Deba Ibarreko Aditz-taulak (Debaerdikoa)
Antzuolako
Aditz-taulak Badihardugu Euskara Elkartea
9
Iturria: “Antzuolako hizkera”, Jone Larrañaga Koordinatzailea: Maripi Laskurain eta Badihardugu Euskera Elkartea Laguntzaileak: Jone Larrañaga, Lierni Legorburu, Asun Zabalo eta Mila Etxezarreta. Azala eta inprenta: Gertu Komunikaziobide, Oñati Argitalpena: BADIHARDUGU Euskera Elkartea: www.badihardugu.com
[email protected] Otaola hiribidea 1, Markeskoa Jauregia, 20600 Eibar (Gipuzkoa) Tel.: 943121775 I.S.B.N.: 978-84-613-0185-0 Lege Gordailua: SS-1572-2010 Deba Ibarra. 2010eko azaroa
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
atarikoa
Aurkibidea Atarikoa ...........................................................................1 Sarrera...............................................................................2 Indikatiboa .......................................................................5 Baldintza ..........................................................................8 Ahalera ...........................................................................11 Subjuntiboa eta Agintera ..............................................12 Aditz trinkoak ................................................................13
Atarikoa sku artian daukazun lan hau Badihardugu Euskara Elkartiak martxan ipini daben proiektu baten parte da. 2005. urtian martxan jarrittako proiektu honen asmua Deba ibarreko 17 herrixetako aditztaulak osatu eta zabaltzia da.
Tauletan lehenengo Antzuolan esaten dan formia azaltzen da, azpixan batuari dagokixon formia eta azpirago hitanoko formak, lehenengo gizonezkuari berba egitterakuan erabiltzen dana eta gero emakume bati berba egitterakuan erabiltzekua.
Lantxo honetan aditz ezagun eta erabilixenak bakarrik batu nahi izan dittugu modu praktiko eta labur batian danon eskura ipintzeko. Aditzak modu zabalaguan jasota dare Jone Larrañagak egindako “Antzuolako hizkera” liburuan, Antzuolako Udalak argittara emondakuan. Bertan herriko hizkeria batuta dago eta aditza osotasun haundixaguan azaltzen da.
Aditz forma batzuetan parentesixak ikusiko dittuzue, horrek esan nahi dau bi/hiru modutara esan/entzuten dala aditz hori: parentesi barrukua be esanda edo esan barik; esate baterako, doia(r). Hortaz, batzuetan doia eta beste batzuetan doiar erabiltzen da. Beste batzuetan bi aditz-forma be ipini dittugu, forma bixak entzuten diralako berdin samar eta horregaittik bata zein bestia ontzat emon dittugu, notsake/noskio edo balejittuk/n eta balittuk/n esate baterako. Adizkixak kolore argixagua daukenian, ez dirala oso erabilixak esan nahi dau.
E
Ahoz gehixen entzuten diran formak jaso dittugun arren, hemen agertzen diran aditz-formak idazteko orduan erabiltzekuak dira, hau da, lan honetan gure herriko berbetan idazteko balioko doskun proposamena egin nahi izan dogu. Hau dalata, forma osuak idatzi dittugu; gara, ga ahoskatu arren, dogu, dou ahoskatu arren edo zaittugu, zaittuu ahoskatu arren. Horretarako, adizki batzuen formia eta egitturia osatzeko, paradigmen batasunari eta logikiari kasu egiñaz, eta euskera batuari begira lan egin dogu; azken fiñian euskera bat dala erakutsi eta herrikua eta batuaren arteko zubi-lana egitteko asmuaz sortu dogu-eta lan hau.
Lan hau ikusi ondoren konturatzen bazara zure belarrirako ezezagunak diran formak agertzen dirala edo zure inguruan beste modu baten esaten dirala, gustura hartuko dittugu zure komentarixo, iritzi eta proposamen danak. Ia ba, nahi dozun arte!
Badihardugu Euskara Elkartia
1
2
Sarrera
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
Antzuola aldeko aditzaren berezitasunak 1. Partizipiua eta aditz izena - Gaztelerazko -ADO bukaerak Antzuola aldian -AU emon dau aditz berrixetan: pentsau, kantsau, kanbixau, altzau. -IDO bukaerak, berriz, -IDU: entretenidu, mobidu, konsegidu. - Batuko -KI Antzuola aldian -GI egitteko joeria dago: ebagi, erabagi, esegi… Baiña: jaiki. - TA eransten da partizipiuak egitteko: apurtuta, jota, jarritta… -(R)IK be entzun leike, baiña ixa bakarrik IZAN BIHAR atzian jarritta. Etorririk izan bihar dau. / Partidua galdurik izan bihar dabe. - TZEN erabiltzen da nagusiki aditz izenak osatzeko -AU, -TU, -DU, -I eta bestela bukatutako aditzetan: emendatzen, ezagutzen, konpontzen, ibiltzen, jaikitzen, botatzen… (busten-bustitzen, bixak entzuten dira). Baiña joten eta ez jotzen. - TEN erabiltzen da -N-z bukatuetan: esaten, jaten, egoten… Baitta -(T)SI, -TXI eta -(T)ZI-z bukatuetan be: egosten, erakusten, ixten, jazten… Bestalde, ikusten da lehenago I-z bukatuetan -TEN aspektua orokor samarra zala: ebalten, ipintten, etorten, ekarten… esaten dabe oinddio adineko askok. Baiña igurtzitzen zein igurtzen-igurzten. - KETAN be entzuten da, baiña oso gutxi: “Andria beti frotaketan”. - Jo aditzarekin berriz beti -TEN erabiltzen da: “Orduan bailabliak joten zeben.” - KO da gertakizuneko aspektua: pentsauko, ibiliko, beteko… Baiña -GO -N eta -I-z bukatuetan: jango, hilgo, esango… 2. Pluralgilliak - Antzuolan eta Bergara gehixenian ez da pluralgillerik erabiltzen NORI dauken aditzetan: zapatia galdu jako / zapatak galdu jako. Intxaurra emon dost / Intxaurrak emon dost. - IT da NOR-NORK-eko pluralgillia, batuan moduan: prakak erosi dittut. / Kalian ikusi zaittut. - Z da EUKIrena, batuan bezala: dauzkat, neuzkan. Baiña baitta EKARRI aditzarena be: dauzkat, dauzkagu. Euskal Herriko leku gutxittan gertatzen dan gauzia eta oso edadekuen ahoetan bakarrik gordetzen dana. 3. Beste berezittasun batzuk - EBAN/ZEBAN: iraganaldiko 3. pertsonia nagusiengan bixetara entzuten da: eban/zeban, etorren/zetorren, otsan/zotsan. Nagusiengan lehena oso arrunta bada be, Z-dun formak nagusitzen ari dira. Forma batzuk beti entzun dira Z-rekin: zan, zittuan, ziharduan… - NOTSAKE/NOSKIO: bi formak entzuten dira. (Ik. taulak). - GIÑAN: asko entzuten da egitten zentzuan: kaka(g)iñan, txixa(g)iñan, bidegiñan, esolagiñan… - KIN: ZEIÑEKIN edo ZEREKIN pentsau, sinistu, enamorau, konfiau, ahaztu, poztu… esaten da eta ez ZEIÑENGAN edo ZERTAZ. - JAT: NOR-NORI-NORK-en Bergaran jat/dotsat bi formak erabili dira baiña Antzuolan beti jat. - NOR-NORI-NORK: Antzuolan harek neri emon “dost” esaten da beti, iñoiz ez “dosta”.
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
Sarrera
4. Jokaera berezixa daukaten aditzak NOR-NORI Ondorengo aditzak jokaera hau daukate, nahiz eta batzuk NOR edo NOR-NORK bezala be erabiltzen daben. - Akordau, ahaztu: Etxat akordau periodikua hartzia. / Zure izena ahaztu jat. - Pentsau, hasarretu, amorratu, entendidu, begittandu, damutu…: Gaizki pentsatzen jat esan dozuna. / Hasarretu jakon eta platerak lurrera botatzen hasi zan. / Aittajaunak ezotsan saririk emon, amorratu jakon eta txistua bota zotsan. / Hari asko entenditzen jako zezenen gaiñian. / Triste zeuala begittandu jatan. / Segi hola eta egunen baten garbatuko (edo damutuko) jatzu. Baiña: Nik desberdin pentsatzen dot. / Nerekin hasarretu (edo amorratu) da. / Damutuko zate… be bai. - Izena: Zela jatzu izena?/ Amari Klementa jako izena. Baiña: Zela dozu (edo daukazu) izena be bai. - Urtiak egin, bete, kunplidu: Neri egitten jat 87 urte eta Joxepari egitten jako 63. Baiña: 87 urte egin dittu (edo bete edo kunplidu be bai). - Hirugarren pertsonei dagozkixen adizkixak gordetzen dira bakarrik: NOR haura eta haiek, eta NORI pertsona danak. Hortaz, ni-zuri eta gu-hari eta halakorik ez da. - J-tankerako ebakerak egitten dira: jako, jatzu, jakue... EZ partikuliarekin batzerakuan TX bihurtzen da: Pastelak etxat gustatzen, sekula etxatzu ahaztuko... - Indikatibuan iraganeko adizkixak oraiñaldikuari -N erantsita osatzen dira: jako>jakon, jatzu>jatzun. NORK (NOR-NORK eta NOR-NORI-NORK) - Urten eta igo (edo ixo): Berandu urten dot etxetik. / Txakurrak urten dost bidera. / Urbixara ixo giñuan. Baiña gaur egun NOR jokaeraz be entzuten dira: Jertse barik urten naiz. / Besua urten jat. / Etxera ixo naiz. - Bihar (behar): NOR-dun aditzekin doianian be bai: Bihar ez dot Donostiara juan bihar. Hau da erabillera zaharra, nahiz eta Donostiara juan bihar naiz be arrunta dan gaur egun. - Ezin, ostera, ondoko aditzaren arabera jokatzen da: Bihar ezin naiz etorri. / Ezin dozu ardaurik eran. - Autsi, eutsi aditzaren agintera trinkua entzun leike. Zuka: autsi (har ezazu hau). Hika gizona: autsa (har ezak hau). Hika emakumia: autson (har ezan hau). Hika plurala, gizona: autsaz. Hika plurala, emakumia: autsonaz. - Baldintza, ahalera edo subjuntibua saihesteko aditza jokatu barik erabiltzen da: guk zu dantzan ikusi ezkio, barre egingo giñuke / zu gurera etortzia nahi dot / zuk ni ekarri ezkio, nik zu eruango ziñuzket... - Soiltzia nabarmena da baldintzan, ahaleran, subjuntibuan eta aginteran; baiña indikatibuan be soiltzia emoten da; esate baterako, ziñuzten erabiltzen da zortzi adizki desberdin esateko: guk zu ziñuzten, guk zuek ziñuzten, nik zuek ziñuzten... (Ik. taula) - NOR-NORK aditzetan alternantzia batzuk emoten dira: 1. -Ñ/-NDD alternantzia: giñuztan/gindduztan, giñuzun/gindduzun, giñuzuen/gindduzuen... 2. -e/-a alternantzia: ziñuzten/ziñuztan, giñuztan/giñuzten... NOR-NORI-NORK - Lagundu, itxoin, jarraittu, segi(du), begiratu: Etxeraiño lagundu zostan. / Plazan itxoingo dotsut. / Atzetik jarraittu doste. / Arpegira begiratu dost. - Iritzi: Gaizki iritzi notsan zuk esandakuari. / Zer irizten jatzue plaza berrixari? Oso galduta. Deizkion forma trinkua be entzuten da: berak deizkionian basora juan eta iñon arbolak botatzen dittu. - Ekin, laga, jarein: Goguakin ekin jao kurtso berrixari / Lanari laga eta etxera etorri zan / Txakurrari jareinxozu. - Eragin: Pedalei gogor eragin / Asko eragin jao andrian akzidentiak.
3
4
Sarrera
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
5.Aditz trinkuak - Egon, ibili, juan, etorri, jakin, eruan, ekarri, euki, erabilli, jardun eta esan-ek (diño…) jokaera trinkua be badaukate (Ikus taulak). - Jardun aditza bizi-bizirik dago eskualdian, Euskal Herriko leku gehixenetan ez bezala. - Ez dago pluralgillia erabiltzeko joera haundirik, tauletan zenbait trinkoren pluralak sartu badittugu be, gehixenetan singularrak eta pluralak forma bera hartzen dabe: Besapian botillak dakat (dakartzat). - Adiñekuen artian asko erabiltzen da ESAN aditzaren trinkua: ze ete diño Iñakik? (ez: ze kontatzen dau Iñakik?) / Ze diñozu? (ez: ze kontatzen dozu?) - Dirudi, deizkion, darixola, autsi…bezalako adizki trinko bakartuak be entzuten dira. Noizbait erabillitako adizkeren azken arrastuak dirudite.
6.Hiketa - Hitano alokutibuan J- erabiltzen da aditz hasieran, oraiñaldixan: juat, jonat, jakixat, jaukan… EZ aurretik daukanian, -TX bihurtzen da: etxuat, etxonat, etxakixat, etxaukan… - Menpeko perpausekin ez da forma alokutiborik erabiltzen: Etxuat uste etorriko danik. / Denpora ona egingo dabela esan jok Pellok. / Preguntaixok noiz datorren. Erabillera hau aldrebestu egin da aspaldian, gaztien ahotan batez be, eta horrelako esaldi okerrak entzuten dira: Etxuat uste etorriko dokenik. / Denpora ona egingo jokela esan jok Pellok. / Preguntaixok noiz jatoken. Hitanozko forma alokutibuak ez dabe - LA, - N, -LAKO edo gisako atzizki menperatzaillerik onartzen. Menpeko aditza hi pertsonakua danian, ostera, jarri leixoke atzizkixa aditzari: Esan jok heuk daukakela giltzia. / Pentsatzen jonat hi gizurretan habillela nerekin. / Emoten jon sekula eztonala gizonik ikusi. - Baldintzan bada alokutiborik? Gramatikalarixak diñue ezetz. Adiñekuen berbetiari erreparatuta, konturatu gara zenbat eta zaharragua eta hiztun hobia izan, orduan eta gutxiago erabiltzen dabela alokutibua baldintzan. Nik hori jakin izan baneu enintzuan juango. / Haura nor balitz etzuan huskerixa horregaittik hasarretuko. Edozein modutan, gaur egun jende gehixenak darabil alokutibua baldintzako forma gehixenetan: Nik hori jakin izan banejok enintzuan juango. / Haura nor balitzok etzuan huskerixa horregatik hasarretuko.
7.Berorika Berorika be egitten zan sasoi baten jende inportantiarekin, abadiarekin, abokatuarekin edo medikuarekin, adibidez. Jango dau hamarretakotxo bat berorrek? / Noiz etorriko da beroi ama konfesatzera? Hirugarren pertsonako aditza erabiltzen da. Menpekotasuna adierazten dau trataera honek eta gaur egun ez da erabiltzen, adar-soiñuan edo aspaldiko kontuak esaterakuan ez bada.
8.Ohar orokorrak Ahaleran, subjuntibuan eta aginteran formarik erabillienak bakarrik jaso dittugu hemen, baiña Jone Larrañagak idatzittako “Antzuolako hizkera” liburuan badauzkazue hemen jaso gabeko beste forma batzuk be. Aditz trinkuen kasuan be, baldintzaren ondorixuak ez dittugu jaso, ia ez dalako erabiltzen; eta Joneren liburuan hemen agertzen ez diran aldaera gehixago be topau zeinkie.
5
Indikatiboa
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR / Indikatibua ORAINA NI
HI (g) HI (e) HAURA
GU
ZU ZUEK HAREK
LEHENA
naiz
ni(n)tzan
naiz
nintzen
nok non
nitzuan ni(n)tzonan
haiz
hitzan
haiz
hintzen
haiz
hitzanan
haiz
hintzen
da
zan
da
zen
dok don
zuan zonan
ga(ra)
giñan
gara
ginen
gaittuk gaittun
giñuztan giñuztanan
za(ra)
ziñan
zara
zinen
za(re)te
ziñaten
zarete
zineten
di(r)e/di(r)a
zi(r)en/zi(r)an
dira
ziren
dittuk dittun
zittu(zt)an zittu(zta)nan
Emakumezkuen alokatibuan a/e alternantzia dago: giñuztanan/giñuztenan
NOR-NORI / Indikatibua - Oraiña NERI HAURA
HIRI (g)
HIRI (e)
GURI
ZURI
ZUEI
HAREI
jat
jak
jan
jako
jaku
jatzu
jatzue
jakue/jate
zait
zaik
zain
zaio
zaigu
zaizu
zaizue
zaie
jakok jakon
jakuk jakun
jatak/jatek jatan/jaten HAREK
HARI
jakuek/jatek jakone/ jatene
jat
jak
jan
jako
jaku
jatzu
jatzue
zaizkit
zaizkik
zaizkin
zaizkio
zaizkigu
zaizkizu
zaizkizue
jakok jakon
jakuk jakun
jatak/jatek jatan/jaten
jakue/jate zaizkie
jakuek/jatek jakone/jatene
NOR-NORI / Indikatibua - Lehena NERI HAURA
HIRI (g)
HIRI (e)
GURI
ZURI
ZUEI
HAREI
jatan/jaten
jatan
jatanan
jakon
jakun
jatzun
jatzuen
jakuen/jaten
zitzaidan
zitzaian
zitzainan
zitzaion
zitzaigun
zitzaizun
zitzaizuen
zitzaien
jakuan jakonan
jakuan jakunan
jatan jatanan HAREK
HARI
jakuen/jaten jakonen/jatenen
jatan/jaten
jatan
jatanan
jakon
jakuan
jatzun
jatzuen
jakuen/jaten
zitzaizkidan
zitzaizkian
zitzaizkinan
zitzaizkion
zitzaizkigun
zitzaizkizun
zitzaizkizuen
zitzaizkien
jakuan jakonan
jakuan jakunan
jatan jatanan
Aditz forma berberak erabiltzen dira singularrian eta pluralian: bidian otsua(k) agertu jat/jatan
jakuen/jaten jakonen/jatenen
6
Indikatiboa
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR-NORK / Indikatibua - Oraiña NIK NI
HIK (g)
HIK (e)
HAREK
GUK
ZUK
ZUEK
nok
non
nau
nazu
nazue
nabe
nauk
naun
nau
nauzu
nauzue
naute
najok/nauk najon/naun HI (g)
HI (e)
HAURA
najuek najone
haut
hau
haugu
habe
haut
hau
haugu
haute
haut
hau
haugu
habe
haut
hau
haugu
haute
dot
dok
don
dau
do(g)u
dozu
dozue
dabe
dut
duk
dun
du
dugu
duzu
duzue
dute
jok jon
juau jonau
juat jonat GU
juek jone
gaittuk
gaittun
gaittu
gaittuzu
gaittuzue
gaituk
gaitun
gaitu
gaituzu
gaituzue
gaittuk gaittun ZU
ZUEK
HAREK
HAREK
gaittue gaituzte
gaittuek gaittune
zaittut
zaittu
zaittu(g)u
zaittue
zaitut
zaitu
zaitugu
zaituzte
zaittuet
zaittue
zaittue(g)u
zaittue
zaituztet
zaituzte
zaituztegu
zaituztete
dittut
dittuk
dittun
dittu
dittu(g)u
dittuzu
dittuzue
dittue
naute
dituk
ditun
ditu
ditugu
dituzu
dituzue
dituzte
jittuk jittun
jittuau jittunau
jittuat jittunat
jittuek jittune
NOR-NORK / Indikatibua - Lehena NIK NI
HIK (g)
HIK (e)
HAREK
GUK
ZUK
ZUEK
nindduan
ninddunan
nindduan
nindduzun
nindduzuen
nindduen
ninduan
nindunan
ninduen
ninduzun
ninduzuen
ninduten
nindduan ninddunan HI (g)
HI (e)
HAURA
nindduen ninddunen
hinddutan
hinduan
hindduan (1)
hindduen
hindudan
hinduen
hindugun
hinduten
hinddunan
hinddunan
hinddunan
hinddune/an
hindudan
hinduen
hindugun
hinduten
neban
huan
honan/hebanan
zeban
giñuan
ziñuan
ziñuen
nuen
huen
huen
zuen
genuen
zenuen
zenuten
juan jonan
giñuan giñunan
najuan najonan GU (2)
ZUEK
HAREK
zeben zuten
juen jonen
giñuztan
giñuztanan
giñuz(t)en
giñuzun
giñuzuen
giñuzten
gintuan
gintunan
gintuen
gintuzun
gintuzuen
gintuzten
giñuztan giñuztanan ZU
HAREK
giñuzt(i)en giñuztenan
ziñuzten/an
ziñuz(t)en
ziñuzten/an
ziñuzten
zintudan
zintuen
zintugun
zintuzten
ziñuzten/an
ziñuzten
ziñuzten
ziñuzten
zintuztedan
zintuzten
zintuztegun
zintuzteten
nittuan
hittuan
hittunan
zittuan
giñu(t)zen
ziñu(t)zen
ziñuzten
nituen
hituen
hituen
zituen
genituen
zenituen
zenituzten
jittuan jittunan
giñuztan giñuztanan
najittuan najittunan
(1) Emakumezkoentzat ginddunan eta gizonezkoentzat gindduan ere erabiltzen dira. (2) Forma batzuetan giñuztan, giñuzun, giñuz(t)en… “ñ” eta “ñdd” forma bixak entzuten dira.
zittuen zituzten
jittuen jittunen
7
indikatiboa
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR-NORI-NORK / Indikatibua - Oraiña (singularra eta plurala) NERI NIK
HIRI (g)
HIRI (e)
HARI
GURI
ZURI
ZUEI
dostat
do(sta)nat
jat
dotsut
dotsuet
jet
diat
dinat
diot
dizut
dizuet
diet
jotset jotse/anet
jotsat jotsanat HIK (g)
HIK (e)
HAREK
dostak
jak
doskuk
jek
didak
diok
diguk
diek
dostan
jan
doskun
jen/jane
didan
dion
digun
dien
dost
dost/dosk
don
jao
dosku
dotsu
dotsue
jaue
dit
dik
din
dio
digu
dizu
dizue
die
jotsak jotsan
joskuk joskun
jostak jostan GUK
jotsek jotse/ane
dosta(g)u
dostana(g)u
jau
dotsu(g)u
dotsue(g)u
jeu
diagu
dinagu
diogu
dizugu
dizuegu
diegu
jotseu jotsene/au
jotsau jotsanau ZUK
ZUEK
HAREK
HAREI
dostazu
jatzu
doskuzu
jetzu
didazu
diozu
diguzu
diezu
dostazue
jatzue
doskuzue
je/atzue
didazue
diozue
diguzue
diezue
doste
doste
done
jaue
doskue
dotsue
dotsue
jaue
didate
diate
dinate
diote
digute
dizute
dizuete
diete
jotsek otsane
joskuek joskune
jostek jostane
jotsek jotsene
Aditz-forma berberak erabiltzen dira singularrian eta pluralian: harek neri sagarra(k) emon dost/zostan. Jotzet/jotset aldaera dago.
NOR-NORI-NORK / Indikatibua - Lehena (singularra eta plurala) NERI NIK
HIRI (g)
HIRI (e)
HARI
GURI
ZURI
ZUEI
nostan
no(sta)nan
notsan
notsun
notsuen
notsen
nian
ninan
nion
nizun
nizuen
nien
najotsan najotsanan HIK (g)
HIK (e)
HAREK
najotsen najotsanen
hostan
hotsan
hoskuan
hotsen
hidan
hion
higun
hien
hostanan
hotsanan
hoskunan
hotse/anen
hidan
hion
higun
hien
zostan
hostan
hostanan
zotsan
zoskun
zotsun
zotsuen
zotsen
zidan
zian
zinan
zion
zigun
zizun
zizuen
zien
jotsan jotsanan
joskuan joskunan
jostan jostanan GUK
jotsen jotse/anen
gonstan
gonstanan
gontsan
gontsun
gontsuen
gontsen
genian
geninan
genion
genizun
genizuen
genien
gontsan gontsanan ZUK
ZUEK
HAREK
HAREI
gontsen gontse/anen
zostazun
zontsan/jatzun*
zoskuzun
zontsen*
zenidan
zenion
zenigun
zenien
zostazuen
zontsen/jatzuen*
zoskuzuen
zontsen*
zenidaten
zenioten
zeniguten
zenieten
zosten
hosten
hostanen
zotsen
zoskuen
zotsuen
zotsuen
zotsen
zidaten
ziaten
zinaten
zioten
ziguten
zizuten
zizueten
zieten
jotsen jotsanen
joskuen joskunen
josten jostanen
jotsen jotsenen
* Zotsazun eta zotsazuen formak be erabiltzen dira. “notsan, gontsan, zontsan…..” idatzi badogu be, kasurik gehixenetan “notzan, gontzan, zontzan….. “ entzuten dira eta nagusi batzuk “notxan, gontxan, …” ahoskatzen dabe.
8
baldintza
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR / Baldintza eta Ondoriua ONDORIOA
BALDINTZA NI
HI (g) HI (e) HAURA
GU
banitz
nitzake
banintz
nintzateke
banitzok banitzon
nitzakek nitzaken
bahitz
hitzake
bahintz
hintzateke
bahitz
hitzake
bahintz
hintzateke
balitz(1)
litzake
balitz
litzateke
balitzok balitzon
litzakek litzaken
bagiña
giñake
bagina
ginateke
giñakek giñaken ZU ZUEK HAREK
baziña
ziñake
bazina
zinateke
baziñate
ziñakie
bazinete
zinatekete
balira
lirak(i)e
balira
lirateke
(1) Batzuk balitz/balitza bereizten dabe. Baldintza iraganian erabiltzen dabe. Ama etxera jungo balitz/ Ama iaz Errioxara jun balitza.
NOR-NORI / Baldintza NERI HAURA
HIRI (g)
HARI
GURI
ZURI
ZUERI
HARERI balitzakue
balitzat
balitzak
balitzan
balitzako
balitzaku
balitzazu
balitzazue
balitzait
balitzaik
balitzain
balitzaio
balitzaigu
balitzaizu
balitzaizu
balitzakok balitzakon
balitzakuk balitzakun
balitzatek balitzaten HAREK
HIRI (e)
balitzaie
balitzakuek balitzakone
balitzat
balitzak
balitzan
balitzako
balitzaku
balitzazu
balitzazue
balitzakue
balitzaizkit
balitzaizkik
balitzaizkin
balitzaizkio
balitzaizkigu
balitzaizkizu
balitzaizkizue
balitzaizkie
balitzakok balitzakon
balitzakuk balitzakun
balitzatek balitzaten
balitzakuek balitzakone
Galartza auzoko lekuko batek beste erro bat be erabilli zeban, eta halakuak esan zittuan: balejat, balejak, balejan, balejako, balejaku, balejatzu, balejatzue, balejakue. Dana dala, balitzat erakuak gehixago eta errazago erabiltzen zittuan.
NOR-NORI / Ondoriua NERI HAURA
HIRI (g)
HIRI (e)
GURI
ZURI
ZUEI
HAREI
litzata/eke
litzatakek
litzataken
litzakio(ke)
litzaki(g)uke
litzakitzu
litzakizue
litza(ko)kie
litzaidake
litzaiake
litzainake
litzaioke
litzaiguke
litzaizuke
litzaizueke
litzaieke
litzakiok litzakion
litzakiguk litzakigun
litzatakek litzataken HAREK
HARI
litzakuek litzakuen
litzata/eke
litzatakek
litzataken
litzakio(ke)
litzaki(g)uke
litzakizu
litzakizue
litza(ko)kie
litzaizkidake
litzaizkiake
litzaizkinake
litzaizkioke
litzaizkiguke
litzaizkizuke
litzaizkizueke
litzaizkieke
litzakiok litzakion
litzakiguk litzakigun
litzatakek litzataken
litzakuek litzakuen
Galartza auzoko lekuko batek beste erro bat be erabili zeban, eta halakuak esan zittuan: najatake, lejakek, lajakuke, laatzuke, laatzukie, litzakokie. Eta berdin pluralian. Dana dala, litzatake erakuak gehixago eta errazago erabiltzen zittuan.
9
baldintza
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR-NORK / Baldintza NIK NI
HI (g)
HI (e)
HAURA
HIK (g)
HIK (e)
HAREK
GUK
ZUK
ZUEK
banindduk
baninddun
baninddu
banindduzu
banindduzue
baninddue
baninduk
banindun
banindu
baninduzu
baninduzue
banindute
bahinddut
bahinddu
bahinddu(gu)
bahinddue
bahindut
bahindu
bahindugu
bahindute
bahinddut
bahinddu
bahinddu(gu)
bahindduene
bahindut
bahindu
bahindugu
bahindute
baneu
baheu
baheu
baleu
bagiñu
baziñu
baziñu(ki)e
banu
bahu
bahu
balu
bagenu
bazenu
bazenute
balejok balejon
bagiñu(ke)k bagiñu(ke)n
banejok banejon GU
ZUEK
HAREK
balebe balute
balejuek balejone
bagiñuzke(k)
bagiñuzken
bagiñutz
bagiñuzu
bagiñuzue
bagiñuzte
bagintuk
bagintun
bagintu
bagintuzu
bagintuzue
bagintuzte
bagiñutzek bagiñutzen ZU
HAREK
bagiñuztek bagiñuzten
baziñuzket
baziñu(t)z
baziñuzte(g)u
baziñuzte
bazintut
bazintu
bazintugu
bazintuzte
baziñuzk(i)et
baziñuzte
baziñuztegu
baziñuzt(i)e
bazintuztet
bazintuzte
bazintuztegu
bazintuztete
banittu
bahittu
bahittu
balittu
bagiñu(t)z
baziñu(t)z
baziñuzte
balittu(zki)e
banitu
bahitu
bahitu
balitu
bagenitu
bazenitu
bazenituzte
balituzte
banejittuk banejittun
bal(ej)ittuk bal(ej)ittun
balejittuek balejittune
Zu eta zuek formatan "ñ" eta "ñdd" forma bixak entzuten dira. Adibidiak: baziñuzt-baziñddut, baziñuz-bazindduz, baziñuzte-bazindduzte. Dana dala, "dd" ahoskeria gero eta gutxiago entzuten da.
NOR-NORK / Ondoriua NIK NI
HIK (g)
HIK (e)
HAREK
GUK
ZUK (1)
ZUEK
ninddukek
nindduken
nindduke
nindduzuke
nindduzukie
ninddukie
nindukek
ninduken
ninduke
nindukezu
nindukezue
nindukete
ninddukek nindduken HI (g)
HI (e)
HAURA
ninddukiek ninddukene
hindduket
hindduke
hindduke(g)u
hinddukie
hinduket
hinduke
hindukegu
hindukete
hindduket
hindduke
hindduke(g)u
hinddukene
hinduket
hinduke
hindukegu
hindukete
neuke
heuke
heuke
leuke
giñuke
ziñuke
ziñukie
leukie
nuke
huke
huke
luke
genuke
zenuke
zenukete
lukete
le(je)ukek le(je)uken
giñukek giñuken
neukek neuken GU
leukiek leukene
giñuzkek
giñuzken
giñuzke
giñuzuke
giñuzukie
giñuzkie
gintuzkek
gintuzken
gintuzke
gintuzkezu
gintuzkezue
gintuzkete
giñuzkek giñuzken ZU
ZUEK
HAREK
HAREK
giñuzkiek giñuzkene
ziñuzket
ziñuzke
ziñuzke(g)u
ziñuzkie
zintuzket
zintuzke
zintuzkegu
zintuzkete
ziñuzkiet
ziñuzkie
ziñuzke(g)u
ziñuzkie
zintuzketet
zintuzkete
zintuzketegu
zintuzketete
nittuzke
hittu(z)ke
hittu(z)ke
littuzke
giñuzke
ziñuzke
ziñuzkie
littuzkie
nituzke
hituzke
hituzke
lituzke
genituzke
zenituzke
zenituzkete
lituzkete
littuzkek littuzken
giñuzkek giñuzken
nittu(z)kek nittu(z)ken
littuzkiek littuzkene
10
baldintza
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR-NORI-NORK / Baldintza (singularra eta plurala) NERI NIK
HIRI (g)
HIRI (e)
HARI
banosta(k)
banosta(n)
banotsa
banotsu
banotsu(ki)e
banik
banin
banio
banizu
banizue
GURI
ZURI
ZUEI
HAREI banotse banie
banotsak banotsan HIK (g)
HIK (e)
HAREK
banotzek banotzen
bahosta
bahotsa
bahoskuk
bahotsek
bahit
bahio
bahigu
bahie
bahosta
bahotsa
bahoskun
bahotsen
bahit
bahio
bahigu
bahie
balosta
balosta
balostan
balotsa
balosku
balotsu
balotsue
balotse
balit
balik
balin
balio
baligu
balizu
balizue
balie
bal(ej)otzak bal(ej)otzan
baloskuk baloskun
bal(ej)ostak bal(ej)ostan GUK
bal(ej)otzek bal(ej)otzene
ba(g)onsta
ba(g)onsta
bagontsa
bagontsu
bagontsue
bagenik
bagenin
bagenio
bagenizu
bagenizue
bagontze bagenie
bagontsak bagontsan ZUK
ZUEK
HAREK
bagontzek bagontzen
balostazu
bazontsa
baloskuzu
bazontse
bazenit
bazenio
bazenigu
bazenie
balostazue
bazontse
baloskuzue
bazontse
bazenidate
bazeniote
bazenigute
bazeniete
baloste
baloste
baloste/ane
balotse
baloskue
balotsue
balotsue
balidate
baliate
balinate
baliote
baligute
balizute
balizuete
bal(ej)ostek bal(ej)ostene
balotse baliete
balejotzek baloskuek balejotze/ane baloskuene
bal(ej)otzek bal(ej)otzene
Zeiñi 3. pertsona danian bi adizki erabiltzen dira: banoskio/banotsa, baloskio/balotsa, bagonskio/bagontsa, bazonskio/bazontsa, baloskiue/balotse...
NOR-NORI-NORK / Ondoriua (singularra eta plurala) NERI NIK
HIRI (g)
HIRI (e)
HARI
GURI
ZURI
ZUEI
nostakek
nostaken
notsake/noskio
notsuke
notsukie
notsakie/noskie
niake
ninake
nioke
nizuke
nizueke
nieke
notsakek/noskiok notsaken/noskion HIK (g)
HIK (e)
HAREK
notsakiek/noskiek notsakien/noskien
hostakek
hotsakek/hoskio(k) hoskukek
hotsakie/hoski(u)ek
hidake
hioke
higuke
hieke
hostaken
hotsaken/hoskio(n)
hoskuken
hotsakiene/hoski(u)ene
hidake
hioke
higuke
hieke
loskuke
lostake
lostakek
lostaken
lotsake/loskio
lidake
liake
linake
lioke
lostakek lostaken GUK
lotsakek/loskiok lotsaken/loskion
liguke
lotsuke
lotsukie
lotsakie/loski(u)e
lizuke
lizueke
lieke
loskukek loskuken
lotsakiek/loski(u)ek lotsakiene/loski(u)ene
gonstake
gonstaken
gontsake/gonskio
gontsuke
gontsukie
gontseke/gonskie
geniake
geninake
genioke
genizuke
genizueke
genieke
gontsakek/gonskiok gontsaken/gonskion ZUK
ZUEK
HAREK
HAREI
gontsekek/gonskiuek gontsekene/gonskiene
lostakezu
zontsake/zonskio
losku(t)zuke
zontsakie/zonski(u)e
zenidake
zenioke
zeniguke
zenieke
lostakezue
zontsakie/zonskiue losku(t)zukie
zontsakie/zonskie
zenidakete
zeniokete
zeniekete
zenigukete
lostakie
lostakie (1)
lostakiene (1) lotsakie/loski(u)e
loskueke (2) lotsukie
lotsukie
lotsakie/loski(u)e
lidakete
liakete
linakete
ligukete
lizuekete
liekete
lostekiek lostekiene
liokete
lotsakiek/loski(u)ek loskuekek lotsakiene loskuene
lizukete
lotsakiek/loski(u)ek lotsakiene
“notsan, gontsan, zontsan…..” idatzi badogu be, kasurik gehixenetan “notzan, gontzan, zontzan….. “ entzuten dira eta nagusi batzuk “notxan, gontxan, …” ahoskatzen dabe.
NOR-NORK / Ahalera
NOR / Ahalera ORAIÑA / HIPOTETIKUA NI
HI (g) HI (e) HAURA
GU
ZU ZUEK HAREK
LEHENA
HAREK
GUK
ZUK
ZUEK
HAREK
LEHENA
neikien
neike
neikien
naiteke
nintekeen
dezaket/nezake
nezakeen
neikek neiken
nejeikien nejeik(i)enan
neikek neiken
neikian neikienan
heike
heikien
haiteke
hintekeen
heike
heikien
haiteke
hintekeen
NIK
HIK (g) HIK (e)
heike
heikien
dezakek/hezake
hezakeen
heike
heikienan
dezaken/hezake
hezakeen
leike
zeikien
leike
zeikien
daiteke
zitekeen
dezake/lezake
zezakeen
leikek leiken
jeikien jeik(i)enan
leikek leiken
jeikian jeikienan
geinke/gein(z)ke
geinkien/gein(z)kien
geinke/geinkiu
geinkien
gaitezke
gintezkeen
dezakegu/genezake
genezakeen
geinkek geinken
geinkien geinkienan
HAREK
zeinke
zein(z)kien
zaitezke
zintezkeen
zeinkie/zeizkie
zein(z)kien
zaitezkete
zintezketen
GUK
ZUK ZUEK
zei(n)ke(t)(zu)
zeinkien/zeikezun
dezakezu/zenezake
zenezakeen
zei(n)ki(zu)e
zeinkien/zeikezuen
dezakezue/zenezakete
zenezaketen
leizke
zeizkien
leikie
zeikien
daitezke
zitezkeen
dezakete/lezakete
zezaketen
leizkek leizken
jeizkien jeizk(i)enan
leikiek/jeikiek leikiene/jeikiene
jeikien jeikienen
ORAIÑA / HIPOTETIKUA
HIK
ORAIÑA / HIPOTETIKUA
neike
NOR-NORI-NORK / Ahalera NIK
11
ahalera
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
HARI
HARI
HARI
HARI
HARI
HARI
HARI
HAREK
NOR-NORI / Ahalera LEHENA
ORAIÑA / HIPOTETIKUA NIRI
neiki(x)o/neixoke
neiki(x)on
leiket/leidake
zeikidan
diezaioket/niezaioke
niezaiokeen
dakidake/lekidake
zekidakeen
neiki(x)ok neiki(x)on
neikixuan neikixonan
leikedakek
jeikien/jeikian
heiki(x)ok/n
heiki(x)on/an
diezaiokek-n/hiezaioke
hiezaiokeen
HIRI
HARI
HURA
LEHENA
HURA
jeikien/jeikian
daki(n)ake/leki(n)ake
zeki(n)akeen
leiki(x)o/leixoke
zeikixon
leiki(x)oke
zeikion
diezaioke/liezaioke
ziezaiokeen
dakioke/lekioke
zekiokeen
leikixok/leiki(x)uan leikixon/leikixonan
jeikien jeikenan
leiki(x)ok leiki(x)on GURI
HURA
leikek/n
geinki(x)o
geinkixon
leiki(g)u
zeiki(g)un
diezaiokegu/geniezaioke
geniezaiokeen
dakiguke/lekiguke
zekigukeen
geinkixo(ke)k geinkixo(ke)n
geinkixuan geinki(x)onan
leiki(g)uk leiki(g)un ZURI
HURA
zeinkio
zeinkion
diezaiokezu/zeniezaioke
zeniezaiokeen
zeinki(u)e
zeikizuen
diezaiokezue/zeniezaiokete
zeniezaioketen
leikiue
zeikixuen
leiki(x)ue/leiki(x)okie
zeikixuen
diezaiokete/liezaiokete
ziezaioketen
dakieke/lekieke
zekiekeen
leikiuen leikiuen
jeikixuen jeikixona/en
leikixuek leikixuen
jeiki(u)en jeiki(u)enan
ZUEI
HAIEI
HURA
HURA
HURA
leikizu
zeikizun
dakizuke/lekizuke
zekizukeen
leikizue
zeikizuen
dakizueke/lekizueke
zekizuekeen
12
subjuntiboa eta agintera
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
NOR / Subjuntibua NI
naiñ nadin
HAURA
GU
daiñ/deiñ
zeiñ
dadin
zedin
gaittezen/gaitt(i)en gaitezen
ZU
zaittezten/zaizt(i)en zaitezten
HAREK
Apuntatzera noia, ahaztu ez Apuntau egik hori, ahaztu ez Apuntau egin hori, ahaztu ez Apuntau dagixela, ahaztu ez Apuntau dagigun, ahaztu ez Apuntau egizu, ahaztu ez Apuntau egizue, ahaztu ez Apuntau dagixela, ahaztu ez
daittezen/daittien*
zeittien
daitezen
zitezen
Nik haura ikusi Harek haura ikusi Guk haura ikusi Zuk haura ikusi Zuek haura ikusi Harek haura ikusi
DAIDAN dezadan DAIXEN dezan DAIGUN dezagun DAIZUN / DEIZUN dezazun DAIZUEN dezazuen DAIXEN /DEIXEN dezaten
NEIXEN nezan ZEIXEN zezan ZEIZUN zenezan ZEIZUEN zenezaten ZEIXEN zezaten
NOR-NORI-NORK / Subjuntibua (Nor 3. singularra)
* deittien, daisten.
Nik hari oratu Hik (mutilla) hari oratu Hik (neskia) hari oratu Harek hari oratu Guk hari oratu Zuk hari oratu Zuek hari oratu Harek hari oratu
DAIXOTEN / DAIXUAN diezaiodan DAIXOKEN / DAIXUAN diezaioan DAIXON diezaionan DAIXON diezaion DAIXO(G)UN diezaiogun DAI(X)OZUN diezaiozun DAI(X)OZUEN diezaiozuen DAIXUEN diezaioten
NEIXON niezaion HEIXON hiezaion HEIXON hiezaion ZEIXON ziezaion
ZEIXUEN ziezaioten
NOR-NORI / Aginteria
NOR / Aginteria
NERI
NI HI
(Hori/horrek neri) (Hori/horrek hiri, mutilla) (Hori/horrek hiri, neskia) (Hori/horrek hari) (Hori/horrek guri) (Hori/horrek zuri) (Hori/horrek zueri) (Hori/horrek hareri)
DAKIDAN DAKIXAN DAKIÑAN / DAKIXANAN DAKIXON / DEKIXON DAKIGUN / DEIKIGUN DAKIZUN / DEIKIZUN DAKIZUEN DAKIXUEN
NOR-NORK / Subjuntibua (Nor 3. singularra)
zaittezen/zaittien zaitezen
ZUEK
NOR-NORI / Subjuntibua (Nor 3. singularra eta plurala)
ha(r)i
HAURA
HARI
HI (g)
hakitt
hakixo/hakiok
HI (e)
hakitt
hakixo
GU ZU ZUEK
zaitte zaitez
NOR-NORK / Aginteria
zaizte zaitezte
HAREK HIK (g) naik
NI
HIK (e) naiñ
ZUK
ZUEK
naizu
naizue
HAURA
egik
egiñ
egizu
egizue
GU
gaittezek
gaittezen
gaitzue
gaitzue
HAREK
egitzek/itzak egitzen/itzan
egizu
egizue
Normalian aurreko aditzari lotuta juaten da, eta “e” eta “i” arteko “g” ez da ahoskatzen.
NOR-NORI-NORK / Aginteria NERI
HIRI (g)
HIRI (e)
HARI
GURI
ZURI
ZUEI
HAREI
NIK HIK (g)
egidak
egixok
egiguk
egixek
HIK (e)
egidan
egixon
egigun
egixene /egixone(1)
ZUK
egidazu
egi(x)ozu/egiotzu
egiguzu
egi(x)ozue / egie(t)zu
ZUEK
egidazue
egi(x)ozue/egiotzu
egiguzue
egi(x)ozue /egie(t)zue
HAREK GUK
HAREK (1) ixane. Normalian aurreko aditzari lotuta juaten da, eta “e” eta “i” arteko “g” ez da ahoskatzen. Gu kasuetan, berriz, bigarren “g” ahoskatu egiten da.
aditz trinkoak
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
JUAN Oraiña
ETORRI Oraiña
IBILI Oraiña
NI
noia(r) najoia(rre)k najoia(rre)n
NI
nator najato(rre)k najato(rre)n
NI
nabil najabi(lle)k najabi(lle)n
HI
hoia(r)
HI
hator
HI
habill
HAURA
doia(r) joia(rre)k joia(rre)n
HAURA
dator jato(rre)k jato(rre)n
HAURA
dabill jabi(lle)k jabi(lle)n
GU
goiatz goiatzek goiatzen
GU
gatoz gato(t)zek gato(t)zen
GU
gabitz gabitzek gabitzen
ZU
zoiatz
ZU
zatoz
ZU
zabitz
ZUEK
zoiazte
ZUEK
zatozte
ZUEK
zabizte
HAREK
doiatz joiatzek joiatzen
HAREK
datoz jato(t)zek jato(t)zen
HAREK
dabitz jabitzek jabitzen
Lehena (1)
Lehena
Lehena
NI
ninddoia(rre)n najoi(ard)an najoia(arda)nan
NI
ne(n)torren netorran netorranan
HI
hinddoia(rre)n
HI
HAURA
z(ij)oia(rre)n joia(rda)n joia(rda)nan
GU
NI
nenbillen najabillan najabillanan
hetorda(na)n
HI
hebilla(na)n
HAURA
(z)etorren jetordan jetordanan
HAURA
zebillen jebillan jebillanan
ginddoiatzen ginddoiaztan ginddoiaztanan
GU
ge(n)tozen gentoztan gentoztanan
GU
gebi(n)tzen gebiztan gebiztanan
ZU
zinddoiatzen
ZU
ze(n)tozen
ZU
zebitzen
ZUEK
zinddoiazten
ZUEK
ze(n)tozten
ZUEK
zebizten
HAREK
zetozen jetoztan jetoztenan
HAREK
zebitzen jebiztan jebiztanan
HAREK
z(ij)oiatzen joiaztan joiaztanan
Gaztiak noiarren erabiltzen dabe gehixago. Hitanuan aldaera asko entzuten dira:najoian /najoiardan /niddoiarran, ginddoiastan /goiastan...
Baldintza NI
HI HAURA
baloia
GU
ZU ZUEK HAREK
baloiatz
Alokatibuan aldaera asko entzuten dira: netorran /najatordan /nentordan, jetordan /jatordan /jetorran...
Baldintza
Aldaerak: najabilda(na)n, najebilda(na)n, hebildan, jabildan, jebildan/an...
Baldintza
NI
banetor banetorrek banetorren
NI
banebill banebillek banebillen
HI
bahetor
HI
bahebill
HAURA
baletor baletorrek baletorren
HAURA
balebill balebillek balebillen
GU
bagendoz bagendozek bagendozen
GU
bagebintz bagebintzek bagebintzen
ZU
bazentoz
ZU
bazebintz
ZUEK
bazentozte
ZUEK
bazebizte*
HAREK
baletoz(te) baletozek baletozen
HAREK
balebitz balebitzek balebitzen
banendor, bazendoz, bazendozte... ere bai.
* bazebinzte.
13
14
aditz trinkoak
EUKI Oraina
Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
JAKIN Oraina
EGON Oraina
NIK
daukat jaukat jaukanat
NIK
dakitt jakixat jakiñat*
NI
nao naja(o)k naja(o)n
HIK
daukak/n
HIK
dakik/ñ
HI
hao
HAREK
dauka jaukak jaukan
HAREK
daki jakik jakiñ
HAURA
dao ja(o)k jaon
GUK
dauku jauku jaukanau
GUK
dakigu jakixau jakiñau*
GU
gae(tz) gae(tze)k gae(tze)n
ZUK
dauka/uzu
ZUK
daki(t)zu
ZU
zae(tz)
ZUEK
dauka/uzue
ZUEK
daki(t)zue
ZUEK
zae(z)te
HAREK
dauke jaukek jauken
HAREK
dakixe jakixek jakiñe*
HAREK
dae(tz) jae(tze)k jae(tze)n
dau->da- eta daus->da- askotan gertatzen da: dauku/daku, daukuzue/dakuzue...
* jakixanat, jakixanau, jakixene
Lehena
Lehena
Lehena NIK
neukan najaukan najaukanan
NIK
nekixen najakixan najakiñan
NI
ne(ng)uan nenguan nengonan
HIK
heuka(na)n
HIK
hakixa(na)n
HI
henguan (1)
HAURA
ze(g)uan/ ze(g)on jauan jaonan
GU
genden gendeztan
HAREK
zeukan jeukan jeukanan
HAREK
zekixen jakixan jakiñan
GUK
geunkan geunkan geunkanan
GUK
genkixen (1) genkixan genkiñan
ZUK
zeunkan
ZUK
zeki(t)zun
ZUEK
zeukazuen
ZUEK
zeki(t)zuen
HAREK
zeuken jeuken jeukanen
HAREK
zekixen jekixen jekiñen
Aldaerak: geunkun, zeuka(t)zun, zeukuzun, zeukuzuen... eta jaukan, jauken...
Baldintza
Aldaerak hitanoan: hakiñan, hekixa(na), najakixanan, jekixa(na)n... (1) genkiun
Baldintza
gendeztanan
ZU
zenden
ZUEK
zendeten
HAREK
ze(r)en je(e)ztan je(e)ztanan
Edadetuak nenguan/nengonan esaten dabe eta najauan/najaonan gazteen kontuak direla diñue. (1) hengonan
Baldintza
NIK
baneuka bane(je)ukak bane(je)ukan
NIK
baneki
NI
bane(ng)o banengok banengon
HIK
baheuka
HIK
baheki
HI
bahengo
HAREK
baleuka baleukak baleukan
HAREK
baleki balejekik balejekiñ
HAURA
bale(g)o bale(g)ok bale(g)on
GUK
bageunka
GUK
bagenki bagenkik bagenkin
GU
bagende bagendek bagenden
ZUK
bazeunka
ZUK
baze(n)ki(zu)
ZU
bazende
ZUEK
bazeunk(i)e
ZUEK
baze(n)kizue
ZUEK
bazendete
HAREK
baleuke baleukek baleuken/ baleukone
HAREK
balekixe balejekixek balejekixene
HAREK
bale(r)e bale(r)ek bale(r)en
aditz trinkoak
aditz trinkoak Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
EKARRI
ERUAN Oraiña
Oraiña
JARDUN Oraiña
NIK
dakar(re)t jakardat jakardanat
NIK
daroiat jaroiat jaroianat
HIK
daka(rre)k/n
HIK
HAREK
dakar jaka(rre)k jaka(rre)n
GUK
NIK
dihardut jihardu(a)t jihardunat
daroiak/n
HIK
diharduk/n
HAREK
daroia(r) jaroia(rre)k jaroia(rre)n
HAREK
dihardu jiharduk jihardun
dakargu jakardau jakardanau
GUK
daroia(g)u jaroiau jaroianau
GUK
dihardu(g)u jiharduau jihardunau
ZUK
dakatzu
ZUK
daroia(t)zu
ZUK
diharduzu
ZUEK
dakatzue
ZUEK
daroia(t)zue
ZUEK
diharduzue
HAREK
dakate jakardek jakardene
HAREK
daroiarde jaroiardek jaroiardane
HAREK
dihardue jiharduek jihardune
Lehena
Lehena
Lehena
NIK
nekarren nekardan nekardanan
NIK
naroiarren najaroian najaroianan
NIK
niharduan najiharduan najihardunan
HIK
hekarra(na)n
HIK
hoiarda(na)n
HIK
hiardu(n)an
HAREK
zekarren jekardan jekardanan
HAREK
z(er)oiarren j(ar)oiardan j(ar)oiardanan
HAREK
ziharduan jiharduan jihardunan
GUK
genkarren (1) genkardan genkardanan
GUK
geroiargun geroiardan geroiardanan
GUK
giharduan giharduan gihardunan
ZUK
zekatzun
ZUK
z(er)oiatzun
ZUK
ziharduzun
ZUEK
z(er)oiatzuen
ZUEK
ziharduzuen
HAREK
z(er)oiarden j(ar)oiarden jaroiardane
HAREK
ziharduen jiharduen jihardunen
ZUEK HAREK
zekatzuen zekarden jekarden jekardenen
Aldaerak hitanoan: hekarra(na)n, hekardan/an, jekarra(na)n, jekardaun... (1) genkargun
Baldintza
Alternantzia dago: doiarrek/daroiak, doiat/daroiat,doiargu/daroiagu,doiarde/daroiarde, zoiarren/zeroiarren, daroiar/doiar...
Baldintza
Baldintza
NIK
banekar
NIK
NIK
banihardu
HIK
bahekar
HIK
HIK
bahiardu
HAREK
balekar
HAREK
HAREK
balihardu
GUK
bagenkar
GUK
GUK
bagenihardu
ZUK
bazekatzu
ZUK
ZUK
baliharduzu
ZUEK
bazekatzue
ZUEK
ZUEK
baliharduzue
HAREK
balekarde
HAREK
HAREK
balihardue
baloia balejoia(rre)k balejoia(rre)n
baloiatz
15
16
aditz trinkoak Deba ibarreko aditz-taulak (9) Antzuola, Debaerdikoa
aditz trinkoak
ERABILI Oraiña
ESAN (*iño) Oraiña
NIK
da(ra)bitt jarabillat (1) jarabillanat
HIK
dabi(lle)k/n
HAREK
da(ra)bill jabillek jabillen
NIK
HIK HAREK
diñot jjiñuat jiñunat diñok/n diño jiñok jiñon
GUK
dabilgu jabillau jabillanau
GUK
diu/diñu jiñuau jiñonau
ZUK
dabi(l)tzu
ZUK
di(ñ)ozu
ZUEK
dabi(l)tzue
ZUEK
diñozue
HAREK
dabixe jabil(dd)ek* jabil(dd)ene
HAREK
diñue jiñuek jiñone
Lehena
Lehena
NIK
nebillen najabilddan najabilddanan
HIK
hebillan (2)
HAREK
zebillen jebillan jebillanan
GUK
gebillen gebilddan gebilddanan
ZUK
zebi(n)tzun
ZUEK
zebi(n)tzuen
HAREK
zebil(dd)en jebil(dd)en jebillanen
(1) jabixat/jabixanat. * Aldaerak: jarabik/n, jabistek/ne. (2) hebildan.
Baldintza NIK
bane(ra)bill banerabillek banerabillen
HIK
bahebill(ek/n)
HAREK
balerabill bale(ja)billek bale(ja)billen
GUK
balerabilgu balejabilguk balejabilddanau
ZUK
bazebi(n)tzu
ZUEK
bazebi(n)tzue
HAREK
bale(ra)bildde balebilddek balebildden
* Aldaerak: banejebik/n, balejebik, bazebi(n)tzu, balejabilddek/ne...
NIK
niñuan
HIK
hiñuan (1)
HAREK
ziñuan jiñuan jiñonan
GUK
giñue/an giñuan giñuanan
ZUK
ziñuzun (2)
ZUEK
ziñuzuen (3)
HAREK
ziñuen jiñuen jiñonen
(1) hiñonan andrazkuendako. (2) ziñuan. (3) ziñozuen.
Debabarrena Debaerdikoa Debagoiena
Laguntzaileak:
ANTZUOLAKO UDALA
GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA
EUSKO JAURLARITZA
