Betonjerka-Elaborat

PROIZVODNJU BETONA : POSTROJENJE ZA PROIZVODNJU : CHINA ROAD AND BRIDGE CORPORATION d.o.o .

: JABUKA-OPŠTINA KOLAŠIN : KAT.PARCELA BR.235 I 236 KO JABUKA JUL, 2017.GODINE

INSTITUT “SIGURNOST” – PODGORICA

strana 2 od 176

SADRŽAJ OPŠTA DOKUMENTACIJA -Rješenje o formiranju multidisciplinarnog tima -Izvod iz centralnog registra privrednih subjekata poreske uprave -Licenca za izradu tehničke dokumentacije -Polisa za osiguranje od odgovornosti -Licence za projektovanje

TEKSTUALNI DIO 2. OPŠTE INFORMACIJE...............................................................................................16 -(Podatci o nosiocu projekta) -(Glavni podatci o projektu) 3. OPIS LOKACIJE..........................................................................................................18 4. OPIS PROJEKTA........................................................................................................48 5. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA.................................................................82 6. OPIS SEGMENATA ŽIVOTNE SREDINE...............................................................84 7. OPIS MOGUĆIH ZNAČAJNIH UTICAJA...............................................................95 8. OPIS MJERA ZA SPREČAVANJE ŠTETNIH UTICAJA.....................................135 9. PROGRAM PRAĆENJA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU............................160 10. REZIME INFORMACIJA........................................................................................164 11. PODACI O EVENTUALNIM TEŠKOĆAMA........................................................165 12. GENERALNI ZAKLJUČAK....................................................................................166

PRILOZI -Dopis Agencije za zaštitu životne sredine -Rješenje Agencije

GRAFIČKI PRILOZI -Dispozicioni crtež betonjerke

Podgorica, jul, 2017.god.



strana 3 od 176

strana 4 od 176


INSTITUT „SIGURNOST“-PODGORICA Dana, 03.07.2017. godine. Na osnovu člana 19. Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu (Sl.list RCG, br.80/05; 40/10; 73/10; 40/11 i 27/13. ), i Statuta društva donosim:

R J E Š E NJ E

O FORMIRANJU MULTIDISCIPLINARNOG TIMA ZA IZRADU

ELABORATA PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU u sastavu: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Boško Perović, dipl.ing.tehnol. – koordinator Mile Glavičanin, dipl.biolog Igor Bakić, dipl ing.zop.- član Miljan Martinović, dipl.maš.ing.- član Toni Zarkov,dipl.el.ing. -član Slobodan Dakić, dipl.ing.građ. -član

Objekat:

Postrojenje za proizvodnju betona ( LIEBHERR Betomix)

Lokacija:

Kat.parcele br.235 i 236 KO Jabuka-Opština Kolašin

Nosilac projekta: China Road and Bridge Corporation d.o.o.

ZADATAK TIMA: Da prouči projektnu dokumentaciju za navedeni objekat i u skladu sa važećim propisima uradi Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu.

IZVRŠNI D I R E K T O R Miloš R.Bakić dipl.inž.




strana 5 od 176



strana 6 od 176



strana 7 od 176



strana 8 od 176



strana 9 od 176



strana 10 od 176



strana 11 od 176



strana 12 od 176



strana 13 od 176



strana 14 od 176



strana 15 od 176


strana 16 od 176

1.1 Podaci o nosiocu projekta NAZIV I SJEDIŠTE INVESTITORA :China Road and Bridge Corporation (CRBC) d.o.o. (Montenegro Branch) Ul.Nova Dalmatinska b.b.-Podgorica LICE ZA ZASTUPANJE :Sanja Popović KONTAKT TELEFON:+382 20 512-333 FAX: +382 20 512-333 E-mail:[email protected] KONTAKT OSOBA

Sanja Popović

TELEFON: +382 69 111 548; :+382 20 512-333 [email protected] E-mail: [email protected] +382 20 512-333 FAX: 1.2 Glavni podaci o projektu OBJEKAT: Postrojenje za proizvodnju betona (LIEBHERR Betomix) SKRAĆENI NAZIV: Betonjerka

LOKACIJA: Kat.parcele br.235 i 236 KO Jabuka-Opština Kolašin. ADRESA: Jabuka b.b.- Kolašin



strana 17 od 176

1.3 Opšte Glavni izvođač radova, na projektu izgradnje autoputa ,,Bar-Boljare’’ dionica SmokovacMateševo, China Road and Bridge Corporation (CRBC) d.o.o. je dana 26.02.2014.g. sklopio ugovor br.01-827/1 sa Vladom Crne Gore koju predstavlja Ministarstvo saobraćaja i pomorstva o projektovanju i izgradnji autoputa ,,Bar-Boljare’’. Ovim ugovorom bliže su definisane obaveze “Montenegro petrol “ doo, Podgorica, na izvođenju radova na izgradnji Autoputa Bar -Boljare, prioritetna dionica SmokovacUvač-Mateševo, u zahvatu detaljnog prostornog plana autoputa Bar- Boljare. Članom 2. Podizvođačkog ugovora naznačena je potreba postavljanja – montaža postrojenja za proizvodnju betona, pratećih objekata za skladištenje sirovina za proizvodnju betona, koordinate lokacije – predviđenog mjesta: unutar lijeve linije K31 +738.96 – K40 + 866.00 i desne linije: K31 +738.96 – K40 +870.87, kao i uklanjanje objekata po realizaciji ugovora. Postrojenja će se postaviti na platou ukupne površine 5420 m2, na dijelu parcela KP 235 i KP 236, KO Jabuka – Opština Kolašin, u vlasništv u Vujisić Sonje.Podizvođač je planirao instalaciju linije za proizvodnju betona (3 betonjerke). Agencija za zastitu životne sredine je dana 21.10.2015.godine donijela Rješenje (broj 02-UPI-I068/24) kojim je data saglasnost na Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu za izgradnju postrojenja za proizvodnju betona (3 betonjerke). U međuvremenu nosilac projekta sproveo je postupak za Izjašnjenje kod Agencije za zaštitu životne sredine u vezi potrebe sprovođenja postupka procjene uticaja na životnu sredinu s obzirom da je planirana zamjena postrojenja za proizvonju betona STETIER M 1 TZ, proizvodnog kapaciteta 60m3/h sa postrojenjem za proizvodnju betona (LIEBHERR Betomix), proizvodnog kapaciteta 93m3/h.Agencija za zaštitu životne sredine je dana 21.04.2017.godine donijela Rješenje (broj 02-UPI-1255/27) u kojem se navodi da je nosilac projekta obavezan da sprovede postupak procjene uticaja na životnu sredinu a vezano za instaliranje nove betonjerke. Glavni izvođač radova je obavezan u cilju dobijanja dozvole za izvođenje predmetnog postrojenja a što je uslov za dobijanje upotrebne dozvole, da pribavi i saglasnost državnog organa nadležnog za poslove zaštite životne sredine (Agencija za zaštitu životne sredine). Agencija za zaštitu životne sredine je donijela rješenje 02 Broj:UPI-919/5 od 25.05.2017.god. kojim se glavnom izvođaču radova (CRBC) utvrđuje potreba izrade Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu za izgradnju postrojenja za proizvodnju betona (LIEBHERR Betomix). Tehnološki projekat za predmetnu betonjerku uradilo je preduzeće GRADITELJ MNE d.o.o. Podgorica. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 18 od 176

2.1 PODRUČJE IZVOĐENJA PROJEKTA Lokacija na kojoj se planira postavljanje novog postrojenja za proizvodnju betona nalazi se u dijelu Opštine Kolašin u blizini puta Lijeva Rijeka-Mateševo na kat.parcelama br.235 i 236 KO Jabuka. Lokacija na kojoj se planira postavljanje postrojenja za proizvodnju betona nalazi se u ruralnoj zoni Opštine Kolašin sa djelimično razvijenom infrastrukturom.Teren na kojem se planira postavljanje budućeg postrojenja nalazi se u blagom nagibu na platou između rijeke Tare i lokalnog puta Veruša-Mateševo. Neposredna udaljenost predmetne lokacije od rijeke Tare iznosi oko 50m.Lokacija je navedenim putem od Mateševa udaljena oko 3km.Šira okolina predstavlja brdoviti planinski teren sa brojnim uvalama i padinama.Zadnjih godina se zemljište koje obuhvata ovu lokaciju nije koristilo ni u kakvu namjenu.

Istočno od linije postrojenja za beton se nalaze slobodne površine.Sa ove strane se nalazi i kamp za smještaj radnika glavnog izvođača radova na autoputu (CRBC). Sa sjeverne strane lokacije se pruža pomenuti lokalni putni pravac Veruša-Mateševo na udaljenosti oko 100m.Preko puta ove saobraćajnice se nalazi i najbliži stambeni objekat (oko 150m udaljenosti oko lokacije).Sa ove strane (sjeveroistočna strana) a pored samog pomenutog putnog pravca nalazi se i mjesno groblje.

Slika br.2.1- Izgled područja sa istočne strane Podgorica, jul, 2017.god.

Slika br.2.2- Izgled područja sa sjeverne strane


strana 19 od 176

Sa južne strane lokacije protiče rijeka Tara na udaljenosti oko 50m od postrojenja.Teren je do rijeke u blagom nagibu. Sa zapadne strane se pružaju slobodne površine.

Slika br.2.3-Južna strana lokacije (prema rijeci Tari)

Slika br.2.4-Zapadna strana lokacije

Pristup predmetnoj lokaciji je direktno sa puta Veruša- Mateševo što lokaciju čini dostupnom u toku cijele godine.Tenutno na lokaciji nema bilo kakvih tj.drugih predviđenih objekata.

Slika br.2.5-Pristupni put


Slika br.2.6-Pogled na lokaciju sa puta


Slika br.2.7- Katastarske parcele područja izvođenja projekta


strana 20 od 176


strana 21 od 176

Slika br.2.8-Satelitski prikaz lokacije linije za proizvodnju betona



strana 22 od 176

2.2 FIZIČKE KARAKTERISTIKE PROJEKTA I KARTOGRAFSKI PRIKAZ Proizvodnja betona svih potrebnih marki proizvode se na predmetnoj lokaciji u tri fabrike za proizvodnju betona – betonare, postavljenih u liniji, jedna pored druge.Predmetna betonjerka je sastavni dio pomenute linije.Linija se sastoji od: Fabrika betona STETTER CP 30 TZ, mješalice 0,5m 3, i realnog proizvodnog kapaciteta 45 m3/h; Predmetna fabrika betona LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m3/h Fabrika betona PROGRES ABS 50, mješalice 1,5m 3 i realnog proizvodnog kapaciteta 55m 3/h Procijenjena ukupna količina betona je: 310.000 m3. Procijenjeni potrebni Godišnji kapacitet tri betonare je: 60.000 m 3/god, ili: •

•

•

• •

Beton MB 20 Beton MB 30 Beton MB 50 Ukupno beton

500,00 m3/god 59.000,00 m3/god 500,00 m3/god 60.000,00 m3/god

Slika br.2.9- Kartografski prikaz lokacije postavljanja buduće linije za proizvodnju betona



strana 23 od 176

2.3 PRIKAZ OSNOVNIH KARAKTERISTIKA TERENA U Crnoj Gori je zastupljen veoma raznolik sastav zemljišta.Na današnji izgled reljefa znatno su uticale spoljne (egzogene) sile.Razvoj tla uglavnom je vezan za reljef, geološku podlogu i specifične klimatske uslove, tako da je zastupljenost vrsta tla veoma heterogena.Ovo je područje unutrašnjih dinarida, sa reljefom koji se može podijeliti na dva dijela: jedan dio pripada niskom gorju od 900 do 1400 m n.m. koji zauzima manji dio površine; drugi dio je visoko i nisko brdoviti reljef.

2.3.1 Pedološke karakteristike Na području izvođenja predmetnog postrojenja za proizvodnju betona zemljišni pokrivač je vrlo heterogenog sastava.U osnovi na to su uticali brojni prirodno pedološki faktori, pedogenetski činioci i procesi i djelovanje čovjeka.To što se u teritorijalnom okviru predmetno područje odnosno u okviru njegovih manjih regionalnih cjelina, javljaju raznovrsni pedološki tipovi nije slučajnost, već rezultat, geološkog sastava zemljišta, vegetacije, klimatoloških i hidroloških prilika i dejstva antropološkog faktora.Ovi faktori djelovali su u različitim kombinacijama, tak o da se u prostornoj cjelini o kojoj je riječ formirao raznoliki pedološki pokrivač. Tipovi zemljišta koji se javljaju na predmetnom području su; smeđa zemljišta, rendzine, rendzine jako stjenovite, rendzine umjereno stjenovite, gajnjače, aluvijalna zemljišta, podzolirana zemljišta, tera rosa itd.

U oblasti predmetne lokacije izdvajaju se sledeći tipovi zemljišta: aluvijalno deluvijalno zemljište, disterično smeđe zemljište i euterično smeđe zemljište.Ukoliko ima stalnog premiještanja površinskih slojeva, ne može da se obrazuje normalni profil, pa se trajno mogu održavati nerazvijena zemljišta.Vazdušni kapacitet se kreće od 9-13 vol% i zadovoljavajući je.Proizvodna vrijednost ovih zemljišta je dosta visoka za pojedine vrste voćarskih kultura. Na smeđim zemljištima (kalkmelanosol) javlja se bukva i smrča, a znatno rjeđe hrast kitnjak i crni bor.To ukazuje da se radi o mezofilnim a ređe kserofilnim zemljištima. Prema produktivnosti ova zemljišta s e nalaze u sredini treće klase.Bukovo-jelove šume na visinama od oko 1200 m na dubokim smeđim zemljištima imaju prirast drvne mase do 8 m3/ha, a na plitkim varijetetima na nižim terenima, gdje su degradirane bukove šume prirast drvne mase nije viši od 3 m3/ha.



strana 24 od 176

Ovo zemljište crne boje i karakteristične praškaste ili mrvičaste strukture obrazovano je na tvrdim karbonatnim stijenama – krečnjacima i dolomitima.Buavice su plitka, jako porozna (vodopropusna) zemljišta obrasla šumom i travnom (pašnjačkom) vegetacijom. U vrtačama, dolovima, uvalama, poljima, kao i zaravnima do 1200 m n.v. gdje su formirane tkz.pretaložene crnice koje su znatno moćnije (i do nekoliko metara) buavice se obično koriste kao njive. Planinske crnice (rendzine) u nižim djelovima teritorije su naseljene asocijacijama hrasta, jasena i graba, a u višim b ukvom, smrčom, jelom i javorom.Pogodne su za sve vrste šumskog drveća, osim onih koja su osjetljiva na veliki sadržaj karbonata u njima. Površine uz veće tokove, koje su pod čestim uticajem promjena u vodostaju, odnosno proticaju, mogu se namijeniti samo za prirodnu vegetaciju uz te tokove.Geološku podlogu ovom zemljištu čine razne eruptivne stijene, koje su na prostoru Crne Gore prilikom vulkanske aktivnosti tokom srednjeg trijasa i jure.

Slika br.2.10-Izvor:Prostorni plan Crne Gore do 2020 godine Podgorica, jul, 2017.god.


strana 25 od 176

2.3.2 Geomorfološke karakteristike Na maloj površini koju zauzima Crna Gora, teško da se negdje drugo može naći raznovrsniji i specifičniji reljef, pojave, procesi i sve ono što čine geomorfološke odlike terena. To je posljedica duge geološke evolucije terena i promjenljivih izraženih endogenih i egzogenih sila koje su stvarale i uobličavale reljef Crne Gore. Shodno morfološk im odlikama terena na kojem će se postaviti linija za proizvodnju betona jasno se izdvajaju sl.morfološke cjeline na širem podr učju: -

Korito rijke Tare; Istočne padinske strane Komova

Morfološki izgled navedenih cjelina, uslovljen je kako geološkom građom terena, to i djelovanjem geomorfoloških procesa u vremenu, a što se nastavlja današnjim djelovanjem savremenih geodinamičkih procesa. Klisurasto-kanjonska riječna dolina Tare je usječena u teren karbonatnih stijenskih masa.Duž strana doline djelovao je koluvijalni proces, u vidu odronjavanja i osipanja krečnjačkih blokova do sitne drobine.Snagom vodenog toka ovi komadi su dalje transportovani. U formiranju reljefa druge morfološke cjeline dominantnu ulogu je odigrao fluvijalni proces. Pored tektonike, domin antnu ulogu u formiranju padinskih strana Komova (Vrhovi Kotič i Ostrovica), imali su i padinski, koluvijalno-deluvijalni i proluvijalni procesi.Na ovim padinama su značajne naslage koluvijalno- deluvijalnih naslaga.Djelovanje koluvijalnodeluvijalnog procesa nastavlja se i danas. Duž istraživanog terena gdje je planirano postavljanje predmetnog postrojenja za proizvodnju betona sa pratećim objektima nije registrovano izraženije djelovanje nekih od padinskih geomorfoloških procesa.Ovdje se radi o klisurastoj dolinskoj strani vodotoka rijeke Tare, kontinuiranog pružanja i izgleda.Nesumnjivo da je duž njega u površinskom dijelu prisutno djelovanje fizičko-mehaničkog procesa, a dublje i karstifikacija.Pošumljenost i raspadanje bilja svakako umanjuje posledice djelovanja geodinamičkih procesa. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 26 od 176

2.3.3 Geološka građa terena Geološku građu prostora, odnosno terena korid ora autoputa od Smokovca do Mateševa, čine: sedimentne i vulkanske stjene trijasa i sedimentne stjene: jure, krede, paleogena i kvartara.Od sedimentnih stjena najveće rasprostranjenje imaju: krečnjaci, dolomitični krečnjaci i dolomiti, zatim flišne tvorevine i kvartarni sedimenti, a podređeno vulkanske stjene koje predstavljaju keratofiri.

Kreda-Paleocen (K,Pc) Sjeveroistočno i istočno od pravca Stupovi -Kruševica-Duške-Jablan do Mateševa teren izgrađuju sedimenti fliša koji su u geološkoj literaturi nominovani kao Durmitorski fliš. Durmitorski fliš (K,Pc) Teren koga izgrađuju flišni sedimenti obrastao je vegetacijom i ima dobro razvijenu hidrografsku mrežu, što je posledica litološkog sastava ove formacije sedimenata. Odlikuje se pjeskovito-laporovitom fac ijom, a znatno manjimdijelom krečnjačkom facijom.U bazi ove serije sedimenata javljaju se krečnjačke breče ikonglomerati.Potom slijede pjeskoviti mikriti,mikrospariti, a kao stalan član flišne serije sedimenata su pjeskoviti laporci.Pjeskoviti laporci javljaju se u vidu slojeva debljine od10-20cm, boje su različite od sivozelene do tamno crvene.

Uz pjeskovite laporce javljaju se kvarcni pješčari, glinoviti škriljci, argilošisti, podređeno rožnaci, kvarciti i filiti. Aluvijalni sedimenti (al) nalaze se u aluvijalnoj ravni rijeke Tare.Aluvijalne sedimente čine šljunkovi i pijeskovi različitog petrografskog sastava. Deluvijalni sedimenti (d) su rijetki na ovoj dionici koridora.Predstavlaju ih nesortirani sedimenti različite veličine komada a po materijalnom sa stavu odgovaraju geološkoj građi mjesta nastanka.

Predmetnu oblast čini teren koji izgrađuju flišni sediment kredno -paleocenske starosti koji su u eroziono diskordantnom ili tektonskom odnosu sa karbontnim kopleksom sedimenata u koridoru ove dionice. Ter en se odlikuje brojnim nabornim i rasjednim oblicima manjih dimenzija, preovlađuju oblici metarskih do dekametarskih dimenzija. Naborni oblici većih dimenzija (normalni, polegli i prevrnuti) izraženi su na prostoru između rijeka: Tare, Opasanice i Drcke.Razlomni oblici- rasjedi su manjih dimenzija, uglavnom su vertikalni i različitog pravca pružanja. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 27 od 176

Kreda, paleogen – fliš (K. Pg) Sedimenti kredno- paleogene starosti izgrađuju dio terena na potezu Duške – Mateševo. Predstavljeni su sedimentima fliša u čiji sastav na širem području izučavanog terena ulaz bazalne breče i konglomerati, laporci, pješčari, laporoviti i pjeskoviti krečnjaci. Debljin ovih sedimenata je oko 500 m. U litofacijalnom smislu u okviru flišne formacije, mogu se generalno izdvojiti tr superpoziciona paketa:

Na ovom području izgradnje autoputa (područje predmetnog objekta) u podlozi teren izgrađuje smenjivanje pješčara i alevrolita.Slojeve prekriva 1-2m deluvijalne raspadine, mjestimično i do 4m, u dnu jaruge nailazi se i plitak sloj prašinasto- pješčanog šljunka.

Slika br.2.11- Pregledna geološka karta (isječak iz OGK list »Titograd« 1:100000)



Slika br.2.12-Litološko-stratigrafska karta Crne Gore


strana 28 od 176


strana 29 od 176

2.3.4 Hidrogeološke karakteristike Hidrogeološka svojstva i funkcije stijenskih masa Geološki sastav, tektonski sklop, geomorfološke odlike terena i hipsometrijski položaj vodonosnika u odnosu na erozioni bazis uslovili su karakteristične hidrogeološke odlike terena koridora autoputa Bar-Boljare, duž dionice Smokovac –Mateševo.

Hidrogeološka svojstva stijena Hidrogeološka svojstva stijena na ovoj dionici puta definisana su strukturom poroznosti i transmisivnošću.Saglasno tome izvršena je kategorizacija stjena na: • Propusne stjene • Nepropusne stijene

Propusne stijene U okviru ove kategorije izvršena je podjela na grupe: • Vodonosnici intergranularne poroznosti, slabe do dobre vodopropusnosti; • Karbonatne stjene, kavernzno - pukotinske poroznosti srednje do dobre skaršćenosti; U grupu vodonosnika intergranularne poroznosti s a slabom do dobrom vodopropusnošću uvršteni su alvijalni sediment rijeke Tare.U ovim sedimentima formirane su vodoobilne izdani koje su direktnoj hidrauličkoj vezi sa vodama površinskog toka.Infiltracija sa površine terena u vodonosnik je direktna, a brzina infiltracije zavisi od filtracionih karakteristika šljunkovito pjeskovitog materijala i prisustva glinenih komponenti. Nivo podzemnih voda na ovom dijelu terena iznosi oko 7m. Pravci kretanja podzemnih voda uslovljeni su: geološkim sastavom terena, trasama slojevitosti, pravcima pružanja rasjeda, strukturnim sklopom terena. • •

• •

Generalni pravac kretanja voda slivnog područja je od istoka prema sjeverozapadu, dok vode razbijene karsne izdani sa sjevera i juga se kreću prema erozionim bazisima rijeke Tare.Uglavnom sve vode gravitiraju prema navedenom vodotoku i ne postoji mogućnost gubljenja prema drugim slivovima. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 30 od 176

Slika br.2.13-Pregledna hidrogeološka karta Crne Gore (Izvor:EPUŽS, glavna trasa autoputa)



strana 31 od 176

2.3.5 Inženjersko geološke odlike terena Inženjersko-geološke odlike terena se najsvestranije sagledavaju poznavajući i prikazujući: • Savremene geološke procese i pojave • Stabilnost terena • Nosivost terena • Povoljnost za gradnju

Inžinjersko-geološka klasifikacija stjena i stjenskih kompleksa Terene koridora dionice Smokovac – Mateševo izgradjuju stjene i stjenski kompleksi dvije osnovne grupe: • Vezane stjene i stjenski kompleksi, • Nevezane stjene i stjenski kompleksi. Potrebno je naglasiti da se u terenu nekad javljaju postepeni prelazi izmedju ove dvije osnovne grupe stjen a tako da pojedini litološki članovi mogu biti svrstani i često se svrstavaju u jednu ili drugu grupu stjena ili stjenskih kompleksa. Prihvaćeno je da u grupu vezanih stjena idu svi oni litološki članovi u kojima se veza medju mineralima (sastavnim djelovima) zadržava u čitavom litološkom članu, a time i u litološkom stjenskom kompleksu, kada je taj član sastavni dio kompleksa.

Grupa nevezanih stjena Duž koridora autoputa, dionice Smokovac – Mateš evo, osnovno gorje je izgrađeno od vezanih, dobro i slabo ok amenjenih stjena kojima povlatu čine kompleksi nevezanih stjena. U grupu nevezanih stjena izdvojeni su zrnasti sedimenti, sa i bez glina, kvartarne starosti a predstavljeni su na predmetnoj lokaciji: • pjeskovima, šljunkovima, valucima i prelaznim granul ometrijskim članovima koji se javljaju u koritu rijeke Tare (al) i pjeskovima, šljunkovima, većim nezaobljenim blokovima i prelaznim litološkim članovima, sa i bez različitih glina, koji se nalaze na brdsko-planinskim padinama (d).



strana 32 od 176

Opšta, dominantna kara kteristika ove grupe stijena je: promenljiva granulacija, najčešće potpuni izostanak veze medju zrnima, promjenljiva sortiranost, neujednačena slegnutost, kako unutar pojedinog granulo metrijskog kompleksa tako i među navedenim kompleksima zrnastih sedimenata, promjenljiva pokretljivost stjenskog kompleksa u terenu.

Kratko rečeno: znatna heterogenost izdvojenih zrnastih litoloških kompleksa uslovljava razlike u odlikama terena koji izgradjuju. Ta raznovrsnost i heterogenost pojedinačnih litoloških članova kompleksa sedimenata ne omogućava prikaz fizičkih i geotehničkih karakteristika koje bi reprezentovale fizičke i geotehničke karakteristike pojedinog litološkog člana, ili kompleksa u cjelini. Jedino što se može reći za sve da se u njima mogu vršiti iskopi ru čnim alatom i mašinski.Po GN-200 pripadaju I, II i III kategoriji.

Slika br.2.14-Pregledna inženjersko-geološka karta Crne Gore (Izvor:EPUŽS, glavna trasa autoputa)



strana 33 od 176

2.3.6 Seizmološke karakteristike Prema karti seizmičke regionalizacije teritorije Crne Gore (V.Radulović, B.Glavatović i dr. 1986.) predmetni teren pripada zoni VII stepena MSK-64 (ili ekvivalentne MCS, odnosno Evropske mikro- seizmičke skale EMS-92). Prema " Pravilniku o tehničkim normativima za izgradnju objekata visoko-gradnje u seizmičkim područjima" (Službeni list SFRJ br. 31/81 sa izmjenama br. 49/82, 29/83, 21/88 i 52/90) i pratećoj Seizmološkoj karti SFR Jugoslavije (Zajednica za seizmologiju SFRJ, 1987. god.) za povratni period od 500 godina uz te propise cjelokupno slivno područ je rijeke Tare u gornjem toku je pozicionirano u zoni VII stepena MCS skale.

Slika br.2.15-Izvor:Seizmološki zavod Crne Gore,1982. godine

Radi se o seizmički mirnom regionu, koji nema autohtonih žarišta zemljotresa.Sa pregledne karte zemljotresa registrovanih u periodu od 1983. do kraja 2004 godine, date u okviru studije Prirodne karakteristike (B. Glavatović, 2005), vidi se da na ovom području nijesu registrovani zemljotresi magnitude iznad 2. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 34 od 176

Slika br.2.16- Zemljotresi registrovani u periodu od početka 1983. godine do kraja 2004. godine na području Crne Gore i okoline - magnituda zemljotresa iznad 2.0 (B. Glavatović,2005)

U prilogu se daju i karte seizmičkog hazarda Crne Gore za povratni period od 100 godina, sa parametrom očekivanog maksimalnog horizontalnog ubrzanja, kao i za povratni period vremena od 475 godina (EUROCOD 8).

Slika br.2.17- Karta očekivanih maksimalnih magnituda zemljotresa, za povratni period vremena od 100 godina, kao rezult at proračuna G- R relacija (B. Glavatović,2005)


strana 35 od 176


Slika br.2.18-Karta seizmič kog hazarda CrneGore i okoline (oč ekivano maksimalno horizontalno ubrzanje tla u dijelovima sileteže) u okviru povratnog perioda vremena od 475 godina (EUROCOD 8) sa vjerovatnoćom realizacije od 70 %.

Projektni seizmički parametri, kada je u pitanju etalonsko tlo su: a max (g) = 0,12 za povratni period od T = 100 godina, odnosno K s = 0,06. OČEKIVANA MAKSIMALNA UBRZANJA TLA I INTEZITET ZEMLJOTRESA ZA TEREN SLIVNOG PODRUČJA „TARE“ Tabela br.2.1 T=95 god.

T=475 god.

Acc(%g)

Io(MCS)

Acc(%g)

8,15 - 8,41

6,83 - 6,85 15,4 - 16,1

T=1.000 god. Io(MCS

Acc(%g)

Io(MCS)

7,37 - 7,43 20,8 - 21,9 7,78 - 7,86

KOJEFICIJENT SEIZMIČKOG INTEZITETA Ks ZA TEREN SLIVNOG PODRUČJA GORNJEG TOKA RIJEKE „TARE“ Tabela br.2.2 „Ks“

T=95 god.

0,054 - 0,055


„Ks“

T=475 god.

0,077 - 0,080

„Ks“

T=1.000 god.

0,104 - 0,109


strana 36 od 176

2.4 PODACI O VODOSNABDIJEVANJU U zahvatu autoputa na predmetnoj dionici vodosnadbijevanje stanovništva se obavlja sa pojedinih lokalnih vodoizvorišta.Na predmetnom području najveći dio stanovništva se snabdijeva vodom sa vodoizvorišta ,,Mateševo’’ (daje vode za potrošače Mateševa i šire okoline).Na predmetnoj lokaciji voda za piće će se dopremati iz obližnjeg kampa (v oda za piće za kampove se dostavlja ili cistjernama ili se koristi prečišćena riječna voda).

Ležišta izdanskih voda u slivu Tare Zahvataju prostrane karstne masive Durmitora, Sinjajevine, dijela Pivske planine, dijelaBjelasice, djelova Rastova i Ljubišnje.Karstni tip izdani, prisutan u okviru karbonatnih stijena prazni se preko brojnih povremenih i stalnih vrela u kanjonu Tare i njenih pritoka.Gorostasni kanjon Tare, usječen je preko 1.000 m u jezersku visoravan (koja je sa kotama od 1.400-1.500 mnm) izgr adjen od krečnjaka, dolomitičnih krečnjaka, dolomita i eruptivnih stijena trijaske i jurske starosti. J. Cvijić (1899.g., str. 160), smatra da su nekoliko činjenica uticale na stvaranje kanjona Tare.Ova rijeka dolazila je iz mekanih flišnih terena i ulazila u karstni prostor sa jakim vodama, imala je znatan pad, što joj je dalo veliku erozionu snagu.Zbog toga je u krečnjačkoj zaravni Jezera i Sinjajevine urezala svoje uzano korito, pri čemu je rječna erozija bila nešto jača od karstifikacije, što nije sluča j sa nekim pritokama Tare.Karstna erozija dezintegrisala je njihova korita i spuštila njihove vode u podzemlje (Mušovića provalija, Sušica, i dr.). Najvjerovatnije je da je formiranje kanjona Tare otpočelo krajem miocena i trajalo kroz cio pliocen i kvarta r, što znači da je kanjon star preko 11 miliona godina. Z. Bešić (1969.g.) ističe: “Sigurno je da su kanjoni Pive i Tare bili sasvim formirani kada je nastupila hladna pleistocenska perioda, jer su se u najdubljim djelovima kanjona formirale šljunkovito-glacijalne erase i morenski bedemi”. O stalnom djelovanju rječne erozije i procesa karstifikacije i evoluciji karstne izdani svjedoče brojna karstna vrela duž kanjona vodotoka.

U slivu Gornje Tare, koji je uglavnom izgrađen od slabopropustnih do nepropustni h flišnih sedimenata postoji veliki broj izvora male izdašnosti do 1 l/s.Najuzvodniji izvori u slivu rijeke Tare su izvor Točak Rašovića koji ističe u vrtačama Širokara i niz izvora pojedinačne izdašnosti (Qmin = 1 l/s) poznatih pod nazivom Vrela u Mokrom od kojih nastaje rijeka Tara.U slivu rijeke Pčinje odnosno njenom izvorišnom području ispod Vučja, je izvor Bistrice.To je kontaktni izvor koji ističe na kontaktu flišnog kompleksa paleozojske i donjotrijaske starosti i krečnjaka srednjotrijaske i gornjotr ijaske starosti (Qmin = 100-1000 l/s).U izvorišnom dijelu Bistrice je i Milačko vrelo koje takodje ističe na kontaktu fliša i krečnjaka. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 37 od 176

2.5 PRIKAZ OSNOVNIH HIDROLOŠKIH KARAKTERISTIKA Tereni šire zone oko naselja Jabuka daju vode hidrološkom slivu Crnog mora rijekom Tarom. U zoni neposrednog uticaja tj.na samom lokalitetu postavljanja predmetnog postrojenja za proizvodnju betona ne nalazi se direktno nijedan vodotok.

Sliv rijeke Tare na ovom području se odlikuje svojom asimetričnošću. Površina lijeve obale je 34.7 km2 dok je površina desne obale od 212.3 km 2, što je oko šest puta veće.Inače sliv Tare kao domicilne crnogorske rijeke jasno određuju vododjelnic e slijeva Morače a sdesna Lima. Na ovom potezu u široj okolini Tara prima: Solomonski, Štavnjački, Cucevićki potok, Čestogaz, Bratojevićki, Smrdan, Jabučki, Jasenski i Bijeli potok kao i još 14 bezimenih potoka koji presušuju. Najbliža stalna hidrološka stanica (RHMZ Crne Gore) je postavljena na Tari, na profilu “Crna poljana”.Srednji godišnji proticaj na osnovu mjerenja iznosi Q sr = 12,1 m3/s, a procjenjeni Q sr = 12,09 m3/s). S obzirom da se uglavnom radi o slabo propusnim do nepropusnim terenima, vode koje putem padavina dospiju na površinu najvećim dijelom otiču površinski, dok ostali dio odlazi na evapotranspiraciju a zanemarljive količine vode otiču podzemno.

Hidrološka svojsta terena na kojem će se obavljati postavljanje postrojenja za proizvodnju betona sa pratećim objektima su u funkciji litološkog sastava i sklopa terena.Prilikom izvođenja istražnog bušenja nije konstatovana podzemna voda bliže površini.Odsustvo podzemnih voda u zoni zahvata doprinosi stabilnosti terena i lakšem izvođenju iskopa kao i poboljšanju fizičko-mehaničkih osobina stijenskih masa.Taj materijal koji je prisutan na predmetnoj lokaciji tako i u širem okruženju oko lokacije je pogodno tle za postavljanje ove vrste objekata. Sve prethodno navedene prirodne odlike su od uticaja na postavljanje predmetnog poslovnog objekta namjene za proizvodnju betona na navedenoj dionic i.Među tim prirodnim odlikama svakako su najbitnije one koje ukazuju na stabilnost, nosivost, geoseizmičnost i nagibe terena kao sa njegovom hidrologijom.



strana 38 od 176

Slika br.2.19-Izvor:Prostorni plan Crne Gore do 2020 god.



strana 39 od 176

2.6 KLIMATSKE KARAKTERISTIKE Šire podr učje lokacije predmetnog objekta ima kontinentalni tip klime, koji osim velikih dnevnih i godišnjih amplituda temperature karakteriše relativno ravnomjerna raspodjela padavina po mjesecima.Klimatske karakteristike najviše su uslovljene blizinom planine K omovi, koja sa istočne strane okružuje ovaj istražni teren.Analiza klimatskih elemenata (padavina i temperature vazduha) data je na osnovu raspoloživih podataka RHMZ Crne Gore.Pri analizi korišćeni su podaci najbliže hidrometeorološke stanice „Kolašin“, Karta padavina i položaja meteoroloških i hidroloških stanica Crne Gore 1 : 300 000 i Karta klimatskih zona Crne Gore 1 : 300 000.

2.6.1 Padavine Padavinski režim se odlikuje slabo izraženim maksimumom padavina u hladnijem dijelu godine.Najveće padavine se javljaju tokom zime (novembar, decembar, januar), a najmanje u ljetnim mjesecima (jul, avgust).P rosječne godišnje padavine na širem području naselja Padež i Jabuka iznose od 1900 do 2000 mm. Tabela 2.3- Prosječne mjesečne sume padavina i st andardna devijacija na hidrološkoj stanici”Kolašin” (Prirodne karakteristike Crne Gore, 2005) period: 1961-1990.godina jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GODsum srv 234.4 204.9 193.5 205.1 128.4 103.5 73.4 93.5 129.2 201.2 309.2 287.5 2166.8 max 533.0 487.9 424.8 556.8 342.9 238.8 174.3 287.9 407.2 801.4 947.0 739.2 947.0 min 3.5 29.5 26.7 38.8 40.2 36.3 6.3 7.5 15.9 0.0 27.5 24.4 0.0 std 143.8 132.1 82.9 111.8 77.9 47.8 45.4 69.3 103.4 169.0 171.1 164.5 109.9

2.6.2 Temperatura, relativna vlažnost vazduha i vjetrovi Temperatura vazduha je jedan od važnih klimatskih elemenata.Godišnji hod temperature vazduha na području zahvaćenom istraživanjem ima obilježja karakteristična za umjerene geografske širine sa minimumom u januaru i februaru a maksimumom u julu. Srednja godišnja temperatura vazduha na najbližoj klimatološkoj stanici Kolašin je oko 7,0oC.

Relativna vlažnost vazduha kreće se od 66 do 68 %. Snijeg je normalna pojava u zimskim mjesecima, a njegov udio u ukupnoj ko ličini padavina može doseći 1/3.Veliki značaj ima dužina perioda sa snijegom na tlu.Posvuda traje više od 40 dana osim u dubokim riječnim dolinama. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 40 od 176

Karakterističan je vjetar koji duva sa sjeveroistoka.Ovaj vjetar snižava temperaturu, smanjuje oblačnost i vlažnost vazduha.Preovlađujući vjetrovi su dakle najviše sjevernih ali i južnih smjerova k oji čine oko 90% svih vjetrova.Maksimalni udari mogu dostići od 35 m/s do 40 m/s.Udari preko 35 m/s su esktremni i nijesu uobičajena pojava za ovaj region.

Slika br.2.20-Izvor:Prostorni Plan Crne Gore do 2020.godine .



strana 41 od 176

Slika br.2.21-Izvor:Detaljni prostorni plan autoputa ,,Bar-Boljare’’ Podgorica, jul, 2017.god.


strana 42 od 176

2.7 Opis flore i faune, zaštićenih prirodnih dobara i biljnih i životinjskih vrsta 2.7.1 Fauna Insekti Kako se radi o biocenoz i livade (okolno područje) prisutan je veliki broj predstavnika iz klase insekata. Nabrojaćemo samo neke od zapaženih: pčela (Apis mellifera), osa (Vespula vulgaris), zemni bumbar (Bombus terrestris), sedmotačkasta bubamara (Coccinella septempunctata), buba zlata (Cetonia aurata), Svitac (Lampyris noctiluca), zatim razne vrste leptirova, cvrčaka, mrava i skakavaca. Pored samog vodotoka prisutni su predstavnici vodenih cvjetova (Ephemeroptera) i vilinih konjica (Odonata).

Herpetofauna Na širem području ( planina Komovi i okolina) registrovano je 14 vrsta vodozemaca i gmizavaca, od kojih je 5 vrsta vodozemaca i 9 vrsta gmizavaca. U okolini predmetne mikrolokacije prisutne su vrste gmizavaca: zidni gušter (Podarcis muralis), zelembać (Lacerta viridis), livad ski gušter (Lacerta agilis), te šumska kornjača (Testudo hermanni). Okolinu vodenog toka rijeke Tare naseljavaju rijetko naseljava obični smuk (Zamenis longissima) i ribarica (Natrix tessellate), te vrste žaba: travnjača (Rana temporaria), grčka žaba (Rana graeca), žutotrbi mukač (Bombina variegata). Neke od nabrojanih vrsta herpetofaune su zaštićene u Crnoj Gori, a nalaze se i na IUCN listi zaštićenih vrsta, tako da je potrebno da se realizacijom projekta ovim vrstama posveti posebna pažnja u smislu propisivanja neke od mjera za njihovu zaštitu.

Ornitofauna Do sada je na prostoru Komova registrovano 97 vrsta ptica. Na predmetnom području možemo konstatovati dvije grupacije ptica: one koje naseljavaju i posjećuju okolne travnjake i one koje posjećuju i naseljavaju dalje šumske ekosisteme. U prvu grupu najčešće su prisutne: poljska ševa (Alauda arvensis), crna vrana (Corvus corone), svraka (Pica pica), obični gavran (Corvus corax), gradska lasta (Delichon urbica), seoska lasta (Hirundo rustica), sjenica (Parus major), trepteljka livadska (Anthus pratensis), te grabljivice kobac (Accipiter nisus), mišar (Buteo buteo), suri orao (Aquila chysaetos), lastavičar (Falco subbuteo), sivi soko (Falco peregrines) itd.



strana 43 od 176

U drugu grupu spadaju ptice koje uglavnom nastanjuju šumske ekosisteme: kukavica (Cuculus canorus), sova ušara (Bubo bubo), kukumavka (Athene noctua), zviždak šumski (Phylloscopus sibilatrix), krstokljun (Loxia curvirostra), šumska sova (Strix aluco), te vrste djetlića: srednji djetlić (Dendrocopos medius), planinski djetlić (Dendrocopos leucotos) i mali djetlić (Dendrocopos minor).

Sisari Na širem prostoru je zastupljena fauna šumskih sisara, kao što su medved (Ursus arctos), srna (Capreolus capreolus), vuk (Canis lupus), lisica (Vulpes vulpes), vjeverica (Sciurus vulgaris), zec (Lepus europeus), divlja svinja (Sus scorfa), kuna zlatka (Martes martes), vidra (Lutra lutra), lasica (Musteal nivalis), puh (Glis glis), slijepi miš (Rhinolophus hipposideros, Vespertilio murinus, Myotis myotis, Nycalus sp.), jazavac (Meles meles), divlja mačka (Felis silvestris), šumska rovčica (Sorex araneus), šumski puh (Dryomyes nitedula), a u neposrednoj blizini, tj.na okolnim livadama i u žbunastoj vegetaciji se mogu naći: šumski jež (Erinaceus concolor), krtica (Talpa europea), domaći miš (Mus musculus), poljski miš (Microtus arvalis), šumski miš (Apodemus sylvaticus), pacov (Epimys rattus), crni pacov (Ratus ratus), domaća rovčica (Crocidura russula), sniježna voluharica (Chynomyes nivalis), hermelin (Mustela erminea).

2.7.2 Flora Sama lokacija na kojoj će biti izgrađena fabrika betona sa pomoćnim objektima, prije skidanja sloja humusa, bila je zapušteno poljoprivredno zemljište sa korovskim vrstama: štir (Amaranthus retroflexus), bijela loboda (Chenopodium album), palamida (Cirsium arvense), medveđa šapa (Heracleum sphondylium), paprat bujad (Pteridium aquilinum), aptovina (Sambucus ebulus), kantarion (Hypericum perforatum), planinski origano (Origanum vulgare), ivančica (Leucanthemum vulgare), vratić (Tanacetum parthenium), dugolisna kiprovina (Epilobium angustifolium), dlakava kiprovina (Epilobium hirsutum), kiprovina šljunkara (Epilobium dodonaei), crni oman (Telekia speciosa), podbjel (Tussilago farfara), zečji trn (Ononis spinosa), sapunjača (Saponaria officinalis), konopljuša (Eupatorium cannabinum), te ostalim zeljasim jednogodišnjim i višegodišnjim vrstama. Građevinsku parcelu od vodotoka rijeke Tare dijeli zajednica crne jove (Alnetum glutinosae) sa drvenastim vrstama: crna jova (Alnus glutinosa), siva vrba (Salix eleagnos), bijela vrba (Salix alba), glog (Crataegus monogyna), crna zova (Sambucus nigra), obična kurika (Euonymus europaeus), glog (Cornus mas), lijeska ( Corylus avellana), pasja ruža (Rosa canina), orlovi nokti (Lonicera caprifolium) itd. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 44 od 176

Pojedina stabla su obrasla puzavicama: pavit (Clematis vitalba) i bršljan (Hedera helix). U daljoj okolini predmetne lokacije rastu bukove i bukovo-jelove šumske asocijacije Fagetum sylvaticae montenegrinum , Fagetum subalpinum i Abieto-Fagetum sa sledećim vrstama: obična bukva (Fagus sylvatica), obična jela (Abies alba), planinski jasen (Fraxinus excelsior), obična smrča (Picea abies), gorski javor (Acer pseudoplatanus) itd.

2.7.3 Zaštićena prirodna dobra Slivno područje rijeke Tare (182.899 ha) je zaštićeno kao Svjetski rezervat biosfere (Program “Čovjek i biosfera” - M&B, UNESCO, od 17 januara 1977. godine), po osnovu Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO). Predmetno područje nije zaštićeno prema domaćem zakonodavstvu. U neposrednoj blizini će biti granica budućeg regionalnog parka Komovi (opštine Andrijevica i Podgorica su već usvojile odluke o proglašenju, a uskoro će prostor Komova, kao regionalni park na svojoj teritoriji, proglasiti opština Kolašin).

2.7.4 Rijetke i ugrožene biljne i životinjske vrste i njihova staništa Iz navedenog popisa biljnih i životinjskih vrsta, a imajući u vidu Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Službeni list CG br. 76/06) možemo primijetiti da se sve navedene biljne vrste na predmetnoj lokaciji ne nalaze na spisku za zaštitu, kao i da se iste jedinke mogu naći na svim sličnim biotopima.Vrste koje su Rješenjem stavljene pod zaštitu, a koje se mogu naći u blizini lokacije betonjerke su: šareni daždevnjak (Salamandra salamandra ), krastača (Bufo bufo), zelena krastača (Bufo viridis), gatalinka (Hyla arborea), zelena žaba (Rana ridibunda), grčka žaba (Rana graeca), šumska kornjača (Testudo hermanni), zidni gušter (Podarcis muralis), livadski gušter (Lacerta agilis), zelenbać (Lacerta viridis), sljepić (Anguis fragilis), barska bjelouška (Natrix natrix), riječna bjelouška (Natrix tessellate), obični smuk (Elaphe longissima).Iz pregleda navedenih vrsta može se zaključiti da najveću pažnju prilikom realizacije projekta treba posvetiti zaštiti vodozemeaca i gmizavaca.



strana 45 od 176

2.8 PREGLED OSNOVNIH KARAKTERISTIKA PEJZAŽA Prema pejzažnoj regionalizaciji Crne Gore, geografsko područje Komova sa jasnom i prepoznatljivom šemom predionih elemenata, pripada pejzažnoj jedinici Dolina Tare sa okolnim planinama i površima. Dolina rijeke Tare, od izvorišta do ušća u Mojkovačku Bistricu gdje počinje njen kanjonski dio, zatim prostrani masiv Bjelasice i gorostasni Komovi, dominantni su strukturni elementi ove pejzažne jedinice koji joj daju prepoznatljiv izgled. Posmatran iz udaljenih pozicija, ovaj makropejzaž se doživljava kao harmonična kompozicija rijeka, šuma, pašn jaka i golih planinskih vrhova.U navedenim predjelima, koji su dio nacionalnog predionog naslijeđa, reflektuju se prirodne vrijednosti podrčja kao i određene promjene nastale kao rezultat antropogenih uticaja i različitih načina korišćenja prostora.Područje, uglavnom, odiše prirodnošću izuzev naseljenih mjesta u riječnim dolinama koja imaju odlike kultivisanog predjela ruralnog karaktera. Sa Komova teku brojni potoci, rijeke i rječice koji pripadaju slivu Tare i Lima. Preovlađuje brdski reljef, blagih padina, sa mezofilnim lišćarsko -listopadnim šumama i pašnjacima.U riječnim dolinama razvila su se manja seoska naselja. U skladu sa odredbama čl. 27 Zakona o zaštiti prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 , 21/09, 40/11), zaštita predjela vrši se "planiranjem i sprovođenjem sveobuhvatnih mjera kojima se sprečavaju neželjene promjene i degradacija prirodnih, prirodi bliskih ili stvorenih predjela, radi očuvanja značajnih obilježja i karaktera predjela, raznovrsnosti, jedinstvenosti i estetske vrijednosti i omogućavanja trajnog korišćenja prirodnih dobara". Strategijom razvoja identifikovanih tipova predjela treba dati naglasak na očuvanju i zaštiti prirodnih predjela i elemenata kulturnog predjela uz nužno sadejstvo sa razvojnim aktivnostima, zasnovanim na principima održivog razvoja, koje neće ugroziti osnovni karakter predjela.

Slika br.2.22-Detalj iz okoline lokacije



strana 46 od 176

2.9 ZAŠTIĆENI OBJEKTI I DOBR KULTURNO-ISTORIJSKE BAŠTINE Opisivanje i evidencija činilaca postojećeg stanja u okviru analizirane lokacije zahtijeva svestrani napor u smislu detaljnog istraživanja prirodnog i kultu rnog naslijeđa.Uvidom u postojeću plansku i projektnu dokumentaciju ustanovljeno je da u zoni uticajnog područja nema objekata koji pripadaju ovim kategorijama.Na samoj lokaciji u sklopu dosadašnjih radova nisu otkriveni bilo kakvi ostatci materijalne kulture.

2.10 NASELJENOST, KONCENTRACIJA STANOVNIŠTVA I DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE Jednu od bitnih odlika analiziranog prostora , u smislu određivanja mogućih uticaja na životnu sredinu, pr edstavlja karakteristika naseljenosti i stanovništvo.Ove činjenice svoj puni smisao imaju prvenstveno zbog potrebe da se detaljno istraže mogući negativni uticaji na stanovnike koji naseljavaju područje analiziranog prostora. Generalno se može zaključiti da lokacija na kojoj se predviđa postavljanje i rad predmetnog postrojenja pripada ruralnoj zoni Opštine Kolašin sa veoma malom gustinom naseljenosti.Posljednih decenija oblast sjeverne regije je postalo izuzetno depopulaciono područje. Najbliža naseljena mjesta su Jabuka i Mateševo.Individualni stambeni objekti su rijetki.Ovakvi objekti su nešto više s koncentrisani duž pomenute saobraćajnice zapadno od predmetnog lokaliteta.Najbliži stambeni objekat se nalazi na udaljenosti oko 150m od predviđenog mjesta za postavl janje predmetnog postrojenja za proizvodnju betona. Prema popisu iz 2011. godin e na području opštine Kolašin živi ukupno 8.420 stanovnika.Populaciono n ajveće je naselje Kolašin (2.747), dok su ostala naselja populaciono dosta manja.Naselje Jabuka broji ukopno 37 stanovnika dok u Mateševu živi 68 stanovnika. Broj stanovnika je rastao u periodu od 1948. do 1953. godine, dok se u periodu poslije bilježi pad broja stanovnika, kojih je za oko 13% manje u odnosu na 1991. godinu.Isto se dešavalo i sa broj em domaćinstava, kojih je u 2011. godini bilo 2.850 (Opština Kolašin) tj. 13 u naselju Jabuka. Brojni su faktori uticali na smanjenje broja stanovnika, od izraženih migracija ka razvijenim gradskim sredinama do negativne stope prirodnog priraštaja.Smanjenje broja stanovnika je rezultat nepovoljnog odnosa nataliteta i mortaliteta, migracije stanovništva, kao i odlazak mladih u veće centre.Uzrok smanjivanju broja stanovnika je bio i odlazak velikog broja stanovnika na privremeni rad u inostranstvo. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 47 od 176

2.11 PRIVREDNI, STAMBENI I OBJEKTI INFRASTRUKTURE Područje predmetnog objekta je ruralo i slabo naseljeno.U neposrednoj blizini se nalaze još dva postrojenja za proizvodnju betona (čine istu liniju). Okolina ovog terena je djelimično uređena sa slabije razvijenom infrastrukturom.Trenutno se na lokaciji nalaze dva postrojenja za proizvodnju betona (čine istu liniju) a pored nje sa sjeverne strane se pruža lokalni put Lijeva RijekaMateševo, slobodne površine i jedan stambeni objekat.Ova lokacija se nalazi neposredno u zoni pomenutog putnog pravca.Lokacija buduće betonjerke će biti povezana preko ovog pravca sa svim drugim regijama. Kako je ranije navedeno, i straživano područje pripada opštini Kolašin, a veća naselja u neposrednoj okolini su Jabuka i Mateševo koje imaj u pojedinačno manje od 100 stanovnika.

Najbliže veće naseljeno mjesto predmetnom području jeste grad Kolašin.Po veličini teritorije opština Kolašin zauzima šesto mjesto u Republici Crnoj Gori sa površinom od 897 km2. Čitava ova regija spada u privredno nerazvijeniji dio Crne Gore ali konkretno područje posjeduje veliki perije svega turistički potencijal.Ekonomski potencijal se donekle ogleda i u posjedovanju vodnog i šumskog bogatstva i kotlinskim proširenjima koja omogućavaju veće naseljavanje i razvoj voćarstva i ratarstva.U višim brdima veliki broj stanovnika još uvijek živi od poljoprivrede ekstenzivnog tipa.Prostrani planinski pašnjaci od davnina su osnova tradicionalnog stočarstva.Predmetna regija dakle ima znatne turističk e potencijale.Rijetko naseljeni planinsko- stočarski predjeli obiluju zelenilom (pašnjaci i šume), zdravom gorsko- planinskom klimom, jezerima ledničkog porijekla, planinarskim trasama i dr.Izgr ađeni objekti zadovoljavaju sadašnje potrebe i uglavnom su starijeg datuma.

Slika br.2.23-Pristupni put do lokacije


strana 48 od 176


3.1 OSNOVNI PARAMETRI ZA SAGLEDAVANJE NAMJENE I FIZIČKIH KARAKTERISTIKA PROJEKTA Postrojenj će se postaviti na platou ukupne površine 5420 m 2, na dijelu parcela KP 235 i KP 236, KO Jabuka – Opština Kolašin. Proizvodnja betona svih potrebnih marki betona se proizvode u tri fabrike za proizvodnju betona – betonare, postavljenih u liniji (predmetno postrojenje je sastavni dio linije), jedna pored druge, i to: Fabrika betona STETTER CP 30 TZ, mješalice 0,5 m 3, i realnog proizvodnog kapaciteta 45 m3/h, i Fabrika betona LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m3/h Fabrika betona PROGRES ABS 50, mješalice 1,5m 3 i realnog proizvodnog kapaciteta 55m3/h Procijenjena ukupna količina betona je: 310.000 m3. Procijenjeni potrebni Godišnji kapacitet tri betonare je: 60.000 m 3/god, ili: •

•

•

• •

Beton MB 20 Beton MB 30 Beton MB 50 Ukupno beton

500,00 m /god 59.000,00 m3/god 500,00 m3/god 60.000,00 m3/god

Slika br.3.1-Izgled jedne od betonjerki



strana 49 od 176

3.2 OPIS PREDHODNIH (PRIPREMNIH) RADOVA ZA IZVOĐENJE PROJEKTA Prije izvođenja samog projekta biće neophodno izvršiti određene pripremne radove.Nakon detaljno utv rđenog položaja predmetnog postrojenja za proizvodnju betona, neophodno je regulisati imovinsko-pravne odnose sa vlasnicima zemljišta ako ih ima na kojima će se izvoditi radovi.Takođe je potrebno ograditi tj. označiti mjesto izvođenja radova svakog pojedinačnog segmenta odnosno površine koje objekat zauzima. Do područja na kojem će se nalaziti budući objekat za proizvodnju betona se dolazi sa puta Lijeva Rijeka-Mateševo.Na ovaj putni pravac se nadovezuje pristupni put na lokaciju budućeg predmetnog objekta tj. do pojedinih segmenata koji čine cjelinu predmetnog zahvata.Na samoj lokaciji na kojoj se planira postavljanje navedenog postrojenja nema asfaltiranih putnih pravaca. S obzirom na namjenu neće se pristupiti izvođenju većih radova na izgradnji dodatne putne infrastrukture.Tak ođe za funkcionisanje objekta potrebno je obezbijediti dovod vode za potrebe zaposlenih i proizvodnog procesa kao i instaliranje tipskih PVC nužnika.Predmetni projekat će se realizovati u svrhu obezbjeđivanja proizvodnje betona na realizaciji izgradnje aut oputa ,,Bar-Boljarre’’. Prije pristupanja izvođenju samih radova na postavljanju postrojenja za proizvodnju betona sa pratećim objektima potrebno je dobiti uslove od nadležnog organa u Opštini Kolašin o lokaciji za konačno odlaganje viška zemlje koja će nastajati vršenjem iskopa. Tekođe, prije postavljanja betonjerke , predviđeno je raščišćavanje terena njene lokacije.Klasičnih građevinskih radova pri postavljanju mobilnih postrojenja za proizvodnju betona neće biti.Za ove potrebe se predv iđa betoniranje platoa.

Prije izvođenja glavnih radova vršiće se aktivnosti za obezbjeđivanje nesmetanog i uspješanog rada tehničkog i ostalog osoblja investitora, nadzora i izvođača radova; U ove kativnosti spadaju: ◊ snadbijevanje

gradilišta vodom (bunarska voda), elekt ričnom energijom i telefonskim

vezama; ◊ izradu oplate; ◊ izradu armature; ◊ izgradnja pomoćnih

privremenih objekata za smještaj ljudstva i zaštitu materijala i

alata; ◊ uzimanje toplog obroka na gradilištu. Svi navedeni pripremni radovi će imati privremeni karakter. Podgorica, jul, 2017.god.

strana 50 od 176


3.3 DETALJAN OPIS PROJEKTA 3.3.1 Uvod Agencija za životnu sredinu je 21.10.2015. godine dala saglasnost na Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu za proizvodnu liniju za proizvodnju betona (tri betonjerke), među kojima je i postr ojenje za proizvodnju betona STETTER M1 TZ, na katastarskim parcelama br. 235 i 236 KO Jabuka, Opština Kolašin. Zbog proizvodne potrebe, izvršena je zamjena postrojenja za proizvodnju betona STETTER M1 TZ, kapaciteta 60 m /h postrojenjem za proizvodnju betona LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m /h. ᶟ

ᶟ

NAPOMENA: Razlog za zamjenu postojeće betonare STETTER M1 TZ, 60 m /h, postrojenjem LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m /h, nije da bi bila ukupno veća godišnja proizvodnja betona, već da se vremenski brže isporuče dnevno potrebne količine betona za potrebe izgradnje autoputa Bar -Boljare. 3.3.2 PROIZVODNI KAPACITETI–finalni proizvodi, kapaciteti proizvodnje, betona tehničko tehnološke kartakte ristike postrojenja za proizvodnju LIEBHERR tip BETOMIX 2,25 A-R/RIM-M 3.3.2.1 Kapaciteti proizvodnje betona Procijenjena ukupna količina betona (za sve tri betonare na lokaciji Jabuka) je: 310.000 m3. Procijenjeni potrebni Godišnji kapacitet tri betonare - STETTER CP 30 TZ, mješalice 0,5 m 3 + LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m /h + PROGRES ABS 50, mješalice 1,5m3 je isti, i iznosi : 60.000 m 3/god, ili: ᶟ

Tabela br.3.1 Beton MB 20 Beton MB 30 Beton MB 50 Ukupno beton


500,00 m3/god 59.000,00 m3/god 500,00 m3/god 60.000,00 m /god


strana 51 od 176

3.3.2.2 Tehnologija proizvodnje betona i glavni djelovi betonjerki Proizvodnja betona u savremenoj tehnologiji betona se obavlja mašinskim putem. • Obuhvata operacije doziranja i mješanja komponentnih materijala do dobijanja homogene betonske mješavine; • Beton se proizvodi samo na osnovu predhodno definisanih receptura a ta receptura sa tačno utvrđenim količinama: agregata, cementa, vode i dodataka; • Za proizvodnju mora se predhodno eksperimentalno dokazati da svojstva svježeg i očvrslog betona odgovaraju projektovanim svojstvima za konkretni objekat.

Komponente betona    

Agregat (70 – 80% u betonskoj masi) Cement (10 – 20% u betonskoj masi) Voda (5 – 10% u betonskoj masi) Aditivi (neobavezni, ali se u novije vreme vrlo često koriste)

Dakle za proizvodnju betona potpuno ravnopravno se koristi agregat, kako prirodni pijesak i šljunak, tako i drobljeni agregat.Agregat učestvuje sa 70-80% u ukupnoj masi betona i od njegovih karakteristika zavise i svojstva betonskih smješa i svojstva očvrslog betona.

Opšti proces proizvodnje betona obuhvata: - deponije/boksove/ silose kamenog agregata, transport i doziranje frakcija; - skladište/silosi cementa, transport i doziranje cementa; - vodosnabdijevanje/transport vode, doziranje vode; - skladišta/rezervoari dodataka, transport i doziranje dodataka - miješalica za miješanje komponenti; - sistem za pražnjenje Sastavni djelovi predmetne betonjerke su:



strana 52 od 176

1. Bunker agregata, namijenjen za skladištenje agregata po f rakcijama, u čijem su sastavu pneumatski zatvarači sa elektro-magnetnim razvodnikom (za svaku frakciju po jedan) namijenjeni za doziranje agregata u vagu i elektro-motorni vibrator (kom.1) namijenjen za iniciranje isticanja najsitnije frakcije. 2. Vaga agregata namijenjena za odmjeravanje agregata po frakcijama.Vaga se sastoji od bunkera postavljenog na 3 (tri) mjerne ćelije. Na jednoj strani bunkera je ugr ađen vibrator snage, a na izlaznom otvoru zatvarač, pogonjen sa dva pneumatska cilindra i elektromagnetnim razvodnikom. 4. Skip uređaj sa korpom namijenjen za podizanje odmjerenog agregata do mješalice.Pogon za podizanje korpe je motor-reduktor.Na vodjicama skipa potrebno je isključivačima omogućiti isključenje motor -reduktora u četiri tačke položaja i to: -

položaj punjenja korpe, međupoložaj, položaj pražnjenja korpe, sigurnosni krajnji položaj korpe.

5. Mješalica betonare namijenjena za miješanje betona.Zat varač se otvara i zatvara hidro-cilindrom i razvodnikom, a njegov položaj otvoreno zatvoreno treba registrovati. Na poklopcu mješalice takođe postoje dva isključivača, koji onemogućava rad mješalice u slučaju da je poklopac otvoren. 6. Pužni transporter za cement (kom.3, za svaki silos po 1 kom), namijenjen za transport cementa od silosa do vage cementa. 7. Silos za cement : kom. 3 (svaki po 120 t), namijenjeni za skladištenje cementa, a svaki silos opremljen je vrećastim filterom sa vibro otresanjem vreća, pov ršine filtriranja 8 m3 i uredjajem za fluidizaciju sa elektromagnetnim ventilom, radi iniciranja isticanja cementa. 8. Vaga za cement, namijenjena za odmjeravanje cementa (u zavisnosti od marke betona), sastoji se od bunkera, postavljen na tri mjerne ćelije, sa ugrađenim elektromotornim vibratorom za iniciranje isticanja cementa i pneumatskim zatvaračem na izlazu, pogonjen pneumatskim cilindrom i elektromagnetnim razvodnikom.Položaje zatvarača otvoreno – zatvoreno treba registrovati.



strana 53 od 176

9. Uređaj za doziranje vode u čijem sastavu je impulsni vodomjer, namijenjen za zapreminsko odmjeravanje vode i elektromagnetni ventil namijenjen za otvaranje odnosno zatvaranje protoka vode kroz cjevovod do mješalice. 10. Uređaj za doziranje aditiva u čijem su sastavu: vaga za aditive ( posuda sa odgovarajućim priključcima okačena na jednu mjernu ćeliju) pumpa za pražnjenje posude, elektromagnetni ventil ( zatvarač na izlazu posude), pumpa za aditive (kom.3), za svaki aditiv po jedna, pokazivači nivoa u posudi. U sastavu betonjerke, pored silosa, urađen je betonski vodonepropusni taložnik dimenzija 6x4 m za sakupljanje cementne vode prilikom pranja automiksera i mješalice, koji se povremeno, po potrebi čisti tj. prazni, a sakupljeni materijal se koristi za pravljenje betona, ili tampona (bistra voda se betonskim kanalom ponovo vraća u tehnološki proces).

Napomena:Betonski taložnici su na isti način izvedeni i za druge dvije betonjerke koje čine liniju zajedno sa predmetnom. ▲ Tehnička voda se crpi izbunara koji se nalazi u neposrednoj blizini do betonare Stetter CP 30 TZ (voda se crpi na dubini od 7m pumpom koja se nalazi u crpnoj stanici). ▲ Napajanje el. energijom je sa postojeće trafostanice koja se nalazi na lokaciji, a alternativno napajanje, za slučaj kvara u napajanju, je preko dizel agregata za proizvodnju el. energije, koji je postavljen pored betonare Stetter CP 30 TZ. ▲ Frakcije se dopremaju kipper kamionima i odlažu na deponiji, koja je betonirana, i to frakcije: 0-4 mm, 4-8 mm, 8-16 mm i 16-32 mm. ▲ Punjenje bunkera agregatom vrš i se utovarivačem. ▲ Odvoz gotovog betona do mjesta ugradnje vrši se automikserima.


strana 54 od 176


3.3.2.3 Tehničke karakteristike betonare LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M Postrojenje za proizvodnju betona LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M, ima sledeće osnovne karakteristike: - mješalica kapaciteta 2250 l - bunker za agregat-4 usipna koša (frakcije 0-4 mm , 4-8 mm, 8-16 mm i 16-32 mm), težinsko vaganje, transportna traka, ukupni kapacitet bunkera 140 m . ᶟ

- Silos za cement kapaciteta 120t sa filter sistemom za otprašivanje i pužnim transporterom cementa, kom.3 - Proizvodni kapacitet 93 m3/h.

Slika br.3.2-Izgled predmetnog postrojenja


strana 55 od 176


3.3.3 Mehanizacija Mehanizacija koja se koristi na prostoru gdje se obavljaju proizvodne aktivnosti predmetnog društva i pr osječna godišnja angažovanost prikazujemo u sl.tabeli: Tabela br.3.2

Radna mašina

Utovarivač Volvo L 150 E, kašika 4m2

1

26.500

213

2001

Broj časova rada – h/god 135

Kamion kiper Volvo F 12, 18 m3

4

15.000

300

2007

180

Automikser za beton Volvo 7m3

2

14.000

250

2007

360

Automikser za beton Volvo 9 m3

9

15.000

300

2007

1040

Tegljač Volvo FH 16+

1

9.000+

382

2000

185

Autocistjerna za transport cementa 30t

1

6.000

-

2004


Br. Masa komada mašine (kg)

Snaga mašine (kW)

Godina proizvodnje


strana 56 od 176

3.4 VRSTE, KOLIČINE I KARAKTERISTIKE MATERIJA KOJE SE KORISTE ZA POTREBE TEHNOLOŠKOG PROCESA 3.4.1 Uvod Predmet elaborata je postavljanje i eksploatacija postrojenja za proizvodnju betona koje će biti sastavni dio linije koje čine još dvije betonjerke.Realizacijom planiranih aktivnosti (proizvodnja betona), obezbijediće se jedan funkcionalni proizvodni kompleks na lokaciji u funkciji izgradnje autoputa ,,Bar- Boljare’’.Prilikom obavljanja budućih planiranih proizvodnih aktivnosti, ima donekle eksploatacije prirodnih resursa i energije. S obzirom na namjenu predmetnog projekta bitno je da istaknemo da je za njegovo funkcionisanje potrebna određena količina voda koja bi se koristila za potrebe tehnološkog procesa kao i električna energija.Na osnovu predviđenog kapaciteta, ukupna utošena količina električne energije na mjesečnom u svim djelovima proizvodnog kompleksa iznos iće oko 10.000 KWh.Vrste i količine materija koje se koriste u pojedinim cjelinama predmetnog proizvodnog kompleksa prikazaćemo u tekstu koji slijedi.

3.4.2 Vrste i količine sirovina koje se koriste u proizvodnom procesu Sirovine koje se koriste za proizvodnju betona su: - Agregat (prirodni pijesak i šljunak kao i drobljeni agregat različitih granulacija); - Cement; - Voda; -Aditivi (pogodni za pripremu vodootpornih betona- tečnost tamno braon boje, Sertifikovan sa CE oznakom kao reduktor vode- plastifikator betona prema EN 934-2:T2; potošnja 0.2kg na 100kg cementa). Shodno očekivanoj godišnjoj proizvodnji koja je u funkciji potrebe tj. potražnje, ko ličine materijala neophodnih za proizvodnju betona su sledeće: 3 ◊ Agregat- 42.000 m /god. 3 ◊ Cement- 6.000 m /god. 3 ◊ Voda- 4.200 m /god. 3 ◊ Aditivi- 1.800 m /god Napomena: Navedene količine agregata će se obezbijediti sa deponije u vlasništvu Montenegropetrol d.o.o. Podgorica u naselju ,,Mahala’’ u Podgorici.Navedene količine voda neophodne za proizvodnju betona će se obezbijediti iz pominjanog podzemnog bunara na lokaciji (položaj crpne stanice prikazana je na skici u prilogu). Podgorica, jul, 2017.god.


strana 57 od 176

3.4.3 Karakteristike materija koje se koriste u procesu proizvodnje 4.4.3.1 Električna energija Za funkcionisanje cjelokupnog tehnološkog procesa u svim segmentima ovog sistema osnovni vid energije koja se koristi jeste električna energija. Električna energija se proizvodi u različitim elektranama (termo, hidro, nuklearne, vjetro, solarne itd.) i prenosi dalekovodima na najvišim naponskim nivoima (elektroprenos), nakon čega se transformiše na tzv. distributivne napone i predaje elektrodistribucijama, u kojima se transformiše na napon ske nivoe za potrošače (industrijske i domaćinstva). U svakoj fazi (proizvodnja, prenos, distribucija i potrošnja) električna energija mora zadovoljiti zakonom propisane norme i standarde, kojima su definisana dozvoljena odstupanja ključnih parametara električne energije (napon, frekvencija, sadržaj i iznos pojedinih viših harmonika, vršna snaga, provjesi itd.).Osim toga, podjednako je bitan i kontinuitet isporuke električne energije.U zadnjih 10-15 godina svjedoci smo intenzivne gradnje različitih stambenih i poslovnih objekata, kako u urbanim, tako i u seoskim područjima.Svako novo domaćinstvo ili poslovni objekat se bez problema priključuju na postojeću elektroenergetsku infrastrukturu.Ukoliko distributivne kompanije ne prate razvoj nasel ja sa ugradnjom jačih trafostanica, potrošači postaju direktno ugroženi zbog nestabilnog, nekvalitetnog i/ili diskontinuiranog napajanja. Naročito je opasno „uklapanje“ novih industrijskih potrošača u već postojeći elektroenergstki sistem nekog naselja.Ukoliko se radi o tzv. nelinearnim potrošačima električne energije (jake rotacione električne mašine, uređaji za zavarivanje, elektrolučne peći itd.), onda je okolina neminovno izložena različitim vrstama flikera, provjesa napona i drugim nečistoćama, koje navedeni potrošači prouzrokuju u mreži.Takve nečistoće se kao talas šire mrežom i ugr ožavaju opremu u domaćinstvima.Usljed toga dolazi do otkaza najosjetljivijih električnih uređaja u domaćinstvima, a ostali uređaji rade izvan projektovanih vrijednosti, čime se zasigurno smanjuje njihov životni vijek. Ipak, najopasnije kvarove i otkaze u elektroenergetskoj mreži mogu prouzrokovati atmosferska pražnjenja (udari munje) i/ili manipulacije uklopa/isklopa u mreži.Tada nastaju vrlo brzi tzv. udarni naponski talasi, koji za cca 1,2 mikrosekunde mogu dostići vrlo visoke iznose (u literaturi i do 10 kV), a veliki iznos energije se kao talas prenese vazdušnim elektroenergetskim ili telefonskim vodovima ka potrošačima i to u vrlo kratkom vremenu (cca 50 mikrosekundi).



strana 58 od 176

3.4.3.2 Dizel gorivo U slučaju nestanka električne energije kao način za rezervno napajanje sistema koristiće se agregat koji koristi dizel gorivo kao pogon.Za proizvodnju dizel goriva koristi se frakcija nafte koja destiliše u rasponu od 170 do 360C º.Namijenjeni su za pogon klipnih dizel motora visokog stepena kompresije u kojima se smješa pali spontano u sabijenom vazduhu.Kod dizel goriva veoma su važne sledeće fizičko-hemijske karakteristike: - nisko temperaturne karakteristike - hemijska stabilnost- sadržaj sumpora i - karakteristike sagorijevanja. Niskotemperaturne karakteristike z avise od klimatskih uslova određenih oblasti, kao i od konstrukcionih rješenja dizel motora.Ovde se radi o problemima koji se javljaju kod dizel motora pri eksploataciji na niskim temperaturama.Hemijska stabilnost dizel goriva je od posebne važnosti u prim jeni kod kamiona i teških građevinskih mašina, koje imaju vrlo gust zaštitni filter, kao i problem starenja kod produženog skladištenja.U svijetu je izvedeno niz testova ubrzanog starenja dizel goriva, te na osnovu stabilnih i nestabilnih komponenti, kao i aditiva za poboljšanje stabilnosti, došlo se do saznanja o ekonomičnosti proizvodnje dizel goriva.Sadržaj sumpora mora biti što manji, zbog korozionog d jelovanja i zagađivanja životne sredine.Najvažnija karakteristika sagorijevanja je cetanski broj ili dizel index, koji zavisi od hemijskog sastava same komponente dizel goriva.To je mjera koja pokazuje sposobnost paljenja dizel goriva što je cetanski broj veći, to je bolja sposobnost paljenja ovog goriva.Cetanski broj predstavlja odnos između zapremine brozogorućeg cetana (n-heksana) i zapremine slabogorućeg (& metilnaftalena). Tabela br.3.3-dozvoljene vrijednosti prema Uredbi o gr.vrijednostima sadržaja zagađujućih materija u tečnim gorivima naftnog porijekla (Sl.list RCG br.39/10)



strana 59 od 176

3.4.3.3 Kameni agregat (prirodni i drobljeni pijesak i šljunak) Osnovna sirovina koja se koristi u predmetnom proizvodnom objektu jeste prirodni kameni agregat tj.pijesak i šljunak. Građevni pijesak i šljunak spada u mineralne sirovine za proizvodnju građevinskog materijala.Sa deponije šljunka i pijeska kamionima kiperima se transportuje šljunak do deponije tj.bunkera na lokaciji za posebne vrste agregata (različita granulacija). Uč estvuje sa 70 – 80 % u masi betona ■ Ravnopravno se koriste: – Prirodni (rečni) šljunak i pesak (jeftiniji, povoljniji oblik zrna – ugradljivost i obradljivost) – Drobljeni krupan i sitan agregat (skuplji, homogeniji sastav, oštroivičnost, bolja athezija sa cementnim kamenom) Štetni sastojci u agregatu: trošna zrna, glina, organske materije, škriljci, lapori, ■ serpentini, liskun, ugalj, gips ■ Reaktivni, alkalno – silikatni sastojci (amorfni silicijum): U krupnom agregatu < 5% – – U sitnom agregatu< 0,5% Do alkalno – silikatne reakcije neće doći ukoliko je: ■ – Sadržaj alkalija u cementu (Na 2 O+0,658 K 2 O < 0,6% po masi)

Prema načinu sedimentacije, vremenu nastanka i veličini, ležišta građevinskog pijeska i šljunka razvrstavaju se u četiri grupe: 1. U prvu grupu uvrštavaju se ležišta pijeska i šljunka koja se u obliku slojevitih naslaga nevezanoga stijenskog materijala nalaze na mjestima gdje je sedimentacija odnosno odlaganje završeno ili je u završnoj fazi, a količine r ezervi premašuju 5,000.000 m 3. 2. U drugu grupu uvrštavaju se ležišta pijeska i šljunka koja se u obliku slojevitih ili lečastih naslaga nevezanoga stijenskog materijala nalaze na mjestima gdje je sedimentacija, odnosno odlaganje z avršeno ili je u završnoj fazi, a količine rezervi su od 1,000.000 do 5,000.000 m 3. 3. U treću grupu uvrštavaju se ležišta pijeska i šljunka koja se u obliku slojevitih naslaga nevezanoga stijenskog materijala nalaze na mjestima gdje je sedimentacija odnosno odlaganje materajala završeno ili je u završnoj fazi, a količine rezervi su do 1,000.000 m3; 4. U četvrtu grupu uvrštavaju se ležišta pijeska i šljunka odloženog u vodenoj sredini ili obalnoj zoni rijeka i jezera, gdje odlaganje još traje.



strana 60 od 176

Pijesak Pijesak je prirodni granularni materijal sačinjen od fino razdijeljenih čestica stijena i minerala.U geologiji, to je materijal čiji je dijametar od 0.0625 mm do 2 mm. Pijesak je najvećim dijelom sačinjen od silicijum dioksida SiO 2 , najčešće u formi kvarca.Sastav pijeska je varijabilan i može sadržavati:muskovit, cirkon, rutil, apatit, granat, magnetit, turmalin, itd. U prirodi se najčešće nalazi u pustinjama i na pješčanim plažama.Najčešće nastaje drobljenjem tvrđih stijena u moru (talasi udaraju u obalu i odlamaju tvrđe stijene koje se djelovanjem mora dalje drobe i usitnjavaju dok se ne pretvore u pijesak).

Šljunak Šljunak je prirodni granularni mateijal sačinjen od razdijeljenih čestica stijena i minerala određene veličine.U geologiji, šljunak je bilo koja rastresita stijena sa zaobljenim zrnima koja su veća od 2 i manja od 75 mm.Najčešće se dobiva iskopom mateijala iz riječ nog korita.Prosječna specifična težina prirodnog šljunka je ρ=1800 kg/m 3.

Šljunak je najkorišteniji materijal u građ evinarstvu.U zavisnosti od primjene, javljaju se potrebe za upotrebom šljunka čija zrna pripadaju određenom opsegu veličina.Takav šljunak se dobija prosijavanjem, odnosno separacijom.Na taj način šljunak se procesom separisanja razvrstava u grupe koje se nazivaju separacije. Najčešće se dobiva iskopom materijala iz riječnog korita.Nakon pranja takav šljunak se neformalno naziva "prirodni šljunak". Separacijom 1m3 prirodnog šljunka dobiva se zapremina proizvoda koja je veća od 1 m3.

Istraživanje građevinskog pijeska i šljunka Istraženost ležišta pijeska i šljunka utvrđuje se: - geološkim metodama istraživanja - geofizičkim metodama istraživanja - geokemijskim metodama istraživanja - hidrogeološkim i inženjersko-geološkim metodama istraživanja - svim vrstama površinskih i podzemnih istražnih rudarskih radova te površinskim i jamskim istražnim bušenjem Kvalitet pijeska i šljunka u ležištu određuje se analiziranjem uzoraka.Za svako ležište ili njegov dio određuje se putem optimalnih metoda načina uzimanja uzoraka.Kvalitet se određuje hemijskim sastavom te određivanjem fizičko-hemijskih, fizičko-mehaničkih i drugih svojstava u skladu s propisanim standardima. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 61 od 176

Eksploatacija građevnog pijeska i šljunka Šljunak i pijesak nije moguće svugdje proizvoditi jer ne postoje svugdje njihove zalihe. Način iskopavanja u pravilu je određen mjesnim prilikama i pretpostavkama svakog pojedinog iskopa.Šljunčani/pješčani materijal u pravilu se vadi pomoću specijalnih mehaničkih alata i posebnih mašina. Često se kao rezultat iskopavanja pijeska i š ljunka formiraju prava vještačka jezera.Sirovi pješčani i šljunčani materijal potrebno je obraditi posebnim mašinama i tehničkim postupcima prije nego što postane tržišno i komercijalno dostupan. Sirovi materijal se na taj način čisti od nečistoća poput drveta ili jako sitnih čestica, a zatim se sortira s obzirom na ve ličinu zrna sirovih granulata.Tek nakon potpunog filtriranja i dovršene obrade pijesak/šljunak postaje tržišno dostupan i može se upotrebljavati za različite svrhe.

Transport sirovog materijala od mjesta vađenja do pogona za obradu U pravilu možemo reći da postoje dva načina transportovanja sirovog pješčanog i šljunčanog materijala.Prvi je način transport materijala na plutajućim transportnim trakama a drugi je način transport sirovine posebnim teretn im kamionima za prevoz pijeska/šljunka direktno do pogona za obradu. Dobro je napomenuti da su ponekad (u nekim šljunčarama) pogoni za obradu sirovog materijala već instalirani na platformama koje vade pijesak i šljunak pa je zbog toga dodatni prijevoz između mjesta vađenja i mjesta za obradu suvišan.

Upotreba pijeska i šljunka Koriste se najviš e u građevinarstvu (izgradnja puteva, tunelogradnja), za izradu betona raznih kvaliteta itd. Takođe se razni putevi nasipaju šljunkom i pijeskom, te vrhovi zgrada ili kuća s ravnim krovom za bolju toplotnu izolatciju i dekor .



strana 62 od 176

3.4.3.4 Cement Cement je hidrauličko mineralno vezivo koje se dobija ml jevenjem tzv. portland cementnog klinkera-vj eštačkog kamenog materijala koji se stvara pečenjem krečnjaka i gline,temperatura pečenja je 1350-1450 °C.Engleski inžinjer Joseph Aspdin patentirao je Portland cement 1824, a nazvan je po krečnjačkoj stijeni Ostrva Portland u Engleskoj zbog sličnosti boje.Pored portland cementnog klinkera, za čije se dobijanje koristi mješavina krečnjaka i gline u odnosu 3:1 (odnos masa), u cemen tu je redovno prisutna i manja količina gipsa (do 5%) koji se dodaje radi regulisanja vremena vezivanja cementa.Portland cement karakteriše srazmjerno konstantan hemijski sastav i to: CaO (vezan) 62-67%, SiO 2 19-25%, Al 2 O3 2-8%, Fe 2 O 3 1-5%, SO 3 najviše 3-4.5%, CaO (nevezan) najviše 2%, MgO najviše 5%, alkalije (Na 2 O i K 2 O) 0.5-1.3%.Cementi se u opštem slučaju mogu podijeliti na vrste i klase.Vrste predstavljaju kategorije cemenata s obzirom na sastav i tehnologiju proizvodnje, dok klase cemenata označavaju nj ihove mehaničke karakteristike.Dijele se u dvije osnovne grupe: na cemente na bazi portland cementnog klinkera i na ostale - specijalne vrste cemenata. Učestvuje u betonu sa svega 10–20 % po masi, ali ima vrlo veliki uticaj na svojstva betona. Izbor cementa treba vršiti na osnovu njegovih sledećih svojstava: ■ – Čvrstoća i brzina rasta čvrstoće (klasa cementa) – Toplota hidratacije – Hemijska otpornost U grupu cemenata na bazi cementnog klinkera spadaju cementi koji pored portland cementnog klinkera sadrže i druge različite dodaka koji mijenjaju svojstva portland cementa u zavisnosti od sadržaja.Povećavanjem ovih dodataka jasno će se jače ispoljiti razlike između ovih cemenata i čistog portland cementa.Iako čvrstoće ovih cemenata u početku su manje od čvrstoća čistog portland cementa oni uglavnom pri većim starostima od 28 dana, nadmašuju te čvrstoće.Zbog toga imaju iste klase kao i čist portland cement. Takođe u zavisnosti od sadržaja ovih dodataka, mijenjaju se i zahtjevi za količinom vode, naročito ako se kao dodatak pojavljuju pucolani. Portland cement nema drugih sastojaka osim onih koji ulaze u sastav portland cementnog klinkera, izuzev dodataka gipsa koji je neophodan radi regulisanja vremena vezivanja.Ovo je nesumnjivo najznačajnija vrsta cementa, pošto ona predstavlja osnov za dobijanje većine drugih vrsta cementa.U svjetskim okvirima od ukupne proizvodnje svih cemenata na portland cement otpada oko 70% .Specifična masa portland cementa je najmanje 3000 kg/m³, dok mu je specifična površina najmanje 2400 cm²/g. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 63 od 176

3.4.3.5 Voda Voda kao komponenta učestvuje u betonu sa 5 – 10 % po masi. ■ – –

Voda za spravljanje betona ne smije da sadrži: Sastojke koji utiču na proces hidratacije cementa Sastojke uzročnike korozije armature u armiranobetonskim konstruk cijama

Ovi sastojci mogu da budu: ■ – Rastvoreni u vodi – U vidu čvrstih, suspendovanih (dispergovanih) primjesa (muljevite, blatne, glinene, drvene, ugljene čestice i dr.) Voda je podobna za izradu betona ako je: – – – – – -

Vodonikov pokazatelj (pH) 4,5 – 9,5 Sulfatnih jona manje od 2700 mg/l Hloridnih jona manje od 300 mg/l Indeks organskih sastojaka manji od 200 mg/l Ukupno rastvorenih soli manje od 5000 mg/l (ne odnosi se na morsku vodu) Obična voda za piće: bez posebnih dokaza o podobnosti

3.4.3.6 Aditivi (dodaci) kao komponenta betona Aditivi (dodaci) su neobavezna, četvrta komponenta betona, kojom se, dodavanjem betonu prilikom spravljanja u vrlo maloj količini, mogu poboljšati neka svojstva sv ježeg i /ili očvrslog betona.

■ U opštem slučaju, najčešće se radi o sledećim vrstama aditiva (hemijskih dodataka): – Plastifikatori (superplastifikatori), – Aeranti (uvlačivači vazduha), – Akceleratori (ubrzivači vezivanja i/ili očvršćavanja), – Retarderi (usporivači vezivanja), – Zaptivači, – Antifrizi (dodaci za betoniranje na niskim temperaturama).

Danas se sve češće betonima dodaju i tzv. mineralni dodaci:



– – – – –

strana 64 od 176

Pucolani (prirodni i vj eštački), Zgura visokih peći, Elektrofilterski (leteći) pepeo, Krečnjačko brašno, Silikatna prašina (Silica Fume), itd.

Plastifikatori (superplastifikatori) - Fino dispergovani materijali–bentonit, EF–pepeo, pucolani i dr. - Površinski aktivne supstance, koje u svježem betonu djeluju kao svojevrsna “maziva” – obavijaju zrnca cementa, stvarajući oko njih tanke opne, uslj ed čega se značajno sman juje trenje u masi. Superplastifikatori u obliku površinski aktivnih supstanci danas imaju vrlo široku ■ primjenu, pri čemu se njihovim dodavanjem sv ježem betonu: - Snižava viskozitet, tj. poboljšava ugradljivost i obradljivost, ne mij enjajući pritom količinu vode u betonu, ili - Omogućava značajno smanjenje količine vode (HRWRA) bez promjene viskoziteta (ugradljivosti i obradljivosti) betonske smješe.

Aeranti (uvlačivači vazduha) - U strukturi betona formiraju fine mj ehuriće (globule) vazduha reda veličine 0,01 – 0,3 mm, ravnomjerno raspoređene u masi cementnog kamena, na međusobnim rastojanjima do 0,25 mm. - Ovakva struktura betona uslovljava povećanje otpornosti očvrslog betona na dejstvo mraza, jer “uvučeni” m jehurići prekidaju mrežu finih kapilara u cementnom kamenu, čime se, sa jedne strane smanjuje upijanje vode, a sa druge strane dobija prostor (za oko 20% rezervne zapremine pora) za širenje leda, čime se eliminišu unutrašnji naponi, koji dovode do destrukcije očvrslog betona. - Optimalni procena t uvučenog vazduha obično iznosi 4 –6% u odnosu na ukupnu zapreminu betona, čime se ne smanjuje čvrstoća betona, pošto uvučeni m jehurići igraju i ulogu plastifikatora (smanjenje količine vode).



strana 65 od 176

Akcelertori (ubrzivači vezivanja i/ili očvršćavanja) - Najpoznatiji i najčešće prim jenjivan ubrzivač je, nesumnjivo, CaCl 2 , koji ne utiče bitno na vezivanje cementa, ali u značajnoj m jeri ubrzava proces očvršćavanja cementa.U količini od samo 0,2% u odnosu na masu cementa omogućava brzi rast čvrstoće u prvih 7 dana, dok pri dozi od 2% ponekad omogućava da se nakon 7 dana dobiju 28-dnevne čvrstoće. - Kako joni hlorida, kao što je već ranije naglašavano, veoma ozbiljno utiču na koroziju čelične armature u betonu, u novije vreme koriste se bezhlorni aditivi ubrzivač i, koji takođe doprinose brzom rastu čvrstoće . - Razumije se da je prevashodna primjena ove vrste aditiva prilikom betoniranja pri niskim temperaturama.

Retarderi (usporivači vezivanja) - Retarderi djeluju na taj način što oko zrna cementa stvaraju opne koje sprečavaju brzo odvijanje hemijskih reakcija na relaciji cement – voda. - Najpoznatiji i najrašireniji usporivač je sadra CaSO4 ·2H 2 O. - Pored sadre, kao retarderi se koriste i dekstrin, razne vrste šećera (glikoza, saharoza), glicerin, oksidi cinka, olova i dr.Treba napomenuti da se ove materije dodaju u vrlo malim količinama, reda veličine 0,1% i da postoje takvi aditivi koji do određenog procenta djeluju kao usporivači, dok pri većim količinama kao ubrzivači vezivanja cementa. - Primjena retardera dolazi u obzir pri betoniranju na visokim temperaturama, pri transportovanju betona na dužim relacijama, u situacijama koje nalažu izvođenje betoniranja bez prekida i slično.

Zaptivači - Sastav aditiva zaptivača tako je podešen da se nakon njihove reakci je sa klinker mineralima dobijaju produkti koji zaptivaju kapilarne pore u cementnom kamenu.Na taj način se povećava stepen vodonepropustljivosti očvrslog betona (ako je m v /m c faktor dovoljno nizak, nisu potrebni!) - Dobijaju se na bazi masnih kiselina, a upotrebljavaju u obliku emulzija ili smolastih bitumenoznih formulacija. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 66 od 176

Antifrizi - Antifrizi su sredstva protiv zamrzavanja svježeg betona – djeluju tako što snižavaju tačku smrzavanja vode u njemu. - Njihovom upotrebom omogućava se izvođenje betonskih radova i na temperaturama nižim od 0 0C (CaCl 2 , natrijum nitrat, NaCl (so) i dr.). - U slučaju nearmiranih konstrukcija prim jenjuju se u dozama i do 10%.

Danas na tržištu postoji vrlo veliki asortiman aditiva i oni uglavom nose različita trgovačka imena. Uz ove aditive idu i prospekti u kojima se daju uslovi primene i doziranja.Ovi ■ uslovi se, međutim, uglavnom odnose na prim jenu sa čistim PC, a kako se čist PC (CEM I) kod nas primjenjuje u vrlo ograničenim količinama, svaki od aditiva treba ispitati sa onim cementom sa kojim će se prim jenjivati. Kad je riječ o aditivima plastifikatorima (superplastifikatorima), ubrzivačima, a ■ posebno aditivima usporivačima, u cilju određivanja njihovih potrebnih doza, osim laboratorijskih ispitivanja, potrebno je vršiti i ispitivanja u realnim uslovima, na realnim temperaturama.



strana 67 od 176

3.5 PRIKAZ VRSTA I KOLIČINE OTPADNIH MATERIJA S obzirom na vrstu projekta i namjenu budućeg predmetnog proizvodnog objekta, prilikom njegovog rada ima donekle upotrebe određenih količina opasnih materija.Dakle pri obavljanju budućih proizvodnih aktivnosti i pri izvođenju i funkcionisanju planiranog mobilnog postrojenja za proizvodnju betona , postoji mogućnost nastajanja u određenim količinama čvrstog i tečnog otpada a s obzirom n a namjenu i sve prostorne cjeline budućeg objek ta za proizvodnju betona u određenim količinama nastajeće i opasni gasovi.

3.5.1 Emisije u vazduh S obzirom da se radi o navedenim proizvodnim aktivnostima tj. planiranim instaliranjem predmetnog postrojenja za proizvodnju betona sa p ratećim objektima, prilikom njegove realizacije i eksploatacije dolazi do upotrebe razne vrste mehanizacije (kamioni, rovokopači, kamion-mješalica i sl.).Usljed njihove upotrebe moguća je pojava određene koncentracije izduvnih gasova, benzinskih para i para propan butana odnosno jedinjenja ugljovodonika.Ove materije se nalaze u izduvnim gasovima mehanizacije koja će se koristiti naročito pri dovoženju kamenog agregata, odvoz betona i sl. Izduvni gasovi i benzinske pare predstav ljaju opasnost sa stanovišta moguće pojave eksplozije i požara kao i sa stanovišta opasnosti za zdravlje i život ljudi.Kod malih brzina motornih vozila i rada motora u praznom hodu, javlja se veća koncentracija sledećih komponenti u izduvnim gasovima: CO, CO2, NO2, razni ugljovodonici, azotni oksidi i čađ.Odvođenje izduvnih gasova pri obavljanju aktivnosti na predmetnom kompleksu nije poseban problem jer se radi o otvorenom prostoru a time se smanjuje i opasnost od nastajanja eksplozija i požara.Inače koncentracije benzinskih para i CO treba da iznose 0.01% od donje granice explozivnosti, odnosno za benzinske pare 10% donje granice eksplozivnosti. S obzirom da se radi o postrojenju za obavljanje navedenih aktivnosti u toku eksploatacije moguća je dakle pojava određene koncentracije izduvnih gasova, benzinskih para i para propan butana odnosno jedinjenja ugljovodonika.Pri izboru materijala i opreme primjenjivaće se isključivo materijali i oprema koja je savremena i koja se dokazala da je tehnološki savremena i na nivou trenutnih tehničko tehnoloških dostignuća.


strana 68 od 176


Emisije gasovitih polutanata polutanata od transporta transporta na lokaciji linije linije za proizvodnju betona. betona. Ukupne emisije gasovitih polutanata od transporta na lokaciji linije za proizvodnju betona (predmetna betonjerka je sastavni dio linije) proračunate prema graničnim vrijednostima standarda za vanputnu vanputnu mehanizaciju mehanizaciju EU Stage IIIb tj. radnu opremu za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NO x i PM10. Tako, transportna sredstva, zadovoljavaju zadovoljavaju odrednice standarda EU Stage IIIb, s obzirom na godinu proizvodnje.Razlog primjene ovog stndarda a ne standarda za motore teških teretnih kamiona kamiona i autobusa je zbog karaktera transporta na lokaciji: lokaciji: doprema i istovar istovar kamena, utovar betona, mala brzina kretanja i dr. Tabela br.3.4- Stage III B Standard za vanputnu mehanizaciju

Cat.

snaga

Datum

CO

L

kW 130 ≤ P ≤ 560

M

NOx

PM

2011.01

g/kWh 3.5 0.19

2.0

0.025

75 ≤ P < 130

2012.01

5.0

0.19

3.3

0.025

N

56 ≤ P < 75

2012.01

5.0

0.19

3.3

0.025

P

37 ≤ P < 56

2013.01

5.0

4.7†

† NO x +HC


HC

0.025

strana 69 od 176


Tabela br.3.5-Maksimalna godišnja emisija štetnih materija kg/god predviđena godišnja emisija štetnih materija kg /god.jabuka radna mašina

radni sati h/god

Utovarivač Volvo L 150 E, kašika 4m2 Kamion kiper Volvo F 12, 18 m3 Automikser za beton Volvo 7m3 7m3 Automikser za beton Volvo 9 m3 m3 Autocisterna za vodu 8m3 Autocistijerna za transport cem.30t

EU stage sn aga faktor III gr/kwh

br. mašina

kw

CO

HC

NO x

emisija PM 10

CO

kg/god ,

HC

NO x

0

0

0

0

600

1

213

3,5

0,19

2,0

0,2

447,3

24,3

255,6

25,6

60

4

300

3,5

0,19

2,0

0,2

252,0

13,7

144

14,4

120

2

250

3,5

0,19

2,0

0,2

210,0

11,4

120

12,0

120

9

300

3,5

0,19

2,0

0,2 1134,0

61,6

648

64,8

700

1

260

3,5

0,19

2,0

0,2

637,0

34,6

364

36,4

105

3

382

3,5

0,19

2,0

0,2

421,2

22,9

240,66

24,1

emis ija g/s

3101,5 168,3647 1772,26 177,226 0,1008 0,0055 0,0576 0,0058 0,0058

Emisija PM10 čestica na lokaciji Tabela br.3.6- Emisija

Vrsta aktivnosti Transport Manipulacija agregatom Proizvodnja betona PM 10 od motora SUS mehanizacije Ukupno g/s


PM 10

Max emisija PM10 čestica ( g/sek) 0.0268 0.008 0.008 0.006 0.0488

strana 70 od 176


3.5.2 Ispuštanje u vodotoke Najveći vodotok u užoj okolini je rijeka Tara.Na samoj lokaciji izvođenja proizvodnih aktivnosti ima upotrebe podzemnih voda radi obavljanja tahnoloških postupaka.Prilikom obavljanja djelatnosti proizvodnje betona ima nastajanja otpadnih tehnoloških voda.Prečišćena voda iz taložnika betonjerke se betonskim kanalom ponovo vraća u tehnološki proces.Atmosferske vode sa platoa linije za proizvodnju betona (predmetna betonjerka je njen sastavni dio) će se uvoditi u separator ulja i masti i na kraju tako prečišćene betonskim kanalom će se ponovo usmjeravati u tehnološki proces.Bitno je naglasiti da nema ispusta tehnoloških i atmosferskih voda na zemljište niti u bilo koji vodotok.U pogonu za proizvodnju betona, prilikom pranja mješalice i automiksera nastaju vode čija količina na godišnjem nivou iznosi oko 50m3. U ostalim cjelinama na predmetnom kompleksu nema nastajanja tečnog otpada takve vrste i u tim količinama koje bi zahtijevale predhodni tretman. Na terenu prilikom obavljanja navedenih proizvodnih aktivnosti (kretanje kamiona utovarivača i sl.) može u slučaju akcidenta doći do ispuštanja ulja ili goriva iz mehanizacije koji mogu uticati na podzemne vode.Neposredna okolina predmetnog lokaliteta već trpi određene štetne uticaje s obzirom na namjenu predmetnog prostora.

3.5.3 Odlaganje na zemljište Prilikom obavljanja budućih planiranih proizvodnih aktivnosti (proizvodnja betona) kao otpad će nastati određene količine stakla, metala, plastike, biorazgradivi otpad, mješavine i pojedine frakcije betona, sintetička ulja i dr. U skladu sa Pravilnikom o klasifikaciji otpada i katalogu otpada (,,Sl.list RCG’’, br.59/13) navedene su oznake tipova otpada prema osobinama otpada i djelatnostima iz kojih potiče otpad. U skladu sa članom 6. Zakona o upravljanju otpadom, klasifikovan klasifikovan je neopasni otpad koji nastaje tokom obavljanja postojećih i planiranih djelatnosti. Tabela br.3.7-Vrste i količine otpada

Oznaka 17 01 01 17 02 01 17 02 02 17 02 03 17 04 05 17 05 04 15 01 02

Vrsta otpada Beton Drvo Staklo Plastika Gvožđe i čelik Zemlja i kamen Plastična ambalaža


Količina oko 60m3 / god god oko 200kg oko 50kg oko 50kg oko 100kg oko 500m3 oko 100kg


strana 71 od 176

Poseban otpad koji nastaje ili može nastat i prilikom obavljanja budućih proizvodnih aktivnosti a koji ima karakteristike opasnog otpada je: Tabela br.3.8-Vrste i količine opasnog otpada

Oznaka Vrsta otpada 13 02 05* Mineralna nehlorovana motorna ulja 15 02 02* Asorbenti, materijali za filtere 17 06 03* Izolacioni materijali koji sadrže opasne supstance 08 01 11* Otpadna boja i lak 13 01 10* Mineralna nehlorovana hidraulična ulja 13 02 06* Sintetička motorna ulja 13 03 10* Ostala ulja za izolaciju i prenos toplote 13 05 03* Muljevi od presretača 13 02 05* Muljevi koji sadrže halogene rastvarače 15 01 10* Ambalaža koja sadrži ostatke opasnih supstanci

Količina moguće oko 10l/god moguće oko 50kg/god moguće oko 50kg/god moguće oko 5kg/god moguće oko 10l/god moguće oko 10l/god moguće oko 5l/god moguće oko 10l/god moguće oko 10l/god moguće oko 10l/god

Neopasan otpad će se odlagati u kontejnere ili posude koje će obezbijediti nadležno komunalno preduzeće iz Kolašina a shodno ugovoru sa glavnim izvođačem radova.Opasan otpad će se skladištiti u burad tj.posude koje će biti smještene na vodonepropusnoj podlozi ispod nadstrešnice (prostor zaštićen od atmosferskih padavina) a u blizini bunkera za agregat.

3.5.4 Buka,vibracije i toplota 3.5.4.1 Buka Veoma često u modernom društvu zvuk uznemirava čovjeka.Mnogi zvuci su neželjeni i neprijatni i kao takvi predstavljaju buku.Buka je neželjeni dio svakodnevnog života.Pored negativnog efekta uznemiravanja buka može imati takođe i r azorno dejstvo koje se ogleda u uništavanju materijalnih dobara i povrjeđivanju osjetljivih organa sluha.Najteži su slučajevi kada buka ošteti mehanizam koji je namijenjen za percepciju zvuka- ljudsko uho.Dinamički opseg čujnosti obuhvata nivoe buke u opsegu zvučnih pritisaka 20 μPa do 100 Pa. 20 μPa je najtiši zvuk koji može da registruje prosječna osoba i zato se naziva prag čujnosti.Zvučni pritisak od oko 100 Pa je toliko glasan da izaziva bol i zato se naziva prag bola.Odnos između ova dva ekstrema je milion prema jedan tako da linearna skala nije pogodna za primjenu.Iz tih razloga uvodi se logoritamska dB skala gdje prag čujnosti iznosi 0dB a prag bola 130dB.Srednje vrijednosti nivoa buke u urbanim sredinama kreću se u granicama: Podgorica, jul, 2017.god.

strana 72 od 176


- u velikim gradovima od 65 do 75 dB (A) - u malim gradovima od 62 do 71 dB (A) - u seoskim naseljima od 45 do 62 dB (A) Već je navedeno da u toku obavljanja budućih proizvodnih aktivnosti na predmetnoj lokaciji, usljed rada predmetnog postrojenja, može doći do povećanog nivoa buke.Buka koja se javlja unutar proizvodnog kruga generiše se usljed rada postrojenja, transportnih sredstava i u toku rada zaposlenih sa raznim oblicima ručnog i drugog alata.Prilikom rada sa alatima naročito se pojavljuju istaknuti i impulsni tonovi.Uticaj buk e u toku obavljanja navedenih proizvodnih aktivnosti naročito je izražen u pogledu uznemiravanja ljudi unutar proizvodnog kompleksa i okolnog stanovništva. Emisija buke generisana generisana radom mašina u toku izvođenja radova radova

Prilikom rada postrojenja za proizvodnju betona izvori buke predstavljaju prijemni bunkeri, transportne trake, mješalice i transportne mašine koje su angažovane u ovoj prostornoj cjelini. Procjena i proračun emisije buke izvršen je na osnovu identifikacije izvora buke. Pri radovima proizvodnog pogona za proizvodnju betona generiše se određeni nivo buke.Pojedinačne vrijednosti vrijednosti i ukupni ukupni nivo buke date date su u narednoj tabeli. Referentni nivo zvučne zvučne snage i zvučnog pritiska mašina Tabela br.3.9- Referentni Mašine

Lw u dB

Utovarivač Volvo L 150 F, kašika kaš ika 4m2

95


90

Autocisterna za vodu 8m3

90


95


95

Autocistijerna za cementVolvo FH FH 16

90

Ppostrojenje za proizvodnju betona

89

Ukupno: 101,29dB

3.5.4.2 Vibracije, toplota i zračenja S obzirom na vrstu djelatnosti,tehnološki proces i opremu koja se koristi u njemu emitovanje vibracija iz predmetnog kompleksa ka okruženju će biti ali ne očekuju se bitna negativna dejstva na najbliže stambene objekte.Takođe bitno je istaći i da su vibracije prisutne na lokalnim putnim pravcima u okolini.Prilikom rada raznih vidova mehanizacije pri eksploataciji predmetnog proizvodnog kompleksa, dolazi do neznatnog emitovanja toplote.Važno je napomenuti da je ovo otvoren prostor.Dakle u okolinu se neće emitovati toplota i zračenja koja bi mogla izazvati štetna dejstva. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 73 od 176

3.6 TRETIRANJE OTPADNIH MATERIJA 3.6.1 Opšte U predhodnim segmentima opisa projekta, spomenute su vrste i količine otpadnih materija koje mogu nastati u toku realizacije i funkcionisanja predmetnog projekta. Naglasićemo ponovo da je namjena objekta takva da prilikom njegovog funkcionisanja ima stvaranja određenih količina čvrstog i tečnog komunalnog otpada.Projektom su predviđeni odgovarajući odgovarajući priključci. U fazi izvođenja i eksploatacije budućeg postrojenja navedenog kapaciteta proizvodnje, preduzeće se određeni zahvati koji će usloviti stvaranje već navedenih vrsta otpada.Prilikom ovih aktivnosti doći će do određenih emisija u vazduh, stvaranja određenih količine zemlje, šljunka, građevinskog šuta i dr.

Kao i kod bilo kojih drugih građevinskih zahvata nastajaće određene količine čvrstog otpada naročito pri aktivnostima iskopavanja temelja i prilikom betoniranja i asfaltiranja.Svi ovi radovi su privremenog karaktera i ne očeku je se stvaranje enormne količine čvrstog otpada. U fazi realizacije pojedinih segmenata predmetnog projekta (instalacija betonjerke) na površini terena mogu dospjeti otpadne materije, koje mogu biti opasne i štetne (mašinsko ulje, gorivo i sl.).Vjerova tnoća pojave takvih materija, koje bi značajno uticale na kvalitet zemljišta ne može se definisati, ali određeni rizik postoji i on se mora svesti na najmanju Na prostoru predmetnog proizvodnog kompleksa biće instalirani tipski moguću mjeru. Na pvc nužnici koje će održavati specijalizovano društvo. Bitno je naglasiti da djelatnosti unutar predmetnog proizvodnog kompleksa ne podrazumijevaju servisne i djelatnosti pranja motornih vozila (izuzetak je pranje automiksera).Čvrsti otpad koji će nastajati prilikom oba vljanja budućih proizvodnih aktivnosti i prilikom realizacije planiranih sadržaja , sakupljaće se u metalne kontejnere čije pražnjenje treba redovno da organizuje nadležno komunalno preduzeće.Kao sastavni dio radova u građevinars g rađevinarstvu tvu pojavljuju se i iskopi. Kao posljedica ovoga doći će do pojave određene količine zemlje i šljunka, koja neadekvatnim odlaganjem, na za to predviđeno mjesto, može uticati na kvalitet životne sredine.Materijal koji će se pojaviti tokom iskopa koristiće se za nasipanje temelja gdje to bude potrebno a višak materijala će se odvoziti na deponiju koju određuje nadležni organ lokalne uprave. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 74 od 176

Već smo naveli da se lokacija predmetnog projekta nalazi u ruralnoj oblasti Opštine Kolašin i da se do nje pristupa sa lokalnog putnog pravaca Lijeva rijeka-Mateševo.Sama lokacija izvođenja predmetnog projekta je dio blago zaravnjenog terena na ovom području i pored nje se neposredno pruža jedan vodotok (rijeka Tara).Ovo je kontinentalni planinski region tako da lokacija nema dodira sa morskom površinom.Takođe ćemo navesti da će nosilac projekta i izvođač radova biti u obavezi da prilikom stupanja mehanizacije sa lokacije na lokalne i regionalne puteve izvrši čišćenje njihovih točkova.Na ovaj način se zemlja zaostala na točkovima mehanizacije (nastala usljed kretanja po lokaciji ) neće raznositi po lokalnim i dr.putevima.Dakle na lokaciji nema šuma, močvara a region nema dodira sa morskom obalom.Obim zahvata u cjelini nije toliki da možemo govoriti o značajnim posljedicama tipa stvaranja poplava i bujica i sl. Otpad je svaka materija ili predmet koje je vlasnik odbacio ili je dužan da odbaci.Klasifikacijom otpada vrši se podjela po grupama, podgrupama i vrstama, a sve u skladu sa porijeklom otpada.Klasifikacija otpada vrši se na osnovu kataloga otpada. Tabela br.3.10-Podjela otpada

Prema porijeklu/mjestu nastanka

U zavisnosti od stepena st epena opasnosti:

A) Komunalni- otpad iz kućanstva te A) Neopasni otpad iz proizvodne i/ili uslužne djelatnosti. B) Opasni B) Proizvodni – nastaje u proizvodnom procesu u industriji,pri radu i drugim C) Inertni- otpad koji ne podliježe procesima, a po sastavu i svojstvima se značajnim fizičkim,hemijskim i/ili razlikuje od komunalnog otpada. biološkim promjenama. promjenama. iti u svim cjelinama predmetnog U fazi eksploatacije, čvrsti otpad se može stvor iti postrojenja koje su različitih karakteristika.Otpad karakteristika.Otpad iz prostorija koje koriste isključivo korisnici usluga ili zaposleni ima karakteristike kućnog inertnog otpada.

Kao čvrsti otpad slučajno mogu nastati i dijelovi na vozili ma, ambalaža i sl.Sve vrste ovakvog otpada se odlažu ili u posebnim kontejne rima (komun. preduzeće-Kolašin) ili na određenim mjestima u objektu, prema posebnim ugovorima sa specijalizovanim preduzećima koja ih odnose za potrebe reciklaže ili za deponovanje (čuvanje) za posebnu nadoknadu. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 75 od 176

Sa gledišta zaštite životne sredine značajno je da se sve navedene i druge vrste opasnog otpada moraju separatno sakupljati i evakuisati sa prostora obavljanja opisivanih proizvodnih aktivnosti.Sav čvrsti otpad koji se prema posebnim ugovorima ne reciklira, odlaže se u sudove k omunalnog preduzeća iz Kolašina koje ih prema ugovoru prazni, a otpad odvozi svojim specijalnim vozilima. Čvrsti otpad kao što je papir, drvo, plastika, metal mora da se separira i odlaže u poseb ne kontejnere specijalizovanog preduzeća i odvozi na reciklažu. Za pojedine vrste opasnog otpada kao što su rabljena ulja iz motora, kočnic a i slično, postoje ovlašćena preduzeća koja po ugovoru o sakupljaju odvoze takav otpad na reciklažu u rafineriju ili na neko drugo mjesto.Za sve vrste otpada biće predviđeni odgovarajući sudovi. Talog i ulje iz separatora se ustupaju ovlašćenom privrednom subjektu koje je izvršilo čišćenje separatora na krajnje zbrinjavanje. U slučaju uklanjanja proizvodnog predmetnog objekta neophodno je iz njega ukloniti sva tečna goriva, ukloniti deponije sa lokacije na način kojim se najmanje zagađuje životna sredina a zatim demontirati postrojenja.Nakon toga neophodno je uraditi rekultivizaciju zemljišta.

3.6.2 Otpadne vode Pr ilikom obavljanja proizvodnih aktivnosti neophodno je periodično pranje miksera za beton i vozila (automiksera) radi bezbijednosti same opreme i mogućnosti daljeg bezbjednog odvijanja proizvodnog procesa.Pomenutim pranjem nastaju otpadne tehnološke vode ko je sa sobom nose u određenoj koncentraciji čestice betona.Ove vode se betonskim kanalom iz predmetne betonjerke kao i drugih betonjerki u liniji ponaosob usmjeravaju u taložnike.Tu dolazi do gravitacionog razdvajanja vode od taloga.Voda iz taložnika se bet onskim kanalom ponovo vraća u tehnološki proces.Talog se može samljeti na sitnije komade i ponovo upotrijebiti u procesu proizvodnje ili kao tampon pri izgradnji puteva i sl. Ostale otpadne vode na lokaciji koje se javljaju su: -Sanitarno-potrošne i fekalne vode; -Zagađene atmosfer ske vode sa platoa proizvodnog kompleksa za proizvodnju betona;



strana 76 od 176

Atmosferske vode sa platoa linije za proizvodnju betona U procesu proizvodnje betona, po pravilu, nastaju otpadne tehnološke vode pranjem miksera za beton i vozila (automikser). Međutim, ukoliko budu produkovane u nekom drugom procesu (atmosferske vode sa betoniranih i asfaltiranih površina),moraju se prečistiti do propisanog kvaliteta prije ponovnog vraćanja u tehnološki proces,primjenom nekog od konvencionalnih postupaka.Na prostoru kompleksa linije za proizvodnju betona može doći do zagađivanja atmosferskih voda uljima, gorivom itd. Da bi se zaštitilo tlo i podzemne vode, plato ispod cjelokupnog kompleksa pa tako i predmetne betonjerke mora biti asfaltiran (betoniran).Plato mora biti izveden sa padom površine i izdignutim ivicama.Sve vode sa manipulativnih platoa moraju se sakupiti odgovarajućim kanalima i odvesti do mjesta gdje će se vršiti njihovo prečišćavanje putem separatora ulja i naftnih derivata, nakon čega će betonskim kanalima ponovo moći usmjeriti u tehnološki proces.

U separatoru, odvajaju se na principu gravitacije čestice teže i lakše od vode.U prvom dijelu-taložniku izdvajaju se čestice teže od vode, pijesak, šljunak i sl.U drugom dijelu separatoru odvajaju se čestice lakše od vode, ulja i masti.Pomoću posebnog uređaja odjeljuje se sakupljeno ulje s površine vode u separatoru u posebno okno za izdvojeno ulje odakle se transportuje, dalje na dispoziciju kao tehnološki, opasni otpad, ključnog broja iz kataloga otpada 19 08 03.Isto tako otpad odvojen u taložniku uklanja se putem ovlašćenog sakupljača otpada na krajnju dispoziciju.Podloga predmetnog proizvodnog kompleksa i manipulativnih površina uvijek će se držati čistom bez rasutog kamenog agregata i drugog materijala kako bi uvijek okolni slivnici bili u funkciji prihvata atmosferskih voda.Separator za otpadne vode je tipski firme Regeneracija ili sl.

3.6.3 Upravljanje neopasnim vrstama otpada Sve radnje vezane za postupanje sa građevinskim otpadom nastalim pri realizaciji planiranih aktivnosti definisane su u Pravilniku o postupanju sa građevinskim otpadim, načinu i postupku prerade građevinskog otpada, uslovima i načinu odlaganja cement azbestnog građevinskog otpada (''Sl. list RCG'', br. 50/12).Mjere vezane za postupak sa građevinskim otpadom su navedene u elaboratu u segmentu ,,Opis mjera za sprečavanje, smanjenje ili otklanjanje štetnih uticaja’’.Pri radu predmetnog postrojenja unutar proizvodnog kruga može doći do prosipanja mineralnog agregata, aditiva, cementa i dr.Najčešće to nisu velike količine.Navedeni rasuti materi jal se sakuplja i ponovo vraća u process proizvodnje.


strana 77 od 176


Metalni otpad Na predmetnom lokalitetu vršenjem budućih aktivnosti, može doći do situacije da se vrši manipulacija sa određenom količinom metalnog otpada.Iako se ne očekuje nastajanje velike količine ovog otpada, potrebno je organizovati propisno obavljanje ovih poslova.Reciklaža metala danas je vrlo korisna ekološka djelatnost, pogotovo ako znamo da svaka druga tona metala dolazi iz otpadnog metala (reciklaža se ne obavlja unutar predmetnog kompleksa).Prestankom trajanja prvobitne funkcije materijala s pretežno metalnim sastavom nastaje otpad, koji u suštini ne gubi vrijednost, jer sadrži sve svoje bitne osobine i karakteristike, ali postaje problem za okolinu.Da bi se riješio ovaj problem kao i uvećalo stvaranje sekundarnih sirovina treba postojati: -mogućnost kvalitetne obrade metalnog otpada, -mogućnost separacije metala od nemetala u otpadu čiji je izvor privreda ili stanovništvo.

Sakupljanje metalnog otpada Sredstva i oprema kojima se sakuplja metalni otpad moraju obezbjeđivati sprečavanje rasipanja ili prelivanja otpada i širenje prašine, buke i mirisa. Prikupljanje i primarna prerada sekundarnih sirovina metalnog porijekla obuhvata: a) sve vrste otpada od starog željeza i ne rđajućeg čelika, b) sve vrste otpada od obojenih metala: ◊ otpad od bakra (mesinga i bronze), ◊ otpad od aluminijuma,

Osnovni princip načina upravljanja ovom vrstom otpada na predmetnom kompleksu: Tabela br.3.11-Princip upravljanja metalnim otpadom

METALNI OTPAD Vrsta otpada Metalni djelovi

Sakupljanje Specijalne džambo vreće.

Privremeno skladištenje Prevoz,odstranjivanje Unutar poslovnog kruga

Utovar i prevoz sopstvenom ili dr.mehanizacijom.

Pripremljeni i već sortirani materijal tovari se na kamione.Kroz sve procese prikupljanja metalnog otpada treba da se poštuju ekološke norme i standardi. Prilikom obavljanja poslova sakupljanja metalnog otpada treba uspostaviti sistem tako da zaposleni na svim nivoima, na čelu s upravom, imaju obvezu sprečavati zagađenje životne sredine, ugrožavanje zdravlja i sigurnosti ljudi, zadovoljavati zakone i obvezujuće propise koji se odnose na zaštitu životne sredine. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 78 od 176

Skladištenje metalnog otpada U krugu predmetnog objekta postoji dovoljan prostor za skladištenje selektovanog metalnog otpada kao i za obavljanje poslova utovara.U krugu kompleksa postoji dovoljni manipulativni prostor za v eća vozila koja odvoze otpad.

Veoma je bitno napomenuti da je nužno sav nastali metalni otpad skladištiti na betoniranom prostoru tj.na vodonepropusnoj lokaciji. S obzirom da je prostor predmetnog kompleksa širok kao i s obzirom na tehnološku opremljenost i savremena transportna sredstva nije za očekivati pojavu većih negativnih uticaja na okolinu.Još ćemo jednom napomenuti da se u poslovnom krugu predmetnog kompleksa neće obavljati bilo kakvi procesi obrade metalnog otpada.

Prevoz, prerada i odstranjivanje metalnog otpada Metalni otpad je dakle nužno razvrstati na dijelove istorodne po hemijskom sastavu i strukturi, te ga svesti na dimenziju pogodnu za transport i daljnju obradu u topionicama i livnicama u zemlji i inostranstvu. Nakon selektovanja, p ripremljeni metalni otpad se najčešće tovari u kamione specijalizovanog društva i odvozi iz kruga predmetnog kompleksa shodno ugovorima o preuzimanju.Da napomenemo da i sredstva i oprema kojima se prevozi metalni otpad moraju obezbjeđivati sprečavanje rasi panja ili prelivanja otpada i širenje prašine, buke i mirisa.Vlasnik otpada dužan je da vodi evidenciju o količinama i vrsti otpada u skladu sa katalogom otpada.

3.6.4 Upravljanje otpadnim uljima Otpad koji može da nastene u procesu proizvodnje betona nije ulje ili sl.materije ali s obzirom na manipulaciju velikim brojem vozila koja će opsluživati kompleks kako prilikom realizacije tako i eksploatacije neophodno je sagledati pitanje tretiranja ovih materija.Atmosferske vode sa površina sa sobom mogu ponijeti ostatke motornih ulja i dr.maziva ta te ih tako dovesti u kontakt sa okolnim zemljište, podzemnim i površinskim vodama.S obzirom na karakteristike, o vaj otpad se mora zbrinuti na propisan način kojim se obezbjeđuje da se ne ugrožava životna sredina.


strana 79 od 176


U budućem predmetnom proizvodnom objektu osnovna djelatnost nije servisiranje niti pranje motornih vozila te se ne očekuje stvaranje ove vrste opasnog otpada u bitnim količinama (slučaj akcidenta i sl.) pa ipak osnovni princip načina upravljanja ovom vrstom otpada prikazaćemo u sl.tabeli. Tabela br.3.12-Princip upravljanja otpadnim uljima

OTPADNA ULJA Vrsta otpada Otpadno ulje

Sakupljanje burad sa zatvaračima

Privremeno skladištenje Prevoz,odstranjivanje privremeno odlagalište za opasni otpad

specijalizovano društvo

Zabranjeno je ispuštanje otpadnih ulja u vode, tlo ili zemljište.U predmetnim objektima nije moguće izvršiti regeneraciju otpadnih ulja u bazna prečišćavanjem niti je moguće vršiti spaljivanje (u Crnoj Gori ne postoje ovlašćena postrojenja za spaljivanje ove vrste otpada). S obzirom na ovu činjenicu shodno članu 52. Zakona o upravljanju otpadom (,,Sl.list RCG’’, br.64/11, 39/16) imalac otpadnih ulja nastalih prilikom obavljanja navedenih aktivnosti na kompleksu, dužan je da obradu otpadnih ulja povjeri privrednom društvu ili preduzetniku koji ispunjava uslove utvrđene posebnim propisom. Imalac otpadnog ulja, mora, prije predaje distributeru ili sakupljaču otpadnih ulja, da čuva ot padno ulje odvojeno od drugog otpada i ne može ga predati kao miješani komunalni otpad. Postupak upravljanja otpadnim uljima: ◊ Sakupljanje i privremeno skladištenje otpadnih ulja u određenom prostoru u specijalno za to napravljene posude; ◊ Prilikom sak upljanja, skladištenja ili predaje preduzeti mjere kojim bi se onemogućilo ili svelo na najmanju moguću mjeru, mogućnost zagađenja zemljišta, površinskih i podzemnih voda; ◊ Preduzeti mjere kontrole nekontrolisanog odstranjivanja ove vrste vrlo opasnog otpada po životnu sredinu.

3.6.4.1 Sakupljanje otpadnih ulja Objekti u kojima nastaje ovaj vrlo opasni otpad moraju da obavljaju aktivnosti na tretmanu otpadnih ulja (prije svega se misli na adekvatan način prikupljanja) i organizuju njihovo preuzimanje od strane ovlašćenih društava.Shodno čl.6 Pravilnika o postupanju sa otpadnim uljima (,,Sl.list RCG’’, br.48/12), proizvođač otpadnog ulja obezbjeđuje privremeno skladištenje otpadnih ulja u odgovarajuće nepropusne i zatvorene posude. Na posudama iz stava 1 ovog člana, stavlja se oznaka otpadnog ulja u skladu sa katalogom otpada. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 80 od 176

Slika br.3.3-Vrsta rezervoara za otpadna ulja

Adekvatno sakupljena ulja mogu se: ◊ Preraditi na način da se dobiju novi proizvodi ili prečistiti kako bi se omogućila njihova ponovna upotreba; ◊ Termički obraditi da se koristi kao gorivo.

3.6.4.2 Privremeno skladištenje otpadnih ulja Pravno i fizičko lice kod koga nastaje opasan otpad određuje privremeno odlagalište za odlaganje opasnog otpada. Privremeno odlagalište mora biti ograđeno, obilježeno, zaštićeno od prodiranja atmosferskih padavina i imati:mjesto za detoksikaciju vozila, hidrantske uređaje za protivpožarnu zaštitu i dr.

3.6.4.3 Prevoz, prerada i odstranjivanje otpadnih ulja Sakupljena i uskladištena otpadna ulja se sa lokacije uklanjaju djelatnošću specijalizovanog društva shodno ugovoru sa glavnim izvođačem radova.Sredstva i oprema, kojima se sakuplja, odnosno transportuje otpad moraju obezbjeđivati sprečavanje rasipanja ili prelivanje otpada i širenje prašine, buke i mirisa.Sredstva i oprema kojima se sakuplja, odnosno transportuje opasni otpad moraju ispunjavati uslove utvrđene propisima kojima je uređen transport opasnih materija. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 81 od 176

3.6.5 Način ukanjanja predmetnog postrojenja u slučaju neophodnosti Red. broj

Radno vrijeme (h)

OPIS GLAVNIH AKTIVNOSTI NA UKLANJANJU POSTROJENJA

Starost opreme – godina proizvodnje

PROIZVODNJA BETONA: LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M 1 8 Demontaža silosa za beton, kom. 3. nosećih metalnih 2008 konstrukcija i druge prateće opreme, i utovar u transportno sredstvo - kamioni 2 16 Razdvajanje betonare na glavne konstrukcione module, 2008 demontaža istih i utovar u prevozno sredstvo.Utovar se vrši pomoću odgovarajuće autodizalice.

Kompletna post ojeća oprema se redovno održava i servisira u skladu sa upustvima za rukovanje i održavanje opreme i time se omogućava da funkcioniše nesmetano u projektovanim kapacitetima. NAPOMENA: Za slučaj izmještanja opreme potrebno je uraditi tehnološke projekte izmještanja na novu lokaciju, a uređenje terena obaviti na osnovu elabo rata o rušenju objekata i dovođenja lokacije u predjašnje stanje.



strana 82 od 176

Kineska kompanija CCCC, odnosno njena ćeka firma CRBC koju podržava Eksim banka, gradiće 41 km autoputa Bar – Boljare, trasu Podgorica – Mateševo. Od ukupnog iznosa za izgradnju dionice, odnosno 809,6 miliona eura, 85% t.j. 688,16 miliona eura će obezbijediti Exim banka kroz kredit, a 15% t.j. 121,44 miliona eura je učešće države Crne Gore. Projekat autoputa Bar – Boljare predstavlja prioritet Vlade Crne Gore i jedan je od elemenata naše integracione strategije prema Evropskoj Uniji, koji će omogućiti veću i sigurniju mobilnost ljudi, roba i usluga. Ovom saobraćajnicom luka Bar će biti u potpunosti povezana sa ostatkom evropskih koridora. Autoput će takođe povezivati luke na Jadranu sa lukama na Dunavu (Koridor VII i Koridor X) i dalje sa cijelom mrežom Panevropskih koridora. To će ujedno biti i najkraća veza Mađarske i Rumunije preko Srbije i Crne Gore sa j užnom Italijom i Albanijom. Autoput Beograd – Južni Jadran zahvata široko gravitaciono područje sa oko 4,7 miliona stanovnika. Kao što je već navedeno Glavni izvođač radova, na projektu izgradnje autoputa ,,BarBoljare’’ dionica Smokovac-Mateševo, China Road and Bridge Corporation (CRBC) d.o.o. je dana 26.04.2015.g. sklopio podizvođački ugovor sa kompanijom Montenegro Petrol d.o.o. Podgorica. U cilju izvođenja radova na projektu prema ugovoru, Glavni izvođač radova (nosilac projekta) dodjeljuje predmetnom d ruštvu poslove na izradi betona koji će se koristiti pri izvođenju pripremnih radova. “MONTENEGRO PETROL'' d.o.o. iz Podgorice se već dugi niz godina bavi se između ostalog i ekspolatacijom i preradom šljunka i pijeska, te proizvodnjom betona. U poslednjoj deceniji došlo je do povećanja obima posla u sektoru građevinarstva.Na taj način su potrebe za kvalitetnim građevinskim materijalom naročito su došle do izražaja. Sve ovo za posljedicu je imalo i zahtjev za gradnjom novih puteva kao i rekonstrukciju starih.Investitori takvih projekata su u takvoj situaciji primorani da odgovore izazovu u smislu pružanja kompletnih usluga potencijalnim klijentima.Ali to nije jedini izvor promjena koje zahtjevaju prilagođavanje zahtjeva.Uslovi u kojima djeluje građevinski sektor te posljedično i predmetne djelatnosti određeni su normativnim zahtjevima u koje spadaju i zahtjevi za zaštitu životne sredine. Glavni izvođač radova razmortio je rješenje postavljanja postrojenja za reciklažu otpadnog betona i vode (tip SB 700 SL) i osnovni razlog zašto nije usvojeno ovo rješenje je ekonomska opravdanost budući da se radi o privremenoj lokaciji za proizvodnju betona (za vrijeme trajanja izgradnje autoputa na predmetnoj dionici).Cijena opreme bez građevinskog dijela projekta iznosi cca 70.000 € bez PDV-a. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 83 od 176

Po svom karakteru ti zahtjevi regulišu odnosno bolje rečeno predstavljaju granice unutar kojih se svako društvo može odlučiti na koji način će se razvijati. Obavljanje navedenih proizvodnih aktivnosti na pomenutoj lokaciji uslovljeno je blizinom projektovanih infrastrukturnih objekata koji će biti izvođeni u sklopu pripremnih i glavnih radova na izgradnji autoputa kao i blizinom kampa glavnog izvođača radova. Sve druge lokacije koje su uzete u razmatranje bile su takođe dio ovog područja.Ono što je bitno u ovom slučaju jeste blizina putne komunikacije, nepostojanje gusto naseljenih područja, pogodnost terena i nepostojanje pravnih poteškoća. Pristup predmetnoj lokaciji je direktno sa puta Veruša-Mateševo što lok aciju čini dostupnom u toku cijele godine.Tenutno na lokaciji nema bilo kakvih tj.drugih predviđenih objekata. Takođe opredjeljenje za djelatnost koja se u predmetnom elaboratu obrađuje proizilazi i iz iskustva koje nosilac projekta posjeduje u ovoj oblasti. Osnovni razlog koji je uticao na odabir lokacije za realizaciju jednog ovakvog projekta jeste mogućnost razvijanja ovog posla s obzirom na pogodnu putnu i dr.infrastrukturu. Realizacijom ovog projekta lokalno stanovništvo bi moglo imati koristi prije svega zbog stvaranja novih vrijednosti u naseljima tako i zbog neophodnog proširivanja kapaciteta i stvaranja bolje ekonomske osnove za razvoj. Kroz Zakonsku proceduru, definisan je prostorno-situacioni položaj kompleksa, sa opštim fizičkim karakteristikama.Okolina predmetnog proizvodnog objekta je slabije naseljena zona gdje je nije razvijen promet roba, usluga,ljudi itd. što predstavlaja bitan preduslov za obavljanje naznačene aktivnosti.Izbor opreme i tehnologije rada je prije svega uslovljena savremenim trendovima u ovoj oblasti.Ova oprema je savremena u pogledu tehnološkog postupka a i zadovoljava sve standarde vezano za zaštitu životne sredine.Dakle glavni izvođač radova i podugovarač su se odlučili za opisanu lokaciju iz navedenih razloga, pa nije detaljnije razmatrao druge lokacije kao alternativu usvojenoj.Tehnološkim projektom i idejnim projektom u dogovoru sa glavnim izvođačem radova razmatrani su prije usvajanja svi detalji o obimu rada, saobraćajnim putevima, svim vrstama otpadnih materija i njihova propisna evakuacija. -Opisana djelatnost ne podrazumijeva sama po sebi proizvodnju opasnih materija.Projekat će se realizovati isključivo u svrhu poboljšavanja i proširivanja postojećih kapaciteta u oblasti proizvodnje građevinskih materijala. - Lokacija budućeg postrojenja navedene djelatnosti je takva da se sa nje može neposredno pristupiti na lokalni putni pravac a sa nje i na magistralni što je čini veoma pristupačnom kako u toku gradnje tako i pri funkcionisanju. - S obzirom na lokaciju i saobraćajnu povezanost nosilac projekta je procijenio da je moguće radove izvoditi predviđenom dinamikom uz poštovanje svih normi i standarda iz ove oblasti. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 84 od 176

5.1 STANOVNIŠTVO (NASELJENOST I KONCENTRACIJA) Opština Kolašin nalazi se u središnjem dijelu kontinentalne Crne Gore.Prostire se na površini od 897 kvadratnih kilometara u gornjim i središnjim tokovima Tare i Morače. Dio Kolašinske opštine u slivu Tare na velikoj je prosječnoj nadmorskoj visini a ima i manjih dolinskih proširenja i naselja od kojih su lokaciji predmetnog projekta najbliži Jabuka i Mateševo.

Prema posljednjem popisu MONSTATA (2011 god.) na području opštine Kolašin živi 8.380 stanovnika.U prosjeku na kvadratni kilometar površine dolazi nešto više od 13 stanovnika.Područje kolašinske opštine krase dosta prirodnih ljepota, mnoge još malo poznate i nedovoljno ispitane. Šira zona koja se pr uža oko lokacije budućeg postrojenja za proizvodnju betona je ruralnog tipa i o njoj se može govoriti kao o zoni sa veoma malom gustinom naseljenosti.

Zaključuje se da se predmetna lokacija nalazi na području gdje je veoma mala gustina naseljenosti a puštanjem u funkciju predmetnog objekta obezbijediće se proširivanje proizvodnih kapaciteta na opisivanom području. Dakle, izvođenje tj.eksploatacija predmetnog objekta će imati pozitivne efekte prije svega na kvalitet življenja lokalnog stanovništva.

5.2 FLORA I FAUNA U elaboratu u poglavlju II (opis lokacije) navedene su određene vrste flore i faune koje su karakteristične za ovu regiju Crne Gore.Na osnovu literaturnih podataka kao i obilaskom terena u periodu izrade elaborata izvršeno je evidentiranje postojećih vrsta flore i vegetacije na predmetnoj lokaciji. Karakteristike postojećeg stanja životinjskih vrsta na području analizirane lokacije su konstatovane direktnim uvidom na terenu polazeći od najšire analize postojećih ekoloških uticaja od kojih zavisi tok ukupne aktivnosti, ponašanja, razvića i razmnožavanja. Na ovom prostoru se, zavisno od nadmorske visine i ekspozicije, susrijeće osnovna dendroflora:crni grab, klen, cer, lipa, javor, jasen, bukva, jela, subalpska bukva, bor, munika, klečica i bor krivulj.



strana 85 od 176

5.3 ZEMLJIŠTE Zemljište je jedno od najdragocjenijih prirodnih dobara.Prema tom prirodnom dobru se takođe treba odnositi propisno i sa pažnjom.Prema pedološkim osobinama zemljište se može koristiti za poljoprivrednu proizvodnju, kao teren za pošumljavanje, podizanje parkova i terena za rekreaciju i za izgradnju infrastrukturnih i stambenih objekata.Teren lokacije buduće betonjerke, sa inžinjersko-geološkog aspekta, izgrađuju vezane, poluvezane i nevezane stijene. Vezane stijene karakteriše prije svega, čvrsta međuzrnska veza, visoka otpornost na pritisak, velika nosivost i praktična nestišljivost.Sve vrste ovih stijena kao građevinski materijal nisu upotrebljive.Poluvezane stijene su promenjivih u prosjeku dobrih fizičkomehaničkih osobina.Poroznost je intergranularna a vodopropusnost dobra.Osobine nevezanih stijena su veoma različite.Slabo su zbijene i vrlo slabo otporne na djelovanje površinsk ih i podzemnih voda i seizmičkih sila.

Podzemne i atmosferske vode poniru kroz ovu sredinu zbog čega dolazi do ispiranja sitnih frakcija i do razmekšavanja podine terena, što u krajnjoj fazi dovodi do lokalne pojave klizanja terena.Kao građevinski materi jal nemaju veći značaj. Na području opštine Kolašin uzorkovanje je izvršeno na lokaciji Tr ebaljevo - pored saobraćajnice.Uzorak zemljišta je analiziran na sadržaj opasnih i štetnih materija, kao i toksičnih i kancerogenih supstanci. Rezultati ispitivanja zagađenosti zemljišta na lokacilji Trebaljevo u 2015. godini ukazuju da sadržaj fluora prevazilazi maksimalno dozvoljenu koncentraciju normiranu Pravilnikom, dok sadržaj svih ostalih neorganskih i organskih polutanata ne prevazilazi Pravilnikom normirane MDK. Ako se ima u vidu prije svega namjena predmetnog objekta kao i veličina zahvata može se reći da se izvođenjem i eksploatacijom istog postojeći kvalitet zemljišta na lokaciji i u široj okolini neće promijeniti.

Nulto stanje Predmetna lokacija je, prije skidanja sloja humusa i njegovog deponovanja na susjednu lokaciju, bila travnati, tj.livadski ekosistem.Ovaj humus će kasnije poslužiti za pejzažno uređenje same lokacije i neke druge vrste radova koji zahtijevaju razastiranje plodnog zemljišta.Ispod sloja humusa prisutno je šljunkovito zemljište.

Nema podataka o mjerenju kvaliteta zemljišta na predmetnom području. Najbliža lokacija je na sjeveru u Kolašinu. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 86 od 176

Rezultati sa ove lokacije, koji se daju u nastavku preuzeti su sa sajta Agencije za zaštitu životne sredine republike Crne Gore – publikacija “Informacija o stanju životne sredine Crne Gore sa predlogom mjera, 2015.g.”.

Grafikon 5.1- Sadržaj olova (Pb) u uzorku zemljišta uzorkovanom u Trebaljevu, 2009-2015.

Grafikon 5.2- Sadržaj Nikla (Ni) u uzorku zemljišta uzorkovanom u Trebaljevu, 2009-2015.

Grafikon 5.3- Sadržaj Hroma (Cr) u uzorku zemljišta uzorkovanom u T rebaljevu, 2009-2015.



strana 87 od 176

5.4 VODE 5.4.1 Stanje kvaliteta površinskih voda Na području na kojem se planira izvođenje budućeg postrojenja za proizvodnju betona, nije izgrađena kanalizaciona mreža.Predmetni objekat će se vodom snabdijevati iz autocistjerni a za sve tehnološke potrebe koristi se podzemna voda iz bunara. Što se same lokacije tiče bitno je spomenuti najveći vodotok ko ji prolazi neposredno pored nje a to je rijeka Tara. U sadašnjim uslovima, zbog slabe naseljenosti i neuspostavljenog sistema privrednih aktivnosti na ovom području, može se generalno zaključiti da vode sliva gornjeg toka rijeke Tare nisu ozbiljnije ugrožene antroploškim uticajima.

U poređenju sa klasama kvaliteta koje su propisane Uredbom o kategorizaciji i klasifikaciji voda, stanje kvaliteta voda ovog područja je zadovoljavajuće.Prirodni kvalitet voda u vodonosnim izdanima intergranularne strukture ugrožen je na manjem broju lokaliteta, nizvodno od većih naselja i industrije. Zakon o vodama (“Sl.list RCG“ , br. 27/07), član 75 i član 76 predstavlja zakonsku osnovu za zaštitu površinskih i podzemnih voda u Crnoj Gori, kojom se definiše kategorizacija i klasifikacija površinskih i podzemnih voda.Našim zakonskim propisima kao i Uredbom o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (”Sl. list CG” br. 2/07) izvršena je klasifikacija i kategorizacija površinskih i podzemnih voda na kopnu i priobalnih morskih vodau Crnoj Gori. Usvajanjem Direktive o vodama (Water Framework Directive 2000/60/EC-WFD) , Evropska unija je u potpunosti obnovila svoju politiku u domenu voda.U Direktivi su formulisani određeni uslovi koji treba da omoguće sprovođenje usvojene politike održivog korišćenja voda i zaštite voda.Osnovni cilj ove Direktive, odnosi se na dovođenje svih prirodnih voda u „ dobro stanje“, tj.obezbjeđenje dobrog hidrološkog, hemijskog i ekološkog statusa voda.

Na području na kojem se predviđa ju pojedini segmenti predmetnog objekta nema izgrađene kanalizacione mreže.Vrsta djelatnosti i tehnologija predmetnog projekta je takva da se zahtijevaju posebne instalacije ove vrste.Predmetni objekat će se za sve potrebe snadbijevati vodom cistijernom ili iz obližnjeg budućeg kampa koji će vodu za piće koristiti iz rijeke tare nakon odgovarajućeg tretmana u specijalnom uređaju. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 88 od 176

Dakle što se tiče konkretne lokacije bitno je spomenuti najveći vodotok kroz ovaj kraj a to je rijeka Tara.Na osnovu informacija o stanju životne sredine Crne Gore za 2015 godinu ( Ministarstvo održivog razvoja i turizma i Agencija za zaštitu životne sredine ), Da bi se moglo na pravi način sagledati stanje kvaliteta voda ove rijeke prikazaćemo kategorizaciju i podjelu voda uopšte. Stalna kontrola kvaliteta površinskih voda u Crnoj Gori obavlja se radi procjene kvaliteta vode vodotoka, praćenja trenda zagađenja i očuvanja kvaliteta vodnih resursa.Ispitivanja kvaliteta vode na izvorištima služe za ocjenu ispravnosti voda za potrebe vodosnabdijevanja i rekreacije stanovništva u cilju zaštite izvorišta i zdravlja stanovništva. Prema namjeni, vode se dijele na: Vode koje se mogu koristiti za piće i prehrambenu industriju na osnovu graničnih vrijednosti 50 parametara i razvrstavaju se u četiri klase, i to: • Klasa A – vode koje se u prirodnom stanju, uz eventualnu dezinfekciju, mogu koristiti za piće; • Klasa A1 – vode koje se poslije jednostavnog fizičkog postupka prerade i dezinfekcije mogu koristiti za piće; • Klasa A2 – vode koje se mogu koristiti za piće nakon odgovarajućeg kondicioniranja (koagulacija, filtracija i dezinfekcija); • Klasa A3 – vode koje se mogu koristiti za piće nakon tretmana koji zahtijeva intenzivnu fizičku, hemijsku i biološku obradu sa produženom dezinfekcijom i hlorinacijom, odnosno koagulaciju, flokulaciju, dekantaciju, filtraciju, apsorbciju na aktivnom uglju i dezinfekciju ozonom ili hlorom. Vode koje se mogu koristiti za ribarstvo i uzgoj školjki klasifikuju se na osnovu 10 parametara u klase i to: • Klasu S – vode koje se mogu koristiti za uzgoj plemenitih vrsta ribe (salmonida); • Klasu Š – vode koje se mogu koristiti za uzgoj školjki; • Klasu C- vode koje se mogu koristiti za uzgoj manje plemenitih vrsta riba (ciprinida). Vode koje se mogu koristiti za kupanje razvrstavaju se u dvije klase, i to: • Klasa K1 – odlične, • Klasa K2 – zadovoljavajuće.

Da bi se utvrdilo da li se površinske i podzemne vode na kopnu nalaze u određenoj klasi vrši se praćenje kvalitativnih i kvantitativnih parametara voda od strane organa državne uprave nadležnog za hidrometeorološke poslove (Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju) a prema godišnjem Programu sistematskog ispitivanja kvantiteta i kvaliteta površinskih i podzemnih voda. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 89 od 176

Mreža stanica za ispitivanje kvaliteta površinskih voda u 2015 g. godini obuhvatila je 13 vodotoka sa 36 mjernih profila, 3 prirodna jezera sa 11 mjernih profila i obalno more sa 16 mjernih mjesta.

Nulto stanje Tara se uzorkuje na 6 mjesta i na čitavom njenom toku vode treba da pripadaju A1, S, K1 klasi, međutim, realno gledano, takva situacija je teško održiva na cjelokupnom vodotoku. Uzimajući u obzir ukupni vodotok, 33.9% određenih klasa pomjereno je iz zahtijevanog boniteta. Pomijeranje kvaliteta bilo je više u A2 klasu i uglavnom na cijelom vodotoku.Što se tiče mikrobioloških parametara sadržaj fekalnih bakterija na većini mjernih mjesta bio je u A2 klasi,izuzev Trebaljeva i Đurđevića Tare, dok je broj koli bakterija u svim mjernim mjestima bio u propisanom bonitetu.Podaci o kvalitetu rijeke Tare preuzeti su iz Informacije o stanju životne sredine Crne Gore u 2015 godini ( Izvor:Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore).

5.4.2 Kvalitet podzemnih voda O kvalitetu voda podzemnih izdani ima vrlo malo podataka i uglavnom su starijeg datuma.Novija ispitivanja se odnose na vode izvorišta koja se koriste za javno vodosnabdijevanje.Ugroženost podzemnih voda na predmetnom području u vezi je sa načinom njihovog zahvatanja (poštovanje sanitarno- tehničkih normi) i mogućnostima infiltracije zagađujućih materija do vodonosnih slojeva, što je u zavisnosti od strukture stijenskih masa.Kao što je u predmetnim segmentima naglašeno,u grupu vodonosnika intergranularne poroznosti sa slabom do dobrom vodopropusnošću uvršteni su alvijalni sediment rijeke Tare.U ovim sedimentima formirane su vodoobilne izdani koje su direktnoj hidrauličkoj vezi sa vodama površinskog toka.Infiltracija sa površine terena u vodonosnik je direktna, a brzina infiltracije zavisi od filtracionih karakteristika šljunkovito pjeskovitog materijala i prisustva glinenih komponenti. S obzirom na navedeni opis terena tj.direktnu povezanost podzemnih voda na navedenoj lokaciji sa vodotokom rijeke Tare, njihov kvalitet je u velikoj zavisnosti od kvaliteta površinskih voda imajući u vidu njihovo preplitanje.

Na osnovu određenih istraživanja i analiza fizičko-hemijskih karakteristika izdanskih voda na predmetnom području može se zaključiti da je njihov kvalitet zadovoljava jućeg karaktera (uz povremena odstupanja propisanih kvaliteta).



strana 90 od 176

Na području gdje je planirano postavljanje proizvodnog postrojenja za beton ima jedan veliki površinski vodotok tako da se može razmatrati mogućnost njihovog zagađenja.Bitno je da napomenemo da prilikom eksploatacije a s obzirom na vrstu i namjenu objek ta ima potrebe za izvođenjem Sistema za tretman otpadnih i tehnoloških voda.Dakle ima otpadnih voda sa površina i zauljenih otpadnih voda koje bi zahtijevale određeni tretman prije ispuštanja u recipient.U slučaju akcidenta postoji mogućnost dospijevanja motornog ulja na zemljište a samim tim i u podzemne vode ali je ova mogućnost s obzirom na tehničko rješenje mala .Prilikom realizacije objekta, snadbijevanje vodom zaposlenih će obavl jati cistijernama.Za odvođenje komunalnih voda u ovoj fazi biće postavljeni tipski PVC nužnici koje će redovno biti održavani od strane specijalizovanog preduzeća.Već je navedeno da se sav čvrsti otpad u toku izgradnje sakuplja u metalne kontejenere te na taj način neće negativno uticati na podzemne i površinske vode. Na osnovu prije svega namjene predmetnog objekta i navedenih teh ničkih rješenja jasno je da rad linije za proizvodnju betona teško može negativno uticati na već postojeći kvalitet podzemnih voda.Naravno treba ist aći da se sve predviđene mjere prilikom izvođenja moraju realizovati i kontrolisati.

5.5 KVALITET VAZDUHA Dosadašnjim privrednim razvoja predmetnog područja nisu stvoreni veći zagađivači vazduha.Međutim manji zagađivači vazduha su saobraćajnice, deponovanje i spaljivanje smeća i od grijanja na čvrsta i tečna goriva.Pri sagorijevanju različitih goriva u vazduh dospijevaju razni zagađivači (gasovi).Najveći uticaj na zagađenost imaju sumpor i njegova jedinjenja i ugljen dioksi d.Izvori mogu biti različiti (automobili, ogrjevi, gradska industrija itd.).Treba preduzeti mjere u cilju smanjenja zagađenosti vazduha kao što su ozeljavanje, smanjenje individualnih ložišta i dr. Mjere za očuvanja i poboljšanje stanja zagađenosti vazduha su eliminacija zagađivača. Ovo je privredno veoma slabo razvijeno područje što znači da ne postoje neke veće industrijske aktivnosti ko je bi značajno uticale na kvalitet vazduha u cjelini na ovom području.Kvalitet vazduha ove sredine je poprilično ne narušen što pruža mogućnosti za valorizaciju prije svega turističkih aktivnosti. Prirodne karakteristike predmetnog područja, generalno r elativno niska frekventnost saobraćaja na putevima i odsustvo većih industrijskih objekata uticale su na zadovoljavajući kvalitet vazduha na ovom područ ju.Značajnije aerozagađenje povremeno se registruje duž prometniji h saobraćajnica i u zonama eksploataci je ruda, tehničkograđevinskog kamena, pijeska i šljunka. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 91 od 176

U ostalim manjim naseljima kvalitet vazduha je očuvan i spada u I klasu kvaliteta (nema industrijskih objekata, izmještena su od glavnih saobraćajnih pravaca, kao energetsko gorivo najčešće se koristi drvo; a manja zagađenja posljedica su spaljivanja otpada na lokalnim smetlištima, rada individualnih ložišta i podizanja prašine sa lokalnih puteva).

Praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori vrši se u skladu sa zakonskim ovlašćenjima na osnovu Zakona o zaštiti vazduha od zagađivanja i podzakonskih akata. Kontrola kvaliteta vazduha vrši se mjerenjem nivoa zagađenosti vazduha osnovnim i specifičnim zagađujućim materijama porijeklom iz stacionarnih izvora (ložišta, industrija) i saobraćaja i upoređivanjem izmjerenih vrijednosti sa dozvoljenim koncentracijama štetnih materija u vazduhu. Realizacija Programa monitoringa kvaliteta vazduha izvršena je u skladu sa Pravilnikom o načinu i uslovima praćenja kvaliteta vazduha ("Službeni list CG", br. 21/2011), kojim je propisan način praćenja kvaliteta vazduha i prikupljanja podataka, kao i referentne metode mjerenja, kriterijumi za postizanje kvaliteteta podataka, obezbjeđivanje kvaliteta podataka i njihova validacija.Na osnovu Uredbe o povjeravanju dijela poslova praćenja kvaliteta vazduha ("Službeni list CG", br.62/2011), program monitoringa kvaliteta vazduha je realizovao DOO Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore. Kontrola i praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori vrši se radi ocjenjivanja, planiranja i upravljanja kvalitetom vazduha. Analiza dobijenih rezultata služi kao osnov za prijedlog mjera za poboljšanje i unapređenje kvaliteta vazduha.

Na automatskim stacionarnim stanicama praćen je kvalitet vazduha u Podgorici, Nikšiću, Pljevljima, Baru, Tivtu, Golubovcima i Gradini (Pljevlja).Mjerena je koncentracija sledećih parametara: sumpor dioksida (SO 2 ), azot monoksida (NO), azot dioksida (NO 2 ), ukupnih azotnih oksida (NOx), ugljen monoksida (CO), metana (CH4), nemetanskih ugljovodonika (NMHC), ukupnih ugljovodonika (THC), PM10 čestica, prizemnog ozona (O3), benzena, toluena, etilbenzena, o-m-p xilena (BTX). Ocjena kvaliteta vazduha vršena je u skladu sa Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ("Službeni list CG", br. 45/2008, 25/2012), (u daljem tekstu Uredba). Podaci sa automatskih stacionarnih stanica dostupni su javnosti i drugim zainteresovanim stranama na sajtu Agencije (www.epa.org.me). Na ovaj način ispunjeni su zahtjevi kako nacionalnog, tako i EU zakonodavstva o pravovremenom informisanju o kvalitetu vazduha. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 92 od 176

Koncentacija azot(IV)oksida (NO2) je na svim mjernim mjestima bila ispod propisanih graničnih vrijednosti.Dobra ocjena kvaliteta vazduha odnosi se na koncentraciju ugljen(II)oksida (CO). Koncentracije teških metala u PM10 česticama bile su takođe u okviru propisanih normi. Vazduh u Crnoj Gori, ocjenjivan sa aspekta globalnog pokazatelja sumpor(IV)oksida (SO2) je dobrog kvaliteta, osim u urbanom dijelu Pljevalja, gdje su zabilježena odstupanja u odnosu na propisane standarde kvaliteta vazduha. Pozadinska mjerenja u pljevaljskoj oblasti ukazuju na opterećenost vazduha prizemnim ozonom (O3) koji je rezultat fotohemijskih reakcija u prisustvu prekursora ozona. Na lošiji kvalitet vazduha najviše su uticala prekoračenja koncentracije praškastih materija PM10 i PM2,5. Ovaj problem najizraženiji je u Pljevljima, ali i u Nikšiću i Podgorici, gdje su osim velikog broja prekoračenja evidentirane i visoke koncentracije na dnevnom nivou, kao i prekoračenje dozvoljene srednje godišnje koncentracije.

Nulto stanje Iako nema eksplicitnih podataka o stanju kvaliteta vazduha za čitavo predmetno područ je mogu se na osnovu dostupnih podataka za Kolašin i okolinu izvući određeni zaljučci. Zoni održavanja kvaliteta vazduha pripadaju: Andrijevica, Budva, Danilovgrad, Herceg Novi,Kolašin, Kotor, Mojkovac, Plav, Plužine, Rožaje, Šavnik, Tivat, Ulcinj i Žabljak, a kvalitet vazduha prati se i na EMEP stanici na Žabljaku sa opremom za tzv. poluautomatski monitoring i u Tivtu, u kojem je zbog kvara mjernih instumenata mjerena samo koncentracija PM2,5 čestica.Na osnovu izmjerenih koncentracija praćenih parametara, kvalitet vazduha u ovoj zoni je zadovoljavajući.

Slika br.5.1- Detalj sa predmetnog područ ja



strana 93 od 176

5.6 PEJZAŽ I TOPOGRAFIJA Položaj predmetnog objekta je takav da će se nalaziti na području koje se nadovezuje na lokalnu saobraćajnicu u opštini Kolašin.Sve cjeline predmetnog kompleksa se izvode na ne naseljenom seoskom području.Teren je u relativnom nagibu između lokalnog puta i rijeke Tare.Zona naselja Jabuka koje je najbliže lokaciji na kojoj se planira izgradnja i funkcionisanje predmetnog objekta je ruralna oblast gdje se nalaze mnogi lijepi proplanci, šume, brda i seoski stambeni objekti.S o bzirom da oblast nije naročito naseljena u njoj se ne odvija živ saobraćaj.Ove činjenice donekle govore o prirodnom ambijentu koji o kružuje budući premetni objekat.Trenutno ovo područje ima relativno dobru ambijentalnu vrijednost, a koje se visoko kvalifikuje sa aspekta prirodnih vrijednosti kroz nekoliko važnih elemenata kao što su zelene površine, šume i bogato zelenilo.Važno je da naglasimo u da se u širem regionu ne nalaze objekti slične namjene i koji su u funkciji.Rješenje o trasi pružanja pojedinih segmenata kompleksa za proizvodnju betona je usklađeno sa okruženjem tako da se objekat potpuno ,,utapa’’ u okolni prostor.

5.7 KLIMATSKI ČINIOCI Područje Opštine Kolašin pripada kontinentalnom dijelu Crne Gore.Ovdje je podneblje pod jakim uticajem visokog reljefa i ima obilježja od kontinentalne do planinske klime. Kontinentalna klima se u nekim dijelovima ( visočijim) najviše ogleda u većoj količini padavina i modifikovanom maritimnom padavinskom režimu.Vlažnost vazduha u pr osjeku je prilično visoka (oko 70%), a količina atmosferskih padavina obilna, sa prosjekom od 800 do 1000mm/m2.U cjelini se može kazati da u Kolašinu i njegovoj okolini vlada kontinentalni tip klime.Nadmorska visina šire oblasti kreće se od 800 do 2000 MNM.Pored geografskog položaja na klimu okoline Kolašina bitno utiče i ekspozicija terena, tako da kotlina pogoduje stvaranju hladnog vazduha u zimskim mjesecima kada se temperature spuštaju i do 10 º ispod nule.Sniježni pokrivač se zadržava veoma dugo naročito u ruralnim dijelovima opštine. U tehnološkom procesu pri radu predmetnog objekta se ne koriste goriva ili sl.supstance koje mogu u uslovima akcidenta da utiču na određene klimaske činioce.Ovdje se vrši proizvodnja koja u iznimnim situacijama može u slučaju akcidenta da izazove požare u okolini.U gasovitim produktima sagorijevanja uglavnom se prate:nedostatak kiseonika (O2), sadržaj ugljen-monoksida (CO) i ugljen dioksida (CO 2).



strana 94 od 176

5.8 IZGRAĐENOST PROSTORA LOKACIJE I NJENE OKOLINE Na bazi analize postojećeg stanja mogu se izvesti sledeće karakteristike ovog područja: nema urbanog planiranja jer je riječ o ruralnom području koje se pruža uz lokalni put koji povezuje naselja Jabuka i Mateševo sa Kolašinom i dalje. Izgrađeni objekti dostigli su relativno visok stepen razvijenosti i zadovoljavaju sadašnje potrebe.Ovi objekti su dobrog kvaliteta a ima ih i novijeg i starijeg datuma, a gra đeni su prema važećim propisima sa relativno brzim tempom izgradnje. Teren na kojem je predviđeno izvođenje predmetnog objekta se pruža na ne naseljenom i ruralnom području.Snadbijevanje lokacije vodom prilikom izvođenja radova će se obavljati dovođenjem sa strane (cistjerna).Sanitarne otpadne vode sa lokacije prilikom izgradnje će se odvoditi u tipske PVC nužnike.Prilikom funkcionisanja objekata nema radova na izgradnji kanalizacionog i vodovodnog sistema. Sve ukupno gledano izgradnjom i puštanjem u pogon planiranog objekta za proizvodnju betona doći će do valorizacije plana o proširivanju kapaciteta za proizvodnju građevinskih materijala u funkciji izgradnje autoputa ,,Bar -Boljare’’ a takođe će se podići nivo izgrađenosti i povećanja nivoa privrednih aktivnosti.

5.9 NEPOKRETNA KULTURNA DOBRA I ZAŠTIĆENA PRIRODNA DOBRA Da ponovo napomenemo da na samoj lokaciji izvođenja predmetnog objekta nema nepokretnih kulturnih i prirodnih dobara.

5.10 MEĐUSOBNI ODNOS NAVEDENIH ČINILACA Polazeći od činjenice da životna sredina obuhvata prirodno okruženje: vazduh, zemljište, vode, biljni i životinjski svijet; pojave i djelovanja: klima, jonizujuća i nejonizujuća zračenja, buka i vibracija, kao i okruženje koje je stvorio čovjek: gradovi, naselja, kulturno istorijska baština, infrastrukturni, industrijski i drugi objekti, može se konstatovati da se radi o veoma kompleksnom i međuzavisnom sistemu.


strana 95 od 176


Analiza i vrednovanje postojećeg stanja životne sredine kao i procjena mogućih ekoloških rizika koji su posledica rada proizvodnih postrojenja pokazuju da se do kvantifikovanja mogućih posledica, na životnu sredinu, može doći kroz analizu proizvodnih procesa. Identifikacija mogućih uticaja predstavlja analizu odnosa proizvodnih postrojenja-životna sredina gdje se na bazi poznavanja osnovnih ekoloških potencijala analiziranog prostora, i osnovnih odnosa u sistemu emisija - transmisija - imisija - uticaj, definišu sve relevantne činjenice za izbor tehnologije. Dosadašnja iskustva u domenu tretirane problematike de finišu matricu uticaja pri čemu je potrebno imati u vidu da ovakva matrica predstavlja prostorno i vremenski promjenljivu kategoriju.Relativni značaj pojedinih uticaja i njihove apsolutne granice moraju se posmatrati u granicama realnih prostornih odnosa.O vo prvenstveno znači da se svaki uticaj mora kvantifikovati uz pomoć verifikovanih postupaka i da mu se u zavisnosti od konkretnih lokalnih odnosa mora odrediti pravi značaj. U cilju kvantifikovanja svakog od uticaja prema njegovom značaju neophodno je za konkretne uslove svakom uticaju pridružiti niz pokazatelja koji predstavljaju egzaktne veličine koje se zatim koriste u procesu vrednovanja. Porijeklo i tipologija potencijalnih zagađivača od proizvodnih pogona

za proizvodnju

betona „Jabuka“. Za procjenu uticaja na okolinu potrebno je utvrditi koji su glavni otpadni tokovi koji se javljaju u procesu izvođenja radova i proizvodnji betona „Jabuka“ i njihovo štetno djelovanje na okolinu. Tabela br. 6.1-Glavni otpadni tokovi i njihovo štetno djelovanje na okolinu na lokaciji proizvodnih pogona za proizvodnju betona „Jabuka“. Proizvodni proces: proizvodnja betona Istovar i skladištenje Transport saobrajnicama miješanje, emisija pri utovaru


Prašina, gasovi Buka i vibracija

Utiče na zdravlje ljudi, zagađenje okoline

Prašina, gasovi

Utiče na zdravlje ljudi, zagađenje okoline

Prašina, gasovi Buka i vibracija

Utiče na zdravlje ljudi, zagađenje okoline Utiče na zdravlje ljudi,

Utiče na zdravlje ljudi,


strana 96 od 176

6.1 OPIS UTICAJA NA KVALITET VAZDUHA 6.1.1 Nivo i koncentracija emisija zagađujućih materija u vazduh 6.1.1.1 Uticaj na kvalitet vazduha u toku realizacije Na zagađenje vazduha u ovoj fazi utiču: ◊ izduvni gasovi usljed rada građevinskih mašina i vozila koji kao pogonsko gorivo

koriste naftne derivate, ◊ prašina, kao posljedica izvođenja radova (iskop, utovar i istovar materijala), ◊ dim i isparenja hemikalija u pojedinim fazama građenja, posebno pri polaganju raznih

vrsta izolacija koje zahtijevaju termičku obradu nekih materijala i upotrebu raznih hemikalija.Ti negativni uticaji su najčešće lokalizovani samo na prostor izvođenja radova, rjeđe na neposredno uže okruženje.Negativni uticaji na neposredne izvršioce radova neutrališu se ili umanj uju korišćenjem odgovarajućih ličnih zaštitnih sredstava i opreme, dok se uticaj na uže okruženje umanjuje izborom prikladnog vremena za takvu vrstu radova (smjer vjetra i td.) Pri realizaciji ili uklanjanju predmetnog objekta usled rada mašina, transportnih sredstava u vazduh dospijevaju različite mater ije, koje mogu biti opasne i štetne.Naravno kada je riječ o fazi izvođenja objek ata ova pojava je privremenog karaktera. Prilikom izvođenja radova na postavljanju kompleksa za proizvodnju betona dolazi do upotrebe različitih vrsta mehanizacije.Ovo se naročito odnosi pri iskopavanju temelja kao i prilikom betoniranja.Za obavljanje navedenih poslova neophodno je angažovati bager, kamion za dovoženje i miješanje gotovog betona,utovarnu lopatu i kamion za odvoženje otkopanog materijala.Sve navedene mašine za pogon koriste dizel gorivo a njegova potrošnja je 0.2kg/kWh.U ovakvim situacijama kao nusprodukt rada ovih mašina najčešće se pojavljuju gasovi: CO, CO 2 , SO 2, azotni oksidi i aldehidi.Neki od ovih gasova kao što je CO su toksični i u vrlo malim koncentracijama.

Ovdje je takođe veoma bitno istaći da će se svi predviđeni radovi odvijati na otvorenom prostoru a da sve navedene mašine neće biti angažovane u istom trenutku.


strana 97 od 176


6.1.1.2 Uticaj na kvalitet vazduha u toku eksploatacije Predmetni pogon za pravljenje betona je sastavni dio linije koje čine još dvije betonjerke te se stoga moraju uzeti i kumulativni uticaji na samoj lokaciji.Proizvodnja betona svih potrebnih marki betona se proizvode u tri fabrike za proizvodnju betona – betonare, postavljenih u liniji, jedna pored druge, i to: • • • • •

STETTER CP 30 TZ, mješalice 0,5 m3 LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M proizvodnog kapaciteta 93 m3/h PROGRES ABS 50, mješalice 1,5m 3 Procijenjena ukupna količina betona je: 310.000 m3. Procijenjeni potrebni Godišnji kapacitet tri betonare je: 60.000 m 3/god, ili: Tabela br. 6.2

500,00 m3/god

Beton MB 20 Beton MB 30 Beton MB 50 Ukupnobeton

59.000,00 m3/god 500,00 m3/god 60.000,00 m3/god

Tabela br. 6.3-Mehanizacija angažovana za potrebe proizvodnje betona je sledeća Radna mašina

Br. komada

Masa mašine (kg)

Utovarivač Volvo L 150 E, kašika 4m2

1

26.500

213

2007

Broj časova rada na lokaciji– h/god 600


4

15.000

300

2007

60


2

14.000

250

2007

120


9

15.000

300

2007

120


1

15.000

260

2007

700

Autocistijerna za transport cementa 30 t

3

2004

105

15.000

Snaga mašine (kW)

382

Godina proizvodnje

Dužine puteva na lokaciji linije za proizvodnju betona ,,Jabuka’’: L1 = Centar tri betonare do izlaza na pristupni put Lijeva Rijeka – Matesevo = 120 m L2 = Centar deponije betonskih frakcija pa do izlaska na pristupni put Lijeva rijeka – Mateševo = 150 m Podgorica, jul, 2017.god.

strana 98 od 176


Rastojanje od deponije do nasipne rampe tri betonare = 20 m (Utovarivačem se izuzimaju frakcije i vrši se punjenje usipnih koševa betonare). Automikserima se transportuje beton na trasi aut oputa za izgradnju tunela, počev od tunela Pajkov Vir do izlaska iz tunela Mateševo, u ukupnoj dužini svih tunela 5.500 m.

Uticaj prašine i gasova Emisije gasovitih polutanata od transporta na lokaciji proizvodnih pogona za proizvodnju betona „Jabuka“. Ukupne emisije emisije gasovitih polutanata od transporta na lokaciji proizvodnih pogona za proizvodnju betona proračunate prema graničnim vrijednostima standarda za vanputnu mehanizaciju EU Stage IIIb tj. radnu opremu za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NO x i PM10. Tako, transportna sredstva, zadovoljavaju odrednice standarda EU Stage IIIb, s obzirom na godinu proizvodnje.Razlog primjene ovog stndarda a ne standarda za motore teških teretnih kamiona i autobusa je zbog karaktera transporta na lokaciji: doprema i istovar kamena, utovar asfalta, radu mjestu, rad utovarivača , mala brzina kretanja i dr. Tabela br. 6.4- Stage III B Standard za vanputnu mehanizaciju

Cat.

snaga

Datum

CO

L

kW 130 ≤ P ≤ 560

M

NOx

PM

2011.01

g/kWh 3.5 0.19

2.0

0.025

75 ≤ P < 130

2012.01

5.0

0.19

3.3

0.025

N

56 ≤ P < 75

2012.01

5.0

0.19

3.3

0.025

P

37 ≤ P < 56

2013.01

5.0

4.7†

† NO x +HC


HC

0.025

strana 99 od 176


Tabela br. 6.5- Maksimalna godišnja emisija štetnih materija kg/god TABELA PREDVIĐENA GODI NJA EMISIJA ŠTETNIH MATERIJA kg /god.Jabuka radna mašina

radni sati h/god

Utovarivač Volvo L 150 E, kašika 4m2 Kamion kiper Volvo F 12, 18 m3 Automikser za beton Volvo 7m3 Automikser za beton Volvo 9 m3 Autocisterna za vodu 8m3 Autocistijerna za transport cem.30t emis ija g/s

EU stage sn aga faktor III gr/kwh

br. mašina

kw

CO

HC

NO x

emisija PM 10

CO

kg/god ,

HC

NO x

PM 10

0

0

0

0

600

1

213

3,5

0,19

2,0

0,2

447,3

24,3

255,6

25,6

60

4

300

3,5

0,19

2,0

0,2

252,0

13,7

144

14,4

120

2

250

3,5

0,19

2,0

0,2

210,0

11,4

120

12,0

120

9

300

3,5

0,19

2,0

0,2 1134,0

61,6

648

64,8

700

1

260

3,5

0,19

2,0

0,2

637,0

34,6

364

36,4

105

3

382

3,5

0,19

2,0

0,2

421,2

22,9

240,66

24,1

3101,5 168,3647 1772,26 177,226 0,1008 0,0055 0,0576 0,0058

Procjena i poređenje emisija izvršeno je prema američkim emisionim faktorima US EPA 2003 Emission Factors for AP-42 Section. U ukupnom emisionom fonu dominira emisija od transporta, manipulacije agregatom i utovara, sekundarno emitovanje prašine sa aktivnih površina pod uticajem vjetra.Pošto su u pitanju prizemni i niski izvori, distribucija suspendovanih čestica ograničena je na relativno male daljine.

U ovakvim slučajevima emisija i distribucija lebdeće frakcije prašine je u velikoj zavisnosti od prirodnih uslova, odnosno klimatskih i meteoroloških faktora na koje se ne može uticati.Sasvim je izvjesno da u određenim uslovima, sitne frakcije mogu b iti nošene na veće udaljenosti.U tim okolnostima neophodna je primjena tehničkih rješenja za spr ečavanje podizanja sitnih frakcija, a to je u konkretnom slučaju vlaženje, odnosno smanjenje ukupne emisije prašine. Model proračuna emisija prašine sa saobraćajnica na lokaciji postrojenja

Procjena emisija od transpota stijenske mase krečnjaka urađena je kako slijedi:


strana 100 od 176


Koeficijent emisije prašine određen je prema:

E = k x (s/12) a x (W/2.72) b gdje su: E - koeficijent emisije prašine (kg/km) s - sadržaj praškastih čestica (%) W - srednja masa vozila (t) k, a,b – empirijske konstante modela(kg/km) Tabela br. 6.6-Konstante modela Konstanta k a b

PM2.5 0.042 0.90 0.45

Industrijske saobraća jnice PM10 0.423 0.90 0.45

PM30 1.381 0.70 0.45

Kod proračuna emisije lebdećih čestica (PM) koje su posl jedica transporta, potrebno je naglasiti, da se sve ove emisije moraju uzeti kao okvirne, jer se stvarne emisije mogu odrediti samo direktnim mjerenjem što se i predlaže mjerama zaštite odnosno u sklopu monitoringa tokom rada na lokaciji. Godišnja emisija lebdećih čestica (PM) određena je prema: PM = I × 2 n × E × d × ((365-P)/365)) × (1-ER / 100) gdje su: l - dužina transporta, km E - koeficijent emisije, kg/km n - broj prolazaka u jednom smjeru d - broj radnih dana P- broj dana sa količinom padavina većom od 0.2 mm. ER - redukcija emisije usred primjene mjera (vlaženjem i polivanjem dr).


strana 101 od 176


Slika br.6.1-Kontrola efikasnosti polivanjem i vlaženjem Tabela br. 6.7-Metode kontrole prašine neasfaltiranih puteva i efikasnost Polivanje dva puta dnevno Polivanje više od dva puta dnevno Hemijski supresanti

Kontrola efikasnosti (CE) 55% 70% 80%

Bez kontrole

0%

TEHNIKA KONTROLE SPREČAVANJA PRAŠINE

Procenat (1-CE) 45% 30% 20% 100%

1.EPA (2006) Unpaved Roads-Chapter 13.2.2, AP-42, Compilation of Air Pollutant Emission . Factors, Volume 1, Stationary Point and Area Sources, USEPA, USA 2.WRAP (2004) Fugitive Dust Control Measures Applicable for the Western Regional Air Partnership’s (WRAP). Fugitive Dust Handbook. Western Governor’s Association, Denver, Colorado, US 3.MRI (2001) Particulate Emission Measurements from controlled construction Activities , EPA/600/R-01/031. Midwest Research Institute , Kansas City, Kansas, USA.

Transport agregata ,cementa i betona na lokaciju postrojenja za proizvodnju betona Ukupno planirana proizvodnja betona na lokaciji Jabuka iznosi 60.000m 3, što zahtjeva utrošak od oko 110500 t agregata, 22700t cementa i 5000m 3 vode u toku 12 mjeseci. Dovoz agregata izvodiće se kamionima-kiperima, Kamion Volvo F 12, 18 m3 ,snage motora 300 kW, nosivosti 25 t. Broj dolazaka iznosi 4420 godišnje, 15 dolazaka na dan. Srednja masa kamiona- kipera za proračun je Wpv=20,0 t, Wut =25,0 t. Vrijeme zadržavanja na lokaciji 3minuta.

Utovarivačem Volvo L 150 F, 211KW se izuzimaju frakcije i vrši se punjenje usipnih koševa betonare , nosivosti 8,8 t . Srednja masa utovarivača za proračun je Wpv=26,50 t, Podgorica, jul, 2017.god.

strana 102 od 176


Wut =8,8 t.Časovni kapacitet utovarivača 140m3-h. Potreban broj sati rada utovarivača 500h.Rastojanje od deponije do nasipne rampe tri betonare = 20m. Cement se dovozi autocisternama 30t i pneumatski istovara u silose.Vrijeme pražnjenja cisterne 20 minuta.Broj dolazaka iznosi 757 godišnje ili 2,5 dolazaka na dan.Vrijeme zadržavanja na lokaciji 23minuta. Automikserima za beton zapremine 7 i 9 m 3 se transportuje beton na trasi autoputa za izgradnju tunela, počev od tunela Pajkov Vir do izlaska iz tunela Mateševo, u ukup noj dužini svih tunela 5.500 m.Broj odlazaka iznosi 7500 godišnje, prosječno 25 odlazaka na dan.Vrijeme zadržavanja na lokaciji 10 minuta. Put je nasut tucanikom (kroz prostor lokacije), redovno vlaženje i polivanje puta vodom iz cistijerne ili sa stacionarnim sistemom, pa se za sadržaj prašine na saobraćajnici uzima s=4.3, P- broj dana sa količinom padavina većom od 0.2 mm je 135. ER=70% - redukcija emisije usled primjene mjera (vlaženjem i dr.). Dužina transporta na lokaciji iznosi 150 metara. Brzina kretanja 10 km/h,

Napomena:Za obaranje prašine sa koridora po kojem se kreću transportna sredstva i kamioni koristi se cistijerna za vodu. Tabela br. 6.8-Emisija praškastih materija za transport na lokaciji

Vrsta transporta Transport agregata na lokaciji Transport materijala do uključenja na put

Koeficijenti emisije (kg/km) PM10

Emisija kg /god

Max Emisija g/sek

PM10

PM10

0,469

44,58

0,004

0,412

350,406

0.0228

228.12

0.0268

Ukupno

Emisije iz procesa pripreme betona Ukupno planirana proizvodnja betona na lokaciji Jabuka iznosi 60.000m 3 , što zahtjeva utrošak od oko 110500 t agregata, 22700t cementa i 5000m 3 vode u toku 12 mjeseci.


strana 103 od 176


Tabela br. 6.9-emisija praškastih materija iz procesa pripreme betona Cement isto var i skladišt enje u silos (pneumatski) materija PM10 - kontrolisana*

EF 0.0002

EF jed. kg/toni

kapacitet 22700

jedinica tona

ukupno 0.0045

jedinica tona/god

EF jed. kg/toni

kapacitet 110500

jedinica tona

ukupno 0.038

jedinica tona/god

EF jed. kg/toni

kapacitet 133200

jedinica tona

ukupno 0.002

jedinica tona/god

kapacitet 22700

jedinica tona

ukupno 0.043

jedinica tona/god

rukovanje materijalom Transfer agregata materija PM10 - kontrolisana*

Vaganje i doziranje materija PM10 - kontrolisana*

Water Sprays EF 0.00034 Full Enclosures EF 0.000013

Centralni mixer, emisija pri utovaru kamiona , materija PM10 - kontrolisana* AP-42 (Table 11.12-1)

EF 1.90E-03

EF jed. kg/toni

Emisije od rukovanja materijalom (utovar i istovar). Skladištenje materijala na deponiju Ova metoda za prediktivni emisioni faktor koristi jednačinu:

EF=k x 0.0016 x(U/2.2)1.3x(M/2)-1.4 Gdje je: EF: Emisioni faktor (kg / t) U: srednja brzina vjetra (m / s) M: vlaga materijala (%) k: koeficijent veličine čestica (PM10) = 0,35 Ulazni podaci potrebni za procjenu emisija je srednja brzina vjetra, vlažnost materijala i ukupna količina materijala pripremljenih za skladištenje.


strana 104 od 176


Tabela br. 6.10-Emisije od manipulacije drobljenim krečnjakom-agregatom Ulazni podaci Srednja brzina vjetra Sadržaj vlage u materijalu Ukupna količina Naziv PM10

Ulaz 2,8

Jedinica m/s

Koeficijent 0,74

Materija

EF

EFJedinica

2

%

0,35

PM-10

0.00077

kg/t

110500

t

0,053

Emisioni Factor

EF jedinica

EF Ocjena

Godišnji kapacitet

Ukupno

Jedinica

kg/t

K

110500

0,085

t/g

0.00077

Opšta jednačina za procjenu emisija:

PM(t/god) = emisioni faktor PM (kg/ tona) x količina materijala koji m se rukuje (t / god) x (1 t / 1 000 kg) * Izvor: US EPA peto izdanje, Tom I. Poglavlje 13, Razno Izvori, odeljak 13.2.4,

Ukupna emisija PM10 čestica na lokaciji Jabuka Tabela br. 6.11- Emisija PM10 čestica na lokaciji Max emisija PM10 čestica (g/sek) Vrsta aktivnosti Transport 0.0268 Manipulacija agregatom 0.008 Proizvodnja betona 0.008 PM 10 od motora SUS mehanizacije 0.006 Ukupno g/s 0.0488

Imisione vrijednosti prašine i gasova u okruženju proizvodnog pogona za proizvodnju betona ,,Jabuka’’ Procjena imisionih koncentracija izvršena je disperzionim Gausovim modelom. Rasprostranjenje i imisijske koncentracije gasova nastale pri radu Mehanizacije linije za proizvodnju betona ,,Jabuka’’

Tabela br. 6.12-i dijagrami imisionih koncentracija NOx (atmosfersko stanje kategorija 1) brzina vj etra

1 3 5 7 9


Efekt. visina Ht (m)

Procijenjena koncentracija prizemnog zagađenja (µg/m3) na odabranim udaljenostima od izvora u km 0,00 0,50 0,80 1,50 3,00

5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,02 0,01 0,00 0,00 0,00

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

1,70 0,57 0,34 0,24 0,19

0,68 0,23 0,14 0,10 0,08

0,20 0,07 0,04 0,03 0,02

0,05 0,02 0,01 0,01 0,01

strana 105 od 176


Tabela br. 6.13-i dijagrami imisionih koncentracija NOx (atmosfersko stanje kategorija 2) brzina vj etr a

1 3 5 7 9



Procijenjena koncentracija prizemnog zagađenja (µg/m3) na odabranim udaljenostima od izvora u km 0,00 0,50 0,80 1,50 3,00

5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,05 0,02 0,01 0,01 0,01

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

3,86 1,29 0,78 0,55 0,43

1,54 0,52 0,31 0,22 0,17

0,45 0,15 0,09 0,06 0,05

0,12 0,04 0,02 0,02 0,01

strana 106 od 176


Tabela br. 6.14 i dijagrami imisionih koncentracija NOx (atmosfersko stanje kategorija 3)

brzina vj etr a

1 3 5 7 9


Procijenjena koncentracija prizemnog zagađenja (µg/m3) na odabranim udaljenostima u km 0,00 0,50 0,80 1,50 3,00

5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,14 0,05 0,03 0,02 0,02

0,05 0,02 0,01 0,01 0,01


8,64 2,92 1,76 1,26 0,98

3,59 1,20 0,72 0,52 0,40

1,13 0,38 0,23 0,16 0,13

0,33 0,11 0,07 0,05 0,04

strana 107 od 176


Tabela br. 6.15 i dijagrami imisionih koncentracija NOx (atmosfersko stanje kategorija 4) brzina vj etr a

1 3 5 7 9



5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,54 0,18 0,11 0,08 0,06

0,22 0,07 0,04 0,03 0,02


18,70 6,48 3,91 2,80 2,18

8,75 2,97 1,79 1,28 1,00

3,21 1,08 0,65 0,46 0,36

1,12 0,38 0,23 0,16 0,13

strana 108 od 176


Tabela br. 6.15 i dijagrami imisionih koncentracija HC (atmosfersko stanje kategorija 1)

brzina vj etra

1 3 5 7 9



5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,16 0,05 0,03 0,02 0,02

0,06 0,02 0,01 0,01 0,01

0,02 0,01 0,00 0,00 0,00

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

Tabela br. 6.16 i dijagrami imisionih koncentracija HC (atmosfersko stanje kategorija 2) brzina vj etra

1 3 5 7 9




10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,37 0,12 0,07 0,05 0,04

0,15 0,05 0,03 0,02 0,02

0,04 0,01 0,01 0,01 0,00

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

strana 109 od 176



1 3 5 7 9



5,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

0,82 0,28 0,17 0,12 0,09

0,34 0,11 0,07 0,05 0,04

0,11 0,04 0,02 0,02 0,01

0,03 0,01 0,01 0,00 0,00


1 3 5 7 9




5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,05 0,02 0,01 0,01 0,01

0,02 0,01 0,00 0,00 0,00

1,79 0,62 0,37 0,27 0,21

0,84 0,28 0,17 0,12 0,10

0,31 0,10 0,06 0,04 0,03

0,11 0,04 0,02 0,02 0,01

strana 110 od 176


Na osnovu prikazanih rezultata proračuna imisijskih kon centracija,

nastalih emisijama gasova pri radu mehanizacije i njihove difuzije u okolni prostor,nije teško zaključiti da se njihovim radom ne ostvaruju koncentracije koje su iznad zakonom limitiranih vrijednosti. Proračun imisijskih koncentracija prašine

- čestica PM10 nastalih u zoni postrojenja

za proizvodnju betona. U poglavlju 7.1.1.2 dat je proračun emisijskih vrijednosti na osnovu kojih je izvršen proračun imisijskih koncentracija prašine u okolini predmetne linije za proizvodnju betona.Proračunate imisijske vrijednosti prikazane su u narednim tabelma i slikama. Tabela br. 6.18 i dijagrami imisionih koncentracija PM10 (atmosfersko stanje kategorija 1) brzina vj etra

1 3 5 7 9




5,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,02 0,01 0,00 0,00 0,00

1,44 0,48 0,29 0,21 0,16

0,57 0,19 0,11 0,08 0,06

0,17 0,06 0,03 0,02 0,02

0,04 0,01 0,01 0,01 0,00

strana 111 od 176


Tabela br. 6.19 i dijagrami imisionih koncentracija PM10 (atmosfersko stanje kategorija 2) brzina vj etr a

1 3 5 7 9



5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,04 0,01 0,01 0,01 0,00

0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

3,27 1,10 0,66 0,47 0,37

1,31 0,44 0,26 0,19 0,15

0,38 0,13 0,08 0,06 0,04

0,10 0,03 0,02 0,01 0,01

Tabela br. 6.20 i dijagrami imisionih koncentracija PM10 (atmosfersko stanje kategorija 3)

brzina vj etr a

1 3 5 7 9



5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,12 0,04 0,02 0,02 0,01

0,04 0,01 0,01 0,01 0,00


7,32 2,47 1,49 1,06 0,83

3,04 1,02 0,61 0,44 0,34

0,95 0,32 0,19 0,14 0,11

0,28 0,09 0,06 0,04 0,03

strana 112 od 176


Tabela br. 6.21 i dijagrami imisionih koncentracija PM10 (atmosfersko stanje kategorija 4)

brzina vj etra

1 3 5 7 9



5,00

10,00

10,2467 8,082234 7,64934 7,463815 7,360745

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,46 0,15 0,09 0,07 0,05

0,18 0,06 0,04 0,03 0,02

15,84 5,49 3,32 2,37 1,85

7,41 2,52 1,52 1,08 0,84

2,72 0,91 0,55 0,39 0,31

0,95 0,32 0,19 0,14 0,11

Na osnovu prikazanih rezultata proračuna imisijskih koncentracija, nastalih emisijama PM10 čestica pri radu mašina na lokaciji Jabuka i njihove difuzije u okolni prostor, nije teško zaključiti da se njihovim radom ne ostvaruju koncentracije koje su iznad zakonom limitiranih vrijednosti. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 113 od 176

6.1.1.3 Uticaj na kvalitet vazduha u slučaju akcidenta U slučaju neke nepogode (havarije na nekom od postrojenja, teretnim vozilima, automikserima i sl.) ili nedovoljno kvalitetno izvedenih radova na elektroinstalacijama može doći do havarija ili pada provodnika pod naponom na tlo što dovodi u opsanost živote ljudi u najbližoj okolini ali i izazvati požare.Ipak bitno je istaći da bi se u slučaju izazivanja požara moglo pravo vremeno intervenisati u cilju sprečavanja njegovog daljeg širenja i značajnijih negativnih uticaja na životnu sredinu.Takođe je moguća i havarija na separatoru masti i ulja.U ovom slučaju bi se samo brzom intervencijom i prestankom rada cjelokupnog objekta mogle spriječiti značajne posljedice. Usljed pojave požara u okolini predmetnog objekta, javili bi se produkti razlaganja koji mogu imati toksični uticaj na vazduh u životnoj sredini što se odražava i na biološki organizam.Prema normi standarda JUS ISO 3941 (,,Sl.list SRJ’’, br.5/94) zapaljivi materijali koji mogu biti zahvaćeni požarom u slučaju akcidenta u neposrednoj okolini predmetnog kompleksa mogu se razvrstati u jednu osnovnu kategoriju a to je: Klasa A: To su požari čvrstih zapaljivih materijala koji pri sagorijevanju obrazuju žar (okolna šuma).U sredstva za gašenje ove vrste požara spadaju: - voda, - pjena (hemijska,vazdušna i laka) i - specijalni prah za gašenje požara sa žarom. Do požara u okolini predmetnog objekta može da dođe usljed poremećenih radnih uslova na uređajima a mogu biti: - usljed pada provodnika zbog elementarne nepogode ili usljed starosti pojedinih dijelova na sistemu, - mehanička oštećenja ili oštećenja usljed istrošenosti pojedinih dijelova što bi za posljedicu ima havariju ili čak eksploziju, - korozije materijala, - zakazivanje upravljačkih uređaja i - namjerne ili nenamjerne greške pri izvođenju i rukovanju. Požar mogu da izazovu pojave ili okolnosti koje stvaraju dovoljno slobodne energije za paljenje gorive materije ili smješe, a mogu se definisati kao: - elektricitet, - statički elektricitet, - prirodni izvori (atmosferska pražnjenja, sunčeva energije), - trenje,pritisak,udar i - samopaljenje Podgorica, jul, 2017.god.


strana 114 od 176

Produkti nekontrolisanog s agorijevanja na organizam čovjeka mogu djelovati toksično i nadražujuće.Na osnovu ovih činjenica,može se zaključiti, da smanjenjem prisustva vazduha u žarištu požara, dolazi do nepotpunog sagorijevanja, a samim tim i do povećanja ugljen-monoksida u atmosferi okolne sredine. U uslovima požara u gasovitim produktima sagorijevanja, uglavnom se prate i normiraju: nedostatak kiseonika,sadržaj uljen-monoksida i ugljen dioksida. ♦Kiseonik O2, u ćelijama živih organizama predstavlja izvor životne energije.On sa hemoglobinom formira nestabilno jedinjenje oksihemoglobin.Pri smanjenju koncentracije kiseonika u atmosferi na 15% kod čovjeka se zapaža skupljanje tkiva kože.Pri daljnjem smanjenju koncentracije kiseonika do 10% čovjek počinje loše da izgleda,brzo ustaje a puls i disanje postaju brži.Pri koncentraciji od 10 do 6% gubi svijest, ali lako može biti doveden u normalno stanje na svježem vazduhu.

♦Ugljen monoksid CO, zauzima posebno mjesto među materijama koje su opasne po zdravlje čovjeka.Štetnost se zasniva na činjenici da ga lako apsorbuje hemoglobin, čak približno 250 do 300 puta lakše nego kiseonik.U slučaju apsorbovanja u živom organizmu Ugljen monoksid potiskuje kiseonik iz oksihemoglobina i gradi sa hemoglobinom karboksihemoglobin koji je mnogo stabilniji od oksihemoglobina.Ako ovim dejstvom bude pogođen mali broj krvnih zrnaca,nastupaju razne nelagodnosti u organizmu,međutim ako je taj broj veliki nastupa smrt.Dejstvom 0.4% CO za manje od jednog časa nastupa smrt.Pri koncentraciji od 1.3%,čovjek poslije 2 -3 udisaja umire kroz nekoliko minuta. ♦Ugljen dioksid CO 2 sam po sebi ne spada u otrove u pravom smislu riječi ali ima specifičnu otrovnost.On svojim prisustvom razrjeđuje prisustvo kiseonika u vazduhu.Ovaj gas izaziva kod čovjeka narkotično dejstvo,draži kožu i sluzokožu.Pri koncentraciji od 1- 3% u vazduhu izaziva učestalo disanje, dok pri 5% disanje postaje otežano, a 10% može dovesti do smrti u roku od 5 minuta.Kritično dopuštena koncentracija ugljen dioksida, koja ne ugrožava biološki organizam kod ljudi normirana je na 5% a kod životinja na 10%.

6.1.2 Uticaj na meteorološke parametre i klimatske karakteristike Uticaj na promjenu klimatskih prilika u okolini je malog i lokalnog karaktera.Zahvat će uticati samo na bližu okolinu.Funkcionisanje predme tnog proizvodnog kompleksa neće prouzrokovati vidnu promjenu već postojećeg kavaliteta vazduha na lokaciji i u njenom širem okruženju s obzirom na kapacitet. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 115 od 176

Kvalitet vazduha je različit u različitim periodima godine i zavisi od meteoroloških parametara i klimatskih karakteristika. Na osnovu izloženog možemo konstatovati da postavljanje i funkcionisanje predmetnog objekta, ukoliko se primijene sve mjere zaštite, neće bitnije uticati na kvalitet vazduha šire okoline a sam uticaj je sveden na neposrednu zonu oko proizvodnog kompleksa betona.U toku eksploatacije neće doći do emisije štetnih gasova u okolinu da bi se izazvale štetne i osjetne posljedice na kvalitet vazduha i klimatske karakteristike.

6.1.3 Mogućnost uticaja na prekogranično zagađivanje vazduha S obzirom na vrstu djelatnosti, namjenu i na lokaciju može se konstatovati da prilikom izvođenja i ek sploatacije predmetnog objekta nemože doći do zagađivanja vazduha preko dozvoljenih koncentracija i u takvom obimu da bi se posljedice mogle osjetiti i u nekim susjednim državama.Mogućnost za prekogranični uticaj faktički nepostoji.

6.2 OPIS UTICAJA NA KVALITET VODA 6.2.1 Uticaj zagađujućih materija na kvalitet površinskih i podzemnih voda 6.2.1.1 Uticaj zagađujućih materija na kvalitet voda u toku realizacije Do zagađenja voda u ovoj fazi može doći na više načina: Rad građevinske mehanizacije, sa motorima na unutrašnje sagorijevanje potencijalni je uzročnik zagađenja naftnim derivatima (mašinsko ulje, dizel gorivo , maziva i sl.).Do te vrste zagađenja dolazi na gradilištima na kojima se ne sprovode striktne mjere zaštite, na kojima se radi sa neispravnim mašinama i sa osobljem koje nije pod kontrolom u fazi priprema i održavanja mašina. Prilikom izvođenja zemljanih radova, posebno pri iskopu za fundiranje, dolazi do pojave ispiranja sitnijih frakcija, koje se odnose nizvodno, stvarajući specifični vid zagađenja suspendovanim materijama. Deponije građevinskih materijala ukoliko su nedovoljno zaštićene, predstavljaju potencijalni izvor zagađenja, posebno u periodu kiša jakih intenziteta.



strana 116 od 176

Pristupni putevi kojima se doprema materijal na gradilišta predstavljaju potencijalne rizike za zagađenja, ukoliko nisu tako riješeni da se voda ne može sa njih spirati neposredno prema vodotoku. Parkirališta građevinske mehanizacije su ozbiljan potencijalni izvor zagađenja, ukoliko se voda sa njih nekontrolisano spira prema rijeci. Gradilišna naselja, ukoliko nisu realizovana propisno, sa potpunom sanitacijom (sakupljanje i uklanjanje svih otpadnih voda i čvrstog otpada) mogu da budu izvor zagađenja voda. Tokom montaže mašinske i elektromašinske opreme, posebno sa manipulacijama sa raznim vrstama ulja i maziva može da dođe do propusta koji dovode do zagađenja vode tim opasnim materijama.

Već je navedeno u elaboratu da u fazi izvođenja radova na postavljanju proizvodnih kapaciteta, na površinu terena mogu dospjeti otpadne materije, koje mogu biti opasne i štetne (mašinsko ulje, gorivo i sl.) i tako uticati na kvalitet voda.Ove materije mogu biti ispuštene pri redovnom radu iz mehanizacije koja se koristi pri izvođenju radova ili pak u slučaju iznenadnih opravki. Vjerovatnoća pojave takvih materija, koje bi značajno uticale na kvalitet podzemnih i površinskih voda, ne može se definisati, ali određeni rizik postoji. i on se mora svesti na najmanju moguću mjeru adekvatnom organizacijom gradilišta i za slučaj opasnih i štetnih materija pažljivim i propisnim rukovanjem.Bitno je naglasiti da na lokaciji gdje se planira postavljanje kompleksa za proizvodnju betona u blizini ima površinskih vodotoka te stoga postoji opasnost njegovog zagađivanja.Zbog toga se svi radovi moraju kvalitetno izvoditi uz korištenje standardnih procedura iz ove oblasti. Takođe smo već naveli da neadekvatni sanitarni uslovi na gradilištu mogu dovesti do negativnog uticaja na površinske i podzemne vode (nepostojanje sanitarnog čvora tj. privremenog tipskog PVC nužnika za odvod prljave vode ili neadekvatno održavanje sanitarnog čvora tj.ne korišćenje određenih sredstava za dezinfekciju).

Napomena:Mjere neophodne za adekvatnu organizaciju gradilišta su navedene u elaboratu u poglavlju br.8. Takođe je veoma bitno da navedemo da pri izvođenju radova nema upotrebe boja, lakova i razređivača u bilo koju svrhu a antikorozivna zaštita dijelova konstrukcije se ne izvodi na licu mjesta. Svi uticaji su privremenog karaktera i prestaju nakon postavljanja postrojenja za proizvodnju betona. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 117 od 176

6.2.1.2 Uticaj zagađujućih materija na kvalitet voda u toku eksploatacije Zagađivanje voda se prvenstveno dešava usljed odvijanja saobraćaja:parkiranja vozila, taloženja sedimenata iz izduvnih gasova, procurivanja goriva, ulja i maziva, habanje guma, potom usljed prolaska većeg broja ljudi kroz kompleks i odbacivanja otpadaka. Kao potencijalni izvori zagađenja podzemnih voda javljaju se tehnološke otpadne vode sa postrojenja betonjerke ili u slučaju havarije pojedinih transportnih sredstava. U postrojenju za proizvodnju betona vode nastale od pranja mješalica i automiksera se betonskim kanalima usmjeravaju u betonski taložnik gdje se izdvaja čvrsta supstanca (beton) koja se ponovo vraća u sistem proizvodnje a bistra voda se betonskim kanalima usmjerava ponovo u tehnološki proces. U slučaju da se desi da nije došlo do isporuke gotovog betona, onda bi se isti istovartio na lokaciji i nakon stvrdnjavanja tj. sušenja, beton bi se hidrauličnim čekićem izlomio na komade veličine 300-500 mm i isti bi se kasnije mogli iskoristiti za nasipanje tampona za izgradnju puteva. Plato budućeg predmetnog objekta za proizvodnju bet ona će biti asfaltiran (betoniran) sa blagim nagibom tako da će se sve atmosferske vode sa ovog platoa ili vode eventualno nastale u slučaju akcidenta usmjeravati ka separatoru za prečišćavanje zamašćenih i zauljanih voda. Tako prečišćene vode će se usmjera vati betonskim kanalima ponovo u tehnološki proces (na kraju kanala se nalazi pumpa koja izbacuje vodu na potrebnu visinu za pranje mješalice i automiksera).Ovakav tretman otpadnih voda je neophodan s obzirom da se položaj budućeg proizvodnog kompleksa sa pratećim objektima nalazi u blizini rijeke Tare te je predviđen strogo kontrolisani tok otpadnih voda. Dakle, atmosferske vode sa određenih površina i objekata kao što je plato budućeg postrojenja za proizvodnju betona , mogu sa sobom ponijeti manje ili veće količine lakih naftnih derivata.Naftni derivati su jedni od najvećih zagađivača životne okoline.Rješenje ovog problema su separatori lakih ulja i naftnih derivata. Izabrani tip separatora za predmetno postrojenje jeste proizvod kompanije ,,ACO’’ ili sl.Ovoj tip separatora će biti ukopan, zapremine 200 litara. Navedena kompanija razvija i proizvodi separatore lakih naftnih derivata preko tri decenije.U potpunosti je usavršena proizvodnja separatora lakih naftnih derivata u skladu sa novom evropskom normom EN 858.Ovi proizvodi postavljaju nova mjerila u tehnologiji separacije.Svi separatori lakih naftnih derivata ove kompanije su separatori I klase (atestirani na 5 mg/l ostatka ugljovodonika).

Ukoliko se izvadi ugrađeni koalescentni filter, separatori zado voljavaju sve zahteve klase II separatora (sertifikovani za 100 mg /l ostatka ugljovodonika). Podgorica, jul, 2017.god.

strana 118 od 176


Princip rada koalescentnih separatora lakih naftnih derivata Separacija lakih naftnih derivata se odvija na dva načina – gravitaciono i pomoću koalescentnog filtera. Slika br.6.2

Veći molekuli ugljovodonika se usled manje specifične težine izdvajaju na površini vode. Manji molekuli ugljovodonika se vezuju za koalescentni materijal.

Slika br.6.3

Molekuli ugljovodonika se adhezijski vezuju jedan za drugi. Sloj molekula na koalescentnom materijalu je sve deblji.

Slika br.6.4

Molekuli ugljovodinika se usljed povećanja veličine odvajaju od koalescentnog materijala i isplivavaju na površinu vode zbog manje specifične težine.

. .

Slika br.6.5

Početni uslovi: Separator je ispunjen čistom vodom


Slika br.6.6

Separator u upotrebi: Laki naftni derivati se izdvaja ju na površini, plovak počinje da tone

Slika br.6.7

Dostignit maksimalni kapacitet separatora: plovak blokira izliv.Laki naftni derivati ne mogu da napuste separator.


strana 119 od 176

Izbor separatora lakih ulja i naftnih derivata Pravilno dimenzionisanje zahtijeva sveobuhvatno sagledavanje svakog projekta i situacije.Veliku pomoć pri odabiru separatora lakih naftnih derivata je donijelo uvođenje norme EN 858 – 2 koja u koracima vodi projektanta prema kvalitetnom rešenju.U ovom slučaju se odabira separator za unutrašnju ugradnju,ukopan i izrađen od nerđajućeg čelika za klasu opterećenja do D400 i protoka do 100l/s. Zagađenje od naftnih derivata se ne stvara kontinualno, za formiranje novog zagađenja potreban je određeni vremenski period.

Separatori lakih naftnih derivata Izabrani separator je ukopani- samostojeći separator lakih naftnih derivata od nerđajućeg čelika sa integrisanim taložnikom. Potvrđen je učinak prečišćavanja prema EN 858-1 za klasu I (koalescentne separatore)mineralnih ulja u pročićenoj vodi < 5mg/l.Dokazano laboratorijskim ispitivanjem pri LGA institutu (Landesgewerbeanstalt Bayern) iz Nürnberga. Prednost ovog proizvoda jeste : niska cijena čišćenja i pražnjenja; nije potrebno pražnjenje prilikom čišćenja filtera;visok učinak;otpornost na vatru; trajnost; jednostavno održavanje;male dimenzije; brzina ugradnje;jednostavno rukovanje (isporučuje se u segmentima max.visine Z=830mm) i niski troškovi ugradnje. Ovaj tip separatora, konstruisan je i proizveden u skladu sa EN 858- 1.Učinak prečišćavanja: klasa I (naftnih derivata u izlaznoj vodi < 5mg/l).Separator je namenjen za samostojeću ugradnju.Oprema separatora: izvadivi koalescentni filter; si fonirani (potopljeni) uliv sa umirivačem toka; potopljena izlivna cev; sigurnosni plovak za sprečavanje nekontrolisanog oticanja izdvojenih naftnih derivata, cijev sa Storz B priključkom zapražnjenje separatora (samo za modele RD).Unutrašnji elementi separ atora izrađeni su od nerđajućeg čelika.Tijelo separatora izrađeno je od nerđajućeg čelika AISI 304.Separator se isporučuje sa poklopcem od nerđajućeg čelika. U slučaju neodgovarajućeg sakupljanja atmosferskih voda zagađenih ostacima goriva i/ili izliva moguće je očekivati zagađivanje podzemnih voda. Sve sanitarne i fekalne vode će nastajati u tipskim PVC nužnicima.Imajući u vidu iznijete činjenice, kao i mjere smanjivanja zagađenja voda predviđene tehnološkim projektom , može se zaključiti da otpadne vode iz kompleksa,nakon opisanog tretmana neće bitnije uticati na kvalitet podzemnih i površinskih voda u blizini, niti na kvalitet podzemnih voda u širem okruženju lokacije predmetnog objekta. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 120 od 176

6.2.1.3 Uticaj zagađujućih materija na kvalitet voda u slučaju akc identa Za analizu uticaja u slučaju akcidenta važno je analizirati i definisati sledeće: -

referentne akcidente na objektima, vjerovatnoće da se dogodi incident, domet štetnog uticaja akcidenta, rizik akcidenta.

Pod akcidentnim situacijama mogu se smatrat i nepovoljni događaji nastali tokom eksploatacije sistema, bilo zbog havarija, ili zbog djelovanja više sile. Ovaj uticaj može da se poja vi kako u fazi realizacije budućeg postrojenja za proizvodnju betona tako i naknadno u fazi obavljanja proizvodnih aktivnosti i to u slučaju havarija mehanizacije koja u sebi ima goriva ili tečni naftni gas.Radi se prije svega o prosipanju goriva i tečnog naftnog gasa, habanju guma, habanju karoserija i sl. Na ovaj način hemijski opasne supstance mogu dospjeti u podzemne i površinske vode.Radi se najprije o komponentama goriva kao što su ugljovodonici, organski i neorganski ugljenik, jedinjenja azota i dr. Posebnu grupu elemenata predstavljaju tzv.teški metali kao što su olovo, kadmijum, bakar, cink, gvožđe i nikal.Tak ođe i u slučaju havarije na dijelovima postrojenja i agregatu , postoji mogućnost da štetne supstance tipa masti, ulja tj.lakih naftnih derivata dospiju u podzemne vode.

Obim posljedica u slučaju akcidenta bitno zavisi od konkretnih lokacijskih karakteristika,ali prije svega su uslovljene blizinom recipienta, sorpcionih karakteristika tla, koeficijenta filtracije itd. Može se konstatovati da ako se primjene odgovarajuće organizacione i tehničke mjere predmetna postrojenja neće imati štetno djestvo na već postojeći kvalitet podzemnih i površinskih voda.

6.2.2 Mogućnost uticaja na prekogranično zagađivanje voda S obzirom na sve navedeno, vrstu djelatnosti, namjenu i na lokaciju može se konstatovati da prilikom izvođenja i eksploatacije predmetnog objekta nemože doći do zagađivanja površinskih i podzemnih voda preko zakonski dozvoljenih vrijednosti a samim tim nema posljedica koje bi se mogle osjetiti i u nekim susjednim državama.



strana 121 od 176

6.3 OPIS UTICAJA NA KVALITET ZEMLJIŠTA 6.3.1 Fizički uticaj (promjena lokalne topografije,erozije tla, klizanje zemljišta i sl. 6.3.1.1 Fizički uticaj u toku realizacije Veći dio terena na kojem se planira izvođenje budućih proizvodnih aktivnosti je relativno ravan.S obzirom na karakteristiku terena, na vrstu već planiranih postrojenja i veličinu zahvata ne može se očekivati promjena topografije lokalnog terena. Ni u jednom segmentu na lokaciji proizvodnog objekta građevinskog materijala ne postoji tendencija klizanja zemljišta. Prilikom obavljanja radova na postavljanju polumobilnog postrojenja za proizvodnju betona na trasama kretanja mašina, doći će do privremene degradacije jednog dijela zemljišta, drugim riječima doći će do privremene pojave promjene kvaliteta zemljišta.Tokom perioda izvođenja zemljanih i radova betoniranja doći će do promjene zemljišta usljed korišćenja mašina i opreme .Kada govorimo o promjeni zemljišta, mislimo o najmanjim mogućim promjenama kao što je sabijanje zemljišta.Ogromna većina zemljišta duž planirane trase za predmetno postrojenje je stabilan teren i izvođenje predviđenih aktivnosti neće ugroziti njegovu stabilnost.

6.3.1.2 Fizički uticaj u toku eksploatacije Ponovićemo da je vrsta djelatnosti predmetnog postrojenja takva da su za njegovo funkcionisanje potrebne atmosfersk e i instalacije za tehnološke otpadne vode.Takođe u toku eksploatacije očekuje se određeno nastajanje čvrstog otpada čijim bi se neadekvatnim odlaganjem uslovile neke fizičke promjene na lokaciji ili zagađenje.Takođe biće i otpadnih voda čijim bi se neadekvatnim tretiranjem uslovila zagađenja ili promjena fizičkih karakteristika tla. Dakle prilikom funkcionisanja predmetnog proizvodnog objekta, s obzirom na namjenu, tehnološki proces i kapacitet nema značajnih elemenata za izazivanje klizišta, erozija ili promjene postojeće topografije okolnog terena.



strana 122 od 176

6.3.2 Uticaj emisije zagađujućih materija na okolno zemljište 6.3.2.1 Uticaj emisije zagađujućih materija u toku realizacije Već je navedeno da se kao sastavni dio radova u građevinarstvu pojavljuju i iskopi.Kao posljedica ovoga doći će do pojave određene količine zemlje, koja neadek vatnim odlaganjem, na za to predviđeno mjesto, može uticati na kvalitet životne sredine.Kada je predmetni projekat u pitanju, materijal koji će se javiti tokom iskopa koristit će se za nasipanje temelja gdje to bude bilo potrebno a višak materijala će se odvoziti na deponiju koju određuje nadležni organ lokalne uprave. Takođe i neadekvatno odlaganje čvrstog građevinskog otpada van zatvorenih kontejnera predstavlja opasnost za životnu sredinu.Usljed prosipanja ulja i goriva iz mehanizacije može takođe doći do kontaminacije zemljišta opasnim supstancama (ugljovodonici, organski i neorganski ugljenik, jedinjenja azota i teški metali). Ukoliko se čvrsti otpad bude zbrinjavao na propisan način neće doći do negativnog uticaja na zemljište.Takođe prilikom pristupa mehanizacije (maši ne koje se koriste za izvođenje pripremnih radova na postavljanju postrojenja) sa lokacije na lokalne i regionalne puteve može doći do raznošenja zemlje po tim putnim pravcima što nesmije da se dogodi.Zato se u ovom slučaju moraju sprovesti rigorozne mjere kontrole vozila mehanizacije prije pristupa na lokalne i regionalne asfaltirane putne pravce.Veoma je bitno da naglasimo da su svi navedeni eventualno mogući uticaji u ovoj fazi privremenog karaktera.

6.3.2.2 Uticaj emisije zagađujućih materija u toku eksploatacije Ono što je bitno is taći u vezi uticaja na zemljište u ovoj fazi jeste da se otpad iz predmetnog objekta mora uklanjati na propisan način.Ovdje je naročito bitno redovno čistiti taložnik za tehnološke otpadne vode kao i separatora za lake naftne derivate za otpadne vode koje nastaju sa betoniranog platoa kompleksa.Na ovaj način je onemogućen dodir hemijski štetnih materija sa okolnim zemljištem i nemože doći do dispozicije hemijski štetnih materija tj. njihove apsorbcije u zemljištu.Čvrsti otpad iz cjelokupnog kompleksa će se otklanjati u metalne kontejnere u blizini koji se prazne djelatnošću komunalnog preduzeća. Dakle eksploatacija predmetnog objekta , ukoliko se realizuju mjere predviđene za zaštitu okoline, neće imati negativan uticaj na zemljište.



strana 123 od 176

6.3.2.3 Uticaj emisije zagađujućih materija u slučaju akcidenta S obzirom na namjenu predmetnog projekta ukoliko se primjene projektom predviđene tehničke mjere u fazi eksploatacije teško možemo očekivati pojavu akcidentne situacije. U fazi realizacije projekta (postavljanje postrojenja) može doći do curenja ulja i goriva iz mehanizacije za izvođenje radova.Takođe može da dođe do habanja guma, habanja karoserija i sl.Ovim bi u zemlju dospjele hemijski štetne supstance.U fazi redovne eksploatacije, oštećenja na taložnicima za tehnološke vode sa proizvodnih postrojenja i separatora mogli bi izazvati štetna dejstva na okolno tlo.Može se konstatovati da ako se primjene odgovarajuće organizacione i tehničke mjere predmetni proizvodni objekat neće imati štetno djestvo na zemljište.

6.3.3 Uticaj na korišćenje zemljišta i prirodnih bogastava Predmetni objekat neće koristiti cjelokupnu količinu zemljišta na predmetnom lokalitetu niti će biti korišćenja ili zauzimanja prirodnih bogatstava te stoga nema značajnijeg uticaja u tom smislu.Zemljište je prostorno-planskom dokumentacijom predviđeno za ovu namjenu.

6.3.4 Količina i kvalitet izgubljenog poljoprivrednog zemljišta U predmetnoj oblasti nema intenzivne poljoprivredne proizvodnje jer je riječ o ruralnoj i slabije naseljenoj zoni. Površina zemljišta koju će pokrivati pojedini segmenti predmetnog proizvodnog objekta nije enormna.S obzirom da se radi o ruralnoj oblasti u kojoj figurišu zemljišta pogodna za neke vidove poljoprivredne proizvodnje ipak nemožemo govoriti o značajnijoj količini i kvalitetu izgubljenog poljoprivrednog zemljišta.

6.3.5 Blokiranje mineralnih bogatstava U oblasti izvođenja objekta nema nekih mineralnih bogatstava pa nema ni uticaja na njih.

6.3.6 Odlaganje otpada Neadekvatno odlaganje otpada može imati negativan uticaj na kvalitet životne sredine. Stoga je potrebno preduzeti mjere u cilju njegovog adekvatnog uklanjanja sa mjesta lokacije predmetnog proizvodnog objekta.



strana 124 od 176

6.4 UTICAJ NA LOKALNO STANOVNIŠTVO 6.4.1 Promjene u broju i strukturi stanovništva i s tim u vezi mogući uticaj na ž. sredinu S obzirom na namjenu predmetnog projekta teško može doći do enormne promjene u broju i strukturi stanovništva u ovoj oblasti. Već smo naveli da se lokacija kompleksa za proizvodnju betona nalazi na slabije naseljenom (ruralnom) području.Broj stanovnika u ovoj oblasti nije veliki.Predmetni kompleks se namjenski oprema za svrhu koja je navedena u tehničkom opisu.Broj zaposlenih koji će obavljati aktivnosti u proizvodnom postrojenju neće znača jno promijeniti broj i strukturu stanovništva, što može uticati na pogoršanje kvaliteta životne sredine. Takođe rad predmetnog objekta nebi trebao uticati negativno na postojeće vodosnabdijevanje lokalnog stanovništva.

6.4.2 Vizuelni uticaji Budući predmetni objekat će biti vidljiv određenom broju ljudi s obzirom na položaj, naseljenost, samu namjenu i blizinu pristupnog puta .S obzirom na planirano uređenje terena ova lokacija će poprimiti ljepši izgled.Prilikom realizacije projekta vizuelni efekti neće biti baš najpovoljniji.Pojedina mjesta izvođenja radova će biti ograđena čime će se smanjiti negativni efekti vezani za izgled.Naravno i ovdje treba napomenuti da su ovi vizuelni efekti privremenog karaktera.

Slika br.6.8-Detalj sa predmetne lokacije i okoline


strana 125 od 176


6.4.3 Uticaj emisije zagađujućih materija ,buke,vibracija,toplote i zračenja na zdravlje ljudi 6.4.3.1 Uticaj emisije zagađujućih materija Iz opisa u predhodnim poglavljima elaborata prikazane su vrste i količine zagađujućih materija koje se emituju prilikom realizacije i eksploatacije predmetnog projekta.Jasno je da njihov uticaj na lokaciju i oko lokacije postoji a neki od ovih uticaja su privremenog karaktera.U slučaju incidentne situacije zbog neadekvatnog rada može doći do kumulativnog efekta sa drugim projektima jer se u neposrednoj blizini nalaze još dvije betonjerke koje sa predmetnom čine jednu proizvodnu liniju.Kada govorimo o emisijama zagađujućih supstanci i korišćenju opasnih materija potrebno je da spomenemo da polihlorisani bifen (PCB) neće biti korišćen u elektronskoj opremi.Tehnička specifikacija i ugovori o nabavci i instalaciji zahtijevaće da oprema koja se kupuje ne sadrži PCB.

6.4.3.2 Uticaj buke nastale pri radovima proizvodnog pogona Već je rečeno da se pri radovima pogona za proizvodnju betona generiše značajan nivo buke.Pojedinačne vrijednosti i ukupni nivo buke date su u narednoj tabeli. Tabela br.6.22- Referentni nivo zvučne zvučne snage i zvučnog pritiska mašina Mašine

Lw u dB

Utovarivač Volvo L 150 F, kašika 4m2

95


90


90


95


95

Autocistijerna za cementVolvo FH 16

90

Postrojenje za proizvodnju betona

89

Ukupno:

101,29dB

Na sledećoj stranici dostavićemo grafički prilog iz kojeg se sagledavaju statistički nivoi buke nastale od rada jedne od mašina mehanizacije koja će se upotrebljavati za dovoz agregata u pogone za proizvodnju betona (utovarivač).


strana 126 od 176

INSTITUT “SIGURNOST” – PODGORICA Project 700 dB 130

03/26/2010 02:30:35 PM - 02:30:55 PM

120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 12.50

31.50

63

LZeq

125 LZFmax

250

500 LZFmin

1000

2000

4000

8000

16000

A C Hz

Cursor: (A) Leq=92.1 dB LFmax=97.6 dB LFmin=80.2 dB

Project 700 % 100

Based on LAF , 10ms Class width: 0.2 dB 03/26/2010 02:30:35 PM - 02:30:55 PM L1 L5 L10 L50 L90 L95 L99

90

80

70

60

50

40

30

20

10 0 20 Lev el

30

40

50 60 Cumulativ e

70

80

90

100

110

Cursor: [98.2 ; 98.4[ dB Level: 0.0% Cumulativ e: 0.0%

Slika br.6.9-Statistički nivoi buke


120

130

140 dB

= = = = = = =

97.2 96.1 95.5 90.8 85.5 84.3 82.3

dB dB dB dB dB dB dB

strana 127 od 176


Pravilnikom o graničnim vrijednostima nivoa buke u životnoj sredini,načinu utvrđivanja indikatora buke i akustičnih zona i metodama ocjenjivanja štetnih efekata buke (,,Sl.list RCG’’ br. 60/11) normativno je regulisan nivo buke u naseljenim mjestima prema zonama naselja (izvan zgrade) i to tako da nivo buke ne smije prelaziti dopuštene vrijednosti za određenu zonu. Najviši dozvoljeni nivo Najviši dozvoljeni nivo Namjena prostora Tiha zona u prirodi Tiha zona u aglomeraciji Zona povišenog režima zaštite od buke Stambena zona Zona mješovite namjene Zona pod jakim uticajem buke koja potiče od vazdušnog saobraćaja Zone pod jakim uticajem buke koja potiče od drumskog saobraćaja Zona pod jakim uticajem buke koja potiče od željezničkog saobraćaja Industrijska zona Zona eksploatacije mineralnih sirovina

dan 35 40 50 55 60 55

noć 30 35 40 45 50 50

60

55

65

60

Na granici zone buka ne smije prelaziti nivoe u zoni sa kojom se graniči Na granici zone buka ne smije prelaziti nivoe u zoni sa kojom se graniči

Nivoi buke na referentnom rastojanju od izvora deklarisani su u tehničkoj dokumentaciji proizvođača odnosno u stručnoj literature (Izvor: Update of noise database for prediction of noise on construction and open sites in UK(Department of Environment Food and Rural Affairs, 2005).Te vrijednosti su korišćene za dalje proračune i procjenu uticaja buke na širi prostor lokacije i okolinu. Emiteri, izvori buke linije za proizvodnju betona pripadaju sledećim tipovima: tačkasti (postrojenje za proizvodnju betona), linijski (kamioni), i impulsni (kompresori).Referentni nivoi buke pojedinačnih izvora dati su u narednoj tabeli u kojima je prikazana i srednja vrijednost buke ukupnog broja izvora. Radom na proizvodnji betona ostvarivaće se nivo buke do 101,29dB(A). Planiran je rad u jednoj dnevnoj smjeni pa je dozvoljeni nivo buke 50dB (Pravilnik). LAeq,na referentnom rastojanju R = LAeq,10 metara – Kh – Ksc dB Kh= 20log10 R/10 Ksc dB-korekcioni factor aproksimacija po BS 5228 -10dB ako je postrojenje zaklonjeno od pogleda -5dB ako je djelimično vidljivo Obziromna navedenu izolova nost lokacije reljefom i značajnu udaljenost do naseljenih područja modeliranje uticaja buke nije urađeno već je sproveden proračun udaljenosti na Podgorica, jul, 2017.god.


strana 128 od 176

kojima se zadovoljavaju kriterijumi najvišeg dopuštenog nivoa buke L p =Lw −20log(r)−10 −20log(r)−10 [dB(A)] pri slobodnom prostiranju buke na tvrdoj podlozi gdje su: Lp – nivo zvučnog pritiska na prijemnom mjestu, Lw - nivo zvučne snage izvora buke i r - udaljenost između izvora i prijemnika. log(r)=(101.29-50-10)/20=2,0645 R=116m ne r ačunajući ačunajući redukciju i apsorpciju zvuka usled zvučnih barijera. Ovaj nivo buke ne prelazi zakonom limitiranu vrijednost od 50dB na rastojanju od 116 m od lokacije.

Za očekivati je da je nivo buke bude niži u blizini najbližih stambenih jedinica i u zatvor enom enom boravišnom prostoru.Isto tako je bitno istaći da se ne može očekivati istovremeni rad svih mašina kao ni njihov kontinuirani rad.Period kada će ove mašine biti najviše u upotrebi jeste dnevni vemenski v emenski interval. U toku redovnog obavljanja postojećih i planiranih proizvodnih aktivnosti,glavni aktivnosti,glavni faktor negativnog uticaja predmetnih postrojenja na životnu sredinu sa stanovišta buke je saobraćaj na platou ispred postrojenja, odnosno rad motornih vozila koja se koriste za odvijanje procesa proizvodnje a koja se kreću po okolini.Međutim efekti efekti ovako nastale buke buke su zanemarljivi zanemarljivi s obzirom da u okolini okolini ima saobraćajnica koji su najveći emiteri u okolini.Iz razloga relativno bučnog rada velikog broja postrojenja, za direktnu posljedicu ima i stvaranje određenog nivoa buke.Sa aspekta dozvoljenih pragova, sva proizvodna postrojenja su dovoljno udaljena od najbližih stambenih objekata.S obzirom na vrstu, kapacitet, lokaciju i namjenu predmetnog objekta postoji mogućnost određenog povećanja određenog povećanja buke b uke u okolini u toku njegove eksploatacije ali se ne očekuju značajne posljedice.

6.4.3.3 Uticaj vibracija na na okolinu i zdravlje ljudi U toku izvođenja projekta očekuje se manja pojava vib racija usljed rada mehanizacije na samoj lokaciji.Ova pojava je privremenog karaktera i nema značajnog uticaja na okolinu S obzirom na vrstu djelatnosti,tehnološki proces i opremu koja se koristi, emitovanje vibracija prilikom eksploatacije predmetnog objekta ka okruženju će biti zanemarljivo.

6.4.3.4 Uticaj toplote na okolinu i zdravlje ljudi Prilikom rada raznih mašina pri postavljanju postrojenja dolazi do neznatnog emitovanja toplote.Važno je napomenuti da je ovo otvoren prostor.Dakle prostor.Dakle u okolinu se neće emitovati toplota koja bi mogla izazvati štetna dejstva.



strana 129 od 176

7.4.3.5 Uticaj zračenja na o kolinu i zdravlje ljudi Prilikom rada raznih postrojenja i mašina, dolazi do neznatnog emitovanja zračenja.Važno je napomenuti pri izradi da je ovo otvoren prostor a i u fazi eksploatacije se ne očekuju negativni efekti.Dakle u okolinu se neće emitovati zračenje koji bi mogli izazvati štetna dejstva.

6.5 UTICAJ NA NA EKOSISTEME EKOSISTEME I GEOLOGIJU 6.5.1 Gubitak i oštećenje biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa Planirani zahvat neće imati bitnijeg uticaja na vegetaciju ovog područja. Ove promjene biće lokalnog karaktera tj. izražene u zoni postavljanja proizvodnog kompleksa.

Izvjesno je da će planirani zahvat na životnu sredinu dovesti do povećane smrtnosti u određenim životinjskim grupama grupama koje su svojim načinom života vezane dio zemljišta koji će biti iskorišćen za podizanje predmetnog proizvodnog kompleksa. Međutim ovaj efekat će biti kompenziran tj. biti ograničen kompenzirajućim reakcijama preživjelih jedinki, do čega prije svega dolazi, zahvaljujući smanjenju intenziteta intraspecijske kompeticije, što će dovesti i do pojačane imigracije za neiskorišćene resurse, tako da se opšta smrtnost (na osnovu modela Lotka- Walter) neće bitno promijeniti.

6.5.1.1 Rijetke i ugrožene divlje biljne i životinjske vrste i njihova staništa Iz navedenog popisa biljnih i životinjskih vrsta, a imajući u vidu Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Službeni list CG br. 76/06) možemo primijetiti da se sve navedene biljne vrste na predmetnoj lokaciji ne nalaze na spisku za zaštitu, kao i da se iste jedinke mogu naći na svim sličnim biotopima.Vrste koje su Rješenjem stavljene pod zaštitu, a koje se mogu naći u blizini lokacije betonjerke su: šareni daždevnjak (Salamandra salamandra), k rastača rastača (Bufo bufo), zelena krastača (Bufo viridis), gatalinka (Hyla arborea), zelena žaba (Rana ridibunda), g rčka žaba (Rana graeca), šumska kornjača (Testudo hermanni), zidni gušter (Podarcis muralis), livadski gušter (Lacerta agilis), zelenbać (Lacerta viridis), sljepić (Anguis fragilis), barsk a bjelouška (Natrix natrix), riječna bjelouška (Natrix tessellate), obični smuk (Elaphe longissima). Iz pregleda navedenih vrsta može se zaključiti da najveću pažnju prilikom realizacije projekta treba posvetiti zaštiti vodozemeaca i gmizavaca.



strana 130 od 176

7.5.1.2 Uticaj na živi svijet u zoni direktnog uticaja planiranog planiranog zahvata ta pripada livadskoj Živi svijet koji će biti izložen direktnom uticaju u zoni zahvata projek ta biocenozi.Izgradnja postrojenja za proizvodnju betona, kao i ostalih pratećih objekata, dovodi do fragmentacije staništa i njihovog potpunog gubitka. Prilikom zahvata skida se gornji sloj humusa, tako da se sa njim odnosi kompletan vegetacioni pokrivač. Međutim, na teritoriji koja će biti degradirana izgradnjom betonjerke nema ni zeljastih ni drvenastih vrsta koje su zabilježene samo na ovoj teritoriji, tako da izgradnja neće dovesti do izčezavanja neke biljne vrste. Populacije endemičnih i zakonom zaštićenih taksona neće biti narušene.

Mogući uticaj zagađujućih materija iz otpadnih voda Na osnovu istraživanja kao i na osnovu podataka iz literature, u rijeci Tari i pritokama utvrđeno je dvanaest riba iz četiri porodice: Salmonidae: 1. Salmo trutta m. fario, Linnaeus, 1758. (potočna pastrmka) 2. Oncorchynchus mykiss Walbaum, 1792. 3. Hucho hucho, Linnaeus, 1758. (mladica) Thymallidae: 1. Thymallus thymallus Linnaeus, 1758. (lipljen) Cyorinidae: 1. Leuciscus cephalus Linnaeus, 1758. (klijen) 2.Leuciscus souffia agassizi Valencijennes, 1884. (jelšovka) 3. Chondrostoma nasus Linnaeus, 1758. (skobalj). ( skobalj). 4. Barbus barbus Linnaeus, 1758. (mrena). 5. Alburnoides bipunctatus Bloch, 1782. (ukljeva) 6. Phoxinus phoxinus Linnaeus, 1758. (gaovica). 7. Gobio gobio Linnaeus, 1758. (krkuša) Cottidae: 1. Cottus gobio Linnaeus, 1758. (peš).

Najveći dio manipulativnih manipulativnih površina je pod nagibom i predviđen za asfaltiranje i betoniranje, tako da će sve atmosferske, uslovno otpadne vode, biti zbrinute na neki od načina opisanih u elaboratu. Suspendovane čestice čestice u otpadnim vodama vodama

Silikatni cementi dobijaju se pečenjem lapora i vapnenca.Najznačajniji iz grupe silikatnih cementa je portland cement, koji služi i kao baza za proizvodnju ostalih oblika cementa. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 131 od 176

Jedna od vrsta portland cementa je i bijeli portland cement koji se dobija pečenjem kaolina i vapnenca.Padavinske vode mogu se uslovno nazvati otpadnim vodama jer u praksi vode koje se procjeđuju ili otiču sa manipulativnih površina mogu se pomiješati sa cementnim ostacima i ostalim potencijalnim zagađivačima voda.Da ove vode ne bi došle u prirodni recipijent (u ovom s lučaju rijeku Taru), postoji opisano nekoliko preventivnih mjera, a takođe, u slučaju cementnih rastvora dolazi i do procesa autopurifikacije (samoprečišćavanja).Samoprečišćavanje (autopurifikacija) vode označava sve fizičke, hemijske i biohemijske procese koji utiču na količinu, sastav i svojstva otpadnih materija u vodnim ekosistemima.Osnovni fizički postupci autopurifikacije su: taloženje i cijeđenje (filtracija).

6.5.2 Gubitak i oštećenje geoloških, paleontoloških i geomorfoloških osobina U toku izvođenja i eksploatacije projekta neće doći do gubitka i oštećenja geoloških, paleontoloških i geomorfoloških osobina.Lokacija objekta ne pokriva nalazišta minerala, paleontoloških i mineroloških pojava koje su ili bi trebalo biti zaštićene.

6.6 UTICAJ NA NAMJENU I KORIŠĆENJE POVRŠINA 6.6.1 Izgrađene i neizgrađene površine Predio u kojem se planira realizacija predmetnog projekta je ruralna oblast sa malo izgrađenih stambenih objekata.Položaj pojedinih segmenata predmetnog proizvodnog kompleksa će se pružati uglavnom kroz neizgrađeno područje.Površina zemljišta koju će zaokupiti predmetni kompleks nije velika.Ranije se neposredna lokacija (teren) duž kojeg će se pružati opisivani objekti nije koristio ni u kakve svrhe.Ova lokacija je i predviđena za obavljanje navedene djelatnosti.Drugih planova vezanih za ovu lokaciju nema, bilo opštinskih bilo republičkih organa.Samim tim lokacija nije predviđena za neku drugu namjenu.

6.6.2 Upotreba poljoprivrednog zemljišta Zemljište koje će biti zauzeto je ono koje ć e se nalaziti pod postrojenjem i betoniranim platoom.Zbirno gledajući to nije velika površina.Dakle nema cjelokupnog zauzimanj a zemljišta duž trase pružanja ovih segmenata.Na konkretnoj lokaciji nema intenzivne poljoprivredne proizvodnje.Prilikom rada, predmetni kompleks ne zahtijeva upotrebu zemljišta radi funkcionisanja.Dakle realizacija i rad predmetnog objekta neće bitnije uticati na upotrebu poljoprivrednog zemljišta na lokaciji i u široj okolini. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 132 od 176

6.7 UTICAJ NA KOMUNALNU INFRASTRUKTURU 6.7.1 Uticaj na saobraćaj Na lokaciju na kojoj se planira izvođenje projekta, može se pristupiti sa lokalnog putnog pravaca Lijeva Rijeka-Mateševo koji se pruža kroz ovo područje a koji se opet nadovezujeu na regionalni put u naselju Mateševo.U elaboratu je već navedeno da će se prilikom pristupa mehanizacije sa terena izvođenja radova na lokalne puteve obavezno vršiti pranje točkova.Na ovaj način se neće raznositi grumenje i zemlja po saobraćajnicama.Neće se koristi veliki broj vozila mehanizacije koji bi mogli eventualno izazvati zakrčenja na putevima te stoga nemože doći do negativnih posljedica po saobraćaj.

6.7.2 Uticaj na vodosnadbijevanje U dijelu tehničkog opisa je spomenuto da će se do zone izvođenja radova voda za potrebe zaposlenih dovoditi sa strane (autocistjerna). Za tehnološke potrebe voda će se crpiti iz planiranog podzemnog bunara. Potrošnja vode će biti nešto povećana naročito u ljetnjem periodu godine pri eksploataciji ali se ne očekuje neki negativan uticaj u ovom smislu.Dakle rad budićih postrojenja za proizvodnju betona ukoliko se ispoštuju projektna rješenja, neće uticati na postojeće vodosnadbijevanje u okolini.

6.7.3 Uticaj na energetiku Ponovićemo da predmetni objekat s obzirom na veličinu zahvata jeste određeni potrošač energije.Ipak ne očekuje se potrošnja energije u tolikom obimu da bi smo mogli govoriti o štetnom dejstvu na energetiku.

6.7.4 Odvođenje otpadnih voda Sve otpadne komunalne i fekalne vode koje se jave prilikom realizacije i eksploatacije odvodiće se u tipske PVC nužnike koje će instalirati i održavati specijalizovano preduzeće.Ovim nema negativnog uticaja na podzemne vode i zemljište. Kao što je već i navedeno sve atmosferske vode sa površina morale bi se odvoditi u separator lakih naftnih derivata i nakon toga tako prečišćene ponovo vraćati u tehnološki proces.Tehnološke otpadne vode iz pogona betonjerke se posebnim vodovima odvode u taložnik i tako prečišćene bi se ponovo usmjeravale u tehnološki proces .Ovim nema negativnog uticaja na površinske i podzemne vode kao ni na zemljište. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 133 od 176

6.7.5 Stvaranje otpada i slično Otpad će se u toku redovnog rada predmetnog postrojenja stvarati u određenim količinama.Do sada se više puta u elaboratu spminjao otpad, na čin njegovog nastanka, vrsta i način uklanjanja.Iz svega se može zaklju čiti da predmetni projekat sa predvi đenim načinom odstranjivanja istog ne će doprinijeti stvaranju otpada u okolini.

6.8 UTICAJ NA ZAŠTIĆENA PRIRODNA I KULTURNA DOBRA I NJIHOVU OKOLINU U blizini predmetnog objekta nema kulturno – istorijskih spomenika niti arheoloških nalazišta.Takođe na lokaciji nema ni zaštićenih prirodnih dobara.Time uticaj predmetnog objekta na ove činioce nepostoji.

6.9 UTICAJ NA KARAKTERISTIKE PEJZAŽA I SL. Registrovanih prirodnih fenomena i rijetkosti na širem predmetnom prostoru nema.Pejzažne vrijednosti sa očuvanim autentičnim segmentima su karakteristika ovog područja.

Uvažavajući prostorne okvire u kojima se nalazi analizirana lokacija moguće je u morfološkom smislu izdvojiti klasu blago nagnutog terena. Kada se radi, kako o v izuelnim tako i o biološkim karakteristikama postojeće vegetacije, izvjesno je da se o ovim karakteristikama ne može govoriti na predmetnoj lokaciji.Vodene površine (vodotokovi) kao elemenat pejzaža jesu prisutne u blizini lokacije i imaju značaj. S obzir om na predviđeni način uklanjanja materijala koji se dobije proizvodnom aktivnošću može se konstatovati da navedena aktivnost ima značaja za pejzažni izgled ali ne i na topografiju.Izgled predmetnog objekta ne može narušiti postojeću sliku izgleda ove okoline.



strana 134 od 176

6.10 AKCIDENTNE SITUACIJE Na osnovu namjene predmetnog objekta procijenjene su sledeće akcidentne situacije tokom eksploatacije: ◊ izbijanje požara; ◊ nekontrolisano

izlivanje motornog goriva i ulja unutar proizvodnog kruga i manipulativnim površinama; ◊ procurivanje goriva i ulja iz mehanizacije; ◊ oštećenja na taložnicima za tehnološke vode;

U slučaju zakazivanja rada separatora za atmosferske vode sa površina koji treba da se instalira kod postrojenja betonjerki, može doći do iscurivanja opasnih materija u zemljište. U toku odvijanja saobraćaja unutar poslovnog kruga predmetnog objekta iz različitih subjektivnih i objektivnih razloga može doći do nezgoda koje, osim na zaposlene mogu izazvati i neželjene posledice na životnu sredinu. U akcidentne situacije, osim iscurivanja opasnih materija, spadaju eksplozije i požari.Eksplozije predstavljaju jednu od mogućih posledica saobraćajnih nezgoda. U najvećem broju slučajeva one su praćene požarima, bilo kao uzrokom, ili kao posljedicom.

U elaboratu u poglavlju ,,Opis mjera za sprečavanje,smanjenje ili otklanjanje štetnih uticaja’’ predstavljene su i mjere predviđene iz oblasti protivpožarne zaštite.



strana 135 od 176

7.1 Uvod Prilikom instalacije i fun kcionisanja budućeg postrojenja za proizvodnju betona na predmetnoj lokaciji, u cilju obezbjeđivanja optimalnog rada, zaštite životne sredine i zdravlja ljudi od eventualnog štetnog uticaja ovog zahvata, neophodno je sprovesti mjere u cilju sprečavanja ili eliminisanja mogućeg zagađenja. Cilj utvrđivanja mjera za smanjenje ili sprečavanje zagađenja jeste da se ispitaju eventualne mogućnosti eliminacije zagađenja ili redukcije utvrđenih uticaja. Zaštita životne sredine podrazumijeva trajnu zaštitu vrijednih prirodnih i stvorenih vrijednosti u cilju održavanja i poboljšanja kvaliteta sredine, na lokaciji i u njenoj široj okolini. Uslove za zaštitu životne sredine treba ispuniti na tri nivoa: - u fazi projektovanja - u fazi postavljanja novih postrojenja i - u fazi korišćenja instaliranih kapaciteta. Obzirom da se ovaj elaborat procjene uticaja na životnu sredinu odno si na budući objekat za proizvodnju betona, to se može konstatovati da su pripremljenom dokumentacijom planirane brojne mjere koje imaju za cilj zaštitu životne sredine.

Pri izradi ovog Elaborata uočene su određene opasnosti koje se mogu pojaviti kod ovog vida postrojenja, te je potrebno preduzeti odgovarajuće mjere zaštite na radu, zaštite životne sredine i zaštite od požara.Obzirom da će se pojedini radovi odvijati u specifičnim okolnostima i sa specifičnom opremom neophodan je veći stepen znanja, stručnog iskustva i odgovornosti zaposlenih. Potrebno je da sve radove izvode stručne i osposobljene ekipe, koje u svojim organizacijama imaju interna pravila i uputstva kako bi se obezbijedilo da su svi zaposleni upoznati i obučeni za rad na ovim vrstama proizvodnih postrojenja.



strana 136 od 176

7.2 M jere zbrinjavanja građevinskog otpada i zaštite životne sredine 7.2.1 Mjere zbrinjavanje građevinskog otpada Posmatrajući kompletno problematiku zbrinjavanja građevinskog otpada, uređenja okoline gradilišta i zaštitu životne sredine, mora se u punom smislu riječi konstatovati da su postrojenja za proizvodnju betona, specifičan projekat. Postavljanje novih polumobilnih postrojenja za proizvodnju betona i njihova eksploatacija, zavisno o opsegu same konstrukcije, sprovodi se u načelu na taj način da se na prikladnom mjestu, u smislu transporta potrebnog materijala i opreme te blizine objekta, oformi tzv.gradilište.Ovo je gradilište u pravom smis lu te riječi pošto isto služi kao baza za dopremu alata, materijala, opreme, ljudstva i kao mjesto izvođenja radova.Prema tome,na tako oformljenom gradilištu (bazi) obavljaju se grđevinski zahvati u smislu instalacije novih postrojenja i raspoloživi teren se uz minimalne pripreme i eventualne manje građevinske zahvate (npr. postavljanje kontejnera za boravak ljudi, uređenje terena za odlaganje materijala i alata, parkiranje vozila, postavljanje ograde i sl.) prilagodi potrebama boravka ljudi i omogući efikasnije instaliranje postrojenja i obavljanje proizvodnih aktivnosti.

Spomenuti radovi vezani su uz konkretnu lokaciju izvođenja radova. Prema tome, nakon instalacije novih proizvodnih kapaciteta, potrebno je rasformirati gradilište (bazu).Drugim riječima, potrebno je teren koji je bio zauzet za vrijeme gradnje dovesti u stanje koje je bilo zatečeno prije izgradnje.To se postiže demontažom svih eventualno ugrađenih objekata (kontejnera i sl.), demontažom ograde ukoliko već nije postojala, te transportom viška materijala, opreme i otpadnog materijala na lokacije predviđene za deponovanje takvog materijala.Nadalje, potrebno je demontirati sve eventualno izvedene komunalne priključke i sl.

Što se tiče samog postrojenja, potrebno je napomenuti kako je teren oko istih potrebno dovesti u izgledno stanje.Rezimirajući na kraju, potrebno je izvršiti sve zahvate navedene u predhodnom dijelu teksta, a u smislu saniranja zemljišta na kojem su vršeni odgovarajući građevinski zahvati.



strana 137 od 176

Na konkretnoj lokaciji se neće obavljati veći građevinski zahvati (asfaltiranje platoa na kome će biti postavljena postrojenja za proizvodnju betona) pa ipak osnovna aktivnosti vezane za obavljanje ovih aktivnosti su sledeće: Prije početka instaliranja postrojenja potrebno je izvršiti pripremne radove, obezbijediti lokaciju i izvesti druge radove kojima se obezbeđuje neposredno okruženje, život i zdravlje ljudi i bezbjedno odvijanje saobraćaja. - U toku izvođenja radova na lokaciji ne smiju se vršiti zamjene ulja ili druge opravke mašina koje obavljaju te radove; - Radovi se moraju izvoditi u dnevnom terminu i to u skladu sa Zakonom o zaštiti od buke u životnoj sredini (,,Sl.list RCG’’ br.01/14); - U toku izvođenja radova na asfaltiranju (betoniranju) platoa afaltne baze, lokaciju je neophodno ograditi; - Predvidjeti uzemljenje svih dijelova postrojenja u cilju zaštite od opasnih elektrostatičkih naboja; -Protivpožarnu zaštitu obezbijediti mobilnom protivpožarnom opremom koja pokriva cijelu lokaciju; - Cijeli betonski plato nivelisati tako da se atmosferske ili vode nastale u slu čaju akcidenta, nesmetano slivaju ka separatoru masti i ulja i tako prečišćene u vodonepropusnu septičku jamu; - Kvalitet građevinskih materijala odabrati prema ISO standardima koji definišu kvalitet materijala; - Obzirom da se radi o relativno malom iskopu, jer će se zadržati postojeći kameni temelji, iskopanu zemlju upotrijebiti za nasipanje oko temelja; - Cement za gradilište donositi u originalnim fabričkim vrećama, a radi zaštite od vlage, promaje, prekomjernog zagrijavanja, držati se u zatvorenim prostorijama sa uzdignutim drvenim podom.Marka betona je tačno naznačena u svakoj poziciji radova i mora se postići pravilnom mješavinom portland cementa, vode i agregata, odgovarajuće granulacije, kvalitetom ovih sast ojaka i pravilnim ugrađivanjem.Za kameni agregat se nalaže da mora biti čvrst, postojan, sa sedimentacijom mulja do 2% težine. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 138 od 176

7.2.2 Aktivnosti na realizaciji mjera zaštite životne sredine 7.2.2.1 Mjere prilikom izvođenja pripremnih radova Pripremni radovi treba da su prilagođeni odvijanju radova. S ob zirom da će se instalacija novog postrojenja nalaziti u ruralnoj oblasti predviđeno je da se instalacija obavi kontinuirano, treba u što većem obimu koristiti najbliže postojeće pogone za proizvodnju betona, armature, oplate i sl.Zbog toga se pripremni radovi moraju svesti na najmanju moguću mjeru koja treba da obezbijedi:

nesmetan i uspješan rad tehničkog i ostalog osoblja investitora, nadzora i izvođača radova; ◊

◊ snadbijevanje gradilišta vodo m, električnom energijom i telefonskim vezama; ◊ izradu oplate; ◊ izradu armature; ◊ smještaj i zaštitu materijala i alata; ◊ uzimanje toplog obroka na gradilištu. ◊ svi pripremni radovi treba da imaju privremeni karakter.

7.2.2.2 Mjere prilikom izvo đenja radova pri proizvodnji betona S obzirom na primjenu mašina velike s nage kao i činjenicu da zbog eventualne poremećene statičke stabilnosti nekih postrojenja uvijek moguće nekontrolisano rušenje pojedinih dijelova, ovo je veoma rizičan posao sa stanovišta sigurnosti.Stoga je problemu sigurnosti zaposlenih i opreme kao i sigurnosti okoline kompleksa (radi prolaznika i trećih lica) potrebno prije svakog startovanja proizvodnje potrebno posvetiti veliku pažnju.

Uticaj proizvodnje građevinskih materi jala na okolinu može se sagledati kroz: a) uticaje kod izvođenja radova (rad mehanizacije: buka, prašina, zagađenje vazduha, neplanirani kvarovi na mašinama-gubitak ulja i sl.); b) uticaji kod deponovanja matarijala nastalog proizvodnom djelatnošću (deponovanje građevinskog šuta, deponovanje neopasnog tehnološkog otpada, deponovanje opasanog tehnološkog otpada). Podgorica, jul, 2017.god.


strana 139 od 176

Ključni i najvažniji uticaj ove vrste proizvodne djelatnosti ogleda se kroz problem deponovanja agregata neophodnog u procesu proizvodnje, šuta i otpada.

Prijе pоčеtkа rаdоvа – provjeriti pоstојеćе instаlаciје еlеktričnе struје, vоdоvоdа, kаnаlizаciје, ventilacione i drug е instаlаciје tаkо dа u tоku obavljanja aktivnosti nе prоuzrоkuјu оpаsnоst pо zaposlen e. Prijе pоčеtkа izvođenja radova, ugrоžеnо pоdručје оkо postrojenja sе оgrаđuје ili nа drugi nаčin оbеzbjеđuје оd prisustvа ili ulаskа licа i srеdstаvа sао brаćаја. Rad na ovim postrojenjima mоgu dа vršе sаmо zaposleni kојi su stručnо оspоsоbljеni i pоd nеpоsrеdnim i stаlnim nаdzоrоm оdrеđеnоg stručnоg licа unutar proizvodnog kompleksa. Predvidjeti betoniranje platoa na kojem je planirano postavljanje postrojenja za proizvodnju betona. Takođe predvidjeti i instalaciju separatora lakih naftnih derivata i kanala kojim će se vode sa platoa postrojenja za proizvodnju betona sprovoditi u ovaj uređaj. -redovno prazniti sadržaj iz separatora;

Proizvodni kompleks mora biti obezbijeđen od neovlašćenog pristupa i prolaza svim licima osim zaposlenih angažovanih na izvođenju radova. Ukoliko je neophodno prisustvo ili prolaz drugih on će se izvršiti uz saglasnost rukovodioca postrojenja, upotrebom odgovarajuće signalizacije, a u slučaju dužeg zadržavanja prolaznika potrebno je primijeniti mjere za nesmetano odvijanje saobraćaja.

Mjere zaštite vazduha prilikom izvođenja redovnih proizvodnih aktivnosti U cilju zaštite kvaliteta vazduha preporučuju se sledeće m jere u toku radova: ◊ Kvašenje

manipulativnih površina, puteva i gomila neophodnog materijala (agregata) i dijelova postrojenja u sušnom periodu: visoke temperature vazduha, niska vlažnost vazduha, kako bi se spriječilo raznošenje sitnih čestica v jetrom, odnosno difuzna emisija prašine (voda će se obezbijediti iz crpne stanice-voda se vadi sa dubine od 7m); Podgorica, jul, 2017.god.


strana 140 od 176

◊ Zbog određenih vrijednosti emisije prašine,

prilikom manipulacije kamenim agregatom, neophodno je instalirati sistem za prskanje kako bi se emisije prašine u vazduh kod ovog postrojenja smanjile. ◊ Za potrebe proizvodnog objekta, ura diti saobraćajne površine sa čvrstom podlogom tako da se ne diže prašina od vozila ili ne nanosi blato na prilaznu saobraćajnicu; ◊ Prekrivanje ceradom deponija sitnog agregata u slučaju pojave jakih vetrova; ◊ Prilagođavanje brzine vozila prilikom kretanja po zemljanim putevima kao i smanjenje brzine prilikom transporta materijala (agregata, cementa, aditiva i dr.); ◊ Na lokaciju dovoziti ispravnu mehanizaciju koja je prošla redovne tehničke preglede koji uključuju i m jerenje emisije izduvnih gasova; ◊ Angažovani radnici na proizvodnji građevinskih ma terijala moraju biti upoznati o potencijalnim uticajima ovih aktivnosti na kvalitet vazduha kao i mjerama za njihovo smanjenje.

Mjere zaštite od buke Mjere zaštite od buke u toku eksploatacije projekta obuhvataju različite organizacione mjere kojima će se smanjiti emisija buke kao i potencijalni efekati buke na zaposlene u toku radnih aktivnosti i životnu sredinu.Mjere zaštite koje treba sprovesti su sledeće: ◊Radovi na proizvodnji betona moraju da se odvijaju u toku dana; ◊ Na mjestu izvođenja radova neophodno je ograničiti brzinu kretanja vozila kojom će

se

spriječiti moguća prekom jerna emisija buke;

Prilikom izvođenja proizvodnih aktivnosti, koristiti samo kamione i mehanizaciju u ispravnom stanju koja ne generiše povišeni nivo buke; ◊

◊

Cjelogupnu lokaciju izvođenja radova ograditi čime će se koliko toliko ublažiti negativni efekti buke na okolinu, naročito istaknuti i impulsni tonovi ;Barijere za zaštitu od buke oblikovati u skladu s prirodnim ambijentom na lokaciji zahvata koristeći prirodne materijale i autohotne biljne vrste visine najmanje 3m i to posebno sa istočne strane lokacije prema najbližim stambenim objektima. ◊

Angažovani radnici na realizaciji projekta moraju biti upoznati sa potencijalnim uticajima i mjerama za smanjenje uticaja buke na životnu sredinu i lokalnu populaciju.



strana 141 od 176

Mjere zaštite zemljišta Za zaštitu zemljišta od negativnih uticaja realizacije projekta neophodne su sl. mjere: privremenog odlaganja materijala i šuta voditi računa da se sitan materijal i zemlja ne rasipaju okolo kretanjem vozila i da se ne miješa sa podlogom; ◊ Prilikom

◊ Maksimalna

visina privremeno odložene iskopane zemlje ne smije da prelazi visinu od 2 m, kako bi se izbjeglo zbijanje pod dejstvom težine gornjih slojeva; ◊ U periodu suvog vremena vršiti kvašenje materijala ili zemlje kako bi se

izbegla eolska erozija, tj. raznošenje sitnih čestica v jetrom i deponovanje na okolno zemljište; ◊ Prilikom transporta vršiti pokrivanje materijala;

transporta sirovina ili gotovih proizvoda, odrediti granične br zine kretanja kamiona da ne dolazi do emisija čestica prašine i /ili prosipanja zemlje na puteve; ◊ Prilikom

◊ Kretanje

vozila i mehanizacije ograničiti se na što manju površinu uz ograničavanje njihovog kretanja na pristupne puteve u najvećoj mogućoj m jeri; ◊ Prilikom

realizacije projekta na lokaciju dovoziti ispravnu mehanizaciju koja je prošla tehničke preglede; ◊

Na lokaciju predmetnog proizvodnog objekta zabranjeno je održavanje vozila i mehanizacije, dopuna ulja, goriva itd.; ◊ Sve

građevinske mašine koje koriste pogonsko gorivo na bazi naftnih derivata moraju biti snabdjevene posudama za prihvatanje trenutno iscurelog goriva ili maziva.

Mjere zaštite podzemnih voda Mere zaštite površinskih i podzemnih voda su navedene u daljem tek stu i one uključuju i neke mjere koje se primenjuju za zaštitu zemljišta. ◊ Na lokaciji realizacije projekta zabranjeno je održavanje vozila i

ulja, goriva itd.; Podgorica, jul, 2017.god.

mehanizacije, dopuna


strana 142 od 176

Prilikom obavljanja opisivanih proizvodnih aktivnosti koristiti ispravna vozila i mehanizaciju koja je prošla tehničke preglede; ◊

◊ Pripremiti plan reagovanja u

slučaju udesnih situacija koji će uključivati i m jere zaštite

voda u slučaju prosipanja ulja;

Sve građevinske mašine koje koriste pogonsko gorivo na bazi naftnih derivata moraju biti snabdjevene posudama za prihvatanje trenutno iscurelog goriva ili maziva, kao i najmanje po 3 kg odgovarajućeg sorbenta za neutralizaciju istih.Sorbenti treba da poseduju sertifikate o biorazgradljivosti i da nisu štetni po životnu sredinu. ◊

7.2.2.3 Mjere prilikom izvo đenja radova na postavljanju novih postrojenja i radu Opšte mjere U fazi realizacije biće potrebno: - područje izgradnje prskati vodom, - radove obavljati radnim danima u vremenu od 08:00 do 18:00h, - da vozila sa mo torima na unutrašnje sagorijevanje imaju zvanični sertifikat o izduvnim gasovima, - čišćenje terena u koridoru izvoditi ručno ili pomoću mašina te bez upotrebe pesticida. - na strmim padinama vegetaciju minimalno raščišćavati i opet posaditi kao priori tet kako bi se spriječile erozije u koridoru izvođenja radova, - da sva elektro oprema nabavljena za projekat ne smije sadržati PCB, - koristiti postojeće puteve kao pristupne puteve, - alternativne puteve označiti i postavljati saobraćajne znake kako bi se izbjegla zabuna,


strana 143 od 176


◊ Prije početka radova teren je potrebno očistiti od

svih zapreka.

◊ Potrebnu količinu zemlje iz iskopa

za zatrpavanje deponovati u krugu gradilišta, a višak ili neupotrebljivu zemlju transportovati na depon iju čiju će lokaciju odrediti organ lokalne uprave. ◊ Gradilište je potrebno ograditi i

propisno obilježiti.

Izvršiti pravilan izbor građevinskih mašina i vozila radi nabavke uređaja sa najmanjom emisijom buke i najmanje vibracija pri radu. ◊

Tokom izvođenja radova održavati mehanizaciju: građevinske mašine i vozila u ispravnom stanju, u cilju maksimalnog smanjenja buke. ◊

◊ Primjenjivati propise zaštite na radu, radi zaštite radnika od buke na

gradilištu.

Ukoliko se u toku izvođenja radova naiđe na prirodno dobro za koje se predpostavlja da ima svojstva prirodnog spomenika, geološko-paleontološkog ili minerološko petrografskog porijekla, obavijestiti Zavod za zaštitu spomenika Crne Gore i preduzeti sve mjere obezbjeđenja prirodnog dobra, do dolaska ovlašćenog lica. ◊

Održavati mašinski park u ispravnom stanju, u cilju eliminisanja mogućnosti dospijevanja nafte, derivata i mašinskog ulja u površinske i podzemne vode. ◊

◊ Održavati i redovno kvasiti pristupne i gradilišne puteve, radi redukovanja

prašine.

Obezbijediti dovoljan broj posebnih, mobilnih kontejnera, prema broju stalnih i privremenih radnika, za prikupljanje čvrstog komunalnog otpada sa lokacije gradilišta i obezbijediti odnošenje i deponovanje prikupljenog komunalnog otpada u dogovoru sa nadležnom komunalnom službom grada. ◊

Izvršiti revitalizaciju zemljišta, tj. sanaciju kompletne lokacije posle završenih radova, tj. ukloniti sve privremene objekte, predmete i materijale sa površina korišćenih za potrebe gradilišta odvoženjem na odabranu deponiju. ◊



strana 144 od 176

Tehničke mjere zaštite Tehničke mjere zaštite životne sredine obuhvataju sve mjere koje su neophodne za dovođenje kvantitativnih negativnih uticaja u dozvoljene granice kao i preduzimanje mjera kako bi se određeni uticaji u procesu izgradnje i esploatac ije doveli do minimuma.Tehničke mjere zaštite se mogu podijeliti prema izdvojenom značajnom uticaju na koji se odnose. Tako su u konkretnom slučaju izdvojene: • mjere zaštite tla • mjere zaštite od buke • mjere zaštite od aerozagađenja • mjere zaštite voda • mjere zaštite pejsaža

Mjere zaštite tla K ao što je u analizi uticaja navedeno, zemljište kao ograničeni prirodni re surs, obavljanjem ovih aktivnosti trpi niz različitih uticaja od korišćenja površina prilikom rušenja i izgradnje pa do uticaja koji nastaju dugogodišnjom eksploatacijom.Neophodno je sprovesti u realnosti propisane mjere zaštite da se potencijali ovog resursa zadrže.Adekvatna zaštita uključuje u sebe sledeće aktivnosti kojima je za cilj smanjenje stepena degradacije i z agađenja zemljišta: • tačno utvrditi mjesta kretanja i parkiranja voznog parka. Ovo se čini radi sprečavanja dodatnog zbijanja tla; • otpadni materijal koji nastaje na samom kompleksu odnijeti na određenu deponiju koja se nakon završetka radova mora rekultivisati, • prilikom uređenja terena evidentirati mjesta koja zahtijevaju posebnu zaštitu od erozije i primijeniti propisane mjere sprečavanja tog procesa, • obavezno prije ispuštanja otpadnih voda sa pojedinih proizvodnih postrojenja, obezbijediti njihov adekvatan tretman (taložnici i separatori lakih naftnih derivata). • prilikom redovnog rada predmetnog kompleksa, redovno održavati i prazniti separator.

Mjere zaštite od buke Prilikom obavljanja aktivnosti na proizvodnom komoleksu, pristupiti direktnom mjerenju buke na kontrolnim mjestima. ◊ Barijere

za zaštitu od buke oblikovati u skladu s prirodnim ambijentom na lokaciji zahvata koristeći prirodne materijale i autohotne biljne vrste. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 145 od 176

Mjere zaštite od aerozagađenja, Mjere za smanjenje za gađenja vazduha u toku gradnje moraju da uključuju:

Sprečavanje stvaranja prašine sa kompleksa;mjera zahtijeva redovno vlaženje okoline izvođenja radova po suvom i vjetrovitom vremenu. ◊

Sprečavanje nekontrolisanog raznošenja građevinskog materijala sa područja gradilišta transportnim sredstvima;mjera zahtijeva čišćenje vozila prilikom vožnje sa područja kompleksa na javne saobraćajne površine, prekrivanje rasutog tovara u transportu i vlaženje dijelova gradilišta.Mjeru je potrebno realizovati na cjelokupnom kompleksu. ◊

Poštovanje normi za emisiju kod korišćene građevinske mehanizacije i transportnih sredstava;mjera zahtijeva upotrebu tehnički besprekorne građevinske mehanizacije i transportnih sredstava. ◊

Formiranje zelenog pojasa (naročito sa istočne strane lokacije prema najbližim stambenim objektima) i u tu svrhu je potebno uraditi zasade autohtonih biljnih vrsta. Autohtone vrste koje se mogu zasaditi i naći kao sadnice na našem tržištu su:hrastovi (Quercustrojana, Q. pubescens, Q cerris ), jasen (Fraxinusornus), grab (Carpinusorientalisi Carpinusbetulus ) i sl. ◊

Mjere zaštite voda Koncept odvodnjavanja podrazumijeva zatvoreno-kontrolisani sistem, sa postrojenjem separatora za prečišćavanje otpadnih voda sa platoa proizvodnog postrojenja prije svega a prije ispusta natrag u tehnološki proces .Iz taložnika betonjerki odvod bistre vode usmjeriti ponovo u tehnološki proces (betonskim knalima se prečišćena voda usmjerava do postrojenja i odaltle pumpom podiže na visinu za pranje miksera). Neophodno je prije upuštanja otpadnih voda sa platoa linije za proizvodnju betona u vodonepropusnu septičku jamu postaviti separator za prečišćavanje zamašćenih i zauljanih voda s obzirom da ove vode sa površina postrojenja za proizvodnju betona mogu sa sobom ponijeti ove materije.

Mjere zaštite u akcidentu Osnovni cilj analize uticaja, kada su u pitanju akcedentni slučajevi, je da se ukaže na njihove moguće posljedice i ako je vjerovatnoća njihove pojave mala.Definisanje mjesta i vremena njihovog nastanka veoma je teška za procjenu. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 146 od 176

Akcidentni sl učajevi mogu nastati kako u fazi izvođenja novih postrojenja tako i u fazi eksploatacije. U slučaju izlivanja ulja iz mehanizacije prilikom realizacije projekta, pod uticajem atmosferskih padavina dolazi do zagađenja podzemnih voda. U tom slučaju potrebno je preduzeti hitne mjere sanacije terena na način da se zauljano zemljište mora sakupiti i privremeno odložiti u nepropusne sudove i dalje se predati firmama koje imaju dozvolu nadležnog organa za sakupljanje otpada. Tokom eksploatacije postrojenja, usled neadekvatnog projektovanja i izgradnje, nepravilnog rukovanja kao i neispravnosti procesne opreme ili instalacija u objektu, moguće je da nastanu : - opasnost po život i zdravlje upošljenih, posjetilalaca, - štete u smislu uništenja materijalnih vrijednosti postrojenja.

Projektnom dokumentacijom vezanom za tehnološki postupak proizvodnje građevinskih materijala projektovano je niz preventivno-represivnih mjera iz oblasti zaštite od požara, koji bitno utiču na povećanje opšteg nivoa bezbjednosti ljudi i materijalnih dobara u kompleksu. ◊ Svi

materijali koji se koriste za zidove, plafone i podove na putevima za evakuaciju (u stepeništima) i predviđaju kao protivpožarni moraju biti atestirani u odgovarajućim nadležnim institucijama. ◊

Proizvodni objekat treba biti povezan dovoljnim brojem potpuno opremljenih hidranata. ◊ Cjelokupni kompleks pokriti mrežom ručnih javljača

požara i alarmnim sirenama.

Prilikom nabavke,ugradnje i održavanja elektoinstalacija potrebno je preduzeti: 1. Uređaji i oprema za električne instalacije moraju biti podesni za rad instalacije pri nazivnom naponu el. instalacije. Električna oprema mora da podnese struje koje protiču toku normalnog rada kao i u vanrednim okolnostima, u toku vremena k oje dopuštaju karakteristike uređaja za zaštitu.

Električna oprema, pri uključivanju i isključivanju, ne smije štetno da djeluje na drugu opremu.Oprema, uključujući provodnike i kablove, mora se postaviti tako da se lako može provjeravati, održavati i pri laziti njenim priključcima i da se njom može lako rukovati.Predhodno važi i za opremu postavljenu u kućištu. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 147 od 176

2. Natpisne pločice i druga sredstva koja služe za raspoznavanje moraju se postaviti na rasklopne aparate radi označavanja njihove namjene.Upravljački elementi i elementi signalizacije moraju se postaviti na lako pristupačna i vidljiva mjesta. 3. Izolovani provodnici i kablovi moraju se položiti i označiti tako da se lako raspoznaju kod ispitivanja, popravke ili zamjene.Zaštitni provodnik (PE) ili zaštitno - neutralni provodnik (PEN) označavaju se kombinacijom zelene i žute boje, a neutralni (N) svjetloplavom bojom. Ove boje ne smiju se upotrebiti za bilo koje drugo označavanje. 4. Uređaj za zaštitu mora se postaviti i označiti tako da se lako ras pozna njihovo pripadajuće strujno kolo.Uređaj za zaštitu se mora postaviti u rasklopni blok /razvodnu tablu/. 5. Šeme, dijagrame ili tabele el. instalacija niskog napona moraju se postaviti na mjesta na kojima ima više strujnih krugova, tako da označavaju prirodu i sastav strujnih krugova i karakteristike za raspoznavanje uređaja za zaštitu, uključivanje i isključivanje, kao i mjesto njihovog postavljanja i izolacije. 6. U rasklopnom bloku /tabli/ mora se postaviti i grupisati el. oprema iste vrste struje i napona tako da ne može doći do međusobnih štetnih uticaja. U predmetnom kompleksu kao potencijalni izvor akcidentne situacije jesu sva proizvodna postrojenja i budući uređaji za prečišćavanje otpadnih voda. ◊ Nekontrolisano

isteklo gorivo ili ulje po trebno je pranjem vodom pomoću crijeva ukloniti iz objekta prema separatorima zamašćenih i zauljanih voda. Sva postrojenja moraju imati natpisnu pločicu na kojoj su razgov jetno i pouzdano ispisani svi bitni podaci. Natpisna pločica treba da je postavljena tako da se u toku pogona mogu bez teškoća i bezbjedno pročitati na njoj napisani podaci. ◊

Postrojenja moraju biti tako dimenzionisana da u toku pogona može podnijeti sva očekivana naprezanja. ◊

◊ postrojenje treba tako postaviti da ne dođe do štetnog uticaja

okoline na njegov redovan pogon, radne karakteristike i vijek trajanja, kao i da se otkloni štetan uticaj ove naprave na okolinu.



strana 148 od 176

Mjere zaštite predviđene elektro Projektom -za elektroenergetsku infrastrukturu Pr ije izvođenja radova na instalaciji novog postrojenja, nosilac projekta mora zatražiti od stručne službe Elektrodistribucije Kolašin da izvrši ispitivanje lokacije radi utvrđivanja tačnog položaja kablovskih elektroenergetskih vodova i istovremeno pribaviti i katastre od nadležnih stručnih službi PTK,Vodovoda i kanalizacije i sl. Radi preciznog konstatovanja položaja eventualnih podzemnih instalacija, izvođač će, u prisustvu predstavnika službe u čijem je vlasništvu (nadležnosti) predmetna podzemna instalacija, prvo izvršiti probne otkope. Na tim mjestima se građevinski radovi (iskopi) moraju vršiti ručno (kod kablova i u beznaponskom stanju kabla) i uz maksimalne mjere opreznosti.

Pri izvođenju radova, izvođač je dužan primjeniti sve mjere zaštite, kako radnika na izvođenju radova, tako i pješaka (prolaznika) i vozila. Pri tome se moraju poštovati dobijene saglasnosti, kao i uslovi dati od nadležnih organa, za izvođenje kompletnog objekta sa pripadajućom infrastrukturom.Organizacijom gradilišta omogućiti bezbjednu komunikaciju korisnika poslovnih objekata u zoni radova. Istovremeno, izvođač i nadzorni organ su dužni obezbjediti punu saradnju sa Elektrodistribucijom-Kolašin i bez njene saglasnosti se ne mogu vršiti nikakve intervencije na postojećim vodovima.

8.2.2.4 Mjere zaštite u toku redovnog rada proizvodnog objekta Potrebno je ispoštovati sve mjere zaštite koje su propisane od strane javnih i komunalnih nadležnih ustanova i institucija, a koje su od interesa za uslove zaštite životne sredine; S obzirom da pored lokacije b udućeg objekta za proizvodnju betona protiče rijeka Tara, s tim u vezi neophodno je da se čitav plato na kojem će biti smješten predmetni kompleks betonira i to tako da se nagibom predvidi odvod atmosferskih voda ili voda nastalih u slučaju akcidenta prema separatoru masti i ulja, tipa navedenog u elaboratu;Tako prečišćene vode se potom moraju usmjeriti prema betonskim kanalima kojim se iste ponovo vraćaju u tehnološki proces .Kod taložnika betonjerki izvesti odvod bistre vode takođe betonskim kanalima do po strojenja gdje se ponovo mogu upotrijebiti za pranje mješalice i automiksera. ◊ Obezbijediti dovoljan broj posebnih, mobilnih kontejnera, za prikupljanje čvrstog komunalnog otpada i obezbijediti odnošenje i deponovanje otpada u dogovoru sa nadležnom komunalnom službom grada; ◊



strana 149 od 176

Obaveza je Nosioca projekta da uradi Pravilnik o radu proizvodnog kompleksa, koji treba da sadrži Plan odgovora na udese; ◊ Održavati kvalitet prečišćene otpadne vode na separatoru ulja i masti (nakon njihove potrebne instalacije) prije ispuštanja u septičku jamu, shodno članu 5 Pravilnika o kvalitetu i sanitarno- tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju,načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,min.broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda (Sl.list RCG. br.45/08, 09/10, 26/12 i 52/12); ◊ Učestalost vađenja i odvoženja taloga iz taložnika u pogonima betonjerki potrebno je odrediti tokom njihove eksploatacije.Uklanjanje taloga iz taložnika organizovati preko obučenih zaposlenih u skladu sa propisanim režimom; ◊ Izvesti zatvoreni sistem vezan za otpadne vode s obzirom da se lokacija nalazi u blizini vodotoka rijeke Tare .Shodno navodima u odgovarajućem podzakonskom aktu, neophodno je izvesti strogo kontrolisani tok otpadnih voda. U izgradnji raznih objekata, autoputeva, magistralnih, regionalnih puteva i objekata na njima (mostova, tunela) koriste se velike količine građevinskog materijala tj.betona. Za proivodnju betona koriste se raznovrsni gradivni materijali - agregati (šljunak, drobljeni kamen, pijesak i dr.),voda, cement i razne vrste aditiva koji se transportuju do postrojenja za proizvodnju.Dugogodišnjim praćenjem proizvodnje betona u postrojenjima koja se za ovaj postupak koriste, nedvos misleno se došlo do zaključka da ona mogu predstavljati zagađivača životne sredine. Za kontinuirani proces proizvodnje ovih materijala neophodno je skladištenje velike količine agregata na deponijama uređenim po korišćenim frakcijama.Prilikom samog skladištenja, a i kasnije, ove deponije predstavljaju izvor difuznog zagađivanja prašinom obzirom da najsitnije frakcije bivaju nošene vazdušnim strujama.Do difuznog zagađivanja prašinom dolazi prilikom prebacivanja agregata od deponije do mješalice betonjerke, a naročito pri istovaru i njegovom padanju na pokretnu traku.Mješalica u kojoj se agregat sjedinjuje sa vezivom (cement, voda i aditivi) predstavlja izvor zagađenja prašinom. Za pravilnu procjenu aerozagađenja potrebno je znati kvalitativni sastav aerozagađujućh materija.Osim kvalitativnog sastava, neophodno je imati informaciju o koncentraciji aerozagađujućih materija u vazduhu, i koliko te nađene koncentracije premašuju Zakonom određenu MDK (Maksimalno Dozvoljena Koncentracija). Takođe je potrebno znati koliko dugo traje ovakvo stanje. Poznavanje zakonom određenih normi MDK i praćenje toksičnih materija u vazduhu omogućava pravovremenu preventivnu intervenciju i primj enu praktičnih m jera zaštite ugroženog stanovništva. ◊



strana 150 od 176

Za zaštitu vazduha od zagađivanja postoji veliki broj različitih prim jenljivih mjera: tehnoloških, tehničkih, bioloških i administrativnih. Tehnologija proizvodnje betona, opsluživanje postrojenja, deponije kamenih agregata, transport sirovina i ostali izvori štetnih materija, zahtevaju prisustvo biljnih vrsta otpornih na aerozagađenje kao značajnih činilaca u zaštiti radne i životne sredine, jer istovremeno obavljaju niz funkcija: biološko - sanitarno - higijensku i dekorativno - estetsku. Pravilnim odabirom otpornih drvenastih biljnih vrsta može se uticati na sastav vazduha i mikroklimu radne sredine, jer: prečišćavaju vazduh i izravnavaju deficit kiseonika, utiču na smanjenje ekstremnih temperatura, pospješuju strujanja vazduha, štite od vjetrova, talože čvrste čestice (prašine, čađi, dima), štite od buke i vibracija, smanjuju nivo podzemnih voda evaporacijom i drugo. U Svakoj vegetacijskoj zoni, u zavisnosti od klimatskih uslova, vrste i koncentracije zagađujućih materija, može se izvršiti odgovarajuće odabiranje tolerantnih i rezistentnih vrsta biljaka za prečišćavanje vazduha oko proizvodnog kompleksa.I pored toga što ne postoji apsolutna otpornost biljaka na dejstvo toksičnih materija, poznata je određena relativna otpornost različitih vrsta biljaka u odnosu na dejstvo svake pojedinačne zagađujuće materi je.Različiti su uzroci koji doprinose da biljke budu manje ili više otporne, odnosno os jetljive na zagađujuće materije.Prema mnogim autorima, uzroci se traže u određenim fiziološko-biohemijskim, anatomsko- morfološkim, genetičkim osobinama, naročito adaptacionim, koje se javljaju kod biljaka u odnosu na nepovoljne faktore spoljašnje sredine. Svojim fiziološkim procesima biljke prečišćavaju vazduh i obogaćuju ga kiseonikom. Pokrivajući zemljište, biljke smanjuju izvore prašine.Na njihovim nadzemnim delovima talože se čvrste čestice (prašine, dima, čađi), što povećava čistoću vazduha i njegovu biološku vrijednost.Tako je koncentracija prašine iznad zelene površine za 33% manja i u vrijeme mirovanja vegetacije u poređenju sa vazduhom sredine bez d rveća i žbunja. Neke biljne vrste izlučuju fitoncide koji uništavaju patogene mikroorganizme.Mnoge vrste biljaka, naročito četinari, isparavaju eterična ulja (kamfor, terpentin), koja d jeluju na disajne puteve kao stimulatori. Drveće ublažava jačinu v jetra i tako predstavlja fizičku prepreku u kretanju mnogobrjnih aerosola.Široki zaštitni pojasevi visokog drveća sa gustim krošnjama dovode do nishodnih strujanja vazduha, čime nastaje taloženje prašine.Krupne taložne čestice zadržavaju se u svom kretanju i biv aju prinuđene da se talože na zemljištu pred vegetacijom ili u njoj. Do taloženja čestica prašine dolazi zbog smanjene brzine v jetra pri prolazu kroz zeleni pojas i gubitka inercije pri udaru u lišće, grane i stabla drvenastih biljaka. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 151 od 176

Izbor vrsta drvenastih biljaka, kao najvažniji ekološki i estetski činilac, zasniva se na dva osnovna kriterijuma.Prvi kriterijum podrazumij eva izbor ekološki odgovarajućih vrsta, uglavnom među autohtonim biljkama, onim koje u okolini rastu samoniklo.Te biljke se lako gaje u rasadnicima, uvij ek jednostavno presađuju, n jeguju i održavaju u zdravom, a time i funkcionalnom stanju. Drugi kriterijum izbora drvenastih biljaka u podizanju zaštitnog pojasa jeste estetski. On se zasniva na činjenici da se drveće i žbunje međusobno raz likuje po morfološkim estetskim i psihološkim osobenostima. Iako se pri procjeni estetskih vrijednosti biljaka kao živih organizama uvij ek polazi od činjenice da je svaka zdrava biljka l ijepa, mora se uvažavati da neke vrste u određenom pogledu, a posebno na određenoj lokaciji, d jeluju estetski snažnije od drugih. Prilikom planiranja zaštitnog pojasa treba voditi računa da li je zemlja pogodna za upotrebu ili je potrebno uzeti materijal sa nekog obližnjeg lokaliteta (pozajmišta).Vrsta zemljišta, slojevitost i prisustvo podzemnih voda utiču na oblik zemljišta, stvarajući pri tome uslove z a rast određenih vrsta biljaka.Podatke o vrsti i kvalitetu zemljišta pružaju geološke karte, postojeće indikacije (boja zemljišta, šljunkare, kamenolomi itd.), a još preciznije kopanje ili bušenje na odabranom lokalitetu. O gornjem sloju zemljišta podatke nam daju same autohtone biljne vrste. Još sigurnije od pojedinačnih prim jeraka biljaka, na vrstu i sklop tla kao i prisustvo vode, mogu da ukažu grupe biljaka.Tako neke trave ukazuju na vodene žice u zemlji i kada se njihovi nadzemni djelovi sasuše i kada je zemljište prekriveno snijegom, a voda u njemu zamrznuta. S obzirom na lokaciju i vrstu djelatnosti, zaštitni poja s između kompleksa proizvodnih postrojenja i saobraćajnice mora biti širine najmanje 50 metara. Zeleni zaštitni pojas je obavezan po obodu cij elog kompleksa, a sačinjavale bi ga vrste brzorastućeg lišćarsko listopadnog drveća i srednje visokog žbunja.Vegetacijsko i prostorno odvajanje od naročitog je značaja kako u samom kompleksu tako i od okolnih sadržaja. Na dijelu gdje se nalazi parking za prateću mehanizaciju, zeleni zaštitni pojas svojim krošnjama treba da štiti pomenuti prostor od insolacije u sparnim ljetnjim danima. Parking za putnička vozila potrebno je zaštiti visokim lišćarskim drvećem (kvalitetne sadnice postavljaju se u razmaku od 6 do 8 m). Zaštitni pojasevi koji se podižu u svrhu prečišćavanja vazduha moraju biti gustog sklopa, a po svom sastavu, visini, širini i gustini krune tako kombinovani da obezbj eđuju maksimalno zadržavanje zagađujćih materija. Pri izboru vrsta za podizanje zaštitnih p ojaseva mora se voditi računa o: njihovoj otpornosti na klimatske faktore staništa (temperaturu, vlažnost, vjetar, itd.), stepenu tolerancije na specifične vrste zagađujućih materija, brzini rasta, visini, dužini vegetacinog perioda i otpornosti prema biljnim bolestima, prilagodbama na faktore Podgorica, jul, 2017.god.


strana 152 od 176

reljefa i geološku građu (fizičko-geografske procese i pojave), prisustvo površinskih i podzemnih voda. Prema Ramzinu S. na niske temperature otporne su : neke vrste javora, npr. pajavac (Acer negundo), javor mleč (Acer platanoides), crveni javor ( Acer rubrum), tuja (Thuja occidentalis), dafina (Eleagnus angustifolia), šimširika (Berberis vulgaris), karagana (Caragana arborescens ), pansilvanijski jasen ( Faxinus pensylvanika ), Vajmuntov bor (Pinus strobus), smrče (Picea excelsa, P. canadensis, P. pungens ) idr. Prema dosadašnjim istraživanjima najotpornije drvenaste vrste na udare vjetra su: brest (Ulmus sp.), javor (Acer sp.), klen (Acer campestre), bukva (Fagus silvatica), hrast kitnjak (Quercus sesilis), lužnjak (Quercus robur), medunac (Quercus pubescens ), cer (Quercus cerris), topola (Populus sp.), pitomi kesten ( Castanea sativa), tisa (Taxus baccata), liriodendron ( Liriodendron tulipifera), krupnocvetna magnolija ( Magnolia grandiflora), gledičija (Gleditschia triacanthos) idr. Od navedenih vrsta otpornih na vjetar, hrastovi, topola i klen pokazuju i visok stepen tolerancije na zagađen vazduh.Na štetne gasove, čađ i prašinu otporne su sledeće vrste drveća: evro-američka topola ( Populus euroamerocana), sladun (Quercus conferta ), cer (Quercus cerris), medunac (Quercus pubescens), crveni hrast (Quercus rubra), brest (Ulmus sp.), javor-pajavac ( Acer negundo), divlji kesten ( Aesculus hypocastanum i A.carnea), pitomi kesten ( Castanea sativa), oskoruša (Sorbus domestica), katalpa ( Catalpa speciosa), gledičija (Gleditschia triacanthos), crni dud (Morus nigra), platan ( Platanus acerifolia), kiselo drvo ( Ailanthus granduloea), bagrem ( Robinia pseudoacacia), oskoruša (Sorbusdomestica), Pančićeva omorika ( Picea omorika) i dr. Od žbunastih vrsta koje mogu da se sade u zaštitnom pojasu, prema zagađenom vazduhu otporne su: vučac ( Lycium europaeum), mahonija ( Mahoni aquifolium), tamariks (Tamarix galica ), virdžinijska kleka ( Juniperus virginiana), neke vrste ruža ( Rosa rugosa) idr. U grupu brzorastućeg drveća spadaju neke vrste: vrbe, topole, platana, japanski dud, kiselo drvo i druge. Na biljne bolesti otporne su sledeće vrste drveća: kiselo drvo, dren, dafina, bela topola, i neke vrste graba, kedra, leske, kleke, tise. 7.2.3 Mjere zbrinjavanja otpadnih ulja i masti U skladu sa Pravilnikom o postupanju sa otpadnim uljima (''Sl. list RCG'', br. 48/12),ukoliko dođe do nastajanja ove vrste otpada iz mehanizacije,potrebno je postupiti na sl.način: Podgorica, jul, 2017.god.


strana 153 od 176

Imalac otpadnog ulja može da predaje otpadno ulje distributerima i sakupljačima otpadnog ulja. ◊

Ako je imalac otpadnog ulja fizičko lice čijom djelatnošću ne dolazi do nastajanja otpadnih ulja ,otpadno ulje može da predaje samo distributeru. ◊

Imalac otpadnog ulja,mora,prije predaje distributeru ili sakupljaču otpadnih ulja,da čuva otpadno ulje odvojeno od drugog otpada i ne može ga predati kao miješani komunalni otpad. ◊

Proizvođač otpadnog ulja obezbjeđuje privremeno skladištenje otpadnih ulja u odgovarajuće nepropusne i zatvorene posude. ◊

◊ Na posudama, stavlja se oznaka otpadnog ulja u skladu sa katalogom otpada.

Proizvođač otpadnog ulja, koji ima dozvolu za sakupljanje u skladu sa zakonom, vrši pripremu otpadnog ulja za ponovnu upotrebu, recikliranje, odnosno odstranjivanje otpadnih ulja. ◊

Ako proizvođač otpadnog ulja nema dozvolu za sakupljanje, predaje otpadno ulje sakupljaču otpadnih ulja, na mjestu za preuzimanje otpadnih ulja ili u postrojenje za razvrstavanje otpadnih ulja. ◊

Sakupljač otpadnih ulja može skladištiti otpadna ulja u odgovarajućim posudama najduže godinu dana od dana preuzimanja. ◊

Otpadna ulja se mogu regenerisati,samo ako dobijeno ulje sadrži najviše 5mg PCB i najviše 30mg halogena u 1kg ulja. ◊

Otpadna ulja koja sadrže više od 50mg PCB u 1kg ulja,mogu se rafinisati,samo ako poslije regeneracije dobijeno ulje sadrži najviše 5mg PCB i najviše 30mg halogena u 1kg ulja. ◊ Otpadna ulja se mogu spaljivati kao gorivo u postrojenju za spaljivanje otpada,samo ako sadrže najviše 15%vode u odnosu na ukupnu masu mješavine ulja i vode i najviše 10 mg PCB u 1kg ulja i imaju plamište iznad 63 ºC i kaloričnu vrijednost veću od 30MJ/kg. ◊



strana 154 od 176

7.2.4 Mjere za tretman opasnog otpada - Opasan otpad (talog iz potrebnog separatora) se uklanja djelatnošću specijalizovanog društva sa kojim je nosilac projekta dužan sklopiti ugovor o obavljanju ovih poslova. - U slučaju akcidenta i iznenadnog nastajanja, nosilac projekta je dužan da opasan otpad odvoji od ostalog otpada. - Sakupljanje opasnog otpada i sortiranje vrši se na mjestu njegovog nastanka. - Opasni otpad se sakuplja u posude izrađene od materijala koji obezbjeđuju njegovu nepropustljivost, korozionu stabilnost i mehaničku otpornost. - Prevoz opasnog otpada i radnje koje su u vezi s tim transportom vrši se u skladu sa Pravilnikom o načinu vođenja evidencije otpada i sadržaju formulara o transportu otpada (,,Sl.list.RCG’’ br. 50/12). - Nosilac projekta je dužan da na privremeno odlagalište odlaže opasni otpad, da ga tu čuva do preuzimanja za trajno odlaganje (nadstrešnica u blizini boksova za agregat). - Obezbijediti tj.imati u rezervi određeni broj posebnih posuda,za prikupljanje opasnih i posebnih vrsta otpada i obezbijediti u slučaju potrebe skladištenje i uklanjanje otpada u dogovoru sa ovlašćenim društvom.

Shodno članu 26.Zakona o upravljanju otpadom, propisano je da ,,proizvođač otpada koji na godišnjem nivou proizvodi više od 200kg opasnog otpada ili više od 20t neopasnog otpada dužan je da sačini plan upravljanja otpadom.


strana 155 od 176


7.2.5 Mjere zbrinjavanja komunalnog otpada Sakupljanje komunalnog otpada je u nadležnosti lokalnih vlasti, a posao u praksi obavljaju javna preduzeća, saglasno odlukama o osnivanju u kojima je definisan nivo usluga i način formiranja cijene usluga.

Sistem odvojenog prikupljanja otpada može se organizovati na sl.načine: Zelena ostrva (ZO), ili sabirne tačke,gdje se primarno izdvajanje reciklabilnih komponenti iz otpada (izdvajanje na mjestu nastanka) vrši postavljanjem zasebnih kontejnera za papir,staklo,limenke,plastiku i sl. ◊ Reciklažna dvorišta (RD),gdje građani dopremaju otpad,posebno kabasti otpad,otpad preostao od građenja,bađtenski otpad, namještaj i sl. ◊ Posuda za odvojeno prikupljanje postavljenih uz kontejner za sakupljanje komunalnog otpada. ◊

Osnovni princip načina upravljanja ovom vrstom otpada prikazaćemo u sl.tabeli. Tabela br.7.1

KOMUNALNI OTPAD Vrsta otpada Komunalni (neopasni)

Sakupljanje

Privremeno skladištenje Prevoz,odstranjivanje

Posude ili kontejneri za odvojeno sakupljanje

Privremeno odlagalište unutar kruga predmetnog objekta

specijalizovano društvo

Najveći dio komunalnog otpada nastaje od strane zaposlenih u predmetnom objektu.Razvrstavanje našeg kućnog smeća, pored porasta kućnog otpada današnjic e, postalo je zaista neophodno. Organizacioni sistem za odvojeno sakupljanje pretpostavlja: - posude za odvojeno sakupljanje - zelena ostrva Zavisno o uslovima na lokaciji i poziciji , veličini slobodnog prostora, pravno-imovinskim

odnosima, mogućnosti prilaza vozila, mogu se kombinovati posude koje se prazne vozilima ili ručno. Podgorica, jul, 2017.god.


strana 156 od 176

Komunalni otpad bi trebalo da se razdvaja dnevno u različite kante (ako ne može, onda bar u kese), prema vrsti otpada. 1. Jedna kanta za otrovan - rizičan otpad (lijekove, baterije, farbe, sijalice, paste za cipele, toplomj ere, pokvarene tehničke uređaje.) Ovo se transportuje u specijalizovane reciklažne centre! 2. Druga kanta je za mokar - biorazgradiv otpa d, najčešće su to ostaci od obroka, kore od voća i povrća, cvijeće i lišće.Ovo ostavljati u rupu u zemlji, i posuti zemljom po vrhu da se razgradi u kvalitetnu humusnu zemlju zemlju za cvij eće. 3. Treća kanta je za tvrdi otpad od metala, plastike i stakla. Svaku od ove tri vrste (metal, plastika i staklo) trebalo bi stavljati u zasebnu kesu i ubacivati u kontejnere za reciklažu na kojima piše za koji otpad su namijenjeni.

Primjer plastičnih posuda za odvojeno sakupljanje otpada Slika br.7.2- Primjer


strana 157 od 176


- Zeleno ostrvo Predstavlja skupinu posuda postavljenih na drvenu ili betonsku podlogu. Lijepo uređen, obilježen natpisom sa ekološkom porukom i zaštitnom ogradom.Glavni cilj "zelenog ostrva"

je

motivacija

zaposlenih

na

odvojeno

sakupljanje

otpada.

Naročito su pogodni za manja naselja ili privredne subjekte , gdje se omogućuje građanima

ili

zaposlenima

odvojeno

sakupljanje

6

vrsta

"Zeleno ostrvo" se sastoji od: •

Kontejnera za staklo 1,1m 3

•

Kontejnera za papir 1,1m 3

•

Kontejnera za plastičnu ambalažu 1,1m3

•

Kontejnera za metalnu ambalažu 1,1m 3

•

Podest (drveni ili betonski) s ogradom

•

Pano pričvršćen za podest s eko sloganom

Slika br.7.3-Primjer kontejnera za odvojeno sakupljanje otpada


sirovina.


strana 158 od 176

7.2.6 Mjere zaštite od požara i eksplozija Od svih mogućih uzroka razaranja građevinskih materijala i propadanja objekata, požar ne spada u one koji se tokom njihove eksploatacije neminovno mora pojaviti.Međutim, kada dođe do požara njegovo dejstvo može biti toliko razorno i opasno kako po sigurnost i stabilnost samog objekta i njegove okoline,tako i po bezbijednost osoba i materijalnih dobara kao i na životnu sredinu. S obzirom na veliki broj specifičnosti koji prate svaki požar, on po pravilu ima i različite uslove u pogledu nastanka, razvoja, dužine trajanja kao i posljedica po konstrukciju, te se iz tih razloga može zaključiti da je svaki požar jedinstven i praktično neponovljiv.Sve opasnosti i mjere zaštite kod ovog proizvodnog kompleksa su obrađene u Elaboratu zaštite od požara. Potrebno je navesti s obzirom na zapaljive materije koje se pojavljuju i površinu objekta da su u kompleksu predviđeni vatrogasni aparati za početno gašenje požara sa prahom i to S-9.Raspored vatrogasnih aparata postaviti po šemi iz grafičkog dijela Elaborata ZOP-a. Od ostalih mje ra zaštite od požara navešćemo još neke: Stepen otpornosti postrojenja na požar određen je u skladu sa standardima i prikazan u Elaboratu zaštite od požara. Svi materijali koji se koriste za izradu postrojenja i na putevima za evakuaciju (u stepeništima) i predviđaju kao protivpožarni moraju biti atestirani u odgovarajućim nadležnim institucijama po zakonu koji reguliše protivpožarnu zaštitu. Lokalne saobraćajnice i pristupne saobraćajnice moraju da omogućavaju nesmetan pristup vatrogasnim jedinicama jedinicama do objekta. Podloga protivpožarnog puta mora biti ojačana u skladu sa opterećenjem požarnih vozila i obilježena na odgovarajući način. -

Obezbijediti telefonsku vezu sa nadležnom vatrogasnom brigadom.



strana 159 od 176

7.2.7 Prijedlog konzervacionih mjera Emisije iz betonjerke svesti na minimum korištenjem efikasnog sistema za otprašivanje. Izbjegavati istovar sitnijih klasa granulata u suvom obliku za vrijeme jačih vjetrova. -

Sprovoditi prskanje sitnog agregata pri istovaru.

Redovno kontrolisati vr ijednosti emisija čestica u vazduh iz nepokretnih izvora i iste upoređivati sa propisanim graničnim vrijednostima. -

Sprovoditi pranje guma vozila na izlazu iz kruga betonjerki.

Smanjiti emisiju prašine s manipulativnih i saobraćajnih površina njihovim redovnim pranjem. Uzimajući u obzir da će postavljanje betonjerki i izgradnja pomoćnih objekata nedvosmisleno dovesti do povećane smrtnosti u grupama vodozemaca i gmizavaca u predlogu konzervacionih mjera treba obavezno pr edvidjeti obavezu glavnom izvođaču radova uzgradnje prolaza za gmizavce i vodozemce kao oblik konzervacionih mjera koji se pokazao uspješan kad je riječ o zaštiti ovih grupa organizama, i predstavlja preporuku EU u oblasti zaštite životne sredine.Ovo se prije svega odnosi na zeleni prolaz izm eđu samog postrojenja betonjerki i vodotoka rijeke Tare. Emisija prašine koja nastaje od kretanja kamiona i druge teške mehanizacije značajno se može redukovati asfaltiranjem i redovnim održavanjem pristupnih puteva, kao i prskanjem vodom internih puteva u krugu betonjerki. -



strana 160 od 176

Polazeći od činjenice da životna sredina obuhvata prirodno okruženje: vazduh, zemljište, vode, biljni i životinjski svijet; pojave i djelovanja: klima, jonizujuća i nejonizujuća zračenja, buka i vibracija, kao i okruženje koje je stvorio čovjek: gradovi, naselja, kulturno istorijska baština, infrastrukturni, industrijski i drugi objekti, može se konstatovati da se radi o veoma kompleksnom i međuzavisnom sistemu, te da je veoma teško uspostaviti kompletan monitoring životne sredine sa pouzdanim i preciznim informacijama jer to zahtijeva uključenost mnogih subjekata i faktora u taj proces.

8.1 PRIKAZ STANJA ŽIVOTNE SREDINE PRIJE PUŠTANJA PROJEKTA U RAD U predhodnim dijelovima elaborata se dao poseban osvrt na stanje životne sredine prije puštanja projekta u rad.Takođe se dao i prikaz štetnih materija kao i mjesta njihovog nastajanja na osnovu kojih se može utvrditi štetni uticaj na životnu sredinu.Pa ipak glavni izvođač radova je potrebno da izvrši ispitivanje kvaliteta životne sredine preko nadležne institucije prije puštanja novih postrojenja u rad a sve u cilju dobijanja adekvatne slike stanja životne sredine na ovom području.Neophodno je obezbijediti podatke o padavinama na predmetnom području, kvalitetu vode i sl.Svi eventualno ovako dobijeni podaci treba da se dostave Agenciji za zaštitu životne sredine i organu nadležnom za poslove zaštite životne sredine u Opštini Kolašin.

8.2 PARAMETRI NA OSNOVU KOJIH SE MOGU UTVRDITI ŠTETNI UTICAJI NA ŽIVOTNU SREDINU Generalno, kako je kroz analizu uticaja predmetnog postrojenja na životnu sredinu i primjenu odgovarajućih mjera zaštite, zaključeno je da se u fazi realizacije novog proizvodnog postrojenja (betonjerke) mogu očekivati određeni uticaji na:kvalitet vazduha, kvalitet zemljišta, površinskih i podzemnih vo da i povećanje buke, neophodno je praćenje sledećih segmenata životne sredine: - kvalitet vazduha, - kvalitet zemljišta, - kvalitet podzemnih i površinskih voda, - nivo komunalne buke.



strana 161 od 176

Tokom eksploatacije cjelokupnog predmetnog proizvodnog objekta ima određenih emisija kojima se može narušiti stanje kvaliteta pojedinih segmenata životne sredine. Tokom eksploatacije ovog projekta potrebno je organiz ovati od strane glavnog izvođača radova sistematsko mjerenje klasičnih zagađujućih materija u vazduhu prema pravilniku o graničnim vrijednostima, metodama mjerenja imisije, kriterijumima za uspostavljanje mjernih m jesta i evidenciji podataka na mjernoj stanici koja će se ustanoviti.Monitoringom nivoa komunalne buke obuhvatiti kontrolno mjerenje u toku eksploatacije projekta.Potrebno je sprovoditi kontrolu voda na mjestima upuštanja u vodonepropusne septičke jame a nakon prolaska kroz taložnike (betonjerke ) i budući separator ulja i masti (atmosferske vode sa betoniranog platoa) u skladu sa normativima o ispitivanju kvaliteta površinskih voda. Dakle u ovoj fazi je pot rebno od strane glavnog izvođača radova shodno domaćim propisima i Direktivi Evropske Unije broj 99/31/EC prećenje osnovnih segmenata stanja životne sredine: - kvalitet vazduha, - kvalitet zemljišta, - kvalitet površinskih i podzemnih voda - nivo komunalne buke. O rezultatima izvršenih mjerenja potrebno je obavještavati javnost.

8.3 MJESTA, NAČIN I UČESTALOST MJERENJA UTVRĐENIH PARAMETARA Radi praćenja stanja životne sredine kao i u cilju kvalitetnog sprovođenja mjera zaštite životne sredine predstavljenim u Elaboratu o procjeni uticaja, neophodno je u fazi realizacije, na mjestima izvođenja radova organizovati i izvršiti sledeća ciljana mjerenja: - jednom sedmi čno na mjestima izgradnje vizuelno kontrolisati nivo prašine na gradilištu, - jednom sedmično uređajem za mjerenje buke kontrolisati nivo buke na gradilištu, (mjerenje buke se vrši pri korišćenju velikih građevinskih mašina a mjerenja se obavezno vrše ukoliko postoje lokalne žalbe), - jednom u toku izvođenja radova obezbijediti ispitivanje kvaliteta vazduha u skladu sa Uredbom o graničnim vrijednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora (Sl. list RCG, br.10/11); Podgorica, jul, 2017.god.


strana 162 od 176

- vizuelno (pregledom certifikata o izduvnim gasovima) kontrolisati izduvne gasove na gradilištu. - jednom sedmično vizuelno kontrolisati raščišćavanje zemljišta, - jednom mjesečno ili nakon obilnih padavina vizuelno kontrolisati eroziju na mjestima izvođenja radova (posebno na strmim padinama), - Svakodnevno vizuelno praćenje kvaliteta rijeke Tare neposredno nizvodno od postrojenja.

U fazi eksploatacije od strane glavnog izvođača radova potrebno je organizovati i izvršiti sledeća ciljana mjerenja: - tri puta godišnje obezbijediti ispitivanje kvaliteta vazduha u skladu sa Uredbom o graničnim vrijednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora (Sl. list RCG, br.10/11) pored postrojenja betonjerke;

Mjerenja obavljati na sl.način: Emisije: Lebdeće čestice; CO 2 ; CO; SO 2 ; NOx Imisije:Ukupnih lebdećih čestica; Lebdećih čestica LČ10; CO 2 ; CO; SO 2 ; NO x

Mjerna mjesta emisija i imisija na ostalim pozicijama unutar kompleksa zajedno će utvrditi korisnik kompleksa i društvo koje vrši kontrolna mjerenja. - šest puta godišnje obezbijediti ispitivanje kvaliteta otpadnih voda na mjestima upuštanja u betonske kanale a nakon prolaska kroz budući separator ulja i masti u skladu sa normativima o ispitivanju kvaliteta površinskih voda. shodno članu 5 Pravilnika o izm jeni pravilnika o kvalitetu i sanitarno- tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,min.broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda (Sl.list RCG. br.45/08, 09/10, 26/12 i 52/12); - Šest puta godišnje obezbijediti ispitivanje kvaliteta podzemnih voda zahvatanjem uzoraka iz podzemnog eksploatacionog bunara. - Tri puta godišnje obezbijediti ispitivanje kvaliteta voda rijeke Tare neposroedno nizvodno od linije za proizvodnju betona. - Dva puta godišnje obezbijediti ispitivanje nivoa buke u životnoj sredini u okolini najbližih stambenih objekata. - Obezbijediti dva puta godišnje preaćenje i ispitivanje kvaliteta zemljišta (uzimanjem uzoraka na lokacijama pored stambenih objekata na udaljenosti 100m od postrojenja). Podgorica, jul, 2017.god.


strana 163 od 176

8.4 SADRŽAJ I DINAMIKA DOSTAVLJANJA IZVJEŠTAJA Za sve predložene kontrole potrebno je uraditi Program kontrola koji će pokriti navedeni spektar efekata na životnu sredinu koj i se mogu izmjeriti i upoređivati.Dobijene podatke je potrebno upisivati i koristiti za informisanje, intervenisanje ili naznake vanredne situacije za odr eđeni segment na lokaciji.

8.5 OBAVEZA OBAVJEŠTAVANJA JAVNOSTI O REZULTATIMA IZVRŠENIH MJERENJA Za sve rezultate mjerenja potrebno je na transparentan način vršiti obavještavanje javnosti dok se rezultati moraju dostavljati Agenciji za zaštitu životne sredine i organu nadležnom za poslove zaštite životne sredine u Opštini Kolašin.



strana 164 od 176

Lokacija na kojoj se planira postavljanje postrojenja za proizvodnju betona (LIEBHERR Betomix) nalazi se u dijelu Opštine Kolašin u blizini puta Lijeva RijekaMateševo na kat.parcelama br.235 i 236 KO Jabuka.Glavni projekat služi kao temeljna dokumentacija realizacije izgradnje ovog objekta. Agencija za zastitu zivotne sredine je dana 2 1. 10.20 15 .godine donijela Rjesenje (broj 02-UPI-I068/24) kojim je data saglasnost na Elaborat procjene uticaja na zivotnu sredinu za izgradnju postrojenja za proizvodnju betona (3 betonjerke). U međuvremenu nosilac projekta sproveo je postupak za Izjašnjenje kod Agencije za zaštitu životne sredine u vezi potrebe sprovođenja postupka procjene uticaja na životnu sredinu s obzirom da je planirana zamjena postrojenja za proizvonju betona STETIER M 1 TZ, proizvodnog kapaciteta 60m3/h sa postrojenjem za proizvodnju betona (LIEBHERR Betomix), proizvodnog kapaciteta 93m3/h.Agencija za zastitu životne sredine je dana 21.04.2017.godine donijela Rješenje (broj 02-UPI-1255/27) u kojem se navodi da je nosilac projekta obavezan da sprovede postupak procjene uticaja na životnu sredinu a vezano za instaliranje nove betonjerke. Lokacija na kojoj se planira postavljanje postrojenja za proizvodnju betona nalazi se u ruralnoj zoni Opštine Kolašin sa djelimično razvijenom infrastrukturom.Teren na kojem se planira postavljanje budućeg postrojenja nalazi se u blagom nagibu na platou između rijeke Tare i lokalnog puta Veruša-Mateševo.Neposredna udaljenost predmetne lokacije od rijeke Tare iznosi oko 50m.Lokacija je navedenim putem od Mateševa udaljena oko 3km.Šira okolina predstavlja brdoviti-planinski teren sa brojnim uvalama i padinama.Zadnjih godina se zemljište koje obuhvata ovu lokaciju nije koristilo ni u kakvu namjenu. Lokacija postrojenja za proizvodnju betona, morfološki gledano, predstavlja relativno ravan teren, malog nagiba u pravcu juga, nadmorske visine oko 700 mnm i nalazi se na ruralnom području u Opštini Kolašin.

Okolina ovog terena je djelimično uređena sa slabije razvijenom infrastrukturom.Trenutno se na lokaciji ne nalazi bilo kakav objekat a pored nje sa sjeverne strane se pruža lokalni put Lijeva Rijeka-Mateševo, slobodne površine i jedan stambeni objekat.Ova lokacija se nalazi neposredno u zoni pomenutog putnog pravca.Lokacija buduće proizvodne linije će biti povezana preko ovog pravca sa svim drugim regijama. Podgorica, jul, 2017.god.

strana 165 od 176


Neposredno pored predmetnog lokaliteta (na udaljenosti oko 50m) protiče Rijeka Tara dok na samoj lokaciji budućeg predmetnog postrojenja nisu prisutni površinski vodeni tokovi. Postrojenje za proizvodnju betona LIEBHERR tip Betomix 2,25 A-R/RIM-M, ima sledeće osnovne karakteristike: - mješalica kapaciteta 2250 l - bunker za agregat-4 usipna koša (frakcije 0-4 mm , 4-8 mm, 8-16 mm i 16-32 mm), težinsko vaganje, transportna traka, ukupni kapacitet bunkera 140 m . - Silos za cement kapaciteta 120t sa filter sistemom za otprašivanje i pužnim transporterom cementa, kom.3 - Proizvodni kapacitet 93 m3/h. ᶟ

 Mogući uticaji projekta na životnu sr edinu se javljaju uglavnom u fazi izvođenja

projekta (mogući uticaj neadekvatnog odlaganja čvrstog otpada, negativni uticaj sa aspekta buke i dr.).Ipak veoma je mala mogućnost nekog značajnijeg uticaja na životnu sredinu.Tenutno je lokacija neuređena i nema lijep vizuelni izgled.Postavljanjem linije za proizvodnju betona sa svim svojim sadržajima povećao bi se kapacitet proizvodnje građevinskih materijala na predmetnom području. Na osnovu svega izloženog može se donijeti jedna generalna konstatacija a to je da predmetni projekat neće u velikoj mjeri promijeniti postojeće stanje životne sredine na datoj lokaciji, ni u njenom širem okruženju. Prema Uredbi o projektima za koje se vrši procjena uticaja na životnu sredinu, planirani projekat spada u listu II, odnosno u projekte za koje se može zahtijevati procjena uticaja na životnu sredinu, poglavlje 7 (Industrijska prerada minerala), tačka b (Postrojenja za proizvodnju betona-betonjerke kapaciteta preko 20t/h i dr.).

U toku izrade predmetnog elaborata ob rađivači se nijesu sreli sa problemima u vezi obezbjeđivanja podataka za njegovu kvalitetnu izradu.

Jedine poteškoće manjeg obima su se pojavile u smislu obezbjeđivanja podataka za analizu uticaja,pa su se iz tih razloga koristili podaci o postojećem stanj u životne sredine šireg područja. S obzirom da ovakav tip projekata nije novog karaktera, većina stručnih (tehnoloških) podloga u smislu zaštite životne sredine su već postojale. Podgorica, jul, 2017.god.

strana 166 od 176


Z A K L J U Č A K Na osnovu uvida stanja na terenu, ponuđene dokumentacije od strane investitora, kao i podataka o postojećem stanju životne sredine, može se zaključiti sledeće: S OBZIROM NA SVE IZNESENO U ELABORATU, MIŠLJENJA SMO DA POSTAVLJANJE I EKSPLOATACIJA POSTROJENJA ZA PROIZVODNJU BETONA, NA PLANIRANOJ LOKACIJI NEĆE UTICATI NEGATIVNO NA POSTOJEĆE STANJE ŽIVOTNE SREDINE NA POMENUTOM LOKALITETU, NI U ŠIREM OKRUŽENJU.

NAPOMENA:GLAVNI IZVOĐAČ RADOVA U OBAVEZI JE PRIDRŽAVATI SE RJEŠENJA DATIH U GLAVNOM PROJEKTU I U ELABORATU PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU.SAMO NA TAJ NAČIN OVAJ PROJEKAT NEĆE UTICATI NA POGORŠANJE KVALITETA ŽIVOTNE SREDINE NA SAMOJ LOKACIJI I ŠIRE.

OBRADILI: Boško Perović, dipl.ing.tehnol. Mile Glavičanin,dipl. biolog Igor Bakić,dipl.ing.zop-a. Miljan Martinović, dipl.maš.ing. Toni Zarkov, dipl.el.ing. Slobodan Dakić, dipl.ing.građ.


_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________



strana 167 od 176



strana 168 od 176



strana 169 od 176



strana 170 od 176



strana 171 od 176



strana 172 od 176



strana 173 od 176



strana 174 od 176



strana 175 od 176

Betonjerka-Elaborat

Recommend Documents