GİRİŞ Araştırmanın yazılması her ne kadar bilimsel araştırma sürecinin son aşaması olarak ifade edilse de yazmak için mutlaka diğer işlemlerin bitmesi beklenmemelidir. Yazım, araştırmanın her aşamasında araştırmacının yoğunlaşması ve derinlemesine analizler yapılabilmesi için yapması gereken bir faaliyettir. Rapor,toplanan
verilerden
uygun
sonuçların
çıkarılması,araştırma
bulgularına ulaştırılmasıdır. Bir araştırmanın bulguları o araştırmanın bilimsel katkısını belirler. O halde bir toplumsal araştırma belli teknikler aracılığıyla belli işlemler yapılarak ulaşılan bulgular bütünü olarak tanımlanabilir.Araştırma raporu bu bütünlüğün yazılı hale getirilmesidir. Bu
çalışmada
oluşturulması,yazımda alınacaktır.
araştırmanın kullanılması
yazılmaya gereken
başlanması,içeriğinin üslup
konuları
ele
ARAŞTIRMA RAPORUNUN HAZIRLANMASI Rapor, araştırma sürecinin bütün safhalarını sonuçlarıyla birlikte tam ve doğru olarak yansıtan ilimde birikimliliği sağlayan yazılı belgelerdir. Araştırma raporları, alınan konuya ilişkin problemlerin nedenlerini ortaya çıkarıp analiz eden,probleme uygun çözüm yolları getiren raporladır. (Master tezleri,seminer bildirileri..) Çalışma planı yapılırken yazma aşaması için mutlaka zaman ayırılmalıdır. Ancak bu, yazmaya muhakkak her şet bittikten sonra başlanacağı anlamına gelmez. Örneğin kaynak incelemesi aşamasında tutulan
notlar,alıntılar..
yazıya
dökülmediklerinde
anlamlarını
yitirebilirler. Bu durumda aynı tekrarları tekrar okumak gerekir. Bu zaman kaybını önlemek için fikirler “son biçimiymiş gibi” yazılmalıdır. Yazma aşamasında, araştırmacının bazı basit kurallara uyması durumunda, öngördüğü zaman diliminde araştırmasını bitirme ihtimali artacaktır.
Yazma aşamasında dikkat edilmesi gereken konular;
•
Bitirme zamanı için belli bir sürenin belirlenmesi
•
Yazmak için zaman ayırmak
•
Yazmak için uygun ruh haline sahip olmak
•
İstikrarlı bir yazma temposu yakalamak
•
Dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçınmak
•
Yazma
sürecinde düzenli sıra izlemek yerine en kolay yazılan
kısmı tamamlamak •
Yazmaya ara vermek gerektiğinde,tekrar başlamanın kolay olacağı
bir yerde ara vermek •
Çalışma arkadaşlarıyla tartışmak
•
İlk defada doğru yazmaya çalışmak
•
Kullanılan kaynakların kaydının tutulması
•
Mutlaka bilgisayar desteği almak
•
Bitirme süresini belirleyin: Her bölüm,tezin tamamı için ayrı bitirme
tarihi belirlenmelidir. Planlarda değişiklik olma ihtimaline karşı emniyet payı oluşturulmalıdır. Örneğin; yazma için tamamlama süresinin tez teslim tarihinden 20 gün önce olacak şekilde planlanmalıdır. (20 günlük emniyet payı) Bazı araştırmacı yazarlar “araştırma zamanının en az üçte birini” rapor yazmak için ayırmayı önerirler. Bu derece kesin bir ölçü vermek olanağı yoksa da,işin önemini anlatması bakımında yerinde bir öneridir. ( Niyazi Karasar,Araştırmalarda Rapor Hazırlama Yöntemi,Ankara,1979,syf 113) •
Yazmak için özel zaman ayırın: Yazı yazmak araştırmacının
öngördüğünden daha uzun zaman alabileceğinden fırsat buldukça yapılabilecek bir işlem değildir. Araştırmacı kendisine hedef koymalı (günde 4 saat vs..) ve bu hedeflere uymalıdır.
•
Berrak kafayla yazın: Kişi araştırmasını rapor haline getirirken
uygun ruh haline sahip olması gerekir. Zihnin zinde olduğu zamanlarda rapor etkin sonuçlar doğurur. •
İstikrarlı bir yazma temposu yakalayın: Aynı mekan ve
belli zaman dilimlerinde yazmak daha doyurucu sonuçlar verecektir. •
Dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçının: Araştırmacı kendisini
yazmaktan alıkoyacak dürtülere karşı direnmesini bilmelidir. • bulgular
En kolay yazılan kısmı önce yazın: Araştırmacı bilgi ve el
verdiğince
tamamlamaya
araştırmanın
çalışmalıdır.
akışına
bakmadan
Bilgisayar
ortamında
o
kısmı yapılan
çalışmalarda,düzeltmelerin kolay yapılabilir olması,bu durumu olası kılar. •
Yazmaya kolay başlanabilecek yerde ara verin: Araraştırmacının,
yazmaya bıraktığı yer,tekrar yazmaya başladığında kolaylıkla başlayabileceği yer olmalıdır. •
Çalışmanızı
arkadaşlarınızla
tartışın:
Araştırmacı
arkadaşları ile çalışması ve çalışma süresi hakkında konuşmalıdır. Fikir alışverişi sağlanmalıdır. •
Kullanılan kaynakları hemen kayda geçirin: Kaynakçayı
tamamlamak için, her şeyin bitmesi beklenmemelidir. Bu durumda bazı kaynakları bulamama ihtimali artar. •
Bilgisayar
kullanın:
Araştırmanın
yazıya
dökülmesinde,
bilgisayar fazlasıyla kolaylık sağladı. Yazma aşamasında bilgisayar kullanırken,
virüs,
hard
disk
çökmesi
gibi
alınmalı,yedeğe kaydedilmelidir.
•
ARAŞTIRMANIN YAPISINI OLUŞTURMAK
aksaklıklar
dikkate
Tebliğ,makale,tez olsun,okuyucunun
gibi
araştırma
araştırmanın
yapılış
boyutu
ne
olursa
gerekçeleri,yapılış
biçimi,bulguları,bulguların ne anlama geldikleri konusunda aydınlatılması gerekir. Bu bilgiler araştırmanın giriş kısmında verilirler. Araştırma raporu örneği •
Özet
•
Giriş
•
Kaynak incelemesi
•
Yöntem
•
Bulgular
•
Sonuç-Öneriler
•
Kaynakça
•
Ekler
Araştırmacının üzerinde durması gereken esas nokta,araştırmada mantık akışı sağlamasıdır. •
Özet : Özet, çalışmanın vitrinidir. Araştırmanın içinde neler
olduğunun özlü bir şekilde yansıtılmasını sağlar. Bazı okuyucular için,özet bir anlam ifade ediyorsa,araştırmanın bütününü okurlar. İyi yazılmış özetin nitelikleri: •
Kısa olmalıdır. İlgili kurumun öngördüğü boyutu aşmamalıdır.
•
Araştırmanın diğer bölümlerinden bağımsız olarak başlı başına araştırmanın
bütününü içerecek şekilde olmalıdır.
•
Okuyucunun
karşılamalıdır.
ihtiyaçlarını
Okuyucuya
problem,yöntem,bulgu ve sonuçlar hakkında özet bilgiler sunmalıdır. •
Özetin
akışı,
araştırma
raporunun
akışıyla
eşgüdüm
sağlamalıdır. Özeti okuyan,araştırma raporunun nasıl bir içeriğe sahip olduğu konusunda fikir sahibi olmalıdır. •
Nesnel,muğlaklıktan arınmış ve kolayca okunabilecek şekilde
yazılmalıdır. Özette yer alan her kelime ve cümlenin üzerinde teker teker durulmalı,gereksiz olanlar ayıklanmalıdır. •
Giriş : Araştırmanın konusu tanıtılarak, araştırmanın amaç ve önemi
açıklanır. Araştırma sonucunda belirlenen kurumsal ve pratik yararların neler olacağı sergilenerek
okuyucunun
diğer
bölümlerle
ilgisi
kurulmaya
çalışılır.
(
Birsen
Gökçe,Toplumsal Bilimlerde Araştırma,Savaş yayınları,Ankara,1972, sayfa 170) • değişik
Kaynak incelemesi: Bazı çalışmalarda giriş kısmında, bazılarında sayıda
bölümlere
yayılmakta, bazılarında
bağımsız
bölüm
şeklinde oluşturulabilmektedir. Bağımsız kaynak incelemesi yapılacak ise; yöntem bölümünden önce yapılması daha uygundur. Bu
sayede,
araştırmanın hangi temeller üzerinde oturtulduğu ve kendisinden önce yapılmış
çalışmalara
nasıl
bir
katkı
yapmayı
amaçladığı
ortaya
konulabilir.
•
Yöntem: Çalışmanın geçerliği ve güvenirliğini değerlendirmek
isteyen okuyuculara bilgi vermek esastır. Yöntem bölümünde; •
Katılımcıların
veya
deneklerin
(birey,organizasyon..)
tanımları •
Araştırmada kullanılan veri edinme ve analiz araçlarının tanımı
•
Süreçlerin ortaya konulması
•
Araştırmanın gerçekleşmesi için yapılan varsayımların belirlenmesi
•
Araştırmanın kısıtlarının belirlenmesi
kısımları yer alır. “Araştırmanın sonuçlarının anlamının gerçekçi bir şekilde yorumlanabilmesi” açısından,araştırmanın varsayımları ve kısıtlarına ilişkin bilgilere yer verilmelidir. Araştırmada
kullanılan
istatistiksel
yöntemlere
ilişkin
açıklamalara
yer
verilmelidir. Seçilen analiz yönteminin seçilme sebeplerinin açıklanması gerekir. •
Bulgular : Bulguların organize ediliş şekilleri araştırmanın
kalitesini gösterir. Bir anlamda araştırmanın varlık nedenidir. Bu yüzden bulguların açık şekilde ortaya konması gerekir. Araştırma
sonucunda
ortaya
çıkan
gerçekler,
burada
sergilenir.
Tablo,grafik,şekillere yer verilir. Gözlem yapılmışsa,ilginç-ilgili olaylara yer verilir. Bulgu ve yorum arasındaki noktaya dikkat çekmek gerekir. Bulgular kısmında, elde edilen gerçekler açıklanır. Bunların ne anlama geldiği ise; yorum/tartışma bölümünde yer alır. (Remzi Altunışık,Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri,Sakarya yay,2007) Örneğin, “ Türk kadınları arasında sigara içenlerin oranı giderek artmaktadır” cümlesi bulgudur. “Bayanlarda sigara içme oranının bebek hastalık ve ölümlerinde artışa sebep olacağı ifade edilir” cümlesi ise;bir yorumdur. Son olaraksa, bulgulara ilişkin bölümlerinin içeriği oluşturulurken,araştırma problemleri ve hipotezlerle paralellik içinde olmasına dikkat edilmelidir. •
Sonuç
ve
Öneriler:
Verilerin
sunulması
ve
yorumlanması
aşamasında elde edilen bulgular, öneriler içinde hareket noktası oluşturur.
(Birsen
Yay,Ankara,1992)
Gökçe,Toplumsal
Bilimlerde
Araştırma,Savaş
Mantıken her bulgu için en az bir sonuç oluşturulmalıdır. Bu sebeple bulgular kısmı ve sonuç kısmı benzer uzunlukta olmalıdır. Özellikle yüksek lisans, doktora tezlerinde sonuç bölümünde tartışmadan uzak , araştırmanın bir özeti olarak verilmelidir. Buna ek olarak sonuç bölümünde,araştırmacının ulaştığı sonuçların daha sonra yapılacak araştırmalar için, araştırmanın ne anlama geldiğine dair fikirlere yer verilmelidir. •
Kaynakça:
Bu bölümde,başkalarına ait olup araştırmada kullanılan
fikir,düşünce,malzemelere dair bilgilere,sahiplerinin haklarının teslim edilmesi ve başka araştırmacıların da kullanabilmelerinin sağlanması amacıyla belli sistem,düzen ve alfabetik sıra ile verilir. Yüksek lisans ve doktora tezlerinde hangi kaynak gösterme sisteminin kullanılacağına dair her üniversite bir kılavuz oluşturur. ( Tez yazım kılavuzu) Kitap Kaynakça Örneği •
Tek
Türkdoğan,2009,Sanayi
yazarlı:
Sosyolojisine
Giriş,İstanbul,Timaş yayınları •
İki
yazarlı:
Arslantürk,Z.
Ve
Amman,2009,Sosyoloji:Kavramlar-Kurumlar-Süreçler,İstanbul,Çamlıca yayınları •
İkiden
çok
R.Coşkun,R.Bayraktaroğlu,S.Yıldırım,2007,Sosyal
yazarlı: Bilimlerde
Araştırma
Yöntemleri,Sakarya,Sakarya yayınları •
Ekler : Araştırmaya dahil edilmeyen bazı ek bilgiler bu kısımda yer alırlar.
(Anket formları,örneklem listeler,ek tablolar..)
•
YAZIMDA KULLANILACAK ÜSLUP
Yazım aşamasında kelime seçimi ve üslup konusu çok önemlidir. Lisans
sonrası
öğrencilerinin
çalışmalarında
sıkça
rastlanan üslup
hatalarının başında akademik bir çalışmayı gazete yazısı veya siyasi parti bildirisi
şeklinde
yazmaları
akademisyenler,çalışmalarını
gelmektedir.
kafalarındaki
doğruları
Fakat
ispatlamak
için
değil; bulgular ışığında zihinlerde doğrular oluşturmaya katkı sağlamak için yaparlar. Akademisyenler, üslup konusunda şu hususlara dikkat etmelidirler: •
Objektif olunmalıdır. Subjektif, abartılı,duygusal ifadelere yer
verilmemelidir. •
“Ben”, “Benim çalışmam” gibi ,ifadelerden kaçınılmalıdır. Bunun
yerine “bu çalışma”,” .. belirlendi.” Türünden ifadeler benimsenmelidir. •
İfadeler dolaysız, açık, basit bir tarzda ortaya konmalıdır.
“Araştırmacı, yazdığı sayfa sayısı ile değil, sayfaları dolduran bilgilerin geçerli,güvenilir,önemli,anlaşılır olması ile öğünmelidir.” (Niyazi Karasar,1986,Bilimsel Araştırma Yöntemi,Ankara ) •
Söylenecekleri en az kelime ile ifade etmek ve en basit dili kullanmak
gerekir. “Bilim dilinde her gün kullanılan ortak anlamlı sözcüklerin yanı sıra – terimler- diye adlandırılan
özel anlamlı sözcüklerde kullanılır. Bunlar
konuşma dilinin söz değerleriyle ustaca bağdaştırılır,anlaşılırlık kazanırlar kolayca.. Bu yönden terimsel oluş,bilim dilinin ağır,anlaşılmaz,herkesin sökemeyeceği
bir
dil
olduğu
anlamına
Karasar,1986,Bilimsel Araştırma Yöntemi,Ankara ) •
Anlatım bozukluklarına dikkat edilmelidir.
•
İmla kurallarına dikkat edilmelidir.
gelmez.
“(Niyazi
Netice olarak söylemek gerekir ise, rapor yazacak kimsenin; Araştırma sonuçlarının yazılı duruma getirilmesinde uyulması gerekli genel yazım kuralları, tertip ve şekil kurallarını iyi bilmesi gereklidir. Araştırmalar uygun bir şekilde ifade edilmemişlerse layıkıyla takdir edilmezler. Araştırmanın raporlaşma sürecinde bir takım kurallar vardır. Bu kurallar doğrultusunda içeriğin belli sistematik içinde oluşturulması gerekir. Bu ise uzun,zor ve ileri düzeyde yoğunlaşmayı gerektiren düşünsel bir eylem düşmemelidir.
DEĞERLENDİRME SORULARI
olduğu için araştırmacılar yılgınlığa
1)Aşağıdakilerden hangisi, raporun ana bölümlerinden değildir? A)
Giriş B) Kaynakça C) Bulgu ve Yorumlar D) Özet
2)Aşağıdakilerden hangisi, raporun giriş bölümüyle ilgili değildir? A) Problemi belirlemek için genel problem alanı bilinmelidir. B) Amaç yazılırken kesinlikle yanlış anlaşılmalara meydan verilmemelidir. C) Yöntem kapsamlı olmalı, çok fazla detaya yer verilmemelidir. D) Varsayımlar, denenmeyen yargılardır.
3) Aşağıdakilerden hangisi, raporun giriş bölümlerinden değildir? A)
Amaç B) Önem C) Sınırlıklar D) Araştırma Modeli
4) Aşağıdakilerden hangisi raporun giriş bölümünde yer alır? A)
Evren ve örneklem B) Tanım C) Soru cümlesi D) Hipotez
5)
Aşağıdakilerden hangisi, varsayımlarla ilgili değildir?
A) Varsayımlar, denenmeyen yargılardır. B) Varsayımlar, açık olarak belirtilmelidir. C) Çözülmediğinde rahatsızlık veren durumdur. D) Araştırmanın sürecini ve sunucunu etkiler.
Cevap Anahtarı: 1-)b, 2-)d, 3-)d, 4-)d, 5-)c
KAYNAKÇA
•
ALTUNIŞIK Remzi, ‘Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri’, Sakarya
yayınları,2007 •
ARSLANTÜRK
Zeki,
’
Uygulamalı
Sosyal
Araştırma’,İstanbul,Çamlıca Yayınları,2010
•
ERKUL
İhsan,
‘Araştırma Raporlarında Tertip ve Şekil
Meselesi’ Fatih yayınları,1983
•
GÖKÇE Birsen, ‘Toplumsal Bilimlerde Araştırma’, Ankara, Savaş
yayınları,1992 •
KARASAR Niyazi, ‘Bilimsel Araştırma Yöntemi’, 5. Baskı Ankara,1994
