SİGORTA GENEL: Sigorta ile koruma; bilinen en eski koruma yöntemi olup yüksek ve alçak gerilim tesislerinde meydana gelebilecek yüksek arıza akımlarının (özellikle kısa devrelerin) yaratacağı olumsuz term termik ik ve meka mekani nikk etki etkile lere re karş karşı ı akımı sınırlaya sistemii en iyi iyi şekil şekilde de koruy koruyan an sınırlayarak rak sistem ci!azlardır" ci!azlardır" #kımın sınırlanması akımın kesilmesi ile sağlanır"
İşlev Sınıfı bakımından g """"""""""""" %am #lan Sigortaları$ #şırı yüke ve kısa devreye karşı koruma yapar" a """"""""""""" 2ısmi #lan Sigortaları9#rtçı (1ack-up)$ 2ısa devreye karşı koruma yapar"
S!"#r$anın K#r%ya&a'ı Te()!*a$ bakımından / """""""""""" """""""""""" /enel uygulama uygulama için" 4 """""""""""" 4otor ve şalt şalt teç!izatı koruması koruması için %r """""""""""" """""""""""" %rans5ormatör %rans5ormatör koruması koruması için : """"""""""""" """""""" """"" arı iletken koruması için 1 """"""""""""" 4aden ocağı tesislerinde tesislerinde kullanılan teç!izat teç!izat koruması için"
"G+ "M ve aM S!"#r$aların Tes$ Tes$ Akımları: İşle$me Sınıfı
Tes$ Tes$ S1res! . saat . saat . saat . saat + saat ? saat > saat '* saniye
AÇIKLAMA: @rneğin beyan akımı .* #mper bir sigortadan anma akımının A >* da!a 5azla akım geçmesi !alinde bu sigorta . saat içinde erimemeli ancak A 3< da!a 5azla akım geçmesi !alinde ise . saat içinde erimelidir" .
=z$ 2ablo için izin verilen maksimum akım taşıma kapasitesi (%S =B '*?'>-<-<+?Cde verilmektedir") .><$ 2ablo için 6sabit8 =+$ 2oruma elemanının açma yapacağı akım"
olmaktadır" + noClu 5ormül kullanıldığında D %7E7 1ıçaklı Sigortaların bir kablo için izin verdiği maksimum aşırı akım değerleri aşağıdaki gibi olmaktadır"
@=G@LAMA İÇİN DRNEK 2ablo kesiti ve iletken cinsi$ """""""""""""""""""$ <* mm+ bakır 7letken tertibi ve yüklenme"""""""""""""""""""""""$ Fç 5azlı üç 5azlı yüklü alıtım malzemesi""""""""""""""""""""""""""""""""""""$ EGB %esis Hekli"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""$ %oprağa gömülü boru içinden geçirilmiş #kım taşıma kapasitesiIIIIIII$.++ #mper (%S =B '*?'>-<-<+? Jizelge <+B?9BCye göre)
S#r%: 1u kablo aşırı akım koruması için !angi anma akımında sigorta ile korunmalıdırK /;K#ş%l: .><"=z ≥ .'"=n dan; =nL (.>
Na!a yüksek anma akımlı bir sigorta kullanılması !alinde kablonun aşırı yüklenmeye karşı korunması söz konusu olmayacaktır"
?
=>KSEK GERİLİM SİGORTALARI üksek gerilim akım sınırlayıcı sigortalar k%llanılab!ld!kler! aralı'a "re genel amaçlı artçı (back-up) ve tam aralık sigorta olmak üzere üç sını5a ayrılır"
İl"!l! s$andar$$ %S '*+&+-.9=B '*+&+-.$ üksek /erilim #kım sınırlayıcı sigortalar Genel ama(lı s!"#r$a: n büyük kesme akımından . saat veya da!a uzun süre içinde sigorta elemanının erimesine neden olan tüm akımları kesebilen akım sınırlayıcı sigortalardır" Ar$(ı -ba&k4%B. s!"#r$a: n büyük kesme akımından minimum kesme akımına kadar tüm akımları kesebilen akım sınırlayıcı sigortalardır" Tam aralık s!"#r$ası: Sigorta elemanının en büyük kesme akımlarına kadar erimesine neden olan bütün akımları kesebilen akım sınırlayıcı sigortalardır" Sigortaların; #kım sınırlama özelliği 6#kım Sınırlama ğrileri8nde • rime zamanları 6#kım9Oaman ğrileri8 nde gösterilir" (k-. ve k$+Cde bunlarla • ilgili örnek eğriler verilmektedir")
=G SİGORTALAR E 9A?ITIM TRAFOLARI / Sigortalar P/9#/ Nağıtım %ra5olarının primer tara5ına başlıca iki amaç için konulur" 1unlar; ." #/ şebekede meydana gelecek kısa devrelerde tra5oyu korumak +" Nağıtım %ra5osunun primer ya da sekonder sargılarında bir arıza olması !alinde tra5oyu şebekeden ayırmak içindir" %rans5ormatör koruma uygulamalarında sigortaların 6#kım9Oaman ğrileri8nde; • •
ğrilerde *". ve .* saniye kesme bölgeleri incelenebilmelidir" (=5 .*9=n)≤'
((=5 *".9=n)≥3 (=n9.**)*"+< koşulları sağlanmalıdır" =n $ Seçilen sigortanın anma akımı =5 .* $ Seçilen sigortanın .* saniye erime zamanına denk gelen akım" =5 *".$ Seçilen sigortanın *". saniye erime zamanına denk gelen akım" 1u eğriler !er karakteristikteki sigorta için ayrı ayrı verilmelidir"
Tanımlar @nf : Anma "er!l!m!; (Sigortanın kullanılacağı şebekedeki 5azlar arası en yüksek gerilim değeridir" 1u gerilimler ülkemizde 3"+ kG .+ kG .3"< kG ve ?' kGCdur") Inf : Anma akımı" (Sigortanın anormal ısınmalar !aricinde sürekli dayanabileceği akımdır" Sigortanın güç kayıpları için bu değer dikkate alınır" >
I8: M!n!m%m kesme akımı; (Sigortada erimeye ve devreyi kesmeye sebep olan minimum akım değeridir") I/: Maks!m%m kısa devre kesme kaBas!$es!; (6k#8 olarak sigortanın kesebileceği en yüksek !ata akımıdır") S!"#r$a Se(!m Esasları: a. Tanımlar: -
S!s$em Karak$er!s$!kler!: @n: Sistemin en yüksek 5az-5az gerilimi ; (kG) Isk: Sistemin en yüksek üç 5azlı kısa devre akımı" (k#)
-
Transf#rma$r Karak$er!s$!kler!: : %rans5ormatör anma gücü (kG#) @k: %rans5ormatörün kısa devre gerilimi (A) @!: 7şletme gerilimi (kG) E In$$ %rans5ormatör anma akımı L ----------G?MQi Ik$: %rans5ormatör kısa devre akımı (%rans5ormatörün sekonder terminalinde kısa devre meydana geldiğinde primer sargıdan geçen kısa devre akımı") =nt M.** =kt L --------------A Qk Ie$ %rans5ormatörün mıknatıslanma darbe (inrus!) akımı" (%rans5ormatör gerilim altına alındığında şebekeden kısa süreli olarak çektiği akımdır" /enellikle nominal akımın .* ila .+ katı kadar olup yaklaşık .** milisaniye sürer") Kısa devre $erm!k dayanma s1res!: '?* 2G#Cya kadar """"""""""" + saniye '?* 2G# ve üstü """"""""""""" ? saniye"
b. Genel K%rallar: .- Sigortanın anma gerilimi (Qn5) sistem anma gerilimine (Qn) eşit olmalıdır" @nf H @n +- Sigortanın maksimum kısa devre kesme kapasitesi (=.) sistemin en yüksek üç 5azlı kısa devre akımına (=sk) eşit yada da!a büyük olmalıdır" I/ Isk ?- %rans5ormatörün primer sargısından geçen tam kısa devre akımı (=kt) sigortanın minimum kesme akımına (=?) eşit yada da!a büyük olmalı ve trans5ormatörün kısa devre termik dayanım süresi içinde kesilmelidir" Ik$ I8
<
>- Sigortanın yaşlanmasını önlemek için seçilecek sigortanın anma akımı (=n5) trans5ormatörün anma akımının (=nt) en az ."? katına eşit olmalıdır" Inf /;8In$ <- %rans5ormatör gerilim altına alındığında şebekeden yaklaşık .+ milisaniye süre ile mıknatıslanma akımı (=e) çeker" Seçilen sigortanın bu süre içinde erimemesi gerekir" 1u !usus sigortanın akım9zaman eğrisinden kontrol edilmelidir" '- %esis ve çalışma koşullarına dikkat edilmelidir" (Sürekli veya sürekli olmayan aşırı yükler !arici veya da!ili kullanım !ücre içinde kullanım sigorta yuvasında kullanım v"b)
DRNEK: S!"#r$a !le k#r%na&ak 9a'ı$ım Traf#s%n%n $ekn!k karak$er!s$!kler!: #nma gücü (E)""""""""""""""""""""$ .** 2G# 2ısa devre gerilimi (AQk)""$ >"< 7şletme gerilimi (Qi)""""""""""""$ ?>"< 2v #nma akımı (=nt) """"""""""""""""$ .**9(G?M?>"<) L ."'3 #mper"- r!mer Erimer kısa devre akımı (=kt)$ (."'3M.**)9>"< L ?3 #mper" %rans5ormatörün mıknatıslanma akımı (=e)""$ .>(sbt)M."'3 L +? #mper" 4ıknatıslanma akımı süresi """""""""""""""""""""""""$ .<* milisaniye Sistemin en yüksek üç 5azlı kısa devre akımı (=sk) L .' k#-%eorik 2ullanım şekli$ Darici
JAkımaman E'r!s! Ek:/ de ver!len 87 kv+ 7;8 AmB ve /5 AmB; s!"#r$aların s* k#n%s% $ransf#rma$r1n kısa devrelere karşı k#r%nmasında %y"%n #l%B #lmadı'ının k#n$r#l%: Seçim için genel kurallar dikkate alındığında; -N#$: I8HS!"#r$anının Kesme akımı.+ -InfH S!"#r$anın anma akımı. GENEL 87 kv+ 7;8 AmB S!"#r$a 87 kv+ /5 AmB S!"#r$a K@RALLAR (Qn5L?' kv; =n5L'"? #mp; =?L?< (Qn5L?' kv; =n5L.* #mp; =?L>' #mp; #mp; =.L.' k# . =.L.' k#. ." @nf @n
Sağlanıyor"
Sağlanıyor"
+" I/ Isk
.'≥.' olduğu için koşul sağlanıyor ; ?3≥?< olduğu için koşul sağlanıyor ; rime zamanı uygun" '"?≥."?M."'3 olduğu için koşul sağlanıyor" #kım9Oaman eğrisine göre +? amperlik akım .<* milisaniyede kesilmemektedir" ani tra5o devreye alınırken sigortanın erimesi söz konusu değildir" 2oşul sağlanmaktadır"
8C 27 #lmadı'ından k#ş%l sa'lanmıy#r; Er!me *amanı %y"%n de'!l; .*≥."?M."'3 olduğu için koşul sağlanıyor" #kım9Oaman eğrisine göre +? amperlik akım .<* milisaniyede kesilmemektedir" ani tra5o devreye alınırken sigortanın erimesi söz konusu değildir" 2oşul sağlanmaktadır"
SON@Ç
@=G@N
@=G@N 9E?İL
DNEMLİ NOT$ ?' kv .** 2G# tra5o için; 6#8 5irmasının .* #mp"lik sigortası uygun olurken 618 5irmasının .* #mp"lik sigortası uygun olmayabilir" 1u nedenle seçilecek sigortalar yukarıda verilen esaslara göre kontrol edilmelidir" J=>K A=IRIISİGORTA ,İRLE<İ?İ İÇİN SİGORTA SEÇİMİ: 6ük ayırıcıRSigorta8 birleşiğinde kullanılacak sigorta seçiminde de yukarıda Genel K%rallar bölümünde yer alanlar aynen geçerlidir" 1unlara ilave olarak; • •
2ullanılacak sigorta ar$(ı -ba&k4%B. s!"#r$a olmalıdır" ?"maddede yer alan trans5ormatör kısa devre akımı birleşiğin trans5er akımı (= >) akımı ile karşılaştırılmalıdır" 2ullanılacak sigorta için J=1k ayırı&ıS!"#r$a b!rleş!'!nın trans5er akımı (= >); -
6ük ayırıcıRSigorta8 birleşiğinın anma $ransfer akımından -I25.+ %rans5ormatörün kısa devre akımından (=kt) küçük olmalıdır"
1u koşullar yerine getirilmez ise trans5ormatör ile ilgili uygun koruma sağlanamadığı gibi yük ayırıcısının da ta!rip olması söz konusudur" 1unlar ile ilgili tanımlar aşağıda verilmektedir"
Anma $ransfer akımı -I25. : 6ük ayırıcıRSigorta8 birleşiği imalatçısı tara5ından belirtilmelidir" 1irleşikte kullanılacak en büyük anma akımlı sigorta kullanılarak tip deneyleri kapsamında yer alan %est no$ > 6#nma %rans5er #kımında 2esme Neneyleri8 ile doğrulanmış olmalıdır" Transfer akımı -I2.: %rans5er akımı pratik olarak aşağıdaki yöntem ile bulunur"
aman
A
,
I2
I25
Akım
A n#k$asının b%l%nması $ Seçilen sigortanın minumum akım9zaman eğrisi kullanılarak; *", M (6ük ayırıcısı Rsigorta8 birleşiğinin sigorta başlatmalı açma zamanı) 5ormülüne göre (#) noktası bulunur" (#) noktasından akım eğrisine paralel çizilerek (1) noktası bulunur" 1u noktadan zaman eksenine çizilen paralel çizginin akım eksenini kestiği nokta $ransfer akımını -I2 . verir" 3
