Ano ang Diabetes

Ang Diabetes ay isang mabigat na karamdaman, ngunit ito’y inyong masusupil”

Ano ang Diabetes Mellitus? • Ang Diabetes ay isang patolohikal na kondisyon na nakikilala sa pamamagitan ng abnormal na pagtaas ng asukal sa dugo (glicemia)

Ano ang Glucose?

Ang tao ay gumagamit ng glucose o asukal

Ang kotse ay gumagamit ng gasolina

• Ang asukal (glucose) ay ang pinaka simpleng sustansya na hango sa pagtunaw ng ating kinakain. • Ito ang pangunahing pinagmumulan ng lakas ng katawan, ang siyang nagbibigay enerihya sa atin.

Normal blood sugar

Fasting - ≤100 mg/dl (5.5 mmol/L) 2 hr hr PG PGBS -

< 140 140 mg/d g/dl (7 (7.8 mmol/L ol/L))

Pre-diabetes • IFG (Impaired fasting glucose) is diagnosed when fasting blood glucose level is ≥100mg/dL 6.1 mmol/L) but < 126 mg/dL ( 7 mmol/L) • Impaired glucose tolerance (IGT) glucose levels are ≥140mg/dL (7.0 mmol/L) but <200mg/dL (11.1 mmol/L) following an oral glucose tolerance test (OGTT).

What causes blood sugar elevation? SUGAR COMES FROM E V E R YT H I N G T H AT

WE TAKE IN

AS

FOOD

. ... . .

...

SUGAR

. . . . . . . . .

=

SUGAR ENERGY

E N E R G Y . ... . .

. . .

SUGAR

GAS

E N E R G Y

. . . . .. . . . SUGAR

E N E R G Y

GAS

NON - DIABETI CS SUGAR SUGAR

DIABETIC S SUGAR SUGAR

DIABETIC S

SUGAR

PANCREAS (PALE)

INSULIN

INSULI N

?

• Ang Diabetes ay isang permanenteng kondisyon, ngunit kaya mo itong dalhin. Kung tama ang paggamot nito ay maaari kang mabuhay nang normal. Sinumang may diabetes ay puwedeng magtrabaho ng normal, sumali sa sports, at magkaroon ng malulusog na mga anak.

Mga Tipo ng Diabetes Type-1 Diabetes

•

Ito ang tipo ng diabetes na hindi masyadong laganap. Ito ay nangangailangan ng araw-araw na pugturok ng insulin. Hindi makagawa ng insulin ang lapay o pancreas. Dahil walang insulin, hindi makapasok at maging enerhiya ang blood sugar sa mga selula (cells). Ito ay biglang nagisismula habang bata pa ang pasyente. Hindi ito nahahawa. • Resulta: Naghihintay lamang ang mga blood sugar sa dugo habang tuluyang nagugutom ang tissue cells. Kung kaya’t ang mga type 1 diabetic ay nangangailangan mag inject ng insulin para mabuhay.

TYPE 1 DIABETES MELLIT US

Type-2 Diabetes • It ang laganap na klase ng diabetes. Hindi sapat ang dami na nagagawang insulin o kung sapat man, hindi naman napapakinabangan ng katawan. Lumalabas nang dahan-dahan sa mga may edad na, lalo na sa matataba, at puwedeng hindi mapansin sa loob ng mahabang panahon. • Resulta: Habang parami ng parami ang blood suga sa iyong dugo, tuluyang nagugutom naman ang iba mong tissue cells. Type 2 diabetic ang tawag sa kanila dahil kadalasan, tamang diyeta, regula exercise at medisina (kung bilin ng doctor) lang ang kailangan nila para ma control ang sakit.

TYPE 2 DIABETES MELLITUS

Mga Tipo ng Diabetes

Diabetes sa Pagbubunti Pagbubuntis s •

Ang diabetes sa pagbubuntis ay nangyayari sa kabuntisanbuntis na babae. Sinumang nagdadalangtao ay dapat subaybayan angmagpa-ikasamen sa taas ng kanyang glicemia asukal sa dugo, lalo na kung mayroong may diabetes sa pamilya. Pinalalaki nito ang kanyang panganib na magkaroon ng ibang uri ng diyabetis, karamihan type 2, nang habang buhay. Pinalalaki rin nito ang panganib na ang bata ay magkaroon ng labis na timbang at magkaroon ng diabetes.

Anu-ano ang mga nararamdaman ng taong may diabetes?

Malimit na pagihi

Mabagal na

Matinding pagka-uhaw

Malimit na pagkapagod o

Pamamayat o biglang pagtataba

Pangangati

Antas ng Asukal sa Dugo Upang Masabing May Diabetes 1. Casual Plasma Glucose: 200 mg/dL (11.1mmol/L) kasama ng mga sintomas 2. Fasting Plasma Glucose ≥ 126 mg/dL (7.0 mmol/L) 3. 2 hourse Prandial Glucose ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) sa OGTT (Oral Glucose Tolerance Test) • Ang mataas na antas ay dapat masuri ng dalawang beses para makasiguro

Bakit nagkakaroon ng Diabetes? • Ang diabetes ay dulot ng pinagsamang epekto ng pagpapamana ng katangian (genetics) at pamumuhay (lifestyle)

Anong Uri ng pamumuhay nag nakapagdudulot ng Diabetes?

Kulang sa ehersisyo

Pagbubuntis

Pagtaba

Pagtanda

Paninigarilyo

Pagkakasakit

Matamis na Pagkain

Kahit sino ay maaaring maapektohan ng Diabetes

Bata

Matanda

Kahit anong lahi

Bawat kasarian

Bakit Mahalagang Malaman Kung May Diabetes ang isang Tao? • Mas mataas ang panganib ng magkaroon ng sakit sa puso

Bakit Mahalagang Malaman Kung May Diabetes ang isang Tao? • Mas madalas na magkaroon ng atake sa s a utak (stroke)

Bakit Mahalagang Malaman Kung May Diabetes ang isang Tao? • Mataas ang panganib na magbara ang mga m ga ugat sa kamay at paa

Bakit Mahalagang Malaman Kung May Diabetes ang isang Tao?

• Mas maagang namamatay

Alamin ang ABC ng iyong Diabetes • Kausapin ang iyong health care team kung paano pigilin ang iyong A1C, Blood pressure, at Cholesterol. Makakatulong ito sa pagbawas ng pagkakataon na magkaroon ng atake sa puso, magkaroon ng stroke o ibang problema sa diabetes. Ito ang ibig sabihin ng ABC ng diabetes: Ang A ay para sa A1C test • Ipinapakita nito kung ano ang bilang ng iyong blood glucose sa loob ng nakaraang tatlong buwan. Ang A1C na layunin para sa karamihan ng mga tao ay 6 pababa. • Ang mga mataas na antas ng blood glucose ay maaaring makapinsala sa iyong puso at mga daluyan ng dugo, mga bato,mga paa at mga mata.

Ang B ay para sa Blood Pressure • Ang layunin para sa karamihan ng mga taong may diabetes ay mas mababa sa 130/80. Kapag mataas ang iyong presyon, masyadong napapagod ang iyong puso at maaari itong magdulot ng atake sa puso, stroke, at sakit sa bato.

Ang C ay para sa Cholesterol • Ang LDL na layunin para sa karamihan ng mga tao ay mas mababa sa 100. Ang HDL na layunin para sa karamihan ng mga tao ay mas mataas sa 40.

Iba pang mga Komplikasyon ng Diabetes Panlalabo ng Mata

Pagkasira ng Bato

Pananakit o Pamamanhid ng Ugag

Sino Ang Mga Taong May Panganib na Magkaroon ng Diabetes?

Sobrang Katabaan

Palaupong Pamumuhay


Pagkakaroon ng atla presyon at abnormal na kolesterol


Maling Nutrisyon


Mababang timbang sa kapanganakan

Pagkakaroon ng diabetes ng ina habang buntis


Pagpapababa ng Timbang – kalahating kilo bawat linggo

Paano Maiiwasan ang Pagkaroon ng Diabetes? • Kumain nang sapat na dami ng pagakain • Iwasan ang pagkain nang maraming matatamis

Paano Maiiwasan ang Pagkaroon ng Diabetes? • Dagdagan ang gawaing pisikal o ehersisyo • 30 minuto araw-araw

Paano Maiiwasan ang Pagkaroon ng Diabetes? • Pag-inom ng gamot – sumangguni musa sa inyong doktor

Paano Malalaman Kung Ikaw ay May Diabetes? • Pagkakaroon ng mga sintomas or nararamdaman • Pagsusuri ng antas ng asukal sa dugo (blood sugar) • Kailangang magpasuri sa isang doktor upang malaman

Ano ang dapat gawin kung ikaw ay meron nang diabetes? • Ang inyong doktor ang magpapayo ng tamang target na antas ng asukal sa dugo • Kailangan ng regular na konsultasyon at pagmamatyag

1. Diet

2. Exercise

Mga Dapat Gawin Kung Meron Nang Diabetes

3. Medicine

5. Monitoring

4. Education

Mahalagang Malaman ng mga Diabetiko Ang diabetes ay hindi nawawala o gumagaling Maaaring mabawasan ang mga komplikasyon kung ang asukal sa dugo ay makokontrol.

Ang Insulin

Ano ang Insulin? • Ang insulin ay isang hormone mula sa LAPAY O PANCREAS na nasa loob ng ating tiyan. • Ang lapay ng may diabetes tipo dm-1 ay hindi na gumagawa ng insulin, kaya dapat nang maineksiyunan ng ilang ulit sa isang araw.

Ano ang Insulin? • Ito ang susi upang pumasok ang asukal mula sa dugo papunta sa mga laman • Ang doctor ang siyang magpapasya sa kung ilang units ng insulin ang ibibigay, kung anong tipo ito, kung anong dami, at kung kalian ito ituturok.

Paano ihahanda ang Insulin? •

•

Kapag may namuong kristal sa ilalim ng garapa, ang unang kailangan gawin ay pagulungin nang marahan ang insulin sa magkataklob na kamay. Huwag alugin ang garapa. Pagkatapos hilahin pabalik ang plunger hanggang maabot ang numero ng unit na ituturok upang ito ay mapuno ng hangin, itusok ang hiringgilya sa insulin, at itulak ang hangin patungo sa garapa (na hindi gagawa ng mga bula)

• Itiwarik ang garapa at dahan-dahang kumuha ng sapat na dami ng insulin. Kung mag kakaroon ng bula sa hiringgilya, kinakailangan siguro na itulak pa ang insulin pabalik sa garapa na ilang beses upang alisin ang bula at mkakuha ng wastong dose.

Saan Dapat Iturok ang Insulin? • Ang insulin ay dapat itinuturok sa tabang himaymay sa ilalim ng balat, at hindi sa kalamamnan. Mas mabuting sa tiyan o sa labas ng hita ito iturok at dapat baguhin ang pareting tinuturukan

Tamang Pag-pisil ng Balat • Pisilin ang balat ng hinlalaki at hintuturo at hawakan ang hiringilya ng pahilig. Pagkatapos maiturok bumilang ng hanggang 5 bago hugurin ang karayom.

Tamang Pangangalaga ng Insulin • Ang insulin ay nasisira kung nailagay sa sobrang lamig o nakababad sa sobrang init na lugar (naiwan sa loob ng kotse) • Huwag nang gamitin kung may Makita kang mga lumulutang na bagay sa loob ng insulin • Ang Insulinna ginagamit ay puwedeng isantabi sa temperaturang ng kuwarto sa loob ng ilang araw. Ang iba dapat palamigin sa ibabang part eng refrigerator at huwag sa payeluhan.

Tamang Pangangalaga ng Insulin • Ang naka-insulin na bag ay mabuti sa pagbibiyahe. • . Siyasating regular ang iyong “pen” sa pamamagitan ng pagturok ng dalawang unit ng insulin bago ito gamitin. • Palaging tingan kung kailan ang expiration date bago ito gamitin

Ilan Beses Pwede Gamitin ang Karayum?

Ano ang Maaaring Mangyari? • Ang tinuturukan na balat ay nag uumpisa ng dumugo • Ang dulo nang karayom ay napupurol sa tuwing turok • Ang naiiwan na insulin sa dulo ng karayom ay maaaring tumigas (crystallize) at ito ang dahilan ng pagababara nito • Ang dulo ay pwedeng maputol at maaaring maiwan sa loob ng laman ng pasyente • Ang pangpadulas (lubricant) ay nawawala at ito ang nagiging sanhi ng pagiging masakit na pagturok

Mga Tanging Pahiwatig: • Uminom ng maraming tubig. Pinapayo ang walong (8) baso ng tubig sa isang araw

• Gumamit ng kuwintas, o pulseras na makikilalang ikaw ay may diabetes

Mga Tanging Pahiwatig: •

Magsuot ng medias at angkop na sapatos

•

Tingan araw-araw ang mga paa kung ito ay may mga paltos, namumula, may hiwa, o sariwang sugat

•

•

Kung hindi mahusay ang iyong pakiramdam, itigil ang mga Gawain, tingnan ang kapatagan ng iyong blood sugar, at tawagan ang iyong doktor o pangunahing tagabigay ng pangangalaga. Inumin ang gamut na inireseta sa iyo

“ Ang Diabetes ay isang mabigat na karamdaman ngunit ito’y inyong masusupil”

The End

Jessica Loraine L. Florendo

Ano ang Diabetes

Recommend Documents