira minum irikang kś"ra tatśeśa ning &$mbuwanusu. *inakwanan ta sirahàraka nira de ning guru, mà)ar sira yar pamh tatsesa ning &$mbwanusu. 7ing nira sang guru# Ud!, mangkin tan yogya u&ahteku, apan ma&ap gurud8wya. *an dadi ring śisya mangan druwya ning guru1. -angkana &ing nira mpu. -ari ta sira minum susu. Hana w$r$h ning watsa m$tu sangkeng tutuknya yan panusuwar$g sinuswan ing indungnya.%a tikà dini&at nira, pinakopa)"wa niràngrak9ekang &$mbu. -uwah ta sira tina6ande (ang à:àrya guru ryàhàra nira, mà)ar sira yan pangdi&at i w$r$h ning watsa n tumibeng &$mah, pinakàhàranira, mà)ar ta sang guru# Ai anaku sang Utamanyu, tan yogya ike àhàranta. 5kang watsa wruh ikà ri &apàntànaku. 'aka ri w$&as nyamb$knya kita, h$tunyàngutahak$n u&ihnyànusu. *uhun yan w$r$h ngaranya, tan dadi ng wwang kadi kitamang$peki pangan ing watsa. 'angk9epanya# manghorati bhukti ning &en ngaranya. Haywa pinakàhàra ikang tan yogya upa)"wanà, apan agyang akuru ikang watsa yan mangkana.1 2àhan &ing nira mpu. -an$mbah ta sang Utamanyu. ;i sakatambaye6)ing mahwan ta sira muwah, tatan pamangan sira. 'aka ri &apà nira, amangan ta sira g$tih i rwan ing waduri. Ardhàpanas pwekà g$tih ing rwaningwaduri, sumk ta ya t$keng mata. Andh"bh!ta, dadi ta sira wuta tan panon desa3 hàrohara ta siràmet irikang&$mbu. Hana ta sumur mati. 2gkàna ta sira n tibà ka&$bwing sumur, apan tan panon ing màrga nira. 'ore pwekang kà&a, mu&ih tekang wan ṇabha tan hanàngiring mare kan(angnya. 2datan katon sira mu&ih de nira mpu,hàrohara ta siràmet i sisya nira. 5rikang sakatambesuk inu&atan de (ang hyang guru, kapanggih ta sireng sumur mati. *ina6an pwa sira kàran ṇa ning ka&$bwing sumur mati, mà)ar ta sang Utamanyu yan
wuta, amangang$tih ing waduri saka ri &apà nira n inuhutan de (ang hyang guru mangdi&ata w$r$h ning watsa.'aka ri kàrun ya ṇ bhagawàn Dhomya wineh ta sang Utamanyu mantra Aṡwinodewarà)ani u::àran ṇàk$na nira,matang yan marya wuta. Apan sang hyang Aṡwinodewamantra de sang guru. 2datan madwa sang hyang mantra,(at$ng ta sang hyang Aṡwinodewa maweh anugraha tumpihangin kinonak$n wurungan wuta. %a ta pangan$n ira pakoadhà ni &aranya, niyata warasa. Pinangan ira pwa ya ta, cakur arogya! bhawati
muwah ta sira parip!r+a indra ning mata nira, tan hana kawikàra ning ak9i w$kasan. 'ukha ta bhagawànDhomya tumon i sang Utamanyu. "iddhiúàstrànugrahomi
-anganugrahàni ta sira <àstra siddhi &awan, tatan k$neng tuhàtah r!panyanaku.1 2àhan ta &ing bhagawàn Dhomya manganugrahe sira.*um!t sang Weda pinar"ksa nira. inon ira tamo&aheng padangan, kumawwatak$na ta(ah nira sari=sari. 'aka ri bhakti nira sang Weda ring guru, tum!tak$n ike panas t"s nira mpu (ang hyang, yatna ri sapakon ira,inanugrahan ta sira sarwawidyà saha wedamantra mwang kasarwa)6ànan, mu&ih ta sire patapan ira. Wruh pwasira du>kha ning sewak, mag$n= ang$n ta sira3 yan hanà sisyangku d&àha, weh$ngku )uga sang hyang mantra, haywa pina&akwan guruyàga nguniweh pamar"ksa ni guruśuśr!śanya.1 -angkanàng$n =ang$n ira. *adanantarahana ta śiśya nira ha6ar (at$ng, sang Uttangka nàma nira. *umu&uy ta wineh sang hyang Weda tan pama&akwaguruyàga. 'a&wir ning agama t$&as kaha)i de sang Uttangka.
Contoh pupuh Pupuh maskumambang Beog pongah Keto soahn!ane !ukt" Tus"ng ngeah #a!a Satata ga$enn!a pe"h Nang"ng tus"ng ngeah %engah
Pupuh Pu&ung B"b" anu 'amun pa!u uas man%us Antenge tekekang T"uk puntu Ba$ang anggen pas"kepan
Pupuh G"na#a A#a maka p(at"$"mba Sakan&an a#a #" gum" Wantah ka(!a manga#akang Ne maka(!a ma#an "#up Gum"ne !an tan maka(!a
Man#eg g"g"s S"nah #ag"ng n!ane (usak
Pupuh G"nant" Tambete nga$"nang a&u( Buak ba"k manuma#" B"ngk"h maa"b"n #uhka Dekah ngube( sukan hat" Nga"h "#up mat" bakat Nga"h ba%ang tua pangg"h
Pupuh Du(ma )#a Sh(" Na(a(!a K(esna Kepak"san Ngeme#aang put(a ka"h Pange(an N!uh A!a 'an pange(an Ma#e Asak R"ng #esa N!uh A!a ma"ngg"h Kangp$ahunang Mangentos"n "ngg"h a%"
Pupuh S"nom Pakukuh #asa( agama Pan&a s(a#ha ne kapu%" Sane a"ma pun"ka B(ahman sane kap"ng s"ngg"h Atman sane kap"ng ka"h Ka(ma kap"ng teu mungguh Samsa(ane sane kap"ng empat Maoksa kap"ng "ma sam" B$at sasu#uk Bapa %an" ma("tatas* Sema(an#ana Semeng so(e mangast"t" Ngaksana!ang T(" San#!a Se#ana sa($a su&"ne Seka( #upa to!a an!a( Duu("n ka!un n"(maa Duma#ak !ang $"#h" asung ng"&en sam" ka(aha!uan*
Keka$"n A(%una W"$aha
Pupuh ?@ i&ayu manedeng
'ang Hyang 'urapati metu sangka ring kuta &awan sura ba&a gumuruh , Airawana ga)apati rengga runggu nira ratna kadi gunung apuy , a)rayudha marek i sirapayung garuda roma kadi )a&adhara , 'aksad aruna ring udayadri wimba ni dhanuh nira makara=kara.
'iddharsi gana pada sumungsung ing gagana ghurnnita ma)aya=)aya , 7umbar ng sura kusuma &awan hudan ksania tan pa)a&ada tumiba , Akweh wihaga nira sarira kampa subha mangga&a ni &aku nira , #untu ng bhuwana tekap ikang mredangga ka$a bheri murawa kumisik ,
Widyadhara samara dhurandarasura katindih asu&am 5 harep , 7aksapapan apapatihan pinandita mapinda pira=pirang iwu , Dewangsukataruka surat=surat dwirada matta rrinawisan emas ,
*engran ika dadi )a&adanghemu hudan agong matepi=tepi ki&at.
Bitranggada ri harep irahawan rata mani: marakata saga&a , Pindarwuda pama)aniranapuk pada widgadha mamawa kreta&a , *engranya pada=pada mirah da&ugdag adawa teher awa)a ga&ah , Digdaha kahidapanikan ginanndha kanaka draw maka bharanang.
2gkane wuri 'urapati Bitrasena saha bhusana mamawa &aras , -unggw ing sphatika ratha rinengga bhaswara tekap ni widehan ira bang , -a&ya&a :uriganira kadga ning ba&a ki&atnya pinuter ahu&ap , 'atus wawa&u kadi siwa suddharing gagana tengran ika katu&a)eg.
Cyetstatma)a 'urapati 'ang Cayanta ratha pastika kahana nira , 'ampun meteguh inabhimantra matwasa sakeng wesi warani makas, Pinghe dhwa)a nira suradaru :armma hu&u &an:ing amuka=muka masa, 'umrak teher anawaneken sugandha mreghanabhi panepak i riya.
;otabsara gana me:aping=:aping mamawa tomara pama)a nira , Anyat tang apa&aga mangunda :o&i siwapatra hana ring takurang , apwarukuh awa)u sinimbaranya masawit sekar aruh=aruhan , -etta)enu mawedak=wedak kanaka :urnna kawigaran awu.
'ang Pandusuta pemekas ing &umampah ahawan sakata manimaya , 'ang matha&i ngaran ira sara sarathi meno)awani &aku nira , Pinghe dhwa)a nira kadai sarwwa warnna tekap ing dhanuh anghada=hada, 'ong ning makuta kawaka wangkawasa &iwarauga ri harep ira.
andharwwa taruna ri harep dhanurdhara padati nira sanggang iwu, 7en tang mai&man=a&imunan dudu ng makuda sarwue mamawa tuhuk, 7umra dhwa)a nira he&ar ing wimana kadhi megha mare king aruna , akanda kadi &idhah ing antakanga&ad=a&ad mama&aka bhurwna.
'ang :itraratha pinaka bahudanda pinatih 'urapati mareka , mwang dewata sapinasuk ing sura&aya tumu ri wuri nrepasuta, manawidha page&ar 5 san)atanya rem kadi ki&at awi&et , iwir parwwata sikara tino&ih ing rawi hanan kadi )a&adhi pasang.
7wirnyan gagana :ara me&ek sakeng kuta makin sumahab adaratan , -ingsor mangusir 5 suku ning sumeru kada sagara mengawang=anwang , 'orsok prakata kadai &angit rebah saha nawa graham maka paratuk , 7wir andaru angang iwu :andra bhaskara padem ri &aku surapati.
7wir sapta bhuwana wahu warttamana ri panresti nira pasupati, apwakrama tumitah awaknyan ring sa)uru katara=tara sumaput ,
'assing kahawan atemahan &ebu tekap ing aswa ratha ga)apati , 5wan &ungka temahan arata tega& temahan ing wukir a&as inidek.
Artinya )#a Sang H!ang )n#(a me#a sak"ng pu("+ aha $a#ua #e$a mab"a!uan* Ga%ah agung e(a$ana kepa!as"n antuk saso&an p"naka pa"ngg"han "#ane tan pen#ah gunung ap"* Wau!a guem* Tan pen#ah su(!a ("ng pu&ak gununge kang"n+ mungu"ng pa(upa !an gan#e$an"#a mate%a #ahat #um"ah* De$a (es"ne sam" memen#ak("ng amba(ane +umung ngun&a(ang $e#astut"* Sambeh seka( $atek #e$ane ma#uuan sabeh a%an tan peguem me$astu te#un* Katah &"("n "#a anggane meka#utan be&"k $"akt" pema(g"n"#ane. Empengan jagate oleh suara kendang , bende ,gong beri,reyong mabiayuan. W"#"a#a(a pango(eg !u#ane masu(!ak me$ant",$ant" me$e$eh ("ng a%eng* 'aksa!an makta tam"ang pepatahan sane kebaos p(a#n!an makasam" meku#ang,ku#ang ta"* Sut(a put"h meo(ten megamba("n ga%ah gaak meon&e( antuk benang mas* Bebe(okn!ane seka#" guem ngemu sabeh ageng + metep" antuk tat"t* Sang C"t(angga#a ("ng a%eng "#a nge"ngg"h"n k(eta saha upa(engga antuk man"& ma(akata* Yen ku#ang !uta pa(a t(unane mengab"h + sam" $age# mesan%ata pe#ang* Bebe(okn!ane sam" me$a(n" ba(ak + umbu,umbu pan%ang me#uu(an bes"n tumbak* Mamuunang %aga#ke(asa!ang "n#"k n!ane + kapuas antuk mas a%u( mang(e#ep* )("ka ("ng pungku( )#a Sang )n#(a Sang C"t(asena sampun tegep mabusana + makta gan#e$a+ me"ngg"h ("ng k(eta man"& ban!une + keupa(engga"n #um"ah (" antuk $ast(an"#ane me$a(n" ba(ak* K("s"#ane antuk bes" meea ke("s pan%ake $au!a nguap"n k(e#pane ("kaa kau!eng* Satus akutus seka#" pe(ak sane meken!ah ("ng gamba(ane + bebe(okn!ane pa%ee%eg* Sang -a!anta Put(an"#a Sang H!ang )n#(a sane p"n"h #uu( k(eta man"& pa"ngg"han "#ane* Sampun kukuh ket"bak"n mant(a katosan sak"ng bes" $(esan" sane p"n"h katos + put"h $a(n"n bebe(okan"#ane antuk ku"t ta(u #e$ata + men#u( kat"k"pune mamua mas* Ma"mpugan tan ma(" ngampehang ambun $ang"+ sampun keoes"n #e#es kastu("* P(a$"(a apsa(ane sane pu(usa sam" nganggen &ap" an!"ng + +akta tumbak ta(unann!ane* Seos ("ng pun"ka $enten sane mes(aman ngu!eng pe#ang + sun#("k sane $enten ("ng saung"pun* Sam" me&ap" $a%a maka$a&a ke#ag"ng"n s"mba( + mase"mpet (en&ean seka( sa"ng %e("t"n* G"(ang mapupu(,pupu( mao#ak,o#ak mas a%u( pa%"b(ak man!e("t* )#a Sang A(%una mema(g" p"n"h untat ng"ngg"h"n k(eta sa($a man"k* Sang Mata" mapesengan kus"( k(etan"#ane * petek $a(n" bebe(eko"#ane p"kanten me$a(na,$a(n" ("antuk k(e#epan
gan#e$a"#ane #um"ah* K(e#epan geung kagungan m"$ah ka$a&ane tan pen#ah b"angaah mas"$e(an ("ng a%eng"#a* Ta(una gan#a($ane sane $age# mapepanahan ("ng a(ep + pa#at"n!ane s"a ta" + "an pun"ka sane negak"n ga%ah ebek %e%e + "an pun"ka sane ng"ngg"h"n ku#a pa#a sa!utan sam" makta ke("s* Ng"mbak bebe(okan!ane kamp"# $"manane saka#" guem nganampek"n su(!a* Ma%omp(ot, %omp(ot tan pen#ah "#ah kaantaka sea( see( nge#otang %aga#* Sang C"t(a(ata kanggeh bau#an#a kepatutang o"h )#a Sang H!ang )n#(a mang#a mengab"h* Sa(eng $atek #e$atane sa$e$engkon"ng su(aoka+ ng"("ng ("ng pungku( )#a Sang A(%una mategepan sen%atan!ane ka#" guem seka#" tat"t mek""t* Tan pen#ah pun&ak gunung kasuna("n antuk su(!a $enten seka#" sega(a kebek* P"#ab#abn!a sane kema(g"n"n amba(a mesbe sak"ng pu(" sa!an ngan#apang (a("s ma#aat* Ne#unang ngama(an"n bongko Gunung Sume(une $au!a sega(a manga!ang* Sambeh ngebek mab"a!unan $au!a ang"t ma&eos ma#uu(an b"ntang as"a pakab"ah,b"ah* Tan pen#ah me(&u s"u ta" + buan su(!ane u#ep sapama(g"n )#a Sang H!ang )n#(a* Seka#" %aga# p"tune $a$u ma#ab#aban (" kaa ka$entenang antuk )#a Sang H!ang B(ahma* Sam" ma#ab#aban ng"n#"kang #e$ek"pun %e(on"ng tungg" pango(eng + #ahat mang(es(es"n mang"put* As"ng kema(g"n"n mana#os buk o"h ku#ane + k(eta m"$ah ga%ah ageng,ageng* Tuka# munt"g mana#os #angsah + gunung aase sane ka%eg%eg #a#os tega*
Ulasan Kekawin Arjuna Wiwaha Wirama
: Kilayu Manedeng
Babad
: enyerangan !iwatakawa"a ke #ndraloka , upuh Ke
%$D" #aam pen!e(angan pen!e(angan (aksasa N"$ataka$a&a ke So(ga !ang akan #" se(ang a#aah )stananan!a Beta(a )n#(a + #a(" pen!e(angan "tu beta(a "n#(a !ang memang su#ah s"ap meakukan pe(tempu(an seh"ngga men!"apkan pasukan engkap !ang #""("ng" #engan Gamean + be(upa Ken#ang + ben#e + gong be("+ #an (e!ong* D"mana Gamean te(sebut t"a#a a"n be(tu%uan untuk mem"&u semangat pe(%uangan !ang #"tan#a" #engan sua(a Gamean !ang gemu(uh #ank e(as* Beg"tu be"au keua( #a(" )stana #"sambut oeh pen#eta #engan mengu&apkan pu%"an,pu%"an se(ta menabu(kan bunga + ket"ka be"au keua( %uga #""("ng" #engan Gamean te(sebut sebaga" $u%u# keua(n!a Ra%a besa( menu%u me#an pe(ang*
Sampu #epann!a be(gamba(kan sosok tokoh A(%una memba$a panah+ memuat k"sah pe(%aanan A(%una #aam usahan!a untuk men#apatkan sen%ata ampuh guna membantu sau#a(an!a Yu#"st"(a untuk menakukkan musuhn!a se(ta memakmu(kan Dun"a* D"samp"ng "tu %uga be("s" ."sa.at ke, Tuhanan !ang sangat t"ngg" #an tak te(n"a" ha(gan!a* Ce("t(a te(sebut #"gubah #aam bentuk Kaka$"n/W"(ama*Kaka$"n A(%una W"$aha #engan te(%emahann!a #aam bahasa Ba" Aksa(a Ba" "n" me(upakan sa%"an ke#ua #aam usaha te(%emahan #an pene(b"tan kaka$"n !ang #"aksanakan oeh D"nas Pen#"#"kan Dasa( P(o0"ns" Dae(ah t"ngkat ) Ba"*Sesua" #engan kata penganta( #a(" buku "n"+ bah$a naskahn!a #"amb" #a(" sebuah onta(+ tetap" #"sana,s"n" #"a#akan pe(ba"kan aga( uru 7aghunya tepat kaau #"ba&a #engan W"(ama* Daam te(%emahann!a %uga #"ban#"ngkan #engan te(%emahan !ang #"aksanakan oeh D(* R*NG* Poe(bat%a(aka #an Sanus" Pane se(ta kamus -a$a Kuno !ang a#a* Kaka$"n A(%una$"$1ha a#aah kaka$"n pe(tama !ang be(asa #a(" -a$a T"mu(* Ka(!a sast(a "n" #"tu"s oeh Mpu Kan$a pa#a masa peme("ntahan P(abu A"(angga+ !ang meme("ntah #" -a$a T"mu( #a(" tahun 2324 sampa" #engan 2356 Maseh"* Se#angkan kaka$"n "n" #"pe(k"(akan #"gubah sek"ta( tahun 2373* Kaka$"n "n" men&e("takan sang A(%una ket"ka "a be(tapa #" gunung Mahame(u* 'au "a #"u%" oeh pa(a De$a+ #engan #"k"("m tu%uh b"#a#a("* B"#a#a(" "n" #"pe("ntahkan untuk menggo#an!a* Nama b"#a#a(" !ang te(kena a#aah De$" Sup(aba #an T"ottama* Pa(a b"#a#a(" t"#ak be(has" menggo#a A(%una+ maka Bata(a )n#(a #atang sen#"(" men!ama( men%a#" seo(ang b(ahmana tua* Me(eka be(#"skus" soa agama #an )n#(a men!atakan %at" #"("n!a #an pe(g"* 'au seteah "tu a#a seeko( bab" !ang #atang mengamuk #an A(%una memanahn!a* Tetap" pa#a saat !ang be(samaan a#a seo(ang pembu(u tua !ang #atang #an %uga memanahn!a* Te(n!ata pembu(u "n" a#aah bata(a S"$a* Seteah "tu A(%una #"be(" tugas untuk membunuh N"$ataka$a&a+ seo(ang (aksasa !ang mengganggu kah!angan* A(%una be(has" #aam tugasn!a #an #"be(" anuge(ah boeh menga$"n" tu%uh b"#a#a(" "n"* Oeh pa(a paka( #"tenga(a" bah$a kaka$"n A(%una$"$aha be(#asa(kan Wanapa($a+ k"tab ket"ga Mah1bha(ata*
Conto &e(pen &U'U &U(U
8" p"#an ) Wa!an Sug"h A(tha 'a&u( B(a!a ngaku #ot #a#" gu(u* Pang ku#a ka#en "a m"u test pega$e nege("+ pang monto "a s"ng uus* 9Ma nak beog &a(a &" ee kant" n!"#ang #a#" gu(u+ man kenken !a pa#a#"nne mu("#,mu("#:+ keto ) N!oman Bek Tukang Wa$k n!a&a#"n* P(a%an" ba(ak b""ng muanne ) Wa!an* )a te(s"nggung sa%an,sa%an te(s"nggung* Das sa%an boto a(ake anggona n"mpung"n ) N!oman* M"("b man s"ng sekaa tuak ane enan nambak"n+ s"nah suba bo&o( tenggekne ) N!oman+ s"nah suba magant" a#anne* Da#" ) N!oman (e# pesu get"h* 9Man &ang o(ahang &" beog+ &" kenken;+ man &" m(asa #ueg ma" mapa#u+ pang ka(uan+ k(ama sekaa tuake
#a#" %u(":+ keto abetne ) Wa!an samb"anga mu#"ng ) N!oman nganggo "ma tengebot* '"ma tenga$anne suba magemean+ s"ap ka n!agu(* ) N!oman Bek Tukang $aek nguntu+ ngobanne ba(ak b""ng* M"("ba !a n!ese mesuang mun!" muka keto* )a s"ng ma#a!a+ u"an $aekanne ka ng(anang ) Wa!an Sug"h A(tha 'a&u( B(a!a pe#"h* -an" k(ama sekaa tuake s"ng a#a ane ban" pesu mun!"+ takut ) Wa!an ngan&an pe#"h* Kon!angan "teh nu(uang tuak+ samb"anga n!a(u,n!a(u matoog* 9Sa%an C" s"ng na$ang abak tegeh+ amonto u" p"#an suba mat"mpa* Nak s"ng #a#" ng$aek ane pesa%anne* Ma%ah bu"n ngae $aek,$aekan pang m"s" mas"h nga%um* Yan suba m"s" nga%um+ s"nah $aekanne s"ng bes #"ngehanga+ a%um,a%umne #ogen ane masukanga ka at":+ ) Ma#e Dab#ab Ke(eng G(a#ab, G(a#am mamun!" k"s",k"s" #" kup"ngne ) N!oman Bek Tukang Waek* A#a #asa men"t+ sep" %amp" sekan tuake* S"ng a#a ane ban" ngamau"n mamun!"* Kon!angan ngaku,ngaku p("hat"n ke nas"bne ) Wa!an Sug"h Ha(ta 'a&u( B(a!a* 9Cang s"ng n!"#aang #a#" gu(u+ %an" p"anak &angge o(a"n &ang n!obak m"u test &aon Gu(u* Ma(a ka test a#a anak mu"h ngaku,ngaku anak ane n!"#ang ngauusang* Kone man #ot uus+ man sa(%ana patut ma!ah satus sea" %uga* Man s"ng ngeah p"s amonto+ "ma %uta #ogen kone ba!ah mau* Man suba seken uus+ tuu( suba maan SK+ SK,ne nga#"ang #" bank+ s""hang satus #uang #asa+ ma(a ga%"he anggon n!"&"* Peh %eg auh sa%an anake ento mamun!"+ ke$aa pengeng baana "&ang n"ngehang:+ keto " Wa!an samb"anga me&"k peengan* K(ama sekaa tuake m"u me&"k peengan* Kon!angan mautsaha ngenehang un#uk ane o(ange teken ) Wa!an* Pamuputne kon!angan k"tak,k"tuk ngaku s"ng k(esep* 9Maksu#ne kenken;: man #a#" gu(u+ patut mautang mau+ man keto s"ng gu(u gu!u !a a#ane+ memeh ban#"ngan ke #a#" gu(u mautang+ uungan #a#" Gu(u Wa!an+ Gu(u Ma#e+ Gu(u Can#(a an gu(u ane enan #ogen:+ keto ) Ma#e Dab#ab Ke(eng g(a#ab,G(a#ab mamun!" samb"anga ke#ek* K(ama sekaa tuake m"u ke#ek* 9To a$"nan t"ang s"ng bu"n pe(&a!a teken gu(u,gu(u &a(a %an"nne* 'uungan suba &u&un, &u&un t"ange magu(u ken aam* Apang s"ng u" &en"k b"sa "a m"a(a aam+ s"ng u" &en"k a#epanga buku+ apang "u (e(amanne ngeah utang* Man keto #og k$a"tas &aon,&aon gu(une+ pantesan t"ang #a#" gu(u teh:+ ko ) Wa!an mamun!" samb"anga ma%u%uk n"tgt"g tangkah* Bu"n s"ep k(ama sekaa tuake* Kon!angan takut pe"h mamun!"*
tua
Sepe(t" !ang su#ah #"%easkan #"atas+ satua a#aah te(masuk %en"s gan&a(an* Contoh satua !ang kam" gunakan #aam pembuatan makaah "n" %en"s satua #ongeng
# *#*#!& &U+#&
Ka&("ta a#a tutu(,tutu(an satua ) C"&"ng Gu#"g* ) C"&"ng Gu#"g+ buka a#anne be(ag teg(es tu( keskes gu#"g* As"ng soahanga+ !a#"astun tuah m"sp"s"n s"san,s"san nas" #" teko(e+ a#a #ogen kone anak ngesekang $"a#"n pet a&u(an nas"bene kant" "a kena ant"g* Ento ke mak(ana sa",sa" kone "a masesean+ n!eseang buat kaa&u(ane tumbuh #a#" &"&"ng make%ang anake tua(a ng"!eng"n* D" kenkene nu%ang ) bu!ung matauh #" tatunne+ bengu maekag kone ambunne ) C"&"ng Gu#"g* Yan suba kaeto+ as"ng anake "mpas"na make%ang nekep &unguh k(ana tus"ng n!"#aang nga#ek bonne* Se#ek #"na anu+ ) C"&"ng Gu#"g m"sp"s"n #" pekene* A#a kone anak se#eng ma#aa( #" #agang nas"ne+ ento antas nengnenga menek tuun kant" teah baana no"h tu( metek uku#an anake ane se#eng ma#aa( ento* Samb"anga bengong #a#" pesu kenehne ) C"&"ng Gu#"g ane bo!a,bo!a+ 9Yan pet pa#e " #e$ek #a#" manusa buka anake tenenan+ kenken !a egan kenehe ngamah+ mabe so(oh ane meah,meah* Ngamah mas" #" tongose ane be(s"h tu( matatakan teko(* Yan #e$ek begbeg ngantosang nga"h s"san,s"sane #ogen* Ah+ #o ento sebetange kene baan meaksana+ n!anan petenge aka( mabakt" ka Pu(a Daem map"nunas teken Beta(" Du(ga pang #a#" manusa:* Keto pangapt"nne ) C"&"ng Gu#"g samb"anga nektekang anake ane se#ek ma#aa( kant" ngete kone paesne ka tanahe* Ge"sang &("ta+ suba peteng+ mabakt" kone antas ) C"&"ng Gu#"g #" Pu(a Daem* Da#" me#a aut )#a Beta(" Du(ga tu( ngan#"ka teken ) C"&"ng Gu#"g+ 9)h+ "ba C"&"ng Gu#"g+ #a#" "ba nga&ep Man"(a+ apa aka( tunasang Ca" teken"ng Man"(a;: Ma(a keto pangan#"kan )#a Beta(" Du(ga antas ) C"&"ng Gu#"g matu(> 9)nggh na$egang t"t"ang p"ng banget ("ng bukpa#an (atu Beta(" sesuhunan t"t"ang+ ampu(a!ang pa#e$ekan t"t"ang #uan"ng ageng p"nunas t"t"ang ("ng Coko( ) Ratu* Munggu"ng p"nunas t"t"ang+ !en"ng pa#uka Beta(" e#ang+ t"t"ang map"nunas mang#a p(as"#a t"t"ang #a#os manusa?:
CONTOH P8)S) BA') ANYAR Pa"# T"ang
Pa"# t"ang t"n#akan bat"s@ Ngaah"n uku#an sas"h@ Ng"pek"n kaah S"san,s"san keneh@ suba ka&utang Pakpak kateahang Apanga tus"ng ta@n bu"n Ngu("m"k "p"t ngumba( k"ta Pa"# t"ang make%ang Nge%oh"n sas"h An@ tus"ng ta@n bakatang Pa"# t"ang make%ang Ngube("n sas"h An@ tus"ng ta@n geahang Camput mapa"# Teah,teahang kauuh*
o&ih # 5 Wayan Paing
NGANTOSANG
D" bet@n mun&uk aang@ an!"ng N!ung@ng@t ngantosang uungan "a " &apung An@ pa"ng tus"ng nepuk"n sunutan mu"h Ket"k,ket"k sua(an #et"k Pama(g"n )#a Beta(a Kaa tata( aon N!aks"ang patongosan t"ang@ #"n" Bengong mapa"at samah Pakuk@kkak k@@k,k@@k
Mun!"n@ " katak mapag sas"h Bu"n nepuk"n t"ang #"n" Yap"n at"ban suba "$at patemon@ mau D"n"+ pa#"#" T"ang ngantosang 'a!un@ !a " aang Nguungang kuesan &apung@ n@ apt"ang