-1-
Altyazı Rehberi
Öncelikle dikkat edilmesi gereken en önemli husus, cümlelere kesinlikle büyük harfle başlayıp-nokta ile bitirerek msn yazısından kurtulmanız, onun dışında sıkça yapılan hatalardan bir diğeri, konuşma çizgisinden sonra kesinlikle boşluk bırakılmalı ve büyük harfle başlanmalıdır. Kelimeleri ve cümleleri çevirirken öncelikle anlatımı çevirmeyi düşleyiniz. Kelimeleri birebir çevirdiğinizde Türkçesi ile İngilizcesi aynı anlamı ifade etmeyebilir. Lütfen buna dikkat! Sshh, ooh, ah, hım , mm, Hey, gibi ünlem ifadeleri çeviriye kesinlikle yerleştirilmemelidir, izleyici bunları zaten algılayabilmektedir. Sonra çevirilerimizde Subtitle WorkShop programını kullanıyoruz… Bu kesin bir kuraldır, ben word’de yaparım siz düzenlersiniz demeyin, dedirtmeyiz Subtitle WorkShop kullanımı basit bir programdır, onun için anlatım sayfasını ziyaret ediniz… Bu konular dışında, Türkçe Çeviri Kuralları şu şekildedir. VİRGÜL KULLANIMLARI Cümlede virgüller genelde fiilimsilerden sonra kullanılır. Dilbilgisi ile alakalı çok ayrıntıya girmeyip işi kolaylaştırmaya çalışırsak, yani siz cümleyi okurken nerede nefes alma ihtiyacı hissederseniz orada mutlaka virgül kullanın. Eğer virgül kullandığınız yer çeviride satır sonuna gelmiş ise, diğer satıra geçmeden önce "..." işaretini kullanarak izleyiciye o cümlenin diğer satırda devam edeceğini belli edin. => Örnek: Satır 345 : Gözlerinin içinde saklı bir yaşam oldukça,... Satır 346 : ...seni görmek ister benim nazlı yüreğim. KISALTMALAR • Kısaltmalarda kesinlikle nokta kullanılmaz, büyük harfle yazılır. BBC, CIA, ABD, BM SATIRDA KARAKTER LİMİTİ • SubtitleWorkShop’da karakter limiti düzenlenebilirdir, ancak default olarak bir satırda 45 karaktere izin verir, oysa göz sağlığı için 40 karakteri geçirmemeli, mümkünse cümlelerdeki durak bölümlerde satır atlatılmalı, anlam bütünlüğü bozulmamalıdır, yani şöyle açıklamak gerekirse: “Sabah ilk işim bunu kontrol etmek, söz veriyorum.” Gibi bir satırımız bulunsun, bunu bölecek en makul bölüm, virgülden sonraki kısımdır, altyazımızda bu şu hali almalıdır… “Sabah ilk işim bunu kontrol etmek, söz veriyorum.” Bir slottaki altyazı iki sıra olmasına rağmen hala çok uzunsa ve program bunu bize OCR hatası olarak gösteriyorsa insert tuşuyla yeni bir slot açılıp, gerekli senkron düzenlemeleri yapılır. Yanlış 2 00:00:05,201 --> 00:00:09,502 Bazen pistte aracı sürerken, bulunduğu yerden bana yardım etmeye çalışıyor mudur diye merak ediyorum. Doğru 2 00:00:05,201 --> 00:00:07,401 Bazen pistte aracı sürerken, bulunduğu yerden... 3 00:00:07,402 --> 00:00:09,502 ...bana yardım etmeye çalışıyor mudur diye merak ediyorum.
-2-
Altyazı Rehberi
KARAKTER İSİMLERİ • Karakter isimleri kesinlikle çevrilmemelidir, İngilizce bırakılmalı yazım denetiminde kontrolünde es geçilmelidir. • Türkçeye kazandırılmış resmi eserlerin uyarlamalarında, esere aidiyeti olan isim kullanılmalıdır. • Karakter isimleri dışında karakterlere takılan sıfatlar çevrilmeli olduğu gibi bırakılmamalıdır, örneğin: Şeker Kız Candy DEVAM EDEN CÜMLELER • Devam eden cümlelerde birinci altyazının sonuna ve ikinci altyazının başına boşluk bırakmadan üç nokta atılır. Bu noktalar devam eden uzun bir konuşmayı iki altyazıya ayırırken, konuşma uzun sure durakladığında ya da konuşan cümlesini yarım bıraktığında kullanılır. Bu konuşmalar devam edilebilirlik bölümlerine göre, anlamsız olmayacak şekilde ayrılmaya çalışılır. Bu işaretin kullanımına örnek verirsek; Altyazı 1 Şimdi oturma odalarınızda aynı deneyimi... Altyazı 2 ...size yaşatmak istiyorum. Yapılan en çok hata cümlenin yapısını bütün olarak incelemeden satır satır çevirip, devrik bir cümleye sahip olmaktır… iki satırlık bir cümle hayal ettiğimizde, bu iki satırı çevirirken 1. satırın anlamı çeviride 2. satırda ve 2. satırın anlamı da çeviride 1. satırda olabiliyor. Bunun nedeni İngilizce ve Türkçe dillerindeki cümle kurulum yapısının farklı olması. Ve illa ki satır satıra çeviri yapacağım derken cümleyi okuduğunuzda devrik ve anlamsız bir cümle ile karşılaşabiliyoruz. Örnek: Satır 1: I could be in a cabana in aruba right now. Satır 2: Instead, i'm hanging out in the middle of downtown on a rooftop. Çeviri; Satır 1: Şehrin göbeğinde bir çatıdan sarkmak yerine... Satır 2: ...şu anda Aruba'da bir sahil kenarında olabilirdim. DİYALOGLAR • Münasip olan tüm konuşmalar çevrilmelidir. Arka plan diyaloglar eğer konuşmalara dahil ise onlar da eklenmelidir. • Konuşmacıların konuşmalarının başına konuşma çizgisi konulmalı, mümkün olduğunca bir satıra bir konuşmacı yerleştirilmelidir. Konuşma çizgisinden sonra da kesinlikle boşluk bırakılmalıdır. - Tamam. Trene binin. - Teşekkür ederim. • Konuşmacı aynı altyazıda başka bir konuşmacıyı ifade ediyorsa, o konuşmacının da repliğinin başına konuşma çizgisi konulmalıdır. Ray, ne yapıyorsun? - Baba, burada ne yapıyoruz? İki karakter karşılıklı, çok hızlı ve uzun bir şekilde kısa süreli olarak konuşuyorsa şu kullanım uygundur. 260 00:13:13,750 --> 00:13:17,189 - Sana da merhaba, aşkım. Görüşmeyeli uzun zaman oldu. - Söndür şunu.
LEHÇE-ŞİVE VE YANLIŞ TELAFFUZLAR • Lehçeler ve şiveler altyazıya yansıtılmamalıdır, örneğin işitme engelliler için bir altyazı yapılıyor, konuşmacı, “biliyorum” yerine “bilirem” kullanıyorsa, yine de “biliyorum” şeklinde altyazıya yansıtılmalıdır. • Kasıtlı bir yanlış telaffuz, iğneleyici bir şive var ise, mümkün olduğunca gözü rahatsız etmeyecek şekilde ve çok önemli ise çevrilir. GÖSTERİLME SÜRELERİ • Altyazılarda çalıştığımız program SubtitleWork Shop minimum 0.8 saniyeye ve 20 kareye izin vermektedir, oysa sağlıklı bir süreç açısından altyazılarımızda min. 1.3 saniye ve 30 kare kullanmalıyız. • Altyazılarımız maksimum 6 saniye ve 150 kare uzunlukta olmalıdır, şarkı sözleri gibi durumlarda bu kural göz ardı edilebilir ancak onu da parçalama imkanımız varsa parçalanmalıdır.
-3-
Altyazı Rehberi
YABANCI DİLDE KONUŞMALAR VE YABANCI KELİMELER • Eserin kaynak dilinin dışında gerçekleşen konuşmalar, eğer film yapımcısı tarafından gömülü bir altyazı ile açıklanmış ise, çevrilmelidir onun dışında çevrilmemelidir. • Çevrilecek olan yabancı dildeki konuşmalar, italik yapılmalıdır. • Gömülü olan yer isimleri için, gerekli olmadıkça çeviri yapılmamalıdır, italik kullanılmamalıdır. Yani; Washington DC şeklinde gömülü bir bölüm varsa buraya çeviri yapmanın manası yoktur, oysa Washington DC 3 years ago şeklinde bir gömülü bölüm varsa, burada zaman dilimini gösterme açısından satır düzenlemek çeviri yapmak gereklidir. ALTYAZILARIN ZAMAN ARALIKLARI • Minimum: 2 kare ve 0.080 saniye olmalıdır. İTALİK SATIR KULLANIMLARI Kitap film ve TV yapımlarının sesleri italik yapılmalı, Elektronik medyalarda yapılan (telefon, megafon, speakerlar) karakterin görünmediği konuşmalar italik yapılmalı, eğer eserde özel bir vurgu var ise italik yapılmalı, şarkılar italik yapılmalıdır. Anlatımlar ve mektup-kitap okumaları var ise italik satırlar kullanılmalıdır. BİLİNEN ESERLER • Bölüm isimleri, şarkı isimleri, film isimleri diyaloglarda geçiyor ise, kitap dergi süreli yayınlar, şiir bölümler ve diğer bilinen eserler, Türkçeye kazandırılmış isimleri ile kullanılmalıdır, buna dikkat edilmelidir. Buna şöyle örnek vermek gerekirse "Time" dergisini hepimiz biliriz, Türkçe'de de bu dergi Time dergisi adıyla geçmektedir, şimdi çeviride Türkçe'leştirme adına bu derginin adını "Zaman" veya National Geographic'i "Milli Coğrafya" yapmamalıyız... Bu "bilinen" tanınan eserler, orijinal isimleri ile kullanılmalıdır. BİRİM DÖNÜŞÜMLERİ • Aşağıdaki ölçü birimleri düzgün olarak yerel standartlara göre yeniden hesaplanıp değiştirilmeli. Inch > Cm. Feet > M. Mile > Km. Pound/Stone > Kg. Pint + Galon > Lt. Fahrenheit > Santigrat • Para değerleri kendi birimlerinde uygunca çevrilmelidir. Örnek olarak $2,000,000, şeklindeki bir para değeri “iki milyon dolar” diye çevrilmelidir. • Bütün tarihler (1/2/2001 <> January 2nd 2001) ve saatler (12 am <> 24:00 <> 0.00) uygun biçimde çevrilmelidir. SAYILAR • 1 ile 10 arasındaki sayılar “bir, iki, üç, vs.” gibi yazıyla yazılır. • 10’dan yukarıda olan sayılar “11, 12, 13, vs.” gibi rakamlarla yazılır. ALTYAZI BAŞINA SATIR SAYISI • Altyazı başına satır sayısı en fazla iki olmalıdır. EKRANDA OLAN/GÖRÜNEN YAZILAR • Ekranda görülen yazılar altyazıda büyük harflerle yazılmaktadır. Ancak edebi unsurlar (örneğin görünen bir şiir, mektup, kitap sayfaları) bu kuralın dışındadır. Böyle yazılarda gerek olduğu yerde hem büyük, hem de küçük harflerle yazılırlar. • Ekrandaki yazı ile bir diyalog asla bir altyazı içinde birleştirilmemelidir. • İsimleri içeren, oyuncu kadrosu ve ekstra kısımlardaki ekibin isimleri yazarken altyazı gerekli değildir. Hikaye Başlıkları Bunlar çekimde olan en temel görünen yazılardır. (gazete başlıkları, trafik işaretleri, posterler, vb.) Filme Gömülmüş Yazılar Filme gömülmüş yazılar çekimlerden sonra montaj sırasında filme dijital olarak eklenen yazılardır. (yer ve zaman başlıkları, yabancı dil diyalogları, isimler, vb.) Çevirileri gömülen şekli ile yapılır. Metinsel Öğeler Metinsel elemanlar bütün filme gömülmüş yazıları ve hikaye başlıklarını içerir. Altyazılar duruma göre yukarıda gösterilmeli ve ekranda görünen yazıyı kapatmamalıdır.
-4-
Altyazı Rehberi
Metinsel Olmayan Öğeler Bu öğeler bütün hikaye başlıklarını içerir ama filme gömülmüş yazıları içermez. Bu durumda kaynak çeviri yapılan ingilizce altyazıyı ele alın, eğer bu bölümlerin çevirilerini çevir kuralları dahilinde yapın, eğer İngilizce altyazıda da bulunmuyorsa, çevirisi yapılmaması gerekir. NOKTALAMA • Noktalama işaretlerinden önce boşluk olmamalıdır. Noktalamadan sonra da kesinlikle boşluk olmalıdır, en çok düşülen hata virgülden ve noktadan sonra boşluk bırakmamaktır. • Alt tarafı nokta olan noktalama işaretleri yani, nokta (.), üç nokta (...), iki nokta üstüste ( :), soru işareti (?), ünlem işareti (!) gibi noktalama işaretlerinden sonra kesinlikle cümle büyük harfle başlar. Not: Devam eden cümlelerde kullandığımız (...) istisnadır. Gerçek imlâ kullanımındaki üç noktadan sonra kesinlikle büyük harfle başlanmalıdır, örneğin; Ben... Ben ne diyeceğimi bilemiyorum. KESME İŞARETLERİ • Kesme işaretleri yalnız çift kesme işareti ile boşluk bırakılmadan kullanılmalıdır. (“ “) • Tek kesme işareti (‘ ‘) örnek olarak sadece şu durumlarda kullanılabilir: "Charlie dedi ki: 'Her şey yolunda.'" GEREKSİZ ALTYAZILAR • Ekranda gözüken yazıları çevirdiğinizde oradaki yazıyla tam aynı anlamı veren altyazılar gereksizdir. Örneğin açılış sahnesinde filmin adı ingilizce ve bu kelime için bir Türkçe karşılık yok. Eğer onu altyazıda tekrardan yazarsanız, bu ekrandaki bilginin tekrarı olacak ve gereksiz olacaktır. Başka bir örnek ise filme gömülmüş bir yazı şöyle olsun: “Paris, 1818” Eğer bunu çevirmeye kalkışırsak Türkçe anlamı da tamamen aynı şekilde olacağı için ekrandaki yazıyı tekrarlamış olacağız ve altyazı gereksiz olacaktır. • Gereksiz altyazılar, ekranda görülen yazılar metinsel olmayan ya da yarı metinsel öğeler olmadığı sürece altyazıdan silinmelidir. OKUMA HIZI • Yetişkin seyirciler için dakikada 180 kelimedir. Küçük seyirciler için dakikada 140 kelimedir. Yani bu durumda bize düşen eğer küçük izleyicilere yönelik bir animasyon filmi-dizisi, aile filmi çeviriyor isek, bir dakikalık süreçte 140 kelimeyi geçmeyecek şekilde bir altyazı hazırlamalıyız, +15 filmlerde ise bu limitimiz 180 kelime olmalıdır. YİNELEMELER • Birden fazla yinelenen kelimeleri ya da ifadeleri tekrardan çevirmeye gerek yoktur. ŞARKILAR Animasyon yapımları: bütün şarkılar altyazıda çevrilir. Canlı Yapımlar: Sadece filmi anlamlandıran ve filme uygun olan şarkılar altyazıda çevrilir. • Bu durumda karakterin söylediği bir şarkı var ise o çevrilir, filmde bir duruma gönderme yapılan bir şarkı var ise o çevrilir… • Her satıra başlamadan önce büyük harf kullanılır. • Eğer şarkı arka planda devam ediyor ama altyazı yoksa devam etme noktaları (…) kullanılır. • Noktalama: Sadece soru ve ünlem işaretleri kullanılabilir. DİĞER UYULMASI GEREKEN KURALLAR Devam eden cümlelerde (…) kullanıyoruz demiştik; Örnek: 1.Satır: Cümlenin ilk bölümü,... 2.Satır: ...cümlenin diğer kısmı. Fakat bazen altyazılarda çift konuşmacı olduğunda şöyle bir durum ortaya çıkıyor. 1.Satır: Cümlenin ilk bölümü,... 2.Satır: - ...cümlenin diğer kısmı. - İkinci konuşmacı Bu durumda doğru kullanım şu şekildedir; 1.Satır: Cümlenin ilk bölümü,...
-5-
Altyazı Rehberi
2.Satır: ...cümlenin diğer kısmı. - İkinci konuşmacı İngilizce'de bazı cümlelere "and" ile başlanır ancak Türkçe'de cümlelere "ve" bağlacı ile bağlanmaz...
178 00:09:43,305 --> 00:09:45,303 This way. Prepare thyself. 179 00:10:12,796 --> 00:10:14,825 And now you shall drink vampire blood 180 00:10:14,950 --> 00:10:17,744 and your transformation will be complete. Yanlış 178 00:09:43,305 --> 00:09:45,303 Buradan. Kendini hazırla. 179 00:10:12,796 --> 00:10:14,825 Ve şimdi vampir kanı içmelisin. 180 00:10:14,950 --> 00:10:17,744 Ve dönüşümün tamamlanacak. Doğru 178 00:09:43,305 --> 00:09:45,303 Buradan. Kendini hazırla. 179 00:10:12,796 --> 00:10:14,825 Şimdi vampir kanı içmelisin. 180 00:10:14,950 --> 00:10:17,744 Böylece dönüşümün tamamlanacak. Bir diğer husus da “ama” konusudur, kısa bir anektot Türkçe’de hiçbir cümle ve, ama gibi bağlaçlarla başlamaz, o yüzden bu tip durumlarda yukarıdaki örnekte olduğu gibi yaratılıcığımızı zorlamalıyız. NOT: Bu dökümanlar, netten bulduğumuz dökümanların, editor forumumuzda paylaştığımız (Dra7m, mezdap, Shagrathian gibi arkadaşlarımızın) bilgilerin, tarafımca eklentiler yapılıp, derlenip düzeltilmiş halidir.
SanerDK
SanerDK 05/29/09 18:53:24
