Το κο µµ ατικό αρχείο . ∆ιαδρο µές , εµπλοκές : Το « Αρχεί Αρ χείοο του ΚΚΕ εσωτερικού» και η αντιδικία του ΚΚΕ µ ε τους του ς επαγγελµατίες ιστορικούς
Αλέξανδρος ∆άγκας - Γιώργος Λεοντιάδης
Το κοµµατικό αρχείο. ∆ιαδροµές, εµπλοκές: Το « Αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού» και η αντιδικία του ΚΚΕ µε τους επαγγελµατίες ιστορικούς
Alexandros Dagkas - Giorgos Leontiadis
Les archives du Parti communiste de Grèce. Itinéraires, blocages : les « Archives du Parti communiste de Grèce (intérieur) » et le différend du Parti communiste de Grèce avec les historiens professionnels
Πρόλογος Ελένη Μπιµ πίκου- Αντωνιάδου
¶ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË, ÂΉfiÛÂȘ ∂¶π∫∂¡∆ƒ√ ∞.∂. • £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 2009
∞ð·ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë ·Ó·‰ËÌÔۛ ˘ÛË
‹ ·Ó·ð·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ ˘ ð·ÚfiÓÙÔ˜ ¤ÚÁÔ ˘ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ ˘ ‹ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ ˘ Ì ÔðÔÈÔÓ‰‹ðÔÙ ÙÚfiðÔ, ηıÒ˜ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ‹ ‰È·ÛΠ˘‹ ÙÔ ˘ ‹ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ ˘Û‹ ÙÔ ˘ Ì ÔðÔÈÔÓ‰‹ðÔÙ ÙÚ fiðÔ ·Ó·ð·Ú·ÁˆÁ‹˜ ¤ÚÁÔ ˘ ÏfiÁÔ ˘ ‹ Ù¤¯Ó˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ ˘ Ó. 2121/1993 Î·È Ù˘ ¢È ıÓÔ‡˜ ™‡Ì‚·Û˘ µ¤ÚÓ˘-¶·ÚÈÛÈÔ‡, ðÔ ˘ Î ˘ÚÒıËΠ̠ÙÔÓ Ó. 100/1975. ∂ð›Û˘ ·ð·ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë ·Ó·ð·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÛÙÔȯÂÈÔ ıÂÛ›·˜, ÛÂÏȉÔðÔ›ËÛ˘, Â͈ʇÏÏÔ ˘ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ù˘ fiÏ˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÙÔ ˘ ‚È‚Ï›Ô ˘, Ì ʈÙÔÙ ˘ðÈΤ˜, ËÏÂÎÙÚÔÓÈΤ˜ ‹ ÔðÔÈÂÛ‰‹ðÔÙ ¿ÏϘ ÌÂıfi‰Ô ˘˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¿ÚıÚÔ 51 ÙÔ ˘ Ó. 2121/1993.
© ÂΉfiÛÂȘ ∂¶π∫∂¡∆ƒ√ ∞.∂. • Aλέξανδρος ∆άγκας – Γιώργος Λεοντιάδης, 2009
™ÂÏȉÔðÔ›ËÛË: ÃÚ‹ÛÙÔ˜ °ÎÔ ˘ÓÙÈÓ¿ÎÔ˜
∂ΉfiÛÂȘ ∂¶π∫∂¡∆ƒ√ ∞.∂. ∞ı‹Ó·: ∫È¿Ê·˜
5 - ∆∫ 10678 ÙËÏ.: 210 3811077 • Fax: 210 3811086 £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∫·Ì‚Ô ˘Ó›ˆÓ 9 - ∆∫ 54621 ÙËÏ.: 2310 256146 • Fax: 2310 256148 www.epikentro.gr • e-mail:
[email protected]
ISBN: 978-960-458-160-3
Περιεχόµενα
Προλογικό σηµείωµα Ελένης Μπιµπίκου-Αντωνιάδoυ
11
Μεταγραφή γραµµάτων
13
Συντµήσεις
15
Πρόλογος
17
Εισαγωγή
23
1. Αρχεία κοµµουνιστικών κοµµάτων
33
1.1. Σύγχρονες αντιλήψεις συγκρότησης αρχείων
33
1.2. Τα αρχεία των πολιτικών κοµµάτων
34
1.3. Συγκρότηση κοµµατικών αρχείων
36
1.3.1. ∆ιαχείριση εργατικών αρχείων
36
1.3.2. Κοµµατικά κοµµουνιστικά αρχεία
37
1.3.2.1. Πηγές της ιστορίας του εργατικού κινήµατος
49
1.3.2.2. Νέα ζητήµατα στην έρευνα των κοινωνικών κινηµάτων
53
1.3.2.2.1. Τα αρχεία των σηµερινών κοµµουνιστικών κοµµάτων εξουσίας
53
1.3.2.2.2. Εθνικά αρχεία των χωρών του κεφαλαιικού συστήµατος
55
1.3.2.2.3. Τα κοµµατικά αρχεία στις πρώην χώρες του « υπαρκτού σοσιαλισµού»
55
1.3.2.2.4. Τα κοµµουνιστικά αρχεία στις χώρες του κεφαλαιικού συστήµατος
59
1.3.2.2.5. Αναθέρµανση του επιστηµονικού διαλόγου
65
2. Το αρχείο του ΚΚΕ, 1918-1968
67
2.1. Στις συγκρούσεις του Μεσοπολέµου
67
2.2. Το αρχείο της οργάνωσης του ΚΚΕ στο εσωτερικό της χώρας
72
2.3. Το αρχείο της οργάνωσης εξωτερικού
76
3. Η διάσπαση του ΚΚΕ, 1968: ∆ύο αρχεία - δύο ιστορικά τµήµατα
85
3.1. Ο παγκόσµιος εξωτερικός και εσωτερικός παράγων έναντι του εθνικισµού
86
3.1.1. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των χωρών του κεφαλαιικού συστήµατος σε αναζήτηση ρωγµών στο κοµµουνιστικό µπλοκ
86
3.1.1.1. Οι αµερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών
88
3.1.1.2. Οι βρετανικές υπηρεσίες
101
3.1.2. Ο ευρωπαϊκός εσωκοµµουνιστικός παράγων
104
3.1.3. Οι βαλκανικοί εθνικισµοί
110
3.1.3.1. Γιουγκοσλαβία
111
3.1.3.2. Ρουµανία
121
3.2. Τα γεγονότα της διάσπασης του ΚΚΕ
130
3.2.1. Οι φιλοσοβιετικές απόψεις
130
3.2.1.1. Σοβούσα κρίση
130 η
3.2.1.2. Η σύγκρουση µέσα στη 12 ολοµέλεια η
140
3.2.1.3. Ένταση της κρίσης µετά τη 12 ολοµέλεια. Ο ρουµανικός παράγων
143
3.2.1.3.1. Φωνή της Αλήθειας
144
3.2.1.3.2. Η βιβλιοθήκη και τα αρχειακά έγγραφα της επιτροπής διαφώτισης
147
3.2.1.3.3. Το αρχείο της κεντρικής επιτροπής
148
3.2.1.4. Οργανωτική κινητικότητα στα δύο στρατόπεδα
151
3.2.1.5. Αγώνας Ελλήνων του εσωτερικού
156
3.2.1.6. Αγώνας για προσεταιρισµό των Ελλήνων του εξωτερικού
157
3.2.1.7. Σε αναζήτηση έξωθεν ερεισµάτων
161
3.2.1.8. Νέος γραµµατέας, από το εσωτερικό
167
3.2.2. Οι αντί-σοβιετικές εσωκοµµουνιστικές απόψεις
173
3.2.2.1. Ο µηχανισµός των αντιπάλων των αποφάσεων της 12ης ολοµέλειας του ΚΚΕ
177
3.2.2.2. «ΚΚΕ εσωτερικού»: Η επιµονή στην ονοµατοδότηση
188
3.2.2.3. Ιδεολογικές προσαρµογές του ΚΚΕ εσωτερικού
190
3.2.2.3.1. Το Κοµµουνιστικό Κόµµα Ρουµανίας
195
3.2.2.3.2. Το γιουγκοσλαβικό κόµµα
201
3.2.2.3.3. Το ΚΚΕ εσωτερικού στην Τσεχοσλοβακία
203
3.2.2.3.4. Στη Λαϊκή ∆ηµοκρατία Κορέας
205
3.2.2.3.5. Το Ιταλικό Κοµµουνιστικό Κόµµα. Άλλα κοµµουνιστικά κόµµατα των καπιταλιστικών χωρών της ∆ύσης
206
3.2.2.3.6. Θεωρητική και ιδεολογική εργασία του ΚΚΕ εσωτερικού
213
3.2.2.3.7. Η αντιδικτατορική δράση στην Ελλάδα
217
3.2.2.4. Στη µεταπολίτευση
221
3.2.2.5. Απολογισµός ιδεολογικών απόψεων και πολιτικών εκτιµήσεων. Αντί-σοβιετισµός
226
4. Η διευθέτηση του (εναποµείναντος) αρχείου στην κατοχή του ΚΚΕ
233
4.1. Το πρόβληµα της περιφρούρησης
233
4.2. Από το Ivanovo στην Αθήνα
239
5. Το άλλο ήµισυ του αρχείου: Το Ιστορικό Τµήµα και το Αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού
245
5.1. Η περιπέτεια των Σκοπίων
245
5.1.1. Ένωση Κοµµουνιστών Μακεδονίας και Σοσιαλιστική ∆ηµοκρατία Μακεδονίας
247
5.1.2. Συµφωνία συνεργασίας µεταξύ Ένωσης Κοµµουνιστών Μακεδονίας και διαγραµµένων του ΚΚΕ
254
5.1.3. Μετά την Πράγα, το Βουκουρέστι;
259
5.1.4. Το ΚΚΕ εσωτερικού νόµιµο
281
5.1.5. ∆ιάσταση Παπαπαναγιώτου και Ένωσης Κοµµουνιστών Μακεδονίας
298
5.1.6. Μεταφορά του αρχείου στην Ελλάδα
308
5.1.7. Τα παράπλευρα και κεκρυµµένα της επιχείρησης «Αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού»
311
5.1.7.1. Ιδεολογικοί και πολιτικοί χειρισµοί της Γιουγκοσλαβίας και Σοσιαλιστικής ∆ηµοκρατίας Μακεδονίας
312
5.1.7.2. Ενδοκοµµουνιστικές συναινέσεις και αντιθέσεις
322
5.1.7.2.1. Ένωση Κοµµουνιστών Μακεδονίας και µακεδονικό ζήτηµα. Ο ρόλος του Ινστιτούτου Εθνικής Ιστορίας
322
5.1.7.2.2. Γιουγκοσλαβική προσφορά πολιτικής στήριξης στο ΚΚΕ εσωτερικού
343
5.1.7.2.3. Οι Γιουγκοσλάβοι έναντι του ΚΚΕ: Από την εχθρότητα στην προσέγγιση
359
5.1.7.3. Ο πόλεµος της πληροφορίας
375
5.2. Αθήνα, Θεσσαλονίκη
392
5.2.1. Από το «Αρχείο του ΚΚΕ εσωτερικού» στο ιδιωτικό αρχείο κοινωνικής ιστορίας
392
5.2.2. Το υλικό του κοµµατικού αρχείου στη Θεσσαλονίκη
401
6. Ανοικτά αρχεία, κλειστά αρχεία. Η διαµάχη του κόµµατος µε τους επαγγελ µατίες ιστορικούς, µε επίδικο την αλήθεια
405
6.1. Σύγκρουση αντιλήψεων
405
6.2. Αλήθεια και ταξική πάλη
407
6.3. Η κοµµατικότητα
409
6.4. Ο «κοµµατικός µ ύθος»
412
6.5. Το raison de Parti
414
6.6. Η άποψη του ΚΚΕ
415
6.6.1. Ο κοµµατικός πολιτισµός σεβασµού του ιστορικού γεγονότος
415
6.6.2. Η δοκιµασία της άποψης του ΚΚΕ στην πολιτική πράξη
422
6.6.2.1. Συνωµοτικότητα, περιφρούρηση, επαγρύπνηση
422
6.6.2.2. Το αρχείο, εργαλείο επανάστασης
425
6.6.2.2.1. Το κοµµατικό απόρρητο
425
6.6.2.2.2. Θεωρία και πράξη διαχείρισης της πληροφορίας
428
7. Τοποθετήσεις υπερταξικές, διαταξικές, αταξικές των επαγγελ µατιών ιστορικών
457
Αντί επιλόγου
466
Παράρτηµα
Παράρτηµα 1
470
Κείµενο, χωρίς ηµεροµηνία [εισήγηση στη συνάντηση ΚΚΕ και Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας στις 7 Ιουνίου 1967]
Παράρτηµα 2
479
Πρακτικά της συνάντησης ΚΚΕ και Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας, 7 Ιουνίου 1967
Παράρτηµα 3
487
Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας -Κεντρική Επιτροπή προς Κεντρική Επιτροπή Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας -Τµήµα ∆ιεθνών Σχέσεων , Βουκουρέστι 21-2-1968
Παράρτηµα 4
488
Νίκος Παπανδρέου προς ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, 28-3-1968
Παράρτηµα 5
490
Σχέδιο κειµένου, χωρίς ηµεροµηνία [συντάχθηκε µετά τις 3 Απριλίου 1968]
Παράρτηµα 6
497
[Τίτλος κειµένου:] Σχετικά µε ενέργειες των Παρτσαλιδικών, 30 Απριλίου 1968
Παράρτηµα 7
500
Γ. Ζωίδης προς Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, 5-7-1968
Παράρτηµα 8
501
Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας -Κεντρική Επιτροπή προς Κεντρική Επιτροπή Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας -Τµήµα ∆ιεθνών Σχέσεων , Βουκουρέστι 22-7-1968
Παράρτηµα 9
502
Partidul Comunist din Grecia -Comitetul Central câtre Comitetului Central al Partidului Comunist Român -Sec ţia Relaţiilor Externe, 12-8-1968
Παράρτηµα 10
503
Partidul Comunist din Grecia -Comitetul Central câtre Comitetului Central al Partidului Comunist Român -Sec ţia Relaţiilor Externe, 12-8-1968
Παράρτηµα 11
504
Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας -Κεντρική Επιτροπή, Γενική Υπηρεσία προς Κεντρική Επιτροπή του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας -Τµήµα Εξωτερικών Σχέσεων , Βουκουρέστι 12-8-1968
Παράρτηµα 12
505
Γεωργούλας Μπέικος προς ΚΟΒ Μόσχας του ΚΚΕ, 12-2-1969
Παράρτηµα 13 Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας -Κεντρική Επιτροπή προς Κεντρική Επιτροπή Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ρουµανίας, Νο 2688, Βουκουρέστι 16-11-1971
508
Παράρτηµα 14
510
Εφεδρική βάση Αρχείου ΚΚΕ Εσ . Βασικά διακο µµατικά κεί µενα για την οργάνωση και λειτουργία της , 1969-1980 [41 έγγραφα ]
Παράρτηµα 15
593
Централен Комитет на СКМ [Κεντρική Επιτροπή της Ένωσης Κοµµουνιστών Μακεδονίας], Οκτώβριος 1975, Σκόπια [2 έγγραφα ]
Χρονολόγιο
608
Ερµηνεία όρων
623
Βιβλιογραφία
625
Φωτογραφικές πηγές
651
Ευρετήριο
653
Les archives du Parti communiste de Grèce. Itinéraires, blocages : Les « Archives du Parti communiste de Grèce (intérieur) » et le différend du Parti communiste de Grèce avec les historiens professionnels
665
Παράρτηµα φωτογραφιών
889
