3-OZET-KITABI.pdf

3. ULUSLARARASI İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ 3 INTERNA INTERNATIONAL TIONAL CONGRESS ON OCCUPATIONAL SAFETY AND SECURITY RD

16-17 NİSAN 2018 HAMPTON BY HILTON KAYEŞHİR, İSTANBUL •

www.isguvenligivecalisansagligikongresi.org

3.ULUSLARARASI 3.ULUSLARAR ASI İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ KONGRESİ Prof. Dr. Bülent EKER

Prof. Dr. Ümran SEVİL Doç. Dr. Alpaslan Hamdi KUZUCUOĞLU

Güven Plus Grup A.Ş. Yayınları: 05/2018 1. Baskı: Nisan 2018 Yayıncı Serka No: 36934 ISBN: 978-605-68150-4-1 Güven Plus Grup A.Ş. Yayınları Bu kitabın her türlü yayın hakkı GÜVEN PLUS GRUP DANIŞMANLIK A.Ş. YAYINLARI’na YAYINLARI’na air. Yayınevinin Yayınevinin yazılı izni olmadan, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayını, çoğalmı ve dağımı yapılamaz. Kitapda yer alan özet metn içerik sorumluluğu ilgili yazarlara air . Yayın evi ve kongre yönetmi bu bu konuda bir yükümlülük ve hukuki sorumluluğu kabul etmez. Bu konuda Güven Plus Grup Danışmanlık bünyesinde hazırlanan ve yayınlan bu eser ISO: 10002:2014-14001:2004-9001:200818001:2007 belgelerine sahipr. Bu eser TPE “Türk Patent Enstüsü” tarandan 2016/73332 tescil numarası ile markalı bir eserdir. Men ve Dil Editörü Yrd. Doç. Dr. Gökşen ARAS Kapak Tasarımı Öğr. Gör. Ozan KARABAŞ Sayfa Düzeni Burhan Maden Baskı-Cilt: GÜVEN PLUS GRUP DANIŞMANL IK A.Ş. YAYINLARI® YAYINLARI® Kayaşehir Mah. Başakşehir Emlak Konutları, Evliya Çelebi Cad. 1/A D Blok K4 D29 Başakşehir İstanbul Tel: 02128014061-62-63

Serka No: 36934

GÜVEN PLUS GRUP DANIŞMANLIK A.Ş. A .Ş. YAYINLARI® YAYINLARI® Kayaşehir Mah. Başakşehir Emlak Konutları, Evliya Çelebi Cad. 1/A D Blok K4 D29 Başakşehir İstanbul Tel: 02128014061-62-63 [email protected]

II

ORGANİZASYON FİRMASI



III

3.

ULUSLARARASI İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ

ÖZET METİN

IV

KONGREYİ DÜZENLEYEN KURUM

www.istanbulbilimveakademisyenlerdernegi.org

V

3. ULUSLARARASI ULUSLARARASI İŞ GÜVENLİĞİ GÜVENL İĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ 3 INTERNA INTERNATIONAL TIONAL CONGRESS ON OCCUPATIONAL SAFETY AND SECURITY RD

VI

3. ULUSLARARASI ULUSLARARASI İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ 3 INTERNA INTERNATIONAL TIONAL CONGRESS ON OCCUPATIONAL SAFETY AND SECURITY RD

VII


DEĞERL DEĞE RLİİ BİLİM BİLİM İNS İNSAN ANLA LARI RI BU BU KONG KONGRE RE İST İSTAN ANBU BUL L BİLİ BİLİM M VE AKADEMİSYENLER DERNEĞİ TARAFINDAN ORGANİZE EDİLM ED İLMİŞ İŞ VE VE DÜZE DÜZENL NLEN ENMİ MİŞT ŞTİR İR..

KONG KO NGRE REMİ MİZ Z (ISO 18001- OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706) BELG BE LGEL ELER ERİNE İNE SA SAHİ HİPT PTİR İR..

www.istanbulbilimveakademisyenlerdernegi.org [email protected]

VIII


İÇİNDEKİLER

İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞINDA DİGİTAL ÇÖZÜMLER ......................................................................... .........................................................................1 Prof. Pr of. Dr Dr. Bülent Bülent EKER EKER ÇALIŞAN SAĞLIĞI AÇISINDAN PSİKOLOJİK GÜVENLİK ve PSİKOLOJİK SAĞLIK ..........................................2 Prof. Pr of. Dr Dr. Serpil Serpil AYT AYTAÇ AÇ İŞÇİ SENDİKALARI VE REF REFAH AH DEVLETİ ........................................................................................................ .................................................................................................................... ............4 Prof. Pr of. Dr Dr. Cengiz Cengiz ANI ANIK K İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞINDA KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİNDE MALZEME BİLİMİNİN ÖNEMİ TEDBİRSİZLİK VE KADER İNANCININ İŞ KAZALARINA ETKİSİ .......................................7 Abdulla Abdu llahh DEMİR DEMİR İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNASYON HİZMETLERİNİN İSG ÖNLEYİCİ FAALİYETLER FAALİYETLER ÜZERİNDE ETKİSİ: SAKAR SAKARY YA ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ ........................................................................................... ...........................................................................................9 Metinn BAYRAM Meti BAYRAM,, Ahmet Ahmet Gökal Gökalpp KILIÇAR KILIÇARSLAN SLAN KÜÇÜK İŞLETMELERDE İŞ KAZASI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI ................................................................12 Ahmett TAŞD Ahme TAŞDELEN ELEN,, Melek Melek HATİPO HATİPOĞLU ĞLU YAPAN ÖĞRETMENLERDE KAS-İSKELET SİSTEMİNDEKİ YÜKLENME VE SİSTEMİN NEDEN OLDUĞU KÖTÜ KÖTÜ DURUŞLARIN BELİRLENMESİ BELİRLENMESİ ......................................................................................14 Ali GÜLTE GÜLTEKİN KİN,, EBRU SEVE SEVER R DÖKÜM ATÖLYELERİNDE TEHLİKE KAYNAKLARI VE DÖRT FARKLI METOTLA DÖKÜM ATÖLYELERİNDE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİNİN YAPILMASI.......................................................................... YAPILMASI..........................................................................16 Ali GÜLTE GÜLTEKİN KİN,, Rüstem Rüstem YANA YANAR, R, Mustafa Mustafa Kema Kemall ÖZTÜRK ÖZTÜRK BİLGİ KURUMLARINA YÖNELİK ÖNLEYİCİ VE SINIRLANDIRICI TEDBİRLER ..............................................20 Alpasla Alpa slann Hamdi Hamdi KUZUC KUZUCUOĞ UOĞLU LU İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DÖKÜM SEKTÖRÜNÜN İNCELENMESİ ........................................... ...........................................22 Ayşe Ay şe BAYRAK BAYRAK,, Ebru Ebru Emine Emine ŞÜKÜR ŞÜKÜROĞL OĞLU, U, Musta Mustafa fa GÜNA GÜNAYDI YDIN,S N,Süle üleyma ymann ŞÜKÜRO ŞÜKÜROĞLU ĞLU

IX


İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI HASTALIKLARI AÇISINDAN 2017 YILI TÜRKİYE VE AB KARŞILAŞTIRILMASI ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................24 C.Nihal YURTSEVEN, Suzan DAL, Fer DAL, Feray ay Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN, N, S.Bor S.Boraa ÇAVUŞ ÇAVUŞOĞL OĞLU, U, Eray Eray YURTSE YURTSEVEN VEN HAZIR BETONUN TAŞINMASI VE YERLEŞTİRİLMESİ YERLEŞTİRİLMESİ AŞAMALARININ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME UYGULAMASI .....................................................................26 Can DEMİREL, Ömer GÜLTEKİN, Osman ŞİMŞEK, H. Yılmaz ARUNTAŞ YAPI İŞLERİ İ ŞLERİ KAZI ÇALIŞMALARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ...................................................................28 28 Can DEMİREL, Ömer GÜLTEKİN, H. Yılmaz ARUNTAŞ , Osman ŞİMŞEK 6331 SA SAYILI YILI KANUN GEREĞİ ÇALIŞMA YAŞAMINDA YAŞAMINDA İSG EĞİTİMİNİN ÖNEMİ ..............................................30 Dilerr ŞEN, Dile ŞEN, Şenel Şenel ŞEN ŞEN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÇALIŞMALARINDA DA DAVRANIŞ VRANIŞ ODAKLI YAKLAŞIM YAKLAŞIM ........................................32 Elif SUNG SUNGUR, UR, Mürşi Mürşide de ÖZGEL ÖZGELDİ Dİ İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA RİSK DEĞERLENDİRM DEĞERLENDİRME E METODOLOJİLERİNDEN L TİPİ MATRİS MA TRİS ve BİR UYGULAMA ÖRNEĞİ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................37 Emell ADIY Eme ADIYAMAN AMAN,, Savaş Savaş AYBER AYBERK K TARIM ÇALIŞANLARININ PESTİSİTLERE MARUZİYET RİSKİ: AKUT PESTİSİT ZEHİRLENMELERİ ZEHİRLENMEL ERİ VE ÖNLEME YOLLARI ..............................................................................................................39 Eminee Selcen Emin Selcen DARÇI DARÇIN, N, Murat Murat DARÇI DARÇIN, N, Gürd Gürdoğa oğann DOĞRUL, DOĞRUL, Mura Muratt ALKAN ALKAN GEZİCİ MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİNİN MAĞDUR OLDUĞU YAŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARI KAYNAKLI KA YNAKLI KAZALAR: SEÇİLMİŞ 7 İL ÖRNEĞİ ......................................................................................................41 Eminee Selcen Emin Selcen DARÇI DARÇIN, N, Murat Murat DARÇI DARÇIN, N, Murat Murat ALK ALKAN, AN,Gürdoğan Gürdoğan DOĞRUL TÜRKİYE’DE 1994-2016 YILLARI ARASINDA BELEDİYE ATIK GÖSTERGELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ DEĞERLENDİRİLM ESİ ...................................................................................... .................................................................................................................................................. ............................................................43 Erayy YURTSEV Era YURTSEVEN, EN, C.Ni C.Nihal hal YURT YURTSEVE SEVEN, N, Suzan Suzan DAL, DAL, Feray Feray Küçü Küçükba kbaşş DUMAN DUMAN SAĞLIK KURULUŞARINDAN KAYNALANAN TIBBİ ATIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: 2010-2014 DÖNEMİ ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................45 45 Erayy YURTSEV Era YURTSEVEN, EN, Suza Suzann DAL, DAL, C. Nihal Nihal YURTSE YURTSEVEN, VEN, Fera Ferayy Küçükb Küçükbaş aş DUMAN DUMAN MADEN SEKTÖRÜNDEKİ İSG FAALİYETLERİNİN ÇOK DEĞİŞKENLİ KARAR VERME METOTLARARIYLA METOTLAR ARIYLA ANALİZİ ........................................................................................... ...................................................................................................................................... ...........................................47 Ercüm Er cüment ent N. N. DİZDAR, DİZDAR, Oğuz Oğuz KOÇA KOÇAR, R, Erkan Erkan ÇETİN ÇETİNER ER AĞIR İŞ KOLLARINDAKİ DEPOLAMA TESİS ÇALIŞANLARININ BEL AĞRISI PROBLEMLERİ .....................49 Ercüm Er cüment ent N. N. DİZDAR, DİZDAR, Oğuz Oğuz KOÇA KOÇAR, R, Erkan Erkan ÇETİN ÇETİNER ER EKRANLI ARAÇLARA BAKMA SENDROMUNUN RİSK ANALİZİ............................................................... ANALİZİ......................................................................... ..........51 Ercüm Er cüment ent N. N. DİZDAR, DİZDAR, Oğuz Oğuz KOÇA KOÇAR, R, Muhar Muharre rem m ÜNVER ÜNVER

X


BİR PLASTİK FİRMASINDAKİ ÇALIŞANLARIN ORTAM ORTAM FAKTÖRLERİNİ DEĞERLENDİRESİ ......................53 Feray Fer ay Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN, N, C.Nih C.Nihal al YURTSE YURTSEVEN, VEN, Suza Suzann DAL, S. Bora Bora CAVUSO CAVUSOGLU GLU,, Eray Eray YURTSEV YURTSEVEN EN MAVİ YAKALI ÇALIŞANLARDA ÇALIŞMA POZİSYONLARININ DEĞELENDİRİLMESİ: PLASTİK SEKTÖRÜ S EKTÖRÜ ÖRNEĞİ........................................................................................................................................ ÖRNEĞİ........................................................................................................................................55 Feray Fer ay Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN,C N,C.Ni .Nihal hal YURT YURTSEVE SEVEN, N, Suzan Suzan DAL, DAL, S.Bor S.Boraa CAVUS CAVUSOGL OGLU, U, Eray Eray YURTSE YURTSEVEN VEN ECZANELERDE KULLANILAN ZEMİN KAPLAMALARININ YÜZEY SÜRTÜNME KATSA KA TSAYILARININ YILARININ BELİRLENMESİ VE GÜVENLİK SINIFLAMASININ YAPILMASI .........................................57 57 Gültekin COŞKUN, Gencay SARIIŞIK, A. Sabri ÖĞÜTLÜ 2013-2016 YILLARINDA HEMZEMİN GEÇİTLERDE MEYDANA GELEN TREN KAZALARININ ANALİZİ .... 60 Gürdoğan DOĞRUL, Murat DARÇIN, Mur DARÇIN, Murat at ALKAN ALKAN,, 2013-2016 YILLARI ARASINDA AMBULANSLARIN AMBULANSLARIN KARIŞTIĞI KAZALARIN ANALİZİ ..................................62 Gürdoğan DOĞRUL, Murat ALKAN, Murat DARÇIN KLİNİK HEMŞİRELERİN ALT EKSTREMİTELERDE GELİŞEBİLECEK VARİSLERDEN KORUNMA YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................64 Hamdiy Ham diyee Arda Arda SÜRÜC SÜRÜCÜ, Ü, Altun Altun BAKS BAKSİ, İ, Sultan Sultan EREK EREK,, Emine Emine AVCI AVCI ELEKTRİK TRAFO MERKEZLERİNDE BAKIM VE ONARIM İŞLERİ ESNASINDA GERÇEKLEŞEN GERÇEKLEŞEN ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARIN OLAY YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER ........................................................... ...........................................................66 Mehmet Meh met ZİLE ZİLE ADLİ VAKA OLARAK ADLİYEYE İNTİKAL EDEN ÖLÜMLÜ KAYNAK ESNASINDA OLUŞAN İŞ KAZALARIN OLAY YERİNDE YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER........................................................................................68 Mehmet Meh met ZİLE ZİLE OFİS ÇALIŞANLARININ ÇALIŞMA ORTAMLARININ FİZİKSEL VE ERGONOMİK RİSK ETMENLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLM DEĞERLENDİRİLMESİ ESİ ...............................................................................................70 Melike Meli ke GÖKKA GÖKKAY YA EĞİTİM SEKTÖRÜNDE RİSK ANALİZİ: BİR VAKIF VAKIF ÜNİVERSİTESİ UYGULAMASI .........................................72 72 Mesut Mes ut ULU ULU ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN UZAKTAN EĞİTİM YÖNTEMİYLE YAPILMASININ ETKİNLİĞİ: SAKARY SAKARYA A ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ .........................................................................74 Ahmett Gökalp Ahme Gökalp KILIÇ KILIÇARSL ARSLAN, AN, Meti Metinn BAYRAM BAYRAM 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NA GÖRE İŞYERİNİN HANGİ TEHLİKELİ SINIFINDA (NACE (NACE KODLARI) OLDUĞUNUN ÖNEMİ ÖNEMİ.............................................................................................77 Metinn PEHLİV Meti PEHLİVAN AN

XI


KIRSAL KESİMDE SIKLIKLA KULLANILAN STANDART DIŞI TARIM ARAÇLARINA BAĞLI KAZA RİSKLERİ VE İŞ GÜVENLİĞİ SORUNLARI ..................................................................................... ................................................................................................................ ...........................79 Murat Mur at DARÇIN DARÇIN,, Murat Murat ALKAN ALKAN,, Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL, L, Emine Emine Selc Selcen en DARÇIN DARÇIN TARIMSAL FAALİYETLER ESNASINDA MEYDANA GELEN TRAKTÖRLERE BAĞLI ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARININ ANALİZİ ..........................................................................................................................................81 Murat Mur at DARÇIN DARÇIN,, Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL, L, Murat Murat ALKAN ALKAN,, Emine Emine Selce Selcenn DARÇIN DARÇIN ÇEKİCİLERİN KARAYOLLARINDA KARAYOLLARINDA KARIŞTIKLARI TRAFİK KAZALARININ ANALİZİ................................... ANALİZİ...................................83 Murat Mur at ALKAN ALKAN,, Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL, L, Murat Murat DARÇ DARÇIN IN TARIM ZARARLILARIYLA MÜCADELEDE KULLANILAN KÖSTEBEK TABANCALARININ SEBEP OLDUĞU KAZALAR.............................................................................................. .......................................................................................................................................... ............................................85 Murat Mur at DARÇIN DARÇIN,, Murat Murat ALKAN ALKAN,, Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL, L, Emine Emine Selc Selcen en DARÇIN DARÇIN 2007-2016 YILLARINA AİT TÜİK VERİLERİNİN İŞ KAZALARI AÇISINDAN ANALİZİ ......................................87 Murat Mur at KORKM KORKMAZ, AZ, Ümra Ümrann SEVİL, SEVİL, Vasf Vasfiye iye BA BAYRAM DEĞER DEĞER,, Ayça Ayça GÜRK GÜRKAN, AN, Özle Özlem m GÜNER, GÜNER, Nigar Nig ar ÇELİK ÇELİK,, Ali Ser Serdar dar YÜCE YÜCEL L FARKLI DEĞİŞKENLERLE 2007-2016 YILLARINA TUİK AİT VERİLERİNİN MESLEK HASTALIKLARI AÇISINDAN ANALİZİ..................................................................................................................................................... ANALİZİ.....................................................................................................................................................89 89 Murat Mur at KORKM KORKMAZ, AZ, Ümra Ümrann SEVİL, SEVİL, Vasf Vasfiye iye BA BAYRAM DEĞER DEĞER,, Ayça Ayça GÜRK GÜRKAN, AN, Niga Nigarr ÇELİK, ÇELİK, Özle Özlem m GÜNER GÜNER SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ ............................................................................................................. .............................................................................................................91 91 Mustaf Mus tafaa BİLİCİ BİLİCİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ LİSANS BÖLÜMLERİNİN BÖLÜMLERİNİN MÜFREDAT MÜFREDAT ANALİZLERİ ANALİZLERİ VE GELECEĞİ GELECEĞİ ...............93 Mustaf Mus tafaa GÜNA GÜNAYDI YDIN, N, Ayşe Ayşe BA BAYRAK YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDAKİ KURUMLARINDAKİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BÖLÜM VE PROGRAM KONTENJANLARINDA YAŞANAN DEĞİŞİMLER VE İŞ KAZALARI..................................................................... KAZALARI.....................................................................95 Mustaf Mus tafaa GÜNA GÜNAYDI YDIN, N, Gülse Gülsere renn GÜNA GÜNAYDI YDIN N FORE KAZIK ÇALIŞMALARINDA İŞ GÜVENLİĞİ.................................................................................................... GÜVENLİĞİ....................................................................................................97 Mustaf Mus tafaa Onur Onur KURTER, KURTER, Işı Işılay lay ULUS ULUSOY OY TEKSTİL SEKTÖRÜNDE YAŞANAN YAŞANAN İŞ KAZALARININ VERİ MADENCİLİĞİ UYGULAMASI İLE 99 ANALİZİ .............................................................................................. ........................................................................................................................................................................... .............................................................................99 Nazlı Naz lı Gülüm Gülüm MUTL MUTLU, U, Selçu Selçukk ALP, ALP, Serkan Serkan ALT ALTUNT UNTAŞ AŞ TÜRKİYE’DE 2013–2016 YILLARINDA EN ÇOK İŞ KAZASI YAŞANAN YAŞANAN İLK ÜÇ SEKTÖRÜN DEĞERLENDİRİLMESİ DEĞERLENDİRİLM ESİ ...................................................................................... ................................................................................................................................................ ..........................................................101 Nazlı Naz lı Gülüm Gülüm MUTL MUTLU, U, Serka Serkann ALTUN ALTUNT TAŞ GELECEĞİN SAĞLIK PROFESYONELLER PROFESYONELLERİNİN İNİN UYGULAMADAKİ YAŞADIKLARI YAŞADIKLARI RİSKLERİN KAYGI KA YGI DÜZEYLERİNE ETKİSİ (GÜMÜŞHANE İLİ ÖRNEĞİ) ............................................................................... ...............................................................................103

XII


Sevda UZUN, Nilgün ULUTAŞDEMİR ÖNLİSANS-LİSANS-LİSANSÜSTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARININ ANALİZİ (TÜRKİYE 7 BÖLGE ÖRNEĞİ) .................................................................................................................................... ....................................................................................................................................105 Nilgün Nil gün ULUT ULUTAŞD AŞDEMİR EMİR,, Hasan Hasan TUNA TUNA VEKTÖRLERLE MÜCADELEDE İŞ KAZALARI ...................................................................................................... ......................................................................................................107 Nurull Nur ullah ah YÜCEL YÜCEL,, Mustaf Mustafaa CAYV CAYVAZ, AZ, Emine Emine Nur Nurhan han AKIN AKIN,, Sümeyy Sümeyyee GÖÇMEN GÖÇMEN BİYOSİDAL ÜRÜN UYGULA UYGULAY YACILARINDA MESLEK HAST HASTALIKLARI ALIKLARI ............................................................109 Nurull Nur ullahY ahYÜCE ÜCEL, L, Emine Emine Nur Nurhan han AKIN AKIN,, Mustaf Mustafaa CAYV CAYVAZ, AZ, Süme Sümeyye yye GÖÇM GÖÇMEN EN BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNİN KURUMSAL YAPISINDA YAPISINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİRİMLERİNİN YERİ VE BİR MODEL ÖNERİSİ ...................................................................................................... ......................................................................................................11 111 1 Nurull Nur ullahY ahYÜCE ÜCEL, L, Burak Burak Hamz Hamzaa ERYİĞİT ERYİĞİT İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GÜVENLİĞİ ÖNLİSANS VE LİSANS BÖLÜMÜ BÖLÜMÜ 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN İSG ALGISININ KARŞILAŞTIRILMASI............................................................................................................................. KARŞILAŞTIRILMASI.............................................................................................................................113 Nurull Nur ullah ah YÜCEL YÜCEL,, Rüştü Rüştü UÇAN, UÇAN, Nuri Nuri BİNG BİNGÖL, ÖL, Süme Sümeyye yye GÖÇM GÖÇMEN, EN, İsma İsmail il M. ZEKİ ZEKİ Z NESLİNİN TAŞINABİLİR BİLGİSAYAR KULLANIMINDA MARUZ KALDIKLARI KAS İSKELET SİSTEMİ RAHA RAHATSIZLIKLARI TSIZLIKLARI...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................115 Oğuz KOÇAR, Ercüment N. DİZDAR, Erkan ÇETİNER BİR ÇALIŞAN SAĞLIĞI PROBLEMİ OLARAK ÇALIŞMA YAŞAMINDA KADINA YÖNELİK ŞİDDET ........... 117 Salih DURSUN, Serpil AYTAÇ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE BÖLGELERİNDE (TEKNOKENT/TEKNOP (TEKNOKENT/TEKNOPARK) ARK) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA ALANINDA RİSK DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI ...................................................................119 Saliha Esra BOLSU, Serdar MERCAN ÇANKIRI-KORGUN ALPSARI ALPSARI GÖLETİ ve ÇEVRESİNİN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ DEĞERLENDİRİLM ESİ ...................................................................................... ................................................................................................................................................ ..........................................................121 Seçil AYANOĞLU EKOJEOKİMYA VE İNSAN SAĞLIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER: ASBEST...........................................................123 EKOJEOKİMYA 123 Seçil AYANOĞLU , Meld Meldaa DÖLARSL DÖLARSLAN, AN, Ebr Ebruu GÜL BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİNE BAĞLI YEMEKHANE VE KANTİNLERDEKİ ORTAM HAVASININ MİKROBİYAL MİKROBİY AL YÜKÜ .......................................................................................... .................................................................................................................................................... ..........................................................125 125 Seda OĞUR

XIII


İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KALDIRMA MAKİNELERİNİN KULLANIMI KAYNAKLI İŞ KAZALARININ FİNE-KİNNEY METODU İLE RİSK DEĞERLENDİRM DEĞERLENDİRMESİ ESİ ......................................................................................127 Serkan Emre UYGUN, Murat KISA KALDIRMA MAKİNELERİ KULLANIMINDA MATRİS MATRİS YÖNTEMİ İLE RİSK ANALİZİ ..................................... .....................................129 Serkan Emre UYGUN, Murat KISA BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZA POTANSİYELİNE SAHİP TESİSLERİNDE UYGULANABİLECEK ALTERNATİF KİMYASAL BAZLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ: SUNİ DERİ İMALATINDA METOT VE UYGULAMA ÖRNEĞİ ......................................................................................... ........................................................................................................................................... ..................................................131 Serkan SATICI, Uğur KURT PSİKOSOSYAL TEHLİKE VE RİSK OLARAK MOBBİNG’İN İŞ TATMİNİ DEPRESYON VE ANKSİYETE ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................134 Serpil AYTAÇ, Nuran BAYRAM ARLI İŞ KAZASI VE MESLEK HAST HASTALIKLARI ALIKLARI VERİLERİNİN MESLEK GRUPLARINA GÖRE İNCELENMESİ............................................................................................. ............................................................................................................................................................... ..................................................................136 Sibel ÇELİKEL YİĞİTER SERAMİK ÜRETİMİNDE İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI HASTALIKLARI .................................................................... ....................................................................138 Sibel ÇELİKEL YİĞİTER İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMININ ROLÜ VE ÖNEMİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ TABAKHANE ÇALIŞANLANLARI ÖRNEĞİ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................140 Tolga KARAKUZU , Hül Hülya ya ELMALI ELMALI GÜLBA GÜLBAŞ, Ş, Barış Barış KAKİ KAKİ TABAKHANELERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ BİLİNÇ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ SANAYİ BÖLGESİ ÖRNEĞİ .................. ..................142 Tolga KARAKUZU , Hül Hülya ya ELMALI ELMALI GÜLBA GÜLBAŞ Ş PVC SEKTÖRÜNDE POT POTANSİYEL ANSİYEL RİSKLER, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI ......................144 Yunus Emre POLAT, Ayşe Pınar TÜZÜM DEMİR YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK ve GÜVENLİK PLANININ ÖNEMİ ............................................................................... ...............................................................................146 Ömer GÜLTEKİN, Can DEMİREL, Cem MISIRLI KAMU KURUMLARININ YÜKLENİCİ İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ ve SORUMLULUKLARI ................................................................................................ .................................................................................................................................................... ....................................................148 148 Ömer GÜLTEKİN, Can DEMİREL, İskender GÜMÜŞ, Cem MISIRLI PAZARLAMA İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ FARKINDALIĞI: MOBİLYA SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................150 150 Ş. Şadiye YAŞAR

XIV


SPA MERKEZLERİNDE SPA MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN PERSONELİN P ERSONELİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ: BİR UYGULAMA................................................................................................. ........................................................................................................................................................... ..........................................................152 152 Şebnem AKMAN BALTA, Haydar ÖZPINAR TÜRKİYE SGK 2010-2015 İSTATİSTİK YILLIKLARININ İŞ KOLU BAZINDA SİGORTALI İŞÇİLERE GÖRE ST STANDARDİZASYONU ANDARDİZASYONU.................................................................................................................................... ....................................................................................................................................154 154 Elif EZİR EZİRMİK, MİK, Osma Osmann Faruk Faruk BAYRAM BAYRAMLAR, LAR, Hali Halim m İŞSEVER İŞSEVER SPOR BİLİMLERİ FAK FAKÜL ÜLTESİNDE TESİNDE ÇALIŞANLARIN UYKU KALİTESİ DEĞERLENDİRİLM DEĞERLENDİRİLMESİ ESİ.................... ....................156 C. Nihal YURTSEVEN, Suzan DAL, Feray Küçükbaş DUMAN, S. Bora ÇAVUŞOĞLU, Erayy YURTSEV Era YURTSEVEN EN VARDİYALI ÇALIŞMA HEMŞİRELERDE FİZİKSEL SAĞLIĞIN BOZULMASINA VE KRONİK HAST HASTALIK ALIK OLUŞUMUNA YOL AÇAR MI? ...................................................................................... .............................................................................................. ........158 Dilekk BÜYÜKK Dile BÜYÜKKAY AYA A BESEN BESEN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NDA ÇALIŞANIN ÇALIŞMAKTAN ÇALIŞMAKTAN 160 KAÇINMA HAKKI ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................160 Metinn PEHLİV Meti PEHLİVAN AN KIRSAL KESİMDE TARIMSAL FAALİYET KAYNAKLI YÜKSEKTEN DÜŞME OLAYLARININ 162 SEBEP-SONUÇ ANALİZİ.............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................162 Murat Mur at DARÇIN DARÇIN,, Emine Emine Selcen Selcen DARÇI DARÇIN, N, Murat Murat ALK ALKAN, AN, Gür Gürdoğ doğan an DOĞRU DOĞRUL L İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİNİN İNŞAA İNŞAAT T MALİYETİNE ETKİLERİ.............................................164 Hicran Hic ran AÇI AÇIKEL, KEL, Selç Selçuk uk SARIÇİ SARIÇİÇEK ÇEK

XV


Değerl blm nsanları., 16/17/Nsan/2018 Tarhnde İanbul Kayaşehr Hlton Hotelde gerçekleştrmş olduğumuz 3. Uluslararası İş Güvenlğ ve Çalışan Sağlığı Kongremzde buluşmuş ve kongremz gerçekleştrmş olmaktan dolayı mutluyuz. Kongremze göerlen lg ve alakadan dolayı onurluyuz. Kongremzn üçüncü buluşmasında bzler yalnız bırakmayan ve katılımları le bzler deekleyen blm dünyasının değerl nsanlarına ayrıca teşekkür edyoruz. Kongremzn bu buluşmasında toplam 73 sözel ve 02 poer bldr sunumu gerçekleştrlmştr. Toplam 8 oturumdan oluşan program Prof. Dr. Ahmet Fahr ÖZOK, Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER, Prof. Dr. Bülent EKER, Prof. Dr. Serpl AYTAÇ, Doç. Dr. Alpaslan Hamd KUZUCUOĞLU, Doç. Dr. Eray YURTSEVEN başkanlığında tamamlanmıştır. Kongremze gönderlen bldrler sözel ve poer olarak dnleyclere ve zleyclere sunulmuştur. sunulmuştur. Kongremzde üç bldr brnclk, knclk ve üçüncülükle üçüncülükle ödüllendrlmştr.. Eser sahplern bu başarılarından dolayı kutluyoruz. Kongremze değerl blg ve brkmler ödüllendrlmştr le davetl konuşmacı olarak katılan Prof. Dr. Ahmet Fahr ÖZOK, Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER, Prof. Dr. Cengz ANIK ANIK ve Prof. Dr Dr.. Serpl AYT AYTAÇ AÇ hocalarımız blmsel tecrübe ve blg brkmler le bzler onurlandırmışlardır.. Kendlerne onurlandırmışlardır Kendlerne teşekkür edyoruz. Ayrıca kongremzde kongremzde emeğ geçen tüm arkadaşlarımızı arkadaşlarımızı kutluyor ve kendlerne teşekkür edyoruz. Kongremzn dördüncü buluşmasını lerleyen zaman çersnde yenden planlayarak katılımcılarımız ve takpçlermz le paylaşacağız. Şmdden tüm deekleyen ve katkı sağlayanlara yürekten teşekkür edyoruz. Kongremz Blm Sanay ve Teknoloj Bakanlığı Sayı:56060262051.01.E.222 Tarh:11.08.2017 Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığı Sayı:77888550-051.01.E.63488 Tarh:21.07.2017, Sağlık Bakanlığı Sayı:67598610-805.02.02.02 Tarh:07.08.2017, Tarh:07.08.2017, Ekonom Bakanlığı Sayı: 55127773-120.99-E.108116 55127773-120.99-E.1 08116 Tarh: Tarh: 10.10.2017; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sayı: 25961827-622.99E.1547532 Tarh: 21.06.2017 ve Çevre ve Şehrclk Bakanlığı Sayı:58732046-839-E.659 Tarh: 05.01.2018 blgler Çanakkale Onsekz Mart Ünverstes Mmarlık ve Tasarım Fakültes Sayı: 25505449-051.01E.143130 Tarh: 06.12.2017 ve İanbul Ünverstes Spor Blmler Fakültes Sayı: 73670021-051.04 Tarh: 29.12.2017 blgler le deeklenmektedr deeklenmektedr.. Ayrıca Ayrıca çok sayıda STK, Dernek ve Kamu kurumları tarafından da deeklenmştr.. Başta bakanlıklara ve ünverste yetkllerne ayrıca teşekkür edyoruz. Br sonrak buluşmada deeklenmştr yenden br arada olmak ümd le tüm katılımcılarımıza, deekçlermze, organzasyonda yer alan ekp arkadaşlarımıza sağlıklı ve güzel günler dlyoruz. dl yoruz. Saygılarımızla..

Prof. Dr. Bülent EKER Kongre Başkanı

XVI


Dear Scholars, We are so glad to meet and complete the 3rd Internatonal Congress on Occupatonal Safety and Securty organzed n Ianbul Kayaşehr Hlton Hotel on Aprl 16th-17th 2018. We are honored by the ntere and concern you have shown for our congress. We would lke to express our grattude to precous scholars who dd not leave us alone and supported our congress wth ther partcpaton to our thrd meetng. In ths meetng of our congress, 73 verbal and 02 poer presentatons were presented. Consng of 8 sessons n total, the program was completed under the charmanshp of Prof. Dr Dr.. Ahmet Fahr ÖZOK, Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER, Prof. Dr. Bülent EKER, Prof. Dr. Serpl AYTAÇ, Assoc. Prof. Dr. Alpaslan Hamd KUZUCUOĞLU, and Assoc. Prof. Dr. Eray YURTSEVEN. Papers submtted to our congress were presented to audences as orally and as poers. In the congress, three papers were rewarded as beng the fr, the second, and the thrd. We would lke to congratulate the authors of these papers. We are honored by the partcpaton and supports of Prof. Dr. Ahmet Fahr ÖZOK, Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER, Prof. Dr. Cengz ANIK, and Prof. Dr. Serpl AYTAÇ who attended to our congress as speakers and contrbuted to our congress wth ther precous fund of knowledge and experences. We would lke to extend our deepe thanks to them. We We would also lke to congratulate and express our grattude to all colleagues who contrbuted to our congress. The fourth meetng of our congress wll be organzed n the t he followng days and t wll be announced to our followers. We We would lke to express our deepe thanks our supporters and contrbutors n advance. Our congress was supported wth the nformaton provded by the Mnry of Scence, Indury and Technology Technology No:56060262-051.01.E.222 Dated: 11.08.2017, by the Mnry of Labor and Socal Securty No: 77888550-051.01.E.63488 Dated:21.07.2017, by the Mnry of Health No: 67598610-805.02.02.0 67598610-805.02.02.022 Dated: 07.08.2017, the Mnry of Economy No: 55127773-120.99-E.108116 Dated: 10.10.2017, by the Mnry of Food, Agrculture and Lveock No: 25961827-622.99-E.1547532 Dated: 21.06.2017, and by the Mnry of Envronment and Urban Plannng No: 58732046-839-E.659 Dated: 05.01.2018, and also wth the nformaton provded by Çanakkale Onsekz Mart Unversty Faculty of Archtecture and Desgn No: 25505449-051.01-E.143130 Dated: 06.12.2017 and Ianbul Unversty Faculty of Sport Scences No: 73670021-051.04 Dated: 29.12.2017. The congress was also supported by many CSOs, Organzatons, and Publc Intutons. We would also lke to thank to the relevant mnry and unversty ocals. We hope to meet you agan n the next meetng of our congress, and we wsh the be to all our partcpants, supporters, and colleagues who took part n the organzaton. Be regards…

Prof. Dr. Bülent EKER Head of the Congress

XVII


KONGRE BAŞKANI Prof. Dr. Bülent EKER KONGRE EŞ BAŞKANLARI Prof. Dr. Ümran SEVİL Doç. Dr. Alpaslan Hamd KUZUCUOĞLU DÜZENLEME KURULU Prof.. Dr. Ayhan Prof Ayhan AYTAÇ Prof. Dr. Cengz ANIK Prof. Dr. Muafa TALAS Prof. Dr. Sevg ÖZKAN Yrd. Doç. Dr. Ayça GÜRKAN Yrd. Doç. Dr. Dlek ÖZTAŞ Yrd. Doç. Dr. Salha ÖZPINAR Yrd. Doç. Dr. Sezer ER GÜNERİ

YÜRÜTME KURULU Prof. Dr. Fath ÇATIKKAŞ Prof. Dr. Gray Saynur DERMAN Prof. Dr. Muafa TALAS Doç. Dr. Ayşe Ayşe TÜRKSOY TÜRKSO Y Doç. Dr. Çetn YAMAN Doç. Dr. Gülten HERGÜNER Doç. Dr. Kaya YILDIZ Doç. Dr. Peln AVŞAR KARABAŞ Yrd. Doç. Dr. Sevlay YILDIZ Yrd. Doç. Selvnaz SAÇAN BİLİMSEL SEKRETERYA Yrd. Doç. Dr. Al Serdar YÜCEL Yrd. Doç. Dr. Ercan ŞAHBUDAK Yrd. Doç. Dr. Erdal ŞEN Yrd. Doç. Dr. Havva KAÇAN SOFTA SEKRETERYA Yrd. Doç. Dr. Gökşen ARAS Öğr. Gör. Hakan AÇIKGÖZ Öğr. Gör. Ozan KARABAŞ

XVIII


ULUSLARARASI İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞI KONGRESİ 16 NİSAN 2018 BİLİMSEL PROGRAM 08:30-09:30 KAYIT 09:30-10:00 AÇILIŞ SERAMONİSİ 10:00-10:15 ÇAY KAHVE ARASI 10:15-12:00 PANEL KONUŞMALARI

PANEL 01 Oturum Başkanı: Prof. Dr. Dr. Ahmet Fahri ÖZOK KONUŞMACILAR Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof. Dr. Bülent EKER Prof. Dr. Cengiz ANIK Prof. Dr. Serpil AYTAÇ

12:00-13:00 ÖĞLE YEMEĞİ ARASI

Prof. Dr. Bülent EKER

XIX


OTURUM 01 SALON A Oturum Başkanı : Doç. Dr. Eray YURTSEVEN Saat: 10:00 – 12:30 – 16 NİSAN 2018 C. Nhal YURTSEVEN, Suzan DAL, Feray Küçükbaş DUMAN, S. Bora ÇAVUŞOĞLU, Eray YURTSEVEN

İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI AÇISINDAN 2017 YILI TÜRKİYE VE AB KARŞILAŞTIRI KARŞILAŞTIRILMASI LMASI

Muafa GÜNA GÜNAYDIN, YDIN, Ayşe BAYRAK

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ LİSANS BÖLÜMLERİNİN MÜFREDAT ANALİZLERİ VE GELECEĞİ

Muafa GÜNAYDIN, Gülseren GÜNAYDIN

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDAKİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BÖLÜM VE PROGRAM KONTENJANLARINDA YAŞANAN DEĞİŞİMLER VE İŞ KAZALARI

Muafa Onur KURTER, Işılay ULUSOY

FORE KAZIK ÇALIŞMALARINDA İŞ GÜVENLİĞİ

Nazlı Gülüm MUTLU, Selçuk ALP, Serkan ALTUNTAŞ

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE YAŞANAN İŞ KAZALARININ VERİ MADENCİLİĞİ UYGULAMASI İLE ANALİZİ

Nazlı Gülüm MUTLU, Serkan AL ALTUNTAŞ TUNTAŞ

TÜRKİYE’DE 2013–2016 YILLARINDA EN ÇOK İŞ KAZASI YAŞANAN İLK ÜÇ SEKTÖRÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Nurullah YÜCEL, YÜCEL, Burak Hamza ERYİĞİT

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNİN KURUMSAL YAPISINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİRİMLERİNİN YERİ VE BİR MODEL ÖNERİSİ

Nurullah YÜCEL, YÜCEL, Rüştü UÇAN, Nur BİNGÖL, Sümeyye GÖÇMEN, İsmal M. ZEKİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLİSANS VE LİSANS BÖLÜMÜ 1.SINIF ÖĞRENCİLERİNİN İSG ALGISININ KARŞILAŞTIRILMASI

Tolga KARAKUZU, Hülya ELMALI GÜLBAŞ, Barış KAKİ

TABAKHANELERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ BİLİNÇ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

Tolga KARAKUZU, Hülya ELMALI GÜLBAŞ, Barış KAKİ

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMININ ROLÜ VE ÖNEMİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ TABAKHANE ÇALIŞANLANLARI ÖRNEĞİ

XX


C. Nhal YURTSEVEN, Suzan DAL, Feray KÜÇÜKBAŞ DUMAN, S. Bora ÇAVUŞOĞLU, Eray YURTSEVEN

SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİNDE ÇALIŞANLARIN UYKU KALİTESİ DEĞERLENDİRİLM DEĞERLENDİRİLMESİ ESİ

OTURUM 02 SALON A Oturum Başkanı : Doç. Dr. Dr. Alpaslan Hamdi KUZUCUOĞLU Saat: 13:00 – 15:00 – 16 NİSAN 2018 Alpaslan Hamd KUZUCUOĞLU

BİLGİ KURUMLARINA YÖNELİK ÖNLEYİCİ VE SINIRLANDIRICI TEDBİRLER

Abdullah DEMİR

TEDBİRSİZLİK VE KADER İNANCININ İŞ KAZALARINA ETKİSİ

Al GÜLTEKİN, Ebru SEVER

REBA VE OWAS METODU İLE ANKARA’DA ANKARA’DA DEVLET OKULLARINDA GÖREV YAP YAPAN AN ÖĞRETMENLERDE ÖĞRET MENLERDE KASİSKELET SİSTEMİNDEKİ YÜKLENME VE SİSTEMİN NEDEN OLDUĞU KÖTÜ DURUŞLARIN BELİRLENMESİ

Al GÜLTEKİN, Rüem YANAR, Muafa Kemal ÖZTÜRK

DÖKÜM ATÖL ATÖLYELERİNDE YELERİNDE TEHLİKE KA KAYNAKLARI YNAKLARI VE VE DÖRT FARKLI FARKLI METOTLA DÖKÜM ATÖLYELERİNDE ATÖLYELERİNDE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİNİN YAPILMASI

Ayşe BAYRAK, Emne Ebru ŞÜKÜROĞLU,, Muafa ŞÜKÜROĞLU GÜNAYDIN, Süleyman ŞÜKÜROĞLU

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DÖKÜM SEKTÖRÜNÜN İNCELENMESİ

Ayşe Handan DÖKMECİ, Özbuğ AKSAN

BIR DEVLET HASTANESINDEKI ELEKTROMANYETİK ALANLARIN (EMA) SAĞLIK ÇALIŞANLARINA OLASI SAĞLIK ETKİLERİ ETKİ LERİ

Can DEMİREL, Ömer YAPI İŞLERİ KAZI ÇALIŞMALARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜLTEKİN, H. Yılmaz GÜVENLİĞİ ARUNTAŞ, Osman ŞİMŞEK Can DEMİREL, Ömer GÜLTEKİN, Osman ŞİMŞEK, H. Yılmaz ARUNTAŞ

HAZIR BETONUN YERLEŞTİRLMESİ TAŞINMASI VE YERLEŞTİRİLMESİ AŞAMALARININ AŞAMALARININ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME UYGULAMASI

XXI


Ömer GÜLTEKİN, Can DEMİREL, Cem MISIRLI

YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK PLANININ ÖNEMİ

Ömer GÜLTEKİN, Can DEMİREL, İskender GÜMÜŞ, Cem MISIRLI

KAMU KURUMLARININ YÜKLENİCİ İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ VE SORUMLULUK SORUMLULUKLARI LARI

OTURUM 03 SALON B Oturum Başkanı : Doç. Dr. Eray YURTSEVEN Saat: 13:00 – 15:00 – 16 NİSAN 2018 Eray YURTSEVEN, C. Nhal YURTSEVEN, Suzan DAL, Feray Küçükbaş DUMAN

TÜRKİYE’DE 1994-2016 YILLARI ARASINDA BELEDİYE ATIK GÖSTERGELERİNİN GÖSTERGELERİNİ N DEĞERLENDİRİLM DEĞERLENDİRİLMESİ ESİ

Eray YURTSEVEN, Suzan DAL, C. Nhal YURTSEVEN, Feray Küçükbaş DUMAN

SAĞLIK KURULUŞARINDAN KAYNALANAN TIBBİ ATIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: DEĞERLENDİRİLM ESİ: 2010-2014 DÖNEMİ

Ercüment N. DİZDAR, Oğuz KOÇAR, Erkan ÇETİNER

MADEN SEKTÖRÜNDEKİ İSG FAALİYETLERİNİN ÇOK DEĞİŞKENLİ KARAR VERME METOTLARARIYLA ANALİZİ

Ercüment N. DİZDAR, Oğuz EKRANLI ARAÇLARA BAKMA SENDROMUNUN RİSK ANALİZİ KOÇAR, Muharrem ÜNVER Gültekn COŞKUN, Gencay SARIIŞIK, A. Sabr ÖĞÜTLÜ

ECZANELERDE KULLANILAN ZEMİN KAPLAMALA KAPLAMALARININ RININ YÜZEY SÜRTÜNME KATSAYILARININ BELİRLENMESİ VE GÜVENLİK SINIFLAMASININ YAPILMASI

Hamdye Arda SÜRÜCÜ, Altun BAKSİ, Sultan EREK, Emne AVCU

KLİNİK HEMŞİRELERİN ALT EKSTREMİTELERDE GELİŞEBİLECEK VARİSLERDEN KORUNMA YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ

Melke GÖKKAYA

OFİS ÇALIŞANLARININ ÇALIŞMA ORTAMLARININ FİZİKSEL VE ERGONOMİK RİSK ETMENLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Mesut ULU

EĞİTİM SEKTÖRÜNDE RİSK ANALİZİ: BİR VAKIF ÜNİVERSİTESİ UYGULAMASI

XXII


Metn PEHLİVAN

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NA GÖRE İŞYERİNİN HANGİ TEHLİKELİ SINIFINDA ( NACE KODLARI) OLDUĞUNUN ÖNEMİ

Metn PEHLİVAN

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NDA ÇALIŞANIN ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI

Selçuk SARIÇİÇEK, Hcran AÇIKEL

BİNA İNŞAATLARINDA ALINAN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MALİYETLERİ (POSTER SUNUM)

OTURUM 04 SALON C Oturum Başkanı : Prof. Dr. Serpil AYTAÇ Saat: 13:00 – 15:00 – 16 NİSAN 2018 Feray KÜÇÜKBAŞ DUMAN, Cemle Nhal YURTSEVEN, Selçuk Bora ÇAVUŞOĞLU, Eray YURTSEVEN

BİR PLASTİK FİRMASINDAKİ ÇALIŞANLARIN ORTAM FAKTÖRLERİNİ DEĞERLENDİRESİ

Feray Küçükbaş DUMAN, C. Nhal YURTSEVEN, Suzan DAL, S. Bora CAVUSOGLU, CA VUSOGLU, Eray YURTSEVEN

MAVİ YAKALI MAVİ YAKALI ÇALIŞANLARDA ÇALIŞMA ÇA LIŞMA POZİSYONLARININ POZİSYONLAR ININ DEĞELENDİRİLMESİ: DEĞELENDİRİLMES İ: PLASTİK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Salh DURSUN, Serpl AYTAÇ

BİR ÇALIŞAN SAĞLIĞI PROBLEMİ OLARAK ÇALIŞMA YAŞAMINDA KADINA YÖNELİK ŞİDDET

Salha Esra BOLSU, Serdar MERCAN

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE (TEKNOKENT/ TEKNOPARK) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA RİSK DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRM E ÇALIŞMALARI

Seçl AYANOĞLU

ÇANKIRI-KORGUN ALPSARI GÖLETİ VE ÇEVRESİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Seçl AYANOĞLU, AYANOĞLU, Melda DÖLARSLAN, Ebru GÜL

EKOJEOKİMYA VE İNSAN SAĞLIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER: ASBEST

Seda OĞUR

BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİNE BAĞLI YEMEKHANE VE KANTİNLERDEKİ ORTAM HAVASININ MİKROBİYAL YÜKÜ

XXIII


Serpl AYTAÇ, AYTAÇ, Nuran BAYRAM

PSİKOSOSYAL TEHLİKE VE RİSK OLARAK MOBBİNG’İN İŞ TATMİNİ DEPRESYON VE ANKSİYETE ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Sbe S bell ÇELİK ÇELİKEL EL Yİ YİĞİ ĞİTE TER R

İŞ KAZ KAZAS ASII VE MES MESLE LEK K HAST HASTAL ALIK IKLA LARI RI VER VERİL İLER ERİN İNİN İN MES MESLE LEK K GRUPLARINA GÖRE İNCELENMESİ

Sbe S bell ÇELİK ÇELİKEL EL Yİ YİĞİ ĞİTE TER R

SERA SE RAMİ MİK K ÜRET ÜRETİM İMİN İNDE DE İŞ KAZ KAZAS ASII VE MES MESLE LEK K HAST HASTAL ALIK IKLA LARI RI

Elf EZİRMİR, Osman Faruk BAYRAMLAR, Halm İŞSEVER

TÜRKİYE SGK 2010-2015 İSTATİSTİK YILLIKLARININ İŞ KOLU BAZINDA SİGORTALI İŞÇİLERE GÖRE STANDARDİZASYONU (POSTER SUNUM)

OTURUM 05 SALON D Oturum Başkanı : Prof. Dr. Dr. Bülent EKER Saat: 13:00 – 15:00 – 16 NİSAN 2018 Yunus Emre POLAT, Ayşe Pınar TÜZÜM DEMİR

PVC SEKTÖRÜNDE POTANSİYEL RİSKLER, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI

Dler ŞEN, Şenel ŞEN

6331 SA SAYILI YILI KANUN GEREĞİ ÇALIŞMA YAŞAMINDA İSG EĞİTİMİNİN ÖNEMİ

Emel ADIYAMAN, Savaş AYBERK

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA RİSK DEĞERLENDİRME METODOLOJİLERİNDEN L TİPİ MATRİS VE BİR UYGULAMA ÖRNEĞİ

Ş. Şa Şadye YAŞAR

PAZARLAMA İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜ GÜVENLİĞİ FARKINDALIĞI: MOBİL MOBİLY YA SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Ercüment N. DİZDAR, Oğuz KOÇAR, Erkan ÇETİNER

AĞIR İŞ KOLLARINDAKİ DEPOLAMA TESİS ÇALIŞANLARININ BEL AĞRISI PROBLEMLERİ

Oğuz KOÇAR, Ercüment N. DİZDAR, Erkan ÇETİNER

Z NESLİNİN TAŞINABİLİR BİLGİSAYAR KULLANIMINDA MARUZ KALDIKLARI KAS İSKELET SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARI

Elf SUNGUR, Mürşde ÖZGELDİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÇALIŞMALARINDA DAVRANIŞ ODAKLI YAKLAŞIM

Serkann SATICI, Serka SATICI, Uğur KUR KURT T

BÜYÜK ENDÜSTRİ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL YEL KAZA POT POTANS ANSİYELİ İYELİNE NE SAHİP SAHİP TESİSLERİNDE TESİSLER İNDE UYGULANABİLECEK UYGUL ANABİLECEK ALTERNATİF ALTERNATİF KİMY Kİ MYASAL ASAL BAZLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ: SUNİ DERİ İMALATINDA METOT VE UYGULAMA ÖRNEĞİ

XXIV


Serkan Emre UYGUN, Murat KISA

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KALDIRMA MAKİNELERİNİN KULLANIMI KAYNAKLI İŞ KAZALARININ FİNE-KİNNEY METODU İLE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Serkan Emre UYGUN, Murat KISA

KALDIRMA MAKİNELERİ KULLANIMINDA MATRİS YÖNTEMİ İLE RİSK ANALİZİ

OTURUM 06 SALON A Oturum Başkanı : Prof. Dr. Ahmet Fahri ÖZOK Saat: 15:15 – 17:15 – 16 NİSAN 2018 Ahmet Gökalp KILIÇARSLAN, Metn BAYRAM

ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN UZAKTAN EĞİTİM YÖNTEMİYLE YAPILMASININ ETKİNLİĞİ: SAKARYA SAKARY A ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Muafa BİLİCİ

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ

Nurullah YÜCEL, YÜCEL, Muafa CAYV CA YVAZ, AZ, Emne Nurhan AKIN, Sümeyye GÖÇMEN

VEKTÖRLERLE MÜCADELEDE İŞ KAZALARI

Nurullah YÜCEL, YÜCEL, Emne Nurhan AKIN, Muafa Muafa CAYVAZ, Sümeyye GÖÇMEN

BİYOSİDAL ÜRÜN ÜR ÜN UYGULA UYGUL AYACILARINDA MESLEK MESL EK HASTALIKLARI

Metn BAYRAM, Ahmet Gökalp KILIÇARSLAN

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNASYON HİZMETLERİNİN İSG ÖNLEYİCİ FAALİYETLER ÜZERİNDE ETKİSİ: SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Ahmet TAŞDELEN, Melek HATİBOĞLU

KÜÇÜK İŞLETMELERDE İŞ KAZASI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI

Şebnem AKMAN AKM AN BALTA, BALTA, Haydar ÖZPINAR

SPA MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN PERSONELİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ: BİR UYGULAMA

Dlek BÜYÜKKAYA BESEN

VARDİYALI ÇALIŞMA HEMŞİRELERDE FİZİKSEL SAĞLIĞIN BOZULMASINA VE KRONİK HASTALIK OLUŞUMUNA YOL AÇAR MI?

XXV


OTURUM 07 SALON B Oturum Başkanı : Prof. Dr. Ayşegül Ayşegül AKDOĞAN EKER Saat: 15:15 – 17:15 – 16 NİSAN 2018 Murat Alkan, Gürdoğan DOĞRUL, Murat DARÇIN

ÇEKİCİLERİN KARAYOLLARINDA KARIŞTIKLARI TRAFİK KAZALARININ ANALİZİ

Murat DARÇIN, Murat ALKAN, Gürdoğan DOĞRUL, Emne Selcen DARÇIN

KIRSAL KESİMDE SIKLIKLA KULLANILAN STANDART DIŞI TARIM ARAÇLARINA BAĞLI KAZA RİSKLERİ VE İŞ GÜVENLİĞİ SORUNLARI

Murat DARÇIN, Murat ALKAN, Gürdoğan DOĞRUL, Emne Selcen DARÇIN

TARIM ZARARLILARIYLA MÜCADELEDE KULLANILAN KÖSTEBEK TABANCALARININ SEBEP OLDUĞU KAZALAR

Murat DARÇIN, Emne Selcen DARÇIN, Murat ALKAN, Gürdoğan DOĞRUL

KIRSAL KESİMDE KESİ MDE TARIMSAL FAALİYET KAYNAKLI YÜKSEKTEN DÜŞME OLAYLARININ SEBEP-SONUÇ ANALİZİ

Gürdoğan DOĞRUL, Murat DARÇIN, Murat ALKAN

2013-2016 YILLARINDA HEMZEMİN GEÇİTLERDE MEYDANA GELEN TREN KAZALARININ ANALİZİ ANALİZİ

Gürdoğan DOĞRUL, Murat ALKAN, Murat DARÇIN

2013-2016 YILLARI ARASINDA AMBULANSLARIN KARIŞTIĞI KAZALARIN ANALİZİ

Emne Selcen DARÇIN, Murat DARÇIN, Murat ALKAN, Gürdoğan DOĞRUL

GEZİCİ MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİNİN MAĞDUR OLDUĞU YAŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARI KAYNAKLI KAZALAR: SEÇİLMİŞ 7 İL ÖRNEĞİ

Murat DARÇIN, Gürdoğan DOĞRUL, Murat ALKAN, Emne Selcen DARÇIN

TARIMSAL FAALİYETLER ESNASINDA MEYDANA GELEN TRAKTÖRLERE BAĞLI ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARININ ANALİZİ ANALİZİ

Emne Selcen DARÇIN, Murat DARÇIN, Gürdoğan DOĞRUL, Murat ALKAN

TARIM ÇALIŞANLARININ PESTİSİTLERE MARUZİYET RİSKİ: AKUT PESTİSİT ZEHİRLENMELERİ VE ÖNLEME YOLLARI

XXVI


OTURUM 08 SALON C Oturum Başkanı : Doç. Dr. Dr. Alpaslan Hamdi KUZUCUOĞLU Saat: 15:15 – 17:15 – 16 NİSAN 2018 Mehmet ZİLE

ELEKTRİK TRAFO MERKEZLERİNDE BAKIM VE ONARIM İŞLERİ ESNASINDA GERÇEKLEŞEN ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARIN OLAY YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Mehmet ZİLE

ADLİ VAKA OLARAK ADLİYEYE İNTİKAL EDEN ÖLÜMLÜ KAYNAK ESNASINDA OLUŞAN İŞ KAZALARIN OLAY YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Murat KORKMAZ, Ümran SEVİL, Vasfye BA BAYRAM YRAM DEĞER, Ayça GÜRKAN, Özlem GÜNER, Ngar ÇELİK, Al Serdar YÜCEL

2007-2016 YILLARINA AİT TÜİK VERİLERİNİN İŞ KAZALARI AÇISINDAN ANALİZİ

Murat KORKMAZ, Ümran SEVİL, Vasfye BA BAYRAM YRAM DEĞER, Ayça GÜRKAN, Ngar ÇELİK, Özlem GÜNER

2007-2016 YILLARINA AİT TÜİK VERİLERİNİN MESLEK HASTALIKLARI AÇISINDAN ANALİZİ

Sevda UZUN, Nlgün ULUTAŞDEMİR

GELECEĞİN SAĞLIK PROFESYONELLERİNİN UYGULAMADAKİ YAŞADIKLARI RİSKLERİN KAYGI DÜZEYLERİNE ETKİSİ (GÜMÜŞHANE İLİ ÖRNEĞİ)

Nlgün ULUTAŞDEMİR, ULUTAŞDEMİR, Hasan TUNA

ÖNLİSANS-LİSANS-LİSANSÜSTÜ ÖNLİSANS-LİSANS-LİSANS ÜSTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARININ ANALİZİ (TÜRKİYE 7 BÖLGE ÖRNEĞİ)

XXVII


BİLİM KURULU Prof. Dr. Alev AKDOĞAN KAYMAZ / İstanbul Ünverstes Prof. Dr. Ayhan Ayhan AYT AYTAÇ AÇ / Trakya Ünverst Ü nverstes es Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER / Yıldız Teknk Ünverstes Prof. Dr. Cengz ANIK / Marmara Ünverstes Prof. Dr. Emne DEMİRAY / Anadolu Ünverstes Prof. Dr. Fath KILIÇ / Süleyman Demrel Ünverstes Prof. Dr. Fath ÇATIKKAŞ / Celal Bayar Ünverstes Prof. Dr. Gray Saynur DERMAN / Marmara Ünverstes Prof. Dr. Gönül KUNT KANDEMİR / İstanbul Yen Yüzyıl Ünverstes Prof. Dr. Hakkı Cüneyt ULUTİN / İstanbul Yen Yen Yüzyıl Ünverstes Prof. Dr. Hasan Hüseyn POLAT / Cumhuryet Ünverstes Prof. Dr. Mümn ŞAHİN / Trakya Ünverstes Prof. Dr. Mevhbe ALBAYRAK / Ankara Ünverstes Prof. Dr. Mustafa TALAS / Ömer Halsdemr Ünverstes Prof. Dr. Nevn HOTUN ŞAHİN / İstanbul Ünverstes Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ / Gaz Ünverstes Prof. Dr. Rana VAROL / Ege Ünverstes Prof. Dr. Ramazan ERDEM / Süleyman Demrel Ünverstes Prof. Dr. Sbel GÜNDEŞ / Acıbadem Ünverstes Prof. Dr. Sevg ÖZKAN / Pamukkale Ünverstes Prof. Dr. Selçuk ÖZTEK / Bahçeşehr Ünverstes Prof. Dr. Turgut AYGÜN / Yüzüncü Yıl Ünverstes Prof. Dr. Ümran SEVİL / Ege Ünverstes Doç. Dr. Ayşe TÜRKSOY / İstanbul Ünverstes Doç. Dr. Alpaslan Alpaslan Hamd KUZUCUOĞ KUZUCUOĞLU LU / İstanbul Medenyet Ünverstes Doç. Dr. Çetn YAMAN / Sakarya Ünverstes Doç. Dr. Eray YURTSEVEN / İstanbul Ünverstes Doç. Dr. Gülten HERGÜNER / Sakarya Ünverstes Doç. Dr. İrfan Suat GÜNSEL / Yakın Doğu Ünverstes Doç. Dr. Kaya YILDIZ / Abant İzzet Baysal Ünverstes Doç. Dr. Mehmet BAYANSALDUZ / Muğla Sıtkı Koçman Ünverstes Doç. Dr. Nlüfer ÖZAYDIN / Marmara Ünverstes Doç. Dr. Nuran GÜLER / Cumhuryet Ünverstes Doç. Dr. Ömer YILDIRIM / G.O.P. Ünverstes Doç. Dr. Peln AVŞAR KARABAŞ / Dumlupınar Ünverstes Doç. Dr. Seyhan HIDIROĞLU / Marmara Ünverstes Doç. Dr. Vedat TOĞAN / Karadenz Teknk Ünverstes

XXVIII


Doç. Dr. Yener Yener AT ATASEVEN / Ankara Ünvers Ünverstes tes Doç. Dr. Yusuf GENÇ / Sakarya Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Ayça GÜRKAN / Ege Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Al Serdar YÜCEL / Fırat Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Dlek ÖZT ÖZTAŞ AŞ / Yıldırım Beyazıt Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Ercan ŞAHBUDAK / Cumhuryet Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Erdal ŞEN / İstanbul Gelşm Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Erol USTAAHMETOĞLU / Recep Tayyp Erdoğan Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Ferhal UTKU DOĞAN / Acıbadem Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Gökşen ARAS / Atılım Ünverstes Yrd. Doç. Dr. İlker USTABAŞ / Recep Tayyp Erdoğan Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Selvnaz SAÇAN / Adnan Menderes Ünverstes Yrd. Doç. Dr. Sevlay YILDIZ / Abant İzzet Baysal Ünverstes Uzm. Dr. Erdem GÜNAY / Göz Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. İnc GÜREL / Halk Sağlığı Uzmanı Av. Fevz PAPAKÇI Av. İbrahm DURSUN Av. Nazm ARİF Av. Onur BAYKAN

ULUSLARARASI BİLİM KURULU DR. Autumn D. RAUSS DR. Apryl ROGERS DR. Alson G. VREDENBURG VREDENBURGH H DR. Arnold B. BAKKER DR. Bradley KOEHL DR. Barbara A. IRAEL DR. Bran FARAGHER DR. Brenda S. MOORE DR. Chrstne M. KALINA DR. Carol BOYD DR. Cary L. COOPER DR. Clare MAYHEW DR. Donna FOSTER DR. Elzabeth BAKER DR. Hesborn O. WAO DR. Jennfer M. KOHLER DR. Jule C. POWELL

XXIX


DR. Karen DANNA DR. Rcky W. GRIFFIN DR. Kate SPARKS DR. Lnda GOLDENHAR DR. Marlyn A. ALUOCH DR. Marjore D. WEISS DR. Matthew J. GRAWITCH DR. Mchael QUINLAN DR. Maureen F. DOLLARD DR. Nrom ARIYOSHI DR. Naoka TAKAYAMA DR. Paul LANDSBERGIS DR. Paul SCHULTE DR. Phlp BOHLE DR. Peter Y. CHEN DR. Rob GRAY DR. Reza KOUHY DR. Smone M. KELLER DR. Shela M. LITCHFIELD DR. Shawn TRARES DR. Susan SCHURMAN DR. Smon LAVERS DR. Stehnane CHALUPKA DR. Sandra L. RAMEY DR. Sue DA DAVIS VIS DR. Tracey L. YAP YAP DR. Warren D. FRANKE DR. Yueng H. HUANG DR. Yoshka SUZAKI ** Blm Kurulu Ünvan ve Alfabetk İsm Sıralamasına Göre Düzenlenmştr.

XXX

DAVETLİ KONUŞMACILAR

İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞINDA DİGİTAL ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER Prof. Pro f. Dr. Dr. Bülent Bülent EKER EKER

Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tekirdağ Tekirdağ / Türkiye

Öz: Giriş: Gün geçtkçe dgtal teknolojnn nsan yaşam kaltesn arttırıcı çözümlern sayıları artmaktadır. Bunun temelnde dgtal teknolojnn bast çözümlerle hem kullanıcılara hem de semlere kolay adapte edle blmesdr.. Tam blmesdr Tam anlamıyla djtal br devrm yaşadığımız yaşadığımız günümüzde artık herkes djtal le ç çe yaşıyor ve d jtal oldukça etkn kullanıyor. Djtal le brlkte rekabetn artması, fyatların şeaaşması, gücün müşternn elne geçmes ve onlne tbarın önem kazanması markaları djtal le yaşanan hızlı dönüşüme ayak uydurmak ve djtal dönüşüm sürecne grmek zorunda bırakıyor. Bu süreç er emez ş güvenlğ ve çalışan sağlığı uygulamalarına yen uygulamaları gündeme taşımıştır. taşımıştır. Blndğ gb şletmelerde brçok alan çalışanlar çn kaza rskler çer. Bu alanların heps çn fzksel önemler almak mümkün olmamaktadır. Alınmış olan önlemlern ne kadar etkn olduğu se sürekl takp edlmes gereken br konudur. Dgtal teknolojler le donatılmış br altyapıda brçok ş güvenlğ rskn djtal olarak takp etmek, önlem almak, alınmış önlemlern etknlğn zleyeblmek kolay hale geleblmektedr. Bu teknoloj le çalışanların rskl bölgelere (tehlkel maddelern yakınına, üretm hattının çne, tehlkel ok alanlarına vb.) grşlern, yetksz ekpman kullanımlarını, taşeron/ zyaretçlern yetkler dahlndek alanlarda olduklarını, acl br durumda kmn tam olarak nerede olduğunu takp edeblmede mümkün olablmektedr. Bunun yanında semde bulunan kablosuz sensörler sayesnde personeln düşme ve hareketsz kalma gb durumlarını, bulundukları ortamdak tehlkel çevresel koşulları fark edeblmekte, gerektğnde en kısa sürede bu lokasyona acl yardım götüreblme olanağı yüksek düzeydedr. Buna ek olarak konum blgs, çarpışma uyarısı ve güvenl br nsan-makne etkleşm çn dgtal teknolojler le çözüm bulablmektedr. Bu bldrde yaşamımıza grmş dgtal uygulamaların ş güvenlğ ve çalışan sağlığındak çözümlernn temeller ortaya konulacak, uygulama alanları al anları açıklanacaktır.

1


ÇALIŞAN SAĞLIĞI AÇISINDAN PSİKOLOJİK GÜVENLİK ve PSİKOLOJİK SAĞLIK

Prof. Pro f. Dr. Dr. Serpil Serpil AYT YTAÇ AÇ Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüri İlişkileri Bölümü, Yönetim ve Çalışma Psikolojisi Anabilim Dalı. Bursa/ Türkiye

Öz: Giriş: İlk olarak Edmondson (2003) tarafından dle getrlmş olan “Pskolojk Güvenlk-Psychologcal Safety” kavramı, “breylern çalışma alanlarında algıladıkları tehlkelern brey üzerndek bıraktığı endşe’’ olarak tanımlanmıştır. Dğer br fade le çalışma ortamında breylern ülenlen rsklern sonuçları hakkındak algılarıdır. Breyn soru sorduğu, ger bldrm edğ, br hatayı rapor ettğ, yen br fkr önerdğ gb durumlarda dğerlernn nasıl cevap verecekler hakkındak nançlarını çermektedr (Edmondson,2003). Samra ve arkadaşları (2014) se pskolojk güvenlk kavramını pskolojk sağlık le lşklendrerek pskolojk güvenlğ, “breyn çalışma ortamında karşılaşacağı hatalar, hmaller, dkkatsz veya blnçl davranışlar sonucu pskolojk sağlığının bozulmasının engellenmes yönünde oluşturulmuş sağlıklı çalışma alanları” olarak tanımlamıştır. Yener’e göre Pskolojk güvenlk, breyn çalışma alanında sürece yönelk başarıyı getrecek hesaplı rsk almasını sağlayan pskolojk rahatlığına yönelk algısıdır (Yener,2015) (Yener,2015).. Kahn (1990)’a göre; pskolojk güvenlk, “Çalışanın şyle lgl kşsel zlenm, rolü ya da karyer çn olumsuz sonuçlar olacağına dar korkusu olmadan şnde çalışmasına lşkn duyguları” dır. Schepers vd. (2008:3), çalışanların, çalışma ortamlarında hedeere ulaşmak çn güven duydukları çevreler aramakta olduğunu belrterek, pskolojk güvenlğn Maslow’un nsan htyaçları hyerarşsndek temel fzyolojk htyaçlardan sonra gelen güvenlk htyacının çnde yer aldığını söylemştr. Pskolojk güvenlk, breyn acl karar vermes gerektğnde çevresndeklere soru sorduğu, ger bldrm edğ, br hatayı rapor ettğ, yen br fkr önerdğ gb durumlarda dğerlernn nasıl cevap verecekler hakkındak nançlarıdır (Senge 1990, Rybowak vd.1999). Genelde ekp başarısının ön koşulu olarak vurgulanmaktadır. Pskolojk güvenlk algısı, res olgusunun organzasyon çndek etksyle de lgldr. Çünkü Pskolojk güvenlk, ekbn konuşmak çn brn utandırmamasını, reddetmemesn veya cezalandırmamasını sağlayan br güven duygusu yaratmasıdır. Dğer br fade le pskolojk güvenlk, kşlern fkr, soru, endşe veya hata le konuşmak çn cezalandırılmayacağı veya aşağılanmış olmayacağı yönündek nancıdır (Edmondson, 2005). Bu durum kşler arası lşklerdek güven ve karşılıklı saygı le karakterze olan ve nsanların kendlern rahat hssettğ br ekp ruhunu tanımlamaktadır. Gelşmş bazı ülkelerde, ş sağlığı ve güvenlğ kuralları çnde, çalışanın pskolojk sağlığının korunması, sıkıntı ve huzursuzluğun önlenmes çn, pskolojk güvenlğn sağlanması, br zorunluluk olarak belrtlmştr (CCOHS, 2017). Çünkü pskolojk sağlık sorunları, çalışma ortamında korku ve endşeden başlayarak rese, tükenme ve depresyona kadar gden boyutta farklı psko-sosyal rskler htva etmektedr. Pskolojk sağlığın korunması ve pskolojk güvenlğn oluşması çn pskolojk tehdtlern ortadan kaldırılması gerekmektedr. Örneğn, yapılan hataları reddetmek yerne kabullenlmes, hatalarda dğerlern suçlamak yerne hatalardan pay çıkartılması, farklı görüşlere traz etmek yerne herkesn fkrn açıkça paylaşması gb durumlar çalışanlarda tatmn duygusunu uyandıracak ve vermllk artışı gözlenecektr. Pskolojk Sağlık, günlük hayatımızda, çevremzde, toplumumuzda daha etkl 2


davranmamızı sağlayan düşünce, hs ve davranışlardan oluşmaktadır. oluşmaktadır. Pskolojk güvenlk se farklı olarak çalışanın maruz kalableceğ pskolojk rahatsızlık rskyle lgldr. Çalışma ortamında pskolojk güvenlk olgusunun gelşmes, pskolojk sağlığa tehdt oluşturablecek tedbrlern alınmasını gerektrmektedr. Bu nedenle pskolojk tehlkelern bertaraf edlmes gerekmektedr. Son yıllarda, uluslararası alanda yapılan çalışmalarda özellkle şyerndek ekp (takım) çalışmalarında pskolojk güvenlğn ekb başarıya yönelttğ, breysel performansı, motvasyon ve ş tatmnn yükselttğ, örgütsel vermllğ arttırdığı, çalışan sağlığını olumlu etkledğ, böylece çalışanlarda örgütsel bağlılığın oluştuğu dkkat çekmektedr (Lang ve ark. 2012; Prager ve ark. 2016; Edmondson, 2003; Edmondson ve Le, 2014 ). Ulusal alanda sınırlı çalışmalarla deeklenen “Pskolojk Güvenlk” kavramına açıklık getrmek ve pskolojk sağlıkla lşksn ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalışma, lteratür taraması şeklnde gerçekleştrlmştr. Sonuç olarak, temel saygı ve güven duygusuna dayalı br letşm yapısı le çalışanların özgürce kendlern dle getrecekler br ortamda pskolojk güvenlk algılarının yerleşmş olduğu çalışma ortamında çalışanlar, başarısızlıkları br öğrenme vesles olarak görerek bu süreçten en fazla faydayı sağlayacak ger besleme ve yardım eğnde bulunacaklar ve böylece çalışanların pskolojk sağlıkları sağlanmış olacaktır. Ayrıca, Ayrıca, Pskolojk güvenlğn olduğu br çalışma ortamında brbrne güven duyan ntelkl lder-zleyen lşkler, öğrenme ve hedeere ulaşma beklentsn yükseltecek, problem çözme ve sürec yleştrecek, blgnn sağlıklı değşm sağlanacaktır. Ayrıca pskolojk güvenlk ortamının var olduğu şyerlernde, ş sağlığı ve güvenlğ le lgl yleşmeler ve farkındalık artarak rskler enaza ndrleblecek, böylece ş kazalarını önlemek ya da azaltmak mümkün mümkün olablecektr. olablecektr.

3


İŞÇİ SENDİKALARI VE REF REFAH AH DEVLETİ

Prof. Pro f. Dr. Dr. Cengiz Cengiz ANI ANIK K Marmara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Tanıtım Bölümü, İanbul / Türkiye

ÖZ: GİRİŞ: Kolektf blnç ve kader brlğn fade eden örgütsel brlktelk anlamı taşımaları ve egemen resm gücün nüfuz alanı dışında kalan kurumsal karaktere sahp olma özellklerne sahp şç sendkaları günümüzde; azgelşmşlk kıskacı le refah devlet doktrnler tarafından kıstırılmış ve şlevsz hale getrlmştr. Bu nedenlerden dolayı da şç sağlığı, ş güvenlğ ve şyer koşullarının yleştrlmes açılarından şç sendkalarının cdd şlevler yükümlenmekte yetersz kalmaları bu bldrnn sorunsalını oluşturmaktadır. Gelşmekte olan ülkelerde, hem batılı anlamda demokrasy hem de kaptalstleşme sürecn br arada şletmek mümkün olmamıştır. Zra, sermayey belrl ellerde ya da devlette brktrmek, emeğn bedeln, sermaye karşısında düşük tutmak çn başvurulan makro uygulamalar; demokratk hak ve özgürlüklern br gereğ olarak engellenmştr. Aynı nedenlerle otortey merkezleştrmek de mümkün olmamıştır. Zra merkez otortenn dengelenmes, frenlenmes, bzzat demokrasnn br göstergesdr. Demek k ya mevcut ekonomk büyüme düzey le yetnmek gerekmektedr ya da demokrasden ödün verlecektr. Bu durum; öncelkle, az gelşmş ülkelern ekonomk büyümelernn önüne demokrasnn engel olarak dklmes sonucunu doğurmuştur. İknc olarak bu durum, ekonomk, syasal ve sosyo-kültürel açıdan az gelşmş ülkenn gelşmş ülkeye bağımlılığını pekştrmştr Öte yandan refah devlet anlayışları le l e svl toplum oluşumları günümüzde aşılması mkansız karşıtlık oluşturmaktadır. Refah devlet adına gerçekleştrlen müdahaleler, özel yaşamın en mahrem alanlarına kadar srayet etmekte, kamu alanı kadar özel alanlar da yasalarla düzenlenmekte, bu da devlet ve svl toplum, kamusal alan le özel alan arasındak esk ayrımı anlamsızlaştırmaktadır. Bunların yern syasal ve toplumsal varlıklar olarak tanımlanamayacak veya tanınamayacak olan, brbrleryle örtüşen, karma ntelkl kurumlardan oluşan br mağma almaktadır almaktadır.. Bldrnn amacı şç sendkalarını bu k açmazdan çıkaracağı varsayılan ve onları brer svl toplum örgütü olarak şlevsel hale getrmey hedefleyen önerler sıralamaktır. Buna göre bldrnn konusunu, devlet le toplum arasındak ktdar ve nüfuz alanlarını belrleyen sınır çzglernden en önemls olan şç sendkalarının nasıl şlevsel kılınableceğ oluşturmaktadır. Bu önerler, yönetsel sstemn totaltarzmnn engellenmesne, denge ve denetm sstemnn şletlmesne yönelk olarak, devlet ktdarının sınırlarının belrlenmes le lgl olduğu çn bldrnn önemli olduğu varsayılmaktadır varsayılmaktadır.. Bildiri de dile getirilen önerilere göre bildirinin Sonucu şudur: Günümüz dünyasının en öneml açmazlarının olan yabancılaşmanın ana kaynağı, breyn kendn, çnde var edebleceğ, kend var oluşunu başkalarıyla brlkte ve bazen da brlerne karşı deneymleyebleceğ ortamlara lşkn yoksunluk lardır. lardır. Br dönem yoksulluk lara lara karşı en etkn ve en müşfk mücadele aracı olan şç sendkaları, yüzyılımızın bu tarz sosyal yoksunlukları çn şfa kaynağı olacak potansyel çermektedr. İşç sendkaları ruhsuz br breyn ruhu, ruhsuz br grubun, topluluğun, toplumun ruhu olmaya, sadece namzettr. İşç sendkaları, son derece acımasız ve hoyrat br ortam olan ş dünyasını, her br brey çn domestk br dünyaya dönüştürdükler takdrde; hem özgürlüklern doyasıya deneymlendğ 4


özel ve mahrem br dünyayı onlara bahşetmş olacaktır hem de bu şeklde oluşturulan komünyonlar sayesnde breysel yabancılaşmışlık ve yalnızlaşmışlığa çare olacaktır. olacaktır. İşç sendkalarının kendsn bugünün yaşamında yaşamında yenden var etmeler ve fonksyonel hale gelmelernn yegane yolu, bugüne özgü ‘compagnonnage’ler ve ‘cyndcat’ler olarak sosyal yaşamdak yerlern almalarıdır. Buna göre; yasal ve alışılmış şlevlernn yanı sıra, başka şlevlerle sendkalar yükümlü yükümlü olmalıdır. olmalıdır. Yükümlülüklern lk, üyelern kendlern gerçekleştreblecekgerçekleştreblecekler br tür yuva, ocak, dergah v.s. olarak sendkaların donatılmasıdır. İkncs, şç kesmnn ntelkl şgücü halne gelmes çn sendkalar aclen görevler fa etmeldr. Üçüncüsü, şç sendkaları üyeler çn; şçnn ale çevres ve özellkle domestk dünyasındak lşk ağına benzer ağlar oluşturmalıdır.

5


İŞ GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞAN SAĞLIĞINDA KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİNDE MALZEME BİLİMİNİN ÖNEMİ

Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER Yıldız Teknik Teknik Üniversitesi, Makina Fakültesi, İanbul / Türkiye

Öz: Giriş: Dünya hızla değşyor. Daha fazla ülke endürleştkçe, daha fazla kşsel koruyucu donanıma htyaç duyulmaktadır. İş yaşamında teknoloj le beraber emnyetl çalışma koşullarının oluşturulması konusunda yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Her sektörün çalışma koşulları farklıdır. Fakat hang sektör olursa olsun ş güvenlğ ve sağlığı her frma çn  çn öneml br husus halne gelmeldr. Dünyada ve ülkemzde ş kazaları sonucu ölüm ve yaralanmalar her geçen gün artmaktadır. Bunun en büyük nedenlernden br de kazaları önlemek amaçlı tedbr alınmamasıdır. İş sırasında kullanılablecek koruyucu donanımlar bu kazaları önlemede büyük br öneme sahp olsa da, günümüzde bu konuda henüz yeternce blnç sahb olunamamıştır. Bunun yanı sıra kullanılan koruyucu donanımların kalteszlğ de ş kazalarına sebep olan br dğer unsurdur. Genel anlamda kşsel koruyucu donanım, rsklern, toplu korumayı sağlayacak teknk önlemlerle veya ş organzasyonu ve çalışma yöntemleryle önlenemedğ veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Kşsel koruyucu donanım, ş kazası ya da meslek haalığının önlenmes, sağlık ve güvenlk rsklernden korunma, sağlık ve güvenlk koşullarının yleştrlmes amacını da kapsamalıdır. Koruyucu donanımlar çalışılan ortamda öncelkle kendmzn olmak üzere çevremzn güvenlğn korumak çn kullandığımız malzemelerdr. Bu malzemeler hasarları en aza ndrerek kazaların önüne geçlmes çn kullanılması zorunlu malzemelerdr. Yanlış malzemeye dayalı uygulamalar fayda yerne zarar vermektedr. Bunun temelnde koruyucu malzemeler yapımında daha çok şeklsel yaklaşımla soruna çözüm arama yatmaktadır. İy br tasarımın tek başına br koruyucu donanım çn yeterl olmadığı da göz önünde tutulmalıdır. Endür ve blmsel alanlarda çalı şanların ş brlğ yaparak, profesyonel dünyayı dünyayı değştrmeye ve gelştrmeye devam ederken, onların güven çnde tutulmalarına yardım edeblen en son kşsel koruyucu donanım çözümlern tasarlanablr. Bununda temelnde her endüryel alana bağlı taleplern ttz malzeme blm verler gözetlerek gelştrlmes yatmaktadır. Onun çn bu bldrde malzeme blm verler gözetlerek koruyucu donanımların seçmnde temel unsurlar açıklanmaya çalışılmıştır.

6


TEDBİRSİZLİK VE KADER İNANCININ İŞ KAZALARINA ETKİSİ

Abdulla Abd ullah h DEMİR DEMİR Marmara Üniversitesi, Teknoloji Teknoloji Fakültesi, Makine Mühendisliği, Göztepe, İanbul / Türkiye

Öz: Giriş: “İş kazası” kavramı; şyernde şçnn karşı karşıya kaldığı enmeyen, beklenmeyen, hmalkârlık, kusur, dkkatszlk, kasıt ve şanssızlık sonucu meydana gelen olayları kapsamaktadır kapsamaktadır.. İş kazaları açısından Türkye, dünyada üçüncü ve Avrupa’da Avrupa’da se brnc sırada yer almaktadır. Bu kazalarının dört temel neden vardır ve “4M” kuralı olarak blnr. Bunlar; man (nsan), machne (makne), meda (ortam, çevre) ve management (yönetm) olarak sıralanmaktadır. İş sağlığı ve güvenlğ lteratüründe yaygın olarak bu kazaların %88’ tehlkel hareket, %10’u tehlkel durum ve %2’s se sebeb kaçınılmaz ve blnmeyen nedenler olarak belrtlmektedr. Ancak ş kazalarının %50’snn kolaylıkla ve %48’nn se seml çalışmak suretyle yan genel olarak ş kazaların %98’nn; gerekl tedbrler alındığı takdrde meslek haalıklarının da %100 önlenebleceğ gerçeğnden hareketle her yıl ş kazalarının artıyor olması “ş güvenlğ, ş kazası, tehlke, rsk, tedbr, kader/clk, kaza, hmal, kaçınılmazlık, kötü talh, mesleğn/şn fıtratı ve ş cnayet” gb kavramların tanım ve çerklernn yenden gözden geçrlp, değerlendrlmesnn elzem olduğunu göermektedr. göermektedr. Sağlıklı olma ve sağlıklı çalışma hakkı en tab nsan hakkıdır. Ancak ş kazaları ve meslek haalıklarıyla çalışanların bu hakkının adeta gasp edlerek elnden alındığı da br gerçektr. Br şyernde ya da kurumda ş sağlığı ve güvenlğ kültürü sadece o şyerne ya da kuruma at değldr. Aynı Aynı zamanda şyernn/kurumun çersnde bulunduğu sektörün, kurulu olduğu bölgenn ve çersnde bulunduğu toplumun kültürüne de bağlıdır bağlıdır.. Çünkü ş sağlığı ve güvenlğ kültürü, gözlemleneblen davranış, dl ve sembollerle brlkte, gözlemlenemeyen tutum, varsayım, dünya görüşü ve nançlar gb unsurları da çermektedr. İş güvenlğnde en zor konulardan br de, çalışanlardak yanlış nanç ve kanaatlerdr. Bu nançlar, açık olarak fade edlmese de, çalışanların ş görme/tutma alışkanlıklarına yansımaktadır.. Özellkle ş kazalarının kaçınılmaz olaylar olduğu, kaderde yazılmışsa hçbrn önlemn ş kayansımaktadır zasını engelleyemeyeceğ, dolayısıyla kazalara karşı önlem alınmasına yönelk çabaların gereksz olduğu gb nançlar, çok sayıda nsan/çalışan tarafından paylaşılmaktadır. Bu noktada, çalışanların sahp olduğu “tedbir, kader/cilik, kaza ve tevekkül” anlayışları/nançları, belrleyc olablmektedr. Kader nancı konusunda, dnlern, mezheplern ve dğer nanç semlernn farklı görüşler olabldğ gb, aynı grup çersnde de farklı yaklaşımlar olablmektedr. Bu görüş farklılıkları pek tab olarak davranışlara yansımakta ve kazalara karşı önlem alma konusunda da farklı davranışların ortaya çıkmasına sebep olablmektedr. Çalışanların nançlarını gözetmeden nşa edlecek ş güvenlğ kültürü le çalışanların nançları arasında çatışmalar yaşanması muhtemeldr. Bu durum bazı dspln uygulamaları le baskı altında tutulsa ble, farklı nançlar çalışanlar arasında var olmaya devam edecek ve krtk anlarda/durumlarda davranışlara da yansıyacaktır. yansıyacaktır. Bu mnvalde zhnmzn gönyeler, pergeller, teleskopları ve mkroskopları olan kavramların y br şeklde çözümlenmes ve y br kavram dzgesne sahp olmak gerekr. Amaç: Bu çalışmanın amacı geleneksel (toplumsal kanaatler), teolojk ve blmsel zemnde öncelkle; ş güvenlğ, tehlke, rsk, ş kazası, tehlkel hareketler/davranışlar, tehlkel durumlar, rsk değerlendrmes, kader/clk-kaza, tedbrszlk, hmal, kusur, kasıt, kaçınılmazlık, kötü talh, 7


mesleğn/şn fıtratı ve ş cnayet gb kavramaların açıklığa kavuşturulmasıdır. Kapsam ve Yöntem: Bu çalışmada daha önce “ş sağlığı ve güvenlğ kültürü” le “ş kazası-kader/clk” temalı yapılmış olan çalışmalar ncelenmştr. Ayrıca ş kazalarının/cnayetlernn azaltılmasına yönelk yanlış algılanılan, nanılan ve/ ya bln/l/en geleneksel ve teolojk yaklaşımların olması gereken blmsel zemne oturtulmasına çalışılmıştır. Yne çalışmada, ne olduğu pek blnmeden en çok örselenen kader nancı teolojk açıdan rdelenmş ve bu nancı tamamlayıcı kılan tedbir, takdir, tevekkül gb tamamlayıcı kavramlarla olan lşks tanımlanmıştır. Ayrıca kader nancı konusundak farklı görüş ve nançların kazalara karşı önlem alınması konusunda ne tür davranışlar gelştrlmesn önerdğ hususlara da yer verlmştr. Bu sayede çalışanların nançlarını da dkkate alarak ş sağlığı ve güvenlğ kültürü oluşturulmasına katkıda bulunulmuştur. bulunulmuştur. Bulgular: Yapılan ncelemelerle brlkte kavramsal kavramsal tanım/lama/lar yapıldıktan sonra sonra ş kazalarının gerçekten %100 önlenmesnn mümkün olup olup olmadığı üzernde durulmuştur durulmuştur.. Sonuç: İş sağlığı ve güvenlğ çalışmalarında öncelkle tehlkeden kaçınmak, tehlkeden kaçınılamıyorsa rsk azaltmak, rsk azaltılamıyorsa toplu koru/n/ma tedbrler almak ve en son kşsel koruyucu donanımları kullanmak sematğne uyulması gerekmektedr. Ölümlern tedbr ve kusur unsurları gözardı edlmek suretyle sadece kader/clk ya da kaza olarak z kredlmes; hmal, denetmszlk, taşeronlaşma ve daha fazla kâr elde etme hırsının ve tarafı olduğumuz bazı ş sağlığı ve güvenlğ mevzuatlarında mza koymadığımız maddelerle brleşmesnde “ş cnayetlerne” dönüşmektedr. dönüşmektedr. İSG br malyet unsuru olarak değl, şyernde vermllğ artıracak ve güvenlğ sağlayacak tedbrler olarak görülmel ve göerlmeldr. İş sağlığı ve güvenlğ alanında olması/yapılması gerekenlerden ödün vermek, her açıdan ülke ekonomsne, çok öneml mktarda olumsuz etk eden, fakat bu olumsuz etksn snsce göeren br konudur. konudur. Bu çalışmada İSG kültürünü felç eden toplumsal kanaatler rdelenmş ve çalışanların sahp olduğu “tedbir “tedbir,, kader/cilik, kaza ve tevekkül” anlayışlarının/nançlarının kazaları azaltmadak rollerne değnlerek, gerekl önerlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: İSG Kültürü, İş Kazası, Tedbr, Kader/clk, Tevekkül

8

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNASYON HİZMETLERİNİN İSG ÖNLEYİCİ FAALİYETLER ÜZERİNDE ETKİSİ: SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Metin Met in BAYRA BAYRAM M 1 , Ahme Ahmett Gökalp Gökalp KILI KILIÇAR ÇARSLA SLAN N 2 Sakarya Üniversitesi, Arifiye MYO, Mülkiyeti Koruma Bölümü, Sakarya / Türkiye 2 Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sakarya / Türkiye

1

Öz: Türkye’nn lk bağımsız İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 6331 sayılı Sayı le 30 Hazran 2012’de Resm Gazetede yayımlanarak yürürlüğe grmştr. 6331 Sayılı kanun çalışanların eğtm, blglendrlmes, sağlık gözetmler, acl durum hazırlıkları, rsk değerlendrmes, ş sağlığı ve güvenlğ kurulu oluşturulması ve İSG profesyoneller çalıştırılması vb. gb ş kazası ve meslek haalıkları yaşanmadan önce şverenler tarafından tedbr alınmasına yönelk proaktf (önleyc) yaklaşım esas alınarak hazırlanmıştır hazırlanmıştır.. Sayı sınırı olmaksızın kamu ve özel sektöre at tüm t üm şyerlernde sadece şçler değl memur, şveren, çırak, ajyer dâhl t üm çalışanlar yasa kapsamına alınmıştır. Bu tbarla ünversteler de yasa kapsamına dâhl edlmş bulunmaktadır bulunmaktadır.. Dğer yandan, kanunun 23. maddes brden fazla şverenn olduğu yerlerde veya aynı çalışma alanını paylaşan şyerlernde İSG konusunda koordnasyon sağlanmasını hükme bağlamıştır. Sakarya Ünverstesnn (SAÜ) bünyesnde altı (6) entü, on yed (17) fakülte, dört (4) yüksekokul, üç (3) bölüm başkanlığı ve on beş (15) Meslek yüksekokulu bulunduğu göz önüne alınırsa, SAÜ’de bulunan kırk beş ayrı şyer çn kanunun 23. maddes kapsamında İSG koordnasyon hzmetlernn verlmes kanun yükümlülük halne gelmştr. Söz konusu kanun yükümlülük nedenyle İş Sağlığı ve Güvenlğ Koordnatörlüğü Yönerges Yönerges yayınlanarak yürürlüğe sokulmuş ve yönerge uyarınca SAÜ’de İSG hzmetlernn planlanması ve koordne edlmes çn İSG Koordnatörlüğü Brm oluşturulmuştur. oluşturulmuştur. Söz konusu koordnatörlüğün faalyet alanları kapsamına; ş sağlığı ve ş güvenlğ çalışma ve eğtm planı hazırlamak, rsk değerlendrme çalışmalarını planlamak, acl durum planı hazırlamak ve acl durum tatbkatları düzenlemek vb. faalyetler grmektedr. Bu çalışma da amacı, Sakarya Ünverstes (SAÜ) bünyesnde oluşturulan İş Sağlığı ve Güvenlğ Koordnatörlüğü tarafından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanununa uyum çalışmaları kapsamında SAÜ’de yürütülen planlama ve koordnasyon hzmetler ve SAÜ şyerlernde yürütülen önleyc İSG faalyetler (İSG eğtm, sağlık gözetm, rsk değerlendrmes, acl durum tatbkatları vb.) le lgl çalışanların memnunyet araştırılmış ve çalışan sınıfı (akademk ve dar), cnsyet ve hzmet yılı krterlerne bağlı olarak çalışan memnunyet algısında farklılık olup olmadığı ncelenmştr. SAÜ’de SAÜ’de görev yapan akademk ve dar personel araştırmanın hedef ktlesn oluşturmuştur. oluşturmuştur. SAÜ çalışanların İSG hzmetlernn koordnasyonu le önleyc İSG faalyetlernn memnunyet düzeynn ölçülmesnde anket teknğ kullanılmıştır. İSG hzmetlernn koordnasyonundan memnunyet ölçmek üzere altı (6) ve şyerlernde yürütülen önleyc İSG faalyetlernden memnunyet ölçmek üzere toplam (10) olmak üzere toplamda on altı (16) değerlendrme krter belrlenmştr. Ankete katılanların bu on altı (16) değerlendrme krter le lgl algı düzeylern 5’l-Lkert tp ölçekte “1=Kesnlkle memnun değlm, … 5= Kesnlkle memnunum” belrtmeler enmştr. enmştr. Ayrıca Ayrıca çalışanların almadıkları herhang br İSG hzmet ya da faalyet varsa “Fkrm Yok” seçeneğn şaretlemeler enmştr enmştr.. Ankete katılım sağlanan 220 akademk ve dar personele at verler; 9

SÖZEL SUNUMLAR

açıklayıcı faktör analz, tanımlayıcı ve çıkarımsal atksel analz ve regresyon analz yöntemler kullanılarak ncelenmştr. Açıklayıcı faktör analz (AFA) sonucunda İSG koordnasyon hzmetler ve önleyc İSG faalyetler adında yüksek güvenrlğe sahp k ölçek çıkarılmıştır. Tanımlayıcı atk analz sonucunda; SAÜ çalışanlarının İSG koordnatörlük hzmetlernden memnunyet oranı 3,73 (5’l Lkert tp ölçek) ve önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranı 3,70 (5’l Lkert tp ölçek) olarak bulunmuştur. SAÜ dar personelnn gerek İSG koordnasyon hzmetler gerekse önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranı akademk personele oranla daha yüksek olarak bulunmuştur. Çıkarımsal atk analz bulguları; sadece önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranında dar personel lehne olacak şeklde atksel olarak anlamlı br fark bulunmuştur.. Cnsyet ve hzmet yılı değşkenlernn grup ortalamaları arasında atksel olarak bulunmuştur olarak anlamlı br farklılık bulunamamıştır. Regresyon analz bulguları İSG koordnasyon hzmetler le önleyc İSG faalyetler arasında atksel açıdan anlamlı poztf doğrusal br lşk olduğunu göermştr. Sonuç olarak; İSG koordnasyon hzmetlernden duyulan memnunyetn, çalışanların önleyc İSG faalyetlernden duydukları memnunyetlern olumlu yönde etkledğ sonucuna varılmıştır. Ayrıca, Ayrıca, önleyc İSG faalyetlernden duyulan memnunyet hususunda dar personel le akademk personeln farklı algıya sahp oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Giriş: Türkye’nn lk bağımsız İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 6331 sayılı Sayı le 30 Hazran 2012’de Resm Gazetede yayımlanarak yürürlüğe grmştr. 6331 Sayılı kanun çalışanların eğtm, blglendrlmes, sağlık gözetmler, acl durum hazırlıkları, rsk değerlendrmes, ş sağlığı ve güvenlğ kurulu oluşturulması ve İSG profesyoneller çalıştırılması vb. gb ş kazası ve meslek haalıkları yaşanmadan önce şverenler tarafından tedbr alınmasına yönelk proaktf (önleyc) yaklaşım esas alınarak hazırlanmıştır. Sayı sınırı olmaksızın kamu ve özel sektöre at tüm şyerlernde sadece şçler değl memur, şveren, çırak, ajyer dâhl tüm çalışanlar yasa kapsamına alınmıştır. Bu tbarla ünversteler de yasa kapsamına dâhl edlmş bulunmaktadır. Dğer yandan, kanunun 23. maddes brden fazla şverenn olduğu yerlerde veya aynı çalışma alanını paylaşan şyerlernde İSG konusunda koordnasyon koordnasyon sağlanmasını hükme bağlamıştır. bağlamıştır. Sakarya Ünverstesnn (SAÜ) bünyesnde altı (6) entü, on yed (17) fakülte, dört (4) yüksekokul, üç (3) bölüm başkanlığı ve on beş (15) Meslek yüksekokulu bulunduğu göz önüne alınırsa, SAÜ’de bulunan kırk beş ayrı şyer çn kanunun 23. maddes kapsamında İSG koordnasyon hzmetlernn verlmes kanun yükümlülük halne gelmştr.Söz konusu kanun yükümlülük nedenyle İş Sağlığı ve Güvenlğ Koordnatörlüğü Yönerges yayınlanarak yürürlüğe sokulmuş ve yönerge uyarınca SAÜ’de İSG hzmetlernn planlanması ve koordne edlmes çn İSG Koordnatörlüğü Brm oluşturulmuştur. Söz konusu koordnatörlüğün faalyet alanları kapsamına; ş sağlığı ve ş güvenlğ çalışma ve eğtm planı hazırlamak, rsk değerlendrme çalışmalarını planlamak, acl durum planı hazırlamak ve acl durum tatbkatları düzenlemek vb. faalyetler grmektedr. Söz konusu koordnatörlük tarafından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanununa uyum çalışmaları kapsamında öncelkle SAÜ’de yürütülen planlama ve koordnasyon hzmetlernn etknlğn değerlendrmek, koordnatörlük tarafından planlanan ve koordne edlen hzmetlern SAÜ şyerler yürütülen önleyc İSG faalyetler (İSG eğtm, sağlık gözetm, rsk değerlendrmes, acl durum tatbkatları vb.) le lgl SAÜ çalışanlarının memnunyet araştırılmış ve çalışan sınıfı (akademk ve dar), cnsyet ve hzmet yılı krterlerne bağlı olarak çalışan memnunyet algısında br farklılık olup olmadığını belrlemek üzere br anket çalışması yapılmıştır. Ankete SAÜ’nün SAÜ’nün tüm şyerlernden olmak üzere akademk ve dar 220 personelden katılım sağlanmış olup, elde edlen verler açıklayıcı faktör analz, tanımlayıcı ve çıkarımsal atksel yöntemler le analz edlmştr. Amaç: Bu çalışmanın 10

SÖZEL SUNUMLAR

amacı, Sakarya Ünverstes (SAÜ) bünyesnde oluşturulan İş Sağlığı ve Güvenlğ Koordnatörlüğü tarafından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanununa uyum çalışmaları kapsamında SAÜ’de yürütülen planlama ve koordnasyon hzmetlernden duyulan memnunyet, SAÜ şyerlernde yürütülen önleyc İSG faalyetler (İSG eğtm, sağlık gözetm, rsk değerlendrmes, acl durum tatbkatları vb.) le lgl çalışan memnunyet üzernde etksn araştırmak ve çalışan sınıfı (akademk ve dar), cnsyet ve hzmet yılı krterlerne bağlı olarak çalışan memnunyet algısında anlamlı br farklılık olup olmadığını ncelemektr. Kapsam: SAÜ’nün kırk beş (45) ayrı şyernde görev yapan akademk ve dar personel araştırmanın hedef ktlesn oluşturmuştur oluşturmuştur.. Yöntem: SAÜ çalışanların İSG hzmetlernn koordnasyonu le önleyc İSG faalyetlernn memnunyet düzeynn ölçülmesnde anket teknğ kullanılmıştır. İSG hzmetlernn koordnasyonundan memnunyet ölçmek üzere altı (6) ve şyerlernde yürütülen önleyc İSG faalyetlernden memnunyet ölçmek üzere toplam (10) olmak üzere toplamda on altı (16) değerlendrme krter belrlenmştr. Ankete katılanların bu on altı (16) değerlendrme krter le lgl algı düzeylern 5’l-Lkert tp ölçekte “1=Kesnlkle memnun değlm, … 5= Kesnlkle memnunum” belrtmeler enmştr. Ayrıca Ayrıca çalışanların almadıkları herhang br İSG hzmet ya da faalyet varsa “Fkrm Yok” Yok” seçeneğn şaretlemeler enmştr. Analiz: Ankete katılım sağlanan 220 akademk ve dar personele at verler; açıklayıcı faktör analz, tanımlayıcı ve çıkarımsal atksel analz ve regresyon analz yöntemler kullanılarak ncelenmştr. Araştırmanın Problemi: Araştırmanın ana problem, İSG koordnasyon hzmetler le önleyc İSG faalyetler arasında çalışan memnunyet bağlamında atksel açıdan anlamlı poztf doğrusal br lşk olup olmadığının değerlendrlmesdr. Ayrıca, Ayrıca, SAÜ çalışanlarının görev sınıfı, hzmet yılı ve cnsyet değşkenlerne göre İSG hzmetler ve faalyetlernden memnunyet oranlarında atksel olarak anlamlı br farklılık olup olmadığı değerlendrlmştr. Araştırmanın Kısıtları: Araştırma bulguları; 2017 yılı çnde SAÜ’de dar ve akademk kadroda görev yapan personelle sınırlıdır. Bulgular: Açıklayıcı faktör analz (AF (AFA) A) sonucunda İSG koordnasyon hzmetler ve önleyc İSG faalyetler adında yüksek güvenrlğe sahp k ölçek çıkarılmıştır. Tanımlayıcı atk analz sonucunda; SAÜ çalışanlarının İSG koordnatörlük hzmetlernden memnunyet oranı 3,73 (5’l Lkert tp ölçek) ve önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranı 3,70 (5’l Lkert tp ölçek) olarak bulunmuştur. SAÜ dar personelnn gerek İSG koordnasyon hzmetler gerekse önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranı akademk personele oranla daha yüksek olarak bulunmuştur. Verler Verler normal dağılıma uygunluk göermedğnden akademk/ dar, erkek/kadın ve hzmet yılına göre grup verlernn karşılaştırılmasında parametrk olmayan teler uygulanmıştır. Çıkarımsal atk analz bulguları; sadece önleyc İSG faalyetlernden memnunyet oranında dar personel lehne olacak şeklde anlamlı br farklılık bulunmuştur bulunmuştur.. Cnsyet ve hzmet yılı değşkenlernde grup ortalamaları arasında atksel olarak anlamlı br farklılık bulunamamıştır. Regresyon analz bulguları İSG koordnasyon hzmetler le önleyc İSG faalyetler arasında atksel açıdan anlamlı poztf doğrusal br lşk olduğunu göermştr göermştr.. Sonuç: Araştırma netcesnde; İSG koordnasyon hzmetlernden duyulan memnunyetn, çalışanların önleyc İSG faalyetlernden duydukları memnunyetlern olumlu yönde etkledğ sonucuna varılmıştır. Ayrıca, önleyc İSG faalyetlernden duyulan memnunyet hususunda dar personel le akademk personeln farklı algıya sahp oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: 6331 Sayılı İSG Kanunu, İSG Koordnasyonu, Önleyc İSG Faalyetler

11

SÖZEL SUNUMLAR

KÜÇÜK İŞLETMELERDE İŞ KAZASI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI

Ahmet Ahm et TAŞD TAŞDELE ELEN N 1 , Melek Melek HATİP HATİPOĞL OĞLU U 2 İanbul Ticaret Üniversitesi, İş Güvenliği ve Sağlığı Doktora Öğrencisi, İanbul / Türkiye

1-2

Öz: Giriş: Kazaların engellenmes çn gerekl tüm tedbrlern alınması ş veren sorumluluğunda olup çalışanlar bu yürürlüktek kanun, tüzük, yönetmelk ve mevzuatlara uymak ve şveren tarafından verlen talmat ve tedbrlere uygun davranmak zorundadır. Ancak ne yazık k tüm kanunlara ve alınan tüm tedbrlere rağmen ş kazaları ve meslek haalıkları meydana geleblmektedr. Bunun sonucunda cdd madd ve manev kayıplar meydana gelmekte ve en çokta çalışan tarafı ger dönülemez zararlarla karşı karşıya kalablmektedr. İşveren meydana gelen ş kazası veya meslek haalığından doğan zarardan hukuken sorumluluğu bulunmaktadır. Oluşan ş kazası ve meslek haalıklarının br daha tekrarlanmaması açısından gerekl tedbrlern alınması, geçmşte gerçekleşmş olayların ncelenerek rsk analzlernn yapılması ve/veya göz önünde bulundurularak hazırlanması atksel verlern hazırlanması çok önemldr önemldr.. Amaç: Bu çalışma le küçük şletmelerde meydana gelen ş kazalarının sebepler, sebepler, büyüklük grubu ve ve teknoloj düzeyne göre değerlendrlmes değerlendrlmes amaçlanmaktadır. Yöntem: Kayıt altına alınan ş kazaları ve Sosyal Güvenlk Kurumu vers üzernden değerlendrme yapılmıştır. Bulgular: İş sağlığı ve güvenlğ ülkemzde çalışma hayatının en öneml konularından brs olup nsan hayatına drekt etk etmektedr. Kayıt dışı çalışmaların çok fazla olduğu ülkemzde; blnmeyen veya bldrlmeyen brçok ş kazası olduğunu tahmn etmek zor olmayacaktır. olmayacaktır. İatklerne göre, ş kazalarının % 55,5’nn 50’den az şç çalıştıran küçük şyerlernde olduğu görülmektedr. görülmektedr. Kayıt dışı hdam oranı küçük şletmelerde fazla olup bu tp şletmeler ntelksz, eğtm sevyes ve gelr düzey düşük kşler hdam etmey terch edeblmektedr. Ayrıca Ayrıca şletmelern mal kapasteler teknoloj yatırımlarına drekt etk etmektedr. Kaza ve meslek haalıklarında dğer öneml br faktör şn İşletmelern mal kapasteler teknoloj yatırımlarına drekt etk etmektedr. İşletmelerdek teknolojk yatırımların eksklğ, kaza ve meslek haalıklarının oluşumunda temel grdlernden brs olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerdek teknolojk yatırımların eksklğ, ş kazası oluşumunda temel grdlerden brs olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkye’de üretm, teknolojk uygulamalardan uzak emek yoğun nsan gücüne dayalı gerçekleşmekte ve bu durum tehlkel şlerde şçlern çalışmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Yüksek teknolojye sadece büyük ölçekl (250 + çalışanı olan) şrketler tarafından yatırım yapılmaktadır. yapılmaktadır. Ancak, Türkye’dek şletmelern % 98’nn küçük küçük ve orta ölçekl şletmeler olduğu ve bunların teknolojk yatırımları toplamlarının % 2,5’u altında kaldığı görülmektedr. İşverenlern büyük br bölümü ş sağlığı ve ş güvenlğ önlemlernn alınmasını br malyet unsuru olarak görmekte bu nedenle daha yüksek malyetlern ortaya çıkmasını engelleyen bast korucu yaklaşımlar olmasına rağmen yeterl/gerekl tedbrler almaktan kaçınmaktadır. Sonuç: Küçük şletmelerde meydana gelen ş kazaları verler devlet brmler, meslek odaları, svl toplum kuruluşları, ünversteler tarafından detaylı analz edlmel, saha araştırmaları, tezler ve projelerle deeklenmeldr. İş kazalarının bldrmler ne yazık k doğru olmadığı ya da kayıt dışılığın çok fazla olduğu tahmn edlmektedr. Kaza raporu oluşturulurken olayın oluş şekl hakkında detay sorular eklenmel, olay yer fotoğrafı ve kroks muhakkak bulunmalıdır. bulunmalıdır. Blnçszce ve teknolojden uzak 12

SÖZEL SUNUMLAR

yapılan çalışmalar ncelenerek; gerekl yatırımları yapılmalı, mühendslk blm ve teknolojye uygun revze edlmel ve lkel koşullarda yürütülen emek yoğun şletmeclk tarzı t arzı terk edlmeldr. Ayrıca Ayrıca ratejlern gelştrlmes, kazaların engellenmes çn gerekl tedbrlern alınması, tedbr alınamıyorsa yleştrme faalyetlernn planlanması ve hayata geçrlmes çn çok önemldr. önemldr.

Anahtar Kelimeler: Küçük İşletmeler, İş Kazası, Meslek Haalığı, İş Sağlığı ve Güvenlğ, İatk

13

SÖZEL SUNUMLAR

YAP APAN AN ÖĞRETMENLERDE KAS-İSKELET SİSTEMİNDEKİ YÜKLENME VE SİSTEMİN NEDEN OLDUĞU OLDUĞU KÖTÜ DURUŞLARIN BELİRLENMESİ

Ali GÜL GÜLTEK TEKİN İN 1 , EBRU EBRU SEVER SEVER2 Milli Eğitim Bakanlığı, Çağrıbey Anadolu Anadolu Lisesi, Ankara / Türkiye

1-2

Öz: Giriş: Kas-skelet semn zorlayıcı faktörler, eğtm kurumlarında genel olarak çok sık ralanılan sorunlardandır. Doğru duruş, resn ve ş sırasında duyulan rahatsızlığın azaltılmasında çok önemldr. Eğer duruş doğru değlse, öğretmene res, yorgunluk ve ağrı olarak ger döner. Uygun olmayan çalışma davranışları, haff bel ağrılarından ağır ağrılara kadar, kas skelet sem rahatsızlıkları çn öncelkl rsk faktörlernden brn oluşturmaktadır.. Sorunun değerlendrlmes ve azaltılması oluşturmaktadır azaltıl ması çn proaktf yaklaşımların uygulanması gerekr. Bu nedenle, meslek kas skelet sem rahatsızlıklarının ve bu rahatsızlıklara neden olan rsk faktörlernn erken belrlenmes önemldr. önemldr. Rsk faktörlern belrlemek çn; Owas ve Reba rsk değerlendrme metotları kullanılmıştır. Reba rsk değerlendrme metodu; Çalışma duruşlarının analznde kullanılan ve çalışma duruşlarının dezavantajlarının üesnden geleblecek yöntemlerden br tanesdr. Owas metodu; Çalışanda kas skelet sstemndek yüklenmey ve semn neden olduğu uygun olmayan duruşları değerlendren gözleme dayalı br çalışma duruşu analz yöntemdr. Amaç: Ankara’da devlet okullarında görev yapan öğretmenlerde görülen Metodu, Reba metodu le öğretmenlerde kas-skelet sshaalıkların, yakınmaların değerlendrlmes ve Owas Metodu, neden olduğu temndek yüklenmey ve semn neden olduğu kötü duruşları belrleyerek önerler gelştrmektr. Kapsam: Araştırmanın çerçevesn Ankara’da Devlet okullarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır öğretmenler oluşturmaktadır.. Araştırma merkez lçelerden araştırma zn alınan 30 okuldan (6 Ana Okulu, 5 İlkokul, 7 Ortaokul, 7 Anadolu Lses ve 5 Meslek Lses) , araştırmaya katılmayı kabul eden 620 katılımcıyı kapsamaktadır. Sınırlıklar: Araştırmada okullara ulaşım konusunda ve ölçeğn öğretmenler tarafından uygulanması çn gözlem gerekl ve zaman alıcı olduğu çn zorluk çeklmştr. Yöntem: Çalışmanın yapılablmes çn, Ankara Ml Eğtm Müdürlüğü’nden ve Gaz Ünverstes Etk Komsyonundan gerekl znler alınmıştır. Çalışma, Ankara’dak merkez lçelerden seçlen 30 devlet okulu çnden ç nden 6 Ana Okulu, 5 İlkokul, 7 Ortaokul, 7 Anadolu Lses ve 5 Meslek Lselernden tespt edlen 620 öğretmene uygulanmıştır. Araştırma anket ve ölçek öğretmenler tarafından gözlem altında doldurulmuştur. Ölçekten alınan puanlar değerlendrme krterlerne uygun olarak değerlendrlmştr. Verlern atksel analz SPSS 23 atk paket programı kullanılarak yapılmıştır. Ayrıca Reba ve Owas rsk değerlendrme formaları formaları 10. Sınıf ve 11. Sınıf öğrenclerne dağıtılarak öğretmenlern ders esnasında hang davranışları sergledklern kodlamaları kodlamaları enmştr. enmştr. Reba ve Owas programı le elde edlen verler verler ışığında ders esnasında öğretmenlern sergledkler rskl davranışlar ve rsk düzeyler tesbt edlmştr. Bulgular: Katılımcılar %74,6 oranında kadın ve katılımcıların %90,5’ 30-58 yaş aralığında bulunmaktadır. bulunmaktadır. Katılımcılarda evllk oranı % 81,8 oranında ve eşlernn %70,4 oranında oranında lsans mezunu olduğu görülmüştür. görülmüştür. Katılımcılarda çoğunlukla; Kas skelet semnde ağrı (% 22), Reü (% 29,8), Faranjt (%28,7), (%28,7), Larenjt (% 5,4), Bel ağrısı (% 23,7), Vars Vars (% 10,6), duyma problemler (% 3), gözde kaşıntı kızarıklık veya sulanma yapan rahatsızlık (% 6,7), Ekzama (% 5), Ses kısıklığı (%10) ve dğer (aım, dyabet, alerj, ürtker, ürtker, hpotrod ve depresyon gb) 14

SÖZEL SUNUMLAR

(%7,4) rahatsızlıkların olduğu görülmüştür. Reba rsk değerlendrme metoduna göre, katılımcıların %78’nde orta düzeyde rskl davranış, % 18’nde düşük sevyede rskl davranış, %4’ünde se yüksek sevyede rskl davranışlı hareketlern olduğu görülmektedr. Rskler araştırılarak en kısa sürede rsk sevyes düşürülmeldr. Owas rsk değerlendrme metoduna metoduna göre % 22’snde 22’snde sevye 1, herhang br önlem gerektrmeyecek gerektrmeyecek eylemler, %43 oranında sevye 2, yakın br zamanda düzeltc şlemn gerekl olduğu eylemler, %24 oranında sevye 3, mümkün olduğunca kısa zamanda zamanda düzeltc eylemler, %11 oranında oranında sevye 4, derhal yleştrme çn düzeltc düzeltc eylemlern gerekl olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anaokulu ve lkokul öğretmenlernde kas skelet haalıklarının, bel ağrılarının daha fazla oranda görüldüğü saptanmıştır. Ayrıca kas skelet haalıkları, bel ağrıları bayanlarda erkeklere göre daha fazla oranda görülmektedr. görülmektedr. Sonuç: Meslek kas skelet sem rahatsızlıklarının ve bu rahatsızlıklara neden olan rsk faktörlernn erken belrlenmes, rsk faktörlernn saptanması ve uygun düzeye ndrlmes gerekmektedr gerekmektedr..

Anahtar Kelimeler: Owas, Kas, İskelet, Reba, Rsk, Faranjt, Larenjt

15

SÖZEL SUNUMLAR

DÖKÜM ATÖLYELERİNDE TEHLİKE KAYNAKLARI VE DÖRT FARKLI METOTLA DÖKÜM ATÖL TÖLYELERİNDE YELERİNDE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİNİN YAPILMASI

Ali GÜL GÜLTEK TEKİN İN 1 , Rüstem Rüstem YANA YANAR R2 , Mustaf Mustafaa Kemal Kemal ÖZTÜR ÖZTÜRK K 3 1-3

Gazi Üniversitesi, Fen Fakültesi, Fizik Bölümü, Ankara / Türkiye 2 Gaziantep Üniversitesi, İ.İ.B.F, İ.İ.B.F, Gaziantep / Türkiye

Öz: Giriş: Bu çalışmanın amacı, döküm atölyelerndek kmyasal; fzksel, byolojk rsk etmenlern, kas ve skelet semne yaptığı baskı faktörlern, kazalara yol açablecek tehlkeler ve ştek psko-sosyal res faktörler sonucu meydana gelen ş kazalarına ve meslek haalıklarına değnmek, rsk etmenlernn azaltılması çn önerlerde bulunmaktır. Döküm atölyelernde; demr, çelk, prnç ve bronz en çok kullanılan döküm metallerdr. Demr, döküm konusunda çok eskden ber en sıklıkla kullanılan metaldr. Döküm şnn bazı andartlaşmış aşamaları; Döküm sonunda elde edlmek enen şekln oluşturulması, kalıpların oluşturulması, maçaların yapılması ve brleştrlmes, kullanılacak metaln ertlmes ve rafne edlmes, eryk metaln kalıplara dökülmes, kalıpların çndek dökümün soğutulması, kalıpların ve maçaların çıkarılması ve ayrılması, dökümde oluşan fazladan metaln ayrıştırılması şeklndedr. Bu aşamalar sırasında pek çok tehlkeyle karşılaşma olasılığı vardır. Bunlarla brlkte yapılan şlemler sırasında uygulanan yöntemler ve şn doğası gereğ haalıklar ve kazalar le sıkça karşılaşılmaktadır karşılaşılmaktadır.. Döküm atölyeler, taşıdığı rskler ve ürünün elde edlmesnde tehlkel süreçlerden dolayı, kazaların ölümle sonuçlanma oranının yüksek olduğu şlerden brsdr. SGK atklerne göre döküm sektörünün yer aldığı ana metal sanay ş kazalarının en sık gözlendğ faalyet kolları arasında 4. Sırada yer almaktadır Döküm atölyelernde tehlke ve rskler ayrıntılı br şeklde tespt edlmel, ş kazaları ve meslek haalıklarının önüne geçlmes çn gerekl önlemler ve tedbrler alınmalıdır. İş sağlığı ve güvenlğ yönetmnde çeştl yönetm aşamaları yer almaktadır. Rsk değerlendrmes (RD), bu adımlar arasında klt öneme sahptr. Ayrıca Ayrıca RD’ s, İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetm Semler (İSG-YS)’ nn y blnen bl nen lkeler le uyumludur. RD dğer ş sağlığı ve güvenlğ (İSG) yönetm adımları le lşks ve bunlarla nasıl etkleşm halnde bulunduğu üzerne yoğunlaşmıştır. Yönetmn lk sorumluluğu İSG yönetmnn amaç ve hedeern belrlemektr. Ayrıca yönetm, şyerndek tüm çalışanlar çn İSG görevlern, sorumluluklarını ve lgl faalyetler organze etmeldr. Amaç: Bu çalışma döküm atölyelernde tehlke kaynaklarını belrlemek ve dört metotla rsk değerlendrmes yapmak ve sonuçlarını karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn döküm atölyeler kapsamaktadır. Sınırlıklar: Bu araştırmanın evren küçük çaplı demr döküm atölyeler le sınırlandırılmıştır. Yöntem: RD’ s s yapılırken 3T RD modüller kullanılarak döküm atölyelernde tehlke kaynakları araştırılmış ve rsk sevyeler tespt edlmştr. Fne Knney Metodu, L Tp Matrs metodu, 3T RD metodu ve Hata türü ve etkler analz çeştler metodu olmak üzere 4 farklı metot le rsk sevyes tespt edlmş ve rsk değerlendrmeler yapılmıştır. 3T RD Yöntem modüler br yapıya sahptr.. Her RD kullanılması gereken beş temel modülden oluşur. sahptr oluşur. Bunlar metal sektöründek tüm lgl rskler kapsamaktadır. Ayrıca bazı proses veya şler değerlendrrken kullanılan dokuz adet özel ve daha kapsamlı modül de bulunmaktadır. Her modül, br kontrol les ve her br tehlke çn ayrı açıklamaların yanı sıra temel 16

SÖZEL SUNUMLAR

yasal yükümlülüklern tanımlarını veya ş yer uygulamalarını barındırmaktadır. Yan yöntem kend çnde, tehlkeler belrlemek ve rskler değerlendrmek çn gerekl olan temel İSG eğtm paketn ve gerek duyulan önleyc ve kontrol edc faalyetler çermektedr çermektedr.. Temel modüller aşağıda verlmştr: 1.

Tozlar, slka tozları, buhar tozları, buhar ve gazlar

2. Yüksek sıcaklıklarda çalışma, 3. Kmyasal Tehlkeler, Tehlkeler, Tetanoz, Tetanoz, Hepatt B vs. slkoz; kum püskürtme, Bronşt, kaynakçılık, Clt alerjler, snr sem haalıkları; organk çözücüler ve kurşun maruzyet. 4. Kas ve İskelet Haalıkları 5. Psko-sosyal Stres Faktörler Beş temel modül metal sektöründe faalyet göeren y uygulama merkezler çn klt önem taşımaktadır. Kaza tehlkeler en sık belrlenen tehlkelerdr. Fzksel zorlayıcı faktörler ve kas-skelet semn zorlayıcı faktörler, mühendslğn genel olarak zayıf olduğu ve şn sağlık ve güvenlk andartlarına göre tasarlanmadığı döküm atölyelernde en çok ralanan sorunlardır. Bu durum, vermllğ de düşürmektedr. Kmyasal ve byolojk faktörler, kmyasalların yaygın olarak kullanıldığı kaynak şler ve boyama gb değşk şlerden kaynaklanan hava krletclernn bulunduğu döküm sanaynde doğal olarak mevcuttur. Ayrıca Ayrıca özellkle beyaz yakalı çalışanlar çn, psko-sosyal zorlayıcı faktörler gün geçtkçe daha da öneml br hale gelmektedr. Özel modüller aşağıda verlmştr: 1.

Fabrka çnde naklye, taşıma şler, forkltn le Bobcard kepçes kullanımı

2. Genel trafkte araç kullanma 3. Maknelern kurulumu, kullanılması, onarımı ve peryodk bakımı 4. Yangın güvenlğ 5. İş yer çevres le lgl konular 6.

İş yernde güvenlk ve davranış kültürü,

7.

İş yer bna ve eklentler,

8.

Kurulum ve bakım çalışması,

9.

İş sağlığı hzmetler,

10. Değerlendrlen ş / konunun özel ntelkler.

17

SÖZEL SUNUMLAR

Bulgular: Döküm sektörünün çerdğ süreçlere, kullanılan ekpmanlara, malzemelere bakıldığında fzksel rsk etmenler, kmyasal rsk etmenler ve byolojk rsk etmenlernden dolayı ş kazalarının ve meslek haalıklarının çok fazla gözlendğ sektörlerden brdr. Tablo-1’de Tablo-1’de metotlara bağlı olarak rsk sevyeler göerlmştr göerlmştr.. Tablo.1 Risk R isk Yeğerlendirme Yeğerlendirme Sonuçları

Risk Değerlendirme Metodu

Katlanılamaz Riskler

Önemli Riskler

Orta Düzeydeki Riskler

Katlanılabilir Riskler

Önemsiz Riskler

Fine Kinney Metodu

33

35

12

3

3

L Tipi Matrisi

14

38

7

-

-

38 38

30

11

5

2

41

26

10

6

3

Hata Türü ve Etkileri Analizi 3T RD Metodu

Tabloda rsk sevyelernn ve sayılarının farklı çıkmasının sebeb, Fnne -Knney metodu, 3T RD ve Hata Türü ve Etkler Analznde rskler tek tek ele alınmış ken L tp matrs metodunda se rskler genel olarak alındığı çn rsk sevyelernde ve sayılarında azalma görülmüştür. Bunun sonucunda toplam sevyelerde faklılıklar oluşmuştur. Sonuç: Dört metot le yapılan rsk değerlendrme sonuçlarına ve SGK atklerne göre döküm sektörünün yer aldığı ana metal sanay ş kazalarının en sık gözlendğ faalyet kolları arasında yer almaktadır. Rsk değerlendrme sonuçlarına göre tehlke kaynakları, üretm faalyetler, döküm faalyetler, hurdalık ve boyahanelerde çok sık olarak görülmektedr. Bu tehlkeler; yoğun olarak yüksek Isıya maruz kalma, maknelerden kaynaklanan kazalar, metal patlaması sonucu meydana gelen kazalar, csmlern sıkıştırması, batması, ezmes, kesmes sonucu meydana gelen kazalar, zararlı maddeler sonucu meydana gelen kazalar, radyasyonla temas veya maruz kalma sonucunda meydana gelen kazalar, metal sektöründe yüksek ş kazası sayılarına sahptr. Ağır büyük malzeme ve maknelern br yerden başka yere taşınması, mekank ve elle kaldırma, malzemelern keskn ve svr kısımları, ağır csmler elektrkl aletler, ttreşm, basınçlı hava, kapalı mekanlar, tehlkel atıklar, taşlama le temzleme, ekpman arızası, res mental yorgunluk, çok yüksek sıcaklıklığa sahp ermş metaller, toksk ve aşındırıcı maddeler, toksk atıklar, atıkların depolanması, solunum semnn maruz kaldığı toz, duman, kokular, soğuk, sıcak, termal konfor şartları, hjyen, gürültü vb. ş sağlığı ve güvenlğ açısından en öneml rskler oluşturmaktadır oluşturmaktadır.. Çalışma esnasında gerekl önlemler alınmalı ve kşsel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Solventlern, uçucu malzemelern, boyaların ve dğer solunablr malzemelern karışmasına karşı tedbrler alınmalıdır. Ocaklarda gaz patlamalarına karşın, daha güvenlr br çözüm bulunmalı, dökümhanede ön ısıtıcılı uzaktan kumandalı yükleme semler kullanılmalıdır. Boya karışımı hazırlanırken, sgara ve açık alev kullanılmamalıdır. Ateş kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Boya hazırlamada kullanılan alkol, günlük kullanılacak mktarda bulundurulmalıdır. Ocakta kullanılan malzemeler kapalı ortamda depolanmalı, ocak ve fırınlarda kullanılmadan önce ısıtılarak, paan uzaklaştırılmaları sağlanmalıdır. İş yer ortamı hava krllğ yüksek olduğu çn, çalışanların göğüs flmler yılda br kez, dökümhanelerde çalışanlar se altı ayda br çektrlmeldr. Gaz ve tozların kontrolü çn; çatı fanları, davlumbazlar, duman perdeler, hava 18

SÖZEL SUNUMLAR

fanları ve havalandırma kullanılmalıdır. Makne ve tezgâhların elektrk bağlantı kabloları açıktan, zemnden geçrlmemeldr. Elektrk pano ve odalarına yetksz kşlern grmelern önlemek çn kapakları veya kapıları kltlenmel, elektrk panolarına yetkllern dışındak çalışanların müdahale etmelerne zn verlmemeldr.

Anahtar Kelimeler: Rsk Değerlendrmes, 3T RD, Fne Knney Metodu, L Tp Matrs Metodu ve Hata Türü ve Etkler Analz, Analz, İş Kazazı, Fzksel Rsk Etmenler, Kmyasal Rsk Rsk Etmenler Notu: Bu çalışma Doç. Dr. Rüem YANAR tarafından danışmanlığı Yazar Notu danışmanlığı yapılan yapılan Gaziantep Üniversite Bölümü “ DÖKÜM si, iş sağlığı ve Güvenliği Bölümü Sosyal Bilimleri Bilimleri Enitüsü Enitüsü”n de de yapılmış yapılmış . Ali Ali Gültekin Gültekin’ ın “ DÖKÜM ATÖLYELERİNDE TEHLİKE KAYNAKLARI VE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ” Konu Başlıklı, . Yüksek Lisans Lisans veya veya Doktora Doktora Tez ez çalışmasından çalışmasından türetilmiştir

19

SÖZEL SUNUMLAR

BİLGİ KURUMLARINA YÖNELİK ÖNLEYİCİ VE SINIRLANDIRICI TEDBİRLER

Alpasl Alp aslan an Hamdi Hamdi KUZU KUZUCUO CUOĞLU ĞLU İanbul Medeniyet Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, İanbul / Türkiye

Arşv, Müze ve Galerler; toplumun blg belleğn koruyup gelecek nesllere aktarılmaÖz: Giriş: Kütüphane, Arşv, sı çabalarına katkı sağlayan kurumlardır. Aynı zamanda toplumda blgnn yaygınlaştırılması suretyle blgy en hızlı şeklde toplumun hzmetne sunarlar. sunarlar. Her br kurumun bağlı olduğu kuruluşun gelştrdğ gelştrdğ uluslararası andartlar bulunmaktadır. bulunmaktadır. Kurumlar bu andartları uygulamakla yükümlüdürler. yükümlüdürler. Bu doğrultuda doğrultuda çalışanlarını eğtmek, bnalarını ve dermelern / koleksyonlarını rsklerden arındırmak zorundadırlar. Ülkelern kend mevzuatlarından kaynaklanan İş Sağlığı ve Güvenlğ (İSG) Kanunlarına uyma yükümlülükler bulunmaktadır. İSG öncelkle nsan faktörünü (çalışan, kullanıcı / zyaretç) olmak üzere bna (fonksyonel salonlar, depo alanları) ve çevrey (yapı bahçes, komşu parseller) koruma güvences verr. Ancak bu, İSG mevzuatında belrtlen “önleyc ve sınırlandırıcı tedbrler”e cddyetle uyulmasıyla mümkün olablr. Zra blg kurumlarına yönelk yapıları deprem, yangın, sel, fırtına gb doğal kaynaklı acl durum/ afetler vurableceğ gb, nsanların kasıtlı ya da kasıtsız yaptıkları hata ve hmaller de ger dönülemez kayıplara neden neden olablmektedr. olablmektedr. Bu kurumların bünyelernde paha paha bçlmez nadr ve elyazması eserler bulunablmektedr bulunablmektedr.. Kültürel mras ntelğndek bu esereserlern bulunduğu yanlış koruma koşulları hem eserlere zarar vermekte, hem de çalışanlara yönelk meslek hastalıklarına neden olmaktadır. Bununla beraber eserlern bulunduğu mekanlarda sabtleme yapılmaması, yanlış malzeme kullanılması gb nedenlerden çalışanların yaralanması da mümkün olablmektedr. Bu nedenle blg kurumlarına zarar veren etkenlern belrlenerek önleyc ve sınırlandırıcı tedbrlern uygulanmasına yönelk br poltkanın vedlkle kurumlar nezdnde gündeme alınması gerekldr gerekldr.. Amaç: Çalışmada, blg kurumlarındak önleyc ve sınırlandırıcı tedbrlern neler olableceğnn tartışmaya açılması ve öncelklern belrlenmes amaçlanmıştır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın kapsamını İanbul lndek br Ünverste Kütüphanes le br Beledye Kütüphanes oluşturmuştur. Kütüphanelerde özellkle nadr eser ve el yazması bulunan bölümlerde alınablecek önleyc ve sınırlandırıcı tedbrler vurgulanmıştır. Sınırlıklar: Çalışma, “blg kurumları” gb genş br alanı ve bununla beraber “koruma” gb çok kapsamlı br blm dalını çermektedr. Bu nedenle kurumlardan “kütüphane”, çerğ olarak da “nadr eser ve el yazması bulunan bölümler”dek “yangın önlemler” seçlmştr. Bu mekanlarda aynı zamanda çalışanlar da bulunmaktadır. Yöntem: Araştırmada, ülkemzdek İSG mevzuatı ışığında “Kontrol Leler” ve “5x5 Matrs Yöntem” uygulanarak özellkle “yangına yönelk önleyc ve sınırlandırıcı tedbrler”n belrlenmes sağlanmıştır. Bulgular: Y Yapılan apılan çalışma sonucu; “önleyc tedbr” olarak: Çalışanların ve eserlern bulunduğu alanlarda elektrk tessatları ve blgsayar, blgsayar, yazıcı, fotokop maknası, klmlendrme chazları, nem alma (dehumdfer) chazları, radyatörler, yük asansörü (ktapların yukarı katlara gönderlmes çn), su ısıtıcı gb elektrkle çalışan ekpmanların peryodk kontrollernn takp edlmes ve bunların arızası durumunda derhal yetkl servslerce arızanın gderlmes, “sınırlandırıcı tedbr” olarak: Bu alanlarda duman, ısı ve gaz algılayıcı dedektörlern tess edlmes, hemen akabnde devreye grmes beklenen otomatk yangın yangın söndürme semlernn semlernn tess, yangın söndürme chazlarının alanda bulundurulmabulundurulma20

SÖZEL SUNUMLAR

sı, acl durum alarm semlernn tess, yangın durumunda gerekl müdahaley sağlayacak ekbn oluşturulması ve bunlara yönelk peryodk tatbkatların yapılması, lk tahlye edlecek eserlern tespt edlmes bulgular olarak elde edlmştr. Sonuç: Kütüphane bnalarının dermeler yangına karşı çok kırılgan br yapıdadır. Çoğunlukla organk esaslı objelerden oluşan bu dermelere yönelk ger dönmeyecek hasarlar bırakan yangın çn önlemlern vedlkle alınması gerekllğ açıktır. Yangın özelnde ncelenen araştırmada İSG esaslı önleyc tedbrler sayesnde yangın meydana gelmeden gerekl önlemler alınmakta, sınırlandırıcı tedbrlerde se yangın çıktıktan sonra önceden yapılan hazırlıklar netcesnde yangın daha fazla büyümeden kontrol altına alınablmektedr. Yangın Yangın hem doğal kaynaklı, hem de nsan hata ve kusurlarından kaynaklanablmektedr. kaynaklanablmektedr. Tüm blg kurumlarında başta yangın olmak üzere tüm acl durum / rsklere yönelk önleyc ve sınırlandırıcı koruma yaklaşımları benmsenmel ve bu önlemler yaygınlaştırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Blg ve Belge Yönetm, Önleyc ve Sınırlandırıcı Tedbrler, Tedbrler, Kütüphaneler

21

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DÖKÜM SEKTÖRÜNÜN İNCELENMESİ

Ayşe A yşe BA BAYRA YRAK K 1 , Ebru Ebru Emine Emine ŞÜKÜR ŞÜKÜROĞL OĞLU U 2 , Mustaf Mustafaa GÜNA GÜNAYDIN 3 ,Sü ,Süley leyman man ŞÜKÜ ŞÜKÜROĞ ROĞLU LU 4 Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Enitüsü-İş Sağlığı ve Güvenliği ABD. Gümüşhane / Türkiye 2 Gümüşhane Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Gümüşhane / Türkiye 3 Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane MYO- İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Gümüşhane / Türkiye 4 Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane MYO-Elektrik ve Enerji Programı, Gümüşhane / Türkiye

1

Öz: Giriş: Çok tehlkel sınıfa gren dökümcülük sektörünün temel çok eskye yıllara dayanmakta olup günümüzde varlığını halen sürdürmekte olan br sektör türüdür. İş sağlığı ve güvenlğ açısından döküm sektörü ncelendğnde brden fazla tehlke ve rskle karşılaşılmaktadır. Bu rskler; sıcaklık, toz, kmyasallar, gürültü, ttreşm, kaynak şler, döküm kalıplarının patlaması, yanıklar, operatöre gözüne çapak kaçması, ölüm ve kaza problemler olarak sayılablmektedr sayılablmektedr.. Döküm sektöründe meydana gelen ş kazaları ve meslek haalıkları ölüm, yaralanma ve sakatlanmaların yanında ş vermlernn düşmes, malyet artışları, tazmnatlar, bakım ve tedav gb masraarı da berabernde getrmektedr. Bu ve buna benzer masraar, çalışanların sağlık sorunları ve motvasyon düşüklüğüne sebep olan ş kazaları ve/veya meslek haalıklarının önüne geçlmes çn önlemlern alınması zorunluluğu ortaya çıkarmaktadır. Amaç: Bu çalışmada; döküm sektöründe genel olarak karşılaşılan ş kazalarını azaltmak çn ş sağlığı ve güvenlğ kültürünü önemnn vurgulanması amaçlanmaktadır. amaçlanmaktadır. Bu sektörde yaşanan kazaların detaylı ncelenmes; dökümcülük sektöründek rsk etmenler, meslek haalıkları, ş kazaları, ramak kala olaylarının değerlendrlmes ve meydana geleblecek ş kazaları ve/veya meslek haalıklarının değerlendrlmesyle alınacak önlemlere ışık tutulacaktır . Kapsam: Bu araştırma döküm sektöründe meydana gelen kazaların rdelenmes amacıyla mevcut kaynaklar taranmıştır. Sınırlılıklar: Lteratür taraması yapılan kaynakların belrlendğ alanlardır. Yöntem: Lteratür taraması yapılarak döküm sektöründe meydana gelen kazaları değerlendrlmeye çalışılmıştır. Bulgular: Döküm sektörü çok tehlkel sınıfta yer almaktadır. Döküm sektörünün çok tehlkel sınıfta olması sektördek rsklern büyüklüğünü göermektedr. Kaynak taramalarına bakıldığında döküm sektöründe brçok açıdan tehlkeler mevcut olması bunların rske dönüşmes şveren, çalışan ve şletme açısından önemldr. Döküm sektöründe fzksel yaralanmalar, meslek solunum rahatsızlıkları, yanma, termal konfor rahatsızlıkları, ısı res, yangın, patlama, göz clt tahrş gb sorunlarla karşılaşılmaktadır.. Bunlara karşı alınması gereken kontrol, değerlendrme, zleme, maruzyet andartları, kşkarşılaşılmaktadır sel koruyucu donanım, eğtm, öğretm, sağlık değerlendrmes, lkyardım önlemler alınmalıdır. Metal döküm sektöründe metaller ertldkler çn yüksek ısılarda çalışılmaktadır. Ertlen metal döküm sırasında cdd çalışanları cdd rske maruz bırakmaktadır. Bunun yanında döküm kalıbının patlaması, yanmalar görülür. Yüksek sıcaklıkta olan ergmş maddenn ışınlar yaymasından kaynaklanan clt/ göz tahrşler görüleblmektedr. Yahut ergmş maddenn kaba aktarılırken etrafa sıçrayan ergmş maddenn göze gelmes de döküm sektöründe yaşanan kazalardandır. Bakıldığında döküm fabrkaları çok yüksek sesl ortamlardır buralarda gürültü faktörü karşımıza çıkmaktadır. Ortamdan kaynaklanan gürültü çalışanlarda geçc ya da kalıcı ştme kayıplarına se bebyet vermektedr vermektedr.. Kmyasallar (formaldeht, dmetletlamn, tretlamn) ve tozlar çalışanlarda gözlern 22

SÖZEL SUNUMLAR

sulanması, kaşınması ve buğulu görme gb rahatsızlıklara neden olur k bu da mav‐gr görüş olarak blnr. Buna ek olarak tozlardan kaynaklı akcğer kanser, pnömokonyoz kronk bronşt gb haalıklar çalışanlarda görülmektedr. Sonuç: Sektörde tehlkelern blnmes o tehlkelere karşı önlemlern alınması farkındalık yaratarak çalışanların blnçlendrlmesyle kazaların önüne geçlmeldr. Döküm sektörünü göz önünde tutulduğunda en çok fzksel yaralanmalar, yangın/ patlama, solunum sem rahatsızlıkları, clt/ göz tahrş, gürültü ve ttreşm kaynaklı ştme kayıpları le karşılaşmaktadırlar. Bu tespt edlen çalışma alanlarında Kazaların azaltılması çn: İş ekpmandan ve ortamdan kaynaklanan rsklern gderlmes, ekp çalışması yapılması, eğtmler yoluyla şçlere ş güvenlğ blncnn verlerek ş güvenlğ kültürünün oluşması sağlanmalıdır, reaktf yaklaşım yerne proaktf yaklaşım serglemek, rsk analz yapmak ve buna uygun poltka ve planlamalar yapmak, şe uygun şç ve ekpman seçm ve ekp çalışması kazaları mnmze edecektr. Genel olarak bu önlemlern yanında meslek haalıklarına yönelk tıbb ve teknk önlemler, zehrl gazlara yönelk havalandır ve maskelern sağlanması, döküm kalıplarının patlamaması çn kalıpların ve potaların kurutulması, yanıklara karşı koruyucu ş elbseler, zararlı ışınlara karşı gözlük ve eldven, meydana gelen kazalarda uygun müdahale yapmak gerekmektedr. Tehlkeler Tehlkeler ve bunlardan kaynaklanacak rskler yce rdelenerek önlemlern belrlenmes çalışanların daha sağlıklı ve güvenl şartlarda çalışmalarını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler : Döküm, İş Kazası, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Metal Sektörü

23

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI AÇISINDAN 2017 YILI TÜRKİYE VE AB KARŞILAŞTIRILMASI

C.Nihal YURTSEVEN 1 , Suzan Suzan DAL2 , Feray Küçükbaş DUMAN 3 , S.Bora S.Bora ÇA ÇAVUŞ VUŞOĞL OĞLU U 4 , Erayy YURTS Era YURTSEVE EVEN N 5 İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü, İanbul / Türkiye 3 İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye 5 İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İanbul / Türkiye 1-2-4

(Bu Çalışma Çalışma Bilim Bilim Kurulu Tarafından Tarafından Sözel Sözel Birinci Birinci Seçilmiştir Seçilmiştir )

Öz: Giriş: İş Sağlığı ve Güvenlğ; ülkelern endürleşme/sanayleşme düzey, eğtm düzey, ekonomk gelşme düzey, sosyal yapısı ve sağlık sem gb pek çok faktörle doğrudan lgldr. Dünyada, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’ya göre her 15 sanyede 160 şç ş kazası geçrmektedr. geçrmektedr. Dolayısıyla, her gün 6.300 kş ş kazası geçrmektedr geçrmektedr.. Aynı Aynı şeklde ILO, yapılan değerlendrmeler sonucunda, her 15 sanyede br şç, ş kazası veya meslek haalığı sonucunda yaşamını ytrdğn, bu sonuçlar doğrultusunda da her yıl 2,3 mlyondan fazla çalışanın ölmes anlamına geldğn belrtmektedr. Dünyada olduğu gb ülkemzde de çalışan sağlığı ve güvenlğn korumak, meslek haalıklarının ortaya çıkmasını önlemek, erken tespt etmek ve rehabltasyon hzmetlernn hızla yapılablmes ve en önemlsde çalışanların yasal haklarının korunması amacıyla çeştl mevzuatların oluşturulduğu görülmektedr. görülmektedr. İş kazası ve meslek haalığı sgortası dünyada lk kurulan sgorta kollarından br olmakla beraber, Türkye’de seml br şeklde sosyal güvenlk semnn oluşturulması 1945 yılından tbaren gerçekleşmştr. Türkye’de de dünyada yaşanan gelşmeye benzer br gelşme yaşanmış ve 1945 yılında 4772 sayılı İş Kazaları, Meslek Haalıkları ve Analık Sgortası Kanunu kabul edlmş olup, son haln 2012 yılında 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ ve Güvenlğ Kanunu (İSG) şeklne şeklne dönüşmüştür. dönüşmüştür. Mevzuatımızda ş kazası ve meslek haalıkları ayrıntılı br şeklde tanımlanmıştır. İş kazası “belrl br zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedk br olay” şeklnde tanımlanırken, 6331 sayılı İSG Kanununda, “meslek rsklere maruzyet sonucu sonucu ortaya çıkan haalık” meslek haalığı olarak tanımlanmaktadır. tanımlanmaktadır. Bu tanımı daha açık br fadeyle 5510 sayılı kanunda meslek haalığı, “sgortalının çalıştığı veya yaptığı şn ntelğnden dolayı tekrarlanan br sebeple veya şn yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçc veya sürekl haalık, bedensel veya ruhsal engelllk hallerdr” şeklnde görülmektedr. İSG Kanunu’na göre İş Kazaları ve Meslek Haalıkları en geç 3 ş günü çersnde şveren tarafından, en geç 10 ş günü çersnde Sağlık Hzmet Yürütücüler tarafından elektronk ortamda SGK’ya bldrlmek zorundadır zorundadır.. İş kazaları ve meslek haalıkları mal ve ekonomk açıdan üzernde durulması gereken öneml br konudur. Uluslararası Çalışma Örgütü, meslek haalıkları ve ş kazalarının drekt veya dolaylı malyetnn dünya genelnde 2.8 trlyon Amerkan Doları olduğunu ve dünya yıllık gayr saf hasılanın yüzde 4’ünden fazlasının ş kazaları ve meslek haalıkları sonucunda kaybolduğunu öngörmektedr. Bu açılardan değerlendrldğnde ş kazası ve meslek haalıklarının kontrol altına alınması vazgeçlmez br htyaç olarak karşımıza çıkmaktadır. Amaç: Bu çalışma günümüzde öneml br sorun halne gelen çalışma ortamlarındak çalışma ortamlarındak ş kazası ve meslek haalıklarının 2017 yılı verlerne 24

SÖZEL SUNUMLAR

göre Türkye ve AB ülkelernn karşılaştırılması amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştrlmştr. Kapsam: Yapılan bu çalışmanın evrenn Türkye ve AB ülkelernde çalışma hayatında yer alan ve sgortalı çalışan tüm t üm şçlerden toplanan ş kazası ve meslek haalıkları 2017verlernden oluşmaktadır. Yöntem: Araştırmamızda Sosyal Güvenlk Kurumu (SGK) tarafından ş kazası ve meslek haalıklarına lşkn yayınlanan 2017 yılı verler kullanılarak gerçekleştrlmştr. Benzer şeklde Avrupa Avrupa Brlğ değerler de Euroat “health and safety at work” başlığı altındak verlerden yararlanılarak karşılaştırılmaların yapılması sağlanmıştır sağlanmıştır.. Araştırmadan elde edlen verlern analz, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında bast atk şlemler, kullanılarak yapılmıştır. Bulgular: Araştırmamıza Türkye’de 2017 yılı tbaryle 15.355.158 mlyon, çalışan aktf sgortalı bulunmaktadır bulunmaktadır.. Bu çalışanlar, 1.749.240 mlyon şyernde hdam edlmektedr. Ülkemzde raporlanan 241547 ş kazasında 1252 çalışan  kazası ve meslek haalığı sonucu yaşamını ytrmştr. Aynı verler doğrultusunda 510 meslek haalığı bldrlmş olup, 3596 vaka sürekl ş görmezlk gelr bağlandığı tespt edlmştr. Bldrlen 241547 ş kazasından 107178’nn kaza günü çalışır raporu aldığı belrlenmştr. İş kazası ve meslek haalığı sonucu en çok ölüm yaşanan sektör maden olup, ş kazası geçrme açısından 19-25 yaş aralığı en tehlkel grup olarak ortaya konmuştur. İş kazalarının yaşandığı saat aralıkları ncelendğnde 11:00-12:00 arasında en yüksek düzeyde olduğu hesaplanmıştır. Kaza mortalte oranı çoğu Avrupa ülkesnde 100.000’de 2 le 6 arasında değşmektedr değşmektedr.. Avrupa Avrupa Brlğnde (EU-28) çalışan aktf nüfusun ortalama % 3,2’s her yıl ş kazasına uğramaktadır. Türkye’ye benzer özellklerde olan Fransa, Almanya ve İtalya le ölümcül ş kazaları üzernden br karşılaştırma yapılablmesn mümkün görünmektedr. 2017 yılında Fransa’da 595, İtalya’da 543, Almanya’da 450 çalışan ş kazası sonucunda hayatını kaybetmştr. Türkye açısından se; 2017 yılında bu 3 AB üyes ülkenn ölüm sayılarının toplamına yakın br ölümcül ş kazası sayısı bulunmaktadır. Sonuç: Söz konusu verler ışığında Türkye’nn gerek AB drekter gerekse ILO sözleşmeler le modernleştrp uyumlaştırmaya çalıştığı ş sağlığı ve güvenlğ hususunda alması gereken daha çok yolunun olduğu düşünülmektedr. Türkye’nn en öneml sosyo-ekonomk sorunlarının başında çalışma hayatında yaşanan ş kazaları ve meslek haalıklarıdır. Bldrlmeyen veya eksk bldrlen ş kazalarının mevcut sayıyı arttırarak daha da korkunç br boyuta taşıyacağı düşünülmektedr. Bu durumla en etkn mücadelenn ş sağlığı ve güvenlğ kültürünün yaygınlaştırılması le olacağı muhakkaktır. İş sağlığı ve güvenlğ kültürü; sadece şveren ve çalışana enjekte edlmes gereken br kavram olmayıp, eğtm sem le küçük yaşlardan tbaren başlayarak çeştl yollar aracılığıyla breylere aktarılması gereken br olgu olduğu unutulmamalıdır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Sağlığı, Meslek Haalıkları, ILO, İş Görmezlk

25

SÖZEL SUNUMLAR

HAZIR BETONUN TAŞINMASI VE YERLEŞTİRİLMESİ AŞAMALARININ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME UYGULAMASI

Can DEMİREL1 , Ömer Ömer GÜLTEK GÜLTEKİN İN 2 , Osman Osman ŞİMŞE ŞİMŞEK K 3 , H. Yılm Yılmaz az ARUN ARUNT TAŞ 4 Bölümü Pınarhisar, Kırklareli / Türkiye Kırklareli Üniversitesi, Pınarhisar Meslek Yüksekokulu, Kırklareli Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, İnşaat Bölümü 2 Bölümü Lüleburgaz, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli Üniversitesi, Lüleburgaz Meslek Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Kırklareli / Türkiye 3-4 Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Teknoloji eknoloji Fakültesi, Fakültesi, İnşaat Mühendisliği, Mühendisliği, Ankara / Türkiye

1

Öz: Giriş: Br şyernde ş sağlığı ve güvenlğnn sağlanması konusunda yapılacak çalışmaların başında rsk değerlendrmes gelmektedr. Rsk değerlendrmes sadece şyer ortamı ve çevresnden, kullanılan ekpmanlar, malzemeler gb hususlardan baret olmamakla brlkte, şyer proseslernde çalışanların yapablecekler hataların tespt br ş yaparken gereken yetknlkler gb hususları da çnde barındırır. Rsk analz veya rsk değerlendrmes olarak karşımıza çıkan bu kavramda her k kavramı le brlkte rsk yönetmn de çnde  çnde barındıran br süreç olarak tanımlanması doğru olacaktır. Yan Yan başlangıçta mevcut tehlkeler ve bu tehlkelerden doğablecek olası rsklern tespt rsk analz sürecnde, belrlenen tehlke ve olası rsklernn ortaya çıkma htmaller, ortaya çıkması durumunda verebleceğ zararların genelde görecel sayısal olarak fade edlerek rsk skorlarının oluşturulması, bu rskler çn alınablecek önlemlern belrlenmesn de çne alan dğer süreç olan rsk değerlendrme sürec le devam eder. eder. Bu sürecn son ve en öneml aşaması rsk yönetmdr. yönetmdr. Belrlenen ve önem derecesne göre sıralanan rsklern ortadan kaldırılması çn yapılacak çalışmaların ne kadar zamanda ve kmler tarafından yapılacağı veya yapılacak şlemlern takbnn km tarafından km tarafından yapılacağının belrlenmes le başlar. Rsklern ortadan kaldırılması ve gereken önlemler çn verlmş olan zaman dolduğundan yan termn süresnde alınan önlemlern kontrolü le rskn ortadan kaldırılıp kaldırılmadığının kontrolü le yapılan faalyetlern yeterllk kontrolü rsk yönetmnn br dğer adımlarındandır. Yapılan faalyetn yeterllğ hususunda daha önce belrlenmş olan adımlar zlenerek bu süreç tamamlanır. Amaç: Hazır beton sektöründe betonun üretm alanından kullanım alanına taşınması ve yerleştrlmes sürecndek genel tehlke ve rsklern tespt le alınacak önlemlern belrlenmes. Kapsam: Hazır betonun üretmden döküm aşamasına kadar olan k süreçte karşılaşılan İş Sağlığı ve Güvenlğ alanındak tehlke ve rsklern ncelenmesdr. Yöntem: Rsk değerlendrme sürecnn etkn olablmes açısından br çok bleşen çne alan ve sonuçların sayısal değerlerle fade edlen (kanttatf) yöntem olan fne knney metodolojs kullanılmıştır. Fne knney rsk değerlendrme metodunda olasılık(O), frekans(F) ve şddet(Ş) bleşenler dkkate alınarak ve bu bleşenlern çarpılması sonucunda rsk skoru(R) (R=OxFxŞ) elde edlr. Olasılık değerler (10-6-3-1-0,5-0,2), frekans değerler (10-63-2-1-0,5), şddet değerler (100-40-15-7-3-1) olarak belrlenmştr. Belrlenmş olan br tehlke çn verlen bu değerler sonucu hesaplanan rsk skorları çn 400
SÖZEL SUNUMLAR

rsk tespt ortaya çıkmıştır. Rsklern ortadan kaldırmak rsk kontrol tedbrler hyerarşs çn öncelk sırasına göre 1- kaynağından mücadele (ortadan kaldırma), 2- kame (tehlkel olanı tehlkesz olan le değştrme), 3- mühendslk uygulamaları, 4- eğtm, talmat, prosedürler oluşturma ve sağlık güvenlk şaretlernn kullanımı 5- KKD kullanımı şeklnde uygulanması esasına göre yapılmalıdır. Yapılan Yapılan çalışma sonrasında belrlenen rsklern ortadan kaldırılması çn uygulanacak 6 şyer ortamı ve ş ekpmanında düzenleme, 2 peryodk kontrol, 16 eğtm-talmat, 9 prosedür ve ş zn sem uygulaması, 2 sağlık gözetm ve 5 KKD kullanımı şeklnde tedbrler yer almaktadır. Belrlenen rskler çn brden fazla uygulama da yer almaktadır. Bunlardan 4 tanesnde eğtm-talmat ve prosedür ş zn sem uygulaması, 4 tanesnde Eğtm-talmat ve KKD kullanımı, 2 tanesnde şyer ortamı-ş ekpmanı üzernde düzenlemeler le Eğtm-Talmat, 1 ‘er adet İşyer ortamı ve ş ekpmanı üzernde düzenlemeler le  le Prosedür-ş zn sem uygulaması, KKD kullanımı le Prosedür-ş zn sem uygulaması yer almaktadır. Sonuç: Y Yapılan apılan çalışma sonrasında belrlenen rsklern bazıları beton pompası ve transmkserlern t ransmkserlern genel çn geçerl olmakla beraber bazı rskler çalışma alanlarına göre farklılık göereblecektr.. Genel çalışma alanlarında belrlenen rskler çn önerlmş kontrol tedbrler uygulandığında göereblecektr sevyesne düşürülmüş olacaktır. Buda şyernde ş kazası 24 aded olası rsk dğer 2 adet rsk se önemsz rsk sevyesne düşürülmüş olasılıklarını öneml ölçüde düşürmekle beraber daha güvenl br çalışma ortamı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Hazır Beton Dağıtımı ve Yerleştrlmes, Yerleştrlmes, Beton Pompası, Transmkser, Transmkser, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Rsk Analz, Rsk Değerlendrmes, Rsk Kontrol Tedbrler

27

SÖZEL SUNUMLAR

YAPI İŞLERİ KAZI ÇALIŞMALARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Can DEMİREL1 , Ömer Ömer GÜLTEK GÜLTEKİN İN 2 , H. Yılm Yılmaz az ARUN ARUNT TAŞ 3, Osman ŞİMŞEK 4 Bölümü Pınarhisar, Kırklareli / Türkiye Kırklareli Üniversitesi, Pınarhisar Meslek Yüksekokulu, Kırklareli Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, İnşaat Bölümü 2 Bölümü Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli Üniversitesi, Lüleburgaz Meslek Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Lüleburgaz, Kırklareli / Türkiye 3-4 Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Teknoloji eknoloji Fakültesi, Fakültesi, İnşaat Mühendisliği, Mühendisliği, Ankara / Türkiye

1

Öz:Giriş: Kazı çalışmaları, nşaat sektörünün temel aşamalarındandır. Serbe kazılar, yeraltı kazıları, baraj ve hdroelektrk santral kazıları, yol kazıları, tünel kazıları, sanat yapıları kazıları, sıyırma, temzlk ve şekl verme kazıları le kanal kazıları (hendek kazıları) nşaat şlernde yapılan kazı türlernden bazılarıdır. Kazı çalışmalarında dkkat edlmes gereken hususların ve alınacak önlemlern belrlenmes ve bu çalışmaların sağlıklı ve güvenl şeklde yürütüleblmes amacıyla 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 30. Maddesne dayanılarak hazırlanan Yapı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğ Ek- 4 Bölüm.2’ de kazı şler le lgl alınacak düzenlemeler yer almaktadır. Amaç: Kazı çalışmaları sırasında muhtemel tehlke ve rsklern tespt le alınması gereken önlemlern belrlenmes. Kapsam: Y Yapı apı şler kapsamında yer alan kazı çalışmaları ele alınmıştır. Yöntem: Araştırmada öncelkle ne tür kazıların yapıldığı, güvenl kazı çalı şmalarının nasıl ya pılması gerektğ araştırılmış ve çalışma sahaları gezlp var olan tüm tehlkeler saptanmış ve uygulanablecek önlemler hakkında blg toplanmıştır toplanmıştır.. Kazı çalışmalarının yapıldığı şantyeler gözlemlenmştr. Bulgular: Kazı çalışmaları, çalışmanın ntelğ ve ortam gereğ brçok tehlke ve rskler barındırmaktadır. Bu arasında en olası ve cdd sonuçlar doğuran rsk se çalışma sırasında toprağın kazı yapılan alanının kenarında çeştl sebeplerden dolayı çözülüp gevşemes sonucu anden kazı yapılan yere doğru ayrılıp kayması veya düşmes şeklnde gerçekleşen göçüklerdr. Bununla brlkte kazı kenarlarından düşmeler, ş maknası ve araçların kazı alanına düşmes-devrlmes, atmosfer ve çalışma ortamı şartları (zehrl, yanıcı ve patlayıcı gazlar, oksjen yeterszlğ vb), kazı alanına grş ve çıkışlardır. çıkışlardır. Kazı şlerne başlanılmadan önce kazı bölgesndek çalışan güvenlğnn çevredek nsan veya taşınmazlardan da doğacak tehlkelerle brlkte değerlendrme gerekçes ortaya çıkmaktadır. Bu tehlkelerden ortaya çıkması muhtemel olan göçüklere karşı şev ve ksa yöntemler uygulanmaktadır. uygulanmaktadır. Kazı alanında yer altı elektrk hatları, doğalgaz vb. durumlara karşı kazı öncesnde lgl merclerden alınacak znler çerçevesnde kazı şlemler yürütülür. Yne kazı çalışmalarında kullanılacak ş maknelernn hava elektrk hatlarına temam vb. durumlara karşı öncesnde yapılan rsk değerlendrme çalışmalarında, hatların kazı alnına yakınlığı ve temas olasılığına karşı hatlardak enerjnn keslmes ve dğer yöntemler le bu tehlkelerde bertaraf edlmş olacaktır. Kazı çalışmalarını yürüten ş maknaları, hafryat kamyonlarının kazı alanına düşmes ve devrlmes olasına karşı, bu araçların manevra alanları, al anları, kazı yapılan toprak veya kayacın cns gb etkenler göz önüne alınarak kazı alanına yaklaşma mesafeler ve manevra alanları belrlenmek suretyle bu alanda yer alan rsklern ortaya çıkmaması çn tedbrler alınarak, bu alanlara çalışanların yaya olarak grşlernn sınırlandırılması le br dğer kaza olasılıklarının önüne geçlmş olacaktır. Kazı alanında göçükler sadece kazı kenarlarının gevşeyerek çukura düşmes sonucu olmamakla, aynı zamanda çıkartılan hafryatında kazı 28

SÖZEL SUNUMLAR

çne kayması sonucu göçüklerde meydana geleblmektedr. Bu yüzden çıkartılan hafryatın kazı alanından uzakta br yere yığılması bu alanda alınacak önlemlerdendr. Sonuç: Görüldüğü üzere nşaat sektörünün tüm alanlarında olduğu gb kazı aşamasında da brçok tehlke le karşılaşılmaktadır. Bu tehlkelere karşı alınacak önlemler brden çok olması çalışma alanın özellklerne bağlı olmakla beraber, çalışma öncesnde kazı alanında bulunan toprak veya kayacın cns, özellkler, çalışmalar sırasında hava durumu, çalışma yapılacak alanda yer altı elektrk, doğalgaz vb hatların varlığı, kazı kenarlarına bnecek yanak atk ve hareketl yükler, çalışma alanının serbelğ gb brçok faktör bulunmaktadır. Alınacak önlemler bu faktörlere bağlı olmakla beraber her sefernde farklılık göerecektr. Bu yüzden çalışmalar öncesnde yapılacak planlama ve alınacak sağlık güvenlk tedbrlernn belrlenmes zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Yapı apı İşler, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Kazı çalışmaları, Tehlke, Rsk, Önlem ve Tedbrler Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Y

29

SÖZEL SUNUMLAR

6331 SAYILI KANUN GEREĞİ ÇALIŞMA YAŞAMINDA YAŞAMINDA İSG EĞİTİMİNİN EĞİTİMİNİ N ÖNEMİ

Diler Dil er ŞEN ŞEN 1 , Şenel Şenel ŞEN ŞEN 2 1

Uludağ Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Bilimler Enitüsü, Enitüsü, Çalışma Psikolojisi Çalışma Psikolojisi ve ve İnsan İnsan Kaynakları Kaynakları Bölümü , Yüksek Lisans Öğrencisi, Bursa / Türkiye OSGB, İSG Eğitmeni, Eğitmeni, Bursa / Türkiye

2

Öz: Giriş: İş sağlığı ve güvenlğ konusunda verlecek eğtmlern amacı, ülkemzdek tüm çalışanlarda güvenlk kültürü blncn oluşturmaya yönelktr. Bu blncn oluşması çn yetknlk sahb uzmanların terch edlerek; şgücü, ş günü ve vermllk vermll k kayıplarının önlenmes amaçlanmaktadır. İşyerlernde çalışanların 6331 sayılı kanun gereğnce ş sağlığı ve güvenlğ le lgl eğtm haklarının karşılanma yükümlülüğü şverene attr. Alınan eğtmlern kaltes; çalışanın eğtme olan bakış açısı ve eğtm verecek olan uzmanın yetknlğ le doğru orantılıdır. Sürecn sağlıklı şlemes konusunda şverenn tutumu ve kanuna bağlı hareket etmes ülkemzdek İSG kültürünün özümsenmes noktasında büyük önem taşımaktadır. Amaç: Bu çalışmada, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu bağlamında, çalışma hayatındak kşlern ş sağlığı ve güvenlğ yönünden blnçlendrlmes ve ş güvenlğ kültürünün kültürünün özümsenmes konularında yaşanan yaşanan sorunlar dkkate alınarak uygulama alanlarında yapılablecekler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kapsam: Bu çalışma, çalışanların sağlıklı ve güvenl çalışma koşullarının sağlanablmes amacıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ kanunda belrtlmş olan çerk ve süreler kapsamında ş güvenlğ eğtmlern alan tüm kamu ve özel şyerlern kapsamakta olup, eğtm veren İSG uzmanlarının görüşlern kapsamaktadır. Sınırlılık: Çalışma, sadece tek br OSGB OSGB de İSG eğtmlern alan kurum ve kuruluşlardak eğtmenlern görüşler le sınırlı olup, ntel br çalışmadır. Problem: 6331 sayılı kanunda belrtlen ş sağlığı ve güvenlğ eğtm sürelernn, uygulama alanlarındak hzmet süreleryle örtüşmedğ, gerekl güvenlk kültürü algısının şveren ve çalışan tarafından benmsenmedğ belrlenmştr. Kanun çerçevesnde ş güvenlğ uzmanlarının çeştl sektör ve lokasyonlarda yer alan şyerlernde eğtm vermeler nedenyle zhnsel karmaşa yaşamaları; bununla brlkte uzmanlardak zaman yönetm yetsnn süreç çnde zarar görmes gb durumlarla karşılaşıldığı gözlemlenmektedr. Yöntem: Çalışma yaşamı le lgl kanun ve mevzuatta yer alan maddelern uygulama alanlarında uygulanması sırasında karşılaşılan sorunların ncelenmes olarak gerçekleştrlmştr. Bursa ve Ankara llermzde yer alan k OSGB’de, 1 yıl çnde çeştl kurum ve kuruluşlara verlen İSG eğtmler esnasında şverenlern yaklaşımı ve karşılaşılan sorunların ncelenmes le gerçekleştrlmştr. O nedenle bu çalışmada OSGB’de eğtm veren İSG uzmanlarının görüşler derlenerek sunulmuştur. Ntel yöntem kullanılmıştır. Bulgular: İşyerlernde çalışanların, ş sağlığı ve güvenlğ eğtmlern almalarının sorumluluğu kanun ve yönetmelkler tarafından tamamen şveren yükümlülüğüne bırakılmasına rağmen uygulama alanındak üretm zhnyetnde yer alan “üretmn aksaması” endşes netcesnde eğtm konusunun öncelklendrlmedğ ve bu konunun mesa saatlernde zaman kaybı olarak algılandığı ortaya çıkmaktadır. Kayıp zaman olarak görülen eğtm sürelernde yapılan kısıtlamalar sonucu yetersz ve kaltesz olarak alınan eğtmler nedenyle yaşanan ş kazaları üretmde daha fazla zaman kaybı ve üretm duruşu meydana getrmektedr. İşveren bu durum karşısında daha fazla ş gücü ve sermaye 30

SÖZEL SUNUMLAR

kaybı yaşamaktadır. İşverenn ve çalışanın eğtm sürelerne gereken hassasyet göermemeler nedenyle yaşanan ş kazaları; ş günü ve ş gücü kayıpları artmaktadır. Mesa saatler çersnde gdlecek eğtm lokasyonları arasındak uzaklıklar, ulaşımda zaman kaybına yol açmakta ve yolda kaybedlen zaman ş güvenlğ uzmanlarının mesa sürelernn uzamasına neden olmaktadır. Bu uzama nedenyle eğtm veren eğtmcnn / ş güvenlğ uzmanının performansı ve verlen eğtmn kaltes düşmektedr. Kanunda belrtlen eğtmlern yeterl sürede çalışanlara verlmemes halnde şyerlerndek üretm vermllğnn azaldığı ve çalışan motvasyonunun düştüğü gözlemlenmektedr. Verlen eğtmlerde se çalışanların tutumları sonucu eğtm sürelern br dnlenme süres olarak görmelernden dolayı eğtme gereken cddyet ve önem vermemeler eğtmn kaltesn düşürmektedr. Eğtmenlern seçmnde dkkat edlecek olan yeterl blg, becer ve donanıma gereken önemn verlmemes, eğtmen seçmlernde mekank krterler çerçevesnde kşlern eğtmen olarak terch edlmeler nedenyle eğtm kaltes düşmekte, bununla brlkte tehlke tanımı ve ramakkala tesptler yeter kadar yapılamadığı çn ş kazalarının olma olasılığı artmaktadır. İşverenn genel olarak malyet gözeterek yapmış olduğu terch can ya da mal kayıplarıyla sonuçlanmaktadır. Sonuç: İş sağlığı ve güvenlğ eğtmlernde şveren, eğtmen ve çalışan sorumluluklarının yerne getrlerek, kanundak örtüşmeyen çalışma koşullarının yleştrlmes sonucunda ülkemzde ş sağlığı ve güvenlğ eğtm kaltesnn artmasıyla güvenlk kültürü blnc oluşturularak meydana gelecek ş  ş kazası ve meslek haalıklarının önüne geçleblecektr. İşyerlernde oluşturulacak olan güvenlk kültürü çn çalışanların ve şverenlern sergleyecekler tutum ve davranışlar sürecn benmsenmesnde öneml rol oynayacaktır. Bu çerçevede şyerlernde daha sağlıklı ve güvenl çalışma koşulları sunularak çalışma yaşamı andartları yükseltlecektr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İSG, İşveren, Çalışan, İSG Uzmanı, Eğtm

31

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÇALIŞMALARINDA DA DAVRANIŞ VRANIŞ ODAKLI YAKLAŞIM YAKLAŞIM

Eliff SUNGUR Eli SUNGUR1 , Mürşid Mürşidee ÖZGELD ÖZGELDİ İ 2 Maltepe Üniversitesi,

1-2

İşletme ve Yönetim Yönetim Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, İanbul / Türkiye

Öz: Giriş: İşletmelerde olumlu sağlık ve güvenlk ortamının sağlanması, çok dsplnl yaklaşımla ş sağlığı ve güvenlğ (İSG) çalışma alanı çnde ele alınmaktadır. Mühendslk, tıp şletmeclk gb dsplnlern hakm olduğu İSG alanına büyük endüryel kazalardan ve Turner’n öncü ktabı “Man Made Dsaers” dan ( 1978) sonra, daha soyut ancak kapsayıcı br kavram olarak gren güvenlk kültürü, pskoloj ve letşm gb sosyal sosyal blm dsplnlernden yaralanarak önleyc br yaklaşımla özünde tüm çalışanların seme katılımını önerr. İSG Yönetmnde doğası gereğ yönetlmes en çok çaba gerektren konular, yönetcsnden şçsne, çalışanlarla lgl olanlardır. Çalışanların sergledkler davranışlar br şyerndek İSG çalışmalarının en öneml unsurudur, çünkü davranışçı yaklaşıma göre davranışlar bulunulan ortama attr ve çoğu zaman doğru davranış kazaya gden yolda “köprüden öncek son çıkış”tır. Güvenlk kültürünün br parçası olan ve çalışanların güvenl davranışlarına odaklanan “Davranış Odaklı Güvenlk” (Behavoral-based (Behavoral-based safety-BBS), uygulamalı pskolojnn örgütsel davranışı dönüştürmek üzere kullandığı, Sknner tarafından temeller atılan br yöntemdr. (Geller, S.E., 1998) DOGY “Sosyal blşsel kuram”ın gözlem ve gerbldrm teknklernden rskl davranışların azaltılmasında yararlanır. yararlanır. DOGY aynı zamanda “Planlı davranış kuramı”ndan yararlanan br dz sematğ şletme ortamına taşır. Amaç: Bu Bu çalışma çalışma İSG alanında yen br yaklaşım olan Davranış Odaklı Güvenlk Yönetm konusunun teork arka planını ortaya koymayı amaçlar. Kapsam: Lteratür araştırması le davranış odaklı güvenlk yönetm uygulamalarına dayanak oluşturan teor ve araştırmalar bu çalışma kapsamında ele alınmıştır. Sınırlıklar: Araştırma, uluslararası lteratür taraması yanında Türkye’de son beş yılda yapılan doktora çalışmaları taranarak sınırlandırılmıştır. Yöntem: Bu çalışmada çalışmada lteratür taraması yapılarak yapılarak davranış davranış odaklı güvenlk yönetm yaklaşımının ve güvenlk kültürünün temel kavramlarının ortaya koyulmasıyla brlkte yazarların konuyla lgl saha uygulaması deneymlernn kavramsallaştırılmasına çalışılmıştır. Bulgular: Evrensel güvenlk kültürünün oluşturulması çn altı krterden söz edlmektedr. Bunlar ü yönetmn görünür taahhüdü, orta kademenn sürekl lgs, gözetmclern performansa odaklanması, çalışanların aktf katılımı, sahadak uygulamaların oturtulablmes oturtulablmes çn esnek br sem ve ve güvenlğe lşkn tüm çalışanların olumlu algısıdır algısıdır.. (U.S Nuclear Regulatory Commsson, 2006). Davranış odaklı güvenlk, sağlık ve güvenlk kültürünün br parçasıdır parçasıdır.. Davranış odaklı güvenlk yaklaşımında öneml olan; davranışı dışardan görüldüğü gb tanımlamak, davranışı ortaya çıkaran faktörün ne olduğu (öncel, tetkleyc) le davranışın sonucunda kşnn ne elde ettğnn (pekştrc, caydırıcı) belrlenmes ve şletme yönetmnn eylem planlarında bu konularda elde edlen blgy kullanmasıdır. DOGY çalışmaları, davranışları ncelemes bakımından sonuç odaklı, önleyc ve güvenl davranışa yönlendrc br dz çalışma metodu kullanması bakımından süreç bakımından süreç odaklı çalışmalardır. DOGY sosyal blşsel kuramın gözlem ve gerbldrm teknklernden rskl davranışların azaltılmasında yararlanır. Bu konuda yapılan lk araştırmalardan br pskolog Judth Komak’nn 1978 yılında unlu mamüller üreten br gıda frmasında yürüttüğü çalışmadır. ( Vatansever, Ç., Sungur, E., Tryak, A.R., 2009) 32

SÖZEL SUNUMLAR

Uluslararası İSG yazınında 90’lı yıllara kadar ele alınan ş yernde kazaların azaltılmasına yönelk yaklaşımlar araştırıldığında, personel seçm gb konular konular öne çıkarken, davranış davranış temell araştırmaların nadren yapıldığı yapıldığı saptanmıştır (Guaello’dan aktaran Geller S.E, 1998). 2000’lerden tbaren uluslararası İSG yazınında DOGY araştırma ve uygulama örnekler paylaşılsa da (Swartz, S.M, Grs, Grs, S.E, Cho, M., 2009, İOSH, 2015, Peyao Z.ve dğerler, 2017, Guo, Hw. B., 2018 ) Türkye’den uygulama/araştırma örneğne nadren ralanmakta (Özaydın, N.A, Tryak, A.R., Çalı, Ş., 2006, , Atalay, S. Aydemr, K., 2013, Işık ,İ.,Tryak,A.R., Vatansever, Ç.,Ua, H.2014), doktora çalışması se bulunmamaktadır. bulunmamaktadır. Türkye’de İSG alanının görece “yen” br metodu metodu olan DOGY yaklaşımı, şletme ve İSG çevrelernde merak edlen, popüler konulardan brdr. Süreç odaklı bu çalışma metodunda şletmelern hazır bulunuşluk düzey önemldr. İSG, İK, yönetm uygulamalarının hesap vereblrlğ, açık letşm vb. olgunluk sevyesne sevyesne erşmemş, kurumsal kültürü kültürü bakımından davranışsal çalışmalara hazır olmayan şletmelern popüler olduğu çn DOGY çalışmalarına başlamaları, kısa sürede sonuç beklemeler endüryel ortamlarda ralanablen durumlardandır durumlardandır.. DOGY’nde teork temel yapı aynı kalacak şeklde, uygulama yapılacak kuruluşun ç dnamklern gözeterek kuruma özgü br sem gelştrmek gerekr. DOGY uygulaması uygulaması hayata geçrlmeden önce mevcut performansın belrlenmes, ntelksel araştırma yöntem kullanılarak sahadan ver toplanması, kültürel arka planın, kuruma özgü farkların belrlenmesn sağlar sağlar.. Bu ler kullanılarak ler adımdan sonra, davranış odaklı çalışmanın yönetm tarafından sahplenlmes ve kuruma takdm gerekr. Kural odaklı İSG’den nsan-davranış odaklı İSG’ne geçmek üzere bakış açısı ve yöntemn tüm çalışanlara kazandırılması amacıyla eğtmler yapılarak süreç hazırlığı tamamlanır. Farklı çalışma ortamlarının gereklerne göre değşse de DOGY döngüsel olarak sürdürülen beş temel çalışma adımından oluşur: İş güvenlğn doğrudan etkleyen davranışların belrlenmes, belrlenen davranışların ölçüleblmes çn açık ve net olarak tanımlanması, açık ve net olarak tanımlanan davranışlarla lgl gözlem sürecnn yapılandırılması, çalı şanlara davranışlarıyla lgl gerbldrm sağlanması, davranış değşm çn gözlem verlernden yararlanarak aksyon planlaması ve gerçekç hedeer belrlenmes, gözlemlenen olumlu gelşmelern fark edlp ödüllendrlmes. Davranış Davranış değşklğ, alışkanlıklarla uğraştığı çn ancak özenl, sürekl ve ısrarlı yapılan br çalışma le sağlanablr. DOGY’nn döngüsellğ, şletmelern DOGY DOGY sürecnde “yolda kalması” yan semn sürdürüleblrlğ sorunuyla karşılaşmaları anlamına gelmektedr. gelmektedr. Olumlu anlamda yolda kalmak; bakış açısı olarak nsan-çalışan odaklı DOGY sematğnde yönetmn sürekl bağlığı ve rade kullanımı konusundak taahhüdünü, gözetmclern davranışa odaklanmasını, elde edlen olumlu sonuçların ödüllendrlmesn, çalışanların güçlendrlmesn, önleyc göergelern kullanılmasını, suçlayıcılık kültürünün terk edlmesn, çoklu letşm yolları bulmayı, ver toplamayı ve sürekl değerlendrmey gerektrr. DOGY yaşayan DOGY yaşayan br semdr. Sürekl ger bldrmlerle beslenen semn htyaçlar ve hedeere uygun olarak gelştrlmes gerekr, bu doğrultuda “Gözlem Program”ı başlangıçtak yapıya göre değşecektr. değşecektr. DOGY yaklaşımıyla yaklaşımıyla yapılan çalışmalar, aşağıda açıklanan krtk unsurların sağlanmasının gerekllğn ortaya koymaktadır. İş çevresinin değerlendirilmesi: Herhang br eğtm ve uygulamaya grşlmeden önce şyernde br kültür araştırması yapmak oldukça yararlıdır yararlıdır.. Bu araştırma, uygulamalarda ne gb engellerle karşılaşılacağını ortaya koyar. Güven, ş koşullarının algılanışı ve mevcut uygulamaları ölçmey sağlar. Br takım öner ve çözümler de bu tp araştırmalar yaparken bulunablr. Ntelksel araştırma yöntemlern kullanarak “nasıl?” sorusuna yönelk yanıtlar almak, olguyu anlamak çn çok sayıda nsanın görüşlern anlamak çn seme yakından bakmak önerlmektedr (Guldenmund, 2007). Çalışanların yetkilendirilmesi, güçlendirilmesi: DOGY’nde en öneml konu, herkesn katılımının sağlan33

SÖZEL SUNUMLAR

ması ve çalışanların bu sürece katkı verdklerne nanmalarının sağlanmasıdır. Sürecn her aşamasında tüm çalışanların katılacağı, sorumlu olacağı br sem kurulmalıdır. Tabandan Tabandan yukarıya akan, çalışanların tc gücü oluşturduğu, yönetmn se yukarıdan aşağı deek göererek sürece lderlk ettğ br modeldr. İşletmedek her br breyn davranışı le lgldr; sadece operatör düzeyne odaklanmaz (Agnew ve Ashworth, 2012). Yöneticileri onurlandırma: DOG Yönetm’nde her kademedek yönetcnn seme olan nancı, semn yürütüleblmes çn çok önemldr. DOGY’nn uygulanableceğne nanmak güven oluşturmanın lk adımıdır. Bu sürecn yapılandırılmasına emeğ geçen yönetc grubu takdr edlmeldr. Güven kaybolursa, yapılacak tüm çalışmalar çalışmayan br aracı yokuş yukarı tmeye benzer. Yetki ve sorumlulukların belirlenmesi: DOGY çalışmalarında rol ve sorumluluklar en baştan belrlenmeldr. Herkes aynı kurallara tab olmalı ve tüm çalışanlar kend yetk sahaları çnde yapılan çalışmalardan sorumlu olmalıdır. Breysel amaçlara kadar bu sem yaygınlaşablmeldr. Değerlerin tanımlanması: İşyer kültürünü oluşturan değerlern varlığı blnmeldr. Başarılı br güvenlk sürec çnde bu değerlern kullanılması gerekr. Çalışanlara ancak güvenlkle lgl sürecn çnde olma ve kend değerlern katma olanağı verldğnde sem benmsemeler mümkün olablr. Tüm çalışanların katılımı: DOGY le lgl herhang br uygulama, gelştrme, eğtm vb. yapılmadan önce tüm çalışanların olacaklar hakkında farkındalıklarının sağlanması ve süreçle lgl kendlernden ne beklendğnn Günlük gözlemler gözlemler, iyi uygula bldrlmes gerekldr. gerekldr. Tüm çalışanların konuya bağlılığı, lgs sağlanmalıdır sağlanmalıdır.. Günlük maların tanımlanması: Güvenl davranışlar ve güvenl çalışma koşulları günlük olarak ölçülmeldr. Çalışma alanlarının gözlem htyacına uygun hazırlanmış kontrol leler yardımıyla günlük gözlemler kayıt edlmeldr. Her brm ve her operasyon çn özelleştrlmş kontrol leler hazırlanmalı, güvenl davranışlar ve şartlar açıkça tanımlanmalıdır. Alan gözlem çn hazırlanan kontrol lelernde o alan çn gereken güvenlk koşullarının tamamının tanımlanmış olması gerekr gerekr.. Üzernde anlaşılmış ve her yer kapsayacak sayıda kontrol leler le gözlem günlük olarak yapılmalıdır. Böylece, o şyerne at güvenlk koşulları le lgl gerçek br ölçümleme yapılmış olur. Olumlu pekiştirme, başarılara odaklanma: İnsanların olumlu yönde pekştrldklernde beklenen davranışı daha fazla göerdkler göerdkler blnmektedr. blnmektedr. Olumlu pekştrme, pekştrme, olumlu olarak ortaya çıkan davranışın tekrar edlmesn sağlayacağından önemle üzernde durulmalıdır. Davranışçı yaklaşımda y uygulamalara at blg toplanması, yanlış uygulamalarınsa düzeltlmes deeklenmeldr deeklenmeldr.. Günlük gözlemlerde tespt edlen güvenl davranışların artışı kutlanmalı, çözümler tanımlanmalı ve uygulanmalıdır. İş ortamının düzenli olarak değerlendirilmesi: olarak değerlendirilmesi: Yönetcler, orta ve lk kademe çalışanlardan oluşan br ekp, şyern kolay gözlemleneblecek alanlara ayırarak o alanda enen uygulama ve sağlanması gereken koşulların neler olacağı düzenl olarak değerlendrlmeldr. Br ş alanı çn kontrol les hazırlandığında bunun şyernn değşen, dnamk htyaçlarına eşlk edecek bçmde düzenl aralıklarla güncellenmes gerekr gerekr.. Önleyici göergelerin kullanılması: İSG le lgl takp edlen göergeler ve İSG performansı, genellkle kaza sayısı, gün kayıpları gb olanı göermeye yönelktr. Oysa önleyc br yaklaşım, güvenl olan ve olmayan tüm durumları ölçeblen br seme htyaç duyar. Bu durumda “ramak kala” kazaların raporlanması, İSG çn makne ve ekpmanda yapılan yleştrmeler, İSG eğtm saatler vb. göergelern kullanılması uygun olacaktır. Ucuz atlatılmış büyük kazalar olarak açıklanablecek ramak kala olaylarının raporlanması ve önleyc çözümlern araştırılması kuvvetle deeklenmeldr. Ramak kala olaylarının raporlanmasını engelleyeblecek çalışanlar arasındak korku ve çekngenlkler bertaraf edlmeldr. Suçlama kültüründen vazgeçme: DOG Yönetm’nde odaklanılan davranış, oluşan sonuçla lgl suçlayacak brn bulmak üzere davranışla lglenme anlamı taşımamaktadır. 34

SÖZEL SUNUMLAR

DOGY, davranışa odaklanılarak güvenlk sürecnn, uygulamaların ve ş alanlarının herkesn katılımı le gelşDOGY, trlmes amacı taşır. Yeterli zamanı tanıma: DOG Yönetm çalışanların fazla zamanını almaz. Aylık Aylık toplantılara ve günlük gözlemlere ayrılan zaman, y yürütülmeyen br güvenlk yönetm sürecnn sonuçları düşünüldüğünde oldukça kısadır. DOGY DOGY çn tanımlanan sürecn her br basamağının yerleşeblmes çn de yeterl zamanın tanınması gerekr, hızlı br değşklk beklenmemeldr. Doğal liderlerin bulunması: Kuruluşlarda zaten var olan doğal lderler-kanaat lderler- DOGY sürecne katmak oldukça yararlıdır. Doğal lderler, her türlü krtk değşklklern ş ortamında kabul edlmesnde değerl katkılar yapablrler, bu nedenle güvenlkle lgl süreçlere dahl edlmeler çn özel br çaba harcanması yernde olur. Sürekli değerlendirme: Fazla çalışma, çalışma bçm değşm, fzksel şartlardak değşmeler, ekonomk verler vb. değşkenlern güvenlk semne ve DOGY’ne etk edeceğ varsayılmalı ve sem bu değşkenlere göre sürekl olarak zlenp düzenlenmeldr. “Ramak kaldı” ve dğer kaza habercler çn verml br raporlama sem kurulması, nedenlern tanımlanması, düzeltme yapılması, yaygın br bçmde letşm kurarak çalışanlarla bunların paylaşılması, yönetm semndek sorunlu alanların, zayıf halkaların düzeltlmesn sağlar. Kısa yollardan kaçınma: DOGY sürecnn tüm adımlarının tanımlanmasından ve ölçme parametrelernn belrlenmesnden sonra, uygulamalartoplama:: da kısa yollar oluşturmamak gerekr. Belrlenen adımların tam olarak yerne getrlmes gerekr. Veri toplama Yönetm düzenl olarak sahada olmalı, lk kademe çalışanların sürec nasıl algıladıklarını özel olarak sorulacak sorularla fark etmeye çalışmalıdır. Böylece güven oluşturmaya yönelk gelştrme ve eklemeler yapmak üzere gerekl olan ver toplanmış olur. Çoklu iletişim yolları bulma: Her hang br sürece katkı sağlamak ancak letşm zncrnn çnde olmakla mümkün olur. İletşm zncrnn br halkası olan nsanlar kendlern seme bağlı hssederler. hssederler. İletşm yollarının neler olacağı olacağı konusunda da çalışanların çalışanların kendlernden fkr alınması alınması gerekr. Devamlılığın sağlanması çn yapılandırılmış ger bldrm sağlanmalıdır. Gözlemler, güvenl davranış ve durumlarla lgl anında ve sözel olarak ger bldrm yapılmalıdır. Örnek Örnek olucu olucu liderlik: Yönetclern DOGY semnde örnek olucu lderlk yapmaları gerekr. Sağlıklı br kültürel değşm çn herkesn, yönetclern, şgücünün ve organzasyonun davranışının beraberce değşmes gerektğ açıktır (Borbdge,D.J.,2006). Önleyc yaklaşımlar kullanan şrketler geleneksel yaklaşımda olduğu gb güvensz davranışlara, kaza ve yaralanmalara değl, y ve doğru yapılan uygulamalara, ramak kala olaylarının raporlanması gb önleyc olana odaklanmalı ve bunları tüm çalışanlarla çal ışanlarla paylaşmak ve doğru yapılan şler ödüllendrmek çn fırsat yaratmalıdırlar. DOGY sürecnde eğtmler, tüm çalışanların davranışçı yaklaşımı anlamaları, benmsemeler ve gözlem - gerbldrm teknkler/becerlern uygulayablr hale gelmeler ç n oldukça önemldr. Kuşak gözlemclernn ve takım lderlernn eğtm se, konunun doğal lderler olmaları bakımından daha da önemldr. DOGY’nn davranışçı yapısına dkkat çekmek üzere yapılacak kuvvetl br başlangıç etknlğ (kck o), sahada yerleştrlecek semn adımlarının o sahaya göre göre tasarlanması önemldr. önemldr. Bu yöntem, “Planlı davranış kuramından yararlanan br dz sematğ şletme ortamına taşır. Gözlem sürecnn yapılandırılması, gözlem alanları gözlem süreler - gözlem sıklığı ... vb uygulama prosedürlernn tanımlanması gözlem formları, gözlem ve analz rehberlernn tanımlanması ve eğtm uygulamaları tamamlanınca saha gözlemlernn başlatılması söz konusudur.. DOGY çn planlanan çalışmaların, felsefe ve lkelernn, umulan yararın ve hedeern, çalışanlarkonusudur dan beklenen katılım ve katkının duyurulması krtk önemdedr. Davranışçı yaklaşımın gündemn yaratmak, canlı tutmak çn kampanyatf br yaklaşımla projeye özgü sm, logo, tema ve mesajları tasarlamak, görsel letşm olanaklarını kullanmak da oldukça önemldr. İlk kuşak gözlemclern seçmnde çalışma ortamında 35

SÖZEL SUNUMLAR

kendsne hürmet edlen, letşm kuvvetl, güler yüzlü, değşme açık, kanaat lderlğ yapablecek, orta kıdemde üretm çalışanları arasından gözlemcler seçlmeldr. Sonuç: Davranış Odaklı Güvenlk Yönetm (DOGY), rskl davranışların azaltılması, güvenl davranışların benmsetlmes amacıyla, pskolojdek davranışçı yaklaşımın temel varsayımlarından hareket eder. Davranışçı kurama göre, davranışların sonucu davranışları şekllendrr. Olumlu sonuçlar elde ettğmzde aynı durumla (tet kleyc) karşılaştığımızda aynı davranışı serglerz (pekştrc), olumsuz br sonuç elde ettğmzde aynı durumla karşılaştığımızda o davranıştan vazgeçer yerne br başkasını seçerz (caydırıcı). Ayrıca, Ayrıca, DOGY sosyal blşsel kuramın gözlem ve gerbldrm teknklernden rskl davranışların azaltılmasında yararlanır. Davranış odaklı güvenlk yönetm; çalışanların da sürece katıldığı, sonuçlarının ölçülebldğ, şe yararlılığı spatlanmış br süreçtr ve şletmeler tarafından özellkle güvenl davranış alışkanlıklarının yerleştrlmesnde önem kazanmaktadır. (Sulzer-Azaro ,B ,B., Aun,J.,2000) Dğer taraftan, güvenlk kültürü, güvenlk klm olguları da İSGYde gttkçe daha çok önem kazanmaktadır.. Her şyernn kendne özgü ş yapma bçm le oluşan güvenlk kültürü, davranışların temeln kazanmaktadır oluşturan değerler ve nançlarla şekllenmektedr. Güvenlk kültürü olgusu, davranış odaklı güvenlk yönetmn de bu yönde etklemekte ve çalışanın nsanca özellklern vurgulayan “değer odaklı” ya da “nsan odaklı” ş güvenlğ gb yen smler almaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Davranış Odaklı Güvenlk Yönetm, Sağlık ve Güvenlk Kültürü, Davranış Odaklı Gü Yönetmnn Sürdürüleblrlğ venlk Yönetmnn

36

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA RİSK DEĞERLENDİRME METODOLOJİLERİNDEN L TİPİ MATRİS MATRİS ve BİR UYGULAMA ÖRNEĞİ

Emell ADIY Eme ADIYAMA AMAN N 1 , Sav Savaş aş AYBE AYBERK RK 2 Yüzüncü Yıl Yıl Üniversitesi, Üniversitesi, Van Güvenlik Meslek Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, Van / Türkiye

1-2

Öz: Giriş: İş sağlığı ve güvenlğnde şveren ve çalışanların tehlkelerden korunması çn rsk analz ve değerlendrlmes yapılmalıdır. Bu açıdan ş sağlığı ve güvenlğ yönetm semlernn temel dayanağını rsk değerlendrmes oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Rsk değerlendrmes kapsamlı br tanımlama sürec rsk analz ve rsk tesptlernden oluşur. Bu sürecn uygulama bçm rsk değerlendrmes yapılırken kullanılan yöntem ve teknklere dayalıdır. İş sağlığı ve değerlendrmesnde yaygın olarak kullanılan sematk yöntemlerden br de Matrs (L Tp Matrs) yöntemdr. Br rskn gerçekleşme htmal le gerçekleşmes sonucunda ortaya çıkaracağı şddet dereces gb k faktör değerlendrlerek br rsk ölçüm değer elde edlr. Matrs matematkte genel br açıklamayla toplanablr veya çarpılablr soyut mktarlar tablosu olarak tanımlanır. Matematksel şlemlerde kullanılan çok farklı matrs tabloları vardır ancak rsk analz yöntem olarak L Tp Matrs tabloları kullanılmaktadır. Amaç: İş sağlığı ve güvenlğnde rsk yönetmnn amacı nsanların yaralanması, sağlığının bozulması, bunların brlkte gerçekleşmesne sebep olablecek olaylar ve durumlar karşısında en geçerl ve en doğru blglern toplanarak tedbr alınması amacıyla güvenlk ağı kurmaktır. Bu güvenlk ağı sayesnde br olayın ve durumun meydana gelme olasılığı le meydana geldğ taktrde oluşturacağı sonuçların şddetnn tespt edlmes amaçlanmaktadır. Rsk yönetmyle nsanların hayatı ve çevre güvenlğyle lgl rsklern değerlendrmes ve kontrol edlmesne yönelk poltkaların gelştrlp uygulanması hedeenmektedr. Bu çalışmada Matrs L Tp değerlendrme metodu seçlerek metal sektöründe faalyet göeren br frmada; çalışma şartlarının düzenlemek, ş yernde rsk etmenlern saptamak, saptanan rsk etmenlernn çalışanların sağlığına yapacağı etkler değerlendrmek rsk değerlendrmes sonucunda daha güvenl ve sağlıklı br çalışma ortamı oluşturulması çn önerler gelştrmek, frmanın vermn artırmak, devletn ve frmanın ş kazası sebebyle yaşayableceğ madd kaybı önlemek ve frmada çalışanların memnunyetnn arttırılmasını sağlamak amacıyla yüksek rskl süreçlerde rsk değerlendrmes yapılmıştır. yapılmıştır. Söz konusu rskler azaltmak çn faalyetler belrlenmeye çalışılmıştır. çalışılmıştır. Kapsam: Metal ve plak fabrkasında yapılan L Tp Matrs rsk analz sonucuna göre gerekl tedbrlern ve güvenlk önlemlernn alınması çn tespt ve tavsyeler kapsamaktadır. kapsamaktadır. Yöntem: Kşlere zarar veren olayların yanı sıra ş yerndek maknalara tessata ve tertbata zarar veren olaylara ş kazası denlmektedr. İş kazası bütün şyerlernde karşılaşılması muhtemel olaylar çersndedr çersndedr.. İş yerlernn çalışanlarına güvenl huzurlu br ortam sağlayablmesnn tek yolu ş yerlernde rsk unsurlarının kaldırılmasından geçer .Bunu sağlamanın yolu rsk analzlernn yapılması, yaptırılmasıdır. Rsk analz netcesnde tehlkelern her br dkkate alınır bu tehlkelerden kaynaklanablecek rsklern hang sıklıkla sıklıkla doğableceğ bu rsklerden kmlern nelern ne şeklde zarar göreceğ belrlenr. Bu belrleme Bu belrleme yapılırken semde mevcut olan olan kontrol tedbrlerne dkkat edlr. edlr. TopToplanan blg ve verler çerçevesnde analz raporu oluşturulur. Analz sonucuna göre rskler derecelerne göre 37

SÖZEL SUNUMLAR

en yüksek rsk derecesnden başlamak üzere kontrol tedbrlernn alınması çn sıralanır ve yazılır. İş yer ve çalışma ortamı yasal mevzuata uygun hale getrlr, çalışanlara güvenl br çalışma ortamı sağlanır. Çalışma kapsamında br metal ve plak üretm fabrkasında ş sağlığı ve güvenlğ rsk analz alanında seçlmş rsk analznde Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığına at ölçekler ve ortaya çıkablecek rskn derecelendrlmes amacıyla Matrs L Tp kullanılmıştır kullanılmıştır.. Yapılan Yapılan rsk analz Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenlğ Genel Müdürlüğüne bağlı çalışan Scl Numarası 82447 olan C sınıfı İş Güvenlğ Uzmanı Emel ADIYAMAN tarafından yapılmıştır. Frmanın husus blgler etk kurallara uygun olmadığı çn paylaşılmamıştır. Araştırmanın Problemi: İşletmede şyernn kapatılmasını ve şn durdurulmasını gerektrecek ted brler ve güvenlk önlemler alınmamış ve eksklkler gderlememştr gderlememştr.. Araştırmanın Kısıtları: Araştırma yüksek malyet ve zaman gerektrdğnden analz yapılan şletmede düzenleyc faalyetler ve alınablecek önlemler lgl brmlerle sınırlandırılmıştır. Bulgular: İş sağlığı ve güvenlğ rsk değerlendrmes amacıyla yapılan bu çalışmada karar matrslernden L Tp Matrs metal ve plak üretm yapan fabrkaya uygulanmıştır. Araştırmalar sonucunda, kşsel koruyucu donanımların eksk olduğu, elektrk tessatındak sorunların gderlmes, kullanılan aletlern koruyucusuz çalıştırılmaması gerektğ tespt edlmştr . Ayrıca çalışanlar arasında güvenlk kültürünün oluşturulması, çalışanların ş kazaları konusunda blglendrlmeler gerektğ, vurgulanmıştır. Sonuç: Sonuç olarak tespt tespt edlen eksklkler gderldğ, belrlenen önlemler alındığı takdrde ş kazası rsk azalacaktır. İşçlern güvenl br ortamda yüksek moral ve motvasyon le çalışmaları sağlanacak netce olarak şrket daha verml üretm yapar hale gelecektr. Aks halde şletmede rsk analznde belrlenen tedbrler alınmadığı takdrde çalışanların karşılaşablecekler kazalar ve dğer tehlkeler sebebyle ş durdurma, kapatma ve ruhsatlarına el koyma gb durumlara düşüleblecektr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Güvenlğ, İş Sağlığı, Rsk Değerlendrme Notu: Bu çalışma Prof. Dr. Savaş Yazar Notu Savaş AYB AYBERK ERK tarafından tarafından danışmanlığı danışmanlığı yapılan yapılan Okan Üniversitesi İş İş ’ ın İş Sağlığı ve Güvenliği Programı Programı Fen Fen Bilimleri Bilimleri Enitüsü Enitüsü’ nde yapılmış nde yapılmış yayınlanmış yayınlanmış Emel ADIY ADIYAMAN AMAN ’ ın İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Risk Kapsamında Risk Analizi ve Analizi ve Metal Sektöründe Sektöründe Bir Bir Uygulama Uygulama konu başlıklı başlıklı yüksek yüksek . lisans tez tez çalışmasından çalışmasından üretilmiştir

38

SÖZEL SUNUMLAR

TARIM ÇALIŞANLARININ PESTİSİTLERE MARUZİYET RİSKİ: AKUT PESTİSİT ZEHİRLENMELERİ VE ÖNLEME YOLLARI

Emine Emi ne Selcen Selcen DARÇ DARÇIN IN 1 , Murat Murat DARÇI DARÇIN N 2 , Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL L2 , Murat Murat ALK ALKAN AN 2 Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye Gazi Üniversitesi, Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Ankara Akademisi, Ankara / Türkiye 1

2

Öz: Giriş: Pestler, nsan ve hayvan vücudu le btk ve cansız csmler üzernde veya çevresnde bulunan veya yaşayan zararlılar le besn maddelernn, üretm, hazırlanması, depolanması ve tüketm aşamalarında besn değerlern azaltan veya yok eden böcek, böcek, kemrc, yaban ot, mantar ve toprak kurdu gb zararlıları engellemek, etklern azaltmak veya kontrol altına almak amacıyla kullanılan kmyasal maddelerdr. Br başka deyşle; pestler ya da zra tarım laçları, l açları, zararlı böceklern tarımsal ürünlern büyümes ve vermllğ üzerndek etksn önlemek çn çftçler tarafından kullanılan kmyasallardır. Brleşmş Mlletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nun (FAO)’nun tanımına göre pestler, nsan veya hayvanlarda oluşablecek haalıkları taşıyıcı, gıdaların, tarımsal ürünlern, ahşap ve ahşap ürünlernn veya hayvan yemlernn, üretm, şlenmes, depolanması, taşınması veya pazarlanması sırasında, bu uygulamaları olumsuz etkleyecek her türlü zararlının önlenmes, yok edlmes veya kontrol altına alınmasına yönelk madde ya da madde karışımları veya hayvanlar üzernde veya vücutlarında bulunablecek böcekler, örümceğmsler ve dğer zararlıların kontrol altına alınması amacıyla kullanılan maddeler fade eder. Pestler, ürün zararlılarıyla ve yaban otlarla mücadele ederek ürünü korur. Böylece verm artırma yoluyla ürünün kullanılablrlğn, kaltesn, güvenlrlğn artırarak fyatını çftçlern ve tüketclern yararına avantajlı hale getrr. Pestler zehr olarak tasarlandıkları çn çoğunlukla zararlı etkler olumlu olanlara ağır basmakta ve nsan vücudu le dğer canlı organzmalar çn çok tehlkel olablmektedrler. Dünya sağlık örgütüne göre her yıl 3 mlyon kş pest zehrlenmesne maruz kalmakta, bunlardan 250 000’ 000’ ölmektedr. ölmektedr. Çevre ve sağlık sağlık açısından yarattığı rskler rskler yönüyle yarardan çok zarar getren yanlış/blnçsz pest kullanımının sonuçlarından br olan akut pest zehrlenmeler özellkle gelşmekte olan ülkelerde ölüm ve haalıkların öneml br kısmından sorumludur. Akut Akut pest zehrlenmeler Türkye’de de öneml br halk sağlığı problemdr problemdr.. Öneml br halk sağlığı problem olan pest zehrlenmelernn büyük br kısmı çalışma ve ev yaşamının brbrnden ayrılamadığı tarım sektöründe olmaktadır. Amaç: Bu çalışmanın amacı; meydana gelş şekl, neden, etklenenlern özellkler, maruzyet yer ve zamanı gb kontrol ve önleme programlarının planlanması çn öneml parametreler yönünden tarım sektöründe pest zehrlenmelerne etk eden faktörlern belrlenmesdr. Kapsam: Çalışmada seçlmş llern (Çukurova Bölges: AdanaMersn-Osmanye) kırsal kesmlernde meydana gelen pest kaynaklı zehrlenmeler olay raporlarına göre ncelenerek analz edlmştr edlmştr.. Yöntem: Bu çalışmada, ‘pestlere bağlı zehrlenme olayları’ olay raporlarına dayanılarak ncelenmştr. Tarımla lşkl olan olaylar tür, sebep ve zamanı, kazanın şddet, mağdurların yaş ve cnsyet le dğer faktörler yönünden analz edlmştr. Araştırmadan elde edlen verler SPSS 20 atk programı le analz le analz edlmş, güvenrllk geçerllk sağlanmıştır. Bulgular: Pest zehrlenmeler tüm zehrlenme vakaları çnde öneml br yer tutmaktadır. Mağdurlarının öneml kısmı tarım laçları ve hayvan sağlığı 39

SÖZEL SUNUMLAR

ürünlernden zehrlenmştr. Beş ve daha küçük yaştak çocuklar en rskl mağdur grubudur. Zehrlenmeler yaz dönemnde daha yaygındır. Zehrlenmeye sebep olan pestlern büyük çoğunluğu zra uygulamalar çn, öneml br kısmı da evdek haşere/böcek/karınca/farelern öldürülmes çn kullanılan ürünlerdr. Sonuç: Güvenl pest kullanımı çn br dz önlemler alınmalıdır. Bu ürünler güvenl br şeklde kullanmaları çn alıcılara tavsyede bulunmaları maksadıyla pestler satanların, yeterl sayıda kalfye personel çalıştırması sağlanmalıdır.. Tüm pestler orjnal kaplarında onaylanmış ürün etketler le brlkte saklanmalı, asla çecek sağlanmalıdır şşelerne veya dğer benzer kaplara boşaltılmamalıdır. Ürün etketndek ve ürünle brlkte verlen herhang br güvenlk blg formundak veya broşürdek talmatlar her zaman y okunmalı ve anlaşıldığından emn olunmalıdır. Pestler depolarken, kullanırken ve mha ederken nsan sağlığını ve çevrey korumak çn tüm makul önlemler alınmalıdır. Tarım Tarım lacı kullanan herkes bunun nasıl doğru uygulanacağıyla lgl eğtm eğt m almalıdır. Pestst uygulama ekpmanları, düzenl olarak kalbre edlmel ve maknelern tpne göre belrl aralıklarla tekrar te edlmel, hatalı uygulama ekpmanı kullanılmamalıdır. Talmatlarda Talmatlarda belrtlen kşsel koruyucu ekpmanın kullanıldığından emn olunmalı, püskürtme şlem sadece hava koşullarının rskl serpnt sürüklenmesn en aza ndrmek çn uygun olduğu zaman yapılmalıdır. Böcek lacı uygulamaları hedef alanla sınırlı olmalı, uygulama yapılan bölgelere grlmes engellenmeldr. Zra laçları uygularken yemek yenmemel, br şey çlmemel veya çlmemel veya sgara kullanılmamalıdır kullanılmamalıdır.. Der ve kıyafetlere sıçrayan laçlar hemen yıkanmalıdır. Püskürtücü tankları aşırı doldurulmamalı, kullanmadan önce tüm kapaklar sağlamlaştırılmalı ve doğru br şeklde kapatılmalıdır. Tüm pest kullanımının kaydı tutulmalıdır. tutulmalıdır. Bu çalışmanın sonuçları, tarım çalışanları ve alelernn maruz kaldığı pest zehrlenmelerne lşkn sunduğu bulgularla lteratürdek boşluğa orjnal br katkı sağlamaktadır. Tarım sektöründe öneml br problem sahası olmaya devam eden pest zehrlenmelern önlemek çn çok daha güçlü çabalar göerlmes htyacı bu araştırmada ortaya çıkmıştır. Pestlern zarar vermesn önlemenn en kolay yolu eğtmdr. Tarım çalışanları bu böcek laçlarının rsklern ne kadar y blyorlarsa pestler güvenl kullanma konusunda konusunda da o oranda daha dkkatl dkkatl olurlar. olurlar. Bu araştırmada araştırmada ortaya konan konan sonuçlar pestlern güvenl depolanması, muhafazası, hazırlanması, kullanımı ve mhasını teşvk yönüyle tarım çalışanları ve alelernn akut pest maruzyetnn azaltılmasını hedeeyen uygulama ve eğtm ratejler gelştrmek amacıyla kullanılablr. Tarım Çalışanı, Tarım İlacı, Zehrlenme Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Güvenlğ, Pest, Tarım

40

SÖZEL SUNUMLAR

GEZİCİ MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİNİN MAĞDUR OLDUĞU YAŞAM VE ÇALIŞMA KOŞULLARI KAYNAKLI KAZALAR: SEÇİLMİŞ 7 İL ÖRNEĞİ

Emine Emi ne Selce Selcen n DARÇIN DARÇIN 1 , Murat Murat DARÇI DARÇIN N 2 , Murat Murat ALK ALKAN AN 2 , Gürdoğan DOĞRUL2 Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye Gazi Üniversitesi, Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Ankara Akademisi, Ankara / Türkiye 1

2

Öz: Giriş: Dünyada var olan 1,1 mlyar tarım şgücünün yaklaşık 450 mlyonunu sürdürüleblr tarımsal üretmn kalb olarak tanımlanan mevsmlk tarım şçler oluşturmaktadır. Türkye’dek tarım şgücünün de yaklaşık yarısını mevsmlk tarım şçlernn karşıladığı tahmn edlmektedr. Geçc ve gezc tarım şçlğ olmak üzere k tür mevsmlk tarım şçlğ çalışma sem bulunmaktadır. Mevsmlk gezc tarım şçs kavramı, asıl kamet ettğ yerde gece kalmayan, göç ettğ yerde mevsmlk veya şn doğasına bağlı geçc süre tarım şçs olarak hdam edlen, bu amaçla geçc mesken kuran ve sezon btm evlerne dönenler fade etmektedr. Geçc tarım şçler kamet ettkler yerlerde ya da yakınlarında başkalarının tarımsal arazlernde saatlk, günlük ya da ş peryoduna bağlı olarak çalışırlarken, gezc tarım şçler kısa sürel göçe bağlı olarak hane halkıyla brlkte bulundukları yöreden ayrılıp yen ş alanlarına gelerek çalışmaktadırlar. Mevsmlk tarım şçler tüm dünyada, sağlıksız yaşam ve barınma koşulları, yetersz beslenme, kaza ve yaralanmalara yatkınlık, üreme sağlığı sorunları, tarım laçları ve dğer olumsuz etklere maruzyet, aşırı sıcak ve soğuk gb olumsuz çevresel koşullarda çalışma zorunluluğu, sosyal hzmetlere ve sağlık hzmetlerne erşmede yoksunluk gb çalışma yaşamının en kötü şartlarına maruz kalan ve sosyal dışlanmanın bütün boyutlarını yaşayan özel br rsk grubu olarak ele alınmaktadır. Mevsmlk tarım şçler uygun olmayan şekllerde yolculuk yapmak zorunda bırakıldıklarından dolayı her brçok mevsmlk tarım şçs trafk kazalarında yaşamını kaybetmekte veya yaralanmaktadır. Mevsmlk tarım şçlernn uygun olmayan barınma ve beslenme sorunları da öneml br sosyal yaradır. Tarım şçlern çocukları çalışma dönemnde eğtmlern yarıda bırakmak zorunda kalmaktadırlar. Olumsuz çalışma koşullarında maruz kalınan kmyasallar mevsmlk şçlerle brlkte alelern de etklemektedr. Amaç: Tarımsal üretmn kalb olan mevsmlk gezc tarım şçlernn karıştıkları kazalar konusunda ne yazık k ulusal düzeyde güvenlr br atk ver bulunmamaktadır. Mevsmlk gezc tarım şçlernn çalışma ve yaşam koşullarının yleştrlmesne yönelk çabaların sonuca ulaşmasında doğru ve yeterl verlern ortaya konulması son derece önemldr. Bu çalışmanın amacı seçlen 7 l (Bursa, Kocael, Sakarya, Bleck, Eskşehr, Bolu, Kütahya) kırsalı örneğnde mevsmlk gezc tarım şçlernn olumsuz yaşam, barınma ve taşınma koşulları kaynaklı maruz kaldıkları kaza türlere ve nedenlern nceleyerek br değerlendrme sunmaktır. sunmaktır. Kapsam: Çalışma sadece seçlen llern kırsal alanlarında çalışan gezc mevsmlk şçler kapsamakta olup, dğer şçler ve kaza dışı olaylar bu çalışmanın kapsamı dışındadır. Sınırlıklar: Bu çalışma mevsmlk şçlern maruz kaldıkları kaza karakterkler hakkında seçlmş ller örneğ ölçeğnde bazı değerl bulgular ortaya koymaktadır.. Bununla koymaktadır Bununla brlkte brlkte çalışmanın bazı sınırlıkları mevcuttur. Çalışma, seçlen belrl llerde (Bursa, Kocael, Sakarya, Bleck, Eskşehr, Bolu, Kütahya) sınırlı zaman dl mnde (2009-2013 yılları) yürütülmüştür. Seçlen örneklem llern tüm kırsalını kapsamasına rağmen, farklı tarım tür ve özellklern htva eden 41

SÖZEL SUNUMLAR

dğer coğrafyalar hesaba katıldığında, çalışmada elde edlen bulgular ülke çapında genellemede kullanılmak çn dğer araştırmalarla deeklenmeye htyaç duymaktadır. Yöntem: Mevsmlk gezc tarım şçlernn kırsal alanında 2009-2014 arasında mağdur olarak karıştıkları olayların raporları atk olarak ncelenmştr. Verler kazanın türü, sebeb, sonucu ve zamanı, mağdurların yaş ve cnsyet le dğer faktörler yönünden analz edlmştr. Araştırmadan elde edlen verler SPSS 20 atk programı le analz edlmş, güvenrllk geçerllk sağlanmıştır sağlanmıştır.. Bulgular: Mevsmlk şçler, olumsuz sağlık koşullarının oluşturduğu haalıkların yanı sıra, pest zehrlenmes, düşme, karbondokst zehrlenmes, boğulma, ezlme gb potansyel kaza tehlkeleryle de sürekl ç çe yaşamaktadırlar. Bunlara lave olarak bu dezavantajlı sosyal azınlık grubunun karşılaştığı en öneml rsk, emnyetsz ve aşırı kalabalık araçlarla yapılan taşıma faalyetlerdr. Ekm ve hasat dönemlernde kazalar yoğunlaşmakta olup, taşımaya bağlı kazalar sabah 5-8 saatler arasında, genel olarak kazalar da ş yorgunluğuna da bağlı olarak akşama doğru 15-19 saatler arasında yoğunluk kazanmaktadır. On dört yaş altı grubun kazaya maruz kalma oranı da azımsanmayacak ölçüdedr. Bu durum mevsmlk şçlern çocuklarının da rsk altında bulunduğunu ve çocuk şçlğnn hala yaygın olduğunu göermektedr. Sonuç: Mevsmlk tarım şçlernn sorunlarına lşkn farkındalığın artmasıyla bu özel rsk grubunun olumsuz yaşam ve çalışma koşullarından kaynaklı kazalara maruzyet öneml ölçüde azaltılablr. Mevsmlk gezc tarım şçlernn taşınma, yaşam ve çalışma koşulları, maruz kaldıkları rsk ve kazalarla lgl daha detaylı ver toplama yoluyla yapılacak lave çalışmalar, bu dezavantajlı grubun karşılaştığı rsklern ortadan kaldırılması çn üretlecek poltka ve eğtm programlarının gelştrlmesne de yardımcı yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Mevsmlk Gezc Tarım İşçler, Kaza, Tarım, Yaşam Koşulları

42

SÖZEL SUNUMLAR

TÜRKİYE’DE 1994-2016 YILLARI ARASINDA ARASI NDA BELEDİYE ATIK ATIK GÖSTERGELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Erayy YURTSE Era YURTSEVEN VEN 1 , C.Niha C.Nihall YURTS YURTSEVE EVEN N 2 , Suzan Suzan DAL3 , Feray Feray Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN N 4 İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim İanbul Üniversitesi, Sağlığı Anabilim Dalı, Dalı, İanbul / Türkiye 2-3 Bölümü , İanbul / Türkiye İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü 4 İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye

1

Öz: Giriş: İnsan yaşamının doğal br sonucu olarak katı atıklar oluşmakta ve yaşam kaltesn yükseltmek çn bu atıkların ortadan kaldırılması gerekmektedr. Atıklar Atıklar çn çeştl tanımlar yapılmaktadır. Atık olgusunu “sahbnn emedğ ancak ekonomk değer olan ve toplumun menfaat gereğ toplanıp fen ve sanat kurallarına, blmsel esaslara, mühendslk prensplerne görebertaraf edlmes gereken şeyler” bçmnde tanımlarken, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmelğ’nde Yönetmelğ’nde se “katı atık”, “üretcs tarafından atılmak enen ve toplumun huzuru le özellkle çevrenn korunması bakımından, düzenl br şeklde bertaraf edlmes gereken katı maddeler ve arıtma çamuru” olarak tanımlanmaktadır. Değşen ve gelşen yaşam koşulları sonucunda nsanların evsel, sosyal ve endüryel aktvteler sonucu oluşan katı atıkların doğru br şeklde yönetm önem kazanmıştır. Yakın zamana kadar yetersz katı atık yönetm uygulamalarından ortaya çıkablecek çevresel tehlkelern boyutlarının y değerlendrlmemş olması br takım rskler ortaya çıkmasına ve doğal olarak bu alana önem verlmesne neden olmuştur. Son yıllarda katı atıkların toplanması, brktrlmes ve bertaraf edlmes le lgl uygulamaların gelşme göermes sürecnn hızlandığını görmekteyz. Katı atıklar kaynaklarına göre Evsel Katı Atıklar, Endüryel Ntelkl Katı Ntelkl Katı Atıklar (Tehlkel ve Tehlkesz Atıklar), Tıbb Katı Atıklar ve Özel Katı Atıklar olmak üzere dört grupta toplanmaktadır. Katı atık, tehlkel atıklar, sıvı atıklar ve atmosferk gazlar harcndek tüm atık maddeler kapsayan çok genel br kavram olmasına rağmen kentsel katı atıklar, mesken, tcar, kurumsal, nşaat-yıkım ve kentsel hzmetler gb sebeplerden kaynaklanmaktadır. İnsan faalyetler sonucu oluşan katı atık sorununun gderlmesnde kullanılan yöntemler düzensz depolama, düzenl depolama, kompolama, tekrar kullanım, ger dönüşüm, ger kazanım ve yakma şeklnde sınıandırmak mümkündür. Türkye’nn de çnde yer aldığı gelşmekte olan ülkelerdek Hızlı nüfus artışı, endüryel gelşme ve kentleşme gb olgular, kentlernde katı atık sorunlarını berabernde getrmştr. Bu sorunlar se günümüze kadar kentlerde atık yönetmnde yaygın br şeklde uygulanan toplama, taşıma ve depolamadan oluşan semlern daha etkn ve yernde kullanılmasını zorunlu hale getrmştr. Yerel yönetmlerce yürütülen ve katı atık yönetm olarak adlandırılan bu hzmetlern zaman çndek değşmnn değşmnn değerlendrlmes bu süreçler açısından faydalı olacaktır. Amaç: Bu araştırma Türkye’dek tüm beledyeler tarafından toplanan atıkların 1994-2016 yılları arasındak değşmn farklı parametrelere göre değerlendrlmes amacıyla gerçekleştrlmştr gerçekleştrlmştr.. Kapsam: Y Yapı apı-lan bu araştırmanın evrenn Türkye’de yer alan al an tüm beledyeler oluşturmaktadır. Yöntem: Araştırma Türkye İatk Kurumu 2017 yılı çevre atğ verler le gerçekleştrlmştr. gerçekleştrlmştr. Araştırmaya Türkye’dek Türkye’dek toplam 1397 beledyeden toplanan verler doğrultusunda hazırlanan; 1994-2016 yılları arasındak toplam nüfus, toplam beledye sayısı, toplam beledye nüfusu, atık hzmet verlen beledye sayısı, atı k hzmet verlen beledye 43

SÖZEL SUNUMLAR

nüfusu, atık hzmet verlen nüfusun toplam nüfusa oranı (%), oluşan toplam beledye atık mktarı (Bn ton/ yıl), toplanan atık mktarı (Bn ton/yıl), Kş Kş başı ortalama atık mktarı (Kg/kş-gün), Bertaraf/ger kazanım yöntemler ve beledye atık mktarı (Bn ton/yıl) değşkenlernn zaman çndek değşm araştırılmıştır. Araştırmadan elde edlen verlern analznde, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında bast atk şlemlere tab tutularak (frekans ve yüzde olarak) yorumlanmıştır. Bulgular: 1994 yılında Türkye nüfusu 62.810.111 kşden 2016 yılında 79.814.871 kşye yükselmş olup % 27,07 oranında artış görülmektedr. Toplam Toplam beledye nüfusu ncelendğnde 1994 yılında 47.597.657 kş, 2016 yılında se 74.911.34 74.911.3433 kş olup artış oranı %57.38’dr. Atık hzmet verlen nüfusun toplam nüfusa oranı 1994 yılında %71 ken 2016 yılında %93’e çıkmıştır. Oluşan toplam beledye atık mktarı (Bn ton/yıl) olarak ölçüldüğünde 1994 yılında 23.448 ken, %43.87 oranında artış göererek 2016 yılında 33.763 olarak tespt edlmştr. edlmştr. Toplanan atık mktarı (Bn ton/yıl) olarak değerlendrldğnde 1994 yılında 17.757, 2016 yılında 31.584 olup, 1994 yılı çn beledyelerde oluşan atık mktarının %75.73’ü toplanırken, 2016 yılında bu oran %93.55 olarak gerçekleşmştr. Sonuç: Beledye nüfusundak artış toplam nüfus artışına göre çok daha yüksek olduğundan, beledye atık yönetm semlernn önemnn gderek artış göermes ve ortaya ve ortaya çıkablecek halk sağlığı sorunlarının kontrol altına alınmasını kaçınılmaz olarak ortaya koymaktadır. Çalışma kapsamında ulaşılan verler ışığında Türkye’de beledyeler tarafından ortaya çıkan atıkların yıllar çnde artan oranlarda kontrol altına alı ndığı değerlendrlmektedr. 2016 yılında %93.55 gb yüksek br orana ulaşılmış olsa da, halk sağlığı açısından toplumun tamamını lglendren bu tür öneml br rsk alanında ortaya çıkan atıkların tamamının beledyeler tarafından bertaraf edlmes gerektğ vurgulanmaktadır vurgulanmaktadır.. Terch Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Atık, Beledye, Halk, Sağlığı, Fakülte, Kültür, Terch

44

SÖZEL SUNUMLAR

SAĞLIK KURULUŞARINDAN KA KAYNALANAN YNALANAN TIBBİ ATIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: 2010-2014 DÖNEMİ

Erayy YURTS Era YURTSEVE EVEN N 1 , Suzan Suzan DAL2 , C. Nihal Nihal YURT YURTSEV SEVEN EN 3 , , Feray Feray Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN N 4 İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim İanbul Üniversitesi, Sağlığı Anabilim Dalı, Dalı, İanbul / Türkiye 2-3 Bölümü , İanbul / Türkiye İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü 4 İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye

1

Öz: Giriş: Tıbb atıklarla lgl ülkemzdek lk yasal düzenlemenn 22/7/2005 tarhnde 25883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbb Atıkların Kontrolü Yönetmelğ olup, 25/01/2017 tarhnde yönetmelğn yen şekl yayınlanmıştır. Tıbb atıklar sağlık kuruluşlarında teşhs ve tedav sırasında ortaya çıkan atıklardır. Enfeksyon yapıcı atıkları, patolojk atıkları ve kesc-delc atıklar tıbb atık olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca tıbb atıklar enfeksyöz, kmyasal veya radyoaktf radyoaktf özellkte de olablmektedrler. olablmektedrler. Tıbb atıkların, tehlkel, tehlkesz, beledye veya ambalaj atıkları gb dğer atıklar le karıştırılmaması esaır. Bu nedenle atıkların çıktığı yerde ayrılması büyük önem taşır. Tıbb atıkların çevreye ve nsan sağlığına zarar verecek şeklde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verlmes yasaktır. Tıbb atıkların, kaynağında dğer atıklardan ayrı olarak toplanması, geçc depolanması, taşınması ve bertarafı gerekmektedr. Sağlık kuruluşlarında üretlen atıkların %75-80’ evsel ntelktedr. Ger kalan kısım enfeksyöz atıklar, kesc-delc özellktek atıklar, kmyasal veya farmasötk atıklar ve radyoaktf atıklardan oluşur. Haane atıklarının ancak %5-10’unun enfeksyöz atık olduğu belrtlmektedr. Tıbb atıklar öneml br çalışan sağlığı ve güvenlğ rsk kadar, çevrede yer alan dğer canlılar çnde büyük rsk oluşturmaktadır. Sağlık çalışanları, meslek nedenlerle enfekte kan ve vücut sıvılarına maruz kalmayı takben öneml mortalte ve morbtteye neden olablen hepatt B, hepatt C ve nsan mmün yetmezlk vrüsüne (HIV) bağlı enfeksyon haalıklarına yakalanma açısından rsk altındadır. Dünya Sağlık Örgütü verlerne göre dünya çapında, her yıl yaklaşık 16 mlyar enjeksyon yapılmaktadır. Alınan Alınan tüm önlemlere ve uygulamalara rağmen, güvensz enjeksyonlar nedenyle 33800 yen HIV, 1.7 mlyon hepatt B ve 315000 hepatt C enfeksyonunun bulaştığı belrtlmektedr. Mevzuatımıza göre sağlık kuruluşları günde 50 klogramdan fazla tıbb atık üretmes durumunda tıbb atık geçc deposu tess etmekle, günlük 50 klograma kadar tıbb atık üretmes durumunda geçc tıbb atık konteyner bulundurmakla, günlük 1 klograma kadar tıbb atık üretmes durumunda se en yakın veya en uygun tıbb atık geçc deposuna/konteynerne götürmek veya bu atıkları tıbb atık toplama aracına vermekle yükümlüdür. Sağlık kuruluşları, atıklarının toplanması, taşınması, erlzasyonu ve bertarafı çn gerekl harcamaları karşılamakla yükümlüdür. Bu masraf genel katı atıkların taşınıp yok edlmes 0.02-0.5 dolar tutarken, tıbb şlem uygulanması atık malyetn klogram başına 0.6-2 dolar arttırmaktadır arttırmaktadır.. Amaç: Bu araştırma 2014 yılı sonu tbar le faalyette olan ve tıbb atıklarını ayrı toplamak zorunda olan 1498 sağlık kuruluşunun 2010-2014 yılları arasındak göergelernn değerlendrlmeKapsam:: Yapılan bu araştırmanın evrenn Türkye’de yer alan ve faalyette s amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam olan 1498 sağlık kuruluşu oluşturmaktadır. Yöntem: Araştırma Türkye İatk Kurumu 2017 yılı çevre atğ verler le gerçekleştrlmştr. gerçekleştrlmştr. Araştırmaya Türkye’dek Türkye’dek toplam 1498 sağlık kuruluşundan topla45

SÖZEL SUNUMLAR

nan verler doğrultusunda hazırlanan; 2010-2014 yılları arasındak sağlık kuruluşu sayıları, toplam tıbb atık mktarı (kg/yıl) ve haa başına ortalama tıbb atık mktarı (kg/kş) değşkenlernn zaman çndek değşm araştırılmıştır. Araştırmadan elde edlen verlern analznde, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında bast atk şlemlere tab tutularak (frekans ve yüzde olarak) yorumlanmıştır. Bulgular: 2010 yılında Türkye de 1398 sağlık kuruluşundan 59.966.481 kg tıbb atık toplanırken bu değer 2014 yılında 1498 kuruluş çn 74.495.046 kg olarak ölçülmüştür. 2014 yılı çn toplanan tıbb atığın, %68’ düzenl depolama sahalarında, %22’s ’s beledye çöplüğünde, %10’u se yakma tesslernde bertaraf edlmştr. Düzenl depolama sahalarında ve beledye çöplüklernde bertaraf edlen tıbb atıkların %84’ünün erlze edldğ, %16’sının se erlze edlmedğ hesaplanmıştır. Tıbb atığın % 23’ünün İanbul, %11’nn Ankara, %7’snn se İzmr’dek sağlık kuruluşlarında toplandığı tespt edlmştr. Haa başına ortalama tıbb atık mktarları (kg/ kş) hesaplandığında 2010 yılında Sağlık Bakanlığı haanelernde 0.14 kg/kş, Özel haaneler 0.25 kg/kş, Ünverste haaneler 0.72 kg/kş olarak tespt edlrken bu değerler 2014 yılı çn sırayla 0.13, 0.28 ve 0.53 kg/kş olarak ölçülmüştür ölçülmüştür.. Sonuç: Tıbb atıkların dğer atıklardan ayrı toplanması ve ger kazanablr atıkların değerlendrlmes sağlık kuruluşlarının ekonomk kayıp yaşamaması yaşamaması ve ülke ekonomsne katkı sağlaması bakımından önemldr. Bu kapsamda, çalışanlar, haa ve yakınları ve çevreye rsk oluşturmadan hzmetlern sürdürüleblmes çn Tıbb Atıkların Kontrolü Yönetmelğ doğrultusunda gerekl tedbrlern alınması ve verlen eğtmlern sürdürülmes önerlmektedr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Tıbb Atık, Beledye, Halk, Sağlık, Bertaraf

46

SÖZEL SUNUMLAR

MADEN SEKTÖRÜNDEKİ İSG FAALİYETLERİNİN ÇOK DEĞİŞKENLİ KARAR KAR AR VERME METOTLARARIYLA ANALİZİ

Ercüme Erc üment nt N. DİZDA DİZDAR R1 , Oğu Oğuzz KOÇAR KOÇAR2 , Erk Erkan an ÇETİN ÇETİNER ER3 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı Çankırı Karatekin apraklı Meslek Meslek Yüksekokulu, Yüksekokulu, Koruma ve Güvenlik Bölümü Bölümü , İş Sağlığı Mülkiyet Koruma İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, Çankırı / Türkiye 2 Bülent Ecevit Bölümü , Ecevit Üniversitesi, Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Mekatronik Mühendisliği Mühendisliği Bölümü Zonguldak / Türkiye 3 Bülent Ecevit Bölümü , Ecevit Üniversitesi, Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Mühendisliği Bölümü Zonguldak / Türkiye 1

Öz: Giriş: İş kazaları ve meslek haalıklarının azaltılması ve şyerlernde sağlıklı ve güvenl çalışma koşullarının oluşturulması, İSG Yönetm Semler le mümkündür. Zra, konuyla lgl verlernn analz sonrası alınacak cdd tedbr ve önlemlern doğruluğu son derece önemldr. Madenclk sektöründek kaza sıklık oranları genellkle belrl br zaman aralığında meydana gelen kaza sayısı, “ş günü kaybı” se se “etk dereces” olarak değerlendrlmekte olup, sektöre has gelştrlmş kontrol grafkler le de takp edlmektedr. Son yıllara at SGK kayıtlarına göre Kömür ve Lnyt Çıkarılması, Metal Cevher Madenclğ, Dğer Madenclk ve Taş Ocakları le Madenclğ Deekleyc İşler kategorlernn bleşm olan Madenclk Sektöründek yıllık kaza sayısı on bnn üzernde (12.884) olup, yaklaşık üçte brnn ölümle sonuçlandığı ( 381 ölümlü kaza) görülmektedr. Yüz yrm dokuz bne yaklaşan (128.962) sgortalı çalışanın bulunduğu maden sektöründe, Türkye’de yaşanan ş kazalarının % 6,82’lk kısmı bu çalışma alanında meydana gelmektedr. Sektördek Ölüm Hızı 295/100 Bn, Kaza Hızı se 10/100’dür 10/100’dür.. Genelde, Yerüü Yerüü Maden Sektöründek ş kazalarında yaşanan ş günü kayıpları Beta Dağılımına göre; Yeraltı Yeraltı Maden Sektöründek ş günü kayıpları se Posson, Üssel, Webull Webull ve Lognormal Dağılımlara göre modellenmektedr. Keza, sağlıklı atksel analzler le kaza olasılıkları belrlenerek İSG Performansında cdd artışlar sağlanablecektr. Bununla brlkte, ş kazaları verler le yapılacak rsk değerlendrme ve etk analzlerne uygun Çok Değşkenl Karar Verme Metotlarının kullanımı zarurdr. Sektörde karşı karşıya kalınan tehlkeler göz önüne alındığında İSG konusunda cdd uygulamaların gerektğ görülmektedr görülmektedr.. Amaç: Bu araştırmada, Çok Değşkenl Karar Verme Metotlarının yardımıyla madenclk sektöründe yaşanan ş kazalarının alınan İSG tedbrlern yorumlanablmes amaçlanmıştır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn, açık ve kapalı maden ocaklarında meydana gelen yaralanmalı ş kazaları oluşturmaktadır. Araştırma verlernn toplanması le analz yaklaşık on sekz ay sürmüştür. Sınırlıklar: Araştırma, lgl bölgelerde madenclk sahasında son on yılda (2007-2016) yaşanmış yaralanmalı ş kazaları le sınırlı tutulmuştur. Yöntem: Çok Değşkenl Karar Verme Metotları le sonsuz sayıda alternater arasından karar vercye deek vermek amacıyla alternatf çözümler üretr. Problemlern çözümü çn gelştrlen metotlarda çok az ön blgye htyaç duyan yöntemlerden, matematksel programlama teknklerne ve farklı amaçlar çn çok genş ön blgye htyaç duyan metotlara kadar farklılıklar göermektedr. Bu araştırmada, Madenclk Sektörünün son on senelk İSG tablosu, Çok Değşkenl Karar Verme Metotlarından Ver Zarama Analz 47

SÖZEL SUNUMLAR

(Data Envelopment Analyss) le değerlendrlmştr. Elde edlen sonuçlar, bu sektörüne yönelk İSG faalyetlerne yön verecek tarzda yorumlanmıştır. Bulgular: Türkye’de Maden Sektöründe yaşanan ş kazalarına lşkn  lşkn göergeler dkkate alınarak, Çok Değşkenl Karar Verme Metotları kullanılarak, son on seneye at verler, normalzasyonu sonrası analz çn blgsayar deekl br atk program kullanılmıştır. kullanılmıştır. Maden Sektöründe ele alınan “Arama”, “İşletme”, “Ön İşletme” faalyetlerne at (5510 Sayılı Kanunun Kapsamında, İş Göremezlk Ödeneğne Neden Olan İş Kazaları) verlernde çıktı değşken olarak “şgünü kayıpları” ele alınarak, Ver Zarama Analz le yorumlanmıştır yorumlanmıştır.. Sonuç: Araştırmada, maden sektöründe yaşanan ş kazaları sonucu geçc ş göremezlk sayıları kapsamında (zorunlu sgortalı sayısına göre) Ver Zarama Analz yapılarak, performans değerlendrmes değerlendrmes gerçekleştrlmştr. gerçekleştrlmştr. Çalışmada, CCR (grd yönlü), CRS (çıktı yönlü), BBC (grd yönlü) ve VRS (çıktı yönlü) performans ölçütlerne göre farklı modeller belrlenmştr. Bu modellern referans kümeler le artık değerler ve grd-çıktı ağırlıklarına göre çzelgeler oluşturulmuştur. Yapılan analze göre Maden Sektöründe İSG faalyetler açısından gözle görülür br yleşme htyacı görülmektedr görülmektedr.. Çünkü yapılan analz açısından bakıldığında performansın cdd oranda düşüklüğü gözlemlenmektedr. Analzde sektör ç etknlk oranı % 57,8 olarak bulunmuştur. Etknlk analznde faktörler detaylı ncelemesnde, İSG tedbrlernn etkn kullanımı noktasında referans kullanım değerler yetersz bulunmuştur. Buna göre, etkn olmayan tedbrlerden ötürü, metan kaynaklı metan kaynaklı kazalar; uygun olmayan ve yeterl bulunmayan tahkmat, cebr havalandırmadak hatalar; gaz ölçümlerndek yeterszlkler le kşsel koruyucu kullanımında hmaller saptanmıştır. Dğer yandan, yıllara göre Standardze İş Kazaları Oranlarında da (% 45,3) artışlar gözlemlenmştr. Dğer taraftan, İSG faalyet ve tedbrlernn değerlendrmesnde eldek atkî verlere bakarak Çok Değşkenl Karar Verme Verme Metotları, dolayısıyla yen analzlern kullanımını mümkün kılacaktır. İSG poltkalarında geçmş yıllardak uygulamalar nceleneblecek ve böylece geleceğe yönelk alternat çözümlere ulaşılablecektr. Değerlendrmelerde objektf yöntemler kullanmakla beraber ölçüt sayısının fazlalığı ve tutarlılığı, çalışmaların yol göerc olması açısından verml olacaktır. Bu sayede İSG faalyetlernn gelşm sürec daha detaylı kontrol edleblecektr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Maden Sektöründe İSG, Çok Değşkenlk Karar Verme Metotları, Sektörel Rsk Değerlendrme, İSG Yönetm Semler

48

SÖZEL SUNUMLAR

AĞIR İŞ KOLLARINDAKİ KOLLARINDA Kİ DEPOLAMA TESİS ÇALIŞANLARININ BEL AĞRISI PROBLEMLERİ

Ercüme Erc üment nt N. DİZDA DİZDAR R1 , Oğu Oğuzz KOÇAR KOÇAR2 , Erk Erkan an ÇETİN ÇETİNER ER3 1

Koruma ve Güvenlik Bölümü Bölümü , İş Çankırı Karatekin Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı apraklı Meslek Meslek Yüksekokulu, Yüksekokulu, Mülkiyet Koruma Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, Çankırı / Türkiye Bülent Ecevit Ecevit Üniversitesi, Üniversitesi,

2

Bölümü , Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Mekatronik Mühendisliği Mühendisliği Bölümü Zonguldak / Türkiye

Bülent Ecevit Ecevit Üniversitesi, Üniversitesi,

3

Bölümü , Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Mühendisliği Bölümü Zonguldak / Türkiye

Öz: Giriş: Her türlü mal, eşya, ürün veya aracın depolanması veya muhafazası çn kullanılan “Depolama Tessler”, maddelern gerektğnde kullanılmak üzere bulundurulduğu yerlerdr. Antrepolar, Antrepolar, slolar, ambarlar, eşya emanet ve muhafaza yerler, arşvler ve benzer yerler bu sınıfa grer. Dğer yandan, özellkle kaldırma ve taşımada oluşan bel ağrıları (Low Back Pan), her nsanın karşılaştığı umum br sorundur. sorundur. Bel ağrıları, soğuk algınlığından sonrak knc en sık şe gtmeme sebebdr. Keza, ü solunum yolu enfeksyonundan sonra en büyük şgücü kaybı yne yne bel ağrısından dolayıdır. dolayıdır. Endürleşmş ülkelerde ş ortamındak etkenlere bağlı olarak gelşen bel ağrısı, çalışanların en öneml ve en pahalı sağlık sorunları arasındadır. Ülkelerde bel ağrısı ve bel ağrısına bağlı sakatlık (Low Back Pan Dsablty), üretm üretm kaybı, şe gdememe gdememe ve tazmnat ödemeler hızla artmaktadır. Malyetlerdek Malyetlerdek bu hızlı artış, ülkelern ekonomsn de tehdt eden br durumdur. durumdur. İatklere göre bel ağrıları genellkle orta yaşlarda görülmekle görülmekle beraber, tüm yaş yaş gruplarını etklemektedr. etklemektedr. Hem kadın ve hem de erkek, toplumun %80’nn bel ağrısı geçrdğ, 30-60 yaşlar arasında 1000 kş başına 1400 şgünü kaybı olduğu, her yıl bel ağrısı nedenyle 19 mlyon doktor muayenes, 200 bn bel cerrahs grşm uygulandığı yapılan atksel çalışmalarda ortaya çıkmıştır. Dğer taraftan, 60 yaşından sonra şçlern %50’snde alt bel ağrısı ortaya çıkmaktadır. Ağır ş kollarında çalışan 1000 şçden 200’ünde bel travması görüldüğü görülmektedr. Dolayısıyla özellkle ağır ş kollarında çalışanların sıklıkla karşılaştığı bel ağrılarının sebeplernn analz ve alınması gereken Ergonomk ve dolayısıyla İş Sağlığı ve Güvenlğ tedbrlern göz önüne alınması gerekldr. Amaç: Araştırmada, ağır ş kollarının Depolama Tess çalışanların sıklıkla maruz kaldıkları bel ağrılarının sebeplernn araştırılması amaçlanmıştır. Kapsam: Araştırma, Depolama Tesslernn bulunduğu ağır sanay çalışanları oluşturmaktadır. Verlern toplanması le atksel analz yaklaşık dokuz ay sürmüştür. Sınırlıklar: Çalışma, 2010-2016 arası ağır ş kollarındak depolama tessler çalışanlarının maruz kaldığı bel ağrısı şkayet ve tedav konularından mütevellt sağlık blgler le kısıtlı tutulmuştur. Yöntem: Araştırmada yed senelk depolama tess çalışanlarının bel ağrılarının yer aldığı sağlık verler oluşturmaktadır. Elde edlen betmleyc verler, atksel paket programlarda analz edlmştr. edlmştr. Verler Verler çersnden “Oswery Bel Ağrısı Engellğ Anket”nde (Oswery Low Back Pan Dsablty Queonnare, OLPQ) yer alan “ayakta durma”, “oturma”, “yürüme”, “eğlme” “elle taşıma”, “kaldırma”, “ş yoğunluğu”, “ağrı konsantrasyonu”, “ağrı se49

SÖZEL SUNUMLAR

vyes” gb blglern de elde edlmes amaçlanmıştır. Elde edlen bu değşkenlern analz çn blgsayar deekl atk programı kullanılmıştır. Verler faktörlere ayrılarak, Tek Yönlü Varyans Analz (One-Way Analyss of Varance, ANOVA) ve İk Yönlü Varyans Analz (Multvarate Analyss of Varance, MANOVA) le değerlendrlmek suretyle, olası anlamlı farklılıkların varlığı tespt edlmştr. Anlamlı farklılıkların olduğu durumlarda, bunun hang grup ya da gruplardan kaynaklandığının tespt çn “Çoklu Karşılaştırma TeknkleTeknkler” (Multple -Po Hoc- Comparsons Technqes) Technqes) kullanılmıştır. Bulgular: Yaklaşık % 82,4’ün erkeklerden oluşan verlerde, en rahatsız edc poürün atk ayakta durma (% 38,4) olduğu görülmüştür. Ayakta durma poürünün bel ağrısıyla lşks ncelendğnde, aralarındak lşknn anlamlı olduğu (F= 8,837; p= 0,00) görülmüştür. Benzer durum kaldırma (F= 6,718; p= 0,00) ve elle taşıma (F= 5,018; p= 0,00) şlernde de görülmüştür.. Sabt poür süres le bel ağrısının arasında anlamlı br lşk (F= 9,928; p=0,00) olduğu görülmüştür müştür görülmüştür.. Keza, sabt poür süres (F= 4,841; p= 0,00) le sık olarak öne eğlme hareketlernn (F= 3,492; p= 0,00) bel ağrısı konsantrasyonuna etks anlamlı çıkmıştır. Sabt poürde bulunma süresndek artışının, bel ağrısını artırdığı görülmüştür. Dğer yandan ağır kaldırma şler (F= 4,731; p=0,00) ve elle taşıma şlernn (F= 5,282; p=0,00) de ağrı konsantrasyonunu etkledğ görülmüştür. İşn hem ağır ve hem ve hem de çoğu zaman elle (F= 6,847; p<0,001) ya da ayakta (F= 4,582; p<0,001) yapılıyor olması le ağrı konantrasyonu arasındak lşklerde de anlamlı farklıklar tespt edlmştr. Po Hoc Telernde, Telernde, bulunan farklılıkların genellkle kontrol grubu lehnde gerçekleştğ görülmüştür. Po Hoc Telernde, genelde poürel yanlışlıklar le dezavantajlarının, bel ağrısı arasında (grup ortalamalarında) öneml farklar, farklar, anlamlı lşkler olduğu (F= 6,743; p<0,001) gözlemlenmştr gözlemlenmştr.. Sonuç: Bel ağrısının en yaygın neden kas ve bağların aşırı gerlmesdr. Gerlmeye bağlı zorlanma, dzler bükmeden öne eğlme, ağırlık kaldırma ya da taşıma, dönme gb uygun olmayan pozsyonlarda oluşmuşsa daha da önemldr. Kas zorlanmasında ağrı genellkle beldedr, bel hareketler kısıtlanmıştır. Çalışmada, verlere at brçok değşkenn bel ağrıları le etkleşm çersnde olduğu görülmüştür. Sırasıyla, uzun süre sabt ayakta bulunma poürü le kaldırma ve elle taşıma ve sık eğlme şlernn, bel bel ağrılarına maruzyetn öneml sebepler olarak tespt edlmştr. Dolayısıyla malzemelern taşınması, kaldırılması, depolanması ve enmesnde mekank araçlar kullanılması gb tüm Ergonomk tedbrlern hmal edlmemes gerekmektedr. Poür, Bel Ağrısı, Sektörel Rsk Değerlendrme Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Ergonom, Depolama ve Taşıma, Poür,

50

SÖZEL SUNUMLAR

EKRANLI ARAÇLARA BAKMA SENDROMUNUN RİSK ANALİZİ

Ercüme Erc üment nt N. DİZDA DİZDAR R1 , Oğu Oğuzz KOÇAR KOÇAR2 , Muha Muharrem rrem ÜNV ÜNVER ER3 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı Çankırı Karatekin apraklı Meslek Meslek Yüksekokulu, Yüksekokulu, Koruma ve Güvenlik Bölümü Bölümü , İş Sağlığı Mülkiyet Koruma İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, Çankırı / Türkiye 2 Bülent Ecevit Bölümü , Ecevit Üniversitesi, Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Mekatronik Mühendisliği Mühendisliği Bölümü Zonguldak / Türkiye 3 Bölümü , Karabük / Türkiye Karabük Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Endüri Mühendisliği Mühendisliği Bölümü 1

(Bu Çalışma Çalışma Bilim Bilim Kurulu Tarafından Tarafından Mühendislik Mühendislik Alanında Birinci Alanında Birinci Seçilmiştir Seçilmiştir )

Öz: Giriş: İçerğne bakılmaksızın ekranında harf, rakam, şekl, grafk ve resm göeren her türlü chazın “ekranlı araç” olarak tanımlandığı günümüz blgsayarının, çalışma, dnlenme ve hatta eğlence sektörlerne kadar hayatın tüm alanlarına grmş olması, bazı olumsuzlukları da berabernde getrmştr getrmştr.. Çalışma alanlarındak ergonomk yeterszlkler veya uyumsuzluklar, çalışanın sağlığını olumsuz etklemekte, ş motvasyonu ve dolayısıyla çalışma vermn de düşürmektedr. Teknolojnn nsanlığa sunduğu ve yaşamımızı kolaylaştıran tüm bu aletler, aslında nsan vücudu le yer kürenn manyetk alanı arasındak uyumu bozmaktadır. Zra günlük kullanıma grmş bu aletlern elektromanyetk alanları, nsan vücudundaklerden çok daha fazladır. Blgsayar ve tablet gb sürekl elektromanyetk alan üreten chazların kullanım sıklıklarının, görme sağlığı üzerndek etkler önemldr. Bu bağlamda, ş gereğ sürekl ekrana bakmak durumunda olanların maruz kaldıkları rskn, yan “Ekranlı Araçlara Bakma Sendromunun” görme sağlığına etksnn rsk analz gerekmektedr. Amaç: Bu araştırma, çalışma hayatında ofs gb sürekl ekranlı araç (blgsayarlı) kullanımının, breysel görme ve göz sağlığı arasından etkleşmnn anlaşılması amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn on sekz kamu ve on ks özel sektörden olmak üzere toplam otuz şyer çalışanı oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemn bu kurumlardan rasgele yöntemle seçlmş 982 çalışan oluşturmaktadır. Araştırma verlernn toplanması ve analz yaklaşık on br ay sürmüştür. Sınırlıklar: Araştırma, ekranlı araçlarla olan çalışmalar baz alınarak, ekranlı araçlarla çalışanlarla-çalışmayanların (görme ve göz sağlığı vb) blgler le sınırlı tutulmuştur tutulmuştur.. Yöntem: Araştırmada beş “tanımlayıcı” (Descrptve Statcs) dğerler “çıkarımsal” (Inferenal Statcs) analzde kullanılmak üzere toplam 20 maddeden oluşan 5’l Lkert Ölçekl Anket kullanılmıştır. Anket sorularında, blgsayar (ekranlı araç) kullanımının göz ve görme sağlıklarını etkleyebleceğ düşünülen faktörlern analzne matuf: “kullanım durumu”, “kullanım süres süres ve sıklığı”, “dnlenme molaları”, molaları”, “göz rahatsızlıkları”, “ekran koruyucu ve gözlük kullanım durumu”, “görme kaybı ve tedavs” gb farklı değşkenlern analz amaçlanmıştır. Katılımcılar, ofs (blgsayarlı ortam) çalışanları le blgsayarsız ortam çalışma alanlarından ragele yöntemle (Random Selecton) seçlmştr. Araştırmada Araştırmada derlenen blgler blgsayar deekl br atk programında, Güvenlrlk Analz (Relablty Analyss) sonrasında, Tek Yönlü Varyans Varyans Analz (One-Way Analyss of Varance, ANOVA), İk Yönlü Varyans Analz (Multvarate Analyss of Varance, MANOVA) ve gruplar arasında farkın hang grup ya da gruplardan kaynaklandığını tespt etmek çn de “Çoklu Karşılaştırma Teknkler” (Multple -Po HocHoc- Comparsons Technqes) le ncelenmştr. Anket 51

SÖZEL SUNUMLAR

soruları ve verlen cevapların yeterllğ ve tutarlığı çn yapılan Güvenlrlk Analznde (Guttman-Cronbach Alpha) “α değer” (her br soru çn) 0,814 ve (tüm sorular çn Toplam Güvenlrlk Değer) se 0,892 olarak (güvenlrlğ yüksek derecede) bulunmuştur. Bulgular: Yaklaşık % 53,2 le bayanların ve % 32,16 le 26-30 yaş grubun oluşturduğu katılımcıların, ofe (blgsayar ekranlı) çalışanların çoğunluğunun (% 76,86) beyaz yakalı; ofs dışı çalışanların se çoğunluğunun (% 69,93) mav yakalılardan oluştuğu anlaşılmıştır. ANOVA le elde edlen bulgulara göre, şler gereğ sürekl ekranlı çalışma yapanlar (etkleşm-te-deney grubu) le ekransız çalışanlara (kontrol grubu) göre, göz sağlığı bakımından anlamlı br farkın varlığı tespt edlmştr. Sürekl blgsayarlı çalışmanın görme bozukluğuna etks olduğu (F= 5,635; p=0,00) sonucuna ulaşılmıştır. Blgsayar başında geçrlen sürenn, görme rahatsızlıkları arasındak farklılık ncelendğnde, bu fark atk olarak anlamlı (F= 9,212; p=0,00) bulunmuştur. Blgsayarlı çalışma sıklığı le görme rahatsızlıkları arasında (F= 6,835; p=0,00), dğer taraftan dnlenme molaları le görme rahatsızlıkları arasındak lşk de anlamlı (F= 3,292; p=0,00) bulunmuştur. Koruyucu ekran le gözlük kullanımının göz rahatsızlıkları le lşks ncelendğnde de, atksel olarak anlamlı (F= 2,056; p= 0,00) bulunmuştur. Dğer yandan, MANOVA sonuçları da ANOVA ANOV A sonuçlarına benzer çıkmıştır. Örneğn, ekranlı ortamda çalışanlar arasında, ekran koruma kullananlaedlmştr.. Ayrıca, Ayrıca, ekran korumasız rının kullanmayanlara göre anlamlı br farklığı (F= farklığı (F= 4,814; p<0,001) tespt edlmştr blgsayarlarda çalışanların, bulanık bulanık görme (F= 3,294; p<0,001) le kısık gözle bakma (F= 5,039; p<0,001) rahatsızlıkları arasında ayrı-ayrı anlamlı lşkler tespt edlmştr. Yapılan Yapılan Po Hoc Telernde, bu farklılıkların çoğunlukla kontrol grubu lehnde gerçekleştğ görülmüştür. görülmüştür. Po Hoc Telernde, genelde blgsayarsız çalışanların sürekl blgsayar ekranı le çalışanlar arasında görme sağlığı bakımından (grup ortalama puanlarında) öneml farklar, farklar, anlamlı lşkler olduğu (F= 10,431; p<0,001) gözlemlenmştr. Sonuç: Çalışma sonunda, katılımcılara at brçok değşkenn (blgsayar ekranı önünde çalışma durumu, çalışma süres, çalışma sıklığı, dnlenme araları, korunma yöntemler vb) görme sağlığı arasında etkleşm olduğu saptanmıştır. Blgsayar başında uzun süre bulunmaktan bulunmaktan mütevellt, önceler göz yorgunluk yorgunluk ve göz ağrıları le ler aşamalarda (sıra ve ağırlığına göre) yanma, batma, kuruluk hss; bulanık görme, gözler kısarak bakma, odaklanma zorluğu le lthap, kepeklenme ve baş ağrısı rahatsızlıkları gb göz kusurlarının varlığı tespt edlmştr. Blgsayar başında açıkgözle çalışanlarda ayrıca myop, hpermetrop ve agmat gb göz kusurlarının açığa çıktığı belrlenmştr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Ekranlı Araçlarla Çalışma, Ekranlı Araçlara Bakma Sendromu, Blşsel Ergonom, Rsk Değerlendrme

52

SÖZEL SUNUMLAR

BİR PLASTİK FİRMASINDAKİ ÇALIŞANLARIN ORTAM ORTAM FAKTÖRLERİNİ DEĞERLENDİRESİ

Feray Küçükbaş DUMAN 1 ,C. ,C.Nih Nihal al YURT YURTSEV SEVEN EN 2 , Suzan Suzan DAL3 , S.Bora S.Bora CA CAVUS VUSOGL OGLU U 4 , Eray Eray YURTS YURTSEVE EVEN N 5 İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye Bölümü , İanbul / Türkiye İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü 5 İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Sağlığı Anabilim Dalı, Dalı, İanbul / Türkiye 1

2-3-4

Öz: Giriş: Günümüz çalışma hayatında ş kazaları ve şç sağlığı sorunları artan boyutları le endşe verc düzeylere ulaşmış olup, bu durum nsan gücünde ve vermllkte kayıplara neden olmaktadır. Hem ş sağlığı ve güvenlğ hem de şletmelerde enen düzeyde vermllğn sağlanablmes açısından çalışma ortam koşulları büyük önem taşımaktadır. Çalışma ortamı, şgörenlern hem fzksel hem de pskolojk anlamda refahını etkleyeblecek çok sayıda faktör barındırmaktadır. Bu sebeple, çalışma ortam koşullarının fzksel ve pskolojk açıdan çalışanda rahatsızlık ve sıkıntıya yol açmayan, toz, ısı, nem, havalandırma, aydınlatma ve benzer sorunların çözümlenmş olması gerekmektedr. Çalışanların verml br şeklde çalışması, çalıştıkları ortamda kendlern rahat hssetmelerne bağlıdır. İşletmelerde çalışanların refahı, çalışanların gereksnmlernn gözönünde bulunduran ş ve çalışma semlernn tasarlanması le sağlanablr. Yetersz havalandırma, aydınlatma, ısıtma gb çalışma ortamının fzksel koşullarındak uygunsuzluklar çalışanın fzksel ve ruhsal sağlığını olumsuz yönde etkler. İş sağlığı ve güvenlğne uygun olmayan kötü çalışma koşulları çalışanlarda motvasyon kaybına ve vermllk düşüşlerne sebep olmaktadır. Çalışma koşulları, çalışan sağlığını tehdt eden faktörlern yanı sıra ş kazasına sebebyet veren unsurları da barındırmaktadır. Bu sebeple, çalışanın şn yapmasını elverşsz hale getreblecek rsk faktörlernn ortadan kaldırılması, güvenl çalışma koşullarının sağlanması ş sağlığı ve güvenlğ açısından büyük önem taşımaktadır. Çalışanların sağlık ve güvenlğn korur ntelkte br çalışma ortamını sağlamak şverenn sorumluluklarındandır. Amaç: Çalışmamız belrlenen br plak fabrkasında mav yakalı çalışanların,, çalışma ortam koşullarını değerlendrmelern ve buna bağlı olarak ortaya çıkması muhtemel sağlık rsklernn ncelenmesn amaçlamaktadır. Kapsam: Çalışmanın evrenn mav yakalı olarak görev yapan 100 çalışanın bulunduğu br plak fabrkasında gerçekleştrlmş olup, örneklem seçm yapılmamıştır.. 01-15 Şubat 2018 tarhler arasında gerçekleştrlmştr yapılmamıştır gerçekleştrlmştr.. Yöntem: Araştırma, plak sektöründe görev yapan mav yakalı 100 çalışan üzernde yapılması planlanmış olup, 69 katılımcı le gerçekleştrlmştr. Çalışmada kullanılan verler, lgl lteratürlern taranması sonucunda oluşturulan anket aracılığıyla toplanmıştır. Soru formunda mav yakalı çalışanların demografk verlernn yanı sıra, çalışma ortamını değerlendren 19 soru, lkert skalayla toplanmıştır. Katılımcılar, her br ortam faktörü çn; “ çok memnunum (5 puan), memnunum (4 puan), fkrm yok ( 3 puan), memnun değlm ( 2 puan), hç memnun değlm (1 puan)” fadelernden en uygun olanı seçmşlerdr. Br katılımcı tüm sorulara toplamda en yüksek 95, en düşük 19 puan vermştr. Araştırmadan elde edlen verlern analznde, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında betmleyc atkler ve t-te analz uygulanmış olup, p<0.05 atksel anlamlılık olarak kabul edlmştr. Bulgular: Çalışanların yaş ortalaması 36,53±7,53 olarak bulunmuştur. Katılımcıların %42(n=29) kadın ve %58(n=40) erkek çalışanlar oluşturmaktadır. Kadın/erkek çalışanların yaşları arasında anlamlı br fark 53

SÖZEL SUNUMLAR

bulunmamaktadır(p<0,05). Katılımcıların öğrenm durumları ncelendğnde; %24,6 İlköğretm(n=17), %66,7 Lse (n=46) ve %8,7 Lsans(n=6) mezunu oluşturmaktadır. İşyer ortam faktörlernn tümü dkkate alınarak yapılan puan hesaplamasında en yüksek 77, en düşük 34 puan olarak belrlenmştr. Araştırmamızda, 44 mav yakalı çalışan en az memnun olduğu ortam faktörünü toz olarak belrtrken, 42 çalışanda gürültüden rahatsız olduğunu fade etmştr. Çalışanların, çalışma ortamındak memnunyet düzeyler ncelendğnde; 49 kş “yönetcler ve ş arkadaşları le olan lşkler”, 41 kş “vardyalı çalışmayı”, 36 kş de “yeterl aydınlatma” parametrelernden çok memnun olduklarını belrtmşlerdr. Kadın çalışanların ortam faktörler konusundak memnunyet puan ortalaması “ 55,59±9,24”, erkek çalışanların memnunyet puan ortalaması “ 57,45±9,05” olup, atksel açıdan aralarında anlamlı br fark bulunmamaktadır(p>0,05). Çalışanların eğtm durumuna göre ortam faktör puanları ncelendğnde lköğretm mezunu olan 17 kşnn puan ortalaması “57,52±9,43”, lse mezunu 46 kşnn puan ortalaması “55,10±8,30” ve lsans mezunu 6 kşnn puan ortalaması “66,16±9,55” olarak hesaplanmıştır. Yapılan atksel değerlendrme sonucunda gruplar arasında anlamlı br fark olup (p=0,016) bu farkın lse ve lsans mezunu çalışanlardan kaynaklandığı tespt edlmştr. Sonuç: Araştırma sonucunda çalışmaya katılan mav yakalılar arasında en az memnun olunan ortam faktörler toz ve gürültü olması, çalışanların bu konudak duyarlılıklarını ortaya koymaktadır. Tozun Tozun sağlık üzernde hem kısa hem kısa hem de uzun vadel etkler olablmektedr. Kısa sürel etkler arasında gözlern tahrş olması, boğazda yanma hss, öksürme veya hapşırma sayılablr. Amfzem, kronk obrüktf hava yolu haalıkları (KOAH) veya aım gb solunum haalıklarına sahp olanlar çn, kşnn belrl tozlara maruz kalmasındak küçük artışlar ble belrtler kötüleştreblmektedr. Ortam toz ölçümlernn peryodk olarak takp edlmes, havalandırma semlernn aktf olarak çalıştırılması ve belk de en önemls, önerlen bu uygulamaların yapıldığına dar blglendrmenn çalışanlarla paylaşılması, ş vermllğ ve motvasyonu arttırıcı yönde etk oluşturacağı düşünülmektedr. Gürültü herkes etkleyen br sorun olmakla brlkte, yüksek gürültü sevyes olan ortamlarda, uzun süre bulunan kşlerde, kalıcı ştme eşğ değşmler olduğu brçok araştırmacı tarafından saptanmıştır. Bu açıdan değerlendrldğnde ortam gürültü düzeynn ölçülmes, gerekl se kşsel koruyucu donanımların çalışanlara dağıtılması ve bu ekpmanların kullanılmasının denetlenmes ş sağlığı ve güvenlğ açısından vazgeçlmez br unsur olarak önerlmektedr önerlmektedr.. Toz, Ölçüm Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Çalışma Ortamı, Çalışan, Gürültü, Toz,

54

SÖZEL SUNUMLAR

MAVİ MA Vİ YAKALI ÇALIŞANLARDA ÇALIŞMA POZİSYONLARININ DEĞELENDİRİLMESİ: PLASTİK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Feray Küçükbaş DUMAN 1 ,C. ,C.Nih Nihal al YURT YURTSEV SEVEN EN 2 , Suzan Suzan DAL3 , S.Bora S.Bora CA CAVUS VUSOGL OGLU U 4 , Eray Eray YURTS YURTSEVE EVEN N 5 İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye Bölümü , İanbul / Türkiye İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü 5 İanbul Üniversitesi, İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Sağlığı Anabilim Dalı, Dalı, İanbul / Türkiye 1

2-3-4

Öz: Giriş: Teknolojk gelşmelerle brlkte üretm süreçlernde nsan gücüne olan htyacın azalmasına rağmen bazı üretm basamaklarında halen çalışan emeğne dayalı şler mevcuttur. Bu çalışmalarda ergonomk açıdan önem taşıyan temel konulardan br çalışma duruşlarıdır. Bunlar genellkle sabt vücut hareket ve güç gerektren şler olup, dğer rsk faktörlern de çeren tekrarlayıcı şlerdr. Ü üe tekrarlı hareketler çeren şler yorucu olmaktadır. Tekrarlı hareketler az güç gerektren hareketler olsa ble hareketn sürdürüleblmes çn düzenl çaba göermek gerekmektedr. İnsanın çalışma esnasında vücut duruşunun ve hareketlernn doğruluğu, kşnn ş yaşamının ne kadar sağlıklı geçeceğnn göergelerndendr. göergelerndendr. Çalışanların görevlern ya parken çok sayıda tekrar gerektren şler yapması kas –skelet rahatsızlıkları çn rsk oluşturmaktadır. Uygun ve doğru olmayan duruş ve hareketlern tekrarlı olarak yapılması sonucunda kas - skelet sem haalıkları ortaya çıkmaktadır. Bu durum çalışan, şveren ve de devlet açısından kayıplara sebep olmaktadır. Tekrarlı hareketlern sebep olacağı sağlık problemlernn, çalışanın moral, motvasyon ve performansına etksnn yanında ülke endürsne ve ekonomsne etklernn de göz önünde bulundurulması gerekr. Bel ağrısı mesleksel kas-skelet sem haalıkları arasında en sık görülen rahatsızlık olmakla beraber; çok sayıda haalık çalışma hayatında karşımıza çıkmaktadır. Bu haalıkların meydana gelmes bakımından en öneml k faktör tekrarlayan hareketler ve zorlanmalar (repetetve ran njures) le brkml travmalardır (cumulatve trauma dsorders). Bu faktörler sonucunda kaslarda, eklemlerde, tendonlarda, kemk yapılarda değşklkler olmakta ve bu değşklkler çeştl klnk tablolar halnde uzunca süren çalışma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Amaç: Çalışma mav yakalı çalışanlarda, çalışma pozsyonuna bağlı olarak ortaya çıkması muhtemel sağlık rsklernn ncelenmesn amaçlamaktadır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn br plak fabrkasında mav yakalı olarak görev yapan 100 çalışanın tümü oluşturmaktadır. Örneklem seçm yapılmamış olup, çalışma 1-31 Ocak 2018 tarhler arasında gerçekleştrlmştr. Yöntem: Araştırma, plak sektöründe görev yapan mav yakalı 100 çalışan üzernde yapılması planlanmıştır. Çalışma toplam (N= 69) katılımcı le gerçekleştrlmştr. Çalışmada kullanılan verler, lgl lteratürlern taranması sonucunda oluşturulan anket aracılığıyla toplanmıştır. Soru formunda mav yakalı çalışanların demografk verlernn yanı sıra, çalışma pozsyonlarını değerlendren 7 adet sorudan oluşmuştur. oluşmuştur. Araştırmadan elde edlen verlern analznde, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında betmleyc atkler ve t-te analz uygulanmış olup, p <0.05 atksel anlamlılık olarak kabul edlmştr. Bulgular: Katılımcıların % 42 (n=29) kadın ve %58 (n=40) erkek çalışanlar oluşturmaktadır. Çalışanların yaş ortalaması 36,53 +/ - 7,53 olarak bulunmuş olup, kadın çalışanların yaş ortalaması 34,75 +/- 6,55, erkek çalışanların yaş ortalaması se 37,82 +/- 8 olarak hesaplanmıştır hesaplanmıştır.. 55

SÖZEL SUNUMLAR

Kadın/erkek çalışanların yaşları arasında anlamlı br fark bulunmamaktadır (p<0,05). Katılımcıların öğrenm durumları ncelendğnde; %24,6 İlköğretm (n=17), % 66,7 Lse (n=46) ve %8,7 Lsans (n=6) mezunu oluşturmaktadır.. Kurumda çalışma yılı ncelendğnde; kadın katılımcıların kurumda çalışma yılı 5,12 +/- 4,75 yıl, turmaktadır erkek katılımcıların kurumda çalışma yılı 7,47 +/- 5,17 yıl olarak hesaplanmış olup, aralarında anlamlı br fark bulunmamaktadır.. Buna karşın, katılımcıların toplam bulunmamaktadır t oplam çalışma hayatındak süreler ncelendğnde; kadınların 8,72 +/- 5,84 yıl, erkeklern se 14,68 +/- 8,34 yıl olarak bulunmuş olup, atksel olarak anlamlı br fark tespt edlmştr (p<0,002). Katılımcıların çalışma pozsyonları ncelendğnde; %85,5 ‘  (n=59) tekrarlayıcı ş yaptığını, %72,5’  (n=50) bel ve/veya sırtı zorlayan ş yaptığını, % 89,9’ u (n=62) oturarak çalışmadığını ve %29‘ u (n=20) sık sık omuz hzasının üzernde 20 kg‘dan fazla yük kaldırdığını belrtmştr. Ayrıca, katılımcıların %95,7’s (n=66) vardyalı çalışmakta olup, % 92,8 ‘ (n=64) sürekl/çoğunlukla ayakta çalıştığını ve %15,9‘ u (n=11) eller yukarıda çalıştığını belrtmştr. Çalışma pozsyonları le lgl verler, vücut duruşu ve hareketlerde ş sağlığı ve güvenlğnn önemn gözler önüne sermektedr. Sonuç: Çalışma sonunda mav yakalı çalışanların büyük çoğunluğunun lse mezunu oldukları tespt edlmş olup, bu kşlern özellkle hzmet ç eğtm ve ş sağlığı ve sağlığı ve güvenlğ eğtmler le sağlık ve güvenlk blg düzeylernn arttırılması gerektğ düşünülmektedr.. Çalışma hayatındak süreler ncelendğnde, dğer alanlarda olduğu gb bzm çalışmamızda düşünülmektedr da erkeklern çalışma hayatındak süres kadınlardan anlamlı olarak yüksek bulunmuştur. Bu açıdan kadınların çalışma hayatına daha aktf olarak katılması ve bu konuda yasal teşvklern daha fazla uygulanması gerektğ kanaatndeyz. Bu sonucu çalışanların cnsyete göre yaş ortalaması açısından fark olmaması da deeklemektedr. Çalışanların sürekl ayakta çalışmakta olduklarını belrtmeler özellkle alt ekremtelerde yorgunluk ve konforsuzluk, şşlk, venoz dönüşte bozukluklar, bel ağrısı ve tüm vücutta yorgunluk gb sağlık sorunlarına neden olableceğ; bu şkâyetlern gerek çalışan gerekse de şletmede vermllğn azalmasına neden olacağı düşünülmektedr.. Bu olumsuzlukların yaşanmaması çn bell peryodlarla mutlaka dnlenme molası verlmel, düşünülmektedr bu molalarda çalışanların yapmaları gereken rahatlama hareketlernn, hzmet ç eğtmlerde anlatılması gerekmektedr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Mav Yaka, Yaka, Ayakta Ayakta Çalışma, Hzmet İç Eğtm, Sağlık Şkâyetler

56

SÖZEL SUNUMLAR

ECZANELERDE KULLANILAN ZEMİN KAPLAMALARININ YÜZEY SÜRTÜNME KATSA KA TSAYILARININ YILARININ BELİRLENMESİ VE GÜVENLİK SINIFLAMASININ SI NIFLAMASININ YAPILMASI

Gültekin COŞKUN 1 , Gencay Gencay SARI SARIIŞIK IŞIK 2 , A. A. Sabri Sabri ÖĞÜTL ÖĞÜTLÜ Ü 3 Cumhuriyet Üniversitesi, Cumhuriyet Üniversitesi, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, Sivas / Türkiye

1

Bölümü , Şanlıurfa / Türkiye Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Mühendislik Fakültesi Endüri Endüri Mühendisliği Mühendisliği Bölümü

2-3

Öz: Bu çalışma, 5378 sayılı engelller hakkında kanun le erşeblrlk kapsamında kamu kurumları başta olmak üzere topluma açık ve kapalı alanlarda yaya yüzey zemn kaplamalarının özellkle ıslak ortamda kaymaz hale getrlmes hukuken zorunlu hale gelmştr. Bu amaçla eczahanelerde zemn kaplaması olarak kullanılan doğal taş, seramk, pvc ve lamnat zemn kaplamalarının kullanıldığı görülmektedr. Eczahanelere gelen kşlern hem merdvenlerde hem de çerde güvenl hareket edeblmeler çn yaya yüzey zemn kaplaması olarak kullanılan bu malzemelern kayma rsklernn belrlenmesnde etken olan yüzey sürtünme katsayılarının belrlenmes ve güvenlk sınıamasının yapılması gerekmektedr. Bu çalışmada k ortamda (kuru-ıslak) DIN 51131:2014-03 51131:20 14-03 le EN 13893 andardına göre çalışan taşınablr (mobl) ölçekl GMG 200 te chazı kullanılarak zemn kaplamalarının döşendkler mekânlarda dnamk sürtünme katsayıları ölçülmüş ve Wuppertaler Sınıaması dkkate alınarak zemn kaplamalarının güvenlk sınıaması yapılmıştır. Yapılan tüm ölçümlerde genel olarak zemn kaplamalarının yüzey sürtünme katsayılarının çok düşük bunun paralelnde se kayma potansyellernn çok yüksek olduğu tespt edlmştr. Eczahanelerde hem çalışanların hem de laç almaya gelen haaların daha emnyetl hareket edeblmeler çn kuru ve ıslak ortamda kullanılan zemn kaplamalarının andartlara uygun yüzey özellklernde seçlmes önerlmektedr önerlmektedr.. Giriş: Esk çağlarda, dayanıklılığı sebebyle sanatsal alanlarda kullanılan doğal taşlar, günümüz nşaat sektöründe ve mmarsnde haane, otel, okul, otogar, metro, , havuz, reoran, süpermarket gb nsan yoğunluğunun fazla olduğu topluma açık ve kapalı brçok alanda farklı ortamlarda zemn kaplaması olarak kullanılmaktadır. Doğal taşların zemn kaplama malzemes olarak kullanılmasında, dkkat edlecek özellklernden br de kayma rsklernn belrlenmesdr. Zemn kaplamalarının kayma rsklernn belrlenmesnde öneml faktörlerden brsde yüzeyn sürtünme katsayısıdır (Grönqvı 1995; Rowland vd, 1996; Km 1996; Chang 1999; Mannng vd, 1998). Kayma vakaları, ortam, krletcler (su, yağ, donma, toz), çevresel faktörler, yetersz zaman, ısı ve aydınlatma, ayakkabı, zemnn özellkler ve kş de dâhl br ya da brden fazla sebepten kaynaklanır (Km 2001). 5378 sayılı engelller hakkında kanun le erşeblrlk kapsamında kamu kurumları başta olmak üzere topluma açık ve kapalı alanlarda yaya yüzey zemn kaplamalarının özellkle ıslak ortamda kaymaz hale getrlmes hukuken zorunlu hale gelmştr. Bu amaçla eczahanelerde zemn kaplaması olarak kullanılan doğal taş, seramk, pvc ve lamnat zemn kaplamalarının kullanıldığı görülmektedr. Eczahanelere gelen kşlern hem merdvenlerde hem de çerde güvenl hareket edeblmeler çn yaya yüzey zemn kaplaması olarak kullanılan bu malzemelern kayma rsklernn belrlenmesnde etken olan yüzey sürtünme katsayılarının belrlenmes ve güvenlk sınıamasının yapılması gerekmektedr. Bu nedenle bu çalışmada eczahanelerde yay yüzey zemn kaplaması olarak kullanılan malzemelern kayma rsklernn belrlenmes ve güvenlk sınıamasının yapılarak andartlara uygun çözüm öner57

SÖZEL SUNUMLAR

lern nşaat ve mmar sektörüne sunulması ve eczahanelern bu konuda blglendrlmes amaçlanmıştır. Materyal ve Metod: Doğal taş, seramk, pvc ve lamnat son yıllarda nşaat sektöründe ve mmarde yaya yüzey kaplama malzemes olarak eczahanelerde kullanılmaktadır. Kullanıldığı alanlarda haaların ve müşterlern kayma sonucu oluşan kazaları en aza ndrmek ve daha güvenl zemnler oluşturmak amacıyla, Doğal taş, seramk, pvc ve lamnat gb malzemelern kuru ve ıslak ortamda kayma rsklernn belrlenmes gerekmektedr gerekmektedr.. Yaya yüzey zemn kaplamalarının döşendkler mekânda kayma rsklernn belrlenmesnde etken olan dnamk sürtünme katsayılarını belrlemek adına farklı özellklerde ve farklı andartlara göre çalışan brçok te chazları bulunmaktadır. Bu çalışmada, yaya yüzey zemn kaplamalarının dnamk sürtünme katsayılarının tam olarak belrlenmesnde modern ve yüksek kalteye sahp taşınablr (mobl) DIN 51131:2014-03 51131:2014-03 ve EN 13893 andardına göre çalışan ve 200 değşk Zemn kaplamasının sürtünme katsayısını ölçen GMG 200 te chazı kullanılmıştır. GMG 200 te chazı Alman GTE şrket tarafından gelştrlmş taşınablr (mobl) özellkte ve ölçümler tekraranablr, güvenlr elektronk br te chazıdır. Alman Alman sağlık ve güvenlk makamlarınca tavsye edlmektedr.. Avrupa’da edlmektedr Avrupa’da brçok ülkede zemn kaplamalarının sürtünme katsayısının belrlenmesnde kullanılan br te chazıdır. GMG 200 te chazı tasarımı, mekank ölçüm ve elektronk ölçüm teknklernn br kayma gövdesnde brleştrlmesne dayanır, böylece tek br sem bleşen le ölçme sem elde edlr. Te chazı altına takılan ve ayakkabı altlığını temslen 3 farklı türde değştrleblr özellkte kullanılan özel kaydırıcılar sayesnde zemnde yürüyüş etks yaratarak zemnn dnamk sürtünme katsayısını ölçmektedr. Lak pabuçlar cnslerne göre kodlanmış olup chaz tarafından otomatk olarak algılar ve ekranda göerr ve lgl lgl  ölçüm değer le brlkte kaydeder. Opsyon olarak, kaydırıcı sem özel malzeme gerektren durumlar çn kaydırıcı malzeme donatılmadan da tedark edleblr ve daha sonra yerleştrleblr. Deney ve Verilerin Değerlendirilmesi: Bu amaçla Svas lnde bulunan on farklı eczahanede kuru ve ıslak ortamda yaya yüzey zemn kaplama malzemes olarak kullanılan farklı türde ve özellkte yaya yüzey zemn kaplamalarının dnamk sürtünme katsayısı ölçümler yapılmıştır. Zemn kaplamalarında ölçümler aynı yüzeyde ve farklı k yönde yapılarak dnamk sürtünme katsayısı (DCOF) değerler elde edlmştr. Ölçüm sırasında chazın yürüme mesafes bu çalışmada 90 cm olarak ayarlanmıştır. Islak ölçümlerde pabuç ve ölçülecek yol ölçüm başlamadan 10 dakka öncesnde nemlendrlmş ve sonrasında kuru ölçümdek gb yüzeylern dnamk sürtünme katsayısı (DCOF) ölçümler yapılmıştır. Elde edlen sürtünme katsayılarının güvenlk sınıamasının yapılmasında se andardın temel aldığı Wuppertallar Güvenlk Tabelası (SKIBA 1997 ve LEHDER 2011) sınıaması bu çalışmada kullanılmıştır. Sonuçlar ve Tartışmalar: Ülkemzde topluma açık ve kapalı alanlarda ıslak ve kuru ortamlarda zemn kaplamalarında kullanılacak malzemelern hang sınıamada olacaklarına dar br andart yoktur. Buna karşın brçok bakanlığın lgl oldukları alanlarda zemn kaplamalarının su geçrmeyen, kırık, çatlak, kaygan olmayan malzemeden ve yıkanablr özelkte olması yönetmelklerle belrtlmş fakat zemn kaplamalarının hang sınıama çersnde olacakları hakkında net br blg verlmemştr. Zemn kaplamalarında uygun yüzey şlemnde malzeme kullanılmamasından dolayı, kayma sonucu meydana gelen ş kazalarında sosyal güvenlk kurumu ve özel sgorta şrketler hem ekonomk olarak hem de şgücü bakımından zarara uğratılmaktadır. SGK ve lgl kurumların ellernde gerekl blg ve belge olması halnde zemn kaplamalarından kaynaklanan kazalar sonucunda bu kurumların yapmış oldukları tüm masraar şverenden veya lgl kurum veya kuruluştan tahsl edleblecektr. Erişilebilirlik ; “yaşamın tüm alanlarındak hak ve hzmetlere ulaşablmek ve bunlardan yararlanablmek” anlamına gelmektedr. Bu nedenle özellkle son dönemde Ale ve Sosyal Poltkalar 58

SÖZEL SUNUMLAR

Bakanlığının 2005 yılında yürürlüğe gren 5378 Sayılı “ Engelliler Kanunu Kanunu” erşleblrlk andartlarına uygun olmayan yapılı çevre uygulamalarına dar para cezası verlmesn emredyor. Kanunun geçc 2 ve 3 maddeler kamu kurum ve kuruluşlarına at mevcut resmî yapılar le gerçek ve tüzel kşler tarafından yapılmış ve umuma açık hzmet veren her türlü yapıların 7 Temmuz 2013 tarhne kadar engelllern erşeblr lgne uygun duruma getrlmesn emredyor. Umuma açık hzmet veren her türlü yapılar ve açık alanların gerçek ve özel hukuk tüzel kşlerne andartlara uygun erşleblr olmayan uygulamaya yönelk her br tespt çn 1.000 TL’den TL ’den 50.000 TL’ye TL’ye kadar dar para cezası uygulanır. Beledyeler, kamu kurum ve kuruluşlarına andartlara uygun erşleblr olmayan uygulamaya yönelk her br tespt çn  çn 5.000 TL’den TL’den 500.000 TL’ye TL’ye kadar dar  dar para cezası keslecektr denlmektedr. İdar para cezalarına yönelk Ale ve Sosyal Poltkalar Bakanlığından Erşleblrlk İzleme ve Denetleme Yönetmelğ 20 Temmuz 2013 tarhl 28713 sayılı Resm Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe grmştr. Yönetmelk kapsamında her l’de val başkanlığında “ Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonları” kurulmuştur. Bu komsyonların 7 Temmuz 2015 2015 tarhne kadar ek süre verme veya dar para cezası kesme yetks bulunmaktadır. İzleme ve denetleme çalışmaları engelllern yoğun kullandıkları alanlardan başlayarak yapılacak olup şkâyet durumları öncelkl olarak değerlendrmeye alınacaktır denlmektedr. Bugün tbar le bu yasal süreç başlatılmış olup, lgl kurumların bu yönetmelk çerçevesnden denetmlern yapması gerekmektedr. Aks Aks takdrde breylern erşleblrlk andartlarına uygun olmayan uygulamalar çn mahkemeye verme hakkı bulunmakta olup, zemn kaplamalarının ıslak ya da kuru ortamda kaygan olması hande erşleblrlk andartlarına aykırı olduğu çn en kısa sürede bu döşemelern kaydırmaz hale getrlmes zorunludur. Aks halde ceza müeyydeye uygulanablmektedr. Eczahanelerde zemn kaplaması olarak kullanılan malzemelern kuru ve ıslak ortamda DIN 51131 andardı dkkate alınarak DCOF değerler ölçülmüş ve sınıaması yapılmıştır. Genel olarak bakıldığında eczahanelerde zemn kaplaması olarak clalı yüzey şlemnde ve serbe plaka boyutunda doğal taş ve seramklern kullanıldığı görülmektedr. Bu zemnler üzernde ıslak ortamda elde edlen DCOF değerlernn, kuru ortamda elde edlen DCOF değerlernden daha yüksek olduğu görülmektedr. Ülkemzde son dönemde çıkan yönetmelkler ve erşeblrlk kapsamında zemn kaplamalarının kuru ve ıslak ortamlarda kaymaz özellkte zemn kaplamalarının kullanılması zorunlu hale gelmştr. Bu nedenle ölçüm yapılan on farklı eczahanede hem çalışanların hem de haaların daha güvenl hareket edeblmeler çn eczahanelerde clalı yüzey şlemnde seramk ve doğal taşların kullanılması son derece sakıncalı ve uygun değldr. Kullanılması halnde hem haaların hem de çal ışanlar açısında büyük oranda rsk taşımaktadır. Bu nedenle eczahanelerde kullanılan zemn kaplamalarının güzel gözükmes veya kolay temzlenmes gb faktörler göz ardı edlerek öncelkle hem haaların hem de çalışanların zemn kaplamaları üzernde daha rahat hareket edeblmeler çn sürtünme katsayısı yüksek malzemelern kullanılması önerlmektedr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Doğal Taş, Taş, Seramk, Lamnat, Pvc, Sürtünme Katsayısı, İş Güvenlğ, Zemn Güvenlğ, Kayma Rsk

59

SÖZEL SUNUMLAR

2013-2016 YILLARINDA HEMZEMİN GEÇİTLERDE MEYDANA GELEN TREN KAZALARININ ANALİZİ

Gürdoğan DOĞRUL1 , Mur Murat at DARÇI DARÇIN N 2 , Mura Muratt ALKAN ALKAN 3 , Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Akademisi, Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Fakültesi, Fakültesi, Ankara / Türkiye

1-2-3

Öz: Giriş: Ekonomk olması neden le terch edlen br ulaşım şekl olan demryolu ulaşımı, ulaşım şekller çersnde havayolu taşımacılığından sonra en emnyetl ulaşım şekldr şekldr.. Tren kazaları se, otomobl kazaları le karşılaştırıldığında daha az görülmekle brlkte daha ölümcül olmaktadır. Tren Tren kazaları çoğunlukla, demryolları le karayollarının kesşme noktaları olan hemzemn geçtlerde meydana gelmektedr. Kazalar hemzemn geçtlerde trenn araca çarpması ve trenn şahsa çarpması şeklnde meydana gelmektedr. Hemzemn geçtlerdek tren kazalarının nedenler; hemzemn geçtlern yeternce kontrol altına alınmamış olması ve kontrolsüz hemzemn geçtlerde karayolu taşıt sürücülernn dkkatsz ve tedbrsz davranarak trenlern fren mesafesn dkkate almaksızın geçtlere grmelerdr. Çünkü br trenn fren mesafes karayolu aracının fren mesafesnden daha uzundur ve durdurduktan sonra yenden hızlanması çn büyük enerj ve zaman harcanmaktadır. Bu durum dkkate alındığında hemzemn geçtlerde karayolu trafğ trenlern geçşn beklemeldr. Bu nedenle karayolu araç sürücüsü hemzemn geçde yaklaşırken hızını düşürmek ve kurallara uymak zorundadır. Amaç: Bu çalışma; ülke genelnde 2013-2016 yılları arasında hemzemn geçtlerde meydana gelen toplam 129 tren kazasına at kaza verlern analz ederek brbrleryle lşkl faktörler tanımlamayı, kazaların nedenler ve etkleyen faktörler değerlendrerek alınması gereken tedbrler gelştrmey ve kazalarda ve kazalarda ölüm ve yaralanmaları azaltacak önerlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Kapsam: Bu çalışmada 2013-2016 yılları arasında tüm ülkede meydana gelen 39’u ölümlü toplam 129 demryolu hemzemn geçtlernde meydana gelen kazalara at kolluk tarafından tutulan kaza tespt tutanaklarındak verler ncelenmştr. Demryollarında meydana gelen tren kazaları bu araştırmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Sınırlılıklar: Bu çalışma ülke genelnde, 2013-2016 yılları arasında hemzemn geçtlerde meydana gelen trafk kazalarıyla sınırlıdır. Demryolu kazaları araştırmaya dahl değldr. Yöntem: Ülke genelnde, 2013-2016 yılları arasında hemzemn geçtlerde meydana gelen 23’ü ölümlü toplam 129 trafk kazasına lşkn kaza verler analz etmek amacıyla ver madenclğ yöntem kullanılmıştır.. Yıllardır brçok blmsel araştırmada kullanılan br teknk olan Ver kullanılmıştır Ver Madenclğ, büyük ver ta banlarındak verler analz ederek, kullanışlı örnekler tanımlayablmektedr. Ver Ver madenclğ modellernden br olan brlktelk kuralları; büyük ver kümeler arasında brlktelk davranışlarını bulmaya yaramaktadır yaramaktadır.. Kazaları analz etmek çn de uygun br model olan brlktelk kuralları, ver yığınları çndek blnmeyen lşkler açığa çıkararak, kazaların azaltılması çn alınacak tedbrler konusunda karar verme ve öngörü çn temel teşkl edecek sonuçlar sağlayablmektedr. Kolluk tutanaklarındak tren kazalarına at verler bu yöntemle analz edlmştr. Bulgular: Hemzemn geçtlerde meydana gelen ve trenlern karıştığı 23’ü ölümlü toplam kş se se yaralanmıştır. Kazalarda ölen 33 kşnn; 16’sı şoför 129 trafk kazasına 33 kş hayatını kaybetmş, 260 kş ve 17’s yolcudur. yolcudur. Hemzemn geçt kazalarını oluş şekller bakımından nceledğmzde; % 71,318 le yandan çarpmanın lk sırada olduğu ve bunu % 13,178 le yoldan çıkmanın takp ettğ; araç sayısı bakımından % 79,07 60

SÖZEL SUNUMLAR

le k araçlı kazaların lk sırada olduğu ve bunu % 15,504 le tek araçlı kazaların takp ettğ; sürücülern eğtm durumu bakımından % 42,636 le yüksekokulun lk sırada olduğu ve bunu % 32,558 le lse mezunlarının takp ettğ görülmektedr. Aylardan % 34,109 le aralık, günlerden % 34,884 le cumartes öne çıkmaktadır çıkmaktadır.. Sonuç: Bu çalışmada 2013-2016 yılları arasında meydana gelen 39’u ölümlü toplam 129 demryolu hemzemn geçt kazası ncelenmştr. Yapılan analz sonucunda tren kazalarının azaltılması çn; hemzemn geçtlerde görüş mesafesnn düzenlenmes, kot farkının gderlmes, şaret levhaların ve uyarı çzglernn çzlmes, yayaların hemzemn geçtlere erşmlernn düzenlenmes önem kazanmaktadır kazanmaktadır.. Ayrıca Ayrıca kara taşıt sürücülernn trenlern durma mesafesnn uzun olduğu ve durması çn zaman gerektğ gb teknk blgye sahp olmalarının kazaların azalması açısından öneml olduğu değerlendrlmektedr

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Trafk Kazası, Hemzemn Geçt, Tren Kazası

61

SÖZEL SUNUMLAR

2013-2016 YILLARI ARASINDA AMBULANSLARIN KARIŞTIĞI KAZALARIN ANALİZİ

Gürdoğan DOĞRUL1 , Mura Muratt ALKA ALKAN N 2 , Murat Murat DARÇI DARÇIN N 3 Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Akademisi, Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Fakültesi, Fakültesi, Ankara / Türkiye

1-2-3

Öz: Giriş: Görev sırasında, belrl araç sürücülernn can ve mal güvenlğn tehlkeye sokmamak şartı le trafk kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamaları olarak tanımlanan geçş üünlüğüne sahp ambulansların, görevler sırasında neden olduğu kazalardan sıklıkla trafğn dğer üyeler ve yayalar etklenmektedr. Ayrıca sağlık kuruluşuna yetştrlmes gereken haaların ve kazazedelern de hayatı tehlkeye grmektedr. Ambulans sürücülernn kuralları hlal etmelerne neden olablen “geçş hakkı” veya “geçş üünlüğü” düşünceler, kazaların oluşumunda öneml br etkendr. Ayrıca ambulanslardak uyarıcı semlernn acl olgular dışında kullanılması, trafktek sürücülerde an reaksyonlar oluşturarak, kazalarda artışa neden olablmektedr. Amaç: Bu araştırmada, Türkye genelnde 2013 le 2016 yılları arasında şehr dışında meydana gelen ambulansların karıştığı 148 trafk kazasını analz ederek lşkl faktörler tanımlamayı ve ambulans kazalarından kaynaklanan ölüm ve yaralanmaları azaltacak önerlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Kapsam: Bu çalışmada Türkye genelnde şehr dışında, 2013-2016 yılları arasında ambulansların karıştığı trafk kazaları kolluk tarafından tutulan trafk kazası tespt tutanakları üzernden ncelenerek analz edlmştr. Şehr çnde meydana gelen am bulans kazaları kazaları bu araştırmanın kapsamı kapsamı dışındadır. dışındadır. Sınırlılıklar: Bu çalışma Türkye genelnde kolluk tarafından tutulan 2013 le 2016 yılları arasında şehr dışında meydana gelen 146 ambulans kazasına at trafk kazası tespt tutanaklarındak blglerle sınırlıdır sınırlıdır.. Yöntem: 2013 le 2016 yılları arasında şehr dışında meydana gelen ambulans kazalarına lşkn kaza verlern analz etmek amacıyla ver madenclğ yöntem kullanılmıştır. Yıllardır brçok blmsel araştırmada kullanılan br teknk olan Ver Madenclğ, büyük ver tabanlarındak verler analz ederek, kullanışlı örnekler tanımlayablmektedr. Ver Ver madenclğ modellernden br olan brlktelk kuralları; büyük ver kümeler arasında brlktelk davranışlarını bulmaya yaramaktadır. Kazaları analz etmek çn de uygun br model olan brlktelk kuralları, ver yığınları çndek blnmeyen lşkler açığa çıkararak, kazaların azaltılması çn alınacak tedbrler konusunda karar verme ve öngörü çn temel teşkl edecek sonuçlar sağlayablmektedr sağlayablmektedr.. Bulgular: İncelenen 146 ambulans kazasının 2’s (% 1,351) ölümlü, 144’ü (% 98,649) se yaralamalıdır. Bu kazalarda 1’ sürücü, 1’ yolcu olmak üzere k kş hayatını kaybetmş, 395 kş se yaralanmıştır. Yaralanan 395 kşnn; 258’ yolcu, 130’u sürücü ve 7’s ’s yayadır yayadır.. Ambulans kazalarının % 73,649’u yolun kavşak olmayan kesmnde meydana gelmştr. Ayrıca % 52,027’s vraj olmayan düz yollarda, % 47,973’ü se vrajlarda meydana gelmştr. Araç sayıları açısından kazalar ncelendğnde % 50,676’sı tek araçlı, % 47,297’s k araçlıdır. Yan ambulans kazalarının yarınsından braz fazlası ambulansların devrlmes, savrulması, takla atması, yoldan çıkması, yayaya veya br csme çarpması şeklnde tek taraı meydana gelmştr. Kazaya karışan şoförlern eğtm durumları ncelendğnde % 41,216 le lse mezunların lk sırada olduğu görülmektedr. % 21,622’snn eğtm durumu belrsz, % 16,216’s ’sının ının se yüksekokuldur yüksekokuldur.. Kazaların oluş şekllerne bakıldığında se, % 28,378’nn yandan çarpma, % 25,676’nn yoldan çıkma, % 14,865’nn devrlme, savrulma, takla atma şeklnde meydana geldğ anlaşılmaktadır anlaşılmaktadır.. Sonuç: Kaza sonrası kurtarma zn62

SÖZEL SUNUMLAR

crnn en öneml halkası olan ambulansların yaralıları en kısa sürede ve güvenl br şeklde sağlık kuruluşuna götürmes enmektedr. Çünkü trafk kazasına bağlı ölümlern öneml br kısmı kaza sonrası haaneye nakl sırasında ve sonrasında meydana gelmektedr. Nakl süresnn kısaltılmasının trafk kazalarına bağlı ölümler cdd oranda azaltacağı blnmektedr. Ancak bu nakl esnasında ambulansların kazaya karışması, yaralıların hayatını tehlkeye attığı gb yen yaralanma ve ölümlere de sebep olablmektedr. Tüm nsanlık yaşamını ve sağlığını etkleyen br halk sağlığı problem olan trafk kazalarındak ölümlernn azaltılmasında öneml rolü olan ambulansların, güvenl br şeklde ntkal çok önemldr. Kazaların ncelenmesnde dkkat çeken hususlardan br, ambulans kazalarının yarısının tek taraı meydana gelmş olmasıdır. Devrlme, savrulma, takla atma, yoldan çıkma, yayaya veya br csme çarpma şeklnde meydana gelen tek taraı kazalarda genellkle sürücü kusuru olduğu düşünülmektedr. Ambulans sürücülernn eğtmler, şoförlük tecrübeler, yaşları ve kşsel özellkler önem kazanmaktadır kazanmaktadır..

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Ambulans, Trafk Kazası, Geçş Üünlüğü

63

SÖZEL SUNUMLAR

KLİNİK HEMŞİRELERİN ALT ALT EKSTREMİTELERDE GELİŞEBİLECEK VARİSLERDEN VARİSLERDEN KORUNMA YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ

Hamdiy Ham diyee Arda Arda SÜRÜ SÜRÜCÜ CÜ 1 , Altu Altun n BAKSİ BAKSİ 2 , Sultan Sultan EREK EREK 3 , Emine Emine AVCI AVCI 4 Bölümü , Diyarbakır / Türkiye Dicle Üniversitesi, Atatürk Sağlık Yüksek Sağlık Yüksek Okulu, Okulu, Hemşirelik Bölümü

1-2-3-4

Öz: Giriş: Vars oluşturan temel patoloj venöz basınçta artışı, yan venöz hpertansyondur. Bu hpertansyon venlerdek bulunan kapakların yetmezlğ, venlerdek tıkanıklık veya bunların kombnasyonundan oluşur. Vars rsk faktörler arasında genetk yatkınlık, uzun süre ayakta kalma, geçrlmş tromboebt ve alt extremte travmaları, obeste ve gebelk sayılablr. Hemşreler mesleklern özver le uygularken, şe bağlı ve çalışma çevresnden kaynaklanan mekank travmalar, fzksel, kmyasal, byolojk ve pskolojk/sosyal zararlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu zararlara bağlı olarak ortaya çıkan bazı sağlık yakınmaları ş vermn düşürmekte, kurumun ekonomk kaybına, kazaların artmasına ve hemşrenn bakım verdğ kşlern doğrudan rsk altında kalmasına neden olmaktadır. Lteratürde hemşrelern baş ağrısı, sırt-eklem-bel ağrısı, mde şkayetler, yorgunluk, uykusuzluk, vars, anksyete, res, menruasyon bozukluğu ve yüksek tansyon gb sağlık yakınmaları olduğu belrtlmektedr. Lteratürde hemşrelern yarısından fazlasının vars şkayet olduğu bulunmuştur.. Dğer br araştırmada, hemşrelk bakım ve uygulamaları sırasında oluşan şkayetlere konulan bulunmuştur tanılar değerlendrldğnde, brnc sırada dskal hern, knc sırada se vars yer almıştır. Amaç: Bu çalışmanın amacı klnk hemşrelern alt ekremtelerde gelşeblecek varslerden korunma yöntemlernn ncelenmesdr. Kapsam: Y Yapılan apılan çalışmanın evrenn Derk lçesnde ye alan knc basamak haane oluşturmuştur. oluşturmuştur. Çalışmada örneklem belrlemede örneklem belrlemede herhang br yönteme gdlmemş haanede çalışan tüm hemşrelere ulaşılması hedeenmştr hedeenmştr.. Sınırlılıklar: Araştırmanın yüksek malyet ve zaman gerektrdğnden araştırma sadece Mardn’ne bağlı Derk lçesnde knc basamak haanede çalışan hemşreler le sınırlandırılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı br araştırmadır araştırmadır.. Mardn’nn Derk lçesnde knc basamak br haanede yürütülmüştür yürütülmüştür.. Verler, Verler, Ver toplamada hemşrelern sosyo-de15 Şubat– 5 Mart 2018 tarhler arasında 100 hemşreden toplanmıştır. Ver mografk, vars rsk faktörler ve varen korunma yöntemlern çeren “tanıtıcı blgler formu” kullanılmıştır. Araştırma verler atksel yazılım programı kullanılarak sayı, yüzde, ortalama, k kare ve korelasyon analz le değerlendrlmştr. Çalışmanın yürütüldüğü kurumdan yazılı zn ve çalışmaya katılan hemşrelerden onam alınmıştır alınmıştır.. Bulgular: Hemşrelern %62’s kadın ve %81’ ünverste mezunudur. Hemşrelern yaş ortalaması 31.90 (±6.68), BKI ortalaması 22.79 (±3.85), günlük ayakta kalma süres 11.98 (±4.26) ve oturur pozsyonda kaldıkları süre 5.19 (±3.04) saattr. Hemşrelern % 76’sı bacaklarında vars belrtler olduğunu, %30’u varslern yaşam kaltesn ve % 29’u klnkte çalışmalarını az ve %37’s beden majını çok etkledğn belrtmştr. Hemşrelern Hemşrelern %85’ varen korunmak çn koruyucu yöntem kullandığını ve yöntemler arasında lk sırada %22’s ayak-bacak elevasyonu uyguladığını fade etmştr. Vars Vars gelşmnde öneml olablecek rsk faktörlerne bakıldığında; cnsyet, eğtm, ekonomk durum, alkol/sgara kullanımı, fzksel aktvte, yağdan az lften zengn dyet, çalışılan klnk, görev, çalışma saat, alesnde vars öyküsü bulunma, yaş, BKI, günlük günlük ayakta ve oturur pozsyonda kalınılan süre gb değşkenlern atksel açıdan anlamlı olmadığı saptanmıştır 64

SÖZEL SUNUMLAR

(p>0.05). Bununla brlkte hemşrelerde gebelk öyküsünün var olması atksel olarak anlamlı br rsk faktörü ken, vars olan haaların atksel olarak anlamlı düzeyde varen korunma yöntemlern daha çok kullandığı bulunmuştur (p<0.05). Sonuç: Hemşrelern yarısından fazlasında vars belrtler olduğu, dörtte br varslern yaşam kaltesn ve ş hayatını az etkledğ ve beden majını çok etkledğn fade etmştr. VaVars oluşumunda rsk faktörü olablecek bazı değşkenler açısından ncelendğnde; cnsyet, eğtm, ekonomk durum, alkol/sgara kullanımı, fzksel aktvte, yağdan az lften zengn dyet, çalışılan klnk, görev, çalışma saat, alesnde vars öyküsü bulunma, bulunma, yaş, BKI, günlük ayakta ayakta ve oturur pozsyonda kalınılan süre süre gb faktörlern rsk oluşturmadığı bulunmuştur. Hemşrelern neredeyse tümünün varen korunmak çn herhang br yöntem kullandığı belrlenmştr. Ancak hemşrelern varsler gelştkten sonra önleyc yöntemler kullanmaya çalıştıkları bulunmuştur. Varsler gelşmeden önce koruyucu önlemlern alınması çn hzmet ç eğtmlern planlanması ve uygulanması önerlmektedr. önerlmektedr. Hemşre,, Vars, Vars, Ayakta Durma, Durma , Venöz Venöz Yetmezlk Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Hemşre

65

SÖZEL SUNUMLAR

ELEKTRİK TRAFO MERKEZLERİNDE BAKIM VE ONARIM İŞLERİ ESNASINDA GERÇEKLEŞEN ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARIN OLAY YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Mehmet Meh met ZİLE ZİLE Mersin Üniversitesi, Erdemli UTİYO Erdemli UTİYO Bölümü , Mersin / Türkiye

Öz: Giriş: Sanayleşme le brlkte artan enerj htyacıyla transformatör dağıtım tesslernn de kapasteler artırılmaktadır. Teknolojk gelşmelern br netces olarak güvenlk htyacı da buna doğru orantılı olarak gderek artmaktadır. Ülkemzde elektrk trafo merkezlernde bakım ve onarım şlernde gerçekleşen ölümlü ş kazalarında br artış gözlemlenmektedr. Trafo bakım ve onarımında çalışanların karşı karşıya kaldıkları brçok rsk bulunmaktadır. Bunlar ölümle sonuçlanan elektrğe kapılma rsk, an patlama rsk ve yangın rskdr. Güç trafoları, şletme sırasında ortam sıcaklığı ve çeklen şletme akımından dolayı ısınır. Güç trafolarının maksmum akımın üzerndek akımlarda yüklenmes ve ortam sıcaklığının artması, yağ le sargılarda aşırı ısınmaya sebep olacağından yalıtkanlıklarda bozulmalar meydana gelr. Bu da ölümlü ş kazalarına sebebyet vermektedr. Amaç: Y Yapılan apılan bu araştırma le adl vaka olarak adlyeye ntkal eden ölümle sonuçlanan bu tür ş kazaları analz edlp kusurların neler olduğu tespt edlerek, bu kazaların oluşmasını engellemek çn neler yapılması gerektğ amaçlanmaktadır amaçlanmaktadır.. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evren 2003 le 2017 yılları arasında Ankara, Adana ve Mersn İller’nde meydana gelen ölümle sonuçlanan trafo bakım ve onarım şlernde gerçekleşen ş kazaları oluşturmaktadır oluşturmaktadır.. Sınırlılıklar: Araştırma yüksek zaman ve malyet gerektrdğnden Ankara, Mersn ve Adana llerndek trafo bakım ve onarım ş kazaları le sınırlandırılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı tptek araştırmanın verler 2003 le 2017 yılları arasında Ankara, Adana ve Mersn İller’nde meydana gelen ölümle sonuçlanan trafo bakım ve onarım şlernde gerçekleşen ş kazaları gözlemsel ve kayıt nceleme yöntemler uygulanarak toplanmıştır toplanmıştır.. Bulgular: Y Yapılan apılan bu çalışmayla, trafo merkezlerndek bakım ve onarım şlernde, elektrk kapılmalarına karşı uygun kşsel koruyucu donanımlar kullanılması hayat derecede öneml olduğu tespt edlmştr. Eldven, baret, zole ayakkabı, zole halı, zole tabure ve anka gb kşsel koruyucu donanımlar elektrk akımının etklerne karşı vücudun tamamını veya br bölümünü korumak çn tasarlanmış ve aynı zamanda öngörülen en olumsuz koşullar altında kullanıcının maruz kalableceğ voltajlara karşı yeterl br şeklde yalıtılmış olmalıdır. Kşsel koruyucu donanımlar ve dğer elemanlar, ölçülen değern her koşulda tolerans eşk değerne karşılık gelen azam zn verlen değern altında olacak şeklde seçlmel veya tasarlanmalıdır. Trafo merkezlerndek arıza ve bakım şlerne başlamadan önce, bütün gerlmler keslmel, tekrar gerlm verlmes önlenmel, çalışılacak yerde gerlm olmadığı kontrol edlmel, gerlml bölgelere yalıtım yapılmalı ve trafonun prmer/sekonder bağlantıları sökülmeldr. Trafo termnaller brkeblecek yüklenmelere karşı topraklanarak elektrk enerjs boşaltılmalıdır. boşaltılmalıdır. Trafo tankı topraklanmalıdır. topraklanmalıdır. Çünkü herhang br gerlm tehlkes anında tankın toprağa bağlı olmaması durumunda kescler koruma görevn yapmaması sebebyle çalışanlar elektrk tehlkesne maruz kalablmektedr. Çalışma bölgesne yakın bölgesne yakın elektrk enerjl br sem bulunmamalıdır. Yağışlı havalarda 0 °C’nn altında %65 nemn üünde trafo çalışmaları yapılmamalıdır. Trafo ss66

SÖZEL SUNUMLAR

temnn havayla temas eden zolel ve bağlantı yerler temz olmasına dkkat edlmeldr. Br transformatörün yağ sevyesnn kontrolünde kbrt ve benzer alevl aydınlatma araçları kullanılmamalıdır. İşletmede çalışan güç trafoları ve reaktörler gb teçhzatlarla yağ depolanan tanklarda herhang br nedenle araştırma yapmak gerektğnde yağın boşaltılması, tank çersndek havanın srküle edlmes, gaz maskes takılması gb gerekl emnyet tedbrler alınmadan tank çersne grlmemel ve teçhzat üzernde kaynak yapılmamalıdır. Gerlm kesmek mümkün olmayan hallerde sgorta değştrmek zorunda kalınırsa, sgorta değştrme pens, baret, zole eldven, zole tabure veya zole halı kullanılmalıdır. İşaret, bayrak, ama, plaka, tehlke uyarı bandı, levha, güvenlk kartları ve benzer güvenlk malzemeler le, kısa devre ve topraklama tertbatı kaldırılmadan tessat gerlm altına alınmamalıdır. Adl vaka olarak adlyeye ntkal eden bu ş kazalarında ş sağlığı ve güvenlğ açısından gerekl tedbrlern alınmadığı anlaşılmaktadır. Yaşanan bu ş kazaları br ülke gerçeğ olarak karşımızda çözülmes gereken br sorun olarak durmakta, uzman kşlerce güvenlğ ve denetm yapılmayan trafo merkezler bu ş kazalarına davetye çıkarttığı anlaşılmaktadır. Sonuç: Trafo merkezlernde bakım ve onarım esnasında oluşan bu ş kazaları öneml oranda çok cdd sonuçlar çeren ş kazalarındandır. kazalarındandır. Ülkemzde son on yılda ş sağlığı ve güvenlğne gereken önem verlmesne rağmen, yetkllere bldrlen bu ş kazalarında herYapılan bu çalışmayla bakım ve onarım esnasında oluşan bu ş kazaları hang br azalma olmadığı görülmüştür . Yapılan sebepler ve yapılması gereken önlemler üzerne odaklanılmaktadır. Bu ş kazalarında sıklıkla tespt edlen güvenlk sorununun blnçl ve blnçsz nsan hatasından kaynaklandığı belrlenmştr. Yapılan Yapılan bu çalışmayla, bakım ve onarım esnasında esnasında oluşan rskler hakkında hakkında yen blgler ortaya koyulmuştur koyulmuştur.. Ankara, Mersn Mersn ve Adana İlnde meydana gelen bu ş kazaları ncelenerek, bu ş kazaların sebepler kmlern ne oranda kusurlu olduğu saptanmıştır.. Bu tür ş kazaları oluşmasını engellemek çn trafo merkez bakım ve onarım şlernde çalışanlara saptanmıştır kşsel koruyucu donanım malatında bütün vücudu kaplayan tulum şeklnde br kşsel koruyucu donanım yapılması gerektğ şeklnde önerler sunulmuştur. sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Trafo Bakım ve Onarım Kazaları, İş Kaza Analz, Kaza Kusur Oranları Notu: Bu çalışma adliye savcılıklarında 2003 ile 2017 yılları arasında keşierde raYazar Notu keşierde yazılan yazılan bilirkişi ra . porlarından türetilmiştir

67

SÖZEL SUNUMLAR

ADLİ VAKA OLARAK ADLİYEYE İNTİKAL EDEN ÖLÜMLÜ KAYNAK ESNASINDA OLUŞAN İŞ KAZALARIN OLA OLAY Y YERİNDE ANALİZİ, KUSURLULARIN VE KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİ VE YAPILMASI YAPILMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Mehmet Mehm et ZİLE ZİLE Mersin Üniversitesi, Erdemli UTİYO Bölümü, Mersin / Türkiye

Öz: Giriş: Ülkemzde kaynak şler ve kaynakçılık şler kapsamında bulunan dğer şler ve bu şlerde çalışan sayıları her geçen gün artmaktadır. Buna bağlı olarak kaynak çalışmalarında yaşanan ş kazaları da artmaktadır. SGK tarafından yapılan atklere göre ülkemzde kaynak çalışmalarında çalı şmalarında yaşanan ş kazaları ve meslek hastalıkları artmıştır. Kaynakçılık Kaynakçılık en tehlkel meslek dallarından brdr. Kaynak mesleğnde çalışanların karşı karşıya kaldıkları brçok rsk bulunmaktadır. Bunlar ölümle sonuçlanan yangın rsk, an patlama rsk, elektrğe çarpılma rskdr. Yaralanma sonuçlananlar, göz yaralanma rsk, yanık rsk, taşlama şlernden kaynaklı rsk, çekçleme ve darbel çalışmalardan kaynaklı rsk ve yüksekte yapılan çalışma rskdr. Meslek haalığıyla sonuçlanan rskler se zararlı ışınlar rsk, kaynak çubuklarından çıkan zehrl kmyasalların oluşturduğu rsk, elektromanyetk alan rsk, ergonomk zorlanma rsk, gürültü rsk ve kapalı ortamda çalışma rsk olarak fade edleblr. Amaç: Yapılan bu araştırma le adl vaka olarak adlyeye ntkal eden ölümle sonuçlanan bu tür ş kazaları analz edlp kusurların neler olduğu tespt edlerek, bu kazaların oluşmasını engellemek çn neler yapılması gerektğ amaçlanmaktadır amaçlanmaktadır.. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evren 2013 le 2017 yılları arasında Adana ve Mersn İller’nde meydana gelen ölümle sonuçlanan kaynak şlem esnasındak ş kazaları oluşturmaktadır. Sınırlılıklar: Araştırma yüksek zaman ve malyet gerektrdğnden Mersn ve Adana llerndek ş kazaları le sınırlandırılmıştır sınırlandırılmıştır.. Yöntem: Tan Tanımlayıcı ımlayıcı tptek araştırmanın verler 2013 le 2017 yılları arasında Adana ve Mersn İller’nde meydana gelen ölümle sonuçlanan kaynak  şlem esnasındak ş kazaları gözlemsel ve kayıt nceleme yöntemler uygulanarak toplanmıştır. toplanmıştır. Bulgular: Br metal şleme tessnde, ark kaynağından çalışanların elektrğe çarpıldığı br ş kazası meydana gelmştr. Olay yernde yapılan ncelemelerden, makne boşta çalışırken bakımsız bakımsız kaynak maknes ve ve spral taşlarının kullanılması kullanılması ve bu elemanların bakım ve tamrler esnasında enerj le rtbatının keslmemes esnasında, topraklama hattının veya bağlantısının olmaması sebebyle şebeke gerlmnn yanlışlıkla ş parçasına bağlanılması netcesnde çalışanların elektrğe çarpıldığı ölümlü ş kazası meydana geldğ tespt edlmştr. Kaynak şlemler esnasında ortamda olablecek yanıcı tozlar ve yanıcı gazlar oksjen mktarına bağlı oluşan kıvılcımlar nedenyle br rmk un t essnde patlamayla ölümlü ş kazası meydana geldğ tespt edlmştr. Kaynak ortamında bulunan endüryel tüplern sıcak ortamlarda bulunarak genleşmes sonucu br muz sarartma tessnde tessnde patlayarak ölümlü ş kazasına sebebyet sebebyet verdğ anlaşılmaktadır.. Elektrk ark kaynağında sıcaklık 4000⁰C’ ye ulaşmaktadır. şılmaktadır ulaşmaktadır. Kaynakla kesme veya ısıtma esnasında yüksek alev ve ısı oluştuğu, oluşan bu yüksek ark ve aleve temas esnasında cdd yanıklı ölümlü ş kazası meydana geldğ tespt edlmştr. Taşlama ve kesme şlemler esnasında aşındırılan yüzeylerden kalkan parçaların fırlaması sonucunda yüksek oranda göz yaralanmalarına neden olduğu ve aynı zamanda fırlayan sıcak parçacıkların yangına neden olduğu ş kazaları tespt edlmştr. Kaynak elemanlarında yalıtkan bozuklukları 68

SÖZEL SUNUMLAR

ve çalışılan ortamın ıslak olması da bu ş kazalarına sebebyet vermektedr. Kaynak esnasında, % 50 kızıl ötes ışınlar, % 40 parlak, % 10 morötes ışınlar oluşmaktadır. Kızılötes ışınlar, gözlerde kum hssne, mercek ve korneada hasara, derde yanıklara, parlak görünen ışınlar Işık res, yorgunluk ve mde bulantısına, morötes ışınlar gözlerde görüş bulanıklığı, gözlerde katarakt kornea ve re hasara, der altında su toplanmasına neden olan cdd yanıklara neden olduğu anlaşılmıştır. Adl vaka olarak adlyeye ntkal eden bu ş kazalarında ş sağlığı ve güvenlğ açısından gerekl tedbrlern alınmadığı anlaşılmaktadır. Yaşanan bu ş kazaları br ülke gerçeğ olarak karşımızda çözülmes gereken br sorun olarak durmakta, uzman kşlerce güvenlğ ve denetm yapılmayan ş yerler bu ş kazalarına davetye çıkarttığı anlaşılmaktadır. Sonuç: Kaynak şlem esnasında oluşan bu ş kazaları öneml oranda çok cdd sonuçlar çeren ş kazalarındandır. Ülkemzde son on yılda ş sağlığı ve güvenlğne gereken önem verlmesne rağmen, yetkllere bldrlen bu ş kazalarında herhang br azalma olmadığı görülmüştür. Yapılan Yapılan bu çalışmayla kaynak şlem esnasında oluşan bu ş kazaları sebepler ve yapılması gereken önlemler üzerne odaklanılmaktadır. Bu ş kazalarında sıklıkla tespt edlen güvenlk sorununun blnçl ve blnçsz nsan hatasından kaynaklandığı belrlenmştr. Yapılan Yapılan bu çalışmayla, kaynak şlem esnasında oluşan rskler hakkında yen blgler ortaya koyulmuştur. Mersn ve Adana İlnde meydana gelen bu ş kazaları ncelenerek, bu ş kazaların sebepler kmlern ne oranda kusurlu olduğu saptanmış ve bu tür ş kazaları oluşmasını engellemek çn kaynak maknes malatında boşta çalışmada enerjsn kesen ve ıslak zemnde çalışmayı kendlğnden engelleyen kaynak maknelernn yapılması gerektğ şeklnde önerler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Kaynak Sebepl Kazalar, İş Kaza Analz, Kaza Kusur Oranları Notu: Bu çalışma adliye savcılıklarında 2003 ile 2017 yılları arasında Yazar Notu arasında yazılan yazılan bilirkişi bilirkişi raporlarından raporlarından . türetilmiştir

69

SÖZEL SUNUMLAR

OFİS ÇALIŞANLARININ ÇALIŞMA ORTAMLARININ ORTAMLARININ FİZİKSEL VE ERGONOMİK RİSK Rİ SK ETMENLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Melike Mel ike GÖKK GÖKKA AYA B Sınıfı Sınıfı İş İş Güvenliği Güvenliği Uzmanı, Uzmanı, Türkiye

Öz: Giriş: İş Sağlığı ve Güvenlğ le lgl mevcut yasal düzenlemelern temel amacı çalışanları, çalışma ortamının olumsuz etklernden korumak, çalışma koşullarını yleştrmek ve mevcut rskler kaynağından yok edlmesn veya en aza nmesn sağlamaktır sağlamaktır.. Ofsler genel olarak az tehlkel sınıfa grmektedr. Ofs ortamındak meslek haalıkları ve ş kazaları maden, nşaat ve metal sektöründek meslek haalıkları ve ş kazalarına oranla daha düşük olması lgnn bu yöne kaymasını azaltmaktadır. Ancak ş kazalarının büyük ya da küçük olması değl nsan sağlığının her sektörde temel alınması gerekmektedr. Ofs ortamının; çalışanların sağlığı, güvenlğ ve vermllğne etks oldukça önemldr. Ofs ortamında sağlık ve güvenlk açısından çeştl tehlkeler bulunablmektedr. Bu tehlkeler, çalışanlar bakımından rsk oluşturablmektedr. Ofs ortamında rsk oluşturablecek fzksel ve ergonomk etmenler; gürültü, aydınlatma, termal konfor şartları, uygun olmayan duruş bçm, kötü eşya dzaynı vd. olarak görülmektedr. Amaç: Bu çalışmada, ofs çalışanlarının, çalışma ortamlarına lşkn fzksel ve ergonomk rsk etmenlerne yönelk algılarının tespt edlmes amaçlanmıştır. Ayrıca, bu algıların; cnsyet, yaş, meden durum, öğrenm düzey, hzmet süres, özel ve kamuda kamuda çalışma durumu ve kronk rahatsızlık değşkenlerne göre anlamlı farklılık durumlarının ortaya çıkarılması da hedeenmştr. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn, Malatya lnde bulunan bazı kamu ve özel sektör kurum/kuruluşlarında çalışan ofs çalışanları oluşturmaktadır. Sınırlılıklar: Araştırma, Malatya lnde bulunan 5 kamu ve 10 özel sektör kurum/ kuruluşunda çalışan 120 ofs çalışanı ve araştırmacının madd mkânları le sınırlandırılmıştır. Yöntem: Araştırma betmsel tarama ve nedensel karşılaştırma modeller temel alınarak oluşturulmuştur.. Ver oluşturulmuştur Ver toplama aracı olarak Malatya l çersnde 5 kamu (nKamu=60) ve 10 özel sektör (nÖzel=60) kuruluş/kurumlarında görev yapan gönüllü çalışanlara (N= 120), araştırmacı tarafından uzman görüşler alınarak gelştrlen Fzksel-Ergonomk Rsk Etmenler Anket (FERA) uygulanmıştır. Bu anket, beşl lkert tpnde, 19 maddeden oluşan br yapıda olmakla beraber, anketn öncesnde kşsel blglerden oluşan 6 maddelk br bölüm de bulunmaktadır bulunmaktadır.. Anket formları, çalışanlara elden ve yüz yüze görüşme şeklnde yapılmıştır. Katılımcıların tamamı random (tesadüf) yöntemle seçlmştr. Ver analz sürecnde, öncelkle araştırmadan elde edlen verler SPSS 24 atk programına şlenmştr. Anket toplam puanları oluşturulmuş, artmetk ortalamalar üzernden çalışan algıları betmlenmştr. Bu amaçla, artmetk ortalamaların yorumlanması çn puanlar soru sayısına bölünmüş, 1.00 < X <5.00 genşlğ temel alınarak puan düzeyler yorumlanmıştır yorumlanmıştır.. Bu aşamadan sonra, verlern normallk analzler çn Kolmogorov-Smrnov (K-S) te ve çarpıklık-basıklık değerler le normal dağılım eğrler ncelenmştr. Yapılan analz şlemler netcesnde parametrk atk teknkler uygulanmasında karar kılınmıştır. Bu amaçla; bağımsız gruplar t -te, -te, Levene te, tek yönlü varyans analz (ANOVA), (ANOVA), Schee te t e gerçekleştrlmştr. Etk büyüklüklernn tespt edlmes çn Cohen’s d ( ( t t-te) - te) ve omega squared ω² (tek yönlü varyans analz) değerler tespt edlmştr. Bulgular: Araştırmanın demogra70

SÖZEL SUNUMLAR

fk özellklerne göre; ankete katılanların % 49,2 snn kadın, % 40,8 nn erkek olduğu, en yüksek yaş aralığının %30,8 le 29-34 yaş olduğu, en yüksek öğrenm durumunun % 42,5 le lsans mezunu olduğu ve %76,7 snn kronk rahatsızlığının bulunmadığı saptanmıştır. Ofs çalışanlarının, FERA puanlarının artmetk ortalamasının 3.37 olduğu ve buradan hareketle ofs çalışanlarının “Katılıyorum ( 4)” düzeynde yer aldıkları tespt edlmştr. En yüksek değerlere sahp maddelern; çalışma ortamının aydınlatmasının, havalandırmasının ve ısısının yeterllğ, blgsayar masası, fare ve klavyenn asgar gereklere uygunluğu konularında olduğu saptanmıştır. saptanmıştır. En düşük değerlere sahp maddelern se ayak deeğ bulunmaması, ayağa kalkmadan sürekl masada bulunmak ve çalışma saatnde kas-skelet ağrıları kapsamında rahatsızlıklar yaşamak hususlarına yönelk maddeler oldukları bulgularına ulaşılmıştır. Ofs çalışanlarının kşsel blglerne göre fzksel ve ergonomk rsk algılarına yönelk sadece özel veya kamuda çalışma durumuna göre FERA puanlarında anlamlı farklılık olduğu belrlenmştr. Özel sektörde görev yapanların, kamuda görev yapan ofs çalışanlarına göre puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. saptanmıştır. Dğer br anlatımla kamuya göre özel sektör grubunda yer alan ofs çalışanlarının, çalışma ortamlarında fzksel ve ergonomk rsk etmenlernn daha düşük olduğunu düşündükler söyleneblr. Etk büyüklüğü düzeynn (Cohen’ (Cohen’ss d =. =.04) se orta düzeye yakın olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Sonuç: Bu araştırmada ofs ortamlarının, gürültü, havalandırma, aydınlatma, ısı yönünden yeterl yönünden yeterl olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna laveten çalışanların yapısına uygun ergonomk düzenleme le güvenl br çalışma ortamı sağlandığı takdrde, fzksel ve ergonomk rsk etmenler kaynağından yok edlmş ve ya en aza ndrlmş olacaktır. Ayrıca ankete katılanların ş güvenlğ ve ergonom blg düzeylernn orta düzeyde olduğu tespt edlmş, çalışanların ş güvenlğ ve ofs ergonoms eğtmler le deeklenmes önerlmektedr. önerlmektedr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Ofs, Çalışma Ortamı, Ergonom, Fzksel Etmenler, İş Sağlığı ve Güvenlğ

71

SÖZEL SUNUMLAR

EĞİTİM SEKTÖRÜNDE RİSK Rİ SK ANALİZİ: BİR VAKIF VAKIF ÜNİVERSİTESİ UYGULAMASI

Mesut Mes ut ULU Koruma ve Güvenlik Bölümü Bölümü , İş Sağlığı Beykent Üniversitesi, Beykent Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu, Mülkiyet Koruma İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Programı, İanbul / Türkiye

Öz: Giriş: İş sağlığı ve ş güvenlğ, çalışma ortamında yaşanablecek ş kazası, sağlık sorunları, meslek haalıkları, çeştl rskler çn önceden önlem alarak çalışanların yaşamını ve sağlığını korumayı amaçlamaktadır. İnsanın çalıştığı her ortamda, rsk de söz konusudur. Her ne kadar güvence semler eksksz uygulansa da nsan faktörü söz konusu olduğunda başarı oranı olumsuz yönde etklenecektr. Bunun çn se eğtm şarttır ve yaşam tarzı değştrlmeldr. İnsan kaynakları bu bağlamda öneml br role sahptr. İş sağlığı ve güvenlğ çeştl kanun ve prosedürlere bağlı olmakla beraber başarı le uygulanması çn süreçlern yleştrlmes ve yalınlaştırılması gerekmektedr. Bu kapsamda yapılacak olan rsk yönetm ve değerlendrme faalyetler ş yernde ortaya çıkablecek can ve mal kayıplarının en aza ndrlmesnn en y yoludur. Bu nedenle rsk analz, meslek haalıkları ve ş kazalarını oluşturan nedenler çn doğru ve geçerl blgler elde ederek tehlke ve rskn oluşablmesn engelleyecektr. Bu bağlamda çok y br şeklde rsk yönetm ve değerlendrmes yapılması gerekldr gerekldr.. Amaç: Br vakıf ünverstesnde rsk değerlendrmes ve yönetm yapılarak, mevcut durumun ş sağlığı ve güvenlğ açısından ncelenmes ve var olan rskler en aza ndrecek önlem ve tedbrlern uygulanmasını gerçekleştrmektr gerçekleştrmektr.. Çalışmada ayrıca rsk analz uygulaması le ş kazaları ve meslek haalıklarını en aza ndrmek amaçlanmıştır. Kapsam: Uygulama (rsk analz) eğtm sektöründe faalyette olan br vakıf ünverstesnde gerçekleşmştr. Ünverste de sosyal tessler, derslkler, laboratuvarlar, atölyeler ve benzer uygulama alanları bulunmaktadır. Bu kapsamda ortaya çıkablecek br rsk hem ünverste de çalışan kşy hem de öğrency etkleyecektr. Sınırlılıklar: Uygulamanın yapıldığı ünverste de farklı yerleşkeler bulunduğundan dolayı tek br yerleşkede bulunan eğtm bnası çn rsk analz yapılarak sınırlandırılmıştır. Yöntem: Rsk yönetm ve değerlendrlme sürecnn etkn olablmes ve sonuçların sayısal değerlerle fade edleblmes çn kanttatf br yöntem olan Fne - Knney Rsk analz metodolojs kullanarak yapılmıştır. Fne - Knney Metodolojsnn üç temel bleşen vardır. Bu bleşenler, htmal (zarar veya hasarın gerçekleşme olasılığı), şddet (sonuçların dereces), frekans (tehlkenn görülme sıklığı)’dır. Rsk skoru bu üç bleşenn çarpılması le elde edlr. Rsk skoru (R=İ x F x D) olarak hesaplanır. İ= İhtmal (0,2-10 arasında br değer), F= Frekans (0,5değer) olarak belrlenmştr. belrlenmştr. Rsk skoru 10 arasında br değer), D = Sonuçların dereces (1-100 arasında br değer) hesaplandıktan sonra Fne - Knney rsk düzeyne göre karar ve eylem se R <20 <20 kabul edleblr rsk (Acl tedbr gerekmeyen durum), 2070 >70 kesn rsk (aksyon planına alınmalı), 70200 >200 öneml rsk (dkkatl (dkkatl zlenmel ve planlanarak gderlmel), 200400 >400 yüksek rsk (kısa vadel plana alınarak gderlmel), R >400 >400 çok yüksek rsk (çalışma durdurulmalı ve önlem alınmalıdır) olarak tanımlamıştır. Bulgular: Fne-Knney metodolojs le yapılan rsk analz sonucunda 115 adet tehlke ve rsk belrlenmştr belrlenmştr.. Bu rsklern %7.8’ kabul edleblr rsk, %27.8’ kesn rsk, %27.8’ öneml rsk, %33.9’u yüksek rsk ve %2.6’sı çok yüksek rsk olarak gruplanmıştır.. Rskler en aza ndrmek çn eylem planı (önlem faalyetler) devreye konulmuştur. Sonuç: Bu gruplanmıştır 72

SÖZEL SUNUMLAR

bulgular doğrultusunda kabul edleblr rsk grubunda olan faalyetler / olaylar dışında her br faalyet / olay çn alınması gerekl önlem ve tedbrler belrlenmştr. Dğer taraftan ünverste çn çok yüksek rskl faalyetler saptanmış, eksklkler belrlenmştr. Rsk dereces yüksek olan faalyet / olaylar çn ünverstede aclen (kısa vadede) düşürülmes gerekl tehlkeler ve alınması gerekl tedbrler belrtlmştr. Daha sonra yapılan yleştrc ve düzeltc faalyetler le rsk skorları düşürülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenlğ, Rsk Analz, Fne-Knney Metodu, Ünverste

73

SÖZEL SUNUMLAR

ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN UZAKTAN EĞİTİM YÖNTEMİYLE YAPILMASININ YAPILMASININ ETKİNLİĞİ: SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Ahmet Ahm et Gökal Gökalpp KILIÇA KILIÇARSL RSLAN AN 1 , Metin Metin BAYRA BAYRAM M 2 Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sakarya / Türkiye

1-2

Öz: Hızla endürleşen dünyada, nsan ve şgücü odaklı çalışma hayatında “İş Sağlığı ve Güvenlğ” kavramının önem gderek artmaya devam etmektedr. Türkye’de 1946 yılında başlayan ş sağlığı ve güvenlğ çalışmaları 2002’den tbaren cdd br gelşm yaşamış, öneml atılımlar gerçekleştrmştr. 2000 yılında “İşç Sağlığı Dare Başkanlığı”, “İş Sağlığı ve Güvenlğ Genel Müdürlüğüne” dönüştürülerek lk adım atılmış, ş sağlığı ve güvenlğ alanında uluslararası ntelkte sözleşmeler mzalanmış ve 30 Hazran 2012’de “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu” yayımlanarak yürürlüğe grmştr. “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu” le ş sağlığı ve güvenlğ konusu lk kez müakl br kanunla ele alınmıştır. Bu kanunla Türkye’de çalışma hayatında yen br dönem başlatılarak bütün çalışanların şyerndek sağlık ve güvenlk şartları çok daha sağlam br altyapıya kavuşturulmuş, “korunmak” yerne “önlemek” anlayışı getrlmştr. Türkye’de ş sağlığı ve güvenlğnde yükümlülükler sadece ulusal mevzuatla değl; aynı zamanda ILO, WHO gb uluslararası kuruluşlar ve AB mevzuatının gerekllkleryle de yerne getrlmektedr. Bu kapsamda pek çok sözleşme mzalanarak ulusal mevzuatımıza yansıtılmıştır. Türkye’de ş sağlığı ve güvenlğnn sahada başarıyla uygulanmasında ve güvenlk kültürünün oluşturulmasında sosyal taraarın katkı ve deeğnn önem büyüktür. İş kazaları ve meslek haalıklarının önlenmes konusunda mevzuat ve denetm yanında ş sağlığı ve güvenlğ kültürünün gelştrlmes ve tüm topluma yaygınlaştırılması da üzernde hassasyetle durulması gereken öneml br konudur.. Yeterl konudur Yeterl oranda ş sağlığı ve güvenlğ blncne ulaşılabldğ ölçüde, kazasız ve haalıksız br çalışma hayatına ulaşmak mümkündür. Zra yasal olarak alınacak tedbrlern sınırı ne olursa olsun, o tedbrler uygulayacak olan nsandır. Tedbrlern Tedbrlern olumlu sonuç vermes, gerek çalışan gerekse şveren olarak tüm taraarın bu önlemlern gerekllğne, sağlıklı ve güvenl br çalışma hayatının ne şeklde sağlanableceğne lşkn blg, brkm sahb olması ve bu blgsn uygulamaya geçrmelerne bağlıdır. İşverenn ş sağlığı ve güvenlğn sağlamak ve sürdürmek amacıyla şyernn özellklern de dkkate alarak çalışanları ve çalışan temslclern blglendrmek amacıyla eğtmler düzenlemes gerekmektedr. gerekmektedr. Bu eğtmlerde, şyerne ve şn ntelğne uygun “özelleştrlmş” programlar gelştrlp uygulanablr. İşyerndek sağlık ve güvenlk rskler, bu rsklern doğurableceğ zararlar le önleme yöntemler çalışanlarla görüşülür ve güvenl çalışma lkeler, brncl düzeyde önleyc tedbrler le peryodk sağlık muayenelernn amacı ve gerekllkler açıklanır. Kanun uyarınca, düzenlenen tüm eğtm programları çalışanların mesa saatlernde gerçekleştrlr. Türkye’dek Türkye’dek İSG mevzuatı, yürürlükte olan 6331 sayılı temel yasa ve bu yasaya uygun olarak çıkarılan çok sayıda yönetmelkten oluşmaktadır. Çalışanların eğtmn düzenleyen “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenlğ Eğtmlernn Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelk (Resm (Resm Gazete, 2013) çalışan başına en az sekz saat olmak üzere genel, sağlık ve teknk olmak üzere üç konu başlığı altında tüm çalışanlara temel İSG eğtmler verlmesn ve eğtmn sonunda ölçme ve değerlendrme yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Çalışmada Sakarya Ünverstes Çalışanlarının Kanun 74

SÖZEL SUNUMLAR

zorunluluk olan İSG Genel Konular Eğtmnn Uzaktan Eğtm Yöntemyle verlmesnn etknlğnn ölçülmes amaçlanmış olup, Eğtmlern etknlğnn ölçülmesnde anket teknğ kullanılmıştır. Eğtmn etknlğn ölçmek üzere uygulanan ankette eğtmn şekl, süres, çerğ ve sunum teknğ le eğtmcnn kaltes le lgl altı değerlendrme krter belrlenmştr. Eğtme katılanların bu altı değerlendrme krter le lgl algı düzeylern 5’l-Lkert tp ölçekte “1=Kesnlkle katılmıyorum, … 5= Kesmlkle katılıyorum” belrtmeler enmştr. Ayrıca eğtme katılanlardan memnunyetszlkler varsa nedenler belrtmeler ve eğtmlern uzaktan eğtm şeklnde verlmesne dar görüşlern yazılı olarak beyan etmeler enmştr. Eğtme katılan 2227 kşden 480 kş (%20) ankete katılmış olup, belrlenen altı adet değerlendrme krter le lgl elde edlen verler tanımlayıcı atk yöntemler kullanılarak analz edlmştr. Açık uçlu sorulara yazılı verlen cevaplar çerk analzne tab tutulmuştur. Araştırmanın Araştırmanın bulguları uzaktan eğtme katılan çalışanların genel memnunyet oranının 5-Lkert tp ölçeğe göre 3.99 olarak gerçekleştğn göermştr. Katılımcılar en çok sunum kaltes açısından memnunyetszlklern beyan etmşlerdr. Bu bağlamda eğtmlern yeternce resm ve vdeo gb görsellerle deeklenmedğ çn etkleyc ve sürükleyc olmadığı belrtlmştr. Katılımcılardan br kaçı eğtm vdeolarının gerçekten karşısına geçp zlenp anlaşılmadığını hususunda tereddütler olduğunu söylemşlerdr. Bu tbarla; blşm alt yapısı yeterl olmak şartıyla, görsellerle deeklenmş, akıcı, etkleyc ve sürükleyc br üslupla yetkn eğtmcler tarafından hazırlanmış eğtm vdeoları üzernden çalışanlara verlecek İSG eğtmlernn etkn ve verml olacağı sonucuna varılmıştır. Grş: Türkye’de şyerlernde ş sağlığı ve güvenlğnn sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlk şartlarının yleştrlmes çn şveren ve çalışanların görev, yetk, sorumluluk, hak ve yükümlülüklern düzenlemek amacıyla yasalaşan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 2013 yılından tbaren kademel olarak yürürlüğe grmş bulunmaktadır. bulunmaktadır. Söz konusu kanun; kamu ve özel sektöre at tüm şyerlern kapsamakta ve çalışanların şle lgl sağlık ve güvenlğn sağlamak hususunda şverenler yükümlü kılmaktadır. Bu durumda Ünversteler de yasa kapsamına alınmış ve yasa gereğ çalışanlarına yönelk olarak meslek rsklern önlenmes, eğtm ve blg verlmes dâhl her türlü tedbrn alınması, organzasyonun yapılması, gerekl araç ve gereçlern sağlanması, sağlık ve güvenlk tedbrlernn değşen şartlara uygun hale getrlmes ve mevcut durumun yleştrlmes çn çalışmalar yapmakla yükümlü kılınmıştır. Türkye’dek Türkye’dek İSG mevzuatı, yürürlükte olan 6331 sayılı temel yasa ve bu yasaya uygun olarak çıkarılan çok sayıda yönetmelkten oluşmaktadır. Çalışanların eğtmn düzenleyen “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenlğ Eğtmlernn Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelk (Resm Gazete, 2013) çalışan başına en az sekz saat olmak üzere genel, sağlık ve teknk olmak üzere üç konu başlığı altında tüm çalışanların temel İSG eğtmler verlmesn ve eğtmn sonunda ölçme ve değerlendrme yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Söz konusu yönetmelk, genel konular başlığı altındak eğtmlern şverence gerekl ve yeterl semn kurulması halnde uzaktan eğtm şeklnde verlmesne müsaade etmektedr. Bu tbarla, Sakarya Ünverstes yasa tarafından zorunlu kılınan İSG genel konular eğtmn blşm altyapısını kullanarak uzaktan eğtm şeklnde planlamış ve gerçekleştrmştr. Bu kapsamda konu uzmanı akademsyenler tarafından hazırlanan eğtm vdeoları 2015 Mart ayında seme yüklenmş olup, 2016 yılı sonuna kadar tüm çalışanlar baz alındığında yaklaşık %90 (2227 kş) mertebesnde çalışanın eğtm vdeoları zledğ kayıt altına alınmıştır. Devamında eğtmn etknlğn ölçmek amacıyla tasarlanan br anket formu katılımcılar üzernde uygulanmıştır. Amaç: Bu çalışmada, Sakarya Ünverstes çalışanlarına yönelk tertplenen İSG genel konular eğtmnn uzaktan eğtm şeklnde verlmes le lgl çalışan algılarını belrlemek, memnunyetszlkler varsa nedenlern ve uzaktan eğtmlern 75

SÖZEL SUNUMLAR

etknlğ le lgl görüşlern öğrenmek amaçlanmıştır. Kapsam: Araştırmanın kapsamı, Sakarya Ünverstes Çalışanlarının Kanun zorunluluk olan İSG Genel Konular Eğtmnn Uzaktan Eğtm Yöntemyle verlmesnn etknlğnn ölçülmesdr ölçülmesdr.. Yöntem: Eğtmlern etknlğnn ölçülmesnde anket teknğ kullanılmıştır. Eğtmn etknlğn ölçmek üzere eğtmn şekl, süres, çerğ ve sunum teknğ le eğtmcnn kaltes le lgl altı değerlendrme krter belrlenmştr. Eğtme katılanların bu altı değerlendrme krter le lgl algı düzeylern 5’l-Lkert tp ölçekte “1=Kesnlkle katılmıyorum, … 5= Kesmlkle katılıyorum” belrtmeler enmştr. Ayrıca eğtme katılanlardan memnunyetszlkler varsa nedenler belrtmeler ve eğtmlern uzaktan eğtm şeklnde verlmesne dar görüşlern yazılı olarak beyan etmeler enmştr. Analiz: Eğtme katılan 2227 kşden 480 kş (%20) ankete katılmış olup, belrlenen altı adet değerlendrme krter le lgl elde edlen verler tanımlayıcı atk yöntemler kullanılarak analz edlmştr. Açık Açık uçlu sorulara yazılı verlen cevaplar çerk analzne tab tutulmuştur. Araştırmanın Problemi: Çalışanların İSG eğtmlernn uzaktan eğtm yöntemyle yapılmasının etknlğnn değerlendrlmesdr. Araştırmanın Kısıtları: Araştırma bulguları; 2015 - 2017 yılları arasında Sakarya Ünverstes dar ve akademk kadroda görev yapan personelle sınırlıdır. Bulgular: Araştırmanın bulguları uzaktan eğtme katılan çalışanların genel memnunyet oranının 5-Lkert tp ölçeğe göre 3.99 olarak gerçekleştğn göermştr. Altı değerlendrme krter le lgl sırasıyla şu bulgulara ulaşılmıştır; 1- Eğtmn uzaktan eğtm şeklnde verlmes hususunda memnunyet oranı 4.04 (%80.83), 2Eğtm çn verlen sürenn yeterllğ hususunda memnunyet oranı 4.04 (%80.79), 3- Eğtmn çalışma hayatı le lgl gerekl blgler kazandırması hususunda memnunyet oranları 4.03 (%80.50), 4- Eğtmn İSG mevzuatı (şverenn ve çalışanın sorumlulukları) le lgl gerekl blgler kazandırması hususunda memnunyet oranı 4.05 (%81.04), 5- Eğtmn etkleyc ve öğrenmey kolaylaştırıcı hazırlanmış olması hususunda memnunyet oranı 3.79 (%75.88) ve 6- Eğtmcnn anlatmış olduğu konuya hâkm olması ve bu blgsn aktarablmes hususunda memnunyet oranı 3.98 (%79.58). Anket katılan 31 kş eğtmlern uzaktan eğtm şeklnde verlmes le lgl görüş ve memnunyetszlklern paylaşmıştır. Bunlardan sekz özellkle zaman tasarrufu sağlaması ve mevzuatı öğrenme açısından sağladığı katkılar nedenyle memnun olduklarını belrtmştr. Dördü se aksne uzaktan eğtmlern verml olmadığını, karşılıklı ve nteraktf olarak yüz yüze eğtm şeklnde verlmesnn daha yararlı olacağını bldrmşlerdr. Eğtmclern konusuna hâkm olduğu görüşü ağırlık kazanmakla brlkte, eğtmclern ses tonu, je ve mmkler üzernde fazla durmadan anlatımlarını monoton ve sıkıcı br şeklde yaptıkları beyan edlmştr. Katılımcılar en çok sunum kalt es açısından memnunyetszlklern beyan etmşlerdr. Bu bağlamda eğtmlern yeternce resm ve vdeo gb görsellerle deeklenmedğ çn etkleyc ve sürükleyc olmadığı belrtlmştr. Katılımcılardan br kaçı eğtm vdeolarının gerçekten karşısına geçp zlenp anlaşılmadığını hususunda tereddütler olduğunu söylemşlerdr. Sonuç: Bu tbarla; blşm alt yapısı yeterl olmak şartıyla, görsellerle deeklenmş, akıcı, etkleyc ve sürükleyc br üslupla yetkn eğtmcler tarafından hazırlanmış eğtm vdeoları üzernden çalışanlara verlecek İSG eğtmlernn etkn ve verml olacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: 6331 Sayılı Kanun, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Uzaktan Eğtm

76

SÖZEL SUNUMLAR

6331 SAYILI SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NA GÖRE İŞYERİNİN HANGİ TEHLİKELİ SINIFINDA ( NACE KODLARI) OLDUĞUNUN ÖNEMİ

Metin Met in PEHLİ PEHLİV VAN Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi Çalışma Ekonomisi ve ve Endüri Endüri İlişkileri İlişkileri İş İş ve ve Sosyal Sosyal Güvenlik Güvenlik Hukuku ABD, Hukuku ABD, Kırklareli / Türkiye

Öz: Giriş: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 2. Maddesne göre İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu hükümler gerek kamu gerekse özel sektöre at olsun bütün şlere ve şyerlerne, bu şyerlernn şverenler le şveren vekllerne, çırak ve ajyerler de dâhl olmak üzere tüm çalışanlarına, faalyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır uygulanmaktadır.. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu göre şyernde yürütülen şn durumuna göre şyernn az tehlkel m, tehlkel m yoksa çok tehlkel br şyer olup olmadığı büyük önem arz etmektedr. Çünkü bu tehlke sınıarına göre kanunun kanunun şverenlere yükleyeceğ yükleyeceğ yükümlülükler değşmektedr. değşmektedr. Öncek düzenlemelerde şyernn hang tehlke sınıfına grdğ şyernn SGK’da kayıtlı olduğu şkolu kodu dkkate alınarak belrlenmekteyd. Yen Yen düzenlemeyle brlkte İnternet Verg Verg Dares’nden şverenn e-verg levhası ncelenmekte tescl edlecek şyer adresnn e-Verg e-Verg levhasında kayıtlı olan şyer adres le aynı olması halnde, tehlke sınıfının belrlenmesnde verg levhasında l evhasında yer alan şkolu kodu dkkate alınmaktadır. Adres Adres uyuşmazlığı olması durumunda se şveren tarafından şyernn bağlı olduğu verg daresne müracaat ederek alacağı şkolu kodu, tehlke sınıfının belrlenmesnde dkkate alınmaktadır. Bazı şyerlernde se verg mükellef olmayan şverenler faalyet göermektedr. Bu durumda se şveren tarafından verlen şyer bldrges, şyer çn yazılan resm yazılar veya şyer açma belges gb belgeler dkkate alınarak şkolu kodu belrlemekte, şyer tescl edldkten sonra Nace Kodları da, tehlke sınıfı tespt olarak, seme şlenmektedr. Avrupa Topluluğunda Ekonomk Faalyetlern İatk Sınıaması anlamına gelen Nace; Avrupa‘da ekonomk faalyetlerle lgl atklern üretlme ve yayılma amacına çn kullanılan br başvuru kaynağıdır. Nace kodlamasında faalyet konularına göre şyerlerne/şletmelere altı hanel br kod verlmektedr. Ülkemzde brçok alanda yürütülen Avrupa Brlğne uyum çalışmaları kapsamında, Nece kodu uygulaması da kullanılmaktadır. Amaç: Bz de çalışmamızda şyernn, az tehlkel şyer m, tehlkel şyer m yoksa çok tehlkel şyer sınıfına mı grdğnn ş sağlığı ve güvenlğ hukuku mevzuatı bakımından yer ve önem, bu hususun tesptnde se şyer çn seme grlmş olan Nace Kodlarının tesptnde karşılaşılan sorunların neler olduğunu, E-Verg Levhası sem le Sosyal Güvenlk Kurumu blg sem arasındak blg uyumunun verlecek kararlara etksn, dolayısıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanununun şyernn grdğ tehlke sınıfına göre şverene yükledğ yükümlükler ve şverenlern bu yükümlüklerden kurtulmak çn başvurdukları yolları mümkün olduğu ölçüde açıklamaya çalıştık Kapsam: Çalışma 633l sayılı İş Sağılığı ve Güvenlğ Kanunu kapsamında yapılmıştır. Bundan dolayı şyerlernn hang tehlke sınıfına grdğnn tesptnde şverenler tarafından yapılan şyernde gerçekleştrlen faalyet bldrmnn önem, eksk ve yanlış bldrm yapılması meseles rdelenmştr. Sınırhukuku alanına at ş sağlığı ve güvenlğ mevzuatı dkkate alılıklar: Çalışma sadece ş sağlığı ve güvenlğ hukuku narak br değerlendrme yapılmamıştır yapılmamıştır.. Yöntem: Çalışma lgl mevzuat ve uygulamada karşılaşılan sorunlar 77

SÖZEL SUNUMLAR

ve yargıya yansıyan uyuşmazlıklar da ncelenerek gerçekleştrlmştr. Bulgular: İşyernn hang tehlke sınıfına grdğnn tespt edlmes noktasında o şyernde yürütülen asıl şn hang tehlke sınıfına grdğ dkkate alındığı çn büyük önem arz etmektedr. İşyernn tescl edlmes esnasında o şyernde brden fazla faalyet yürütülmüş dah olsa sadece br adet ş kolu kodu verlmektedr. O şyernde gerçekleştrlen faalyetlern hangsnn asıl ş olduğu net br şeklde tespt edlemyorsa o şyernn hang faalyet amacıyla kurulduğu dkkate alınacaktır. Bazen öyle oluyor k aynı şyernde asıl ş olarak kabul edleblecek brden fazla faalyet gerçekleştrleblmektedr. Bu durumda se bu faalyetlerden hangsnn tehlke sınıfı daha yüksek se o faalyet dkkate alınacaktır. Eğer şveren gerçekleştrdğ asıl şte değşklğe gderse bu durumu da en geç br ay çersnde Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığı’na bldrmekle yükümlüdür. Belrtlen sürede bldrmde bulunmaz ve yapılan nceleme ve denetmlerde asıl şçn tesclde belrtlen şten farklı olduğu ya da asıl şn değştrldğ tespt edlrse; nceleme ve denetmde toplanan blg ve belgeler göz önünde bulundurularak şyernn az tehlkel, tehlkel ya da çok tehlkel m olduğu kararlaştırılır. Alınmış olan karar da şverene teblğ edlr. Eğer alınan karar netcesnde şyerndek tehlke sınıfında br değşklk olmuşsa şveren tehlke sınıfının şverene yükledğ yükümlükler doksan gün çnde yerne getrmek yerne getrmek ve İş Sağlığı ve Güvenlğ Genel Müdürlüğüne bldrmde bulunmak zorundadır zorundadır.. Sonuç: Öncelkle İşyer tehlke sınıfının tespt meseles şyernde ş sağlığı ve güvenlğ tedbrlernn alınması noktasında çok önem arz ettğ şyer tescl, şkolu tespt ve nece kodlarının alınması aşamlarının çok sıkı takp edlmes gerekmektedr. Her nekadar ş sağlığı ve güvenlğ mevzuatında gerekl düzenlemeler olmuş olsa da şverenler  şverenler mevzuatın getrdğ yükümlülüklerden kurtulmak çn eksk ya da yanlış blg verme yolunu terch edeblmektdrler. Denetmler sıklaştırarak, dar para cezalarının yaptırımları da ağırlaştırma yoluna gdleblmeldr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: 6331 İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu, İşyer Tehlke Sınıarı, Nace Kodları

78

SÖZEL SUNUMLAR

KIRSAL KESİMDE SIKLIKLA SI KLIKLA KULLANILAN STANDART DIŞI TARIM ARAÇLARINA BAĞLI KAZA RİSKLERİ VE İŞ GÜVENLİĞİ SORUNLARI

Muratt DARÇIN Mura DARÇIN 1 , Murat Murat ALKAN ALKAN 1 , Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL L1 , Emine Emine Selcen Selcen DARÇ DARÇIN IN 2 Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Ankara Akademisi, Ankara / Türkiye 2 Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye

1

Öz: Giriş: Dünya çapında şgücünün öneml br kısmını hdam eden tarım sektörü ş kazalarına bağlı ölüm ve yaralanmaların sıklıkla yaşandığı en tehlkel sektörlerdr brdr. Tarımsal faalyetlerdek ölüm ve yaralanmalarda traktör gb motorlu araçların payı büyüktür. Türkye ölçeğnde traktörlern yanı sıra andart dışı araçlar da tarım çalışanları ve aleler çn öneml br ş güvenlğ sorunu teşkl etmektedr. Özellkle kırsal kesmlerde yaşayanlar tarafından tarımsal faalyetlerde olduğu kadar tarım dışı faalyetlerde de üretm amacı dışında yoğun olarak kullanılan ve hçbr güvenlk andardına sahp olmayan bu sıra dışı araçların br türü de patpatlardır.. Pat-patlar yapısı bakımından araz taşıtlarına, fonksyonları patpatlardır fonksyonları bakımından se traktörlere benzeyen, motorlu çapa maknelernden dönüştürülerek mal edlen ve çıkardığı seen dolayı halk arasında pat-pat olarak smlendrlen andart dışı araçlar/maknelerdr. Pat-pat maknesnn adı çıkardığı seen türetlmştr. Ortalama 300-350 kg ağırlığında olan bu araçlar, ana kısmı oluşturan br motor ve dğer kısmını oluşturan br römork olmak üzere k ayrı bölümden meydana gelmştr. Üretcler pat patı hem ekm alanlarında hem de ürünlernn kaldırılması ve değerlendrlmesnde kullanmaktadırlar. Bu araçlar esas olarak tarımsal şletmelern çnde tarlaların sürülmes, ekm, püskürtme faalyetlernn yapılması, toprağın suyunun gderlmes gb şlerde kullanılmak üzere üretlmelerne rağmen, tarım çalışanları tarafından karayolunda da ek yük ve nsan taşınması maksatlı naklye faalyetlernde yaygın olarak kullanılmaktadır kullanılmaktadır.. Pratk ve kullanışlı olan pat-patlar düşük fyatı, düşük yakıt tüketm, kullanım kolaylığı, her türlü hava şartlarında kullanılablme kapastes, eğml arazlere tırmanablme kablyet nedenyle çftçler tarafından terch edlmektedr. Ne var k, ağırlık merkez ve denge problemlernden dolayı devrlmelere karşı hassas olmalarına rağmen hçbr güvenlk tedbr düşünülmeden andart dışı üretlen bu araçlar, koruyucu güvenlk tertbatı çermemes nedenyle de ölüm ve yaralanmalara sebebyet verme yönünden büyük br rsk oluşturmaktadır. Türkye’de traktörler kazalarına lşkn kısmen ver ve araştırma olmasına rağmen, pat-patların karıştığı kazalara lşkn çok az sayıda çalışma vardır. Amaç: Bu çalışmada, pat-pat kullanımına bağlı olan kazalar ncelenerek lteratüre katkı sağlanması ve farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır. Kapsam: Pat patların karıştığı kazalar 2014-2015 yıllarında Konya l örneğnde kırsal kesm kapsayacak şeklde ncelenmştr. Olay raporlarına dayanarak ayrıntılı analzn yapıldığı bu araştırma sadece karayolu üzernde değl, çalışma alanlarındak kazaları da çermes yönüyle özgündür. Yöntem: Çalışma kapsamında patpatların karıştığı kazalar; mağdurların yaşları, meslekler, öğrenm durumları, kaza yer, kaza zamanı (kazanın meydana geldğ gün, ay, yıl), kaza neden, kaza sonucu gb faktörler yönünden analz edlmştr. Bulgular: Çalışmanın bulguları, pat- pat pat kazaları netcesnde ölüm ve yaralanma rsknn tarım çalışanları çn öneml sevyede olduğunu ortaya koymuştur. koymuştur. Pat-Pat’lar, esas olarak tasarlandıkları ve pazarlandıkları tarım şlernde kullanıldığı kadar, güvenlk açısından uygun olmayan şeklde karayolu taşımacılığında 79

SÖZEL SUNUMLAR

da yoğun olarak kullanılmaktadır. Her yaş grubu çalışan kazalara maruz kalmakta olup, mağdurların öneml br kısmı tehlkel çalışma ortamlarını belrleyp karar vereblme durumunda olmayan çocuklarla, lerleyen yaşlarına bağlı olarak algılarında öneml azalmalar olan yaşlılardır. Tarımsal Tarımsal faalyetlern yoğun olduğu aylarda ve yorgunluğa da bağlı olarak öğleden sonrak saat dlmlernde artmakta olan kazalar daha çok dengesz ağırlık merkezne sahp olan pat-patların devrlmesnden kaynaklanmıştır. Araçların devrlmesne etk eden öneml faktörlern önde gelenler asgar güvenlk andartlarına sahp olmayan bu araçların yaşadığı lak patlaması, teker çıkması gb lkel güvenlk sorunlarıdır. Denge problemlerne bağlı olarak sık sık devrlme tarzı kazalara karışan bu araçların sürücüler çoğunlukla aracın altında kalarak ezlme olaylarına maruz kalmaktadırlar. Sonuç: Pat-patların karıştığı kazaların öneml br kısmı bast tedbrlerle önleneblr ntelktedr. Araçların Araçların mekanğ, tasarımı ve güvenlğyle güvenlğyle lgl daha ler mühendslk çalışmaları çalışmaları yapmak, araçların kullanımıyla lgl mevcut yasal kısıtlamaların uygulanmasını etkl denetmlerle kontrol etmek ve güvenl kullanımı hedef alan eğtm programları gelştrmek sorunun çözümüne öneml katkılar sağlayacaktır sağlayacaktır.. Tarım Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenlğ, Kaza, Pat Pat, Tarım

80

SÖZEL SUNUMLAR

TARIMSAL FAALİYETLER ESNASINDA MEYDANA GELEN TRAKTÖRLERE BAĞLI ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARININ ANALİZİ

Muratt DARÇIN Mura DARÇIN 1 , Gürdoğa Gürdoğan n DOĞRUL DOĞRUL1 , Murat Murat ALKA ALKAN N 1 , Emine Emine Selcen Selcen DARÇ DARÇIN IN 2 Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Ankara Akademisi, Ankara / Türkiye 2 Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye

1

Öz: Giriş: Traktörler Traktörler,, tarımsal faalyetlern vazgeçlmez unsurudur. Günlük yaşamda ulaşım aracı olarak kullanma alışkanlığı ve sosyo-ekonomk nedenlerle Türkye’de traktörlere olan talep oldukça yüksektr. Traktörler tarımda üretm ve etknlğ artırmak çn kullanılan en hayat, ancak en ölümcül araçlardır. Bu ölümcül makneler, her yaştan ve farklı fzksel özellkten tarım çalışanı kullanır. Yaşlı Yaşlı çftçler ve tarım şçler, yaşla lşkl olarak ştme kaybı, görme kesknlğ ve algılarında azalmalar nedenyle kazalara karşı savunmasızdır. Tarım çalışanları bazı mesleklerde olduğu gb belrl br yaşta emekl olmazlar, daha zyade ağır fzksel koşullardak makneler ve traktörler kullanmaya devam ederler. Traktör sürücüler çoğunlukla bütün günlern (günde en az 10 saat ve çok daha fazlası) traktörlerle çalışarak yorucu ve zor koşullar altında geçrmektedr. Traktörlern sürücüler üzernde pskolojk yorgunluk yaratan negatf etkleryle uzun çalışma saatlernn brleşm kaza rsk olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarım sektöründek ölümcül ş kazalarının en öneml kaynağı dğer tüm tarım maknelernden daha fazla traktörler olmasına rağmen, ülkemzdek traktöre bağlı ş kazalarının doğası ve tpler hakkına çok az blg mevcuttur. Amaç: Bu çalışmanın amacı tarımsal faalyetler esnasında traktörlern karıştığı ölümlü kazalara lşkn faktörler ortaya koymaktır. Kapsam: Çalışmanın kapsamı, 20112014 yıllarında Bursa, Kocael, Sakarya, Bleck, Eskşehr, Bolu ve Kütahya ller kırsal kesmlernde karayolu dışında kalan (tarla, bahçe, orman yolu, araz yolu gb) alanlarda tarımsal faalyetler esnasında meydana gelen ölümlü traktör kazalarıdır. Karayolunda meydana gelen trafk kazası türündek olaylar bu çalışmanın kapsamı dışındadır dışındadır.. Yöntem: Resm atkler özel olarak tarım araçlarına lşkn verler çermemektedr. Tarım araçlarına lşkn atkler dğer atk verlern arasından ayrıştırılarak kısmen ortaya konmaktadır. Traktörler kazalarına lşkn verler toplanırken traktörün teknk özellkler, devrlmeye karşı korunma yapısı olup olmadığı gb bazı verler eksk bırakılmaktadır. Bu çalışmada ölümlü kaza raporları ncelenerek tarımsal faalyet esnasında traktörlern karıştığı kazalar, zaman, tür, mağdur yaşı gb özellkler yönünden analz edlmştr edlmştr.. Bulgular: Traktörlerle lşkl ölümlern büyük kısmı Ekm, Hazran, Ağuos, Mayıs ve Eylül aylarında meydana gelmştr. Mağdurların çok büyük kısmı çftç, traktör sürücüsü ve erkektr. Olaya karışanların %70’den fazlası olay yernde ölmüştür. Ölümlü traktör kazalarının en öneml sebeb devrlmedr. Mağdurların çok büyük kısmı devrlme netcesnde aracın altında kalarak hayatını kaybetmştr. Traktörler, Traktörler, sık sık devrlme türü kazalara sebebyet vermes yönüyle tarımdak dğer tüm araçlardan daha fazla ölümle lşkldr. Çalışma ntelkler ve daha yüksek br ağırlık merkez le üretlmeler nedenyle sürücüler, araçlar, sürüş koşulları veya araz gb çeştl gb çeştl faktörlerden kaynaklan devrlme türü kazalara daha fazla karışan traktörler genellkle yüksek rskl br araç olarak sınıandırılır. Ölümcül kazaların karşılaştırmalı çalışmalarına göre, çevresel faktörler (dk arazler, eğmler, kaygan ve ıslak toprak koşulları) ve kazaların nsan boyutları (sürücü hatası, 81

SÖZEL SUNUMLAR

hatalı çalışma, hmal ve dğer fzksel bozukluklar) nedenyle sık sık devrlme başta olmak üzere değşk türde traktör kazaları meydana gelmektedr. Bu çalışmanın sonuçları göermektedr k, devrlme, hareket halndek traktör veya römorkundan düşme ve çarpışma/çarpma olayları, makneye sıkışma/kaptırma ve ezlme traktörle lşkl kazaların dğer öneml türlerdr. Brçok çalışma, yaşlı nsanların kazalardan daha fazla etklendğn göermektedr.. Bu bulguları deekleyecek şeklde bu çalışmada da 60 yaş ve üü yaş grubunun ölümcül kaza göermektedr yaşaması olasılığının daha yüksek olduğunu bulunmuştur. Başka br deyşle, yaşlı nsanların kazalara maruz kaldıklarında ölme veya cdd şeklde yaralama olasılığı daha yüksektr. Genç sürücülern karıştıkları kazalar yaşlıların aksne daha az ölümcül olmaktadır. Fzyolojk yaş artıkça kazaya uğrama oranı da artmakta ve maruz kalınan kazalarda yaşlılar daha ağır hasar görmektedr. Sonuç: Türkye’dek traktörlern yaklaşık yarısı 25 yaşından büyüktür. Rasyonel ömrünü tamamlamış esk model traktörler kullanmaya devam etmek çok cdd br güvenlk rskdr. rskdr. Esk traktörler, traktörler, sürücüler dış etklerden etklerden koruyarak kaza htmaln azaltacak ısı kontrollü konforlu kabn gb veya kaza anında ağır yaralanma ve ölümler öneml ölçüde azaltan emnyet kemer ve devrlmeye karşı korunma yapısı gb yeterl güvenlk donanımına sahp değldr. Bu nedenle esk traktörlern karıştığı kazalar daha ölümcül olmaktadır. Halen pek çok traktörün devrlme koruma semler (ROPS) ve kemer olmadan kullanılması devrlmeye bağlı ölümler artırmaktadır. Sadece blg temell eğtm emnyet kemer emnyet programları yerne güvenl güvenl traktör kullanımıyla lgl toplum merkezl merkezl ş güvenlğ programları, programları, traktörlern karıştığı ölümcül kazaları önlemede öneml ve öncelkl br rol oynayacaktır. Tarım Tarım sektöründek mevcut rskler le ş sağlığı ve güvenlğ konusunda ulusal blnç artırılmalıdır. Korkutucu gerçek şudur k; yeterl güvenlk kültürü olmaması nedenyle traktör le lgl kazalar, ölümcül yaralanmaların muhtemelen en öneml nedenlernden br olmaya devam edecektr.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Güvenlğ, Kaza, Tarım, Traktör

82

SÖZEL SUNUMLAR

ÇEKİCİLERİN KARAYOLLARINDA KARIŞTIKLARI TRAFİK KAZALARININ ANALİZİ

Muratt ALKAN Mura ALKAN 1 , Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL L2 , Murat Murat DARÇI DARÇIN N 3 1-2-3Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Ankara / Türkiye

Öz: Giriş: Alınan tedbrlere, gelştrlen poltkalara ve projelere rağmen, trafk kazaları sonucunda her yıl dünya yollarında yaklaşık 1.25 mlyon nsan ölmekte, 20 la 50 mlyon arasında nsan yaralanmaktadır. Bu yönüyle trafk kazalarındak ölüm ve yaralanmalar, nsanlık yaşamını ve sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkleyen, toplum sağlığını tehdt etmeye devam eden küresel ölçekte kronk br problem olarak karşımıza çıkmaya devam etmekte, tedavs uzun, yorucu ve zorlu br hastalık olarak önemn korumakta, toplum yaşamını olumsuz etklemedek rolünü sürdürmektedr. Türkye’de meydana gelen trafk kazaları le yılda ortalama 7500 kşnn ölüp, 300 bnn üzernde kşnn yaralandığı güvensz trafk olgusu, ülkemz karayollarındak trafk güvenlğ le buna yönelk planlama ve uygulama eksklklern güçlü şeklde ortaya çıkarmaktadır. Karayollarında meydana gelen ölümlü ve yaralamalı trafk kazalarındak dkkat çekc yükseklk, trafk güvenlğn etkleyen araç, nsan ve çevre faktörler çernde, trafk kazasına karışan taşıtların yakından ncelenmes önemldr. Karayolu güvenlğn etkleyen taşıtlara özgün rsk faktörlernn ortaya çıkarılması, karayollarındak ş görenlern çalışma güvenlğne etk eden rsk faktörlernn ortaya çıkarılması anlamına geleceğ açıktır. Gelşen karayolu ağına bağlı olarak çekclern kullanımı ve sayıları her geçen yıl artmıştır. Özel olarak mal edlmş, farklı teknk donanımlara sahp çekclern ölümlü ve yaralamalı trafk kazalarına karışma oranlarındak yükseklk dğer araç cnsler göz önüne alındığında dkkat çekmektedr. Ülkemz karayolu ağında 2012-2016 yıllarında ölümlü yaralanmalı trafk kazasına karışan toplam 1,312,623 taşıtın 30,366’sı (%2,4’ü) çekcdr. Bu oran otobüs ve traktörden fazla, kamyonlarla se neredeyse denktr. Kendne özgü yapıları ve özel donanımlar çekcler, karayollarındak taşıma faalyetlernde öneml br rsk faktörü halne getrmektedr. Dolayısıyla Dolayısıyla cdd kazalara sebep olan çekclere bağlı trafk kazalarının yakından ncelenmes önem arz etmektedr. Bununla paralel olarak karayollarında meydana gelen ş kazaları çok sayıda çalışanın ölümüne, yaralanmasına ya da sakat kalmasına sebep olmaktadır. Büyük br kısmı şle de lgl olan Trafk kazalarının, ş sağlığı ve güvenlğ açısından önem açıktır. Bu kapsamda karayolları taşımacılığındak trafk kazaları, dünyada şle lgl yaralanma, sakatlık ve ölümün önde gelen neden olarak tespt ve fade edlmştr. Çalışanların, trafk kazalarının yaklaşık %30’una karıştığı tahmn edlmektedr. Tahmnlere Tahmnlere göre, yılda 6 la 15 mlyon çalışan trafk kazaları nedenyle şle lgl yaralanmaya maruz kalmaktadır. Bütün yönleryle ele alındığında, trafk kazalarının önlenmesne ve/veya azaltılmasına yönelk olarak, her tek faktöre ve aktörlere yönelk analz ve ncelemelern katkısı ve önem daha y görüleblmektedr. Amaç: Bu araştırma, kırsal kesmde karayollarında meydana gelen ölümlü ve/veya yaralanmalı çekc kazalarıyla lşkl faktörler ve rskler tanımlamak, ölüm/yaralanmaları azaltacak önerlerde bulunmak, karayollarında çalışan sağlığı ve güvenlğne dkkat çekmek amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Araştırma ve analz, kırsalda (pols sorumluluk alanı dışında) meydana gelen son beş yıllık çekc kaza verlernden oluşmaktadır. Sınırlıklar: Bu araştırma, tüm ülkede 2013-2017 2013-2017 yılları arasında pols sorumluluk sahası dışındak çekc kazaları le sınırlıdır. Yöntem: Bu çalışmada Türkye gene83

SÖZEL SUNUMLAR

lnde pols sorumluluk bölges dışındak yerlerde, son beş yılda (2013-2017) çekclern karıştığı ölümlü ve yaralanmalı trafk kazaları, trafk kazası tespt tutanakları üzernden ncelenerek analz edlmştr. Tutanakta Tutanakta yer alan blglern değerlendrlmesnde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma gb tanımlayıcı statstkler kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmada pols sorumluluk bölges dışındak yerlerde, son beş yılda (2013-2017) (2013-2017) trafk kazasına karışan 25,186 aracın 17,933’ü (%71) çekcdr. Çekclern karıştığı ölümlü ve yaralanmalı trafk kazaları, trafk kazası tespt tutanakları üzernden ncelenmştr. Verler, kaza yer, kaza bölges, kaza tp, kaza zamanı, kaza yerndek azam hız lmt, yol tp, şert sayısı, yolun geometrk özellğ, gün durumu, hava durumu, kazanın oluş şekllerne göre kaza türü, kazaya karışan sürücü blgler, yaralanma-ölüm durumu vb. faktörler kapsamında analz edlmştr. Dönem çersnde 338 sürücü ölmüş, bahse konu kazalarda ölen 291 sürücü (%86) pols sorumluluk sahası dışında meydana gelen çekc kazalarında ölmüştür. Son beş yılda ölümlü kazaya karışan çekc sayısı 2016’dır, bunun 1393 tanes (%69) pols sorumluluk sahası dışında gerçekleşmştr. Sonuç: Çekc kazaları ve bu bu kazalara bağlı olarak olarak meydana gelen ölüm ve yaralanmaların analz edldğ ve araştırıldığı tüm çalışmalarda, trafktek çekclern sürekllk arz eden br rsk olduğu tespt öneml br sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gerçekler ışığında çalışma sonunda çekclern karıştığı trafk kazalarını oluşturan faktörler ve rskler her tek kaza özelnde detaylı ncelenerek sorun ve kaynakları tespt edlmş, bahse konu taşıt özelnde kazaların mnmze edlmes çn alınacak tedbrlere, uygulanablecek poltkalara ışık tutulmaya çalışılmıştır. çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Çekc Kazaları, Güvenlk, Kaza Analz, Rsk, Karayollarında İş Güvenlğ

84

SÖZEL SUNUMLAR

TARIM ZARARLILARIYLA MÜCADELEDE KULLANILAN KÖSTEBEK TABANCALARININ SEBEP OLDUĞU KAZALAR

Muratt DARÇIN Mura DARÇIN 1 , Murat Murat ALKAN ALKAN 1 , Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL L1 , Emine Emine Selcen Selcen DARÇ DARÇIN IN 2 Jandarma ve ve Sahil Sahil Güvenlik Güvenlik Akademisi, Ankara Akademisi, Ankara / Türkiye 2 Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye

1

Öz: Giriş: Dünya çapında değşk amaçlarla kullanılan farklı türde ateşl slahlar vardır. Doğası tbarıyla ateşl slah olarak üretlmeyen fakat tehlkel hayvanlara karşı br tuzak olarak kullanılan bazı andart dışı aletler farklı amaçlar çn kullanıldığında ateşl slahlar gb tehlkel durumlar yaratablmektedr. Bu aletler ateşl slah olarak üretlmemesne rağmen, ölümlere neden olablmektedr. El yapımı bu aletler ucuza ve kolay mal edleblmeler nedenyle, ülkemzde sıklıkla üretlmektedr. Kullanıcı güvenlğ düşünülmeden genellkle kemrgenler etksz hale getrme amaçlı br tuzak olarak üretlen, köebek tabancası olarak da blnen lkel el yapımı aletler, tarım çalışanları tarafından hâlen yaygın olarak kullanılmaktadır. İmalatı, alım ve satımı zne bağlı olmayan, tarım zararlıları le mücadelede önerlen aletlerden olmamakla brlkte çftçler tarafından köebek, tarla fares gb tarım zararlılarına karşı doğal mücadelede etkl ve yaygın olarak kullanılan, nsan üzernde taşınması zor, bast ve tuzaklı br mekanzmaya sahp olan köebek tabancaları, halk pazarlarında ve nalburlarda çok düşük bedelle satılmaktadır. Üretm ve kullanımı le lgl herhang br yasal düzenleme yoktur. Bu aletler “6136 sayılı Ateşl Slahlar ve Bıçaklar le Dğer Aletler Hakkında Kanun” le “ 2521 sayılı Avda ve Sporda Kullanılan Tüfeklerle Nşan Tabancaları ve Av Bıçaklarının Yapımı, Alımı, Satımı ve Bulundurulmasına Dar Kanun” ve bu kanunların uygulanmasını göerr yönetmelk hükümlerne göre ruhsata bağlanması gereken slahlardan değldr değldr.. Genellkle kemrgen yuvalarına yerleştrlen, andart br av tüfeğ kartuşu ateşleyeblen aşırı hassas ateşleme mekanzmasına sahp olan bu sıra dışı aletn üretm, taşınması, tuzaklanması ve ateşlenmes esnasında azımsanmayacak oranda yaralanmalı ve ölümcül kazalar meydana gelmektedr.. Köebek tabancası kaynaklı yaralanmaların özellğ gelmektedr özell ğ çok yakın mesafeden gerçekleşmes, düşük enerjl olması, yarada çok sayıda kalıntı yabancı csm çermes, kontamne yüzeylerle temas etmesnden dolayı çok krl ve acılı olmasıdır olmasıdır.. Tarım Tarım çalışanlarının köebek tabancası kaynaklı kazalara maruzyet le lgl çalışmalar oldukça sınırlıdır. Amaç: Çalışmanın amacı, zararlılarla mücadelede çalışma güvenlğ göz ardı edlerek kullanılan lkel yöntemlern sebep olduğu tabloyu ortaya koyarak farkındalık yaratmaktır. Yöntem: Bu çalışmada; tarımsal faalyetler esnasında köebek tabancası olarak tabr edlen aletn sebep olduğu ölümlü ve yaralanmalı kazalar, Konya l örneğnde olay raporlarına dayanarak atk olarak ncelenmş ve analz edlmştr. Bulgular: Köebek tabancası kaynaklı kazalar genellkle kurban tuzağı kurarken, metal unsuru ayarlarken veya kontrol ederken gerçekleşr. Bu slahlar özellkle el bölgesnde görülen küçük kazalara neden olabldkler gb ölümcül olablen yaralanmalara yaralanmalara da neden olablrler. olablrler. Kazalar sonucu meydana gelen gelen yaralanmalar çoğunlukla ekansör tendon ve kemk yaralanmaları şeklnde olup, sağ el ve parmaklarıyla sol el ve parmakları patlama sonucu sonucu kısmen veya tamamen zarar görmektedr. görmektedr. Kazalar genellkle yaz aylarında meydana gelmektedr. Bu aylarda köebekle mücadele doğal olarak artmaktadır. Zararlılarla mücadelede bu aletler 85

SÖZEL SUNUMLAR

sıklıkla kullanan çftçler, köebek tabancasına bağlı kazalar açısından yüksek rskl br grup oluştururlar. Sonuç: Mevcut durumda herkes hçbr yasal yükümlülüğe tab olmadan bast talmatları zleyerek köebek tabancası gb el yapımı br ateşl slah üreteblr. Köebek tabancası gb aletler kısa mesafeden ateşlendğnde nsanlarda ölümcül yaralanmalara neden olableceğnden, bunların üretm ve kullanımının ateşl slah yasalarına uygun olarak yapılması gerektğ önleyc tedbrler kapsamında ele alınmalıdır. Köebek tabancası gb el yapımı slahların kolay ulaşılablrlğyle, bu tp slah ve slah olablecek malzemelern denetm altında kullanılmasının sağlanmasına yönelk çabalar artırılmalıdır. Zararlılarla mücadelede lkel br alet olan köebek tabancalarının yerne daha modern, etkl ve güvenl yöntemlern kullanılması konusunda tarım çalışanlarında farkındalık sağlamaya yönelk faalyetler, ölüm ve yaralanmaları öneml ölçüde azaltacaktır. Tabancası, Tarım, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Kaza Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Köebek Tabancası,

86

SÖZEL SUNUMLAR

2007-2016 YILLARINA AİT TÜİK VERİLERİNİN İŞ KAZALARI AÇISINDAN AÇISI NDAN ANALİZİ

Muratt KORKMA Mura KORKMAZ Z 1 , Ümran Ümran SEVİL SEVİL2 , Vasf Vasfiye iye BA BAYRA YRAM M DEĞER DEĞER3 , Ayça Ayça GÜRK GÜRKAN AN 4 , Özlem Özlem GÜNER GÜNER5 , Nigar Nig ar ÇELİK ÇELİK 6 , Ali Ali Serdar Serdar YÜC YÜCEL EL7 Güven Plus Grup Güven Plus Grup Danışmanlık Danışmanlık A A . Ş Ş . İanbul / Türkiye Ege Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, Hemşirelik Fakültesi, İzmir / Türkiye 3 Mardin Artuklu Mardin Artuklu Üniversitesi, Sağlık Meslek Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu, Mardin / Türkiye 5 Sinop Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, Sinop / Türkiye 6 Dumlupınar Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, Kütahya / Türkiye 7 Fırat Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Spor Bilimleri Bilimleri Fakültesi, Fakültesi, Elazığ / Türkiye 1

2-4

Öz: Giriş: Kaza kş ya da şn nev’ne bağlı olarak ortaya çıkan önlenmes mümkün br olaydır. Hukuk kapsamında ş kazası sgortalı breyn şveren tarafından yürütülmekte olan br şn fası sırasında ortaya çıkan olumsuz durum olarak ntelendrlmştr. Farklı br fade le “ İşçinin İşçinin ya ya da çalışanın işini yaparken, yaparken, işyerinde şeklnde de tanımlanmaktadır. 6331 sayılı ” şeklnde gerçekleşen, işçiyi bedence işçiyi bedence ya ya da ruhça etkileyen olumsuzluktur ” kanunun 3 maddesnn g fıkrası le 5510 sayılı kanunun 13 maddesndek ş kazası tanımlarının farklılık göerdğ görülmektedr. Fakat kısaca lteratür açısından değerlendrdğmzde ş kazası breyn fzksel ya da ruhsal olarak olumsuz etklenmes ve zarar görmes şeklnde tanımlandığını görmekteyz. İş kazası ve çalışmadan doğan kazalar brey başta olmak üzere farklı brçok noktayı olumsuz anlamda etklemektedr. Bunların başında çalışan breye bağlı olan dğer ale breyler, toplum, kamu, ekonom ve güven algısıdır. Çalışma koşulları kanunen belrlenmş ve yönetmelklerle düzenlenmş kurallar çerçevesnde şletlmektedr. Fakat günümüzde artan tüketm taleplerne bağlı olarak ortaya ortaya çıkan daha fazla kazanma hırsı nedenyle olumsuz çalışma koşullarının ortaya çıkmasına zemn hazırlamıştır. İşveren ş kazalarının önlenmes ve yok edlmes adına hareket etmek yaptırım uygulamakla yükümlüdür. Aynı şeklde çalışanlar da bu yaptırımları uymak ve uygulamakla sorumludur. Çalışan başta kend beden ve ruh sağlığını korumak, güvenceye almak ve ş güvenlğn sağlamakla sorumludur. sorumludur. İşveren bu yaptırımları yerne getrmek ve uygulamakla yükümlü olup yaptırımlarını denetlemek zorundadır zorundadır.. Amaç: Bu çalışma TÜİK tarafından düzenl olarak hazırlanan ş kazaları panel verlernn farklı değşkenlerle analz edlmes şeklndedr. Bu çalışmada 2007-2016 yılları arasında İş Kazaları TÜİK verlernn yıllar boyunca nasıl br gelşm göerdğn belrlemek çn hazırlanmıştır. Yöntem: Uygulamalı olarak gerçekleştrlen bu çalışmada panel ver analznden yararlanılmış ve TÜİK n stesnde yer alan 2007 le 2016 yılları arasındak verler farklı analz yöntemler kullanılarak analz edlmek üzere hazırlanmıştır. Verilerin Analizi ve Bulgular: Araştırmadan elde edlen verler E-Vews 8.0 programı le analz edlmştr. Yapılan Brm kök, Granger nedensellk, Contegraton, Covarance ve Regresyon analzler sonucunda İş kazaları faktörlernn arasındak lşknn l şknn varlığı ve brbrlern nasıl etkledkler araştırılmıştır. Yapılan brm kök telerne göre; olasılık değernn 0.05 güven aralığından yüksek çıkması sebebyle temel hpotezn ka bul edlebleceğ anlaşılmıştır. Değşkenler çn ortak olarak yapılan brm kök te sonucu olumsuz çıkmıştır dolayısıyla ler analzlerde bu değşkenlern kullanılması herhang br sapmaya neden olmayacaktır. İş kaza87

SÖZEL SUNUMLAR

ları değşkenler brm kök çermemektedr. Değşkenler arasındak nedensellk lşkler ncelendğnde, bazı olasılık değerlernn 0,05’ten küçük olduğu ve H0 hpoteznn ret etmek gerektğ belrlenmştr. Dolayısıyla bu değşkenler arasında arasında nedensellk lşks aranacaktır. Yıllar ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk nedensellk lşks bulunmaktadır. bulunmaktadır. Meslek kategorler ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Yaş Yaş grupları ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Değşkenler arasındak kovaryans lşkler ncelendğnde, değşkenler arasında aşağıdak gb lşk bulunmuştur. Erkek Grubunda Metal Sanay alanında çalışan kşlerde İş kazaları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek yüksek bulunmuştur. bulunmuştur. Kadın Grubunda Gıda Ürünler malatı alanında çalışan kşlerde İş kazaları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur.. İş kazaları değşkenler çn durağanlık analz yapıldığında, şu sonuçlar elde edlmştr. bulunmuştur edlmştr. Yapılan Yapılan analzdek olasılık değerler ncelendğnde, tüm olasılık değerlernn 0.05 sınır değernden büyük olduğu ve hpotezn kabul edlmes gerektğ görülmektedr. Buna göre İş kazaları değşkenler durağandır. Sonuç: İş kazaları değşkenler brm kök çermemektedr çermemektedr.. Yıllar ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır.. Meslek kategorler ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. bulunmaktadır bulunmaktadır. Yaş Yaş grupları ve İş kazaları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Erkek Grubunda Metal Sanay alanında çalışan kşlerde İş kazaları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. bulunmuştur. Kadın Grubunda Gıda Ürünler malatı alanında çalışan kşlerde İş kazaları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. İş kazaları değşkenler durağandır. durağandır. Yaş grubu br ü gruba çıktıkça, ş kazaları 6.37 brm artmaktadır. artmaktadır. Meslek kategorler, İş kazaları 3.45 brm artmaktadır. Yıllar br brm arttığında, İş kazaları 4.56 brm artmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: İş Kazası, Değşken, Panel Ver, Nedensellk, Temel Göerge

88

SÖZEL SUNUMLAR

FARKLI DEĞİŞKENLERLE 2007-2016 YILLARINA TUİK AİT VERİLERİNİN MESLEK HASTALIKLARI HAST ALIKLARI AÇISINDAN ANALİZİ

Muratt KORKMA Mura KORKMAZ Z 1 , Ümran Ümran SEVİL SEVİL2 , Vasf Vasfiye iye BA BAYRA YRAM M DEĞER DEĞER3 , Ayça Ayça GÜRK GÜRKAN AN 4 , Nigar Nigar ÇELİK ÇELİK 5 , Özlem GÜNER6 Güven Plus Grup Güven Plus Grup A A . Ş Ş . İanbul / Türkiye 2-4 Ege Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, Hemşirelik Fakültesi, İzmir / Türkiye 3 Mardin Artuklu Mardin Artuklu Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, Mardin / Türkiye 5 Dumlupınar Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, Kütahya / Türkiye 6 Ordu Üniversitesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, Ordu / Türkiye 1

Öz: Giriş: Her brey çalışmak, üretmek ve onuruna yakışır şeklde hayatını devam ettrmek zorundadır. NorNormal yaşam andartlarının devam ettrleblmes çn breyn çalışma hayatı çersnde yer alması gerekr. Üreterek çalışmak ham olan br maddenn şlenerek ve emek verlerek daha değerl br hale getrlmesdr. Gelşen teknolojye bağlı olarak toplumlar kendlern daha gelşmş toplumlar ve breyler halne dönüştürmüştür. Bu durum daha kaltel ve daha yoğun br üretm halne dönüşmüştür. dönüşmüştür. Ayrıca artan tüketm taleb de brey le toplumların üretm ratejlern şekllendrmekte ve yönetmektedr yönetmektedr.. Ortaya çıkan bu görüntü le brlkte çarpık sanayleşme le üretm şekller ortaya çıkmaktadır. Halen gelşmş toplumlar çersnde dah çarpık sanayleşme ve koşulları uygun olmayan üretm sahaları bulunmaktadır. Daha fazla üretmek ve daha fazla kazanmak adına nsan sağlığının göz ardı edldğ günümüz koşullarında meslek haalıklarına bağlı sorunların yoğun olarak yaşandığını görmekteyz. Yapılan brçok blmsel araştırma ve çalışma verlerne baktığımızda se ya pılan şn değl şe göre alınması gereken önlem ve tedbrlern alınmaması nedenyle nedenyle bu meslek haalıklarının yaşandığı gerçeğn görüyoruz. Ayrıca Ayrıca uygulama ve yaptırım eksklğnn de meslek haalıklarının ortaya çıkmasında öneml br rol oynadığını söyleyeblrz. Br başka öneml faktör se ş ve üretm ratejlernn üretm aşamasında öneml br rol oynayan çalışanların ş hang koşul ve şartlarda yapması gerektğn tam olarak blmemesnden de de kaynaklandığını söyleyeblrz. Amaç: Bu çalışma meslek haalıklarına bağlı olarak ortaya çıkan sayısal verlern farklı değşkenler açısından analz edlmes ve önemnn ortaya konulması şeklndedr. Bu çalışma 2007-2016 yılları arasında meslek haalıkları verlernn yıllar boyunca nasıl br gelşm göerdğn belrlemek çn hazırlanmıştır hazırlanmıştır.. Kapsam ve Yöntem: TUİK tarafından hazırlanan farklı gruplar halnde düzenlenmş olan 2007 le 2016 yıllarına at olan 10 yıla at verler farklı analz teknkler kullanılarak analz edlmştr. Verilerin Analizi: Bu araştırmada Panel ver analznden faydalanılmıştır. Bu araştırmadan elde edlen verler E-Vews 8.0 programı le analz edlmştr. Yapılan Yapılan Brm kök, Granger nedensellk, Contegraton, Covarance ve Regresyon analzler sonucunda meslek haalıkları faktörlernn arasındak lşknn varlığı ve brbrlern nasıl etkledkler araştırılmıştır. Yapılan Yapılan brm kök telerne göre; olasılık değernn 0.05 güven aralığından yüksek çıkması sebebyle temel hpotezn kabul edlebleceğ anlaşılmıştır. Değşkenler çn ortak olarak yapılan brm kök te sonucu olumsuz çıkmıştır dolayısıyla ler analzlerde bu değşkenlern kullanılması herhang br sapmaya neden olmayacaktır. Meslek haalıkları değşkenler brm kök brm kök çermemektedr. 89

SÖZEL SUNUMLAR

Değşkenler arasındak nedensellk lşkler ncelendğnde, bazı olasılık değerlernn 0,05’ten küçük olduğu ve H0 hpoteznn ret etmek gerektğ belrlenmştr. Dolayısıyla bu değşkenler arasında nedensellk lşks aranacaktır. Yıllar ve Meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Meslek kategorler ve meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Yaş grupları ve Meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Değşkenler arasındak kovaryans lşkler ncelendğnde, değşkenler arasında aşağıdak gb lşk bulunmuştur bulunmuştur.. 50-54 Yaş Yaş Grubunda Madenclk alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur bulunmuştur.. 25-29 Yaş Yaş Grubunda Gym eşyaları malatı alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. 35-39 Yaş Grubunda Kağıt ve Kağıt ürünler malatı alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. bulunmuştur. Meslek haalıkları değşkenler çn durağanlık analz yapıldığında, şu sonuçlar elde edlmştr. Yapılan analzdek olasılık değerler ncelendğnde, tüm olasılık değerlernn 0.05 sınır değernden büyük olduğu ve hpotezn kabul edlmes gerektğ görülmektedr. Buna göre meslek haalıkları değşkenler durağandır. Sonuç: Meslek haalıkları değşkenler brm kök çermemektedr.. Yıllar ve Meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Meslek çermemektedr kategorler ve meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. Yaş grupları ve Meslek haalıkları değşkenler arasında nedensellk lşks bulunmaktadır. 50-54 Yaş Yaş Grubunda Madenclk alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. 25-29 Yaş Yaş Grubunda Gym eşyaları malatı alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. 35-39 Yaş Grubunda Kâğıt ve Kâğıt ürünler malatı alanında çalışan kşlerde meslek haalıkları yaşama olasılığı poztf olarak yüksek bulunmuştur. Meslek haalıkları değşkenler durağandır. Yaş grubu br ü gruba çıktıkça, meslek haalıkları 0.072 brm artmaktadır. Meslek kategorler, meslek haalıklarını 0.064 brm artmaktadır artmaktadır.. Yıllar br brm arttığında, meslek haalıkları 0.067 brm artmaktadır. Ver, Analz Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Meslek Haalığı, Değşken, Panel Ver,

90

SÖZEL SUNUMLAR

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ

Mustafa Must afa BİLİC BİLİCİ İ Pr Yüzüncü Yıl Yıl Üniversitesi, Üniversitesi, Van Güvenlik MYO, MYO, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Pr , Van Van / Türkiye

Öz: Giriş: Sağlık sektörü, br hzmet verme yer, br ş alanı ve her ş alanında olduğu gb kendne has tehlke ve rskler kapsamaktadır. Tehlke tehdtt altında hzmet veren personel le hzmet alan kşler aynı rsk altındalar. Kamu da sağlanan sağlık hzmetlernn kaltes, sağlık personelnn güvenl çalışma ortamı le yakından alakalıdır. Bu makalede, sağlık personelnn ş sağlığı ve güvenlğ problemlern ele alan çalışmalar derlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmalara baktığımızda, özellkle yakın dönemde bu problemlern cdd br önem arz ettğn, sağlık sunucuların çeştl meslek etknlklern sunmalarında cdd sorunlarla karşılaştıkları göerlmekte ve sağlık sunucuların sağlıklı ve güvenl br hzmet sunablmeler çn güvenl br ş ortamına sahp olmaları gerektğn açık br şeklde bzlere göermektedr. Amaç: İş güvenlğ, br şn yapılablmes çn çalışanların bedenen, ruhen ve sosyal olarak kendlern güvende hs edeblecekler br ortamın sağlanması çn yapılan çalışmaların br bütünüdür (Dzdar E. 2002). İş güvenlğnn güvenlğnn temel amacı, hzmet veren le hzmet alan ve bu hzmetlern sunulduğu kurumun güvenlğn hedeenmektedr. Ayrıca Ayrıca çalışanları, ş  ş ortamının zararlı etklernden korumak, konforlu br şyer ortamını hazırlamak ve meslek haalıklara karşı personeln güvenlğn sağlamak çn yapılan çalışmaların br bütünü olarakta tarf edeblrz. Ayrıca Ayrıca personeln moral ve motvasyonlarının y olması, daha güvenl ve daha sağlıklı br ortamda çalışmaları durumunda daha verml ve daha kaltel br hzmetn sunulması olarakta görülmektedr (Sabuncuoğlu Z. 2000). Sağlık kurumları; çersnde bulundurduğu sağlık çalışanları, haaları, haa yakınları, öğrencler ve dğer ek hzmetler sunan kşlere sağlıklı ve güvenl br ş ortamının sağlanması fkr günümüzde öneml br vme kazanmıştır (Abdullah NAC, Spckett JT, Rumckev KB, Dhalwal SS. 2009). Kapsam: Amerka brleşk devletlernde ulusal ş sağlığı ve güvenlğ kurumu (Natonal ıntute for occupatonal safety and health= NIOSH), sağlıklı ve güvenl br sağlık kurumunu “şn sürdürülmes le alakalı meydana gelen ve sağlık acısında sıkıntılı fzksel, kmyasal, byolojk, ergonomk, mekank tehlkelern ve bunlarla alakalı meslek haalıkları ve ş kazalarının meydana gelmemes ” dye tanımlama yapmıştır (Khorshd L. Demr Y. Y. 2006; Özkan Ö. 2001). Halbuk sağlık personelnn sağlık kurumlarında, enfeksyon, laç, malzemenn oluşturduğu sıkıntılı sıkıntılı durumlar, atık, uygun uygun olmayan ş yer ortamı, çalışma şartları ve yetersz malzeme, yoğun br ş hayatı, personeln dkkatszlğ v.b. sebeplerden dolayı çok fazla tehlke, kaza ve haalık rskler le karşılaşmaktadırlar (Bektaş G. 2005; Bahçeck N., Öztürk H. 2009). Yapılan br çok araştırmalarda da doktor, hemşre ve dğer sağlık çalışanlarının, çalışma yernn güvenszlğnden dolayı mekank, fzk, kmyasal, byolojk ve res gb sıkıntılarla karşı karşıya kaldıkları tespt edlmştr. Bunların yanı sıra AIDS, AIDS, hepatt, dermatt, vars gb damar haalıkları ve daha ağır meslek haalığa yakalandıklarını ortaya konulmaktadır (Khorshd L., Demr Y. Y. 2006; Yılmaz M. 2004; Clarke SP SP,, Schubert M, Korner T. Sharp- 2007). Bulgular: Yapılan br araştırmada se, sağlık hzmet sunulan kurumlarda ş güvenlğnden dolayı ortaya çıkan yüksek malyetlern %52’s haanelerde olduğu tespt edlmştr (Waehrer (W aehrer G., G. , L PJ, Mller TR. 2005). Bu konuda Sağlık bakanlığı le Jont commson ınternatonal kurumu be91

SÖZEL SUNUMLAR

raber yaptığı çalışmalarda haane güvenlğnn yanı sıra sağlık çalışanlarının da korunmasına yönelk krterler belrlenmş ve bu krterler doğrultusunda gerekl yönetmenlkler çıkarılmıştır (Jont (Jont Commson Internatonal, Ve Çalışan Güvenlğnn Sağlanmasına Dar Yönetmelk. Resm Gazete, 06 Nsan 2011). Sonuç: 2010; Haa Ve Bu sayede sağlık kuruluşlarında çalışan personellern hang tehlke tehlke ve rsklerle karşı karşıya kaldıkları konusu konusu daha detaylı br şeklde ncelenmekte ve bu doğrultuda çeştl çözüm önerler getrlmektedr. Böylece ş ve şyer ortamına yönelk tehlke ve rsklere karşı önleyc ve koruyucu önlemlern alınması ve bu konuda daha doğru çözüm önerlern gelştrlmesne olanak sağlayarak ş kazaları ve meslek haalıklarının önüne geçmey hedeenmektedr.. Bu sayede sağlık kurumlarına daha güvenl br ş yer ortamı sağlanarak, sağlık çalışanlarıhedeenmektedr çal ışanlarının ş gücü ve ş günü kayıpları azaltılarak daha hızlı ve güvenl br hzmet vermeler sağlanablr sağlanablr.. Yasa, İSG, İş Sağlığı, İş Güvenlğ, Sağlık Çalışanları Anahtar Kelimeler: Kelimeler: 6331 Sayılı Yasa, Notu: Bu çalışma Yüzüncü Yıl Yazar Notu Yıl Üniversitesi Üniversitesi İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Koordinatörü A Koordinatörü A Sınıfı Sınıfı İş İş Güvenliği Dr. Muafa . Uzmanı Yrd . Doç. Dr. Muafa BİLİCİ BİLİCİ hazırlanmıştır hazırlanmıştır

92

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GÜV ENLİĞİ LİSANS BÖLÜMLERİNİN MÜFREDA MÜFREDAT T ANALİZLERİ VE GELECEĞİ

Mustafa Must afa GÜNA GÜNAYDI YDIN N 1 , Ayşe Ayşe BA BAYRA YRAK K 2 Koruma ve Güvenlik Bölümü Bölümü , 29100 , Gümüşhane / Türkiye Gümüşhane Üniversitesi, GMYO, Mülkiyet Koruma

1

Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Fen Bilimleri Enitüsü, Enitüsü, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği ABD, ABD, 29100 , Gümüşhane / Türkiye

2

Öz: Giriş: Gelşmş ve gelşmekte olan ülkelerle nüfusun büyük br bölümünü çalışanlar oluşturmaktadır. Her geçen gün artan teknoloj kullanımı ve sanayleşmeyle brlkte şyerlerndek çalışma koşulları kötüye gtmeye başlamış bu da ş sağlığı ve güvenlğn dolayısıyla da nsan sağlığını olumsuz etklemektedr et klemektedr.. Kötü çalışma koşullarına bağlı olarak artan ş kazası ve meslek haalıklarını mnmze etmek amacıyla özellkle sanayleşmş ülkeler, ş sağlığı ve güvenlğn yleştrme çabası çersne grmşlerdr. Bu çabaların yanında denetleme mekanzmasını da gelştrmek çn çalışmalar yapılmış, yapılmaya da devam etmektedr. Dar kapsamda ş kazalarını ve meslek haalıklarını önleme amacı olan, genş kapsamda se çalışanların sağlığını koruma amaçlı olup çalışma yerlernn güvenl br ortama dönüştürülmesn sağlayan ş sağlığı fades, günümüzde bütün bu kavramların bütünü olarak ş sağlığı ve güvenlğ kavramı le brlkte sık olarak kullanılmaktadır. Bu bakımdan ülke olarak 20 Hazran 2012 yılında hssedlen htyaca bnaen İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu çıkarılmış ve resm gazetede yayımlanarak yürürlüğe grmştr. Çıkarılan bu kanun le brlkte Yükseköğretm Kurumu da harekete geçerek ünverstelerde, doğan htyaca karşılık olarak ş sağlığı ve güvenlğ program ve bölümler açılmıştır. Bu bakımdan lk olarak 2012 yılında Lsans düzeynde Yen Yen Yüzyıl Ünverstes Sağlık Blmler Fakültes bünyesnde açılmış ve 54 örgün eğtm ve 6 tam burslu öğrenc almıştır. Bunu takben 2013 yılında Gümüşhane Ünverstes Sağlık Yüksekokulu bünyesnde şmd se Sağlık Blmler Fakültes altında açılmış ve Yapılan apılan bu çalışma le brlkte ülke htyaçlarını 50 örgün + 50 knc öğretm şeklnde alım yapılmıştır. Amaç: Y karşılayacak ve katma değer olarak cdd br katkısı olan veya olacak olan ş sağlığı ve güvenlğ lsans bölümlernn müfredatlarının, artan teknoloj ve sanayleşmeyle brlkte doğan htyaçlara uygunluğu ve etknlğnn araştırılması amaçlanmıştır. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın evrenn Türkye’de bulunan yükseköğretm kurumları kapsamında olan ş sağlığı ve güvenlğ lsans bölümler oluşturmaktadır. Yöntem: Yapılan bu çalışmada 2012-2017 yılları arasında ÖSYS Yükseköğretm Yükseköğretm Programları ve Kontenjan Kılavuzları le Yükseköğretm Program Atlasından yararlanılmıştır. YOKATLAS YOKATLAS ncelenmş ncelenerek Bologna tanımlarına gdlmş ve Bologna tanımları çersndek müfredatlar ncelenmştr. Bunun yanı sıra lgl ünverstelern lgl bölüm öğretm üyes ve öğretm elemanlarının temel alanlarına bakılmış, ş sağlığı ve güvenlğ uzmanlık belgelernn olup olmadığı rdelenmştr rdelenmştr.. Bulgular: 2012 yılında ş sağlığı ve güvenlğ bölümü l olarak Yen Yen Yüzyıl Ünverstes Sağlık Blmler Fakültes kapsamında açılmış, bunu takben 2013 yılında Gümüşhane Ünverstes Sağlık Yüksekokulu bünyesnde açılmıştır. Şu anda Yükseköğretm Kurumu kapsamında 11 Ünverste bünyesnde (8 Develet+3 Vakıf Ün.) Lsans Bölümü vardır. 6 tanes Sağlık Blmler fakültesnde, 4 tanes Sağlık Yüksekokulu ve 1 tanes de Uygulamalı Blmler Yüksekokulu adı altında açılmıştır. 30 Mart 2018’de yapılan 93

SÖZEL SUNUMLAR

en son güncelleme le YOKATLAS’a kayıtlı 8 ünverstede de %100, 1 ünverste %89.3, 2 ünverste tam burslu olarak %100- %75 burslu olarak %81 ve %50 doluluk oranına sahptr. 11 ünverste bünyesnde, ş sağlığı ve güvenlğ bölümlernde toplam; 25 Dr. Öğr. Üyes, 3 Prof. Dr., 2 Doç. Dr., 4 Öğr. Gör. Dr., 13 Öğr. Gör. ve 5 tane Araş. Gör. bulunmaktadır. 4 tane şyer hekm, 6 tane A sınıfı ş güvenlğ uzmanı, 3 tane B sınıfı ş güvenlğ uzmanı ve 3 tane C sınıfı ş güvenlğ uzmanı bulunmaktadır. Uzmanlık alanı olarak ncelendğnde; ağırlıklı olarak ; halk sağlığı, kmya, hukuk, fzk, byoloj, nşaat, nadir olarak se se jeoloj, blgsayar mühendslğ, maden, pskoloj ve balıkçılık teknolojler mühendslğmden oluşmaktadır. Bunu dışında knc br yüksek lsans olarak ş sağlığı ve güvenlğ alanında çalışan sayısı se 10 tane olarak tespt edlmştr edlmştr.. Bologna blg paketler ncelendğnde, 11 ünversteden 8 tanesne ulaşıldı ve bu 8 tanesnden de 1 tanesnn sadece I ve II yarıyıllarına ulaşılmıştır. Yapılan Yapılan nceleme netcesnde 4 tane ünverstede İSG Uygulamaları veya buna benzer ders konulmuş ve bunların kredler se 20 K (7. Yarıyıl Yarıyıl + 8. Yarıyıl Yarıyıl), ), 7 K (6. Yarıyıl Yarıyıl), ), 16 K (7. Yarıyıl Yarıyıl + Yarıyıl) olarak tespt edlmştr. 11 ünversteden sadece 5 ünverstede lkyardım ders 8. Yarıyıl) ve 20 K ( 8. Yarıyıl) olduğu görülmüştür. Sonuç: İSG lsans bölümlernn müfredat analzlernde çalışma alanlarına/sahaya uyum son derece önemldr. Bu bakımdan lgl ünverstelerde yeterl olmayacak kadar az sg uygulama ders konulmuş, bunun yanında sg kadar öneml olan lkyardım derslernn olmayışı son derece düşündürücüdür. Ve Ve bell br yıldan sonra alan bazlı br müfredat değl değl de karmaşık br yapıya sahp müfredatlar müfredatlar hazırlanmıştır. hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Analz , İş Güvenlğ, İş Sağlığı, Müfredat

94

SÖZEL SUNUMLAR

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDAKİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BÖLÜM VE PROGRAM KONTENJANLARINDA YAŞANAN YAŞANAN DEĞİŞİMLER DEĞİŞİ MLER VE İŞ KAZALARI

Mustafa Must afa GÜNA GÜNAYDI YDIN N 1 , Gülsere Gülseren n GÜNA GÜNAYDI YDIN N 2 1

Gümüşhane Üniversitesi, GMYO, Mülkiyet Koruma ve Güvenlik Bölümü, 29100, Gümüşhane, Türkiye 2 Gümüşhane Üniversitesi, SHMYO, Sağlık Bakım Hizmetleri Bölümü, 29100, Gümüşhane, Türkiye

Öz: Giriş: Çalışanlara yönelk ş sağlığı ve güvenlğ le yakından lgl bulunan üç ana unsur vardır. Bunlar, çalışanların korunması, üretm güvenlğnn sağlanması ve şletme güvenlğnn sağlanmasıdır. Bu bakımdan ş sağlığı ve güvenlğnn İLO ve WHO ş sağlığı ve güvenlğ komtesne göre ş güvenlğ; İşçlern, ş kazalarına uğramalarını önlemek ve güvenlğ çalışma ortamı oluşturmak çn alınması gereken önlemler dzs olarak tanımlanmaktadır. İş sağlığı se daha çok çalışma ortamında bulunan ve şçlern sağlığını etkleyeblecek rsk faktörler karşısında çalışanların sağlığının korunmasıdır. Yapılan Yapılan bu tanımlamalardan yola çıkarak ş sağlığı ve güvenlğ; çalışanın, ş yerlernde şn yürütülmes sırasında oluşan veya oluşablecek tehlkelerden ve sağlığa zarar vereblecek unsurlardan korunmasını, aynı zamanda şyer ortamının yleştrmesn hedef alan seml ve blmsel çalışmaların tümü olarak tanımlayablrz. Hang ş yaparlarsa yapsınlar bütün bütün çalışanların fzyolojk, pskolojk ve sosyal refahlarının mümkün olan en yüksek düzeye çıkarılmasını ve bu sevyede tutulmasını, çalışma koşullarından kaynaklanan sağlık sorunlarının önlenmesn, şçlern şleryle lgl olup sağlığa zararlı rsklerden korunmalarını, şçlern fzksel ve byolojk kapastelerne uygun meslek ortamlarda çalıştırılmalarının sağlaması gerekldr. O halde, şn nsana, nsanında şe uygun hale getrlmes ş sağlığı ve güvenlğnn temek amacını oluşturmaktadır. Amacın gerçekleştrleblmes çn ş sağlığı ve güvenlğ alanında etkn br şeklde eğtml ve donanımlı personele htyaç vardır. Dolayısıyla ş sağlığı ve güvenlğnn yükseköğretm kurumlarında etkn br şeklde verlmes gerekr ve yükseköğretm kurumlarına cdd br sorumluluk düşmektedr. düşmektedr. Hem kalfye elemanın yetştrlmes hem ülkemze cdd malyet kayıpları oluşturulan alanın yleştrp ülke ekonommze katkısı sağlanmalıdır. Amaç: Bu çalışmada yükseköğretm kurumlarında ş sağlığı ve güvenlğ alanında yaşanan gelşmeler ve değşmler ncelenmş olup değerlendrmeye tab tutulmuşlardır. Yaşanan bu gelşm ve değşmlern ş sağlığı ve güvenlğ gb nsan odaklı br alanın ne kadar etkn kullanıldığı ve ne kadar etkn br eğtm verldğ saptanmaya çalışmıştır. Kapsam: yapılan bu araştırmanın evrenn Türkye’de bulunan yükseköğretm kurumları kapsamında olan tüm ünverstelern ş sağlığı ve güvenlğ bölüm ve programları oluşturmaktadır. Yöntem: Yapılan bu çalışmada 2012 ve 2017 ÖSYS Yükseköğretm Programları ve Kontenjan Kılavuzları le Yükseköğretm Program atlasından yararlanılmıştır. Öncelkle, ÖSYS Yükseköğretm Programları ve Kontenjan Kılavuzları bakılıp sonrasında da YOKATLAS YOKATLAS ncelenmş ve bölüm ve programların doluluk oranları kesnleştrlmştr kesnleştrlmştr.. Bulgular: Çalışmamızda 2012 yılında 6331 ş sağlığı ve güvenlğ kanununun Hazran ayında yayımlanmasıyla brlkte ülkemzde bulunan 15 Devlet ve Vakıf Ünverste kapsamında öğrenc alımları başlamıştır ve toplamda 1218 örgün ve knc öğretm alımı ve 50 adet uzaktan eğtm şeklnde alımlar yapılmıştır. Bu yılda (2012) se sadece br adet Lsans düzeynde öğrenc alımı yapılmıştır (Vakıf Ünverstes) Ünverstes) ve terch eden öğrenc sayısı 60’tır. 2017 yılına bakıldığında se 95

SÖZEL SUNUMLAR

İş sağlığı ve güvenlğ önlsans programlarında yaklaşık olarak 10544 (Devlet +Vakıf Ün.) arasında konten jan enmş, bunların 1168’ Vakıf Vakıf Ünverstes, 3188’ uzaktan eğtm ve ger kalanı se Devlet Ünverstes Örgün ve İknc öğretm şeklnde yer almıştır. Doluluk oranlarına bakıldığında se nerdeyse tamamına yakını dolmuştur (ek kontenjan dahl). Lsans düzeynde nceleme yapıldığında 2017 verlerne göre 7 ünverstede farklı fakültelerde bu bölüm açılmıştır ve kontenjan sayısı 393 Devlet ve 76’sı Vakıf Vakıf Ünverstes olarak belrlenmş ve yne bu bölümün doluluk oranı %90 cvarındadır. Yüksek Yüksek lsans sevyesnde nceleme yapıldığında Tezl ve Tezsz olarak k şeklde açılmıştır. Özellkle İanbul lnde olan bütün ünverstelerde neredeyse hepsnde bu programlar açılmıştır. Bununla brlkte her bölgede bulunan ünverstelerde Tezsz yüksek Lsans Programı olarak açılmıştır. Bu ünverstelern kontenjanlarına bakıldığında lk olarak 50-250 arasında öğrenc alımı yapılmış olup günümüze bakıldığında 500-2000 arasında öğrenc alımı yapılmakta ve kontenjanları tamamına yakını dolmuştur dolmuştur.. Sonuç: Çalışma netcesnde 2012 yılından 2017 yılına kadar 1268’den 105441 gb br rakama ulaşılması acaba bu bölüm ve programın hakkı yeternce verlyor mu? 2012 yılı SGK verlerne bakıldığında farklı alanlarda cdd derecede ş kazaları yaşanmıştır. Örneğn verlere göre, nşaat sektöründe 9209, metal/makne sektöründe 17498, madenclk sektöründe 9919, kara ve boru hattı taşımacılığında 2549 ve tekl ürünler malatında 5127 ş kazası yaşanmış ve bu yazılan sektörlerde toplam 451 ölümlü ş kazası yaşanmıştır.. Fakat bu verler sgortalı olup kayıt altına alınablenlerdr yaşanmıştır alınablenlerdr.. Bu oranlar 2014 yılında se bahs geçen sektörlerde yaklaşık olarak 3 kat olarak artmıştır(SGK verlerne göre). SGK tarafından yayımlanan en güncel verler 2015 yılana at olup yaşanan ş kazası sayısı 241.547 ve ölümlü ş kazası sayısı se 1252’dr 1252’dr.2017 .2017 yılı br ocak ve 30 Hazran arasında se 906 şç ş kazası geçrerek hayatını kaybett. Hayatını kaybedenler se sadece kayıt altına alınmış ve ş kazası bldrm yapan kşler çn geçerldr. Fakat yapılan araştırmalarda kesnlkle bunun sayısının çok daha fazla olduğu yönündedr. O zaman şunu sorgulayablrz. Ünverstelerde bu kadar sayıda ş sağlığı ve güvenlğ le alakalı çok cdd artış varken ş kazalarında aynı azalış neden yoktur? Verlen Verlen eğtmlerde m sorun vardır? Yoksa şveren-şç-ş güvenlğ uzmanı-şyer hekm ve ş sağlığı ve güvenlğ teknkerler aralarında uyumsuzluk mu vardır? Veya Veya yeter kadar kalfye eleman yükseköğretm kurumlarında yetşmemekte mdr?

Anahtar Kelimeler: İş Güvenlğ, İş Kazaları, İş Sağlığı, Yükseköğretm Yükseköğretm Kurumu

96

SÖZEL SUNUMLAR

FORE KAZIK ÇALIŞMALARINDA İŞ GÜVENLİĞİ

Mustafa Must afa Onur Onur KURT KURTER ER1 , Işıl Işılay ay ULUSOY ULUSOY 2 T.C. Okan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, İanbul / Türkiye

1-2

Öz: Giriş: Son yıllarda meydana gelen kazalarda ş güvenlğne çok daha önem verlmes gerektğ düşünces kesnlk kazanmıştır. Blndğ üzere çalışanlara en yüksek sağlıklı ortam sunmak, çalışma koşullarının olumsuz etklernden onları korumak, ş ve şç arasında mümkün olan en y uyumu sağlamak, ş yerlerndek rskler tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza ndreblmek, oluşablecek madd ve manev zararları ortadan kaldırmak, çalışma vermn artırmak ş güvenlğnn başlıca amaçlarıdır. Bu konuda çıkarılan kanunlar da hükümetlern bu konuya daha fazla eğldğn göermektedr. Özellkle nşaat sektöründe meydana gelen ölümcül kazaların önlenmes çn çok sık önlemler almak gerekmektedr. Geoteknk sektöründe de bu tür kazalara karşı alınan önlemler yetersz kalmaktadır. Kanun maddelernde de bu konuda alınması gereken önlemlerle lgl detaylı blg verlmemektedr. Geoteknk çalışmalar genellkle nşaat sahalarında yapıldığından dolayı aynı rsk faktörlern çermektedr. Geoteknk çalışmalar ülkemzde 1999 depremler kuşağından sonra önem kazanmaya başlamıştır. Son yıllarda geoteknk şlerde çalışan kşlern (şç, operatör, mühends.vb) ş güvenlğn önemsemedkler genel gözlemler doğrultusunda kendn bell etmektedr. Fore kazıklar se, temel yükünü taşıyıcı zemn/kaya tabakalarına letmek, tabakaların yataydak hareketn engellemek, yer altında geçrmsz yüzey oluşturmak, kompleks zemn sorunlarını çözmek gb brçok alanda brçok projede kullanılmaktadır. Fore kazıklar zemn çersnde daresel kestl br delg yapılması ve bu delg çersne kazık donatısı ve beton yerleştrlmes şeklnde nşa edlmektedr. Bu çalışmalarda Türkye ‘de geoteknk alanında özellkle fore kazık çalışmalarında oluşan kazalar ve alınması gereken ş güvenlğ önlemler hakkında detaylı br araştırma yapılmıştır. Amaç: Bu araştırma da fore kazık çalışmalarında var olan tehlkeler hakkında detaylı br blg vermek hedeenmştr. Kapsam: Y Yapılan apılan bu araştırma ülkemzdek yapılan fore kazık uygulamalarında çalışan şçler, fore kazık malatı yapan zemn frmaları ve bunların sahpler, bu zemn frmalarına ş veren kurumlar, bu frmaları kontrol eden müşavr frmalar ve kontrol mühendsler/sürveyanlar, çalıştığı sahada fore kazık malatı gerçekleşen ş güvenlğ uzmanlarını, en çok ve kısacası fore kazık sahasında, bulunan, çalışan, çalıştıran tüm personel lglendrmektedr lglendrmektedr.. Yöntem: Araştırmada öncelkle fore kazık malatlarının yapım yöntemler, malat tpler araştırılmış ve çalışma sahaları gezlp var olan tüm tehlkeler saptanmış ve uygulanablecek önlemler hakkında blg toplanmıştır. Gezlen ve gözlemlenen şantyeler, karayolu nşaatı şantyeler, konut şantyeler, alışverş merkez şantyeler gb farklı fore kazık malatının olduğu sahalar gezlp gözlenmştr. Bu gözlemler, fore kazık sektöründek toplamda 4 senelk, 3 senes taşeron frmada olmak üzere profesyonel br çalışma hayatına, şaht olunan ramak kala olaylarına, gerçekleşen ş kazalarına dayanmaktadır. Bulgular: Fore kazık sektöründe çalışan personellern (Mühendsler, şverenler, şçler vb.) var olan tehlkeler hakkında gerçekten yeter kadar blgl olmadığı, bu sektörde çalışan hçbr kmsenn yeter kadar ş güvenlğne önem göermedğ, ş sözleşmelernde ş güvenlğ le alakalı maddeler ve yaptırımların yetersz kalması, çözüm üretemeyen uzmanların büyük frmalarda çalışması, tehlkelern önemsenmemes. Sonuç: Çalışma sonunda, 97

SÖZEL SUNUMLAR

var olan tehlkeler detaylı br bçmde araştırıldıktan sonra alınablecek tüm önlemler üretlmştr. Üretlen önlemler sonucunda ş kazalarının ve meslek haalıklarının yaşanmaması beklenmektedr. beklenmektedr.

Anahtar Kelimeler: Geoteknk, Fore Kazık, İş Güvenlğ Notu: Bu çalışma Yrd . Doç. Dr. Işılay ULUSOY .C. Okan Üniver Yazar Notu ULUSOY tarafından tarafından danışmanlığı danışmanlığı yapılan yapılan T sitesi, Fen Bilimleri Fen Bilimleri Enitüsü, Enitüsü, İş İş Sağlığı Sağlığı ve Güvenliği Bölümünde yapılmış Bölümünde yapılmış Muafa Muafa Onur KURTER KURTER’ in in “ Geoteknik Çalışmalarda . Geoteknik Çalışmalarda İş İş Güvenliği ” Konu Başlıklı, Yüksek Lisans Lisans Tez ez çalışmasından çalışmasından türetilmiştir

98

SÖZEL SUNUMLAR

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE YAŞANAN YAŞANAN İŞ KAZALARININ VERİ MADENCİLİĞİ UYGULAMASI İLE ANALİZİ

Nazlı Naz lı Gülüm Gülüm MUTLU MUTLU 1 , Selçuk Selçuk ALP 2 , Serkan Serkan AL ALTUN TUNT TAŞ 3 Bölümü , İanbul / Türkiye Yıldız Teknik Yıldız Teknik Üniversitesi, Üniversitesi, Makine Fakültesi, Endüri Mühendisliği Mühendisliği Bölümü

1-2-3

Öz: Giriş: Ülkemzde, tekl sektörü ülke ekonomsnn gelşmesne ve büyük çalışan hdamına olanak sunması bakımından en öneml endür dallarından brdr. Sektör üretm süreçler, kullanılan hammadde, makneler ve çeştl kmyasallar nedenyle çalışan sağlık ve güvenlğn tehdt eden tehlkeler barındırmaktadır. Üretmn güvenl br şeklde yapılması, çalışan sağlık ve refahının temn edlmes çn tehlkelern kontrol altına alınması önem taşımaktadır. İşletmelerde tehlkeler kontrol altına almak çn rsk analz çalışmaları yürütülmektedr.. Ancak ş kazaları ve üretm kayıpları yaşanmaya devam etmektedr. Ekonomde sürdürüleblr rütülmektedr büyümeye devam edeblmek, çalışan refahını artırmak çn ş kazalarını önlemek krtk br öneme sahptr. sahptr. Bu Bu amaçla, karmaşık süreçler le meydana gelen ş kaza mekanzmalarının neden sonuç bağlamında ncelenmeler gerekllğ ortaya çıkmaktadır. Böylece, benzer özellkl kazların tekrar etmes önleneblecek, çeştl kaza se bep kombnasyonları kombnasyonları göz önünde bulundurularak bulundurularak alınan önlemler sayesnde kazalarında önünde önünde geçleblecektr. Lteratürde ş kazalarının ver madenclğ yöntemler kullanılarak analz edldğ sınırlı sayıda araştırma bulunmaktadır.. Daha önce yapılan çalışmalarda ş kazalarına neden olan en öneml faktörlern belrlenmes bulunmaktadır le lgl çalışmalar yürütülmüştür. Amaç: Bu çalışmada amaç, ş kaza verlernn analznde ver madenclğ uygulamasını göermek ve ş kazaları sebep sonuç lşklern ortaya koymaktır. Bu amaçla tekl sektöründe gerçekleşen kazalara lşkn ş kaza bldrm formlarından yararlanılarak, ş kazaları sebep ve sonuçları arasındak lşkler göz önünde bulundurularak analz edlecektr. Elde edlen bulguların ş sağlığı ve güvenlğ profesyonellernn, ş kazalarını önlemeye yönelk rsk analz ve değerlendrme çalışmalarında kullanablecekler ntelkte ön blg sağlayacağı düşünülmektedr. düşünülmektedr. Kapsam: Araştırmanın kapsamını, 30 lmzdek tekl sektöründe yaşanmış ş kazaları oluşturmaktadır. Yöntem: Tekl sektöründe meydana gelen 522 ş kaza bldrm formu değerlendrmeye alınmıştır. Kaz bldr formları ölümlü ve ölümlü olmayan ş  ş kazalarında oluşmaktadır. Kaza analznde toplam 31 ş kaza faktörü göz önünde bulundurulmuştur. bulundurulmuştur. Analz aracı olarak WEKA (Waka(Wakato Envronment for Knowledge Analyss) yazılımı kullanılmıştır. Değşkenler arasındak lşkler belrlemek çn ver madenclğ yöntemlernden br olan brlktelk kuralları kullanılmıştır kullanılmıştır.. Brlktelk kuralları yöntem: br ver setnde, ver grupları arasındak korelasyon lşklern belrlemek ve olayların brlkte gerçekleşme durumlarını ortaya koymak çn kullanılan ve karar verclere yol göerc ntelkte blgler sunma avantajına sahp olduğu blnmektedr. Kaza analzne başlamadan önce kaza bldrm formundak verler 2 grup olarak sınıandırılmıştır.. Kaza olayı çn bağımsız değşkenler: ş yer tehlke grubuna göre sektör, alt sektör, kazanın sınıandırılmıştır gerçekleştğ zaman, kaza sebeb, kaza anında kullanılan materyal, kazanın gerçekleştğ bölüm, sgortalının meslek grubu, sgortalının görev, cnsyet, meden durumu, meslek ve ş sağlığı ve güvenlğ eğtm alma durumu, öğrenm durumu, kazanın yaşandığı çalışma ortamı, çalışma çevres, kazanın gerçekleştğ yer, kazanın gerçekleştğ ortam, yürütülmekte olan genel faalyet ve özel faalyet olarak tanımlanmıştır. Bağımlı 99

SÖZEL SUNUMLAR

değşkenler se: yaralanma sebeb, yaralanma türü, yaralanmanın vücuttak yer, kaza sonrası ş yer durumu, kazazede kş sayısı, ş göremezlk durumu, ş günü kaybı, sgortalının kaza sonra ne yaptığı dkkate alınmıştır alınmıştır.. Bulgular: Analzden elde edlen en dkkat çekc sonuçlarından bazıları şu şekldedr, ş yernde çalışırken gerçekleşen kazalar sonucu ş yerlernn %100’ü faalyetne devam etmştr. İSG eğtm almış ve çalışırken ş kazası geçren çalışanların ş yerlernn % 100’ü faalyetne devam etmştr. İş sağlığı ve güvenlğ eğtm almış olan, çalışırken ş kazası geçren ve kazaya 1 çalışanın maruz kaldığı kaza yüzdes %99’dur. Sonuç: İş kazaları arsındak lşklern belrlenerek ş sağlığı ve güvenlğ tedbrler alınmalıdır. Bu sayede kaza nedenlernn engellenmesne katkı sağlanablecektr sağlanablecektr.. Ver Madenclğ, Tekl Tekl Sektörü Anahtar Kelimeler Kelimeler : Brlktelk Kuralları, İş Kaza Analz, Ver

100

SÖZEL SUNUMLAR

TÜRKİYE’DE 2013–2016 YILLARINDA EN ÇOK İŞ KAZASI YAŞANAN YAŞANAN İLK ÜÇ SEKTÖRÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Nazlı Naz lı Gülüm Gülüm MUTL MUTLU U 1 , Serkan Serkan AL ALTUN TUNT TAŞ 2 1-2

Yıldız Teknik Üniversitesi, Makine Fakültesi, Endüri Mühendisliği Bölümü, İanbul/ Türkiye

Öz: Giriş: Kazalar, breyn, şrketn ve toplumun br bütün olarak zarar görmesne neden olan enmeyen olaylardır. Kazaların yaşanması, şrketler çn br zayıık belrts olarak kabul edlmektedr. Çoğu zaman, kazalar meydana geldğnde, bu zayıf yönler öğrenlerek yleştrme çalıştırmaları gerçekleştrlmektedr, ancak bu reaktf br uygulama sınıfında yer almaktadır. Proaktf, yan kazaları önleyc br yaklaşım çn enmeyen olayların ve koşulların nasıl belrlenebleceğ ve ortadan kaldırılableceğ le lgl sorunun bast br cevabı bulunmamaktadır. Kazaya neden olan potansyel tehlkeler, genellkle tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmamaktadır. Kazaya maruz kalan çalışanların, rsklerden kaçınma davranışında bulunmaları çn, eğtm ve motve etme uygulamaları da yetersz kalmaktadır. Kazaları önlemek çn, kaza deneymler ve ramak kala olay ger bldrmlernden yararlanılmaktadır. Türkye’de se şletmeler güvenl hale getreblmek, çalışan sağlık ve güvenlk refahını sağlayablmek, kazaları önleyeblmek çn rsk analz ve değerlendrme çalışmaları yürütülmektedr. Bunlara rağmen ş kazaları yaşanmaya devam etmektedr. İş kazalarını önlemek çn kaza analz çerçevesnde kazaya neden olan kök sebepler, normal süreçten sapmaya neden olan olaylar, sapma sonucu ortaya çıkan kontrolsüz enerjnn kazazedenn (çalışan, çevre, mal, ün) maruz kalması le lgl mekanzma y br şeklde analz edlmeldr. Amaç: Bu çalışmada amaç, Türkye’de en çok ş kazası yaşanan sektörler belrlemek ve bu sektörlerde yaşanan ş kazalarını analz etmektr. Kapsam: Ekonomk faalyet sınıfı (Nace Rev.2) ş yer tehlke grubuna göre (çok ( çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli) tehlikeli ) kategorze edlen 99 sektörde 2013–2015 yıllarında meydana gelen ş kaza atkler yardımıyla en çok ş kazası yaşanan lk üç sektör belrlenmştr. belrlenmştr. Bununla brlkte, bu sektörlern 2013–2016 yıllarında 41 lmzde meydana gelen, 202 ş kaza bldrm formu bast tesadüf örnekleme yöntem le çalışmaya dâhl edlmştr. Yöntem: V Verler, erler, SPSS.20 S PSS.20 paket programı kullanılarak ncelenmştr. Bulgular: En sık ş kaza vakasının yaşandığı ve tüm sektörlerde yaşanan ş kazalarının yaklaşık %21’lk bölümünü oluşturan lk üç sektör sırasıyla: Makine sırasıyla: Makine ve Teçhizat Teçhizat Hariç Fabrikasyon Metal Ürünler İmalatı %8 (Nace Kodu: 25), Bina İnşaatı %7 (Nace Kodu: 41) ve Ana Metal Sanayii %6 %6 (Nace Kodu: 24) olduğu belrlenmştr. Yaşanan Yaşanan kazalarda yaralanma oranları 1., 2. ve 3.sektör çn sırasıyla %58.4, %48.1 ve %63.0 olup, kazazedelern 1. sektörde %76.6’sı, 2.sektörde %54.4’ü, 3. sektörde se %71.7’s ş göremez duruma gelmştr. En çok görülen kaza sebeb, 1. Sektör çn ‘denetim ‘ denetim kaybı-el aleti’ , 2. Sektör çn ‘kayma ‘kayma - tökezleme ve düşme - kişinin düşmesi - aynı düzeyde’, düzeyde ’, 3. Sektör çn se ‘denetim ‘ denetim kaybı (tam veya kısmi) - nesnenin (taşınan, oynatılan, kullanılan, vb. )’ olduğu anlaşılmıştır. anlaşılmıştır. En sık karşılaşılan yaralanma sebeb 1. ve 3. sektör çn ‘kısılmak, ‘ kısılmak, ezilmek - arasında’, 2. sektör çn se ‘bir ‘bir şeye doğru düşey hareket, çarpışma (düşüşten dolayı)’ dolayı) ’ olduğu tespt edlmştr. Her üç sektör çn de en sık karşılaşılan yaralanma türü yüzeysel yaralanmalar’ , yaralanmanın vücuttak yer se ‘ parmaklar ’ olduğu saptanmıştır. Kazanın gerçekleş‘ yüzeysel tğ bölüm bakımından 1. ve 3. sektör çn ‘üretim alanı, fabrika, atölye’ atölye’ ken 2. sektör çn ‘inşaat ‘ inşaat mevkii - yeni 101

SÖZEL SUNUMLAR

inşa edilen bina’ olduğu olduğu belrlenmştr belrlenmştr.. Sonuç: Türkye’de, ş kazaları nedenyle büyük kayıpların yaşandığı lk üç sektör dkkate alınarak yürütülen bu çalışmada sektörler açısından ş kazaları çeştl krterlere göre değerlendrlmştr. Çalışanların sektörler açısından bazı kaza sebeb, yaralanma türü ve kazanın gerçekleştğ bölümlern ortak yönler bulunmasına rağmen sektörler açısından farklılıklar da bulunmaktadır bulunmaktadır.. İş kazalarını önlemek çn hazırlanan aksyon planları, sektöre özgü kaza sebepler, yaralanan vücut bölges, çalışan ve ş yer koşulları dkkate alınarak oluşturulmasının faydalı olacağı düşünülmektedr düşünülmektedr.. Yaralanmalar, Kaza Sebeb Anahtar Kelimeler : İş Kazaları, Kaza Analz, Yaralanmalar,

102

SÖZEL SUNUMLAR

GELECEĞİN SAĞLIK PROFESYONELLERİNİN UYGULAMADAKİ YAŞADIKLARI YAŞADIKLARI RİSKLERİN KAYGI DÜZEYLERİNE ETKİSİ (GÜMÜŞHANE İLİ ÖRNEĞİ)

Sevdaa UZUN Sevd UZUN 1 , Nilgün Nilgün ULUT ULUTAŞD AŞDEMİ EMİR R2 1

Gümüşhane Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Gümüşhane / Türkiye 2 Avrasya A vrasya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Trabzon / Türkiye

Öz: Giriş: Çalışanın ş sağlığı ve güvenlğ bakımından öneml rskler taşıyan çalışma alanlarından br de sağlık hzmetlerdr. Sağlık çalışanları haayla daha fazla zaman geçren ve bakımlarını doğrudan yerne getren kş olmaları nedenyle sağlık rskler le karşılaşma olasılıkları daha yüksektr. Bu nedenle sağlık çalışanlarının çalışma ortamları ve çalışma koşullarının değerlendrlmes önem taşımaktadır. Son dönemlerde ülkemzde ve dünyada brçok alanda İş Sağlığı ve Güvenlğ (İSG ) çok önem kazanmıştır. Özellkle de nsanların sağlık sorunlarına çözümler aramak çn gttkler haanelerde hem haane ortamının hem de sağlık çalışanlarının İSG mevzuatlarına uygun olması gerekmektedr. Amaç: Amaç: Bu araştırma br devlet ünverstesnn sağlık blmler fakültes hemşrelk bölümü 3. ve 4. sınıarında eğtm gören öğrenclern, uygulamaları esnasında maruz kaldıkları tehlke ve rskler belrlemek ve bu tehlkelern kaygı düzeylerne üzerne etksn saptamak amacı yapılan br araştırmadır. Yöntem: Kestsel ve tanımlayıcı tpte olan çalışmanın evrenn Eylül-Ekm 2017’de Gümüşhane Ünverstes Sağlık Blmler Fakültes Hemşrelk bölümünün uygulamalara daha çok çıkmış 3. ve 4. sınıarında eğtm gören öğrencler (n=210 kş) oluşturmuştur. Araştırmanın yapıldığı dönemde derslere aktf katılan 197 öğrencye ulaşılmıştır. Araştırmanın verler; sosyodemografk özellkler (yaş, cnsyet, meden durum, ekonomk durum, eğtm durum), haane çalışma ortamı kaynaklı rsk ve tehlkeler algısı (enfekte kesc-delc-batıcı csm yaralanması, el yıkama, eldven kullanma, enjektör kullanımı, şddet vb.), sağlık durumları (beslenme, egzersz, dnlenme, kronk haalık, uyku, sgara, al kol, sağlık kontrolü vb.) ve çalışma şartlarını (hzmet süres, çalışma saat, ş verm vb.) çeren sorular le Sağlık Çalışanı Güvenlğ Ölçeğ (SÇGÖ) ve Beck Anksyete Ölçeğ (BAÖ) sorularından oluşan anketn drekt gözlem altında uygulanmasıyla toplanmıştır. Verlern analznde yüzdelk, ortalama, sayı, andart sapma, k-kare te, Mann Whtney U ve Kuskall Walls, ANOV ANOVA A ve korelasyon analz kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma kapsamına alınan geleceğn sağlık profesyonellernn %65.5’ (129 kş) kadın, %34.5’ (68 kş) erkek olup yaş ortalamaları 21.59±1.40 (Mn:19, Max:49)’dır. Öğrenclern, % 52.3’ü (103 kş) dördüncü sınıfta, % 47.7’s üçüncü sınıfta öğrenm görmektedr.. Geleceğn sağlık profesyonellernn %.69.0’ı (136 kş) haftada 2-13 saat çalıştığını ve %87.3’ü görmektedr (172 kş) 6 haaya bakım verdğn fade etmştr. Erkek sağlık profesyonellernn SÇGÖ puan ortalaması kadın sağlık profesyonellerne göre daha yüksek (t=-2.63, p=0.009) bulunmuştur. Kadın sağlık profesyonellern BAÖ puan ortalaması erkek sağlık profesyonellerne göre daha yüksek (t=2.23, p=0.02) bulunmuştur. Üçüncü sınıfta eğtm gören öğrenclern BAÖ puan ortalaması dördüncü sınıfta olan öğrenclere göre daha yüksek yüksek (t=2.12, p=0.03) saptanmıştır. Kurumda çalışmaktan memnun olan geleceğn sağlık profesyonellernn SÇGÖ puan ortalamaları daha yüksek bulunmuştur (t=2.958, p=0.003). Kurumda Kurumda çalışma memnunyet öğrenclern BAÖ puan ortalamalarını etklememektedr (p>0.05). Çalıştığı kurumdan memnun olan öğrenclern SÇGÖ 103

SÖZEL SUNUMLAR

puan ortalaması çalıştığı kurumdan memnun olmayan öğrenclere göre daha fazla ş güvenlğ sağlamaktadır. İş kazası geçren öğrenclern ş kazası geçrmeyenlere göre BAÖ puan ortalaması daha yüksek bulunmuştur (t=3.12, p=0.002). Teblğ okuyan öğrenclern, teblğ okumayan öğrenclere göre SÇGÖ puan ortalaması daha yüksek (t=3.58, p=0.001) saptanmıştır. Düzenl sağlık kontrolü yaptıran öğrenclern yaptırmayanlara göre BAÖ puan ortalamaları (t=2.20, p=0.02) daha yüksek bulunmuştur. Ruhsal haalığı olan öğrenclern ruhsal haalığı olmayanlara göre BAÖ puan ortalamaları (t=0.59, (t=0.59, p=0.01) daha yüksek saptanmıştır saptanmıştır.. Sağlık hzmetlerne ulaşamayan öğrenclern, ulaşablen öğrenclere göre BAÖ puan ortalamaları (t=-2.49, p=0.01) daha yüksek saptanmıştır. Uygulama yapılan kurumdak görev dağılımından memnun olmayan öğrenclern KKD kullanma durumları daha yüksek bulunmuştur (p=0.03, x 2=4.686). Geleceğn sağlık profesyonellernn yaşı (r=0.121, p=0.90), p=0.90), sgara çme sayısı sayısı (r=0.025, p=0.85) le SÇGÖ SÇGÖ puan ortalamaları arasında arasında poztf yönde anlamsız br lşk, çalışma saat (r=-0.113, (r=-0.113, p=0.11) le SÇGÖ SÇGÖ puan ortalamaları arasında se negatf yönde anlamsız br lşk saptanmıştır. Geleceğn sağlık profesyonellernn yaşı (r=-0.555 p=0.44), sgara çme sayısı (r=-0.076, p=0.57) le BAÖ puan puan ortalamaları arasında negatf yönde yönde anlamsız br lşk; çalışma saat (r=0.093 p=0.19) le poztf yönde anlamsız br lşk saptanmıştır. saptanmıştır. Sonuç: Bu araştırmada geleceğn sağlık profesyonellernn uygulama yaptıkları haanede ş güvenlğnn güvenlğnn sağlandığı ancak orta orta düzeyde anksyete yaşadıkları saptanmıştır. Öğrenclern klnk uygulamada yaşadığı güçlükler ve kaygıları öğretm elemanlarıyla paylaşması çn uygun ortamın sağlanması ve düzenl olarak klnk hemşreler ve görevl öğretm elemanları tarafından sorunların çözümüne yönelk toplantılar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Geleceğn Sağlık Profesyoneller, Haane, Çalışan Sağlığı Güvenlğ”

104

SÖZEL SUNUMLAR

ÖNLİSANS-LİSANS-LİSANSÜSTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARININ ANALİZİ (TÜRKİYE 7 BÖLGE ÖRNEĞİ)

Nilgün Nil gün ULUT ULUTAŞD AŞDEMİ EMİR R1 , Hasan Hasan TUNA TUNA2 Avrasya A vrasya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, Trabzon / Türkiye 2 Gümüşhane Kelkit Aydın Doğan MYO, Elektrik ve Enerji Bölümü, Gümüşhane / Türkiye

1

Öz: Giriş: Ülkemzde, İş Sağlığı ve Güvenlğne (İSG) verlen önem her geçen gün artmaktadır. Son yıllarda çıkarılan kanun ve yönetmelklerle İSG alanında öneml çalışmalar yapılmasına rağmen Türkye ş kazası açısından Avrupa’da Avrupa’da brnc, Dünya’da se üçüncü sırada yer almaktadır. Ülkemzdek ş kazalarını ve meslek haalıklarını önlemek çn ülke genelnde İSG kültürünün yaygınlaştırılması gerekmektedr. İSG kültürünün oluşturulmasında ve önleyc faalyetler konusunda farkındalık yaratılmasında eğtmn rolü çok büyüktür. İş kazalarına yol açan en öneml etkenn nsanların güvenl olmayan davranışları olduğu göz önüne alınırsa, İSG eğtmnn oldukça öneml olduğu ortaya çıkmaktadır. Günümüzde ünverstelern önlsans, lsans, yüksek lsans ve doktora programlarında İSG eğtm verlmektedr. İSG önlsans programından mezun olan öğrenclere “İSG teknker” unvanı verlmektedr. İSG önlsans mezunları aldıkları 220 saatlk br eğtm sonrasında ÖSYM tarafından yapılan sınavda başarılı olursa C sınıfı uzman olurken lsans mezunları eğtm almaksızın sınavda başarılı olursa C sınıfı uzman olmaktadır. İSG tezl ve tezsz yüksek lsans programlarından mezun olanlar eğtm almadan B sınıfı ş güvenlğ uzmanlığı sınavına doğrudan başvurma hakkı kazanmaktadırlar. İSG doktora programlarından mezun olanlar se doğrudan A sınıfı ş güvenlğ uzman olmaktadırlar. Yükseköğretm kurumlarının İSG eğtm alanında k temel amacı vardır. Bunlardan br İSG programlarının olduğu önlsans, lsans ve lsansüü programları le bu alanda uzman açığını kapatacak kşler yetştrmek, br dğer amacı se lsansüü programlar le öğretm elemanı yetştrmektr. Amaç: Türkye’nn 7 bölgesnde ünverstelerdek önlsans, lsans, yüksek lsans ve doktora İSG programları analz edlerek mevcut durumu ncelemektr. Kapsam: Araştırmanın evrenn ülkemzdek 112 devlet, 73 özel olmak üzere toplam 185 ünverste; örneklemn se İSG programı ve/veya bölümü bulunduran tüm yükseköğretm kurumları oluşturmaktadır. çalı şmasıdır.. 01 Ocak 2017-01 Ocak 2018 Yöntem: Çalışmamız retrospektf tpte, tanımlayıcı kayıt taraması çalışmasıdır tarhler arasında ÖSYM yerleştrme kılavuzu, Blg Yönetm Sem ve Bologna Blg Semnden alınan verlerle; Türkye’nn 7 bölgesnde yer alan kamu ve özel ünverstelern ön lsans, lsans, yüksek lsans ve doktora programlarının sayıları, kayıtlı ve mezun öğrenc sayıları, öğretm elemanı sayıları doküman tarama model kullanılarak elektronk ortamda tespt edlmş ve öncek çalışmalarla karşılaştırılarak sunulmuştur. Bulgular: Türkye’de önlsans düzeynde 79 ünverstenn 139 programında (örgün, knc, uzaktan ve açık öğretm), lsans düzeynde 7 ünverstenn 10 bölümünde (örgün ve knc öğretm) İSG eğtm verlmektedr. Lsansüü düzeynde se 62 ünverstede 36 tezl yüksek lsans, 57 tezsz yüksek lsans ve 10 doktora olmak üzere toplam 103 ana blm dalında İSG eğtm verldğ tespt edlmştr. Açılan İSG önlsans programlarının %40’ı, lsansüü programlarının %47’s Marmara Bölgesnde yer alırken, önlsans programlarının %2’s, lsansüü programlarının %4’ü se Güneydoğu Anadolu Bölgesnde yer almaktadır. 2012 yılında açılan İSG 105

SÖZEL SUNUMLAR

önlsans program sayısı 36 ken, bu sayı 2015 yılında 93, 2017 yılında se 139 olmuştur. 2015 yılında lsans sevyesnde sadece 3 ünverstede eğtm verlrken 2017 yılında 7 ünverstede eğtm verlmektedr. 2015 yılından 2017 yılına kadar açılan tezl yüksek lsans program sayısı 20’den 36’ya çıkarken, tezsz yüksek lsans program sayısı se 43’ten 57’e çıkmıştır. 2013-2014 öğretm yılında önlsans programlarındak mevcut öğrenc sayısı 13136 ken 2016-2017 öğretm yılında se 53424’e yükselmştr. Öğretm elemanı başına düşen öğrenc sayısı se 2013-2014 öğretm yılında 91 ken, bu oran 2016-2017 öğretm yılında 201’e yükselmştr. İSG lsans mevcut öğrenc sayıları 2013-2014 öğretm yılında 298 ken, 2016-2017 öğretm yılında 1873’e ulaşmıştır. Öğretm elemanı sayısı se 33’ten 46’ya çıkmıştır. İSG lsansüü programlarında se 2013-2014 öğretm yılında yüksek lsans ve doktora dereces alanların sayısı sırasıyla 1635 ve 3’tür. 2016-2017 öğretm yılında yüksek lsans programı sayısı 8773’e, doktora programı sayısı se 89’a ulaşmıştır ulaşmıştır.. 2012-2013 öğretm yılında yüksek lsans programlarından mezun sayısı 51 ken bu sayı 2015- 2016 öğretm yılında 2556 olmuştur. Sonuç: Verler değerlendrldğnde program ve öğrenc sayısı hızla artmasına rağmen öğretm elemanı sayısındak artış bunun gersnde kalmıştır. İş güvenlğ uzmanı ve teknkerne duyulan htyacı karşılamak amacıyla açılan İSG programlarında öğretm elemanı başına düşen öğrenc sayısındak yükselme eğtm kaltesn olumsuz yönde etklemektedr. OECD ülkelerndek öğretm elemanı başına düşen öğrenc sayısının 16 olduğu düşünüldüğünde Ülkemzde İSG alanında öneml br öğretm elemanı açığı olduğu görülmektedr görülmektedr.. Bu verler ışığında deneyml ve yeterl sayıda öğretm elemanı bulunan ünverstelern bünyesnde İSG lsansüü (tezl yüksek lsans ve doktora) programları açılarak öğretm elemanı htyacının ved ve planlı br şeklde karşılanması önerlmektedr önerlmektedr..

Anahtar Kelimeler : İş Sağlığı ve Güvenlğ, Önlsans, Lsans, Lsansüü, Türkye

106

SÖZEL SUNUMLAR

VEKTÖRLERLE MÜCADELEDE İŞ KAZALARI

Nurulla Nuru llah h YÜCEL YÜCEL1 , Mustafa Mustafa CA CAYV YVAZ AZ 2 , Emine Emine Nurhan Nurhan AKI AKIN N 3 , Sümeyy Sümeyyee GÖÇMEN GÖÇMEN 4 İanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık Daire Başkanlığı Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü İanbul / Türkiye 4 Üsküdar Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Lisans Bölümü Öğrencisi İanbul / Türkiye 1-2-3

Öz: Giriş: İş kazaları ve meslek haalıkları çalışma ortamında yaşanan rsklerden en önemllerdr. Bu sebeple ş sağlığı ve ş güvenlğ ekonomk, sosyal ve teknk nedenlerle gttkçe önem kazanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütüne göre ş kazası önceden planlanmamış, çoğu kez kşsel yaralanmalara, maknelern, araç ve gereçlern zarara uğramasına, üretmn br süre durmasına yol açan br olay olarak tanımlanmaktadır tanımlanmaktadır.. Ülkemzde SGK tarafından farklı meslek gruplarında meydana gelen ş kazası rakamları her yıl açıklanmasına rağmen vektörlerle mücadele açıklanan meslek grupları arasında bulunmamaktadır. Bu durum özellkle büyükşehr beledyeler dâhl Türkye’de hzmet veren 1370 beledyey yakından lglendrmektedr. Çünkü halkın sağlığını tehdt eden vektörlerle mücadele hzmetlern beledyeler vermektedr. Vektör kendsnde haalığa neden olmayan br patojen br konaktan alıp nsan veya hayvanlara bulaşmasını bulaşmasını sağlayan canlılar (svrsnek, (svrsnek, karasnek, fare, kenen, hamamböceğ…vb) vektör denr. Amaç: Bu çalışmanın amacı vektörlerle mücadelede ş kazası oluşa blecek ortamların lteratür çalışmaları deeğ le belrlenmesdr. belrlenmesdr. Bu meslek grubunda grubunda çalışanlarda oluşablecek ş kazlarına dkkat çekmek edk. Kapsam: Dünyada ve Türkye’ de vektörlerle mücadele ş kazlarının son 5 yıllık lteratür sonuçları ve saha deneymler kongre katılımcıları le paylaşılacaktır. Sınırlıklar: Türkye de byosdal ürün uygulayıcılarının SGK tarafından ayrı br ş tanımı bulunmadığı çn byosdal ürün uygulayıcıların geçrmş olduğu ş kazaları verlerne ulaşılamamaktadır. Yöntem: Vektörlerle mücadelede ş kazaları le lgl elde edlen lteratürlerden lteratür analz yöntem kullanılarak ş kazaları araştırılacak. Bulgular: Yapılan lteratür taramaları sonucunda en fazla ş kazası yaşanan ve meslek haalığı tanısı konan meslek grubunun ntelk gerektrmeyen meslekler oldu görülmüştür. Ntelk gerektrmeyen şler se alt grupta en fazla ş kazası ve meslek haalığına maruz kalanların madenclk, nşaat, malat ve ulaştırma sektörlernde ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlar le çöpçüler ve dğer ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.. SGK verler ncelendğnde ş kazası geçrme açısından 2014 ve 2015 yıllarında 26-35 ve 36- 45 çıkmaktadır yaş aralığın da ken 2017 yılına gelndğnde 19-25 yaş aralığı en tehlkel grup olarak ortaya konmuştur konmuştur.. Yne ş kazaları verler ncelendğnde en fazla ölümlü ş kazasının 3 ay le 1 yıl arasında çalışma tecrübes olanlarda görüldüğü belrlenmştr. belrlenmştr. Br aydan az ve 5 yıldan fazla ş tecrübes olanlarda daha az ş kazası görülmektedr. Vektörlerle Vektörlerle mücadele çalışanlarının ş kazaları 4 grup halnde sınıandırılablmektedr. sınıandırılablmektedr. 1) vektörlerle mücadele uygulayıcıları kullandıkları byosdal üründen (laç zehrlenmes…) 2) mücadele ettkler vektörlerden (fare ısırması, kene ısırması, sıtma haalığı….) 3) mücadeley gerçekleştrdkler ortamdan (nşaat alanında, derede, yüksekte çalışma, rögar kapağının düşmes…) ve 4) kullanmış oldukları ekpman ve chazlardan kaynaklı (trafk kazası, el ve parmak yaralanmaları ..). En çok meydana gelen ş kazalarının vektörlerle mücadele çalışmalarının yapıldığı çalışma ortamlarında görülmektedr. Sonuç: Bu araştırmanın sonuçlarına bakıldığında 107

SÖZEL SUNUMLAR

ş tecrübesnn ş kazalarını önlemede öneml br etken olduğu söyleneblr. Br dğer sonuç se ş kazasında yaşın düşüş eğlmnde olması genç nüfusun hdamının artmasına bağlanablr. Vektörlerle Vektörlerle mücadele uygulayıcılarının kullandıkları byosdal üründen, mücadele ettkler vektörlerden, mücadeley gerçekleştrdkler ortamdan, kullanmış oldukları ekpman ve chazlardan kaynaklı ş kazası geçrme rskler bulunmaktadır. Uygulayıcıların tüm bu rsklern farkında olablmeler çn belrl aralıklarla kurs, semner vb. etknlklerle eğtm verlerek blnçlendrlmel, belrl peryotlarla sağlık taramalarından geçrlmeldr. Söz konusu sağlık taramaları, byosdal ürüne maruz kalma sonucunda oluşablecek akut ve kronk haalıklara erken tanı konulmasında önemldr.. Byosdal ürün uygulayıcılarının, uygulamalar esnasında kşsel koruyucu kullanmaları sağlanmalı önemldr ve söz konusu donanımların doğru kullanımının kontrolü gerçekleştrlmeldr. Byosdal ürün uygulayıcılarının sertfkalı eğtmlerden geçmeler gerekmektedr, Çalışanların güvenlk kültürü kazanmalarını sağlayacak eğtm modeller ve yöntemler gelştrlmeldr. Uygulamada kullanılan ekpmanların peryodk olarak bakımların yapılıp yapılmadığı kontrol edlmel. Özel kullanım gerektren chaz ve ekpmanların kullanıcıları ehlyet alması sağlanmalı ve ehlyetsz kşler tarafından kullanılması engellenmel. Byosdal uygulaması yapılacak alanda özellkle nşaat sahalarında ş güvenlğ uzmanın blgs dâhlnde uygulama yapılmalıdır. Sağlık Bakanlığı le Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı byosdal ürünler lgl düzenlemelerde şbrlğ ve koordnasyon çersnde çalışmalıdır.

Anahtar Kelimeler: İş Kazası, Vektör, Vektörlerle Mücadele, Byosdal Ürün

108

SÖZEL SUNUMLAR

BİYOSİDAL ÜRÜN UYGULAYACILARINDA MESLEK HASTALIKLARI

Nurulla Nuru llahYÜ hYÜCEL CEL1 , Emine Emine Nurha Nurhan n AKIN AKIN 2 , Mustaf Mustafaa CAYV CAYVAZ AZ 3 , Sümeyy Sümeyyee GÖÇMEN GÖÇMEN 4 İanbul Büyükşehir Belediyesi, Sağlık Daire Başkanlığı Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü, İanbul / Türkiye 4 Üsküdar Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Lisans Bölümü Öğrencisi, İanbul / Türkiye 1-2-3

Öz: Giriş: Meslek haalığı, 5510 sayılı Sosyal Sgortalar ve Sağlık Sgortası Kanunu’nun 14. Maddesnde; sgortalının çalıştığı veya yaptığı şn ntelğnden dolayı tekrarlanan br sebeple veya şn yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçc veya sürekl haalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hallerdr, şeklndedr. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verlerne göre zayıf ş güvenlğ ve sağlığı uygulamalarının ekonomk yükü, her yıl küresel gayr saf yurtç hasılanın yaklaşık %4’üdür. Kendsnde haalığa neden olmayan, taşıdığı parazt, bakter ve vrüs orjnl pek çok patojen mekank veya byolojk olarak nakleden nakleden eklem bacaklı hayvanlara ve kemrclere vektör denr. Vektör kaynaklı haalıklar, tüm bulaşıcı haalıkların % 17’sn oluşturur. Veba, dang haalığı, sıtma ve sarı humma gb haalıklar svrsnek, karasnek, kene, fare ve hamamböceğ gb vektörlerden kaynaklanır ve brçok ülkede salgınlara ve ölümlere yol açmıştır açmıştır.. Pestler, salgınlara neden olan vektör canlıların, yabancı ot ve dğer zararlıların ölümlerne neden olan, uzaklaştıran, vrüsler dahl mkroorganzmalar, kmyasal madde veya karışımlardır, hedef dışı dğer canlılar üzernde de zararlı etkler oldukları çn genel anlamda canlı öldüren “byostler” olarak da adlandırılmaktadır. Byosdal ürün kullanımı kolay sonuç alma açısından terch edlse de nsanlar arasında oluşan olumsuz olumsuz algılar gderek artmaktadır. artmaktadır. Dünya byost ürün pazarının büyüklüğü yaklaşık 45 mlyar dolar, dolar, Türkye pazarının se yaklaşık 600 mlyon dolar olduğu tahmn edlmektedr. Türkye’de brm alana kullanılan byosdal ürün mktarı gelşmş ülkelere nazaran düşüktür ve %19’unu nsektstler oluşturmaktadır. Yaygın kullanılan byosdal ürünler, toprak, su ve hava le kolayca uzak alanlara ulaşablmekte; nsan ve çevre sağlığında etklere yol açmaya ve bölgedek mevcut zararlıların bu ürünlere karşı drenç kazanmasına neden olmaktadır. Dünya’da ve Türkye’de byosdal ürünlern arttırılmasını sağlayan faktörler; küresel klm değşklkler, vektörlerle yayılan haalıkların artması, byosdal ürünlere karşı drencn artması ve yen laç arayışları le sektörün büyümesdr. Byosdal ürün uygulayıcıların eğtmler arttırıldıkça ve kullandıkları kşsel koruyuculara dkkat ve özen göerdkçe karşılaşılan meslek haalıkları oranı azalmaktadır. Amaç: Byosdal ürünlern meslek meslek haalıklar genellkle l ve lçelerde vektörlerle mücamücadele de çalışanlarda, tarım şçlernde, pest üretmnde, depolanmasında, taşınmasında çalışanlarda ortaya çıkablr. Lteratür ncelendğnde Türkye’de bu kapsamda yapılan br çalışma bulunamamıştır. bulunamamıştır. Byosdal uygulayıcılarda ortaya çıkan ve ortaya çıkablecek haalıklara dkkat çekmek, kşsel koruyucuların önemn ve gerekllğn belrtmektr. Kapsam: Dünyada ve Türkye’ de byosdal ürün uygulayıcıların meslek haalıklarının son 5 yıllık lteratür taraması sonuçları kongre katılımcıları le paylaşılacaktır paylaşılacaktır.. Sınırlıklar: Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığı’nda Byosdal ürün uygulayıcıları le alakalı akut veya kronk olarak meslek haalıkları les bulunamamıştır bulunamamıştır.. Yöntem: Byosdal uygulayıcıların meslek haalıkları le lgl lteratür analz yöntemler kullanılarak vektörlerle mücadele meslek haalıkları araştırması yapılmıştır. Bulgular: Byosdal 109

SÖZEL SUNUMLAR

ürünlere maruzyetn yüzde 95’ten 95’ten fazlası der yolu le olup, özellkle eller ve önkollardır önkollardır ve kşsel koruyucular le bu durumun engellenebldğ görülmüştür. Byosdal ürünlern etkler akut (kısa sürel) veya kronk (uzun sürel) olablr. Mde bulantısı, baş ağrısı, göğüe sıkılık, ştah kaybı, karın krampları, kusma ve shal, aşırı terleme, nefes almakta zorlanma akut belrtlerndendr. Pestlere uzun süre kronk maruz kalındığında se, cltte, gözlerde, snr semnde, kardyovasküler semde, garontenal semde, endokrn semnde, karacğerde, böbrekler ve üreme semnde çeştl hasarlara yol açablr. Aımı veya şddetl alerjs olanlar, solunum ve kardyovasküler sem haalığı olanlar pestlere karşı daha yüksek tepk düzeyne sahptr. Akut zehrlenmede tahmn edlen yıllık nsdans 2 mlyon kşdr ve ölüm oranı % 5,7’ dr. Gelr düzey daha düşük ülkelerde bu oran daha yüksek oranda gözükmektedr gözükmektedr (23%). Byostlern kronk zehrlenmesnde, son zamanlarda endokrn bozulma ve nörolojk gelşm üzerne, karsnojente, alerjente ve teratojentes üzernde odaklanılmıştır. Byosdal ürün uygulayıcılarında DNA hasarının kontrol grubuna oranla daha fazla olduğu maske takıp, koruyucu önlemler alan şçlerde daha az DNA hasarının olduğu bldrlmştr. Düşük toksstel br ürün kullanıldığında eğer maruz kalma sevye yüksekse, zararlı olablmektedr. Tehlke Tehlke = Toksste Toksste x Maruzyet’’ dr. ruzyet dr. Sonuç: Türkye gündemnde yen br konuya dkkat çekmek edk. Hem kentsel alanda byosdal ürün uygulayıcılarında hem de tarım sektöründe çalışanlar çn konun önemne vurgu yapmak edk. Byosdal ürün uygulayıcılarında akut akut veya kronk meslek haalıklardan haalıklardan korunmak çn; Sağlık Bakanlığından onaylı, kayıt ve ruhsat numarası bell olan ürünler kullanılmalıdır. Pest uygulayıcılarına belrl aralıklarla eğtmler, semnerler verlmeldr, şe alınmadan önce şe uygunluğu çn sağlık taramaları ve düzenl olarak sağlık taramaları yapılmalıdır. yapılmalıdır. Zararlılarla mücadelede lk başta kültürel ve fzksel mücadeleye mücadeleye öncelk verlmel, byosdal ürünler seçlecekse, lk olarak çevreye ve dğer canlılara zarar vermeyen byolojk laçların uygun ve kullanılablrlğ kolay olanı terch edlmel, kmyasal kullanmak zorunda kullanılacaksa çevreye ve nsan sağlığına en düşük etkl olan ürünler kşsel koruyucuların temn le dkkatl ve özenl kullanmalıdır. Byosdal ürünlern henüz ortaya çıkmamış zararlı etkler blnmedğnden kşsel koruyucular her ne olursa olsun kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Byosdal Ürün Kullanıcıları, Meslek Haalığı, Pest, Tarım Sektörü

110

SÖZEL SUNUMLAR

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNİN KURUMSAL KUR UMSAL YAPISINDA YAPISINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİRİMLERİNİN YERİ VE BİR MODEL ÖNERİSİ

Nurulla Nur ullahYÜC hYÜCEL EL1 , Burak Burak Hamza Hamza ERY ERYİĞİ İĞİT T2 İanbul Büyükşehir Belediyesi, Sağlık Daire Başkanlığı Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü, İanbul / Türkiye 2 Marmara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Yerel Yerel Yönetimler Bölümü, İanbul / Türkiye 1

Öz: Giriş: 1980’lerden sonra tüm dünyada gelşen neo-lberal poltkalar yerelleşme olgusunu da berabernde getrmştr. Türkye, aynı dönemde yerelleşme ratejlerne uygun metropolten alanların yönetmne dar düzenlemeler yürürlüğe koymuştur. Bu kuruluşların 2004 yılında 5216 sayılı Büyükşehr Beledye Kanunu le kurumsallaşma sürec pekştrlmeye çalışılmış ayrıca 2008 yılında 5747 sayılı ve 2012 yılında 6360 sayılı kanunlar le büyükşehr beledyelernn görev-yetk ve sorumluluklarının yanında hzmet ettkler alanlarda da genşleme söz konusu olmuştur. 2012 yılında büyükşehr beledyelernn görev-yetk-sorumluluk ve hzmet ettkler alanları genşleten düzenlemelern yanında ayrıca 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu yürürlüğe grmştr. Böylece Büyükşehr Beledyeler’nn yerel halka karşı görev, yetk ve sorumlulukları le brlkte artan ş yüküne paralel İş Sağlığı ve Güvenlğ (İSG)’ne yönelk sorumlulukları da artmıştır. Büyükşehr Beledyeler organzasyonel açıdan fonksyonel örgüt yapısına sahp yapılardır. Bu yapı çersnde İSG mevzuatına en uygun şeklde hareket edlmesn sağlamak çn İSG brmlernn organzasyonel yapı çersnde örgüt teorler ve yetk türler kapsamında nerede yapılandırılması gerektğ büyük önem arz etmektedr. Bu çalışmada çerk analz ve lteratür analz yöntemler kullanılarak Türkye’de faalyet göeren büyükşehr beledyeler ve bağlı kuruluşlarının İSG’ye dar kurumsal yapıları örgüt teorler ve yetk türler açısından değerlendrmeye tab tutulmuştur. Büyükşehr beledyeler ve bağlı kuruluşlarının brçoğunda İSG brmlernn fonksyonel örgüt yapısına uygun harcama yetklsnn hemen altında müdürlük şeklde yapılandırdığı gözlenmştr. Bu çalışmada sonuç tbar le İSG mevzuatı bağlamında büyükşehr beledyelernde beklenlen sonuçların elde edleblmes çn fonksyonel örgüt yapısı çersnde İSG brmlernn kurmay yetk kullanan brmler şeklnde tepe yönetmne bağlı bçmde yapılandırılması gerektğ sonucuna varılmıştır. Çalışmanın hpotez: Lteratür ve çerk analz yöntemler kullanılarak İSG brmlernn büyükşehr beledyeler ve bağlı kuruluşlarında fonksyonel yetk yerne kurmay yetk le donatılması halnde İSG hzmetlernn daha etkn, verml, kaltel ve sürekl verlebleceğ savı oluşturmaktadır. Amaç: Bu çalışmamızda büyükşehr beledyelernn ş sağlığı ve güvenlğ mevzuatı kapsamında organzasyonel yapısı çnde bahs geçen brmlern nerede örgütledğ nerede yapılandırdığı ve en etkn ve en doğru olan yapılanmanın hangs olduğu hususunda çalıştık. Kapsam: Büyükşehr beledyeler ve bağlı kuruluşları le bu kuruluşların organzasyonel yapıları oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Toplamda 30 büyükşehr ve 33 bağlı kuruluşun 13 tanesnn web sayfasında kurumsal yapı ve İSG brmler olmaması nedenyle tüm beledyelern ve bağlı kuruluşların kurumsal yapılarına erşlmemş olması en öneml sınırlılığı oluşturmuştur oluşturmuştur.. Ayrıca Ayrıca çalışma esnasında km büyükşehr beledyeler le bağlı kuruluşlarının kurumsal yapılarında İSG’y de kapsayan değşmler de başka br sınırlılığı 111 11 1

SÖZEL SUNUMLAR

meydana getrmştr. .Yöntem: Bu çalışmada lk olarak 30 Büyükşehr Beledyes ve bu beledyelere bağlı 33 kuruluşun organzasyon şemasına Aralık Aralık 2016 ve Aralık 2017 tarhler arasında web sayfalarından ulaşılmıştır Organzasyon şemalarında detaylı blg bulunmayan kurumların yetkller mülakatlar yapılmıştır. Erşleblen 24 büyükşehr beledyes ve 26 bağlı kuruluş göz önünde bulundurularak aşağıdak sonuçlara ulaşılmıştır. ulaşılmıştır. Bu çalışmada çerk analz ve lteratür analz yöntemler kullanılarak Türkye’de faalyet göeren büyükşehr beledyeler ve bağlı kuruluşlarının İSG’ye dar kurumsal yapıları örgüt teorler ve yetk türler açısından değerlendrmeye tab tutulmuştur. Bulgular: Çalışmaya 50 kuruluş dâhl edlmştr. Bu kuruluşlardan 24 tanes büyükşehr beledyes 26 tanes le büyükşehr beledyelerne bağlı kuruluşlardan oluşmaktadır. oluşmaktadır. Verler analz edldğnde İSG müdürlük/brmlern % 42 oranında nsan kaynakları ve eğtm dare başkanlığına, %22 oranında sağlık (ve sosyal) şler dare başkanlığına, %14 oranında deek hzmetler dare başkanlığına bağlı olacak şeklde yapılandırıldığı gözlenmektedr. Ayrıca çok kısm bçmde genel müdür yardımcısına, genel müdüre, çevre koruma ve kontrol şler dare başkanlığına, fen şler dare başkanlığına, planlama yatırım ve nşaat dares başkanlığına ve şletmeler dares başkanlığına bağlı olarak yapılandırılan İSG brmler de mevcuttur. Organzasyon Organzasyon şemasında ş sağlığı ve güvenlğ çalışmalarının hang yapı altında yürütülmekte olduğu ncelendğnde; %80’nn şube müdürlüğü, %10’nun se Şube Müdürlüğü altında brm olarak yapılandırıldığı tespt edlmştr. Sonuç: Kurmay yetk kurgusu göz önünde bulundurularak tepe yönetmne bağlı bçmde yapılandırılan İSG brmler aşağıda göerlmştr. Söz konusu yapılanmalardan brs Samsun Büyükşehr Beledyes’nn bağlı kuruluşu SASKİ ve Van Büyükşehr Beledyes’nn bağlı kuruluşu VASKİ’de VASKİ’de uygulanmaktadır. Bu k uygulama kurmay yetk savunusunu en güçlü şeklde ortaya koyan öneml örnekler olarak ön plana çıkmaktadır. Fakat İSG uygulamalarında ortaya koyulan bu organzasyonel yapı kurmay yetk üzernden değl bu organzasyonlarda da fonksyonel yetk üzernden görev fa etmektedr. Burada bahs geçen İSG brmlernden beklenen tepe yönetcsne danışmanlık ve sorunlar le lgl çözüm önerler sunarak teknk anlamda sürece deek olmak şeklndedr. Stratejk karar vereblme yetsne sahp olan brmler organzasyonel anlamda tepe yönetm çersnde sayılmaktadır sayılmaktadır.. Bağlı kuruluşlarda ratejk karar verme yeteneğ bulunan br dğer mevk, genel müdür yardımcılıklarıdır. Büyükşehr Beledyelernn bağlı kuruluşları açısından genel müdür yardımcılığına bağlı yapılanmış İSG Müdürlükler; Adana ASKİ, ASKİ, Konya KOSKİ, Malatya MASKİ olarak sıralanablr.. Fakat burada da kurmay yetkden zyade fonksyonel yetk kullanan brmler şeklnde bahs geçen sıralanablr müdürlüklern örgütlendğ ve bzzat uygulamaya yönelk süreçler takp ett kler fade edleblr. Türkye’nn en önde gelen metropolten yönetmler olan İanbul, Ankara ve İzmr Büyükşehr Beledyeler ve bağlı kuruluşlarında kurmay yetk ya da fonksyonel yetk bağlamında tepe yönetmne İSG brmlernn bağlanmamış olması dğer büyükşehr beledyelerne ve bağlı kuruluşlarında olumsuz örnekler teşkl etmektedr. Çünkü bu güne kadar Türkye’dek tüm yerel yönetmlern lokomotf görevn öncü beledye olma özellğn bu üç beledye götürmektedr. Büyükşehr beledyelernde İSG’ de mevcut yapılanma le bu kuruluşların nüfusları le orantılı ş yüklerne paralel İSG konularında brçok hukuk, syas, dar, ktsad ve toplumsal sorunu yaşaya bleceğ endşesn ortaya çıkarmaktadır. çıkarmaktadır. Yapı, Fonksyonel YetYet Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenlğ, Büyükşehr Beledyeler, Organzasyonel Yapı, k, Kurmay Yetk

112

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLİSANS VE LİSANS BÖLÜMÜ 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN İSG ALGISININ KARŞILAŞTIRILMASI

Nurulla Nuru llahYÜ hYÜCEL CEL1 , Rüştü Rüştü UÇAN UÇAN 2 , Nuri BİNGÖ BİNGÖL L3 , Sümeyy Sümeyyee GÖÇMEN GÖÇMEN 4 , İsmail İsmail M. M. ZEKİ ZEKİ 5 Üsküdar Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü, İanbul / Türkiye 5 A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı, İanbul / Türkiye

1-2-3-4

Öz: Giriş: Ülkemzde İş Sağlığı ve Güvenlğ farkındalığı ve algısı; İSG profesyonellernn görevlendrlmesyle brlkte verlen eğtmler, yaşanan ş kazalarının medya organlarında organlarında yer alması ve uzun süre gündemde kalması netcesnde, toplumda her geçen gün daha da artmaktadır. Ülkelern gelşmşlk ölçütlernden brne, yaşanan ş kazası sayılarına bağlı gün ve mesa kayıplarının az olması örnek olarak göerleblr. Ülkeler arasındak mll gelr oranları da karşılaştırılarak, ülkelerdek çalışan sayıları ve ş kazası sayılarının oranları bu bağlamda nceleneblr. Breyler ş ve meslek seçm yaparken lgler ve ekler ve çevresel etkenler gb pek çok farklı nedenlerden ötürü farklı meslek gruplarına yönelmektedrler yönelmektedrler.. Ayrıca Ayrıca breyn meslek terch kararsızlığı, doğru yönlendrlememe ve çevresel baskılar vb. gb nedenler yanlış meslek terchlerne neden olablmektedr.. Sadece mevcut dönem çn revaçta olan br mesleğ okuyan breyler hem ş tatmn sağlayamaolablmektedr makta hem de meslek anlamda verml onlamayablmektedr. Bu açıdan İSG profesyonel olablmek çn y br eğtmc, y br letşmc olmak gerekmekte olup, özgüven olmayan ve sosyal yönü zayıf olan kşlern bu konuda çalışması vermllğ düşüreblmekte ve belk de ş kazalarının önlenmesn zorlaştırablmektedr. Bu bağlamda öğrenclern İSG algısı ve meslekten beklentlernn ölçülmes, kendlerne sorumluklarının hatırlatılması ve doğru yönlendrmenn yapılması ünverstelern görünmeyen görevlernden br de olablr. Bu çalışmada özellkle 2 ve 4 yıllık İSG bölümlernn okunma nedenler ve bu nedenler üzernde etkl olan faktörlern belrlenmes meslek terch konusunda daha detaylı çalışmalar yapılmasına br yol hartası oluşturularak öğrenclerdek İSG algı ve farkındalığı araştırılacaktır araştırılacaktır.. Amaç: Bu araştırma, İSG bölümü okuyan Önlsans ve Lsans öğrenclernn çevrelernde gördükler İSG tehlke/rsklerne olan duyarlıklıları, okuduğu bölümden beklentler, İSG alanında gerçekleşen kongre, konferans konferans gb etknlklere katılımları, algı ve farkındalıklarının ölçülmes ve mevcut durumun ncelenmes amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Yapılan bu araştırma Üsküdar Ünverstes İSG bölümünde okuyan önlsans ve lsans öğrenclern kapsamaktadır. Araştırmaya Araştırmaya dayalı anket 1 gün, akademsyenlern öğrencler hakkında kanaat oluşturma süres 3 ay sürmüştür. Araştırma yapılırken Önlsans/Lsans öğrenclernn İSG bölümünü seçerken k beklentler göz önünde bulundurulmuştur. Sınırlıklar: Araştırma Üsküdar Ünverstes İş Sağlığı ve Güvenlğ Bölümlerndek 57 önlsans, 19 lsans öğrencsyle yapılmıştır. Yöntem: Araştırmada, 35 sorudan oluşan ve yöneltlen sorulara 5 şeklde farklı cevap verleblecek ve katılımcıların İSG algısının anlaşılmasına yönelk br anket kullanılmıştır. Anket sorularından 10 tanes belrlenerek katılımcıların bu 10 soruya verdğ cevaplar analz edlmştr. Katılımcıların tamamı bölümde okuyan öğrenclerdendr. 76 öğrenc katılım gerçekleştrmştr. Araştırmadan elde edlen verler SPSS atk programı le analz edlmş, güvenrllk geçerllk sağlanmıştır. Bu araştırma çn Üsküdar Ünverstesnn lgl bölümün bağlı bulunduğu dekanlıktan zn alınmıştır alınmıştır.. 2 ve 4 yıllık bölümler arası müfredat farklı113

SÖZEL SUNUMLAR

lıkları göz önünde bulundurulmuştur bulundurulmuştur.. Ayrıca Ayrıca önlsans ve lsans derslerne gren akademsyenler le l e öğrencler hakkında görüşülerek anket sonuçlarının karşılaştırması yapılmıştır. Bulgular: Katılımcıların heps 1. Sınıf öğrencsdr ve yaş aralıkları aynıdır. Elde edlen verler netcesnde katılımcıların algı farklılıkları ve benzerlkler le İSG bölümlern terch etme nedenler belrlenmştr. İSG etknlklern takp edp etmedkler, İSG ajından beklentler ortaya konulmuştur konulmuştur.. Sonuç: Çalışma sonunda, katılımcılara at bazı değşkenlern (gelr beklents, çevresel etkler) farklı boyutlarda terch nedenler üzernde etkl olduğu bulunmuştur. bulunmuştur. Ayrıca Ayrıca katılımcıların, kendlernn br eğtmc olup olamayacakları, mezun olduktan sonra farklı bölümlere geçş yapıp yapmayacakları, İSG alanında her tür tehlkel sınıfta çalışıp çalışmayacakları, başka öğrenclere bu bölümü önerp önermemeler konusunda düşündüklerne ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler: İSG, İSG Algısı, İSG Farkındalığı

114

SÖZEL SUNUMLAR

Z NESLİNİN TAŞINABİLİR BİLGİSA BİLGİS AYAR KULLANIMINDA MARUZ KALDIKLARI KAS İSKELET SİSTEMİ RAHA RAHATSIZLIKLARI TSIZLIKLARI

Oğuz KOÇAR1 , Erc Ercüme üment nt N. DİZDA DİZDAR R2 , Erkan Erkan ÇETİN ÇETİNER ER3 Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mekatronik Mühendisliği Bölümü, Zonguldak / Türkiye 2 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı Meslek Yüksekokulu, Mülkiyet Koruma ve Güvenlik Bölümü, İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Çankırı / Türkiye 2 Bülent Ecevit Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Zonguldak / Türkiye 1

Öz: Giriş: Teknolojnn kucağında doğan, dünyamızın lk djtal kuşağı “Z Nesl” ya da “İnternet Kuşağı”, sosyal network stelernn ve yen letşm teknolojlernn müdavm olarak, tepk ve letşmn djtal araç ve chazlarla göermekteler. göermekteler. Bu kuşağın en öneml özellğ, teknolojnn teknolojnn çnde gözlern açmaları ve tüm letşm aletlern sank önceden öğrenp gelmş gb kullanıyor olmaları. Z Nesl, Nesl, teknoloj bağımlısı ya da tutkunu değl, teknolojy doğal yaşam andardı olarak algılayan br jenerasyon olarak görülmektedr. Blgy hafızalarında depolamaktan çok, blgye htyaç duyduğu anda ulaşmanın yollarını arayan teknolojye dalmış, yetenekl ve meraklı bu nesl çn taşınablr blgsayarlar, hayatın ayrılmaz br parçası halndedr. Dğer taraftan, Kas İskelet Rahatsızlıkları (Musculoskeletal (Musculoskeletal Dscomforts, MSDs), MSDs), her yaş grubundan nsanı lglendren lglendren öneml br sağlık sorunudur. Bu bapta, çok küçük yaşlarda blgsayar dünyasına gözünü açan bu Z Neslnn, özellkle mobl blgsayarlarda yaşanan kas skelet semndek olası tehlkeler hakkında blglendrlmeler gerekmektedr. Amaç: Oturma yükseklğ ve kol-blek deeğ gb sabt blgsayar ş asyonundak çoğu faktör çn kullanım önerler bulunmaktadır. Fakat dzüü blgsayar klavye ve montörünün brbrne bağlı olduğu ve brbrnden bağımsız ayarlanamadığı gerçeğ, kullanıcılarını sırt, bel, boyun poürlernn rahatlığı konusunda terch yapmak zorunda bırakmaktadır. bırakmaktadır. Bu çalışma, Z Neslnn ü grup temslcler olarak ön lsans ve lsans öğrencler arasında taşınablr (dzüü) blgsayar kullanımına bağlı Kas İskelet Sem problemlernn belrlenmes üzerne gerçekleştrlmştr gerçekleştrlmştr.. Kapsam: Araştırma çn kullanılan anket formu “İskandnav Kas İskelet Sem Anket”ne (Nordc Musculoskeletal Queonnare - NMQ) göre hazırlanmış, altısı kamu ve dğerler vakıf olmak üzere toplam sekz ünversteden (sınıarına göre) sırasıyla Tabakalı Örnekleme (Stratfed Samplng) ve Ragele Örnekleme (Random Selecton) yöntemleryle seçlen (540 u erkek olmak üzere) toplam 960 gönüllü ünverste öğrencs tarafından cevaplanmıştır. Ankettek örneklem hacm “Yamane Örnekleme Büyüklüğü”ne (T (Taro aro Yamane Yamane Sample Sze Method) göre hesap edlerek, örneklem sayısının yeterllğ, formülle hesaplanan hedef ktlenn üzernde (p=0,01) (p=0,01) gerçekleşmştr. gerçekleşmştr. Araştırma verlernn toplanması ve atksel olarak analz ve yorumlanması yaklaşık dokuz ay sürmüştür. Sınırlıklar: Çalışma, 17-23 yaş gurubu yüksek okul ve fakülte öğrenclernn taşınablr dzüü blgsayar kullanımına bağlı yaşadıkları Kas İskelet Rahatsızlıklarının araştırılması çerçevesnde yürütülmüştür. Yöntem: Araştırmada NMQ Anket soru ve tabloları le Tanımsal İatk (Descrptve Statcs) ve Çıkarımsal İatk (Inferenal Statcs) soru115

SÖZEL SUNUMLAR

larından yararlanılmış olup, ünverste öğrenclerne taşınablr blgsayar kullanım durumları ve sıklıkları le kullanım sırasında maruz kaldıkları Kas İskelet Rahatsızlıklarının çeşd hakkında sorular sorulmuştur. Katılımcıların taşınablr blgsayar kullanım durumları Karma (Tabakalı ve Rasgele) Örneklemelerle seçlmes akabnde, derlenen verler atksel olarak (blgsayar programlarında) değerlendrmeye alınmıştır. Verler Güvenlrlk Analz (Relablty Analyss) sonrasında, gruplar arasında farkın anlamlılık düzeynn anlaşılması çn Tek ve İk Yönlü Varyans Analzler (One-Way Analyss of Varance, ANOVA and Multvarate Analyss of Varance, MANOVA) ve gruplar arasındak anlamlı farkın hang gruba olduğunu anlamak üzere de “Karşılaştırma Teknkler” (Po Hoc Comparsons Technqes) le ncelenmştr. Anket sorularının yeterllğ ve tutarlığı çn yapılan Güvenlrlk Analznde (Guttman-Cronbach Alpha) her soru çn “α değer” 0,714 ve bütün sorular çn se 0,824 olarak hesaplanmıştır hesaplanmıştır.. Bulgular: Katılımcıların çoğunun % 53,8 le erkeklern oluşturduğu örneklemde, taşınablr blgsayar kullananların çoğunluğunun (% 61,08) fakülte talebeler ve bunların da çoğunluğunun (% 73,41) dzüü blgsayar kullandıkları, dğer yandan yüksekokul talebelernn tablet blgsayara göre dzüü blgsayar kullanım oranının se % 79,19 olduğu görülmüş olup, taşınablr blgsayar kullananların % 68,17’nde Kas İskelet Rahatsızlığı olduğu tespt edlmştr. ANOVA ve MANOVA le elde edlen analz sonuçlarına göre, taşınablr blgsayar kullanımının günlük beş saatn üzernde olması le Kas İskelet Rahatsızlıkları arasında oldukça anlamlı br fark (F= 9,083; p=0,00) görülmüştür görülmüştür.. Taşınablr blgsayar olarak dzüü blgsayar kullanımı sıklığı le bel ağrısı arasında (F= 6,927; p=0,00); sırt ağrısı arasında (F= 5,621; p=0,00); keza boyun ağrısı arasında anlamlı fark (F= 7,281; p=0,00) olduğu; ancak omuz ağrısı arasındak farkın anlamlı olmadığı anlaşılmıştır. Dğer taraftan tablet kullanım sıklığı le bel ağrısı arasındak farkın anlamlı (F= 5,623; p=0,00); sırt ağrısı arasında anlamlı (F= 5,321; p=0,00); benzer olarak boyun ağrısı le arasındak farkın da anlamlı (F= 4,102; p=0,00) olduğu; ancak omuz ağrısı arasındak farkın se anlamlı olmadığı anlaşılmıştır. Kas İskelet Rahatsızlıklar le cnsyet arasındak lşknn anlamlı olmadığı ancak bu rahatsızlıkların dzüü (F= 2,801; p<0,001) kullanımda etkn olduğu; dğer taraftan 20 üü yaşların, 20 ve altındak yaşlara göre daha anlamlı farklılıklar (F= 4,814; p<0,001) olduğu tespt edlmştr. Po Hoc Telernde, bu farklılıkların çoğunlukla dzüü blgsayar kullanımının günlük beş saatn altındak grubun lehnde olduğu anlaşılmıştır. Po Hoc Telernde, Z Neslndek dzüü blgsayar kullanıcılarının, tablet blgsayar kullananlara oranla Kas İskelet Rahatsızlığı bakımından daha anlamlı farklılık olduğu (F= 9,821; p<0,001) gözlemlenmştr. Sonuç: T Taşınablr aşınablr blgsayarların çok genş kullanım mkanları, mkanları, kullanıcılarının Kas İskelet Rahatsızlıklarına maruz kalmadıklarını göermez. Taşınablr blgsayarların her geçen gün artan kullanım oranı, olası tehlkelernn de blnmesn ve gerekl önlemlern önlemlern alınmasını zorunluluk halne getrmştr. getrmştr. Bu araştırmada, Z Nesl olarak tanımlanan katılımcılardan özellkle dzüü blgsayar kullanımının, tablet kullanımına göre daha yaygın olduğu ve günlük kullanım sıklığı arttıkça (beş saatn üzerne çıkıldıkça), her k taşınablr blgsayar kullanımında da bel, sırt ve boyun rahatsızlıkların belrgn hale geldğ tespt edlmştr.

Anahtar Kelimeler: Ergonom, Z Nesl, Taşınablr Blgsayar Kullanımı, Kas İskelet Rahatsızlıkları

116

SÖZEL SUNUMLAR

BİR ÇALIŞAN SAĞLIĞI PROBLEMİ OLARAK ÇALIŞMA YAŞAMINDA YAŞAMINDA KADINA YÖNELİK ŞİDDET

Salih Sal ih DURSUN DURSUN 1 , Serpil Serpil AYT YTAÇ AÇ 2 Karadeniz Teknik Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüri İlişkileri Bölümü, Trabzon / Türkiye

1

2

Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüri İlişkileri Bölümü, Bursa / Türkiye

Öz: Giriş: Kadına yönelk şddet olgusu günümüzün öneml toplumsal problemlernden br olarak kabul edlmektedr. Günümüzde Günümüzde kadınlar toplumsal yaşamın farklı alanlarında şddete maruz kalablmektedr. Bu anlamda kadına yönelk şddetn yoğun olarak gözlemlendğ alanlardan br de çalışma hayatıdır. İşyernde şddet, çalışanın şyle lgl durumlarda, açık veya üü örtülü (gzl) şeklde, sumal, tehdt edlmes veya saldırıya uğraması gb sağlık ve güvenlğn tehdt eden her türlü eylemdr (Wynne vd., 1997’den aktaran, D Martno, 2002: 5). Bu anlamda şyernde şddetn farklı boyutları söz konusu olmaktadır. Fzksel şddet, duygusal şddet, sözel şddet, tacz, sumal, takpçlk şyer şddetnn farklı görünümlern oluşturmaktadır. Şddete uğrama rsk her sektör çn olmasına rağmen mevcut verler sağlık, eğt m ve hzmet sektörlerde şyer şddetnn yaygın olduğunu olduğun u göermektedr. göermekted r. (A (Ayrancı yrancı vd., 200; Annagür, 2010; Aytaç vd., 2011, Dursun, 2012). Dğer taraftan şyer şddetne maruz kalanların cnsyetlerne bakıldığında şddet türüne göre değşmekle beraber kadınların erkeklere oranla daha fazla oranda şddet mağduru olduğu dkkat çekmektedr. Ayrıca şddet gb enmeyen durumların çalışanların şler ve kurumlarıyla lgl tutum ve davranışları üzernde olumsuz etkler olmaktadır.. Yapılan olmaktadır Yapılan araştırmalar, şyernde şddete maruz kalmanın çalışanların, res, depresyon, kaygı düzeylern arttırdığı (Dursun ve Aytaç, Aytaç, 2011; Aytaç Aytaç vd., 2011), ale problemler, düşük kendne güven, özel yaşamda zolasyon, alkol problemler, şne konsantre olamama (Kaukanen vd, 2001), korku (Schat ve Kelloway, 2003) gb pskolojk problemlere neden olduğunu göermektedr. Dğer taraftan şddetn ortaya çıkardığı bu pskolojk veya ruhsal rahatsızlıkların yanı sıra, baş, bel ve mde ağrıları, uykusuzluk, kalp rahatsızlıkları, yeme problemler, pank atak, yorgunluk gb brçok fzksel rahatsızlıklara da neden olduğu görülmektedr (Kaukanen vd, 2001). Ayrıca Ayrıca yapılan araştırmalar, şyernde şddete maruz kalmanın, çalışanların şlernden  şlernden sağladıkları tatmn düzeynn düşmesne, kurumdan ayrılma nyetlernn artmasına (Hershcovs ve Barlng, 2009) ve ş kazalarına (Hntkka ve Saarela, 2010) neden olablmektedr. Amaç: Bu çalışmanın amacı, kadın çalışanların sağlık sektöründe maruz kaldıkları şddet davranışlarının fzksel, sözel ve cnsel tacz boyutlarını ortaya koymaktır. Çalışmanın br dğer amacı se, şyer şddetnn kadın çalışanların tükenmşlk düzeyler üzerne etklern ncelemektr. Kapsam: Araştırmanın örneklemn br kamu haanesnde farklı görevlerde (doktor, hemşre, haa bakıcı, sekreter vb.) çalışan toplam 116 kadın çalışan oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında yer alan kamu haanesnde çalışanlara hazırlanan anket formu kapalı zarar halnde dağıtılmış ve aynı gün ger toplanmıştır toplanmıştır.. Sınırlıklar: Hazırlanan anket formunda çalışanlara maruz kaldıkları farklı şddet türler le lgl sorular sorulmakla beraber mevcut verler raporlanan veya bldrlen olaylarla sınırlıdır. Şddet 117

SÖZEL SUNUMLAR

konusunda çalışanların blnç düzeynn yetersz olablmes, ayrıca şten atılma, ceza veya ayıplanma korkusu gb nedenlerle bazı olayların gzlenmes veya bldrlmemes bu araştırmanın en öneml kısıtını oluşturmaktadır. Ayrıca araştırma tek br kamu haanesnde gerçekleştrldğnden elde edlen verlern dğer kamu ve özel haanelere genelleştrlememes araştırmanın br dğer sınırlılığını oluşturmaktadır oluşturmaktadır.. Yöntem: Çalışmada ver toplama teknğ olarak anket kullanılmıştır. Hazırlanan anket formu üç kısımdan oluşmaktadır. Anketn brnc kısmında katılımcıların demografk özellklerne at (yaş, eğtm, çalışma yılı, çalışma bçm vb.) sorular yer almaktadır. Anketn knc bölümü maruz kalınan şyer şddetn ölçmeye yönelk sorulardan oluşmaktadır. Anketn bu kısmındak sorular Aytaç vd. (2009) tarafından Türkçeye çevrlerek revze edlen, Uluslararası (Workplace orkplace Violence) Anketinden Çalışma Örgütü (ILO) ve Dünya Sağlık Teşklatı’nın (WHO) İşyeri (WHO) İşyeri Şiddeti (W elde edlmştr. Ayrıca çalışmada, çalışanların tükenmşlk düzeyn ölçmek çn, Maslach ve Jackson (1986) tarafından gelştrlen ve Ergn (1992) tarafından Türkye’de geçerlk ve güvenrlk çalışması yapılmış olan Maslach Tükenmşlk Envanter kullanılmıştır. Araştırmaya toplam (N=116) brey katılım gerçekleştrmştr. Araştırmadan elde edlen verler SPSS SPSS 16 atk programı le analz edlmştr. edlmştr. Araştırmadan elde edlen verlern analznde betmleyc atkler, güvenlrlk analz ve t-te analz kullanılmıştır kullanılmıştır.. Bulgular: Elde edlen bulgulara göre, çalışan kadınların %23,3’ü fzksel fzksel şddete, %57,8’ sözel şddete ve %7,8’ cnsel tacze maruz kaldıklarını fade etmştr. Ayrıca Ayrıca şddete maruz kalan kadınların, duygusal tükenme ve duyarsızlaşma düzey, şddet olaylarına maruz kalmayan çalışanlara göre anlamlı br şeklde daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Tükenmşlğn br dğer boyutu kşsel başarıda düşme hss le şddete maruzyet arasında anlamlı br farklılık tespt edlememştr (p>0,05). Sonuç: Araştırmada elde edlen sonuçlara göre, çalışma çalışma hayatında kadına yönelk şddet oldukça yaygın br sorundur. Buna göre, kadın çalışanların %60,3’ü son br yıl çnde şyernde fzksel, sözel veya cnsel tacz türlernden en az brne maruz kalmıştır. Dğer taraftan öneml br oranda katılımcı (%69,6) şddete tanıklık ettğn söylemştr. Ayrıca Ayrıca şddete uğrama kadın çalışanların tükenmşlk düzeylernn yükselmesne neden olmaktadır olmaktadır..

Anahtar Kelimeler: Şddet, İşyernde Şddet, Kadın Çalışan, Tükenmşlk

118

SÖZEL SUNUMLAR

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE BÖLGELERİNDE (TEKNOKENT/TEKNOPARK) (TEKNOKENT/TEKNOPARK) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA RİSK DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

Saliha Sal iha Esra Esra BOLS BOLSU U 1 , Serdar Serdar MERC MERCAN AN 2 Gökyapı Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi, Sivas / Türkiye Cumhuriyet Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Mekatronik Müh. Böl. Sivas / Türkiye 1

2

Öz: Giriş: Herkese tanınmış olan yaşama, beden bütünlüğü ve sağlık hakkının korunmasının şyerndek uygulanması olan İş Sağlığı ve Güvenlğ alanında yapılan çalışmalar, zaman çersnde değşm göermekte ve gelşmektedr. Tüm çalışmalar çalışanları şyernn olumsuz etklernden korumak, rahat ve güvenl br ortamda çalışmalarını sağlamak, meslek haalıkları ve ş kazalarına karşı gerekl önlemler alarak çalışanın ruh ve beden bütünlüklern korumak amacıyla yapılmaktadır. Bununla brlkte çalışanların ş kazalarından veya güvenl olmayan sağlıksız çalışma ortamından dolayı doğablecek makne arızaları ve devre dışı kalmaları, patlama olayları, yangın gb şletmey tehlkeye düşüreblecek durumları önlemek, üretm ve/veya hzmetn güvenlğn sağlamak amacıyla yapılan sematk çalışmaları da kapsamaktadır. İşyerlernde İş Sağlığı ve Güvenlğnn sağlanması, mevcut ve potansyel sağlık ve güvenlk şartlarının değerlendrlerek yleştrlmes, ş kazalarının ve meslek haalılarının önleneblmes çn şveren ve çalışanların görev, yetk, sorumluluk, hak ve yükümlülüklern düzenlemek amacıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu ve bu kanuna bağlı brçok yönetmelk çıkartılmıştır. Br alanda br şveren bulunableceğ gb, brden fazla şverende aynı çalışma alanını paylaşablr. Bu durum İş Sağlığı ve Güvenlğ alanında yapılacak çalışmaların brlkte yürütülmesn gerekl kılmaktadır. Amaç: Bu araştırma brden fazla şverenn olduğu Teknokentlerde ş sağlığı ve güvenlğ çalışmalarının yapılablmes çn htyaç duyulan uygun rsk analz yöntemne karar verlmes amacıyla gerçekleştrlmştr gerçekleştrlmştr.. Kapsam: Bu araştırma Svas Teknoloj Gelştrme Bölges Kurucu İşletcs A.Ş ‘de gerçekleştrlecek ş sağlığı ve güvenlğ rsk analz uygulamalarını kapsamaktadır. kapsamaktadır. Yöntem: Cumhuryet Teknokent yönetm, şletmeler, hzmet alınan frmalar göz önüne alınarak yapılacak İş Sağlığı ve Güvenlğ uygulamalarında yasal mevzuat ve yönetmelkler ncelenerek gerekl faalyetler (Rsk Analzler, Acl Durum Planları, İş Sağlığı ve Güvenlğ Kurul Toplantıları, Çalışanların Eğtmler vb.) gerçekleştrlmştr. Rsk değerlendrme yöntemne karar verme sürecnde k farklı yöntem uygulanmıştır. İk farklı analz metodunun; belrlenen tehlkelerdek rsk değerler karşılaştırılarak analz metodu seçmnn proaktf yaklaşım oluşturmada şveren yönlendrme şekl karşılaştırılmıştır. Kısıtlar: Araştırma, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu ve bu kanun kapsamında çıkan yönetmelkler ve dğer ulusal mevzuatlarda belrtlen zorunluluklar doğrultusunda gerçekleştrlmştr. Çalışmanın sadece Svas Teknoloj Gelştrme Bölgeler Kurucu İşletmes A.Ş. çn gerçekleştrlmş olması da kısıtlıkları arasındadır. Araştırmanın Problemi: 6331 sayılı Kanuna göre brden fazla farklı şverenn bulunduğu yerlerde İş Sağlığı ve Güvenlğ hükümlernn uygulanmasında; her br dğern etkledğnden her brne ayrı ayrı ve brlkte sorumluluk yüklenmekte olup koordnasyonun yönetm tarafından sağlanması gerekllğ vurgulanmıştır vurgulanmıştır.. İş Sağlığı ve Güvenlğ alanında rsk değerlendrme çalışmalarının yapablmes çn nasıl br süreç yönetmnn belrleneceğ şletmelere tarafından belrsz olarak 119

SÖZEL SUNUMLAR

kalmaktadır. Araştırmanın Sınırlılıkları: Araştırma, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu ve bu kanun kapsamında çıkan yönetmelkler ve dğer ulusal mevzuatlarda belrtlen zorunluluklarla sınırlandırılmıştır. Bulgular: Çalışma kapsamında k farklı rsk değerlendrme metodu le rsk değerlendrmes yapılmış olup, rsk değerlendrme metotları sonucunda 62 adet rsk tespt edlmştr. Fne Knney ve L matrs metotları le yapılan değerlendrmede tehlke sınıfı ve tehlkelern sebep olableceğ rsk tanımlamalarında değşklk ya pılmayıp, olasılık ve şddet derecelendrmeler yönteme göre yenden düzenlenmş, Fne Knney yöntemnde ek olarak tehlkeye maruz kalma sıklığı değerlendrmeye katılmıştır. Sonuç: İş Sağlığı ve Güvenlğ uygulamalarının lk maddesn oluşturan rsk değerlendrme çalışmalarında tanımlanan rsklern derecelendrlmes çn enlen yöntem kullanılablr. Rsk değerlendrmesnde odak nokta rsklern derecelendrlmes değl, tanımlanmasıdır. Aynı tehlke tanımları çn farklı rsk değerlendrme yöntemlernden elde edlen sonuçlar brbrler le aynı olmayablr. Bu çalışma kapsamında sadece şddet ve olasılık brmlernden oluşan 5 x5 L Tp matrs yöntemnde belrlenen rsklern % 69’u belrlenen rskn kabul edleblr br sevyeye düşürülene kadar şn başlatılmaması ve/veya durdurulmasını öngörürken; şddet ve olasılık başlıklarına ek olarak frekans faktörünü de çeren Fne Knney metodunda bu oran % 53’tür. 53’tür. Bu durumun rsklern bertarafını kolaylaştırdığı tespt edlmştr. Matrs Anahtar Kelimeler: Teknokent, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Rsk Analz, Fne Knney, L Matrs

120

SÖZEL SUNUMLAR

ÇANKIRI-KORGUN ALPSARI GÖLETİ ve ÇEVRESİNİN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Seçil Seç il AY AYANO ANOĞLU ĞLU Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı Meslek Yüksekokulu, İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Çankırı / Türkiye Öz: Giriş: İş sağlığı ve güvenlğ kavramı, genellkle şn yapılması sırasında ş yernde karşılaşılan fzk çevre şartları nedenyle oluşan sağlık sorunları ve meslek rskler ele alarak bu rskler kaldırılmayı veya azaltılmayı hedeeyen br blm dalı olarak tanımlanır. Fakat şyer çalışanlarının harcnde nsan ve çevre lşklern lglendren herhang br şn meydana gelmes sırasında kaynaklanan, sağlığa zarar verecek koşullardan korunmak çn yapılan seml ve blmsel çalışmaları da çerr. Bu nedenle ş sağlığı ve güvenlğ dedğmzde lk akla gelen unsur her zaman nsan olacaktır. İnsanların htyaçları ve bu htyaçları karşılama ekler doğrultusunda oluşablecek rskler ve bu rsklernde etkler farklı olmaktadır. İnsanların genellkle reen kaçınmak ve rahatlamak amaçlı gerçekleştrdkler rekreasyon faalyetler ve rekreasyon alanları öneml rsk grupları çermektedr. Bu kapsamda rahatlama adı altında yapılacak olan faalyetlerde oluşablecek olan rsklerden kşlern korunması veya bu rsklern kabul edleblr sevyelere ndrlmes nsan sağlığı açısından önem taşımaktadır. Bununla beraber bu gb doğal tabat alanlarında zyaretçlern alanda oluşablecek tehlkelerden korunması kadar doğal yapısına da zarar verlmemes, koruma ve kullanma dengesnn göz önünde bulundurulması gerekmektedr gerekmektedr.. Amaç: Bu çalışmada Çankırı-Korgun Alpsarı Gölet ve Çevresne rekreasyonel faalyet amacıyla gelen zyaretçlern karşılaşılableceğ tehlke ve rsklern belrlenmes amaçlanmıştır. Kapsam: Bu çalışmanın çerçevesn Çankırı-Korgun Alpsarı Gölet ve Çevresnde meydana geleblecek tehlkeler, rskler ve buna yönelk alınablecek önlemler oluşturmaktadır. Sınırlılıkları: Araştırma alanında yapılan gözlem çalışmaları 2017 yılı Mayıs Eylül ayları arasında gerçekleştrlmştr. Yöntem: Bu çalışma le ÇankırıKorgun Alpsarı Gölet ve Çevresnde karşılaşılablecek tehlkeler, rskler ve alınablecek önlemlern İş Sağlığı ve Güvenlğ açısından değerlendrlmes, gerekl lteratür taramaları ve araz gözlemler le tespt edlmştr. Bulgular: Alpsarı Gölet, İç Anadolu Bölges’nde yer alan Çankırı lne bağlı Korgun lçes sınırları çnde bulunmaktadır.. Alanın büyüklüğü 22.7 ha olup, Çankırı’ya 21 km uzaklıkta, denzden 890 m yüksektedr lunmaktadır yüksektedr.. Gölet tarımsal sulama ve rekreasyonel amaçla kullanılmaktadır. Galat Çayı üzerne yapılan gölette av yasağı dışında olta balıkçılığına zn verlmektedr (Gündüz Kesm ve Ursavaş, 2014). Kuzey Anadolu Anadolu Kalkınma Ajansı ( KUZKA )’nın “2011 yılı Çevre ve Turzm Altyapısı Mal Deek Programı” proje teklf çağrısı kapsamında yürürlüğe gren “Çankırı Alpsarı Gölet Reorasyon Alanının Oluşturularak Turzme Kazandırılması Projes” kapsamında 2013 yılında halkın hzmetne açılmıştır. Bu bağlamda, alana rekreasyonel amaçla gelen z yaretçler çn en öneml tehlkeler; doğal afetler (deprem, yıldırım düşmes, yangın, orman yangını, su baskını, sel), sabotaj- terör, güneş çarpması, zehrl hayvanların saldırısı, zehrl ve alerjk btkler, doğa-sportf aktvtelerde yaralanma, gölet çevresn çevresn çevreleyen çt veya korkulukların olmaması, gölet çevresnde boğulma, boğulma, denz bsklet, bot, kayık vb. araçların batması ve araçtan düşme sonucunda boğulma, araç park yer olmaması nedenyle yol kenarına park edlen arabaların çocuklara veya yayalara çarpması, çocuk oyun alanlarında toprak zemnde ve ekpmanların yeterszlğ nedenyle yaralanma –sakatlanma, bsklet yollarının olmaması nede121

SÖZEL SUNUMLAR

nyle oluşablecek yaralanma, bazı uyarı tabelalarının yetersz olması, gölet buz tuttuğunda nsanların göletn üzernde yürümes sonucu yaralanma olarak belrlenmştr. belrlenmştr. Zyaretçler tarafından meydana gelecek tehlkeler se; çevre krllğ (egzos dumanı, atıklar), sgara çm, mangal ve ateş yakma, kamu mallarına zarar (oyun alanı ve tuvaletlerdek ekpmanların kırık-bozulmuş olması), btk türlerne ve toprağa verlen zarar, gürültü krllğ olarak sıralanablr. Sonuç: Sonuç olarak, gerek alanı şletenlern gerekse de alana zyaret amaçlı gelen kşlern ş sağlığı ve güvenlğ yaklaşımı le blglendrlmes ve karşılıklı olarak gerekl tedbrlern alınarak belrlenen tehlkelern kabul edleblr sevyeye neceğ düşünülmektedr düşünülmektedr..

Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenlğ, Çankırı-Korgun, Alpsarı Gölet, Tehlke, Rsk

122

SÖZEL SUNUMLAR

EKOJEOKİMYA EKOJEOKİMY A VE İNSAN SAĞLIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER: ASBEST

Seçil Seç il AY AYANO ANOĞLU ĞLU 1, Mel Melda da DÖLAR DÖLARSLA SLAN N 2 , Ebr Ebru u GÜL3 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Yapraklı Meslek Yüksekokulu, İş Sağlığı ve Güvenliği Programı, Çankırı / Türkiye 2 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Çankırı / Türkiye 3 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Çankırı / Türkiye 1

Öz: Giriş: Jeokmya, yerkabuğundak doğal kmyasal olayları nceleyen, elementlern nsb ve kesn mktarlarının saptanmasında rol oynayan, canlıların sağlığı arasındak lşky kurmada yardımcı olan ve ekoloj (çevre blm) le bağlantılı br blm dalıdır. Son zamanlarda jeokmya le ekoloj blm dalları brlkte anılmakta olup olup nsan sağlığı üzerndek araştırmaları önem kazanmıştır. Özellkle doğada bulunan mneral tozlarının nsan sağlığı açısından olumsuz etkler bulunduğu blnmektedr. Bu mneral tozlarından en tehlkels olan se kanserojen etkye sahp asbe mneraldr. Lfs (fber) yapıda kralze slkat br mneral türü olan asbe, hava yoluyla solunduğunda akcğerlerde ve solunum semnn dğer bölümlernde kansere ve kanser dışı haalıklara neden olmaktadır. Asben Asben neden olduğu blnen en öneml haalıklar; asbeozs (pulmoner fbross), akcğer kanser, mezotelyoma (akcğer zarı kanser) ve plevra lezyonlarıdır. Asbe esas olarak endüryel kaynaklı br sorun olmasına karşın, özellkle Anadolu’nun kırsal kesmlernde kullanımı nedenyle oluşan temas sonucunda öneml sağlık sorunları oluşturmaktadır. Asbe le temas çevresel ve mesleksel kaynaklı olarak gerçekleşmektedr. Amaç: Bu çalışmada asben ekojeokmyasal özellğ le nsan sağlığı üzerndek olumsuz etklernn belrlenmes amaçlanmıştır. Kapsam: Yapılan bu araştırma, kırsal bölgelerde yaşayan nsanların asbe le temasına neden olan etkenler ve bunun sonucunda oluşan sağlık sorunlarını kapsamaktadır. Yöntem: Bu çalışmada, lteratür taraması yapılarak jeokmya ve ekoloj blm dallarının arasındak lşk bağlamında asben çevresel kaynaklı teması sonucunca oluşan sağlık sorunları belrlenerek gerekl önerler sunulmuştur. sunulmuştur. Bulgular: Yapılan lteratür taraması netcesnde; dünyada genş asbel alanlara sahp brçok ülke ülke arasında olan Türkye, asbe le bağlantılı endemk akcğer haalıkları açısından yüksek prevalansa sahptr. Bunun neden kırsal kesmlerde yaşayan nsanların çok olması ve jeolojk yapı olarak belrtlmektedr (Şenyğt vd., 2004). Türkye’de kırsal alanlarda yaşam nedenyle asbe le temaslı 1.000.000 cvarında kş yaşadığı, yaklaşık 90.000 kşnn de temasa devam ettğ ler sürülmektedr. Dolayısıyla kırsal alanlarda yaşayan köylüler tarafından asbel toprağın; evlerde sıva-badana ve çatı malzemes olarak kullanılması (30 l ve 473 köyde (Anonm, 2013)), bebek kundaklarında pudra toprağı olarak kullanılması, asbel toprağın pekmez yapımında kullanılması, yne bu topraklarda hayvan otlatılması, tarım arazs arazs olarak kullanılması ve yetştrlen ürünlern nsanlar ve hayvanlar tarafından tüketlmes, tarım arazs olarak kullanılan alanlarda traktör sürüldüğünde tozuma meydana gelerek çevrede yetşen btklere ve canlılara zarar vermes, asbel toprağın rüzgâr le savrulup havada asılı kalarak nsanlarla temas etmes ve terkedlmş-rehablte edlmemş asbe ocakları gb nedenlerden ötürü o bölgede yaşayan başta nsanlar olmak üzere canlı sağlığını cdd anlamda etklemektedr (Ayanoğlu vd., 2017) Sonuç: Sonuç olarak asben neden olduğu kanser vb. haalıkların oluşum ve gelşm 123

SÖZEL SUNUMLAR

süreçlernn 15-60 yıl olarak düşünüldüğünde doğrudan veya dolaylı etklernn uzun yıllarda ortaya çıktığı br gerçektr. Asben, gerek kşlern breysel olarak gerekse de kuruluşlar tarafından kullanılmasından dolayı oluşturduğu rsk göz ardı edlemeyecek sevyededr. Her ne kadar ülkemzde kullanımı 2010 yılında yasaklanmış olmasına rağmen uzun yıllar etkler devam ettğnden dolayı aktf olarak kullanımındak kadar cdd tehlkelere sahptr. Bu nedenle asben tüm kullanım alanları kontrol edlmel, asbe alanları üzernde bulunan yerler yeşllendrlmel, gerekl durumlarda bu yerler rsk derecesne göre taşınmalı, buralar yen yerleşmlere açılmamalı, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından asbel malzemeler yollara serlmemel ve daha önceden bu şleme tab olmuş yerler belrlenerek kontrol edlmel ve gerek yöre halkı gerekse de devletn lgl brmler bu konunun uzmanları tarafından blglendrlerek alınması gereken tedbrler ve tehlkenn önem vurgulanmalıdır vurgulanmalıdır..

Anahtar Kelimeler: Asbe, Jeokmya, Ekoloj, İnsan Sağlığı

124

SÖZEL SUNUMLAR

BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİNE BAĞLI YEMEKHANE VE KANTİNLERDEKİ ORTAM ORTAM HAV HA VASINI ASININ N MİKROBİ MİKROBİY YAL YÜKÜ

Sedaa OĞUR Sed OĞUR Bitlis Eren Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Gıda Mühendisli ği Bölümü, Bitlis / Türkiye

Öz: Giriş: Hava, yeryüzündek hayatın devamı çn en öneml öğelerden brsdr. brsdr. Havanın çersnde var olan yabancı maddeler (örneğn toz-toprak parçaları, btk tozları, yün ve pamuk ler, vb.) toz zerreckler halnde rüzgar ve hava akımı gb yollar le havaya karışır. Mkroorganzmalar se bu yabancı maddelere bağlı olarak ya da serbe halde havada bulunablr. Bu mkroorganzmaların bazıları haalık yapablr. Havanın her yerde olduğu düşünülürse, özellkle gıda şletmelernde veya toplu yemek yenlen alanlarda (kantn, yemekhane, reaurant vb.) açıkta bekletlen gıdaların havadan mkrobyal kontamnasyona maruz kalma rsk fazladır. Mkrobyal kontamnasyon, şletme açısından öneml kayıplara yol açarken, o şletmede çalışan personeln veya toplu yemek yenlen alanlarda yemek yyen personellern sağlığını da olumsuz yönde etklemektedr. Bozulmuş gıdalar se hem mll ekonomye büyük zarar vermekte hem de halk sağlığını cdd boyutlarda tehdt etmektedr. Bu nedenle, gıda şletmelerndek havanın mkrobyal yükü, gıda hjyen ve halk sağlığı bakımından oldukça önemldr. Amaç: Bu araştırma Btls Eren Ünverstesne bağlı kantn ve yemekhanelerdek, yemeklern hazırlanıp pşrldğ mutfak ve yemek yenlen alanlardak ortam havasının mkrobyal yükünü tespt etmek amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: 2017 yılının Nsan ayında yürütülen araştırma araştırma Btls Eren Ünverstes bünyesndek 2 yerleşke ve 3 meslek yüksekokulunda bulunan 8 yemekhane alanı ve 13 kantn alanında gerçekleştrlmştr gerçekleştrlmştr.. Araştırmanın Problemi: Bu çalışmanın konusunu oluşturan ç ortam havasındak partküller, nefes alma sonucunda nsan vücuduna erştğnde nsanın anatomk yapısını ve brtakım fzksel reaksyonları etklemektedr. İç ortam hava krllğ ve bunların neden olduğu problemlern ortadan kaldırılması çn veya en aza ndrlmes çn bu konuya yönelk çalışmalar arttırmalıdır. Sınırlıklar: Araştırma hava örneklemede sedmentasyon esası le petr açma yöntemnn kullanılması ve toplam aerobk mezoflk bakter sayımı ve maya-küf sayımı le sınırlandırılmıştır sınırlandırılmıştır.. Yöntem: Toplam aerobk mezoflk bakter sayımı sayımı çn Plate Count Agar besyer, maya-küf sayımı çn Dhcloran Rose Bengal Chloramphencol Agar besyer kullanılmıştır. İlk önce yemekhane ve kantnlern genşlk, en ve yükseklğ şertmetre le ölçülerek alanları hesaplanmıştır. Her br mkroorganzma grubu çn, 8 m 3 hacme sahp alana 1 petr kabı olmak üzere gerekl mktarda besyer hazırlanmıştır. Petr kaplarının üzerne yemekhane ve kantnlern smler le ölçüm gününün tarh yazılmıştır. Her br yemekhane ve kantne petr kapları homojen br şeklde yerleştrlmş ve bu esnada ortamın nem ve sıcaklığı da djtal nem-sıcaklık ölçer le ölçülmüştür ölçülmüştür.. Petr kapları 30 dakka ağzı açık br şeklde bekletldkten sonra toplanmış ve toplam aerobk mezoflk bakter sayımı çn 37 °C’dek nkübatörde 24 saat, maya-küf sayımı kapalı br kutu çersnde oda sıcaklığında (20-25 °C) 5 gün nkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon süresnn sonunda yapılan sayım sonuçları kob/petr olarak belrlenmştr. Bu araştırma çn Btls Eren Ünverstes Rektörlüğü Sağlık, Kültür ve Spor Dare Başkanlığından Sayı: 18961781/663.08/ Tarh: 27.10.2016 kurum zn alınmıştır. Bulgular: Yemekhane alanlarından en yüksek toplam mezoflk aerobk 125

SÖZEL SUNUMLAR

bakter sayısına (7,0 kob/petr) sahp alanın Kampüs Personel Personel Yemekhanes Yemekhanes olduğu, en yüksek maya-küf maya-küf sayısına (2,2 kob/petr) sahp yemekhane alanının se Hüsrevpaşa Yerleşkes Yerleşkes Öğrenc Yemekhanes Yemekhanes olduğu tespt edlmştr. Kantn alanlarından en yüksek toplam mezoflk aerobk bakter sayısına (25,7 kob/petr) sahp alanın Ahlat Meslek Yüksekokulu Kantnndek mutfak alanı olduğu, en yüksek maya-küf sayısına (1,7 kob/ petr) sahp kantn alanının se Ahlat Meslek Yüksekokulu Kantnndek mutfak alanı olduğu belrlenmştr olduğu belrlenmştr.. En düşük toplam mezoflk aerobk bakter sayısına (1,2 kob/petr) sahp alanın Kampüs Öğrenc Yemekhanes Yemekhanes ve en düşük maya-küf sayısına (0,6 kob/petr) sahp yemekhane alanının Tatvan Meslek Yüksekokulu Personel ve Öğrenc Yemekhanes olduğu saptanmıştır. En düşük toplam mezoflk aerobk bakter sayısına (2,5 kob/ petr) sahp alanın Tatvan Meslek Yüksekokulu Kantnndek mutfak alanı ve en düşük maya-küf sayısına (0 kob/petr) sahp kantn alanının Mühendslk-Mmarlık Kantnndek mutfak alanı olduğu saptanmıştır. saptanmıştır. Sonuç: Yemekhane ve kantn alanlarındak mkrobyal yük; ulusal ve dğer uluslara at andartların altında olmakla brlkte, alanlardak nsan trafğne ve alan yükseklğne bağlı olarak mkroorganzma düzeyler değşmektedr. değşmektedr. Bu sonuca dayanarak, Yemekhane Yemekhane ve kantn alanlarındak mkrobyal yükün düşürülmes çn gerekl ç mekan havalandırma-temzleme sem çalışmalarının yapılması gerekmektedr gerekmektedr.. Yemekhane, Kantn Anahtar Kelimeler : Ortam Havası, Mkrobyal Yük, Yemekhane,

126

SÖZEL SUNUMLAR

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KALDIRMA MAKİNELERİNİN KULLANIMI KA KAYNAKLI YNAKLI İŞ KAZALARININ FİNE-KİNNEY METODU İLE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Serkan Serk an Emre Emre UYGUN UYGUN 1 , Murat Murat KISA KISA2 Rönesans Medikal İnşaat, İSG / Türkiye Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Şanlıur fa / Türkiye 1

2

Öz: Giriş: Günümüz nşaat proje uygulamalarının çeştllk göermes, kullanılan makne ekpman teknolo jlernn de bu çeştllğe paralel doğrultu seyretmesne sebep sebep olmakta ve brbryle doğrudan doğruya doğruya letşm halnde bulunan bu k sektördek yen saha uygulamaları, sektörlern brbrn ler yönde etklemesne sebep olmaktadır. İnsanoğlunun sınırlarını aşarak daha büyük çaplı projeler meydana getrme eğ, daha büyük güçte ve daha kapsamlı makne ve ekpman htyacını doğurmakta, htyaçlar sonucunda üretlen makne ve ekpmanlardak teknk gelşmeler de nsanoğlunun proje ufkunu günden güne genşletmektedr. İnşaat saha uygulamalarında en sık kullanılan makne ve ekpmanlardan br olan kaldırma maknelernn, çalışmaları esnasındak potansyel tehlkelern ve olası rsk faktörlernn belrlenmes konusu, kaldırma maknelernn kullanımında meydana geleblecek olan ş kazalarının önleneblmes noktasında oldukça büyük önem arz etmektedr. Amaç: Araştırma, proje saha uygulamalarında sıklıkla yer bulan ve projenn neredeyse tüm basamaklarında olmazsa olmaz öneme sahp olan kaldırma maknelernn kullanımında meydana gelen ş güvenlğ uygunsuzluklarının ve ş kazalarının ncelenmes ve de bunun sonucunda elde edlen verlern, belrlenen rsk değerlendrmes metodlarıyla rdelenerek, söz konusu uygulamalardak temel rsk faktörlernn tespt ve tes pt edlen bu faktörler ışığında oluşturulan önleyc/koruyucu önlemlern uygulanması, buna paralel olarakta devamlı yleştrme semler vasıtasıyla ş kazalarının önlenmes/azaltılması konularına lg çekmek amacıyla hazırlanmıştır. Kapsam: Araştırma nşaat sektöründe kullanılan kaldırma makneler kaynaklı ş kazaları temel alınarak sınırlandırılmıştır sınırlandırılmıştır.. Yöntem: Araştırmada; nşaat sektöründe kullanılan kaldırma maknelernn saha uygulamalarındak olumsuz durumlar ve söz konusu olumsuz durumlar sonucunda meydana gelen ş kazalarının sebep-sonuçlarının, kök neden analz yardımı le rdelenmes yoluna gdlmş ve bu bağlamda lgl rsk değerlendrmes çn Avrupa’da Avrupa’da sıklıkla kullanılan Fne-Knney metodundan yararlanılmıştır yararlanılmıştır.. Araştırma kapsamında lgl kaldırma ekpmanlarını kullanan operatörlere yöneltlen ve temel amaç olarak saha uygulamalarında meydana gelen olumsuzlukların tesptn amaçlayan br anket de bulunmaktadır. Bulgular: Araştırmada,kaldırma maknelernn genel manada teknk özellklernden bahsedlmş ve nşaat sektöründe kullanılan kaldırma maknelernn olumsuz/uygunsuz kullanım uygulamalarından kaynaklanan ş kazaları, Türk İatk Kurumu 2015 tarhl ş kazaları verler baz alınarak ncelenmştr. Söz konusu ş kazalarının neden ve sonuçlarının ncelenmes ve rsk analz aşamasında Fne-Knney Metodu kullanılmıştır. kullanılmıştır. Olası ş kazalarının ncelenmes ve sonrasında elde edlen verlern ortadan kaldırılarak söz konusu kazaların önlenmes noktasında, kullanılan metodun çerdğ frekans, olasılık ve şddet gb parametrelern matematksel değerlernn geçerl formülasyon çnde kullanılması sonucunda rsk sevyes belrlenmştr. Elde edlen rsk sevye sonuçlarının ışığında, lgl ş güvenlğ uygunsuzluklarının ve ş kazalarının önlenmes amacıyla yapılablecek 127

SÖZEL SUNUMLAR

koruyucu semlere örnekler verlmştr verlmştr.. Sonuç: Bu çalışmada Fne-Knney rsk analz yöntemnde kullanılan rsk faktörlernn puanlanmasında ve rsk düzeynn yorumlanmasında brkaç problemle karşı karşıya gelnmştr. Bunların çnde özellkle olasılık ve frekans faktörlerne at sıkıntıların öne çıktığı görülmektedr. Bunlardak temel sıkıntı,analz oluşturan faktörlern tanımlarının net yapılmaması ve bu nedenle yanlış yorumlanma kaynaklı hataların meydana gelme olasılığıdır. Bu noktada en doğru sonuca ulaşmak amacıyla söz konusu metodun orjnal tanımlarına dönülmüştür. Bu tanımlardan hareketle olasılık formül değerler oluşturularak sonuca gdlmştr. Bu şeklde gerçekleştrlen rsk değerlendrme uygulamasının sonucunda; nşaat sektöründe kullanılan kaldırma maknelernn olumsuz kullanımından kaynaklı ş kazalarına genel manada nsan faktörünün sebep olduğu sonucuna varılmış, araştırma dahlnde uygulanan anket çalışması sonucunda karşılaşılan ve ş güvenlğ uygulamalarının uygulanıp uygulanmasının gerekllğ konusundak soruya verlen ve ankete katılanların %2,46’ lık kısmının ‘Olsa da olur olmasa da’ şeklndek ve %7,30 luk kısma denk gelen ‘Gereksz’ şeklndek cevapların da gözler önüne serdğ gb ş kazalarının önlenmes konusunda alınması gereken önlemlern başında, ş güvenlğ konusunda poztf bakış açısının kazandırılacağı eğtmlern verlmesnn büyük önem arz ettğ sonucuna varılmıştır. Uygulamada karşılaşılan makne ekpman bazlı aksaklıklarda se kaldırma maknelernn peryodk ve rutn kontrollernn gerçekleştrlmesndek denetm eksklklernn payının da oldukça büyük etksnn olduğu sonucuna varılmıştır. varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Fne-Knney Metodu, Rsk Faktörü, Kaldırma Makneler, Rsk Değerlendrme

128

SÖZEL SUNUMLAR

KALDIRMA MAKİNELERİ KULLANIMINDA MATRİS YÖNTEMİ İLE RİSK Rİ SK ANALİZİ

Serkan Serk an Emre Emre UYGUN UYGUN 1 , Murat Murat KISA KISA2 Rönesans Medikal İnşaat, İSG / Türkiye Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Şanlıur fa / Türkiye 1

2

Öz: Giriş: İnşaat sektöründe kullanılan makne ve ekpmanların, büyük ölçekl yapı projelernn meydana getrlmes çn gereksnm duyulan teknolojye ayak uyduracak ntelklere sahp olması kadar, bu noktada ‘nsan çn teknoloj’ şeklndek bakış açısından yola çıkılarak ş sağlığı ve güvenlğ kapsamında nsan hayatının temel alınması suretyle güvenl kullanılması konusu da büyük önem arz etmektedr. Bu süreçte nşaat sektöründe aktf rol oynayan ş ekpmanlarının kullanımı sırasında karşı karşıya karşıya kalınan ş kazalarının, blg ve tecrübelern teknk tasner ve söz konusu tasnern rdelenerek kullanışlı br bçme dönüştürülmeler le büyük çapta engelleneblr/azaltılablr ntelkte olması, ş sağlığı ve ş güvenlğ olgularının hayat önemn gözler önüne sermektedr. İnşaat sektöründe meydana gelen ş kazalarının daha çok hang ş kollarında gerçekleştğ ve meydana getrdğ olumsuz etklern şddetnn ne çapta olduğu/olableceğ gb parametreler göz önünde bulundurulduğunda, sektörde sıklıkla kullanılan ve krtk öneme sahp olan kaldırma maknelernn güvenl kullanımının oldukça oldukça büyük öneme sahp sahp br konu olduğu görülmektedr görülmektedr.. Amaç: Bu araştırma; nşaat sektöründe kaldırma maknelernn kullanım sürecnde meydana gelen ş kazalarının temel etkenlernn tespt edlerek, elde edlen bulguların Matrs Metodu kullanılarak rdelenmes, meydana gelen olumsuz olayların/durumların sebeplerne genel manada dkkat çeklerek ş kazalarını önlemek çn alınması gereken tedbrler ortaya koymak amacıyla yapılmıştır yapılmıştır.. Kapsam: Araştırma nşaat sektöründe kullanılan kaldırma makneler kaynaklı ş kazalarının sebep-sonuç lşkler bakımından Matrs metodu (L-Tp Matrs) yardımı le rdelenmes noktası temel alınarak sınırlandırılmıştır. Yöntem: Araştırmada; nşaat sektöründe sıkça kullanılan kaldırma maknelernn kullanımındak olumsuz uygulamaların ve bu olumsuz uygulamaların sonucunca meydana gelen ş kazalarının temel etken olan nsan faktöründen yola çıkılarak genel manada nsan bazlı araştırma yapılmış ve söz konusu araştırmada yol göerc olması bakımından Türk İatk Kurumu’nun en güncel verler kullanılmış olup, meydana gelen ş kazalarının en çok hang sektörlerde, çalışmanın hang zaman dlmlernde ve genellkle hang yaş gruplarında meydana geldğ gb öneml ve yol aydınlatıcı verler kullanarak sonuca gdlecek şeklde br yol zlenmştr. Araştırma kapsamında, daha önce büyük çaplı endüryel tesslern nşasında aktf olarak görev alan yetkl makne operatörlernn kşsel ve teknk becerlernn sorgulandığı ve %51,21 oranında 10 yıldan fazla operatörlük tecrübesne sahp çalışanların katıldığı anketlerden yararlanılmıştır. Bunun yanında yne anket kapsamında operatörlern uygulama safhasında bre br olarak karşı karşıya kaldıkları olumsuz durumların/olayların ve söz konusu bu olayların sonuçlarının sorgulanması yoluna gdlerek, sözü geçen olumsuz durum ve olayların temel etkenlernn ne olduğu konusuna ışık tutulması amaçlanmıştır.. Büyük çaplı nşaat projelernde ş sağlığı ve güvenlğ uzmanı olarak görev yapan ş sağlığı ve amaçlanmıştır güvenlğ personellernn, nşaat sektöründe kullanılan kaldırma maknelernn kullanımı le lgl olarak gerçekleştrdkler saha bulguları ve şantyede sürekl yleştrme uygulamaları kapsamında oluşturulan döküman129

SÖZEL SUNUMLAR

tasyon kayıtları ncelenmş, bu bağlamda oluşan araştırma sonuçları sahadan gelen ger bldrmler vasıtasıyla rdelenmştr. Meydana gelen ş kazalarının ve bu kazaların etklernn rdelenmes le lgl olarak toplanan verler düzenlenerek, söz konusu verlern yapılacak olan rsk değerlendrme analzlernde en doğru sonuca ulaşmayı sağlayacak şeklde ncelenmes noktasına büyük önem verlmştr. Meydana gelen ş kazalarının sebepler ncelenrken yalnızca nsan faktörü kaynaklı br araştırma yoluna gdlmemş, bunun yanında araştırmaya konu olan kaldırma maknelernn doğal afet, hava koşulları vb. gb faktörlern etksyle et ksyle karşı karşıya kaldığı olumsuz etkler de dkkate alınarak araştırmanın kapsamı genşletlmştr. Bu çalışmada, nşaat sektöründe meydana gelen tehlke ve rsklern tespt edlmes konusunda uygulama kolaylığı sağlayan ve doğru sonucu vermes açısından oldukça verml ntelğe sahp olan Matrs Metodu kullanılmıştır. Bulgular: Çalışma kapsamında kaldırma makne operatörlerne uygulanan anket sonucunda, çalışanların teknk blg ve breysel özellkler tespt edlerek elde edlen verlern ş kazasını tetkleyc yönler ncelenmştr. Kaldırma makneler le lgl olarak meydana gelen ş kazalarının kayıt edldğ atkler ve ş kazası kayıt dökümanları le ş kazalarının kök sebep analzlernn ncelenmes le meydana getrlecek rsk analzler yapılmıştır. Rsk analznde kullanılan Matrs Yöntem le tespt edlen rsklern şddetnn belrlenmes sağlanmış ve yapılan hesaplamalarla belrlenen şddet değerler göz önünde bulundurularak, söz konusu olumsuz durumların önüne geçlmes noktasında öncelğn hang maddeye verlmes gerektğ konusuna ışık tutulmaya çalışılmıştır. Sonuç: İnşaat sektöründe kullanılan kaldırma makneler le yapılan çalışmalarla lgl olarak meydana gelen ş kazalarının sebeplernn büyük oranda nsan bazlı olumsuz sebeplerden kaynaklandığı tespt edlmştr. Bu çalışmayla, gerçekleşmes durumunda çoğunlukla nsan hayatının kaybedlmes gb çok ağır sonuçlara sebep olablecek ntelktek kaldırma maknelernn kullanımı kaynaklı  ş kazalarının engelleneblmes çn lk olarak hang çalışma parametrelerne odaklanılması gerektğ ve söz konusu olumsuz etklerden kaçınmak amacıyla uygulanablecek düzeltc yöntemler neler olablr konusuna ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: İş Güvenlğ, Rsk Analz, Kaldırma Makneler, Matrs Metodu

130

SÖZEL SUNUMLAR

BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZA POTANSİYELİNE SAHİP TESİSLERİNDE UYGULANABİLECEK ALTERNA ALTERNATİF TİF KİMYASAL BAZLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ: SUNİ DERİ İMALATINDA METOT VE UYGULAMA ÖRNEĞİ

Serkan Serk an SATIC SATICI I 1 , Uğur Uğur KURT KURT 2 1 -2

Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Fen Bilimleri Enitüsü, İanbul / Türkiye

Öz: Giriş: Günümüzde yaklaşık olarak blnen 100.000 kmyasal maddeden günlük kullanım çn mlyonlarca farklı ürün üretldğ, kmyasal maddelern tehlkeler ve fazlalığı düşünüldüğünde temel br soru akla gelmektedr. Olası kazalarda kmyasal etmenlern rsk boyutu; kmyasalların nsana - çevreye ve malzemeye vereceğ potansyel zarar - etk düzey nasıl belrleneblr ve ne gb önlemler alınablr. Genel olarak bakıldığında, proses gereğ özellkle tehlkel kmyasal kullanan tesslern büyüklükler ve makne parkurlarının karmaşıklığına bağlı olarak, proses te yanlış gden şeylern zamanın da farkına varılması ve olası etkleşmlern tahmn edlmes pek mümkün değldr. Bu noktada semsel br kurgu le kmyasal rsk değerlendrmes yapılması; yan proses - şletme, bakım - onarım, dar -yönetmsel, nsan faktörü, makne – ekpman, yazılımsal vb. brçok sosyo - teknk hatanın gerçekleşmeden önce, zamanında fark edleblmes veya gerçekleşse dah etklernn sınırlandırılması çn rsklern tespt ve zorunlu aksyonların ortaya çıkarılması esaır. Amaç: Bu çalışmada kmya sektöründe faalyet göeren şletmelerde yaygın olarak kullanılan rsk değerlendrme türü olan HAZOP yerne, uygulama kolaylığı sağlanması açısından daha bast br rsk değerlendrme teknğ sunulması amaçlanmıştır. Sunulan metot orta ve küçük ölçekl, BEKRA düzey alt sevyel kuruluşlarda tek başına yeterl ken, BEKRA sınıfı sınıfı ü sevyel olan tesslerde se HAZOP çalışması öncesnde, yeterl datanın toplanmasına mkân veren ön hazırlık mahyetndedr. Kapsam: Söz konusu rsk değerlendrme uygulaması Petro - Kmya sektöründe faalyet göeren ve sun der üretm yapan br fabrkada gerçekleştrlmştr. Prosee aşamaları ve kullanılan 48 farklı kmyasal ncelenmş olup, çalışma 3 ay sürmüştür. Sınırlıklar: Proses gereğ kmyasal hamur varyasyonlarının çeştllğ, makne parkurunun karışıklığı ve zaman açısından çalışma; üretmn ana aşamaları olan PU hamur hazırlama, ve PVC hamur hazırlama üntelernde gerçekleştrlmştr. Transfer kaplama, kurutma fırınları, gofraj, emprme, tambur ünteler le yardımcı tessler çalışmanın dışında tutulmuştur tutulmuştur.. Yöntem: Çalışmada sunulan rsk değerlendrmes yöntem, İngltere tarafından gelştrlen kmyasal maruzyet analz “Tehlkel Kmyasalların Sağlık Açısından Kontrolü” (COSHH) le Norveçl Petrol Endür şrketlernn kor tarafından gelştrlen “KjemRsk” analz yöntemler temel alınarak hazırlanmıştır. Burada farklı br bakış açısı getrlmes amacıyla, yukarıda geçen yöntemlere, fzko - kmyasal ve çevresel rsk etmenler de dahl edlerek kapsam genşletlmştr. Kullanılan matrs başta klask 5 x 5 L matrs gb gözükse de olasılığın 5 farklı faktörün sayısallaştırılmış değerlern geometrk ortalamasının alınması le hesaplanışı bakımından alışılagelmş yöntemlerden ayrılır. Matrsn şddet kısmı se malzeme güvenlk blg formlarında tanımlanmış Tehlke Cümleler/Zarar İfadelerne karşılık gelen rakamsal derecelendrmeye göre belrlenr. Olasılık kısmı hesaplanırken; Maruzyet – Kullanım Sıklığı (1-2-3-4-5), Kullanım – Maruz Kalı131

SÖZEL SUNUMLAR

nan Mktar (1-2-3-4-5), Maruz Kalma/Etklenme Potansyel Olan Kş Sayısı (1-2-3-4-5), Ortama Dağılma/ Yayılma Dereces (1-3-5), Mevcut Önlemlern Yeterllğ (1-2-3-4-5), krterler değerlendrlerek sayısal değerler belrlenr. Her br kmyasal çn bu değerler çarpılır ve çarpımın geometrk ortalaması alınarak olasılık değer hesaplanır. Şddet kısmında hesaplanırken, Kmyasalların Küresel Sınıandırma ve Etketleme Uyum Semnce (GHS = Globally Harmonzed Syem of Classfcaton and Labellng of Chemcals) tanımlanmış 93 farklı Zarar fadesnden, ve Avrupa Brlğ RL 67/548/ECC drektf uyarınca tanımlanmış 68 farklı Rsk Cümlecğ potansyel zarar derecelerne göre sırasıyla; A bandı bandı (sayısal değer: 1), B bandı (sayısal değer: 2), C bandı (sayısal değer: 3), N bandı (sayısal (sayısal değer: 3), D bandı (sayısal değer: 4), O bandı (sayısal değer: 4), P bandı (sayısal değer: 4), W bandı (sayısal değer: 4), E bandı (sayısal değer: 5), S bandı (sayısal değer: 5), F&EX bandı (sayısal değer: 5) şeklnde sınıandırılarak derecelendrlr. Rsk puanı se olasılık ve şddet değerlernn çarpımı sonucu bulunur. Hesaplanan değerler;1 ≤ Rsk Puanı ≤ 5 se Düşük, 5 < Rsk Puanı < 15 se Orta, 15 < Rsk Puanı ≤ 25 se Yüksek olarak değerlendrlr. Bulgular: Uygulama kısmında 48 farklı kmyasal ve 27 farklı etken maddenn; fzksel – kmyasal özellkler, proses sınırları, proses yapısı, kullanım alanları, kullanıcı sayısı ve ortam koşulları gözetlerek ncelenmştr ncelenmştr.. Saha gezs sırasında 200 sorudan oluşan br kontrol les üzernden değerlendrme yapılmıştır. yapılmıştır. Söz konusu 48 kmyasal çn Fzko – Kmyasal, MaruMaruzyet ve Çevresel analz şeklnde üç farklı değerlendrme değerlendrme yapılarak rsk dereceler hesaplanmıştır. hesaplanmıştır. Elde edlen sonuçlarda; 45 Maruzyet, 36 Fzko - Kmyasal , 2 Çevresel rsk olmak üzere toplam 83 rsk tespt yapılmıştır. Bu rsklerden 13 tanes düşük rsk kategorsnde, 11 tanes orta rsk kategorsnde, 59 tanes yüksek rsk kategorsnde derecelendrlmştr derecelendrlmştr.. Tespt edlen rskler ortadan kaldırmak ve/veya etklern mnmze etmek amacı le rsk kontrol tedbrler; 1- Tehlkelern ortadan kaldırılması (kaynağında yok etme), 2- Tehlkel olanı daha az tehlkel olanla değştrmek (İkame), (İkame), 3- Mühendslk önlemlern uygulamak; uygulamak; (otomasyon, tecrt, uzaklaştırma, havalandırma, modernleştrme – arge, makne-ekpman ergonoms ergonoms vb.) 4- İdar/Yönetmsel önlemler (sağlık güvenlk güvenlk şaretler, çalışma süreler, İşyer düzen, rsk - zaman – mekan yönetm, eğtm, ş zn sem, denetm faalyetler, dspln yönetm, ş güvenlğ kültürü oluşturulması, oluşturulması, lderlk – mentörmentörlük, gemba vb. 5 - Kşsel koruyucu donanım kullanımı hyerarşsne uyularak aksyon planı oluşturulmuştur. Belrlenen başlıca aksyonlar; aksyonlar; PU - PVC hamur hazırlama üntelernn üntelernn - kmyasal depoların - kazan ve yardımcı tesslern yangın kompartımanı oluşturacak şeklde düzenlenmes, bölümler arası geçşlerde yangın damper kullanılması, fabrka genelne sprnkler sem kurulması, exproof semlern düzenl bakım – onarım faalyetne alınması – hasarlı olanların değşm, solvent bazlı kmyasalların alımının sınırlı tutulması - uzun sürel depolama yapılmaması, kmyasal depolama matrs oluşturulması ve 5S uygulaması, duman algılama ve erken uyarı semnn manuel’den otomasyona çevrlmes, atk elektrk baralarının değştrlmes – tamr, peryodk teknk kontrollern yaptırılması ve takb, ortam ölçümlernn yaptırılması ve takb, makne soy ağacı le lşklendrlmş düzenl bakım/onarım planı oluşturulması, poztf basınç - negatf emş havalandırma semler le maruzyet etksnn azaltılması, göz – boy duşu – göz solüsyonu temn, acl kaçış yolları ve kapılarının düzenlenmes, düzenlenmes, acl durum senaryolarının senaryolarının oluşturulması, tatbkat tatbkat - eğtm faalyetler, kşsel koruyucu donanım matrs hazırlanması - lan edlmes ve kullandırılması, blglendrme levhaları - poerler – malzeme güvenlk blg formu özetlernn oluşturulması, borulama ve makne panel şaretlemeler, tehlkel atık yönetm, kmyasal dökülme kt temn, şeklnde özetleneblr. Sonuç: Belrlenen rsklere karşı yukarıda

132

SÖZEL SUNUMLAR

belrtlen aksyonların br plan dâhlnde tamamlanması durumunda; 11 orta sevyede ve 59 yüksek sevyede derecelendrlmş rskn düşük rsk kategorsne ndrgeneceğ öngörülmüştür öngörülmüştür..

Anahtar Kelimeler : Kmyasal Rsk Değerlendrmes, Maruzyet, Proses Güvenlğ, Endüryel Kazalar, Sun Der Yazar Notu: Bu çalışma Doc Dr. Uğur Uğur KURT KURT tarafından danışmanlığı yapılan Yıldız Teknik Üniversi tesi, İnşaat Fakültesi, Çevre Mühendisliği “ Fen Fen Bilimleri Bilimleri Enitüsü Enitüsü” nde nde yapılmış/yayınlanmış Serkan ’ nın SATICI ’ nın “ Büyük Büyük Endüriyel Endüriyel Kazaların Kazaların Önlenmesi Önlenmesi İçin İçin Risk Yönetimi: Olası Bir Bir Kazanın Kazanın Çevre ve . İnsan Sağlığına İnsan Sağlığına Etkilerinin Etkilerinin Araştırılması Araştırılması” Konu Başlıklı, Yüksek Lisans Lisans Tez ez çalışmasından çalışmasından türetilmiştir

133

SÖZEL SUNUMLAR

PSİKOSOSYAL PSİKOSOSY AL TEHLİKE VE RİSK OLARAK MOBBİNG’İN İŞ TATMİNİ TATMİNİ DEPRESYON VE ANKSİYETE ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Serpil Serp il AYT AYTAÇ AÇ 1 , Nuran Nuran BAYRA BAYRAM M ARLI ARLI 2 Uludağ Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İktisadi ve İdari İdari Bilimler Fakültesi, Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi Çalışma Ekonomisi ve ve Endüri Endüri İlişkileri İlişkileri Bölümü , Yönetim ve Çalışma Çalışma Psikolojisi Psikolojisi Anabilim Dalı Anabilim Dalı . . Bursa / Türkiye 2 Bölümü , İatiik Anabilim Dalı Uludağ Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İktisadi ve İdari İdari Bilimler Fakültesi, Bilimler Fakültesi, Ekonometri Bölümü Anabilim Dalı . . Bursa / Türkiye 1

Öz: Giriş: Günümüzde sağlıklı olmak, yalnızca haalık ve sakatlık durumunun olmaması değl; bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam br ylk hâldr (WHO). Pskolojk sağlık, beden sağlığına göre değerlendrmes daha zor, etklenmes daha kolay sağlık bleşenlerdr. Breysel yaşam koşulları, yaşanılan çevre ve yapılan ş, pskolojk sağlığın temel belrleyclerdr. Pskolojk sağlığın %50’ye yakın br bölümü de ş ve çalışma koşullarından etklenmektedr. 6631 sayılı ş sağlığı ve güvenlğ kanunu, ş kazalarının önlenmes ve gerekl ted brlern alınması amacıyla şyerlernde rsk değerlendrme çalışmaları yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bu doğrultuda ş sağlığı ve güvenlğ açısından rskler, fzksel, kmyasal, ergonomk, byolojk ve pskososyal rskler olmak üzere beş başlık altında toplanmıştır. Rsk grupları çnde yer alan pskososyal rskler, pskolojk ve fzksel zararlara yol açan, ş hayatına lşkn olarak uygulanan ve düzenlenmş yöntemlerle ortaya çıkan sosyal ve örgütsel düşmanca faalyetler olarak tanımlanmaktadır (Aytaç vd. 2017). Pskososyal rskler tespt edlmes güç, sonuçları öngörülemeyen ve değerlendrlmes oldukça zor olan rsklerdr. Pskososyal rsk ve tehlkeler, res, mobbng/yıldırma gb unsurları da unsurları da bünyesnde barındırır (Johnone ve dğ., 2011). Tehlke, şyernde var olan ya da dışarıdan geleblecek, çalışanı veya şyern  şyern etkleyeblecek zarar veya hasar verme potansyeldr. Rsk se, belrl br tehlkel olayın meydana gelme olasılığı le bu olayın sonuçlarının ortaya çıkardığı zarar veya hasarın şddetnn bleşkesdr (İSG rsk değerlendrme yönetmelğ md. 4, 2012). Pskososyal tehlkeler çalışanların fzksel ve sosyal sağlıklarını, doğrudan ya da res, depresyon ve anksyete aracılığı le dolaylı olarak olumsuz etklerler. Pek çok farklı pskososyal tehlke br araya gelerek rsk oluşturup ş resne, ş res de fzksel ve pskolojk haalıklara sebebyet vereblr, böylece breylern ş güvenlkler de tehdt edleblr (Yuvalı,2015). Bu doğrultuda pskososyal tehdt ya da tehlke olarak görülen mobbng olgusunun pskolojk ve sosyal sağlığı res ve tükenme yoluyla etkleyecek olması, ş kazası rskn de arttırmaktadır. Mobbng, ş hayatında çalışan breylern aları, üler ve hatta aynı sevyedek çalışma arkadaşları tarafından pskolojk baskıya maruz bırakılarak kşnn şten ayrılmasının sağlanmasıdır sağlanmasıdır.. Mobbng sürekllk göermes nedenyle brey çalışma yaşamından uzaklaştırır (Tınaz, 2006), ruhsal ve sosyal açıdan kşnn y olma haln olumsuz olarak etkler. Bu olumsuz etkler, düşük ş tatmn, devamsızlık, saldırganlık, endşe, depresyon ve bazı sağlık sorunları gb enmeyen sonuçlara da yol açmaktadır. Mobbngle mücadele eden ülkelerde mobbng/yıldırma konusu ş sağlığı ve güvenlğ kapsamında ele alınmaktadır. alınmaktadır. Bu nedenle konu, ş sağlığı ve güvenlğ açısından oldukça önemldr önemldr.. Amaç: Bu çalışmanın amacı, pskososyal tehlke olarak görülen mobbng/yıldırma olgusunun, pskososyal rsk olarak çalışan sağlığını etkleyen, anksyete ve depresyon le lşksn ve etkleşmn 134

SÖZEL SUNUMLAR

ortaya koymak, ş tatmnyle lşksn ölçmek ve böylece mobbng davranışının ş sağlığı ve güvenlğ açısından pskososyal br rsk olarak çalışan sağlığı üzerndek etksn ncelemektr. Kapsam: Lteratürde, mobbng davranışının yoğun gözlendğ sektörlerden brs de eğtm sektörüdür. Bu doğrultuda bu araştırmanın örneklemn br lmzdek çeştl eğtm kurumlarında farklı düzeylerde çalışan 291 kş oluşturmaktadır. Rassal örnekleme yöntemyle seçlen eğtm kurumlarında, araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formu kapalı zarar halnde dağıtılmış ve aynı gün ger toplanmıştır. Yöntem: Çalışmada ver toplama teknğ olarak anket kullanılmıştır.. Hazırlanan anket formunda katılımcıların demografk özellklerne at (yaş, eğtm, çalışma yılı, kullanılmıştır çalışma bçm vb.) soruların yanı sıra ş tatmn, depresyon ve anksyete ölçekler yer almıştır. Çalışanların Ölçeği ( 5 soru) (Cronbach ş tatmnn ölçmek üzere Qunn& Stanes(1979) tarafından gelştrlen İş gelştrlen İş Tatmini Ölçeği ( Alpha=0,82) ölçeğ kullanılmıştır. Çalışanların pskososyal rsk olarak sağlığını etkleyen, anksyete ve depresyon durumlarını ölçmek üzere Zgmond & Snath ( 1983) tarafından gelştrlen ve Aydemr Aydemr ve arkadaşları (1997) tarafından Türkçe geçerlk ve güvenlrlk çalışması yapılan Haane yapılan Haane Anksiyete ve Depresyon ölçeği (Anksyete Cronbach alpha=0,84, Depresyon Cronbach Alpha=0,79) kullanılmıştır. Son olarak Mobbng davranışını değerlendrmeye yönelk Qune (1999) tarafından gelştrlen ve Rayner ve Hoel’n ( 1997) tanımlakullanılmıştır.. dığı mobbng sınıamalarını çne alan Mobbng davranışını değerlendrme soruları ( 20 soru) kullanılmıştır Araştırmaya toplam 291 kş katılmıştır. Araştırmadan elde edlen verler SPSS 23 atk programı le analz edlmştr. Verlern analznde betmsel atkler, güvenlrlk analz ve t-te analz kullanılmıştır. Bulgular: Elde edlen bulgulara göre, çalışanların % 26,5’ mobbng davranışına maruz kaldıklarını fade etmştr. İş Tatmn le Anksyete arasında (r=-, 390; p <0,01) ve Depresyon arasında (r=-,527; p <0,01) negatf yönde güçlü lşkler tespt edlmştr. Mobbng davranışına maruz kalanlara bu davranışın kmler tarafından uygulandığı sorulduğunda, en çok yönetcler tarafından (% 63,6) mobbng davranışına maruz kaldıkları belrtlmştr. Ayrıca mobbng’e maruz kalan kadınların, yne kadınlar tarafından maruz bırakıldıkları anlaşılmıştır (%35). Elde edlen sonuçlara göre mobbnge maruz kalanlarda, kalmayanlara göre ş tatmn daha düşük, anksyete ve depresyon düzeyler göre daha yüksektr ve aradak fark atksel % 1 düzeynde anlamlı bulunmuştur bulunmuştur.. Son br yılda mobbng davranışına maruz kaldıklarını söyleyenlern hang türde br mobbng davranışıyla karşılaştıkları sorusuna, meslek tehdt olarak en fazla “disiplini “ disiplini gözdağı verecek biçimde kullanma ”, kşsel tehdt olarak en fazla “kişisel “kişisel bütünlüğü bozma”, zolasyon olarak en olarak en fazla “eğitim fazla “eğitim güdülendirme gibi ieklerini nedensiz olarak red etme”, aşırı ş yükleme olarak en fazla “ gerçekleşmesi olanaksız iş bitirme tarihi verme” ve deablzasyon olarak en fazla “sürekli fazla “sürekli moral bozma” şeklndek mobbng davranışlarına maruz kaldıklarını bldrmşlerdr.. Sonuç: Araştırmadan elde edlen sonuçlara göre, çalışma hayatında mobbng/yıldırma oldukça bldrmşlerdr yaygın br ş sağlığı ve güvenlğ sorunudur. Bu kapsamda, Mobbng olgusunun çalışma ortamının sosyal ve kurumsal klm ve yapısından etklendğ unutulmamalıdır. Konuyla lgl olarak şyerlernde ayrıntılı olgu çalışmaları ve kaltatf pskososyal rsk değerlendrmeler yapılmalıdır. İş yernde mobbng eğtmler verlmel ve bu eğlmler etkleyen faktörler saptanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Mobbng, Yıldırma, Anksyete, Depresyon, İş Tatmn

135

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI VERİLERİNİN MESLEK GRUPLARINA GÖRE İNCELENMESİ

Sibel Sib el ÇELİK ÇELİKEL EL YİĞ YİĞİTE İTER R1 Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Köseköy MYO, Köseköy MYO, Kocaeli / Türkiye

1

Öz: Giriş: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanan Uluslararası Standart Meslek Sınıaması (ISCO- 08) hem ülkelern kend ulusal sınıamalarının gelştrlmesnde hem de meslek blglernn uluslararası karşılaştırmasını mümkün kılmakta etkn rol oynamaktadır. Uluslararası Standart Meslek Sınıaması, yapılan ş türüne göre dört tabakalı hyerarşk br yapıya sahptr. Sınıandırmada Sınıandırmada slahlı kuvvetlerle lgl meslekler, yönetcler, profesyonel meslek mensupları, teknsyenler, teknkerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları, büro hzmetlernde çalışan elemanlar, hzmet ve satış elemanları, ntelkl tarım, ormancılık ve su ürünler çalışanları, sanatkârlar ve sanat le lgl şlerde çalışanlar, tess ve makne operatörler ve montajcılar, ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlar olmak üzere ana gruplandırma vardır. vardır. Bu ana grupların altında se  se dört kademel olarak alt gruplar bulunmaktadır. Meslek sınıaması dünya düzeyndek tüm meslekler kapsamaktadır ve ISCO-08`e göre, br meslek sınıamasında sınıandırılan esas nesneler şlerdr  şlerdr.. Her ş çalışma koşulu ve bçmne bağlı olarak bazı rskler berabernde getrmektedr. Amaç: Bu çalışmada amaç ş kazası ve meslek haalıkları verlernn meslek sınıandırması açısından ncelemektr. Kapsam: Bu amaçla öncelkle Sosyal Güvenlk Kurumu atkler 2013-2016 yıllarını kapsayacak şeklde ncelenmş ve sektörde araştırma dönemmde yaşanan ş kazası ve meslek haalıkları meslek sınıandırmasına göre tespt edlmştr. Sınırlıklar: Araştırmanın 2013-2016 yılları arasındak verlerle sınırlanmasının neden 2012 yılının hazran ayında yayınlanan 6331 sayılı İş Sağlığı Ve Ve Güvenlğ Kanunu’nun yürürlüğe grdğ lk yılın 2013 yılı olması ve 2017 yılına lşkn verlern se henüz Sosyal Güvenlk Kurumunca yayınlanmamış olmasıdır. SGK atklernde meslek sınıandırmasına göre çalışan sayıları verlmedğnden ş kazası geçrme oranı tespt edlememektedr. Yöntem: SGK atk verlernde ş kazası ve meslek haalığı verler meslek grubu ve cnsyet değşkenne göre ncelenmştr. Yapılan Yapılan nceleme seramk sektörünün verler MS Oce Excel programı kullanılarak değerlendrlmştr. Bulgular: Yapılan ncelemeler sonucunda araştırma dönem çersnde en fazla ş kazası yaşanan ve meslek haalığı tanısı konan meslek grubunun ntelk gerektrmeyen meslekler oldu görülmüştür. Ntelk gerektrmeyen şler şler se alt grupta en fazla ş kazası ve meslek haalığına maruz kalanların madenclk, nşaat, malat ve ulaştırma sektörlernde ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlar le çöpçüler ve dğer ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. İnceleme sonuçlarına göre en az ş kazası ve meslek haalığı vakasının slahlı kuvvetlerle lgl mesleklerde olduğu görülmüştür. Slahlı kuvvetlerle lgl meslekler, slahlı kuvvetler mensupları tarafından yürütülen tüm şler kapsamaktadır. Slahlı kuvvetler mensupları, deek hzmetler de dahl, gönüllülük veya yükümlülük esasına göre svl şler kabul etme serbelğ olmayan ve asker dsplne tab halhazırda slahlı kuvvetlere hzmet veren personeldr. Kara, denz ve hava kuvvetler le dğer asker servslere at dam mensuplar le aynı zamanda belrl br dönemde asker eğtm veya dğer hzmetler yapmak çn askere alınmış kşler de burada kapsanmaktadır. Ancak ILO tarafından 136

SÖZEL SUNUMLAR

hazırlanan ISCO 08’de slahlı kuvvetlern mensupları tarafından yapılan bazı şlern, yapılan çalışmanın ntelğ bakımından svl mesleklerle benzer olduğu ve bu sebepten dolayı, kavramsal olarak slahlı kuvvetlerdek bu tür şler benzer svl şlerle brlkte sınıandırmak uygun olablr denlmektedr. Ayrıca slahlı kuvvetlern mensupları tarafından yapılan çalışmanın ntelğ hakkında blg üretmek çok sayıda ülke çn mümkün olmayacağı da ISCO-08’de belrtlmştr. Bu nedenle meslek haalığı ve ş kazası verlernn olası gerçek değerler yansıtmadığı düşünülmüştür düşünülmüştür.. Sonuç: Sonuç olarak eğtm gerektren mesleklerde daha az ş kazası ve meslek haalığı vakasının olduğunu söylemek mümkündür. Öte yandan belrl br ntelk gerektrmeyen şlerde çalışanlarda daha çok kaza yaşanması düşündürücüdür. düşündürücüdür. İş kazası ve meslek haalıklarının önüne geçmek brncl olarak şverenn sorumluluğundadır. sorumluluğundadır. Bu nedenle özellkle bu şlerdek  şlerdek tehlkeler ve olası etkler hakkında çalışanlar blglendrlmel ve konuya lşkn eğtm verlmeldr. Gerekl koruma/korunma önlemler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Meslek Kodu, ISCO 08, Meslek Rsk, İş Kazası, Meslek Meslek Haalığı

137

SÖZEL SUNUMLAR

SERAMİK ÜRETİMİNDE İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI

Sibel Sib el ÇELİK ÇELİKEL EL YİĞ YİĞİTE İTER R1 Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Köseköy MYO, Köseköy MYO, Kocaeli / Türkiye

1

Öz: Giriş: Kl mnerallernn kullanılmasıyla oluşturulan hamurlara şekl verlp, pşrlmesyle elde edlen çanak çömlek gb kaplar, teler, tuğla ve kremt vb seramk eşya le porselen eşyanın tamamına seramk adı verlmektedr.. Seramk eşya ve malzemeler lk çağlardan bu yana nsanlığın htyaçlarını karşılamak amacıyla verlmektedr üretlmş ve kullanılmıştır. Yaşadığımız çağda seramkler, sıcaklığa dayanıklı ve y brer yalıtkan olduklarından endürnn de brçok alanında kullanılmaktadırlar. Fzksel, mekank ve elektronk özellkler neden le ler teknoloj seramkler, mühendslk seramkler, nce seramkler ve yapısal seramkler kmya, petrokmya, uzay-havacılık, otomotv, slah, tekl, makna, metal kesme ve şleme, nşaat, elektrk, elektronk, optk, tıp ve blgsayar endürlernde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca günümüzde pek çok brey çn seramk hob ve sanat dalı olma özellğndedr. Seramk sektörü, Türkye’nn en hızlı büyüyen sektörlernden brdr.. Amaç: Sanay Bakanlığının son verlerne göre Türkye’de seramk sektörü 26 bn doğrudan hdam brdr sağlamaktadır. Büyüme trendn de olan seramk sektöründe karşılaşılan rsklern belrlenmes bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Kapsam: Bu amaçla öncelkle Sosyal Güvenlk Kurumu atkler 2013-2016 yıllarını kapsayacak şeklde ncelenmş ve sektörde araştırma dönemmde yaşanan ş kazası ve meslek haalıkları tespt edlmştr. Sınırlıklar: Araştırmanın kapsamının 2013-2016 yılları sınırlanmasının neden henüz Sosyal güvenlk Kurumunca 2017 verlernn yayınlanmamış olmasıdır. olmasıdır. SGK atklernde seramk sektöründe çalışan zorunlu sgortalıların sayısı verlmedğnden araştırma dönem çnde sektöre lşkn ş kazası geçrme oranı tespt edlememştr. Yöntem: SGK atk verlernde ş kazası sayısı ve ş kazası sonucu ş görememezlk gün süreler ve meslek haalığı verler cnsyet değşkenne göre nceleneblmektedr. Yapılan Yapılan nceleme seramk sektörünün verler MS Oce Excel programı kullanılarak değerlendrlmştr. Bulgular: Sosyal Güvenlk Kurumu atklernde seramk üretm le lgl faalyetler dğer metalk olmayan mneral ürünlern malatı başlığı altında bulunmaktadır. Ekonomk faalyet sınıfı kodlarına göre şler ateşe dayanıklı ürünlern malatı, klden nşaat malzemeler malatı le dğer porselen ve seramk ürünlern malatı olmak üzere gruplara ayrılmıştır. Bu üç temel grup yne kend çnde alt gruplara ayrılmaktadır. Yapılan ncelemelerde en fazla ş kazasının ateşe dayanıklı ürünlern malatında olduğu görülmektedr. Bu sıralamayı se seramkten karo ve kaldırım taşları malatı le fırınlanmış klden tuğla, karo ve nşaat malzemeler malatı takp etmektedr. Meslek haalıkları yönünden nceleme yapıldığında se lk sırada seramkten yapılan sıhh ürünlern malatı yer almaktadır. Seramk ev ve süs eşyası malatı le ateşe dayanıklı ürünlern malatın malat ın takp etmektedr. Yapılan Yapılan ncelemelerde SGK verlerne göre seramk üretmnde çalışanlarda 2015 yılında 3081 ş kazası ve 37 meslek haalığı bldrm yapılmış olduğu görülmektedr. Bu rakamlar 2014 yılında 3098 ş kazası ve 57 meslek hastalığı şeklndedr. Dolayısı le gerçekleşmş olan ş kazaları le tanısı konulmuş olan meslek haalıklarındak rakamsal düşüş oldukça az olduğunu söylemek mümkündür mümkündür.. 2016 verlernde se tanı konmuş meslek haalığı sayısı 68 olarak yükselmştr. Dğer taraftan ve ş kazası sayısı se 2988’e nmştr. Ancak meslek haalığın138

SÖZEL SUNUMLAR

dak artış ş kazasındak düşüşü düşüşü anlamsızlaştırmaktadır. anlamsızlaştırmaktadır. Zra br çalışma ortamından kaynaklı kaynaklı haalık sayısı artıyorsa ortamdak rsk faktörlernn kontrol altına alınmadığı ve/veya alınamadığı söyleneblr. Araştırmanın sınırlılıklarında fade edlmş olan seramk sektöründe çalışan zorunlu sgortalıların sayısının blnmyor oluşu bu sonuç çn daha fazla yorum yapmayı engellemektedr. Sonuç: Seramk sektöründe ş kazası ve meslek haalığı sayılarının yüksek olduğu görülmektedr görülmektedr.. Seramk sektöründe toz, gürültü, ergonomk etmenler, kmyasal etmenler, elektrk kaynaklı, mekank rskler le yangın, patlama ve acl durumlar rsk olarak karşımıza çıkmaktadır.. Seramk üretmnn doğası gereğ çok tozlu br ortamdır ve meslek haalıklarının bu durumla lşçıkmaktadır l şklendrlmes yanıltıcı olmayacaktır. Belrlenmş ve kayda geçmş haalıkların bu denl fazla olması sektörde çalışanların halen rsk altında olduğunun br göergesdr göergesdr..

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Seramk Sektörü Rskler, İş Sağlığı, İş Güvenlğ, İş Kazası, Meslek Haalığı

139

SÖZEL SUNUMLAR

İŞ KAZASI VE MESLEK HAST HA STALIKLARININ ALIKLARININ ÖNLENMESİNDE KİŞİSEL KİŞİS EL KORUYUCU DONANIMININ ROLÜ VE ÖNEMİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ SANAYİ BÖLGESİ TABAKHANE ÇALIŞANLANLARI ÖRNEĞİ

Tolga KARAKUZU 1, Hül Hülya ya ELMAL ELMALII GÜLBAŞ GÜLBAŞ 2 , Barış Barış KAKİ KAKİ 3 1

Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Fen Bilimleri Fen Bilimleri Enitüsü, Enitüsü, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği ABD, ABD, Uşak / Türkiye 2 Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Banaz MYO, MYO, Kimya Teknolojisi Programı, Programı, Uşak / Türkiye 3 Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, İktisadi ve İktisadi ve İdari İdari Bilimler Fakültesi, Bilimler Fakültesi, Ekonometri, Uşak / Türkiye

Öz: Giriş: Artan üretm hızı br taraftan ekonomk gelşmelere büyük katkı sağlarken, dğer taraftan nsan ve çevre sağlığı gb durumları rske atmaktadır. Çalışma hayatının yoğun ş temposu berabernde yaşanan ş kazaları ve meslek haalıklarında artışa neden olmaktadır. Çalışma hayatı çnde her zaman bell rskler bulunmakta ve bu rsklern tamamen ortadan kaldırılması gb br durum se söz konusu konusu olmamaktadır. olmamaktadır. İnsan, makne ve çevre üçgennde yer alan bu rskler ancak br dz tedbrler sonucunda yleştrlmektedr. Bu önlemler lk olarak toplu korumaya yönelk tedbrler çermekte, bu uygulama le durumun önüne geçlemedğ takdrde kş merkezl uygulamalar haln almaktadır. Bu uygulamalar şu şekldedr: İşe uygun personel seçm, şçlere uygun eğtmlern verlmes ve sonrasında yapılan denetlemeler, şe grş sürecnde yapılan sağlık muayenes, peryodk sağlık taramaları, kşye yönelk rehabltasyonlar ve pskolojk deek çalışmaları, kşsel koruyucu donanımlardır. Kşsel koruyucular yapılan şten dolayı, çalışan sağlık ve güvenlğn tehdt eden rsk veya rsklere karşı korunmak çn mevcut duruma göre gylen, takılan korumaya yönelk tasarlanmış tüm alet, teçhzat, araç, gereç ve ekpmanları şeklnde tanımlanmaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanun’u kapsamında şletme sahpler çalışanlara ücretsz kşsel koruyucu donanım temnnde bulundurmakla, çalışanlar se bu donanımların temzlk, bakım ve hasar görmes (amacına uygun olmama) gb durumlarda şverene bldrmekle yükümlüdür yükümlüdür.. Tabakhanelerde Tabakhanelerde ham dernn şlenmes sırasında özellkle farklı etklere sahp kmyasallarla sık sık çalışılması kşsel koruyucu donanım kullanılmasını gerekl kılmaktadır. Ayrıca bu donanımların amacına uygun kullanılması, temzlenmes ve bakımının yapılması çn şçlern eğtlmes eğt lmes gerekmektedr. Amaç: Bu çalışma Uşak lnde faalyet göeren tabakhane şçlernn kşsel korucuyu donanım kullanımı konusundak blg düzeylernn ve yaklaşımlarının belrlenmes amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Çalışmada kaynak olarak Uşak İl Karma-Der Organze Sanay Bölgesnde gerçekleştrlen anket çalışması kullanılmıştır. Lteratürdek çalışmalardan esnlenlerek hazırlanan sorular Uşak l çn yenden değerlendrlmştr. Sorular çalışanların demografk özellkler ve kşsel koruyucu donanım kullanımlarına yönelk sorular çermektedr. Yöntem: Çalışmada araştırma evren olarak ‘Uşak l Karma-Der Organze Sanay Bölgesnde faalyet göeren frmalar’, çalışma evren olarak ‘tabaklama faalyetlernde bulunan frmalar’ seçlmştr. Olasılıklı örnekleme yöntemlernden bast tesadüf örnekleme ratejs uygulanılarak 10 farklı frmada çalışan toplam 220 kş le yüz yüze anket gerçekleştrlmştr. Çalışanların 25’n kadınlar 195’n erkekler oluşturmaktadır.. Anket soruları Statcal Package for the Socal Scences (SPSS) programı kullanılarak analz oluşturmaktadır edlmştr. Bu anket çalışmasının bulguları, tanımlayıcı atkler, frekans tabloları, oran analzler ve çapraz 140

SÖZEL SUNUMLAR

tablolar kullanılarak elde edlmştr. Kısıtlar: Çalışmanın Uşak l le sınırlandırılması, şçlern çalışmaya katılmak ememeler ve frmalar arasında bulunan farklılıklar, sektör bazlı sorunlar mevcut kısıtlamalardır. Bulgular: Çalışma kapsamındak tüm frmalarda ş güvenlğ uzmanı ve ş yer hekmnn olduğu çalışanlarca fade edlmştr. Frmalarda daha önce ş kazası geçrenlern oranı %46.8 olup son br yılda ş kazası geçrenlern oranı se %59.1 olarak bulunmuştur bulunmuştur.. Son beş yılda ölümlü ş kazası oranı %2.4 olmuştur. İş kazalarının en öneml neden dkkatszlk ve yoğun ş temposu olarak fade edlmştr. Kşsel koruyucu kullanımında, eksk gözlemler dışında kalan çalışanları çal ışanları %82’s kşsel koruyucu kullandıklarını fade etmştr. Sonuç: İş kazaların engellenmes ve ş sağlığı ve güvenlğ açısından gerekl tüm uygulama alt yapısı Çalışma Bakanlığı tarafından oluşturulmasına rağmen emek yoğun ve yüksek rskl br sektör olan der sektöründe alınan önlemlere rağmen ş kazası geçren çalışan oranı oldukça yüksektr. Bu kazaların önüne geçleblmes çn çalışanların ş sağlığı ve güvenlğ blncnn gelştrlmes ve doğru ve etkn et kn kşsel koruyucu donanım kullanımı önemldr önemldr.. Yüksek ş kazası oranına rağmen ölümlü ş kazası oranının çok düşük olması kşsel koruyucu donanım kullanımının hayat önemn br kez daha göermektedr.

Anahtar Kelimeler Kelimeler : Kşsel Koruyucu Donanımlar, İş Kazası, Meslek Haalıkları Notu: Bu çalışma Dr. Öğretim Üyesi Hülya ELMALI Yazar Notu Hülya ELMALI GÜLBAŞ GÜLBAŞ danışmanlığında danışmanlığında yapılan yapılan Uşak Uşak Üni Üni versitesi, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Anabilim Dalı “ Fen Bilimleri Fen Bilimleri Enitüsü Enitüsü” nde yapılmış/yayınlanmış nde yapılmış/yayınlanmış Tolga ’nun “ KARAKUZU ’nun Deri İşletmelerinde İşletmelerinde( Tabakhanelerde Tabakhanelerde ) İş İş Sağlığı Sağlığı Ve Güvenliği Bilincinin Bilincinin Ölçülmesi, Ki -Karma Orgaşisel Koruyucu Donanım Koruyucu Donanım Kullanımının Kullanımının Tespiti Tespiti V Ve Bilinç Bilinç Düzeyinin Düzeyinin Belirlenmesi: Belirlenmesi: Uşak Deri Deri -Karma nize Sanayi nize Sanayi Bölgesinde Bölgesinde Uygulama Örneği ” Konu Başlıklı, Yüksek Lisans Projesi Lisans Projesi çalışmasından çalışmasından türetilmiş . Bu çalışma, Uşak Üniversitesi Kurulunun 06-10-2017 tir Uşak Üniversitesi Sağlık Sağlık Bilimleri Bilimleri Bilimsel Bilimsel Araştırma Araştırma ve Yayın Yayın Etiği Etiği Kurulunun tarih ve 2017-74 sayılı kararı ile izin alınarak gerçekleştirilmiştir .

141

SÖZEL SUNUMLAR

TABAKHANELERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ BİLİNÇ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: UŞAK DERİ-KARMA ORGANİZE SANAYİ SANAYİ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

Tolga KARAKUZU 1, Hül Hülya ya ELMAL ELMALII GÜLBAŞ GÜLBAŞ 2 1

Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Fen Bilimleri Fen Bilimleri Enitüsü, Enitüsü, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği ABD, ABD, Uşak / Türkiye 2 Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Banaz MYO, MYO, Kimya Teknolojisi Programı, Programı, Uşak / Türkiye 3 Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, İktisadi ve İktisadi ve İdari İdari Bilimler Fakültesi, Bilimler Fakültesi, Ekonometri, Uşak / Türkiye (Bu Çalışma Kongre Bilim Kurulu Tarafından Tarafından Sözel Sözel Üçüncü Üçüncü Seçilmiştir Seçilmiştir )

Öz: Giriş: Endüryel dönem yaşadığımız son yıllarda meydana gelen teknolojk gelşmeler sanay kollarında rekabetç br yapıya yol açmış, günlük üretm hızlarında büyük artışlar gözlenmştr gözlenmştr.. Mevcut yapı çnde şletmelern var olablmeler çn ç n ellernde bulunan mkanlardan verml br şeklde yararlanmaları gerekmektedr. Bu sebeple çalışma koşullarının yleştrlmes, düzenlenen eğtmlerle çalışanlara blnç kazandırılması büyük önem taşımaktadır. 20 Hazran 2012 tarh tbaryle yürürlüğe gren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanun’una göre ş yer, sektör, çalışan sayısı gb durumlar fark etmekszn şç sağlığı ve ş güvenlğne yönelk tüm tedbrler etkn br şeklde yürütülmektedr. Denetm ve yaptırımlar, çalışma hayatında sık ralanan ş kazası ve meslek haalıkları gb olumsuzlukların önüne geçlmes çn fayda sağlamaktadır. İnsanoğlu yaşamın her dönemnde farklı alanlarda derden yararlanmıştır. Bu konuda uzun vadel verm alınması çn tabaklama şlemler sırasında değşk uygulamalar denenmştr. Ülkemzde son dönemlerde yaşanan ekonomk, teknolo jk gelşmelerden kaynaklanan sıkıntılar der üretmn de etklemştr. Ancak ülkemzn sektördek rekabetç yapısı, üretm kaltes, mevcut kapastes dkkate alındığında, der sektörü adından sıklıkla söz ettrmektedr. İş sağlığı ve güvenlğ konusu bakımından tabakhane faalyetler, çnde brçok rsk grubunu barındırmakta ve ‘Çok tehlkel şler’ şler ’ sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle çalışan blncnn belrlenmes gereken öneml sektörlerden br olması, mevcut durumun göerges olduğu çn önemldr. Amaç: Tabakhanelerde çalışan şçlern yaptıkları ş sebebyle karşılaştıkları rsklern belrlenmes ve bu rsklern ortadan kaldırılması ya da etksnn azaltılması, çalışanlara kendlern güvende hssedeblecekler çalışma ortamlarının sunulması çn önerler hedeenmektedr.. Mevcut ş sağlığı ve güvenlğ konusundak çalışan blnç düzeylernn belrlenmes bu amaca deenmektedr yönelk lk basamaktır basamaktır.. Kapsam: Çalışma Uşak l Karma Der Organze Sanay Bölgesnde bulunan der şletmelernde gerçekleştrlmştr. Hazırlanan anket çalışanların demografk özellkler, tabakhanelerde karşılaşa blecekler rskler (fzksel, kmyasal, byolojk) ve şç sağlığı/ş güvenlğne yönelk yönelk sorulardan oluşmaktadır oluşmaktadır.. Yöntem: Araştırmada çalışanlara yönelk uygulanan anketler kaynak olarak kullanılmıştır. Araştırma evren olarak ‘Uşak l Karma-Der Organze Sanay Bölgesnde faalyet göeren frmalar’, çalışma evren olarak ‘tabaklama faalyetlernde bulunan frmalar’ seçlmştr. Olasılıklı örnekleme yöntemlernden bast tesadüf örnekleme ratejs uygulanılarak toplam 220 kş le yüz yüze anket gerçekleştrlmştr. Çalışanların 25’n kadınlar 195’n erkekler oluşturmaktadır. Bu anket çalışmasının ölçeğn ç tutarlılığı Cronbach alfa=0.738 ve faktör analznde KMO değer 0.736 olarak hesaplanmıştır. Her br 4 fade çeren k faktör değşmn 142

SÖZEL SUNUMLAR

%50.91’sn açıklamaktadır. Araştırma güvenrlğ enlen aralıklardadır. Çalışma Anket soruları Statcal Package for the Socal Scences (SPSS) programı kullanılarak analz edlmştr. Kısıtlar: Çalışmanın farklı llerde bulunan tabakhanelere de uygulanması yüksek malyet ve zaman gerektrdğnden dolayı sadece Uşak l Karma-Der Organze bölgesnde kümelenmş frmalara uygulanması, çalışanların ankete katılmamak ememeler (gündelk şç, emek yoğun çalışma), sektörden kaynaklanan sorunlar gb nedenlerden dolayı bazı araştırma kısıtları bulunmaktadır. Bulgular: Blnç ölçeğndek 13 madde faktör analzne sokularak başlangıçta 4 faktör bulunmuştur. Ancak ölçek tutarlığını düşüren ve brbrne karışan fadeler  fadeler çıkarıldıktan sonra kalan 8 madde k faktörde toplanmıştır. Bu faktörler “ş sağlığı blnc” ve “ş yer güvenlğ blnc” tutumları olarak fade edlmştr. Bu tutumlar, normal dağılım varsayımı sağlanamadığından Kruskal Walls analz le çalışanların yaşları, eğtm düzeyler, görev pozsyonları gb demografk bakımından analz edlmştr. İş sağlığı blnc bakımından eğtm düzeyler arasında atksel atksel olarak anlamlı farklılık bulunmuşken bulunmuşken (p<0.05) (p<0.05) ş yer güvenlk blnc bakımından se sınırda anlamlı farklılık bulunmuştur p=0.057. İş sağlığı blnc bakımından yaş grupları arasında anlamlı farklılık bulunurken (p<0.05), ş yer güvenlk blnc bakımından anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Çalışanları görev pozsyonları bakımından se her k tutumda anlamlı farklılık bulunmuştur.. Sonuç: Yapılan çalışma sonucunda çalışanların eğtm düzeyler artıkça ş sağlığı konusundak bulunmuştur blnç düzey paralel olarak artmaktadır. artmaktadır. Bu durum emek yoğun, yüksek yüksek rsk çeren tabakhaneler gb şletmeşletmelerde ş sağlığı ve güvenlğ açısından oluşablecek ş kazası, meslek haalığı gb rsklern engellenmes çn eğtmn önemn br kez daha ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler : İş Güvenlğ, İşç Sağlığı, İSG Blnc Yazar Notu: Bu çalışma, Uşak Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından 2017/TP046 nolu proje ile deeklenen, Dr. Öğretim Üyesi Hülya ELMALI GÜLBAŞ danışmanlığında yapılan Uşak Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı “Fen Bilimleri Enitüsü”nde yapılmış/yayınlanmış Tol ga KARAKUZU’nun “Deri İşletmelerinde(T İşletmelerinde(Tabakhanelerde) abakhanelerde) İş Sağlığı Ve Güvenliği Bilincinin Ölçülmesi, Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımının Tespiti Ve Bilinç Düzeyinin Belirlenmesi: Uşak Deri-Karma Organize Sanayi Bölgesinde Uygulama Örneği” Konu Başlıklı, Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir. Bu çalışma, Uşak Üniversitesi Sağlık Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulunun 06-10-2017 tarih ve 2017-74 sayılı kararı ile izin alınarak gerçekleştirilmiştir.

143

SÖZEL SUNUMLAR

PVC SEKTÖRÜNDE POTANSİYEL RİSKLER, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI

Yunus Emre POLAT 1 , Ayşe Pına Pınarr TÜZÜM TÜZÜM DEMİR DEMİR2 1-2

Bölümü , Uşak Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Sağlık Yüksekokulu, Sağlık Yüksekokulu, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Uşak / Türkiye

Öz: Giriş: Bu çalışmada pol(vnl klorür) (PVC) sektöründe üretm, şleme ve ger dönüşüm aşamalarında karşılaşılan potansyel rskler tanımlamak çn, şç sağlığı ve ş güvenlğ uygulamaları, koruyucu, önleyc önlemler, bu konudak geçerl yönetmelkler ve mevzuatlar hakkında araştırma yapılmıştır. Vnl klorür monomernden (VCM) elde edlen PVC, modfkasyonunun kolay ve malyetnn düşük olması gb pek çok olumlu özellklere sahp olduğu çn yaygın olarak kullanılan br plaktr. Sert br polmer olan PVC’nn uygulama alanı genş olup çersne katılan katkı maddeler le camsı geçş sıcaklığı düşürülerek esnek uygulamalar çn de kullanılmaktadır. VCM, oda sıcaklığında ve atmosferk basınçta renksz br gazdır. Ancak, kanserojen etks sebebyle, VCM tehlkel madde kabul edlmektedr. Bu nedenden dolayı, vücutla doğrudan temasını ve havadak derşmn tess çersnde lgl kanunlar tarafından belrlenmş sınırlar dışına çıkmasını engelleyecek brtakım önlemler alınması zorunludur. VCM’den PVC polmerzasyonu, süspansyon, emülsyon veya kütle polmerzasyonu teknkler le gerçekleştrlr. PVC toz, eryk harman ve plasol gb değşk fzksel formlarda üretleblr. Tcar ürünler uygulama alanlarına göreve enlen andartlara uygun olarak pyasaya sunulur. PVC’nn PVC’nn şekllendrlmesnde kullanılan en yaygın yöntemler ekrüzyon, enjeksyon, ısıyla şekllendrme, döndürerek kalıplama yöntemlerdr. PVC’nn bozunma sıcaklığı bozunma sıcaklığı çok düşüktür. Bozunma sıcaklığı le şleme sıcaklığı brbrne çok yakın olduğu çn, şleme sırasında bozunmaya başlar ve hdrojen klorür (HCl) gazı açığa çıkar. PVC’nn zamanla bozunmasıyla ortaya çıkan klor gazının nsan sağlığına olumsuz etkler vardır vardır.. Bu durumu engellemek çn de kararlı kılıcı gb br takım katkı maddeler üretm aşamasında eklenr. Amaç: Bu çalışmanın, PVC sektöründe karşılaşılan problemler, rsk kaynaklarını, alınması gerekl önlemler, şç sağlığı ve güvenlğ mevzuat ve yönetmelklern çerecek olması açısından konu le lgl bundan sonrak çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedr düşünülmektedr.. Kapsam: PVC sektöründe üretm, şleme ve ger dönüşüm aşamalarında karşılaşılan potansyel rskler tanımlamak, şç sağlığı ve ş güvenlğ uygulamalarını araştırmak, koruyucu, önleyc önlemler belrlemek, bu konudak geçerl yönetmelkler ve mevzuatlar hakkında araştırma yapmak bu çalışmanın kapsamını kapsamını oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Yöntem: Çalışmada PVC üretm metotları, katkı maddelernn sağlığa etkler, ger dönüşüm aşamasında karşılaşılan problemler, rsklere karşı alınması gereken önlemler ve mevzuatlarla lgl lteratür taraması yapılarak verler toplanmıştır. Bulgular: PVC’nn zamanla bozunmasıyla ortaya çıkan klor elementnn nsan sağlığına olumsuz etkler vardır. PVC’ye katılan katkı maddeler le brlkte bu olumsuz etkler artmaktadır. Bu katkı maddelernn en tehlkellernden olan ftalatlar, mutajenk ve / veya genotoksste etk göerrler. Maruzyetn fazla olmasıyla kadınlarda gebelk süresnn kısalmasına ve erken doğumların yaşanmasına, doğumların yaşanmasına, erkeklerde sperm kaltesnn düşmesne neden olur. D-butlftalat (DBP) ve d-oktlftalat (DOP) nsan üremesnde zehrl etks olan maddeler olarak çok yüksek önem arz eden maddeler (Subances of Very Hgh Concern; SVHC) lesnde 14 madde arasına alınmıştır. PVC ger dönüşüm aşa144

SÖZEL SUNUMLAR

masında da çeştl ş sağlığı ve güvenlğ rskler yeralmaktadır. Plak yakıldığında, yanması çn harcanan enerjden daha azı üretlmektedr. Atık yakma aynı zamanda br sera gazı olan karbon çerkl karbondokst (CO2) yayılması ve tahrş gücü yüksek kanserojen hdrojen klorür (HCl) açığa çıkmasına neden olur. Doksn gb toksk maddeler de yne açığa çıkartılmaktadır ve büyük mktarlarda katı atık çamur, kül, flter kalıntıları ve nötralzasyon tuzu tortuları olarak üretlmektedr. Ne kadar yüksek klor  çerkl madde yakılırsa o kadar çok doksn oluşmaktadır. oluşmaktadır. PVC’nn yakılması aynı zamanda vnl klorür, polklorlubfenller (PCBs), klor benzene gb kanserojenler ve benzen, toluen, kslen ve naftaln gb dğer aromatc hdrokarbonları çeren en az 75 yan ürün oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Sonuç olarak, kullanılan hammadde, ara madde ve nha ürünlern zehrleyc etks nedenyle PVC sektöründe ş sağlığı ve güvenlğ uzun vadede rskler taşımaktadır. Rsklern en aza ndrgeneblmes çn temel ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn yanı sıra, yasal düzenlemelerle zararlı katkı maddelernn kullanımının yasaklanması gerekmektedr. Zararlı olan kmyasalların yerne kullanılacak kmyasal maddeler çn Ar-Ge çalışmalarının deeklenmes gerekr gerekr..

Anahtar Kelimeler: Kelimeler: Pol(vnl Klorür), Katkı Maddeler, İş Sağlığı Güvenlğ, Rsk, Ftalatlar Notu: Teşekkür ve Yazar Notu Teşekkür ve Bilgilendirme: Bilgilendirme: Bu çalışma Uşak Uşak Üniversitesi Üniversitesi BAP BAP Birimi tarafından Birimi tarafından 2017 /TP008 nolu yüksek . yüksek lisans lisans projesi projesi olarak olarak deeklenmektedir deeklenmektedir

145

SÖZEL SUNUMLAR

YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK ve GÜVENLİK PLANININ ÖNEMİ

Ömer GÜLTEKİN 1 , Can DEMİ DEMİREL REL2 , Cem MISIR MISIRLI LI 3 Bölümü Lüleburgaz, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli Üniversitesi, Lüleburgaz Meslek Yüksek Meslek Yüksek Okulu, Okulu, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Kırklareli / Türkiye 2 Bölümü Pınarhisar, Kırklareli / Türkiye Kırklareli Üniversitesi Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Pınarhisar Meslek Yüksek Meslek Yüksek Okulu, Okulu, İnşaat Bölümü 3 Trakya Üniversitesi, İş Sağlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi, Birimi, Balkan Yerleşkesi Merkez, Merkez, Edirne / Türkiye 1

(Bu Çalışma Kongre Bilim Kurulu Tarafından Tarafından Sözel Sözel İkincisi İkincisi Seçilmiştir Seçilmiştir )

Öz: Giriş: Ülkemzde SGK atkler ncelendğnde en çok ş kazasının yaşandığı lk 3 sektör arasında nşaat şler yer almaktadır. İş salığı ve güvenlğ düzenlemelernn yer aldığı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ kanunun 30 maddesnde dayanarak yapı şler çn çıkartılmış Yapı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğ bu kapsamsa yer alan şler çn düzenlemeler çermektedr  çermektedr.. Yapı Yapı şler dnamk yapısı nedenyle dğer sektörlerden farklı olarak değerlendrlmeldr. Buda Yapı Yapı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğ Mad.10.b de belrtldğ gb ş ve şlemler önces yan proje aşamasında Sağlık Güvenlk Planı hazırlanması gerektğn belrtmştr. Ayrıca yapı şler kapsamındak şler genel olarak aynı gb görünse de bulunduğu bölge, yapı şnn ntelğ gb sebeplerden ötürü farklılar göermektedr göermektedr.. Bu yüzden yapı şlernde en öneml husus plan ve proje aşamalarıdır. Çalışmalara başlamadan önce planlama ve organzasyon aşamasında br çok faktör göz önünde bulundurularak yapılmalıdır (Zemn, hava koşulları, çevresel etkenler, nsan taşıt yoğunluğu vb.). Bu çalışmalar yapılırken sağlık ve güvenlk önlemler organzasyon organzasyon ve planlamaya dahl edlmeldr. edlmeldr. Amaç: Yapı şlernde ş sağlığı ve güvenlğnn sağlanmasında sağlık ve güvenlk planının önemn ortaya koyarak, planın bu alanda ön şart olduğunu ortaya koymaktır koymaktır.. Kapsam: Y Yapı apı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğ 2.maddesnde belrtldğ üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu kapsamına gren tüm yapı şlernde Sağlık ve Güvenlk Planı hazırlanması gerekllğ açıklanmıştır. Yöntem: Sağlık ve güvenlk planının önem ortaya çıkarmak adına başta Yapı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğ ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu le kanuna dayalı yönetmelkler rdelenerek hazırlanmıştır. Bulgular: Yapı şlernde ş sağlığı ve güvenlğnn sağlanması çn öncelkle 6331 sayılı ş sağlığı ve güvenlğ kanunu ncelendğnde, br çok maddenn tüm sektörlerde olduğu gb yapı şlernde de uygulanablr olduğu, bunlar çn ayrıca br sna belrtlmedğ görülmüştür. Kanunda belrtlen genel hususlar yanında kanunun 30. Maddesnde dayanılarak gerek sektörlere gerekse yapılan ş ve şlemlere özgü düzenlemeler yönetmelklerde belrtlmştr. Kanuna dayalı çıkartılan ve tüm sektör, ş ve şlemler kapsayan ş sağlığı ve güvenlğnn çalışmalarının klt taşı olan rsk değerlendrme le lgl yayınlanmış İş Sağlığı ve Güvenlğ Rsk Değerlendrme Yönetmelğnn 7. Maddesnde “Rsk değerlendrmes; değerlendrmes; tüm şyerler çn tasarım veya kuruluş aşamasından aşamasından başlamak başlamak üzere tehlkeler tanımlama, rskler belrleme ve analz etme, rsk kontrol tedbrlernn kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmes ve gerektğnde yenleme aşamaları zl enerek gerçekleştrlr” şeklnde belrtlmektedr. Buradak düzenlemeden anlaşılacağı üzere rsk değerlendrmes yapılacak ş ve şlemlern bell olması halnde yapılablecek br çalışmadır. Yapı şnde yapılacak ş ve şlemler, kullanılacak 146

SÖZEL SUNUMLAR

araç gereçler, maddelern belrleneblmes çn br planın olması gerektğn buradan anlayablrz. Bu planda yukarıda belrtldğ üzere proje aşamasında hazırlanması gereken sağlık ve güvenlk planıdır. Yapı İşlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ Yönetmelğnde “Muhtemel rsklern değerlendrlp yapı ş sürec boyunca sağlık ve güvenlk le lgl alınacak tedbrlern, organzasyon yapısının, çalışma yöntemlernn ve bunlara lşkn şlern ne zaman ve km tarafından yapılması gerektğnn belrlendğ, aynı yapı sahasında faalyet göerecek farklı şverenler, alt şverenler, kend nam ve hesabına çalışan kşler ve farklı çalışma ekpler arasında sağlık ve güvenlğe dar hususların koordnasyonunun sağlanması amacıyla yapı alanının tamamından sorumlu şveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı olarak tanımlanmıştır. Buradan da görüldüğü üzere yapı süresnce karşılaşılması muhtemel tehlkeler ve önlemler kapsaması tbaryle rsk değerlendrmenn nha amacına hzmet eden br doküman olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada sağlık ve güvenlk planı le rsk değerlendrmey ayıran en temel özellk kmler tarafından yapıldığıdır. Rsk değerlendrme br ekp le hazırlanması gerekrken, sağlık güvenlk planın hazırlanması yönetmelkte; “İşveren veya proje sorumlusu, yapı şne başlamadan önce projenn hazırlık aşamasında, sağlık ve güvenlk planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.” şeklnde düzenlenmştr. Sonuç: Ülkemzde yer alan mevzuatlar çerçevesnde yapı ş kapsamında yer alan şlerdek ş kazalarının önüne geçmek çn yapılacakların başında, sağlık ve güvenlk planlarının yapılacak şe göre proje aşamasında aşamasında hazırlanması ve uygulanmasının sağlanması sağlanması olacaktır. olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Yapı İşler, İnşaat, İş Sağlığı, İş Güvenlğ, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Sağlık ve Güvenlk Planı

147

SÖZEL SUNUMLAR

KAMU KURUMLARININ YÜKLENİCİ İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ ve SORUMLULUKLARI

Ömer GÜLTEKİN 1 , Can DEMİ DEMİREL REL2 , İskend İskender er GÜMÜŞ GÜMÜŞ 3 , Cem MISIR MISIRLI LI 4 Kırklareli Üniversitesi, Lüleburgaz Meslek Yüksek Okulu, İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Lüleburgaz, Kırklareli / Türkiye 2 Kırklareli Üniversitesi, Pınarhisar Meslek Yüksek Okulu, İnşaat Bölümü Pınarhisar, Kırklareli / Türkiye 3 Kırklareli Üniversitesi, İİBF Çalışma Ekonomisi ve Endüri İlişkileri Bölümü Merkez, Kırklareli / Türkiye 4 Trakya Üniversitesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi, Balkan Yerleşkesi Merkez, Edirne / Türkiye 1

Öz: Giriş: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu le brlkte brçok alanda düzenlemeler getrlmştr. Bu düzenlemelerde alınacak önlemlern şveren tarafından sağlanması gerektğ, şyerlernde görevl İş Güvenlğ Uzmanı ve İş Yer Hekmlernn alınacak önlemler konusunda şverene rehberlk edeceğ açıkça belrtlmştr. Sabt br şyernde, şyer, çalışanlar ve alt şverenler çn düzenlemeler açıkça fade edlmş ken, şyernn br yüklenc tarafından yapılan şlernde bu sorumluluk ve yükümlülükler konusu çok tartışılmakla beraber net br görüş bulunmamaktadır bulunmamaktadır.. Yüklenc aracılığıyla yapılan şlern kamuda yapılması durumu mevzuat açıklarından kaynaklı olarak çok fazla sorun teşkl eden kısım olmuştur. Amaç: Kamu kurumlarının yüklenc tarafından yapılacak şlernde İş Sağlığı ve Güvenlğ konusunda ön şartlarını belrleyerek, kendler çn yapılan şlerde yaşanan olumsuzlukların önüne geçeblmektr. Kapsam: Özellkle kamu kurumunun faal olduğu bölgede yapılan nşaat faalyetler olmakla beraber, kamu kurumu çn yüklencler tarafından yapılan tüm şlemler çn uygulanablr. Yöntem: İş Sağlığı ve Güvenlğ alanında bulunan mevzuat düzenlemeler, İş Kanunu, Sosyal Sgortalar ve Genel Sağlık Sgortası Kanunu le Yargıtay kararlarında ş ve şveren lşkler ncelenerek bu alandak sorumluluklar ve görevler belrlenmeye çalışılmıştır. Bulgular: Öncelkle bu husua çok karıştırılan şveren, ş lşks, şyer, alt şverenlk ve yüklenc kavramlarının açıklanması uygun olacaktır. 4857 sayılı İş Kanunu 2.maddesnde “Br ş sözleşmesne dayanarak çalışan gerçek kşye şç, şç çalıştıran gerçek veya tüzel kşye yahut tüzel kşlğ olmayan kurum ve kuruluşlara şveren, şç le şveren arasında kurulan lşkye ş lşks denr.” Şeklnde tanımlanmıştır. “İşveren tarafından mal veya hzmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar le şçnn brlkte örgütlendğ brme şyer” olarak ntelendrlmş olup yne kanunun aynı maddesnde “Br şverenden, şyernde şyernde yürüttüğü mal veya hzmet üretmne lşkn yardımcı şlernde veya asıl şn br bölümünde şletmenn ve şn gereğ le teknolojk nedenlerle uzmanlık gerektren şlerde ş alan ve bu ş çn görevlendrdğ şçlern sadece bu şyernde aldığı şte çalıştıran dğer şveren le ş aldığı şveren arasında kurulan lşkye lşkye asıl şveren-alt şveren lşks denr.” denr.” denlmştr. denlmştr. Buradan da anlaşılacağı üzere kurumun asıl şveren olarak sorumlu olablmes çn şyernn br bölümünde şn gereğ olarak kurulan br lşks olması gerekr. Yüklenc ve şler çn Yargıtay 9. Daresnn 2016/21-796 esas sayılı kararında “Buna karşın br şn bütünüyle br şverene devr durumunda veya anahtar teslm denlen bçmde şn verlmes durumunda artık ü-alt şveren lşks söz konusu olamaz.” şeklnde fade edlmştr. 148

SÖZEL SUNUMLAR

Sonuç: Bu yüzdendr k kamu kurumların hale veya doğrudan temn şekl le anahtar teslm tabr le verlen şlerde ş yapan şrketn ülendğ ş le lgl İş Sağlığı ve Güvenlğ konularında herhang br sorumluluk ve yükümlülüğü bulunmamaktadır. Fakat herhang br nedenle kamu kuruma adına yüklendğ ş yaparken ş kazası meydana gelmes durumunda kamu kurumu aleyhne basında çıkan haberler ve söylentler netcesnde kurum tbarı zedelenmekte, özellkle ünversteler gb örnek kuruluşlarda bu olayların yaşanması toplumun kurumlara olan nanç ve güvenn zedelenmesne sebebyet vermektedr. Bu sebeplerden, kamu kurumlarının yüklencler tarafından yapılan şlernde İş Sağlığı ve Güvenlğnn sağlanması ve yapılan şler boyunca herhang br ş kazasının yaşanmaması amacıyla ve kanunların uygulanması konusunda topluma ve özel sektöre örnek teşkl etmes açısından yüklenc frmalara bu konuda taleplern teknk şartnamelerde belrtmeldrler. Özel sektörde brçok şrketn uygulamış olduğu gb, yüklenclern ş başında temn ve teslm etmes gereken dokümanlardan çalışacak personellern sağlık ve güvenlk (meslek eğtm, meslek yeterllk, ş sağlığı ve güvenlğ eğtmler vb) kayıtlarının ncelenerek ş başı yapmasına karar verlmekle, şn yapım aşamasına at rsk değerlendrme çalışmaları le nşaat şlernde sağlık ve güvenlk planlarının ş başında hazırlandığı ve yapılacak şe uygunluğu kontroller yapılablr. Ayrıca ş yapacak yüklenc frmanın İş Güvenlğ Uzmanı ve İş yer Hekm atama kayıtlarının teknk şartname dosyasında bulundurulması ve yapılacak şe göre mevut prosedürlern uygulanması ve çalışma alanında uyulması gereken kurallar le yasaklar konularında yüklenc şveren ve çalışanlarının şe başlamadan blglendrlmes oluşablecek olumsuzlukların önüne geçeblmek adına kurum ve kuruluşların atacağı adımlar olarak sayılablr. Yapı, İş Sağlığı ve Güvenlğ Anahtar Kelimeler: Kamu Kurumları, Yüklenc Çalışmaları, İnşaat, Yapı,

149

SÖZEL SUNUMLAR

PAZARLAMA İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ FARKINDALIĞI: MOBİLYA MOBİLYA SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Ş. Şadiy Şadiyee YAŞA YAŞAR R Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane Meslek Yüksekokulu, Tasarım Bölümü, Gümüşhane / Türkiye

Öz: Giriş: Türkye Dünya moblya sektöründe hracat rakamlarıyla gderek büyüyen br merkez olma yolundadır. Ancak çoğunluğu küçük ve orta ölçekl şletmelern oluşturduğu sektör, uluslararası pazarlara htap ede blmek çn ürün ve üretm kaltes kadar pazarlama ve ş güvenlğ gb alanlarda da düzenlemeler yapmalıdır yapmalıdır.. ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) ve WHO (Dünya Sağlk Örgütü) gb uluslararası kuruluşlar ş sağlığı ve güvenlğ uygulama ve tavsyelernde yetkl makamlar, şç sendkaları, şveren, çalışan ve toplum dahl tüm paydaşları çeren sadece çalışan değl buna paralel tüm çevre ve toplum sağlığını da gözetmeye yönelk uygulamaları düzenlemektedr. Türkye’ de 6331 sayılı yasa le 2012 yılında yürürlüğe gren “İş sağlığı ve güvenlğ yasası” ILO’ nun kanun ve tavsyelerne uyumlu olarak kademel olarak yasal düzenlemeler sunmaktadır. 6331 sayılı ş sağlığı ve güvenlğ kanunun “Kamu ve özel sektöre at bütün şlere ve şyerlerne, bu şyerlernn şverenler le şveren vekllerne, çırak ve ajyerler de dâhl olmak üzere tüm çalışanlarına faalyet konularına bakılmaksızın uygulanır.” hükmü gereğnce ş sağlığı ve güvenlğ gözetm üretm, montaj, satış, pazarlama ve satış sonrası hzmete kadar tüm brm çalışanlarına uygulanır. Bununla brlkte şletmeler, yetkl makamlar ve sektör kuruluşları gderek ş sağlığı ve güvenlğn daha etkn kullanmanın yollarını aramaktadır. İş sağlığı ve güvenlğn arttırmaya yönelk yapılan harcamalar her ne kadar malyetler arttıran br unsur gb görünse de, bu harcamalar şletmelerde kaza oranları ve ş kaybında azalma, çalışan motvasyonu ve üretm kaltesnde artış olarak yansıyablmektedr. İş sağlığı ve güvenlğ odaklı düzenlemeler ürün ve hzmetlern kaltesn arttırırken aynı zamanda satış mktarını da teşvk etmes şletmelerde br pazarlama öğes olarak kullanılablmektedr. Ayrıca tüketclerde de bu ürün veya hzmetlern daha sağlıklı ve güvenl andartlarda sağlanması çn artan br talep de bulunmaktadır. Amaç: Bu çalışma, pazarlama şletmelern de çalışanların ş sağlığı ve güvenlğ farkındalığının belrlenmes amacıyla yapılmıştır. Kapsam: Çalışma alanı olarak Erzncan l mo blya sektörü seçlmştr. Çalışma kapsamında, 34 adet moblya pazarlama  şletmesnden toplam 60 çalışanın katılması sağlanmıştır. Katılımcılarla yüz yüze görüşmeye dayalı anket uygulanmıştır uygulanmıştır.. Araştırma süres 9 ay le sınırlandırılmıştır. Yöntem: Araştırmada 9 maddeden oluşan 5’l lkert ölçek, katılımcıların demografk özellklernn yanı sıra, ş sağlığı ve güvenlğ farkındalığını belrlemeye yönelk lgl lteratür taraması le oluşturulmuş br anket kullanılmıştır. Katılımcıların tamamı ragele yöntemle seçlmştr. Araştırmada Araştırmada Bast Rassal Yöntem uygulanmıştır. Araştırmadan elde edlen verler IBM SPSS 20 atk programı le analz edlmş, güvenrllk geçerllk sağlanmıştır sağlanmıştır.. Güvenrlk katsayısı Cronbach’ Cronbach’ss Alpha yöntem kullanılarak 0.747 olarak hesaplanmıştır. Araştırmadan elde edlen verlern analznde betmleyc atkler, güvenlrlk analz ve Varyans analz (ANOV (ANOVA) A) kullanılmıştır. İncelenen faktör varyanslarının homojen dağılmadığı anlaşıldığından parametrk telerden tek yönlü varyans analz uygulanmıştır uygulanmıştır.. Bulgular: Yapılan tek yönlü varyans analz sonuçlarına göre; genel tbaryle şyer koşullarının ş sağlığı ve güvenlğ şartlarını taşıdığı ve şle lgl hu150

SÖZEL SUNUMLAR

suslarda yeterl blgye sahp oldukları yönündek 9 olumlu önermeden 7’ snde çalışanların yaşları ve eğtm durumu değşkenlerne göre aralarında anlamlı görüş farklılıkları (P<0.05) olduğu anlaşılmıştır. Katılımcıların %5’  genç çalışan sınıfında (15-25 yaş), %50’ s 36-45 yaş aralığındadır. Sonuç: Y Yapılan apılan değerlendrmede çalışanların yaşları arttıkça şyerlernde ş güvenlğ koşullarının yeterl olduğu ve ürün kaltesnn yeterl olduğu kanısı da arttığı görülmüştür. İş kazası geçren katılımcılar da ş yernn çalışma koşullarının ş güvenlğ ve sağlığı açısından yetersz olduğu kanısının arttığı tespt edlmştr. Dğer yandan eğtm düzeynn artması le ş sağlığı ve güvenlğ hususunda şyer koşullarına güvenn azaldığı ve ş kazasına maruz kalma oranlarının Türkye ortalamasının üzernde olduğu anlaşılmıştır. Anket Anahtar Kelimeler: Pazarlama, İş Sağlığı ve Güvenlğ, Moblya, Anket

151

SÖZEL SUNUMLAR

SPA SP A MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN PERSONELİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ: BİR UYGULAMA

Şebnem Şeb nem AKM AKMAN AN BALT BALTA A1 , Haydar Haydar ÖZPI ÖZPINAR NAR 2 İanbul Aydın Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği YL, İanbul / Türkiye 2 İanbul Aydın Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enitüsü, Gıda Güvenliği ve Beslenme Anabilim Dalı, İanbul / Türkiye

1

 ş sağlığı Öz: Giriş: İş sağlığı ve güvenlğ uygulamaları son yıllarda önem kazandıkça, daha farklı alanlarda ş ve güvenlğne lşkn gereksnmlern olduğu ortaya çıkmaktadır. Bunlardan brs de, turzmn öneml alanlarından brs olan ve ekonomk anlamda cdd katma değere sahp SPA merkezlerdr merkezlerdr.. Klask turzm anlayışında lkel br bçmde var olan masaj ve terap yöntemler, SPA SPA merkezlernde daha sematk ve daha blmsel br dspln yaklaşımı çersnde verlmektedr. Bu süreçte br yandan geçmş deneymler ncelenmekte, br yandan da akademk alanda yapılan çalışmalar alana dahl edlmektedr. İş sağlığı ve güvenlğ konusu se SPA merkezlernde dğer alanlara göre yeternce çalışmaya konu olmamıştır. Kısa vadede ş sağlığı ve güvenlğ konularında çok fazla ön plana çıkmasa da, uzun vadel ş sağlığı ve güvenlğ konularında SPA merkezler ncelenmes gereken öneml br alandır alandır.. Ancak SPA SPA merkezler ve genel olarak ş sağlığı ve güvenlğ alanında, çalışanlar le fkr brlğnn de yeternce sağlanamadığı görülmektedr görülmektedr.. Amaç: Bu araştırma SPA merkeznde çalışan farklı görevlerdek çalışanların ş sağlığı ve güvenlğ konusundak görüşlernn ncelenmes amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Y Yapılan apılan bu araştırmanın evrenn Antalya’da bulunan SPA merkez çalışanları, örneklemn se araştırmaya katılmaya gönüllü olan, dernlemesne mülakata katılmak eyen 22 SPA merkez çalışanı oluşturmaktadır. Araştırma ver toplama sürec farklı günlerde odak grupları olmak üzere br ay sürmüştür. Sınırlıklar: Araştırmada SPA SPA merkez çalışanlarının farklı brmlernn sınırlı olması ve alana yönelk gelştrlmş ver toplama araçlarının olmaması nedenyle, dernlemesne mülakat yöntem ve 22 çalışan le sınırlandırılmıştır. Yöntem: Araştırmada lteratür taraması eşlğnde katılımcılara toplam 6 soru sorulmuştur. Bu sorularla SPA merkez çalışanlarının (1) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl blg düzeyler, (2) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl blg edndkler kaynaklar, (3) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl çalıştıkları yetn yeterllk düzeyne lşkn görüşler, (4) Çalışma ortamlarında ş sağlığı ve güvenlğ le lgl en fazla sorun yaşadıkları konular, (5) Yönetm le ş sağlığı ve güvenlğ le  le lşkl konularda aldıkları deek ve (6) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl yapılması gerekenlere lşkn görüşler sorulmuştur. Sonuç: Çalışma sonunda elde edlen verler ve ortaya çıkan göergeler ncelendğnde: (1) SP SPA A merkez çalışanlarının ş sağlığı ve güvenlğ konularında blg düzeylernn yetersz olduğu, (2) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl blgler basın ve medyadan medyadan edndkler, (3) Çalıştıkları yern ş sağlığı ve güvenlğ konusunda orta derecede yeterl olduğunu, (4) Çalıştıkları ortamda en fazla ışık, gürültü, nem ve düzenszlk konularında sorunlar yaşadıklarını, (5) Yönetmn kendlerne orta derecede deek verdğn ve bu konuda yeterl hzmet ç eğtmn verlmedğ, (6) İş sağlığı ve güvenlğ le lgl çalışanların fkrlernn de alınmasının gerekl olduğu bulguları elde edlmştr. Geçmşten günümüze kadar yapılan ş sağlığı ve güvenlğ alanındak çalışmalarda, fzk ortam le ş sağlığı güvenlğ uzmanlarının 152

SÖZEL SUNUMLAR

lteratür çerçevesnde değerlendrmeler ön plana çıkmıştır. Ancak çalışanların bzzat ortamda edndkler deneymlere henüz yeternce yer verlmemştr. Bu nedenle hem alan uygulamalarında, hem de akademk çalışmalarda sahada görev yapan çalışanların deneymlernn daha y br şeklde analz edlmes gerekr. Bu sayede sadece prosedür anlamında değl, uygulama anlamında da öneml ve etkl sonuçlar almak mümkün olablr. Araştırmada elde edlen dğer br bulgu se bu alanda yeterl ölçme ve değerlendrme araçlarının olmadığıdır. Bu nedenle SPA merkezlernde ş sağlığı ve güvenlğ alanında objektf, kümülatf atk kütlelernn verlern toplayacak gücü olan ver toplama araçlarına htyaç vardır. Merkez, Çalışan, Dernlemesne Mülakat, Yönetm Anahtar Kelimeler: SPA Merkez,

153

SÖZEL SUNUMLAR

TÜRKİYE SGK 2010-2015 İSTATİSTİK İSTATİSTİK YILLIKLARININ İŞ KOLU BAZINDA SİGORTALI SİGORTALI İŞÇİLERE GÖRE ST STANDARDİZASYONU ANDARDİZASYONU

Eliff EZİRM Eli EZİRMİK İK 1 , Osman Osman Faruk Faruk BA BAYRA YRAMLA MLAR R2 , Halim Halim İŞSEVE İŞSEVER R3 İanbul Üniversitesi İanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İanbul/ Türkiye

1-2-3

Öz: Giriş: Tüm dünyada ş kazaları, meslek haalıkları ve bunlara bağlı meydana gelen ölümler her geçen gün daha da fazla önem kazanmıştır kazanmıştır.. Günümüzde teknolojdek gelşmeler, üretmn ve rekabetn büyük ölçüde artması, çalışanların sağlığına ve ş güvenlğne yönelk tehlkeler daha da artırmaktadır. Özellkle sanayleşmenn ve yen üretm yöntemlernn ön plana çıktığı 20. yüzyıl, yoğun makneleşmenn neden olduğu ş kazaları sonucu ölümler ve uzuv kayıplarının arttığı br yüzyıl olmuştur olmuştur.. Bu tbarla; şyerlernde şn yürütülmes sırasında doğan olumsuz şartlardan çalışanları korumak, üretmn devamını sağlamak ve vermllğ artırmak çn yapılan çalışmaları fade eden “ş sağlığı ve güvenlğ” (İSG) kavramı, sanaynn ve teknolojnn gelşmesne paralel olarak önem kazanmıştır. kazanmıştır. Avrupa Brlğ’ne Brlğ’ne hazırlık sürecyle ülkemz ülkemz çn ‘ş sağlığı sağlığı ve güvenlğ’ daha da önem kazanmıştır. Avrupa Brlğ’ne grme çabaları, şç sağlığı ve ş güvenlğ konusuna olumlu yönde etk yapmış ve andartlarımızı gelşmş ülkelern andartları sevyesne getrme zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. çıkarmıştır. Amaç: Bu çalışmada SGK 2010-2015 İatk Yıllığı verleryle “ş kollarındak” ş kazası, meslek haalıkları ve ölüm hızlarının; sgortalı şç sayısına göre andardze edlerek değerlendrlmes ve AB sonuçlarıyla kıyaslanması amaçlanmıştır amaçlanmıştır.. Kapsam: 2010-2015 SGK İatk Yıllığı’ndan ş kollarında çalışan “4-1/a zorunlu sgortalı” sayısı ve ş kollarında göre ş kazası, meslek haalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm sayıları alınmıştır. Sınırlıklar: Ülkemzde ş kazası ve meslek haalıklarının bldrmnde gelşmeler yaşansa da hala yetersz olduğundan, yapılan andardzasyonlar tam anlamıyla gerçek durumu yansıtamamaktadır. Yöntem: Çalışmada ş kollarına göre ş kazası, meslek haalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm sayıları 2010-2015 SGK İatk Yıllığından alınmış, ş kollarında çalışan “4-1/a zorunlu sgortalı” sayısına göre andardze edlerek verlmştr. Karıştırıcı değşkenlern etklern kontrol etmek amacıyla yapılan ndrekt andardzasyon yöntem kullanılmıştır. İş kazası andardzasyonunda Türkye Genel İş Kazası Hızı = İş Kazası Sayısı / Zorunlu Sgortalı İşç Sayısı (4-1/a), İncelenen Nüfua Beklenen İş Kazası Sayısı = İncelenen Nüfus (İşç Sayısı) x Türkye Genel İş Kazası Hızı, İncelenen Nüfua Standardze Oran = (Gözlenen Sayısı / Beklenen Sayısı) x 100 formüller kullanılmıştır. Bulgular: İş Kollarında İş Kazalarının Standardzasyonu’na bakıldığında, ncelenen tüm yılların zrvesnde oranı %1063-2843 arasında değşen “Kömür ve Lnyt Çıkartılması” mevcuttur mevcuttur.. İknc sırada oranı %478-531 arasında değşen “Ana Metal Sanay” yer almaktadır. 2013 yılının knc sırasında se %601 oranıyla “Havayolu Taşımacılığı” bulunmaktadır. Aynı Aynı ş kolu 2015 yılında %389, 2014 yılında %370 oranla üçüncü sırada yer almasına rağmen; daha öncek yıllarda lk onda bulunmamaktadır. “Metalk Olmayan Ürünler İmalatı” sürekl lk onda hatta bazı yıllarda lk beştedr. İş Kollarında Meslek Haalıklarının Standardzasyonu’na bakıldığında, sonuçların yıllara göre farklılıklar göerdğ görülmektedr. görülmektedr. Lede genel olarak brnc sırada “Kömür ve Lnyt Çıkartılması” ş kolu yer almaktadır. “Metalk Olmayan Ürünler İmalatı” 2010-2012 yılları sıralamasında lk 10’da bulunmazken; 2014-2015 yıllarında %759 ve %605 oranlarıyla 154

SÖZEL SUNUMLAR

sırasıyla üçüncü ve knc sırada yer aldığı görülmektedr. 2012 ve 2014 yıllarında %1342 la %1441 oranlarıyla sırasıyla knc ve brnc sırada yer alan “Hane Halkları Tarafından Kend İhtyaç Faalyetler” bulunmaktadır. İncelenen altı yılın beşnde %308-1728 arasındak oranlarla “Dğer Ulaşım Araçları İmalatı” knc ve dördüncü sıralarda yer almıştır. Bu ş kolu 2012 sıralamasında lk 10’da bulunmamaktadır. “Makne ve Ekpman Kurulumu ve Onarımı” 2010-2011 yıllarında sırasıyla %650-856 oranıyla üçüncü sırada yer alırken; bu oran lerleyen yıllarda cdd oranda ve 2015 yılında bu ş kolu lk 10 sıralamasında yer almamıştır. almamıştır. Ölümlern Standardzasyonu’na bakıldığında brnc sırada yer alan ş kolu, %710-7482 arasında değşen oranlarla hemen her yıl farklılıklar göermektedr. 2010-2011 2010-2011 yıllarında %7400 le “Yaratıcı “Yaratıcı Sanatlar ve Eğlence Faalyetler” brnc; %1017-1286’lık oranlarıyla “Uluslararası Örgüt ve Temslclk Temslclk Faalyetler” ş kolu üçüncü; %905-1614 oranlarıyla “Kütüphane Arşv ve Müzeler” sırasıyla dördüncü ve knc sırada yer almıştır. 2012 yılında se %710 le “Kumar ve Müşterek Bahs Faalyetler” lk sıradadır sıradadır.. 2013 yılında %813 le “Ham Petrol ve Doğalgaz Çıkarımı” lk sırada yer almıştır. 2014’de ş kazaları ve meslek haalıkları andardzasyonunun da brncs olan “Kömür ve Lnyt Çıkartılması” %6644’lük oranla zrvede yer almıştır. Bu ş kolu ayrıca altı yıllık sıralamalarda devamlı lk beşte yer alan tek ş koludur. 2015’te se %747 le “Dğer Madenclk ve Taş Ocakları” lk sırada yer almıştır. 2015 sıralamasında knc sırayı, tüm yıllarda lk beşten hç çıkmayan ’Kömür ve Lnyt Çıkarılması’ ş kolu almıştır. Sonuç: İş kazaları ve meslek haalıkları ağırlıklı olarak Kömür Kömür Madenclğ, Metal Sanay, İnşaat, Motorlu Kara Taşıtları İmalatı ş kollarında yoğunlaşmaktadır. Ölümlü ş kazaları da ağırlıklı olarak bu ş kollarında görülmektedr. Standardze edlen değerler aynı yıllara at Avrupa Brlğ değerleryle karşılaştırıldığında ülkemzdek sonuçların cdd oranda yüksek olduğu görülmektedr.

Anahtar Kelimeler: SGK, İş Kazası, Meslek Haalığı, Ölüm Hızı, Standardzasyon, Standardzasyon, Avrupa Avrupa Brlğ

155

SÖZEL SUNUMLAR

SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİNDE FAKÜLTESİNDE ÇALIŞANLARIN UYKU KALİTESİ DEĞERLENDİRİLMESİ

C. Nihal YURTSEVEN 1 , Suzan Suzan DAL2 , Feray Feray Küçük Küçükbaş baş DUMA DUMAN N 3 , S. Bora Bora ÇAVUŞ ÇAVUŞOĞL OĞLU U 4 , Erayy YURTS Era YURTSEVE EVEN N 5 İanbul Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Spor Yöneticiliği Bölümü, İanbul / Türkiye 3 İanbul Üniversitesi, Kalite Koordinatörlüğü, İanbul / Türkiye 5 İanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İanbul / Türkiye 1-2-4

Öz: Giriş: İnsan yaşamında karşılaması gereken temel gereksnmler olan yemek, nefes almak, boşaltım kadar öneml br fzyolojk gereksnm de “uyku”dur. Uyku; organzmanın çevreyle letşmnn, değşk şddetle uyaranla ger döndürüleblr bçmde geçc, kısm ve peryodk olarak kaybolması durumu olarak tanımlanmaktadır. Sağlığın öneml br değşken olarak görülen uyku, breyn yaşam kaltes ve ylk durumunu etkleyen öneml br parametre olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde uyku kaltes, üzernde önemle durulan br kavramdır kavramdır.. Bunun nedenler; uyku le lgl yakınmaların oldukça yaygın olması, kötü uyku kaltesnn brçok tıbb haalığın br belrts olableceğ ve uyku sağlığı le fzksel ve pskolojk ylk arasında güçlü lşk bulunması olarak sıralanmaktadır. Yapılan çalışmalar erşkn breylern %15-35’nde uykuya dalma ve uykuyu sürdürme güçlüğü gb uyku kaltesn lglendren bozuklukların olduğunu göermektedr. İkncs se, kötü uyku kaltesnn brçok tıbb haalığın belrts olableceğdr. Kaltel br uyku sonrasında bedenn dnlenmes, beyn şlevlernn güçlenmes, düzenlenmesn ve onarılması sağlanarak, breyn yen güne hazırlanması, günlük yaşam aktvtelern etkn br şeklde sürdürmesn sağlamaktadır. Bu gereksnm uykunun, toplam uyku süres, uyku latens, uyku düzen gb farklı yönler bulunmaktadır. Bunlardan br de uyku kaltesdr. Uyku kaltes breyn uyandıktan sonra kendn znde, formda ve yen br güne hazır hssetmesdr. Uyku günlük yaşamın br sure çn kesntye uğraması ya da boşa geçen zaman olmayıp, zhnsel ve fzksel sağlığımızı çn öneml olan ve yaşamımızın üçte brn kapsayan aktf br dönemdr. Blmsel olarak yaklaşık 85 türde uyku haalığı mevcuttur. Bunların çoğu kşnn yaşam kaltesnde azalmaya veya sağlığında bozulmaya neden olmaktadır. Bazı uyku bozuklukları uykuya dalma veya sürdürme güçlüğüne yol açar. Dğer uyku bozuklukları gündüz aşırı uykululuğa neden olur olur.. Vücudun byolojk saat le lgl sorunlar kşlern günün yanlış zamanında uykulu olmasına neden olur. Uykuda yürüme, altını ıslatma, kabuslar ve dğer sorunlar da uykuyu kesntye uğratablr. Bazı uyku haalıkları se yaşamı tehdt edc boyuttadır. Amaç: Bu araştırma spor blmler fakültesnde çalışanların uyku kaltes ve uyku kaltesn etkleyen etmenler ncelemek amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştrlmştr. Kapsam: Yapılan bu çalışmanın evrenn İanbul Ünverstes Spor Blmler Fakültesnde görev yapan tüm akademk ve dar personelden oluşmaktadır. Yöntem: Araştırma Spor Blmler Fakültesnde görev yapan 45 akademk ve dar personeln tümüyle yapılması hedeenmştr. Çalışma 15 Ocak-15 Şubat 2018 tarhler arasında yürütülmüş olup, herhang br örneklem yöntem kullanılmamıştır. Verler araştırmacılar tarafından hazırlanan sosyodemografk özellkler sorgulama formu le Pttsburgh Uyku Kaltes İndeks (PUKİ) aracılığıyla toplanmıştır. PUKİ, son br ay  çersndek uyku kaltes ve 156

SÖZEL SUNUMLAR

uyku bozukluğunun tp ve şddet konusunda blg sağlayan br özbldrm ölçeğdr. Brey tanıtım formu; çalışanların tanıtıcı özellklernn belrlenmesne yönelk sorulardan oluşmuştur. İndeksn, ülkemzde geçerlğ ve güvenlrlğ yapılmış olup, Türk toplumuna uygun olduğu belrlenmştr. Cronbach alfa ç tutarlılık katsayısı 0.80 olarak saptanmıştır PUKİ’nn değerlendrlmesnde 18 madde puanlamaya katılır. Her br madde 0-3 puan üzernden değerlendrlmektedr ve 7 bleşen puanının toplamı, toplam PUKİ puanını oluşturur. oluşturur. Toplam puan 0-21 arasında br değere sahptr, toplam puanın yüksek oluşu uyku kaltesnn kötü olduğunu göermektedr göermektedr.. Toplam PUKİ puanının ≤5 olması “y uyku kaltes”n, >5 olması se “kötü uyku kaltes”n göermektedr. Araştırmadan elde edlen verlern analz, SPSS (Statcal Package for Socal Scence) 13.0 programında bast atk şlemler, artmetk ortalama, andart sapma, k ortalama arasındak farkın önemllk te, varyans analz, korelasyon, Kruskal Walls te kullanılarak yapılmıştır. Bulgular: Araştırmamıza toplam 40 çalışan katılmış olup, bunların 19’u (%47,5) kadın, 21’ (%52,5) erkektr. Tüm katılımcıların yaş ortalaması 35,85±9,88 olup kadınların yaş ortalaması 37,26±11 37,26±11,47 ,47 erkeklern yaş ortalaması 34,57±8,27 olup atksel olarak aralarında anlamlı br fark yoktur. (P>0,05) Katılımcıların 23’ü evl, 17’s bekâr olup, evl olanların 20’snn 20’s nn çocuk sahb olduğu ve 35’nn (%87,5) kendlerne at br odalarının olduğunu belrtmşlerdr. belrtmşlerdr. Katılımcılara günlük çalışma süreler sorulduğunda 14 kş 8 saat ve üzernde, 11kş 7 saat, 12 kşde 6 saat çalışçal ıştıklarını beyan etmşlerdr. Çalışmamıza katılanların %50’ 10 yıldan fazla çalıştıklarını belrtrken, %37,5’ aktf spor yapmadıklarını, %80’n de kronk br haalığının olmadığını belrtmşlerdr. Katılımcıların sgara çme durumları sorgulandığında 15’ sgara kullandıklarını, sgara kullananların da %53,3’nün 10 yıldan daha uzun süredr sgara kullandıkları tespt edlmştr. Uyku kaltes açısından yapılan değerlendrmede katılımcıların %73’ü aynı saate yatmadıklarını belrtrken, %82,1’ akşamları kafenl çecek tükettkler belrlenmştr belrlenmştr.. Araştırmaya katılan çalışanların PUKİ toplam puan ortalamaları 5.47±2.48 olup, %46.5’nn uyku kaltesnn kötü olduğu bulunmuştur. bulunmuştur. Çalışanların, yaşa, meden duruma ve çocuk sahb olmaları açısından PUKİ toplam puan ortalamaları arasında anlamlı br fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05) Kafen pek çok gıda maddesnde bulunmakla brlkte, en fazla bulunduğu madde kahvedr. Kafenn uyku kaltesn etkledğn, uykuya dalmayı zorlaştırdığını ve uykunun bölünmesne neden olduğunu göeren pek çok çalışma bulunmaktadır. Araştırmamızda çalışanların kafen alma durumu le PUKİ toplam puan ortalamaları arasında anlamlı br fark olduğu saptanmıştır (p>0.05). Sonuç: Çalışanların uyku kaltesnn ncelenmes amacıyla yapılan çalışma sonucunda, çalışanların uyku kaltesnn kötü olduğu, kafenl çecek tüketen, çalışanların uyku kaltesnn daha kötü olduğu bulunmuştur. Bunun yanında uyku kaltes kötü olan çalışanların dnlenmş olarak uyanmadıkları ve şyernde vermllklernn azaldığı düşünülmektedr düşünülmektedr.. Bu bulgular doğrultusunda çalışanların uyku kaltesn kalt esn arttırmak çn, kafenl çecek tüketm ve uyku kaltes arasındak lşk konusunda farkındalığının arttırılması, uyku hjyen konusunda çalışanlara yönelk semner ve konferansların düzenlenmes önerlmektedr.

Anahtar Kelimeler: Pttsburgh Uyku Kaltes, Çalışan, Sağlık

157

SÖZEL SUNUMLAR

VARDİYALI ÇALIŞMA HEMŞİRELERDE FİZİKSEL SAĞLIĞIN BOZULMASINA VE KRONİK HAST HAS TALIK OLUŞUMUNA YOL AÇAR MI?

Dilek Dil ek BÜYÜK BÜYÜKKA KAY YA BESE BESEN N Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, İzmir / Türkiye

Öz: Giriş: Vardyalı çalışma, sürekl hzmet gerektren kurumlarda brbr ardına farklı grupların çalıştırılması şeklnde yapılan çalışma bçmne denr. Günümüzde endürleşme ve değşen ekonomk baskılar nedenyle değşk çalışma alanlarında mecburen ya da vermllğ arttırmak adına vardya çalışması yapılmaktadır. Bu şeklde günün tüm zamanlarında kesntye uğramadan hzmet sağlanmaktadır. Son yıllarda gderek artan çalışmalar, vardya tp ve gece çalışmalarının sağlığa lşkn uzun sürel etklere neden olableceğn göermektedr. Sağlık alanında çalışan profesyonellerde özellkle de hemşrelerde yapılan çalışmalar hemşrelern bu açıdan öneml br rsk altında olduğunu göermektedr. Bu derleme, vardyalı çalışan hemşrelern karşılaştığı sağlık sorunlarını ve lerde karşılaşablecekler kronk sağlık rsklern vurgulamaktadır. Vardyalı Vardyalı çalışma ve uzun çalışma saatler hatalara ve sorunlara yol açarak hem haanın hem de hemşrenn sağlığını ve güvenlğn tehdt etmektedr. Vardyalı Vardyalı olarak çalışanlarda haalıkların başlaması, uyku-uyanıklık bozuklukları, sndrm problemler ve kardyovasküler kardyovasküler haalıkların rsknde artışı göeren göeren çalışmalar bulunmaktadır. bulunmaktadır. Vardyalı Vardyalı özellkle de gece şftnde çalışmanın olumsuz etklern azaltacak yönetsel, breysel ve ortama dar grşmlern yapılması gerekmektedr gerekmektedr.. Amaç: Bu derlemenn amacı, vardyalı çalışan hemşrelern karşılaştığı sağlık sorunlarını ve lerde karşılaşablecekler kronk sağlık problemlern ncelemektr. Kapsam: Vardyalı çalışma genellkle gün ışığı dışında planlanan çalışma saatler olarak tanımlanır. Vardya çalışması, vücudun ç saat ve çevre arasındak lşky bozar bozar.. Bu bozulmalar daha çok uyku bozuklukları olarak görülür. Dğer fzyolojk etkler arasında srkadyen rtmde değşklkler, ç vücut sıcaklığının rtmnde bozulmalar, çeştl hormonal düzeylerde, bağışıklık fonksyonlarında ve aktvte-dnlenme döngülernde değşklkler görülür. Ayrıca Ayrıca vardyalı çalışma le lgl artan olumsuz sağlık davranışları; özellkle artmış sgara çm, kötü beslenme, zayıf uyku düzen gb durumlar sağlık rsklern arttırır, kronk haalıkların gelşmesn ve lerlemesn kolaylaştırır. Çalışmalar, vardyalı çalışanlarda, özellkle kronk haalıklarla lgl olarak, artmış rsk olduğunu bldrmektedr. Bulgular: Vardyalı çalışma neden le özellkle de gece çalışan hemşrelerde yapılan araştırmalarda başlıca sorunlar, uyku düzenndek bozukluklar, bozukluklar, sndrm sem sorunları (ülser, hazımsızlık, şşknlk), kardyovasküler haalıklar (kalp krz rsk özellkle), kanser (meme kanser ve kolorektal kanserler), metabolk sendrom, dyabet olarak belrtlmektedr. Yapılan Yapılan çalışmalarda gece çalışan ve dönüşümlü vardyada çalışanlar hemşrelerde uyku bozuklukları daha fazladır, çalışmalarda anlamlı düzeyde daha az sürede ve daha kaltesz uyku uyudukları saptanmıştır. Gece çalışan hemşrelerde beslenme ve metabolk bozuklukların ve uyku sonrası sndrm problemlernn yüksek sıklıkta olduğu bldrlmştr. Ülkemzde ve dünyada yapılan çalışmalarda vardyalı çalışan hemşrelern yemek alışkanlıkları değştğ, daha düzensz ve sağlıksız beslenldğ ve santral obeste sıklığının arttığı saptanmıştır. Gece vardyasında çalışmanın peptk ülser gelşmne neden olduğuna gark ülser k kat arttırdığına dar güçlü kanıtlar vardır. Dyabet rsk açısından bazı çalışmalarda, vardyalı 158

SÖZEL SUNUMLAR

çalışanlarda glukoz toleransında bozulma olduğu ve gece nsüln drencnde artış olduğu bldrlmştr. Dönüşümlü olarak vardyalı çalışanlarda yaklaşık k kat daha fazla tp 2 dyabet prevalansı bldrlmştr. Gece vardyasında çalışmanın koroner kalp haalığı, kalp krz rskn arttırdığı ve ayrıca gebelk patolojlerne (düşük doğum ağırlıklı bebek ve erken doğum) neden olduğu belrtlmektedr. Gece vardyası çalışanlarında gündüz çalışanlara göre kardyovasküler haalıkların yaklaşık %40 arttığı saptanmıştır. Gece çalışması le düşük doğum ağırlıklı bebek ve erken doğum arasında da anlamlı lşk olduğu göerlmştr. Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) raporuna göre gürültü, ortamdak yetersz havalandırma, kötü termal konfor şartları, yetersz aydınlatma ve bunların bleşenler gb çeştl şyer ortam faktörler bazen, üçlü vardya ve gece vardyasında, kl vardya veya gündüz çalışmasına göre daha sık olablr ve bu faktörler de breyn fzksel ve ruhsal sağlığının bozulmasında etkldr. Ülkemzde hemşrelern çalışma ortamları düşünüldüğünde çoğu hemşre odasının olmaması, olsa da penceresnn havalandırmasının yetersz olduğu göz önüne alındığında ortamın da, zaten var olan sağlık rsklerne olumsuz katkıda bulunduğu söyleneblr. Gece çalışmasının en belrgn etklernden uyku bozukluklarının yol açtığı dğer öneml br sorun da yorgunluktur, bu kşler daha fazla kronk yorgunluk çekerler. Yorgunluğun Yorgunluğun uyanıklık, dkkat, yargılama, duygudurum üzernde belrgn olumsuz etkler vardır vardır.. Bu etkler kşlerde kazalara, yanlış uygulamalara ve yaralanmalara yol açablmektedr. Bu durum hem hemşrenn hem de bakım verdğ breyn sağlığını ve güvenlğn tehdt etmektedr. Vardyalı çalışanların fzksel ve pskososyal sağlığın bozulmasının bozulmasının yanı sıra, gündüz çalışanlara oranla ş doyumu anlamlı düzeyde azalmıştır. azalmıştır. Gece çalışmalarında, ş güvenlğ le vermllğn azaldığı tespt edlmş, haalığa bağlı şte devamsızlık ve ş kazalarının arttığı saptanmıştır. Bu bağlamda, fzksel sağlığı etklenen, ş doyumu azalan, vermllğ düşen, hata yapma olasılığı artan br hemşrenn ne kend sağlığını ne de haanın sağlığını koruması ve haa güvenlğn sağlaması mümkün görünmemektedr. Sonuç: Vardyalı çalışma hemşrelerde sağlığı olumsuz etklemekte ve kronk sorunlara yol açmaktadır. Vardyalı Vardyalı çalışmanın olumsuz etklernden korunmak çn yönetsel ve breysel düzeyde olmak üzere; teknk önlemler, tıbb önlemler le dar önlemler alınması gerekmektedr. Kronk haalıkların artmasıyla yükü artan toplumlarda, bu gruplara özel grşmlerne htyaç duyulmaktadır. Hemşreler,, Kronk Haalık, Türkye Anahtar Kelimeler: Vardyalı Çalışma, Gece Şft, Hemşreler

159

SÖZEL SUNUMLAR

6331 SAYILI SAYILI İŞ SAĞLIĞI S AĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NDA ÇALIŞANIN ÇALIŞMAKTAN ÇALIŞMAKT AN KAÇINMA KAÇI NMA HAKKI

Metin Met in PEHLİ PEHLİV VAN Kırklareli Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüri İlişkileri İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku ABD, Kırklareli / Türkiye

Öz: Giriş: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu 2. Maddesne göre İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu hükümler gerek kamu gerekse özel sektöre at olsun bütün şlere ve şyerlerne, bu şyerlernn şverenler le şveren vekllerne, çırak ve ajyerler de dâhl olmak üzere tüm çalışanlarına, faalyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır. Çalışanların ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn alınması çalışanları ruhen ve bedenen sağlıklı olmalarını sağlayacaktır. İş sağlığı ve güvenlğ br sem olarak şyernde hang tür rsklern olacağının tespt ve bu rsklern önlenmes amaçlar. Bu aşamada se en öneml sorumluluk şverene düşmektedr. İşverenn sadece ücret ödeyerek ekonomk olarak korumakla değl aynı zamanda kşlğn ruh ve beden bütünlüğünü de koruma borcunu etkl bçmde yerne getrmekle mümkündür. İşverenn şçy koruma, gözetme borcu bakımından en genş yükümlülüğü de ş sağlığı ve güvenlğ önlemlern yerne getrmekte karşımıza çıkmaktadır. Amaç: Bz de çalışmamızda 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu bağlamında şverenn şyernde alması gerekl olan ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn önem, ortaya çıkacak cdd ve yakın tehlkelern varlığı halnde gerekl tedbrlern alınmaması alı nmaması durumunda çalışanların sahp olduğu çalışmaktan kaçınma hakkının kapsamı, şartları ve süresn doktrndek tartışmaları da dkkate alarak ortaya koymaya çalıştık. Kapsam: Çalışma 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu kapsamında yapılmıştır. Bu nedenle özellkle çalışanın çalışmaktan kaçınma hakkına yönelk özellkle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu’ndak düzenlemeler rdelenmştr. Sınırlıklar: Çalışma İş Sağlığı ve Güvenlğ hukuku alanına at olduğundan 4857 Sayılı İş Kanunu ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ndak düzenlemeler kapsam dışında bırakılmıştır. Yöntem: Çalışma lgl mevzuat ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ve yargıya yansıyan uyuşmazlıklar da ncelenerek gerçekleştrlmştr gerçekleştrlmştr.. Bulgular: İşverenn şyerndek ş sağlığı ve güvenlğ yükümlülüklern yerne getrmemes durumunda şçnn de sahp olduğu bazı haklar vardır. Bu haklardan brs de şçnn çalışmaktan kaçınma hakkıdır. 6331 sayılı Kanunun 13/2. Maddesn uyarınca, çalışan cdd ve yakın br tehlkenn varlığını hssettğnde öncelkle ş sağlığı ve güvenlğ kuru¬luna, ş sağlığı ve güvenlğ kurulunun bulunmadığı yerlerde se şverene durumu bldrr, cdd ve yakın br tehlkenn var olduğu buna rağmen şveren tarafından gerekl önlemlern alınmadığı yönünde tespt kararını teblğ alır. Bunun üzerne çalışan gerekl önlemler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma hakkına sahptr. Bu durumda ücret ve ücret eklerne hak kazanacak olan çalışan ş görme edmn fa borcundan kurtulacaktır. kurtulacaktır. Fakat çalışanın çalışmaktan kaçınmadan önce karar verlnceye kadar edmn çalışma şartlarına uygun br şeklde fa etmes gerekr. Şunu da fade etmek gerekr k çalışanın çalışmaktan kaçınma hakkını elde edeblmes çn ş sağlığı ve güvenlğ kurulunun ya da şveren ya da şveren veklnn kararını beklemek zorundadır. Çünkü bu hakkın doğumu bakımından verlecek kararlar kurucu ntelk taşımaktadır. Şu kadarı da var k çalışanın kanundan ya da sözleşmeden doğan tüm hakları şlemeye devam 160

SÖZEL SUNUMLAR

edecektr. Bu dolayı da çalışanın ücret ya da maaşı ödenmel, Sosyal Güvenlk Kurumu’na çalışan çn ç n şveren tarafından yatırılması gereken prmler yatırılmalıdır. Bu süreçte her k taraf çn çalışanın ş görme borcunu fa etmemes dışındak tüm borçları devam etmektedr. Çalışan bu durumda ş sağlığı ve güvenlğnden kaynaklı yükümlülükler yerne getrmek zorundadır. Çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkını, şverenn gerekl tedbrler alıncaya kadar kullanablr. İşyernde ortaya çıkan tehlke sadece br çalışanı değl de brden fazla çalışanı tehlke altına sokacağı durumda çalışanlar toplu br şeklde çalışmaktan kaçınma hakkına sahptrler. Kaçınma hakkının topluca kullanılması kanunun verdğ yetkden kaynaklı olduğu çn çalışanlar bakımından kanun dışı grev olarak kabul edlmez. İşveren, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanan çalışanlara çal ışanlara pozsyonuna uygun güvenl br ş teklfnde bulunablr. Böyle br durumda sadakat borcunun br gereğ olarak çalışan ş kabul etmes gerekr. Eğer çalışan bu görevlendrmey kabul etmezse, şveren sadakat borcuna aykırı davranış nedenyle lgl mevzuata uygun br yaptırım uygulayablr. Bu yaptırım ş sözleşmesnn haklı nedenle fesh olableceğ gb, çalışan şç değl de kamu personel se dar br soruşturma sonucunda dspln cezası olablecektr. Sonuç: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenlğ Kanunu çalışanın çalışmaktan kaçınma hakkını doktrndek tartışmaları da dkkate alarak hüküm altına almış olması çalışanın lehne br düzenlemedr. Bununla brlkte bu hakkın kullanımını br araç olarak kullanableceklern kullanableceklern olableceğ tezyle hakkın hakkın kullanımını belrl şartlara şartlara başlanmış olması da faydalı olmuştur olmuştur.. Çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılmasının en öneml şartı olan cdd ve yakın tehlke tehlkenn unsurlarının tespt ve değerlendrlmes noktasında her somut olaya göre değerlendrme yapılması gerekmektedr gerekmektedr.. Yakın ve Cdd Tehlke, Çalışan, Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenlğ, Yakın

161

SÖZEL SUNUMLAR

KIRSAL KESİMDE TARIMSAL FAALİYET KAYNAKLI YÜKSEKTEN DÜŞME OLAYLARININ SEBEP-SONUÇ ANALİZİ

Muratt DARÇIN Mura DARÇIN 1 , Emine Emine Selcen Selcen DARÇ DARÇIN IN 2 , Murat Murat ALKA ALKAN N 3 , Gürdoğ Gürdoğan an DOĞRU DOĞRUL L4 Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Ankara / Türkiye 2 Gazi Üniversitesi, Ankara / Türkiye

1-3-4

Öz: Giriş: Doğası gereğ en tehlkel sektörler arasında yer alan tarım faalyetlernn en belrgn özellklernden br ne yazık k kötü ş sağlığı ve güvenlğ koşullarıdır. Yetersz ver raporu sem nedenyle pek çok olay bldrlmemş olmasına rağmen, kaza oranları dğer tüm endürlerden daha fazla olan tarım ve ormancılık sektöründe en yaygın kaza türlernden br de her yıl bnlerce nsanın ölümünden sorumlu olan yüksekten düşme olaylarıdır. Tarım Tarım faalyetlernn yürütülmes esnasında hçbr önlem alınmaması ya da kusurlu, uygunsuz veya yanlış ekpman kullanılması nedenyle yüksekten düşmeler sıkça meydana gelr. Yüksekten düşme, kasıt olmaksızın meydana gelen beklenmedk olaydır. Br kş yüksekten düştüğünde potansyel enerj (yükseklğe bağlı olarak) yer çekm etksyle knetk enerjye dönüştürülür dönüştürülür.. Çarpma anında vücut yavaşlamaya grer ve zemne transfer edlen knetk enerjye eşt mktarda enerj tekrar vücuda transfer edlr. Yaralanma şeklnde vücut kaybettğ enerjy ger emer. Vücutta Vücutta meydana gelen hasarın yükseklğe bağlı olarak arttığı düşme olayları, dğer olaylara göre daha cdd sonuçlar doğurur. Dğer sektörlere nazaran da ortalamanın üünde düşme türü kaza rskne sahp olan tarım, yüksekten düşme olaylarının çok yüksek oranda yaşandığı sektörlerden brsdr. Yüksekten düşme olaylarının mağdurları, türler, nedenler veya dğer belrl özellkler hakkında ülkemzde ulusal düzeyde yeterl ver ve çalışma çal ışma maalesef yoktur. Bu eksklk, meydana gelen olayların tam olarak tespt edlp neden ve sonuçlarının ortaya konulmasını zorlaştırmaktadır. zorlaştırmaktadır. Amaç: Lteratürdek boşluğa katkı sağlayacağı değerlendrlen bu çalışmanın amacı yüksekten düşme türü kazaları nceleyerek düşmeye etk eden öneml faktörler ortaya koymaktır koymaktır.. Kapsam: Bu çalışmada, yüksekten düşme; tarımsal faalyetler esnasında meydana gelen, ölüm veya yaralanma le sonuçlanan herhang br yükseklkten düşme şeklndek kazaları kapsamakla brlkte, kayma, sendeleme, aynı sevyede düşme, düşme, saldırıya ve kasıtlı olarak kendne zarar vermeye bağlı düşdüşmeler, yanan bnadan düşmeler ve hareket halndek araçtan kazaya bağlı düşmeler yüksekten düşme kapsamı dışındadır.. Bu çalışmadak tarımsal faalyetler kavramı 4857 sayılı İş Kanunu ve buna dayanılarak hazırlanan dışındadır Sanay, Tcaret, Tarım ve Orman İşlernden Sayılan İşlere İlşkn Yönetmelk’te belrtlen tarım ve orman şlern kapsamaktadır kapsamaktadır.. Sınırlıklar: Bu çalışma tarım sektöründe yüksekten düşme türü kaza karakterkler hakkında seçlmş ller örneğ ölçeğnde bazı değerl bulgular ortaya koymaktadır. Bununla brlkte çalışmanın bazı sınırlıkları mevcuttur. Çalışma, seçlen belrl llerde (A (Aydın, ydın, Çanakkale, Balıkesr, Burdur, Burdur, Isparta, Antalya, Bleck, Afyon, Artvn, Çorum, Amasya, Bngöl, Ağrı, Maraş, Adıyaman, Adana, Hatay, Mersn) sınırlı zaman dlmnde (2013 yılı) yürütülmüştür. Seçlen örneklem öneml tarım bölgelerndek bazı ll ern tüm kırsalını kapsamasına rağmen, farklı tarım tür ve özellklern htva eden dğer coğrafyalar hesaba katıldığında, çalışmada elde edlen bulgular ülke çapında genellemede kullanılmak çn dğer araştırmalarla deeklenmeye htyaç duymaktadır duymaktadır.. Yöntem: Bu çalışmada, seçlmş llern kırsal alanlarındak tarım faalyetleryle lşkl 162

SÖZEL SUNUMLAR

‘yüksekten düşmeler’ olay raporlarına dayanılarak ncelenmştr. Düşme türü bu kazaların tarımsal faalyetlerle (tarım/ormancılık/hayvancılık) lşkl olanları olay tür, sebep ve zamanı, kazanın şddet, mağdurların yaş ve cnsyet le dğer faktörler yönünden analz edlmştr. Araştırmadan elde edlen verler SPSS 20 atk programı le analz edlmş, güvenrllk geçerllk sağlanmıştır. sağlanmıştır. Bulgular: Tarımla lşkl yüksekten düşmeler genellkle meyve toplama veya ağaç budama esnasında ağaçtan düşme şeklndedr. Tarım lşkl düşmelern öneml br kısmı ölüm veya ağır yaralanmayla sonuçlanmıştır. En fazla düşme, çalışma saatlernn sonlarına doğru meydana gelmştr. Düşme türü olaylar yaz ve sonbaharda artmaktadır. Mağdurların dörtte üçünden fazlası erkeklerdr. Yaşlılar dğerlerne göre daha fazla düşme türü kazaya uğramaktadır. Düşme türü kazalar sadece fzksel tahrbat vermezle kalmayıp, mağdurları snr, korku, endşe ve depresyon gb duygular problemler yoluyla da etkler. Sonuç: Güvenlk blnc oluşturarak sadece bast çalışma güvenlğ tedbrlernn uygulanmasıyla tarım sektöründek kazaların öneml br kısmı önleneblr. Yüksekten Yüksekten düşme olaylarına maruz kalanların düşmeden önce sahp olduğu tpk görüş şudur: “Bana br şey olmaz”. Yükseklkten düşme rskn makul ölçüde katlanılablr br sevyeye düşürmek maksadıyla uygun rsk kontrol ve önleme tedbrlern belrlemek çn rsk değerlendrmeler gerekmektedr. Br dz potansyel rsk kontrol tedbrlern tanımlamak çn brçok yaklaşım mevcuttur. Tarım Tarım sektörü çn, potansyel rsk kontrol tedbrler şunlar olablr: Çalışanlar ve alelernde karşı karşıya oldukları rsklern farkında olacak şeklde durumsal farkındalık / rsk algısı gelştrlmeldr. Her sevyede güvenlk ön planda olacak şeklde şletmeler arasında br kurum kültürü gelştrlmeldr. Çalışanlar arasında güvenlğn öncelkl husus olduğu br güvenlk kültürü oluşturulmalıdır. Elde mevcut teçhzatı uydurarak kullanmaktan zyade, uygun malzemeye sahplğ artırarak, ş güvenlğ donanımının kullanılablrlk durumu yleştrlmeldr. Yüksekten düşmeler etkl olarak mnmze etmek çn emnyetl çalışma davranışlarını teşvk eden, gerekl güvenlk chaz ve donanımlarının kullanımını sağlatan eğtm le blg ve rehberlğ çeren çeren önleme programları uygulanmalıdır uygulanmalıdır.. Bu çalışmanın sonuçlarının sonuçlarının ulusal ölçektek ölçektek blg boşluğuna yaptığı fayda yönüyle tarımda yüksekten düşmelerle lgl farkındalık yaratmaya katkı sağlaması beklenmektedr.. Elde edlen bulgular, beklenmektedr bulgular, kırsal alanda ş sağlığı ve güvenlğ le lgl çalışma yapan araştırmacılar çn değerl br referans olacaktır.

Anahtar Kelimeler: İş Güvenlğ, İş Kazaları, Tarım, Yüksekten Yüksekten Düşme

163

POSTER SUNUMLAR

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİNİN İNŞAAT MALİYETİNE ETKİLERİ

Hicran Hic ran AÇI AÇIKEL KEL2 , Selçuk Selçuk SARI SARIÇİÇ ÇİÇEK EK Konya Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Konya / Türkiye

1-2

Öz: Giriş: Ülkemzde her geçen gün yıldızı daha parlayan br alan olan nşaat sektörü teknolojy ve yenlkler yakından takp etmesne rağmen sektörün ş açısından nsan gücüne bağımlıdır. Ülkemzde ş kazalarını ve meslek haalıklarını önlemek amacıyla yasal düzenlemeler ve yernde denetmler yapıldığı halde enlen düzeye erşlememştr. Yaşanan Yaşanan ş kazalarına bağlı yaralanma ve ölümler ş sağlığı ve güvenlğne verlen önemn artmasına neden olmaktadır. Çalışmamızda şverenler tarafından nşaatlarda alınan ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn malyetlernn bnanın toplam malyetnn yanında çok düşük br oranda kaldığı görülmektedr. Giriş: Ülke yönetmlernn en öneml görev vatandaşlarının can güvenlğn koruyarak varlıklarını sürdürmelern sağlamaktır. İş sağlığı ve güvenlğ, çalışanların yaşama hakkının devam etmesn sağlayacak tedbrlern güvence altına alınmasının sağlanmasıdır. Alınan önlemlern malyet oluşturduğu düşüncesnden vazgeçlerek, aksne ş güvenlğne verlen önem arttıkça vermllkte ve kaltede artışların yaşandığı görülmektedr. İş Sağlığı ve Güvenlğ Yasa’larıyla brlkte nşaatlarda çalışanların sağlığını ve vücut bütünlüğünü koruyacak bazı ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn alınması zorunlu hale getrlmştr. İnşaatlarda alınacak olan bu tedbrler proje aşamasından başlayıp, başlayıp, yapının teslmne kadar devam etmektedr. etmektedr. İnşaat sektörünün bütün aşamalarında nsana htyaç duyulmasından ötürü ş kazalarına hatta ölümlern sürekl yaşanmasına engel olunamamaktadır olunamamaktadır.. Bu nedenle nşaat alanındak her türlü ş kolu, büyük tehlke çeren ş  ş kolları çersnde değerlendrlmektedr. Ülkemzde ş kazalarını ve meslek haalıklarını önlemek amacıyla yasal düzenlemeler ve yernde denetmler yapıldığı halde enlen düzeye erşlememştr. Dünyadak ş kazası sayılarına bakıldığında, ülkemzdek ş kazası oranı gelşmekte olan ülkelerde yaşanan ş kazası oranlarından ble daha yüksektr. Ülkemzdek mevcut yasalarda ş sağlığı ve güvenlğ le lgl öneml düzenlemeler mevcuttur. Yapı sektöründe görülen ş kazası oranları dğer dallara oranla nspeten daha fazla rsk ve tehlke barındırdığı atk verlerden anlaşılmaktadır. İş kazaları sonucunda ölen çalışan sayısı dğer sektörlerde 100.000 kşde 5 kş ken; yapı sektöründe bu sayı 100.000 kşde 13 kşdr (Pyal, 2005). Yaşanan Yaşanan ş kazalarına bağlı yaralanma ve ölümler ş sağlığı ve güvenlğne verlen önemn artmasına neden olmaktadır. İşverenlern ş sağlığı ve güvenlğne önem vermes hem çalışanların zarar görmesn engeller hem de şyernde vermn artmasına neden olur. Yapı Yapı sektöründe çalışan şçlern eğtmsz ve vasıfsız olmaları, çalışma ortamlarının dağınık olması gb etkenler de ş kazalarının görülmesne neden olan faktörlerdendr. Büyük şantyelerde ana frmanın yanında taşeron frmaların da faalyet göermes ve frmalar arasında koordnasyonun tam sağlanamaması sonucu da ş kazaları artmaktadır. İş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn alınması sonucu ş kazaları azaldığı çn ş-şç ve ekonomk kayıp yaşanmamaktadır. İşverenler tarafından nşaatlarda alınan ş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn malyetlernn bnanın toplam malyetnn yanında çok düşük br oranda kaldığı görülmektedr. İş sağlığı ve güvenlğ önlemler alınmadığı takdrde oluşablecek kazalar çok daha büyük ekonomk kayıplara sebep olablecektr. Amaç: Bu çalışma nşaat şantyelernde, ş sağlığı ve güvenlğ mevzuatında belrtlen şartlara uyulmasının, nşaat malyetler üzern164

POSTER SUNUMLAR

dek etklernn ncelenmes amacıyla gerçekleştrlmştr. Kapsam: Elazığ lnde kamuya at ragele seçlmş br okul bnası nşaatı ve İanbul lnde ragele seçlmş br otel bnası nşaatı ncelenmştr. Sınırlıklar: İş sağlığı ve güvenlğ konusunda kamu ve özel sektör tarafından şletlen şantyeler nceleme mkânları kısıtlanmıştır. Yöntem: Çalışma kapsamında ncelenen brnc proje olan okul projes yapımı devam eden, sürekl olarak <50 şç kapastel, 2017 yılına at Mmarlık ve Mühendslk Hzmet Bedellernn Hesabında Kullanılan Yapı Yaklaşık Brm Malyetler Hakkında Teblğ’e göre 3B ve 4A sınıfında bulunan okul tp yapıdır. Okul nşaat gderlernn malyet hesabının 2017 yılı Yapı Yaklaşık Yaklaşık Brm Malyetler Hakkında Teblğ’ndek brm fyatlara göre yapıldığı varsayılmıştır. Çalışma kapsamında ncelenen knc proje olan termal otel yapımı devam eden, sürekl olarak <50 şç kapastel, 2017 yılına at Mmarlık ve Mühendslk Hzmet Bedellernn Hesabında Kullanılan Yapı Yapı Yaklaşık Yaklaşık Brm Malyetler Hakkında Teblğ’e göre 4C sınıfında bulunan oteller ve tatl köyler tp yapıdır. Otel nşaat gderlernn malyet hesabının 2017 yılı Yapı Yaklaşık Brm Malyetler Hakkında Teblğ’ndek brm fyatlara göre yapıldığı varsayılmıştır. İnşaatlarda toplu korumaya yönelk ş sağlığı ve güvenlğ malyetler, kşsel koruyucu malyetler ve danışmanlık hzmet malyetler hesaplanmıştır. Bna malyetlernn hesabında arsa malyetler hesaba katılmamıştır katıl mamıştır.. Toplam Toplam ş sağlığı ve güvenlğ malyet le nşaat toplam alanı oranlanarak brm alan ş sağlığı ve güvenlğ malyet hesaplanmıştır. Toplam Toplam ş sağlığı ve güvenlğ malyet le bna yaklaşık malyet oranlanarak yapı yaklaşık malyet hesaplanmıştır. Bu araştırma çn Selçuk Ünverstes Fen Blmler Entüsü’nden kurum zn alınmıştır. Bulgular: İş sağlığı ve güvenlğ hesaplanmıştır.. önlemler brm alan malyet okul nşaatında 5,04 TL/m2, otel nşaatında 10,53 TL/m2 olarak hesaplanmıştır İş sağlığı ve güvenlğ toplam malyetlernn, nşaat yaklaşık malyetne bölünmesyle toplam ş sağlığı ve güvenlğ malyetnn nşaat yaklaşık malyetne oranı okul nşaatında %1.11, otel nşaatında %0.57 olarak hesaplanmıştır. Sonuç: İş sağlığı ve güvenlğ önlemlernn nşaat malyetler üzerne etksnn fazla olmadığı belrlenmştr.. belrlenmştr Ve Güvenlğ, Malyet Anahtar Kelimeler: İnşaat, İş Sağlığı Ve Notu: Bu çalışma Doç. Dr. Hicran Yazar Notu Hicran Açıkel Açıkel tarafından tarafından danışmanlığı danışmanlığı yapılan yapılan Konya Konya Selçuk Selçuk Üniversite Üniversite ‘‘ Fen Bilimleri si, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Mühendisliği ‘‘ Fen Bilimleri Enitüsü Enitüsü’ nde yapılmış/yayınlanmamış nde yapılmış/yayınlanmamış olan ’ in ‘‘ ‘ Selçuk Sarıçiçek Sarıçiçek ’ in ‘ İŞ SAĞLIĞI VE SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİNİN TEDBİRLERİNİN İNŞAAT İNŞAAT MALİYETİNE MALİYETİNE ETKİLE ETKİLE . Rİ ’’ konu başlıklı, Yüksek Lisans Lisans Tez ez çalışmasından çalışmasından türetilmiştir

165

İSTANBUL BİLİM VE AKADEMİSYENLER DERNEĞİ

Kayabaşı Mh. Evliya Çelebi Cd. Emlakkonut Başakş ehir Evleri 1/A D Blok Kat: 4 Daire: 29 Başakşehir, İstanbul, Türkiye Tel: +90 212 801 40 63 İkitelli V.D.: 481 062 0928 Kütük No: 34-228-066

istanbulbilimveakademisy istanbulbilimv eakademisyenlerdernegi.org enlerdernegi.org

3-OZET-KITABI.pdf

Recommend Documents