62325515-η-γεροντοκορη-ΟΝΟΡΕ-ΝΤΕ-ΜΠΑΛΖΑΚ.pdf

HONORE

DE BALZAC

Η ΓΕΡΟΝΤΟΚΟΡΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Ζήσης Σ αρίκας

ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΚΛΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΞΑΝΤΑΣ

Π

ΟΛΛΟ! ΑΝΘΡΩΠΟΙ πρέπει να έχουν συναντήσει σ' ορισμένες επαρχίες της Γαλλίας κάποιον ιππότη ντε Βαλουά, επειδή υπήρχε ένας τέτοιος στη Νορμανδία, ένας άλλος στο Μπουρζ κι ένας τρίτος άκμαζε το 1816 στην πόλη Αλενσόν. Ίσως μάλιστα κι ο Νότος να 'χε το δ ικό του . Ωστόσο η απαρίθμηση των μελών αυτής της φυλής των ντε Βαλουά δεν έχει σημασία εδώ . Όλοι αυτοί οι ιπ πότες, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν σίγουρα κάποιοι που ήταν ντε Βαλουά τόσο όσο ήταν Βουρ6όνοξ ο Λου δ06ίκος ο 140ς, γνωρίζονταν μεταξύ τους τόσο λίγο που δε χρειαζόταν καθόλου να μιλήσεις στον ένα για την ύπαρξη του άλλου. Εξάλλου όλοι ανεξαιρέτως άφηναν ήσυχους τους Βουρδόνους στο θρόνο της Γαλλίας, επειδή είναι αρκετά σίγουρο ότι ο Ερρίκος ο 40ς έγινε 6ασιλιάς επειδή δεν υπήρχε αρσενικός κληρονόμος στον πρώτο κλάδο του οίκου των Ορλεάν , που λεγόταν ντε Βαλουά3 • Οι ντε Βαλουά προέρχονται όλοι από τον Κάρολο ντε Βα λουά, δούκα της Ανγκυλέμ, γιο του Καρόλου του 90υ και της Μαρίας Τουσέ. Μετά απ' αυτό , το μοναδικό αρσενικό πρόσωπο που εμφανίζεται στην οικογένεια είναι, μέχρις αποδείξεως του εναντίου, ο α6άς ντε Ροτλέν. Κάτι άλλοι Βαλουά, οι Βαλουά-Σεν-Ρεμί, που κατάγονται από τον Ερρίκο το 20, τέλειωσαν κι αυτοί με την περίφημη Λαμότ Βαλουά, που είχε μπλεχτεί στην υπόθεση του περιδεραί ου4• Αν όμως είναι σωστές οι πληροφορίες που έχουμε, ο καθένας απ' αυτούς τους ιππότες ήταν, όπως και ο ιππό της που ζούσε στην Αλενσόν, ένας γέρος ευγενής, ψηλός, ξερακιανός και άφραγκος. Ο ιππότης που ζούσε στο Μπουρζ είχε φύγει απ' τη Γαλλίλα, ο ιππότης της Τουρέν

Digitized by 10uk1s, May 2010

16

HONORE

DE BALZAC

είχε κρυφτεί κι εκείνος της Αλενσόν είχε πολεμήσει στη Βαντέ κι είχε γίνει λίγο σουάνος5 . Αυτός ο τελευταίος πέ ρασε το μεγαλύτερο μέρος της νιότης του στο Παρίσι, όπου τον αιφνιδίασε στα τριάντα του χρόνια η Επανάστα ση, καθώς ήταν ριγμένος με τα μούτρα στις ερωτικές κα τακτήσεις. Ο ιππότης ντε Βαλουά της Αλενσόν θεωρούν ταν από την υψηλή αριστοκρατία της επαρχίας αληθινός Βαλουά, ξεχώριζε, όπως και οι ομώνυμοί του , από τους εξαίρετους τρόπους του και φαινόταν άνθρωπος πλασμέ νος για καλή παρέα. Γευμάτιζε κάθε μέρα στην πόλη και έπαιζε χαρτιά κάθε δράδυ . Περνούσε για άνθρωπος πολύ πνευματώδης , χάρη σ' ένα ελάττωμά του, που ήταν το να λέει ένα σωρό ανέκδοτα γ ι α τη δασιλεία του Λουδοδίκου του 150υ 6 και για τις πρώτες στιγμές της Επανάστασης. Όταν άκουγε κανείς αυτές τις ιστοριούλες για πρώτη φορά, τις έδρισκε καλοφτιαγμένες. Ο ιππότης ντε Βαλουά είχε την αρετή να μην επαναλαμδάνει τα ευφυολογήματα που είχαν την προσωπική του σφραγίδα και να μη μιλάε ι ποτέ για τους έρωτές του · αλλά οι κομψές κ ινήσεις του και τα χαμόγελά του φανέρωναν πολύ συχνά μια χαριτωμένη αδιακρισία. Αυτός ο ανθρωπάκος χρησιμοποιούσε το προνόμιο που έχουν οι γέροι δολτεριστέξ ευγενείς να μην πατάνε καθόλου στην εκκλησία κι έπαιρνε εύκολα άφεση για την αθεία του λόγω της αφοσίωσής του στη δασιλική υπόθεση. Μια από τις πιο λεπτές συνήθειές του , που πι θανώς την είχε αντιγράψει από τον Μολέ8, ήταν να δάζει τον ταμπάκο του σ ' ένα παλιό χρυσό κουτί στολισμένο με το πορτρέτο της πριγκίπισσας Γκορίτσα9 , γοητευτικής Ουγγαρέζας, που ήταν διάσημη για την ομορφιά της στα τέλη της δασιλείας του Λουδοδίκου του 150υ. Προσκολ λημένος κατά τη διάρκεια της νιότης του σ' αυτήν τη λαμ πρή ξένη, μιλούσε γι' αυτήν πάντα με συγκίνηση κι είχε μονομαχήσε ι για χάρη της με τον κύριο ντε ΛοζάνlΟ• Ενώ ήταν πια πενήντα οκτώ χρονών περίπου , μαρτυρούσε μό νο τα πένηντα επιτρέποντας στον εαυτό του αυτή την αθώα απάτη· κι αυτό επειδή είχε ένα από τα πλεονεκτή ματα των ξερακιανών και ξανθών ανθρώπων, δηλαδή Digitized by 10uk1s, May 2010

Η ΓΕΡΟΝΤΟΚΟΡΗ

17

εκε ίνη τη νεαν ική μέση που κρύ σ ε ι τα γηρατ ε ιά τόσο στους άντρες όσο κα ι στις γυναίκες. Να ι , καλό είνα ι να το ξέρετ ε, όλη η ζωή ή όλη η χάρη που είνα ι η έκφραση της ζωής σρίσκεται στη μέση. Ένα άλλο πλεονέκτη μα του ιπ πότη ή ταν η τεράστια μύ τη με την οποία τον είχε προ ικίσε ι η Φύση . Αυ τή η μύ τη χώρ ιζε απότομα το ωχρό του πρό σωπο σε δύο μέρη , που έμο ιαζαν να μη γνωρίζοντα ι μετα ξύ τους. Μόνο το ένα απ' τα δύο γ ινόταν κόκκ ινο όσο κρατούσε η δ ιαδ ικασία της χώνεψης. Αξίζει να παρατη ρηθεί αυ τό το πράγμα σε μ ια εποχή όπου η φυσ ιολογία ασχολείτα ι τόσο πολύ με την ανθρώπ ινη καρδιά. Αυ τή η πυράκτωση γινόταν στο αρ ι στ ερό μέρος . Παρόλο που τα μακρ ι ά κα ι ισχνά πόδ ια, το αδύνατο σώμα κα ι το χλομό δέρμα του κυρίου ντ ε Βαλουά δεν δ ιακήρυ τταν ότι η υγεία του ή ταν καλή , έτρωγε σαν δράκος και ισχυρ ι ζόταν πως έπασχε από μ ια αρρώστια που λεγόταν στην επαρχία ζεστό συκώτι, γ ι α να δ ικα ιολογήσει μάλλον την υπερσολ ι κή του όρεξη. Το κοκκίν ι σμά του όταν χώνευε έκανε εύλο γους τους ισχυρ ισμούς του ' σε μ ια περ ιοχή όμως που τα γεύματα φτάνουν τα τριάντα ή σαράντα δ ι αφορετικά π ι άτα και δ ιαρκούν τ έσσερ ι ς ώρες, το στομάχι του ιππότη έμο ιαζε με δώρο που είχε χαρίσε ι η Θεία Πρόνο ια σ' αυ τή ν την καλή πόλη . Κατά τη γνώμη ορ ισμένων γ ιατρών , αυ τή η θερμότη τα στα αρ ιστερά δείχνει την ύπαρξη μι ας γενναιόδωρης καρδ ι άς]] . Η ερωτική ζωή του ιππότη επ ισ εσαίωνε αυτούς τους επ ιστημον ικούς ισχυρ ισμούς, γ ια τους οποίους ευ τυχώς δεν φέρε ι καμ ιά ευθύνη ο ιστορ ικός. Παρά τα συμπ τώμα τα αυ τά, ο κύρ ιος ντε Βαλουά είχε νευρώδη άρα ζωηρή ιδ ιοσυγκρασία. Αν το συκώ τι του ή ταν έμπυρο, γ ια να χρησι μοπο ιήσουμε μ ια παλιά έκφραση , η καρδ ι ά του δεν φλεγόταν λ ιγότ ερο. Αν το πρόσωπό του ή ταν χαραγμένο από κάποιες ρυ τίδες, αν τα μαλλι ά του είχαν πάρε ι ασημί χρώμα, ένας έμπε ι ρος παρατηρη τής θα Όλεπε εδώ τα στ ίγματα του πάθους και τα αυλάκ ια της ηδονής. Πράγ ματι ο ι ακτινωτές ρυ τ ίδες στη ν ίiκρη των ματιών και ο ι κοφτ ές χαρακ ιές στις γωνίες του στόμα τος δεν ή ταν άλλες Digitized by 10uk1s, May 2010

18

HONORE

DE B ALZAC

από εκείνες τις κομψές γραμμές που τόσο πολύ εκτιμούν ταν στην αυλή των ΚυθήρωνJ2• Τα πάντα στο φιλάρεσκο ιππότη φανέρωναν τα ήθη του γυναικά (ladie ' s man) 1 3: πλενόταν τόσο προσεκτικά που τα μάγουλά του ήταν χα ρά των ματιών , έμοιαζαν γυαλισμένα από ένα θαυμαστό νερό. Το μέρος του κρανίου που αρνούνταν να καλύψουν τα μαλλιά έλαμπε σαν φίλντισι. Τα φρύδια του όπως και τα μαλλιά του τον έκαναν σχεδόν νέο , έτσι ταχτικά που ήταν στρωμένα από τη χτένα. Το ήδη λευκό δέρμα του έμοιαζε να λευκαίνει κι άλλο από κάποιο μυστικό. Ενώ δεν φορούσε άρωμα, ο ιππότης ανάδινε μια νεανική οσμή που δρόσιζε τον περίγυρό του . Τα αριστοκρατικά χέρια του , φροντισμένα σαν τα χέρια γκομενίτσας, τραδούσαν το δλέμμα με τα ροζ προσεκτικά κομμένα νύχια τους. Τε λικά θα ήταν κούκλος αν του 'λειπε η μεγαλοπρεπής, τε ράστια μύτη του. Ωστόσο είμαστε υποχρεωμένοι να χα λάσουμε αυτό το πορτρέτο αναφέροντας μια μικροπρέ πεια. Ο ιππότης έδαζε δαμδάκι στ' αφτιά του και φορού σε δυο διαμαντένια σκουλαρίκια, θαυμάσια φτιαγμένα, που παρίσταναν νέγρικα κεφάλια. Επέμενε όμως να δι καιολογεί αυτό το περίεργο εξάρτημα λέγοντας ότι από τότε που τρύπησε τα αφτιά του σταμάτησαν οι ημικρανίες του: γιατί είχε ημικρανίες . . . Δεν θεωρούμε τον ιππότη τέ λειο άνθρωπο' δεν πρέπει όμως να συγχωρούμε εκείνες τις αξιολάτρευτες γελοιότητες που οφείλονται ίσως σε υπέ ροχα μυστικά και χαρακτηρίζουν τους γέρους εργένηδες, που η καρδιά τους στέλνει τόσο πολύ αίμα στο πρόσωπό τους; Εξάλλου ο ιππότης ντε Βαλουά αντιστάθμιζε τα νέ γρικα κεφάλια του με τόσο πολλές άλλες χάρες, που η κοι νωνία θα 'πρεπε να νιώθει αποζημιωμένη με το παραπά νω. Στ' αλήθεια μοχθούσε πολύ για να κρύδει τα χρόνια του και να αρέσει στις γνωριμίες του . Πρέπει να σημειώ σουμε τη φοδερή φροντίδα που έδειχνε για τα ρούχα του , τη μόνη διάκριση που μπορούν να 'χουν σήμερα οι καθώς πρέπει άνθρωποι' η φορεσιά του ιππότη χαρακτηριζόταν πάντα από αριστοκρατική φινέτσα και λευκότητα. Όσο για τα πανωφόρια του , ήταν όλα χρησιμοποιημένα, αλλά Digitized by 10uk1s, May 2010


19

άστραφταν πάντα από καθαριότητα. Δεν είχαν ούτε λε κέδες ούτε ζάρες. Η διατήρησή τους προκαλούσε θαυμα σμό σ' εκείνους που παρατηρούσαν τη fashionable'4 αδιαφορία του ιππότη στο σημείο αυτό. Δεν τα 'ξυνε με το γυαλί, όπως συνιστούσε ο εφευρέτης της μεθόδου αυτής, πρίγκιπας ντε Γκαλ. Ο κύριος ντε Βαλουά ακολουθούσε τις δασικές αρχές της αγγλικής μόδας με μια κενοδοξία που δεν μπορούσε να εκτιμηθεί κατά πολύ από τους αν θρώπους της Αλενσόν. Ο κόσμος δεν οφείλει τάχα να αναγνωρίζει εκείνους που μπαίνουν σε τόσους κόπους για χάρη του ; Δεν υπάρχει τάχα εδώ η εκπλήρωση της πιο δύ σκολης εντολής του Ευαγγελίου, εκείνης που διατάζει να κάνεις το καλό όταν σου κάνουν κακό; Αυτή η φρεσκάδα, αυτή η φροντίδα ταίριαζε πολύ καλά με τα γαλάζια μά τια, με τα φιλντισένια δόντια και τα ξανθά μαλλιά του ιπ πότη. Μόνο που αυτός ο συνταξιούχος 'Αδωνις δεν είχε τίποτε αρρενωπό στο στιλ του κι έμοιαζε πως χρησιμοποι ούσε το λούστρο του καλλωπισμού για να κρύψει τα ερεί πια που είχαν προκληθεί από τη στρατιωτική υπηρεσία του στις ερωτοδουλειές. Για να τα πούμε όλα, η φωνή ερ χόταν σε κραυγαλέα αντίθεση με την ξανθιά λεπτότητα του ιππότη. Αν δεν συμφωνούσατε με τη γνώμη ορισμέ νων παρατηρητών της ανθρώπινης καρδιάς και δεν πι στεύατε ότι ο ιππότης είχε τη φωνή της μύτης του , θα σας εξέπλητταν οι δυνατοί και ηχηροί τόνοι των φωνητικών οργάνων του. Η φωνή του δεν είχε οέδαια τη δύναμη των κολοσσιαίων δαρύτονων αλλά άρεσε με το μεστό μέτριο τόνο της, που έμοιαζε με τους στέρεους και γλυκούς, δυ νατούς και δελούδινους ήχους του αγγλικού κόρνου. Ο ιππότης είχε περιφρονήσει το γελοίο κοστούμι που διατη ρούσαν ακόμη κάποιοι οπαδοί της μοναρχίας κι είχε εκ συγχρονιστεί πλήρως: εμφανιζόταν πάντα ντυμένος μ' ένα καστανόχρωμο πανωφόρι με χρυσά κουμπιά, με μια στενή μεταξωτή περισκελίδα που είχε χρυσές κόπιτσες, μ' ένα άσπρο γιλέκο χωρίς κεντήματα, με μια γραδάτα χωρίς κο λάρο, τελευταίο υπόλειμμα της παλιάς γαλλικής ενδυμα σίας, που του επέτρεπε να δείχνει ένα λαιμό όμοιο με το Digitized by 10uk1s, May 2010

20

HONORE

DE

B ALZAC

λαιμό αρχιεπισκόπου. Τα παπούτσια του από γυαλιστερό μαύρο δέρμα στολίζονταν στη μέση από χρυσές τετράγω νες πόρπες, άγνωστες εντελώς στη σημερινή γενιά . Ο ιπ πότης άφηνε να φαίνονται δύο αλυσίδες ρολογιού που κρέμονταν κάτω από τα τσεπάκια του , άλλο κατάλοιπο της μόδας του 180υ αιώνα το οποίο δεν κατάργησαν οι Απίστευτοι15 κατά τη διάρκεια του Διευθυντηρίου 1 6. Αυ τό το μεταδατικό κοστούμι που ένωνε δύο αιώνες το φορούσε ο ιππότης μ' εκείνη τη χάρη των μαρκησίων, της οποίας το μυστικό χάθη κε από τη γαλλική σκηνή τη μέρα που πέθανε ο Φλερύ17, ο τελευταίος μαθητής του Μολέ 1 8• Η ιδιωτική ζωή αυτού του γεροντοπαλίκαρου ήταν φαι νομενικά προσιτή σ' όλους, στην πραγματικότητα όμως ήταν μυστηριώδης. Λίαν επιεικώς είχε ένα μέτριο σπίτι στην οδό Κουρ, στο δεύτερο πάτωμα μιας οικοδομής που ανήκε στην κυρία Λαρντό , την πιο περιζήτητη πλύντρια ρούχων ποιότητας. Αυτό έκανε κατανοητή την υπερδολι κή μέριμνά του για τα ρούχα του. Η κακή τύχη το 'φερε να πιστέψει μια μέρα η πόλη της Αλενσόν ότι ο ιππότης δεν φερόταν πάντα σαν ευγενής και ότι είχε παντρευτεί κρυφά στα γεροντάματά του μια κάποια Σεζαρίν, μητέρα ενός παιδιού που είχε το θράσος να 'ρθει χωρίς να το φωνάξουν. - Έδωσε το χέρι του , όπως είπε επ' αυτού κάποιος κύ ριος ντι Μπουσκιέ, σ' εκείνη που του είχε δανείσει για τό σο πολύ καιρό το σίδερό της. Αυτή η φριχτή συκοφαντία έδωσε πολλή θλίψη στα γε ρατειά του λεπταίσθητου ευγενή, που, όπως θα δείξει τούτη η ιστορία, δαρύνθηκαν και από τη ματαίωση μιας προσδοκίας για την οποία είχε αφιερώσει πολύ χρόνο κι είχε κάνει πολλές θυσίες. Η κυρία Λαρντό νοίκιαζε στον κύριο ιππότη ντε Βαλουά δυο δωμάτια στο δεύτερο όροφο του σπιτιού της για το μέτριο ποσό των εκατό φράγκων το χρόνο. Ο αξιοσέδαστος ευγενής, που γευμά τιζε στην πόλη κάθε μέρα, γύριζε στο σπίτι μόνο για ύπνο. Το μόνο του έξοδο ήταν συνεπώς το πρόγευμά του , που αποτελούνταν πάντα από ένα φλιτζάνι σοκολάτα, δούτυDigitized by 10uk1s, May 2010


21

ρο και φρούτα εποχής. 'Ανααε φωτιά μόνο στις ααρυχει μωνιές και μόνο το πρωί που ξυπνούσε. Από τις έντεκα ως τις τέσσερις το απόγευμα έκανε περιπάτους, πήγαινε να διααάσει εφημερίδες και έκανε επισκέψεις. Από τη στιγμή που εγκαταστάθηκε στην Αλενσόν ομολόγησε με αξιο πρέπεια τη φτώχεια του, λέγοντας ότι η περιουσία του ήταν μια ισόαια πρόσοδος εξακοσίων λιαρών, μοναδικό απομεινάρι του παλιού πλούτου του, που του 'δινε λίγο λίγο ο παλιός χρηματιστής του, εκείνος που διαχειριζόταν ανέκαθεν την περιουσία του. Πράγματι ένας τραπεζίτης της πόλης του μετρούσε κάθε τρεις μήνες εκατόν πενήντα λίαρες που 'στελνε ο κύριος Μπορντέν ντε Παρί, ένας από τους τελευταίους Προκουράτορες στο Σατλέ. Όλοι ήξε ραν αυτές τις λεπτομέρειες για το λόγο ότι ο ιππότης είχε ζητήσει απόλυτη εχεμύθεια από το πρώτο πρόσωπο στο οποίο είχε εμπιστευτεί το μυστικό του. Ο κύριος ντε Βα λουά θέρισε τους καρπούς της ατυχίας του: υπήρχε πάντα ένα σεραίτσιο ειδικά γι' αυτόν στα πιο διακεκριμένα σπί τια της Αλενσόν και τον καλούσαν σ' όλα τα σουαρέ. Τα ταλέντα του του παίκτη, του αφηγητή, του αξιαγάπητου και καλού για παρέα ανθρώπου έχαιραν τόσης εκτιμή σεως που φαινόταν ότι τίποτε δεν θα πήγαινε καλά αν απουσίαζε αυτός ο ειδήμων της πόλης. Οι κύριοι, οι κυ ρίες είχαν ανάγκη τη μικρή επιδοκιμαστικΎI γκριμάτσα του. Όταν άκουγε μια νέα γυναίκα το γέρο ιππότη να της λέει σ' ένα χορό: «Είστε ντυμένη υπέροχα!», ήταν πιο ευ τυχισμένη γι' αυτόν τον έπαινο παρά για την απόγνωση της ανταγωνίστριάς της. Ο κύριος ντε Βαλουά ήταν ο μό νος που μπορούσε να πει ορισμένες φράσεις της παλιάς εποχής. Οι λέξεις καρδιά μου, στολίδι μου, γλυκούλα

μου, 6ασίλισσά μου, όλα τα ερωτικά υποκοριστικά του 177019, αποκτούσαν μια ακαταμάχητη χάρη στο στόμα του' τέλος είχε το προνόμιο των υπερθετικών. Τα κομπλι μέντα του, τα οποία τα τσιγκουνευόταν άλλωστε, του εξα σφάλιζαν την ευμένεια των γηραιών κυριών' κολάκευαν όλο τον κόσμο, ακόμη και τους ανθρώπους της Διοίκη σης, τους οποίους δεν είχε ανάγκη. Η συμπεριφορά του


22

HONORE DE BALZAC

στο παιχνίδι είχε τέτοια λεπτότητα που δεν ήταν δυνατό να περάσει απαρατήρητη: δεν παραπονιόταν ποτέ, επαι νούσε τους αντιπάλους όταν έχαναν' δεν επιχειρούσε σε καμιά περίπτωση να νουθετήσει τους partners20 του, δεί χνοντας έτσι πώς παίζει κανείς καλά. Όταν ακούγονταν, κατά τη διάρκεια της μοιρασιάς των χαρτιών, οι γνωστές αηδιαστικές κουοέντες, ο ιππότης έογαζε την ταμπακιέρα του με μια κίνηση άξια ενός Μολέ, κοίταζε την πριγκίπισ σα Γκορίτσα, άνοιγε με κομψότητα το καπάκι, έπιανε την πρέζα του, τη λίχνιζε, την έλιωνε σε σκόνη, τη στρογγύ λευε' ύστερα, όταν τα χαρτιά είχαν πια μοιραστεί, αυτός είχε γαρνίρει τα σπήλαια της μύτης του κι είχε ξαναοάλει την πριγκίπισσα μέσα στο γιλέκο, πάντα στο αριστερό τσεπάκι! Μόνο ένας ευγενής του καλού αιώνα (σε αντίθε ση με το μεγάλο αιώνα2Ι) θα μπορούσε να επινοήσει αυτήν τη συμοιοαστική λύση ανάμεσα σε μια περιφρονητική σιωπή και σε μια επιγραμματική φράση που δεν θα γινό ταν κατανοητή. Το ότι φερόταν πάντα με τον ίδιο τρόπο σ' όλους τους ανθρώπους ήταν κάτι συναρπαστικό που έκα νε πολλούς ανθρώπους να λένε γι' αυτόν: «Θαυμάζω ΤΟΥ ιππότη Ντε Βαλουά!» Η ομιλία του, οι τρόποι του, όλα του έμοιαζαν να 'ναι ξανθά σαν το πρόσωπό του. Φρόντι ζε να μη σοκάρει ούτε άντρα ούτε γυναίκα. Συγχωρούσε τόσο τα σωματικά κουσούρια όσο και τα πνευματικά ελαττώματα κι άκουγε υπομονετικά, με τη οοήθεια της πριγκίπισσας Γκορίτσα, τους ανθρώπους να του λένε τις μικρές μιζέριες της επαρχιακής ζωής: το κακοορασμένο αογό του προγεύματος, τον καφέ που είχε χαλασμένη κρέμα, τις αστείες λεπτομέρειες σχετικά με την υγεία, τα απότομα ξυπνήματα, τα όνειρα, τις επισκέψεις. Ο ιππό της είχε ολέμμα χαύνο και την κλασική στάση του ανθρώ που που υποκρίνεται πως συμπονάει τους άλλους. Αυτά τον έκαναν λαμπρό ακροατή' πετούσε την κατάλληλη στιγμή με μεγάλη χάρη ένα α!, ένα μπα!, ένα Πώς το κά Υατε αυτό; Πέθανε χωρίς ποτέ να υποψιαστεί κανείς ότι όσο έπεφταν αυτές οι χιονοστιοάδες από σαχλαμάρες, αυ τός θυμόταν τα πιο καυτά κεφάλαια του ρομάντζου του με



23

την πριγκίπισσα Γκορίτσα. Σκέφτηκε κανείς τις υπηρε σίες που μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία ένα σΌησμέ νο αίσθημα, σκέφτηκε ποτέ κανείς πόσο κοινωνικός και χρήσιμος είναι ο έρωτας; Αυτό μπορεί να εξηγήσει το για τί παρέμενε ο ιππότης το χαϊδεμένο παιδί της πόλης, παρά το ότι κέρδιζε πολύ συχνά: σπανιότατα άφηνε ένα σαλόνι χωρίς κέρδος περίπου έξι λίΌρες. Οι χασούρες του , τις οποίες άφηνε να γίνονται πολύ φανερές, ήταν λίγες. Όλοι όσοι τον γνώρισαν ομολογούν ότι δεν συνάντησαν ποτέ πουθενά, ακόμη και στο αιγυπτιακό μουσείο του Τορίνο, μια τόσο ευγενική μούμια. Σε καμιά χώρα του κόσμου δεν πήρε τόσο χαριτωμένη μορφή ο παρασιτισμός. Ο πιο συμ πυκνωμένος εγωισμός ποτέ δεν φάνηκε περισσότερο ημιε πίσημος ή λιγότερο προσΌλητικός απ' ό,τι σ' αυτόν τον ευ γενή. Ήταν ένας εγωισμός που άξιζε όσο μια αφοσιωμένη φιλία. Αν πήγαινε κάποιος να παρακαλέσει τον κύριο ντε Βαλουά να τον εξυπηρετήσει σε κάτι που τον προΌλημάτι ζε, αυτός ο κάποιος δεν έφευγε ποτέ από το σπίτι του κα λού ιππότη χωρίς να 'ναι ικανοποιημένος μ' αυτόν, χωρίς να 'ναι ιδίως πεπεισμένος ότι ο ιππότης δεν μπορούσε να κάνει τίποτα στη συγκεκριμένη περίπτωση ή ότι θα τα χα λούσε όλα αν ανακατευόταν κι αυτός. Είναι γνωστό ότι η Αλήθεια, αυτή η σκληρή μαυλί. στρια, πιάνει τον ιστορικό απ' το λαιμό. Αν λοιπόν θέλει αυτός να εξηγήσει την προΌληματική ύπαρξη του ιππότη , πρέπει να πει ότι τελευταία, μετά τις θλιΌερές ένδοξες μέ ρες του Ιουλίου22, η Αλενσόν έμαθε ότι το ποσό που κέρδι ζε στο παιχνίδι ο κύριος ντε Βαλουά έφτανε τα εκατόν πε νήντα σκούδα την τριμηνία και ότι ο έξυπνος ιππότης είχε το θάρρος να στέλνει ο ίδιος στον εαυτό του την πρόσοδό του, έτσι ώστε να μη φαίνεται χωρίς πόρους σε μια περιο χή όπου οι άνθρωποι αγαπούν το θετικό. Πολλοί από τους φίλους του (όταν είχε πεθάνει, προσέξτε το αυτό! ) αμφισΌήτησαν μ ε πείσμα το γεγονός αυτό, τ ο χαρακτήρι σαν παραμύθι, τονίζοντας πως ο ιππότης ντε Βαλουά ήταν ένας αξιοσέΌαστος και έντιμος ευγενής τον οποίο συκοφαντούσαν οι φιλελεύθεροι23. Ευτυχώ, για τους Digitized by 10uk1s, May 2010

24

HONORE DE BALZAC

φίνους παίκτες, αυτό το πράγμα συναντιέται στη γαλαρία των ανθρώπων που τους υποστηρίζουν. Οι θαυμαστές αυ τοί, επειδή νιώθουν ντροπή να δικαιολογήσουν ένα κακό, το αρνούνται άφο6α· μην τους κατηγορείτε για ισχυρο γνωμοσύνη, οι άνθρωποι αυτοί έχουν συναίσθηση της αξιοπρέπειάς τους: οι κυ6ερνήσεις δίνουν το καλό παρά δειγμα εκείνης της αρετής που συνίσταται στο να θά6εις τη νύχτα τους νεκρούς σου χωρίς να ψάλλεις το Te Deum24 των ηττών σου. Αν ο ιππότης επέτρεψε στον εαυτό του αυ τήν τη φινέτσα, η οποία άλλωστε του απέφερε την εκτίμη ση του ιππότη ντε Γκραμόν25, ένα χαμόγελο του 6αρόνου ντε Φονέστ26, μια γροθιά του μαρκησίου ντε Μονκάντ27, δεν ήταν από την άλλη ο αξιαγάπητος συνδαιτυμόνας, ο πνευματώδης άνθρωπος, ο σταθερός παίκτης, ο συναρπα στικός αφηγητής τον οποίο απολάμ6ανε η Αλενσόν; Η πράξη αυτή άλλωστε, που υπάγεται στους νόμους της ελεύθερης 60ύλησης, σε τι έρχεται σε αντίθεση με τα κομ ψά ήθη ενός ευγενή; Όταν τόσοι άνθρωποι είναι υπο χρεωμένοι να εξυπηρετήσουν άλλους όσον αφορά τις ισό6ιες προσόδους, τι πιο φυσικό από το να κάνεις μια για τον καλύτερο φίλο σου; Ο Λάιος28 όμως είναι νεκρός... Μετά από δεκαπέντε χρόνια τέτοιας ζωής, ο ιππότης είχε μαζέψει δέκα χιλιάδες και κάτι φράγκα. Με την επάνοδο

των Βουρ6όνων, ένας από τους παλιούς φίλους του, ο κύριος μαρκήσιος ντε Πομπρετόν, πρώην υπολοχαγός στους μαύρους μουσκετοφόρουξ9, του είχε επιστρέψει

χίλιες διακόσιες πιστόλες που είχε δανειστεί απ' αυτόν όταν το 'σκασε από τη Γαλλία. Το γεγονός αυτό έκανε αί σθηση και αργότερα αντιπαρατέθηκε στα ευφυολογήματα που έγραφε η εφημερίδα Ο Συνταγματικός30 για τον τρό πο με τον οποίο ορισμένοι εμιγκρέδες ξοφλούσαν τα χρέη τους. Όταν μιλούσε κανείς μπροστά στον ιππότη γι' αυ τήν την ευγενική πράξη του μαρκησίου ντε Πομπρετόν, ο φτωχός αυτός άνθρωπος κοκκίνιζε ακόμη και στο δεξί μάγουλο. Όλοι χάρηκαν με τον κύριο ντε Βαλουά, που πήγαινε να συμ60υλευτεί τους χρηματιστές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να χρησιμοποιήσει αυτό το



25

κομματάκι του πλούτου . Δείχνοντας εμπιστοσύνη στις τύχες της Παλινόρθωσης, τοποθέτησε τα χρήματά του στο Μεγάλο Βιδλίο3\ όταν οι πρόσοδοι στοίχιζαν 56 φράγκα και 25 λεπτά. Οι κύριοι ντε Λενονκούρ , ντε Ναδαρέν, ντε Βερνέιγ, ντε Φοντέν και Λα Μπιγιαρντιέρ32 που τον γνώ ριζαν, όπως είπε ο ίδιος, του εξασφάλισαν μια σύνταξη εκατό σκούδων από τη δασιλική κάσα και του έστειλαν το σταυρό του Αγίου Λουδοδίκου . Ποτέ δεν μπόρεσε κανείς να μάθει με ποιον τρόπο εξασφάλισε ο γέρος ιππότης αυ τές τις δύο πανηγυρικές καθοσιώσεις του τίτλου του και της κοινωνικής θέσης του . Είναι σίγουρο όμως ότι το δί πλωμα του σταυρού του Αγίου Λουδοδίκου του απένειμε το δαθμό του εν αποστρατεία στρατηγού , λόγω της υπηρε σίας του στα καθολικά στρατεύματα της Δύσης. Εκτός λοιπόν από την ισόδια πρόσοδο, αυτό το πλάσμα της φαν τασίας του για το οποίο κανένας δεν ανησυχούσε πια, ο ιππότης είχε πραγματικά χίλια φράγκα εισόδη μα. Παρά το ότι ήταν πια σε καλύτερη κατάσταση , δεν άλλαξε τίπο τε στη ζωή του ή στους τρόπους του· μόνο μια κόκκινη κορδέλα33 είχε προστεθεί , που αποτελούσε χαρά των μα τιών, πάνω στο καστανόχρωμο πανωφόρι του και συμ πλήρωνε, θα λέγαμε, τη φυσιογνωμία του ευγενή . Από το 1802 ο ιππότης σφράγιζε τις επιστολές του με μια πολύ παλιά χρυσή σφραγίδα, αρκετά κακογραμμένη , όπου όμως οι Καστεράν , οι ντ' Εγκρινιόν , οι Τρουαδίλ34 μπο ρούσαν να δουν ένα οικόσημο αντάξιο μεγάλου ευγενή . Χάρη σ' αυτό το αριστοκρατικό προνόμιο, ο νόθος των Βαλουά όφειλε και μπορούσε να ανεδεί σ' όλες τις δασιλι κές άμαξες του κόσμου. Πολλοί άνθρωποι ζήλεψαν τη γλυκιά ζωή αυτού του γεροντοπαλίκαρου , τη γεμάτη από καλοπαιγμένες παρτίδες μπόστον, τρικ-τρακ ρεδερσίνας, ου ίστ και πικέτου , από καλοχωνεμένα δείπνα, από πρέζες ταμπάκου ρουφηγμένες με χάρη, από ήσυχους περιπά τους. Όλη η Αλενσόν σχεδόν πίστευε ότι αυτή η ζωή ήταν απαλλαγμένη από φιλοδοξίες και δαριά συμφέροντα· κα νένας άνθρωπος όμως δεν έχει μια ζωή τόσο απλή όσο την παρουσιάζουν εκείνοι που τον ζηλεύουν. Θα ανακαλύψεDigitized by 10uk1s, May 2010

26

HONORE

DE BALZAC

τε ακόμη και στα πιο ξεχασμένα χωριά ανθρώπινα μαλά κια, τροχόζωα φαινομενικά νεκρά, που έχουν πάθος με τα λεπιδόπτερα ή με την κογχυλιολογία και που μπαίνουν σε φοδερούς κόπους για να πιάσουν δεν ξέρω κι εγώ ποιες πεταλούδες ή την concha Veneris35 • Ο ιππότης δεν είχε μόνο κοχύλια αλλά επιπλέον καλλιεργούσε, με την επιμο νή ενός Σ έξτου-Κου ίντου36 , μια φιλόδοξη επιθυμία: ήθελε να παντρευτεί μια πλούσια γεροντοκόρη , θέλοντας προφανώς να δρει ένα πάτημα για να αγγίξει τις πιο υψη λές σφαίρες της αυλής. Εδώ κρυδόταν το μυστικό της δα σιλικής συμπεριφοράς του και της παραμονής του στην Αλένσόν. Μια Τετάρτη , πολύ νωρίς το πρωί, προς τα μέσα της άνοιξης του έτους 1 6 όπως έλεγε ο ίδιος, τη στιγμή που έδαζε την πράσινη και στολισμένη με λουλούδια ρομπ ντε-σαμπρ του από ύφασμα δασμασκηνό, άκουσε, παρά το δαμδάκι που είχε στ' αφτιά του , το ελαφρό περπάτημα μιας νέας κοπέλας που ανέδαινε τη σκάλα. Σ' ένα λεπτό ακούστηκαν τρία διακριτικά χτυπήματα στην πόρτα' ευ θύς αμέσως, και δίχως να περιμένει την απάντηση, ένα ωραίο πρόσωπο γλίστρησε σαν χέλι μέσα στο σπίτι του γε ροντοπαλίκαρου . - Α, εσύ είσαι Σουζάνα; είπε ο ιππότης ντε Βαλουά χω ρίς να σταματήσει τη δουλειά του , που δεν ήταν άλλη από το να ακονίζει τη λάμα του ξυραφιού του πάνω σ' ένα κομμάτι δέρμα. Τι ήρθες να κάνεις εδώ , κατεργαρούλα; - Ήρθα να σας πω κάτι που θα σας προκαλέσει ίσως και χαρά και λύπη. - Πρόκειται για τη Σεζαρίν; - Σκοτίστηκα για τη Σεζαρίν σας! είπε αυτή με ύφος απείθαρχο, σοδαρό και αμέριμνο μαζί. Αυτή η γοητευτική Σουζάνα, που η κωμική της περιπέ τεια έμελλε να επηρεάσει τόσο πολύ την τύχη των κυριότε ρων προσώπων της ιστορίας αυτής, ήταν μια εργάτρια της κυρίας Λαρντό. Μια λέξη πάνω στην τοπογραφία του σπιτιού: Οι χώροι δουλειάς καταλάμδανουν όλο το ισό γειο. Η μικρή αυλή χρησίμευε για να απλώνονται σε σκοι'

,



27

νιά τα κεντητά μαντίλια, οι κολαρίνες, τα αμάνικα που κάμισα, τα μανικέτια, τα πουκάμισα με τη δαντέλα στο στήθος, οι γραοάτες, οι δαντέλες, οι κεντητές φούστες. όλη η ενδυμασία τέλος των καλύτερων σπιτιών της πόλης. Ο ιππότης ισχυριζόταν ότι ήξερε, από τον αριθμό των αμάνικων πουκάμισων της γυναίκας του Γενικού Ει σπράκτορα, τις λεπτομέρειες των μηχανορραφιών της γιατί έδινε μαζί πουκάμισα με δαντέλα στο στήθος, γρα οάτες, αμάνικα πουκάμισα και κολαρίνες. Αν και μπο ρούσε να τα μαντέψει όλα απ' αυτό το είδος διπλής κατα χώρησης των ραντε60ύ της πόλης, ο ιππότης δεν έκανε ποτέ αδιακρισία, δεν είπε ποτέ μια επιγραμματική φράση που θα μπορούσε να κλείσει ένα σπίτι (αν κι ήταν πολύ ικανός για επιγράμματα ! ). Θα πιστέψετε λοιπόν ότι ο κύ ριος ντε Βαλουά ήταν άνθρωπος ανώτερης διαγωγής, που τα ταλέντα του χάθηκαν , όπως και πολλών άλλων , μέσα στο στενό κύκλο που ζούσε. Μόνο που πρέπει να σημειω θεί ότι, επειδή κι αυτός ήταν άνθρωπος, έριχνε κάπου κάπου κοφτερές, γεμάτες σημασία ματιές στις γυναίκες, που τις έκαναν να τρέμουν από ταραχή ' μολαταύτα όλες τον αγαπούσαν, επειδή ήξεραν πόσο οαθιά ήταν η διακρι τικότητά του , πόση συμπάθεια έτρεφε για τα μικρά παρα στρατήματα. Η πρώτη εργάτρια, το δεξί χέρι της κυρίας Λαρντό, γεροντοκόρη σαράντα πέντε χρόνων , άσχημη να τη φοοάσαι, έμενε στη διπλανή πόρτα με τον ιππότη. Πά νω τους υπήρχε μόνο μια σοφίτα όπου στέγνωναν τα ρού χα το χειμώνα. Κάθε διαμέρισμα αποτελούνταν , όπως κι εκείνο του ιππότη , από δύο φωτεινά δωμάτια, που το ένα έ6λεπε στο δρόμο και το άλλο στην αυλή. Κάτω από το διαμέρισμα του ιππότη , έμενε ένας θεόκουφος γέρος, πα ράλυτος, ο παππούς της κυρίας Λαρντό , ένας παλιός κουρσάρος του λεγόταν Γκρε6άν κι είχε υπηρετήσει στις Ινδίες υπό τις διαταγές του ναυάρχου Σιμέζ37. Όσο για την κυρία Λαρντό, που κρατούσε το άλλο διαμέρισμα του πρώτου ορόφου, είχε τόσο μεγάλη αδυναμία για τους αν θρώπους κάποιας επιφάνειας που θα μπορούσε να θεω ρηθεί τυφλή όσον αφορά τις υποθέσεις του ιππότη . Γι' αυDigitized by 10uk1s, May 2010

28

HONORE

DE B ALZAC

τήν ο κύριος ντε Βαλουά ήταν απόλυτος μονάρχης που τα 'κανε όλα καλά. Αν μια από τις εργάτριές της απολάμ6ανε ποτέ κάτι που θα της πρόσφερε ο ιππότης, θα 'λεγε: «Εί ναι τόσο αξιαγάπητος!» Έτσι, παρόλο που αυτό το σπίτι ήταν από γυαλί, όπως κι όλα τα επαρχιακά σπίτια, απέ ναντι στον κύριο ντε Βαλουά ήταν τόσο διακριτικό όσο ένα άντρο ληστών. Ο ιππότης, ο πιο έμπιστος φίλος των μηχανορραφιών του εργαστηρίου , δεν περνούσε ποτέ μπροστά από την πόρτα, που τις περισσότερες φορές ήταν ορθάνοιχτη , χωρίς να δώσει κάτι στις γατούλες του : σοκο λάτα, καραμέλες, κορδέλες, δαντέλες, ένα χρυσό σταυρό, όλα εκείνα τα ψιλοπράγματα που ξετρελαίνουν τις τσαχ πίνες. Οι κοπέλες αυτές λάτρευαν στην κυριολεξία τον καλό ιππότη . Οι γυναίκες έχουν το ένστικτο να μαντεύουν ποιοι άντρες τις αγαπούν επειδή απλώς φοράνε φούστα, ποιοι είναι ευτυχείς όταν 6ρίσκονται κοντά τους, χωρίς να τους περνάει ποτέ απ' το μυαλό να ζητήσουν το αντίτι μο της περιποιητικότητάς τους. Στο σημείο αυτό οι γυ ναίκες έχουν την όσφρηση του σκύλου , που μέσα σε μια παρέα τρέχει κατευθείαν σ' εκείνο τον άνθρωπο για τον οποίο τα ζώα είναι ιερά. Ο φτωχός ιππότης ντε Βαλουά διατηρούσε από την προηγούμενη ζωή του κάτι που χαρα κτήριζε άλλοτε το μεγάλο κύριο, δηλαδή τη μόνιμη τάση να προστατεύει με α6ροφροσύνη τις γυναίκες. Πιστός πάντα στο καθεστώς του μικρού σπιτιού , του άρεσε να δίνει δώρα στις γυναίκες, τα μόνα πλάσματα που ξέρουν πώς να παίρνουν , επειδή πάντα μπορούν να δώσουν. Δεν είναι περίεργο το ότι σε μια εποχή όπου οι μαθητές αρχί ζουν, αμέσως μόλις 6γουν από το κολέγιο, να διευρύνουν τα σύμ60λα και τους μύθους, κανείς δεν εξήγησε ακόμη τη συμπεριφορά των γυναικών του 180υ αιώνα. Το 150 αιώ να υπήρχαν οι αγώνες πάνω στ' άλογα. Στα 1550 οι ιππό τες μονομαχούσαν για χάρη των γυναικών· στα 1750 έδει χναν τις ερωμένες τους στο Λονσάν38 • σήμερα βάζουν τα άλογά τους να τρέχουν· σ' όλες τις εποχές οι ευγενείς προσπάθησαν να δημιουργήσουν έναν τρόπο ζωής ται ριαστό μόνο γι' αυτούς. Τα παπούτσια με τη γυριστή μύτη Digitized by 10uk1s, May 2010


29

προς τα πάνω του 140υ αιώνα ήταν τα κόκκινα τακούνια του 180υ , και η πολυτελής εμφάνιση των εταίρων ήταν στα 1750 μια ένδειξη παρόμοια μ' εκείνη των αισθημάτων της Περιπλανώμενης Ιπποσύνης39. Ο ιππότης όμως δεν μπορούσε πια να καταστραφεί για μια ερωμένη ! Αντί για καραμέλες τυλιγμένες σε χαρτονομίσματα, πρόσφερε ευ γενικά μια σακούλα τραγανιστά γλυκά. Ας το πούμε προς δόξαν της Αλενσόν, αυτά τα γλυκά γίνονταν δεκτά με πε ρισσσότερη χαρά από εκείνη που ένιωθε η Ντιτέ4Ο όταν της χάριζε ο κόμης ντ' Αρτουά41 μια χρυσοποίκιλτη τουαλέτα ή μια άμαξα. Όλες αυτές οι τσαχπίνες είχαν καταλά6ει το ξεπεσμένο μεγαλείο του ιππότη ντε Βαλουά και κρατού σαν μυστικές τις οικειότητες που είχαν μαζί του . Όταν τις ρωτούσαν σε μερικά σπίτια της πόλης για τον ιππότη ντε Βαλουά, μιλούσαν με σο6αρότητα γι ' αυτόν, τον παρου σίαζαν πιο γέρο· τον μετέ6αλλαν σε αξιοσέ6αστο κύριο που η ζωή του μύριζε αγιότητα· στο σπίτι όμως σκαρφά λωναν στους ώμους του σαν παπαγάλοι. Του άρεζε να μα θαίνει τα μυστικά που ανακαλύπτουν οι πλύστρες στα διάφορα σπίτια. Έτσι αυτές ανέ6αιναν κάθε πρωί να του πουν τα κουτσομπολιά της Αλενσόν· τις αποκαλούσε εφη μερίδες με ποδόγυρο, ζωντανές επιφυλλίδες του . Ποτέ δεν. είχε ο κύριος ντε Σαρντίν42 τόσο έξυπνους και φτηνούς κατασκόπους, που διατηρούσαν μάλιστα και την αξιο πρέπειά τους καθώς ανέφεραν τις πονηριές τους. Ση μειώστε ότι κατά τη διάρκεια του προγεύ ματός του ο ιπ πότης διασκέδαζε με την ψυχή του . Η Σουζάνα, μια από τις ευνοούμενές του , πνευματώ δης, φιλόδοξη , είχε τη στόφα μιας Σοφίας Αρνού43 κι ήταν όμορφη σαν την πιο όμόρφη εταίρα που είχε καλέσει ποτέ ο Τισιάνο44 να ποζάρει πάνω σε μαύρο οελούδο για να ουηθήσει το πινέλο του να φτιάξει μια Αφροδίτη· η μορφή της όμως, παρόλο που ήταν φίνα στο μέτωπο και στα μά τια, ήταν κοινή στο κάτω μέρος. Επρόκειτο για τη νορ μανδική , φρέσκια, λαμπερή , στρουμπουλή ομορφιά, για τη σάρκα του Ρούμπενς4S, την οποία θα 'πρεπε να παντρέ ψει με τους μυώνες του Ηρακλή του Φαρνέζε46, κι όχι για Digitized by 10uk1s, May 2010

30

HONORE

DE BALZAC

την Αφροδίτη των Μεδίκων47, εκείνη τη χαριτωμένη γυ ναίκα του Απόλλωνα. - Ε, λοιπόν, παιδί μου , πες μου τη μικρή ή μεγάλη περι πέτειά σου. Αυτό που θα αναγνώριζε κανείς στον ιππότη από το Παρίσι ως το Πεκίνο ήταν η γλυκιά πατρική συμπεριφορά του απέναντι σ' αυτές τις τσαχπίνες του θύ μιζαν τις κο πέλες της παλιάς εποχής, εκείνες τις λαμπρές οασίλισσες της Όπερας, που ήταν διάσημες σ' όλη την Ευρώπη πα ραπάνω από το ένα τρίτο του 180υ αιώνα. Είναι σίγουρο ότι ο ιππότης, που έζησε κάποτε μ' αυτό το γυναικείο έθνος, το ξεχασμένο όπως όλα τα μεγάλα πράγματα, όπως οι Ιησουίτες και οι Φλιμπουστιέροι, όπως οι Αοάδες και οι Δημοσιώνες48, κατέκτησε μια ακαταμάχητη καλοσύνη , μια γεμάτη χάρη ευχέρεια στη συμπεριφορά, μια αμερι μνησία απαλλαγμένη από εγωισμό, όλο το ινκόγνιτο του Δ ία στο σπίτι της Αλκμήνης, του αασιλιά που αφήνει να τον πιάνουν κορόιδο, που στέλνει στο διάαολο την υπερο χή των κεραυνών του και θέλει να καταβροχθίσει τον Ό λυμπό του κάνοντας τρέλες, δίνοντας μικρά δείπνα, πέ φτοντας σε ασωτείες με γυναίκες, μακριά από την Ήρα Οέααια. ο ιππότης, παρά την παλιά πράσινη ρόμπα του , παρά τη γύμνια του δωματίου του , όπου δεχόταν επισκέ ψεις κι όπου είχε στρωμένη στο πάτωμα αντί για χαλί μια άσχημη ταπετσαρία και γέρικες πολυθρόνες λιγδιασμένες απ' τη βρόμα, όπου οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι μ' ένα φτη νό χαρτί πάνω στο οποίο έβλεπες ζωγραφισμένη μια κλαίουσα ιτιά που είχε πάνω της τα προφίλ του Λουδοοί κου του 160υ49 και των μελών της οικογένειάς του , μια τε φροδόχο στην οποία έβλεπες γραμμένη τη διαθήκη του Λουδοαίκου , όλα τέλος πάντων τα δακρύβρεκτα πράγμα τα που επινόησε η φιλοβασιλεία την εποχή της Τρομοκρα τίας50 . παρά τα ερείπιά του αυτά, ξυριζόταν μπροστά σ ' έναν παλιό καθρέφτη στολισμένο με δαντέλες της κακιάς ώρας και μύριζε ολόκληρος 1 80 αιώνα! .. . Ξαναφαίνονταν όλες οι ελευθέριες χάρες τις νιότης του , έμοιαζε τόσο πλούσιος σαν να χρωστούσε τριακόσιες χιλιάδες λίβρες Digitized by 10uk1s, May 2010


31

και σαν να χτυπούσε κιόλας την πόρτα ο δανειστής του . Ήταν τόσο μεγάλος όσο ο ΜπερτιέSΙ όταν έδινε κατά τη διάρκεια της άτακτης φυγής της Μόσχας διαταγές στα τάγματα ενός στρατού που δεν υπήρχε πια. - Κύριε ιππότη , είπε αστεία η Σουζάνα, μου φαίνεται πως δεν έχω τίποτε να σας διηγηθώ. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να δείτε. Κι η Σουζάνα στράφηκε ολόκληρη στο πλάι σαν δικη γόρος που θέλει να δώσει Όάρος στα λόγια του . Ο ιππό της, που ήταν πολύ καλός συμπαίκτης, έριξε μια ματιά με το δεξί του μάτι στην τσαχπίνα, συνεχίζοντας να κρατά το ξυράφι λοξά στο λαιμό του , κι έκανε ότι κατάλαΌε. - Καλά, καλά, γλυκούλα μου, θα μιλήσουμε γι' αυτό. Μου φαίνεται πως Όιάζεσαι όμως πολύ . - Μα κύριε, ιππότη , πρέπει να περιμένω να με δείρει η μάνα μου, να με διώξει η κυρία Λαρντό; Αν δεν φύγω γρήγορα για το Παρίσι, ποτέ δεν θα μπορέσω να παντρευ τώ εδώ, όπου οι άνδρες είναι τόσο γελοίοι. - Τι τα θέλεις, παιδί μου, η κοινωνία αλλάζει, οι γυ ναίκες δεν θα πέσουν λιγότερο από τους ευγενείς θύματα της φοΌερής αταξίας που επέρχεται. Μετά τις πολιτικές αναταραχές έρχονται οι αναστατώσεις στα ήθη. Αλίμονο! Η γυναίκα δεν θα υπάρχει πια μετά (έΌγαλε το ΌαμΌάκι του για να καθαρίσει τ' αφτιά του)' θα χάσει πολλά επειδή θα ριχτεί με τα μούτρα στο συναισθηματικό έρωτα' θα γί νει πολύ νευρική, δεν θα 'χει πια αυτήν τη μικρή ηδονή της εποχής μας που όλες την επιθυμούν δίχως να ντρέπον ται, τη δέχονται δίχως τσιριμόνιες, χρησιμοποιώντας τις λιποθυμίες και τα μπουκαλάκια με τον αιθέρα (γυάλισε τα νέγρικα κεφάλια του) μόνο σαν μέσο για να πετύχουν τους σκοπούς τους η λιποθυμία θα γίνει αρρώστια που θα κα ταλήξει σε ροφήματα από πορτοκαλόφυλλα52 (έΌαλε τα γέλια). Τελικά ο γάμος θα γίνει κάτι πολύ ενοχλητικό (πήρε το τσιμπιδάκι του για να Όγάλει μερικές τρίχες) , παρόλο που ήταν τόσο χαρούμενος στην εποχή μου ! Να το ξέρεις, παιδί μου, η Όασιλεία του ΛουδοΌίκου του 140υ και του ΛουδοΌίκου του 150υ ήταν αποχαιρετισμοί στα Digitized by 10uk1s, May 2010

32

HONORE

DE BALZAC

πιο ωραία ήθη του κόσμου. - Μα, κύριε ιππότη , είπε η τσαχπίνα, εδώ πρόκειται για τα ήθη και την τιμή της μικρής σας Σουζάνας. Ελπίζω να μην την εγκαταλείψετε. - Αν είναι δυνατόν ! φώναξε ο ιππότης τελειώνοντας το χτένισμά του, θα προτιμούσα να χάσω το όνομά μου ! - Α ! έκανε η Σουζάνα. - 'Ακουσέ με, διαΌολάκι, είπε ο ιππότης ξαπλώνοντας σε μια Όαθιά πολυθρόνα που ονομαζόταν παλιότερα «δούκισσα» και που του την είχε χαρίσει η κυρία Λαρντό . ΤράΌηξε κοντά του την υπέροχη Σουζάνα πιάνοντας με τα πόδια του τις γάμπες της. Η ωραία κοπέλα, αυτή που ήταν τόσο ψηλομύτα στο δρόμο, αυτή που είκοσι φορές είχε αρνηθεί την περιουσία που της είχαν προσφέρει κά ποιοι άντρες της Αλενσόν τόσο για λόγους τιμής όσο και επειδή περιφρονούσε τη μικροπρέπειά τους, τον άφησε να το κάνει. Η Σουζάνα έτεινε τότε την υποτιθέμενη αμαρτία της τόσο τολμηρά προς τον ιππότη , ώστε αυτός ο γερο αμαρτωλός, που είχε διερευνήσει πολλά άλλα μυστικά που έκρυΌαν υπάρξεις πολύ πιο πονηρές, εκτίμησε την κατάσταση με μια μόνο ματιά . Ήξερε καλά ότι καμιά κο πέλα δεν παίζει με μια πραγματική ατίμωση ' αλλά απα ξιούσε να αναποδογυρίσει τη σκαλωσιά αυτού του ωραί ου ψέματος αγγίζοντάς το . - Συκοφαντούμε τον εαυτό μας, της είπε ο ιππότης χα μογελώντας με αμίμητη φινέτσα, είμαστε σοφοί σαν την ωραία κοπέλα που έχουμε το όνομά της53. μπορούμε άφο οα να παντρευτούμε αλλά δεν θέλουμε να φυτοζωήσουμε εδώ , διψάμε να πάμε στο Παρίσι, όπου τα χαριτωμένα πλάσματα γίνονται πλούσια όταν τυχαίνει να 'ναι έξυπνα, κι εμείς δεν είμαστε καθόλου Ολάκες. Θέλουμε λοιπόν να πάμε να δούμε αν η πρωτεύουσα των ηδονών έχει για μας νεαρούς ιππότες ντε Βαλουά, μια άμαξα, διαμάντια, ένα θεωρείο στην Όπερα. Οι Ρώσοι, οι Άγγλοι, οι Αυστρια κοί έφεραν εκατομμύρια τα οποία έχουμε δικαίωμα να χρησιμοποιήσουμε επειδή η μαμά μας μας έκανε όμορφες. Επιτέλους είμαστε πατριώτες, θέλουμε να οοηθήσουμε τη Digitized by 10uk1s, May 2010


33

Γαλλία να ξαναπάρει τα χρήματά της μέσα από τις τσέπες αυτών των κυρίων. Χε! Χε! αγαπητό μου διαοολάκι, όλα αυτά δεν είναι καθόλου άσχη μα. Ο κόσμος όπου ζεις θα φωνάξει ίσως λίγο, αλλά η επιτυχία θα δικαιολογήσει τα πάντα. Αυτό που είναι πολύ κακό, παιδί μου, είναι το να 'σαι άφραγκος, Να ποια είναι η αρρώστια που μας οασα νίζει και τους δυο. Επειδή έχουμε πολύ μυαλό , σκεφτήκα με να χρησιμοποιήσουμε την ωραία τιμή μας για να παγι δέψουμε ένα γεροντοπαλίκαρο· αυτό το γεροντοπαλίκαρο όμως, καρδιά μου , γνωρίζει το άλφα και το ωμέγα των γυ ναικείων δόλων, πράγμα που σημαίνει ότι πιο εύκολα μπορείς να οάλεις έναν κόκκο αλάτι στην ουρά ενός σπουργίτη παρά να με κάνεις να πιστέψω ότι είμαι ανα μειγμένος στο πρόολημά σου. Πήγαινε στο Παρίσι, μικρή μου, πήγαινε με έξοδα ενός κενόδοξου εργένη , δεν θα σ' εμποδίζω, θα σε οοηθήσω, γιατί το γεροντοπαλίκαρο εί ναι , Σουζάνα μου , το φυσικό θησαυροφυλάκιο μιας νέας κοπέλας. Μη μ' ανακατεύεις όμες εμένα. 'Ακουσε, οασί λισσά μου, εσύ που καταλαοαίνεις τόσο καλά τη ζωή, θα μου κάνεις πολύ κακό και θα μου φέρεις πολύ πόνο: Κα κό , επειδή θα μ' εμποδίσεις να παντρευτώ σε μια πόλη όπου οι άνθρωποι διαφυλάττουν τα ήθη· πόνο, επειδή θα μπλέξεις άσχη μα, πράγμα που δεν το θέλω, κουτοπόνηρη ! Το ξέρεις καλά, γλυκούλα μου, πως δεν έχω πια τίποτα, είμαι φτωχός όσο ένας ποντικός της εκκλησίας. Αχ! αν παντρευόμουν τη δεσποινίδα Κορμόν, αν ξαναγινόμουν πλούσιος, ασφαλώς θα σε προτιμούσα από τη Σεζαρίν. Πάντα μου φαινόσουν φίνα σαν το χρυσάφι της σφραγί δας, κι είσαι πλασμένη για να 'σαι ο έρωτας ενός μεγάλου κυρίου. Ξέρω πόσο μυαλό έχεις και το κόλπο που μου 'κα νες δεν μ' εκπλήσσει καθόλου , το περίμενα. Για μια κοπέ λα ένα τέτοιο ρίσκο είναι αξιοθαύμαστο . Πρέπει να 'χεις ιδέες για να ενεργείς έτσι, άγγελέ μου . Έχεις την εκτίμησή μου ! Και της έδωσε στο μάγουλο την επιοεοαίωση , όπως κά νουν οι επίσκοποι. - Μα, κύριε ιππότη , σας διαοεοαιώνω ότι απατάσθε Digitized by 10uk1s, May 2010

34

HONORE

DE BALZAC

και ότι . . . Κοκκίνισε χωρίς να τολμήσει να συνεχίσει, ενώ ο ιππότης με μια μόνο ματιά είχε μαντέψει, είχε καταλάοει όλο το σχέδιο της. - Μάλιστα, σ' ακούω, θέλεις να σε πιστέψω! Ε, λοιπόν, σε πιστεύω. 'Ακου όμως τη συ μοουλή μου και πήγαινε στον κύριο ντι Μπουσκιέ. Δεν πας στο σπίτι του τα ρούχα του εδώ και πέντε ή έξι μήνες; Δεν θέλω να μάθω τι τρέχει μεταξύ σας. Το ξέρω όμως, έχει πολλή φιλαυτί.α, είναι γε ροντοπαλίκαρο, είναι πολύ πλούσιος, έχει πρόσοδο δυό μισι χιλιάδες λίορες και δεν ξοδεύει ούτε τις οχτακόσιες. Αν είσαι τόσο έξυπνη όσο νομίζω, θα δεις το Παρίσι με δικά του έξοδα. Πήγαινε, ελαφίνα μου, πήγαινε να τον τυλίξεις, και προπαντός να 'σαι λεπτή σαν κορδέλα μετάξι και μετά από κάθε κουοέντα να κάνεις ένα διπλογύρισμα κι έναν κόμπο' είναι άνθρωπος που φοοάται το σκάνδαλο κι αν σου 'δωσε το δικαίωμα να τον καθίσεις στο σκαμνί. . . τέλος, καταλαοαίνεις, απείλησέ τον ότι θ α απευθυνθείς στις κυρίες του συλλόγου των μητέρων. Εξάλλου είναι πο λύ φιλόδοξος. Ε, είναι αλή θεια, ένας άντρας μπορεί να ανέοει ψηλά χάρη στη γυναίκα του. Μήπως δεν είσαι αρ κετά όμορφη, αρκετά έξυπνη για να γίνεις η καλή τύχη του άνδρα σου ; Χε! διάοολε, μπορείς να συναγωνιστείς οποιαδήποτε κυρία της αυλής. Η Σουζάνα, φωτισμένη από τα τελευταία λόγια του ιπ πότη , καιγόταν από επιθυμία να τρέξει στο σπίτι του ντι Μπουσκιέ. Για να μη φύγει πολύ απότομα, ρώτησε τον ιπ πότη για το Παρίσι οοηθώντας τον να ντυθεί. Ο ιππότης μάντεψε τον αντίκτυπο που είχαν οι συμοουλές του και διευκόλυνε τη Σουζάνα να φύγει παρακαλώντας την να πει στη Σεζαρίν να του ανεοάσει τη σοκολάτα που του 'φτιαχνε κάθε πρωί η κυρία Λαρντό. Η Σουζάνα το 'σκα σε για να πάει στο θύμα της. Να και η οιογραφία του . Γόνος παλιάς οικογένειας της Αλενσόν, ο ντι Μπουσκιέ ορισκόταν ανάμεσα στον αστό και τον ευπατρίδη της επαρχίας. Ο πατέρας του ήταν ανώτερος δικαστικός υπάλληλος. Επειδή ο ντι Μπουσκιέ έμεινε δίχως πόρους μετά το θάνατο του πατέρα, πήγε, σαν όλους τους καταDigitized by 10uk1s, May 2010


35

στραμμένους επαρχιώτες, να 6ρει την τύχη του στο Παρί σι. Τη στιγμή που ξέσπασε η Επανάσταση , ασχολούνταν με τις επιχειρήσεις. Παρά τους δημοκράτες, που είναι όλοι φο6ερά προσηλωμένοι στην επαναστατική εντιμότη τα, οι δουλειές της εποχής εκείνης δεν ήταν καθαρές. Ό λοι ήταν χωμένοι σ' αυτές, ο πολιτικός χαφιές. ο κερδο σκόπος επί των τιμών των δημόσιων χρεογράφων, ο προ μηθευτής του στρατού , ο άνθρωπος που σύμφωνα με το πνεύμα του δη μοτικού συμ60υλίου τής Κομμούνας προ καλούσε τη δήμευση των υλικών αγαθών των εμιγκρέδων προκειμένου να τα αγοράσει και να τα ξαναπουλήσει, ο υπουργός και ο στρατηγός. Από το 1793 ως το 1799, ο ντι Μπουσκιέ ήταν προμηθευτής τροφίμων στο γαλλικό στρατό . Είχε τότε ένα θαυμάσιο μέγαρο, ήταν απ' τους ταυρομάχους της οικονομίας, έκανε δουλειές από κοινού με τον Ου6ράρ54, κρατούσε ανοιχτό το σπίτι του και περ νούσε τη σκανδαλώδη ζωή της εποχής, μια ζωή Κινκινά του55 αλλά με σακιά σιτάρι μαζεμένα δίχως κόπο, με κλεμ μένα σιτηρέσια, με μικρά σπίτια γεμάτα από ερωμένες όπου δίνονταν ωραίες γιορτές για χάρη των Διευθυντών της Δημοκρατίας. Ο πολίτης ντε Μπουσκιέ ήταν πολύ γνωστός του Μπαρά, φίλος του Μπερναντότ και πολύ φίλος του Φουσέ56, και πίστευε ότι θα γινόταν υπουργός αν έμπαινε ως τα μπούνια στο κόμμα που μηχοναρ ραφούσε κρυφά εις 6άρος του Βαναπάρτη ως τη μάχη του Μαρένγκο. 51 Χρειάστηκε η επίθεση του Κελερμάν58 και ο θάνατος του Ντεζέ59 για να μη γίνει ο ντι Μπουσκιέ μεγά λος πολιτικός άνδρας. Ήταν από τους ανώτερους υπαλ λήλους της κυ6έρνησης εκείνης που δεν μπόρεσε να εμφα νιστεί, επειδή η τύχη του Ναπολέοντα το 1793 την έσπρω ξε πάλι πίσω στα παρασκήνια (δείτε το Μια σκοτεινή υπόθεση60) . Η αιφνιδιαστική νίκη στο Μαρένγκο ήταν η ήττα αυτού του κόμματος, που είχε τυπώσει κιόλας προ κηρύξεις για την επιστροφή στο σύστημα της Μοντάν6 1 , στην περίπτωση που θα πέθαινε ο πρώτος Ύπατος.62 Επειδή πίστευε ότι ήταν αδύνατο να νικήσει ο Ναπολέων, ο ντι Μπουσκιέ έπαιξε όλη την περιουσία του στο χρημαDigitized by 10uk1s, May 2010

36

HONORE

DE BALZAC

τιστήριο και διατήρησε δύο ταχυδρόμους στο πεδίο της μάχης: ο πρώτος έφυγε ενώ ο Μελάς63 νικούσε· τη νύχτα όμως, μετά από τέσσερις ώρες δρόμο, ήρθε ο δεύτερος να ανακοινώσει την ήττα των Αυστριακών. Ο ντι Μπουσκιέ καταριόταν τον Κελερμάν και τον Ντεζέ και δεν χαρίστη κε ούτε στον πρώτο Ύπατο που του χρωστούσε εκατομ μύρια. Αυτή η απότομη μετά6αση από την ελπίδα να κερ δίσει εκατομμύρια στην πραγματική "Καταστροφή άφησε άναυδο τον προμηθευτή. Ήταν σαν 6λάκας για πολλές μέρες κι είχε κουράσει τόσο τον εαυτό του από τις κατα χρήσεις που αυτός ο κεραυνός τον 6ρήκε ανήμπορο να αν τιδράσει. Η εκκαθάριση των πιστώσεων που είχε κάνει στο κράτος του επέτρεπε να διατηρεί κάποιες ελπίδες πα ρά τα δώρα που μοίρασε εδώ κι εκεί, συνάντησε το μίσος του Ναπολέοντα ενάντια στους προμηθευτές που είχαν ποντάρει στην ήττα του . Ο κύριος ντε Φερμόν64, που τόσο πετυχημένα αποκαλούνταν Fermons la caisse (Η κάσα κλείνει) , άφησε τον ντι Μπουσκιέ δίχως πεντάρα. Η ανη θικότητα της ιδιωτικής ζωής, οι δεσμοί του προμηθευτή αυτού με τον Μπαρά και τον Μπερναντότ, δυσαρέστησαν τον πρώτο Ύπατο περισσότερο απ' όσο οι μανού6ρες στο Χρηματιστήριο. Τον έ6γαλε από τη λίστα των γενικών ει σπρακτόρων , στην οποία είχε μπει προς το τέλος χάρη στη λίγη επιρροή που ασκούσε ακόμη , με τομέα αρμοδιότητας την Αλενσόν . Από τα πλούτη του ο ντι Μπουσκιέ διέσωσε χίλια διακόσια φράνκα ισό6ια πρόσοδο καταχωρημένη στο Μεγάλο Βιβλίο, μια καθαρά εκκεντρική τοποθέτηση που τον έσωσε από την εξαθλίωση. Μετά την εκκαθάριση των χρεών του , οι πιστωτές του του άφησαν μόνο χίλια φράγκα πρόσοδο. Πάντως όλοι πληρώθηκαν χάρη στα χρήματα που πήρε πίσω αυτός και στην πώληση του με γάρου ντε Μποσεάν , που του ανήκε. Έτσι ο κερδοσκό πος, αφού πέρασε ξυστά από την πλήρη χρεοκοπία, δια τήρησε το καλό του όνομα. Ο άνθρωπος αυτός ο κατα στραμμένος από τον πρώτο Ύπατο, ο σημαδεμένος από την κολοσσιαία φήμη που του είχαν χαρίσει στο πρόσφα το παρελθόν οι σχέσεις του με τους αρχηγούς των κυ6ερDigitized by 10uk1s, May 2010


37

νήσεων, η μεγάλη ζωή που είχε κάνει, η εφήμερη οασιλεία του , ενδιέφερε πολύ την πόλη της Αλενσόν , όπου κυριαρ χούσε μυστικά η φιλοΟασιλεία. Ο ντι Μπουσκιέ, που έπνεε τα μένεα κατά του Βονοπάρτη , που διηγούνταν τα οάσανα και τις κακίες του πρώτου Ύπατου , τις ακολα σίες της Ιωσηφίνα'ξ5 και πρωτάκουστα ανέκδοτα από τα δέκα χρόνια της Επανάστασης, έγινε δεκτός με ανοιχτές αγκάλες. Αυτήν την εποχή ο ντι Μπουσκιέ, παρόλο που είχε πατήσει για τα καλά τα σαράντα, έλεγε πως ήταν μό νο τριάντα έξι χρονών . Είχε μέτριο ύψος, ήταν παχύς όπως όλοι οι προμηθευτές κι έδειχνε συνέχεια τις γάμπες του , που μαρτυρούσαν το λάγνο αντιπρόσωπο του λαού . Η φυσιογνωμία του είχε πολύ έντονα χαρακτηριστικά, με πατημένη μύτη και ρουθούνια στολισμένα με τρίχες είχε πυκνά φρύδια και μαύρα μάτια απ' τα οποία έογαινε ένα Όλέμμα φίνο σαν εκείνο του κυρίου Ταλεϋράνδου , αλλά λίγο σΌησμένο. Δ ιατηρούσε το μουστάκι των δημοκρατι κών κι άφηνε πολύ μακριά τα καστανά μαλλιά του. Τα χέρια του , που ήταν διακοσμημένα στα δάχτυλα με μικρά μπουκέτα από τρίχες και διασχίζονταν από γαλάζιες, φουσκωτές φλέΌες, μαρτυρούσαν τη δύναμη των μυώνων του . Με δυο λόγια, είχε το στήθος του Ηρακλή του Φαρ νέζε και ώμους κατάλληλους για να σηκώνει χρέη. Τέ τοιους ώμους δεν Όλέπει κανείς σήμερα παρά μόνο στου Τορτονί67 • Αυτή η περίσσια αντρίκια ρώμη χαρακτηριζό ταν τον περασμένο αιώνα με μια θαυμάσια λέξη που δύ σκολα την καταλαΌαίνουμε σήμερα: σύμφωνα με το ευγε νικό στιλ της εποχής εκείνης, ο ντι Μπουσκιέ θα ήταν ένας αληθινός πληρωτής καθυστερούμενων χρεών. Αλλά όπως και στον ιππότη ντε Βαλουά έτσι και στον ντι Μπουσκιέ μπορούσε να δει κανείς συμπτώματα που έρχονταν σε αν τίθεση με τη γενική εμφάνιση του προσώπου. Έτσι, ο πα λιός προμηθευτής δεν είχε φωνή ανάλογη με τους μυς του , χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η φωνή του ήταν εκείνο το μι κρό λεπτό ξεφύσημα που Όγαίνει καμιά φορά από το στό μα των δίποδων φωκιών' αντίθετα, ήταν μια φωνή δυνατή αλλά πνιγμένη , για την οποία δεν μπορούμε να δώσουμε Digitized by 10uk1s, May 2010

38

HONORE

DE BALZAC

μια ιδέα παρά αν τη συγκρίνουμε με το θόρυοο που κάνει ένα πριόνι όταν κό6ει μαλακό και μουσκεμένο ξύλο. Τέ λος, ήταν η φωνή ενός 6ραχνιασμένου κερδοσκόπου. Ο ντι Μπουσκιέ διατήρησε για πολύ καιρό το κοστούμι που ήταν της μόδας τότε που 6ρισκόταν στις δόξες του : τις μπότες με το ρε6έρ, τις άσπρες μεταξωτές κάλτσες, τη 6ραχεία περισκελίδα από μάλλινο κανελί κοτλέ, το γιλέκο α λα Ρο6εσπιέρ68 και το μπλε πανωφόρι. Παρά την εκτίμη ση που έτρεφαν γι' αυτόν οι ισχυροί 6ασιλόφρονες της επαρχίας, εκτίμηση την οποία όφειλε στο μίσος του πρώ του Ύπατου, ο κύριος ντι Μπουσκιέ δεν ήταν δεκτός εκεί όπου πήγαινε ο ιππότης ντε Βαλουά, δηλαδή στις επτά ή οχτώ οικογένειες που αποτελούσαν τη συνοικία Σεν-Ζερ μέν�9 της Αλενσόν. Στην αρχή είχε προσπαθήσει να παν τρευτεί τη δεσποινίδα Αρμάνδη , αδελφή ενός από τους μεγαλύτερους αριστοκράτες της πόλης. Ο ντι Μπουσκιέ λογάριαζε να το χρησιμοποιήσει αυτό για τα μελλοντικά σχέδιά του , επειδή ονειρευόταν πάντα να πάρει πανηγυ ρικά τη ρε6άνς. Ωστόσο αντιμετώπισε άρνηση. Παρηγο ρήθηκε μ' όσα του πρόσφεραν περίπου δέκα πλούσιες οι κογένειες, που είχαν επινοήσει κάποτε τη δαντέλα της Αλενσόν, που είχαν στην κατοχή τους 60σκότοπους ή γε λάδια, που έκαναν το χονδρεμπόριο των υφασμάτων . Εδώ η τύχη μπορούσε να του δώσει ένα γενναίο μερτικό. Πράγματι, το γεροντοπαλίκαρο είχε συγκεντρώσει τις ελ πίδες του στην πιθανότητα ενός πετυχημένου γάμου , που άλλωστε φαίνονταν πως του υπόσχονταν οι ποικίλες ικα νότητές του , γιατί δεν του 'λειπε μια καπατσοσύνη στα οι κονομικά θέματα, απ' την οποία επωφελούνταν πολλά πρόσωπα. Όμοιος με τον καταστραμμένο παίκτη που κα θοδηγεί τους νεόφυτους παίκτες, μιλούσε για την κερδο σκοπία, για τα μέσα, τις πιθανότητες επιτυχίας και την κατάλληλη συμπεριφορά. Περνούσε για καλός διαχειρι στής και πολλές φορές συζητήθηκε η πρόταση να γίνει δήμαρχος της Αλενσόν. Η ανάμνηση όμως των σκευωριών του στις δη μοκρατικές κυ6ερνήσεις τον έ6λαψε και γι' αυ τό δεν έγινε ποτέ δεκτός στη Νομαρχία. Όλες οι κυ6ερDigitized by 10uk1s, May 2010


39

νήσεις που διαδέχτηκαν η μια την άλλη , ακόμη κι εκείνη των Εκατό Ημερών7Ο, αρνήθηκαν να τον ονομάσουν δή μαρχο της Αλενσόν , θέση την οποία εποφθαλμιούσε και, αν την έπαιρνε, θα κατάφερνε να παντρευτεί μια γεροντο κόρη που είχε 6άλει στο μάτι. Η απέχθειά του για την αυ τοκρατορική κυ6έρνηση τον είχε ρίξει αρχικά στο κόμμα των 6ασιλοφρόνων , όπου παρέμεινε παρά τις προσ60λές που δεχόταν . Με την επάνοδο των Βουρ6όνων71 όμως, όταν αποκλείστηκε για άλλη μια φορά από τη Νομαρχία, ένιωσε 6αθύ αλλά και κρυφό μίσος για τους Βουρ6όνους, επειδή κατά 6άθος παρέμενε καρτερικά πιστός στις ιδέες του . Έγινε αρχηγός του κόμματος των φιλελευθέρων της Αλενσόν , ο αόρατος διευθυντής των Εκλογών, και προ κάλεσε φ06ερή ζημιά στην Παλινόρθωση χάρη στις επι δέξιες και κρυφές μανού6ρες του και χάρη στη δoλ�ότητα των ενεργειών του. Ο ντι Μπουσκιέ έμοιαζε μ' όλους εκείνους που στηρίζονται πια αποκλειστικά στο μυαλό τους για να ζήσουν, μια που δεν έχουν υλική δύναμη . Πά νω από το μίσος που ένιωθε υπήρχε ένας ήσυχος χείμαρ ρος, φαινομενικά μικρός αλλά και ανεξάντλητος. Το μί σος του ήταν όμοιο μ' εκείνο του νέγρου , ένα μίσος τόσο γαλήνιο , τόσο υπομονετικό που ξεγελάει τον αντίπαλο . Η εκδικητικότητά του, που επωαζόταν δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια, δεν ικανοποιούνταν από καμιά νίκη , ούτε καν από το θρίαμ60 του Ιουλίου του 183072. Ο ιππότης ντε Βαλουά δεν είχε στείλει δίχως λόγο τη Σουζάνα στο σπίτι του ντι Μπουσκιέ. Ο φιλελεύθερος και ο 6ασιλόφρονας είχαν μυριστεί ο ένας τον άλλο παρά τη σοφή κρυψίνοια με την οποία έκρυ6αν την κοινή τους ελ πίδα απ' όλη την πόλη . Αυτά τα δυο γεροντοπαλίκαρα ήταν ανταγωνιστές. Και οι δυο σχεδιάζαν να παντρευ τούν αυτήν τη δεποινίδα Κορμόν για την οποία μόλις πιο πριν είχε μιλήσει ο κύριος ντε Βαλουά στη Σουζάνα. Και οι δύο, τυλιγμένοι με την ιδέα τους, θωρακισμένοι από αδιαφορία, περίμεναν τη στιγμή όπου η τύχη θα 'ριχνε στα χέρια τους αυτήν τη γεροντοκόρη. Έτσι, ακόμη κι αν δεν χωρίζονταν αυτοί οι δυο εργένηδες απ' όλη την απόDigitized by 10uk1s, May 2010

40

HONORE DE BALZAC

σταση που έ6αζαν ανάμεσά τους τα συστήματα που τόσο ζωντανά εξέφραζαν, ο ανταγωνισμός τους θα τους έκανε και πάλι εχθρούς. Οι εΠΟ'χές χρωματίζουν τους ανθρώ πους που τις διασχίζουν. Τα δύο αυτά πρόσωπα απέδει χναν την αλήθεια του αξιώματος αυτού με την αντίθεση των ιστορικών χρωμάτων που ήταν αποτυπωμένα στις φυσιογνωμίες τους, στα λόγια τους, στις ιδέες τους και στα κοστούμια τους. Ο ένας, απότομος, ενεργητικός, με τρόπους επιδεκτικούς και νευρικούς, με γλώσσα κοφτή και ακατέργαστη, μαύρος στον τόνο, στα μαλλιά, στο 6λέμμα, φ06ερός φαινομενικά αλλά στην πραγματικότητα ανίσχυρος σαν εξέγερση: γνήσιος εκπρόσωπος της Επα νάστασης. Ο άλλος, γλυκός και πολιτισμένος, κομψός,

φροντισμένος, πετύχαινε το στόχο του χρησιμοποιώντας τα αργοκίνητα αλλά αλάνθαστα μέσα της διπλωματίας. Πιστός στο καλό γούστο, ήταν μια εικόνα της παλιάς φιλοφροσύνης. Οι δυο αυτοί εχθροί συναντιόνταν σχεδόν κάθε 6ράδυ στον ίδιο χώρο. Ο πόλεμος ήταν κάτι ευγενι κό και λεπτό για τον ιππότη, αλλά ο ντι Μπουσκιέ άφηνε τα πολλά ψιλολογήματα, κρατώντας όμως τα κοινωνικά προσχήματα γιατί δεν ήθελε να 6ρεθεί εκτός νυμφώνος. Οι δύο καταλαΌαίνονταν μια χαρά. Παρά την παρατηρη τικότητα που έχουν οι άνθρωποι της επαρχίας όσον αφο ρά τα μικρά συμφέροντα μέσα στα οποία ζουν, κανένας δεν υποψιαζόταν τον ανταγωνισμό των δύο αυτών αν δρών. Ο κύριος ιππότης ντε Βαλουά ήταν σε καλύτερη μοίρα, επειδή δεν είχε ζητήσει ποτέ το χέρι της δεσποινί δας Κορμόν' ενώ ο ντι Μπουσκιέ, που είχε μπει στη μάχη αμέσως μετά την αποτυχία του στο πιο αριστοκρατικό σπίτι της περιοχής, είχε ακούσε ένα όχι. Ο ιππότης όμως πρέπει να υπέθετε ότι ο αντίπαλός του διατηρούσε ακόμη μεγάλες ελπίδες για να τον χτυπήσει πισώπλατα με μια λάμα τόσο σκληρή και μυτερή σαν τη Σουζάνα. Ο ιππότης είχε ρίξει το σκαντάγιο στα νερά του ντι Μπουσκιέ' κι όπως θα δούμε, δεν είχε κάνει λάθος σε καμιά από τις ει κασίες του. Η Σουζάνα έφυγε αλαφροπατώντας από την οδό Κουρ,



41

πέρασε από τις οδούς Πορτ ντε Σεέζ και Μπερκάιγ κι έφτασε στην οδό Σ ιν, όπου πριν από πέντε χρόνια ο ντι Μπουσκιέ είχε αγοράσει ένα μικρό επαρχιακό σπίτι, χτι σμένο με γκρίζες πέτρες που έμοιαζαν με κομμάτια νορ μανδικού γρανίτη ή σχιστόλιθου της Βρετάνης. Ο παλιός προμηθευτής είχε άνεση εκεί μεγαλύτερη από οποιονδή ποτε άλλον στην πόλη, επειδή είχε διατηρήσει κάποια έπι πλα από τον καιρό της δόξας του' τα ήθη της επαρχίας όμως είχαν λιγοστέψει σιγά σιγά τις ακτίνες του ξεπεσμέ νου Σαρδανάπαλου . 73 Τα υπολείμματα της παλιάς πολυ τέλειάς του ήταν μέσα σ' αυτό το σπίτι σαν πολύφωτο μέ σα σε αχυρώνα. Η αρμονία, δεσμός κάθε ανθρώπινου ή θε"ίκού έργου, έλειπε τόσο από τα μεγάλα όσο και από τα μικρά πράγματα. Πάνω σε μια όμορφη σιφονιέρα 6ρι σκόταν ένα καπακωτό δοχείο όμοιο μ' εκείνα που συναν τάει κανείς μόνο όταν πλησιάζει στη Βρετάνη . Αν ήταν απλωμένο κάποιο ωραίο χαλί στο πάτωμα, οι κουρτίνες έδειχναν τους ρόδακες ενός χυδαίου χρωματιστού υφά σματος κάμποτ. Το τζάκι από κακο6αμμένες πέτρες απο τελούσε παραφωνία απέναντι σ ' ένα όμορφο εκκρεμές, που έχανε την αξία του από τα άθλια κηροπήγια που είχε κοντά του. Η σκάλα, από την οποία όλοι ανέ6αιναν δίχως να σκουπίσουν τα πόδια τους, ήταν ά6αφη. Τέλος, οι πόρτες οι κακο6αμμένες από έναν μπογιατζή της περιοχής αγρίευαν το μάτι με τους κραυγαλέους τόνους τους. Ό πως κι η εποχή που εκπροσωπούσε ο ντι Μπουσκιέ, το σπίτι αυτό ήταν ένα φο6ερό συνονθύλευμα από 6ρομερά και εξαίσια πράγματα. Επειδή θεωρούνταν άνθρωπος με κάποια οικονομική άνεση , ο ντ ι Μπουσκιέ έκανε την πα ρασιτική ζωή του ιππότη ' κι εκείνος που δεν ξοδεύει το ει σόδημά του είναι πάντα πλούσιος. Είχε για υπηρετικό προσωπικό ένα μωρόπιστο , ένα παιδί του χωριού, αρκετά χαζό, που είχε διαμορφωθεί σιγά σιγά έτσι ώστε να εκ πληρώνει ικανοποιητικά τις απαιτήσεις του ντι Μπου σκιέ. Αυτός του είχε μάθει, όπως θα 'κανε μ' έναν ουρα κοτάγκο, να καθαρίζει τα δωμάτια, να σκουπίζει τα έπι πλα, να γυαλίζει τις .μπότες, να 60υρτσίζει τα ρούχα, να Digitized by 10uk1s, May 2010

42

HONORE

DE

BALZAC

πηγαίνει να τον περιμαζεύει το 6ράδυ, μ' ένα φανάρι όταν ήταν σκοτεινιασμένος ο ουρανός, με τσόκαρα όταν έ6ρε χε. Όπως κι άλλα πλάσματα, το παιδί αυτό δεν είχε μυα λό παρά μόνο για ένα 6ίτσιο, ήταν λαίμαργο. Συχνά, όταν ο ντι Μπουσκιέ επρόκειτο να παρα6ρεθεί σε κάποιο επί σημο δείπνο, τον πρόσταζε να 6γάλει την τετράγωνη μπλε 6αμ6ακερή ζακέτα του με τις τσέπες που χοροπηδούσαν στο πλάι κι ήταν φουσκωμένες από ένα μαντίλι, ένα σου γιά, ένα φρούτο ή ένα τσουρέκι, τον έ6αζε να φορέσει κα νονική στολή ορντινάτσας και τον έπαιρνε μαζί του για να σερ6ίρει. Ο Ρενέ πρηζόνταν τότε απ' το φαί μαζί με τους άλλους υπηρέτες. Αυτός ο καταναγκασμός, τον οποίο είχε μετατρέψει ο ντι Μπουσκιέ σε ανταμοι6ή, ήταν αντάξιος της απόλυτης διακριτικότητας του Βρετόνου υπηρέτη του . - Πώς από δω, δεσποινίς, είπε ο Ρενέ στη Σουζάν 6λέ ποντάς την να μπαίνει' δεν είναι η μέρα σας, δεν έχουμε καθόλου ρούχα για την κυρία Λαρντό . - Χαζέ, είπε η Σουζάνα γελώντας. Η ωραία κοπέλα ανέ6ηκε, αφήνοντάς τον Ρενέ να τε λειώσει μια γα6άθα με παπάρα από γάλα και γαλέτα φαγόπυρου . Ο ντι Μπουσκιέ, που ήταν ακόμη στο κρε6άτι, αναμασούσε πάλι τα σχέδιά του, επειδή δεν μπο ρούσε πια παρά να είναι φιλόδοξος, όπως όλοι οι άνθρω ποι που έχουν στίψει πολύ το πορτοκάλι της ηδονής. Η φιλοδοξία και το παιχνίδι είναι ανεξάντλητα. Επίσης, σ' έναν άνθρωπο καλο6αλμένο, τα πάθη που προέρχονται από τον εγκέφαλο μένουν ακόμη κι όταν χαθούν τα πάθη που προέρχονται απ ' την καρδιά. - Να με κι εγώ, είπε η Σουζάνα και κάθισε στο κρε6άτι κάνοντας τις κουρτίνες του να τρίζουν με μια κίνηση δε σποτική κι απότομη . - Τι τρέχει, ομορφούλα μου ; είπε το γεροντοπαλίκαρο κι ανακάθισε. - Κύριε, είπε σο6αρά η Σουζάνα, μπορεί να εκπλήσσε στε που με 6λέπετε να μπαίνω έτσι μέσα εδώ , αλλά 6ρί σκομαι σε μια κατάσταση που με υποχρεώνει να μην ανηDigitized by 10uk1s, May 2010


43

συχώ για το τι θα πουν οι άλλοι. - Τι είναι αυτά πάλι! έκανε ο ντι Μπουσκιέ σταυρώνον τας τα μπράτσα του. - Μα δεν με καταλαοαίνετε; είπε η Σουζάνα. Ξέρω, συ νέχισε κάνοντας ένα χαριτωμένο μικρό μορφασμό , πόσο γελοίο είναι να πηγαίνει μια φτωχή κοπέλα να ενοχλεί έναν άντρα για κάτι που εσείς θεωρείτε μίζερο. Αν με γνωρίζετε όμως καλά, κύριε, αν ξέρετε τι μπορώ να κάνω για τον άντρα που θα αφιερωνόταν σε μένα τόσο όσο θα αφιερωνόμουν εγώ σε σας, δεν θα μετανιώνατε ποτέ, κύ ριε, αν με παντρευόσασταν. Για παράδειγμα σ' αυτήν εδώ την πόλη δεν μπορώ να σας οοηθήσω σε πολλά πράγματα. Αν πάμε όμως στο Παρίσι, θα δείτε πού μπορώ να ανεοά σω έναν άντρα με μυαλό και ικανότητες σαν εσάς, σε μια στιγμή που η κυοέρνηση ξαναφτιάχνεται εκ οάθρων και αφεντικά είναι οι ξένοι. Τέλος, αυτό που συζητάμε οι δυο μας είναι συμφορά; Δεν είναι μια ευτυχία για την οποία θα πληρώσετε πολύ ακριοά μια μέρα; Για ποιόν θα εν διαφερθείτε, για ποιόν θα δουλέψετε; - Για μένα διάοολε! φώναξε οάναυσα ο ντι Μπουσκιέ. - Γέρικο τέρας, δεν θα γίνετε ποτέ πατέρας! είπε η Σουζάνα δίνοντας στη φράση της τον τόνο προφητικής κατά ρας. - Έλα, άσε τις ολακείες, Σουζάνα, ξανάπε ο ντι Μπου σκιέ, νομίζω πως ονειρεύομαι ακόμη . - Μα τι απόδειξη χρειάζεστε πια ; φώναξε η Σουζάνα και σηκώθηκε όρθια. Ο :ντι Μπουσκιέ στριφογύρισε το οαμοακερό σκούφο πάνω στο κεφάλι του με δύναμη και αμηχανία δείχνοντας τι αναορασμός επικρατούσε στις ιδέες του . - Το πίστεψε , είπε μέσα της η Σουζάνα, και κολακεύτη κε κιόλας, Θεέ μου , πόσο εύκολο είναι να παγιδέψεις τους άντρε ς! - Σουζάνα, τι διΙΧολο θέλεις να κάνω; είναι τόσο αφύσι κο . . . Εγώ που νόμιζα. . . Το γεγονός είναι ότι. . . αλλά όχι, αυτό δεν γίνεται . . . - Πώς, δεν μπορείτε να μ ε παντρευτείτε; Digitized by 10uk1s, May 2010

44

HONORE ΟΕ BALZAC - Α! γι' αυτό όχι! Είμαι δεσμευμένος.

- Με την δεποινίδα Αρμάνδη ή με την δεσποινίδα Κορμόν που σας έχουν απορρίψει και οι δυο; Ακούστε, κύριε ντι Μπουσκιέ, η τιμή μου δεν έχει ανάγκη από χωροφύλα κες για να σας σύρω στο Δημαρχείο. Δεν θα μου λείψουν

καθόλου οι σύζυγοι και δεν θέλω καθόλου έναν άντρα που δεν ξέρει να εκτιμήσει τι αξίζω. Μια μέρα θα μετα

νιώσετε για τον τρόπο με τον οποίο φέρεστε, επειδή τίπο τε στον κόσμο, ούτε χρυσάφι ούτε χρήμα, δεν θα με κάνει να σας δώσω αυτό το πολύτιμο πράγμα που αρνηθήκατε να το πάρετε σήμερα. - Μα, Σουζάνα, είσαι σίγουρη; ... - Αχ! κύριε! έκανε η τσαχπίνα με πολύ ενάρετο τρόπο,

για ποια με περνάτε; Δεν σας θυμίζω καθόλου τις υπο σχέσεις που μου δώσατε και που ατίμωσαν μια φτωχιά κο πέλα που το μόνο ελάττωμά της είναι να 'χει τόση φιλοδο ξία όση και αγάπη.

Ο ντι Μπουσκιέ είχε παραδοθεί σε χίλια διαφορετικά

συναισθήματα, στη χαρά, στη δυσπιστία, στον υπολογι

σμό. Είχε αποφασίσει πριν από πολύ καιρό να παντρευτεί τη δεσποινίδα Κορμόν γιατί η Χάρτα74, την οποία σκε φτόταν συνεχώς, έδειχνε στη φιλοδοξία του τον υπέροχο

πολιτικό δρόμο του οουλευτικού αξιώματος. Ο γάμος του

με τη γεροντοκόρη έπρεπε να τον ανεοάσει τόσο ψηλά στην πόλη, που θα αποκτούσε μεγάλη επιρροή. Αλλά η

θύελλα που σήκωσε η ζαοολιάρα Σουζάνα τον έριξε σε με γάλη αμηχανία. Αν δεν είχε αυτήν την κρυφή ελπίδα, θα παντρευόταν τη Σουζάνα δίχως δεύτερη σκέψη. Θα έμ

παινε επικεφαλής του κόμματος των φιλελευθέρων της Αλενσόν. Μετά από έναν τέτοιο γάμο, θα αρνιόταν την καλή κοινωνία για να ξαναπέσει στην αστική τάξη των εμ πόρων, των πλούσιων κατασκευαστών, των κτηματιών,

που ασφαλώς θα τον περιέφεραν θριαμ6ευτικά ως υπο ψήφιό τους. Ο ντι Μπόυσκιέ είχε ήδη στο νου του την πε ρίπτωση της Αριστεράς. Δεν έκρυ6ε καθόλου αυτές τις μύχιες σκέψεις του· πέρασε το χέρι πάνω απ' το μέτωπό του αφήνοντας να φανεί η γύμνια του κρανίου του επειδή



45

έριξε τον σκούφο. Η Σουζάνα έμεινε εμδρόντητη , όπως όλο ι οι άνθρωποι που ξεπερνούν τις προσδοκίες τους και δρίσκουν τα πράγματα καλύτερα απ' ό ,τι περίμεναν. Για να κρύψει την κατάπληξή της, πήρε τη μελαγχολική πόζα του αποπλανημένου κοριτσιού μπροστά στο διαφθορέα του · από μέσα της όμως γελούσε σαν τσαχπίνα που δρί σκεται κοντά στην νίκη. - Αγαπητό μου παιδί , δεν τρώω ΕΓΩ τέτοια παραμύ θια! Αυτή ήταν η σύντομη φράση με την οποία έδωσε τέλος στους συλλογισμούς του ο παλιός προμηθευτής. Ο ντι Μπουσκιέ είχε την τιμή να ανήκει σ' εκείνη τη σχολή των κυνικών φιλοσόφων που δεν θέλουν να παγιδεύονται από τις γυναίκες, που τις κατατάσσουν όλες στην ίδια ύποπτη κατηγορία. Αυτά τα δυνατά μυαλά , που είναι κατά κανό να αδύναμοι άντρες, έχουν μια κατήχηση όσον αφορά τη συμπεριφορά απέναντι στις γυναίκες. Γι' αυτούς όλες οι γυναίκες, από τη δασίλισσα της Γαλλίας ως τη μοδίστρα, είναι ελευθέριες, αχρείες, δολοφόνισσες, και μάλιστα λί γο κατεργάρες, ολοφάνερα ψεύτρες κι ανίκανες να σκέ φτονται τίποτε άλλο εκτός από μπαγκατέλες. Γι' αυτούς οι γυναίκες είναι κακότροπες. Ινδές χορεύτριες που πρέ πει να τις αφήνεις να χορεύουν, να τραγουδούν και να γε λούν· δεν δλέπουν σ' αυτές τίποτε άγιο, τίποτε μεγάλο . Γι' αυτούς σημασία δεν έχει η ποίηση των αισθήσεων αλλά ο χονδροειδής αισθησιασμός. Μοιάζουν με λαίμαργους που παίρνουν την κουζίνα για τραπεζαρία. Σύμφωνα μ' αυτήν τη νομολογία, αν δεν τυραννάει συνεχώς ο άντρας τη γυ ναίκα, η γυναίκα τον ρίχνει στην κατάσταση του σκλά δου . Απ' αυτήν την άποψη ο ντι Μπουσκιέ ήταν ακόμη το αντίθετο του ιππότη ντε Βαλουά! Τελειώνοντας τη φράση του, πέταξε το σκούφο του στα πόδια του κρεδατιού του , όπως έκανε ο πάπας Γρηγόριος με τη λαμπάδα που ανα ποδογύρισε καθώς εκτόξευε έναν αφορισμό, κι η Σουζάνα είδε έτσι πως το γεροντοπαλίκαρο φορούσε και περούκα. - Θυμηθείτε, κύριε ντε Μπουσκιέ, απάντησε με μεγα λοπρέπεια η Σουζάνα, ότι αφού ήρθα να σας δρω εκπλήDigitized by 10uk1s, May 2010

46

HONORE

DE

BALZAC

ρωσα το καθήκον μου' θυμηθείτε ότι έπρεπε να σας προ σφέρω το χέρι μου και να ζητήσω το δικό σας θυμηθείτε όμως επίσης πως η συμπεριφορά μου είχε την αξιοπρέπεια της γυναίκας που σέ6εται τον εαυτό της: δεν έ6αλα τα κλάματα σαν καμιά χαζή , δεν επέμεινα, δεν σας αναστά τωσα καθόλου . Τώρα ξέρετε την κατάστασή μου . Ξέρετε ότι δεν μπορώ να μείνω στην Αλενσόν: η μάνα μου θα με δείρει' η κυρία Λαρντό είναι τόσο ψείρα στις ηθικές αρχές όσο και με το σιδέρωμα' θα με διώξει. Φτωχιά εργάτρια είμαι, τι πρέπει να κάνω, να πάω στο άσυλο , να ζητιανέ ψω το ψωμί μου ; Όχι ! καλύτερα να πέσω στον Μπριγιάντ ή στον Σαρτ. Δεν είναι όμως πιο απλό να πάω στο Παρίσι; Η μάνα μου θα μπορέσει να 6ρει κάποια πρόφαση για να με στείλει εκεί: κάποιον θείο που θα με ζητήσει, μια ετοι μοθάνατη θεία, μια κυρία που θα με θέλει πολύ . Το μόνο που χρειάζεται είναι να 'χω τα ανάλογα χρήματα για το ταξίδι και τα υπόλοιπα . . . Αυτό το νέο είχε για τον ντι Μπουσκιέ χίλιες φορές πε ρισσότερη σημασία απ' ό ,τι για τον ιππότη ντε Βαλουά. Μόνο αυτός και ο ιππότης ενέχονταν όμως σ' αυτό το μυ στικό , που δεν θα αποκαλυφθεί παρά με το ξετύλιγμα τούτης της ιστορίας. Για την ώρα, αρκεί να πούμε ότι το ψέμα της Σουζάνας έφερε τέτοια σύγχυση στις ιδέες του γεροντοπαλίκαρου που τον κατέστησε ανίκανο να κάνει μια σο6αρή σκέψη . Χωρίς αυτό το μπέρδεμα και χωρίς τη χαρά που ένιωθε μέσα του , επειδή η φιλαυτία είναι ένας απατεώντας που σε πιάνει πάντα κορόιδο, θα σκεφτόταν ότι ένα τίμιο κορίτσι σαν τη Σουζάνα, που η καρδιά της ήταν ακόμη αμόλυντη , θα προτιμούσε εκατό φορές να πε θάνει παρά να αρχίσει μια τέτοια συζήτηση και να του ζη τήσει χρήματα. Θα αναγνώριζε στο 6λέμα της τσαχπίνας την ωμή ποταπότητα του παίκτη που θα 'ταν ικανός να σκοτώσει για να μπορέσει να παίξει. - Θα πήγαινες λοιπόν στο Παρίσι; της είπε. Η Σουζάνα, επειδή περίμενε αυτήν τη φράση , σκίρτησε από χαρά που έκανε τα γκρίζα μάτια της να λάμψουν, αλ λά ο ευτυχής ντι Μπουσκιέ δεν πρόσεξε τίποτε. Digitized by 10uk1s, May 2010


47

- Μα ναι, κύριε! Ο ντι Μπουσκιέ άρχισε να κλαίγεται γ'ια ένα σωρό πε ρίεργα πράγματα: μόλις είχε πληρώσει την τελευταία δό ση για το σπίτι του , είχε να πληρώσει τον μπογιατζή , το χτίστη , το μαραγκό' η Σουζάνα όμως τον άφησε να λέει και περίμενε το νούμερο. Ο ντι Μπουσκιέ πρόσφερε εκα τό σκούδα. Η Σουζάνα σηκώθηκε και πήγε προς την πόρ τα μοιάζοντας όμως με τον ηθοποιό που κάνει πως φεύγει από τη σκηνή ενώ περιμένει να τον ξανακαλέσει το κοινό. - Έλα τώρα, πού πας; είπε ο ντι Μπουσκιέ ανήσυχος. Να η ωραία ζωή του άντρα, είπε μέσα του . Να με πάρει ο διάολος αν θυμάμαι να 'χω τσαλακώσει άλλο πράγμα εκτός από το γιακά της! . . . Και, πάφ! χρησιμοποιεί ένα αστείο που έγινε για να υπογράψει μια επιταγή με το δικό σου όνομα. - Τότε, κύριε, είπε η Σουζάνα κλαίγοντας, πάω στην κυρία Γκρανσόν, την ταμία του συλλόγου των μητέρων, που απ' όσο ξέρω έσωσε παρά τρίχα μια φτωχιά κοπέλα που ήταν ίδια περίπτωση. - Στην κυρία Γκρανσόν! - Ναι, είπε η Σουζάνα, τη συγγενή της δεσποινίδας Κορμόν, της προεδρίνας του συλλόγου των μητέρων . Με την άδειά σας, οι κυρίες της πόλης έφτιαξαν ένα θεσμό που θα εμποδίσει τα φτωχά πλάσματα να καταστρέφουν τα παιδιά τους, όπως έκανε εδώ και τρία χρόνια στη Μορ τάν η ωραία Φαυστίνη ντ' Αρζεντάν πεθαίνοντας κι αυτή μαζ ί. - Πάρε, Σουζάνα, είπε ο ντι Μπουσκιέ δίνοντάς της ένα κλειδί, άνοιξε μόνη σου το συρτάρι του γραφείου , πάρε το ανοιγμένο σακούλι που έχει ακόμη εξακόσια φράγκα, αυτά είναι όλα όσα έχω . Ο γεροπρομηθευτής έδειχνε με το θιγμένο ύφος του πό σο απρόθυμος ήταν να ενδώσει. Γεροσπαγκοραμμένε! είπε μέσα της η Σουζάνα, θα πω σ' όλους για την περούκα σου. Σύγκρινε τον τι Μπουσκιέ με το γλυκό ιππότη ντε Βα λουά, που δεν είχε δώσει τίποτε αλλά είχε δείξει κατανόηDigitized by 10uk1s, May 2010

48

HONORE

DE BALZAC

και της είχε δώσει συμΌουλές , τον ντε Βαλουά που είχε μες στην καρδιά του τις τσαχπίνες. - Αν με κοροϊδεύεις , Σουζάνα, φώναξε Όλέποντάς την να αγγίζει το συρτάρι, θα . . . - Μα, κύριε, είπε αυτή διακόπτοντάς τον με Όασιλική προκλητικότητα , δεν θα μου τα δίνατε λοιπόν ; αν σας τα ζητούσα; Μόλις ξαναγύρισε στα πλαίσια της ευγένειας , ο προμη θευτής ξαναθυμήθηκε την παλιά καλή ζωή του και άφησε ένα γρύλισμα συγκατάθεσης. Η Σουζάνα πήρε το σακούλι και έφυγε αφήνοντάς τον να τη φιλήσει στο μέτωπο. Ο ντι Μπουσκιέ είπε μέσα του : «Το δικαίωμά μου αυτό στοιχί ζει ακριΌά. Πάντως είναι καλύτερο από το να συρθώ μαζί με κάποιον δικηγόρο στο Κακουργιοδικείο σαν διαφθο ρέας μιας κοπέλας κατηγορούμενης για παιδοκτονία». Η Σουζάνα έκρυψε το σακούλι σ' ένα δισάκι από λυγα ριά που είχε κρεμασμένο απ' το χέρι της και Όλαστήμησε την τσιγκουνιά του ντι Μπουσκιέ, επειδή ήθελε χίλια φράγκα. Μια κοπέλα μπορεί να φτάσει πολύ μακριά αν μπει σε πειρασμό από μια επιθυμία και αν αρχίσει να περ πατάει σ' ένα δρόμο με απάτες. Καθώς περπατούσε η ωραία σιδερώτρια στην οδό ντι Μπερκάιγ , σκέφτηκε ότι ο σύλλογος των μητέρων , στον οποίο προέδρευε η δεσποινίς Καρμόν, θα συμπλήρωνε ίσως το ποσό το οποίο υπολόγι ζε πως θα κάλυπτε τα έξοδά της και το οποίο ήταν σημαν τικό για μια εργατριούλα της Αλενσόν. Επιπλέον μισούσε τον ντι Μπουσκιέ. Το γεροντοπαλίκαρο είχε δείξει πως φοΌόταν το φανέρωμα του υποτιθέμενου εγκλήματός του στην κυρία Γκρανσόν. Η Σουζάνα λοιπόν, παρόλο που κινδύνευε να μην πάρει ούτε πεντάρα από το σύλλογο των μητέρων , ήθ ελε, πριν φύγει από την Αλενσόν , να μπλέξει τον παλιό προμηθευτή στις σφιχτές λιάνες ενός επαρχιώ τικου κουτσομπολιού . Υπάρχει πάντα σε κάθε τσαχπίνα εργάτρια λίγο από το κακόηθες πνεύμα της μαϊμούς. Η Σουζάνα μπήκε λοιπόν στο σπίτι της κυρίας Γκρανσόν φτιάχνοντας πρώτα ένα απαρηγόρητο πρόσωπο. Η κυρία Γκρανσόν , χήρα αντισυνταγματάρχη του πυση



49

ρο60λικού που σκοτώθηκε στην Ιένα75 , είχε μοναδική πε ριουσία μια πενιχρή σύνταξη εννιακοσίων φράγκων και ένα δικό της εισόδημα εκατό σκούδων, συν ένα γιο που η μόρφωση και η συντήρησή του είχαν καταδροχθίσει τις οικονομίες της. Ζούσε στην οδό ντι Μπερκάιγ, σ' ένα από εκείνα τα θλιδερά ισόγεια τα οποία αγκαλιάζει με μια μό �o ματιά ο ταξιδιώτης που περνάει από τον κεντρικό δρόμο των μικρών πόλεων. Το σπίτί είχε μια παλιόπορτα που στηριζόταν σε τρία πυραμιδοειδή σκαλιά' ένα διά δρομο που οδηγούσε σε μια εσωτερική αυλή και τέλειωνε σε μια ξύλινη σκεπαστή σκάλα. Από τη μια πλευρά του διαδρόμου ύ πήρχε μια τραπεζαρία και η κουζίνα' από την άλλη , ένα σαλόνι για κάθε χρήση και το υπνοδωμάτιο της χήρας. Ο Αθανάσιος Γκρανσόν , νέος είκοσι τριών χρονών, καθόταν σε μια σοφίτα πάνω από το πρώτο πά τωμα και πρόσφερε στο σπιτικό της φτωχής μάνας του τα εξακόσια φράγκα που έπαιρνε ως υπάλληλος στο Ληξιαρ χείο, θέση μικρή που την είχε πάρει χάρη στην επιρροή της συγγενούς δεσποινίδας Κορμόν. Μετά απ' αυτά τα στοι χεία, ο καθένας μπορεί να δει την κυρία Γκρανσόν στο κρύο σαλόνι της με τις κίτρινες κουρτίνες, με την πολυ θρόνα από κίτρινο δελούδο της Ουτρέχτης, να σιάζει μετά από μια επίσκεψη τα μικρά πατάκια που έ6αζε μπροστά στις καρέκλες για να μη λερωθεί το κόκκινο γυαλιστερό πάτωμα' ύστερα να ξανακάθεται στην πολυθρόνα της τη στολισμένη με μαξιλαράκια και να ξαναπιάνει το εργόχει ρό της στο τραπέζι κάτω από το πορτρέτο του αντισυν ταγματάρχη του πυρο60λικού ανάμεσα στα δυο παράθυ ρα. Από 'κείνο το μέρος διαπερνούσε με τα μάτια της την οδό ντι Μπερκάιγ 6λέποντας τα πάντα. Ήταν καλή γυ ναίκα, ντυμένη με αστική απλότητα, σε αρμονία με τη χλομή και θαρρείς λεπτυμένη σαν έλασμα από τη θλίψη μορφή της. Η μόνιμη παρουσία της μέτριας φτώχειας της φαινόταν σε κάθε λεπτομέρεια αυτού του νοικοκυριού , απ' όπου αναδύονταν άλλωστε τα χρηστά και αυστηρά ήθη της επαρχίας. Τη στιγμή αυτή ο γιος και η μάνα κά θονταν στην τραπεζαρία όπου προγευμάτιζαν μ' ένα φλιDigitized by 10uk1s, May 2010

50

HONORE

ΟΕ BALZAC

τζάνι καφέ, οούτυρο και ραπανάκια. Για να γίνει κατα νοητή η χαρά που θα προκαλούσε η επίσκεψη της Σουζά νας στην κυρία Γκρανσόν, πρέπει να εξηγήσουμε τα μυ στικά συμφέροντα της μάνας και του γιού. Ο Αθανάσιος Γκρανσόν ήταν αδύνατος και χλομός, μέ τριου αναστήματος, με σκαμμένο πρόσωπο όπου έκαιγαν σαν αναμμένα κάροουνα τα μαύρα μάτια του που σπινθη ροοολούσαν από εξυπνάδα. Οι κάπως ακανόνιστες γραμ μές του προσώπου του , οι καμπυλώσεις του στόματος, το ορθωμένο έντονα προς τα πάνω σαγόνι του, η κανονική κοψιά του μαρμάρινου μετώπου του , μια μελαγχολική έκφραση που είχε προκληθεί από τη συναίσθηση της μι ζέριας του , σε αντίθεση με τη δύναμη που ήξερε πως είχε, έδειχναν άνθρωπο ταλαντούχο αλλά φυλακισμένο. Κον τολογίς, παντού αλλού εκτός από την Αλενσόν το πρόσω πό του θα του εξασφάλιζε τη συνδρομή των ανώτερων αν τρών ή των γυναικών που αναγνωρίζουν την ιδιοφυία μέ σα στο ινκόγνιτό της. Αν δεν ήταν η ιδιοφυία, ήταν η μορ φή που παίρνει αυτή' αν δεν ήταν η δύναμη μ ι ας μεγάλης καρδιάς, ήταν η λάμψη που αποτυπώνει στο ολέμα η δύ ναμη αυτή . Αν και θα μπορούσε να εκφράσει την πιο με γάλη ευαισθησία, το καοούκι της δειλίας του κατέστρεφε ακόμη και τις χάρες της νιότης έτσι και οι πάγοι της μιζέ ριας του έοαζαν φραγμό στην τόλμη του . Η ζωή της επαρ χίας, χωρίς διέξοδο, χωρίς επιδεοαίωση, χωρίς ενθάρρυν ση , χάραζε έναν κύκλο μέσα στον οποίο πέθαινε αυτή η σκέψη που ήταν ακόμη στα σπάργανά της. Εξάλλου ο Αθανάσιος είχε εκείνη την άγρια περηφάνια που μεγαλώ νει από τη φτώχεια στην περίπτωση των εξεχόντων αν θρώπων, φτώχεια που τους ατσαλώνει στην πάλη τους με τους ανθρώπους και τα πράγματα, αλλά και εμποδίζει από την αρχή την άνοδό τους. Η ιδιοφυία ενεργεί με δύο τρόπους : ή παίρνει αυτό που της ανήκει μόλις το δει, όπως έκαναν ο Ναπολέων και ο Μολιέροξ6, ή περιμένει να 'ρθουν να τη ορουν όταν καταφέρει να αναδειχτεί κά πως. Ο νεαρός Γκρανσόν ανήκε στην τάξη των ταλαντού χων ανθρώπων που το αγνοούν αυτό και αποθαρρύνονται Digitized by 10uk1s, May 2010


51

εύκολα. Η ψυχή του ήταν θεωρητική , ζούσε περισσότερο με τη σκέψη παρά με τη δράση. Ίσως να φαινόταν ατελής σ' εκείνους που δεν μπορούν να φανταστούν την ιδιοφυία χωρίς τα γεμάτα πάθος σπινθηροΌολήματα του Γάλλου· ήταν όμως δυνατός μέσα στον κόσμο των διανο ιών και θα 'φτανε αναγκαστικά, χάρη σε μια αλληλοδιαδοχή συναι σθημάτων άγνωστων στους συνηθισμένους ανθρώπους, σ' εκείνες τις ξαφνικές μεγάλες αποφάσεις που τα ολοκλη ρώνουν και κάνουν τους ηλίθιους να λένε: «Είναι τρε λός» . Η περιφρόνηση που δείχνει ο κόσμος για τη φτώχεια σκότωνε τον Αθανάσιο: η εκνευριστική θέρμη μιας μονα ξιάς που δεν δροσιζόταν από πουθενά χαλάρωνε το τόξο που ήταν πάντα τεντωμένο , και η ψυχή κουραζόταν απ' αυτό το φοΌερό παιχνίδι που δεν κατέληγε πουθενά. Ο Αθανάσιος ήταν άνθρωπος με τέτοια δύναμη που μπο ρούσε να Όρίσκεται ανάμεσα στα λαμπρότερα παραδείγ ματα της Γαλλίας. Αλλά αυτός ο αετός, ο κλεισμένος μέσα σ' ένα κλουΌί δίχως τροφή , πήγαινε να πεθάνει από την πείνα αφού είχε δει με φλογερό μάτι τις πεδιάδες του ου ρανού και τις 'Αλπεις πάνω από τις οποίες πλανάρει η ιδιοφυία. Παρόλο που κανένας δεν πρόσεχε τις μελέτες που έκανε στη ΌιΌλιοθήκη της πόλης, έθαΌε μέσα στην ψυ χή του τις σκέψεις του για δόξα, επειδ1Ί μπορούσε να τον Όλάψουν· αλλά έκρυΌε ακόμη πιο Όαθιά το μυστικό της ψυχής του, ένα πάθος που του έσκαοε τα μάγουλα και του κιτρίνιζε το μέτωπο. Αγαπούσε τη μακρινή συγγενή του , ('(υτήν τη δεσποινίδα Κορμόν την οποία διεκδικούσαν ο ιππότης ντε Βαλουά και ο ντι Μπουσκιέ, οι άγνωστοι αν ταγωνιστές του . Ο έρωτας αυτός είχε γεννηθεί από υπολο γισμό. Η δεσποινίς Κορμόν θεωρούνταν από τα πλουσιό τερα πρόσωπα της πόλης το φτωχό παιδί είχε λοιπόν οδηγηθεί να την αγαπήσει από την επιθυμία της υλικής ευτυχίας, από την ευχή που χίλιες φορές έκανε να χρυσώ� σει τα γηρατειά της μάνας του , από τη λαχτάρα της ευημε ρίας που χρειάζεται στους ανθρώπους που ζουν με τη σκέψη· αλλά αυτό το πολύ αθώο σημείο εκκίνησης ατίμα ζε στα μάτια του το πάθος του. Επιπλέον φοοόταν τα γέDigitized by 10uk1s, May 2010

52

HONORE

DE

B ALZAC

λια που θα έκαναν οι άνθρωποι με τον έρωτα ενός νέου είκοσι τρι ών χρονών με μια κοπέλα σαράντα. Μολαταύτα το πάθος του ήταν αληθινό· γιατί ό,τι παρόμοιο μπορεί να φανεί αδύνατο παντού αλλού, γίνεται πραγματικότητα στην επαρχία. Πράγματι, επειδή στην επαρχία η συμπε ριφορά δεν σηκώνει τίποτε τυχαίο, καμιά κίνηση, κανένα μυστήριο, οι γάμοι γίνονται αναγκαίοι. Καμιά οικογένεια δεν δέχεται ένα νέο με χαλαρά ήθη. Όσο φυσιολογικός κι αν μπορεί να φανεί σε μια πρωτεύουσα ο δεσμός ενός νέου σαν τον Αθανάσιο με μια όμορφη κοπέλα σαν τη Σουζά να, στην επαρχία τρομάζει και διαλύει εκ των προτέρων το γάμο ενός φτωχού νέου, ενώ η περιουσία ενός πλού σιου μπορεί να εκτοπίσει ακόμη και τον πιο ενοχλητικό προηγούμενο εραστή . Ανάμεσα στην ηθική σήψη ορισμέ νων δεσμών και σ' έναν ειλικρινή έρωτα, ένας άνθρωπος με καρδιά αλλά χωρίς περι ουσία δεν μπορεί να διστάσει: προτιμάει τις συμφορές της αρετής από τις συμφορές της κακίας. Στην επαρχία όμως σπανίζουν οι γυναίκες τις οποίες μπορεί να ερωτευτεί ένας νέος : μια πλούσια ωραία κοπέλα δεν μπορεί να την αποκτήσει σ' ένα μέρος όπου όλα είναι υπολογισμός μια φτωχιά ωραία κοπέλα απαγο ρεύεται να την αγαπήσει· όπως λένε οι χωριάτες, αυτό θα 'ταν σαν να παντρεύεις την πείνα με τη δίψα. Τελικά μια καλογερίστικη ζωή είναι επικίνδυνη στη νεαρή ηλικία. Οι σκέψεις αυτές εξηγούν γιατί στηρίζεται τόσο πολύ στο γάμο η ζωή στην επαρχία. Γι' αυτό το λόγο οι θερμές και γεμάτες ζωντάνια ιδιοφυίες, που είναι αναγκασμένες να στηριχτούν στην ανεξαρτησία που χαρίζει η φτώχεια, πρέπει να εγκαταλείψουν αυτές τις ψυχρές περιοχές όπου η σκέψη διώκεται από μ ια 6άναυση αδι αφορία, όπου ούτε μια γυναίκα δεν μπορεί ή δεν θέλει να γίνει αδελφή του ελέους για έναν άντρα που ασχολείται με την επιστήμη ή με την τέχνη . Ποιος θα καταλά6αινε το πάθος του Αθα νάσιου για τη δεσποινίδα Κορμόν; Ούτε οι πλούσιοι, αυ τοί οι σουλτάνοι της κοινωνίας που 6ρίσκουν μέσα σ' αυ τήν χαρέμια, ούτε οι αστοί που ακολουθούν το μεγάλο δρόμο τον πατημένο από τι ς προκαταλήψεις, ούτε οι γυDigitized by 10uk1s, May 2010


S3

ναίκες που , επειδή δεν θέλουν να καταλά60υν τίποτε από τα πάθη των καλλιτεχνών , τους επι6άλλουν τα αντίποινα των αρετών τους, καθώς φαντάζονται πως τα δύο φύλα κυ6ερνιούνται από τους ίδιους νόμους. Εδώ πρέπει ίσως να σκεφτού με τους νέους που υποφέρουν για τις πρώτες επιθυμίες τους που καταπνίγονται ακρι6ώς τη στιγμή που όλες οι δυνάμεις τους 6ρίσκονται σε ετοιμότητα, τους καλλιτέχνες τους άρρωστους από την ιδιοφυια τους την πνιγμένη από το σφιχταγκάλιασμα της φτώχειας, τα τα λέντα τα οποία στην αρχή αντιμετώπιζαν διωγμούς, δεν είχαν στηρίγματα, συχνά ούτε φίλους, αλλά στο τέλος θριάμ6ευσαν πάνω στη διπλή αγωνία του πονεμένου σώ ματος και της καταπληγωμένης ψυχής τους. Αυτοί οι άν θρωποι γνωρίζουν καλά τις σου6λερές επιθέσεις του καρ κίνου που κατάτρωγε τον Αθανάσιο' έχουν ανακινήσει τις σκληρές εκείνες μεγάλες αποφάσεις που παίρνονται για σκοπούς τόσο μεγαλειώδεις που δεν είναι δυνατό να 6ρε θούν τα κατάλληλα μέσα' έχουν υποστεί εκείνες τις ανή κουστες απο60λές όπου ο γόνος της ιδιοφυιας πέφτει σε μια γυμνή αμμουδιά. Αυτοί ακρι6ώς ξέρουν ότι η μεγαλο σύνη των επιθυμιών είναι ανάλογη με την έκταση της φαν τασίας. Όσο ψηλότερα ρίχνονται, τόσο χαμηλότερα πέ φτουν' και πόσοι δεσμοί δεν σπάνε από τέτοιες πτώσεις! Η κοφτερή τους ματιά ανακάλυψε, όπως κι ο Αθανάσιος, το λαμπρό μέλλον που τους περίμενε, μέλλον από το οποίο τους χώριζε, όπως πίστευαν, μόνο μια γάζα' αυτήν τη γά ζα που δεν έστεκε εμπόδιο στα μάτια τους, η κοινωνία τη μετέτρεπε σε χάλκινο τοίχο. Ωθούμενοι από έναν προορι σμό , από το αίσθημα για την τέχνη , προσπάθησαν πολλές φορές να χρησιμοποιήσουν τα αισθή ματα που παράγει ακατάπαυστα η κοινωνία. Πώς! Υπολογίζει και κανονί ζει η επαρχία το γάμο με σκοπό να εδραιώσει την ευημε ρία κι απαγορεύεται να χρησιμοποιήσει ο φτωχός καλλι τέχνης ή ο άνθρωπος της επιστήμης το γάμο για δυο σκο πούς, δηλαδή για να σώσει τη σκέψη του και για να εξα σφαλίσει την ύπαρξή του ; Ταρακουνημένος από τις ιδέες αυτές ο Αθανάσιος Γκρανσόν πίστευε ότι ο γάμος του με Digitized by 10uk1s, May 2010

54

HONORE

DE BALZAC

τη δεσποινίδα Κορμόν θα 'ταν ένα τρόπος για να δώσει μια κατεύθυνση στη ζωή του · θα μπορούσε να τραοήξει προς τη δόξα, να κάνει ευτυχισμένη τη μητέρα του , κι ήταν σίγουρος πως θα αγαπούσε πιστά τη δεσποινίδα Κορμόν. Σ ιγά σιγά η ίδια του η θέληση δημιούργησε, δί χως να το καταλάοει, ένα αληθινό πάθος: οάλθηκε να με λετάει τη γεροντοκόρη και με τον καιρό, λόγω της δύνα μης που έχει η συνήθεια, κατέληξε να μη ολέπει παρά μό νο τις ομορφιές της και να ξεχνάει τα ελαττώματά της. Σ' ένα νέο είκοσι τριών χρόνων οι αισθήσεις παίζουν σημαν τικό ρόλο στον έρωτά του ! Η φλόγα τους δημιουργεί ένα είδος πρίσματος ανάμεσα στα μάτια του και στη γυναίκα. Σχετικά μ' αυτό το θέμα, το σφιχταγκάλιασμα της Μαρσε λίν από τον Σερουμπέν επί της σκηνής είναι μια ιδιοφυής σύλληψη του Μπομαρσέ77. Αν σκεφτεί όμως κανείς ότι, μέσα στη οαθιά μοναξιά στην οποία είχε ρίξει η φτώχεια τον Αθανάσιο , η δεσποινίδα Κορμόν ήταν η μόνη μορφή που προκαλούσε τον ενδιαφέρον του , που προσέλκυε πάντα το ολέμμα του , που φωτιζόταν από άπλετο φως, δεν θα ορει φυσιολογικό αυτό το πάθος; Αυτό το τόσο οα θιά κρυμμένο αίσθημα δεν μπορούσε παρά να μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Οι επιθυμίες, το οάσανο , η ελπίδα, οι σκέψεις φούσκωναν σιωπηλά και ήρεμα τη λίμνη της ψυ χής του Αθανάσιου , όπου κάθε ώρα πρόσθετε τη δική της σταγόνα. Όσο περισσότερο άνοιγε ο εσωτερικός κύκλος που διέγραφε η φαντασία με τη οοήθεια των αισθήσεων, τόσο περισσότερο επιολητική γινόταν η δεσποινίς Κορ μόν , τόσο περισσότερο αυξανόταν η δειλία του Αθανά σιου. Η μητέρα τα 'χε μαντέψει όλα. Σαν γυναίκα της επαρχίας που ήταν , θεωρούσε απλοϊκά πως η δεσποινίς Κορμόν θα 'ταν πολύ τυχερή να πάρει για άντρα της έναν ταλαντούχο νέο είκοσι τριών χρονών, που θα τιμούσε την οικογένειά της και την περιοχή. Τα εμπόδια όμως που έοαζαν σ' αυτόν το γάμο η ελάχιστη περιουσία του Αθα νάσιου και η ηλικία της δεσποινίδας Κορμόν , της φαινό ταν αξεπέραστα: σκεφτόταν πως μόνο η υπομονή θα τα νικούσε. Όπως ο ντι Μπο.υ σκιέ, όπως ο ιππότης ντε ΒαDigitized by 10uk1s, May 2010


55

λουά, είχε την πολιτική της: παρακολουθούσε από κοντά τις εξελίξεις, περίμενε την κατάλληλη στιγμή μ' εκείνη τη λεπτότητα που δίνουν το συμφέρον και η μητρότητα. Η κυρία Γκρανσόν δεν περιφρονούσε καθόλου τον ιππότη ντε Βαλουά' είχε υποθέσει όμως ότι ο ντι Μπουσκιέ, πα ρόλο που είχε απορριφθεί, διατηρούσε τις ελπίδες του . Η κυρία Γκρανσόν, επιδέξια και κρυφή εχθρός του γέρου προμη θευτή, του έκανε φοοερό κακό προκειμένου να οοη θήσει το γιο της, στον οποίο άλλωστε δεν είχε πει ακόμη τίποτε για τις κρυφές ενέργειές της. Τώρα ποιος δεν θα καταλάοει τη σημασία που θα αποκτούσε η εκμυστήρευση του ψέματος τη Σουζάνας στην κυρία Γκρανσόν; Τι όπλο στα χέρια της φιλάνθρωπης κυρίας, ταμία του συλλόγου των μητέρων! Πώς θα διέδιδε αθόρυοα το νέο ενώ θα 'κα νε έρανο για την αγνή Σουζάνα! Τη στιγμή αυτή ο Αθανάσιος ακουμπούσε γεμάτος σκέ ψεις τους αγκώνες του στο τραπέζι κι έπαιζε με το κουτά λι μέσα στην αδειανή γαοάθα του. Κοίταζε αφηρημένα αυτή τη φτωχή σάλα με τα κόκκινα τετράγωνα, με τις ψά θινες καρέκλες, με τον ξύλινο οαμμένο μπουφέ, με τις ροζ άσπρες κουρτίνες που έμοιαζαν με σκακιέρα, με τους τοί χους τους καλυμμένους από χάρτινη ταπετσαρία, σάλα που επικοινωνούσε με την κουζίνα με μια τζαμωτή πόρτα. Έτσι που ήταν ακουμπισμένος στο τζάκι απέναντι στη μητέρα του κι επειδή το τζάκι-υρισκόταν σχεδόν μπροστά στην πόρτα, η Σουζάνα μπορούσε να δει αμέσως αυτό το χλομό αλλά φωτισμένο από το φως του δρόμου πρόσωπο, που πλαισιωνόταν από όμορφα μαλλιά, αυτά τα μάτια που έλαμπαν από την απόγνωση και έκαιγαν από τις πρωινές σκέψεις. Η εργατριούλα, που ξέρει τι σημαίνει φτώχεια και οάσανα της καρδιάς, ένιωσε εκείνον τον ηλεκτρικό σπινθήρα που είναι άγνωστο από πού έρχεται, που δεν εξηγείται καθόλου, που απορρίπτεται από ορι σμένες δυνατές διάνοιες, μολονότι πολλές γυναίκες και άντρες έχουν αισθανθεί το συμπαθητικό του χτύπημα. Είναι μαζί ένα φως που φωτίζει τα σκοτάδια του μέλλον τος, μια προαίσΑηση των απολαύσεων ενός αμοιοαίου Digitized by 10uk1s, May 2010

56

HONORE DE BALZAC

έρωτα, η σιγουριά της αλληλοκατανόησης. Μοιάζει με επιδέξιο και δυνατό άγγιγμα που γίνεται από το χέρι μαέστρου πάνω στο κλα6ιέ των αισθήσεων. Το 6λέμα γοη τεύεται από μια ακαταμάχητη έλξη, η καρδιά είναι γεμάτη συγκίνηση, οι μελωδίες της ευτυχίας αντηχούν στην ψυχή και στ' αφτιά, μια φωνή φωνάζει: «Αυτός είναι». Μετά η σκέψη ρίχνει συχνά κρύο νερό πάνω σ' αυτήν την χοχλα κιστή συγκίνηση, κι αυτό είναι όλο. Μέσα σε μια στιγμή, τόσο γρήγορη όσο ο κεραυνός, η Σουζάνα δέχτηκε μια ομ06ροντία από σκέψεις στην καρδιά. Μια λάμψη αληθι νού έρωτα έκαψε τα αγριόχορτα που είχαν θεριέψει από το φύσημα της ελευθεριότητας και της παραλυσίας. Κα τάλα6ε πόση αγιότητα, πόσο μεγαλείο έχανε που κατά στρεψε έτσι άδικα τον εαυτό της. Αυτό που την προηγού μενη μέρα θα της φαινόταν χωρατό, έγινε ένταλμα σύλλη ψης που της κολλούσαν στα μούτρα. Πισωπάτησε μπρο στά στην επιτυχία της. Οι ανύπαρκτες όμως πιθανότητες, η φτώχεια του Αθανάσιου, η αόριστη ελπίδα να πλουτίσει και να γυρίσει μια μέρα από το Παρίσι με γεμάτα τα χέρια και να του πει: «Σ' αγαπούσα!», η αίσθηση του μοιραίου, αν θέλετε, στέγνωσε αυτήν την ευεργετική 6ροχή. Η φιλό δοξη εργατριούλα ζήτησε με δειλό ύφος μια στιγμή καιρό από την κυρία Γκρανσόν για να συζητήσουν. Εκείνη την οδήγησε στο υπνοδωμάτιό της. Όταν 6γήκε η Σουζάνα, κοίταξε για δεύτερη φορά τον Αθανάσιο, τον ξανα6ρήκε στην ίδια στάση και 6άστηξε τα δάκρυά της. Όσο για την κυρία Γκρανσόν ακτιν060λούσε από χαρά! Είχε επιτέ λους στα χέρια της ένα φ06ερό όπλο εναντίον του ντι Μπουσκιέ, θα μπορούσε να του καταφέρει θανάσιμο πλήγμα. Επίσης είχε υποσχεθεί στη φτωχιά αποπλανημέ νη κοπέλα τη συνδρομή όλων των φιλάνθρωπων κυριών, όλων των μελών του συλλόγου των μητέρων' προέ6λεπε μια ντουζίνα επισκέψεις που θα της έτρωγαν όλη τη μέρα και θα της επέτρεπαν να σηκώσει πάνω απ' το κεφάλι του γεροντοπαλίκαρου μια τρομακτική καταιγίδα. Ο ιππότης ντε Βαλουά, παρόλο που προέ6λεπε την τροπή που θα έπαιρναν τα πράγματα, δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ότι



57

το σκάνδαλο που θα ξεσπούσε θα ήταν τόσο μεγάλο. - Αγαπητό μου παιδί, είπε η κυρία Γκρανσόν στο γιο της, ξέρεις ότι θα πάμε να γευματίσουμε στης δεσποινίδας Κορμόν, φρόντισε λίγο την εμφάνισή σου. Έχεις άδικο να παραμελείς την τουαλέτα σου , μοιάζεις με κλέφτη. Βάλε το ωραίο σου πουκάμισο με τη δαντέλα στο στήθος, το πράσινο πανωφόρι σου από μάλλινο . Άλλωστε η δεσποι νίς Καρμόν φεύγει για το Πρεμποντέ και θα 'χει στο σπίτι της πολύ κόσμο. Όταν είναι να παντρευτεί ένας νέος, οφείλει να χρησιμοποιεί όλα αυτά τα μέσα για να αρέσει. Θεέ μου, αν ήθελαν να πουν οι κοπέλες την αλήθεια, θα 'μενες κατάπληκτος, παιδί μου , με το τι τους προκαλεί παράφορο έρωτα. Πολλές φορές αρκεί. να περάσει ένας άντρας καοάλα στ' άλογο επικεφαλής μιας αράδας πυρο οολητών ή να εμφανιστεί σ' ένα χορό με ρούχα κάπως στε νά. Συχνά μια έκφραση του προσώπου , μια μελαγχολική στάση σε κάνουν να σκέφτεσαι μια ολόκληρη ζωή · η καθε μιά μας φτιάχνει ένα μυθιστόρημα σύμφωνα με τον ήρωα· συχνά δεν είναι παρά ζώο, αλλά ο γάμος γίνεται. Εξέτασε προσεκτικά τον ιππότη ντε Βαλουά, μελέτησέ τον, πάρε τους τρόπους του· δες με τι άνεση παρουσιάζεται, δεν έχει αφύσικο ύφος σαν εσένα. Μίλα λίγο, για να μη λένε ότι δεν ξέρεις τίποτα, εσύ που ξέρεις τα εοραϊκά απ' έξω! Ο Αθανάσιος άκουσε τη μητέρα του με έκπληκτο αλλά υποταγμένο ύφος, και μετά σηκώθηκε, πήρε το κασκέτο του και τράοηξε για το δημαρχείο λέγοντας μέσα του : « Μάντεψε άραγε η μητέρα μου το μυστικό μου ;» Πέρασε ως συνήθως από την οδό ντε Βαλ-Νομπλ, όπου έμενε η δε σποινίς Κορμόν. Αυτό ήταν μια μικρή χαρά που πρόσφε ρε στον εαυτό του κάθε μέρα λέγοντας μόνος του χίλια δυο φανταστικά πράγματα: « Σίγουρα δεν υποψιάζεται ότι τούτη τη στιγμή περνάει μπροστά από το σπίτι της ένας νέος που θα την αγαπούσε πολύ, που θα ήταν πιστός, που δεν θα της έδινε ποτέ λύπη · που θα την άφηνε να διαχει ρίζεται μόνη της την περιουσία της , χωρίς να ανακατεύε ται καθόλου. Θεέ μου ! Τι κακή μοίρα! Δυο πρόόωπα στην κατάσταση που είμαστε εμείς, στην ίδια πόλη , δύο 6ή ματα Digitized by 10uk1s, May 2010

58

HONORE

DE B ALZAC

απόσταση , και τίποτε δεν μπορεί να μας φέρει κοντά. Αν της μιλούσα σήμερα το απόγευμα;» Εν τω μεταξύ η Σουζάνα επέστρεψε στο σπίτ ι της μητέ ρας της με το νου της στο φτωχό Αθανάσιο' κι όπως θα μπορούσαν να ευχηθούν πολλές γυναίκες που λατρεύουν τους άντρες τους πάνω από τις ανθρώπινες δυνάμεις, η Σουζάνα ένιωθε ικανή να κάνει το όμορφο σώμα της σκα λοπάτι για να ανέ6ει αυτός γρήγορα ως το στέμμα του. Τώρα είναι απαραίτητο να μπούμε στο σπίτι αυτή της γεροντοκόρης προς την οποία τόσα συμφέροντα συνέκλι ναν, ένα σπίτι όπου θα συναντιόνταν το ίδιο 6ράδυ όλοι οι ηθοποιοί της σκηνής εκτός από τη Σουζάνα. Αυτό το μεγάλο και ωραίο πρόσωπο, το αρκετά τολμηρό για να κάψει τα πλοία του , όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, στην αρ χή της ζωής του και για να αρχίσει τον αγώνα μ' ένα ψεύ τικο σφάλμα, έφυγε από τη σκηνή αφού έδωσε μια 6ίαιη , συμφεροντολογική τροπή στα πράγματα. Εξάλλου οι ευ χές της θα εκπληρώνονταν. Μετά από λίγες μέρες εγκατέ λειψε την πόλη όπου γεννήθηκε, εφοδιασμένη με χρήματα και ωραία ρούχα , ανάμεσα στα οποία υπήρχαν ένα υπέ ροχο φόρεμα από πράσινο κρεπ κι ένα πολύ όμορφο πρά σινο καπέλο με ροζ φόδρα που της είχε δώσει ο κύριος ντε Βαλουά. Αυτό το δώρο της άρεσε περισσότερο απ' όλα, ακόμη και από τα χρήματα των κυριών του συλλόγου . Αν πήγαινε ο ιππότης στο Παρίσι την εποχή όπου εκείνη έλαμπε, ασφαλώς θα τα εγκατέλειπε όλα για χάρη του. Όμοια με την αθώα Σουζάνα της Βί6λου , που δεν μπόρε σαν να τη δουν καλά οι γέροι, εγκαταστάθηκε γεμάτη χα ρά και ελπίδες στο Παρίσι, ενώ την ίδια στιγμή όλη η Αλενσόν θρηνούσε τη δυστυχία της, για την οποία έδειξαν ζωηρή συμπάθεια οι κυρίες του συλλόγου των μητέρων και του φιλανθρωπικού συλλόγου . Αν μπορεί να δώσει η Σουζάνα μια εικόνα αυτών των όμορφων Νορμανδέζων, που σύμφωνα με τους υπολογισμούς ενός σοφού γιατρού είναι το ένα τρίτο της συνολικής κατανάλωσης που κάνει σ' αυτό το είδος γυναικών το τερατώδες Παρίσι, πρέπει να σημειωθεί ότι παρέμεινε στην πιο υψηλή και αξιοπρεDigitized by 10uk1s, May 2010


59

πή 6αθμίδα των παλλακίδων. Σε μια εποχή που , όπως έλεγε ο κύριος ντε Βαλουά, η γυναίκα δεν υπήρχε πια, αυ τή έγινε απλώς η κυρία ντι Βαλ-Νομπλ' σ' άλλους καιρούς θα ήταν ανταγωνίστρια της ΡοδόπηςΊ8 , της ΙμπέριαςΊ9 , της Νινόν80• Ένας από τους πιο εξέχοντες συγγραφείς της Παλινόρθωσης την πήρε υπό την προστασία του ' θα την παντρευτεί άραγε; Είναι δημοσιογράφος και συνεπώς 6ρίσκεται πάνω από την κοινή γνώμη, αφού την αλλάζει κάθε έξι χρόνια81 •


Σ

ΤΗ Γαλλία, σ' όλες σχεδόν τις δευτερεύουσες νομαρ χίες, υπάρχει ένα σαλόνι όπου μαζεύονται τα σημαν

τικά και ευπόληπτα πρόσωπα που δεν είναι όμως ακόμη η αφρόκρεμα της κοινωνίας. Ο κύριος και η κυρία του σπι τιού ανήκουν 6έ6αια στις κορυφές της πόλης και γίνονται δεκτοί οπουδήποτε τους αρέσει να πάνε' δεν δίνεται γιορ τή ή διπλωματικό γεύμα στην πόλη χωρίς να 'ναι κι αυτοί καλεσμένοι' αλλά οι άνθρωποι που έχουν πύργους, οι πα τρίκιοι που κατέχουν ωραία κτήματα, η μεγάλη κομπανία του νομού, δεν πηγαίνουν στο σπίτι τους και περιορίζον ται σε πολύ τυπικές, αμοι6αίες επισκέψεις, δείπνα και σουαρέ. Αυτό το μεικτό σαλόνι, όπου συναντάει κανείς τους μικροαριστοκράτες που έχουν κάποιο πόστο, τον κλήρο, τις δικαστικές αρχές, ασκεί μεγάλη επιρροή. Το λογικό και το πνεύμα της περιοχής 6ρίσκονται σ' αυτήν τη στέρεα, όχι φανταχτερή μικροκοινωνία όπου ο. καθένας ξέρει τι εισοδήματα έχει ο άλλος, όπου όλοι ισχυρίζονται πως αδιαφορούν εντελώς για την πολυτέλεια και την εμφάνιση, που θεωρούνται παιδιακίσια πράγματα σε σύγκριση μ' ένα οσσκστόπι δέκα ή δώδεκα πλέθρων, του οποίου η απόκτηση σχεδιαζόταν για χρόνια και προκάλε σε άπειρους διπλωματικούς συνδυασμούς. Αμετακίνητη όσον αφορά τις καλές ή κακές προκαταλήψεις της, η λέ σχη αυτή ακολουθεί τον ίδιο δρόμο δίχως να κοιτάει μπροστά ή πίσω. Δεν δέχεται τίποτε από το Παρίσι δίχως να το εξετάσει πρώτα προσεκτικά, αρνείται τα κασμίρια όσο και τις εγγραφές στο Μεγάλο Βι6λίο, κοροϊδεύει τις καινοτομίες, δεν δια6άζει τίποτε και θέλει να αγνοεί τα πάντα: επιστήμη, λογοτεχνία, 6ιομηχανικές εφευρέσεις. Επισπεύδει την αλλαγή ενός νομάρχη που δεν της ταιριά-


64

HONORE

DE B ALZAC

ζει, κι αν αυτός αντιστέκεται, τον απομονώνει έτσι όπως κάνουν οι μέλισσες που σκεπάζουν με κερί ένα σαλίγκαρο που μπαίνει στην κυψέλη τους. Τέλος, εδώ οι φλυαρίες γίνονται συχνά επίσημα έγγραφα. Επίσης, επειδή παίζον ται συνήθως διάφορα παιχνίδια, οι νέες κοπέλες εμφανί ζονται που και που' έρχονται να δρουν μια έγκριση της διαγωγής τους, μια καθαγίαση της σπουδαιότητάς τους. Αυτή η υπεροχή που αποδίδεται σ' ένα σπίτι θίγει συχνά τη φιλαυτία ορισμένων γηγενών , οι οποίοι παρηγοριούν ται υπολογίζοντας τα έξοδά του και επωφελούμενοι απ' αυτά. Όταν δεν υπάρχει αρκετά σημαντική περιουσία για να κρατηθεί ένα σπίτι ανοιχτό συνέχεια, οι κορυφές της πόλης διαλέγουν ως τόπο συνάθροισης, όπως έκαναν και οι άνθρωποι της Αλενσόν , το σπίτι ενός άδλαδου προσώ που που έχει στέρεη ζωή , χαρακτήρα ή θέση , που αφήνει τη μικροκοινωνία να κάνει ό ,τι θέλει και δεν σκιάζει ποτέ τις ματαιοδοξίες ή τα συμφέροντα του καθένα. Έτσι, η υψηλή κοινωνία της Αλενσόν συγκεντρωνόταν εδώ και πολύ καιρό στο σπίτι της γεροντοκόρης, που η περιουσία της είχε μπει εν αγνοία της στο στόχαστρο της κυρίας Γκρανσόν , μακρινής εξαδέλφης της, και των δύο γεροντο παλίκαρων , που οι κρυφές ελπίδες τους φανερώθηκαν πριν από λίγο. Αυτή η δεσποινίς ζούσε με το θείο της από το σόι της μητέρας της, έναν πρώην Μεγάλο Βικάριο της Επισκοπής του Σεέζ, που ήταν άλλοτε κηδεμόνας της και επρόκειτο να τον κληρονομήσει. Η οικογένεια την οποία αντιπροσώπευε τώρα η δεσποινίς Ρόζα-Μαρία-Βικτώρια Κορμόν, υπολογιζόταν άλλοτε ανάμεσα στις πιο σημαντι κές της επαρχίας. Αν και δεν ήταν οικογένεια ευγενών, συναναστρεφόταν την αριστοκρατία, με την οποία είχε συμμαχήσει πολλές φορές παλιότερα είχε δώσει επιμελητές στους δούκες της Αλενσόν, πολλούς δικαστές στη Δ ικαιοσύνη και αρκετούς επισκόπους στον Κλήρο. Ο κύριος ντε Σποντ, παππούς της δεσποινίδας Κορμόν από το σόι της μητέρας της, είχε εκλεγεί από τους Ευγενείς στις Γενικές Συνελεύσεις82 και ο κύριος Κορμόν, ο πατέρας της, από την Τρίτη Τάξη ' καDigitized by 10uk1s, May 2010


65

νένας τους όμως δεν δέχτηκε αυτήν την αποστολή. Εδώ και εκατό χρόνια οι κοπέλες παντρεύονταν ευγενείς της επαρχίας Κj. έτσι η οικογένεια αυτή είχε απλώσει τόσες παραφυάδες μέσα στο δουκάτο που αγκάλιαζε όλα τα γε νεαλογικά δέντρα του. Καμιά αστική οικογένεια δεν έμοιαζε περισσότερο απ' αυτήν με τους ευγενείς. Το σπίτι όπου έμενε η δεσποινίς Κορμόν είχε χτιστεί τον καιρό της 6ασιλείας του Ερρίκου του 40υ83 από τον Πιερ Κορμόν, επιμελητή του τελευταίου δούκα της Αλενσόν , κι ανήκε πάντα στην ίδια οικογένεια. Ανάμεσα σ' όλα τα φανερά αγαθά της γεροντοκόρης, αυτό το σπίτι ερέθιζε ιδιαίτερα την όρεξη των δύο γέρων εραστών . Ωστόσο , αυ τό το σπίτι, αντί να δίνει έσοδα, δημιουργούσε έξοδα· εί ναι όμως τόσο σπάνιο να 6ρεις σε μια επαρχιακή πόλη σπίτι στο κέντρο, δίχως κακούς γείτονες, όμορφο εξωτε ρικά και 60λικό μέσα, που όλη η Αλενσόν ένιωθε αυτόν τον πόθο. Αυτό το παλιό μέγαρο 6ρισκόταν ακρι6ώς στη μέση της οδού ντι Βαλ-Νομπλ, που ονομαζόταν πια με κάπως χυδαίο τρόπο Βαλ-Νομπλ, εξαιτίας της πτυχής που δημιουργεί στο έδαφος ο μικρός ποταμός Μπριγιάντ που διασχίζει την Αλενσόν. Το σπίτι είναι αξιοπρόσεκτο λόγω της ρωμαλέας άρχιτεκτονικής που επικρατούσε την εποχή της Μαρίας των Μεδίκων84• Αν και είναι χτισμένο από γρανίτη , υλικό που δουλεύεται δύσκολα, οι γωνίες του, τα πλαίσια των παραθύρων και των πορτών είναι διακοσμημένα από κομμάτια λαξεμένα όπως τα διαμάν τια. Αποτελείται από το ισόγειο και έναν όροφο· η πολύ ψηλή στέγη του έχει μυτερά παράθυρα με σκαλισμένα τύμπανα και συνταιριασμένα με αρκετά κομψό τρόπο με τη μολύ6δινη υδρορρόη τη στολισμένη με καγκελάκια. Ανάμεσα σε κάθε δύο παράθυρα προεξέχει ένα στόμιο που παριστάνει ένα φανταστικό στόμα ζώου δίχως σώμα, που ξερνάει τα νερά πάνω σε μεγάλες πέτρες με πέντε τρύπες. Τα δύο αετώματα καταλήγουν σε μολυ6ένια μπουκέτα , σύμβολο της αστικής τάξης, γιατί μόνο οι ευγε νείς είχαν παλιά το δικαίωμα να 'χουν ανεμοδείκτες. Από την πλευρά της αυλής, δεξιά, υπάρχουν αποθήκες και Digitized by 10uk1s, May 2010

66

HONORE

DE

BALZAC

αχυρώνες. Αριστερά, η κουζίνα, η ξυλαποθήκη και το πλυσταριό. Ένα από τα φύλλα της μεγάλης πόρτας απ' όπου έμπαιναν οι άμαξες έμενε ανοιχτό και ήταν εφοδια σμένο σε μια μικρή χαμηλή πορτούλα που ε ίχε αναφωτίδα και κουδουνάκι. Έτσι οι περαστικοί μπορούσαν να δουν στη μέση της μεγάλης αυλής έναν ανθώνα που το χώμα του συγκρατιόταν από ένα μικρό φράχτη από λιγούστρο. Κά ποιες τριανταφυλλιές που άνθιζαν όλο το χρόνο, γαριφα λιές, σκα6ιόζες, λείρια και γενιστές της Ισπανίας αποτε λούσαν το σύνολο, γύρω από το οποίο υπήρχαν την άνοι ξη κασάκια με δάφνες, γκρεναντίνες και μυρτιές. Ένας ξένος , που θα 'μενε έκπληκτος μπροστά στη σχολαστική καθαριότητα αυτής της αυλής και των εξαρτημάτων της, θα μπορούσε να μαντέψει ότι εδώ ζούσε μια γεροντοκόρη . Το μάτι που επιστατούσε εκεί, έπρεπε να είναι μάτι χωρίς άλλη δουλειά, ερευνητικό, λεπτολόγο όχι τόσο από χαρα κτήρα όσο από ανάγκη για δράση. Μόνο μια γερασμένη δεσποινίς, που είχε μόνη δουλειά να γεμίζει την άδεια μέ ρα της , μπορούσε να ξεριζώνει το χορτάρι ανάμεσα στις πλάκες της αυλής, να καθαρίζει τι κορυφές των τοίχων, να απαιτεί ασταμάτητο σκούπισμα, να μην αφήνει ποτέ ανοιχτές τις δερμάτινες κουρτίνες της αποθήκης. Μόνο αυτή ήταν ικανή να εισαγάγει λόγω απραξίας ένα είδος ολλανδικής καθαριότητας σε μια μικρή επαρχία που 6ρι σκόταν ανάμεσα στο Περς, τη Βρετάνη και τη Νορμανδία και διακήρυσσε με έπαρση την παχυλή αδιαφορία της για το comfort85 . Ποτέ ούτε ο ιππότης ντε Βαλουά ούτε ο ντι Μπουσκιέ δεν ανέ6αιναν τα σκαλοπάτια της διπλής σκά λας αυτού του ανακτόρου χωρίς να πουν μέσα τους ο ένας ότι ταίριαζε σ' έναν πατρίκιο της Γαλλίας, ο άλλος ότι ο δήμαρχος της πόλης έπρεπε να μένει εκεί. Μια τζαμόπορ τα ήταν πάνω απ' αυτή τη σκάλα και έδινε σ' έναν προθά λαμο που φωτιζόταν από μια δεύτερη παρόμοια πόρτα, που έ6γαινε σε μια άλλη σκάλα από την πλευρά του κή που . Αυτό το είδος της γαλαρίας με τα κόκκινα τετράγω να στο πάτωμα και την ξύλινη επένδυση στος ύψος του στήθους ήταν το νοσοκομείο των άρρωστων ο ικογενειαDigitized by 10uk1s, May 2010


67

κών προσωπογραφιών: μερικοί είχαν ένα χαλασμένο μά τι, άλλοι υπέφεραν από έναν ώμο τσακισμένο· αυτός εδώ κρατούσε το καπέλο του μ' ένα χέρι που δεν υπήρχε πια, εκείνος ήταν ακρωτηριασμένος στο ένα πόδι. Εδώ μέσα έ6αζαν τα πανωφόρια, τα τσόκαρα, τα διπλά γυριστά πα πούτσια, τις ομπρέλες, τα καπέλα και τα γούνινα παλτά. Αυτός ήταν ο αρσανάς όπου κάθε προσκεκλημένος άφηνε τις αποσκευές του όταν ερχόταν και τις έπαιρνε όταν έφευγε. Επίσης, κατά μήκος και των δύο τοίχων υπήρχε ένας μακρύς πάγκος για να κάθονται οι υπηρέτες που έφταναν εξοπλισμένοι με φανάρια και μια μεγάλη θερμά στρα για να καταπολεμιέται ο 60ριάς που τρύπωνε κι από την αυλή και από τον κήπο. Το σπίτι ήταν λοιπόν χωρι σμένο σε δύο ίσα μέρη. Από τη μια πλευρά, στην αυλή , 6ρισκόταν το φρεάτιο της σκάλας, μια μεγάλη τραπεζαρία που έδινε στον κήπο, μετά ένα χολ που επικοινωνούσε με την κουζίνα· από την άλλη , ένα σαλόνι με τέσσερα παρά θυρα, μετά από το οποίο υπήρχαν δυο μικρά δωμάτια. Το ένα έ6λεπε στον κήπο και ήταν μπουντουάρ, το άλλο στην αυλή και χρησίμευε σαν γραφείο. Το πρώτο πάτωμα πε ριείχε το χώρο ενός πλήρους νοικοκυριού και ένα διαμέ ρισμα όπου έμενε ο γέρος α6άς ντε Σποντ. Οι σοφίτες θα 'πρεπε να είχαν πολλά δωμάτια, που εδώ και πολύ καιρό κατοικούνταν από αρουραίους και ποντίκια των οποίων τα μεγάλα νυχτερινά κατορθώματα διηγούνταν η δεσποι νίς Κορμόν στον ιππότη ντε Βαλουά, γεμάτη απορία για το πόσο ανώφελα ήταν τα μέσα που χρησιμοποιούσε εναν τίον τους. Ο κήπος, περίπου μισό πλέθρο, 6ρεχόταν στη μια πλευρά του Μπριγιάντ, που ονομάζεται έτσι λόγω των κομματιών της μαρμαρυγίας που λάμπουν στην κοίτη του παντού εκτός από το Βαλ-Νομπλ, όπου τα λιγοστά νερά του είναι πηγμένα από μπογιές και λύματα που ρίχνουν οι οιομηχανίες της πόλης. Η όχθη απέναντι από τον κήπο της δεποινίδας Κορμόν είναι φορτωμένη , όπως και σ' όλες τις επαρχιακές πόλεις που έχουν ποτάμι, από σπίτια όπου ασκούνται επαγγέλματα που έχουν ανάγκη το νερό· ευτυ χώς όμως δεν είχε απέναντί της παρά ήσυχους ανθρώDigitized by 10uk1s, May 2010

68

ΗΟΝΟRέ DE B ALZAC

πους, αστούς, ένα φούρναρη , ένα βαφέα , εβενουργούς. Ο κήπος αυτός, γεμάτος από συνηθισμένα λουλούδια, τε λειώνει φυσικά με μια μικρή ταράτσα που σχηματίζει κρη πίδωμα, κάτω από το οποίο βρίσκονται μερικά σκαλοπα τια που κατεβαίνουν στον Μπριγιάντ. Στο κιγκλίδωμα φανταστείτε μεγάλα βάζα από μπλε και άσπρη φαγιάντσα γεμάτα με γαριφαλές δεξιά και αριστερά, κατά μήκος των δύο τοίχων δείτε δυο φιλύρες επιμελώς κουρεμένες τετράγωνα' έτσι θα 'χετε μια ιδέα του τοπίου του μεστού από σεμνή καλοσύνη , από ήρεμη πραότητα, από εικόνες μέτριες και αστικές που δίνει η αντίθετη όχθη και τα απλοϊκά σπίτια της, τα λιγοστά νερά του Μπριγιάντ, ο κήπος, οι δύο συστάδες του οι κολλημένες στους γειτονι κούς τοίχους και το αξιότιμο οίκημα των Κορμόν. Τι ει ρήνη ! Τι γαλήνη ! Τίποτε πομπώδες, αλλά και τίποτε μετα βατικό: εδώ όλα μοιάζουν αιώνια. Το ισόγειο ήταν λοιπόν χώρος υποδοχής. Εδώ όλα ανάδιναν τη γριά, την αναλ λοίωτη επαρχία. Το μεγάλο τετράγωνο σαλόνι με τις τέσ σερις πόρτες και τα τέσσερα παράθυρα είχε μια μέτρια ξυ λεπένδυση βαμμένη γκρι. Ένας μακρόστενος καθρέφτης βρισκόταν πάνω από το τζάμι και το διάθυρο είχε ζω γραφισμένη μονόχρωμα την Ημέρα να οδηγείται από τις Ώρες. Αυτό το είδος ζωγραφικής κυριαρχούσε σ' όλη την μπορντούρα πάνω από τις πόρτες. Ο καλλιτέχνης είχε ανακαλύψει εκείνες τις αιώνιες Εποχές, οι οποίες σε πολ λά σπίτια του κέντρου της Γαλλίας σας κάνουν να σιχαί νεστε τους αηδιαστικούς Έρωτες που συνεχώς θερίζουν, πατινάρουν, σπέρνουν ή ραίνονται με λουλούδια. Κάθε παράθυρο ήταν στολισμένο με κουρτίνες από πράσινο δα μασκηνό που κρατιόνταν από κορδόνια με μεγάλες φούν τες στο σχήμα μεγάλου αβγού. Τα έπιπλα ήταν από βερνι κωμένο και βαμμένο ξύλο, ξεχώριζαν από τις καμπυλωτές φόρμες τους που τόσο ήταν στη μόδα τον περασμένο αιώ να, και παρίσταναν στα οβάλ διακοσμητικά μέρη τους τους μύθους του Λαφοντέν86 • ορισμένες καρέκλες ή πολυ θρόνες όμως ήταν επισκευασμένες. Το ταοάνι ήταν χωρι σμένο στα δύο από ένα χοντρό δοκάρι που είχε στη μέση Digitized by 10uk1s, May 2010


69

κρεμασμένο ένα παλιό κρυστάλλινο πολύφωτο , σκεπα σμένο από πράσινο κάλυμμα. Πάνω στο τζάκι 6ρίσκονταν δυο μπλε 6άζα Σε6ρών, παλιά μικρά φωτιστικά στα διά θυρα και ένα εκκρεμές ρολόι που παρίστανε ένα θέμα από την τελευταία σκηνή του Λ ιποτάκτη87 αποδεικνύοντας έτσι πόσο πολύ ήταν του συρμού το έργο του Σεντέν. Το εκκρεμές από επιχρυσωμένο μπρούντζο αποτελούνταν από έντεκα πρόσωπα, που ήταν το καθένα τέσσερα δά χτυλα ψηλό: στο 6άθος ο λιποτάκτης έ6γαινε από τη φυλακή ανάμεσα στους στρατιώτες του · μπροστά η λιπό θυμη νέα γυναίκα του έδειχνε τις χάρες της. Η καπνοδό χος, τα φτιαράκια και οι τσιμπίδες είχαν στιλ ανάλογο μ' εκείνο του εκκρεμούς . τα φατνώματα της ξυλεπένδυσης είχαν για στολίδι τα πιο πρόσφατα πορτρέτα της οικογέ νειας, έναν ή δύο Ριγκό88 και τρία παστέλ του Λατούρ89. Τέσσερα τραπέζια για χαρτιά, ένα τρικ-τρακ, ένα τραπέζι πικέτου γέμιζαν αυτό το πελώριο δωμάτιο, το μόνο άλλω στε που ήταν σανιδωμένο . Το γραφείο, γυαλισμένο ολό κληρο με κόκκινη , μαύρη και χρυσαφιά λάκα, θα 'πρεπε να 'χει μερικά χρόνια αργότερα τρελή τιμή, πράγμα που δεν υποψιαζόταν καθόλου η δεσποινίς Κορμόν· αλλά ακόμη κι αν της έδιναν χίλια σκούδα για κάθε κομμάτι λα καριστού ξύλου δεν θα το 'δινε ποτέ, γιατί το σύστημά της ήταν να μην ξεφορτώνεται τίποτε. Η επαρχία πιστεύει πάντα στους θησαυρούς που έχουν κρύψει οι πρόγονοι. Το άχρηστο μπουντουάρ ήταν καλυμμένο μ' εκείνο το γέ ρικο τσίτι το οποίο κυνηγούν σήμερα όλοι οι λάτρεις του στιλ Πομπαντούρ . Η σαλοτραπεζαρία, στρωμένη με μαύ ρες και άσπρες πλάκες, δίχως καλό τα6άνι αλλά με 6αμ μένα δοκάρια, ήταν στολισμένη μ' εκείνους τους φο6ε ρούς μπουφέδες με το μαρμάρινο σκέπασμα που είναι απαραίτητοι για τις μάχες που δίνουν τα στομάχια στην επαρχία. Οι τοίχοι, γεμάτοι τοιχογραφίες, παρίσταναν γιρλάντες από λουλούδια. Οι καρέκλες ήταν από 6ερνι κωμένη ψάθα και οι πόρτες από φυσικό ξύλο καρυδιάς. Όλα αυτά συμπλήρωναν με θαυμαστό τρόπο τον πα τριαρχικό αέρα που αναδινόταν τόσο μέσα όσο κι έξω απ' Digitized by 10uk1s, May 2010

70

HONORE DE BALZAC

αυτό το σπίτι. Το πνεύμα της επαρχίας τα είχε διατηρήσει όλα· τίποτε μέσα εδώ δεν ήταν καινούριο ή παλιό, νέο ή υπέργηρο. Μια ψυχρή ακρίΌεια αισθητή παντού. Οι επισκέπτες της Βρετάνης και της Νορμανδίας, του Μεν και του Ανζού , πρέπει να 'χουν δει όλοι, στις πρω τεύουσες των επαρχιών αυτών, ένα σπίτι όμοιο λίγο-πολύ με το μέγαρο των Κορμόγο γιατί είναι, στο είδος του , ένα αρχέτυπο των αστικών σπιτιών μεγάλου μέρους της Γαλ λίας, και γι' αυτό το λόγο αξίζει να αναφερθεί σ' αυτό το έργο που εξηγεί ήθη και προΌάλλει ιδέες. Ποιος δεν κατα λαΌαίνει τώρα .πόσο ήσυχη και ρουτινιάρικη ήταν η ζωή σ' αυτό το γέρικο οίκημα; Υπήρχε εδώ μια ΌιΌλιοθήκη , που Όρισκόταν όμως λίγο πιο κάτω από τη στάθμη του Μπριγιάντ, με ΌιΌλία ευκολοπρόσιτα, δεμένα μ' όμορφα στεφάνια, κι η σκόνη αντί να τα Όλάπτει μεγάλωνε την αξία τους. Τα έργα διατηρούνταν εδώ μέσα με τη φροντί δα που δείχνουν οι άνθρωποι σ' αυτές τις επαρχίες που δεν έχουν αμπέλια για τα φυσικά, εκλεκτά και αξιοσύστα τα για το παλιό τους άρωμα προϊόντα που παράγονται στα πιεστήρια της Βουργουνδίας, της Τουρέν, της Γα σκόνης και του Νότου . Το κόστος μεταφοράς είναι πάρα πολύ σημαντικό για να φέρει κακά κρασιά! Η Όάση της κοινωνίας της δεσποινίδας Κορμόν αποτε λούνταν από περίπου εκατόν πενήντα πρόσωπα: ορισμέ να πήγαιναν στην εξοχή , άλλα ήταν άρρωστα κι άλλα τα ξίδευαν μέσα στο νομό για τις υποθέσεις τους υπήρχαν όμως ορισμένοι πιστοί που πήγαιναν κάθε μέρα εκτός από τα επίσημα σουαρέ, όπως και κάποιοι άνθρωποι που αναγκάζονταν λόγω δουλειάς ή συνήθειας να μείνουν στην πόλη. Όλα αυτά τα πρόσωπα ήταν κάποιας ηλικίας λίγα ανάμεσά τους είχαν ταξιδέψει, όλα σχεδόν είχαν μείνει στην επαρχία και μερικά είχαν συμμετάσχει στην εξέγερση των Βασιλοφρόνων. Οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να μιλούν άφοΌα γι' αυτόν τον πόλεμο από τότε που ήρ θαν οι ανταμοιΌές στους ηρωικούς υπερασπιστές της ορ θής υπόθεσης. Ο κύριος ντε Βαλουά, ένας από κινητή ριους μοχλούς της τελευταίας εξέγερσης, όπου χάθηκε ο Digitized by 10uk1s, May 2010


71

μαρκήσιος ντε Μοντοράν επειδή τον πρόδωσε η ερωμένη του , όπου έλαμψε ο περίφημος Μαρς-α-τερ που ασχολιό ταν τότε ήσυχα με το ζωεμπόριο στη Μαγιέν, μιλούσε εδώ και έξι μήνες για ορισμένα κόλπα που είχαν γίνει σε 6άρος ενός γέρου δημοκράτη ονόματι Ιλό, αρχηγού ενός λόχου επισταθμευμένου στην Αλενσόν από το 1798 ως το 1800, που είχε αφήσει αναμνήσεις στην περιοχή (δείτε τους Σουάνουςο). Οι γυναίκες δεν πρόσεχαν πολύ την εμφάνι σή τους, εκτός από την Τετάρτη , μέρα που η δεσποινίς Κορμόν παρέθετε γεύμα και που οι προσκεκλημένοι της περασμένης Τετάρτης έρχονταν να κάνουν μια επίσκεψη για τη χώνεψη. Οι Παρασκευές ήταν γιορτή: ή ομήγυρη ήταν πολυάριθμη, οι καλεσμένοι και οι επισκέπτες ήταν ντυμένοι ίη fiocchi9 1 • μερικές γυναίκες έφερναν μαζί τους τα εργόχειρά τους, πλεκτά, κεντήματα' ορισμένες νέες δούλευαν, δίχως να ντρέπονται, τις δαντέλες τους του στιλ Αλενσόν , χάρη στις οποίες έ6γαζαν το χαρτζιλίκι τους. Ορισμένοι σύζυγοι έφερναν τις γυναίκες τους από υπολογισμό, επειδή υπήρχαν λίγοι νέοι άντρες καμιά κου6έντα δεν λεγόταν στο αφτί δίχως να τρα6άει την προ σοχή " δεν υπήρχε λοιπόν κανένας κίνδυνος να ακούσει ένα νέο πρόσωπο ή μια νέα κοπέλα μια ερωτική λέξη . Κά θε 6ράδυ, την έκτη ώρα, ο μακρύς προθάλαμος έ6αζε τα ρούχα του ' κάθε γνωστός έφερνε το μπαστούνι του, το παλτό του ή το φανάρι του . Όλα αυτά τα πρόσωπα γνω ρίζονταν μεταξύ τους τόσο καλά, οι συνήθειες ήταν τόσο οικεία πατριαρχικές που , αν κατά τύχη ήταν έξω στον κήπο ο γέρος α6άς ντε Σποντ και στο δωμάτιό της η δε σποινίς Κορμόν, δεν τους ειδοποιούσε ούτε η Ζοζέτ η κα μιαριέρα ούτε ο Ζακλέν ο υπηρέτης ούτε η μαγείρισσα. Ο πρώτος που ερχόταν περίμενε το δεύτερο' μετά, όταν οι γνωστοί ήταν αρκετοί στον αριθμό για να συμπληρώσουν ένα πικέτο, ένα ουίστ ή ένα μπόστον, άρχιζαν δίχως να περιμένουν τον α6ά ντε Σποντ ή τη δεσποινίδα. Αν ήταν σκοτάδι και χτυπούσε το κουδούνι, έτρεχε η Ζοζέτ ή ο Ζακλέν και έφεγγε. Βλέποντας το σαλόνι φωτισμένο ο α6άς έσπευδε σιγά σιγά κατά 'κει, Κάθε 6ράδυ , το τρικDigitized by 10uk1s, May 2010

72

HONORE DE B ALZAC

τρακ, το τραπέζι του πικέτου , τα τρία τραπέζια του μπό στον κι εκείνο του ουίστ ήταν κομπλέ, μ' άλλα λόγια υπήρ χαν κατά μέσο όρο είκοσι πέντε ή τριάντα άτομα, μαζί μ' εκείνα που συζητούσαν' συχνά όμως ήταν πάνω από σα ράντα. Ο Ζακλέν έοαζε τότε φως και στο γραφείο και στο μπουντουάρ. Ανάμεσα στην όγδοη και την ένατη ώρα άρ χιζαν να καταφθάνουν οι υπηρέτες στον προθάλαμο για να αναζητήσουν τους αφέντες τους κι έτσι, ελλείψει επα ναστάσεων, δεν υπήρχε πια κανείς στο σαλόνι τη δέκατη ώρα. Την ώρα αυτή , οι γνωστοί έφευγαν σε ομάδες στο δρόμο, συζητώντας για τα χτυπή ματα ή κάνοντας κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με τα οοσκοτόπια που τους εν διέφεραν, σχετικά με τις μοιρασιές των κληρονομιών, σχε τικά με τις διαφωνίες μεταξύ των κληρονόμων, σχετικά με τις αξιώσεις της αριστοκρατικής κοινωνίας. Ήταν, όπως και στο Παρίσι, η έξοδος από ένα θέαμα. Ορισμένοι άν θρωποι, που μιλούν πολύ για ποίηση και δεν καταλαδαί νουν τίποτε, κακολογούν τα ήθη της επαρχίας ακουμπή στε όμως το μέτωπό σας στο αριστερό χέρι, πατήστε με το ένα πόδι στην πυροστιά, δάλτε τον αγκώνα σας πάνω στο γόνατό σας μετά, μόλις μυηθείτε στο πράο και ενιαίο σύ νολο που αποτελούν αυτό το τοπίο, αυτό το σπίτι και το εσωτερικό του, η παρέα και τα συμφέροντά της τα μεγεθυ μένα από τη μικρότητα του πνεύματος, σαν το χρυσάφ ι το χτυπημένο ανάμεσα στα φύλλα της περγαμηνής, αναρω τηθείτε τι είναι η ανθρώπινη ζωή. Προσπαθήστε να δια λέξετε ανάμεσα σ' εκείνον που σκάλισε τις πάπιες στους αιγυπτιακούς οδελίσκους κ ι εκείνον που έπαιζε μπόστον είκοσι χρόνια με τον ντι Μπουσκιέ, τον κύριο ντε Βαλουά, τη δεσποινίδα Κορμόν, τον πρόεδρο του δικαστηρίου , τον προκουράτορα του οασιλιά, τον αδά ντε Σποντ , την κυρία Γκρανσόν e ωΗί quanti�2. Αν η ακριδής και καθημερινή επιστροφή των ίδιων δημάτων πάνω στο ίδιο μονοπάτι δεν είναι η ευτυχία, της μοιάζει πάντως τόσο πολύ ώστε οι άνθρωποι που έχουν οδηγηθεί από τις θύελλες μιας τα� ραγμένης ζωής να σκεφτούν τα καλά της γαλήνης, θα έλε γαν πως εκεί δρισκόταν η ευτυχία. Για να εκτιμήσουμε τη Digitized by 10uk1s, May 2010


73

σημασία του σαλονιού της δεσποινίδας Κορμόν, είναι αρ κετό να πούμε ότι ο ντι Μπουσκιέ, στατιστικολόγος φτιαγμένος από την κοινωνία, είχε υπολογίσει ότι τα πρόσωπα που το στοίχειωναν αντιπροσώπευαν εκατόν τριάντα μία ψήφους στο εκλογικό σώμα93 και συγκέντρω ναν ένα εκατομμύριο οχτακόσιες χιλιάδες λίαρες προσό δου από τις γαίες που είχαν στην επαρχία. Η πόλη της Αλενσόν δεν εκπροσωπούνταν πάντως απόλυτα απ' αυτό το σαλόνι. Η υψηλή αριστοκρατική κοινωνία είχε το δικό της και μετά υπήρχε και το σαλόνι του γενικού εισπράκτο ρα, που έμοιαζε με διοικητικό πανδοχείο παραχωρημένο από την κυαέρνηση, όπου όλος ο κόσμος χόρευε, έκανε ίν τριγκες, γύριζε από 'δω κι από 'κει, ερωτευόταν και δει πνούσε. Αυτά τα δύο σαλόνια επικοινωνούσαν με τον οί κο Κορμόν χάρη σε μερικά πρόσωπα που πήγαιναν σ' όλα και vice versa. Αλλά το σαλόνι Κορμόν έκρινε με αυστη ρότητα αυτά που συνέααιναν στα δύο άλλα στρατόπεδα: τα μέλη του κριτίκαραν τη χλιδή των γευμάτων, έτρωγαν τα παγωτά των χορών, συζητούσαν τη διαγωγή των γυ ναικών, τις τουαλέτες, τις καινούριες επινοήσεις. Η δεσποινίς Κορμόν, είδος εταιρικής επωνυμίας κάτω

από την οποία υπήρχε μια σημαντική κλίκα, έγινε λοιπόν στόχος δύο τόσο υπερφιλόδοξων ανθρώπων σαν τον ιπ πότη ντε Βαλουά και τον ντι Μπουσκιέ. Και για τους δύο εδώ αρισκόταν το αουλευτιλίκι' και συνεπώς, το αξίωμα του πατρίκιου για τον ευγενή, το αξίωμα του γενικού ει σπράκτορα για τον προμηθευτή. Ένα σαλόνι με επιρροή δημιουργείται τόσο δύσκολα στην επαρχία όσο και στο Παρίσι, κι αυτό εδώ ήταν ήδη στημένο. Αν παντρευόσουν τη δεσποινίδα Κορμόν, γινόσουν αασιλιάς της Αλενσόν. Ο Αθανάσιος, ο μόνος από τους τρεις μνηστήρες της γε

ροντοκόρης που δεν έκανε πια λογαριασμούς, αγαπούσε το πρόσωπο τόσο όσο και την περιουσία. Για να χρησιμο ποιήσουμε τη σημερινή ορολογία δεν υπήρχε ένα ξεχωρι στό δράμα στην κατάσταση των τεσσάρων αυτών προσώ πων; Δεν υπήρχε κάτι παράξενο σ' αυτούς τους τρεις αν ταγωνισμούς που περικύκλωναν σιωπηλά μια γεροντοκό-


74

HONORE DE B ALZAC

ρη που δεν τους υποψιαζόταν παρά την τρομακτική και νόμιμη επιθυμία της να παντρευτεί; Παρόλο όμως που όλες αυτές οι περιστάσεις κάνουν αφύσικη την αγαμία αυ τής της κοπέλας, δεν είναι δύσκολο να εξηγήσουμε πώς και γιατί ήταν ακόμη ανύπαντρη , παρά την περιουσία της και τους τρεις εραστές της. Πρώτα πρώτα, σύμφωνα με τη νομολογία του σπιτιού της, η δεσποινίς Κορμόν είχε ανέ καθεν την επιθυμία να παντρευτεί ευγενή , αλλά από το 1789 ως το 1 79g94 οι συνθήκες δεν ευνοούσαν καθόλου τις αξιώσεις της. Παρά το ότι ήθελε να γίνει μεγάλη κυρία, ένιωθε τρομερό φό60 για το επαναστατικό δικαστήριο. Τα δύο αυτά εξίσου ισχυρά συναισθήματα την έκαναν ακίνητη χάρη σ' ένα νόμο που ισχύει τόσο στην αισθητική όσο και στη στατική . Αυτή η κατάσταση α6ε6αιότητας αρέσει άλλωστε στις κοπέλες για όσο καιρό πιστεύουν πως είναι νέες και σε θέση να διαλέξουν έναν άντρα. Η Γαλλία γνωρίζει ότι το πολιτικό σύστημα που ακολούθησε ο Ναπολέων είχε αποτέλεσμα πολλές χήρες. Κάτω απ' αυ τό το καθεστώς, οι γυναίκες κληρονόμοι είχαν δυσανάλο γα μεγαλύτερο αριθμό από τους ανύπαντρου ς άντρες. Ό ταν η Υπατεία επανέφερε την τάξη στο εσωτερικό της χώ ρας, οι δυσκολίες στο εξωτερικό κατέστησαν το γάμο της δεσποινίδας Κορμόν τόσο δυσκολοκατόρθωτο όσο και στο παρελθόν. Αν, από τη μια μεριά, αρνιόταν η Ρόζα Μαρία-Β ικτωρία να παντρευτεί ένα γέρο, από την άλλη ο φό60ς της γελοιοποίησης και οι περιστάσεις της απαγό ρευαν να παντρευτεί έναν πολύ νέο: οι οικογένειες πάν τρευαν από πολύ νωρίς τα παιδιά τους για να τα σώσουν από τις επιδρομές της στρατολογίας. Τέλος, επειδή είχε κι αυτή την ξεροκεφαλιά που έχει κάθε κτηματίας, δεν θα παντρευόταν 6έ6αια στρατιώτη · τον άντρα της τον ήθελε για πάρτη της, όχι για να τον δώσει στον αυτοκράτορα. Από το 1804 ως το 1815, της ήταν αδύνατο να παλέψει με τις νέες που φιλονικούσαν για τους υποψήφιους τους αραιωμένους από ΤQ κανόνι. Εκτός από την αδυναμία της για τους ευγενείς, η δεσποινίς Κορμόν είχε την πολύ συγ χωρητέα μανία να θέλει να την αγαπήσουν γι' αυτήν. Δεν Digitized by 10uk1s, May 2010


75

θα μπορούσατε να πιστέψετε πού την είχε οδηγήσει αυτή η επιθυμία. Είχε χρησιμοποιήσει το πνεύμα της για να στήσει χίλιες παγίδες στους θαυμαστές της προκειμένου να δοκιμάσει τα αισθήματά τους. Οι φάκες της ήταν τόσο καλές που οι δύστυχοι πιάνονταν όλοι και υπέκυπταν από τις μπαρόκ δοκιμασίες στις οποίες τους υπέ6αλλε χωρίς να το ξέρουν. Η δεσποινίς Κορμόν δεν τους μελετούσε, τους κατασκόπευε. Μια αστόχαστη λέξη, ένα χωρατό που συχνά δεν το ;'αταλά6αινε καλά, αρκούσε για να την κά νει να απορρίΨΗ αυτούς τους μνηστήρες ως ανάξιους: τούτος εδώ δεν είχε ούτε καρδιά ούτε λεπτότητα, τούτος εκεί έλεγε ψέματα και δεν ήταν χριστιανός ο ένας ήθελε να κόψει σύρριζα τα δέντρα της και να κόψει νόμισμα κάτω από τον γαμήλιο πέπλο, ο άλλος δεν είχε χαρακτήρα κατάλληλο για να την κάνει ευτυχισμένη · εδώ μάντευε κάποια κληρονομική αρθρίτιδα· εκεί την τρομοκρατού σαν ανήθικα προηγούμενα. Όπως κι η Εκκλησία, ζητού σε έναν όμορφο ιερέα για τους 6ωμούς της ύστερα, ήθελε να παντρευτεί για την αναληθή ασχήμια της και τα υποτι θέμενα ελαττώματά της, όπως οι άλλες γυναίκες θέλουν να παντρευτούν για τα χαρίσματα που δεν έχουν και για υποθετικές ομορφιές. Η φιλοδοξία της δεσποινίδας Κορ μόν πήγαζε από τα πιο ντελικάτα αισθή ματα της γυναί κας λογάριαζε να ανταμείψει τον εραστή της φανερώνον τάς του χίλιες αρετές μετά το γάμο, όπως άλλες γυναίκες αποκαλύπτουν τις χίλιες ατέλειες που επιμελώς έκρυ6αν . Αλλά δεν την καταλά6αιναν: η ευγενική κοπέλα δεν συ ναντούσε παρά χυδαίες ψυχές στις οποίες 6ασίλευε ο υπο λογισμός των θετικών συμφερόντων κι οι οποίες δεν κα τανοούσαν καθόλου τους ωραίους υπολογισμούς του συ ναισθήματος. Όσο πιο πολύ προχωρούσε προς εκείνη τη μοιραία εποχή που τόσο πετυχημένα ονομάστηκε δεύτερη νεότητα, τόσο πιο πολύ μεγάλωνε η δυσπιστία της. Πά σχιζε να παρουσιάζεται με το πιο δυσοίωνο ύφος κι έπαι ζε τόσο καλά το ρόλο της, ώστε οι τελευταίοι αγκιστρω μένοι δίσταζαν να ενώσουν τη μοίρα τους με τη μοίρα ενός προσώπου που η ενάρετη τυφλόμυγά του απαιτούσε έναν Digitized by 10uk1s, May 2010

76

HONORE DE BALZAC

κόπο δικαιολογημένο για πολύ λίγους από εκείνους που επιζητούσαν μια έτοιμη αρετή . Ο συνεχής φό60ς μήπως την παντρευτούν μόνο για την περιουσία της την έκανε ανήσυχη , υπέρμετρα φιλύποπτη ' έτρεχε πίσω από τους πλούσιους άντρες, αλλά αυτοί μπορούσαν να συνάψουν μεγάλους γάμους φο6όταν τους φτωχούς επειδή αρνιό ταν να πιστέψει στην ανιδιοτέλειά τους , την οποία θεω ρούσε εξαιρετικά σημαντική για ένα τέτοιο ζήτημα. Έτσι οι διαγραφές της και οι περιστάσεις ξεκαθάριζαν παράξε να τους άντρες που διαλέγονταν μ' αυτόν τον τρόπο, σαν φακές μέσα στο δίσκο. Μετά από κάθε γάμο που χαλούσε , η φτωχή δεσποινίς περιφρονούσε όλο και πιο πολύ τους άνδρες για να τους δει τελικά έτσι όπως δεν ήταν. Ο χαρα κτήρας της απέκτησε φυσικά μια ενδόμυχη μισανθρωπία που έδ ωσε κάποια πικρία στην ομιλία της και κάποια αυ στηρότητα στο 6λέμμα της. Η αγαμία της έκανε όλο και πιο αυστηρά τα ήθη της, επειδή προσπαθούσε να τελειο ποιηθεί, μια που δεν είχε να κάνει τίποτε άλλο . Ευγενική εκδίκηση ' Σμίλεψε για το Θεό το ακατέργαστο δ ιαμάντι που δεν δέχτηκε ο άντρας. Σιγά σιγά η κοινή γνώμη στράφηκε εναντίον της, επειδή το κοινό συμφωνεί με την απόφαση που παίρνει ένα ελεύθερο πρόσωπο για τον εαυ τό του με το να μην παντρεύεται, με το να διώχνει τους υποψήφιους ή με το να τους απορρίπτει. Ο καθένας κρί νει ότι η άρνηση αυτή οφείλεται σε κρυφούς λόγους, που πάντα ερμηνεύονται άσχημα. Ο ένας έλεγε ότι ήταν κακο φτιαγμένη ' ο άλλος της απέδιδε κρυφά ελαττώματα. Η φτωχή κοπέλα ήταν όμως αγνή σαν άγγελος, άγια σαν παιδί και γεμάτη καλή θέληση, επειδή η φύση την είχε προορισμένη για όλες τις ηδονές, για όλη την ευτυχία, για όλη την κούραση της μητρότητας. Η δεσποινίς Κορμόν δεν έ6ρισκε όμως καθόλου στον εαυτό της ένα έρεισμα που θα εξυπηρετούσε τις επιθυμίες της. Δεν είχε άλλη ομορφιά εκτός από εκείνη που τόσο άστοχα ονομάζεται ομορφιά του διαΌόλου και συνίσταται σε μια έντονη νεανική δροσιά που , θεολογικά μιλώντας, δεν θα μπορούσε να την έχει ο διά60λος, εκτός κι αν πρέDigitized by 10uk1s, May 2010


77

π ει να εξηγήσουμε αυτήν την έκφραση από τη συνεχή επι θυμία που έχει να δροσίζεται. Οι πατούσες της κληρονό μου ήταν χοντρές και πλατιές η γάμπα της, την οποία άφηνε συχνά να φανεί από τον τρόπο με τον οποίο, χωρίς να εννοούμε κάτι κακό, σήκωνε το φόρεμά της όταν είχε 6ρέξει και έ6γαινε από το σπίτι της ή από τον Άγιο Λεο νάρδο, δεν μπορούσε να θεωρηθεί γάμπα γυναίκας. Ή ταν μια γάμπα νευρώδης, με πεταχτό και στέρεο μικρό ποντίκι, σαν ποντίκι ναύτη . Μια φαρδιά μέση, ένα πάχος παραμάνας, μπράτσα δυνατά και στρουμπουλά, χέρια κόκκινα' όλα πάνω της ταίριαζαν με τις φουσκωτές φόρ μες, με την παχυλή ασπράδα των νορμανδέζικων καλλο νών. Μάτια με χρώμα ασπροδιόριστο και ελαφρώς γουρ λωτά σ' ένα πρόσωπο που η στρογγυλή του κοψιά δεν είχε καμιά αριστοκρατικότητα, ύφος προοατίσιας έκπληξης και απλο'ίκότητας που ταίριαζε άλλωστε σε μια γεροντο κόρη: αν δεν ήταν αθώα η Ρόζ-α, θα ' μοιαζε σίγουρα για αθώα. Η γαμψή μύτη της ερχόταν σε αντίθεση με το στενό μέτωπό της, επειδή σπάνια αυτή η μορφή μύτης δεν συνε πάγεται ένα ωραίο μέτωπο. Παρά τα χοντρά κόκκινα χεί λια της, ένδειξη μεγάλης καλοσύνης, το μέτωπο αυτό έδει χνε πως υπήρχαν μέσα πολύ λίγες ιδέες για να μπορεί να καθοδηγε ίται η καρδιά από το μυαλό. Η γεροντοκόρη έπρεπε να 'κανε το καλό δίχως φινέτσα. Κατηγορούμε αυ στηρά την Αρετή για τα ελαττώματά της, ενώ είμαστε πο λύ πρόθυμοι να συγχωρήσουμε στη μορφή της Ρόζας Κορ μόν εκείνη την ομορφιά που απορρέει από τα χαρίσματα της Κακίας. Μαλλιά καστανά και εξαιρετικά μακριά έδι ναν, από τη δύναμη και την αφθονία , τα δυο κυριότερα χαρακτηριστικά του προσώπου της. Τον καιρό που πί στευε ότι περνούσε η μπογιά της, η Ρόζα συνήθιζε να στρέφει το πρόσωπό της κατά τα τρία τέταρτα, ώστε να δείχνει ένα πολύ ωραίο αφτί, που ξεχώριζε όμορφα πάνω στο γαλαζόασπρο του λαιμού και των κροτάφων της, το τονισμένο από τα πελώρια μαλλιά της. Αν την έ6λεπες έτσι, με φόρεμα χορού , θα μπορούσε να σου φανεί όμο ρφη . Οι πεταχτές καμπύλες της, η μέση της, η ρωμαλέα Digitized by 10uk1s, May 2010

78

HONORE DE BALZAC

υγεία της αποσπούσαν από τους υπαλλήλους της αυτο κρατορίας αυτή την αναφώνηση: «Τι ωραίος κόμματος!» Με τα χρόνια, όμως, το πάχος που είχε συσσωρευτεί από μια ζωή ήρεμη και μετρημένη , είχε κατανεμηθεί σιγά σιγά τόσο άσχημα σ ' αυτό το σώμα, που είχε καταστρέψει τις αρχικές αναλογίες του . Τη στιγμή αυτή κανένας κορσές δεν μπορούσε να ξανα6ρεί γοφούς στη' φτωχιά κοπέλα, που έμοιαζε με κομμάτι δίχως γωνίες. Η νεανική αρμονία του μπούστου της δεν υπήρχε πια και το υπερ60λικό του μέγεθος σ' έκανε να φο6άσαι ότι, αν έσκυ6ε, θα την έρι χναν κάτω αυτοί οι φο6εροί όγκοι' η φύση όμως την είχε προικίσει μ' ένα φυσικό αντί6αρο, που καθιστούσε άχρη στο το προληπτικό μέτρο του φουσκωτού μαξιλαριού πί σω από τη μέση . Σ ' αυτήν όλα ήταν πολύ αληθινά. Το σα γόνι τριπλασιάστηκε και γι' αυτό μείωσε το μήκος του λαιμού και δυσκόλεψε την κίνηση του κεφαλιού. Η Ρόζα δεν είχε ρυτίδες, είχε δίπλες και οι χωρατατζήδες ισχυ ρίζονταν ότι για να μην παθαίνει συγκάματα έ6αζε πού δρα στις αρθώσεις σαν αυτήν που ρίχνουν στα μωρά. Αυ τό το παχουλό πρόσωπο πρόσφερε σ ' ένα νέο άντρα κυ ριευμένο από επιθυμίες σαν το Αθανάσιο θέλγητρα που τον γοήτευαν. Οι νεανικές φαντασίες, οι γεμάτες πλεονε ξία και θάρρος, αρέσκονται να ξαπλώνουν πάνω σ' αυτές τις ωραίες εκτάσεις. Αυτή ήταν η παχουλή πέρδικα που ερεθίζει το μαχαίρι του καλοφαγά. Πολλοί κομψοί αλλά και χρεωμένοι Παριζιάνοι θα συναινούσαν πολύ εύκολα στο να κάνουν ευτυχισμένη τη δεσποινίδα Κορμόν. Η φτωχή κοπέλα ήταν όμως ήδη πάνω από σαράντα χρονών ! Τη στιγμή εκείνη, αφού πάλεψε μάταια για πολύ καιρό να 6άλει στη ζωή της τα ενδιαφέροντα που αποτελούν τη γυ ναίκα, αφού αναγκάστηκε να μείνει λοιπόν κορίτσι, ενί σχυε την αρετή της εφαρμόζοντας τις αυστηρότερες θρη σκευτικές πρακτικές. Είχε καταφύγει στη θρησκεία, αυ τήν τη μεγάλη παρηγορήτρια των καλοφυλαγμένων παρ θενιών ! Ένας εξομολογητής οδηγούσε με αρκετά ηλίθιο τρόπο εδώ και τρία χρόνια τη δεσποινίδα Κορμόν στην οδό των σωματικών κολασμών και της συνέστηνε τη χρήDigitized by 10uk1s, May 2010


79

ση του μαστιγίου, που, αν πιστέψουμε τη σύγχρονη ιατρι κή , προκαλεί αντίθετο αποτέλεσμα από 'κείνο που περί μενε ο φτωχός ιερέας, του οποίου οι ιατρικές γνώσεις δεν ήταν πολύ εκτεταμένες. Αυτές οι παράλογες πρακτικές άρχιζαν να δίνουν ένα μοναστηρίσιο χρώμα στο πρόσωπο της Ρόζας Κορμόν, που συχνά την έπιανε η απόγνωση κα θώς έολεπε το λευκό της χρώμα να παίρνει κίτρινους τό νους που ανάγγελλαν την ωριμότητα. Το ελαφρό χνούδι που στόλιζε τις γωνιές του πανωχειλιού της τολμούσε να μεγαλώνει και σχημάτιζε μια στήλη καπνού . Οι κρόταφοι έπαιρναν τόνους γυαλιστερούς! Τέλος, το καμπούριασμα άρχιζε. Ήταν πασίγνωστο σ' όλη την Αλενσόν ότι η δε σποινίς Κορμόν είχε πρόΟλημα με την κυκλοφορία του αίματος το 'λεγε εμπιστευτικά και φορτικά στον ιππότη ντε Βαλουά, απαριθμούσε τα ποδόλουτρα που είχε κάνει και έκανε μαζί του συνδυασμούς δροσιστικών παρα σκευασμάτων . Ο φίνος σύντροφος έογαζε τότε την ταμπα κιέρα του και εν είδει συμπεράσματος ατένιζε την πριγκί πισσα Γκορίτσα. - Το αληθινό αναλγητικό, αγαπητή μου δεσποινίς , έλε γε αυτός, θα ήταν ένας ωραίος και καλός σύζυγος. - Ποιον να εμπιστευτείς όμως; απαντούσε εκείνη . Ο ιππότης τίναζε τότε του κόκκους του ταμπάκου που είχαν μπει στις πτυχές του μεταξωτού του πουκάμισου ή στο γιλέκο του. Για όλον τον κόσμο η κίνηση αυτή θα ήταν πολύ φυσική' δη μιουργούσε όμως πάντα ανησυχίες στη φτωχιά κοπέλα. Η οία αυτού του δίχως αντικείμενο πά θους ήταν τόσο μεγάλη που η Ρόζα δεν τολμούσε πια να κοιτάξει έναν άντρα κατά πρόσωπο, τόσο πολύ φοοόταν να αφήσει να φανεί στο 6λέμμα της το συναίσθημα που την άδραχνε. Χάρη σ' ένα καπρίτσιο που δεν ήταν ίσως παρά η συνέχεια των παλιών μεθόδων της, παρόλο που αισθανόταν να έλκεται από άντρες που μπορούσαν ακόμη να της ταιριάζουν, φοοόταν τόσο πολύ μην την κατηγο ρήσουν για τρελή , καθώς θα 'δινε την εντύπωση ότι τους φλέρταρε, που τους μεταχειριζόταν με πολύ λίγη χάρη . Τα περισσότερα από τα πρόσωπα της κοινωνίας της , που Digitized by 10uk1s, May 2010

80

HONOR E DE BALZAC

ήταν ανίκανα να εκτιμήσουν τα κίνητρά της τα τόσο ευγε νή πάντα, εξηγούσαν τον τρόπο συμπεριφοράς της απέ ναντι στους συν-εργένηδές της σαν αντεκδίκηση μιας απόρριψης τετελεσμένης ή επικείμενης. Όταν μπήκε το 1815, η Ρόζαν έφτανε σ' αυτήν τη μοιραία ηλικία την οποία δεν ομολογούσε, στα σαράντα δύο χρόνια. Η επι θυμία της απέκτησε τότε μια ένταση που γειτόνευε με τη μονομανία, επειδή κατάλαΌε ότι πήγαινε να χαθεί κάθε πιθανότητα να αποκτήσει παιδιά' κι αυτό που επιθυμού σε πάνω απ' όλα, μέσα στην ουράνια άγνοιά της, ήταν τα παιδιά. Σ ' ολόκληρη την Αλενσόν δεν υπήρχε ούτε ένας που να απέδιδε σ' αυτήν την ενάρετη κοπέλα έστω και την ελάχιστη επιθυμία για σεξουαλική απελευθέρωση : αγα πούσε μονοκόμματα χωρίς να φαντάζεται τίποτε για τον έρωτα. Ήταν μια καθολική Αγνή , ανίκανη να επινοήσει έστω κι ένα από τα δόλια τεχνάσματα της Aγνής�5 του Μο λιέρου . Εδώ και μερικούς μήνες έλπιζε στην τύχη . Η διά λυση των αυτοκρατορικών στρατευ μάτων και η επανασύ σταση της Όασιλικής στρατιάς προκαλούσαν κάποια κίνη ση στη μοίρα πολλών ανδρών που επέστρεφαν, άλλοι με μειωμένο μισθό, άλλοι με ή χωρίς σύνταξη , στην πατρίδα τους, έχοντας όλοι την επιθυμία να διορθώσουν την κακή τους μοίρα και να 'χουν ένα τέλος που για τη δεσποιν ίδα Κορμόν θα μπορούσε να 'ναι μια πολύ γλυκιά αρχή . Ανά μεσα σ ' αυτούς που θα ξαναγύριζαν στη γύρω περιοχή , ήταν δύσκολο να μη Όρεθεί κάποιος τιμημένος γενναίος στρατιωτικός, γερός ιδίως, κατάλληλης ηλικίας, που ο χα ρακτήρας του θα χρησίμευε ως διαΌατήριο στις Όοναπαρ τικές ιδέες. Ίσως μάλιστα Όρισκόταν κάποιος που θα γι νόταν Όασιλόφρονας για να ξανακερδίσει μια χαμένη θέ ση . Τους πρώτους μήνες του χρόνου αυτοί! η σκέψη διατη ρούσε ακόμη την αυστηρότητα της στάσης της δεσποινί δας Κορμόν . Οι στρατιωτικοί όμως που ήρθαν να εγκατα σταθούν στην πόλη ήταν όλοι πολύ γέροι ή πολύ νέοι, πο λύ Όοναπαρτιστές ή πολύ κακοί υπήκοοι, με τρόπο ζωής ασυμΌίΌαστο με τα ήθη , την κοινωνιοκή σειρά και την πε ριουσία της δεσποινίδας Κορμόν, που κάθε μέρα απελπιDigitized by 10uk1s, May 2010


81

ζόταν περισσότερο. Οι ανώτεροι αξιωματικοί είχαν όλοι εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα που είχαν όταν ο Ναπο λέων είχε την εξου σία για να παντρευτούν και τώρα γί νονταν 6ασιλόφρονες κοιτάζοντας το συ μφέρον των οικο γενειών του ς. Η δεσποινίς Κορμόν άδικα παρακαλούσε το Θεό να της κάνει τη χάρη να της στείλει ένα σύζυγο για να μπορέσει να ευτυ χήσει χριστιανικά, αλλά .ήταν σίγου ρα γραφτό να πεθάνει παρθένα κα ι μάρτυ ρας, επε ιδή δεν πα ρου σιαζόταν κανένας άντρας με εμφάνιση συ ζύγου . Οι συ ζητήσεις που γίνονταν στο σπίτι της κάθε 6ράδυ θύμι ζαν την αστυ νομία του Ληξιαρχείου : κανένας ξένος δεν έφτανε στην Αλενσόν χωρίς να μάθει η δεσποινίς Κορμόν για τα ήθη του , την περιου σία του και την κοινωνική του θέση . Η Αλενσόν όμως δεν είναι μια πόλη που έλκει τον ξένο , δεν 6ρίσκεται πάνω στο δρόμο καμιάς πρωτεύου σας, δεν επιφυ λάσσει τίποτε απροσδόκητο. Οι ναυτικοί που πάνε από τη Βρέστη, στο Παρίσι δεν σταματάνε κα θόλου . Η φτωχιά κοπέλα κατέληξε στο συ μπέρασμα ότι της έμεναν μόνο οι αυ τόχθονες. Έτσι το μάτι της έπαιρνε κάπου κάπου μια άγρια έκφραση , απέναντι στην οποία ο μοχθηρός ιππότης αντιδρούσε με μια φίνα ματιά, 6γάζον τας την ταμπακιέρα του και ατενίζοντας την πριγκίπισσα Γκορίτσα. Ο κύριος ντε Βαλου ά ήξερε ότι σύμφωνα με τη γυναικεία νομολογία μια πρώτη πιστή αγάπη δίνει εγγύη ση για το μέλλον . Η δεσποινίς Κορμόν όμως δεν ήταν ομο λογου μένως πολύ έξυ πνη: δεν καταλά6αινε τίποτε από το κόλπο με την ταμπακιέρα. Δ ιπλασίαζε την επαγρύπνησή της για να νικήσει το πονηρό πνεύμα. Η άκαμπτή της αφο σίωση στο Θεό και οι αυ στηρότατες ηθικές αρχές κρα τούσαν τα φ06ερά 6άσανά της κρυ μμένα μέσα στα μυ στή ρια της ιδιωτικής ζωής. Κάθε 6ράδυ , όταν έμενε μόνη της, συ λλογιζόταν τη χαμένη νιότη της , τη μαραμένη φρεσκά δα της , τις υ ποσχέσεις της απατημένης φύσης. Και καθώς θυ σίαζε στη ρίζα του σταυ ρού τα πάθη της, ποιήματα κα ταδικασμένα να μείνουν στο συ ρτάρι, υ ποσχόταν ότι, αν κατά τύχη παρου σιαζόταν ένας καλός άντρας, δεν θα τον υ πέ6αλλε σε καμιά δοκιμασία αλλά θα τον δεχόταν έτσι Digitized by 10uk1s, May 2010

82

HONORE ΟΕ B ALZAC

όπως ήταν. Ζυγίζοντας τις καλές διαθέσεις της, ορισμένα 6ράδια πιο σκληρά από τα άλλα έφτανε στο σημείο να παντρευτεί νοερά έναν υπολοχαγό , έναν καπνιστή , με σκοπό να τον κάνει τον καλύτερο άνθρωπο της γης με τις φροντίδες, την κατανόηση και την ηπιότητά της. Έφτανε στο σημείο να τον πάρει φορτωμένο χρέη. Χρειαζόταν όμως η σιγαλιά της νύχτας γι' αυτούς τους φανταστικούς γάμους, όπου η Ρόζα απολάμ6ανε να παίζει τον έξοχο ρόλο του φύλακα άγγελου . Την επαύριο, αν η Ζοζέτ έ6ρι σκε άνω κάτω το κρε6άτι της αφέντρας της, η δεσποινίς ε ίχε ξανα6ρε ί την αξιοπρέπειά της την επαύριο, μετά το πρόγευμα , ήθελε έναν άντρα σαράντα χρονών , ένα σωστό ιδιοκτήτη , κοτσονάτο, ένα σχεδόν νέο άντρα. Ο α6άς ντε Σποντ ήταν ανίκανος να 60ηθήσει σε κάτι την ανιψιά του όσον αφορά τις γαμήλιες μανού6ρες της. Αυτός ο ανθρωπάκος, ηλικίας ε6δομήντα χρονών περί που , απέδιδε τις συμφορές της Γαλλικής Επανάστασης σε κάποιο σχέδιο της θε ίας Πρόνοιας, που ήθελε να χτυπήσει μια διαλυμένη Εκκλησία. Ο α6άς ντε Σποντ είχε λοιπόν ριχτεί στο προ πολλού παρατημένο εκε ίνο μονοπάτι στο οποίο περπατούσαν άλλοτε οι αναχωρητές για να πάνε στον ουρανό: έκανε μια ζωή ασκητική , δίχως θόρυ60 , δί χως εξωτερική λάμψη. Έκρυ6ε από τον κόσμο τα φιλαν θρωπικά του έργα, τις συνεχείς προσευχές του και του κο λασμούς του . Πίστευε ότι όλοι οι ιερείς έπρεπε να ενερ γούν μ' αυτόν τον τρόπο, όσο κρατούσε η θύελλα, κι έδινε το παράδειγμα. Παρόλο που έδειχνε στον κόσμο ένα πρό σωπο ήρεμο και γελαστό , ήταν εντελώς αποκομμένος από τα κοσμικά ενδιαφέροντα: σκεφτόταν αποκλειστικά τους δύστυχους, τις ανάγκες της Εκκλησίας και την προσωπική του σωτηρία. Είχε αφήσει τη διαχείριση των αγαθών του στην ανιψιά του , η οπο ία συγκέντρωνε τα εισοδήματά του και του τα 'δινε. Ο ίδιος της πλήρωνε ένα μέτριο ποσό για το φαι και το σπ ίτι κι έτσι ξόδευε τα περισσότερα για κρυφές ελεημοσύνες και για δωρεές στην Εκκλησία. Όλη η στοργή του α6ά είχε συγκεντρωθεί στην ανιψιά του , που τον έ6λεπε σαν πατέρα' ήταν όμως ένας πατέρας αφηρηDigitized by 10uk1s, May 2010


83

μένος, που δεν καταλάοαινε καθόλου τα σκιρτήματα της Σάρκας και ευχαριστούσε το Θεό που κρατούσε ανύπαν τρο το αγαπητό του κορίτσι· γιατί από τα νιάτα του είχε υιοθετήσει το σύστημα του Ιωάννη του Χρυσόστομου , που έγραψε ότι « η παρθενία είναι τόσο ανώτερη από το γάμο, όσο ο άγγελος ανώτερος από τον άνθρωπο» . Συνηθισμένη να σέοεται το θείο της, η δεσποινίς Κορμόν δεν τολμούσε να τον μυήσει στις επιθυμίες που της ενέπνεε μια αλλαγή της κατάστασής της. Ο ανθρωπάκος, εξοικειωμένος από την πλευρά του με το καθεστώς του σπιτιού, δεν θα χαι ρόταν και πολύ αν έμπαινε ένας αφέντης στο σπίτι. Απα σχολημένος με τις δυστυχίες που ανακούφιζε, χαμένος στις αούσσους της προσευχής, ο αοάς ντε Σποντ αφαι ρούνταν συχνά σε τέτοιο οαθμό που οι άνθρωποι της κoι� νωνίας του νόμιζαν ότι είχε διαλείψεις. Ελάχιστα ομιλητι κός, είχε μια στιγμή προσηνή και καλόΟολη . Ήταν ένας άνθρωπος ψηλός, ξερακιανός, με τρόπους οαριούς, επί σημους, που το πρόσωπό του εξέφραζε ήπια αισθήματα και μεγάλη εσωτερική γαλήνη . Με την παρουσία του έδινε έναν τόνο αγιότητας σ' αυτό το σπίτι. Αγαπούσε πολύ το οολτεριστή ιππότη ντε Βαλουά. Τα δύο αυτά μεγαλειώδη απομεινάρια της Αριστοκρατίας και του Κλήρου αναγνω ρίζονταν μεταξύ τους από τα γενικά τους χαρακτηριστι κά , όσο κι αν ήταν διαφορετικά τα ήθη τους. Εξάλλου ο ιππότης ήταν τόσο μειλίχιος με τον αδά όσο πατρικός ήταν με τις εργατριούλες του . Ορισμένα πρόσωπα θα μπορούσαν να πιστέψουν ότι η δεσποινίς Κο{>μόν δΟ1<ίμαζε όλα τα μέσα για να πετύχει το σκοπό της ότι, εκτός από τα άλλα θεμιτά τεχνάσματα που επιτρέπονται στις γυναίκες, φρόντιζε τα ρούχα της, έδαζε ντεκολτέ, αποκάλυπτε μ' ένα είδος αρνηΤΙΚ11ς κοκεταρίας δυο υπέροχα κανόνια. Καθόλου όμως! Ήταν ηρωική και ακίνητη μέσα στα ρούχα της σαν στρατιώτης μέσα στη στολή του . Τα φορέματά της, τα καπέλα της, όλος ο ρουχι σμός της προερχόταν από τους έμπορους μόδας της Αλεν σόν , δυο καμπούρες αδελφές που δεν στερούνταν γού στου. Παρά τις συμδουλές των δύο αυτών καλλιτεχνών , η Digitized by 10uk1s, May 2010

84

HONORE DE BALZAC

δεσποινίς Κορμόν απέρριπτε τις απάτες της κομψότητας. Ήθελε να 'ναι πλούσια σ' όλα της, και στη σάρκα και στα φτερά της ίσως όμως να ταίριαζαν καλά με τη φυσιογνω μία της οι Όαριές γραμμές των φορεμάτων της. Ας κοροϊ δεύει όποιος θέλει τη φτωχιά κοπέλα! Εσείς θα τη Όρίσκα τε έξοχη, γεναιόδωρες ψυχές που δεν ασχολείστε ποτέ με τη μορφή που παίρνει το συναίσθημα και το θαυμάζετε όπου κι αν Όρίσκεται! Εδώ κάποιες ελαφρόμυαλες γυναί κες θα προσπαθήσουν ίσως να αμφισΌητήσουν την αλη θοφάνεια της αφήγησης αυτής, θα πουν ότι δεν υπάρχει στη Γαλλία κοπέλα τόσο χαζή που να αγνοεί την τέχνη του αγκιστρώματος ενός άντρα, ότι η δεσποινίς Κορμόν είναι μια απ' αυτές τις τερατώδεις εξαιρέσεις που ο κοινός νους μας απαγορεύει να τις θεωρούμε παραδειγματικές ότι ακόμη και η πιο ενάρετη και η πιο χαζή κοπέλα μπορεί να Όρει ένα δόλωμα για την πετονιά της προκειμένου να πιά σει ένα γοΌιό. Οι κριτικές αυτές καταρρίπτονται όμως αν σκεφτούμε ότι η υπέροχη Καθολική, Αποστολική και Ρω μα'ίκή Εκκλησία είναι ακόμη ακμαία στη Βρετάνη και στο παλιό δουκάτο της Αλενσόν. Η πίστη, η ευσέΌεια δεν ση κώνει αυτά τα ψιλολογήματα. Η δεσποινίς Κορμό\' Όάδιζε στο δρόμο της σωτηρίας προτιμώντας τη δυστυχία της εξαιρετικά παρατεταμένης παρθενίας της από τη δυστυ χία ενός ψέματος, από την αμαρτία ενός δόλιου τεχνά σματος. Για ένα κορίτσι οπλισμένο με μαστίγιο, η αρετή δεν σηκώνει συμΌιΌασμούς έτσι ή ο έρωτας ή ο υπολογι σμός πρέπει να την κυριέψει ολόκληρη. Επίσης, πρέπει να 'χουμε το θάρρος να κάνουμε μια σκληρή παρατήρηση σε μια εποχή όπου η θρησκεία θεωρείται πια απλώς μέσο από τους μεν, απλώς ποίηση από τους δε. Η αφοσίωση στο Θεό προκαλεί μια ηθική οφθαλμία. Μέσω μιας θείας χάρης αφαιρεί από τις ψυχές που Όρίσκονται στο δρόμο για την αιωνιότητα τη θέαση πολλών γήινων μικρών πραγμάτων. Με μια λέξη, οι θρήσκοι είναι ηλίθιοι σε πολ λά σημεία. Αυτή η ηλιθιότητα αποδεικνύει άλλωστε με τί δύναμη μεταθέτουν το πνεύμα τους προς τις ουράνιες σφαίρες, παρόλο που ο Όολτεριστής κύριος ντε Βαλουά



85

ισχυρ ι ζόταν ότ ι είνα ι εξαιρετικά δύσκολο να αποφασί σουμε αν τα ηλίθ ια πρόσωπα γίνοντα ι κατ' ανάγκην θρή σκα, ή αν η ευσέοεια έχει ως αποτέλεσμα να κάνε ι ηλίθ ι ες τις έξυπνες κοπέλες. Σ κεφτείτε το καλά, η π ιο καθαρή κα θολική αρετή , με την ευάρεστη αποδοχή κάθε δοκιμ ασίας, με την ευσεοή υπακοή στις εντολές τους Θεού , με την πί στη της στην αποτύπωση του θείου δακτύλου πάνω σε κάθε πηλό της ζωής, είναι το μυστηριώδες φως που θα γλιστρήσε ι στ ι ς τελευταίες πτυχές της ιστορίας αυτής κά νοντάς τες εντελώς ανάγλυφες και εξαίροντάς τες ασφα λώς γ ια ' κείνους που έχουν ακόμη την Π ίστη . Ύστερα , αν υπάρχε ι ολακεία, γ ιατί να μην ασχοληθούμε με τις δυστυ χίες της ολακείας όπως ασχολούμαστε με τ ις δυστυχίες της εξυπνάδας; Η πρώτη είναι ένα κο ινων ικό στο ιχείο απεί ρως πιο συνηθισμένο από τη δεύτερη . Επομένως, η δε σπο ινίς Κορμόν έπασχε γ ια τα μάτ ια του κόσμου απο τη θε'ίκή άγνοια των παρθένων. Δεν ήταν παρατηρητ ική , και η συμπεριφορά της απέναντ ι στους μνηστήρες το αποδεί κνυε. Την ίδ ι α στιγμή , μάλιστα, μια νέα κοπέλα δεκάξι χρονών , που δεν θα ' χε ανοίξει ακόμη ούτε ένα μυθ ιστό ρη μα, θα είχε διαοάσει εκατό ερωτικά κεφάλα ια μέσα στα μάτ ια του Αθανάσιου ' ενώ η δεσπο ινίς Κορμόν δεν έολε πε τίποτε μέσα τους, δεν αναγνώριζε μέσα στα τρεμου λιάσματα της ομιλίας του τη δύναμη ενός α ισθήματος που δεν τολμούσε να εμφανιστεί. Ντροπαλή η ίδια, δεν μάν τευε την ντροπή του άλλου . Ικανή να επινοήσει λεπτότη τες αισθηματικού μεγαλείου , λεπτότητες που την κατέ στρεψαν στην αρχή , δεν τ ι ς αναγνώρ ι ζε στον Αθανάσιο . Αυτό τ ο ηθικό φα ινόμενο δεν θα φανεί αφύσικο στους αν θρώπους που ξέρουν ότι ο ι ιδ ιότητες της καρδ ι άς είναι τόσο ανεξάρτητες από τι ς ιδ ιότητες του πνεύματος όσο τα γνωρίσματα της ιδ ιοφυίας από τ ι ς ευγένει ες της ψυχής. Ο ι ολοκληρωμένοι άνθρωπο ι είνα ι τόσο σπάνιοι που ο Σ ω κράτης, ένα από τα ομορφότερα μαργαριτάρια της Αν θρωπότητας, συμφωνούσε μ ' ένα φρενολόγο της εποχής του ότι είχε γεννηθεί γ ι α να κάνε ι πολύ μεγάλες Ολακείες. Ένα μεγάλος ότρατηγός μπορεί να σώσε ι την πατρίδα του Digitized by 10uk1s, May 2010

86

HONORE ΟΕ BALZAC

στη Ζυρίχη% και να κάνει κομπίνες με τους προμηθευτές. Ένας τραπεζίτης αμφί60λης εντιμότητας μπορεί να γίνει ξαφνικά υπουργός. Ένας μεγάλος μουσικός μπορεί να συνθέσει υπέροχες μελωδίες και να κάνει μια πλαστο γραφία. Μια γυναίκα με πλούσια αισθήματα μπορεί να είναι μεγάλο ζώον. Τέλος, μια θρήσκα γυναίκα μπορεί να έχει υπέροχη ψυχή και να μην αναγνωρίζει τους ήχους που εκμπέμπει μια ωραία ψυχή δίπλα της. Οι ιδιοτροπίες που δημιουργούνται από τα σωματικά κουσούρια συναν τιούνται επίσης και στην ηθική τάξη. Αυτό το ωραίο πλά σμα, που λυπόταν να κάνει τις μαρμελάδες της μόνο γι' αυτήν και για το γέρο θείο της , είχε γίνει σχεδόν γελοία. Εκείνοι που ένιωθαν συμπάθεια γι' αυτήν εξαιτίας των χαρισμάτων της, κι ορισμένοι εξαιτίας των ελαττωμάτων της, κορόιδευαν τους αποτυχημένους γάμους της. Σε πολ λές συζητήσεις γινόταν κου6έντα για το τι θα απογίνον ταν τόσα ωραία αγαθά, οι οικονομίες της δεσποινίδας Κορμόν και η κληρονομιά του θείου της. Εδώ και πολύ καιρό την υποψιάζονταν ότι ήταν κατά 6άθος, παρά τα φαινόμενα, μια πρωτότυπη κοπέλα. Στην επαρχία δεν επιτρέπεται να 'σαι πρωτότυπος: αυτό σημαίνει ότι έχεις ιδέες ακατανόητες για τους άλλους, κι εδώ θέλουν τόσο την ισότητα στο πνεύμα όσο και την ισότητα στα ήθη. Ο γάμος της δεσποινίδας Κορμόν είχε γίνει από το 1 804 κάτι τόσο πρ06ληματικό που το « παντρεύομαι σαν τη δεσποι νίδα Κορμόν» ήταν στην Αλενσόν μια παροιμιώδης φρά ση που ισοδυναμούσε με την πιο σκωπτική άρνηση . Το πνεύμα της κοροϊδίας έπρεπε να γίνει μια από τις επιτα κτικότερες ανάγκες της Γαλλίας για να 6ρεθούν κάποια άτομα στην Αλενσόν που θα κορόιδευαν αυτό το εξαίρετο πρόσωπο. Όχι μόνο δεχόταν όλη την πόλη αλλά ήταν και φιλάνθρωπη , ευσε6ής και ανίκανη να πει κακό λόγο' ταί ριαζε όμως επίσης και με το γενικό πνεύμα και τα ήθη των κατοίκων, που την αγαπούσαν σαν το αγνότερο σύμ60λο της ζωής τους γιατί ήταν κολλημένη στις συνήθειες της επαρχίας, δεν είχε 6γει ποτέ απ' αυτήν , είχε προκαταλή1\' f l C σχετικά μ' αυτήν, υ ιοθετούσε τα συμφέροντά της, τη Digitized by 10uk1s, May 2010


87

λάτρευε. Παρά τις δεκαοχτώ χιλιάδες λί6ρες της από γαιοπροσόδους, περιουσία αξιόλογη για την επαρχία, έμενε κοντά στα λιγότερο πλούσια σπίτια. Όταν πήγαινε στο κτήμα της στο Πρεμποντέ, χρησιμοποιούσε μια παλιά καριόλα από ξύλο ιτιάς, την οποία τρα60ύσε από δυο άσπρα λουριά μια χοντρή ασθμαίνουσα φοράδα και η οποία έκλεινε με το ζόρι από δυο ξεθωριασμένα από τη χρήση δερμάτινα κουρτινάκια. Αυτήν την πασίγνωστη στην πόλη καριόλα την φρόντιζε ο Ζακλέν σαν να 'ταν το πιο ωρα ίο κουπέ του Παρισιού: η δεσποινίς την αγαπούσε πολύ, τη χρησιμοποιούσε εδώ και δώδεκα χρόνια, και το 'δειχνε αυτό το πράγμα με τη θριαμ6ευτική χαρά του ευ τυχισμένου φιλάργυρου . Οι περισσότεροι κάτοικοι χρω στούσαν χάρη στη δεσποινίδα Κορμόν, που δεν τους τα πείνωνε με τη χλιδή που θα μπορούσε να επιδείξει' είναι μάλιστα εύλογο να πιστέψουμε ότι, αν έφερνε από το Πα ρίσι μια μεγάλη καλές, όλοι θα μιλούσαν περισσότερο γι' αυτήν παρά για τους αποτυχημένου ς γάμους της. Εξάλ λου , ακόμη και η ωραιότερη καλές θα την πήγαινε στο Πρεμποντέ όπως η παλιά της καριόλα. Αλλά η Επαρχία , που 6λέπει πάντα τ ο αποτέλεσμα , δεν ασχολείται και πο λύ με την ομορφιά των μέσων. Αρκε ί να είναι αποτελε σματικά. Για να ολοκληρώσουμε τη ζωγραφιά των εσωτερικών ηθών του σπιτιού αυτού , είναι απαραίτητο να συγκεν τρώσουμε γύρω από τη δεσποινίδα Κορμόν και τον α6ά ντε Σποντ, τον Ζακλέν , τη Ζοζέτ και τη Μαριέτα τη μα γείρισσα, που ασχολούνταν με την καλοπέραση του θε ίου και της ανιψιάς. Ο Ζακλέν, σαραντάρης, κοντόχοντρος, κοκκινοπρόσωπος με μαύρα μαλλιά και φυσιογνωμία Βρετόνου ναύτη , ήταν στην υπηρεσία του σπιτιού από εί κοσι δύο χρόνια. Σέρ6ιρε στο τραπέζι, περιποιούνταν τη φοράδα, φρόντιζε τον κήπο, γυάλιζε τα παπούτσια του α6ά, έκανε θελήματα και ψώνια, έκο6ε ξύλα, οδηγούσε την καριόλα, πήγαινε να 6ρει 6ρώμη , άχυρο και σανό στο Πρεμποντέ' έμενε στον προθάλαμο το 6ράδυ, όπου κοι μόταν σαν μυωξός. Λένε πως αγαπούσε τη Ζοζέτ, κοπέλα Digitized by 10uk1s, May 2010

88

HONORE DE BALZAC

τριάντα έξι χρονών, που αν παντρευ όταν θα έπαιρνε πόδι από το σπ ίτ ι της δεσποινίδας Κορμόν . Έτσι οι δύο αυτο ί φτωχοί άνθρωποι μάζευ αν τα μηνιάτ ικά του ς και αγα πιόντου σαν σιωπηλά, περιμένοντας και επιθυ μώντας το γάμο της Δ εσποινίδας, όπως περιμένουν τον Μεσσία οι ΕΟρα ίοι. Η Ζοζέτ , γεννημένη κάπου ανάμεσα στην Αλεν σόν και στη Μορτάν, ήταν κοντή και παχου λή κι η φάτσα της, που έμοιαζε με λασπωμένο οερ ίκοκο, δεν στερούνταν ούτε φυ σιογνωμ ίας ού τε πνεύματος θα ' λεγες πως αυ τή καθοδηγούσε την κυ ρ ία της. Η Ζοζέτ και ο Ζακλέν , σ ί γου ροι πως τα πράγματα πήγαιναν προς το τέλος του ς, έκρυ οαν μια ικανοπο ίηση που σ' έκανε να υ ποθέσεις ότ ι οι δύο αυτοί εραστές προεξοφλούσαν το μέλλον. Η Μα ριέτα, η μαγε ίρισσα , ήξερε να φτ ιάξει όλα εκε ίνα τα πιάτα που τ ιμούσε η περιοχή. Θα ' πρεπε ί σως να αναφέρου με τη σημασ ία της χοντρής νορμανδέζικης, ρούσας , γέρικης φοράδας που πήγαινε τη δεσποινίδα Κορμόν στο κτήμα της στο Πρεμποντέ, επειδή οι πέντε κάτοικοι αυτού του σπιτ ιού έδειχναν μανιακή στοργή γι ' αυτό το ζώο. Ονομαζόταν Πηνελόπη και υ πη ρετούσε εδώ και δεκαοχτώ χρόνια' ήταν τόσο πολύ φρον τ ισμένη , τόσο καλοταϊσμένη που ο Ζακλέν και η Δεσποι ν ίς έλπιζαν να τη χρησιμοποιήσου ν πάνω από δέκα χρό νια ακόμη . Το ζώο αυτό ήταν συνεχώς αντικε ί μενο συ ζή τησης και ασχολ ίας : θαρρε ί ς πως, επειδή η φτωχή δεσποι ν ί ς Κορμόν δεν ε ίχε παιδ ί για να του αφιερωθε ί , διοχέτευ ε όλο το απωθημένο μητρικό της φίλτρο σ' αυτό το καλότυ χο ζώο. Η Πηνελόπη είχε εμποδίζει τη Δεσποινίδα να έχει καναρ ί.ν ια, γάτες, σκύλου ς , πλασματ ική οικογένεια που κατασκευ άζου ν όλα σχεδόν τα μοναχικά πλάσματα μέσα στην κοινωνία. Οι τέσσειρις αυτοί πιστο ί θεράποντες, επειδή η εξυ πνάδα της Πηνελόπης ε ίχε φτάσει την εξυ πνάδα αυ τών των καλών υ πηρετών , που ε ίχαν κατ έοε ι στο επ ίπεδο της οου οής και υ ποταγμένης κανονικότητας του ζώου , πήγα ι ναν κι έρχονταν κάθε μέρα κάνοντας τ ις ίδιες δου λειές με τον αλάθητο τρόπο μιας μηχανής. Όπως όμως έλεγαν στη Digitized by 10uk1s, May 2010


89

δική τους γλώσσα, είχαν φάει πρώτα το άσπρο ψωμί τους. Η δεσποινίς Κορμόν, όπως κι όλα τα πρόσωπα που κι νούνται νευρικά λόγω μιας έμμονης ιδέας, γινόταν δύσκο λη, ενοχλητική , λιγότερο από χαρακτήρα όσο από την ανάγκη να ξοδέψει την ενεργητικότητά της. Επειδή δεν μπορούσε να ασχοληθεί μ' ένα σύζυγο, με παιδιά και με τις φροντίδες που απαιτούν, ριχνόταν σε ασημαντότητες. Μιλούσε ώρες ολόκληρες για μηδαμινά πράγματα, για μια ντουζίνα πετσέτες που τις έ6ρισκε αριθμημένες με το γράμμα Χ αλλά τοποθετημένες πριν από το Ο . - Πού έχε ι λοιπόν τ ο νου της η Ζοζέτ! φώναζε. Η Ζοζέτ δεν νοιάζεται πια για τίποτε; Η Δεσποινίς ρωτούσε οχτώ μέρες αν η Πηνελόπη είχε τη 6ρώμη της τη δεύτερη ώρα, επειδή μια φορά ο Ζακλέν είχε καθυστερήσει να της την πάει. Η μικρή της φαντασία δούλευε πάνω σε μπαγκατέλες. Ένα στρώμα σκόνης ξε χασμένο από το ξεσκονιστήρι, φέτες ψωμί κακοψημένες από τη Μαριέτα, η καθυστέρηση του Ζακλέν να κλείσει τα παράθυρα εκείνα που χτυπούσε ο ήλιος του οποίου οι ακτίνες κατάτρωγαν τα χρώματα των επίπλων, όλα αυτά τα μεγάλα μικροπράγματα γεννούσαν φο6ερούς κα6γάδες που μάνιαζαν τη Δεσποινίδα. Όλα άλλαζαν λοιπόν, φώναζε αυτή , δεν αναγνώριζε πια τους παλιούς της υπη ρέτες είχαν χαλάσει, ήταν πολύ καλή μαζί τους. Μια μέ ρα η Ζοζέτ της έδωσε τη Μέρα του χριστιανού αντί για το Δεκαπενθήμερο του Πάσχα. Όλη η πόλη έμαθε το 6ράδυ αυτήν τη συμφορά. Η Δεσποινίς αναγκάστηκε να ξαναγυ ρίσει από την εκκλησία του Αγίου Λεονάρδου σπίτι της, και η ξαφνική αναχώρησή της από εκεί, όπου ανακάτωσε όλες τις καρέκλες, έκανε του ανθρώπους να 6άλουν με το νου τους τέρατα και σημεία. Αναγκάστηκε λοιπόν να πει στους φίλους της την αιτία αυτού του συμ6άντος. . - Ζοζέτ, είπε μαλακά, να μην ξαναγίνει άλλη φορά κάτι τέτοιο! Η δεσποινίς Κορμόν απολάμ6ανε, δίχως να το συνειδη τοποιεί, αυτούς τους μικρούς κα6γάδες που χρησίμευαν σαν στόμιο για να χύνεται η δηκτική της διάθεση. Το Digitized by 10uk1s, May 2010

HONORE DE BALZAC

90

Πνεύμα έχει τις απαιτήσεις του' έχει, όπως και το σώμα, τη γυμναστική του. Αυτές οι διακυμάνσεις της διάθεσης γίνονταν δεκτές από τη Ζοζέτ και τον Ζακλέν σαν τις δια ταραχές της ατμόσφαιρας από τον αγρότη. Οι τρεις αυτοί καλοί άνθρωποι έλεγαν: «Έχει καλό καιρό!» ή «δρέχει!» χωρίς να κατηγορούν τον ουρανό. Μερικές φορές, όταν σηκώνονταν το πρωί, αναρωτιόνταν στην κουζίνα με τι διάθεση θα ξυπνούσε η Δεσποινίς, σαν τον αγρότη που συμδουλεύεται τα μικρά σύννεφα της χαραυγής. Τέλος, η δεσποινίς Κορμόν κατέληξε αναγκαστικά να ατενίζει τον εαυτό της μέσα στις ασημαντότητες της ζωής της. Αυτή και ο Θεός, ο εξομολογητής της και η μπουγάδα της, οι μαρμελάδες που έπρεπε να κάνει και οι λειτουργίες που έπρεπε να φροντίσει, είχαν απορροφήσει την αδύναμη διάνοιά της. Γι' αυτήν τα μικροσκοπικά στοιχεία της ζωής μεγάλωναν χάρη σε μια ιδιαίτερη οπτική που χαρακτηρί ζει τους εκ φύσεως ή κατά τύχη εγωιστές. Η τόσο τέλεια υγεία της έδινε τρομακτική αξία και στην πιο μικρή ενό χληση που παρουσιαζόταν στο πεπτικό σύστημα. Ζούσε άλλωστε κάτω από την εξουσία της ιατρικής των προγό νων μας, κι έπαιρνε κάθε χρόνο τέσσερα προληπτικά φάρ μακα που την ανανέωναν, φάρμακα τόσο δυνατά που θα έκαναν ακόμη και την Πηνελόπη να σκάσει. Αν η Ζοζέτ έδρισκε, καθώς τη δοηθούσε να ντυθεί, ένα μικρό σπυρί στις στιλπνές ακόμη ωμοπλάτες της Δεσποινίδας, αυτό προκαλούσε φοδερές έρευνες σχετικά με τα διάφορα φαγητά που καταναλώθηκαν την εδδομάδα. Τι θρίαμδος όταν η Ζοζέτ θύμιζε στην κυρία της ένα πολύ αψύ κουνέλι που σίγουρα θα 'χε δημιουργήσει αυτό το καταραμένο σπυρί! Με τι χαρά έλεγαν και οι δυο: «Σίγουρα είναι το κουνέλι»! - Η Μαριέτα του 'δαλε πολλά μπαχαρικά, έλεγε η Δε σποινίς, πάντα της λέω να

το

κάνει γλυκό για το θείο μου

και για μένα, αλλά η Μαριέτα δεν θυμάται πια παρά... - Παρά το κουνέλι, έλεγε η Ζοζέτ. - Είναι αλήθεια, απαντούσε η Δεσποινίς, δεν θυμάται πια παρά το κουνέλι, καλά το 'πες αυτό.


Η

ΓΕΡΟΝΤΟΚΟΡΗ

91

Τέσσερις φορές το χρόνο, στην αρχή κάθε εποχής η δε σποινίς Κορμόν πήγαινε να περάσει λίγες μέρες στο κτήμα της στο Πρεμποντέ. Τώρα 6ρισκόμασταν στα μέσα του Μάη, εποχή όπου η δεσποινίς Κορμόν ήθελε να δει αν οι μηλιές της ήταν καλά χιονισμένες, λέξη της περιοχής που εκφράζει το θέαμα που παρουσιάζεται κάτω απ' αυτά τα δέντρα μόλις πέσουν τα λουλούδια τους. Όταν ο κυκλι κός σωρός των πεσμένων πετάλων μοιάζει με στρώμα χιο νιού, ο ιδιοκτήτης μπορεί να ελπίζει σε μια πλούσια συγ κομιδή μηλίτη. Ενώ η δεσποινίς Κορμόν υπολόγιζε λοι πόν μ' αυτόν τον τρόπο τα 6αρέλια της, φρόντιζε και τις επιδιορθώσεις που είχαν καταστεί αναγκαίες από το χει μώνα' επέ6λεπε στην τακτοποίηση του κήπου και του οπωρώνα της, απ' όπου έπαιρνε πολλές προμήθειες. Κάθε εποχή είχε τις δικές της ασχολίες. Η Δεσποινίς έδινε πριν από την αναχώρησή της ένα αποχαιρετιστήριο γεύμα στους πιστούς της, παρόλο που θα τους ξανά6ρισκε τρεις 6δομάδες αργότερα. Η αναχώρηση της δεσποινίδας Κορ μόν ήταν πάντα μια είδηση που έκανε θόρυ60 στην Αλεν σόν. Οι γνωστοί της που δεν την είχαν δει την τελευταία φορά πήγαιναν να τη δουν' η αίθουσα υποδοχής γέμιζε ασφυκτικά' όλοι της εύχονταν καλό ταξίδι, λες και έφευγε για την Καλκούτα. Την άλλη μέρα το πρωί οι έμποροι στέκονταν στα κατώφλια τους. Μικροί και μεγάλοι κοι τούσαν την καριόλα να περνάει και νόμιζαν ότι μάθαιναν ένα νέο με το να λένε ο ένας στον άλλο: «Η δεσποινίς Κορ μόν πάει λοιπόν στο Πρεμποντέ!». Από 'δω, ο ένας έλεγε: «Έχει κάνει την μπάζα της τούτη εδώ -

Ε! φίλε μου,

απαντούσε ο γείτονας, είναι καλή γυναίκα' αν ο πλούτος έπεφτε σε τέτοια χέρια, η χώρα δεν θα Όλεπε ούτε ένα ζη τιάνο..

.

»

Από 'κει, ένας άλλος: «Έλα, δεν θα εκπλαγώ αν

έχουν ανθίσει οι ψηλοί αμπελώνες μας, να η δεσποινίς Κορμόν που φεύγει για το Πρεμποντέ. Γιατί άραγε δεν έχει κουκουλωθεί ακόμα; - Θα την παντρευόμουν πρόθυ μα, απαντούσε ένας χωρατατζής: Ο γάμος έχει γίνει κατά το ήμισυ, ο ένας έχει συμφωνήσει κιόλας ο άλλος όμως δεν θέλει. Αχ! ο φούρνος καίει για τον κύριο ντι Μπου-


92

HONORE DE BALZAC

σκιέ! - Τον κύριο ντι Μπουσκιέ! . . . Τον έχει απορρίψει» . Το οράδυ , σ' όλες τις συγκεντρώσεις, όλοι έλεγαν σοοαρά: « Η δεσποινίς Κορμόν έφυγε» . Ή: «Αφήσατε λοιπόν τη δεσποινίδα Κορμόν να φύγει;» Η Τετάρτη που είχε διαλέξει η Σουζάνα για το σκάνδα λό της ήταν κατά τύχη αυτή η Τετάρτη του αποχαιρετι σμού , μέρα που η δεσποινίς Κορμόν έκανε τη Ζοζέτ να τα χάνει με τα πακέτα που έπρεπε να κουΟαλήσει. Έτσι, λοι πόν, κατά τη διάρκεια του πρωινού είχαν ειπωθεί και συμοεί πράγματα στην πόλη που δημιουργούσαν πολύ ζωηρό ενδιαφέρον γι' αυτήν την αποχαιρετιστήρια συγ κέντρωση . Η κυρία Γκρανσόν είχε χτυπήσει το κουδούνι σε δέκα σπίτια, όσο η γεροντοκόρη σκεφτόταν για τα αναγκαία του ταξιδιού και ο μοχθηρός ιππότης ντε Βα λουά έπαιζε πικέτο στης δεσποινίδας Αρμάνδης ντ' Εγ κρινιόν, αδελφής του γέρου μαρκησίου ντ' Εγκρινιόν και οασίλισσας του αριστοκρατικού σαλονιού. Αν για κανέ ναν δεν ήταν αδιάφορο να δει τι φάτσα θα είχε το οράδυ ο διαφθορέας, ήταν σημαντικό για τον ιππότη και για την κυρία Γκρανσόν να δουν πώς θα 'παιρνε το νέο η δεσποι νις Κορμόν με τη διπλή της ιδιότητα της παρθένας και της προέδρου του συλλόγου των μητέρων. Όσο για τον αθώο ντι Μπουσκιέ περπατούσε στο Κουρ αρχίζοντας να σκέ φτεται ότι η Σουζάνα τον είχε ξεγελάσει· η υποψία αυτή επιοεοαίωνε τις αρχές του όσον αφορά τις γυναίκες. Σ' αυτά τα γκαλά, το τραπέζι ήταν ήδη στρωμένο στης Δεσποινίδας γύρω στις τρεις και μισή . Εκείνη την εποχή ο fashionable�7 κόσμος της Αλενσόν έτρωγε σε εξαιρετικές περιπτώσεις την τέταρτη ώρα. Τον καιρό της Αυτοκρατο ρίας έτρωγαν ακόμη τη δεύτερη ώρ<;χ μετά το μεσημέρι, όπως παλιά· έτρωγαν όμως και το οράδυ ! Μια από τις με γαλύτερες ηδονές που απολάμοανε; δίχως να εννοούμε κάτι κακό, η δεσποινίς Κορμόν, στηριζόταν ασφαλώς στον εγωισμό και ήταν η ανείπωτη ικ.ανοποίηση που ένι ωθε όταν έολεπε τον εαυτό της ντυμένο σαν κυρία που πάει να πρ,'ϋπαντήσει τους καλεσμένους της. Όταν έμ παινε έτσι «υπό τα όπλα» , μέσα στα σκοτάδια της καρδιάς Digitized by 10uk1s, May 2010


93

της γλ ιστρούσε μια αχτίδα ελπίδας: μ ια φωνή της έλεγε ότ ι η φύση δεν την είχε προ ικίσει ε ι ς μάτην τόσο πλουσιο πάροχα και ότι επρόκειτο να παρουσιαστεί ένας παρά τολ μος άνδρας. Η επιθυμία της φρεσκαριζότ αν όπως είχε φρεσκάρει αυτή το σώμα της κο ιτούσε τη δ ιπλή της στόφα μ' ένα είδος μέθης, κι ύστερα αυτή η ικανοποίηση συνεχιζόταν καθώς κατέσαινε για να ρίξε ι τη φοσερή της ματιά στο σαλόνι , στο γραφείο και στο μπουντουάρ. Βά διζε με την απλοϊ κή ευχαρίστηση του πλούσ ιου που κάθε στ ιγμή σκέφτετα ι πως είναι πλούσιος και πως ποτέ δεν θα του λείψε ι τίποτα. Κο ιτούσε τα αιώνια έπ ιπλά της, τ ις αν τ ίκες της, τα λακαριστά ξύλα της έλεγε μέσα τη ς ότ ι τόσο όμορφα πράγματα ήθελαν έναν αφέντη . Αφού θαύμαζε πρώτα την τραπεζαρία, την καλυμμένη από το μακρόστε νο τραπέζι πάνω στο οποίο ή ταν απλωμένο ένα ολόασπρο τραπεζομάντιλο στολισμένο από είκοσι σερσίτσια τοπο θετη μένα σε ίσες αποστάσε ις αφού έκανε πρώτα επιθεώ ρηση στην ίλη των μποτιλ ιών που είχε δ ιαλέξε ι η ίδια και που είχαν ευυπόληπτες ετ ικέτες αφού επαλήθευε πρώτα με σχολαστικότητα τα ονόματα που ή ταν γραμμένα σε χαρτάκια από το τρεμουλιαστό χέρι του ασά, μοναδική δουλειά που έκανε μέσα στο σπίτι κα ι που προκαλούσε σοσαρές συζητήσεις για τη θέση κάθε συνδαιτυ μόνα' τότε μόνο πήγα ινε η Δεσποινίς μ' όλα τα στολίδια τη ς να συ ναντήσει το θείο της, που εκείνη τη στ ιγμή την π ιο όμορφη τη ς μέρας έκανε Όόλτα στην ταράτσα, κατά μήκος του Μπριγιάντ , ακούγοντας το κελάηδημα τ ων πουλιών που ήταν φωλιασμένα στη συστάδα δίχως να φοσούντα ι κυνη γούς ή πα ιδιά. Σ τη δ ιάρκεια αυτών των ωρών αναμονής δεν πλησίαζε ποτέ τον ασά ντε Σποντ δίχώς να του κάνει κάποιες χαζές ερωτήσεις, προκειμένου να παρασύρει τον αγαθό γέρο σε μια συζήτηση που θα μπορούσε να τον δ ιασκεδάσει. Η ιδ ια ιτερότη τα αυτή θα μας σοηθήσε ι να ολοκληρώσουμε την εικόνα αυτής τη ς εξαίρετης κοπέλας. Η δεσποινίς Κορμόν θεωρούσε πως ένα από τ α καθή κοντά της ή ταν να μιλάει: όχι ότ ι ή ταν φλύαρη ' ευτυχώς Digitized by 10uk1s, May 2010

94

HONORE DE B ALZAC

είχε πολύ λίγες ιδέες και ήξερε πολύ λίγες κατάλληλες φράσεις νόμιζε όμως ότι έτσι εκπλήρωνε ένα από τα κοι νωνικά καθήκοντα που επιοάλλει η Εκκλησία, το καθή κον να είμαστε καλοί με τους πλησίον μας. Αυτή η υπο χρέωση της στοίχιζε τόσο πολύ που είχε ζητήσει τη συμ οουλή του καθοδηγή της, του αοά Κουτυριέ, πάνω σ' αυτό το σημείο των « Καλών Τρόπων για παιδιά�x" . Παρά την ταπεινή παρατήρηση της εξομολογούμενης, που ομολο γούσε στον αβά πόσο σκληρή ήταν η εσωτερική δουλειά που έκανε το μυαλό της για να ορει κάτι να πει, ο γέρος αυτός ιερέας, τόσο ανυποχώρητος στο ζήτημα της πειθαρ χίας, της είχε διαβάσει μια ολόκληρη περικοπή από τον Άγιο Φραγκίσκο ντε Σαλ�� σχετικά με τα καθήκοντα της κοσμικής γυναίκας, για τη σεμνή χαρά των ευσεΙ)(ίJν χρι στιανών γυναικών που έπρεπε να κρατούν τη σ06αρότητά τους για τους εαυτούς τους και να παρουσιάζονται αξια γάπητες στο σπίτι τους, έτσι ώστε να μη φέρνουν σε δύ σκολή θέση τον πλησίον τους. Κάτω από το 6άρος των κα θηκόντων της λοιπόν και επειδή ήθελε πάση θυσία να υπακούσει στον καθοδηγητή της που της είχε πει να μι λάει με ευγένεια , ίδρωνε μέσα στον κορσέ της όταν έ6λεπε τη συζήτηση να εξασθενεί" τόσο πολύ υπέφερε όταν προσ παθούσε να 6γάλει ιδέες για να αναζωπυρ<.Οσει τις σ6η σμένες συζητήσεις. Πετούσε τότε περιέργες προτάσεις, σαν τούτη εδώ : κανένας δεν μπορεί να 6ρίσκεται. σε δύο μέρη ταυτοχρόνα, εκτός κι αν είναι. πουλάκι, χάρη στην οποία προκάλεσε μια μέρα, όχι δίχως επιτυχία, μια συζή τηση σχετικά με την πανταχού παρουσία των αποστόλων, από την οποία δεν κατάλαοε τίποτα. Αυτές οι παρεμ6ά σεις της έδωσαν επάξια μέσα στην κοινωνία της την επω νυμία της καλής δεσποινίδας Κορμόν. Στο στόμα των έξυ πνων η λέξη αυτή ήθελε να πει ότι ήταν αδαής σαν κυπρί νος και λίγο χαζούλα' πολλά όμως πρόσωπα της δικής της κατηγορίας έπαιρναν το επίθετο με την κυριολεκτική ση μασία του και απαντούσαν: « Ω , ναι! η δεσποινίς Κορμόν είναι εξαίρεΤη» . Μερικές φορές έκανε τόσο άτοπες ερω τήσεις, πάντα για να είναι ευχάριστη στου ς καλεσμένους Digitized by 10uk1s, May 2010


95

της και για να εκπληρώνει τα καθήκοντά της απέναντι στον κόσμο, που ο κόσμος ξεσπούσε στα γέλια. Ρωτούσε, παραδείγματος χάρη , τι έκανε η κυ6έρνηση τους φόρους που μάζευε τόσο πολύ καιρό · γιατί η Β ί6λος, μια που ήταν του Μωυσή, δεν είχε τυπωθεί την εποχή του Ιησού Χρι στού. Είχε το νιονιό εκείνου του country gentleman \(Η Ι ο οποίος, ακούγοντας πάντα να μιλάνε για την posterity (τις μέλλουσες γενεές) στη Βουλή των Κοινοτήτων, σηκώθηκε για να 6γάλει τον παρακάτω speech lll' που έμεινε ξακου στός: « Κύριο ι , ακούω πάντα να μιλάνε εδώ για την Poste rity, και θα 'θελα επιτέλους να μάθω τι έκανε αυτή η δύνα μη για την Αγγλία». Στις περιπτώσεις αυτές, ο ηρωικός ιππότης ντε Βαλουά έτρεχε να συνδράμει τη γεροντοκόρη μ' όλες τις δυνάμεις της πνευματικής διπλωματίας του , καθώς έ6λεπε τα χαμόγελα που αντάλλασσαν διάφοροι ανελέητοι η μιμαθείς. Ο γέρος ευγενής , που αρεσκόταν να κάνει πλούσιες τις γυναίκες, απέδιδε παραδόξως εξυ πνάδα στην δεσποινίδα Κορμόν υποστηρίζοντάς την· κά λυπτε τόσο καλά την οπισθοχόψησή της που μερικές φορές είχες την εντύπωση ότι η γεροντοκόρη δεν είχε πει ούτε μια 6λακεία. Μ ια μέρα ομολόγησε σο6αρά ότι δεν ήξερε ποια διαφορά έχουν τα 6όδια και οι ταύροι . Ο συ ναρπαστικός ιππότης σταμάτησε το ξέσπασμα του γέλιου απαντώντας ότι τα 6όδια δεν μπορούν να είναι παρά θείοι των ταυρίδων (όνομα της δαμάλας στην τοπική διάλεκτο) . Μ ια άλλη φορά, ακούγοντας να μιλάνε πολύ για θρεφτά ρια και για τις δυσκολίες που παρουσίαζε αυτό το εμπό ριο, συζήτηση που επανερχόταν συχνά σε μια περιοχή όπου 6ρίσκεται το υπέροχο ιπποφορ6είο του Πεν, κατά λα6ε ότι τα άλογα προέρχονταν από πηδήματα και ρώτη σε γιατί δεν γίνονταν δύο πηδήματα το χρόνο; Ο ιππότης τρά6ηξε τα γέλια Επάνω του . Είναι πολύ πιθανό, είΠΕ. Οι παρευρισκόμενοι τον άκουγαν. Το λάθος, συνέχισε, οφείλεται στους φυσιολόγους που δεν έχουν κατορθώσει ακόμη να κάνουν τις φοράδες να κυοφορούν λιγότερο από έντεκα μήνες. Η φτωχιά κοπέλα δεν ήξερε πια τι ήταν το πήδημα, όπως δεν ήξερε να ξεχωρίσει ένα 6όδι από Digitized by 10uk1s, May 2010

HONORE DE BALZAC

96

έναν ταύρο. Ο ιππότης ντε Βαλουά υπηρετούσε μιαν αχάριστη, γιατί ποτέ δεν κατάλα6ε η δεσποινίς Κορμόν έστω μία από τις ιπποτικές υπηρεσίες του. Καθώς έ6λεπε τη συζήτηση αναζωπυρωμένη, δεν έ6ρισκε πια ότι ήταν τόσο ηλίθια όσο νόμιζε. Τελικά μια μέρα στρογγυλοκάθι σε πάνω στην άγνοιά της, όπως στρογγυλο


97

tem επιχείρημα, έμεινε εμ6ρόντητη ' τα άτομα όμως που έχουν αμ6λύ πνεύμα ακολουθούν την τρομερή λογική των παιδιών, που συνίσταται στο να πηγαίνουν από απάντηση σε ερώτηση, λογική συχνά ενοχλητική . - Μα, θείε μου, ο Θεός δεν έκανε τις γυναίκες για να μένουν κορίτσια' γιατί είτε πρέπει να 'ναι όλες κορίτσια είτε όλες γυναίκες. Υπάρχει λοιπόν αδικία στην κατανομή των ρόλων. - Κόρη μου , είπε ο καλός α6άς, δίνεις άδικο στην Εκ κλησία που λέει ότι η αγαμία είναι η καλύτερη οδός για να πας στο Θεό. - Αν όμως είχε δίκιο η Εκκλησία κι αν όλοι οι άνθρω ποι ήταν καλοί καθολικοί, το ανθρώπινο γένος θα τελείω νε, δεν είναι έτσι, θείε μου ; - Έχεις πολύ μυαλό, Ρόζα, δεν χρειάζεται τόσο για να 'σαι ευτυχισμένη . Μια τέτοια λέξη προκαλούσε ένα χαμόγελο ικανοποίη σης στα χείλη της φτωχιάς κοπέλας, επι6ε6αιώνοντας την καλή γνιομη που είχε αρχίσει να σχη ματίζει για τον εαυτό της . Ιδού λοιπόν πώς γίνονται συνένοχοι των ελαττωμά των μας οι άνθρωποι , οι φίλοι και οι εχθροί μας! Τη στιγ μή εκείνη η συζήτηση διακόπηκε από τις διαδοχικές αφί ξεις των συνδαιτυμόνων. Τέτοιες εορταστικές μέρες, η το πική αυτή σκηνή προκαλούσε μικρές οικειότητες ανάμεσα στους ανθρώπους του σπιτιού και τους καλεσμένους . Η Μαριέτα έλεγε στον Πρόεδρο του Δ ικαστηρίου , μεγάλο φαγά, καθώς τον έ6λεπε να περνάει: «Α ! κύριε ντι Ρονσε ρέ, έκανα κουνουπίδι ο γκρατέν ειδικά για σας, γιατί η Δεσποινίς ξέρει πόσο σας αρέσει και μου είπε: - Μην το ξεχάσεις, Μαριέτα, έχουμε τον κύριο Πρόεδρο» . - Αυτή η καλή δεσποινίς Κορμόν ! απαντούσε ο κριτής της περιοχής. Μαριέτα, το 6άλατε σε ζωμό και όχι σκέτο; Είναι πιο γευστικό! Ο Πρόεδρος δεν δίσταζε καθόλου να μπει στην αίθουσα της 60υλής όπου η Μαριέτα εξέδιδε τις αποφάσεις της ρί χνοντας τη ματιά του γαστρονόμου και δίνοντας τη γνώμη του μετρ. Digitized by 10uk1s, May 2010

98

HONORE DE BALZAC

- Χαίρετε, κυρία, έλεγε η Ζοζέτ στην κυρία Γκρανσόν που κολάκευε την υπηρέτρια, η Δεσποινίς σκέφτηκε και για σας, θα 'χετε το ψάρι σας. Όσο για τον ιππότη ντε Βαλουά, αυτός έλεγε στη Μα ριέτα με τον ελαφρό τόνο μεγάλου κυρίου που κάνει οι κειότητες: «Ε, εσύ αγαπητέ αρχιμάγειρε, που θα σου δώ σω το σταυρό της Λεγεώνος της Τιμής, l 03 υπάρχει κανένα καλό κομμάτι που ν' αξίζει να το περιμένω ;» - Μάλιστα, μάλιστα, κύριε ντε Βαλουά, ένα κουνέλι από το Πρεμποντέ, ζύγιζε δεκατέσσερις λίΟρες. - Καλό κορίτσι! έλεγε ο ιππότης επιοραοεύοντας τη Ζο ζέτ. Αχά! ζυγίζει δεκατέσσερις λίορες! Ο ντι Μπουσκιέ δεν ήταν καλεσμένος. Η δεσποινίς Κορμόν, πιστή στο σύστημα που ξέρετε, φερόταν άσχημα σ' αυτόν τον πενηντάρη , για τον οποίο ένιωθε ανεξήγητα αισθήματα χωμένα στις πιο οαθιές πτυχές της καρδιάς της αν και τον είχε απορρίψει, μερικές φορές μετάνιωνε, είχε ένα προαίσθημα ότι θα τον παντρευόταν και μαζί έναν τρόμο που την εμπόδιζε να εύχεται αυτόν το γάμο. Η ψυχή της , αναστατωμένη από τις ιδέες αυτές, ασχολούν ταν με τον ντι Μπουσκιέ. Χωρίς να το ομολογεί, ήταν επη ρεασμένη από τις ηράκλειες αναλογίες του δη μοκράτη . Παρόλο που η κυρία Γκρανσόν και ο ιππότης ντε Βαλουά δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τις αντιφάσεις της δεσποι νίδας Κορμόν, είχαν παρατηρήσει τις αφελείς ματιές που γλιστρούσαν κλεφτά, ματιές που η σημασία τους ήταν αρ κετά σαφής για να προσπαθήσουν και οι δύο να γκρεμί σουν τις ήδη ψαλιδισμένες ελπίδες του παλιού προμηθευ τή , που ασφαλώς τις διατηρούσε στο ακέραιο. Δεν είχαν έρθει ακόμη δύο άλλοι συνδαιτη μι'Jνες, που δικαιολο γούνταν εκ των προτέρων λι'Jγω των λειτουργη μάτων τους: ο ένας ήταν ο κύριος ντι Κουντρέ, ο υποθηκοφύλακας ο άλλος, ο κύριος Σ ενέλ, παλιι'Jς επιμελητής του οίκου ντ' Εγκρινιόν, ο συμΌολαιογράφος της υψηλής αριστοκρα τίας , που είχε μεγάλη περιουσία και απολάμΌανε μιας εκτιμήσεως άξιας των ικανοτήτων του . Όταν έφτασαν αυτοί οι δύο καθυστερημένοι . () Ζακλέν τους είπε 6λέπονDigitized by 10uk1s, May 2010

Η ΓΕΡΟΝΤΟΚΟΡΑ

99

τάς τους να πηγαίνουν στο σαλόνι: «Είναι όλοι στον κή πο». Δίχως αμφιοολία τα στομάχια ήταν ανυπόμονα, γιατί, με την εμφάνιση του υποθηκοφύλακα, ενός από τους πιο αγαπητούς ανθρώπους της πόλης, που τα μόνα του ελατ τώματα ήταν ότι είχε παντρευτεί για την περιουσία της μια ανυπόφορη γριά και ότι έλεγε φοοερά καλαμπούρια με τα οποία γελούσε πρώτος αυτός, μεγάλωσε η ελαφριά οχλαγωγία με την οποία γίνονται δεκτοί όποιοι έρχονται τελευταίοι σε μια τέτοια περίσταση. Η παρέα, περιμένον τας την επίσημη ανακοίνωση του σεροιρίσματος, οολτάρι ζε στην ταράτσα, κατά μήκος του Μπριγιάντ, κοιτάζον τας τα ποταμίσια χόρτα, το μωσαϊκό της κοίτης, τις τόσες όμορφες λεπτομέρειες των σπιτιών που κάθονταν ανα κούρκουδα στην άλλη όχθη, τις γέρικες γαλαρίες των δέν τρων, τα παράθυρα με τα χαλασμένα περοάζια, τα λοξά αντερείσματα κάποιου δωματίου που εξείχε προς το μέ ρος του ποταμού, τους κηπάκους όπου στέγνωναν παλιά ρούχα, το εργαστήριο του ξυλουργού, όλες τελοσπάντων τις μιζέριες της μικρής πόλης, στις οποίες έδιναν μια αλη θινή χάρη, μια χάρη άξια των τοπιογράφων, τα γύρω νε ρά, μια κλαίουσα ιτιά, λουλούδια, μια τριανταφυλλιά. Ο ιππότης μελετούσε όλες τις φάτσες, γιατί είχε μάθει ότι το πυρπολικό του είχε κολλήσει καλά στα καλύτερα σαλόνια της πόλης κανένας όμως δεν μιλούσε ακόμη μεγαλόφωνα γι' αυτό το μεγάλο νέο, της Σουζάνας και του ντι Μπου σκιέ. Οι επαρχιώτες έχουν αναπτυγμένη στον ανώτερο οαθμό την τέχνη να διαδίδουν σιγά σιγά τα κουτσομπο λιά: δεν είχε φτάσει ακόμη η στιγμή για να συζητηθεί αυτή η περίεργη περιπέτεια, αλλά έπρεπε να 'ναι όλοι υπ' ατμόν. Έτσι, έλεγαν ο ένας στο αφτί του άλλου: «Τα μά θατε; - Ναι. - Ο ντι Μπουσκιέ; - Και η όμορφη Σουζά να.

-

Η δεσποινίς Κορμόν δεν ξέρει τίποτε; -

Όχι.

Α!» Αυτό ήταν το piano του κουτσομπουλιού' το vinfor zando104 του επρόκειτο να ξεσπάσει όταν θα γεύονταν το πρώτο πιάτο. Ο ιππότης ντε Βαλουά ξεχώρισε πρώτα την κύρια Γκρανσόν, με το πράσινο καπέλο της το στολισμένο


100

HONORE DE BALZAC

με μπουκέτα πριμαοέρες, που το πρόσωπό της σπινθηρο60λούσε. Μήπως λαχταρούσε να αρχίσει το κονσέρτο; Παρόλο που ένα τέτοιο νέο ήταν κάτι σαν ανεκμετάλλευτη φλέ6α χρυσού μέσα στη μονότονη ζωή των προσώπων αυ τών, ο παρατηρητικός και καχύποπτος ιππότης πίστεψε πως αναγνώριζε σ' αυτήν την καλή γυναίκα την έκφραση ενός μεγαλύτερου συναισθήματος: τη χαρά που προκαλεί ο θρίαμ60ς ενός προσωπικού συμφέροντος! . . . Αμέσως έστρεψε το κεφάλι του για να διερευνήσει τον Αθανάσιο και τον τσάκωσε 6υθισμένο στη γεμάτη σημασία σιωπή μιας 6αθιάς περισυλλογής. Την ίδια στιγμή , μια ματιά του νέου άντρα στον μπούστο της δεσποινίδας Κορμόν, που έμοιαζε αρκετά μ' εκείνες τ ις μεγάλες χύτρες από τ ις οποίες σιτίζονται οι στρατιώτες, άναψε στην καρδιά του ιππότη ένα ξαφνικό φως. Η λάμψη αυτή του επέτρεψε να δει όλο το παρελθόν. Α! διάτανε, είπε μέσα του , τι χουνέρι κόντεψα να πά θω! Ο κύριος ντε Βαλουά πλησίασε τη δεσποιν ίδα Κορμόν για να της προσφέρει το μπράτσο του προκειμένου να την οδηγήσει στην τραπεζαρία. Η γεροντοκόρη έτρεφε για τον ιππότη μια εκτίμηση γεμάτη σε6ασμό' γιατί το όνομά του και η θέση του ανάμεσα στους αριστοκρατικού ς αστερι σμούς του νομού τον έκαναν ασφαλώς το λαμπρότερο στολίδι του σαλονιού της . Από δώδεκα χρόνια τώρα η δε σποινίς Κορμόν επιθυμούσε από τα μύχια της καρδιά της να γίνει κυρία ντε Βαλουά. Το όνομα αυτό έμοιαζε με κλαδί στο οποίο κολλούσαν σαν σμήνος μέλισσες οι ιδέες της όσον αφορά την ευγένεια, την κοινωνική 6αθμίδα και τα εξωτερικά χαρίσματα ενός υποψηφίου. Παρόλο όμως που ο ιππότης ντε Βαλουά ήταν ο άνδρας ο διαλεγμένος από την καρδιά, από το πνεύ μα, από τη φιλοδοξία, το πα λιό αυτό ερείπιο το σινιαρισμένο σαν τον ' Αγιο Γιάννη επικεφαλής μιας λιτανείας, φό6ιζε τη δεσποινίδα Κορ μόν: αν η Δεσποινίς έ6λεπε εδώ έναν ευγενή , η κοπέλα δεν αναγνώριζε τον άνδρα. Η αδιαφορία του ιππότη απέναν τι στο γάμο και ιδίως η υποτιθέμενη αγνότητα των ηθών Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


101

του μέσα σ' ένα σπίτι γεμάτο από πεταχτούλες εργάτριες, έκαναν φοαερό κακό στον ιππότη ντε Βαλουά, αντίθετα από τις προαλέψεις του. Ο ευγενής αυτός, που τόσο καλά είχε δεί το θέμα της ισόαιας προσόδου, εδώ την είχε πα τήσει. Οι ασυνείδητες σκέψεις της δεσποινίδας Κορμόν

σχετικά με τον υπεραολικά φρόνιμο ιππότη θα μπορούσαν να μεταφραστούν με την εξής φράση: «Τι κρίμα να μην εί ναι λίγο ελευθέριος!» Οι παρατηρητές της ανθρώπινης καρδιάς έχουν προσέξει την κλίση των θρήσκων για τα κακά υποκείμενα, μένοντας κατάπληκτοι γι' αυτό το γού στο το οποίο θεωρούν αντίθετο στη χριστιανική αρετή.

Υπάρχει καλύτερη μοίρα για την ενάρετη γυναίκα από το να καθαρίσει, όπως κάνει το κάραουνο, τα αρόμικα και

τραγμένα νερά της κακίας; Πώς είναι όμως δυνατό να μην

έχει παρατηρηθεί ότι αυτά τα ευγενικά πλάσματα, που καταλήγουν να μην παραααίνουν ποτέ την αφοσίωση στη συζυγική πίστη λόγω της αυστηρότητας των αρχών τους, πρέπει φυσιολογικά να επιθυμούν έναν άντρα με μεγάλη πρακτική εμπειρία! Τα κακά υποκείμενα είναι μεγάλοι άνδρες στον έρωτα. Έτσι, η φτωχή κοπέλα θρηνούσε επειδή είχε αρει το αγγείο που είχε διαλέξει σπασμένο σε δύο κομμάτια. Μόνο ο Θεός μπορούσε να κολλήσει τον ιππότη ντε Βαλουά με τον τι Μπουσκιέ. Για να κατανοη θεί καλά η σημασία των λίγων λέξεων που θα ανταλλά ξουν ο ιππότης και η δεσποινίς Κορμόν, είναι απαραίτητο να εκθέσουμε δύο σοααρές υποθέσεις που προκαλούσαν σάλο στην πόλη και είχαν διχάσει τις γνώμες. Ο ντι Μπου σκιέ άλλωστε ήταν μυστηριωδώς αναμειγμένος σ' αυτές. Η μια αφορούσε τον εφημέριο της Αλενσόν, που είχε δώ

σει παλιότερα το συνταγματικό όρκοιU5 και τώρα νικούσε τις αντιπάθειες των καθολικών ξετυλίγοντας τις πιο με γάλες αρετές. Ήταν ένας μικρός ΣεαερύςΙΟ6 που έχαιρε τέτοιας εκτίμησης που θα τον έκλαιγε όλη η πόλη αν τυχόν πέθαινε. Η δεσποινίς Κορμόν και ο ααάς ντε Σποντ ανή καν σ' εκείνη την υπέροχη για την ορθοδοξία της Μικρή Εκκλησία που υπήρξε για την αυλή της Ρώμης ό,τι θα γί νονταν οι ultrasΙ07 για τον Λουδοαίκο τον 180. Ο ααάς


102

HONORE DE BALZAC

ιδίως δεν αναγνώριζε την Εκκλησία που είχε συμιλιωθεί απροκάλυπτα με τους συνταγματικούς. Ο εφημέριος αυ τός δεν γινόταν δεκτός από τον οίκο Κορμόν, του οποίου οι συμπάθειες στρέφονταν στην ιερέα της ενορίας του Αγίου Λεονάρδου , της αριστοκρατική ς συνοικίας της Αλενσόν . Ο ντι Μπουσκιέ, αυτός ο λυσσασμένος φ ιλε λεύθερος που κρυΌόταν κάτω από το μανδύα του Όασιλό φρονα, ήξερε πόσο είναι απαραίτητα τα σημεία σύνδεσης για τους δυσαρεστημένους που αποτελούν το φόντο όλων των εναντιώσεων και είχε ήδη συγκεντρώσει τις συμπά θειες της μεσαίας τάξης γύρω απ' αυτόν τον εφημέριο. Να τώρα κι η δεύτερη υπόθεση . Χάρη στη μυστική εμψύχωση και παρακίνηση του χονδροειδούς αυτού δ ιπλωμάτη είχε εκκολαφθεί στην Αλενσόν η ιδέα να φτιαχτεί ένα θέατρο. Οι σιίτεςΙΟδ του ντι Μπουσκιέ δεν γνώριζαν τον Μωάμεθ τους, αλλά ήταν ακόμη πιο ενθουσιώδεις, αφού π ίστευαν πως υπεράσπιζαν τη δ ική τους άποψη . Ο Αθανάσιος ήταν ένας από τους θερμότερους υποστηρικτές της κατασκευής μας αίθουσας θεαμάτων και εδώ και λίγες μέρες συνηγο ρούσε στα γραφεία του Δη μαρχείου υπέρ μια υπόθεσης την οποία είχαν υ ιοθετήσει όλοι οι νέοι. Ο ευγενής πρό σφερε στη γεροντοκόρη το μπράτσο του για να Όαδίσουν μαζί' εκείνη το δέχτηκε όχι δίχως να τον ευχαριστήσει με μια ματιά συγκινημένη από τούτη την προσοχή , στην οποία ο ιππότης απάντησε δείχνοντας τον Αθανάσιο με πολύ λεπτό τρόπο. - Δεσποινίς, εσείς που δίνετε τόση σημασία στις κοινω νικές συμΌάσεις κι έχετε κάποιους δεσμούς μ' αυτόν το νέο . . . - Πολύ λίγους , είπε αυτή διακόπτοντάς τον. - Δεν θα 'πρεπε, συνέχισε ο ιππότης , να χρησιμοποιήσετε την επιρροή που έχετε στη μητέρα του και σ' αυτόν για να τον εμποδίσετε να καταστραφε ί ; Δεν είναι πολύ θρήσκος, υποστηρίζει τον ορκωτό ιερέα. Αυτό όμως δεν είναι τίποτε. Υπάρχει και κάτι άλλο πολύ σοΌαρό, ρ ίχνε ται στα τυφλά σ' ένα δρόμο αντιπολιτευτικό χωρίς να ξέ ρει ποια επίδραση θα 'χει στο μέλλον του η σημερινή του Digitized by 10uk1s, May 2010


103

δι αγωγή ! Μηχανορραφεί γ ια την κατασκευή του θεάτρου' σ' αυτήν την υπόθεση είναι το κορόιδο που χρησιμοποιεί αυτός ο μεταμφιεσμένος δη μοκράτης , ο ντι Μπουσκιέ . . . - Θεέ μου ! απάντησε αυτή , κύριε ντε Βαλουά, η μητέρα του μου είπε πως είναι έξυπνος, κι αυτός δεν ξέρει να πει λέξη' φυτρώνει συνεχώς μπροστά σας σαν φάντης μπα στούνι . . . - Που δεν σκέφτεται τίποτα! φώναξε ο υποθηκοφύλα κας. Τον έχω τσακώσει στο φτερό τούτον εδώ! Υποαάλλω τα σέαη μου στον ιππότη ντε Β αλουά , πρόσθεσε χαιρετών τας τον ευγενή με την έμφαση που απέδωσε ο Ανρί Μα νιέΙΟ9 στον Ζοζέφ Πρυντόμ, τον αξιοθαύ μαστο τύπο της τάξης στην οποία ανήκει ο υποθηκοφύλακας. Ο κύριος ντε Βαλουά ανταπέδωσε με τον ξερό και προστατευτικό χαιρετισμό του ευγενούς που κρατάει τις αποστάσεις ύστερα ρυμούλκησε τη δεσποινίδα Κορμόν κοντά σε κάτι γλάστρες με λουλούδια λίγο πιο πέρα, για να δείξει σ' εκείνον που τον είχε διακόψει ότι δεν ήθελε να τον κατασκοπεύουν. - Πώς θέλετε, είπε ο ιππότης με σιγανή φωνή σκύαον τας στο αφτί της δεσποινίδας Κορμόν, να 'χουν ιδέες οι νέοι που ανδρώνονται μέσα σ' αυτά τα απαίσια αυτοκρα τορικά λύκεια Ι 10; Τις μεγάλες ιδέες και τους ωραίους έρω τες τους δημιουργούν τα καλά ήθη και οι ευγενικές συνή θειες. Αν το δεις, δεν είναι δύσκολο να μαντέψεις ότι αυτό το φτωχό παιδί θα γίνει εντελιός ηλίθιο και θα πεθάνει με θλιαερό τρόπο. Βλέπετε πόσο χλομός, πόσο αρρωστιάρης είναι; - Η μητέρα του ισχυρίζεται πως εργάζεται υπερβολικά, απάντησε αθώα ή γεροντοκόρη . Περνάει νύχτες ολόκλη ρες, με τι όμως; Να διαβάζει βιβλία, να γράφει. - Μα αυτό τον εξαντλεί, είπε ο ιππότης προσπαθώντας να ξαναφέρει τη σκέψη της γεροντοκόρης στο πεδίο όπου έλπιζε ότι θα την έκανε να τρομοκρατηθεί με τον Αθανά σιο. Τα ήθη αυτών των αυτοκρατορικών λυκείων ήταν αληθινά φοβερά. - Ω ! , ναι, είπε η άδολη δεσποινίς Κορμόν. Μήπως δεν Digitized by 10uk1s, May 2010

104

HONORE DE B ALZAC

τους έοαζαν να περπατούν με τύμπανα στα κεφάλια; Οι δάσκαλοί τους δεν πίστευαν στη θρησκεία περισσότερο απ' όσο οι ειδωλολάτρες. Κι έντυναν αυτά τα φτωχά παι διά με στολές, όπως ακρι6ώς στο στρατό . Τι ιδέες ! - Ιδού ποια είναι τα αποτελέσματα, είπε ο ιππότης δεί χνοντας τον Αθανάσιο. Στον καιρό μου ένας νέος δεν θα ντρεπόταν ποτέ να κοιτάξει μια ωραία γυναίκα κι αυτός χαμηλώνει τα μάτια όταν σας 6λέπει! Ο νέος αυτός με φο6ίζει επειδή με ενδιαφέρει. Πείτε του να μη μηχανορ ραφεί με τους 60ναπαριστές όπως κάνει γι' αυτό το θέα τρο. Όταν δεν θα το απαιτούν πια στασιαστικά (λέξη που γ ια μένα είνα ι συνώνυμη του συνταγματικά) αυτοί οι ασήμαντοι νέοι, η εξουσία θα το κατασκευάσε ι . Επίσης, πείτε στη μητέρα του να 'χει το νου της γι' αυτόν. - Ω ! θα τον εμποδίσει να 6λέπει αυτούς τους ανθρώ πους με το μειωμένο μισθό και την κακή κοινωνία, είμαι σίγουρη . Θέλω να της μιλήσω γι' αυτόν, είπε η δεσποινίς Κορμόν, επειδή θα μπορούσε να χάσει τη θέση του στο Δημαρχείο. Και τότε πώς θα ζούσαν αυτός και η μητέρα του ; . . . Αυτό προκαλεί φρίκη . Όπως έλεγε κι ο κύριος Ταλεϋράνδος για τη γυναίκα του , έτσι κι ο ιππότης είπε μέσα του κοιτάζοντας τη δε σποινίδα Κορμόν: « Πού θα ορω πιο χαζή ; Άξιε ευγενή ! Η αρετή που σ' απαλλάσσει από την εξυπνάδα δεν είναι ελάττωμα; Τι αξιολάτρευτη γυναίκα όμως για έναν άνδρα της ηλικίας μου ! Τι αρχές ! Τι άγνοια ! » Καταλαοαίνετε πως ο μονόλογος αυτός απευθύνθηκε στη δεσποινίδα Γκορίτσα και συνοδεύτηκε από μια πρέζα ταμπάκου . Η κυρία Γκρανσόν είχε μαντέψει ότι ο ιππότης μιλούσε για τον Αθανάσιο. Ανυπομονώντας να μάθει το αποτέλε σμα της συζήτησης αυτής, ακολούθησε τη δεσποινίδα Κορμόν, ΠΟ,υ πήγαινε προς το νέο κρατώντας μια αξιο πρεπή απόσταση έξι βημάτων πίσω της. Τη στιγμή εκείνη όμως ο Ζακλέν ήρθε να αναγγείλει πως είχε σερβιριστεί το φαγητό. Η γεροντοκόρη κάλεσε με ένα ολέμμα τον ιππό τη . Ο περιποιητικός υποθηκοφύλακας, που άρχιζε να Digitized by 10uk1s, May 2010


105

ολέπει στους τρόπους του ευγενή το φράγμα που σήκωναν εκείνη την εποχή οι ευγενείς της επαρχίας ανάμεσα στους εαυτούς τους και την αστική τάξη , έτρεξε περιχαρής να προλάοει τον ιππότη · ορισκόταν κοντά στη δεσποινίδα Κορμόν, έκαμψε το μπράτσο του για να της το προσφέρει , κι εκείνη ή ταν π ι α αναγκασμένη να τ ο δεχτεί. Ο ιππότης στράφηκε, για λόγους σκοπιμότητας, στην κυρία Γκραν σόν. - Η δεσποινίς Κορμόν , της είπε βαδίζοντας αργά πίσω απ' όλους τους συνδαιτυμόνες, έχει, αγαπητή μου κυρία, το πιο ζωηρό ενδιαφέρον για τον αγαπητό σας Αθανάσιο, αλλά το ενδιαφέρον αυτό εξατμίζεται από σφάλμα του γιου σας: είναι άθρησκος και φιλελεύθερος, παθιάζεται για το θέατρο, συναναστρέφεται τους οοναπαρτιστές, εν διαφέρεται για τον ορκωτό εφημέριο. Η διαγωγή αυτή μπορεί να τον κάνει να χάσει τη θέση του στο Δημαρχείο. Ξ έρετε με τι φροντίδα απορρίπτει τα ξένα στοιχεία η κυ οέρνηση ! Πού θα ορει δουλειά ο αγαπημένος σας Αθανά σιος, αν απο λυθεί μια φορά; Ας μην μπει στο μάτι της Δ ιοίκησης. - Πόσο πολύ με υποχρεώνετε, κύριε ιππότη , είπε η φτωχή μάνα τρομαγμένη . Έχετε δίκιο, ο γιος μου είναι το κορόιδο μας κακής κλίκας και θα του ανοίξω τα μάτια γι' αυτό. Με μια μόνο ματιά ο ιππότης είχε εισχωρήσει πριν από αρκετό καιρό στη φύση και το χαρακτήρα του Αθανά σιου . Είχε αναγνωρίσει σ' αυτόν το ελάχιστα εύπλαστο στοιχείο των δημοκρατικών πεποιθήσεων, για τις οποίες θυσιάζει τα πάντα ένας νέος αυτής της ηλικίας, συνεπαρ μένος απ' αυτήν την τόσο κακά προσδιορισμένη, τόσο λί γο κατανοημένη, λέξη της ελευθερίας, που είναι.όμως λά οαρο εξέγερσης για τους παράτολμους και ακατάδεχτους ανθρώπους. Και γι' αυτούς εξέγερση σημGίνει εκδίκηση . Ο Αθανάσιος θα ' μενε προσκολλημένος στην πίστη του , γιατί ο ι γνώμες του είχαν υφανθεί μαζί μ ε τις καλλιτεχνι κές οδύνες του , μαζί με τις πικρές παρατηρήσεις του για το ζήτημα της Κοινωνικής Κατάστασης. Αγνούσε ότι στην Digitized by 10uk1s, May 2010

106

HONORE .DE BALZAC

ηλικία των τριάντα έξι χρόνων, εποχή όπου ο άνθρωπος έχει κρίνει πια τους άλλους ανθρώπους, τις σχέσεις και τα κοινωνικά συμφέροντα, θα άλλαζαν και σ' αυτόν, όπως σ' όλους τους αληθινά ανώτερους ανθρώπους, οι γνώμες για χάρη των οποίων θυσίασε αρχικά το μέλλον του . Το να μείνεις π ιστός στην Αριστερή Πλευρά της Αλενσόν σήμαι νε ότι κέρδιζες την αποστροφή της δεσποινίδας Κορμόν. Εδώ ο ιππότης έαλεπε σωστά. Αυτή η κοινωνία, η τόσο ει ρηνική φαινομενικά, ήταν κατά αάθος τόσο ταραγμένη όσο μπορούν να είναι οι διπλωματικοί κύκλοι όπου η πα νουργία, η καπατσοσύνη , τα πάθη , τα συμφέροντα συγ κεντρώνονται γύρω από τα σοααρότερα ζητήματα κάθε χώρας. Οι συνδαιτυμόνες έφτασαν επιτέλους σ' αυτό το τραπέζι το φορτωμένο από τα πρώτα πιάτα κι άρχισαν να τρώνε όπως τρώνε στην επαρχία, χωρίς να ντρέπονται που είχαν όρεξη , κι όχι όπως στο Παρίσι, όπου θαρρείς πως τα σαγόνια κινούνται από νόμους λιτότητας που έχουν σκοπό να διαψεύσουν τους νόμους της ανατομίας. Στο Παρίσι οι άνθρωποι τρώνε με την άκρη των δοντιών, εξαφανίζουν ταχυδακτυλουργικά την απόλαυσή τους ενώ στην επαρχία τα πράγματα γίνονται φυσικά, και η ύπαρξη συγκεντρώνεται ίσως κάπως υπεραολικά σ' αυτό το μεγάλο και οικουμενικό μέσο ζωής στο οποίο έχει κα ταδικάσει ο θεός τα πλάσματά του . Στο τέλος του πρώτου πιάτου έκανε η δεσποινίς Κορμόν την πιο περίφημη πα ρέμαασή της . Γι' αυτό το πράγμα μιλούσαν δυο χρόνια με τά και μιλούν ακόμη και σήμερα στους μικροαστικούς κύκλους της Αλενσόν όταν γίνεται λόγος για το γάμο της . Η συζήτηση, που είχε γίνει πολύ φλύαρη κ α ι ζωντανή , πε ριστρεφόταν γύρω από τα θέμα του θεάτρου και από εκείνο του ορκωτού εφημέριου . Μέσα στην πρώτη ζέση στην οποία αρισκόταν η φιλοαασιλεία στα 1816, εκείνοι που ονομάστηκαν αργότερα Ιησουίτες της περιοχή ς , ήθε λαν να διώξουν τον ααά Φραγκίσκο από την ενορία του . Ο ντι Μπουσκιέ, τον οποίο υποψιαζόταν ο κύριος ντε Βα λουά ως υποστηρικτή αυτού του ιερέα, ως πρωταίτιο αυ τών των μηχανορραφιών, και στον οποίο τα φόρτωνε όλα Digitized by 10uk1s, May 2010


107

με τη συνηθισμένη του επιδεξιότητα, καθόταν στο εδώλιο του κατηγορου μένου δίχως δικηγόρο για να τον υπερα σπίσει. Ο Αθανάσιος, ο μόνος αρκετά ειλικρινής συνδαι τυμόνας για να υπερασπίσει τον ντι Μπουσκιέ, δεν ήταν έτοιμος να εκστομίσει τις ιδέες του μπροστά στους ισχυ ρούς της Αλενσόν, τους οποίους έΌρισκε άλλωστε ηλί θιους. Δεν υπάρχουν πια παρά νεαροί επαρχιώτες που κρατούν μια στάση γεμάτη σεΌασμό μπροστά στους αν θρώπους μιας κάποιας ηλικίας και δεν τολμούν ούτε να τους αμφισΌητήσουν ούτε να τους επικρίνουν ανοιχτά. Η συζήτηση , εξασθενη μένη από την επίδραση κάποιων ωραιότατων παπιών μαγειρεμένων με ελιές, ξεφούσκωσε απότομα. Η δεσποινίς Κορμόν, αποφασισμένη να πολε μήσει ενάντια στις ίδιες της τις πάπιες, θέλησε να υπερα σπιστεί τον ντι Μπουσκιέ, τον οποίο παρουσίαζαν σαν ολέθριο κατασκευαστή μηχανορραφιών, ικανό να κινήσει Όουνά. - Εγώ, είπε, νόμιζα ότι ο κύριος ντε Μπουσκιέ ασχο λούνταν μόνο με παιδιαρίσματα. Στις συνθήκες εκείνες η λέξη αυτή είχε πρωτοφανή επι τυχία. Η δεσποινίς Κορμόν θριάμΌευσε πανηγυρικά: έρι ξε την πριγκίπισσα Γκορίτσα με τη μούρη στο χώμα. Ο ιπ πότης, που δεν περίμενε τέτοιο πράγμα από τη Δουλτσι νέα 111 του, μαγεύτηκε τόσο πολύ που δεν έΌρισκε αμέσως μια εγκωμιαστική λέξη ' χειροκρότησε δίχως θόρυΌο, όπως χειροκροτούν στο θέατρο των Ιταλών στο Παρίσι, με τις άκρες των δακτύλων . - Είναι φοΌερά πνευματώδης, είπε στην κυρία Γκραν σόν. Πάντα έλεγα πως μια μέρα θα αποκάλυπτε τα πυρο Όόλα της. - Στις στενές της σχέσεις είναι όμως γοητευτική, απάν τησε η χήρα. - Στις στενές σχέσεις, κυρία, όλες οι γυναίκες έχουν πνεύμα, είπε ο ιππότης. Όταν κόπασε αυτό το ομηρικό γέλιο, η δεσποινίς Κορ μόν ζήτησε να μάθει το λόγο της επιτυχίας της. Τότε άρχι σε το forte του κουτσομπολιού . Ο ντι Μπουσκιέ μεταDigitized by 10uk1s, May 2010

108

HONORE DE BALZAC

φράστηκε στα χαρακτηριστικά ενός εργένη πατέρα Ζιγ κόνll2, ενός τέρατος που εδώ και δεκαπέντε χρόνια κρα τούσε μόνος του το Ορφανοτροφείο· επιτέλους αποκαλυ πτόταν η ανηθικότητα των ηθών του ! ήταν ανάλογη των παριζιάνικων σατουρναλίων του , κ . λπ . , κ .λπ. Υπό την διεύθυνση του ιππότη ντε Βαλουά, τον πιο επιδέξιου μαέστρου στα ζητήματα αυτά, η ουδερτούρα του κου τσομπολιού υπήρξε υπέροχη . - Δεν ξέρω , είπε με ύφος γεμάτο αγαθότητα, τι θα μπο ρούσε να εμποδίσει έναν ντι Μπουσκιέ να παντρευτεί μια δεσποινίδα Σουζάνα. Δεν ξέρω ποια· πώς την είπατε; Σουζέτ! Αν και ζω στο σπίτι της κυρίας Λαρντό , γνωρίζω αυτές τις μικρές κοπέλες μόνο εξ όψεως. Αν αυτή η Σου ζόν είναι μια μεγαλόσωμη όμορφη κοπέλα, προκλητική , με γκρίζα μάτια, φίνα κορμοστασιά, μικρά πόδια, που λίγο την πρόσεξα αλλά μου φάνηκε πολύ ξετσίπωτη , είναι κατά πολύ ανώτερη στους τρόπους από τον ντι Μπουσκιέ. Εξάλλου , η Σουζάνα έχει την ευγένεια της ομορφιάς από την άποψη αυτή , ο γάμος αυτός θα ήταν άνισος γ ια την κοπέλα: Γνωρίζετε ότι, όταν ο αυτοκράτορας Ιωσήφ συ 3 νάντησε στη Λυσιέν την \'τι Μπαρί l l , της πρόσφερε το μπράτσο του για να περπατήσουν μαζί· η φτωχιά κοπέλα, έκπληκτη από την τόσο μεγάλη τιμή , δίσταζε να το πάρει. « Η ομορφιά θα είναι πάντα δασίλισσα», της είπε ο αυτο κράτορας . Παρατηρήστε ότι ήταν Γερμανός από την Αυ στρία, πρόσθεσε ο ιππότης . Π ιστέψτε με , όμως, η Γερμα νία, που περνάει εδώ για πολύ άξεστη , είναι μια χώρα ευ γενούς ιπποσύνης και καλών τρόπων, ιδίως προς το μέρος της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, όπου δρίσκεις . . . Εδώ σταμάτησε ο ιππότης φοδούμενος μην αρχίσει να μιλάει για την προσωπική του τύχη · ξανάπιασε απλώς την ταμπακιέρα του και εμπιστεύτηκε το ύπόλοιπο του ανεκ δότου στην πριγκίπισσα, που του χαμογελούσε εδώ και τριάντα έξι χρόνια. - Αυτή η λέξη ήταν πολύ λεπτή για τον Λουδοδίκο το 150 , είπε ο ντι Ρονσερέ. - Νομίζω όμως πως πρόκειται για τον αυτοκράτορα ΙωDigitized by 10uk1s, May 2010

Η


109

σήφ, πετάχτηκε η δεσποινίς Κορμόν με ύφος ελαφρά έξυ- πνο. - Δεσποινίς, είπε ο ιππότης ολέποντας τον πρόεδρο, το συμοολαιογράφο και τον υποθηκοφύλακα να ανταλλάσ σουν μοχθηρές ματιές η κυρία ντι Μπαρί ήταν η Σουζάνα του Λουδοοίκου του 150υ. Το περιστατικό αυτό είναι αρ κετά γνωστό σε κακά υποκείμενα σαν εμάς, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να το γνωρίζουν και οι νέοι. Η άγνοιά σας αποδεικνύει πως είστε διαμάντι δίχως καμιά κηλίδα: οι ιστορικές παραλυσίες δεν σας αγγίζουν καθό λου . Ο αοάς ντε Σποντ κοίταξε με ευγνωμοσύνη τον ιππότη ντε Βαλουά και έκλινε το κεφάλι θ έλοντας να δείξει την επαινετική επιδοκιμασία του . - Η Δεσποινίς δεν ξέρει Ιστορία; είπε ο υποθηκοφύλα κας. - Αν ανακατεύετε τον Λουδοοίκο το 1 50 και τη Σουζά να, πώς θέλετε να ξέρω την ιστορία σας ; απάντησε αγγελι κά η δεσποινίς Κορμόν , χαρούμενη που έολεπε τα πιάτα με τις πάπιες αδειανά και τη συζήτηση τόσο ζωντανή που με την τελευταία φράση της όλοι οι συνδαιτυμόνες της ξέ σπασαν σε χάχανα. - Φτωχή μικρή ! είπε ο αοάς ντε Σποντ. Όταν έρχεται μια συμφορά, η Φιλευσπλαχνία, που είναι θεϊκή αγάπη εξίσου τυφλή με την ε ιδωλολατρική αγάπη, δεν πρέπει πια να ολέπει την αιτία. Ανιψιά μου, είστε πρόεδρος του συλλόγου των μητέρων, πρέπει να συνδράμετε αυτήν τη φτωχή κοπέλα που δύσκολα θα μπορέσει να παντρευτεί . - Φτωχό παιδί ! είπε η δεσποινίς Κορμόν. - Πιστεύετε ότι μπορεί να την παντρευτεί ο ντι Μπουσκιέ; ρώτησε ο πρόεδρος του Δικαστηρίου . - Αν ήταν έντιμος άνθρωπος, θα 'πρεπε να το κάνει, είπε η κυρία Γκρανσόν' ο σκύλος μου όμως έχει πιο τίμια ήθη . . . - Ο Αζόρ είναι πάντως μεγάλος προμηθευτής, είπε με λεπτό στιλ ο υποθηκοφύλακας προσπαθώντας να περάσει από το καλαμπούρι στην καλή κουΟέντα. Digitized by 10uk1s, May 2010

110

HONORE DE BALZAC

Στο επιδόρπιο γινόταν ακόμη λόγος για τον ντι Μπου σκιέ, που είχε δώσει αφορμή σε χίλιες α6ρότητες, που γί νονταν απειλητικές από το κρασί. Παρασυρμένοι όλοι από τον υποθηκοφύλακα απαντούσαν στο ένα καλαμ πούρι με άλλο. Έτσι ο ντι Μπουσκιέ ήταν ένας πατέρας αυστηρός, -

ένας πατέρας άξεστος, -

ένας πατέρας

ξεφωνημένος, - ένας πατέρας πράσινος, - ένας πατέρας στρογγυλός, -

ένα πατέρας μπήχτης, -

ένα πατέρας

οφειλόμενος, - ένας πατέρας μπρά60ς. - Δεν ήταν ούτε πατέρας, ούτε δήμαρχος ούτε σε6ασμιότατος έπαιζε επί ίσοις όροις ή καθόλου' δεν ήταν ακόμη ούτε άπειρος πα τέρας. - Δεν είναι ούτε πατέρας τροφός, είπε ο α6άς ντε Σποντ με μια σο6αρότητα που έκοψε τα γέλια. - Ούτε πατέρας ευγεΥής, πρόσθεσε ο ιππότης ντε Βα λουά. Η Εκκλησία και η Αριστοκρατορία είχαν κατέ6ει στην αρένα του καλαμπουριού διατηρώντας όλη την αξιο πρέπειά τους. - Σουτ! έκανε ο υποθηκοφύλακας, ακούω να τρίζουν οι μπότες του ντι Μπουσκιέ, που σήμερα έχουν ρε6έρ μεγα λύτερο από κάθε άλλη φορά. Σχέδον πάντα συμ6αίνει να αγνοεί ένας άνθρωπος το θόρυ60 που γίνεται για λογαριασμό του: μια πόλη ολό κληρη ασχολείται μαζί του, τον συκοφαντεί ή τον διατυμ πανίζει. Αν δεν έχει φίλους, δεν θα πάρει μυρωδιά τίπο τε. Έτσι κι ο αθώος ντι Μπουσκιέ, ο ν;τ:ι Μπουσκιέ που ευχόταν να ήταν ένοχος και να μην τον είχε εξαπατήσει η Σουζάνα, ήταν τρομερός σε άγνοια: κανένας δεν του είχε μιλήσει για τις αποκαλύψεις της Σουζάνας, κι όλος ο κό σμος έ6ρισκε άλλωστε ανάρμοστο να υπο6άλλει ερωτή σεις σχετικά με μια υπόθεση όπου ο ενδιαφερόμενος κα τέχει καμιά φορά μυστικά που τον υποχρεώνουν να τηρεί σιγή. Ο ντι Μπουσκιέ φάνηκε λοιπόν πολύ ερεθιστικός και ελαφρά επηρμένος, όταν η παρέα σηκώθηκε από την τραπεζαρία για να πάρει τον καφέ στο σαλόνι, όπου είχαν μαζευτεί κάποια πρόσωπα που είχαν έρθει για το 6ράδυ. Η δεσποινίς Καρμόν, λόγω της ντροπής που ένιωθε, δεν


Η


111

τόλμησε ν α κοιτάξει τον τρομερό διαφθορέα' εφόρμησε στον Αθανάσιο στον οποίο έδινε η θ ικές συμοουλές αναφέροντας τις πιο περίεργες κοινοτοπίες της οασιλό φρονης πολιτικής και της θρησκευτικής ηθικής. Επειδή ο φτωχός ποιητής δεν είχε, σαν τον ιππότη ντε Βαλουά, μια ταμπακιέρα στολισμένη με πριγκίπισσες για να αντιμετω πίζει αυτά τα κύ ματα των ηλιθιοτήτων, άκουγε με ολα κώδες ύφος αυτήν που λάτρευε , κοιτάζοντας το τερατώ δες μπούστο της , που είχε εκείνη την απόλυτη ακινησία που χαρακτηρίζει τις μεγάλες μάζες. Οι επιθυμίες του του έφερναν μια μέθη που μετέτρεπε την καθαρή φωνούλα της γεροντοκόρης σε γλυκό μουρμούρισμα και τις ρηχές ιδέες της σε μοτίοα γεμάτα πνεύμα. Ο έρωτας είναι ένας κιοδηλοποιός που μετατρέπει συ νεχώς τις χοντρές δεκάρες σε χρυσά λουδοοίκια και συχνά τα χρυσά λουδοοίκια σε χοντρές δεκάρες. - Ε, λοιπόν, Αθανάσιε, μου το υπόσχεστε; Αυτή η τελική φράση χτύπησε το αφτί του ευτυχισμένου νέου όπως οι θόρυοοι που σε ξυπνούν απότομα. - Τι, Δεσποινίς; απάντησε. Η δεσποινίς Κορμόν σηκώθηκε απότομα κοιτώντας τον ντι Μπουσκιέ, που έμοιαζε εκείνη τη στιγμή μ' εκείνο τον χοντρό Θεό του μύθου l 14 που έοαζε η Δημοκρατία πάνω στα σκούδα της πλησίασε την κυρία Γκρανσόν και της είπε στ' αφτί: « Φτωχή μου φίλη, ο γιος σας είναι ηλίθιος! Το λύκειο τον κατέστρεψε», ενθυμούμενη την επιμονή με την οποία είχε μιλήσει ο ιππότης ντε Βαλουά για την κακή αγωγή που έδιναν στα λύκεια. Τι κεραυνός! Χωρίς να το θέλει, ο Αθανάσιος έριξε το δαυλό του πάνω στις κλιματσίδες που υπήρχαν μέσα στην καρδιά της γεροντοκόρης αν την άκουγε, θα μπορούσε να την κάνει να καταλάοει το πάθος του ' γιατί, μέσα στην τα ραχή που ορισκόταν η δεσποινίς Κορμόν, μια μόνο λέξη ήταν αρκετή' αλλά αυτή η ηλίθια απληστία που χαρακτη ρίζει το νεανικό και αληθινό έρωτα τον είχε κάψει, όπως σκοτώνεται καμιά φορά από άγνοια ένα παιδί που σφύζει από ζωή . Digitized by 10uk1s, May 2010

1 12

HONORE DE BALZAC

- Τι είπες λοιπόν στη δεσποινίδα Κορμόν; ρώτησε η κυ ρία Γκρανσόν το γιο της. - Τίποτα. - Τίποτα, θα της το εξηγήσω αυτό! είπε αυτή μέσα της αναοάλλοντας για αύριο τις σοοαρές υποθέσεις, επειδή πίστευε ότι ο ντι Μπουσκιέ δεν υπήρχε πια για τη γερον τοκόρη. Πολύ γρήγορα τα τέσσερα τραπέζια γέμισαν από τους δεκάξι παίκτες τους . Τέσσερα πρόσωπα ενδιαφέρθηκαν για πικέτο , το πιο ακρ ιοό παιχνίδι στο οποίο χανόταν πο λύ χρήμα. Ο κύριος Σενέλ, ο προκουράτορας του οασιλιά και δύο κυρίες πήγαν να παίξουν τρικ-τρακ στο γραφείο με τη λακαριστή ξυλεπένδυση . Τα πολύφωτα άναψαν ' ύστερα ο ανθός της συντροφιάς της δεσποινίδας Κορμόν έκατσε μπροστά στο τζάκ ι , στις πολυθρόνες, γύρω απ' τα τραπέζια. Κάθε καινούριο ζευγάρι που κατέφθανε υπέ οαλε στη δεσποινίδα Κορμόν την ίδια ερώτηση: «Θα πάτε λοιπόν αύριο στο Πρεμποντέ;» - Μα πρέπει να πάω οπωσδήποτε, απαντούσε αυτή . Η κυρία του σπιτιού φαινόταν σήμερα πολύ απασχολημένη. Πρώτη η κυρία Γκρανσόν κατάλαοε την ελάχιστα φυσιο λογική κατάσταση στην οποία ορισκόταν η γεροντοκόρη : η δεσποινίς Κορμόν σκεφτόταν . - Τι σκέφτεστε, εξαδέλφη ; της είπε τελικά ορίσκοντάς την καθισμένη στο μπουντουάρ. - Σκέφτομαι, απάντησε εκείνη , αυτήν τη φτωχή κοπέ λα. Μια που είμαι πρόεδρος του συλλόγου των μητέρων θα πάω να σας φέρω δέκα σκούδα! - Δέκα σκούδα! φώναξε η κυρία Γκρανσόν . Μ α ποτέ δεν δώσατε τόσα πολλά. - Μα, καλή μου , είναι τόσο φυσικό να 'χεις παιδιά! Η ανήθικη αυτή φράση που έογαινε απ' την καρδιά άφησε άναυδη την ταμία του συλλόγου των μητέρων. Προσφανώς ο ντι Μπουσκιέ είχε ανεοεί στην εκτίμηση της δεσποινίδας Κορμόν . - Στ' αλήθεια, είπε η κυρία Γκρανσόν, ο ντι Μπουσκιέ δεν είναι μόνο τέρας, είναι και αχρείος. Όταν έχεις ολάDigitized by 10uk1s, May 2010

Η


1 13

ψει κάποιον, δεν πρέπει να τον αποζημιώσεις; Δεν είναι μάλλον δική του δουλειά παρά δική μας να συνδράμει αυ τήν τη μικρή , που πριν απ' όλα μου φαίνεται παρά πολύ κακό υποκείμενο, μια που υπήρχαν στην Αλενσόν καλύτε ροι απ' αυτόν τον κυνικό ντι Μπουσκιέ ! Πρέπει να 'σαι για τα καλά ελευθέρια για να απευθυνθείς σ' αυτόν. - Κυνικό ! Ο γιος σας σας μαθαίνει, αγαπητή μου , λατι νικές λέξεις που είναι ακατανόητες. Ασφαλώς, δεν θέλω να δικαιολογήσω τον κύριο ντι Μπουσκίέ· εξηγήστε μου όμως γιατί είναι ελευθέρια μια γυναίκα όταν προτιμάει έναν άνδρα αντί ενός άλλου . - Αγαπητή εξαδέλφη , αν παντρευόσασταν το γιο μου τον Αθανάσιο , αυτό θα ήταν κάτι πολύ φυσικό· είναι νέος και ωραίος, έχει το μέλλον μπροστά του , θα γίνει η δόξα της Αλενσόν· μόνο που όλος ο κόσμος θα σκεφτόταν ότι πήρατε έναν τόσο νέο άντρα για να είστε πολύ ευτυχισμέ νη · οι κακές γλ(οσσες θα έλεγαν ότι κάνετε προμήθειες ευ τυχίας άJστε να μη σας λείψουν ποτέ· υπάρχουν ζηλιάρες γυναίκες που θα σας κατηγορούσαν για παραλυσία. Τι θα σήμαινε όμως αυτό; Εσάς θα σας αγαπούσε κάποιος πολύ και αληθινά. Αν σας φαίνεται ηλίθιος ο Αθανάσιος , αγα πητή μου , είναι επειδή έχει πολλές ιδέες τα άκρα συναν τιούνται. Ζει όπως μια νέα κοπέλα δεκαπέντε χρονών· δεν χώθηκε στις ορομιές του Παρισιού, αυτός! . . . Ε! λοιπόν , αλλάξτε τους όρους, όπως θα 'λεγε ο καημένος ο άνδρας μου : το ίδιο είναι με τον ντι Μπουσκιέ και τη Σουζάνα. Εσάς θα σας συκοφαντούσαν· αλλά στην υπόθεση του ντι Μπουσκιέ, τα πάντα είναι αλήθεια. Καταλα6αίνετε ; - Όχι παραπάνω απ' ό , τ ι α ν μου μιλούσατε ελληνικά, είπε η δεσποινίς Κορμόν ανοίγοντας ορθάνοιχτα τα μάτια της και κινητοποι(οντας όλες τις δυνάμεις του μυαλού της. - Ε, λοιπόν, εξαδέλφη , γιατί πρέπει να λέμε τα σύκα σύκα, η Σουζάνα δεν μπορεί να αγαπάει τον ντι Μπου σκιέ. Κι αν η καρδιά δεν μεσολα6εί σε τέτοια θέματα . . . - Μα, εξαδέλφη , με τ ι αγαπάει τότε κανείς, αν όχι με την καρδιά; Εδώ η κυρία Γκρανσόν είπε μέσα της αυτό που είχε σκεDigitized by 10uk1s, May 2010

1 14

HONORE DE BALZAC

φτεί ο ιππότης ντε Βαλουά: «Αυτή η φτωχή εξαδέλφη εί ναι υπερυολικά αθώα, αυτό ξεπερνάει τα όρια του επιτρε πτού» . Αγαπητό μου παιδί, της είπε σε υψηλό τόνο, μου φαίνεται πως τα παιδιά δεν συλλαμυάνονται μόνο με το πνεύμα. - Μα ναι, αγαπητή μου , γιατί η Παναγία . . . - Μα, καλή μου , ο ντι Μπουσκιέ δεν είναι το Άγιο Πνεύμα! - Είναι αλήθεια, απάντησε η γεροντοκόρη , είναι άν δρας! Ένας άνδρας που η στάση του αποτρέπει αρκετά τους φίλους του να τον αναγκάσουν να παντρευτεί. - Μπορείτε, εξαδέλφη , να το πετύχετε αυτό . . . - Ναι! πώς; είπε η γεροντοκόρη με τον ενθουσιασμό της χριστιανικής φιλευσπλαχνίας. - Να μην τον δέχεστε πια στο σπίτι σας, ώσπου να πά ρει μια γυναίκα' οι καλοί τρόποι και η θρησκεία επιυάλ λουν να δείξετε στην περίπτωση αυτή μια αποδοκιμασία παραδειγματική . - Όταν γυρίσω από το Πρεμποντέ, θα ξαναμιλήσουμε γι' αυτό, αγαπητή μου Γκρανσόν. Θα συμυουλευτώ τον θείο μου και τον αυά Κουτυριέ, είπε η δεσποινίς Κορμόν και επέστρεψε στο σαλόνι , που ήταν εκείνη τη στιγμή πιο ζωντανό από κάθε άλλη φορά. Τα φώτα, οι ομάδες των καλοντυμένων γυναικών, ο επίσημος τόνος, ο μεγαλοπρεπής αέρας αυτής της συν τροφιάς έκαναν τόσο τη δεσποινίδα Κορμόν όσο και την κοινωνία της περήφανες γι' αυτό το αριστοκρατικό στιλ. Για πολλούς ανθρώπους, στις καλύτερες παρέες του Πα ρισιού δεν υλέπεις περισσότερα πράγματα. Τη στιγμή εκείνη ο ντι Μπουσκιέ, που έπαιζε ουίστ με τον κύριο ντε Βαλουά και δυο γηραιές κυρίες, την κυρία ντι Κουντρέ και την κυρία ντι Ρονσερέ, αποτελούσε το αντικείμενο μιας υουυής περιέργειας. Με το πρόσχημα να τον δουν πώς έπαιζε, πλησίαζαν κάποιες νέες κυρίες που τον πα ρατηρούσαν τόσο έντονα, αν και κλεφτά, που το γεροντο παλίκαρο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την εμφάνισή του. Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


1 15

Μήπως γλίστρησε στα πλάγια η περούκα μου ; είπε μέσα του νιώθοντας μια από 'κείνες τ ις φοαερές ανησυχίες στ ις οποίες εκτ ίθενται τα γεροντοπαλίκαρα. Επωφελήθηκε από ένα κακό χτύπημα που τ έλειωνε ένα έΟδομο ράμπερ, γ ια να σηκωθεί απ' το τ ραπέζι. - Δεν μπορώ να αγγίξω χαρτ ί δίχως να χάσω, είπε, εί μαι σίγουρα πολύ άτυχος. - Είστε όμως τυχερός αλλού , είπε ο ιππότης ρίχνοντ άς του μια φίνα ματιά. Η λέξη αυτή έκανε φυσικά το γ ύρο του σαλονιού κι όλοι θαύμασαν το εκλεκτό στιλ του ιππότη , του πρίγκιπα Τα λεϋράνδου τη ς περιοχής. - Μόνο ο κύριος ντε Βαλουά μπορεί να αρει τ έτοια πράγματα, είπε η ανιψιά του εφημέριου του Αγίου Λεο νάρδου. Ο ντ ι Μπουσκιέ πήγε να κοιταχτεί στο μικρό στ ενόμα κρο καθρέφτη , πάνω από το Λιποτάκτη, και δεν αρήκε τίποτε αφύσικο. Μετά από αναρίθμητες επαναλήψεις του ίδιου κειμένου μ' όλους τους πιθανούς συνδυασμούς , έγι νε τελετουργικά, γύρω στην όγδοη ώρα, η αναχώρηση κα τ ά μήκος τη ς αποαάθρας του μεγάλου προθαλάμου, χωρίς να λείψουν κάποιες διαχύσεις της δεσποινίδας Κορμόν προς τις ευνοούμενές τη ς , τις οπο ίες ασπαζόταν στο κα τώφλι. Οι συντροφιές έφυγαν, άλλες προς την οδό ντε Μπρετάν και τ ο Σατό κι άλλες προς τη γειτονιά που αλέ πει τη Σαρτ . 'Αρχισαν τότ ε οι κουοέντ ες που εδώ και εί κοσι χρόνια αντηχούσαν τούτη την ώρα σ' αυτόν το δρό μο . Ή ταν πάντα: « Η δεσποινίς Κορμόν ή τ αν καλή αυτό το αράδυ. Η δεσποινίς Κορμόν; " . τη αρήκα μοναδική. Πώς κατααλήθηκε αυ τός ο φτωχός ααάς. Είδατε πώς κοι μάται; Δεν ξέρει πια πού είναι τα χαρτιά του , έχει διαλεί ψεις. - Θα λυπηθούμε όταν τον χάσουμε. - Είναι ωραίο το αράδυ, θα 'χουμε ωραία μέρα αύριο! - Ωραία μέρα για να στρώσουν τα λουλούδια τους οι μηλιές! - Μας χτυπήσατ ε γερά! Όταν είσαστε μαζί με τον κύριο ντε Βαλουά, δεν νοιάζεστ ε ποτ έ για τους άλλους . - Πόσα κέρδισε λοιπόν ; Αυ τό το οράδυ κέρδισε τρία ή τέσσερα φράγκα. Δεν χάνει Digitized by 10uk1s, May 2010 -

116

HONORE DE B ALZAC

ποτέ . - Μα την πίστη μου , το ξέρετε πως ο χρόνος έχει τριακόσιες εξηνταπέντε μέρες κι ότι έτσι βγάζει με το παι χνίδι του ένα αγρόκτημα! - Αχ! τ ι χτυπήματα φάγαμε σή μερα! - Ε ίστε πολύ τυχεροί , κύριε και κυρία, να που φτά σατε σπίτι σας εμείς όμως έχου με ακόμη το μισό της πό λης να κάνουμε. - Δεν σας λυπάμαι, θα μπορούσατε να 'χετε μια άμαξα και να μην πηγαίνετε με τα πόδια. - Αχ ! κύριε, έχουμε μια κόρη της παντρειάς που μας παίρνει τη μια ρόδα και η συντήρηση του γιου μας στο Π αρ ί σι μας παίρνει και την άλλη . - Θέλετε πάντα να τον κάνετε δικα στικό; - Τι θέλετε να γίνουν οι νέοι; . . . Κι ύστερα, δεν εί ναι ντροπή να υπηρετείς το σασιλιά. » Μερικές φορές συ νεχιζόταν στο δρόμο μ ια συζήτηση για τους μηλίτες ή τα λινάρια, πάντα με τους ίδιους όρους, πάντα τις ίδιες επο χές. Αν έμενε σ' αυτόν το δρόμο κάποιος παρατηρητής της ανθρώπινης καρδιάς κι άκουγε αυτές τις συζητήσεις θα μπορούσε πάντα να μαθαίνει σε ποια εποχή βρισκόταν. Πάντως, τώρα που μιλάμε η συζήτηση ήταν αποκλειστικά κωμική , γιατί ο ντι Μπουσκιέ, που περπατούσε μόνος μπροστά απ' τις ομάδες των άλλων, σιγοτραγουδούσε, δίχως να φαντάζεται το συνδυασμό, την περίφημη μελω δία: ΓυΥαίκα ευαίσθητη, ακούς το κελάηδισμα τωΥ που λιώΥ, Κ.λπ. ι 15 Για τους μεν, ο ντι Μπουσκιέ ήταν πολύ δυ νατός άνθρωπος, ένας άνθρωπος που δεν τον είχαν κρίνει σωστά. Από τότε που διατηρήθηκε στο πόστο του χάρη σ' ένα καινούριο δασιλικό διάταγμα, ο πρόεδρος ντι Ρονσε ρί είχε αρχίσει να τον συμπαθεί. Για τους δε, ο προμηθευ τής ήταν επικίνδυνος άνθρωπος, με κακά ήθη , ικανός για όλα. Στην επαρχία, όπως και στο Παρίσι , οι σημαίνοντες άνθρωποι μοιάζουν μ' εκείνο το άγαλμα του ωραίου αλ ληγορικού παραμυθιού του Άντισον l ", για το οποίο μο νομαχούν δύο ιππότες φτάνοντας από διαφορετικές με ριές στο σταυροδρόμι όπου υψώνεται : ο ένας το λέει άσπρο, ο άλλος το λέει μαύρο ' ύστερα, όταν σρίσκονται κι οι δυο καταγή ς , το σλέπουν άσπρο στα δεξιά κα ι μαύρο στα αριστερά. Τέλος έρχεται να τους σοηθήσει ένας τρίτος ιππότη ς και το βρίσκει κόκκινο. Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


1 17

Καθώς γύριζε ο ιππότης ντε Βαλουά στο σπίτι του , έλε γε μέσα του : « Είναι καιρός να διαδώσω το νέο του γάμου μου με τη δεσποινίδα Κορμόν. Το νέο θα βγει από το σα λόνι των ντ' Εγκρινιόν, θα πάει κατευθείαν στο Σεέζ, στην Επισκοπή , θα ξαναγυρίσει μέσω των Μ εγάλων Βι καρίων στον εφημέριο του Αγίου Λεονάρδου , ο οποίος δεν θα παραλείψει να το πει στον αβά Κουτυριέ· έτσι η δε σποινίς Κορμόν θα δεχτ εί αυτή την μπάλα στα ύφαλά της. Ο γέρος μαρκήσιος ντ' Εγκρινιόν θα προσκαλέσει σε γεύ μα τον α6ά ντε Σποντ , για να σταματήσει ένα κουτσομπο λιό που θα έ6λαπτε πολύ τη δεσποινίδα Κορμόν, αν μι λού·σα σε 6άρος τη ς , εφόσον με απέρριπτε. Θα τυλίξω μια χαρά τον αβά· μετά η δεσποινίς Κορμόν δεν θα αντ ισταθεί σε μια επίσκεψη της δεσποινίδας ντ' Εγκρινιόν, που θα της δείξει το μεγαλείο και το μέλλον της συμμαχίας αυ τής. Η κληρονομιά του α6ά αξίζει πραπάνω από εκατό χιλιά δες σκούδα, οι οικονομίες της κοπέλας πρέπει να 'ναι πα ραπάνω από διακόσιες χιλιάδες λίβρες, έχει το μέγαρό της, το Πρεμποντέ και δεκαπέντε χιλιάδες λίβρες πρόσο δο. Μια λέξη στο φίλο μου τον κόμη ντε Φοντέν και γ ίνο μαι δήμαρχος της Αλενσόν, 60υλευτή ς ύστερα, αφού κά τσω καλά στα έδρανα της Δεξιάς, θα φτάσουμε στην Πα τρικεία, φωνάζοντας « Κλείσιμο ! » ή « Να μπει τάξη ! » Όταν γύρισε στο σπίτι της, η κυρία Γκρανσόν είχε μια ζωηρή κουβέντα με το γιο της, που δεν ήθελε να κατ αλά6ει τη σχέση που υπήρχε ανάμεσα στις ιδέες του και στους έρωτές του . Ή ταν ο πρώτος καβγάς που τάραξε την αρ μονία του φτωχού σπιτ ικού . Την επαύριο, την ένατη ώρα, η δεσποινίς Κορμόν στρι μώχτηκε μέσα στην καριόλα τη ς μαζί με τη Ζοζέτ , που έ6γαινε σαν πυραμίδα μέσα από τον ωκεανό των πακέτων της , κι άρχισε να ανεβαίνει την οδό Σαιν-Μπλεζ για να πάει στο Πρεμποντέ , όπου θα την αιφνιδίαζε ένα συμβάν που θα επέσπευδε τ ο γάμο της . Το συμ6άν αυτό δεν μπο ρούσε να το μαντέψει ούτε η κυρία Γκρανσόν ούτε ο ντι Μπουσκιέ ούτε ο κύριος ντε Βαλουά ού τε η δεσποινίς Κορμόν. Το τυχαίο είναι ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης. Digitized by 10uk1s, May 2010

Τ

ΗΝ επαύριο της άφιξής της στο Πρεμποντέ, η δεσποι νίς Κορμόν ήταν απασχολημένη με το να ακούει αθωότατα γύρω στην όγδοη ώρα το πρωί, ενώ προγευμά τιζε , τις διάφορες αναφορές του φύλακά της και του κη πουρού της, όταν ξαφνικά μπήκε μέσα φουριόζος ο Ζα κλέν. - Δεσποινίς, της είπε αναμαλλιασμένος, ο κύριος θείος σας σας στέλνει ένα νεαρό αγγελιαφόρο, το γιο της κυρίας Γκροσμόρ, μ' ένα γράμμα. Το παιδί έφυγε από την Αλεν σόν πριν από τα χαράματα κι έχει φτάσει ήδη. Έτρεξε σχεδόν τόσο όσο και η Πηνελόπη ! Να του δώσουμε ένα ποτήρι κρασί; - Τι να συνέαη Ζοζέτ, λες ο θείος μου . . . - Δεν θα 'γραφε τότε, είπε η καμαριέρα μαντεύοντας τους φόαους της κυρίας της . - Γρήγορα! Γρήγορα! φώναξε η δεσποινίς Κορμόν μό λις διάαασε τις πρώτες γραμμές, να σελώσει ο Ζακλέν την Πηνελόπη . Κάνε γρήγορα, κόρη μου , πρέπει να τα ξανα μαζέψουμε όλα σε μισή ώρα, είπε στη Ζοζέτ. Επιστρέφου με στην πόλη . . . - Ζακλέν! φώναξε η Ζοζέτ εντυπωσιασμένη από το συ ναίσθημα που εξέφραζε το πρόσωπο της δεσποινίδας Κορμόν. Ο Ζακλέν, αφού έμαθε τα σχετικά από τη Ζοζέτ, κατέ φθασε λέγοντας: « Μα , Δεσποινίς, η Πηνελόπη τρώει τη αρώμη της» . - Ε ! Τι είναι αυτά που μου λές! Θέλω να φύγω στη στιγ μή . - Μα, Δεσποινίς, πρόκειται να αρέξει! - Ε , τότε, θα γίνουμε μούσκεμα.


122

HONORE DE B ALZAC

- Πήρε φωτιά το σπίτι, είπε μουρμουρίζοντας η Ζοζέτ πειραγμένη από τη σιωπή που κρατούσε η κυρία της κα θώς τέλειωνε το γράμμα, το διάοαζε και το ξαναδιάΟαζε. - Τελειώστε τουλάχιστον τον καφέ σας, σας έχει ανέοει το αίμα στο κεφάλι. Κοιτάξτε πόσο κόκκινη είστε. - Είμαι κόκκινη , Ζοζέτ! είπε αυτή πηγαίνοντας να κοι ταχθεί σ' έναν καθρέφτη που ο κασίτερός του ήταν χαλα σμένος και έδειχνε τα χαρακτηριστικά της ανάποδα. Θεέ μου! σκέφτηκε η δεσποινίς Κορμόν, τι θα γίνει αν πάω άσχημη ! Έλα, Ζοζέτ, έλα, κορίτσι μου , οοήθησέ με να ντυθώ. Θέλω να 'μαι έτοιμη πριν σελώσει ο Ζακλέν την Πηνελόπη . Αν δεν μπορείς να ξαναοάλεις τα πακέτα μου στο αμάξι , προτιμώ να τα παρατήσω εδώ παρά να χάσω έστω κι ένα λεπτό. Αν έχετε καταλάοει καλά την υπεροολική μονομανία στην οποία είχε οδηγηθεί η δεσποινίς Κορμόν από την επιθυμία της να παντρευτεί, θα συμμεριστείτε τη συγκίνη σή της. Ο άξιος θείος ανήγγειλε στην ανιψιά του ότι ο κύ ριος ντε Τρουαοίλ, παλιός στρατιωτικός στην υπηρεσία της Ρωσίας, εγγονός ενός από τους καλύτερους φίλους του , επιθυμούσε να αποσυρθεί στην Αλενσόν και ζητούσε τη φιλοξεν ία του , επικαλούμενος τη φιλία που συνέδεε τον αοά με τον παππού του , τον υποκόμη ντε Τρουαοίλ, ίλαρχο τον καιρό του Λουδοοίκου του 150υ . Ο τρομοκρα τημένος παλιός γενικός οικάριος εκπλιπαρούσε την ανι ψιά του να επιστρέψει για να τον οοηθήσει να υποδεχτούν τον ξένο τους και να του αποδώσουν τις τιμές του σπιτιού , γιατί, αν καθυστερούσε λίγο η επιστολή , υπήρχε περίπτω ση να του πέσει απρόσμενα στην αγκαλιά ο κύριος ντε Τρουαοίλ το ίδιο 6ράδυ . Μετά απ' αυτό τογράμμα, ποιος μπορούσε να νοιαστεί για τις φροντίδες που απαιτούσε το Πρεμποντέ; Τη στιγμή αυτή ο φύλακας και ο κηπουρός, μάρτυρες του τρόμου της κυρίας τους, στέκονταν αμίλητοι περιμένοντας τις διαταγές της. Όταν τη σταμάτησαν κα θώς πηγαινοερχόταν για να πάρουν τις κατάλληλες οδη γίες, για πρώτη φορά στη ζωή της η δεσποινίς Κορμόν , η δεσποτική γεροντοκόρη που επιτηρούσε τα πάντα μόνη Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


123

στο Πρεμποντέ, τους πέταξε ένα κ άντε όπως θέλετε! που τους αποσΟόλωσε · γιατί η κυρία τους έφτανε τη διαχειρι στική μέριμνα στο σημείο να μετράει τους καρπούς της και να τους κατατάσσει κατά είδη , ώστε να κανονίζει την κατανάλωση ανάλογα με τον αριθμό κάθε είδους φρού του . - Νομίζω πως ονειρεύομαι, είπε η Ζοζέτ ολέποντας την κυρία της να πετάει στις σκάλες σαν ελέφαντας προικι σμένος απ' το Θεό με φτερά. Σε λίγο, παρά την κατακλυσμιαία οροχή που έριχνε, η δεσποινίς έφυγε από το Πρεμποντέ αφήνοντας εντελώς λάσκα τα σκοινιά στους ανθρώπους της . Ο Ζακλέν δεν τόλμησε να πάρει την πρωτοοC'υλία και να επιταχύνει το μικρό συνηθισμένο τροτ της γαλήνιας Πηνελόπης, που , όμοια με τη συνονόματή της όμορφη οασίλισσα, έκανε τό σα οήματα μπρος όσα έκανε και πίσω . Βλέποντας αυτή τη συμπεριφορά, η δεσποινίς διέταξε με επιτακτική φωνή τον Ζακλέν να κάνει την καημένη κατάπληκτη φοράδα να καλπάσει, με μαστιγιές αν χρειαζόταν· τόσο πολύ φοοό ταν μήπως δεν έορισκε χρόνο να τακτοποιήσει το σπίτι για να υποδεχτεί τον κύριο ντε ΤρουαΟίλ. Υπολόγιζε ότι ο εγγονός ενός φίλου του θείου της δεν μπορούσε να 'ταν πάνω από σαράντα χρόνων· ένας στρατιωτικός έπρεπε να 'ναι εργένης επομένως, υπήρχε η ελπίδα, αν οοηθούσε οέοαια και ο θείος της, να μην έογαινε από το σπίτι ο κύ ριος ντε Τρουαοίλ στην κατάσταση στην οποία θα έμπαι νε. Παρόλο που η Πηνελόπη κάλπαζε, η δεσποινίς Κορ μόν , που είχε το νου της στις τουαλέτες της και ονειρευό ταν μια πρώτη νύχτα γάμου, είπε πολλές φορές στον Ζα κλέν ότι δεν πήγαινε γρήγορα. Λικνιζόταν μέσα στην κα ριόλα, χωρίς να απαντάει στις ερωτήσεις της Ζοζέτ, και μιλούσε μόνη της σαν πρόσωπο που γυρνάει στο μυαλό του μεγάλα σχέδια. Τέλος η καριόλα έφτασε στο μεγάλο δρόμο της Αλενσόν που ονομάζεται οδός Σαιν-Μπλεζ μπαίνοντας από την πλευρά του Μορτάν· κοντά στο μέγα ρο ντε Μορ όμως παίρνει το όνομα οδός ντε λα Προτ ντε Σεέζ και γίνεται οδός Μπερκάιγ καταλήγοντας στην οδό Digitized by 10uk1s, May 2010

124

HONORE ΟΕ BALZAC

ντε Μπρετάν . Αν έκανε μεγάλο θόρυ60 στην Αλενσόν η αναχώρηση της δεσποινίδας Κορμόν, ο καθένας μπορεί να φανταστεί τον πάταγο που θα 'πρεπε να έκανε η επ ι στροφή της την επομένη της εγκατάστασής της στο Πρεμ ποντέ κα ι με μια κατακλυσμιαία 6ροχή που της μαστίγωνε το πρόσωπο, χωρίς να φαίνεται όμως πως την ένοιαζε . Όλοι παρατήρησαν τον τρελό καλπασμό της Πηνελόπης , τ ο γεμάτο κρυψίνοια πρόσωπο του Ζακλέν, την πρωινή ώρα, τα πακέτα άνω κάτω , τη ζωηρή συζήτηση τέλος της Ζοζέτ και της δεσποινίδας Κορμόν, την ανυπομονησία τους ιδίως. Τα αγαθά του σπ ιτ ιού του Τρουα6ίλ 6ρίσκον ταν ανάμενα στην Αλενσόν και στο Μορτάν, η Ζοζέτ γνώρ ι ζε τα διάφορα παρακλάδ ια της ο ικογένε ιας ντε Τρουα6ίλ. Μια λέξη που είπε η Δεσποινίς όταν έψ:ασαν στο λιθόστρωτο της Αλενσόν είχε 6άλε ι και τη Ζοζέτ στην περιπέτεια· άρχισε μια συζήτηση μεταξύ τους και τελικά έφτασαν κα ι ο ι δυο στο συμπέρασμα ότ ι ο ντε Τρουα6ίλ έπρεπε να ήταν ένας ευγενής ανάμεσα σαράντα και σα ράντα δύο χρόνων, εργένης , ούτε πλούσ ιος ούτε φτωχός. Η Δεσποινίς έ6λεπε τον εαυτό της υποκόμισσα ντε Τρουα6ίλ. - Κ ι ο θείος μου που δεν μου λέε ι τίποτε, που δεν ξέρει τίποτε, που δεν μαθαίνει τίποτε; Ω ! Τι θείος είναι αυτός! Θα ξεχνούσε τη μύτη του αν δεν ήταν κολλημένη στο πρό σωπό του ! Δεν έχετε παρατηρήσει ότι σε παρόμοιες περιστάσεις οι γεροντοκόρες γ ίνονται σαν τον Ρ ιχάρδο τον 30 1 1 7 , πνευμα τώδεις, άγρ ι ες, 6 ιαστικές, δηκτικές και ότ ι δεν σέ60νται π ια τίποτε, σαν τους μεθυσμένους κληρικού ς ; Στο λεπτό η πόλη της Αλενσόν έμαθε. από την άκρη της οδού Σαιν Μπλεζ ως την πόρτα του Σεέζ, αυτήν τη 6ιαστική επι στροφή κάτω από αντίξοες συνθήκες και αναταράχτηκε ως τα έγκατά της, δημόσια και ιδιωτικά. Οι μαγείρισσες, οι έμπορο ι , ο ι δια6άτες έλεγαν αυτό το νέο από πόρτα σε πόρτα· ύστερα ανέ6αινε και πιο πάνω. Π ολύ γρήγορα οι λέξεις: « Η δεσποινίς Κορμόν επέστρεψ ε ! » έσκαγαν σαν Οόμ6ες σ' όλα τα νοικοκυρ ι ά. Τη στιγμή εκείνη ο Ζακλέν Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


125

πηδούσε από τον πάγκο του από γυαλισμένο ξύλο στον οποίο καθόταν με μια κίνηση που ήταν άγνωστη στους εβενουργούς άνοιξε μόνος του τη μεγάλη πράσινη πόρτα, τη στρογγυλή στο επάνω μέρος, την κατάκλειστη σαν να είχε πένθος το σπίτι, γιατί κατά την απουσία της δεσποί νίδας Κορμόν δεν γίνονταν συγκεντρώσεις. Στις περι πτώσεις αυτές οι πιστοί δεξι(ονονταν ο καθένας με τη σει ρά του τον αβά ντε Σποντ. Ο κύριος ντε Βαλουά ξεπλήρω σε την οφειλή του καλώντας τον να γευματίσει στου μαρ κησίου ντ' Εγκρινιόν. Ο Ζακλέν κάλεσε μ' ένα σφύριγμα την Πηνελόπη την οποία είχε αφήσει στη μέση του δρό μου' το ζώο, συνηθισμένο σ' αυτήν την άσκηση, γύρισε μόνο του , πέρασε την πόρτα, έστριψε μέσα στην αυλή με τρόπο ώστε να μην πειράξει το παρτέρι των λουλουδιών. Ο Ζακλέν την ξανάπιασε απ' το χαλινάρι και οδήγησε την άμαξα μπρος στο κεφαλόσκαλο. - Μαριέτα! φ(οναξε η δεσποινίς Κορμόν. Η Μαριέτα όμως έκλεινε εκείνη τη στιγμή τη μεγάλη πόρτα. - Δεσποινί.ς; - Αυτός ο κύριος δεν ήρθε; - Όχι , Δεσποινίς. - Κι ο θείος μου ; - Είναι στην εκκλησία, Δεσποινίς. Ο Ζακλέν και η Ζοζέτ βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στο πρώτο σκαλοπάτι του κεφαλόσκαλου και άπλωναν τα χέ ρια τους για να μανουβράρουν την κυρία τους που εκείνη τη στιγμή είχε ανασηκωθεί μέσα στην καριόλα και κρα τιόταν από τα κουρτινάκια. Τέλος η Δεσποινίς ρίχτηκε στα χέρια τους, επειδή εδώ και δυο χρόνια δεν ήθελε πια να διακινδυνεύει χρηάιμοποιώντας το σιδερένιο αναοο λέα που ήταν στερεωμένος στο αμαξάκι μ' ένα φοοερό μη χανισμό με μεγάλα μπουλόνια. Όταν ορέθηκε η δεσποινίς Κορμόν τελικά πάνω στο κεφαλόσκαλο, κοίταξε την αυλή της με ικανοποιημέ.νο ύφος. - Εμπρός, εμπρός, Μαριέ.τα, αφήστε τη μεγάλη πόρτα κι ελάτε εδώ. Digitized by 10uk1s, May 2010

126

HONORE DE BALZAC

- Βρομάει μπαρούτι, είπε ο Ζακλέν στη Μαριέτα όταν η μαγείρισσα πέρασε κοντά απ' την καριόλα. - Λοιπόν, παιδί μου , τι προμήθειες έχεις; είπε η δεσποινίς Κορμόν αφού κάθισε στον πάγκο του προθαλάμου σαν άνθρωπος ξεθεωμένος απ' την κούραση . - Μα, καμία, είπε η Μαριέτα ακουμπώντας τις γροθιές στους γοφούς της . Η Δεσποινίς ξέρει καλά ότι , όταν απουσιάζει, ο κύριος αοάς γευματίζει πάντα στην πόλη· χτες πήγα να τον αναζητήσω στης δεσποινίδας Αρμάνδης. - Πού είναι λοιπόν; - Ο κύριος αοάς είναι στην εκκλησία, δεν θα επιστρέψει πριν από την τρίτη ώρα. - Ο θείος μου δεν σκέφτεται τίποτε. Έπρεπε να σου πει νας πας στην αγορά! Πήγαινε, Μαριέτα· χωρίς να πετάς τα λεφτά, πάρε απ' όλα, πάρε ό ,τι καλό, ωραίο, ντελικάτο Ορεις. Πήγαινε στους εμπόρους να δεις αν έφεραν πατέ. Θέλω καραοίδες από τα νερά του Μπριγιάντ. Τι ώρα εί ναι; - Παρά τέταρτο εννιά. - Θεέ μου , Μαριέτα, μη χάνεις τον καιρό σου με φλυαρίες, το πρόσωπο που περιμένει ο θείος μου μπορεί να φτάσει από τη μια στιγμή στην άλλη · αν χρειαστεί να του προσφέρουμε πρόγευμα, θα τα κάνουμε τελείως μούσκε μα. Η Μαριέτα στράφηκε προς την καταϊδρωμένη Πηνελό πη και κοίταξε τον Ζακλέν μ' ένα ύφος που ήθελε να πει: «Αυτή τη φορά η Δεσποινίς θα τσακώσει σύζυγο». - Ο ι δυο μας τώρα, Ζοζέτ, είπε η γεροντοκόρη, πρέπει να δούμε πού θα κοιμίσουμε τον κύριο ντε ΤρουαΟίλ. Με τι ευτυχία ειπώθηκε αυτή η φράση ! Έχουμε Υα κοι μίσουμε ΤΟΥ κύριο Υτε ΤρουαΌίλ: πόσες ιδέες υπήρχαν μέ σα σ' αυτές τις λέξεις! Η γεροντοκόρη ήταν κατακλυσμένη από ελπίδες. - Θέλετε να τον κοιμίσουμε στο πράσινο δ ω μάτιο ; - Σ' εκείνο του μονσενιέρ του επισκόπου; Όχι , είναι πολύ κοντά στο δικό μου , είπε η δεσποινίς Κορμόν. Ε ίναι καλό για τον μονσενιέρ l l R, που είναι άγιος άνθρωπος . Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


127

- Δώστε του το δωμάτιο του θείου σας. - Είναι τόσο γυμνό , που θα 'ταν άπρεπο. - Κυρία, Δεσποινίς! 6άλτε ένα κρε6άτι στο μπουντουάρ σας, έχει τζάκι εκεί. Ο Μορό θα 6ρει στο μαγαζί του ένα κρε6άτι περίπου όμοιο με την ταπετσαρία. - Έχεις δίκιο, Ζοζέτ. Ε, λοιπόν, τρέχα στου Μορό' συ ζήτα μαζί του τι πρέπει να κάνουμε, σ' το αναθέτω αυτό. Αν το κρε6άτι (το κρε6άτι του κύριου ντε Τρουα6ίλ!) μπορεί να ανε6εί το απόγευμα δίχως να το καταλά6ει ο κύριος ντε Τρουα6ίλ, στην περίπτωση που θα ερχόταν όσο θα 'ναι εδώ ο Μορό, το θέλω πολύ . Αν ο Μορό δεν θέλει να δεσμευτεί, θα 6άλω τον κύριο ντε Τρουα6ίλ στο πράσινο δωμάτιο, αν και θα 'ναι πολύ κοντά μου. Η Ζοζέτ έφυγε, η κυρία της όμως την ξαναφώναξε. - Πες τα όλα στον Ζακλέν, φώναξε με φωνή δυνατή και τρομοκρατημένη , ας έρθει κι αυτός μαζί σου στου Μορό! Την τουαλέτα μου λοιπόν! Σκέψου να μ' αιφνιδίαζε έτσι ο κύριος ντε Τρονα6ίλ, χωρίς να 'ναι εδώ ο θείος μου για να τον υποδεχτεί! Αχ! θείε μου, θείε μου ! Έλα, Ζοζέτ, να με 60ηθήσεις να ντυθώ. - Μ α η Πηνελόπη! είπε απερίσκεπτα η Ζοζέτ. Τα μάτια της δεσποινίδας Κορμόν σπινθηρο6όλησαν για πρώτη φορά στη ζωή της: «Πάντα η Πηνελόπη ! Η Πη νελόπη εδώ, η Πηνελόπη εκεί! Η Πηνελόπη είναι λοιπόν η κυρία του σπιτιού ;» - Μα είναι μούσκεμα και δεν έχει φάει τη 6ρώμη της! - Ας σκάσει! φώναξε η δεσποινίας Κορμόν. Εγώ όμως θα παντρευτώ, σκέφτηκε μέσα της. Ακούγοντας αυτή τη λέξη , που της φάνηκε κάτι όμοιο με ανθρωποκτονία, η Ζοζέτ έμεινε για μια στιγμή απο σ60λωμένη ' ύστερα κουτρου6άλησε απ' το κεφαλόσκαλο μ' ένα νεύμα της κυρίας της. - Η Δεσποινίς έχει το διά60λο μέσα της, Ζακλέν! ήταν η πρώτη κου6έντα της Ζοζέτ. Όλα λοιπόν ταίριαζαν εκείνη τη μέρα για να γίνει το μεγάλο απροσδόκητο γεγονός που θα αποφάσιζε για τη ζωή της δεσποινίδας Κορμόν. Η πόλη ήταν ήδη άνω κάτω Digitized by 10uk1s, May 2010

128

HONORE DE BALZAC

εξαιτίας των πέντε επι6αρυντικών στοιχείων που συνό δευαν την ξαφνική επιστροφή της δεσποινίδας Κορμόν, δηλαδή : της κατακλυσμιαίας 6ροχής, του καλπασμού της λαχανιασμένης, ιδρωμένης και καταπληγωμένης Πηνελό πης, της πρωινής ώρας, των ανακατεμένων πακέτων και του σημαδιακού ύφους της ανήσυχης γεροντοκόρης . Ό ταν έκανε η Μαριέτα την εισ60λή της στην αγορά για να τα σηκώσει όλα, όταν πήγε ο Ζακλέν στο μαγαζί του μεγα λύτερου ταπετσιέρη της Αλενσόν, οδός ντε λα Πορτ ντε Σ εέζ, δυο 6ή ματα από την εκκλησία, για να 6ρει ένα κρε6άτι, δόθηκε αφορμή για τις πιο φο6ερές εικασίες. Συζη τούσαν αυτό το περίεργο ζήτημα στην Κουρ, στην Προ μνάντ' ασχολούνταν όλος ο κόσμος, ακόμη και η δεσποι νίς Αρμάνδη στην οποία 6ρισκόταν ο ιππότης ντε Βα λουά. Μέσα σε δυο μέρες η πόλη της Αλενσόν είχε ανα στατωθεί από γεγονότα τόσο ση μαντικά, που μερικές γυ ναικούλες έλεγαν: « 'Ηρθε η συντέλεια του κόσμου ! » Η τε λευταία αυτή είδηση συνοψίστηκε σ' όλα τα σπίτια με τούτη τη φράση: « Τι συμ6αίνει λοιπ6ν στους Κορμόν ;» Ο α6άς ντε Σποντ, που ρωτήθηκε πολύ επίμονα όταν 6γήκε από τον 'Αγιο Λεονάρδο για να κάνει περίπατο στην Κουρ μαζί με τον α6ά Κουτυριέ, απάντησε αγαθά ότι πε ρίμενε τον υποκόμη ντε Τρουα6ίλ, ευγενή στην υπηρεσία της Ρωσίας την εποχή της φυγής, ο οποίος ερχόταν να κα τοικήσει στην Αλενσόν . Από τη δεύτερη ως την πέμπτη ώρα ένα είδος χειλικού τηλέγραφου μπήκε σε λειτουργία μέσα στην πόλη και πληροφόρησε όλους τους κατοίκους ότι η δεσποινίς Κορμόν είχε 6ρει επιτέλους ένα σύζυγο διά αλληλογραφίας και ότι επρόκειτο να παντρευτεί τον υποκόμη ντε Τρουα6ίλ. Εδώ έλεγαν: ο Μορ6 φτιάχνει τώρα το κρε6άτι. Εκεί: το κρε6άτι είχε έξι πόδια. Το κρε6άτι είχε τέσσερα πόδια στης κυρίας Γκρανσόν , οδός ντι Μπερκάιγ. Ήταν ένα απλό ντι6άνι στου ντι Ρονσερέ, όπου γευμάτιζε ο ντι Μπουσκιέ. Οι μικροαστοί ισχυρί ζονταν πως στοί.χιζε χίλια εκατό φράγκα. Γενικά έλεγαν ότι ο λυγαρισμός γινόταν δίχως τον ξενοδόχο. Λίγο πιο κάτω, οι κυπρίνοι είχαν ακρι6ύνε ι ! Η Μαριέτα είχε ριχτεί Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


129

στην αγορά και τη διαγούμισε. Ψηλά στην οδό Σαιν Μπλεζ, η Πηνελόπη θα 'πρεπε να είχlO σκάσει. Ο θάνατος αυτός θεωρούνταν αμφίβολος στο σπίτι του γενικού ει σπράκτορα. Μολοταύτα, ήταν εντελώς σίγουρο για τη Νομαρχία ότι το ζώο είχε ξεψυχήσει καθώς περνούσε την πόρτα του μεγάρου Κορμόν, με τόση ορμή έπεσε η δεσποι νίς Κορμόν πάνω στο θύμα της . Ο σελοποιός που έμενε στη γωνιά της οδού ντε Σεέζ φάνηκε αρκετά τολμηρός και πήγε να ρωτήσει αν συνέβη κάτι στην άμαξα της δεσποι νίδας Κορμόν, προκειμένου να μάθει αν είχε ψοφήσει η Πηνελόπη. Από την πάνω άκρη της οδού ντι Μπεργκάιγ ως την κάτω άκρη της οδού Σαιν-Μπλεζ, όλοι έμαθαν ότι , χάρη στις φροντίδες του Ζακλέν , η Πηνελόπη, αυτό το βουΟό θύμα της αφροσύνης της κυρίας της , ζούσε ακόμη. πάντως έμοιαζε να υποφέρει πολύ. Σ' όλη την οδό ν.ε Μπρετάν, ο υποκόμης ντε Τρουαβίλ ήταν ένας απένταρος δευτερότοκος, επειδή η περιουσία του Περς ανήκε στο μαρκήσιο ντε Τρουαβίλ, πατρίκιο της Γαλλίας, που είχε δύο παιδιά. Ο γάμος αυτός ήταν μεγάλη τύχη για το φτω χό Έμιγκρέ , ο υποκόμης ήταν υπόθεση της δεσποινίδας Κορμόν' η αριστοκρατία της οδού ντε Μπρετάν επιδοκί μαζε τον γάμο με το επιχείρημα ότι η γεροντοκόρη δεν μπορούσε να αξιοποιήσει καλύτερα την περιουσία της . Γ ι α την αστική τάξη, όμως, ο υποκόμης ντε Τρουαβίλ ήταν ένας Ρώσος στρατηγός που είχε πολεμήσει εναντίον της Γαλλίας, που επέστρεφε με μια μεγάλη περιουσία την οποία είχε κερδίσει στην αυλή της Αγίας Π ετρούπολης ήταν ένας ξένος, ένας από τους συμμάχου ς που μισούσαν οι Φιλελεύθεροι. Ο αοάς ντε Σποντ είχε μεσολαβήσει ύπουλα για να γίνει αυτός ο γάμος. Όλα τα πρόσωπα που είχαν το δικαίωμα να μπαίνουν στο σπίτι της δεσποινίδας Κορμόν όπως έμπαιναν στο δικό τους, υποσχέθηκαν στον εαυτό τους να πάνε να τη δουν το Οράδυ. Κατά τη διάρ κεια αυτής της αναστάτωσης όλης της πόλης, που έκανε τους πάντες να ξεχάσουν σχεδόν τη Σουζάνα, η δεσποι νίας Κορμόν ήταν εξίσου ταραγμένη' ένιωθε εντελώς πρωτόφαντα συναισθήματα. Καθώς κοίταξε το σαλόνι Digitized by 10uk1s, May 2010

130

HONORE DE BALZAC

της, το μπουντουάρ της, το γραφείο, την τραπεζαρία, κυ ριεύτηκε από έντονη ανησυχία. Ένας είδος δαίμονα της έδειχνε γελώντας σαρκαστικά αυτήν τη γέρικη πολυτέ λεια' τα ω ραία πράγματα που θαύμαζε από μικρή γίνον ταν ύποπτα, κατηγορούνταν για γηρατειά. Είχε τελικά εκείνον το φό60 που καταλαμ6άνει σχεδόν όλους τους συγγραφείς, τη στιγμή που δια6άζουν ένα έργο το οποίο πιστεύουν ότι είναι τέλειο σε κάποιον απαιτητικό ή ασυγ κίνητο κριτικά' οι πρωτότυπες καταστάσεις μοιάζουν πο λυχρησιμοποιημένες οι πιο καλά, οι πιο σχολαστικά στη μένες φράσεις μοιάζουν ύποπτες ή χωλές οι εικόνες μορ φάζουν ή αναιρούν η μια την άλλη , το λάθος είναι ολοφά νερο παντού . Έτσι και η καημένη η κοπέλα έτρεμε μήπως έ6λεπε στα χείλη του κυρίου ντε Τουα6ίλ ένα περιφρονη τικό χαμόγελο για το σαλόνι της φο6όταν μήπως τον έ6λεπε να ρίχνει ένα ψυχρό 6λέμμα σ' αυτήν την αρχαία tραπεζαρία' κοντολογ ίς ανησυχούσε μήπως το κάδρο γερνούσε τη ζωγραφιά. Αν οι αρχαιότητες αυτές έριχναν μια εικόνα γηρατειών και στο δικό της πρόσωπο; Το ερώ τημα αυτό της έφερνε ανατριχίλα. Τη στιγμή αυτή ήταν πρόθυμη να δώσει το ένα τέταρτο των οικονομιών της για να μπορέσει να ανακαινίσει το σπίτι της σ' ένα δευτερόλε πτο χτυπώντας το μ' ένα μαγικό ραδδί. Υπάρχει επηρμέ νος στρατηγός που να μην έτρεμε την παραμονή μιας μά χης; Η καη μένη η κοπέλα 6ρισκόταν ανάμεσα σ' ένα Αού στερλιτς και σ' ένα Βατερλό l 19. Κυρία υποκό μισσα ντε Τρουα6ίλ, έλεγε μέσα της, τι ωραίο όνομα! Ο ι περιουσίες μας θα έμπαιναν τουλάχι στον σ' ένα καλό σπίτι. Βρισκόταν στα νύχια μιας υπερδιέγερσης που έκανε να σκιρτούν οι πιο λεπτές νευρικές διακλαδώσεις της και οι θηλές τους, που ήταν θαμμένες εδώ και πάρα πολύ καιρό μέσα στο πάχος. Όλο της το αίμα, μαστιγωμένο από την ελπίδα, 6ρισκόταν σε κίνηση. Ένιωθε πως είχε τη δύναμη να συζητήσει, αν χρειαζόταν , με τον κύριο ντε Τρουα6ίλ. Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για την ενεργητικότητα με την οποία κινούνταν η Ζοζέτ, ο Ζακλέν, η Μαριέτα, ο Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


131

Μορό και οι αοηθοί του . Ήταν αιασύνη μυρμηγκιών απα σχολημένων με τα ααγά τους. Όλα όσα διατηρούνταν τό σο καθαρά χάρη στην καθημερινή φροντίδα, σιδερώθη καν , αουρτσίστηκαν , πλύθηκαν, γυαλίστηκαν . Οι πορσε λάνες την η μερών της δόξας είδαν πάλι το φως. Τα δα μα σκωτά σεραίτσια τα αριθμη μένα με το Α, το Β , το Γ και το Δ αγήκαν από τα έγκατα όπου κείτονταν κάτω από μια τριπλή φρουρά καλυμμάτων εξοπλισμένων με σειρές από φοαερές καρφίτσες. Τα πιο ανεκτίμητα ράφια της αιαλιο θήκης εξετάστηκαν εξονυχιστικά. Τέλος η Δεσποινίς θυ σίασε τρεις μποτίλιες με το περίφημο λικέρ της κυρίας Αμπού 12Ο, της πιο λαμπρής υπερπόντιας ποτοποιού και της πιο αγαπητής στους λάτρεις του είδους. Χάρη στην αφοσίωση των υπασπιστών της , η Δεσποινίς μπορούσε να παρουσιαστεί στο πεδίο της μάχης. Τα διάφορα όπλα, τα έπιπλα, ο εξοπλισμός της κουζίνας, τα κανόνια του γραφείου , τα τρόφιμα, .τα εφόδια, τα αποθέματα ήταν έτοιμα σ' όλη τη γραμμή του μετώπου . Ο Ζακλέν, η Μα ριέτα και η Ζοζέτ πήραν διαταγή να αάλουν την επίσημη στολή του ς. Ο κήπος χτενίστηκε με την τσουγκράνα. Η γε ροντοκόρη λυπήθηκε που δεν μπορούσε να αναγκάσει τα αηδόνια τα φωλιασμένα στα δέντρα να της χαρίσουν τους πιο ωραίους λαρυγγισμούς τους. Τέλος, γύρω στην τέταρ τη ώρα, τη στιγμή που ο ααάς ντε Σποντ επέστρεφε στο σπίτι, τη στιγμή που η Δεσποινίς μάταια πίστευε ότι είχε αάλει το πιο κοκέτικο φόρεμα, ότι είχε ετοιμάσει το πιο θεσπέσιο γεύμα, ακούστηκε το κλικ-κλακ μιας ταχυδρομι κής άμαξας στο Βαλ Νομπλ. Αυτός είναι! είπε μέσα της νιώθοντας αιτσιές στην καρ διά. Πράγματι , μετά από τόσα κουτσομπολιά, μια ταχυδρο μική άμαξα, μέσα στην οποία αρισκόταν ένα κύριος μόνος του, έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση καθώς κατέααινε από την οδό Σεν-Μπλεζ και την οδό ντι Κουρ, που μερικά χα μίνια και γέροι την είχαν ακολουθήσει και τώρα ήταν μα ζεμένοι μπροστά στην πόρτα του μεγάρου Κορμόν για να τη δουν να μπαίνει. Ο Ζακλέν , που μυριζόταν στον αέρα Digitized by 10uk1s, May 2010

132

ΗΟΝΟRέ DE BALZAC

και το δικό του γάμο, είχε ακούσει το κλικ-κλακ στην οδό Σεν-Μπλεζ κι είχε ανοίξει τα δύο φύλλα της μεγάλης πόρ τας. Ο αμαξάς, που ήταν γνωστός του , έδειξε την τέχνη του στρίοοντας επιδέξια και σταματώντας μπροστά στο κεφαλόσκαλο . Καταλαοαίνετε οέοαια πως ο Ζακλέν τον αντάμειψε δεόντως προσφέροντάς του άφθονο πιοτό. Ο αοάς υποδέχτηκε το φιλοξενούμενό του, ενώ η άμαξα απογυμνώθηκε με μια γρηγοράδα ανάλογη μ' εκείνη που θα 'δειχαν κλέφτες που δεν τους παίρνει η ώρα. Μπήκε στο αμαξοστάσιο , η μεγάλη πόρτα έκλεισε και μέσα σε λί γα λεπτά δεν υπήρχε πια κανένα ίχνος από την άφιξη του κυρίου ντε ΤρουαΟίλ. Ποτέ δυο χημικές ουσίες δεν ενώθη καν με την ταχύτητα με την οποία απορρόφησε ο οίκος Κορμόν τον κύριο ντε ΤρουαΟίλ. Η Δεσποινίς, που η καρ διά της χτυπούσε σαν την καρδιά της σαύρας που πιάνει ένας οοσκός, έμεινε ηρωικά στην πολυθρόνα της κοντά στο τζάκι. Η Ζοζέτ άνοιξε την πόρτα και ο υποκόμης ντε Τρουαοίλ παρουσιάστηκε μπροστά στη γεροντοκόρη ακο λουθούμενος από τον αοά ντε Σποντ. - Ανιψιά μου , ιδού ο κύριος υποκόμης ντε Τρουαοίλ, εγγονός ενός από τους συμμαθητές μου στο κολλέγιο. - Κύριε ντε Τρουαοίλ, ιδού η ανιψιά μου, η δεσποινίς Κορμόν. Α! ο καλός θείος, τι ωραία που τα λέει! σκέφτηκε η Ρό ζα-Μαρία-Β ικτωρία. Για να τον ζωγραφίσουμε με δυο λέξεις, ο υποκόμης ντε Τρουαοίλ ήταν ένας ευγενής ντι Μπουσκιέ. Ανάμεσά τους υπήρχε όλη η διαφορά που χωρίζει το λαϊκό γένος από το ευγενές. Αν υπήρχε περίπτωση να ορίσκονταν εκεί και οι δύο, ακόμη και ο πιο λυσσασμένος φιλελεύθερος δεν θα μπορούσε να αρνηθεί την υπεροχή της αριστοκρατίας. Η δύναμη του υποκόμη είχε όλη τη διάκριση που χαρίζει η κομψότητα· οι γραμμές του διατηρούσαν μια μεγαλοπρε πή αξιοπρέπεια· είχε γαλάζια μάτια και μαύρα μαλλιά, χρώμα σταρένιο, και δεν έπρεπε να 'ταν μεγαλύτερος από σαράντα έξι χρόνων . Θα λέγατε πως ήταν ένας ωραίος Ισπανός που είχε διατηρηθεί μέσα στους πάγους της ΡωDigitized by 10uk1s, May 2010

Η


133

σίας. Οι τρόποι, το οάδισμα, η πόζα, όλα έδειχναν ένα δι πλωμάτη που είχε δει την Ευρώπη . Τα ρούχα ήταν εκείνα που ταιριάζουν σε ταξιδιώτη. Ο κύριος ντε Τρουαοίλ έμοιαζε όμως κουρασμένος γι' αυτό ο αοάς τον παρακά λεσε να περάσει στο δωμάτιο που είχε ετοιμαστεί γι' αυ τόν κι έμεινε κατάπληκτος όταν η ανιψιά του άνοιξε την πόρτα του μπουντουάρ, που είχε μεταμορφωθεί σε υπνο δωμάτιο. Η δεσποινίς Κορμόν και ο θείος της άφησαν τό τε τον ευγενή ξένο να ασχοληθεί με τα πράγματά του με τη οοήθεια του Ζακλέν, που κουοάλησε μέσα όλα τα απα ραίτητα πακέτα. Ο αοάς ντε Σποντ και η ανιψιά του πή γαν να περπατήσουν κατά μήκος του Μπριγιάντ ώσπου να τελειώσει την τουαλέτα του ο κύριος ντε ΤρουαΟίλ. Παρόλο που ο αοάς ντε Σποντ ήταν εντελώς τυχαία περισ σότερο αφηρημένος από το κανονικό, η δεσποινίς Κορμόν δεν ήταν λιγότερο απασχολημένη. Και οι δύο οάδιζαν σιωπηλοί. Η γεροντοκόρη δεν είχε συναντήσει ποτέ άντρα τόσο γοητευτικό σαν τον ολύμπιο υποκόμη . Δεν μπορούσε να πει α λα γερμανικά « Ιδού το ιδεώδες μου Ι »� αλλά ένιωθε συγκινη μένη από την κορφή ως τα νύχια κι έλεγε μέσα της: «Να ποιος είναι για μένα ! » . Αμέσως μετά πετάχτηκε για μια στιγ μή στη Μαριέτα για να μάθει αν το γεύμα μπο ρούσε να καθυστερήσει λίγο χωρίς να χάσει τίποτε από την ομορφιά του και, σαν ξαναγύρισε , είπε: - Θείε μου, αυτός ο κύριος ντε Τρουαοίλ είναι πολύ αγαπητός. - Μα, κόρη μου, δεν είπε ακόμη τίποτε, έκανε γελώντας ο αΟάς. - Μα αυτό φαίνεται στη στάση του , στη φυσιογνωμία του . Είναι άραγε εργένης ; - Δεν έχω ιδέα, απάντησε ο αοάς που εκείνη την ώρα σκεφτόταν μια συζήτηση που είχε κάνει με τον αοά Κου τυριέ σχετικά με τη Θεία Χάρη . Ο κύριος ντε Τρουαοίλ μου έγραψε πως επιθυ μούσε να αποκτήσει ένα σπίτι εδώ . - Αν ήταν παντρεμένος δεν θα ερχόταν μόνος, πρόσθε σε ο αοάς με αμέριμνο ύφος, επειδή δεν του περνούσε από το μυαλό πως η ανιψιά του μπορούσε να θέλει να πανDigitized by 10uk1s, May 2010

134

HONOR E DE BALZAC

τρευτεί. - Είναι πλούσιος; - Είναι δευτερότοκος ενός δευτερότοκου κλάδου , απάντησε ο θείος. Ο παππούς του ήταν ίλαρχος αλλά ο πατέρας αυτού του νέου έκανε έναν αποτυχημένο γάμο. - Αυτού του νέου! επανέλα6ε η γεροντοκόρη . Μου φαίνεται όμως, θείε μου , πως είναι σίγουρα σαράντα πέν τε χρονών, είπε γιατί ένιωθε μια υπερ60λική επιθυμία να ταιριάσει τις ηλικίες τους. - Ναι, είπε ο α6άς. Αλλά για ένα φτωχό ιερέα ε6δομήν τα χρονών , Ρόζα, ένας σαρανταπεντάρης φαίνεται νέος. Τη στιγμή αυτή όλη η Αλενσόν ήξερε ότι ο κύριος υπο κόμης ντε Τρουα6ίλ είχε φτάσει στο σπίτι της δεσποινίδας Κορμόν. Ο ξένος συνάντησε σε λίγο αυτούς που τον φιλο ξενούσαν και κάθισε μαζί τους θαυμάζοντας τον Μπρι γιάντ, τον κήπο και το σπίτι. - Κύριε α6ά, είπε, όλη η φιλοδοξία μου θα ήταν να 6ρω μια κατοικία παρόμοια μ' αυτήν εδώ. Η γεροντοκόρη είδε μια κρυφή εξομολόγηση σ' αυτή τη φράση και χαμήλωσε τα μάτια. - Θα πρέπει να σας αρέσει πολύ εδώ, δεσποινίς είπε ο υποκόμη ς . - Π ώ ς ν α μη μου αρέσει! Ανήκει στην οικογένειά μας από το 1574' εκείνη τη χρονιά ένας από τους προγόνους μας, επιμελητής στο δούκα της Αλενσόν, απέκτησε αυτό το οικόπεδο και το 'χτισε, είπε η δεσποινίς Κορμόν . Έχει ξύλινα υποστηλώματα. Ο Ζακλέν ανήγγειλε ότι το γεύμα ήταν έτοιμο και ο κύ ριος ντε Τρουα6ίλ πρόσφερε το μπράτσο του στην ευτυχι σμένη ΚOJΊ1έλα, που προσπάθησε να μη στηριχτεί πάνω του πολύ , γιατί φο6όταν ακόμη μήπως δείξει ότι προχωράει πάρα πολύ ! - Όλα είναι πολύ αρμονικά εδώ, είπε ο υποκόμης και έκατσε στο τραπέζι. - Τα δέντρα μας είναι γεμάτα πουλιά που μας χαρίζουν δωρεάν μουσική ' κανένας δεν το ενοχλεί και κάθε 6ράδυ κελαηδάει το αηδόνι , είπε η δεσποινίς Κορμόν . Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


135

- Μιλώ για το εσωτερικό του σπιτιού , διευκρίνισε ο υποκόμης που δεν είχε κάνει τον κόπο να μελετήσει τη δε σποινίδα Κορμόν και να καταλά6ει τη μηδαμινότητα του πνεύματός της. - Ναι, όλα έχουν τις σωστές αναλογίες, οι τονισμοί των χρωμάτων, τα έπιπλα, η φυσιογνωμία του σπιτιού. - Μας στοιχίζει όμως ακρι6ά, οι φόροι είναι τεράστιοι, απάντησε η εξαίρετη κοπέλα εντυπωσιασμένη από τη λέξη

σωστές αναλογίες. - Α! Οι φόροι είναι μεγάλοι εδώ ; ρώτησε ο υποκόμης που , απορροφημένος στις σκέψεις του , δεν έπιασε καθό λου αυτήν την ασυναρτησία. - Δεν έχω ιδέα, είπε ο α6άς. Η ανιψιά μου έχει αναλά6ει τη διαχείριση των περιουσιών μας. - Οι φόροι είναι ασήμαντα πράγματα για τους πλού σιους, ξανάπε η δεσποινίς Κορμόν που καθόλου δεν ήθελε να φανεί φιλάργυρη . Όσο για τα έπιπλα, θα τα αφήσω όπως είναι, δεν θα αλλάξω τίποτα. Εκτός κι αν παντρευ τώ, οπότε θα πρέπει να συμφωνούν όλα εδώ μέσα με τα γούστα του αφέντη . - Έχετε μεγάλες αρχές, δεσποινίς, είπε χαμογελώντας ο υποκόμη ς , θα κάνετε έναν ευτυχισμένο . . . Ποτέ κανένας δεν μου 'πε τόσο ωραία λέξη , σκέφτηκε η γεροντοκόρη . Ο υποκόμης έδωσε συγχαρητήρια στη δεσποινίδα Κορ μόν για το σερ6ίρισμα, το φαγητό και την εμφάνιση του σπιτιού , ομολογώντας ότι νόμιζε καθυστερημένη την επαρχία και ότι τώρα την έ6ρισκε πολύ confortableI 2 I • Τ ι λέξη είναι πάλι αυτή, Θ ε έ μου ; σκέφτηκε αυτή . Πού είναι τώρα ο ιππότης ντε Βαλουά για να απαντήσει; Con fortable; Υπάρχουν πολλές λέξεις γι αυτό ; Εμπρός, θάρ ρος, είπε μέσα της, ίσως είναι μια ρώσικη λέξη , δεν είμαι υποχρεωμένη να απαντήσω. Μα , απάντησε αυτή νιώθον τας τη γλώσσα της λυμένη όπως νιώθουν όλα σχεδόν τα ανθρώπινα πλάσματα όταν 6ρίσκονται σε μια κρίσιμη πε ρίσταση , κύριε, έχουμε εδώ την πιο λαμπρή παρέα. Η πό λη συναντιέται ακρι6ώς στο σπίτι μου. Θα μπορέσετε να Digitized by 10uk1s, May 2010

136

HONORE DE BALZAC

το κρίνετε αυτό γρήγορα, επειδή ορισμένοι από τους πι στούς μας θα έχουν πληροφορηθεί σίγουρα την επιστροφή μου και θα έρθουν να με δουν. Έχουμε τον ιππότη ντε Βαλουά. έναν κύριο της παλαιάς αυλής, άνθρωπο με απε ριόριστο πνεύμα και γούστο' ύστερα τον κύριο μαρκήσιο ντ' Εγκρινιόν και την αδελφή του δεσποινίδα Αρμάνδη (δάγκωσε τη γλώσσα της και πρόσθεσε) : μια αξιοθαύμα στη κοπέλα στο είδος της. Θέλησε να μείνει ανύπανδρη για να αφήσει όλη την περιουσία της στον αδελφό της και στον ανιψιό της. - Α, έκανε ο υποκόμης, μάλιστα, τους ντ' Εγκρινιόν τους θυμάμαι. - Η Αλενσόν είναι πολύ χαρούμενη, ξανάπε η γεροντο κόρη μια που είχε κάνει την αρχή . Δ ιασκεδάζουμε πολύ, ο γενικός εισπράκτορας δίνει χορούς, ο Νομάρχης είναι αξιαγάπητος άνθρωπος, ο κύριος επίσκοπος μας τιμά ενίοτε με την επίσκεψή του . . . - Τότε λοιπόν, απάντησε χαμογελώντας ο υποκόμης, έκανα καλά που ξαναγύρισα για να πεθάνω εδώ σαν το λαγό στη φωλιά του . - Κι εγώ επίσης, είπε η γεροντοκόρη , είμαι σαν το λαγό, πεθαίνω εκεί που κολλάω . Ο υποκόμης πήρε το απόφθεγμα αυτό για αστείο και χαμογέλασε . Αχ! είπε μέσα της η γεροντοκόρη , όλα θα πάνε καλά, με καταλα6αίνει τούτος εδώ ! Η συζήτηση κρατήθηκε σε γενικότητες. Χάρη σε μια από 'κείνες τις μυστηριώδεις, άγνωστες, απροσδιόριστες δυνάμεις, η δεσποινίς Κορμόν ξανά6ρισκε μέσα στο κεφάλι της, κάτω από την πίεση της λαχτάρας της να γίνει αγαπητή , όλες τις κομψές φράσεις του ιππότη ντε Βα λουά. Λες και ήταν σε μονομαχία όπου ο ίδιος ο διά60λος κανόνιζε πού θα πάει η σφαίρα του πιστολιού . Ποτέ αν τίπαλος δεν είχε σημαδευτεί καλύτερα. Ο υποκόμης ήταν υπερ60λικά αριστοκράτης για να μιλάει για το πόσο εξαίρετο ήταν το γεύμα' η σιωπή του όμως ήταν εγκώμιο. Π ίνοντας τα υπέροχα κρασιά που του σερ6ίριζε αφειδώς Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


137

ο Ζακλέν, έδειχνε πως αναγνώριζε τους φίλους του και πως τους ξανάορισκε με ζωηρή ευχαρίστηση , επειδή ο αληθινός γνώστης τ ων καλών πραγμάτων δεν χειροκρο τ εί, απολαμΟάνει. Ρωτούσε περίεργα να μάθει τ ις τ ιμές των οικοπέδων, των χωραφιών, των σπιτ ιών ' έοαλε τη δε σποινίδα Κορμόν να του περιγράψει λεπτομερειακά την περιοχή όπου ενώνονται ο Σαρτ και ο Μπριγιάντ . Παρα ξενεύτηκε με το ότ ι η πόλη ορισκόταν τόσο μακριά από το ποτάμι, η τοπογραφία της περιοχής τ ον απασχολούσε πο λύ . Ο σιωπηλός αοάς άφησε στην ανιψιά του το μονοπώ λιο τη ς κουΟέντας. Η Δεσποινίς είχε πιστ έψει στ ' αλήθεια ότ ι είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον του κυρίου ντε Τρουα οίλ, ο οποίος της χαμογελούσε με χάρη, ενώ δεχόταν κατ ά τη διάρκεια του γεύματος αυ τού περιποιήσεις που θα δεν δέχονταν σε δεκαπέντε μέρες ακόμη και οι πιο επιθυμη τοί υποψήφιοι γαμπροί . Ποτέ συνδαιτυ μόνας δεν είχε δεχτ εί τ όσες φροντ ίδες, δεν είχε αντ ιμετωπιστεί με τόση προσο χή . Θα λέγατ ε πως ή ταν ένας πολυαγαπημένος που επέ στ ρεφε μετά από καιρό στο ευτυχισμένο σπιτ ικό του . Η Δεσποινίς πρόολεπε πότε θα χρειαζόταν ψωμί ο υποκό μης, τον σκέπαζε με τη ματ ιά της θα τον είχε κάνει να σκάσει αν ή ταν λαίμαργος δεν ή τ αν όμως αυτό εξαίρετο δείγμα όλων όσων θα 'κανε αν τον ερωτ ευότ αν; Η Δε σποινίς δεν έκανε τη ολακ εία να υποτ ιμήσει τον εαυτό της, σήκωσε γενναία όλα τα πανιά της, ύψωσε όλες τ ις ση μαίες της, παρουσιάστηκε σαν οασίλισσα τη ς Αλενσόν και επαίνεσε τ ις μαρμελάδες της. Ζητ ούσε κοπλιμέντ α καθώς μιλούσε για τον εαυτό της σαν να είχαν πεθάνει όλοι οι ντελάληδές της. Κατάλαοε ότ ι άρεσε στον υποκόμη, γιατ ί η επιθυμία τη ς την είχε μεταμορφώσει τόσο πολύ , που είχε γίνει σχεδόν γυναίκα. Καθώς έπαιρναν το επιδόρπιο, άκουσε, όχι δίχως εσωτερική αγαλλίαση , τα πήγαινε έλα μέσα στον προθάλαμο και τους θορύοους στο σαλόνι που έδειχναν ότ ι είχε καταφτάσει η συνηθισμένη τη ς παρέα. Παρουσίασε αυ τήν τη ο ιασύνη στ ο θείο της και στον κύ ριο ντε Τρουαοίλ σαν απόδειξη της αγάπης που απολάμ οανε, ενώ δεν ή ταν παρά το αποτέλεσμα τη ς οξείας πεDigitized by 10uk1s, May 2010

138

HONORE DE BALZAC

ριέργειας που είχε κυριέψει όλη την πόλη . Ανυπομονών τας να εμφανιστεί μέσα σ' όλη της τη δόξα, η δεσποινίς Κορμόν είπε στον Ζακλέν ότι θα έπαιρναν τον καφέ και το λικέρ στο σαλόνι . Έτσι ο υπηρέτης εξέθεσε σε λίγο , μπρο στά στην ελίτ της κοινωνίας της Αλενσόν, τη μεγαλοπρέ πεια ενός λικέρ Σαξονίας, που έογαινε από το ερμάρι του μόνο δυο φορές το χρόνο. Το γεγονός αυτό παρατηρήθηκε απ' όλη την παρέα, που άρχισε να το συζητάει με χαμηλό τόνο . - Να πάρει ο δ ιάολος ! έκανε ο ντι Μπουσκιέ, δεν είναι παρά το λικέρ της κυρίας Αμπού που σεροίρουν μόνο στις τέσσερις μεγάλες γιορτές! - Πρόκειται σίγουρα για γάμο που έχει κανονιστεί εδώ και ένα χρόνο διά αλληλογραφίας, είπε ο κύριος πρόε δρος ντι Ρονσερέ . Ο διευθυντής του ταχυδρομείου παίρ νει εδώ κι ένα χρόνο επιστολές με γραμματόσημα από την Οδησσό της Ρωσίας. Η κυρία Γκρανσόν έφριξε. Ο κύριος ιππότης ντε Βα λουά , παρόλο που είχε φάει όσο τέσσερις, ήταν χλομός ακόμη και στο αριστερό μέρος του προσώπου του και είπε αφήνοντας να αποκαλυφθεί το μυστικό του: « Δεν ορίσκε τε ότι κάνει κρύο σήμερα, έχω παγώσει». - Είναι επειδή είναι κοντά η Ρωσία, έκανε ο ντι Μπου σκιέ. Ο ιππότης τον κοίταξε με ύφος που ήθελε να πει: « Καλά το 'πες» . Η δεσποινίς Κορμόν εμφανίστηκε τόσο ακτινοοόλα, τόσο θριαμοευτική που όλοι τη ορήκαν όμορφη . Η αφύσι κη αυτή λάμψη δεν οφειλόταν μόνο στο συναίσθημα· όλη η μάζα του αίματός της τρικύμιζε μέσα της από το πρωί, και τα νεύρα της ήταν τεντωμένα από το προαίσθημα μιας μεγάλης κρίσης: χρειαζόταν όλα αυτά τα πράγματα για να μπορέσει να μοιάζει τόσο λίγο με τον εαυτό της . Μ ε τ ί ευ τυχία έκανε τις επίσημες συστάσεις ανάμεσα στον υποκό μη και στον ιππότη , ανάμεσα σ' όλη την Αλενσόν και στον κύριο ντε Τρουαοίλ! Χάρη σε κάτι τυχαίο , που εύκολα μπορεί να εξηγηθεί, ο υποκόμης και ο ιππότης , αυτές οι Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


139

δυ ο αριστοκρατικές φύσεις, συναντήθηκαν στη στιγμή · αναγνώρισαν ο ένας τον άλλο και κο ιταζόντουσαν σαν άνθρωπο ι πο υ ανήκαν στην ίδια σφαίρα. Βάλθηκαν να συζητούν, όρθιο ι μπρο στά στο τζάκι, ενώ γύρω το υς σχη ματίστηκε ένας κύκλο ς που άκουγε με θρησκευτική σιγή τη συνο μιλία τ ους, παρόλο που γινόνταν sotto voce. Για να καταλάδετε καλά το απ οτ έλεσμα της σιωπής αυτής, πρέπει να φανταστείτε τη δεσπο ινίδα Κο ρμόν να ετο ιμά ζει τον καφέ του υπο τ ιθέμεν ου μνηστήρα της με την πλάτη γυρισμένη στο τζάκι. ΚΥΡΙΟΣ ΝΤΕ ΒΑΑΟΥΑ

Κύριε υπο κόμη , ακούγεται πως θα 'ρθετε να εγκατα σταθείτε εδώ . ΚΥΡΙΟΣ ΝΤΕ ΤΡΑΟΥ ΑΒΙΑ

Μάλιστα, κύριε, ήρθα να δρω σπίτι . . . (η δεσπο ινίς Κορμόν πλησιάζει με το φλιτζάνι στο χέρι) . Και μου χρειάζεται μεγάλο . . . (η δεσπο ινίς Κο ρμόν προ σφέρει το φλιτζάνι) για να στεγάσω την ο ικογένειά μου . (Τα μάτια της γεροντο κόρης πεταρίζουν ανήσυχα) . ΚΥΡΙΟΣ ΝΤΕ ΒΑΑΟΥ Α

Είστε παντρεμένο ς ; ΚΥΡΙΟΣ ΝΤΕ ΤΡΟΥ ΑΒΙΑ

Εδώ και δεκάξι χρόνια, με την κόρη της πριγκίπισσας Σερμπελόφ.

Η δεσπο ινίς Κ ορμόν έπεσε κεραυνόπληκτη . Ο ντι Μπο υσκιέ, π ου την είδε να τρεκλίζει, όρμηξε, την άρπαξε στα μπράτσα του , και του άνο ιξαν την πόρτα για να μπ ο ρέσει να περάσει ανενόχλητα μ' αυτ ό το τ εράστιο φο ρτίο . Digitized by 10uk1s, May 2010

140

HONORE DE BALZAC

Ο ορμητικός δη μοκράτης , συμβουλεμένος από τη Ζοζέτ, βρήκε τις δυνάμεις να κου6αλήσει τη γεροντοκόρη στο δωμάτιο, όπου την απόθεσε στο κρεβάτι. Η Ζοζέτ, οπλι σμένη με ένα λεπίδι, έσχισε τον πελώριο σφιγμένο κορσΙ Ο ντι Μπουσκιέ έριξε βάναυσα σταγόνες νερό στο πρόσω πο της δεσποινίδας Κορμόν και στα στήθη της που απλώ νονταν σαν πλημμύρα του Λ ίγηρα. Η άρρωστη άνοιξε τα μάτια, είδε τον ντι Μπουσκιέ, και η ντροπή την έκανε να βγάλει μια κραυγή καθώς αναγνώριζε τον άντρα. Ο ντι Μπουσκιέ τραβήχτηκε πίσω αφήνοντας να μπουν έξι γυ ναίκες με πρώτη την κυρία Γκρανσόν που ακτινοβολούσε από χαρά. Τι έκανε ο ιππότης ντε Βαλουά ; Π ιστός στο σύστημά του , κάλυψε την υποχώρηση της δεσποινίδας. - Αυτή η καημένη η δεσποινίς Κορμόν, είπε στον κύριο ντε Τρουαβίλ κοιτώντας επιτιμητικά την ομήγυρη και κό βοντάς της κάθε διάθεση να γελάσει με το αριστοκρατικό ύφος της, ταλαιπωρείται φοβερά από το αίμα της δεν θέ λησε να κάνει αφαίμαξη πριν φύγει για το Πρεμποντέ (το κτήμα της) , και ιδού τώρα τα αποτελέσματα των κινήσεων του αίματος την άνοιξη . - Ήρθε με τη βροχή σή μερα το πρωί, είπε ο αβάς ντε Σποντ' μπορεί να άρπαξε κάποιο κρύωμα που να προκά λεσε αυτή τη μικρή μεταβολή . Δεν πρέπει όμως να 'ναι τί ποτα. - Μου 'λεγε πως πάνω από τρεις μήνες δεν είχε κάνει αφαίμαξη και πως περίμενε ότι αυτό θα είχε συνέπειες, συνέχισε ο ιππότης . - Α ! είσαι λοιπόν παντρεμένος; είπε ο Ζακλέν κοιτών τας τον κύριο ντε Τρουαβίλ που έπινε τον καφέ του με μι κρές ρουφηξιές. Ο πιστός υπηρέτης υιοθέτησε την απογοήτευση της κυ ρίας του ' μάντεψε τι θα του 'λεγε κι έτσι σήκωσε τα λικέρ της κυρίας Α μπού , που είχαν προσφερθεί στον εργένη κι όχι στο σύζυγο μιας Ρωσίδας. Όλες αυτές ο ι μικρές λε πτομέρειες παρατηρήθηκαν και προκάλεσαν το γέλιο. Ο αβάς ντε Σποντ γνώριζε το κίνητρο του ταξιδιού του κυ ρίου ντε Τρουα6ίλ' λόγω της αφηρημάδας του όμως δεν Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


141

είχε πει τίποτε, μια που δεν φανταζόταν πως η ανιψιά του θα μπορούσε να 'χει το παραμικρό ενδιαφέρον για τον κύριο ντε ΤρουαΟίλ. Όσο για τον υποκόμη , επειδή ήταν απασχολημένος με το αντικείμενο του ταξιδιού του κι επειδή , όπως και πολλοί σύζυγοι, δεν οιαζόταν και πολύ να μιλήσει για τη γυναίκα του, δ εν είχε την ευκαιρία να πει πως ήταν παντρεμένος εξάλλου πίστευε πως η δ ε σποινίς Κορμόν το ήξερε. Ο ντι Μπουσκιέ επανεμφανί στηκε και δέχτηκε πλήθος ερωτήσεις. Η μία από τις έξι κυρίες κατέοηκε αναγγέλλοντας πως η δ εσποινίς Κορμόν πήγαινε πολύ καλύτερα και πως είχε έρθει ο γιατρός της έπρεπε όμως να μείνει στο κρε6άτι και θα 'κανε οπωσδή ποτε αφαίμαξη . Το σαλόνι γέμισε αμέσως. Η απουσία της δ εσποινίδ ας Κορμόν επέτρεψε στις κυρίες να σχολιάσουν , να εξωραίσουν, να διανθίσουν, να φεστονάρουν, να χρω ματίσουν, να καλλωπίσουν την κωμικοτραγική σκηνή που μόλις είχε συμ6εί και που θα απασχολούσε την άλλη μέρα όλη την Αλενσόν . - Αυτός ο καλός κύριος ντι Μπουσκιέ, πώς σας κουοα λούσε! Τι πυγμή ! είπε η Ζοζέτ στην κυρία της . Στ' αλήθεια χλόμιασε με το κακό που σας ορήκε, σας αγαπάει πάντα. Με τη φράση αυτή έκλεισε τούτη η επιστήμη και φο6ερή μέρα. Την επαύριο το πρωί ακόμη και οι πιο μικρές λεπτομέ ρειες της κωμω δ ίας αυτής έτρεχαν σ' όλα τα σπίτια της Αλενσόν , και ας το πούμε, προς μεγάλη ντροπή της πόλης αυτής, προκαλούσαν το γενικό γέλιο. Την άλλη μέρα, η δ εσποινίς Κορμόν, που είχε ωφεληθεί πολύ από την αφαίμαξη , θα φαινόταν υπέροχη ακόμη και στους πιο απτόητους είρωνες, αν τους δινόταν η ευκαιρία να παρα τηρήσουν την ευγενική αξιοπρέπεια, την υπέροχη χρι στιανική παραίτηση που την εμψύχωνε όταν πρόσφερε το μπράτσο της στον άθελο απατεώνα για να πάνε να προ γευματίσουν μαζί. Σκληροί φαρσέρ που την κοροϊ δ εύετε, τι θα λέγατε αν τη 6λέπατε να λέει στον υποκόμη : «Η κυ ρί.α ντε Τρουα6ίλ δύσκολα θα 6ρει ε δώ ένα διαμέρισμα που να τη 60λεύει' κάντε μου τη χάρη , κύριε, να δ εχτείτε Digitized by 10uk1s, May 2010

142

HONORE DE BALZAC

να σας προσφέρω το σπίτι μου ώσπου να ετοιμάσετε το δι κό σας». - Μα, δεσποινίς, έχω δύο κόρες και δύο γιους, θα σας είμαστε μεγάλο 6άρος. - Μη μου το αρνηθείτε, είπε αυτή με ύφος γεμάτο συν τρι6ή. - Θα σας το πρόσφερα στην απάντηση που.σας έγραψα, είπε ο α6άς, αλλά δεν την πήρατε. - Πώς! Θείε μου ξέρατε ότι... Η καημένη η κοπέλα σταμάτησε. Η Ζοζέτ έ6γαλε έναν

αναστεναγμό. Ούτε ο υποκόμης ντε Τρουα6ίλ ούτε ο θείος κατάλα6αν τίποτε. Μετά το πρόγευμα, ο α6άς ντε Σποντ οδήγησε τον υποκόμη, όπως είχαν συμφωνήσει την προη γουμένη, στην Αλενσόν για να του δείξει τα σπίτια που μπορούσε να αποκτήσει ή τα οικόπεδα όπου μπορούσε να χτίσει. Η δεσποινίς Κορμόν έμεινε μόνη στο σπίτι κι είπε με

αξιοθρήνητο ύφος στη Ζοζέτ: «Παιδί μου, αυτήν την ώρα είμαι περίγελος όλης της πόλης». - Ε, τότε παντρευτείτε, Δεσποινίς!

- Μα, κορίτσι μου, δεν είμαι καθόλου έτοιμη να διαλέξω. - Πουφ! Αν ήμουν στη θέση σας θα διάλεγα τον κύριο ντι Μπουσκιέ. - Ζοζέτ, ο κύριος ντε Βαλουά λέει πως είναι τόσο δημο κράτης! - Δεν ξέρουν τι λένε οι κύριοί σας: ισχυρίζονται ότι θα έκλε6ε τη Δημοκρατία, άρα δεν την αγαπάει καθόλου, εί πε η Ζοζέτ φεύγοντας. Η κοπέλα αυτή έχει καταπληκτικό μυαλό, σκέφτηκε η

δεσποινίς Κορμόν, που έμεινε μόνη με τα μπλεξίματά της. Καταλά6αινε πως ένας εσπευσμένος γάμος ήταν το μό νο μέσο για να επι6άλει τη σιωπή στην πόλη. Η τελευταία αυτή αποτυχία, τόσο ντροπιαστική ομολογουμένως, ήταν τέτοια που μπορούσε να την κάνει να πάρει μια ακραία απόφαση, επειδή τα άτομα που στερούνται μυαλού 6γαί νουν με πολλή δυσκολία από τα καλά ή κακά μονοπάτια


Η


143

στα οποία .μπαίνουν. Και τα δύο γεροντοπαλίκαρα είχαν καταλάΌει την κατάσταση στην οποία Όρισκόταν η γερον τοκόρη. Και οι δυο είχαν υποσχεθεί στους εαυτούς τους να πάνε το πρωί να μάθουν τα νέα της και, σαν άντρες που ήταν, να υποστηρίξουν την άποψή τους με το σπαθί τους. Ο κύριος ντε Βαλουά έκρινε πως η περίσταση απαιτούσε σχολαστική φροντίδα, έκανε μπάνιο, ξυρίστηκε ολόκλη ρος . Για πρώτη και τελευταία φορά τον είδε η Σεζαρίν να Όάζει με απίστευτη επιδεξιότητα μια υποψία ρουζ. Ο ντι Μπουσκιέ, αυτός ο χονδροειδής δημοκράτης, παρακι νούμενος από μια ωμή θέληση , δεν έδωσε την παραμικρή προσοχή στην τουαλέτα του κι έφτασε πρώτος. Τα μικρά αυτά πράγματα αποφασίζουν για την τύχη των ανθρώπων αλλά και των αυτοκρατοριών. Η επέλαση του Κελερμάν στο Μαρένγκο, η άφιξη του Μπλίχερl22 στο Βατερλό , η πε ριφρόνηση του ΛουδοΌίκου του 140υ για τον πρίγκιπα Ευγένιοl23, ο εφημέριος του Ντενένl24 • όλες αυτές τις με γάλες αιτίες επιτυχίας ή καταστροφής η ιστορία τις κατα γράφει. Το ίδιο όμως συμΌαίνει και με τα μικρογεγονότα της ζωής. Δ είτε, παραδείγματος χάρη, τι συνέΌη : Η δού κισσα ντε Λανζέ (δες την Ιστορία των δεκατριών) έγινε καλόγρια επειδή δεν είχε δυο λεπτά υπομονή, ο δικαστής Ποπινό (δες την Απαγόρευση) ανέΌαλε για την άλλη μέρα την ανάκριση του μαρκησίου ντ' Εσπάρ, ο Σαρλ Γκραν τέΙ25 έρχεται από το Μπορντό αντί να ξανάρθει από τη Ναντ, κι αυτά τα γεγονότα χαρακτηρίζονται τυχαία, μοι ραία. Μια υποψία ρουζ σκότωσε τις ελπίδες του ιππότη ντε Βαλουά . Μόνο μ' αυτόν τον τρόπο μπορούσε να πε θάνει τούτος ο ευγενής: είχε ζήσει από τις Χάριτες, έπρε πε λοιπόν να πεθάνει από το χέρι τους. Ενώ ο ιππότης έρι χνε μια τελευταία ματιά στην τουαλέτα του , ο χοντρός ντι Μπουσκιέ έμπαινε στο σαλόνι της απελπισμένης κόρης. Η είσοδος αυτή συνδυάστηκε με μια σκέψη ευνο'ίκή για το δημοκράτη , παρόλο που ο ιππότης είχε αρχικά όλα τα ατού στα χέρια του. Το θέλει ο Θεός, είπε μέσα της η γεροντοκόρη Όλέπον τας τον ντι Μπουσκιέ . Digitized by 10uk1s, May 2010

144

ΗΟΝΟRέ DE B ALZAC

- Δ εσποινίς, δεν πρέπει να θεωρήσετε κακή τη οιασύνη μου ' δεν θέλησα να εμπιστευτώ αυτόν το χοντρ06λάκα τον Ρενέ για να μάθω νέα σας, γι' αυτό ήρθα ο ίδιος. - Καθόλου, απάντησε αυτή με συγκινημένη φωνή . Σας ευχαριστώ, κύριε ντι Μπουσκιέ, έκανε μετά από μια μι κρή παύση και με φωνή πολύ τονισμένη , για τον κόπο που κάνατε για χάρη μου χτες . . . Θυμόταν ότι είχε 6ρεθεί στα μπράτσα του ντι Μπου σκι έ , και το τυχαίο αυτό γεγονός τη ς φαινόταν σαν διατα γή από τον ουρανό. Πρώτη φορά την είχε δει άντρας με τον κορσέ της ανοιγμένο, τα κορδόνια της λυμένα, τους θησαυρούς της πεταγμένους 6ίαια έξω από την κοσμημα τοθήκη τους. - Σας κου6αλούσα με τόση μεγάλη χαρά που σας 6ρήκα ελαφριά. Εδώ η δεσποινίς Κορμόν κοίταξε τον ντι Μπουσκιέ όπως δεν είχε κοιτάξει ακόμη κανέναν άντρα στον κόσμο. Ενθαρρυμένος ο τροφοδότης έριξε στη γεροντοκόρη μια διαπεραστική ματιά που την άγγιξε στην καρδιά. - Είναι κρίμα, πρόσθεσε, που αυτό δεν μου έδ ωσε το δικαί ωμα να σας κρατήσω για πάντα κοντά μου. (Αυτή άκουγε με ύφος εκστατικό) . Ξαπλωμένη εκεί στο κρε6άτι ήσαστε σαγηνευτική ' σ' όλη μου τη ζωή δεν έχω δει πιο όμορφη γυναίκα, κι είδα πολλές! Ο ι παχιές γυναίκες έχουν το καλό ότι είναι υπέροχες να τις 6λέπεις δεν έχουν παρά να δείξουν τον εαυτό τους, θριαμ6εύουν! - Θέλετε να με κορο'ί δέψετε, έκανε η γεροντοκόρη , κι αυτό δεν είναι καλό όταν όλη η πόλη ερμηνεύει άσχημα αυτό που μου συνέ6η χτες. - Όσο είναι αλήθεια ότι με λένε ντι Μπουσκιέ, δεσποι νίς, άλλο τόσο είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν άλλαξα αισθή ματα απέναντί σας και ότι η πρώτη σας άρνηση δεν με αποθάρρυνε. Η γεροντ()κόρη είχε τα μάτια χαμηλω μένα. Πέρασε μια στιγμή σιωπής σκληρή για τον ντι Μπουσκιέ. Μ α η δεσπο νίς Κορμόν πήρε την απόφασή της, ανασήκωσε τα 6λέφα ρα, δάκρυα έτρεξαν από τα μάτια της και κοίταξε τον ντι Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


145

Μπουσκιέ με τρυφερότητα. - Αν είναι έτσι, κύριε, είπε με φωνή που έτρεμε, υπο σχεθείτε μου μόνο ότι θα ζείτε πάντα σαν χριστιανός, ότι δεν θα εναντιωθείτε ποτέ στις θρησκευτικές μου συνή θειες, ότι θα με αφήνετε να διαλέγω τους καθοδηγητές μου , και εγώ θα σας δώσω το χέρι μου, και το έτεινε προς το μέρος του. Ο ντι Μπουσκιέ έπιασε αυτό το παχύ χέρι , που κρα τούσε πολλά σκούδα, και το φίλησε με θρησκευτικό σεδα σμό. - Όμως , είπε αυτή αφήνοντάς τον να της φιλήσει το χέρι, ζητώ ένα πράγμα ακόμη . - Τελείωσε' ακόμη κι αν είναι αδύνατο θα γίνει (θυμη θείτε τον Μποζόν)126. - Αλίμονο! είπε η γεροντοκόρη , αν μ' αγαπάτε πρέπει να χρεωθείτε ένα αμάρτημα που ξέρω πως είναι μεγάλο, επειδή το ψέμα είναι ένα από τα επτά κεφαλαιώδη αμαρ τήματα ' θα το πείτε όμως στον εξομολογητή , δεν είναι έτσι; Θα κάνουμε και οι δύο μετάνοια . . . (κοιταζόντουσαν με τρυφερότητα) . Ίσως ανήκει άλλωστε στα ψέματα που η Εκκλησία ονομάζει δικαιολογημένα . . . Λες να 'ναι σαν τη Σουζάνα; είπε μέσα του ο ντι Μπουσκιέ! Τι ευτυχία! - Ε, λοιπόν, δεσποινίς ; ρώτησε μεγαλόφωνα. - Πρέπει, ξανάπε αυτή , να αναλάδετε . . . - Τι; - Να πείτε ότι είχαμε συμφωνήσει αυτόν το γάμο πριν από έξι μήνες . . . - Χαριτωμένη γυναίκα, έκανε ο προμηθευτής με τον τόνο ανθρώπου που αυτοθυσιάζεται, κάνει κανείς τα πάντα για ένα πλάσμα το οποίο λατρεύει δέκα ολόκληρα χρόνια. - Δ έχεστε τους όρους μου λοιπόν ; τον ρώτησε. - Ναι, τους δέχομαι. - Κ ύριε ντι Μπουσκιέ, σας έκρινα άσχημα. Του ξανάπλωσε το κόκκινο παχύ χέρι της κι εκείνος το ξαναφίλησε. Digitized by 10uk1s, May 2010

146

HONORE DE BALZAC

Τη στιγμή εκείνη άνοιξε η πόρτα και οι δυο μνηστευμέ νοι είδαν πως έμπαινε ο χαριτωμένος αλλά καθυστερημέ νος ιππότης ντε Βαλουά. - Α! είπε αυτός μπαίνοντας, να που σηκωθήκατε, ωραία Οασίλισσα. Αυτή χαμογέλασε στον ιππότη νιώθοντας ένα τσίμπημα στην καρδιά. Ο κύριος ντε Βαλουά, αξιοθαύ μαστα νέος και γοητευτικός, είχε το ύφος του Λοζάν που έμπαινε στο Παλάτι να ορει τη Δεσποινί δ α127. - Ε, αγαπητέ ντι Μπουσκιέ, είπε αυτός με σκωπτικό τόνο, τόσο σίγουρος ήταν για την επιτυχία του , ο κύριος ντε Τρουαοίλ και ο αοάς ντε Σποντ εξετάζουν το σπίτι σας σαν να 'ναι εργολάΟοι . - Μα την πίστη μου, είπε ο ντι Μπουσκιέ, α ν ο υποκό μης ντε Τρουαοίλ το θέλει , είναι δικό του για σαράντα χι λάδες φράνκα. Μου είναι άχρηστο πια! Αν μου το επιτρέ πει η δεσποινίς . . . Πρέπει να μαθευτεί αυτό. Δεσποινίς, μπορώ να το πω; - Ναι! - Ε , λοιπόν, είστε ο πρώτος, αγαπητέ μου ιππότη στον οποίο το λέω . . . (η δεσποινίς Κορμόν χαμήλωσε τα μάτια της) . Η δεσποινίς, είπε ο παλιός προμηθευτής, μου έδειξε την εύνοια, μου έκανε την τιμή να με δεχτεί για άντρα της . Τ ο κράτησα μυστικό λίγους μήνες. Παντρευόμαστε σε λί γες μέρες, το συμΌόλαιο έχει συνταχθεί, θα το υπογρά ψουμε αύριο . Καταλαοαίνετε ότι το σπίτι μου της οδού ντι Σ ιν μου είναι πια άρχηστο. Είχα αρχίσει να αναζητώ αγοραστή , κι ο αοάς ντε Σποντ, που το ήξερε, οδήγησε φυσικά στο σπίτι μου τον κύριο ντε ΤρουαΟίλ . . . Το χοντρό αυτό ψέμα είχε τέτοια όψη αλήθειας που ο ιππότης έμεινε αποσΟολωμένος. Το αγαπητέ μου ιππότη έμοιαζε με τη ρεοάνς που πήρε στην Πούλταοα ο Μέγας Πέτρος από τον Κάρολο το 1 20 12X για όλες τις προηγούμε νες ήττες του. Ο ντι Μπουσκιέ έπαιρνε τώρα γλυκιά εκδί κηση για τις χίλιες κεντιές που είχε δεχτεί σιωπηλά' μα μέσα στο θρίαμοό του έκανε μια κίνηση που θα 'κανε ένας νέος, πέρασε το χέρι του πάνω απ' την περούκα του και . . . Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


147

την έΟγαλε. - Σα§ συγχαίρω και τους δύο, ε ίπε ο ιππότη$ με ευχάρι στο ύφος, κι εύχομαι να τελειώσετε όπως τα παραμύθια: Κι έζησαν ευτυχισμένοι κάνοντας ΠΟΛΛΑ ΠΑ/Δ ΙΑ! Και μάσησε μια πρέζα ταμπάκο. Μα, κύριε, ξεχνάτε ότι . . . έχε τε περούκα, πρόσθεσε με δηκτική φωνή . Ο ντι Μπουσκιέ κοκκίνισε, η περούκα του είχε αναση κωθεί πάνω στο κεφάλι του . Η δεσποινίς Κορμόν σήκωσε τα μάτια, είδε τη γύμνια του κρανίου και χαμήλωσε τα μάτια από ντροπή . Ο ντι Μπουσκιέ έριξε στον ιππότη το πιο φαρμακερό ολέμα που έριξε ποτέ ερπετό στο θύμα του . Κανάγιες αριστοκράτες που με περιφρονείτε, θά σας συντρίψω μια μέρα! σκέφτηκε. Ο ιππότης ντε Βαλουά νόμισε πως είχαν αναπτερωθεί οι ελπίδες του. Η δεσποινίς Κορμόν όμως δεν ήταν κοπέ λα για να καταλάοει τη σύνδεση που έκανε ο ιππότης ανάμεσα στην περούκα και στην επιθυμία του· εξάλλου πίστευε πως το χέρι της δεν της ανήκει πια. Ο κύριος ντε Βαλουά κατάλαοε πολύ γρήγορα πως όλα είχαν χαθεί. Τέλος, η αθώα κοπέλα, ολέποντας τους δυο άντρες να στέκουν οουοοί , θέλησε να τους κάνει να ασχοληθούν με κάτι. - Παίξτε λοιπόν οι δυο σας ένα πικέτο, είπε χωρίς κα μιά κακία . Ο ντι Μπουσκιέ χαμογέλασε και πήγε, ως μελλοντικός κύριος του σπιτιού , να φέρει το τραπέζι του πικέτου . Ο ιππότης ντε Βαλουά, είτε επειδή είχε χάσει τα αογά και τα καλάθια, είτε επειδή ήθελε να μείνει εκεί για να εξακρι οώσει τα αίτια της συντριοής του και να τα θεραπεύσει, αφέθηκε να τον πάνε σαν το πρόοατο στο χασάπη. Eίχ� δεχτεί την πιο οαριά κεραμίδα που μπορούσε να φάει άν θρωπος, κι ακόμη κι ένας ευγενής είχε το δικαίωμα να:ναι τουλάχιστον απρόσεκτος. Σε λίγο επέστρεψαν ο άξιος αοάς ντε Σποντ και ο υποκόμης ντε ΤρουαΟίλ. Η δεσποι νίς Κορμόν σηκώθηΚΕ αμέσως, έτρεξε στον προθάλαμο τράοηξε το θείο της κατά μέρος και του είπε την απόφασή Digitized by 10uk1s, May 2010

148

HONORE DE BALZAC

της στο αφτί . Μαθαίνοντας ό τι το σπίτ ι της οδού ντι Σιν Οόλευε τον κύριο ντε Τρουα6ίλ, παρακάλεσε το μέλλοντα σύζυγό της να τη 60ηθήσει και να πει ότ ι ο θείος τη ς ήξερε πως ήταν για πούλημα. Δεν τόλμησε να εμπιστ ευτε ί το ψέμα αυτό στο θείο της, επειδή φοΟόταν μήπως τον πιάσει πάλι καμιά αφηρημάδα. Το ψέμα είχε καλύτερα αποτ ελέ σματα από μια ενάρετη πράξη . Το ίδιο 6ράδυ όλη η Αλεν σόν είχε μάθει το μεγάλο νέο . Εδώ και τέσσερις μέρες η πόλη 6ρισκόταν σε μια αναστάτωση όμοια μ' εκείνη των ολέθριων η μερών του 1814 και του 1815 129. Άλλοι γελού σαν, άλλοι ενέκριναν το γάμο, άλλοι τον κατηγορούσαν, άλλοι τον δέχονταν . Η μεσαία τάξη τη ς Αλενσόν ήταν χα ρούμενη , το έ6λεπε αυτό σαν κατάκτηση . Την άλλη φορά ο ιππότη ς ντε Βαλουά είπε στο σπίτι των φίλων του μια σκληρή κου6έντα. - Οι Κορμόν τελειώνουν όπως άρχισαν : από τον επιμε λητή ως τον προμηθευ τή η απόστ αση είναι πολύ μικρή ! Η είδηση της επιλογής που έκανε η δεσποινίς Κορμόν άγγιξε στην καρδιά τον καημένο τον Αθανάσιο. Δεν άφη σε όμως να φανεί τίποτε απ' τη φρικτή αναστάτωση που περνούσε. Όταν έμαθε το γάμο , ήταν στο σπίτι του προέ δρου ντ ι Ρονσερέ, όπου η μητρα τ ου είχε πάει για να παί ξει μπόστον. Η κυρία Γκρανσόν είδε το γιο της μέσα σ' έναν καθρέφτη , τον 6ρήκε χλομό' ήτ αν όμως χλομός από το πρωί επειδή είχε ακούσει να μιλούν μπερδεμένα γι' αυ τόν το γάμο. Η δεσποινίς Κορμόν ήταν ένα χαρτί με το οποίο ο Αθανάσιος έπαιζε τη ζωή του , και τ ο κρύο προαίσθημα της καταστροφής τον τύλιγε ήδη. Ότ αν η ψυχή και η φαντασία έχουν μεγαλώσει τη δυστυχία, όταν την έχουν κάνει φορτίο πολύ 6αρύ για τους ώμους και για το μέτωπο' όταν αρχίζει να σ6ήνει μια ελπίδα που καλ λιεργήθηκε πολύ καιρό και διαγράφεται οριστικά η πραγ ματοποίησή της, που κατευνάζει το φλογερό γύπα που κατατρώει την καρδιά, τότε ο άνθρωπος σπάει. Ο Αθα νάσιος ή ταν καρπός της αυτοκρατορικής εκπαίδευσης. Η μοιρολατρία, αυτή η θρησκεία τ ου Αυ τοκράτορα, κατέ6ηκε από το θρόνο ως τ ις τελευταίες σειρές τη ς στρατιάς, Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


149

ως τα θρανία του κολεγίου. Ο Αθανάσιος στήλωσε τα μά τια του στο παιχνίδι της κυρίας ντι Ρονσερέ με μια νάρκη που μπορούσε μια χαρά να περάσει για αδιαφορία. Έτσι η κυρία Γκρανσόν πίστεψε ότι είχε σφάλει όσον αφορά τα αισθήματά του γιου της. Η φαινομενική ανεμελιά του Αθανάσιου εξηγούσε την άρνησή του να θυσιάσει γι' αυ τόν το γάμο τις φιλελεύθερες ιδέες του , λέξη που δημιουρ γήθηκε για τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο130 και προερχό ταν νομίζω από την κυρία ντε Σταλ131 μέσω του Μπενζα μέν Κονστάν132• Από 'κείνο το μοιραίο σράδυ και μετά, ο άτυχος νέος πήγαινε σόλτα στο πιο γραφικό μέρος του Σαρτ, σε μια όχθη όπου κάθονταν οι σχεδιαστές που ασχολούνταν με την Αλενσόν για να 'χουν καλύτερη θέα. Έχει εκεί μύλους. Το ποτάμι συναγωνίζεται σε ομορφιά τα λισάδια. Οι όχθες του Σαρτ είναι γαρνιρισμένες με κομψά και καλοσαλμένα δέντρα . Αν το τοπίο είναι επίπε δο , δεν του λείπουν οι σεμνές χάρες της Γαλλίας, όπου τα μάτια δεν κουράζονται ποτέ από ένα ανατολίτικο φως ούτε θλίσονται από τη συνεχή παρουσία της ομίχλης. Ο τόπος αυτός ήταν μοναδικός. Στην επαρχία κανένας δεν προσέχει μια ωραία θέα, είτε επειδή είναι αδιάφορος είτε επειδή δεν έχει ποίηση μέσα στην ψυχή του. Αν υπάρχει ένα ωραίο τοπίο, ένα μέρος για Όόλτα, μια υπέροχη εξο χή , είναι ένα μέρος όπου δεν πάει κανένας. Ο Αθανάσιος αγαπούσε αυτή τη μοναξιά που έπαιρνε ζωή απ' το νερό, όπου τα λισαδάκια πρασινίζουν κάτω από τα πρώτα χα μόγελα του ανοιξιάτικου ήλιου. Εκείνοι που τον έσλεπαν να κάθεται κάτω από μια λεύκα και παρατηρούσαν το σα θυστόχαστο σλέμα του, έλεγαν μερικές φορές στην κυρία Γκρανσόν: « Κάτι έχει ο γιος σας». - Ξέρω τι κάνει! απαντούσε η μητέρα με ικανοποιημένο ύφος, αφήνοντας να εννοηθεί πως ο Αθανάσιος σχεδίαζε κάτι μεγάλο. Ο Αθανάσιος δεν ανακατεύτηκε πια με την πολιτική , δεν είχε πια γνώμη ' μερικές φορές όμως παρουσιαζόταν χαρούμενος, ειρωνικά χαρούμενος, σαν εκείνους που πε ριφρονούν μόνοι τους έναν ολόκληρο κόσμο. Αυτός ο Digitized by 10uk1s, May 2010

150

HONORE DE BALZAC

νέος, που ορισκόταν μακριά απ' όλες τις ιδέες, απ' όλες τις χαρές της επαρχίας, ενδιέφερε πολύ λίγους ανθρώ πους, δεν προκαλούσε καν την περιέργεια. Αν μιλούσαν γι' αυτόν στη μητέρα του, το 'καναν για 'κείνην. Δεν υπήρχε μια ψυχή που να ορισκόταν κοντά στη δική του· καμιά γυναίκα, κανένας φίλος δεν ερχόταν να του σκου πίσει τα δάκρυα, κι έτσι αυτός τα 'ριχνε στον Σαρτ. Αν περνούσε από 'κει η υπέροχη Σουζάνα, πόσα πράγματα δεν θα γίνονταν , επειδή τα δυο αυτά πλάσματα θα αγα πιόντουσαν ! Κι όμως πέρασε. Η φιλοδοξία της Σουζάνας είχε αφορμή την ιστορία μιας αρκετά παράξενης περιπέ τειας που γύρω στα 1799 είχε αρχίσε στο πανδοχείο του Μορ. Η ιστορία αυτή είχε συναρπάσει το νεανικό της μυαλό. Μια κοπέλα από το Παρίσι, όμορφη σαν άγγελος, συνελήφθη από την αστυνομία επειδή έκανε το μαρκήσιο ντε Μοντοράν, έναν από τους αρχηγούς που είχαν στείλει οι Βουροόνοι για να διοικήσει τους Σουάνους, να την αγαπήσει· τον είχε συναντήσει ακριοώς στο πανδοχείο του Μορ όταν επέστρεψε από την αποστολή του στη Μορ τάν: τον γοήτευσε και μετά τον παράτησε. Αυτό το φαντα στικό πρόσωπο , αυτή η δύναμη της ομορφιάς πάνω στον άντρα που διαπιστώθηκε στην υπόθεση της Μαρίας ντε Βερνέιγ και του μαρκησίου ντε Μοντοράν, θάμπωσε τη Σουζάνα· μόλις μεγάλωσε λίγο, άρχισε να νιώθει την επι θυμία να παίξει με τους άντρες. Έτσι, μερικούς μήνες με τά τη φυγή της δεν αρνήθηκε να διασχίσει την πόλη στην οποία γεννήθηκε για να πάει στη Βρετάνη συντροφιά μ' έναν καλλιτέχνη . Ήθελε να δει το Φουζέρ, όπου είχε ξε τυλιχτεί η περιπέτεια του μαρκησίου ντε Μοντοράν , και να διασχίσει το θέατρο αυτού του γραφικού πολέμου που οι ελάχιστα γνωστές τραγωδίες του την είχαν νανουρίσει όταν ήταν μικρή. Ύστερα ήθελε πολύ να διασχίσει την Αλενσόν μέσα σ' ένα τόσο λαμπρό σκηνικό και τόσο μετα μορφωμένη που κανένας δεν θα την αναγνώριζε. Λογά ριαζε επίσης να ογάλει τη μητέρα της από τη δυστυχία και να στείλει στο φτωχό Αθανάσιο το ποσό που στην εποχή μας είναι ό ,τι ήταν το Μεσαίωνα το πολεμικό άλογο και η Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


151

αρματωσιά που έδωσε η Ρε6έκα στον Ι6ανόη l3.1. Πέρασε ένας μήνας, γεμάτος με τις πιο περίεργες εικα σίες σχετικά με το γάμο της δεσποινίδας Κορμόν. Υπήρχε ένα κόμμα ' Απιστων που αρνούνταν το γάμο κι ένα κόμμα Π ιστευόντων που τον θεωρούσαν αληθινό. Μετά από δε καπέντε μέρες το κόμμα των ' Απιστων γνώρισε μια τρομε ρή ήττα: το σπίτι του ντι Μπουσκιέ πουλήθηκε για σαράν τα τρεις χιλιάδες φράγκα στον κύριο ντε Τρουα6ίλ, που ήθελε ένα πολύ απλό σπίτι στην Αλενσόν ' γιατί θα 'πρεπε να πάει αργότερα στο Παρίσι , όταν θα πέθαινε η πριγκί πισσα Σερμπελόψ θα περίμενε ήσυχα αυτήν την κληρονο μιά φροντίζοντας εν τω μεταξύ τα κτήματά του. Αυτό φαινόταν θετικό. Οι 'Απιστοι δεν αφέθηκαν όμως να ντροπιαστούν. Υποστήριξαν ότι ο ντι Μπουσκιέ, παντρε μένος ή όχι , έκλεινε μια εξαίρετη δουλειά, αφού είχε αγο ράσει το σπίτι του μόνο με είκοσι εφτά χιλιάδες φράγκα. Οι Πιστεύοντες κλονίστηκαν απ' αυτήν την κατηγορημα τική δια6εΌαίωση των Άπιστων. Ο Σεσνέλ, ο συμ60λαιο γράφος της δεσποινίδας Κορμόν, δεν είχε ακούσει ακόμη κουΌέντα για το συμΌόλαιο, έλεγαν επίσης οι 'Απιστοι. Οι Πιστεύοντες, σταθεροί στην πίστη τους, σημείωναν την εικοστή μέρα μια σημαντική νίκη κατά των Απίστων. Ο κύριος Λεπρεσουάρ, συ μ60λαιογράφος των Φιλελευθέ ρων, πήγε στο σπίτι της δεσποινίδας Κορμόν, όπου υπο γράφτηκε το συμΌόλαιο. Αυτή ήταν η πρώτη από τις θυ σίες που θα έκανε η δεσποινίς Κορμόν για τρν άντρα της. Ο ντι Μπουσκιέ έτρεφε Όαθύτατο μίσος για τον Σεσνέλ' του απέδιδε την πρώτη άρνηση που δέχτηκε από τη δε σποινίδα Αρμάνδη , η οποία άρνηση είχε προκαλέσει, κατ' αυτόν, και την άρνηση της δεσπονίδας Κορμόν. Ο γη ραι ό ς αθλητής ένιωθε υπέροχα δίπλα στην ευγενή κοπέλα, που πίστευε ότι είχε κρίνει άσχημα την ωραία ψυχή του προμηθευτή και ήθελε να εξαγοράσει το σφάλμα της : θυ σίασε το συμΌολαιογράφο της στον έρωτα! Μολαταύτα, του δια6ί6ασε το συμΌόλαιο και ο Σεσνέλ, που ήταν άν θρωπος άξιος του Πλουτάρχου , υπεράσπισε γραπτώς τα συμφέροντα της δεσποινίδας Κορμόν. Το περιστατικό αυDigitized by 10uk1s, May 2010

152

HONORE DE BALZAC

τό αρκούσε για να τραοήξει σε μάκρος το γάμο . Η δεσποι νίς Κορμόν έλαοε πολλά ανώνυμα γράμματα. Προς μεγά λη της έκπληξη , έμαθε ότι η Σουζάνα ήταν τόσο παρθένα όσο μπορούσε να 'ναι και η ίδια και ότι ο διαφθορέας με την περούκα δεν ήταν δυνατό να έχει ανάμειξη σε παρό μοιες περιπέτειες. Η δεσποινίς Κορμόν αψήφησε να κατα τοπίσει το σύλλογο των μητέρων. Η Σουζάνα, που είχε μάθει μάλλον το μέλλοντα γάμο του ντι Μπουσκιέ, ομο λόγησε το δόλο της, έστειλε χίλια φράγκα στο σύλλογο και δυσφήμησε ανοιχτά το γηραιό προμηθευτή . Η δεσποινίς Κορμόν συγκάλεσε σε έκτακτη σύσκεψη το σύλλογο των μητέρων, όπου πάρθηκε η απόφαση ότι ο σύλλογος δεν θα συνέδραμε πια τις ληξιπρόθεσμες δυστυχίες. Παρά τι ς ενέργειες αυτές, που γέννησαν στην πόλη καινούρια κου τ σομπολιά που διαδίδονταν με μεγάλη όρεξη , τοιχοκολ λήθηκαν οι σχετικές διατάξεις στις εκκλησίες και στο Δη μαρχείο . Ο Αθανάσιος ήταν εκείνος που θα ετοίμαζε τα πρακτικά. Για λόγους δημόσιας αιδούς και γενικής ασφάλειας η μνηστευ μένη πήγε στο Πρεμποντέ όπου ο ντι Μπουσκιέ, φορτωμένος με φρικτά και πολυτελή μπουκέ τα, έφευγε το πρωί και γύριζε για φαγητό το Οράδυ. Τέ λος, μια οροχερή και θλιοερή μέρα του Ιούνη , το μεσημέ ρι, έγινε, έλεγαν οι Άπιστο ι , ο γάμος της δεσποινίδας Κορμόν με τον κύριο ντι Μπουσκιέ στην ενορία της Αλεν σόν, μπροστά σ' όλη την πόλη . Οι σύζυγο ι πήγαν από το σπίτι τους στο Δημαρχείο, από το Δη μαρχείο στην εκκλη σία μέσα σε μια άμαξα τύπου καλές, θαυμαστή για την Αλενσόν , την οποία είχε φέρει μυστικά ο ντι Μπουσκιέ από το Παρίσι. Η απώλεια της παλιάς καριόλας ήταν για τα μάτια ολωνών αληθ ινή συμφορά. Ο σελοποιός της Πορτ ντε Σεέζ έμπηξε τις φωνές επειδή έχανε τα πενήντα φράγκα που του απέφεραν οι επιδιορθώσεις. Η Αλενσόν ζούσε με φρίκη τη χλιδή που εισαγόταν στην πόλη από τον οίκο Κορμόν. Όλοι φοοόνταν την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων και των ενοικίων και την εισοολή των πα ριζιάνικων επίπλων και αντικειμένων. Υπήρχαν πρόσω πα αρκετά περίεργα, που έδιναν λίγες δεκάρες στον ΖαDigitized by 10uk1s, May 2010


153

κλέν για να τους αφήσει να δουν από κοντά την καλές που έθιγε την οικονομία του τόπου. Τα δύο άλογα που είχαν αγοραστεί από τη Νορμανδία φόΌιζαν εξίσου. - Αν αγοράσουμε έτσι κι εμείς τα άλογά μας, είπε η πα ρέα που σύχναζε στου ντι Ρονσερέ, δεν θα τα πουλούμε πια σ' εκείνους που θα 'ρχονται να τα ζητούν. Παρόλο που ήταν ηλίθιος, ο συλλογισμός αυτός φάνηκε Όαθύς, επειδή εμπόδιζε την περιοχή να προσελκύσει το ξένο χρήμα. Για την επαρχία ο πλούτος των εθνώνl34 δεν συνίσταται τόσο στην ενεργό κυκλοφορία του χρήματος όσο σε μια στείρα συσσώρευση.

Τέλος, η θανάσιμη

προφητεία της γεροντοκόρης εκπληρώθηκε. Η Πηνελόπη υπέκυψε στην πλευρίτιδα που είχε αρπάξει τέσσερις μέρες πριν από το γάμο, τίποτε δεν μπόρεσε να τη σώσει. Η κυ ρία Γκρανσόν, η Μαριέτα, η κυρία ντι Κουντρέ, η κυρία ντι Ρονσερέ, όλη η πόλη παρατήρησε ότι η κυρία ντι Μπουσκιέ είχε μπει στην εκκλησία με το αριστερό πόδι! Οιωνός ακόμη πιο φοΌερός μια που η λέξη Αριστερά είχε ήδη πολιτική χροιά. Ο ιερέας που επρόκειτο να διαΌάσει την ευχή άνοιξε τυχαία το ΌιΌλίο του στο μέρος του De

profundisl35. Έτσι ο γάμος αυτός συνοδεύτηκε από τόσο μοιραία, τόσο θυελλώδη, τόσο κεραυνοΌόλα περιστατικά, που όλοι τον έΌλεπαν με μισό μάτι. Τα πάντα πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο. Δεν έγινε γαμήλια γιορτή, επειδή οι νιόπαντροι έφυγαν για το Πρεμποντέ. Οι παρι ζιάνικες συνήθειες επρόκειτο λοιπόν να θριαμΌεύσουν πάνω στις επαρχιώτικες συνήθειες, έλεγαν όλοι. Το ίδιο Όράδυ η Αλενσόν σχολίασε εκτενώς αυτές τις Όλακείες πολλά άτομα, που περίμεναν μια γαμήλια τελετή όμ.οια μ' εκείνη του Γκαμάτσοl36, θύμωσαν πάρα πολύ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η κοινωνία της επαρχίας πιστεύει πως κά θε νιόπαντρος της οφείλει μια τέτοια γιορτή. Η γαμήλια γιορτή του Ζακλέν και της Μαριέταςl37 έγινε με μεγάλη χαρά: μόνο αυτά τα δύο πρόσωπα διέψευδαν τις δυσοίω νες προφητείες.

Ο ντι Μπουσκιέ θέλησε να χρησιμοποιήσει το κέρδος

που είχε Όγάλει από το σπίτι του για την ανακαίνιση και


154

HONORE DE BALZAC

τον εκσυγχρονισμό του μεγάρου Κορμόν. Ε ίχε αποφασί σει να περάσει δύο σεζόν στο Πρεμποντέ, παίρνοντας μα ζί και το θείο του ντε Σποντ. Το νέο αυτό σκόρπισε τη φρίκη στην πόλη , όπου όλοι προαισθάνθηκαν ότι ο ντι Μπουσκιέ θα παράσερνε μαζί του όλη την περιοχή στον ολέθριο δρόμο του confort. Ο φό60ς αυτός μεγάλωσε όταν οι άνθρωποι της πόλης είδαν ένα πρωί τον ντι Μπουσκιέ να 'ρχεται στο Βαλ-Νομπλ από το Πρεμποντέ για να επι θεωρήσει τις δουλειές του μέσα σ' ένα αμάξι τίλμπιουρι που το 'σερνε ένα καινούριο άλογο κι έχοντας δίπλα του τον Ρενέ ντυμένο με λι6ρέα. Η πρώτη πράξη που έκανε όταν ανέλα6ε τη διαχείριση ήταν να τοποθετήσει όλες τις οικονομίες της γυναίκας του σε προσόδους στο Μεγάλο Β ι6λίο, που στοίχιζαν η καθεμιά 67 φράγκα και 50 λεπτά. Στο διάστημα ενός χρόνου , κατά τον οποίο έπαιζε συνε χώς στο χρηματιστήριο, κατάφερε να κάνει μια προσωπι κή περιουσία ίση σχεδόν μ' εκείνη της γυναίκας του . Ό μως οι φρικτοί αυτοί οιωνο ί , οι ταραχοποιοιές αυτές και νοτομίες επρόκειτο να ξεπεραστούν κατά πολύ από ένα γεγονός που είχε σχέσει με το γάμο και τον έκανε να φανεί ακόμη πιο ολέθριος. Το ίδιο εκείνο 6ράδυ του ιερού μυ στηρίου ο Αθανάσιος και η μητέρα του κάθονταν μετά το δείπνο τους μπροστά σε μια μικρή φωτιά από φρύγανα που είχε ανάψει η υπηρέτρια για να πάρουν το επιδόρπιο στο σαλόνι . - Ε , καλά, θ α πάμε αυτό τ ο 6ράδυ στου προέδρου ντι Ρονσερέ δίχως τη δεσποινίδα Κορμόν, είπε η κυρία Γκρανσόν . Θεέ μου ! Δ εν θα συνηθίσω ποτέ να τη φωνάζω κυρία ντι Μπουσκιέ, το όνομα αυτό μου καίει τα χείλη . Ο Αθανάσιος κοίταξε τη μητέρα του με ύφος μελαγχο λικό και 6ε6ιασμένο, δεν μπορούσε πια να χαμογελάσει, σαν να 'θελε να χαιρετήσει αυτό το απλοϊκό μυαλό που περιποιόταν την πληγή του δίχως να τη γιατρεύει. - Μαμά, είπε ξαναπαίρνοντας τη φωνή που είχε όταν ήταν μικρός τόσο γλυκιά ήταν η φωνή του , όπως ξανά παιρνε κι αυτή τη λέξη που είχε ξεχάσει εδώ και κάμποσα χρόνια· αγαπημένη μου μαμά, ας μη 6γούμε ακόμη , είναι Digitized by 10uk1s, May 2010


155

τόσο καλά εδώ μπροστά στη φωτιά! Η μητέρα άκουσε δίχως να καταλάΌει αυτήν την τελευ ταία παράκληση ενός.θανάσιμου πόνου . - Ας μείνουμε, παιδί μου, είπε. Προτιμώ να μιλάω μαζί σου , να ακούω τα σχέδιά σου , παρά να παίξω ένα μπό στον όπου μπορεί να χάσω τα χρήματά μου . - Είσαι όμορφη αυτό το Όράδυ, μου αρέσει να σε κοι τάω. Εξάλλου οι ιδέες που με απασχολούν τώρα εναρμο νίζονται μ' αυτό το φτωχό σαλονάκι όπου τόσο πολύ υποφέρουμε. - Όπου υποφέρουμε ακόμη , φτωχέ μου Αθανάσιε, ώσπου να πραγματοποιηθούν τα σχέδιά σου . Εγώ είμαι φτιαγμένη για τη μιζέρια. Εσύ όμως, θησαυρέ μου, να περνάει η όμορφη νιότη σου δίχως χαρά! Μόνο δουλειά στη ζωή σου ! Η σκέψη αυτή είναι αρρώστια για μια μητέ ρα' με ταράζει το Όράδυ , με ξυπνάει το πρωί. Θεέ μου ! Θεέ μου ! Τι σου έκανα; Για ποιο κρίμα με τιμωρείς; Παράτησε την πολυθρόνα της , πήρε μια μικρή καρέκλα κι έκατσε κοντά στον Αθανάσιο έτσι ώστε να ακουμπάει το κεφάλι της στο στήθος του παιδιού της. Υπάρχει πάντα η χάρη της αγάπης σε μια αληθινή μητρότητα. Ο Αθανά σιος φίλησε τη μητέρα του στα μάτια, στα γκρίζα μαλλιά, στο μέτωπο , με την ιερή θέληση να ακουμπήσει την ψυχή του παντού όπου ακουμπούσαν τα χείλη του . - Δεν θα τα καταφέρω ποτέ, είπε προσπαθώντας να ξε γελάσει τη μητέρα του σχετικά με την ολέθρια απόφαση που γύριζε μέσα στο μυαλό του . - Αχ! Σαν πολύ δεν αποθαρρύνεσαι ; Όπως το λες κι εσύ, η σκέψη μπορεί να κάνει τα πάντα. Με δέκα μελανο δοχεία, δέκα δεσμίδες χαρτί και μια δυνατή θέληση ο Λούθηροςl .IR αναστάτωσε την Ευρώπη ! Ε, λοιπόν, θα το αποδείξεις και συ αυτό , μόνο που θα κάνεις το καλό με τ α ίδια μέσα που χρησιμοποίησε εκείνος για να κάνει το κα κό. Εσύ ο ίδιος δεν το είπες; Εγώ, σ' ακούω, το Όλέπεις σε καταλαΌαίνω περισσότερο απ' όσο φαντάζεσαι, γιατί σ' έχω ακόμη μέσα στην κοιλιά μου , κι η παραμικρή σκέψη σου αντηχεί εκεί μέσα όπως αντηχούσαν άλλοτε ακόμη Digitized by 10uk1s, May 2010

156

HONORE DE B ALZAC

και οι πιο ανεπαίσθητες κινήσεις σου . - Δεν θα πετύχω εδώ , το ολέπεις, μαμά' και δεν θέλω να ολέπεις τους θυμούς μου , τους αγώνες μου, τις αγωνίες μου . Ω! μητέρα, άφησέ με να φύγω από την Αλενσόν' θέ λω να πάω να υποφέρω μακριά από σένα. - Θέλω να 'μαι πάντα στο πλάι σου , είπε με περηφάνια η μητέρα. Να υποφέρεις χωρίς τη μητέρα σου, τη φτωχή σου μητέρα που θα γινόταν και υπηρέτριά σου αν χρεια ζόταν , που θα κρυΟόταν για να μη σε ολάψει αν το ζητού σες τη μητέρα σου που δεν θα σε κατηγορούσε τότε κα θόλου για αλαζονεία. Όχι, όχι, Αθανάσιε, δεν θα χωρι στούμε ποτέ. Ο Αθανάσιος αγκάλιασε τη μητέρα του με το πάθος του ετοιμοθάνατου που αγκαλιάζει τη ζωή . - Το θέλω όμως, επανέλαοε αυτός. Χωρίς αυτό, θα με χάσεις . . . Αυτός ο διπλός πόνος, ο δικός σου και ο δικός μου, θα με σκοτώσει. Καλύτερα είναι να ζήσω, δεν είναι έτσ ι; Η κυρία Γκρανσόν κοίταξε το γιο της με άγριο ύφος. - Να λοιπόν τι κλωσάς με το μυαλό σου ! Καλά μου το 'λεγαν. Φεύγεις λοιπόν ε ; - Ναι. - Δ εν θα φύγεις χωρίς να μου το πεις, χωρίς να με προειδοποιήσεις. Σου χρειάζονται ρούχα, χρήματα. Έχω μερικά λουδοοίκια ραμμένα στη φόδρα του μεσοφοριού μου , πρέπει να σου τα δώσω. Ο Αθανάσιος έκλαιγε. - Αυτό ήθελα να σου πω, πρόσθεσε αυτός. Τώρα έλα να σε συντροφέψω ως το σπίτι του προέδρου. Η μητέρα και ο γιος Ογήκαν . Ο Αθανάσιος άφησε τη μη τέρα του μπροστά στην πόρτα του σπιτιού όπου θα περ νούσε τη οραδιά της. Κοίταξε για πολλή ώρα το φως που ξέφευγε από τις χαραμάδες των παραθύρων' κύλησε εκεί και ένιωσε την πιο φρενήρη χαρά όταν άκουσε μετά από ένα τέταρτο τη μητέρα του να λέει: « Είναι μια μεγάλη ανε

ξάρτητη καρδιά!» . Καημένη μητέρα! Την εξαπάτησα, είπε και τράοηξε καDigitized by 10uk1s, May 2010


157

τά τον ποταμό Σαρτ. Έφτασε μπρος στην ωραία λεύκα όπου τόσο πολύ είχε συλλογιστεί τις προηγούμενες σαράντα μέρες καθισμένος σε δυο χοντρές πέτρες που είχε κουοαλήσει ο ίδιος. Κοί ταξε αυτήν την όμορφη φΌση που φωτιζόταν τώρα από το φεγγάρι' ονειρεύτηκε για λίγες ώρες το ένδοξο μέλλον του' πέρασε από πόλεις ξεσηκωμένες από το όνομά του ' άκουσε τις επευφημίες του πλήθους ανάπνευσε το θυμία μα των γιορτών, χάρηκε όλη τη ζωή που είχε ονειρευτεί, ρίχτηκε αστραποοόλος σε αστραποΟόλους θριάμοους , εί δε να στήνεται το άγαλμά του , επικαλέστηκε όλες τις ψευ δαισθήσεις του για να τις αποχαιρετήσει μ' ένα τελευταίο ολύμπιο συμπόσιο. Η μαγεία αυτή κράτησε λίγο και μετά χάθηκε για πάντα. Όλο αυτό το διάστημα αγκάλιαζε το όμορφό του δέντρο σαν να ήταν φίλος του' ύστερα σήκω σε από κάτω τις δυο πέτρες, τις έοαλε στις τσέπες της ρεν τιγκότας του και την κούμπωσε. Επίτηδες είχε ογει δίχως να φοράει καπέλο. Χωρίς να χάσει καιρό πλησίασε στο οαθύ μέρος που είχε δ ιαλέξει πριν από πολύ καιρό και γλίστρησε μέσα στο νερό προσέχοντας να μην κάνει κα θόλου θόρυΟο. Όταν επέστρεψε η κυρία Γκρανσόν στο σπίτι της γύρω στις εννιάμισι, η υπηρέτριά της δεν της μί λησε για τον Αθανάσιο αλλά της έδωσε ένα γράμμα. Η κυ ρία Γκρανσόν το άνοιξε και διάοασε αυτές τις λίγες λέ ξεις: « Καλή μου μητέρα, φεύγω, δεν θέλω άλλο! » - Καλά τ α κατάφερε ! φώναξε. Κ α ι τ α ρούχα του, τα χρήματα! Θα μου γράψει, θα πάω να τον ξαναΟρώ . Αυτά τα καημένα τα παιδιά νομίζουν πάντα ότι είναι καλύτερα από τον πατέρα και τη μητέρα. Και ξάπλωσε να κοιμηθεί ήσυχη . Την άλλη μέρα τ ο πρωί ο Σαρτ είχε μια φουσκονεριά που είχαν προολέψει οι ψαράδες. Αυτές οι δίνες των τα ραγμένων νερών παρέσερναν τα χέλια από τα ρυάκια τους. Ένας ψαράς λοιπόν είχε απλώσει τα δίχτυα του στο μέρος όπου είχε πέσει ο φτωχός Αθανάσιος πιστεύοντας ότι δεν θα τον ξαναορούν ποτέ. Γύρω στις έξι η ώρα το πρωί, ο ψαράς τράοηξε έξω το νεανικό αυτό σώμα. Οι δύο Digitized by 10uk1s, May 2010

158

HONORE DE B ALZAC

ή τρεις φίλες που είχε η καημένη η χήρα πήραν χίλιες προφυλάξεις ώστε να την προετοιμάσουν να αντικρίσει το θλι6ερό λείψανο. Όπως μπορεί να φανταστεί ο καθένας, το νέο της αυτοκτονίας αυτής είχε μεγάλη απήχηση στην Αλενσόν. Την προηγού μενη μέρα ο ταλαντούχος νέος δεν είχε ούτε έναν προστάτη ' την επαύριο του θανάτου του χίλιες φωνές φώναξαν: « 'Ημουν έτοιμος να τον 60ηθή σω ! » Είναι τόσο βολικό να κάνεις το φιλάνθρωπο κατόπιν εορτής . Η αυτοκτονία αυτή εξηγήθηκε από τον ιππότη ντε Βαλουά. Ο ευγενής διηγήθηκε, με πνεύμα εκδικητικότη τας, τον αφελή , τον ειλικρινή , τον ωραίο έρωτα του Αθα νάσιου για τη δεσποινίδα Κορμόν. Η κυρία Γκρανσόν, φωτισμένη από τον ιππότη , θυμήθηκε χίλιά δυο μικρά πε ριστατικά και επι6ε6αίωσε την αφήγηση του κυρίου ντε Βαλουά. Η ιστορία έγινε συγκινητική , κάποιες γυναίκες έκλαψαν. Η κυρία Γκρανσόν είχε έναν πόνο βαθύ , συμπυ κνωμένο, 60υΌό, που λίγοι τον κατάλα6αν. Στις μητέρες που πενθούν υπάρχουν δύο είδη πόνου . Συχνά ο κόσμος ξέρει τι ήταν ο άνθρωπος που χάθηκε' όλοι εκτιμούν και θαυ μάζουν το γιο, επειδή ήταν νέος ή ωραίος, επειδή 6ρι σκόταν σ' έναν καλό δρόμο και κατευθυνόταν προς την επιτυχία, ή επειδή ήταν ήδη ένδοξος, και λυπούνται 6α θιά για το χαμό του ' ο κόσμος συμμετέχει στο πένθος και το ελαφρύνει μεγαλύνοντάς το . Υπάρχει όμως και ο πόνος των μητέρων που μόνο αυτές ξέρουν τι ήταν το παιδί τους, που μόνο αυτές είδαν τα χαμόγελά του, διέκριναν τους θησαυρούς αυτής της πρόωρα κομμένης ζωής ο πόνος αυτός κρύ6ει το χρώμα του , που σ6ήνει εκείνο των άλλων πενθών' αλλά είναι αδύνατο να περιγραφεί, και ευτυχώς πολύ λίγες γυναίκες ξέρουν ποια χορδή της καρδιάς κόβε ται για πάντα. Πριν επιστρέψει στην πόλη η κυρία ντι Μπουσκιέ, η κυρία προέδρου ντι Ρονσερέ, μια από τις κα λύτερες φίλες της, έσπευσε να ρίξει το πτώμα αυτό πάνω στα τριαντάφυλλα της χαράς της , πληροφορώντας την τι έρωτα είχε αρνηθεί' έριξε πολύ μαλακά χίλιες σταγόνες αψέντι πάνω στο μέλι του πρώτου μήνα του γάμου της . �Oταν γύρισε στην Αλενσόν η κυρία ντι Μπουσκιέ, συνάνDigitized by 10uk1s, May 2010

Η


159

τησε τυχαία την κυρία Γκρανσόν στη γωνία του Βαλ Νομπλ! Το σλέμα της μητέρας, που πέθαινε από θλίψη, άγγιξε τη γεροντοκόρη στην καρδιά. Ήταν χίλιες κατάρες μαζί σε μια, χίλιες φλόγες μέσα σε μια ακτίνα. Η κυρία ντι Μπουσκιέ τρομοκρατήθηκε, το σλέμα αυτό πρόσλεπε, ευ χόταν τη δική της δυστυχία. Το ίδιο σράδυ της κατα στροφής η κυρία Γκρανσόν, ένα από τα πρόσωπα που αν τιτίθενταν περισσότερο στον εφημέριο της πόλης και υπο στήριζαν τον ιερέα της ενορίας του Αγίου Λεονάρδου, έσραζε καθώς σκεφτόταν την ακαμψία των καθολικών δογμάτων που επαγγελλόταν το ίδιο της το κόμμα. Αφού σασάνωσε η ίδια το γιο της, ανακαλώντας στη μνήμη της τη μητέρα του Σωτήρα, τράσηξε για το σπίτι του ορκωτού ιερέα με την ψυχή αναστατωμένη από φοσερή αγωνία. Βρήκε το σεμνό ιερέα απασχολημένο να στοισάζει τα μαλ λιά και τα λινά που έδινε για γνέσιμο σ' όλες τις γυναίκες, σ' όλες τις φτωχές κοπέλες της πόλης, ώστε να μη λείψει ποτέ η δουλειά από τις εργάτριες. Η φιλανθρωπία αυτή έσωζε πολλά νοικοκυριά που ήταν ανίκανα να ζητιανέ ψουν. Ο εφημέριος παράτησε τα λινά του και σιάστηκε να οδηγήσει την κυρία Γκρανσόν στο δωμάτιό του, όπου η απελπισμένη μητέρα αναγνώρισε, σλέποντας το δείπνο του εφημερίου, τη λιτότητα του δικού της σπιτικού. - Κύριε ασά, είπε, ήρθα να σας παρακαλέσω θερμά ... Ξέσπασε σε λυγμούς πριν προλάσει να τελειώσει. - Ξέρω τι σας φέρνει εδώ, απάντησε ο άγιος άνθρωπος εμπιστεύομαι εσάς όμως, κυρία, και τη συγγενή σας, την κυρία ντι Μπουσκιέ, για να εξευμενίσετε τον επίσκοπο στο Σεέζ. Ναι, θα προσευχηθώ για το δυστυχισμένο παιδί σας ναι, θα διαδάσω τη δέηση' αλλά ας αποφύγουμε κά θε σκάνδαλο κι ας μη δώσουμε αφορμή στους κακοήθεις της πόλης να μαζευτούν στην εκκλησία ... Μόνο εγώ, δί χως ψαλτάδες, τη νύχτα... - Ναι, ναι, όπως θέλετε, αρκεί να μπει σε ιερό χώμα! είπε η καημένη η μάνα παίρνοντας το χέρι του ιερέα και φιλώντας το. Γύρω στα μεσάνυχτα, λοιπόν, ένα φέρετρο κουσαλήθη-


160

HONORE DE BALZAC

κε κρυφά στην ενορία από τέσσερις νέους, τους πιο αγα πημένους συντρόφους του Αθανάσιου. Παρευρίσκονταν λίγες φίλες της κυρίας Γκρανσόν, γυναίκες μαυροφορε μένες τέλος οι επτά ή οχτώ νέοι που είχαν ακούσει κά ποιες εξομολογήσεις του αδικοχαμένου αυτού ταλέντου. Τέσσερις πυρσοί φώτιζαν το φέρετρο που ήταν σκεπα σμένο μ' ένα κρέπι. Ο εφημέριος, μαζί μ' ένα διακριτικό παιδί της εκκλησιαστικής χορωδίας, έψαλαν την επιμνη μόσυνη δέηση. Ύστερα ο αυτόχειρ θάφτηκε αθόρυοα σε μια γωνιά του νεκροταφείου, όπου μόνο ένας σταυρός από γυαλιστερό ξύλο, δίχως επιγραφή, θα 'δειχνε τη θέση του στη μητέρα του. Ο Αθανάσιος έζησε και πέθανε μέσα στα σκότη. Καμιά φωνή δεν κατηγόρησε τον ιερέα, ο επί σκοπος κράτησε το στόμα του κλειστό. Η ευσέοεια της μη τέρας εξαγόρασε την ασέοεια του γιου. Μερικούς μήνες μετά, ένα απόγευμα, η φτωχή γυναίκα, αναίσθητη από τον πολύ πόνο, ένιωσε την επιθυμία να πάει στο μέρος όπου είχε πέσει ο γιος της, νιώθοντας εκείνη την ανεξήγητη δίψα όλων των δυστυχισμένων να ουθίσουν ξανά τα χείλη τους στο πικρό ποτήρι. Μήπως της έλεγε το ένστικτό της ότι κάποιες σκέψεις υπήρχαν ακόμη κάτω από 'κείνη τη λεύκα; Μήπως επιθυμούσε να δει αυτό που είχε δει ο γιος της για τελευταία φορά; Υπάρχουν μητέρες που θα πέθαιναν μ' αυτό το θέαμα κι άλλες που παραδίνονται σε μια άγια λατρεία. Οι υπομο νετικοί ανατόμοι της ανθρώπινης φύσης δεν μπορούν να λένε και να ξαναλένε τις αλήθειες εκείνες που συντρίοουν όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα, τους νόμους και τα φιλοσοφικά συστήματα. Ας το ομολογήσουμε όμως: είναι παράλογο να θέλουμε να ανάγουμε τα συναισθήματα σε κάποιους τύπους καθώς δημιουργούνται σε κάθε άνθρω πο, συνδυάζονται με τα δικά του στοιχεία, παίρνουν τη δική του φυσιογνωμία. Η κυρία Γκρανσόν είδε από μακριά μια γυναίκα που φώναζε πάνω στο μοιραίο μέρος: "Εδώ είναι λοιπόν!» Ένα μόνο πρόσωπο έκλαιγε εκεί, όπως έκλαιγε κι η μη τέρα. Το πλάσμα αυτό ήταν η Σουζάνα. Είχε μάθει την


Η ΓΕΡΟ ΝΤΟΚ Ο ΡΗ

161

καταστροφή όταν έφτασε το πρωί στο πανδοχείο του Μορ. Αν ζούσε ακόμη ο φτωχός Αθανάσιος, θα μπορούσε να κάνει ό,τι ονειρεύονται να κάνουν τα ευγενή πρόσωπα που δεν έχουν χρήματα, ό,τι δεν σκέφτονται ποτέ οι πλούσιοι· θα του 'στελνε χίλια φράνκα και θα 'γραφε πά νω στο φάκελο: Χρήματα που όφειλε σΤΟΥ πατέρα σας έΥας παλιός του σύΥτροφος. Το αγγελικό αυτό τέχνασμα το είχε επινοήσει η Σουζάνα κατά τη διάρκεια του ταξι διού της. Η εταίρα αντιλήφθηκε την κυρία Γκρανσόν κι απομα κρύνθηκε 6ιαστικά, αφού πρώτα της είπε: "ΤΟΥ αγαπού

σα!» Η Σουζάνα, πιστή στη φύση της, δεν εγκατέλειψε την Αλενσόν χωρίς να αλλάξει σε λουλούδια από νούφαρο 139 τα λουλούδια της πορτοκαλιάς που στεφάνωναν την παν τρεμένη. Αυτή πρώτη διακήρυξε ότι η κυρία ντι Μπου σκιέ θα ' μενε για πάντα δεσποινίς Κορμόν. Με μια λέξη πήρε εκδίκηση για τον Αθανάσιο και για τον αγαπητό ιπ πότη ντε Βαλουά. Η Αλενσόν έγινε μάρτυρας και μιας άλλης αυτοκτονίας , πολύ διαφορετικής αλλά εξίσου λυπητερής . Ο Αθανάσιος ξεχάστηκε γρήγορα από την κοινωνία, που θέλει και οφείλει να λησμονεί γρήγορα τους νεκρούς της. Αλλά ο φτωχός ιππότης ντε Βαλουά πέθαινε εν ζωή, αυτοκτο νούσε κάθε πρωί δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια. Τρεις μήνες μετά το γάμο του ντι Μπουσκιέ η κοινωνία παρα τήρησε, όχι δίχως έκπληξη , ότι τα άσπρα ρούχα του ιπ πότη γίνονταν ξανθοκόκκινα και τα μαλλιά του απερι ποίητα. Αχτένιστος, ο ιππότης ντε Βαλουά δεν υπήρχε πια! Κάτι φιλντισένια δόντια αποστατούσαν χωρίς να μπορούν να ανακαλύψουν οι παρατηρητές της ανθρώπι νης καρδιάς σε ποιο σώμα ανήκαν, αν ήταν ντόπια ή ξένα, φυτικά ή ζωικά, αν τα ξερρίζωνε η ηλικία από τον ιππότη ή αν είχαν ξεχαστεί στο συρτάρι της τουαλέτας του . Η γρα6άτα ήταν λυτή και τσαλακωμένη , αδιάφορη για την κομψότη.τα ! Τα κεφάλια των νέγρων μαύριζαν και δια λύονταν. Οι ρυτίδες του π ροσ(σπου 6άθαιναν και σκούDigitized by 10uk1s, May 2010

162

HONORE DE BALZAC

ραιναν ενώ τό δέρμα ζάρωνε. Τα απεριποίητα νύχια στο λίζονταν μερικές φορές με μια ούγια από μαύρο Όελούδο. Το γιλέκο ήταν λερωμένο από ξεχασμένες μύξες που απλώνονταν σαν τα φύλλα του φθινόπωρου . Το ΌαμΌάκι των αφτιών άλλαζε πια αρκετά σπάνια. Η θλίψη θρονιά στηκε στο μέτωπο κι άπλωσε το κίτρινο χρώμα της στο Όάθος των ρυτίδων. Τέλος, τα χαλάσματα που τόσο σοφά κρύΌονταν ξαναΌγήκαν στο φως και γέμισαν ρωγμές αυτό το ωραίο οικοδόμημα δείχνοντας πόση δύναμη έχει η ψυ χή πάνω στο σώμα' επειδή ο ξανθός άνδρας, ο ιππότης, ο ζεν πρεμιέ πεθαίνει όταν χάνεται η ελπίδα. Μέχρι τότε η μύτη του ιππότη είχε μεγαλοπρεπές στιλ' ποτέ δεν έπεφτε απ' αυτήν υγρή μαύρη παστίλια ή σταγόνα ηλέκτρου ' αλ λά η μύτη του ιππότη λερωμένη από τον ταμπάκο που πε ριέΌαλλε τα ρουθούνια, ατιμασμένη από τις μύξες που επωφελούνταν από το λούκι που Όρισκόταν στη μέση του άνω χείλους η μύτη αυτή που δεν νοιαζόταν πια να δεί χνει αξιαγάπητη , αποκάλυπτε τις φοΌερές φροντίδες που αφιέρωνε άλλοτε ο ιππότης στον εαυτό του και έκανε κα τανοητή την έκταση , το μέγεθος, τη μονιμότητα των σχε δίων του όσον αφορά τη δεσποινίδα Κορμόν . Συντρίφθη κε από ένα καλαμπούρι του ντι Κουντρέ. Ήταν η πρώτη εκδίκηση εναντίον του μειλήχιου ιππότη ' αλλά το καλαμ πούρι αυτό ήταν δολοφονικό , ξεπερνούσε κατά εκατό πήχεις όλα τα καλαμπούρια του υποθηκοφύλακα. Ο κύ ριος ντι Κουντρέ, Όλέποντας αυτήν τη ρινική επανάστα ση , ονόμασε τον ιππότη Ν ερεστάνl4". Τέλος φτιάχτηκαν ανέκδοτα για τα δόντια του ' μετά τα καλά λόγια έγιναν σπάνια. Ο ιππότης πάντως διατήρησε την όρεξή του , μόνο το στομάχι του σώθηκε απ' αυτό το ναυάγιο όλων των ελ πίδων του . Αν και ετοίμαζε με Όαρεμάρα τις πρέζες του , έτρωγε πάντα σαν λύκος. Εύκολα θα μαντέψετε τι κατα στροφή έφερε αυτό το γεγονός στις ιδέες του , αν μάθετε ότι ο κύριος ντε Βαλουά έΌλεπε τώρα πολύ λιγότερο την πριγκίπισσα Γκορίτσα. Μια μέρα πήγε στο σπίτι της δε σποινίδας Αρμάνδης με μια κάλτσα Όαλμένη ανάποδα. Αυτή η χρεοκοπία των χαρίτων ήταν φριχτή , σας το ΌεDigitized by 10uk1s, May 2010


163

6αιώνω, και εξέπληξε όλη την Αλενσόν. Αυτός ο σχεδόν νέος άνδρας που γινόταν γέρος, αυτός ο άνθρωπος που ενώ ήταν πενηντάρης φαινόταν για ε6δομηντάρης λόγω της καθίζησης της ψυχής του, κατατρόμαξε την κοινωνία. Ύστερα φανέρωσε το μυστικό του , είπε ότι περίμενε, ότι παραμόνευε τη δεσποινίδα Κορμόν. Σαν υπομονετικός κυνηγός είχε σημαδέψει τη λεία του δέκα ολόκληρα χρό νια και στο τέλος είχε αστοχήσει. Τελικά η ανίκανη Δημο κρατία είχε θριαμ6εύσει επί της γηρασμένης Αριστοκρα τίας εν πλήρει Παλινορθώσει. Η μορφή θριάμΌευε πάνω στο περιεχόμενο , το πνεύμα είχε νικηθεί από την ύλη , η διπλωματία από την εξέγερση . Τελευταία συμφορά! Μια πληγωμένη εργατριούλα αποκάλυψ ε το μυστικό των πρωινών του ιππότη , ο κόσμος πίστεψε ότι ήταν ελευθέ ριος. Οι Φιλελεύθεροι του φόρτωσαν τα ορφανά του ντι Μπουσκιέ, και η συνοικία Σεν-Ζερμέν της Αλενσόν τα δέχτηκε με πολλή έπαρση ' γέλασε και είπε: "Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει ο κ αλός αυτός ιππότης;» Λυπήθηκε τον ιππότη, τον έοαλε στους κόλπους της , ξαναζωντάνεψε το χαμόγελό του κι ένα φο6ερό μίσος μαζεύτηκε πάνω απ' το κεφάλι του ντι Μπουσκιέ. Έντεκα πρόσωπα παράτη σαν το σαλόνι Κορμόν και πήγαν στους ντ' Εγκρινιόν. Ο γάμος αυτός είχε ως κύριο αποτέλεσμα να χωρίσει σαφώς τα κόμματα μέσα στην Αλενσόν. Ο οίκος ντ' Εγ κρινίόν αντιπροσώπευε την υψηλή αριστοκρατία, αφού μ' αυτόν συνδέθηκαν και οι Τρουα6ίλ. Ο οίκος Κορμόν αν τιπροσώπευε , κάτω από την επιτήδεια επιρροή του ντι Μπουσκιέ, εκείνη τη μοιραία γνώμη που , δίχως να 'ναι αληθινά φιλελεύθερη ούτε κατηγορηματικά φιλο6ασιλι κή , γέννησε τους Δ ιακόσιους Είκοσι ΈναΙ4Ι τη μέρα που έγινε ο αγώνας ανάμεσα στη πιο σε6αστή, στην πιο μεγά λη , τη μόνη αληθινή εξουσία, τη Βασιλεία, και στην πιο ψεύτικη , στη πιο μετα6αλλόμενη , στην πιο καταπιεστική εξουσία, τη λεγόμενη ΚΟΙΥοΌουλευτι κή εξουσία που ασκούσαν οι εκλεγμένες συνελεύσεις. Το σαλόνι ντι Ρον σερέ, που είχε συμμαχήσει μυστικά με το σαλόνι Κορμόν, έγινε αναιδώς φιλελεύθερο. Digitized by 10uk1s, May 2010

164

HONORE DE BALZAC

Όταν επέστρεψε ο αβάς ντε Σποντ απο το J ιρεμποντέ, υπέστη συνεχείς δοκιμασίες. Τις έκρυβε όμως βαθιά μέσα στην ψυχή του για να μην καταλά6ει τον αργό θάνατό του η ανιψιά του . 'Ανοιξε όμως την καρδιά του στη δεσποινί δα Αρμάνδη , στην οποία ομολόγησε ότι, μια που έκανε την τρέλα, θα προτιμούσε τον ιππότη ντε Βαλουά από τον κύριο ΥΤΙ Μπουσκιέ. Ποτέ δεν θα 'δειχνε ο αγαπητός ιπ πότης �o κακό γούστο να εναντιώνεται σ' έναν καημένο γεράκο που λίγες μέρες ζωής του ' μεναν ακόμη . Ο ντι Μπουσκιέ είχε καταστρέψει τα πάντα μέσα στο σπίτι. Ο α6άς είπε σκουπίζοντας τα λίγα δάκρυα που είχαν τρέξει από τα σ6ησμένα μάτια του : « Δεσποινίς, δεν υπάρχει πια η συστάδα όπου έκανα 6όλτα πενήντα ολόκληρα χρόνια! Οι αγαπημένες μου φιλύρες ξεριζώθηκαν! Τη στιγμή που θα πεθαίνω, η Δημοκρατία θα εξακολουθεί να εμφανίζε ται μπροστά μου με τη μορφή μιας φρικτής αναστάτωσης στο σπίτι!» - Πρέπει να συγχωρέσετε την ανιψιά σας, είπε ο ιππό της ντε Βαλουά. Οι δημοκρατικές ιδέες είναι το πρώτο σφάλμα της νιότης που αναζητάει την ελευθερία, αλλά 6ρίσκει τον πιο φο6ερό δεσποτισμό, το δεσποτισμό του ανίκανο\! όχλου . Η καημένη η ανιψιά σας δεν τιμωρείται επειδή έκανε κάτι κακό. - Τι θα απογίνω σ' ένα σπίτι όπου χορεύουν γυμνές γυ ναίκες ζωγραφισμένες στους τοίχους; Πού να ξανα6ρώ τις φιλύρες κάτω από τις οποίες διά6αζα τη σύνοψή μου ! Όπως ο Καντ l 42, που δεν μπορούσε να δώσει ειρμό στις σκέψεις του όταν έκοψαν τον έλατο που συνήθιζε να κοι τάει ενώ ήταν 6υθισμένος στους στοχασμούς του , έτσι και ο καλός α6άς δεν μπορούσε να 6ρει την ίδια ορμή στις προσευχές του όταν 6άδιζε σε αλέες δίχως σκιά. Ο ντι Μπουσκιέ είχε φτιάξει έναν αγγλικό κήπο! Ήταν καλύτερα πρ ιν , έλεγε μέσα της η κυρία νη Μπου σκιέ, αλλά ο α6άς Κουτυριέ την είχε συμ60υλέψει να κά νει πολλά γιά να 'ναι αρεστή στο σύζυγό της. Η ανακαίνιση αυτή αφαίρεσε από το παλιό σπίτι όλο το λούστρο του, όλη τη σεμνότη τά του , όλο τον πατριαρχικό Digitized by 10uk1s, May 2010


165

αέρα του . Όπως ο ιππότης ντε Βαλουά, που η αμέλειά του μπορούσε να περάσει για παραίτηση , έτσι και η αστι κή μεγαλοπρέπεια του σαλονιού των Κορμόν δεν υπήρχε πια όταν έγινε άσπρο και χρυσό και επιπλώθηκε με σοφάδες από μαόνι , καλυμμένους με μπλε μεταξωτό ύφα σμα. Η σαλοτραπεζαρία, διακοσμημένη μοντέρνα , πρό σφερε λιγότερο ζεστά πιάτα και ο κόσμος δεν έτρωγε πια εκεί τόσο καλά όσο άλλοτε. Ο κύριος ντι Κουντρέ ισχυρι ζόταν πως ένιωθε τα καλαμπούρια να σταματούν στο λαι μό του όταν έ6λεπε τις φιγούρες που ήταν ζωγραφισμένες στους τοίχους και τον κοιτούσαν εξεταστικά. Στο εξωτε ρικό μέρος του σπιτιού η επαρχία ανέπνεε ακόμη · στο εσωτερικό του όμως αποκάλυπτε τον προμηθευτή του Διευθυντηρίου . Ήταν το κακό γούστο του «πράκτορα της αλλαγής» : γύψινες κολόνες, γυάλινες πόρτες, ελληνικά προφίλ143, στεγνές κορνίζες, όλα τα στιλ ανακατεμένα, μια μεγαλοπρέπεια χωρίς μέτρο . Η πόλη της Αλενσόν σχολίασε καμιά δεκαπενταριά μέρες αυτήν την ανήκου στη πολυτέλεια· ύστερα από μερικούς μήνες όμως πε ρηφανευόταν γι' αυτήν, και πολλοί πλούσιοι κατασκευα στές ανανέωσαν τα έπιπλά τους κι έφτιαξαν ωραία σαλό νια. Τα μοντέρνα έπιπλα άρχισαν να επιδεικνύονται στην πόλη . Έ6λεπες ακόμη και κρεμαστές λάμπες! Ο α6άς ντε Σποντ είχε εξιχνιάσει μια από τις μυστικές συμφορές που θα έφερνε αυτός ο γάμος στην εσωτερική ζωή της πολυα γαπημένης του ανιψιάς. Το χαρακτηριστικό της ευγενικής απλότητας που κυ6ερνούσε την κοινή ύπαρξή τους χάθη κε από το πρώτο χειμώνα κιόλας, όταν αποφάσισε ο ντι Μπουσκιέ να δίνει δύο χορούς το μήνα. Να ακούς τα 6ιο λιά και τη 6έ6ηλη μουσική των κόσμικών γιορτών μέσα σ' αυτό το άγιο σπίτι! Ο α6άς προσευχόταν στα γόνατα όσο διαρκούσε το ξεφάντωμα αυτό' Μετά αλλοιώθηκε σιγά σιγά το πολιτικό σύστημα αυτού του σο6αρού σαλονιού . Ο μεγάλος 6ικάριος μάντεψε τι ήταν ο ντι Μπουσκιέ: εξοργίστηκε με τον αυταρχικό τόνο του· είδε κάποια δά κρυα στα μάτια της ανιψιάς του όταν έχασε τη διακυ6έρ νηση της περιουσίας της και ο σύζυγός της της άφησε μόνο Digitized by 10uk1s, May 2010

166

HONORE DE BALZAC

την ε υ θύνη των ρούχων , του τραπεζιού και όλων εκείνων των πραγμάτων που είναι ο κλήρος των γυναικών. Η Ρόζα δεν μπορούσε πια να δίνει διαταγές. Στη θέληση του κυ ρίο υ υ πάκου αν ο Ζακλέν, που είχε γίνει αποκλειστ ικά αμαξάς, ο Ρενέ, ο «γκρούμ» , κι ένας μάγειρος που είχε έρ θει από το Παρίσι, επειδή η Μαριέτα είχε υ ποοιοαστ εί σε απλό κορίτσι της κου ζίνας . Η κυ ρία ντι Μπου σκιέ καθο δηγούσε πια μόνο τη Ζοζέτ. Όλοι ξέρου με πόσο πολύ στοιχίζει να απαρνιέσαι τ ις γλυ κιές συνήθειες της εξου σίας. Αν ο θρίαμοος της θέλησης είναι μια από τ ις μεθ υ στικές ηδονές της ζωής των μεγάλων ανθρώπων, το ίδιο περίπου ισχύει για όλα τα ανθρώπινα πλάσματα. Πρέπει να 'σαι υ που ργός και να 'χεις πέσει σε δυ σμένεια για να ξέρεις από πρώτο χέρι τον πικρό πόνο που ένιωσε η κυ ρία ντι Μπου σκιέ όταν έπεσε στην απόλυτη ειλωτεία. Ανέοαι νε συ χνά με το αμάξι ενάντ ια στη θέλησή της, έολεπε αν θρώπου ς που δεν της ταίριαζαν' δεν είχε πια τη διαχείρι ση του αγαπημένου της χρήματος, αυτή που ή ταν κάποτε ελεύθερη να ξοδεύει όσο ήθελε και που τώρα δεν ξόδευ ε τ ίποτε. Κάθε όριο που επιοάλλεται δεν σου δημιο υ ργεί την επιθυ μία να πας ακόμη πιο πέρα; Τα πιο έντονα οά σανα δεν προέρχονται από την πεισματωμένη ελεύθερη οούληση ; Η αρχή δεν ήταν τίποτα. Κάθε καινούρια παρα χώρηση που γινόταν στην εξου σία του συ ζύγου επιοαλ λόταν από την αγάπη που ένιωθε η φτωχή κοπέλα για τον άντρα της. Στην αρχή ο ντι Μπου σκιέ φέρθηκε εξαιρετ ικά στη γυναίκα το υ ' ήταν υ πέροχος, της έδινε λογικές εξηγή σεις για κάθε νέα καταπάτηση . Το δωμάτ ιο αυτό , που τό σο πολύ καιρό ή ταν έρημο, άκουγε τώρα κάθε οράδ υ τη φωνή των δύο συ ζύγων που κάθονταν μπροστά στο τζάκι. Έτσι , τα δ υ ο πρώτα χρόνια το υ γάμου της η κ υ ρία ντι Μπου σκιέ φαινόταν πολύ ικανοποιημένη. Είχε εκείνο το σκόπιμο , κο υτοπόνηρο ύφος που διακρίνει τ ις νέες γυ ναίκες μετά α=τ ό ένα γάμο από έρωτα. Το αίμα δεν την ενοχλούσε πια. Η στάση αυ τή αποστόμωσε το υ ς είρωνες, διέψευ σε του ς θορύοου ς που ακούγονταν για τον ντι Μπου σκιέ και παραπλάνησε του ς παρατηρητές της ανDigitized by 10uk1s, May 2010


167

θρώπινης καρδιάς. Η Ρόζα-Μαρία-Β ικτωρία φοΌόταν τόσο πολύ μήπως δυσαρεστήσει το σύζυγό της , μήπως τον προσοάλει, μήπως τον στενοχωρήσει, μήπως χάσει τη συν τροφιά της, που θυσίασε τα πάντα για χάρη του, ακόμη και το . θείο της . Οι μικρές χαζές χαρές της κυρίας ντι Μπουσκιέ ξεγελούσαν το φτωχό αοά ντε Σποντ, ο οποίος άντεχε καλύτερα τα προσωπικά του μαρτύρια όταν σκε φτόταν ότι η ανιψιά του ήταν ευτυχισμένη . Η Αλενσόν σκεφτόταν στην αρχή όπως ο αΟάς. γπήρχε όμως ένας άν θρωπος που ήταν πολύ δύσκολο να γελαστεί! Ο ιππότης ντε Βαλουά , που είχε καταφύγει στο ιερό όρος της υψηλής αριστοκρατίας και περνούσε τον καιρό του στο σπίτι των ντ' Εγκρινιόν ' άκουγε τις κακογλωσσιές και τα κουτσομ πολιά; σκεφτόταν μέρα νύχτα να μην πεθάνει δίχως να πάρει πρώτα εκδίκηση . Είχε νικήσει τον άνθρωπο με τα καλαμπούρια, τώρα ήθελε να χτυπήσει τον ντι Μπουσκιέ στην καρδιά. Ο καημένος ο αοάς κατάλαοε την ποταπότη τα του πρώτου και τελευταίου έρωτα της ανιψιάς του , φρένιαζε καθώς έολεπε την υποκριτική φύση και τις δί χως μπέσα μανούορες του ανιψιού του . Παρόλο που ο ντι Μπουσκιέ κρατιόταν επειδή σκεφτόταν την κληρονομιά του θείου του, και δεν ήθελε να του προκαλεί καμιά λύπη , του 'δωσε ένα τελευταίο χτύπημα που τον έστειλε στον τάφο. Αν θέλετε να εξηγήσετε τη λέξη μισαλλοδοξία με τη λέξη σταθερότητα των αρχών, αν δεν θέλετε να καταδι κάσετε την καθολική ψυχή του παλιού Μεγάλου Βικαρίου για το στωικισμό εκείνο που ο Γουόλτερ Σκοτ σας κάνει να θαυμάζετε στην πουριτανική ψυχή του πατέρα της Τζίνι Ντινς l 44, αν θέλετε να αναγνωρίσετε στη Ρωμα'ίκή Εκκλησία το potius mori quam foedariI45 που θαυμάζετε στη δημοκρατική γνώμη , θα καταλάοετε τον πόνο που ένιωσε ο μεγάλος αοάς ντε Σποντ όταν είδε στο σαλόνι του ανιψιού του τον αποστάτη , παραοάτη , αποστάτη καθ' υποτροπήν, αιρετικό ιερέα, τον εχθρό της Εκκλησίας, τον ιερέα που υποστήριξε την αναγκαιότητα του συνταγματι κού όρκου . Ο ντι Μπουσκιέ, που μυστική του φιλοδοξία ήταν να κυοερνήσει τον τόπο, θέλησε, για να αποδείξει Digitized by 10uk1s, May 2010

168

HONORE DE BALZAC

για πρώτη φορά τη δύναμή του , να συμφιλιώσει τον ιερέα του Αγίου Λεονάρδου με τον εφημέριο της ενορίας, και πέτυχε τον σκοπό του . Η γυναίκα του π ίστεψε ότι αυτό ήταν θεάρεστο, φιλειρηνικό έργο, ενώ ο αναπαλλοτρίω τος α6άς έ6λεπε μόνο την προδοσία. Ο κύριος ντε Σποντ έμεινε μόνος με την πίστη του . Ο επίσκοπος ήρθε στο σπίτι του ντι Μπουσκιέ και φάνηκε ευχαριστημένος από την κατάπαυση των εχθροπραξιών. Οι αρετές του α6ά Φραγ κίσκου είχαν νικήσει τα πάντα εκτός από το ρωμαιοκαθο λικό, που μπορούσε να αναφωνήσει μαζί με τον Κορ νέιγ l 46 : Θεέ μου, τι αρετές με κάνεις να μισώ! 147 Ο α6άς πέθανε όταν εξέπνευσε η ορθοδοξία στην επι σκοπή . Στα 1819, η κληρονομιά του α6ά ντε Σποντ ανέ6ασε τα εισοδήματα της κυρίας ντι Μπουσκιέ κατά είκοσι πέντε χιλιάδες λί6ρες, δίχως να υπολογίσουμε ούτε το Πρεμπον τέ ούτε το σπίτι του Βαλ-Νομπλ. Εκείνο τον καιρό περί που επέστρεψε ο ντι Μπουσκιέ στη γυναίκα του τις οικο νομίες που του είχε εμπιστευτεί' ύστερα την εξώθησε να τις χρησιμοποιήσει για να αγοράσει κτήματα κοντά στο Πρεμποντέ. Έτσι έκανε αυτήν την περιοχή μια από τις σημαντικότερες του νομού , επειδή και τα κτήματα του αοά ντε Σποντ γειτόνευαν μ' εκείνα του Πρεμποντέ. Κα νένας δεν ήξερε την προσωπική περιουσία του ντι Μπου σκιέ, είχε τοποθετήσει τα χρήματά του στους Κέλερ l 4Η στο Παρίσι, όπου ταξίδευε τέσσερις φορές το χρόνο. Εκείνη την εποχή πάντως θ εωρούνταν ο πλουσιότερος άνθρωπος του Νομού του Ορν. Ο ικανός αυτός άνθρωπος, ο αιώνιος υποψήφιος των Φιλελευθέρων, έχανε πάντα για εφτά η οχτώ ψήφους σ' όλες τις εκλογικές μάχες που έγιναν κατά την Παλινόρθωση και περιφρονούσε επιδεικτικά τους Φι λελευθέρους, θέλοντας να εκλεγεί ως υπουργικός 6ασιλό φρων, χωρίς νά μπορέσει ποτέ να νικήσει τις αντιπάθειες της διοίκησης, παρά τη 60ήθεια της Ένωσης l 49 και της δι καστικής εξουσίας. Αυτός ο γεμάτος μίσος δημοκράτης , ο λυσσασμένος από φιλοδοξία, σκέφτηκε να αγωνιστεί στο Digitized by 10uk1s, May 2010


169

πλάι της φιλοοασιλε ί ας και της αριστοκρατ ίας τη στιγμή π ο υ θριάμΟευαν. Ο ντι Μπουσκιέ στηρίχτηκε στην ιερο σύνη εξαπατώντας την με τη φαινο μενική ευσέοειά το υ : συνό δευε τη γυναίκα το υ στη λειτουργ ί α, έδινε χρήματα στις μονές και στα ιδρύ ματα της π όλης, υποστήριζε τη θρησκευτική ένωση του Σακρέ-Κερ, έπαιρνε το μέρ ο ς του κλήρου κάθε φο ρά που ο τελευτα ίο ς εναντιωνόταν στην Π ό λη , στο Ν ο μό ή στ ο Κράτο ς . Υπ οστηριζόμεν ος μυστικά από τους Φιλελευθέρους, προ στατευ ό μενο ς απ ό την Εκ κλησία, συναναστρεφόταν συνεχώς την αριστοκρατία του ν ο μού με σκ ο πό να την καταστρέψε ι , και τα κατάφερε. Επειδή πρό σεχε τα λάθη πο υ έκαναν ο ι κ ορυφές των ευγε νών και η κυοέρνηση και επειδή τον οοη θ ούσε πάντα η αστική τάξη , πραγματο πο ίησε ό λες εκε ίνες τις οελτιώσεις π ου ε ίχαν σκεφτεί και δ ιευθύνει αρχικά ο ι Ευγενείς , η Π ατρικεία και το Υπουργείο , για να τις παρεμποδ ίσουν στη συνέχεια λόγω της ζήλειας πο υ υπάρχει μεγαξύ των εξουσιών στη Γαλλία . Η συνταγματική πλευρά τον παρέ συρε στην υπό θεση του εφημερ ίου , στην κατασκευή το υ θεάτρου , σ ' ό λα τα ζητήματα «εξωραϊσμο ύ » που είχε μυ ριστε ί ο ντι Μπ ουσκιέ. Ο ίδιο ς τα προώθησε στη συνέχεια υπο κινώντας το φιλελεύθερο κό μμα να τα προτείνει' έτσι αναμε ίχθηκε ενεργά στην πιο μεγάλη διαμάχη , χωρ ί ς να λογαριάζει το καλό του τό που . Ο ντι Μπουσκ ιέ εκοιο μη χάνισε το νο μό . Επιτάχυνε την πο ρε ί α της περι οχής προ ς την ευημερία, γεμάτο ς μίσο ς για τις ο ικ ογένειες πο υ κα το ικ ούσαν στην ο δ ό ντε Μπρετάν. Ετο ί μαζε έτσι την εκ δίκησή του ενάντια στου ς ανθρώπου ς π ο υ ε ίχαν πύργου ς και ιδ ίως ενάντια στους ντ' Εγκρινιόν, στην κο ιλιά των οπο ίων μπό ρεσε μια μέρα να μπήξει ένα δηλητηριασμένο στιλέτο . Έδωσε κεφάλαι� για να εκσυγχρ ονιστούν ο ι μα νιφακτούρες της Αλενσόν ' ξαναζωντάνεψε το εμπόριο των υφασμάτων , η π όλη ε ίχε τώρα κλωστήριο . Ο ντι Μπ ουσκιέ συν δ έθηκε λο ιπόν μ' ό λα τα συμφέροντα και μπήκε στην καρ δ ιά της μάζας κάνοντας ό ,τι δεν έκανε η Βασιλε ία , χωρίς να ρισκάρει ο ύτε πεντάρα. Χάρη στην τε ράστια περιουσ ία το υ μπ ο ρούσε να προ ωθήσει πράγματα Digitized by 10uk1s, May 2010

170

HONORE DE B ALZAC

που συχνά τα παρατούν άθελά τους σε τυχερούς κληρο νόμους οι τολμηροί άνθρωποι που τυχαίνει να σρίσκονται σε δύσκολη θέση . Παρουσιάστηκε ως τραπεζίτη ς . Αυτός ο μικρός Λαφίτ l 5Ο ήταν πίσω απ' όλες τις νέες εφευρέσεις, πάντα εκ του ασφαλούς φυσικά' έκανε πολύ καλά τις δου λειές του κάνοντας το γενικό καλό' ήταν ο κινητήρας των ασφαλειών, ο προστάτης των νέων επιχειρήσεων δημό σιων οχημάτων ' υποδείκνυε τι αναφορές έπρεπε να γί νουν στη διοίκηση για να απαιτηθούν οι αναγκαίοι δρό μοι και γέφυρες. Η κυσέρνηση έσλεπε τώρα ένα σφετερι στή της εξουσίας της . Οι διαμάχες γίνονταν αδέξια επειδή το καλό της περιοχής απαιτούσε να υποχωρεί η Νομαρ χία . Ο ντι Μπουσκιέ ερέθιζε τους ευγενείς της επαρχίας στρέφοντάς τους ενάντια στους ευγενείς της αυλής και στην Πατρικεία. Τέλος προετοίμασε τη φρικτή προσχώ ρηση ενός μεγάλου τμήματος της συνταγματικής Φιλοσα σιλείας στον αγώνα που έκανε ο κuριος Σατομπριάν και η Εφημερίδα των ΣυζητήσεωνlSI ενάντια στο θρόνο. Αυτό ήταν μια αχάριστη εναντίωση , που στηριζόταν σε χαμερ πή συμφέροντα και ήταν μια από τις αιτίες του θριάμσου της αστικής τάξης και του Τύπου στα 1 83 1 . Έτσι ο ντι Μπουσκιέ, όπως και οι άνθρωποι που αντιπροσώπευε , είχε την ευτυχία ν α δ ε ι ν α περνάει ο συρμός της Βασιλείας από την επαρχία χωρίς να τον συνοδεύει καμιά συμπά θεια από τους ψυχραμένους επαρχιώτες, που είχαν πε ριέλθει σ' αυτήν την κατάσταση από χίλιες μπερδεμένες αιτίες. Ο γηραιός δημοκράτης , που είχε αναλάσει τόσα λειτουργήματα και που είχε παίξει κωμωδία δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια για να ικανοποιήσει τη vendetta l 52 του , αναποδογύρισε ο ίδιος την άσπρη σημαία l 53 του Δημαρ χείου κάτω από τις επευφημίες του λαού. Κανένας Γάλλος δεν έριξε στον καινούριο θρόνο l S4 που στήθηκε τον Αύ γουστο του 1830 ματιά π ιο μεθυσμένη από ηδονική εκδι κητικότητα από τον ντι Μπουσκιέ. Γι' αυτόν ο ερχομός του δευτερότοκου κλάδου l 55 ήταν ο θρίαμσος της Επανά στασης . Γι' αυτόν , ο θρίαμσος της τρίχρωμης σημαίας ήταν η εξέγερση της Μοντάν , η οποία θα γκρέμιζε αυτή τη Digitized by 10uk1s, May 2010

Η


171

φορά τους ευγενείς με μεθόδους πιο σίγουρες από εκείνες της λαιμητόμου , επειδή η δράση της θα ήταν λιγότερο Οίαιη . Η Πατρικεία που δεν μεταοιοάζεται πια κληρονο μικά, η Εθνοφυλακή που οάζει στο ίδιο τσουοάλι τον μπακάλη της γειτονιάς και το μαρκήσιο , η κατάργηση του αναπαλλοτρίωτου της περιουσίας των ευγενών την οποία υποστηρίζει ένας αστός δικηγόρος, η Καθολική Εκκλησία που χάνει τα πρωτεία τηςIS", όλες οι νομοθετικές επινοή σεις του Αυγούστου του 1830 ήταν για τον ντι Μπουσκιέ η πιο σοφή εφαρμογή των αρχών του 1793157. Από το 1830 ο άνθρωπος αυτός είναι γενικός εισπράκτορας. Για να φτάσει στο αξίωμα αυτό στηρίχτηκε στη σχέση του με το δούκα ντ' Ορλεάν, πατέρα του οασιλιά Λ ουδοοίκου-Φι λίππου , και με τον κύριο ντε Φολμόν, τον παλιό επιμελητή της χήρας δούκισσας ντ' OρλεάνI5�. Παίρνει ογδόντα χι λιάδες λίορες πρόσοδο. Για τους ανθρώπους της περιοχής του ο ντι Μπουσκιέ είναι ένας καλός, αξιοσέοαστος, στα θερός στις αρχές του, ακέραιος, περιποιητικός άνθρωπος. Η Αλενσόν οφείλει σ' αυτόν τη σύνδεσή της με το οιομη χανικό κίνημα , που την κάνει τον πρώτο κρίκο με τον οποίο θα ενωθεί ίσως μια μέρα η Βρετάνη μ' αυτό που λέ γεται σύγχρονος πολιτισμός. Η Αλενσόν, που στα 1816 δεν είχε παρά μόνο δύο αμάξια, είδε σε δέκα χρόνια να τρέχουν στους δρόμους της καλές, κουπέ, λαντό , καμ πριολέ και τίλμπιουρυ, δίχως καμιά έκπληξη . Οι αστοί και οι ιδιοκτήτες, που είχαν τρομάξει στην αρχή από την αύξηση των τιμών των πραγμάτων , παραδέχτηκαν αργό τερα ότι η αύξηση αυτή είχε ένα οικονομικό αντιστάθμι σμα στα εισοδήματά τους. Η προφητική λέξη του προέ δρου ντι Ρονσερέ: «Ο ΥΤΙ Μπουσκιέ είναι πολύ δυνατός άνθρωπος!» υιοθετήθηκε απ' όλη την περιοχή . Δυστυχώς όμως για τη γυναίκα του η λέξη αυτή έχει μια φρικτή ανά ποδη πλευρά. Ο σύζυγος δεν μοιάζει σε τίποτε με το δη μόσιο και πολιτικό άνδρα. Αυτός ο μεγάλος πολίτης, ο τόσο φιλελεύθερος προς τα έξω, ο τόσο χρηστός, αυτός ο άνθρωπος που τόσο πολύ αγαπάει τον τόπο του, είναι δε σπότης στο σπίτι και δεν αγαπάει ούτε τόσο δα τη γυναίκα Digitized by 10uk1s, May 2010

172

HONORE DE BALZAC

του. Αυτός ο τόσο πονηρός, υποκριτής, δόλιος άνθρωπος, αυτός ο ΚρόμγουελΙ59 του Βαλ-Νομπλ, συμπεριφέρεται μέσα στο σπίτι του όπως συμπεριφερόταν προς την αρι στοκρατία, την οποία χάιδευε ώσπου να τη στραγγαλίσει. Όπως κι ο φίλος του ο Μπερναντότ, έκρυΌε το σιδερένιο χέρι του μ' ένα Όελούδινο γάντι. Η γυναίκα του δεν του 'δωσε παιδιά. Η κουΌέντα της Σουζάνας, οι υπαινιγμοί του ιππότη ντε Βαλουά επιΌεΌαιώθηκαν. Αλλά η φιλε λεύθερη αστική τάξη, η Όασιλόφρων συνταγματική αστι κή τάξη, οι ευπατρίδες χωρικοί, οι δικαστικοί και το κόμ μα του κλήρου, όπως έλεγε ο ΣύνταΥματικός, έριξαν το φταίξιμο στην κυρία ντι Μπουσκιέ. Ο κύριος ντι Μπου σκιέ την είχε παντρευτεί τόσο μεγάλη! έλεγαν. Εξάλλου, ήταν τυχερή, μια που θα ήταν πολύ επικίνδυνο να απο κτήσει παιδιά στην ηλικία της! Όταν η κυρία ντι Μπου σκιέ εξομολογούνταν κλαίγοντας τις περιοδικές απελπι σίες της στην κυρία ντι Κουντρέ ή στην κυρία ντι Ρονσερέ, οι κυρίες αυτές της έλεγαν: «Μα είστε τρελή, αγαπητή μου, δεν ξέρετε τι ζητάτε, ένα παιδί θα ήταν ο θάνατός σας!». Ύστερα πολλοί άνθρωποι σαν τον κύριο ντι Κουν τρέ, που συνέδεαν τις ελπίδες τους με το θρίαμΌο του ντι Μπουσκιέ, έΌαζαν τις γυναίκες τους να πλέκουν το εγκώ μιό του. Η γεροντοκόρη ένιωθε ένα μαχαίρι στην καρδιά όταν άκουγε τέτοιες σκληρές φράσεις: - Είστε πολύ τυχερή, αγαπητή μου, που παντρευτήκατε έναν άντρα ικανό' θα αποφύγετε τις συμφορές των γυναι κών που είναι παντρεμένες μ' ανθρώπους δίχως ενεργητι κότητα, ανίκανους να διευθύνουν την περιουσία τους, τα παιδιά τους. - Ο σύζυγός σας σας έχει κάνει Όασίλισσα του τόπου, ωραία μου. Ποτέ δεν θα σας φέρει σε δύσκολη θέση! Αυ τός κανονίζει τα πάντα μέσα στην Αλενσόν.. - Μα θα 'θελα, έλεγε η καημένη η γυναίκα, να δείχνει λιγότερο ζήλο για το κοινό και να... - Είστε πολύ δύσκολη, αγαπητή μου κυρία ντι Μπου σκιέ, όλες οι γυναίκες σας ζηλεύουν για τον άνδρα σας. Επειδή ο κόσμος την έκρινε άσχημα κι επειδή είχε αρ-



173

χίσει να της δίνει άδικο, κατέφυγε κι αυτή στον εαυτό της 6ρίσκοντας μέσα της ευρύ πεδίο για να ξεδιπλώσει τις αρετές της. Ζούσε μέσα στα δάκρυα δίχως να πάψει να δείχνει στον κόσμο ένα ήσυχο πρόσωπο. Για μια ευσε6ή ψυχή σαν τη δική της , ήταν έγκλημα μια σκέψη που πάντα της ράμφιζε την καρδιά: « Αγαπούσα τον ιππότη ντε Βα λουά και τώρα είμαι γυναίκα του ντι Μπουσκιέ!» Ω έρω τας του Αθανάσιου εμφανιζόταν επίσης με τη μορφή τύ ψης και την καταδίωκε στα όνειρά της . Ω θάνατος του θείου της , που τον τσάκισε η λύπη, έκανε τις μέρες της ακόμη πιο οδυνηρές, επειδή σκεφτόταν πάντα τα 6άσανα που πρέπει να τρά6ηξε ο θείος της όταν έ6λεπε την αλλα γή των πολιτικών και θρησκευτικών δογμάτων του οίκου Κορμόν. Συχνά η δυστυχία πέφτει με τη γρηγοράδα του κεραυνού , όπως στην περίπτωση της κυρίας Γκρανσόν' αλλά στην περίπτωση της γεροντοκόρης απλώνεται μια σταγόνα λάδι που δεν αφήνει το ύφασμα αν δεν το ποτίσει πρώτα σιγά σιγά. Ω ιππότης ντε Βαλουά ήταν ο κακοήθης αίτιος της ατυ χίας της κυρίας ντι Μπουσκιέ. Σκόπευε πάντα να τη 6γά λει από την πλάνη της, γιατί ο ιππότης , ο τόσο ειδήμων στον έρωτα, είχε καταλά6ει τον ντι Μπουσκιέ παντρεμέ νο, όπως τον είχε καταλά6ει και εργένη . Μα ήταν δύσκο λο να αιφνιδιαστεί ο πανούργος δημοκράτης: το σαλόνι του ήταν φυσικά κλειστό για τον ιππότη ντε Βαλουά, όπως και για όλους εκείνους που απαρνήθηκαν τον οίκο Κορμόν μέσα στις πρώτες μέρες του γάμου του. Ύστερα είχε πια περισσότερο κύρος, διαχειριζόταν μια τεράστια περιουσία, 6ασίλευε μέσα στην Αλενσόν, φρόντιζε τη γυ ναίκα του όπως θα φρόντιζε ο Ριχάρδος ο 30ς l 6() να δει να σκάει το άλογο που θα τον 60ηθούσε να κερδίσει τη μάχη . Η κυρία ντι Μπουσκιέ, για να αρέσει στον άνδρα της, είχε κόψει τις σχέσεις της με τον οίκο ντ' Εγκρινιόν, όπου δεν πήγαινε πια' όταν όμως την άφηνε μόνη της ο σύζυγός της κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στο Παρίσι , έκανε μια επίσκεψη στη δεσποινίδα Αρμάνδη . Έτσι λοιπόν, δυο χρόνια μετά το γάμο της, ακρι6ώς τη μέρα της κηδείας του Digitized by 10uk1s, May 2010

174

HONORE DE BALZAC

α ιΊά ντε Σποντ, η δεσποινίς Αρμάνδη συνάντησε την κυ ρία ντι Μπουσκιέ στην έξοδο της εκκλησίας του Αγ ίου Λεονάρδου , όπου είχαν ακούσει τη δέηση υπέρ αναπαύ σεως του νεκρού . Η μεγ αλόψυχη κοπέλα θεώρησε πως στην περίσταση αυτή όφειλε να παρηγορήσει την κληρο νόμο που έκλαιγ ε π ικρά. Βάδισαν μαζί, μιλώντας γ ια τον αγαπητό εκλιπόντα, από τον Άγ ιο Λεονάρδο ως το Κουρ' και από το Κουρ έφτασαν στο απαγορευμένο μέγ α ρο, μέσα στο οποίο παρέσυρε την κυρία ντι Μπουσκιέ η δεσποινίς Αρμάνδη με τη γ οητεία της ομιλίας της . Η φτω χή απελπισμένη γυναίκα χαιρόταν ίσως να συζητά γ ια το θείο της μ' ένα πρόσωπο που τόσο το αγ απούσε εκείνος. Έπειτα ή θ ελε να δεχτεί τις ευχές του γέρου μαρκησίου , τον οποίο είχε να δει σχεδόν τρία χρόνια. Η ώρα ήταν πε ρίπου μιάμιση , και ιΊ ρήκε εκεί τον ιππότη ντε Βαλουά που είχε έρθει γ ια το γεύμα. Εκείνος τη χαιρέτησε αμέσως και πήρε τα χέρια της στα δικά του . - Ε, λοιπόν, ενάρετη και αξ ιαγ άπητη κυρία, της είπε με φωνή συγκινημένη , χάσαμε τον άγ ιο φίλο μα ς συμμερι ζόμαστε το πένθος σας ναι, η απώλειά σας είναι αισθητή εδώ μέσα τόσο όσο στο σπίτι σας . . . κι ακόμη περισσότερο, πρόσθεσε υπαινισσόμενος τον ντι Μπουσκιέ. Μετά από έναν μικρό επικήδειο λόγ ο , όπου ο καθένας έιΊ αλε τη δική του φράση , ο ιππότης πήρε ευγ εν ικά το μπράτσο της κυρίας ντι Μπουσκ ι έ , το ακούμπησε στο δ ι κό του πιέζοντάς το με πολλή συμπάθεια κα ι την οδή γησε μπροστά σ' ένα παράθυρο. - Ε ίστε τουλάχιστον ευτυχισμένη ; της είπε με πατρική φωνή . - Ναι, είπε αυτή χαμηλώνοντας τα μάτ ια. Ακούγοντας αυτό το ναι, η κυρία ντε Τ ρουαιΊίλ , η κόρη της πριγκίπισσας Σερμπελόφ και η γηραιά μαρκησία ντε Καστεράν ήρθαν να ενωθούν με τον ιππότη , συνοδευόμε νες από τη δεσποινίδα Αρμάνδη . Όλοι πή γαν να περπα τήσουν στον κήπο περιμένοντας το γ εύμα, χωρίς να αντι ληφθεί η ζα ιΊλακωμένη από τον πόνο κυρία ντι Μπουσκιέ ότ ι οι κυρίες και ο ι ππότης έστηναν μ ια μικρή συνωμοσία Digitized by 10uk1s, May 2010


175

περιέργειας γύρω της . Στα μάτια όλων αυτών των προ σώπων ήταν γραμμένη η φράση : « Την κρατάμε τώρα, θα μάθουμε άραγε το κλειδί του αινίγματος;» - Για.να ολοκληρωθεί η ευτυχία σας, είπε η δεσποινίς Αρμάνδη , χρειάζονται και παιδιά, ένα όμορφο αγόρι σαν τον ανιψιό μου . . . Ένα δάκρυ κύλησε από τα μάτια της κυρίας ντι Μπου σκιέ. - 'Ακουσα να λένε πως είσαστε η μόνη υπεύθυνη σ' αυ τή ν την υπόθεση , ότι φο6άστε να μείνετε έγκυος; είπε ο ιππότης . - Εγώ, είπε εκείνη απλοϊκά, θα αγόραζα ένα παιδί μ ε εκατό χρόνια στην κόλαση . Έτσι άρχισε μια συζήτηση , την οποία διηύθυναν με εξαιρετική επιδεξιότητα η κυρία υποκόμισσα ντε Τρουα6ίλ και η γηραιά μαρκησία ντε Καστεράν . Οι δυο τους κα τάφεραν να τυλίξουν τόσο καλά την ταλαίπωρη γεροντο κόρη που φανέρωσε, δίχως να διστάσει , τα μυστικά του σπιτιού της. Η δεσποινίς Αρμάνδη είχε πάρει τα μπράτσο του ιππότη απομακρύνοντάς τον, προκειμένου να αφήσει τις τρεις γυναίκες να συζητούν για το γάμο. Η κυρία ντι Μπουσκιέ αποκάλυψ ε τότε τις χίλιες διαψεύσεις του γά μου της και μια που είχε μείνει χαζούλα, διασκέδασε τις ακροάτριές της με τις απολαυστικές της αφέλειες. Τις επόμενες μέρες όλη η πόλη γέλασε με τον ψεύτικο γάμο και τις μανού6ρες του ντι Μπουσκιέ. Αντίθετα η κυρία ντι Μπουσκιέ κέρδισε την εκτίμηση και τη συμπάθεια όλων των γυναικών. Για όσο καιρό επιζητούσε το γάμο η δε σποινίς Κορμόν, χωρίς να καταφέρει να παντρευτεί, όλοι την κορόιδευαν' όταν όμως έμαθαν τη λεπτότατη θέση στην οποία την έβαζε η αυστηρότητα των θρησκευτικών αρχών της, όλοι τη θαύμασαν. Αυτή η καημένη κυρία ντι Μπουσκιέ αντικατέστησε αυτήν την καλή δεσποινίδα Κορμόν. Έτσι ο ιππότης κατάφερε για ένα διάστημα να κάνει τον ντι Μπουσκιέ απεχθή και γελοίο, το γελοίο όμως ξεθύμανε πολύ γρήγορα κι όταν είπαν όλοι το μακρύ τους και το κοντό τους, η κακογλωσσιά σταμάτησε. ΎDigitized by 10uk1s, May 2010

176

HONORE DE BALZAC

στερα, πολλοί πίστευαν πως ο οουοός δημοκράτης είχε το δικαίωμα πια να πάρει «σύνταξψ> , μια που ήταν πενήντα επτά χρόνων . Το περιστατικό αυτό μεγάλωσε το μίσος που ένιωθε ο ντι Μπουσκιέ για τον οίκο ντ' Εγκρινιόν σε τέτοιο οαθμό που τον έκανε ανελέητο τη μέρα της εκδίκη σης. Η κυριά ντι Μπουσκιέ πήρε τη διαταγή να μην ξανα πατήσει ποτέ το πόδι της σ' αυτό το σπίτι. Για να εφαρμό σει αντίποινα στη δουλειά που του 'κανε ο ιππότης ντε Βαλουά , ο ντι Μπουσκιέ έοαλε στην εφημερίδα Ο ταχυ δρόμος του Ορν, που ο ίδιος είχε δημιουργήσει, την ακό λουθη ανακοίνωση : «Θα πάρει μια επιταγή χιλίων φράγκων εκείνος που θα μπορέσει να αποδείξει την ύπαρξη ενός κυρίου ντε Πομ πρεντόν1 6 1 , πριν , κατά τη διάρκεια, ή μετά τη φυγή στο εξωτερικό» . Η κυρία ντι Μπουσκιέ είδε πάντως και οφέλη από τον αρνητικό κατ' ουσία γάμο της: δεν ήταν καλύτερο να εν διαφέρεται για το σημαντικότερο άνδρα της πόλης από το να ζει μόνη ; Ο ντι Μπουσκιέ εξακολουθούσε να 'ναι προ τιμότερος από τις γάτες, τα σκυλιά , τα καναρίνια που συντροφεύουν τους ανύπαντρους ανθρώπους είχε για τη γυναίκα του ένα αίσθημα πιο πραγματικό και λιγότερο ιδιοτελές από των υπηρετών, των εξομολογητών και των κληρονόμων. Αργότερα είδε τον άνδρα της σαν όργανο της ουράνιας οργής, επειδή διαπίστωσε πως κρύοονταν αναρίθμητα αμαρτήματα στην έντονη επιθυμία της να παντρευτεί' πίστεψε πως τιμωρούνταν για τη συμφορά που έπαθε η κυρία Γκρανσόν και για τον πρόωρο θάνατο του θείου της. Επειδή υπάκουε σ' εκείνη τη θρησκεία που διατάζει να φιλάς τις οέργες που χρησιμοποιείς για το σω ματικό κολασμό σου , επαινούσε τον άνδρα της, τον επιδο κίμαζε δημόσια' αλλά στο εξομολογητήριο, ή το οράδυ στις προσευχές της, έκλαιγε συχνά ζητώντας συγγνώμη από τον Θεό για τις αποστασίες του συζύγου της, που σκεφτόταν το αντίθετο απ' ό ,τι έκανε, που ευχόταν το θάνατο της αριστοκρατίας και της Εκκλησίας, των δύο θρησκειών του οίκου Κορμόν. Ένιωθε πως όλα τα αιDigitized by 10uk1s, May 2010


177

σθήματά της είχαν θυσιαστεί και σκυλευτεί, αλλά παράλ ληλα ένιωθε την υποχρέωση να κάνει ευτυχισμένο τον άν τρα της , να μην τον ζημιώνει καθόλου , και μια απροσδιό ριστη στοργή που είχε ίσως γεννηθεί από τη συνήθεια. Έ τσι 1 j ζωή της ήταν ένας συνεχής παραλογισμός. Ε ίχε παν τρει- (εί έναν άντρα του οποίου τη συμπεριφορά και τις ιδέε : μισούσε' έπρεπε όμως να ασχολείται μαζί του με υπο; ,ρεωτική τρυφερότητα. Συχνά πετούσε στα ύψη όταν ο ντ' Μπουσκιέ έτρωγε τις μαρμελάδες της , όταν έδρισκε καλ{ το φαγητό ' πρόσεχε ώστε να ικανοποιούνται ακόμη και ι " πιο μικρές επιθυμίες του αμέσως. Αν ξεχνούσε την εφημρίδα του πάνω σ' ένα τραπέζι , η κυρία έλεγε, αντί να Τι ν πετάξει: «Ρενέ, άφησέ την εκεί, κάτι θα τη θέλει ο κύριl ς» . Όταν έφευγε ταξίδι ο ντι Μπουσκιέ, ανησυχού σε γι , το παλτό του , για τα εσώρουχά του' έπαιρνε τις πιο σχολ, στικές προφυλάξεις για την υλική του ευτυχία. Ό ταν 11 ήγαινε στο Πρεμποντέ, συμδουλευόταν το δαρόμε τρο από την παραμονή για να μάθει αν θα 'ταν καλός ο καιρός. Προσπαθούσε να δει τις επιθυμίες μέσα στα μάτια του , σαν το σκύλο που, αν και κοιμάται, ακούει και δλέ πει τι ' αφέντη του . Όταν νικιόταν ο χοντρός ντι Μπου ,Jκιέ , τ' αυτήν την τακτοποιημένη αγάπη και την έπιανε από τ , μέση , τη φιλούσε στο μέτωπο και της έλεγε: « Ε ίσαι χαλτΊ '1)ναίκα ! » , δάκρυα χαράς ανέδαιναν στα μάτια του ταλαί )ρου πλάσματος. Ο ντι Μπουσκιέ σκεφτόταν πι θανώ _ιως χρωστούσε κάποια αποζημίωση στο σεδασμό π ου tvV έδειχνε η Ρόζα-Μαρία-Βικτωρία, επειδή καμιά καθολική αρετή δεν επέδαλλε μια τόσο πλήρη σιγή σαν εκείνη της κυρίας ντι Μπουσκιέ. Συχνά η άγια γυναίκα έμενε αναυδη όταν άκουγε τι έλεγαν στο σπίτι της γεμάτοι μίσος άνθρωποι που κρύδονταν πίσω από τις φιλοδασιλι κές συνταγματικές ιδέες. Φρικιούσε καθώς προέδλεπε τη συντριδή της Εκκλησίας ' διακινδύνευε καμιά φορά να πει μια ηλίθια λέξη, να κάνει μια παρατήρηση που ο ντι Μπουσκιέ την έκοδε στα δυο μ' ένα δλέμμα. Οι αντιφάσεις της τόσο ταλαιπωρημένης αυτής ύπαρξης κατέληξαν να αποδλακώσουν την κυρία ντι Μπουσκιέ, που έδρισκε πια Digitized by 10uk1s, May 2010

178

HONORE DE BALZAC

ότι ήταν απλούστερο και αξιοπρεπέστερο να συγκεν τρώσει τη διάνοιά τη., αντί να τη 6γάζει προς τα έξω. Έ τσι έκανε πια καθαρά μια ζωή όμοια μ' εκείνη των ζώων έδειχνε δουλική υποταγή και νόμιζε πως ήταν αξιέπαινη πράξη το να δέχεται την κατάντια στην οποία την είχε ρί ξει ο άντρας της. Η εκπλήρωση των θελήσεων του συζύ γου δεν της προ?<άλεσε ποτέ το παραμικρό μουρμούρισμα. Αυτή η δειλή πρ06ατίνα.τρα60ύσε πια στο δρόμο που της είχε χαράξει ο 60σκός δεν εγκατέλειψε ποτέ την αγκαλιά της Εκκλησίας και παραδόθηκε στις πιο αυστηρές θρη σκευτικές πρακτικές χωρίς να σκέφτεται ούτε το Σατανά, ούτε τα εγκόσμια, ούτε τα έργα της. Κατάφερε έτσι να συ νενώσει μέσα της τις πιο καθαρές χριστιανικές αρετές , κι ο ντι Μπουσκιέ έγινε 6έ6αια ένας από τους ευτυχέστερους ανθρώπους της Γαλλίας και της Να6άρας. - Θα 'ναι ηλίθια ως την τελευταία πνοή της, είπε ο 6ά ναυσος υποθηκοφύλακας, που γευμάτιζε στο σπίτι της δυο φορές τη 6δομάδα. Η ιστορία αυτή θα 'μενε ατελής αν δεν αναφέραμε τη σύμπτωση τον θανάτου του ιππότη ντε Βαλουά με το θά νατο της μητέρας της Σουζάνας. Ο ιππότης πέθανε μαζί με τη μοναρχία, τον Αύγουστο του 1 830. Πήγε να ενωθεί με την ακολουθέία του 6ασιλιά Καρόλου του 1Ο0υ στο Νονανκούρ, και τον συντρόφεψε με σε6ασμό ως το Χερ60ύργο μαζί μ' όλους τους Τρουα6ίλ, τους Καστεράν, τους Βερνέιγ, Κ .λπ . Ο γέρος ευγενής είχε πάρει μαζί του πενήντα χιλιάδες φράγκα, ποσό στο οποίο ανέρχονταν οι οικονομίες του και η τιμή της προσόδου του' τα πρόσφερε σ' έναν από τους πιστούς φίλους των κυρίων του για να τα δια6ι6άσει στο 6ασιλιά, επιρρίπτοντας τα στο θάνατο που τον πλησίαζε, λέγοντας ότι το ποσό αυτό προερχόταν από τις καλοσύνες της Αυτού Μεγαλειότητας, ότι το χρή μα του τελευταίου των Βαλουά ανήκε στο Στέμμα. Δεν ξέρουμε αν η θέρμη του ενθουσιασμού του νίκησε την αποστροφή του Βουρ6όνου που έφευγε από το ωραίο του 6ασίλειο της Γαλλίας δίχως πεντάρα και που πρέπει να συγκινήθηκε από την αφοσίωση του ιππότη ' είναι σίγουDigitized by 10uk1s, May 2010


179

ρο όμως ότι η Σεζαρίν, γενική κληρονόμος του κυρίου ντε Βαλουά, iτήρε μόνο εξακόσιες λίορες πρόσοδο. Ο ιππότης επέστρεψε στην Αλενσόν εξαντλημένος από την οδύνη και την κούραση και πέθανε όταν ο Κάρολος ο 1Ο0ς πατούσε την ξένη γη . Η κυρία ντι Βαλ-Νομπλ και ο προστάτης της , που φοΟόταν τότε την εκδίκηση του Φιλελεύθερου Κόμματος , ήταν τυχεροί που ορήκαν μ ι α πρόφαση για ν α πάνε ινκό γνιτο στο χωριό όπου πέθανε η μητέρα της Σουζάνας. Στον πλειστηριασμό που έγινε μετά το θάνατο του ιππότη ντε Βαλουά, η Σουζάνα, που επιθυμούσε να αποκτήσει ένα ενθύμιο από τον πρώτο καλό φίλο της , έκανε την ταμ πακιέρα να ανεοεί στην υπεροολική τιμή των χιλίων φράγκων . Το πορτρέτο της πριγκίπισσας Γκορίτσα άξιζε μόνο του αυτό το ποσό. Δυο χρόνια μετά, ένας κομψός νέος, που έκανε συλλογή από ωραίες ταμπακιέρεες του περασμένου αιώνα, πήρε από τη Σουζάνα την ταμπακιέρα του ιππότη με τις πιο θαυμάσιες συστάσεις. Το εμπιστευ τικό στολίδι των πιο ωραίων ερώτων του κόσμου και η χα ρά των γηρατειών ενός ανθρώπου εκτίθεται τώρα σ' ένα είδος ιδιωτικού μουσείου. Αν ήξεραν οι νεκροί τι γίνεται μετά απ' αυτούς , το κεφάλι του ιππότη θα πρέπει να κοκ κινίζει αυτή τη στιγμή στην αριστερή μεριά. Αν μπορέσει η ιστορία αυτή να εμπνεύσει στους κατό χους κάποιων λατρεμένων λειψάνων έναν ιερό φόοο και να τους κάνει να καταφύγουν σ' έναν κωδίκελλο για να προσδιορίσουν άμεσα τη μοίρα των πολύτιμων αυτών εν θυ μημάτων μιας ευτυχίας που δεν υπάρχει πια κληροδο τώντας τα σε αδελφικά χέρια, θα 'χει προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στο ιπποτικό και περιπαθές τμήμα του κοινού . Κλείνει όμως μέσα της κι ένα πολύ πιο υψηλό ηθικό δί δαγμα! . . . Δεν αποδεικνύει την αναγκαιότητα για μια νέα εκπαίδευση ; Δεν ζητά, από την τόσο φωτισμένη μέριμνα των υπουργών Παιδείας, τη δημιουργία εδρών ανθρωπο λογίας, επιστήμης στην οποία μας ξεπερνάει η Γερμανία; Οι σύχρονοι μύθοι έχουν κατανοηθεί λιγότερο από τους αρχαίου ς μύθους, παρόλο που μας έχουν κατασπαράξει Digitized by 10uk1s, May 2010

180

HONORt DE BALZAC

οι μύθοι . Οι μύθοι μιας πιέζουν απ' όλες τις μεριές, χρησι μεύουν σ' όλα. Αν είναι, όπως λέει η Ανθρωπιστ ική Σχο λή , οι πυρσοί της ιστορίας, θα σώσουν τ ις αυ τοκρατορίες από κάθε επανάσταση, αν διαδώσουν οι καθηγητ ές της Ιστορίας τ ις εξη γήσεις τους ακόμη και στις λαϊκές μάζες! Αν ή ταν μορφωμένη η δεσποινίς Κορμόν, αν υπήρχε στο Νομό του Ορν ένας καθηγη τή ς ανθρωπολογίας, αν είχε δια6άσει τέλος τον Αριόστο 1 62, θα την έ6ρισκαν ποτ έ αυ τ ές οι φο6ερές δυστυχίες της συζυγικής ζωής ; Θα 'χε προσπαθήσει ίσως να 6ρει γιατί μας δείχνει ο Ι ταλός ποιητή ς την Αγγελική να προτιμάει τον Μέντορα, που ή ταν ένας ξανθός ιππότης ντε Βαλουά, από τον Ορλάνδο, που η φοράδα του είχε πεθάνει και το μόνο που ήξερε ή ταν να οργίζεται. Ο Μέντορας ήτ αν η μυθική μορφή των αυλικών της γυναικείας 6ασιλικής αυλής και ο Ορλάνδος ο μύθος των άτακτων, ορμητικών ανίκανων επαναστά σεων που κατατρέφουν τα πάντα δίχως να δημιουργούν τ ίποτ ε . Δημοσιεύουμε εδώ, απεκδυόμενοι κάθε ευθύνη, αυτήν τη γνώμη ενός μαθητή του κυρίου Μπαλάνς l63 . Καμιά πληροφορία δεν έχουμε για τα μικρά διαμαντέ νια νέγρικα κεφάλια. Μπορείτε πάντ ως να δείτ ε σήμερα την κυρία ντι Βαλ-Νομπλ στην Όπερα. Χάρη στην πρώτη μόρφωση που της έδωσε ο ιππότης ντε Βαλουά, έχει σχε δόν τον αέρα μιας κυρίας «καθωσπρέπει» , παρόλο που δεν είναι παρά μια κυρία « καθώς χρειάζετ αι» I64. Η κυρία ντ ι Μπουσκιέ ζει ακόμη, δηλαδή υποφέρει πάντα ; Όταν έγινε εξήντα χρονών, ηλικία στην οποία οι γυναίκες εξομολογούντια διάφορα πράγματα , είπε εμπι στευ τ ικά στην κυρία ντι Κουντρέ, που ο σύζυγός της είχε ξαναπάρει τη θέση του τον Αύγουστο του 1 830, ότ ι δεν μπορούσε να υποφέρει την ιδέα ότ ι θα πέθαινε παρθένα. Παρίσι, Οκτώ6ριος 1836


62325515-η-γεροντοκορη-ΟΝΟΡΕ-ΝΤΕ-ΜΠΑΛΖΑΚ.pdf

Recommend Documents