GERUNDIO
En euskera, no hay una estructura de gerundio propiamente dicha, por eso se usan otros recursos para expresar el gerundio
Basados en el verbo
A) –T(Z)EN Esta forma, responde a la pregunta ZERTAN?
Zertan
Adibidez Papá está leyendo el periódico. Aita egunkaria irakurtzen ari da. Lo he visto saliendo de casa. Etxetik irteten ikusi dut.
B) –(E)Z, -AZ Esta forma se construye mediante el participio instrumental, y tiene diversos usos. B.1. Responde a la pregunta ZEREZ?
Zerez?
Adibidez ¿Cómo lo consiguió? Comprándolo. Nola lortu zuen? Erosiz.
B.2. Responde a la pregunta NOLA?
Nola?
Adibidez Hemos venido cantando. Kantatuz etorri gara.
B.3. Kausa – ondorioa
Kausa-ondorioa
Adibidez Viendo que estaba mal, lo tiró. Txarto zegoela ikusiz, bota egin zuen.
B.4. Azalpenekoak
Zergatik?
Adibidez Le llamó a la mujer viendo que llegaba tarde. Emazteari deitu zion berandu helduko zela ikusiz.
C) –TA, -RIK A menudo, el gerundio se vale de los sufijos –TA y –RIK pertenecientes al participio. C.1. Aurrekotasuna
Aurrekotasuna [jakin eta gero]
Adibidez Diciendo eso, se marchó. Hori esanda, joan egin zuen.
C.2. Kausa-ondorioa
Kausa-ondorioa
Adibidez Viendo eso, se marchó. Hori ikusita, alde egin zuen.
D) –(e)AN Esta forma, utiliza el caso NON.
Non?
Adibidez Haciéndolo, al final aprenderemos. Eginean-eginean azkenean ikasiko dugu.
E) –KI Esta forma, utiliza el sufijo –KI. Adibidez He visto a alguna gente yendo huyendo. Jende batzuk ikusi ditut ihesi joaki.
E) –EZEAN Para las negativas.
Negativas
Adibidez Se ha quedado sin saber qué decir. Zer esan ezean geratu da.
F) –LA –RIK F.1. Denbora
Negativas
Adibidez Viniendo del monte, se rompió la pierna. Menditik zetorrela(rik), hanka apurtu zuen.
F.2. Modua
Nola?
a) Baiezkoak Adibidez Se fue teniendo la txapela en la cabeza. Txapela buruan duela joan zen.
b) Ezezkoak Adibidez Estoy sin saber qué hacer. Zer egin ez dakidala nago.
Basados en el nombre
A) –KA Añadimos el sufijo –KA. A menudo, se usa con repeticiones. Adibidez He pasado toda la noche dando vueltas. Gau osoa eman dut bueltaka.
B) –EZ Esta forma ya la hemos visto en el apartado anterior, aplicada al verbo. También la podemos usar con nombres. Adibidez El niño está llorando. Umea negarrez ari da.
C) –(e)AN Esta forma ya la hemos visto en el apartado anterior, aplicada al verbo. También la podemos usar con nombres. Recordamos que usa el caso NON. Adibidez El niño está trabajando. Umea lanean ari da.
D) BATEAN Adibidez El niño estaba llorando. Umea negar batean zegoen.
Resumen
-TA -RIK
BASADOS EN EL VERBO Telebista ikusten ari da 1. Iharduera [Zertan] Etxetik irteten ikusi dut. Lan eginez lortu du. 1. Bidea [Zerez] Hori ikusiz, alde egin zuen. 2. Kausa-ondorioa [kausa- ondorioa] Kapela kenduz, agur egiten 3. Modua [Nola] digu. 4. Azalpenekoak [Zergatik] Anak deitu du hau esanez. 1. Aurrekotasuna […eta gero] Hori esanda, joan egin da. 2. Kausa-ondorioa [kausa- ondorioa] Hori ikusita, alde egin du.
-(e)AN
1. Erabilera mugatua
Galduan aterako zara.
-KI
1. Erabilera mugatua
Jendea ikusi dut ihesi joaki.
EZEAN
1. Modua ezezkoak [Nola ezezkoetan] Zer egin ezean dago.
- T(Z)EN
- (E)Z
1. Denbora [-n bitartean] - LA(RIK) 2. Modua [Nola? baiezkoak] 3. Modua [Nola? ezezkoak]
Menditik zetorrela jausi zen. Txapela buruan duela joan da. Zer egin ez dakiela dago.
BASADOS EN EL SUSTANTIVO - KA
1. Iharduera
Herrenka dabil.
- (E)Z
1. Bidea eta modua
Negarrez ari da.
-(e)AN
1. Iharduera
Lanean ari da.
BATEAN
1. Modua [indartua]
Umea negar batean zegoen
Matices y uso correcto
Adibidez
Perretxikoak jaten hil zen. [Zertan ari zen hil zenean] Perretxikoak jaten ari zela hil zen. [Jaten zituen bitartean] Perretxikoak janda hil zen. [Jan eta gero] Ikasten etorri gara. Ikasiz etorri gara [Nola? Zertan?] Ikasten ari ginela etorri gara. [Ikasten genuen bitartean] Ikasita etorri gara. Ikasirik etorri gara. [ikasi eta gero] Joni deitu diot eskerrak emanez. [Eta eskerrak eman dizkiot] Joni deitu diot eskerrak ematen. Joni deitu diot eskerrak emanda. [Oker] Suele ser un error muy frecuente usar –TZEN en lugar de –EZ. - Bidea [Ad. Irakurtzen asko ikasten da en lugar de irakurriz asko ikasten da] - Modua [Ad. Joni deitu diot eskerrak ematen en lugar de Joni deitu diot eskerrak emanez] Etxean sartu nahian dabil. Etxean sartu nahirik dabil. Etxean sartu nahi duela dabil. Etxean sartu nahita dabil. [Oker] Horrela izanik ezin da ezer egin. [Horrela denez gero] Horrela izanda ezin da ezer egin. [Horrela denez gero] Horrela izanez ezin da ezer egin. [Horrela denez gero] Horrela izaten ezin da ezer egin. [Oker] Kristala apurtuz sartu dira. [Nola sartu dira?] Kristala apurturik sartu dira. [Nola sartu dira?] Kristala apurtuta sartu dira. [Apurtu eta sartu egin dira] Kristala apurtzen sartu dira. [Oker] Las locuciones que se hacen mediante izan y egin también se suelen usar mal. - Ohiukatzen hasi zen Ohiuka hasi zen - Ohiuka egiten hasi zen Ohiuka hasi zen Por último, otro error frecuente es usar la estructura del castellano con un … en … que en euskera no existe - Hor dago Miren pala batekin eskuan
-
Hor dago Miren pala bat eskuan daukala Hor dago Miren pala bat eskuan
